PPC / ppc

Commit 4c3d3e5877d71a8733a91ebf1586f130bc463fae

Authored by Bartłomiej Nitoń
1 parent 22fefb6a

Add 1938-1939 period.

Inline Side-by-side
Showing 86 changed files with 26811 additions and 0 deletions

Too many changes to show.
Reload with full diff Plain diff Email patch

To preserve performance only 10 of 86 files are displayed.

1938-1939/sejm/posiedzenia/pp/193839-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml 0 → 100644
  View file @4c3d3e5
  1 +<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
  2 +<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193839-sjm-ppxxx-00001-01">
  3 + <fileDesc>
  4 + <titleStmt>
  5 + <title>1 posiedzenie Sejmu II RP</title>
  6 + </titleStmt>
  7 + <publicationStmt>
  8 + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
  9 + </publicationStmt>
  10 + <sourceDesc>
  11 + <bibl>
  12 + <title>1 posiedzenie Sejmu II RP</title>
  13 + <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
  14 + <note type="system">II RP</note>
  15 + <note type="house">Sejm</note>
  16 + <note type="termNo">5</note>
  17 + <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
  18 + <note type="sessionNo">1</note>
  19 + <note type="dayNo">1</note>
  20 + <date>1938-11-28 i 29</date>
  21 + </bibl>
  22 + </sourceDesc>
  23 + </fileDesc>
  24 + <profileDesc>
  25 + <particDesc>
  26 + <person xml:id="komentarz" role="speaker">
  27 + <persName>Komentarz</persName>
  28 + </person>
  29 + <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
  30 + <persName>Marszałek</persName>
  31 + </person>
  32 + <person xml:id="Ministrowie" role="speaker">
  33 + <persName>Ministrowie</persName>
  34 + </person>
  35 + <person xml:id="P" role="speaker">
  36 + <persName>P.</persName>
  37 + </person>
  38 + <person xml:id="PAntonowicz" role="speaker">
  39 + <persName>P. Antonowicz</persName>
  40 + </person>
  41 + <person xml:id="PAugustyniak" role="speaker">
  42 + <persName>P. Augustyniak</persName>
  43 + </person>
  44 + <person xml:id="PBaran" role="speaker">
  45 + <persName>P. Baran</persName>
  46 + </person>
  47 + <person xml:id="PBaranski" role="speaker">
  48 + <persName>P. Barański</persName>
  49 + </person>
  50 + <person xml:id="PBardzinski" role="speaker">
  51 + <persName>P. Bardziński</persName>
  52 + </person>
  53 + <person xml:id="PBartczak" role="speaker">
  54 + <persName>P. Bartczak</persName>
  55 + </person>
  56 + <person xml:id="PBartoszek" role="speaker">
  57 + <persName>P. Bartoszek</persName>
  58 + </person>
  59 + <person xml:id="PBartsch" role="speaker">
  60 + <persName>P. Bartsch</persName>
  61 + </person>
  62 + <person xml:id="PBartus" role="speaker">
  63 + <persName>P. Bartuś</persName>
  64 + </person>
  65 + <person xml:id="PBijasiewicz" role="speaker">
  66 + <persName>P. Bijasiewicz</persName>
  67 + </person>
  68 + <person xml:id="PBilak" role="speaker">
  69 + <persName>P. Bilak</persName>
  70 + </person>
  71 + <person xml:id="PBoluch" role="speaker">
  72 + <persName>P. Boluch</persName>
  73 + </person>
  74 + <person xml:id="PBrowinski" role="speaker">
  75 + <persName>P. Browiński</persName>
  76 + </person>
  77 + <person xml:id="PBrylski" role="speaker">
  78 + <persName>P. Brylski</persName>
  79 + </person>
  80 + <person xml:id="PBudzanowski" role="speaker">
  81 + <persName>P. Budzanowski</persName>
  82 + </person>
  83 + <person xml:id="PBura" role="speaker">
  84 + <persName>P. Bura</persName>
  85 + </person>
  86 + <person xml:id="PCelewicz" role="speaker">
  87 + <persName>P. Celewicz</persName>
  88 + </person>
  89 + <person xml:id="PChmielinski" role="speaker">
  90 + <persName>P. Chmieliński</persName>
  91 + </person>
  92 + <person xml:id="PChrzanowski" role="speaker">
  93 + <persName>P. Chrzanowski</persName>
  94 + </person>
  95 + <person xml:id="PCieplak" role="speaker">
  96 + <persName>P. Cieplak</persName>
  97 + </person>
  98 + <person xml:id="PCsadek" role="speaker">
  99 + <persName>P. Csadek</persName>
  100 + </person>
  101 + <person xml:id="PCzarnecki" role="speaker">
  102 + <persName>P. Czarnecki</persName>
  103 + </person>
  104 + <person xml:id="PCzerwinski" role="speaker">
  105 + <persName>P. Czerwiński</persName>
  106 + </person>
  107 + <person xml:id="PDabrowski" role="speaker">
  108 + <persName>P. Dąbrowski</persName>
  109 + </person>
  110 + <person xml:id="PDeryng" role="speaker">
  111 + <persName>P. Deryng</persName>
  112 + </person>
  113 + <person xml:id="PDlugiewicz" role="speaker">
  114 + <persName>P. Długiewicz</persName>
  115 + </person>
  116 + <person xml:id="PDlugosz" role="speaker">
  117 + <persName>P. Długosz</persName>
  118 + </person>
  119 + <person xml:id="PDollinger" role="speaker">
  120 + <persName>P. Dollinger</persName>
  121 + </person>
  122 + <person xml:id="PDrozdz" role="speaker">
  123 + <persName>P. Drożdż</persName>
  124 + </person>
  125 + <person xml:id="PDudkiewicz" role="speaker">
  126 + <persName>P. Dudkiewicz</persName>
  127 + </person>
  128 + <person xml:id="PDudrewicz" role="speaker">
  129 + <persName>P. Dudrewicz</persName>
  130 + </person>
  131 + <person xml:id="PDudzinski" role="speaker">
  132 + <persName>P. Dudziński</persName>
  133 + </person>
  134 + <person xml:id="PDziekonski" role="speaker">
  135 + <persName>P. Dziekoński</persName>
  136 + </person>
  137 + <person xml:id="PEkert" role="speaker">
  138 + <persName>P. Ekert</persName>
  139 + </person>
  140 + <person xml:id="PFilipowicz" role="speaker">
  141 + <persName>P. Filipowicz</persName>
  142 + </person>
  143 + <person xml:id="PFilipski" role="speaker">
  144 + <persName>P. Filipski</persName>
  145 + </person>
  146 + <person xml:id="PFrackiewicz" role="speaker">
  147 + <persName>P. Frąckiewicz</persName>
  148 + </person>
  149 + <person xml:id="PGdula" role="speaker">
  150 + <persName>P. Gdula</persName>
  151 + </person>
  152 + <person xml:id="PGebethner" role="speaker">
  153 + <persName>P. Gebethner</persName>
  154 + </person>
  155 + <person xml:id="PGlowacki" role="speaker">
  156 + <persName>P. Głowacki</persName>
  157 + </person>
  158 + <person xml:id="PGorskiFranciszek" role="speaker">
  159 + <persName>P. Górski Franciszek</persName>
  160 + </person>
  161 + <person xml:id="PGorskiWladyslaw" role="speaker">
  162 + <persName>P. Górski Władysław</persName>
  163 + </person>
  164 + <person xml:id="PGroth" role="speaker">
  165 + <persName>P. Groth</persName>
  166 + </person>
  167 + <person xml:id="PGrzybkowski" role="speaker">
  168 + <persName>P. Grzybkowski</persName>
  169 + </person>
  170 + <person xml:id="PGutowski" role="speaker">
  171 + <persName>P. Gutowski</persName>
  172 + </person>
  173 + <person xml:id="PHankiewicz" role="speaker">
  174 + <persName>P. Hankiewicz</persName>
  175 + </person>
  176 + <person xml:id="PHolysz" role="speaker">
  177 + <persName>P. Hołysz</persName>
  178 + </person>
  179 + <person xml:id="PHupsch" role="speaker">
  180 + <persName>P. Hüpsch</persName>
  181 + </person>
  182 + <person xml:id="PJablonski" role="speaker">
  183 + <persName>P. Jabłoński</persName>
  184 + </person>
  185 + <person xml:id="PJahodaZoltowski" role="speaker">
  186 + <persName>P. Jahoda-Żółtowski</persName>
  187 + </person>
  188 + <person xml:id="PJakubowicz" role="speaker">
  189 + <persName>P. Jakubowicz</persName>
  190 + </person>
  191 + <person xml:id="PJanicki" role="speaker">
  192 + <persName>P. Janicki</persName>
  193 + </person>
  194 + <person xml:id="PJankowski" role="speaker">
  195 + <persName>P. Jankowski</persName>
  196 + </person>
  197 + <person xml:id="PJaworski" role="speaker">
  198 + <persName>P. Jaworski</persName>
  199 + </person>
  200 + <person xml:id="PJedynak" role="speaker">
  201 + <persName>P. Jedynak</persName>
  202 + </person>
  203 + <person xml:id="PJedrejek" role="speaker">
  204 + <persName>P. Jędrejek</persName>
  205 + </person>
  206 + <person xml:id="PJozefMilewski" role="speaker">
  207 + <persName>P. Józef Milewski</persName>
  208 + </person>
  209 + <person xml:id="PJozwiak" role="speaker">
  210 + <persName>P. Jóźwiak</persName>
  211 + </person>
  212 + <person xml:id="PJurkowski" role="speaker">
  213 + <persName>P. Jurkowski</persName>
  214 + </person>
  215 + <person xml:id="PKaczorowski" role="speaker">
  216 + <persName>P. Kaczorowski</persName>
  217 + </person>
  218 + <person xml:id="PKaminski" role="speaker">
  219 + <persName>P. Kamiński</persName>
  220 + </person>
  221 + <person xml:id="PKarlikowski" role="speaker">
  222 + <persName>P. Karlikowski</persName>
  223 + </person>
  224 + <person xml:id="PKarsnicki" role="speaker">
  225 + <persName>P. Karśnicki</persName>
  226 + </person>
  227 + <person xml:id="PKienc" role="speaker">
  228 + <persName>P. Kienć</persName>
  229 + </person>
  230 + <person xml:id="PKlimczuk" role="speaker">
  231 + <persName>P. Klimczuk</persName>
  232 + </person>
  233 + <person xml:id="PKlimek" role="speaker">
  234 + <persName>P. Klimek</persName>
  235 + </person>
  236 + <person xml:id="PKlimkiewicz" role="speaker">
  237 + <persName>P. Klimkiewicz</persName>
  238 + </person>
  239 + <person xml:id="PKobosko" role="speaker">
  240 + <persName>P. Kobosko</persName>
  241 + </person>
  242 + <person xml:id="PKolbusz" role="speaker">
  243 + <persName>P. Kolbusz</persName>
  244 + </person>
  245 + <person xml:id="PKondysar" role="speaker">
  246 + <persName>P. Kondysar</persName>
  247 + </person>
  248 + <person xml:id="PKonieczny" role="speaker">
  249 + <persName>P. Konieczny</persName>
  250 + </person>
  251 + <person xml:id="PKosidlo" role="speaker">
  252 + <persName>P. Kosidło</persName>
  253 + </person>
  254 + <person xml:id="PKoscialkowskiZyndram" role="speaker">
  255 + <persName>P. Kościałkowski Zyndram</persName>
  256 + </person>
  257 + <person xml:id="PKoter" role="speaker">
  258 + <persName>P. Koter</persName>
  259 + </person>
  260 + <person xml:id="PKrawczynski" role="speaker">
  261 + <persName>P. Krawczyński</persName>
  262 + </person>
  263 + <person xml:id="PKrengelewski" role="speaker">
  264 + <persName>P. Krengelewski</persName>
  265 + </person>
  266 + <person xml:id="PKruk" role="speaker">
  267 + <persName>P. Kruk</persName>
  268 + </person>
  269 + <person xml:id="PKrupski" role="speaker">
  270 + <persName>P. Krupski</persName>
  271 + </person>
  272 + <person xml:id="PKrzyszton" role="speaker">
  273 + <persName>P. Krzysztoń</persName>
  274 + </person>
  275 + <person xml:id="PKrzywiec" role="speaker">
  276 + <persName>P. Krzywiec</persName>
  277 + </person>
  278 + <person xml:id="PksGrochowski" role="speaker">
  279 + <persName>P. ks. Grochowski</persName>
  280 + </person>
  281 + <person xml:id="PksHoffmann" role="speaker">
  282 + <persName>P. ks. Hoffmann</persName>
  283 + </person>
  284 + <person xml:id="PksLubelski" role="speaker">
  285 + <persName>P. ks. Lubelski</persName>
  286 + </person>
  287 + <person xml:id="PksPadacz" role="speaker">
  288 + <persName>P. ks. Padacz</persName>
  289 + </person>
  290 + <person xml:id="PksSandecki" role="speaker">
  291 + <persName>P. ks. Sandecki</persName>
  292 + </person>
  293 + <person xml:id="PksSzymanowski" role="speaker">
  294 + <persName>P. ks. Szymanowski</persName>
  295 + </person>
  296 + <person xml:id="PKudelska" role="speaker">
  297 + <persName>P. Kudelska</persName>
  298 + </person>
  299 + <person xml:id="PKwapisiewicz" role="speaker">
  300 + <persName>P. Kwapisiewicz</persName>
  301 + </person>
  302 + <person xml:id="PKwiatkowski" role="speaker">
  303 + <persName>P. Kwiatkowski</persName>
  304 + </person>
  305 + <person xml:id="PLechnicki" role="speaker">
  306 + <persName>P. Lechnicki</persName>
  307 + </person>
  308 + <person xml:id="PLeopold" role="speaker">
  309 + <persName>P. Leopold</persName>
  310 + </person>
  311 + <person xml:id="PLepecki" role="speaker">
  312 + <persName>P. Lepecki</persName>
  313 + </person>
  314 + <person xml:id="PLgocki" role="speaker">
  315 + <persName>P. Lgocki</persName>
  316 + </person>
  317 + <person xml:id="PLipski" role="speaker">
  318 + <persName>P. Lipski</persName>
  319 + </person>
  320 + <person xml:id="PLobodzinski" role="speaker">
  321 + <persName>P. Łobodziński</persName>
  322 + </person>
  323 + <person xml:id="PLysiak" role="speaker">
  324 + <persName>P. Łysiak</persName>
  325 + </person>
  326 + <person xml:id="PLyszczak" role="speaker">
  327 + <persName>P. Łyszczak</persName>
  328 + </person>
  329 + <person xml:id="PMachalica" role="speaker">
  330 + <persName>P. Machalica</persName>
  331 + </person>
  332 + <person xml:id="PMachlejd" role="speaker">
  333 + <persName>P. Machlejd</persName>
  334 + </person>
  335 + <person xml:id="PMakowski" role="speaker">
  336 + <persName>P. Makowski</persName>
  337 + </person>
  338 + <person xml:id="PMalinowski" role="speaker">
  339 + <persName>P. Malinowski</persName>
  340 + </person>
  341 + <person xml:id="PMarcinkowski" role="speaker">
  342 + <persName>P. Marcinkowski</persName>
  343 + </person>
  344 + <person xml:id="PMatras" role="speaker">
  345 + <persName>P. Matraś</persName>
  346 + </person>
  347 + <person xml:id="PMazurkiewicz" role="speaker">
  348 + <persName>P. Mazurkiewicz</persName>
  349 + </person>
  350 + <person xml:id="PMilewskiAlfred" role="speaker">
  351 + <persName>P. Milewski Alfred</persName>
  352 + </person>
  353 + <person xml:id="PMincberg" role="speaker">
  354 + <persName>P. Mincberg</persName>
  355 + </person>
  356 + <person xml:id="PMudryj" role="speaker">
  357 + <persName>P. Mudryj</persName>
  358 + </person>
  359 + <person xml:id="PMystkowski" role="speaker">
  360 + <persName>P. Mystkowski</persName>
  361 + </person>
  362 + <person xml:id="PNawrocki" role="speaker">
  363 + <persName>P. Nawrocki</persName>
  364 + </person>
  365 + <person xml:id="PNodzykowski" role="speaker">
  366 + <persName>P. Nodzykowski</persName>
  367 + </person>
  368 + <person xml:id="PNowak" role="speaker">
  369 + <persName>P. Nowak</persName>
  370 + </person>
  371 + <person xml:id="PNowara" role="speaker">
  372 + <persName>P. Nowara</persName>
  373 + </person>
  374 + <person xml:id="POgorodnik" role="speaker">
  375 + <persName>P. Ogorodnik</persName>
  376 + </person>
  377 + <person xml:id="POnufrejczuk" role="speaker">
  378 + <persName>P. Onufrejczuk</persName>
  379 + </person>
  380 + <person xml:id="POrlanski" role="speaker">
  381 + <persName>P. Orlański</persName>
  382 + </person>
  383 + <person xml:id="POstachowski" role="speaker">
  384 + <persName>P. Ostachowski</persName>
  385 + </person>
  386 + <person xml:id="POstafin" role="speaker">
  387 + <persName>P. Ostafin</persName>
  388 + </person>
  389 + <person xml:id="POstaszewski" role="speaker">
  390 + <persName>P. Ostaszewski</persName>
  391 + </person>
  392 + <person xml:id="POstrowski" role="speaker">
  393 + <persName>P. Ostrowski</persName>
  394 + </person>
  395 + <person xml:id="PPankiewicz" role="speaker">
  396 + <persName>P. Pankiewicz</persName>
  397 + </person>
  398 + <person xml:id="PPawlowski" role="speaker">
  399 + <persName>P. Pawłowski</persName>
  400 + </person>
  401 + <person xml:id="PPelenski" role="speaker">
  402 + <persName>P. Pełenski</persName>
  403 + </person>
  404 + <person xml:id="PPerfecki" role="speaker">
  405 + <persName>P. Perfecki</persName>
  406 + </person>
  407 + <person xml:id="PPiech" role="speaker">
  408 + <persName>P. Piech</persName>
  409 + </person>
  410 + <person xml:id="PPieniazek" role="speaker">
  411 + <persName>P. Pieniążek</persName>
  412 + </person>
  413 + <person xml:id="PPietrzak" role="speaker">
  414 + <persName>P. Pietrzak</persName>
  415 + </person>
  416 + <person xml:id="PPikulski" role="speaker">
  417 + <persName>P. Pikulski</persName>
  418 + </person>
  419 + <person xml:id="PPikusa" role="speaker">
  420 + <persName>P. Pikusa</persName>
  421 + </person>
  422 + <person xml:id="PPimonow" role="speaker">
  423 + <persName>P. Pimonow</persName>
  424 + </person>
  425 + <person xml:id="PPiotrowski" role="speaker">
  426 + <persName>P. Piotrowski</persName>
  427 + </person>
  428 + <person xml:id="PPisarek" role="speaker">
  429 + <persName>P. Pisarek</persName>
  430 + </person>
  431 + <person xml:id="PPlebanek" role="speaker">
  432 + <persName>P. Plebanek</persName>
  433 + </person>
  434 + <person xml:id="PPleszczynski" role="speaker">
  435 + <persName>P. Pleszczyński</persName>
  436 + </person>
  437 + <person xml:id="PPotaczek" role="speaker">
  438 + <persName>P. Potaczek</persName>
  439 + </person>
  440 + <person xml:id="PPutek" role="speaker">
  441 + <persName>P. Putek</persName>
  442 + </person>
  443 + <person xml:id="PPyszko" role="speaker">
  444 + <persName>P. Pyszko</persName>
  445 + </person>
  446 + <person xml:id="PRatajczyk" role="speaker">
  447 + <persName>P. Ratajczyk</persName>
  448 + </person>
  449 + <person xml:id="PRaczkowski" role="speaker">
  450 + <persName>P. Rączkowski</persName>
  451 + </person>
  452 + <person xml:id="PRostek" role="speaker">
  453 + <persName>P. Rostek</persName>
  454 + </person>
  455 + <person xml:id="PRudnicki" role="speaker">
  456 + <persName>P. Rudnicki</persName>
  457 + </person>
  458 + <person xml:id="PRudzinski" role="speaker">
  459 + <persName>P. Rudziński</persName>
  460 + </person>
  461 + <person xml:id="PSanojca" role="speaker">
  462 + <persName>P. Sanojca</persName>
  463 + </person>
  464 + <person xml:id="PSarnecki" role="speaker">
  465 + <persName>P. Sarnecki</persName>
  466 + </person>
  467 + <person xml:id="PSchwarzbart" role="speaker">
  468 + <persName>P. Schwarzbart</persName>
  469 + </person>
  470 + <person xml:id="PSeidenman" role="speaker">
  471 + <persName>P. Seidenman</persName>
  472 + </person>
  473 + <person xml:id="PSikorski" role="speaker">
  474 + <persName>P. Sikorski</persName>
  475 + </person>
  476 + <person xml:id="PSkladkowskiSlawoj" role="speaker">
  477 + <persName>P. Składkowski Sławoj</persName>
  478 + </person>
  479 + <person xml:id="PSkotnicki" role="speaker">
  480 + <persName>P. Skotnicki</persName>
  481 + </person>
  482 + <person xml:id="PSkrypnyk" role="speaker">
  483 + <persName>P. Skrypnyk</persName>
  484 + </person>
  485 + <person xml:id="PSobczyk" role="speaker">
  486 + <persName>P. Sobczyk</persName>
  487 + </person>
  488 + <person xml:id="PSokolowski" role="speaker">
  489 + <persName>P. Sokołowski</persName>
  490 + </person>
  491 + <person xml:id="PSommerstein" role="speaker">
  492 + <persName>P. Sommerstein</persName>
  493 + </person>
  494 + <person xml:id="PSosinski" role="speaker">
  495 + <persName>P. Sosiński</persName>
  496 + </person>
  497 + <person xml:id="PSowa" role="speaker">
  498 + <persName>P. Sowa</persName>
  499 + </person>
  500 + <person xml:id="PSowinski" role="speaker">
  501 + <persName>P. Sowiński</persName>
  502 + </person>
  503 + <person xml:id="PStarzewski" role="speaker">
  504 + <persName>P. Starzewski</persName>
  505 + </person>
  506 + <person xml:id="PStoch" role="speaker">
  507 + <persName>P. Stoch</persName>
  508 + </person>
  509 + <person xml:id="PSurzynski" role="speaker">
  510 + <persName>P. Surzyński</persName>
  511 + </person>
  512 + <person xml:id="PSzczepanski" role="speaker">
  513 + <persName>P. Szczepański</persName>
  514 + </person>
  515 + <person xml:id="PSzczyttNiemirowicz" role="speaker">
  516 + <persName>P. Szczytt-Niemirowicz</persName>
  517 + </person>
  518 + <person xml:id="PSzejko" role="speaker">
  519 + <persName>P. Szejko</persName>
  520 + </person>
  521 + <person xml:id="PSzumanski" role="speaker">
  522 + <persName>P. Szumański</persName>
  523 + </person>
  524 + <person xml:id="PSzumowski" role="speaker">
  525 + <persName>P. Szumowski</persName>
  526 + </person>
  527 + <person xml:id="PSzwed" role="speaker">
  528 + <persName>P. Szwed</persName>
  529 + </person>
  530 + <person xml:id="PSzymanowski" role="speaker">
  531 + <persName>P. Szymanowski</persName>
  532 + </person>
  533 + <person xml:id="PSzyszkoBohusz" role="speaker">
  534 + <persName>P. Szyszko Bohusz</persName>
  535 + </person>
  536 + <person xml:id="PSleszynski" role="speaker">
  537 + <persName>P. Śleszyński</persName>
  538 + </person>
  539 + <person xml:id="PSwiecicki" role="speaker">
  540 + <persName>P. Święcicki</persName>
  541 + </person>
  542 + <person xml:id="PSwietnicki" role="speaker">
  543 + <persName>P. Świętnicki</persName>
  544 + </person>
  545 + <person xml:id="PTarnawski" role="speaker">
  546 + <persName>P. Tarnawski</persName>
  547 + </person>
  548 + <person xml:id="PTomas" role="speaker">
  549 + <persName>P. Tomas</persName>
  550 + </person>
  551 + <person xml:id="PTrebicki" role="speaker">
  552 + <persName>P. Trębicki</persName>
  553 + </person>
  554 + <person xml:id="PTrockenheim" role="speaker">
  555 + <persName>P. Trockenheim</persName>
  556 + </person>
  557 + <person xml:id="PTrzeciak" role="speaker">
  558 + <persName>P. Trzeciak</persName>
  559 + </person>
  560 + <person xml:id="PTylman" role="speaker">
  561 + <persName>P. Tylman</persName>
  562 + </person>
  563 + <person xml:id="PUlrych" role="speaker">
  564 + <persName>P. Ulrych</persName>
  565 + </person>
  566 + <person xml:id="PWadowski" role="speaker">
  567 + <persName>P. Wadowski</persName>
  568 + </person>
  569 + <person xml:id="PWagner" role="speaker">
  570 + <persName>P. Wagner</persName>
  571 + </person>
  572 + <person xml:id="PWawrzkowicz" role="speaker">
  573 + <persName>P. Wawrzkowicz</persName>
  574 + </person>
  575 + <person xml:id="PWelykanowicz" role="speaker">
  576 + <persName>P. Wełykanowicz</persName>
  577 + </person>
  578 + <person xml:id="PWenda" role="speaker">
  579 + <persName>P. Wenda</persName>
  580 + </person>
  581 + <person xml:id="PWichlinski" role="speaker">
  582 + <persName>P. Wichliński</persName>
  583 + </person>
  584 + <person xml:id="PWieczorkiewicz" role="speaker">
  585 + <persName>P. Wieczorkiewicz</persName>
  586 + </person>
  587 + <person xml:id="PWitwicki" role="speaker">
  588 + <persName>P. Witwicki</persName>
  589 + </person>
  590 + <person xml:id="PWnek" role="speaker">
  591 + <persName>P. Wnęk</persName>
  592 + </person>
  593 + <person xml:id="PWnuk" role="speaker">
  594 + <persName>P. Wnuk</persName>
  595 + </person>
  596 + <person xml:id="PWolanski" role="speaker">
  597 + <persName>P. Wolański</persName>
  598 + </person>
  599 + <person xml:id="PWojcik" role="speaker">
  600 + <persName>P. Wójcik</persName>
  601 + </person>
  602 + <person xml:id="PWrobel" role="speaker">
  603 + <persName>P. Wróbel</persName>
  604 + </person>
  605 + <person xml:id="PWroblewski" role="speaker">
  606 + <persName>P. Wróblewski</persName>
  607 + </person>
  608 + <person xml:id="PWydra" role="speaker">
  609 + <persName>P. Wydra</persName>
  610 + </person>
  611 + <person xml:id="PWymyslowski" role="speaker">
  612 + <persName>P. Wymysłowski</persName>
  613 + </person>
  614 + <person xml:id="PWyszynski" role="speaker">
  615 + <persName>P. Wyszyński</persName>
  616 + </person>
  617 + <person xml:id="PZarzycki" role="speaker">
  618 + <persName>P. Zarzycki</persName>
  619 + </person>
  620 + <person xml:id="PZieleskiewicz" role="speaker">
  621 + <persName>P. Zieleśkiewicz</persName>
  622 + </person>
  623 + <person xml:id="PZimny" role="speaker">
  624 + <persName>P. Zimny</persName>
  625 + </person>
  626 + <person xml:id="PZeligowski" role="speaker">
  627 + <persName>P. Żeligowski</persName>
  628 + </person>
  629 + <person xml:id="PZenczykowski" role="speaker">
  630 + <persName>P. Żenczykowski</persName>
  631 + </person>
  632 + <person xml:id="PZukiel" role="speaker">
  633 + <persName>P. Żukiel</persName>
  634 + </person>
  635 + <person xml:id="PZyborski" role="speaker">
  636 + <persName>P. Żyborski</persName>
  637 + </person>
  638 + <person xml:id="PmMilewskiJozef" role="speaker">
  639 + <persName>Pm Milewski Józef</persName>
  640 + </person>
  641 + <person xml:id="PodsekretarzeStanu" role="speaker">
  642 + <persName>Podsekretarze Stanu</persName>
  643 + </person>
  644 + <person xml:id="PrezesRadyMinistrowiMinisterSprawWewnetrznychgen" role="speaker">
  645 + <persName>Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wewnętrznych gen.</persName>
  646 + </person>
  647 + <person xml:id="PrzewodniczacypSkwarczynski" role="speaker">
  648 + <persName>Przewodniczący p. Skwarczyński</persName>
  649 + </person>
  650 + <person xml:id="PSzymanski" role="speaker">
  651 + <persName>P.Szymański</persName>
  652 + </person>
  653 + <person xml:id="SekretarzpMatras" role="speaker">
  654 + <persName>Sekretarz p. Matraś</persName>
  655 + </person>
  656 + <person xml:id="SekretarzpZenczykowski" role="speaker">
  657 + <persName>Sekretarz p. Żenczykowski</persName>
  658 + </person>
  659 + <person xml:id="SekretarzPZenczykowski" role="speaker">
  660 + <persName>Sekretarz P. Żenczykowski</persName>
  661 + </person>
  662 + <person xml:id="SekretarzepZenczykowski" role="speaker">
  663 + <persName>Sekretarze p. Żenczykowski</persName>
  664 + </person>
  665 + <person xml:id="SprawozdaniaStenograficznezposiedzen" role="speaker">
  666 + <persName>Sprawozdania Stenograficzne z posiedzeń</persName>
  667 + </person>
  668 + <person xml:id="WiekopomnedzieloJozefaPilsudskiegorozbudzeniewNarodziepoteznejwoliczynnejwalkioPolskedalojeszczejednoradosnezwyciestwo" role="speaker">
  669 + <persName>Wiekopomne dzieło Józefa Piłsudskiego — rozbudzenie w Narodzie potężnej woli czynnej walki o Polskę — dało jeszcze jedno radosne zwycięstwo.</persName>
  670 + </person>
  671 + <person xml:id="ZyczePanombysciejaknajlepiejwypelniliteswojazaszczytnasluzbedlaRzeczypospolitej" role="speaker">
  672 + <persName>Życzę Panom, byście jak najlepiej wypełnili tę swoją zaszczytną służbę dla Rzeczypospolitej.</persName>
  673 + </person>
  674 + </particDesc>
  675 + </profileDesc>
  676 +</teiHeader>
... ...
1938-1939/sejm/posiedzenia/pp/193839-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml 0 → 100644
  View file @4c3d3e5
  1 +<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
  2 +<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  3 + <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  4 + <TEI>
  5 + <xi:include href="header.xml"/>
  6 + <text>
  7 + <body>
  8 + <div xml:id="div-1">
  9 + <u xml:id="u-1.0" who="#SprawozdaniaStenograficznezposiedzen">16, 17, 19, 20, 22, 27, 28, 30 i 31 nie ukazały się w druku.</u>
  10 + <u xml:id="u-1.1" who="#SprawozdaniaStenograficznezposiedzen">-- -- -- -- -- --———————————-- -- -- -- -- -- —</u>
  11 + <u xml:id="u-1.2" who="#SprawozdaniaStenograficznezposiedzen">Sprawozdanie Stenograficzne z 1 posiedzenia w dniach 28 i 29 listopada 1938 r.</u>
  12 + <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Obecni:</u>
  13 + </div>
  14 + <div xml:id="div-2">
  15 + <u xml:id="u-2.0" who="#PrezesRadyMinistrowiMinisterSprawWewnetrznychgen">Felicjan Sławoj Składkowski.*</u>
  16 + </div>
  17 + <div xml:id="div-3">
  18 + <u xml:id="u-3.0" who="#Ministrowie">Minister Spraw Zagranicznych Józef Beck, Minister Spraw Wojskowych</u>
  19 + <u xml:id="u-3.1" who="#komentarz">gen. Ta</u>
  20 + <u xml:id="u-3.2" who="#Ministrowie">deusz Zbigniew Kasprzycki, Minister Skarbu Eugeniusz Kwiatkowski, Minister Sprawiedliwości Witold Grabowski, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciech Świętosławski, Minister Rolnictwa i Reform Rolnych Juliusz Poniatowski, Minister Przemysłu i Handlu Antoni Roman, Minister Komunikacji Juliusz Ulrych, Minister Opieki Społecznej Marian Zyndram-Kościałkowski, Minister Poczt i Telegrafów Emil Kaliński.*</u>
  21 + <u xml:id="u-3.3" who="#Ministrowie">Prezes Najwyższej Izby Kontroli Jakub Krzemieński.*</u>
  22 + </div>
  23 + <div xml:id="div-4">
  24 + <u xml:id="u-4.0" who="#PodsekretarzeStanu">w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Władysław Korsak, w Ministerstwie Spraw Wojskowych gen. Aleksander Litwinowicz, w Ministerstwie Skarbu Tadeusz Grodyński, Kajetan Dzierżykraj-Morawski i Józef Kożuchowski, w Ministerstwie Sprawiedliwości Adam Chełmoński, w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Jerzy Aleksandrowicz i Jerzy Ferek-Błeszyński, w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych Maurycy Jaroszyński i Michał Wierusz-Kowalski, w Ministerstwie Przemysłu i Handlu Adam Rose i Mieczysław Sokołowski, w Ministerstwie Komunikacji Julian Piasecki, w Ministerstwie Opieki Społecznej Eugeniusz Piestrzyński, w Ministerstwie Poczt i Telegrafów Tadeusz Argasiński.*</u>
  25 + <u xml:id="u-4.1" who="#PodsekretarzeStanu">Posłowie według załączonej do protokółu listy obecności.*</u>
  26 + <u xml:id="u-4.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 13.)</u>
  27 + <u xml:id="u-4.3" who="#PodsekretarzeStanu">Przewodniczący z powołania przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej poseł gen. Stanisław Skwarczyński, a następnie Marszałek Sejmu Wacław Makowski.</u>
  28 + <u xml:id="u-4.4" who="#PodsekretarzeStanu">Prezes Rady Ministrów gen. Sławoj Składkowski (Powitany przez I</u>
  29 + <u xml:id="u-4.5" who="#komentarz">zbą oklaskami, zajmuje miejsce obok fotela marszałkowskiego):</u>
  30 + <u xml:id="u-4.6" who="#PodsekretarzeStanu">W imieniu Pana Prezydenta Rzeczypospolitej,</u>
  31 + <u xml:id="u-4.7" who="#komentarz">(Izba wstaje.)</u>
  32 + <u xml:id="u-4.8" who="#PodsekretarzeStanu">„Orędzie.</u>
  33 + </div>
  34 + <div xml:id="div-5">
  35 + <u xml:id="u-5.0" who="#WiekopomnedzieloJozefaPilsudskiegorozbudzeniewNarodziepoteznejwoliczynnejwalkioPolskedalojeszczejednoradosnezwyciestwo">Dziś oto zbierają się Izby ustawodawcze w historycznym okresie odzyskania przez Rzeczpospolitą ziem odwiecznie polskich.</u>
  36 + <u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  37 + <u xml:id="u-5.2" who="#WiekopomnedzieloJozefaPilsudskiegorozbudzeniewNarodziepoteznejwoliczynnejwalkioPolskedalojeszczejednoradosnezwyciestwo">Polacy tych ziem swym gorącym i ofiarnym patriotyzmem dali dowód niezmożonej siły ducha polskiego i swej niezłomnej woli powrotu do Macierzy.</u>
  38 + <u xml:id="u-5.3" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  39 + <u xml:id="u-5.4" who="#WiekopomnedzieloJozefaPilsudskiegorozbudzeniewNarodziepoteznejwoliczynnejwalkioPolskedalojeszczejednoradosnezwyciestwo">W obliczu tego epokowego wydarzenia pragnę podkreślić rzecz o szczególnie doniosłym dla Państwa znaczeniu, iż postawa wszystkich Polaków, skupionych w godzinie rozstrzygających decyzyj wokół Prezydenta Rzeczypospolitej i Naczelnego Wodza, dowiodła raz jeszcze, że od zjednoczenia i zorganizowania woli Narodu Polskiego zależy powaga, rozkwit i potęga Rzeczypospolitej.</u>
  40 + <u xml:id="u-5.5" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  41 + <u xml:id="u-5.6" who="#WiekopomnedzieloJozefaPilsudskiegorozbudzeniewNarodziepoteznejwoliczynnejwalkioPolskedalojeszczejednoradosnezwyciestwo">Wierzę, iż prawda ta, przenikająca dzisiaj do świadomości szerokich mas narodu, będzie naczelnym wskazaniem w pracach Izb ustawodawczych, dających wyraz nurtującym w społeczeństwie prądom i zasadniczym zainteresowaniom, ze sprawą ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu na czele.</u>
  42 + </div>
  43 + <div xml:id="div-6">
  44 + <u xml:id="u-6.0" who="#ZyczePanombysciejaknajlepiejwypelniliteswojazaszczytnasluzbedlaRzeczypospolitej">Warszawa, dn. 28 listopada 1938 r.</u>
  45 + <u xml:id="u-6.1" who="#ZyczePanombysciejaknajlepiejwypelniliteswojazaszczytnasluzbedlaRzeczypospolitej">Prezydent Rzeczypospolitej</u>
  46 + </div>
  47 + <div xml:id="div-7">
  48 + <u xml:id="u-7.0" who="#PSkladkowskiSlawoj">Na przewodniczącego do czasu wybrania Marszałka Sejmu Pan Prezydent Rzeczypospolitej powołał Pana Posła Generała Stanisława Skwarczyńskiego,</u>
  49 + <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  50 + <u xml:id="u-7.2" who="#PSkladkowskiSlawoj">który w dniu dzisiejszym w mojej obecności złożył na Zamku na ręce Pana Prezydenta ślubowanie.</u>
  51 + <u xml:id="u-7.3" who="#PSkladkowskiSlawoj">Proszę Pana Posła o objęcie przewodnictwa,</u>
  52 + <u xml:id="u-7.4" who="#komentarz">(P. Skwarczyński obejmuje przewodnictwo. Huczne oklaski.)</u>
  53 + </div>
  54 + <div xml:id="div-8">
  55 + <u xml:id="u-8.0" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Powołany przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej, po złożeniu ślubowania na Jego ręce, obejmuję przewodnictwo,</u>
  56 + <u xml:id="u-8.1" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Zapraszam na sekretarzy Panów Posłów Stanisława Matrasia i Tadeusza Żenczykowskiego. Proszę Panów Posłów Matrasia i Żenczykowskiego o złożenie ślubowania:</u>
  57 + <u xml:id="u-8.2" who="#komentarz">(Izba wstaje.)</u>
  58 + <u xml:id="u-8.3" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">„Świadom obowiązku wierności wobec Państwa Polskiego, ślubuję uroczyście i zaręczam honorem, jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej, w pracy na rzecz dobra Państwa nie ustawać, a troskę o )^e^go godność, zwartość i moc za pierwsze mieć sobie przykazanie.”</u>
  59 + <u xml:id="u-8.4" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Proszę Pana Posła Matrasia o wypowiedzenie słowa — „ślubuję”.</u>
  60 + </div>
  61 + <div xml:id="div-9">
  62 + <u xml:id="u-9.0" who="#PMatras">Ślubuję.</u>
  63 + </div>
  64 + <div xml:id="div-10">
  65 + <u xml:id="u-10.0" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Proszę Pana Posła Żenczykowskiego o wypowiedzenie słowa — „ślubuję”.</u>
  66 + </div>
  67 + <div xml:id="div-11">
  68 + <u xml:id="u-11.0" who="#PZenczykowski">Ślubuję.</u>
  69 + </div>
  70 + <div xml:id="div-12">
  71 + <u xml:id="u-12.0" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Proszę Panów Sekretarzy Matrasia i Żenczykowskiego o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
  72 + <u xml:id="u-12.1" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Protokół prowadzi p. Matraś.</u>
  73 + <u xml:id="u-12.2" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Przystępujemy do składania ślubowania przez pp. posłów. Proszę Pana Sekretarza Żenczykowskiego o odczytanie treści ślubowania.</u>
  74 + <u xml:id="u-12.3" who="#komentarz">(Izba wstaje.)</u>
  75 + </div>
  76 + <div xml:id="div-13">
  77 + <u xml:id="u-13.0" who="#SekretarzpZenczykowski">— „Świadom obowiązku wierności wobec Państwa Polskiego, ślubuję uroczyście i zaręczam honorem, jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej, w pracy na rzecz dobra Państwa nie ustawać, a troskę o jego godność, zwartość i moc za pierwsze mieć sobie przykazanie.”</u>
  78 + </div>
  79 + <div xml:id="div-14">
  80 + <u xml:id="u-14.0" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Proszę Pana Sekretarza Żenczykowskiego o wywoływanie Panów Posłów z listy, a Panów Posłów proszę o składanie ślubowania, gdy usłyszą swe nazwisko.</u>
  81 + </div>
  82 + <div xml:id="div-15">
  83 + <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Antonowicz Witold.</u>
  84 + </div>
  85 + <div xml:id="div-16">
  86 + <u xml:id="u-16.0" who="#PAntonowicz">Ślubuję.</u>
  87 + </div>
  88 + <div xml:id="div-17">
  89 + <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Augustyniak Mieczysław.</u>
  90 + </div>
  91 + <div xml:id="div-18">
  92 + <u xml:id="u-18.0" who="#PAugustyniak">Ślubuję.</u>
  93 + </div>
  94 + <div xml:id="div-19">
  95 + <u xml:id="u-19.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Baran Stefan.</u>
  96 + </div>
  97 + <div xml:id="div-20">
  98 + <u xml:id="u-20.0" who="#PBaran">Ślubuję.</u>
  99 + </div>
  100 + <div xml:id="div-21">
  101 + <u xml:id="u-21.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Barański Władysław.</u>
  102 + </div>
  103 + <div xml:id="div-22">
  104 + <u xml:id="u-22.0" who="#PBaranski">Ślubuję.</u>
  105 + </div>
  106 + <div xml:id="div-23">
  107 + <u xml:id="u-23.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Bardziński Adam.</u>
  108 + </div>
  109 + <div xml:id="div-24">
  110 + <u xml:id="u-24.0" who="#PBardzinski">Ślubuję.</u>
  111 + </div>
  112 + <div xml:id="div-25">
  113 + <u xml:id="u-25.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Bartczak Franciszek.</u>
  114 + </div>
  115 + <div xml:id="div-26">
  116 + <u xml:id="u-26.0" who="#PBartczak">Ślubuję.</u>
  117 + </div>
  118 + <div xml:id="div-27">
  119 + <u xml:id="u-27.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Bartoszek Tomasz.</u>
  120 + </div>
  121 + <div xml:id="div-28">
  122 + <u xml:id="u-28.0" who="#PBartoszek">Ślubuję.</u>
  123 + </div>
  124 + <div xml:id="div-29">
  125 + <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Bartsch Maksymilian.</u>
  126 + </div>
  127 + <div xml:id="div-30">
  128 + <u xml:id="u-30.0" who="#PBartsch">Ślubuję.</u>
  129 + </div>
  130 + <div xml:id="div-31">
  131 + <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Bartuś Teodor.</u>
  132 + </div>
  133 + <div xml:id="div-32">
  134 + <u xml:id="u-32.0" who="#PBartus">Ślubuję.</u>
  135 + </div>
  136 + <div xml:id="div-33">
  137 + <u xml:id="u-33.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Bijasiewicz Robert.</u>
  138 + </div>
  139 + <div xml:id="div-34">
  140 + <u xml:id="u-34.0" who="#PBijasiewicz">Ślubuję.</u>
  141 + </div>
  142 + <div xml:id="div-35">
  143 + <u xml:id="u-35.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Bilak Stefan.</u>
  144 + </div>
  145 + <div xml:id="div-36">
  146 + <u xml:id="u-36.0" who="#PBilak">Ślubuję.</u>
  147 + </div>
  148 + <div xml:id="div-37">
  149 + <u xml:id="u-37.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Boluch Wasyl,</u>
  150 + </div>
  151 + <div xml:id="div-38">
  152 + <u xml:id="u-38.0" who="#PBoluch">Ślubuję.</u>
  153 + </div>
  154 + <div xml:id="div-39">
  155 + <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Browiński Michał.</u>
  156 + </div>
  157 + <div xml:id="div-40">
  158 + <u xml:id="u-40.0" who="#PBrowinski">Ślubuję.</u>
  159 + </div>
  160 + <div xml:id="div-41">
  161 + <u xml:id="u-41.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Brylski Lucjan.</u>
  162 + </div>
  163 + <div xml:id="div-42">
  164 + <u xml:id="u-42.0" who="#PBrylski">Ślubuję.</u>
  165 + </div>
  166 + <div xml:id="div-43">
  167 + <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Budzanowski Teofil.</u>
  168 + </div>
  169 + <div xml:id="div-44">
  170 + <u xml:id="u-44.0" who="#PBudzanowski">Ślubuję.</u>
  171 + </div>
  172 + <div xml:id="div-45">
  173 + <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Bura Nikita.</u>
  174 + </div>
  175 + <div xml:id="div-46">
  176 + <u xml:id="u-46.0" who="#PBura">Ślubuję.</u>
  177 + </div>
  178 + <div xml:id="div-47">
  179 + <u xml:id="u-47.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Celewicz Włodzimierz.</u>
  180 + </div>
  181 + <div xml:id="div-48">
  182 + <u xml:id="u-48.0" who="#PCelewicz">Ślubuję.</u>
  183 + </div>
  184 + <div xml:id="div-49">
  185 + <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Chmieliński Stanisław.</u>
  186 + </div>
  187 + <div xml:id="div-50">
  188 + <u xml:id="u-50.0" who="#PChmielinski">Ślubuję.</u>
  189 + </div>
  190 + <div xml:id="div-51">
  191 + <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Chrzanowski Henryk.</u>
  192 + </div>
  193 + <div xml:id="div-52">
  194 + <u xml:id="u-52.0" who="#PChrzanowski">Ślubuję.</u>
  195 + </div>
  196 + <div xml:id="div-53">
  197 + <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Cieplak Marian.</u>
  198 + </div>
  199 + <div xml:id="div-54">
  200 + <u xml:id="u-54.0" who="#PCieplak">Ślubuję.</u>
  201 + </div>
  202 + <div xml:id="div-55">
  203 + <u xml:id="u-55.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Csadek Zygmunt.</u>
  204 + </div>
  205 + <div xml:id="div-56">
  206 + <u xml:id="u-56.0" who="#PCsadek">Ślubuję.</u>
  207 + </div>
  208 + <div xml:id="div-57">
  209 + <u xml:id="u-57.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Czarnecki Jan.</u>
  210 + </div>
  211 + <div xml:id="div-58">
  212 + <u xml:id="u-58.0" who="#PCzarnecki">Ślubuję.</u>
  213 + </div>
  214 + <div xml:id="div-59">
  215 + <u xml:id="u-59.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Czarnek Marian.</u>
  216 + <u xml:id="u-59.1" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Czerwiński Antoni.</u>
  217 + </div>
  218 + <div xml:id="div-60">
  219 + <u xml:id="u-60.0" who="#PCzerwinski">Ślubuję.</u>
  220 + </div>
  221 + <div xml:id="div-61">
  222 + <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Dąbrowski Stanisław.</u>
  223 + </div>
  224 + <div xml:id="div-62">
  225 + <u xml:id="u-62.0" who="#PDabrowski">Ślubuję.</u>
  226 + </div>
  227 + <div xml:id="div-63">
  228 + <u xml:id="u-63.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Dryng Antoni.</u>
  229 + </div>
  230 + <div xml:id="div-64">
  231 + <u xml:id="u-64.0" who="#PDeryng">Ślubuję.</u>
  232 + </div>
  233 + <div xml:id="div-65">
  234 + <u xml:id="u-65.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Długiewicz Franciszek.</u>
  235 + </div>
  236 + <div xml:id="div-66">
  237 + <u xml:id="u-66.0" who="#PDlugiewicz">Ślubuję.</u>
  238 + </div>
  239 + <div xml:id="div-67">
  240 + <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Długosz Wacław.</u>
  241 + </div>
  242 + <div xml:id="div-68">
  243 + <u xml:id="u-68.0" who="#PDlugosz">Ślubuję.</u>
  244 + </div>
  245 + <div xml:id="div-69">
  246 + <u xml:id="u-69.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Dobrowolski Adam.</u>
  247 + <u xml:id="u-69.1" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Döllinger Zygmunt.</u>
  248 + </div>
  249 + <div xml:id="div-70">
  250 + <u xml:id="u-70.0" who="#PDollinger">Ślubuję.</u>
  251 + </div>
  252 + <div xml:id="div-71">
  253 + <u xml:id="u-71.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Drożdż Franciszek.</u>
  254 + </div>
  255 + <div xml:id="div-72">
  256 + <u xml:id="u-72.0" who="#PDrozdz">Ślubuję.</u>
  257 + </div>
  258 + <div xml:id="div-73">
  259 + <u xml:id="u-73.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Dudkiewicz Edward.</u>
  260 + </div>
  261 + <div xml:id="div-74">
  262 + <u xml:id="u-74.0" who="#PDudkiewicz">Ślubuję.</u>
  263 + </div>
  264 + <div xml:id="div-75">
  265 + <u xml:id="u-75.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Dudrewicz Tadeusz.</u>
  266 + </div>
  267 + <div xml:id="div-76">
  268 + <u xml:id="u-76.0" who="#PDudrewicz">Ślubuję.</u>
  269 + </div>
  270 + <div xml:id="div-77">
  271 + <u xml:id="u-77.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Dudziński Juliusz.</u>
  272 + </div>
  273 + <div xml:id="div-78">
  274 + <u xml:id="u-78.0" who="#PDudzinski">Ślubuję.</u>
  275 + </div>
  276 + <div xml:id="div-79">
  277 + <u xml:id="u-79.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Dziękański Włodzimierz.</u>
  278 + </div>
  279 + <div xml:id="div-80">
  280 + <u xml:id="u-80.0" who="#PDziekonski">Ślubuję.</u>
  281 + </div>
  282 + <div xml:id="div-81">
  283 + <u xml:id="u-81.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Ekert Edward,</u>
  284 + </div>
  285 + <div xml:id="div-82">
  286 + <u xml:id="u-82.0" who="#PEkert">Ślubuję.</u>
  287 + </div>
  288 + <div xml:id="div-83">
  289 + <u xml:id="u-83.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Erdman Alfons.</u>
  290 + </div>
  291 + <div xml:id="div-84">
  292 + <u xml:id="u-84.0" who="#P">Erdman: Ślubuję.</u>
  293 + </div>
  294 + <div xml:id="div-85">
  295 + <u xml:id="u-85.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Filipowicz Eugeniusz.</u>
  296 + </div>
  297 + <div xml:id="div-86">
  298 + <u xml:id="u-86.0" who="#PFilipowicz">Ślubuję.</u>
  299 + </div>
  300 + <div xml:id="div-87">
  301 + <u xml:id="u-87.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Filipski Franciszek.</u>
  302 + </div>
  303 + <div xml:id="div-88">
  304 + <u xml:id="u-88.0" who="#PFilipski">Ślubuję.</u>
  305 + </div>
  306 + <div xml:id="div-89">
  307 + <u xml:id="u-89.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Frąckiewicz Józef.</u>
  308 + </div>
  309 + <div xml:id="div-90">
  310 + <u xml:id="u-90.0" who="#PFrackiewicz">Ślubuję.</u>
  311 + </div>
  312 + <div xml:id="div-91">
  313 + <u xml:id="u-91.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Gdula Tadeusz.</u>
  314 + </div>
  315 + <div xml:id="div-92">
  316 + <u xml:id="u-92.0" who="#PGdula">Ślubuję.</u>
  317 + </div>
  318 + <div xml:id="div-93">
  319 + <u xml:id="u-93.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Gebetner Jan.</u>
  320 + </div>
  321 + <div xml:id="div-94">
  322 + <u xml:id="u-94.0" who="#PGebethner">Ślubuję.</u>
  323 + </div>
  324 + <div xml:id="div-95">
  325 + <u xml:id="u-95.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Głowacki Józef.</u>
  326 + </div>
  327 + <div xml:id="div-96">
  328 + <u xml:id="u-96.0" who="#PGlowacki">Ślubuję.</u>
  329 + </div>
  330 + <div xml:id="div-97">
  331 + <u xml:id="u-97.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Górski Franciszek.</u>
  332 + </div>
  333 + <div xml:id="div-98">
  334 + <u xml:id="u-98.0" who="#PGorskiFranciszek">Ślubuję.</u>
  335 + </div>
  336 + <div xml:id="div-99">
  337 + <u xml:id="u-99.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Górski Władysław.</u>
  338 + </div>
  339 + <div xml:id="div-100">
  340 + <u xml:id="u-100.0" who="#PGorskiWladyslaw">Ślubuję.</u>
  341 + </div>
  342 + <div xml:id="div-101">
  343 + <u xml:id="u-101.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł ks. Grochowski Włodzimierz.</u>
  344 + </div>
  345 + <div xml:id="div-102">
  346 + <u xml:id="u-102.0" who="#PksGrochowski">Ślubuję.</u>
  347 + </div>
  348 + <div xml:id="div-103">
  349 + <u xml:id="u-103.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Grot Antoni.</u>
  350 + </div>
  351 + <div xml:id="div-104">
  352 + <u xml:id="u-104.0" who="#PGroth">Ślubuję.</u>
  353 + </div>
  354 + <div xml:id="div-105">
  355 + <u xml:id="u-105.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Grzybkowski Aleksander.</u>
  356 + </div>
  357 + <div xml:id="div-106">
  358 + <u xml:id="u-106.0" who="#PGrzybkowski">Ślubuję.</u>
  359 + </div>
  360 + <div xml:id="div-107">
  361 + <u xml:id="u-107.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Gutowski Stanisław.</u>
  362 + </div>
  363 + <div xml:id="div-108">
  364 + <u xml:id="u-108.0" who="#PGutowski">Ślubuję.</u>
  365 + </div>
  366 + <div xml:id="div-109">
  367 + <u xml:id="u-109.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Hankiewicz Grzegorz.</u>
  368 + </div>
  369 + <div xml:id="div-110">
  370 + <u xml:id="u-110.0" who="#PHankiewicz">Ślubuję.</u>
  371 + </div>
  372 + <div xml:id="div-111">
  373 + <u xml:id="u-111.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł ks. Hofmann Stanisław.</u>
  374 + </div>
  375 + <div xml:id="div-112">
  376 + <u xml:id="u-112.0" who="#PksHoffmann">Ślubuję.</u>
  377 + </div>
  378 + <div xml:id="div-113">
  379 + <u xml:id="u-113.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Hołysz Józef.</u>
  380 + </div>
  381 + <div xml:id="div-114">
  382 + <u xml:id="u-114.0" who="#PHolysz">Ślubuję.</u>
  383 + </div>
  384 + <div xml:id="div-115">
  385 + <u xml:id="u-115.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Hüpsch Stanisław.</u>
  386 + </div>
  387 + <div xml:id="div-116">
  388 + <u xml:id="u-116.0" who="#PHupsch">Ślubuję.</u>
  389 + </div>
  390 + <div xml:id="div-117">
  391 + <u xml:id="u-117.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Jabłoński Tadeusz.</u>
  392 + </div>
  393 + <div xml:id="div-118">
  394 + <u xml:id="u-118.0" who="#PJablonski">Ślubuję.</u>
  395 + </div>
  396 + <div xml:id="div-119">
  397 + <u xml:id="u-119.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Jahoda-Żółtowski Robert.</u>
  398 + </div>
  399 + <div xml:id="div-120">
  400 + <u xml:id="u-120.0" who="#PJahodaZoltowski">Ślubuję.</u>
  401 + </div>
  402 + <div xml:id="div-121">
  403 + <u xml:id="u-121.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Jakubowicz Józef.</u>
  404 + </div>
  405 + <div xml:id="div-122">
  406 + <u xml:id="u-122.0" who="#PJakubowicz">Ślubuję.</u>
  407 + </div>
  408 + <div xml:id="div-123">
  409 + <u xml:id="u-123.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Janicki Bolesław.</u>
  410 + </div>
  411 + <div xml:id="div-124">
  412 + <u xml:id="u-124.0" who="#PJanicki">Ślubuję.</u>
  413 + </div>
  414 + <div xml:id="div-125">
  415 + <u xml:id="u-125.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Jankowski Bolesław.</u>
  416 + </div>
  417 + <div xml:id="div-126">
  418 + <u xml:id="u-126.0" who="#PJankowski">Ślubuję.</u>
  419 + </div>
  420 + <div xml:id="div-127">
  421 + <u xml:id="u-127.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Jaworski Franciszek.</u>
  422 + </div>
  423 + <div xml:id="div-128">
  424 + <u xml:id="u-128.0" who="#PJaworski">Ślubuję.</u>
  425 + </div>
  426 + <div xml:id="div-129">
  427 + <u xml:id="u-129.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Jedynak Jan Henryk.</u>
  428 + </div>
  429 + <div xml:id="div-130">
  430 + <u xml:id="u-130.0" who="#PJedynak">Ślubuję.</u>
  431 + </div>
  432 + <div xml:id="div-131">
  433 + <u xml:id="u-131.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Jędrejek Jan.</u>
  434 + </div>
  435 + <div xml:id="div-132">
  436 + <u xml:id="u-132.0" who="#PJedrejek">Ślubuję.</u>
  437 + </div>
  438 + <div xml:id="div-133">
  439 + <u xml:id="u-133.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Jóźwiak Stanisław.</u>
  440 + </div>
  441 + <div xml:id="div-134">
  442 + <u xml:id="u-134.0" who="#PJozwiak">Ślubuję.</u>
  443 + </div>
  444 + <div xml:id="div-135">
  445 + <u xml:id="u-135.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Jurkowski Eugeniusz.</u>
  446 + </div>
  447 + <div xml:id="div-136">
  448 + <u xml:id="u-136.0" who="#PJurkowski">Ślubuję.</u>
  449 + </div>
  450 + <div xml:id="div-137">
  451 + <u xml:id="u-137.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Kaczorowski Klemens.</u>
  452 + </div>
  453 + <div xml:id="div-138">
  454 + <u xml:id="u-138.0" who="#PKaczorowski">Ślubuję.</u>
  455 + </div>
  456 + <div xml:id="div-139">
  457 + <u xml:id="u-139.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Kamiński Feliks.</u>
  458 + </div>
  459 + <div xml:id="div-140">
  460 + <u xml:id="u-140.0" who="#PKaminski">Ślubuję.</u>
  461 + </div>
  462 + <div xml:id="div-141">
  463 + <u xml:id="u-141.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Karlikowski Walenty.</u>
  464 + </div>
  465 + <div xml:id="div-142">
  466 + <u xml:id="u-142.0" who="#PKarlikowski">Ślubuję.</u>
  467 + </div>
  468 + <div xml:id="div-143">
  469 + <u xml:id="u-143.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Karśnicki Feliks.</u>
  470 + </div>
  471 + <div xml:id="div-144">
  472 + <u xml:id="u-144.0" who="#PKarsnicki">Ślubuję.</u>
  473 + </div>
  474 + <div xml:id="div-145">
  475 + <u xml:id="u-145.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Kienć Benedykt.</u>
  476 + </div>
  477 + <div xml:id="div-146">
  478 + <u xml:id="u-146.0" who="#PKienc">Ślubuję.</u>
  479 + </div>
  480 + <div xml:id="div-147">
  481 + <u xml:id="u-147.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Klimczuk Maksymilian.</u>
  482 + </div>
  483 + <div xml:id="div-148">
  484 + <u xml:id="u-148.0" who="#PKlimczuk">Ślubuję.</u>
  485 + </div>
  486 + <div xml:id="div-149">
  487 + <u xml:id="u-149.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Klimek Władysław.</u>
  488 + </div>
  489 + <div xml:id="div-150">
  490 + <u xml:id="u-150.0" who="#PKlimek">Ślubuję.</u>
  491 + </div>
  492 + <div xml:id="div-151">
  493 + <u xml:id="u-151.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Klimkiewicz Stefan.</u>
  494 + </div>
  495 + <div xml:id="div-152">
  496 + <u xml:id="u-152.0" who="#PKlimkiewicz">Ślubuję.</u>
  497 + </div>
  498 + <div xml:id="div-153">
  499 + <u xml:id="u-153.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Kobosko Józef.</u>
  500 + </div>
  501 + <div xml:id="div-154">
  502 + <u xml:id="u-154.0" who="#PKobosko">Ślubuję.</u>
  503 + </div>
  504 + <div xml:id="div-155">
  505 + <u xml:id="u-155.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Kolbusz Franciszek.</u>
  506 + </div>
  507 + <div xml:id="div-156">
  508 + <u xml:id="u-156.0" who="#PKolbusz">Ślubuję.</u>
  509 + </div>
  510 + <div xml:id="div-157">
  511 + <u xml:id="u-157.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Kondysar Ferdynand.</u>
  512 + </div>
  513 + <div xml:id="div-158">
  514 + <u xml:id="u-158.0" who="#PKondysar">Ślubuję.</u>
  515 + </div>
  516 + <div xml:id="div-159">
  517 + <u xml:id="u-159.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Konieczny Władysław.</u>
  518 + </div>
  519 + <div xml:id="div-160">
  520 + <u xml:id="u-160.0" who="#PKonieczny">Ślubuję.</u>
  521 + </div>
  522 + <div xml:id="div-161">
  523 + <u xml:id="u-161.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Kosidło Włodzimierz.</u>
  524 + </div>
  525 + <div xml:id="div-162">
  526 + <u xml:id="u-162.0" who="#PKosidlo">Ślubuję.</u>
  527 + </div>
  528 + <div xml:id="div-163">
  529 + <u xml:id="u-163.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Kościałkowski Zyndram Marian.</u>
  530 + </div>
  531 + <div xml:id="div-164">
  532 + <u xml:id="u-164.0" who="#PKoscialkowskiZyndram">Ślubuję.</u>
  533 + </div>
  534 + <div xml:id="div-165">
  535 + <u xml:id="u-165.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Koter Andrzej.</u>
  536 + </div>
  537 + <div xml:id="div-166">
  538 + <u xml:id="u-166.0" who="#PKoter">Ślubuję.</u>
  539 + </div>
  540 + <div xml:id="div-167">
  541 + <u xml:id="u-167.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Krawczyński Stanisław.</u>
  542 + </div>
  543 + <div xml:id="div-168">
  544 + <u xml:id="u-168.0" who="#PKrawczynski">Ślubuję.</u>
  545 + </div>
  546 + <div xml:id="div-169">
  547 + <u xml:id="u-169.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Krengelewski Jan.</u>
  548 + </div>
  549 + <div xml:id="div-170">
  550 + <u xml:id="u-170.0" who="#PKrengelewski">Ślubuję.</u>
  551 + </div>
  552 + <div xml:id="div-171">
  553 + <u xml:id="u-171.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Kruk Józef.</u>
  554 + </div>
  555 + <div xml:id="div-172">
  556 + <u xml:id="u-172.0" who="#PKruk">Ślubuję.</u>
  557 + </div>
  558 + <div xml:id="div-173">
  559 + <u xml:id="u-173.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Krupski Czesław.</u>
  560 + </div>
  561 + <div xml:id="div-174">
  562 + <u xml:id="u-174.0" who="#PKrupski">Ślubuję.</u>
  563 + </div>
  564 + <div xml:id="div-175">
  565 + <u xml:id="u-175.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Krzysztoń Wilhelm.</u>
  566 + </div>
  567 + <div xml:id="div-176">
  568 + <u xml:id="u-176.0" who="#PKrzyszton">Ślubuję,</u>
  569 + </div>
  570 + <div xml:id="div-177">
  571 + <u xml:id="u-177.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Krzywiec Michał.</u>
  572 + </div>
  573 + <div xml:id="div-178">
  574 + <u xml:id="u-178.0" who="#PKrzywiec">Ślubuję,</u>
  575 + </div>
  576 + <div xml:id="div-179">
  577 + <u xml:id="u-179.0" who="#SekretarzpZenczykowski">p. Posłanka Kudelska Stefania.</u>
  578 + </div>
  579 + <div xml:id="div-180">
  580 + <u xml:id="u-180.0" who="#PKudelska">Ślubuję.</u>
  581 + </div>
  582 + <div xml:id="div-181">
  583 + <u xml:id="u-181.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P Poseł Kwapisiewicz Marian.</u>
  584 + </div>
  585 + <div xml:id="div-182">
  586 + <u xml:id="u-182.0" who="#PKwapisiewicz">Ślubuję.</u>
  587 + </div>
  588 + <div xml:id="div-183">
  589 + <u xml:id="u-183.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Kwiatkowski Eugeniusz.</u>
  590 + </div>
  591 + <div xml:id="div-184">
  592 + <u xml:id="u-184.0" who="#PKwiatkowski">Ślubuję.</u>
  593 + </div>
  594 + <div xml:id="div-185">
  595 + <u xml:id="u-185.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Lechnicki Tadeusz.</u>
  596 + </div>
  597 + <div xml:id="div-186">
  598 + <u xml:id="u-186.0" who="#PLechnicki">Ślubuję.</u>
  599 + </div>
  600 + <div xml:id="div-187">
  601 + <u xml:id="u-187.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Leopold Stanisław.</u>
  602 + </div>
  603 + <div xml:id="div-188">
  604 + <u xml:id="u-188.0" who="#PLeopold">Ślubuję.</u>
  605 + </div>
  606 + <div xml:id="div-189">
  607 + <u xml:id="u-189.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Lepecki Zbigniew.</u>
  608 + </div>
  609 + <div xml:id="div-190">
  610 + <u xml:id="u-190.0" who="#PLepecki">Ślubuję.</u>
  611 + </div>
  612 + <div xml:id="div-191">
  613 + <u xml:id="u-191.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Lgocki Stefan.</u>
  614 + </div>
  615 + <div xml:id="div-192">
  616 + <u xml:id="u-192.0" who="#PLgocki">Ślubuję.</u>
  617 + </div>
  618 + <div xml:id="div-193">
  619 + <u xml:id="u-193.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Lipski Roman.</u>
  620 + </div>
  621 + <div xml:id="div-194">
  622 + <u xml:id="u-194.0" who="#PLipski">Ślubuję.</u>
  623 + </div>
  624 + <div xml:id="div-195">
  625 + <u xml:id="u-195.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. ks. Poseł Lubelski Józef.</u>
  626 + </div>
  627 + <div xml:id="div-196">
  628 + <u xml:id="u-196.0" who="#PksLubelski">Ślubuję.</u>
  629 + </div>
  630 + <div xml:id="div-197">
  631 + <u xml:id="u-197.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Łobodziński Jan.</u>
  632 + </div>
  633 + <div xml:id="div-198">
  634 + <u xml:id="u-198.0" who="#PLobodzinski">Ślubuję.</u>
  635 + </div>
  636 + <div xml:id="div-199">
  637 + <u xml:id="u-199.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Łysiak Paweł.</u>
  638 + </div>
  639 + <div xml:id="div-200">
  640 + <u xml:id="u-200.0" who="#PLysiak">Ślubuję.</u>
  641 + </div>
  642 + <div xml:id="div-201">
  643 + <u xml:id="u-201.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Łyszczak Piotr.</u>
  644 + </div>
  645 + <div xml:id="div-202">
  646 + <u xml:id="u-202.0" who="#PLyszczak">Ślubuję.</u>
  647 + </div>
  648 + <div xml:id="div-203">
  649 + <u xml:id="u-203.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Machalica Alojzy.</u>
  650 + </div>
  651 + <div xml:id="div-204">
  652 + <u xml:id="u-204.0" who="#PMachalica">Ślubuję.</u>
  653 + </div>
  654 + <div xml:id="div-205">
  655 + <u xml:id="u-205.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Machlejd Jerzy.</u>
  656 + </div>
  657 + <div xml:id="div-206">
  658 + <u xml:id="u-206.0" who="#PMachlejd">Ślubuję.</u>
  659 + </div>
  660 + <div xml:id="div-207">
  661 + <u xml:id="u-207.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Makowski Wacław.</u>
  662 + </div>
  663 + <div xml:id="div-208">
  664 + <u xml:id="u-208.0" who="#PMakowski">Ślubuję.</u>
  665 + </div>
  666 + <div xml:id="div-209">
  667 + <u xml:id="u-209.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Malinowski Mieczysław,</u>
  668 + </div>
  669 + <div xml:id="div-210">
  670 + <u xml:id="u-210.0" who="#PMalinowski">Ślubuję.</u>
  671 + </div>
  672 + <div xml:id="div-211">
  673 + <u xml:id="u-211.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Marcinkowski Franciszek.</u>
  674 + </div>
  675 + <div xml:id="div-212">
  676 + <u xml:id="u-212.0" who="#PMarcinkowski">Ślubuję.</u>
  677 + </div>
  678 + <div xml:id="div-213">
  679 + <u xml:id="u-213.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Mazurkiewicz Józef,</u>
  680 + </div>
  681 + <div xml:id="div-214">
  682 + <u xml:id="u-214.0" who="#PMazurkiewicz">Ślubuję.</u>
  683 + </div>
  684 + <div xml:id="div-215">
  685 + <u xml:id="u-215.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Milewski Alfred.</u>
  686 + </div>
  687 + <div xml:id="div-216">
  688 + <u xml:id="u-216.0" who="#PMilewskiAlfred">Ślubuję.</u>
  689 + </div>
  690 + <div xml:id="div-217">
  691 + <u xml:id="u-217.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Milew</u>
  692 + <u xml:id="u-217.1" who="#SekretarzpZenczykowski">ski Józef.</u>
  693 + </div>
  694 + <div xml:id="div-218">
  695 + <u xml:id="u-218.0" who="#PmMilewskiJozef">Ślubuję,</u>
  696 + </div>
  697 + <div xml:id="div-219">
  698 + <u xml:id="u-219.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Mincberg Jakub Lejb.</u>
  699 + </div>
  700 + <div xml:id="div-220">
  701 + <u xml:id="u-220.0" who="#PMincberg">Ślubuję.</u>
  702 + </div>
  703 + <div xml:id="div-221">
  704 + <u xml:id="u-221.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Mudryj Wasyl.</u>
  705 + </div>
  706 + <div xml:id="div-222">
  707 + <u xml:id="u-222.0" who="#PMudryj">Ślubuję.</u>
  708 + </div>
  709 + <div xml:id="div-223">
  710 + <u xml:id="u-223.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Mystkowski Stanisław.</u>
  711 + </div>
  712 + <div xml:id="div-224">
  713 + <u xml:id="u-224.0" who="#PMystkowski">Ślubuję,</u>
  714 + </div>
  715 + <div xml:id="div-225">
  716 + <u xml:id="u-225.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Nawrócki Stefan.</u>
  717 + </div>
  718 + <div xml:id="div-226">
  719 + <u xml:id="u-226.0" who="#PNawrocki">Ślubuję.</u>
  720 + </div>
  721 + <div xml:id="div-227">
  722 + <u xml:id="u-227.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Nodzykowski Józef.</u>
  723 + </div>
  724 + <div xml:id="div-228">
  725 + <u xml:id="u-228.0" who="#PNodzykowski">Ślubuję.</u>
  726 + </div>
  727 + <div xml:id="div-229">
  728 + <u xml:id="u-229.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Nowak Tadeusz,</u>
  729 + </div>
  730 + <div xml:id="div-230">
  731 + <u xml:id="u-230.0" who="#PNowak">Ślubuję.</u>
  732 + </div>
  733 + <div xml:id="div-231">
  734 + <u xml:id="u-231.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Nowara Zygmunt.</u>
  735 + </div>
  736 + <div xml:id="div-232">
  737 + <u xml:id="u-232.0" who="#PNowara">Ślubuję.</u>
  738 + </div>
  739 + <div xml:id="div-233">
  740 + <u xml:id="u-233.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Ogorodnik Aleksander.</u>
  741 + </div>
  742 + <div xml:id="div-234">
  743 + <u xml:id="u-234.0" who="#POgorodnik">Ślubuję.</u>
  744 + </div>
  745 + <div xml:id="div-235">
  746 + <u xml:id="u-235.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Onufrejczuk Włodzimierz.</u>
  747 + </div>
  748 + <div xml:id="div-236">
  749 + <u xml:id="u-236.0" who="#POnufrejczuk">Ślubuję.</u>
  750 + </div>
  751 + <div xml:id="div-237">
  752 + <u xml:id="u-237.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Orlański Mieczysław.</u>
  753 + </div>
  754 + <div xml:id="div-238">
  755 + <u xml:id="u-238.0" who="#POrlanski">Ślubuję.</u>
  756 + </div>
  757 + <div xml:id="div-239">
  758 + <u xml:id="u-239.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Ostachowski Jan.</u>
  759 + </div>
  760 + <div xml:id="div-240">
  761 + <u xml:id="u-240.0" who="#POstachowski">Ślubuję.</u>
  762 + </div>
  763 + <div xml:id="div-241">
  764 + <u xml:id="u-241.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Ostafin Józef.</u>
  765 + </div>
  766 + <div xml:id="div-242">
  767 + <u xml:id="u-242.0" who="#POstafin">Ślubuję.</u>
  768 + </div>
  769 + <div xml:id="div-243">
  770 + <u xml:id="u-243.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Ostaszewski Roman,</u>
  771 + </div>
  772 + <div xml:id="div-244">
  773 + <u xml:id="u-244.0" who="#POstaszewski">Ślubuję.</u>
  774 + </div>
  775 + <div xml:id="div-245">
  776 + <u xml:id="u-245.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Ostrowski Stanisław.</u>
  777 + </div>
  778 + <div xml:id="div-246">
  779 + <u xml:id="u-246.0" who="#POstrowski">Ślubuję.</u>
  780 + </div>
  781 + <div xml:id="div-247">
  782 + <u xml:id="u-247.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł ks. Padacz Władysław Józef.</u>
  783 + </div>
  784 + <div xml:id="div-248">
  785 + <u xml:id="u-248.0" who="#PksPadacz">Ślubuję.</u>
  786 + </div>
  787 + <div xml:id="div-249">
  788 + <u xml:id="u-249.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pankiewicz Michał,</u>
  789 + </div>
  790 + <div xml:id="div-250">
  791 + <u xml:id="u-250.0" who="#PPankiewicz">Ślubuję.</u>
  792 + </div>
  793 + <div xml:id="div-251">
  794 + <u xml:id="u-251.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pawłowski Jan.</u>
  795 + </div>
  796 + <div xml:id="div-252">
  797 + <u xml:id="u-252.0" who="#PPawlowski">Ślubuję.</u>
  798 + </div>
  799 + <div xml:id="div-253">
  800 + <u xml:id="u-253.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pełeński Zenobiusz.</u>
  801 + </div>
  802 + <div xml:id="div-254">
  803 + <u xml:id="u-254.0" who="#PPelenski">Ślubuję.</u>
  804 + </div>
  805 + <div xml:id="div-255">
  806 + <u xml:id="u-255.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Perfecki Roman.</u>
  807 + </div>
  808 + <div xml:id="div-256">
  809 + <u xml:id="u-256.0" who="#PPerfecki">Ślubuję.</u>
  810 + <u xml:id="u-256.1" who="#PPerfecki">Ślubuję.</u>
  811 + </div>
  812 + <div xml:id="div-257">
  813 + <u xml:id="u-257.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Piech Józef.</u>
  814 + </div>
  815 + <div xml:id="div-258">
  816 + <u xml:id="u-258.0" who="#PPiech">Ślubuję.</u>
  817 + </div>
  818 + <div xml:id="div-259">
  819 + <u xml:id="u-259.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pieniążek Jan.</u>
  820 + </div>
  821 + <div xml:id="div-260">
  822 + <u xml:id="u-260.0" who="#PPieniazek">Ślubuję.</u>
  823 + </div>
  824 + <div xml:id="div-261">
  825 + <u xml:id="u-261.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pietrzak Jan.</u>
  826 + </div>
  827 + <div xml:id="div-262">
  828 + <u xml:id="u-262.0" who="#PPietrzak">Ślubuję.</u>
  829 + </div>
  830 + <div xml:id="div-263">
  831 + <u xml:id="u-263.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pikulski Jerzy.</u>
  832 + </div>
  833 + <div xml:id="div-264">
  834 + <u xml:id="u-264.0" who="#PPikulski">Ślubuję.</u>
  835 + </div>
  836 + <div xml:id="div-265">
  837 + <u xml:id="u-265.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pikusa Bolesław.</u>
  838 + </div>
  839 + <div xml:id="div-266">
  840 + <u xml:id="u-266.0" who="#PPikusa">Ślubuję.</u>
  841 + </div>
  842 + <div xml:id="div-267">
  843 + <u xml:id="u-267.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pimonów Borys.</u>
  844 + </div>
  845 + <div xml:id="div-268">
  846 + <u xml:id="u-268.0" who="#PPimonow">Ślubuję.</u>
  847 + </div>
  848 + <div xml:id="div-269">
  849 + <u xml:id="u-269.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Piotrowski Jan.</u>
  850 + </div>
  851 + <div xml:id="div-270">
  852 + <u xml:id="u-270.0" who="#PPiotrowski">Ślubuję.</u>
  853 + </div>
  854 + <div xml:id="div-271">
  855 + <u xml:id="u-271.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pisarek Józef.</u>
  856 + </div>
  857 + <div xml:id="div-272">
  858 + <u xml:id="u-272.0" who="#PPisarek">Ślubuję.</u>
  859 + </div>
  860 + <div xml:id="div-273">
  861 + <u xml:id="u-273.0" who="#SekretarzPZenczykowski">P. Poseł Plebanek Józef.</u>
  862 + </div>
  863 + <div xml:id="div-274">
  864 + <u xml:id="u-274.0" who="#PPlebanek">Ślubuję.</u>
  865 + </div>
  866 + <div xml:id="div-275">
  867 + <u xml:id="u-275.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pleszczyński Ludwik.</u>
  868 + </div>
  869 + <div xml:id="div-276">
  870 + <u xml:id="u-276.0" who="#PPleszczynski">Ślubuję.</u>
  871 + </div>
  872 + <div xml:id="div-277">
  873 + <u xml:id="u-277.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Potaczek Piotr.</u>
  874 + </div>
  875 + <div xml:id="div-278">
  876 + <u xml:id="u-278.0" who="#PPotaczek">Ślubuję.</u>
  877 + </div>
  878 + <div xml:id="div-279">
  879 + <u xml:id="u-279.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Putek Józef.</u>
  880 + </div>
  881 + <div xml:id="div-280">
  882 + <u xml:id="u-280.0" who="#PPutek">Ślubuję.</u>
  883 + </div>
  884 + <div xml:id="div-281">
  885 + <u xml:id="u-281.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Pyszko Szymon.</u>
  886 + </div>
  887 + <div xml:id="div-282">
  888 + <u xml:id="u-282.0" who="#PPyszko">Ślubuję.</u>
  889 + </div>
  890 + <div xml:id="div-283">
  891 + <u xml:id="u-283.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Ratajczyk Stanisław.</u>
  892 + </div>
  893 + <div xml:id="div-284">
  894 + <u xml:id="u-284.0" who="#PRatajczyk">Ślubuję.</u>
  895 + </div>
  896 + <div xml:id="div-285">
  897 + <u xml:id="u-285.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Rączkowski Ludwik.</u>
  898 + </div>
  899 + <div xml:id="div-286">
  900 + <u xml:id="u-286.0" who="#PRaczkowski">Ślubuję.</u>
  901 + </div>
  902 + <div xml:id="div-287">
  903 + <u xml:id="u-287.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Roztek Antoni.</u>
  904 + </div>
  905 + <div xml:id="div-288">
  906 + <u xml:id="u-288.0" who="#PRostek">Ślubuję.</u>
  907 + </div>
  908 + <div xml:id="div-289">
  909 + <u xml:id="u-289.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Rudnicki Roman.</u>
  910 + </div>
  911 + <div xml:id="div-290">
  912 + <u xml:id="u-290.0" who="#PRudnicki">Ślubuję.</u>
  913 + </div>
  914 + <div xml:id="div-291">
  915 + <u xml:id="u-291.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Rudziński Stefan.</u>
  916 + </div>
  917 + <div xml:id="div-292">
  918 + <u xml:id="u-292.0" who="#PRudzinski">Ślubuję.</u>
  919 + </div>
  920 + <div xml:id="div-293">
  921 + <u xml:id="u-293.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. ks. Poseł Sandecki Tomasz.</u>
  922 + </div>
  923 + <div xml:id="div-294">
  924 + <u xml:id="u-294.0" who="#PksSandecki">Ślubuję.</u>
  925 + </div>
  926 + <div xml:id="div-295">
  927 + <u xml:id="u-295.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Sanojca Józef.</u>
  928 + </div>
  929 + <div xml:id="div-296">
  930 + <u xml:id="u-296.0" who="#PSanojca">Ślubuję.</u>
  931 + </div>
  932 + <div xml:id="div-297">
  933 + <u xml:id="u-297.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Sarnecki Adolf.</u>
  934 + </div>
  935 + <div xml:id="div-298">
  936 + <u xml:id="u-298.0" who="#PSarnecki">Ślubuję.</u>
  937 + </div>
  938 + <div xml:id="div-299">
  939 + <u xml:id="u-299.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Schwarzbart Izaak.</u>
  940 + </div>
  941 + <div xml:id="div-300">
  942 + <u xml:id="u-300.0" who="#PSchwarzbart">Ślubuję.</u>
  943 + </div>
  944 + <div xml:id="div-301">
  945 + <u xml:id="u-301.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Seidenman Salomon.</u>
  946 + </div>
  947 + <div xml:id="div-302">
  948 + <u xml:id="u-302.0" who="#PSeidenman">Ślubuję.</u>
  949 + </div>
  950 + <div xml:id="div-303">
  951 + <u xml:id="u-303.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Sikorski Brunon.</u>
  952 + </div>
  953 + <div xml:id="div-304">
  954 + <u xml:id="u-304.0" who="#PSikorski">Ślubuję.</u>
  955 + </div>
  956 + <div xml:id="div-305">
  957 + <u xml:id="u-305.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Składkowski Sławoj Felicjan.</u>
  958 + </div>
  959 + <div xml:id="div-306">
  960 + <u xml:id="u-306.0" who="#PSkladkowskiSlawoj">Ślubuję.</u>
  961 + </div>
  962 + <div xml:id="div-307">
  963 + <u xml:id="u-307.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Skotnicki Adam.</u>
  964 + </div>
  965 + <div xml:id="div-308">
  966 + <u xml:id="u-308.0" who="#PSkotnicki">Ślubuję.</u>
  967 + </div>
  968 + <div xml:id="div-309">
  969 + <u xml:id="u-309.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Skrypnyk Stefan.</u>
  970 + </div>
  971 + <div xml:id="div-310">
  972 + <u xml:id="u-310.0" who="#PSkrypnyk">Ślubuję.</u>
  973 + </div>
  974 + <div xml:id="div-311">
  975 + <u xml:id="u-311.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Sobczyk Piotr.</u>
  976 + </div>
  977 + <div xml:id="div-312">
  978 + <u xml:id="u-312.0" who="#PSobczyk">Ślubuję.</u>
  979 + </div>
  980 + <div xml:id="div-313">
  981 + <u xml:id="u-313.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Sokołowski Marian.</u>
  982 + </div>
  983 + <div xml:id="div-314">
  984 + <u xml:id="u-314.0" who="#PSokolowski">Ślubuję.</u>
  985 + </div>
  986 + <div xml:id="div-315">
  987 + <u xml:id="u-315.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Sommerstein Emil.</u>
  988 + </div>
  989 + <div xml:id="div-316">
  990 + <u xml:id="u-316.0" who="#PSommerstein">Ślubuję.</u>
  991 + </div>
  992 + <div xml:id="div-317">
  993 + <u xml:id="u-317.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Sosiński Wojciech.</u>
  994 + </div>
  995 + <div xml:id="div-318">
  996 + <u xml:id="u-318.0" who="#PSosinski">Ślubuję.</u>
  997 + </div>
  998 + <div xml:id="div-319">
  999 + <u xml:id="u-319.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Sowa Józef.</u>
  1000 + </div>
  1001 + <div xml:id="div-320">
  1002 + <u xml:id="u-320.0" who="#PSowa">Ślubuję.</u>
  1003 + </div>
  1004 + <div xml:id="div-321">
  1005 + <u xml:id="u-321.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Sowiński Zygmunt.</u>
  1006 + </div>
  1007 + <div xml:id="div-322">
  1008 + <u xml:id="u-322.0" who="#PSowinski">Ślubuję.</u>
  1009 + </div>
  1010 + <div xml:id="div-323">
  1011 + <u xml:id="u-323.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Stahl Zdzisław.</u>
  1012 + </div>
  1013 + <div xml:id="div-324">
  1014 + <u xml:id="u-324.0" who="#P">Stahl: Ślubuję.</u>
  1015 + </div>
  1016 + <div xml:id="div-325">
  1017 + <u xml:id="u-325.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Starzewski Maciej,</u>
  1018 + </div>
  1019 + <div xml:id="div-326">
  1020 + <u xml:id="u-326.0" who="#PStarzewski">Ślubuję.</u>
  1021 + </div>
  1022 + <div xml:id="div-327">
  1023 + <u xml:id="u-327.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Stoch Franciszek.</u>
  1024 + </div>
  1025 + <div xml:id="div-328">
  1026 + <u xml:id="u-328.0" who="#PStoch">Ślubuję</u>
  1027 + </div>
  1028 + <div xml:id="div-329">
  1029 + <u xml:id="u-329.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Surzyński Leon.</u>
  1030 + </div>
  1031 + <div xml:id="div-330">
  1032 + <u xml:id="u-330.0" who="#PSurzynski">Ślubuję.</u>
  1033 + </div>
  1034 + <div xml:id="div-331">
  1035 + <u xml:id="u-331.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Szczepański Włodzimierz.</u>
  1036 + </div>
  1037 + <div xml:id="div-332">
  1038 + <u xml:id="u-332.0" who="#PSzczepanski">Ślubuję.</u>
  1039 + </div>
  1040 + <div xml:id="div-333">
  1041 + <u xml:id="u-333.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Szczytt-Niemirowicz Krzysztof.</u>
  1042 + </div>
  1043 + <div xml:id="div-334">
  1044 + <u xml:id="u-334.0" who="#PSzczyttNiemirowicz">Ślubuję.</u>
  1045 + </div>
  1046 + <div xml:id="div-335">
  1047 + <u xml:id="u-335.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Szejko Jan.</u>
  1048 + </div>
  1049 + <div xml:id="div-336">
  1050 + <u xml:id="u-336.0" who="#PSzejko">Ślubuję.</u>
  1051 + </div>
  1052 + <div xml:id="div-337">
  1053 + <u xml:id="u-337.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Szumański Władysław.</u>
  1054 + </div>
  1055 + <div xml:id="div-338">
  1056 + <u xml:id="u-338.0" who="#PSzumanski">Ślubuję.</u>
  1057 + </div>
  1058 + <div xml:id="div-339">
  1059 + <u xml:id="u-339.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Szumowski Piotr.</u>
  1060 + </div>
  1061 + <div xml:id="div-340">
  1062 + <u xml:id="u-340.0" who="#PSzumowski">Ślubuję.</u>
  1063 + </div>
  1064 + <div xml:id="div-341">
  1065 + <u xml:id="u-341.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Szwed Stanisław.</u>
  1066 + </div>
  1067 + <div xml:id="div-342">
  1068 + <u xml:id="u-342.0" who="#PSzwed">Ślubuję.</u>
  1069 + </div>
  1070 + <div xml:id="div-343">
  1071 + <u xml:id="u-343.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. ks. Poseł Szymanowski Antoni.</u>
  1072 + </div>
  1073 + <div xml:id="div-344">
  1074 + <u xml:id="u-344.0" who="#PksSzymanowski">Ślubuję.</u>
  1075 + </div>
  1076 + <div xml:id="div-345">
  1077 + <u xml:id="u-345.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Szymanowski Genadiusz.</u>
  1078 + </div>
  1079 + <div xml:id="div-346">
  1080 + <u xml:id="u-346.0" who="#PSzymanowski">Ślubuję.</u>
  1081 + </div>
  1082 + <div xml:id="div-347">
  1083 + <u xml:id="u-347.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Szymański Franciszek.</u>
  1084 + </div>
  1085 + <div xml:id="div-348">
  1086 + <u xml:id="u-348.0" who="#PSzymanski">Ślubuję.</u>
  1087 + </div>
  1088 + <div xml:id="div-349">
  1089 + <u xml:id="u-349.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Szyszko-Bohusz Adolf.</u>
  1090 + </div>
  1091 + <div xml:id="div-350">
  1092 + <u xml:id="u-350.0" who="#PSzyszkoBohusz">Ślubuję.</u>
  1093 + </div>
  1094 + <div xml:id="div-351">
  1095 + <u xml:id="u-351.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Śleszyński Stanisław.</u>
  1096 + </div>
  1097 + <div xml:id="div-352">
  1098 + <u xml:id="u-352.0" who="#PSleszynski">Ślubuję.</u>
  1099 + </div>
  1100 + <div xml:id="div-353">
  1101 + <u xml:id="u-353.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Święcicki Kazimierz.</u>
  1102 + </div>
  1103 + <div xml:id="div-354">
  1104 + <u xml:id="u-354.0" who="#PSwiecicki">Ślubuję.</u>
  1105 + </div>
  1106 + <div xml:id="div-355">
  1107 + <u xml:id="u-355.0" who="#SekretarzepZenczykowski">P. Poseł Świętnicki Michał.</u>
  1108 + </div>
  1109 + <div xml:id="div-356">
  1110 + <u xml:id="u-356.0" who="#PSwietnicki">Ślubuję.</u>
  1111 + </div>
  1112 + <div xml:id="div-357">
  1113 + <u xml:id="u-357.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Tarnawski Hilary.</u>
  1114 + </div>
  1115 + <div xml:id="div-358">
  1116 + <u xml:id="u-358.0" who="#PTarnawski">Ślubuję.</u>
  1117 + </div>
  1118 + <div xml:id="div-359">
  1119 + <u xml:id="u-359.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Tomas Emanuel.</u>
  1120 + </div>
  1121 + <div xml:id="div-360">
  1122 + <u xml:id="u-360.0" who="#PTomas">Ślubuję.</u>
  1123 + </div>
  1124 + <div xml:id="div-361">
  1125 + <u xml:id="u-361.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Trębicki Henryk.</u>
  1126 + </div>
  1127 + <div xml:id="div-362">
  1128 + <u xml:id="u-362.0" who="#PTrebicki">Ślubuję.</u>
  1129 + </div>
  1130 + <div xml:id="div-363">
  1131 + <u xml:id="u-363.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Trockenheim Jankiel.</u>
  1132 + </div>
  1133 + <div xml:id="div-364">
  1134 + <u xml:id="u-364.0" who="#PTrockenheim">Ślubuję.</u>
  1135 + </div>
  1136 + <div xml:id="div-365">
  1137 + <u xml:id="u-365.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Trzeciak Jan.</u>
  1138 + </div>
  1139 + <div xml:id="div-366">
  1140 + <u xml:id="u-366.0" who="#PTrzeciak">Ślubuję.</u>
  1141 + </div>
  1142 + <div xml:id="div-367">
  1143 + <u xml:id="u-367.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Tylman Franciszek.</u>
  1144 + </div>
  1145 + <div xml:id="div-368">
  1146 + <u xml:id="u-368.0" who="#PTylman">Ślubuję.</u>
  1147 + </div>
  1148 + <div xml:id="div-369">
  1149 + <u xml:id="u-369.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Ulrych Juliusz.</u>
  1150 + </div>
  1151 + <div xml:id="div-370">
  1152 + <u xml:id="u-370.0" who="#PUlrych">Ślubuję.</u>
  1153 + </div>
  1154 + <div xml:id="div-371">
  1155 + <u xml:id="u-371.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wadowski Marian.</u>
  1156 + </div>
  1157 + <div xml:id="div-372">
  1158 + <u xml:id="u-372.0" who="#PWadowski">Ślubuję.</u>
  1159 + </div>
  1160 + <div xml:id="div-373">
  1161 + <u xml:id="u-373.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wagner Edwin.</u>
  1162 + </div>
  1163 + <div xml:id="div-374">
  1164 + <u xml:id="u-374.0" who="#PWagner">Ślubuję.</u>
  1165 + </div>
  1166 + <div xml:id="div-375">
  1167 + <u xml:id="u-375.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wawrzkowicz Antoni.</u>
  1168 + </div>
  1169 + <div xml:id="div-376">
  1170 + <u xml:id="u-376.0" who="#PWawrzkowicz">Ślubuję.</u>
  1171 + </div>
  1172 + <div xml:id="div-377">
  1173 + <u xml:id="u-377.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wełykanowicz Dymitr,</u>
  1174 + </div>
  1175 + <div xml:id="div-378">
  1176 + <u xml:id="u-378.0" who="#PWelykanowicz">Ślubuję.</u>
  1177 + </div>
  1178 + <div xml:id="div-379">
  1179 + <u xml:id="u-379.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wenda Zygmunt.</u>
  1180 + </div>
  1181 + <div xml:id="div-380">
  1182 + <u xml:id="u-380.0" who="#PWenda">Ślubuję.</u>
  1183 + </div>
  1184 + <div xml:id="div-381">
  1185 + <u xml:id="u-381.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wichliński Jan.</u>
  1186 + </div>
  1187 + <div xml:id="div-382">
  1188 + <u xml:id="u-382.0" who="#PWichlinski">Ślubuję.</u>
  1189 + </div>
  1190 + <div xml:id="div-383">
  1191 + <u xml:id="u-383.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wieczorkiewicz Antoni.</u>
  1192 + </div>
  1193 + <div xml:id="div-384">
  1194 + <u xml:id="u-384.0" who="#PWieczorkiewicz">Ślubuję.</u>
  1195 + </div>
  1196 + <div xml:id="div-385">
  1197 + <u xml:id="u-385.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Witwicki Stefan.</u>
  1198 + </div>
  1199 + <div xml:id="div-386">
  1200 + <u xml:id="u-386.0" who="#PWitwicki">Ślubuję.</u>
  1201 + </div>
  1202 + <div xml:id="div-387">
  1203 + <u xml:id="u-387.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wnęk Stanisław.</u>
  1204 + </div>
  1205 + <div xml:id="div-388">
  1206 + <u xml:id="u-388.0" who="#PWnek">Ślubuję.</u>
  1207 + </div>
  1208 + <div xml:id="div-389">
  1209 + <u xml:id="u-389.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wnuk Bolesław.</u>
  1210 + </div>
  1211 + <div xml:id="div-390">
  1212 + <u xml:id="u-390.0" who="#PWnuk">Ślubuję.</u>
  1213 + </div>
  1214 + <div xml:id="div-391">
  1215 + <u xml:id="u-391.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wolański Iwan.</u>
  1216 + </div>
  1217 + <div xml:id="div-392">
  1218 + <u xml:id="u-392.0" who="#PWolanski">Ślubuję.</u>
  1219 + </div>
  1220 + <div xml:id="div-393">
  1221 + <u xml:id="u-393.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wójcik Jan.</u>
  1222 + </div>
  1223 + <div xml:id="div-394">
  1224 + <u xml:id="u-394.0" who="#PWojcik">Ślubuję.</u>
  1225 + </div>
  1226 + <div xml:id="div-395">
  1227 + <u xml:id="u-395.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wróbel Paweł.</u>
  1228 + </div>
  1229 + <div xml:id="div-396">
  1230 + <u xml:id="u-396.0" who="#PWrobel">Ślubuję.</u>
  1231 + </div>
  1232 + <div xml:id="div-397">
  1233 + <u xml:id="u-397.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wróblewski Czesław.</u>
  1234 + </div>
  1235 + <div xml:id="div-398">
  1236 + <u xml:id="u-398.0" who="#PWroblewski">Ślubuję.</u>
  1237 + </div>
  1238 + <div xml:id="div-399">
  1239 + <u xml:id="u-399.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wydra Wojciech.</u>
  1240 + </div>
  1241 + <div xml:id="div-400">
  1242 + <u xml:id="u-400.0" who="#PWydra">Ślubuję.</u>
  1243 + </div>
  1244 + <div xml:id="div-401">
  1245 + <u xml:id="u-401.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Wymysłowski Michał.</u>
  1246 + </div>
  1247 + <div xml:id="div-402">
  1248 + <u xml:id="u-402.0" who="#PWymyslowski">Ślubuję.</u>
  1249 + </div>
  1250 + <div xml:id="div-403">
  1251 + <u xml:id="u-403.0" who="#SekretarzpZenczykowski">Wyszyński Mieczysław.</u>
  1252 + </div>
  1253 + <div xml:id="div-404">
  1254 + <u xml:id="u-404.0" who="#PWyszynski">Ślubuję.</u>
  1255 + </div>
  1256 + <div xml:id="div-405">
  1257 + <u xml:id="u-405.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Zarzycki Włodzimierz Stefan.</u>
  1258 + </div>
  1259 + <div xml:id="div-406">
  1260 + <u xml:id="u-406.0" who="#PZarzycki">Ślubuję.</u>
  1261 + </div>
  1262 + <div xml:id="div-407">
  1263 + <u xml:id="u-407.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Zieleśiewicz Leopold Stefan.</u>
  1264 + </div>
  1265 + <div xml:id="div-408">
  1266 + <u xml:id="u-408.0" who="#PZieleskiewicz">Ślubuję.</u>
  1267 + </div>
  1268 + <div xml:id="div-409">
  1269 + <u xml:id="u-409.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Zimny Grzegorz.</u>
  1270 + </div>
  1271 + <div xml:id="div-410">
  1272 + <u xml:id="u-410.0" who="#PZimny">Ślubuję.</u>
  1273 + </div>
  1274 + <div xml:id="div-411">
  1275 + <u xml:id="u-411.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Żeligowski Lucjan.</u>
  1276 + </div>
  1277 + <div xml:id="div-412">
  1278 + <u xml:id="u-412.0" who="#PZeligowski">Ślubuję.</u>
  1279 + </div>
  1280 + <div xml:id="div-413">
  1281 + <u xml:id="u-413.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Żukiel Alfons.</u>
  1282 + </div>
  1283 + <div xml:id="div-414">
  1284 + <u xml:id="u-414.0" who="#PZukiel">Ślubuję.</u>
  1285 + </div>
  1286 + <div xml:id="div-415">
  1287 + <u xml:id="u-415.0" who="#SekretarzpZenczykowski">P. Poseł Zyborski Witold.</u>
  1288 + </div>
  1289 + <div xml:id="div-416">
  1290 + <u xml:id="u-416.0" who="#PZyborski">Ślubuję.</u>
  1291 + </div>
  1292 + <div xml:id="div-417">
  1293 + <u xml:id="u-417.0" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Stwierdzam, że wszyscy posłowie obecni na posiedzeniu złożyli ślubowanie.</u>
  1294 + <u xml:id="u-417.1" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Przystępujemy do wyboru Marszałka. Proszę Pana Sekretarza Żenczykowskiego o odczytanie artykułów 12 i 21 regulaminu, dotyczących wyboru Marszałka i organów Sejmu.</u>
  1295 + </div>
  1296 + <div xml:id="div-418">
  1297 + <u xml:id="u-418.0" who="#SekretarzpZenczykowski">„Art. 12:</u>
  1298 + <u xml:id="u-418.1" who="#SekretarzpZenczykowski">(1) Marszałka wybiera Sejm spośród uprzednio zgłoszonych kandydatów bezwzględną większością głosów.</u>
  1299 + <u xml:id="u-418.2" who="#SekretarzpZenczykowski">(2) Jeżeli w pierwszym głosowaniu żaden z kandydatów nie uzyska bezwzględnej większości głosów, następuje głosowanie powtórne, przy czym kandydat, który otrzymał najmniejszą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu, będzie wyłączony od wyboru.</u>
  1300 + <u xml:id="u-418.3" who="#SekretarzpZenczykowski">(3) Jeżeli i drugie głosowanie nie da wyniku, następuje trzecie, a w razie potrzeby i dalsze, przy czym przy każdym następnym głosowaniu wyłącza się tego z kandydatów, który w poprzednim uzyskał najmniejszą liczbę głosów.</u>
  1301 + <u xml:id="u-418.4" who="#SekretarzpZenczykowski">(4) Jeżeli kilku kandydatów uzyskało tę samą najmniejszą liczbę głosów, los rozstrzyga, którego z nich wyłączy się od wyboru.</u>
  1302 + <u xml:id="u-418.5" who="#SekretarzpZenczykowski">(5) Jeżeli wszyscy kandydaci otrzymali równą liczbę głosów, zarządza się głosowanie ponowne; jeżeli ponowne głosowanie da ten sam wynik, los rozstrzyga, którego z kandydatów wyłączy się od wyboru.</u>
  1303 + <u xml:id="u-418.6" who="#SekretarzpZenczykowski">Art. 21:</u>
  1304 + <u xml:id="u-418.7" who="#SekretarzpZenczykowski">(1) Wybory do organów Sejmu odbywają się bez rozprawy.</u>
  1305 + <u xml:id="u-418.8" who="#SekretarzpZenczykowski">(2)Głosowanie odbywa się przez składanie kart.</u>
  1306 + <u xml:id="u-418.9" who="#SekretarzpZenczykowski">(3) Przy składaniu kart może być zarządzone wywoływanie posłów z listy.</u>
  1307 + <u xml:id="u-418.10" who="#SekretarzpZenczykowski">(4) Karta do głosowania ma zawierać najwyżej tyle nazwisk kandydatów, ile stanowisk jest do obsadzenia.</u>
  1308 + <u xml:id="u-418.11" who="#SekretarzpZenczykowski">(5) Przy obliczaniu wyniku głosowania nie bierze się w rachubę kart, wypełnionych niezgodnie z przepisami ustępu poprzedzającego.</u>
  1309 + <u xml:id="u-418.12" who="#SekretarzpZenczykowski">(6) Głosowanie się nie odbędzie, jeżeli liczba zgłoszonych kandydatów odpowiada liczbie stanowisk, które mają być obsadzone.”</u>
  1310 + </div>
  1311 + <div xml:id="div-419">
  1312 + <u xml:id="u-419.0" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Proszę Panów Posłów o zgłaszanie kandydatur,</u>
  1313 + </div>
  1314 + <div xml:id="div-420">
  1315 + <u xml:id="u-420.0" who="#PWenda">Stawiam kandydaturę p. prof. Makowskiego Wacława.</u>
  1316 + <u xml:id="u-420.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1317 + <u xml:id="u-420.2" who="#komentarz">(Po chwili.)</u>
  1318 + </div>
  1319 + <div xml:id="div-421">
  1320 + <u xml:id="u-421.0" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Zgłoszona została tylko jedna kandydatura p. posła prof. Wacława Makowskiego. Stwierdzam, że zgodnie z art. 21 ust (6) regulaminu głosowanie się nie odbędzie i że Marszałkiem Sejmu został wybrany p. poseł Wacław Makowski.</u>
  1321 + <u xml:id="u-421.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1322 + <u xml:id="u-421.2" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Zapytuję, czy Pan Poseł przyjmuje wybór?</u>
  1323 + </div>
  1324 + <div xml:id="div-422">
  1325 + <u xml:id="u-422.0" who="#PMakowski">Proszę o godzinną przerwę.</u>
  1326 + </div>
  1327 + <div xml:id="div-423">
  1328 + <u xml:id="u-423.0" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Zarządzam godzinną przerwę.</u>
  1329 + <u xml:id="u-423.1" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 10 min. 32 do godz. 11 min. 54.)</u>
  1330 + <u xml:id="u-423.2" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Wznawiam posiedzenie.</u>
  1331 + <u xml:id="u-423.3" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Zapytuję ponownie Pana Posła Wacława Makowskiego, czy wybór na Marszałka Sejmu przyjmuje?</u>
  1332 + </div>
  1333 + <div xml:id="div-424">
  1334 + <u xml:id="u-424.0" who="#PMakowski">Przyjmuję.</u>
  1335 + <u xml:id="u-424.1" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  1336 + </div>
  1337 + <div xml:id="div-425">
  1338 + <u xml:id="u-425.0" who="#PrzewodniczacypSkwarczynski">Proszę Pana Marszałka o objęcie przewodnictwa.</u>
  1339 + <u xml:id="u-425.1" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
  1340 + </div>
  1341 + <div xml:id="div-426">
  1342 + <u xml:id="u-426.0" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Zaszczycony wyborem Wysokiej Izby, prosiłem o zwłokę: chciałem — stosując się do opartego na Konstytucji i już ustalonego zwyczaju oraz czyniąc zadość memu wewnętrznemu przekonaniu — zapytać o zdanie Pana Prezydenta Rzeczypospolitej. Ponieważ spotkałem się z Jego strony z życzliwą aprobatą — wybór przyjmuję.</u>
  1343 + <u xml:id="u-426.1" who="#Marszalek">Każdy wybór stwarza wzajemną zależność pomiędzy wybierającym a wybranym. Oddając swe głosy wykazaliście mi Państwo nie tylko zaufanie, za które dziękuję i które cenię bardzo wysoko, nie tylko wyznaczyliście mi zadanie, które mam spełnić, ale także daliście wyraz swego udziału we wspólnej pracy i zobowiązaliście się do jej wykonania. Będę się starał najlepiej, w miarę mej możności, sprostać włożonym na mnie obowiązkom, ale są one tylko częścią tego zbiorowego zadania, które musimy i możemy wykonać wspólnie. W tym celu bowiem zostaliśmy powołani wyborem współobywateli, dokonanym w dniu 6 listopada. Był to również akt zaufania, któremu musimy zadość uczynić, i akt nawiązania łączności i zależności wzajemnej pomiędzy wybierającą powszechnością Narodu a wybraną Izbą Sejmową.</u>
  1344 + <u xml:id="u-426.2" who="#Marszalek">Naród zaufał nam, że wykonamy według naszej możności najlepiej włożone na nas za danie i zarazem dał nam prawo wierzyć, że będzie z nami współdziałał. Bo zadanie nam zlecone jest częścią wspólnego dzieła, które tylko zbiorową pracą całego Narodu może być wykonane.</u>
  1345 + <u xml:id="u-426.3" who="#Marszalek">Konstytucja nasza zerwała z poglądem, jakoby parlament mógł być terenem egoistycznej gry przeciwstawnych interesów i stronniczych dążeń jednostek i grup. Celem Państwa jest zespolenie obywateli we współdziałaniu na rzecz dobra powszechnego. A Sejm jest jednym z organów, powołanych do służby temu celowi. W imię tej zasady wzywaliśmy obywateli do udziału w wyborach. Teraz mamy obowiązek postępowaniem naszym dać świadectwo głoszonym prawdom. Będziemy więc pracowali nad tym, aby wspólnym wysiłkiem Narodu podnieść dobro powszechne w Polsce.</u>
  1346 + <u xml:id="u-426.4" who="#Marszalek">Pod tym kątem widzenia będziemy rozważali budżet, dysponowali dochodami Państwa i rozkładali ciężary na obywateli.</u>
  1347 + <u xml:id="u-426.5" who="#Marszalek">Pod tym kątem widzenia będziemy uchwalali ustawy, a w szczególności nową ordynację wyborczą tak, aby ułatwić zespoloną pracę Narodu.</u>
  1348 + <u xml:id="u-426.6" who="#Marszalek">Pod tym kątem widzenia będziemy oceniali osiągnięcia Rządu i układali swój do Rządu stosunek.</u>
  1349 + <u xml:id="u-426.7" who="#Marszalek">Stoimy wobec głębokich przeobrażeń w całym świecie i nie możemy wiedzieć, jakie żądania postawi nam dzień jutrzejszy. Ale to wiemy na pewno, że im głębiej przenikniemy się sami dążeniem do zespolonej współpracy, im ściślej potrafimy połączyć ze sobą w tej współpracy cały Naród, tym łatwiej będziemy mogli sprostać każdemu, najbardziej ciężkiemu i niespodzianenemu zadaniu, tym skuteczniej podnieść dobro powszechne, tym lepiej zasłużyć się Ojczyźnie.</u>
  1350 + <u xml:id="u-426.8" who="#Marszalek">Tą drogą także przywrócimy zachwianą powagę i znaczenie Sejmu.</u>
  1351 + <u xml:id="u-426.9" who="#Marszalek">Chciałbym przypomnieć dwa wskazania, jakie pozostawił Sejmowi jego Twórca, Wskrzesiciel Państwa Polskiego, Józef Piłsudski.</u>
  1352 + <u xml:id="u-426.10" who="#komentarz">(Posłowie wstają.)</u>
  1353 + <u xml:id="u-426.11" who="#Marszalek">—* Złożyliśmy hołd pamięci Jego chwilą skupionego milczenia. Mam nadzieję, że potrafimy Go uczcić czynami.</u>
  1354 + <u xml:id="u-426.12" who="#Marszalek">Pierwsze z nich kładzie nacisk na konieczność — „lojalnej współpracy instytucyj państwowych”. Otwierając w dniu 28 listopada 1922 r. Sejm zwyczajny Naczelnik Państwa mówił:</u>
  1355 + <u xml:id="u-426.13" who="#Marszalek">„Dotychczasowe życie polityczne Rzeczypospolitej nie wykazało wybitnych zdolności naszych do współpracy” i zwracał się do posłów — „z apelem, aby przykładem swym stwierdzili, że w naszej Ojczyźnie istnieje możliwość” takiej współpracy.</u>
  1356 + <u xml:id="u-426.14" who="#Marszalek">Nie wątpię, że wszyscy koledzy — zarówno ci, co zasiadają na ławach poselskich, jak ci, co zajmują fotele rządowe — będą starali się zgodnie zadość uczynić temu apelowi.</u>
  1357 + <u xml:id="u-426.15" who="#Marszalek">Drugie wskazanie dotyczy szerszego zagadnienia. Na jednym z pierwszych posiedzeń pierwszego Sejmu odrodzonej Rzeczypospolitej Józef Piłsudski mówił:</u>
  1358 + <u xml:id="u-426.16" who="#Marszalek">„Stworzyliśmy Polskę wolną i niepodległą. Polska tęskni do ostatniego słowa — do Polski istotnie zjednoczonej. Chcę wierzyć, że przy pomocy całego Sejmu uda się tej pracy, która wydaje się nieraz bardzo ciężką, z triumfem i sławą dla Polski dokonać.” Osiągnąć — „istotne zjednoczenie” to znaczy nie tylko połączyć ziemie i zaorać rozbiorowe kopce graniczne pomiędzy sztucznie stworzonymi dzielnicami, nie tylko usunąć odrębności prawne i naleciałości zapożyczone od obcych, to znaczy także: doprowadzić do czynnego zespolenia Narodu.</u>
  1359 + <u xml:id="u-426.17" who="#Marszalek">Tej ostatniej pracy nie zdążył już Wielki Marszałek dokończyć.</u>
  1360 + <u xml:id="u-426.18" who="#Marszalek">Podjęli ją dwaj naczelni wykonawcy Jego testamentu: Prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki i Marszałek Polski Śmigły Rydz. Na ich wezwanie odpowiadaliśmy jako obywatele, dziś powołani jesteśmy, aby spełnić nadto zadanie, którę już 20 lat temu wyznaczył Sejmowi Józef Piłsudski. Myślę, że podejmiemy je z głębokim przekonaniem i wiarą, z pełnym poczuciem odpowiedzialności Weźmiemy udział w pracy nad osiągnięciem — „Polski istotnie zjednoczonej”.</u>
  1361 + <u xml:id="u-426.19" who="#Marszalek">W chwili, gdyśmy się zebrali na to pierwsze posiedzenie, dochodzi nas wiadomość o nowych ofiarach, złożonych na ołtarzu zjednoczenia Polski. Trzech żołnierzy polskich poległo w Jaworzynie.</u>
  1362 + <u xml:id="u-426.20" who="#komentarz">(Posłowie wstają.)</u>
  1363 + <u xml:id="u-426.21" who="#Marszalek">Polska wie, że nic się nic zdobywa bez ofiar, Polska umie cenić ludzi, którzy kładą swe życie w służbie idei, w służbie obowiązku. Polska wie także, że może być zawsze pewna gotowości swych synów.</u>
  1364 + <u xml:id="u-426.22" who="#Marszalek">Oparta o tę gotowość, potężna zwartą jednością Narodu, kierowana zdecydowaną wola i przenikliwym rozumiem, Polska kroczyć będzie drogą, którą sama sobie wyznaczy i z Boża pomocą odniesie na tej drodze zwycięstwo.</u>
  1365 + <u xml:id="u-426.23" who="#komentarz">(Huczne oklaski,)</u>
  1366 + <u xml:id="u-426.24" who="#Marszalek">Przystępujemy do wyboru wicemarszałków i sekretarzy.</u>
  1367 + <u xml:id="u-426.25" who="#komentarz">(P. Sowiński: Proszę o głos.)</u>
  1368 + <u xml:id="u-426.26" who="#Marszalek">Proszę.</u>
  1369 + </div>
  1370 + <div xml:id="div-427">
  1371 + <u xml:id="u-427.0" who="#PSowinski">Zgłaszam kandydatury na wicemarszałków pp.: Długosza Wacława, Jedynaka Jana Henryka, Surzyńskiego Leona i Wendy Zygmunta.</u>
  1372 + </div>
  1373 + <div xml:id="div-428">
  1374 + <u xml:id="u-428.0" who="#PWelykanowicz">Dodatkowo zgłaszam kandydaturę p. Mudria Wasyla.</u>
  1375 + </div>
  1376 + <div xml:id="div-429">
  1377 + <u xml:id="u-429.0" who="#PPleszczynski">Zgłaszam kandydaturę p. ks. Lubelskiego.</u>
  1378 + </div>
  1379 + <div xml:id="div-430">
  1380 + <u xml:id="u-430.0" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza Żenczykowskiego o odczytanie art. 16 i 21 regulaminu, które traktują o sposobie wyborów.</u>
  1381 + </div>
  1382 + <div xml:id="div-431">
  1383 + <u xml:id="u-431.0" who="#SekretarzpZenczykowski">„Art. 16:</u>
  1384 + <u xml:id="u-431.1" who="#SekretarzpZenczykowski">(1) Wicemarszałków i sekretarzy wybiera Sejm spośród uprzednio zgłoszonych kandydatów.</u>
  1385 + <u xml:id="u-431.2" who="#SekretarzpZenczykowski">(2) Za wybranych w pierwszym głosowaniu uważa się kandydatów, którzy otrzymali głosy większości głosujących.</u>
  1386 + <u xml:id="u-431.3" who="#SekretarzpZenczykowski">(3) Jeżeli pierwsze głosowanie nie da wyniku albo da wynik częściowy, następuje głosowanie ściślejsze, przy czym skreśla się z listy kandydatów osoby, które w pierwszym głosowaniu otrzymały najmniejszą liczbę głosów w ten sposób, aby liczba kandydatów była nie większa od podwójnej liczby nieobsadzonych stanowisk.</u>
  1387 + <u xml:id="u-431.4" who="#SekretarzpZenczykowski">(4) Głosowanie ściślejsze jest ostateczne za wybranych w głosowaniu ściślejszym uważa się kandydatów, którzy otrzymali największą liczbę głosów; w razie równości rozstrzyga los, wyciągnięty przez Marszałka.</u>
  1388 + <u xml:id="u-431.5" who="#SekretarzpZenczykowski">Art. 21:</u>
  1389 + <u xml:id="u-431.6" who="#SekretarzpZenczykowski">(1) Wybory do organów Sejmu odbywają się bez rozprawy.</u>
  1390 + <u xml:id="u-431.7" who="#SekretarzpZenczykowski">(2)Głosowanie odbywa się przez składanie kart.</u>
  1391 + <u xml:id="u-431.8" who="#SekretarzpZenczykowski">(3) Przy składaniu kart może być zarządzone wywoływanie posłów z listy.</u>
  1392 + <u xml:id="u-431.9" who="#SekretarzpZenczykowski">(4) Karta do głosowania ma zawierać najwyżej tyle nazwisk kandydatów, ile stanowisk jest do obsadzenia, (5) Przy obliczaniu wyniku głosowania nie bierze się w rachubę kart, wypełnionych niezgodnie z przepisem ustępu poprzedzającego, (6) Głosowanie się nie odbędzie, jeżeli liczba zgłoszonych kandydatów odpowiada liczbie stanowisk, które mają być obsadzone.”</u>
  1393 + </div>
  1394 + <div xml:id="div-432">
  1395 + <u xml:id="u-432.0" who="#Marszalek">Proszę o odczytanie nazwisk zgłoszonych kandydatów.</u>
  1396 + </div>
  1397 + <div xml:id="div-433">
  1398 + <u xml:id="u-433.0" who="#SekretarzpMatras">P. Sowiński zgłosił kandydatury pp. Długosza, Jedynaka, Surzyńskiego i Wendy; p. Wełykanowicz — kandydaturę p. Mudria; p. Pleszczyński — kandydaturę p. ks. Lubelskiego.</u>
  1399 + </div>
  1400 + <div xml:id="div-434">
  1401 + <u xml:id="u-434.0" who="#Marszalek">W ten sposób mamy zgłoszonych więcej kandydatów niż jest stanowisk do obsadzenia. Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
  1402 + <u xml:id="u-434.1" who="#Marszalek">Proszę Panów Posłów o wypełnienie kartek. Przypominam, że ma być wybranych 5 wicemarszałków i każda karta powinna zawierać 5 nazwisk. Można ją wypełnić zarówno dobrze piórem jak i ołówkiem, byle by tylko nazwiska były czytelne.</u>
  1403 + <u xml:id="u-434.2" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o zebranie kart.</u>
  1404 + <u xml:id="u-434.3" who="#komentarz">(Po chwili.)</u>
  1405 + <u xml:id="u-434.4" who="#Marszalek">Zapytuję, czy wszyscy Panowie Posłowie oddali już karty? Nikt się nie zgłasza. Zamykam głosowanie.</u>
  1406 + <u xml:id="u-434.5" who="#Marszalek">Zarządzam 10-minutową przerwę dla obliczenia głosów.</u>
  1407 + <u xml:id="u-434.6" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 12 min. 15 do godz. 12 min. 45.)</u>
  1408 + <u xml:id="u-434.7" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
  1409 + <u xml:id="u-434.8" who="#Marszalek">Ogłaszam wynik głosowania. Głosowało posłów 207.Oddano głosów ważnych 207. Bezwzględna większość wynosi 104. Otrzymali głosów posłowie: Długosz Wacław — 196, Jedynak Jan Henryk — 194, Surzyński Leon — 192, Wenda Zygmunt — 188, Mudryj Wasyl — 148, ks. Lubelski Józef — 46.</u>
  1410 + <u xml:id="u-434.9" who="#Marszalek">Wobec tego zostali wybrani na wicemarszałków pp. Długosz, Jedynak, Surzyński, Wenda i Mudryj.</u>
  1411 + <u xml:id="u-434.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1412 + <u xml:id="u-434.11" who="#Marszalek">Zapytuję Panów Posłów, czy wybór przyjmują. P. Długosz Wacław?</u>
  1413 + </div>
  1414 + <div xml:id="div-435">
  1415 + <u xml:id="u-435.0" who="#PDlugosz">Przyjmuję.</u>
  1416 + </div>
  1417 + <div xml:id="div-436">
  1418 + <u xml:id="u-436.0" who="#Marszalek">P. Jedynak Jan Henryk?</u>
  1419 + </div>
  1420 + <div xml:id="div-437">
  1421 + <u xml:id="u-437.0" who="#PJedynak">Przyjmuję.</u>
  1422 + </div>
  1423 + <div xml:id="div-438">
  1424 + <u xml:id="u-438.0" who="#Marszalek">P. Surzyński Leon?</u>
  1425 + </div>
  1426 + <div xml:id="div-439">
  1427 + <u xml:id="u-439.0" who="#PSurzynski">Przyjmuję.</u>
  1428 + </div>
  1429 + <div xml:id="div-440">
  1430 + <u xml:id="u-440.0" who="#Marszalek">P. Wenda Zygmunt?</u>
  1431 + </div>
  1432 + <div xml:id="div-441">
  1433 + <u xml:id="u-441.0" who="#PWenda">Przyjmuję.</u>
  1434 + </div>
  1435 + <div xml:id="div-442">
  1436 + <u xml:id="u-442.0" who="#Marszalek">P. Mudryj Wasyl?</u>
  1437 + </div>
  1438 + <div xml:id="div-443">
  1439 + <u xml:id="u-443.0" who="#PMudryj">Przyjmuję.</u>
  1440 + </div>
  1441 + <div xml:id="div-444">
  1442 + <u xml:id="u-444.0" who="#Marszalek">Przechodzimy do następnego punktu, do wyboru sekretarzy. Liczba sekretarzy według przyjętego przez nas tymczasowego regulaminu wynosi 8.</u>
  1443 + <u xml:id="u-444.1" who="#Marszalek">Proszę Panów Posłów o zgłaszanie kandydatur.</u>
  1444 + <u xml:id="u-444.2" who="#komentarz">(P. Sowiński:</u>
  1445 + <u xml:id="u-444.3" who="#Marszalek">Proszę o głos.)</u>
  1446 + <u xml:id="u-444.4" who="#Marszalek">Głos ma p. Sowiński.</u>
  1447 + </div>
  1448 + <div xml:id="div-445">
  1449 + <u xml:id="u-445.0" who="#PSowinski">Zgłaszam kandydatury pp. posłów: Frąckiewicza, Matrasia, Orlańskiego, Sosińskiego, Wadowskiego, Żenczykowskiego i Żyborskiego.</u>
  1450 + </div>
  1451 + <div xml:id="div-446">
  1452 + <u xml:id="u-446.0" who="#Marszalek">Czy są jeszcze jakieś inne kandydatury?</u>
  1453 + </div>
  1454 + <div xml:id="div-447">
  1455 + <u xml:id="u-447.0" who="#PKosidlo">Zgłaszam dodatkowo kandydaturę p. posła Skrypnyka Stefana.</u>
  1456 + </div>
  1457 + <div xml:id="div-448">
  1458 + <u xml:id="u-448.0" who="#Marszalek">Czy są jeszcze jakieś kandydatury? Nie ma. W ten sposób mamy zgłoszonych ośmiu kandydatów. Ponieważ jest zgłoszonych tylu kandydatów, ile jest stanowisk do obsadzenia, w myśl regulaminu wybory się nie odbędą i ogłaszam tych wszystkich panów za wybranych.</u>
  1459 + <u xml:id="u-448.1" who="#Marszalek">Pan Sekretarz zechce odczytać nazwiska.</u>
  1460 + </div>
  1461 + <div xml:id="div-449">
  1462 + <u xml:id="u-449.0" who="#SekretarzpMatras">Pp. posłowie: Frąckiewicz, Matraś, Orlański, Sosiński, Wadowski, Żenczykowski, Żyborski i Skrypnyk.</u>
  1463 + </div>
  1464 + <div xml:id="div-450">
  1465 + <u xml:id="u-450.0" who="#Marszalek">Stwierdzam, że w ten sposób Sejm został ukonstytuowany.</u>
  1466 + <u xml:id="u-450.1" who="#Marszalek">Przechodzimy teraz do następnego naszego zadania. Orędzie Pana Prezydenta Rzeczypospolitej postanawia, że przedmiotem obecnej sesji nadzwyczajnej może być nadto regulamin. Aby tę sprawę rozważyć i przedstawić Izbie wnioski, czy i jakie zmiany regulaminu będą potrzebne, proponuję zwołanie Komisji Regulaminowej, złożonej z 15 posłów w następującym składzie: P. Browiński Michał, p. Budzanowski Teofil, p. Deryng Antoni, p. Döllinger Zygmunt, p. Gdula Tadeusz, p. Jahoda-Żółtowski Robert, p. Wicemarszałek Jedynak Jan Henryk, p.</u>
  1467 + <u xml:id="u-450.2" who="#Marszalek">Matras Zdzisław, p. Orlański Mieczysław, p. Stahl Zdzisław, p. Szczepański Włodzimierz, p. Wadowski Marian, p. Wicemarszałek Wenda Zygmunt, p. Żenczykowski Tadeusz, p. Bilak Stefan.</u>
  1468 + <u xml:id="u-450.3" who="#komentarz">(P. Mincberg: Proszę o głos.)</u>
  1469 + <u xml:id="u-450.4" who="#Marszalek">Proszę.</u>
  1470 + </div>
  1471 + <div xml:id="div-451">
  1472 + <u xml:id="u-451.0" who="#PMincberg">Proszę o uzupełnienie tej listy kandydatów nazwiskiem p. Sommersteina.</u>
  1473 + </div>
  1474 + <div xml:id="div-452">
  1475 + <u xml:id="u-452.0" who="#Marszalek">Czy są jeszcze jakieś kandydatury?</u>
  1476 + </div>
  1477 + <div xml:id="div-453">
  1478 + <u xml:id="u-453.0" who="#PPleszczynski">Proszę o rozszerzenie składu Komisji Regulaminowej o 5 posłów.</u>
  1479 + </div>
  1480 + <div xml:id="div-454">
  1481 + <u xml:id="u-454.0" who="#Marszalek">Jakich?</u>
  1482 + </div>
  1483 + <div xml:id="div-455">
  1484 + <u xml:id="u-455.0" who="#PPleszczynski">Pp. ks. Lubelskiego, Dudzińskiego, Szymańskiego, Stocha i Święcickiego.</u>
  1485 + </div>
  1486 + <div xml:id="div-456">
  1487 + <u xml:id="u-456.0" who="#Marszalek">A zatem oprócz tych 15 posłów, których kandydatury ja podałem, zgłoszone są kandydatury dodatkowe. Proszę Pana Sekretarza o ich odczytanie.</u>
  1488 + </div>
  1489 + <div xml:id="div-457">
  1490 + <u xml:id="u-457.0" who="#SekretarzpMatras">Zgłoszone są dodatkowe kandydatury: pp. ks. Lubelskiego, Dudzińskiego, Szymańskiego, Stocha i Święcickiego.</u>
  1491 + </div>
  1492 + <div xml:id="div-458">
  1493 + <u xml:id="u-458.0" who="#Marszalek">Wobec tego musimy przystąpić do głosowania. Zechcą Panowie wypełnić kartki 15 nazwiskami spośród wszystkich zgłoszonych kandydatów.</u>
  1494 + <u xml:id="u-458.1" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o rozdanie kartek.</u>
  1495 + <u xml:id="u-458.2" who="#komentarz">(Po chwili.)</u>
  1496 + <u xml:id="u-458.3" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie otrzymali kartki? Nikt się nie zgłasza.</u>
  1497 + <u xml:id="u-458.4" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o zebranie kartek.</u>
  1498 + <u xml:id="u-458.5" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek.)</u>
  1499 + <u xml:id="u-458.6" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie oddali głosy? Nikt się nie zgłasza. Zamykam głosowanie.</u>
  1500 + <u xml:id="u-458.7" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę 20-minutową dla obliczenia głosów.</u>
  1501 + <u xml:id="u-458.8" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 12 min. 53 do godz. 13 min. 38.)</u>
  1502 + <u xml:id="u-458.9" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
  1503 + <u xml:id="u-458.10" who="#Marszalek">Ogłaszam wynik głosowania. Głosowało posłów 204. Bezwzględna większość wynosi 103. Otrzymali głosów posłowie: Budzanowski Teofil 195, Orlański Mieczysław 195, Jahoda-Żółtowski Robert 194, Wadowski Marian 194, Browiński Michał 193, Deryng Antoni 192, Wenda Zygmunt 190, Jedynak Jan Henryk 189, Döllinger Zygmunt 188, Gdula Tadeusz 186, Żenczykowski Tadeusz 186, Szczepański Włodzimierz 184, Bilak Stefan 182, Stahl Zdzisław 176, Matraś Zdzisław 175, ks. Lubelski Józef 49, Dudziński Juliusz 37, Sommerstein Emil 26, Szymański Franciszek 16, Stoch Franciszek 9, Święcicki Kazimierz 7.</u>
  1504 + <u xml:id="u-458.11" who="#Marszalek">Wobec tego większość wymaganą do wyboru otrzymało 15 pierwszych posłów, z których ostatni jest dr Matraś Zdzisław, który otrzymał głosów 175.</u>
  1505 + <u xml:id="u-458.12" who="#Marszalek">Tych Panów Posłów, którzy stanowią Komisję Regulaminową, proszę o przybycie dziś na godz. 16 min. 30 do sali Komisji Budżetowej w celu ukonstytuowania się komisji i rozpoczęcia obrad.</u>
  1506 + <u xml:id="u-458.13" who="#Marszalek">Jutro o godz. 11 rano odbędzie się dalszy ciąg obecnego posiedzenia, na którym wysłuchamy sprawozdania komisji i zostaną powzięte odpowiednie uchwały.</u>
  1507 + <u xml:id="u-458.14" who="#Marszalek">Zwracam uwagę na to, że pisemnych zawiadomień na jutrzejszy dalszy ciąg posiedzenia nie będzie.</u>
  1508 + <u xml:id="u-458.15" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę do jutra do godz. 11 rano.</u>
  1509 + <u xml:id="u-458.16" who="#komentarz">(Odroczenie posiedzenia w dn. 28 listopada o godz. 13 min. 40.)</u>
  1510 + <u xml:id="u-458.17" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia w dniu 29 listopada o godz. 11 min. 15.)</u>
  1511 + <u xml:id="u-458.18" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
  1512 + <u xml:id="u-458.19" who="#Marszalek">Na porządku dziennym mamy sprawozdanie Komisji Regulaminowej o zmianach regulaminu. Sprawozdawcą komisji na plenum jest p. Szczepański.</u>
  1513 + <u xml:id="u-458.20" who="#Marszalek">Udzielam głosu p. Szczepańskiemu.</u>
  1514 + </div>
  1515 + <div xml:id="div-459">
  1516 + <u xml:id="u-459.0" who="#PSzczepanski">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić uchwalone zmiany w obowiązującym regulaminie Sejmu. Przed przystąpieniem do referowania tych zmian pragnę sprawie regulaminu poświęcić kilka uwag ogólnych.</u>
  1517 + <u xml:id="u-459.1" who="#PSzczepanski">Przez regulamin Sejmu należy rozumieć całokształt przepisów, określających organizację wewnętrznego życia Izby poselskiej oraz zasady postępowania przy urzeczywistnianiu jej zadań. Od odrodzenia Państwa Polskiego mieliśmy dokąd trzy regulaminy: regulamin Sejmu ustawodawczego, regulamin z 1923 r., który obowiązywał ze zmianami przez 3 kadencje: 1923-28, 1928-30, 1930-35, oraz regulamin obecnie obowiązujący z 5 października 1935 r. Regulamin okresu pierwszego uległ większym zmianom w dniu 19 grudnia 1930 r. oraz w dniu 16 października 1935 r. W r. 1935 w związku z wejściem w życie Konstytucji z 23 kwietnia 1935 r. oraz wyborem i ukonstytuowaniem się na jej podstawie nowych Izb ustawodawczych zaszła konieczność uchwalenia nowego regulaminu. Jest to regulamin dziś obowiązujący.</u>
  1518 + <u xml:id="u-459.2" who="#PSzczepanski">Jeżeli chodzi o sposób powstawania regulaminu Izb ustawodawczych, to może on być różnorodny. Może dochodzić do skutku w formie ustawy, może też dochodzić do skutku w formie uchwały zainteresowanej izby. Rzadszym typem regulaminu jest regulamin ciał reprezentacyjnych nadany przez głowę państwa. Spotykamy go w obu cesarstwach napoleońskich. Spotykamy również mieszany typ regulaminu, w którym t. zw. część stała dochodzi do skutku w formie ustawy, natomiast część zmienna, przeważnie odnosząca się do sposobu obradowania, dochodzi do skutku w formie uchwały zainteresowanej izby.</u>
  1519 + <u xml:id="u-459.3" who="#PSzczepanski">Zagadnienie, czy regulamin winien dochodzić do skutku w trybie ustawowym, było przedmiotem rozważań przy debatach konstytucyjnych, pogląd ten atoli nie zyskał należytego uznania. Nowa Konstytucja, nie przesądzając tej sprawy, poszła po linii dotychczasowej tradycji, pozostawiając uchwalenie regulaminu decyzji zainteresowanej izby. Przeciwko zasadzie uchwalania regulaminu w trybie ustawowym przemawia konstrukcja naszych Izb, w której Senat nie ma prawa inicjatywy, na skutek czego Senat nie mógłby sobie uchwalić regulaminu bez inicjatywy Izby poselskiej, i odwrotnie — Senat decydowałby o zorganizowaniu pracy w Izbie poselskiej.</u>
  1520 + <u xml:id="u-459.4" who="#PSzczepanski">Tradycyjny pogląd, uznający prawo uchwalania przez każdą izbę własnego regulaminu mocą swej uchwały wewnętrznej, sprawę tę najlepiej rozstrzyga, zwłaszcza że istotą regulaminów jest organizacja życia wewnętrznego i porządek prac danej izby.</u>
  1521 + <u xml:id="u-459.5" who="#PSzczepanski">W odrodzonej Polsce regulaminy Sejmu i Senatu dochodziły do skutku na podstawie uchwały zainteresowanej izby. Pogląd, że każda izba ma prawo uchwalić dla siebie regulamin, nie budził nigdy wątpliwości. Nie budził on wątpliwości wśród parlamentarzystów i dominuje z nielicznymi wyjątkami w polskiej literaturze prawniczej. Prof. Komarnicki uważa nadanie regulaminu mocą własnej uchwały za przywilej ciał ustawodawczych, wynikający z ich natury, ich składu i funkcji, a zatem istnienie tego przywileju musi być uznawane nawet wtedy, gdy Konstytucja nie zawiera żadnego w tej mierze postanowienia.</u>
  1522 + <u xml:id="u-459.6" who="#PSzczepanski">Następnym zagadnieniem jest, czy regulamin obowiązuje na jedną kadencję, czy też obowiązuje i w następnej kadencji, dopóki nie zostanie zmieniony. To zagadnienie zostało również zarówno w drodze prawa zwyczajowego, jak i w drodze poglądu powszechnie uznawanego przez wszystkie parlamenty rozstrzygnięte w ten sposób, że regulaminu nie uchwala dany zespół dla siebie, tylko regulamin uchwalany jest dla instytucji, a więc obowiązuje on i w następnych kadencjach, dopóki nie zostanie zmieniony. Ten pogląd był honorowany we wszystkich poprzednich sejmach, z wyjątkiem Sejmu 1935 r, ale to oczywiście — jak już nadmieniłem na początku mego przemówienia — wynikało z tego, że nowe Izby ukonstytuowały się pod rządem nowych praw zasadniczych, pod rządem nowej Konstytucji. Zresztą każdy nasz regulamin, zarówno Izby poselskiej jak i Izby senackiej, w swoim składzie zawiera przepisy o ukonstytuowaniu się Izb ustawodawczych, z czego wynika, że mamy do czynienia z regulaminem ciągłym, obowiązującym i w następnych kadencjach, dopóki nie zostanie zmieniony.</u>
  1523 + <u xml:id="u-459.7" who="#PSzczepanski">Przechodzę do zreferowania zmian w obowiązującym regulaminie, które Komisja Regulaminowa proponuje. Jak wynika z tekstu druku rozdanego Szanownym Kolegom na dzisiejszym posiedzeniu, zmiany te są nieliczne i dotyczą głównie dwóch punktów. Poza tym są jeszcze poprawki drobne, natury praktycznej.</u>
  1524 + <u xml:id="u-459.8" who="#PSzczepanski">Pierwsza zmiana dotyczy art. 4 (druk nr 1), w którym dodaje się nowy ustęp następującej treści: — „Poseł, wybrany na Marszałka Sejmu, uda się bezzwłocznie do Prezydenta Rzeczypospolitej w celu uzyskania zgody na przyjęcie wyboru, po czym złoży Sejmowi stosowne oświadczenie.” Następne poprawki w art. 4 już są konsekwencją tej zmiany. Wprowadzenie tego nowego ustępu wynika z tradycji, zapoczątkowanej przez Marszałków wysokiej Izby poselskiej w latach poprzednich, i z obowiązującej Konstytucji.</u>
  1525 + <u xml:id="u-459.9" who="#PSzczepanski">Sejm w r. 1935 zagajony został przez Marszałka Cara odnośnie tego zwyczaju następującymi słowami: — „To, co pod rządem dawnej Konstytucji było tradycją rozumną i piękną, stało się pod rządem Konstytucji nowej obowiązkiem, wypływającym z zasady obecnego ustroju, który w osobie Prezydenta Rzeczypospolitej widzi Głowę Państwa, skupiającą jednolitą, niepodzielną władzę państwową, oraz czynnik nadrzędny, czuwający nad harmonijnym działaniem naczelnych organów państwowych.” Recypując tradycje oraz wyciągając wnioski z brzmienia obowiązującej Konstytucji, ten zwyczaj, który stał się prawem obowiązującym pod rządem nowej Konstytucji, stosownie do projektowanej treści stanie się obowiązkiem regulaminowym.</u>
  1526 + <u xml:id="u-459.10" who="#PSzczepanski">Następna poprawka dotyczy liczby podpisów pod wnioskami poselskimi zarówno mającymi charakter ustawodawczy, jak i nie mającymi tego charakteru, A mianowicie w art. 3 ust, (1) otrzymałby brzmienie: „Posłowie mogą zgłaszać projekty ustaw, wnioski i interpelacje; projekty ustaw winny zawierać szczegółowe uzasadnienie.” Dalej dodano nowy ustęp (2), że projekty ustaw i wnioski mogą być przyjęte do laski marszałkowskiej, jeżeli są poparte podpisami co najmniej 15 posłów. Zagadnienie podpisów pod wnioskami poselskimi, zarówno projektami ustawodawczymi jak i wnioskami poselskimi nie mającymi charakteru ustawodawczego, jest zagadnieniem następującym: chodzi o sprawdzenie widoków możliwości uchwalenia danych projektów przez Izbę. Jest to więc próba konfrontacji inicjatywy poselskiej z możliwościami realnymi przejścia danego wniosku przez komisję i przez plenum. Na ogół tego rodzaju ograniczenia istnieją we wszystkich parlamentach, oczywiście wyrażają się one w różnych formach, bo np. w tej formie, że w pierwszym czytaniu izba decyduje wstępnie, cała izba większością głosów, czy zamierza dany wniosek poselski wprowadzić pod obrady komisji, czy nie zamierza. Są też i inne sposoby, jak np. specjalna komisja inicjatywy ustawodawczej, która decyduje o tym, czy dany wniosek może być przedmiotem obrad zarówno komisji merytorycznej, jak i później plenum izby poselskiej. Nie sięgając tak daleko Komisja Regulaminowa proponuje ograniczenie niewielkie, mianowicie w tym sensie, ażeby już w pierwszym wstępnym etapie, w pierwszej fazie każdy wniosek był skonfrontowany z tą realną możliwością jego uchwalenia. Tę konfrontację Komisja Regulaminowa widzi w obowiązku poparcia inicjatywy posła przez podpisy innych 15 posłów. Niewątpliwie tego rodzaju wymóg przyczyni się do usprawnienia prac naszego parlamentu. Nadmienić też muszę, że Komisja Regulaminowa nie wprowadziła żadnych ograniczeń przy podpisach na interpelacji.</u>
  1527 + <u xml:id="u-459.11" who="#PSzczepanski">Przy tej materii ciekawe było by porównać inicjatywę poselską, zarówno gdy chodzi o wnioski ustawodawcze jak i interpelacje, w dwóch kadencjach Sejmu, kadencji w lalach 1930 — 35 i kadencji w latach 1935—38, Mając oczywiście na oku, że Sejm kadencji 1930—35 istniał przez lat 5, a Sejm ostatni 3 lata, jak również i to, że w poprzednim Sejmie pod rządem starej Konstytucji było 444 posłów, a obecnie 208, a faktycznie w ostatnim Sejmie 198, to w Sejmie kadencji 1930—35 było zgłoszonych poselskich wniosków ustawodawczych i nie mających charakteru ustawodawczego 320, natomiast w Sejmie kadencji 1935—38 wniosków ustawodawczych i nie mających charakteru ustawodawczego 148, w tej liczbie jeden wniosek nie mający charakteru ustawodawczego. Jeżeli uwzględnimy krótszy okres kadencji i zmniejszoną ilość posłów, to przeliczenia odpowiednie dały nam dane tego rodzaju, że w ostatnim Sejmie inicjatywa poselska była przynajmniej podwojona.</u>
  1528 + <u xml:id="u-459.12" who="#PSzczepanski">Natomiast jeżeli chodzi o interpelacje, to w Sejmie kadencji 1930—35 było 131 interpelacji poselskich, w Sejmie kadencji 1935—38 mamy ich 255. Gdy przeprowadzimy odpowiednie przeliczenia, to gdyby ostatni Sejm trwał lat 5 i miał 444 posłów, interpelacyj poselskich w ostatnim Sejmie przez okres 5-letni powinno wpłynąć przynajmniej 910, a wniosków ustawodawczych przynajmniej 532. Nie potrzebuję dodawać, że jeżeli chodzi o konfrontację inicjatywy ustawodawczej z realnymi możliwościami uchwalenia przez zespół Kolegów na plenum, tylko nieliczne wnioski poselskie ustawodawcze zostały przyobleczone w godność ustawową.</u>
  1529 + <u xml:id="u-459.13" who="#PSzczepanski">Z tych względów, mających na celu usprawnienie pracy ustawodawczej i uniknięcie pewnych rozczarowań przy zetknięciu się inicjatywy poselskiej z realnymi widokami uchwalenia zgłoszonej ustawy, proponuje się poparcie danego wniosku poselskiego przez 15 posłów. Jest to pierwsza próba w naszych warunkach dość skromna, która konfrontuje, czy dany wniosek uzyskał poparcie tego rodzaju, że może być przedmiotem rozważań bądź przez komisję merytoryczną, bądź przez plenum.</u>
  1530 + <u xml:id="u-459.14" who="#PSzczepanski">Pozostałe dwie poprawki do art. 37 i 59 wprowadzają tylko inną terminologię, inne określenia terminów na rozdanie druków członkom Izby poselskiej przez Biuro Sejmu dla uniknięcia pewnej kolizji z literą prawa, Potwierdzają one wyłącznie stosowaną praktykę.</u>
  1531 + <u xml:id="u-459.15" who="#PSzczepanski">Wysoka Izbo! Proszę o przyjęcie zmian, zaproponowanych przez Komisję Regulaminową.</u>
  1532 + <u xml:id="u-459.16" who="#PSzczepanski">Poprawki mniejszości, które, zostały zgłoszone, mijają się z intencjami Komisji Regulaminowej, która uchwaliła proponowane zmiany, i wobec tego wnoszę o ich odrzucenie.</u>
  1533 + <u xml:id="u-459.17" who="#PSzczepanski">Komisja Regulaminowa proponuje zmiany nieliczne nie naruszając w istocie swej obowiązującego regulaminu. To stanowisko komisji zgodne jest zasadniczo z linią ulepszania regulaminów sejmowych przez recypowanie poprawek, mających za sobą tradycję i oparcie zarówno w prawie jak i w praktyce Izb parlamentarnych.</u>
  1534 + <u xml:id="u-459.18" who="#PSzczepanski">Sądzimy, że w ten sposób przyczynimy się do dalszego usprawnienia prac Wysokiej Izby, a tym samym do dalszego ugruntowania naszego życia parlamentarnego.</u>
  1535 + <u xml:id="u-459.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1536 + </div>
  1537 + <div xml:id="div-460">
  1538 + <u xml:id="u-460.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję.</u>
  1539 + <u xml:id="u-460.1" who="#Marszalek">Głos ma p. Jóźwiak.</u>
  1540 + </div>
  1541 + <div xml:id="div-461">
  1542 + <u xml:id="u-461.0" who="#PJozwiak">Wysoka Izbo! Proponowane przez Komisję Regulaminową poprawki do art. 33 — bo tylko o tym artykule chcę mówić, gdyż zasadniczo godzę się na poprawkę do art. 4 byłyby bardzo dobre, jeśliby w skład Izby wchodziły partie. Jak dzisiejszy skład Wysokiej Izby wygląda? Dominuje w tym Sejmie Obóz Zjednoczenia Narodowego względnie jego klub parlamentarny. Poza Obozem Zjednoczenia Narodowego stoi nieliczna garstka posłów niezależnych i wniosek Komisji Regulaminowej musi krępować przede wszystkim działanie tych posłów niezależnych.</u>
  1543 + <u xml:id="u-461.1" who="#komentarz">(P. Stahl: Od czego niezależnych?)</u>
  1544 + <u xml:id="u-461.2" who="#PJozwiak">A przecież ci posłowie niezależni są także wybrani przez społeczeństwo i mają także głosy społeczeństwa za sobą.</u>
  1545 + <u xml:id="u-461.3" who="#PJozwiak">I dlatego proszę Wysokiej Izby, ten wniosek Komisji Regulaminowej zamiast przyciągnąć i zjednoczyć całe społeczeństwo, wbije znów dalszy klin pomiędzy polskie społeczeństwo. Mniejszościom narodowym bowiem nie utrudnia składania wniosków, bo skład Wysokiej Izby jasno dowodzi, że będą one mogły w tej czy innej formie swoje wnioski składać. Jeżeli chodzi o skład Klubu Żydowskiego, to proszę Wysokiej Izby, co dzień czytamy, że panowie posłowie interweniują tu i tam, gdzie im się tylko da. Więc te grupy wychodzą poza nawias tego regulaminu. Zostaje tylko grupa posłów niezależnych.</u>
  1546 + <u xml:id="u-461.4" who="#komentarz">(P. Stahl: Od czego niezależnych?)</u>
  1547 + <u xml:id="u-461.5" who="#PJozwiak">Od dyrektyw klubu parlamentarnego Obozu Zjednoczenia Narodowego. Ja jestem sam członkiem Obozu Zjednoczenia Narodowego, jednakże nie pozwolę sobie mego sumienia krępować uchwałami klubu parlamentarnego. Jestem członkiem Obozu Zjednoczenia Narodowego od samego początku, jestem fanatykiem tego zjednoczenia, jednakże nie zjednoczenia mechanicznego, tylko zjednoczenia moralnego, które musi naród polski zespolić w taką siłę, że nic nie będzie się mogło tej sile ostać.</u>
  1548 + <u xml:id="u-461.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1549 + <u xml:id="u-461.7" who="#PJozwiak">Dlatego w imię tego zjednoczenia narodowego i tylko w imię tego proszę Wysoką Izbę, o nieprzyjęcie proponowanych wniosków.</u>
  1550 + <u xml:id="u-461.8" who="#PJozwiak">Zresztą proszę Wysokiej Izby, mnie się wydaje, że wniosek ten koliduje także z art. 5 Konstytucji, który w punkcie 1 powiada: — „Twórczość jednostki jest dźwignią życia zbiorowego.”^ ^A zdaje się, że parlament jest wielkim zbiorowiskiem, może najwyższym zbiorowiskiem życia zbiorowego i dlatego bym prosił Wysoką Izbę o odrzucenie tych poprawek.</u>
  1551 + <u xml:id="u-461.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1552 + </div>
  1553 + <div xml:id="div-462">
  1554 + <u xml:id="u-462.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Dudziński.</u>
  1555 + </div>
  1556 + <div xml:id="div-463">
  1557 + <u xml:id="u-463.0" who="#PDudzinski">Wysoka Izbo! Nowa Konstytucja wprowadziła nowy porządek prawny w Rzeczypospolitej Polskiej, albowiem rozgraniczyła kompetencje władzy ustawodawczej od władzy wykonawczej; nie pozwala ona już dziś Izbom parlamentarnym wtrącać się do rządzenia, natomiast daje w zamian pewne prawa poszczególnym posłom, których nie mieli w sejmach partyjnych. Takim zasadniczym podstawowym prawem było prawo zgłaszania wniosku ustawodawczego oraz interpelacji przez pojedynczego posła.</u>
  1558 + <u xml:id="u-463.1" who="#PDudzinski">Otóż uważam, że poprawki regulaminowe, które zaproponował p. sprawozdawca Komisji Regulaminowej, biją właśnie w to podstawowe prawo ustanowione z ducha Konstytucji przez nowy regulamin z r. 1935. Dlatego też zasadniczo wypowiadam się przeciw tej poprawce, będąc za poprawką do art. 4, która właściwie ujmuje w sposób obowiązujący dotychczas panujący zwyczaj.</u>
  1559 + <u xml:id="u-463.2" who="#PDudzinski">Proszę Kolegów! Ta nowa poprawka do art. 33 nawraca do złych praktyk parlamentarnych, które były niejednokrotnie piętnowane przez najwyższy czynnik tak drogi sercu każdego z nas, bo nawraca ona do tzw. machlojek parlamentarnych. Chcąc bowiem uzyskać te 15 podpisów, trzeba będzie tak . jak przy żyrowaniu weksli wziąć na siebie zobowiązanie, że się również przy najbliższej okazji podpisze...</u>
  1560 + <u xml:id="u-463.3" who="#komentarz">(P. Stahl: Sommerstein wczoraj nam mówił to samo. P. Sommerstein: Ja nie zgłaszam pretensji do tego. Wesołość.)...</u>
  1561 + <u xml:id="u-463.4" who="#PDudzinski">że się bierze na siebie zobowiązanie do popierania przy najbliższej okazji wniosków innych ugrupowań nielicznych czy innych kolegów parlamentarnych. Sądzę, że to jest nawrót do bardzo złych obyczajów parlamentarnych, które powinny należeć już do przeszłości.</u>
  1562 + <u xml:id="u-463.5" who="#PDudzinski">P. sprawozdawca powołał się na to, że poprawki te zmierzają do usprawnienia prac parlamentarnych ze względu na to, że taka pojedyncza inicjatywa poselska powodowała natłok projektów ustaw. Otóż sądzę, że tego natłoku nigdy nie było i tego nadmiaru inicjatywy poselskiej nie było w zeszłym parlamencie. Przeliczanie w ten sposób, że dziś jest 208 posłów, a było kiedyś 444 i sztuczne podwyższanie liczby wniosków poselskich do niczego nie doprowadza, bo proszę Kolegów, życie jest życiem bez względu na to, czy w parlamencie zasiada 208 posłów czy 1.000 posłów. Jeżeli to życie ma być regulowane, to wymaga pewnej inicjatywy poselskiej tak samo, jak wymaga również inicjatywy w zgłaszaniu interpelacji. I ta ilość wniosków jest zależna od konieczności życiowych, a nie od ilości posłów zasiadających w parlamencie. I dlatego z tych względów zasadniczych, o których mówiłem na początku, i z tego względu, że nie widzę żadnej potrzeby, absolutnie żadnej potrzeby wprowadzenia tej poprawki do art. 33, wypowiadam się przeciwko niej.</u>
  1563 + <u xml:id="u-463.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1564 + <u xml:id="u-463.7" who="#PDudzinski">Marszałek: Głos ma p. Stoch.</u>
  1565 + </div>
  1566 + <div xml:id="div-464">
  1567 + <u xml:id="u-464.0" who="#PStoch">Wysoka Izbo! Mimo wszystko, mimo to przyjęcie, które spotkało szanownych moich przedmówców, jednak ja spodziewam się czegoś, spodziewam się czegoś dobrego, nie tylko dla parlamentu, ale dla sprawy polskiej — zaakcentuję: dla sprawy polskiej</u>
  1568 + <u xml:id="u-464.1" who="#komentarz">(Głos: Ooo!)</u>
  1569 + <u xml:id="u-464.2" who="#PStoch">Tak Panie Kolego—nie wiem, kto się odezwał— dla sprawy polskiej. I mam podstawę w ten sposób mówić.</u>
  1570 + <u xml:id="u-464.3" who="#PStoch">Śmiechem odpowiedziano na wezwanie poprzednich mówców. Chciałbym w lej chwili, żeby Panowie odtworzyli sobie swoje zebrania wyborcze i to, co Panowie tam słyszeli. Przychodzimy nieliczni i przeciwko tym nielicznym niezależnym, z tego właśnie powodu, że własnymi drogami chodzącym, stosuje się od razu, od pierwszej chwili tego rodzaju metody postępowania, którę nas kneblują.</u>
  1571 + <u xml:id="u-464.4" who="#komentarz">(Głos: To jest romans.)</u>
  1572 + <u xml:id="u-464.5" who="#PStoch">Przychodzimy w najlepszej wierze, Panie Kolego. Przyszliśmy w najlepszej wierze. Ja specjalnie należę do tych, którzy — co każdy znający mnie może potwierdzić — kontra spem zawsze oczekują i spodziewają się, że dobra sprawa zwycięży. Zawsze, nawet jak przeciwnicy polityczni pracowali, oględnie odnosiłem się do ich pracy, bo nie osoby, tylko realny program naprawdę korzystny dla Polski był pierwszym kryterium i wytyczna dla oceny z mej strony. I ta metoda i ten sposób podejścia, przypuszczam, nikogo nie zawiedzie i dla każdego dyrektywą i kryterium być powinien.</u>
  1573 + <u xml:id="u-464.6" who="#PStoch">Otóż w najlepszej wierze, nie licząc się z tym, co się mówi, lecz co się robi, przyszliśmy do Sejmu, żeby współpracować. I cóż musimy stwierdzić? Panowie przeprowadzili ten regulamin w komisji według pewnej geografii, co do której żadnych tajemnic nie ma. I tak się składa, że mniejszości narodowe nie są atakowane, tylko właśnie zaatakowani są ci ludzie, którzy w najlepszej wierze przyszli do Sejmu i chcieliby współpracować.</u>
  1574 + <u xml:id="u-464.7" who="#komentarz">(Przerywania)</u>
  1575 + </div>
  1576 + <div xml:id="div-465">
  1577 + <u xml:id="u-465.0" who="#Marszalek">Panie Pośle, wszyscy tu przyszliśmy w najlepszej wierze, więc nie ma takich, którzy by przyszli w złej wierze.</u>
  1578 + </div>
  1579 + <div xml:id="div-466">
  1580 + <u xml:id="u-466.0" who="#PStoch">Ponieważ moje wywody spotkały się z nieufnością, musiałem zaakcentować, że i ja w najlepszej wierze tu przyszedłem.</u>
  1581 + <u xml:id="u-466.1" who="#PStoch">I ten regulamin i uchwały, które Panowie powezmą, będą ogromną satysfakcją dla tych, którzy nie pod względem rzeczowym, lecz osobiście ustosunkowują się do pewnych poczynań Rządu. Zacierać będą ręce i mówić: A widzicie, mieliśmy rację, z tymi ludźmi nie można współpracować. Czy taki efekt Panowie chcą osiągnąć? Czy do tego Panowie zmierzają? Wiadomym przecież jest Panom, jakie są tendencje i programy każdego z nas, każdego z tych niezależnych. Są narodowe, są katolickie, dążą właśnie do tego, co Panowie w swych deklaracjach głoszą, aby skończyć z nędzą wsi, aby ludność wiejską przenieść do miast, aby rozwiązać kwestię emigracji, aby się załatwić z Żydami. Czy Panowie obawiają się tego, aby nasze projekty Panów nie zaskoczyły, aby nie były dla Panów niespodzianką, aby nie były realizacją tego, co dotychczas nie jest zrealizowane? Jeżeli to wszystko jest dla Panów obojętne, jeżeli Panowie z uśmiechem przechodzą nad tym do działania, to na to nie mamy żadnej rady.</u>
  1582 + <u xml:id="u-466.2" who="#komentarz">(P. Sanojca: Złączcie się razem.)</u>
  1583 + <u xml:id="u-466.3" who="#PStoch">Zdaje mi się, że to mówi p. Sanojca, znany z poprzednich Sejmów. Z kim innym może można się połączyć — z Panem z pewnością nigdy się nie połączę.</u>
  1584 + <u xml:id="u-466.4" who="#PStoch">Mam to przeświadczenie, że tak jak są złośliwe duchy, które chcą skłócić naród, tak samo są i tacy, którzy rozumieją, że potrzeba porozumienia zachodzi i że trzeba ją realizować. Do tych właśnie apeluję i sądzę, że jeżeli nie w tej chwili, to jednak w przyszłości odniesie to swój efekt i skutek.</u>
  1585 + <u xml:id="u-466.5" who="#PStoch">Zgodnie z tym, co powiedziałem, proszę o odrzucenie tych zmian, które były uchwalone przez Komisję Regulaminową i pozostawienie każdemu z posłów możności samodzielnego zgłaszania wniosków ustawodawczych i interpelacyj.</u>
  1586 + </div>
  1587 + <div xml:id="div-467">
  1588 + <u xml:id="u-467.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Sommerstein.</u>
  1589 + </div>
  1590 + <div xml:id="div-468">
  1591 + <u xml:id="u-468.0" who="#PSommerstein">Wysoka Izbo! Zamierzam omawiane zagadnienie zanalizować spokojnie i rzeczowo. Prawa i obowiązki posłów są w pierwszym rzędzie sprecyzowane w Konstytucji. Prawa ograniczają się do przemówień, do stawiania wniosków, do zgłaszania interpelacyj. Prawo interwencji u władz, o czym tu mówiono i którę wytykano specjalnie posłom żydowskim — rzeczywiście spełniają oni ten ciężki i smutny obowiązek — nie jest prawem konstytucyjnym. A zatem mamy trzy prawa: przemówienia, wnioski i interpelacje. Przemówienia nie są—moim zdaniem—najistotniejszym prawem, a tym mniej istotnym obowiązkiem posła i praktyka wszystkich sejmów dobitnie wykazała, że przemówienia nieraz mogą mieć charakter nieistotny, czasem manifestacyjny, czasem demonstracyjny, czasem są przeznaczone wyłącznie dla prasy, czasem wyłącznie dla ulicy. Wnioski i interpelacje, to są te dwa fundamenty, filary rzeczowej, spokojnej, obowiązkowej, obywatelskiej pracy reprezentanta społeczeństwa, jakim jest poseł czy senator. O interpelacjach Konstytucja wyraźnie mówi, że kontrolę nad rządem Sejm wykonuje drogą interpelacji. A wnioski? Do Sejmu należy funkcja ustawodawcza. Sejm składa się z posłów, a posłowie funkcję ustawodawczą wykonywują drogą stawiania wniosków. Są wnioski ustawodawcze i są wnioski inne, powiedzmy wniosek o wyrażenie votum nieufności, co również pozostaje w związku z wykonywaniem kontroli na Rządem.</u>
  1592 + <u xml:id="u-468.1" who="#PSommerstein">Kolega referent, uzasadniając poprawki, przyjęte przez komisję, analizował różne cyfry i przedstawiał argumenty. Dziś argumentów tych było mniej, niż w dniu wczorajszym na komisji. Na komisji główny nacisk p. referent kładł na usprawnienie prac Sejmu, aby Sejm nie był zawalony wielką ilością zbędnych, nieaktualnych i nierzeczowych wniosków. Już na komisji miałem zaszczyt przedstawić, że ten argument nie jest istotny, nie jest istotny także w świetle poczynionych doświadczeń. Były rzucane cyfry. Ale Panie Kolego, statystyka jest zawodna, nie wiem kto to powiedział, iż cyfry są tak elastyczne, że wyciągnąć z nich można w jedną albo drugą stronę co kto chce dla uzasadnienia swej tezy.</u>
  1593 + <u xml:id="u-468.2" who="#komentarz">(P. Szczepański: Zawsze się tak mówi, jak cyfry są niewygodne.)</u>
  1594 + <u xml:id="u-468.3" who="#PSommerstein">Nie słyszałem co Pan Kolega powiedział i dlatego nie mogę odpowiedzieć. Otóż cyfry niczego nie dowodzą, bo obojętne, ile było posłów wówczas, ile w poprzednich kadencjach wstecz. Stosunki były inne, inny układ sił Sejmu do 1930, a inny w 1930 — 1935 r. Kiedy były zorganizowane grupy, było wniosków i interpelacyj stosunkowo mniej. Bo grupy zorganizowane na pewnym podłożu mniej czy więcej ideowym—nie chcę w tej chwili tej sprawy analizować—wnosiły wnioski. Tak że w sumie o wiele mniejszej wniosków, przedstawionych przez grupy, mogło mieścić się więcej materii zasadniczych, ogólnych, niż w większej stosunkowo liczbie wniosków, zgłoszonych indywidualnie w Sejmie rozposzkowanym i rozczłonkowanym bez jakiejś wewnętrznej organizacji. A zatem cyfry te niczego nie dowodzą.</u>
  1595 + <u xml:id="u-468.4" who="#PSommerstein">A usprawnienie? Jest dość przepisów w regulaminie, których komisja nie uchyla, a które zapobiegają ewentualnie grożącemu niebezpieczeństwu zatarasowania obrad, Wnioski poselskie mogą być w pierwszym czytaniu odsyłane do komisji, ale jest przepis, zdaje się art. 66, który umożliwia Sejmowi, ażeby w ogóle nie odsyłać do komisji, ażeby wnioski nieaktualne, bezprzedmiotowe, drogą skróconego postępowania od razu zgilotynować. Dlatego nie ma żadnej zapory i żadnych kłód dla normalnej pracy ustawodawczej. Wnioski rządowe mają pierwszeństwo i one obejmują zagadnienia najważniejsze i istotne, a Marszałek Sejmu ma możliwość ingerowania w prace komisji, naznaczania dla spraw pilnych krótkich terminów, tak że wnioski inne schodzą na plan dalszy. Wiemy z doświadczenia minionej kadencji, że w ten sposób wnioski poselskie zostawały, delikatnie mówiąc, usuwane, nie ujrzały kinkietów pełnej sali, zostały od razu a limine odrzucone na komisji. Rozumiem doskonale, że p. referent, chcąc być bardziej rzeczowy dziś na plenum niż na komisji, mówił o tym bardzo mało, a może dyskretnie przemilczał. Nie chcę powiedzieć, że kontrargumenty moje trafiły mu do przekonia, ale sam doszedł do tej myśli.</u>
  1596 + <u xml:id="u-468.5" who="#PSommerstein">Teraz argument drugi: skonfrontowanie od razu z opinią choćby małego mikrokosmosu Sejmu, czy dany wniosek ma widoki przejścia. Najpierw zasada sama, Czy rzeczywiście Wysoka Izba jest tego zdania, że mają być zgłaszane tylko takie wnioski ustawodawcze czy inne, które na pewno uzyskają większość w Sejmie? To zdaje się byłoby nie tylko wielce niepożyteczne, ale owszem szkodliwe zmechanizowanie całego aparatu — w ten sposób ograniczyć Sejm tylko do pewnej zorganizowanej większości, powiedzieć, że tylko ona ma prawo stawiania wniosków ustawodawczych, bo tylko wnioski tej grupy mają widoki przejścia. A z momentu tego, czy 15 posłów na korytarzu przypadkowo zebranych albo ściągniętych do bufetu sejmowego powie: Nam się ten wniosek podoba — wyciągać konkluzję, że są realne widoki przejścia tego wniosku w pełnym Sejmie, zdaje mi się, że to duży brak logiki i realizmu. A więc ten moment zasadniczo jest niesłuszny i w realnym swoim ujęciu nie prowadzi do niesłusznie zamierzonego rezultatu.</u>
  1597 + <u xml:id="u-468.6" who="#PSommerstein">Gdybyśmy mieli oprzeć się na doświadczeniach minionych kadencyj, to przypomnę Kolegom, którzy zasiadali w poprzedniej Izbie, że były takie wypadki, że taki wniosek poselski czy inny na podkomisji przepadł, na komisji przepadł, na plenarnym Sejmie przepadł i dopiero w Senacie przeszedł i gdy wrócił do Sejmu został dopiero przyjęty. P. Szczepański wie o tym najlepiej z własnego doświadczenia, bo był bezpośrednio zainteresowany w tym, by jego wnioski do ustawy o ochronie lokatorów przeszły, i przepadł Pan z tą sprawą na pełnym Sejmie, i ja głosowałem za Panem, i sam stawiałem wnioski, dopiero Senat przywrócił te poprawki i przeszła ta sprawa do Sejmu i tu razem głosowaliśmy. P. pułkownik Miedziński i generał Żeligowski pierwsi przeszli przez drzwi i ustawa została przyjęta olbrzymią większością na Sejmie.</u>
  1598 + <u xml:id="u-468.7" who="#PSommerstein">Jakaż jest tedy konfrontacja realnych szans przejścia czy nie przejścia? Przypomnę inną rzecz. Był wniosek rządowy. Popierał go poprzedni Wiceminister Sprawiedliwości Sieczkowski i w Wysokiej Izbie przy głosowaniu ani jeden poseł nie wstał. Czy z tego wynika, że Rząd ma być ograniczony w swoim prawie zgłaszania wniosków i trzeba przedtem zapytać się pewnej liczby posłów — 5, 10 czy 15 — czy ten wniosek rządowy przejdzie w Wysokiej Izbie? A zatem ten argument jest niesłuszny i krzywdzący dla powagi i znaczenia Izby i dla możliwości pracy ustawodawczej poszczególnych posłów.</u>
  1599 + <u xml:id="u-468.8" who="#PSommerstein">Zamierzona reforma jednak wprowadza rzecz, która może być ponadto szkodliwa. W formie wykrzyknika powiedziałem, że nie mam pretensji do p. posła Dudzińskiego, że pewne argumenty wypowiedziane przeze mnie wczoraj na komisji tu powtórzył, co mu wiceprezes Komisji Regulaminowej p. Stahl wypomniał. Ja do p. Dudzińskiego nie mam o to pretensji, bo to jest najmniejszy atak, który w stronę naszą wymierza. Jeżeli będzie powtarzał nasze przemówienia, to nic nie mam przeciwko temu, tylko niech zaniecha tych innych przemówień i innych zamierzeń. Ale rzeczywiście pamiętamy doskonale, jak w ubiegłych sejmach w latach 1927 — 30 i 1930 — 35 piętnowano te złe obyczaje sejmowe, że odbywały się wzajemne, powiedziałbym, przetargi o podpisy grzecznościowe. Powiedziałem wczoraj na komisji, że grzecznościowe podpisy na wekslu prowadzą do niedobrych rezultatów, że najczęściej polegają na tym, że ja podpisałem, ale w przyszłości ty mi podpiszesz. Ale za te weksle później się płaci i przychodzi potem ten niesmak, że się tu coś złego stało. Analogię zupełną można przeprowadzić; jeżeli chodzi o te podpisy grzecznościowe pod wnioskami ustawodawczymi czy innymi.</u>
  1600 + <u xml:id="u-468.9" who="#PSommerstein">Dwóch pp. mówców było łaskawych powiedzieć, że mniejszości narodowościowe w ogóle nie są objęte ostrzem tego przepisu. Ja nie czuję się powołanym, ażeby traktować łącznie wszystkie mniejszości, ale mam obowiązek mówić w imieniu tej mniejszości, którą reprezentuję, to jest w imieniu społeczeństwa żydowskiego. Jest nas 5 posłów w Sejmie, jest to bezwzględnie cyfra, która nie odpowiada cyfrze ludności. Są różne ku temu powody: okręgi, ordynacja wyborcza i nie ordynacja wyborcza, najrozmaitsze powody na to wpłynęły. Ale ostatecznie jesteśmy społeczeństwem żywym, które chce w tym Sejmie coś powiedzieć i oświadczyć ze swej strony przez swych posłów; chcemy się wypowiadać i także stawiać wnioski, które dotyczą spraw ogólnopaństwowych, a nie mniej w sprawach, które obejmują potrzeby i zagadnienia społeczeństwa żydowskiego. Tej możliwości po uchwaleniu tej poprawki nie będziemy mieli. A stwarzacie dla nas Panowie konieczność przykrą i niedogodną, której chcielibyśmy uniknąć za wszelką cenę — podpisywania weksla grzecznościowego i rewanżowania się przez podpisy. My tego nie chcemy. Kiedyś potępiono z najwyższego miejsca te złe obyczaje — dlaczego Panowie chcecie je przywrócić? I czy za tym, co proponujecie Panowie, rzeczywiście przemawia jakaś racja stanu? Racja stanu przemawia za tym, żeby poseł, który wszedł do tej Izby, miał możność wypełnić swój obowiązek. Obowiązkiem fundamentalnym posła jest możność stawiania wniosków ustawodawczych i innych. I nie jest słuszne narzucacie posłowi obowiązku chodzenia po kuluarach i bufecie sejmowym i wyszukiwania sobie kolegów, którzy by chcieli wniosek współpodpisać. I wtedy co się dzieje? Wtedy decyduje grzeczność, znajomość bezpośrednia i nadzieja rewanżu. Dojdzie do tego, że będą wnioski podpisywane przez posłów, którzy ich nie znają i którzy może potem na komisji i na plenum będą przeciw tym wnioskom występowali, a podpisali je tylko dlatego, ażeby koledze umożliwić wniesienie tego wniosku, ażeby uzyskać potem w razie potrzeby podpis wzajemny na własnym wniosku. Widzę wszelkie niekorzyści. Nie widzę żadnych realnych korzyści, żadnego usprawnienia, a tylko powrót dawnych obyczajów, które były jeszcze możliwe w Sejmie, w którym występowały zwarte grupy polityczne, ale które do tym większych niekorzyści prowadzić muszą w Sejmie, gdzie nie ma różnych zwartych grup politycznych.</u>
  1601 + <u xml:id="u-468.10" who="#PSommerstein">W tym sensie, stając w obronie praw posłów żydowskich i społeczeństwa żydowskiego, żeby jego posłowie mogli wykonywać swe obowiązki wobec Państwa i społeczeństwa, pozwalam sobie zgłosić — o ile będzie odrzucona poprawka p. Bilaka co do ograniczenia tej cyfry do 5, mająca na celu zmniejszenie niekorzyści — poprawkę, że wystarczy poparcie wniosku, który ma być przyjęty do laski marszałkowskiej, nie tylko przez 15 posłów, ale przez grupę posłów liczebnie mniejszą, reprezentującą jednak wyłącznie daną mniejszość narodową. Proszę Wysoką Izbę, ażeby tę poprawkę raczyła w głosowaniu przyjąć.</u>
  1602 + </div>
  1603 + <div xml:id="div-469">
  1604 + <u xml:id="u-469.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Milewski Józef.</u>
  1605 + </div>
  1606 + <div xml:id="div-470">
  1607 + <u xml:id="u-470.0" who="#PJozefMilewski">Wysoki Sejmie! Po raz pierwszy mam zaszczyt przemawiać na terenie czynnika ustawodawczego Rzeczypospolitej. Kandydując i idąc do wyborów uważałem, że będę miał prawo swój dobry wkład włożyć w rozbudowę i wywyższenie potęgi Rzeczypospolitej. Reprezentuję grupę posłów niezależnych, grupę posłów Centralnego Komitetu Pracowniczych Związków Zawodowych, i mnie się wydaje, że moi wyborcy, tych kilkadziesiąt tysięcy osób, które wysyłając mnie do Sejmu, miały cały szereg bolączek, postulatów i potrzeb ustawodawczych, że ci ludzie byli pewni, że te ich postulaty i bolączki będę chciał, będę miał możność zgłosić. Otóż gdyby Wysoka Izba uchwaliła poprawkę do regulaminu, zgłoszoną przez mego b. kolegę mecenasa Szczepańskiego, uważam, iż nie mógłbym spełnić mego obowiązku i nie mógłbym bronić postulatów i potrzeb tej grupy pracowniczej, tej grupy kilkuset tysięcy pracowników państwowych, prywatnych, samorządowych i publiczno-prawnych, którzy na odcinku mego okręgu powierzyli mi obronę swych interesów.</u>
  1608 + <u xml:id="u-470.1" who="#komentarz">(Głos: Mają więcej obrońców.)</u>
  1609 + <u xml:id="u-470.2" who="#PJozefMilewski">Kompozycja organizacyjna Sejmu od początku, od pierwszego etapu aż do ostatniego, ma jako zasadniczą tezę nie grupy, nie listy, ale nazwiska i w ramach tej tezy ludzie w najlepszej wierze głosowali, wybierając spośród kandydatów nazwiska wzbudzające najbardziej ich zaufanie. Jeden z przedmówców powiedział, iż przedstawicieli pracowników jest więcej. Zgoda, przedstawicieli wszystkich kategorii ludzi jest więcej, ale tych — „więcej” jest związanych dyscypliną klubową i nie wiem, czy tych — „więcej”, choć bardzo dobrych reprezentantów, będą mogli głosować według swego sumienia, a wbrew decyzji klubu.</u>
  1610 + <u xml:id="u-470.3" who="#PJozefMilewski">To są motywy, które zmuszają mnie do wypowiedzenia się przeciw uchwale Komisji Regulaminowej.</u>
  1611 + <u xml:id="u-470.4" who="#PJozefMilewski">Proszę Panów, konstrukcja ilościowa i jakościowa Wysokiej Izby jest tego rodzaju, że grupa większościowa nie ma najmniejszych obaw nawet na wypadek, gdyby napływało dziennie po kilkaset wniosków, ale niechże ci ludzie, którzy zostali przez poszczególne warstwy i grupy ludności wybrani, mają możność swoje zasadnicze obowiązki spełniać. Inaczej, jeżeli będą uczciwi, muszą przyjść do wniosku, że z dniem dzisiejszym ich kadencja się skończyła.</u>
  1612 + </div>
  1613 + <div xml:id="div-471">
  1614 + <u xml:id="u-471.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Bilak.</u>
  1615 + </div>
  1616 + <div xml:id="div-472">
  1617 + <u xml:id="u-472.0" who="#PBilak">Wysoki Sejmie! Poprawka, zaproponowana przez Komisję Regulaminową, o ile dotyczy art. 33 regulaminu, ma na celu, jak to zapewniał p. referent, usprawnić prace parlamentu, a więc ma charakter czysto formalny. Każdemu z nas, członków parlamentu, niezawodnie zależy na tym, ażeby prace naszego parlamentu były należycie usprawnione. Jednak poprawka do art. 33 sięga znacznie głębiej, z formalnej stała się ona zasadniczą, w szczególności gdy Weźmiemy pod uwagę obecną strukturę osobową Sejmu. Podstawowym prawem posła, jako członka Sejmu, w myśl Konstytucji, jest udział jego w funkcjach ustawodawczych. Przedłożona poprawka w istocie przekreśla to podstawowe prawo, gdyż pozbawia poszczególnych posłów prawa inicjatywy w funkcjach ustawodawczych Sejmu. Poprawka w tej formie zaproponowana pozbawia inicjatywy poselskiej nie tylko poszczególnych posłów, ale pozbawia nawet i ukraińską reprezentację parlamentarną, a więc całą grupę posłów, którzy w tej Izbie są przedstawicielami społeczeństwa ukraińskiego, zamieszkałego w granicach Rzeczypospolitej. Pozbawia nas tego prawa, albowiem nie posiadamy dostatecznej ilości posłów, wymaganej właśnie przez dziś zgłoszoną poprawkę.</u>
  1618 + <u xml:id="u-472.1" who="#PBilak">My — ukraińska reprezentacja parlamentarna weszliśmy do tego Sejmu jako przedstawiciele ludności ukraińskiej, weszliśmy z najlepszymi zamiarami pozytywnej pracy na terenie parlamentu, zgodnie z naszym sumieniem i zgodnie z przepisami obowiązującej Konstytucji. Dotychczasowy regulamin umożliwiał nam tę inicjatywę poselską, zwłaszcza że był on oparty o przewodnie zasady obowiązującej obecnie ordynacji wyborczej. Natomiast dziś zgłoszona poprawka pozbawia nas bezpośrednio możności inicjatywy poselskiej, bo nie dysponujemy potrzebną ilością głosów. Stanie się z nami to, oo powiedział przed chwilą p. Jóźwiak, że postawi nas ta poprawka poza nawias istotnych prac parlamentarnych tej Izby.</u>
  1619 + <u xml:id="u-472.2" who="#PBilak">Sądzę, że takie postawienie sprawy nie przyczyni się do podniesienia powagi Sejmu, o czym wczoraj wspomniał w swoim inauguracyjnym przemówieniu p. Marszałek. Obawiam się, że raczej w oczach społeczeństwa w ogóle, a zwłaszcza społeczeństwa ukraińskiego jeszcze bardziej nastąpi depopularyzacja tego Sejmu.</u>
  1620 + <u xml:id="u-472.3" who="#PBilak">Jeśli chodzi o kwestię usprawnienia prac parlamentarnych, to przecież cały szereg przepisów obowiązującego regulaminu i przepisów Konstytucji, w szczególności przepis art. 34 regulaminu i art. 37 Konstytucji zapewniają p.</u>
  1621 + <u xml:id="u-472.4" who="#PBilak">Marszałkowi Sejmu pełną w tym kierunku inicjatywę, albowiem w myśl tych przepisów, a w szczególności art. 34 regulaminu, Marszałek Sejmu jest uprawniony nie przyjąć od laski marszałkowskiej projektu ustawodawczego niezgodnego z Konstytucją albo też wniosku poselskiego, wychodzącego poza zakres działania Sejmu. Uważam, że przepis ten daje zupełną rękojmię, że usprawnienie prac parlamentarnych będzie należyte. Dlatego też idąc nawet za tokiem myśli p, sprawozdawcy i przewodniej myśli członków Komisji Regulaminowej, że należy podnieść poziom i powagę projektów ustawodawczych, że należy podnieść usprawnienie prac parlamentarnych, sądzę, że ilość 10, a nawet 5 posłów, podpisanych pod projektem ustawodawczym czy wnioskiem poselskim, daje zupełną rękojmię, że projekty te czy wnioski będą potraktowane z należytą powagą. Natomiast przyjęcie poprawki, zgłoszonej przeze mnie na wczorajszym posiedzeniu Komisji Regulaminowej, da możność i zabezpieczy nam jako przedstawicielom społeczeństwa ukraińskiego pełnię pracy parlamentarnej w dzisiejszym Sejmie.</u>
  1622 + </div>
  1623 + <div xml:id="div-473">
  1624 + <u xml:id="u-473.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Deryng.</u>
  1625 + </div>
  1626 + <div xml:id="div-474">
  1627 + <u xml:id="u-474.0" who="#PDeryng">stronę techniczno-organizacyjną z aspektem naukowym i stronę polityczno-organizacyjną, która w toku debaty wysunęła się na plan pierwszy. Zdawało by się w pierwszej chwili, że zagadnienie, ilu posłów może składać wniosek poselski względnie projekt ustawodawczy, jest to zagadnienie natury technicznej. Dopiero przemówienia, których tu wysłuchaliśmy, podkreśliły akcent polityczny i nakazują problem potraktować także z punktu widzenia bardziej zasadniczego.</u>
  1628 + <u xml:id="u-474.1" who="#PDeryng">Jeżeli chodzi o regulaminy Izb ustawodawczych, to pozwolę sobie powołać się na regulaminy izb o charakterze par ekscellence demokratycznym i liberalnym, a więc tych izb, które należą w swojej ideologii do demoliberalizmu ubiegłego stulecia. Tak więc regulamin Rady Narodowej szwajcarskiej z 17 grudnia 1920 r. wyraźnie powiada, że nawet interpelacje poselskie, a więc ta forma poselskiej kontroli rządu wykonywanej przez sejm, przez izby, że nawet te interpelacje wymagają podpisu dziesięciu deputowanych. Również regulamin Reichstagu niemieckiego z okresu republiki, w którym święci ła triumfy liberalna konstytucja, oparta o szeroki demokratyzm, również ten regulamin z 1922 r. wymagał nie tylko dla wniosków poselskich, ale dla wszelkich poprawek do tych wniosków co najmniej 15 podpisów. Także interpelacje wymagały współpodpisów i to nawet 30 posłów, popierających daną interpelację Podobnie rzecz się miała z wnioskami formalnymi, które również w wielu wypadkach wymagały 30 współpodpisów.</u>
  1629 + <u xml:id="u-474.2" who="#PDeryng">Aby nie przedłużać tych cytat, pozwolę sobie przejść obecnie do niektórych poglądów, które zostały tu przedstawione przez moich przedmówców. Jeden z pierwszych mówców powołał się na art. 5 Konstytucji twierdząc, że zasadą jest twórczość jednostki jako dźwigni życia zbiorowego. Tak, jest to niewątpliwie ważna zasada. A dalsze postanowienia Konstytucji wskazują na to, że Konstytucja nie opiera swego światopoglądu na demoliberalizmie ubiegłego stulecia, że owa twórczość jednostki, jeżeli chodzi o twórcze zbiorowe działanie ma o tyle tylko wartość, o ile dąży do zespolenia wszystkich obywateli w harmonijnym współdziałaniu na rzecz dobra powszechnego. I to jest słuszna i obowiązująca zasada nowej Konstytucji.</u>
  1630 + <u xml:id="u-474.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1631 + <u xml:id="u-474.4" who="#PDeryng">Przedziwne, jak zbiegały się podświadomie czy świadomie w formie rozumowania, w argumentach i logice przemówienia moich przedmówców z mniejszości żydowskiej i niektórych posłów polskich, którzy oczywiście od tej argumentacji i logiki mniejszości żydowskiej stoją — przypuszczam i jestem głęboko przekonany — jak najdalej. P. Dudziński powołał się na podstawowe i naturalne prawo każdego posła stawiania wniosków, stawiania interpelacyj i wykonywania w tej formie obowiązków reprezentowania dążeń swych wyborców. Przecież pod te pojęcia praw naturalnych można wszystko podciągnąć, a więc interes każdej jednostki i każdej grupy, i tego interesu, sprzecznego tak często z dobrem Państwa i narodu, bronić.</u>
  1632 + <u xml:id="u-474.5" who="#PDeryng">Jeszcze dziwniejszym było rozumowanie na temat weksla. Zdawało by się, że pojęcie weksla mogłoby być właściwym pojęciem i tematem dla jakiejś komisji gospodarczej czy handlowej. Ale rozpoczynanie debat izby poselskiej parlamentu, i to zasadniczych debat, od operowania analogią na temat weksla...</u>
  1633 + <u xml:id="u-474.6" who="#komentarz">(Głos: To Panowie zaczęli.)</u>
  1634 + <u xml:id="u-474.7" who="#PDeryng">Kto pierwszy mówił o wekslu? My czy Panowie? Myśmy słyszeli już na komisji wywody p. Sommersteina o wekslu i dziś ponownie. Ale zdaje mi się, że zagadnienie krętactw czy też właściwego ustosunkowania się do spraw publicznych nie będzie regulowane regulaminem, nie regulamin da nam gwarancję, że nie będzie szacherek politycznych między posłami, ale w psychice poszczególnych posłów, w psychice polskiej musimy szukać oparcia przeciw wszelkim szacherkom politycznym.</u>
  1635 + <u xml:id="u-474.8" who="#komentarz">(Oklaski. P. Dudziński przerywa.)</u>
  1636 + <u xml:id="u-474.9" who="#PDeryng">Może Panowie stworzą klub, w którym tego rodzaju moralne wskazania dadzą Panom drogowskaz działania.</u>
  1637 + <u xml:id="u-474.10" who="#PDeryng">Jeżeli chodzi o pogląd p. Sommersteina, to szczególnym zbiegiem okoliczności przedstawiciel tej mniejszości, która w tak znakomity sposób potrafi działać kolektywnie, zbiorowo, która wykazała taką solidarność w wewnętrznych swoich organizacjach, doradza nam, ażebyśmy wyrzekli się działania zespołowego, ażebyśmy nie podejmowali trudu stania się gospodarzami w Państwie i parlamencie, ale żebyśmy prace Sejmu pozostawili indywidualnej i nieskoordynowanej działalności poszczególnych jednostek. Otóż Pan Poseł, interpretując Konstytucję, pozwolił sobie na niedopuszczalną interpretację pomieszania Sejmu i jego uprawnień z uprawnieniami posłów. Od tego również odeszliśmy. To było w okresie może tych sejmów, które nazywały się suwerennymi, i każdemu z posłów wydawało się wtedy, że sam reprezentuje cały Sejm i że uprawnienia Sejmu są jego uprawnieniami. Konstytucja nigdzie nie daje uprawnień posłom jako takim. Konstytucja daje uprawnienia Sejmowi jako zorganizowanemu organowi władzy państwowej. Organizacja Sejmu należy do niego samego, organizacja ta ma na celu sprawny tok obrad, danie tej dynamiki, którą powinien wykazywać każdy organ zbiorowy, kolektywny.</u>
  1638 + <u xml:id="u-474.11" who="#komentarz">(P. Dudziński: Sejm—to zarząd O. Z. N.)</u>
  1639 + <u xml:id="u-474.12" who="#PDeryng">Żałować należy, że Pan Poseł nie umie podać żadnych innych argumentów i poza zarządem Ozonu nie widzi ani argumentacji, ani faktów.</u>
  1640 + <u xml:id="u-474.13" who="#komentarz">(P. Dudziński przerywa.)</u>
  1641 + <u xml:id="u-474.14" who="#PDeryng">W każdym zespole należy poszukiwać pewnych zasad organizacyjnych. Zasady organizacyjne zespołu tego, jaki stanowi Państwo Polskie pod rządem nowej Konstytucji, to jest harmonijne współdziałanie obywateli na rzecz dobra powszechnego, harmonijne współdziałanie organów Państwa dla nadrzędnego interesu narodu polskiego i Państwa Polskiego. Siłą dynamiczną każdego zespołu musi być pewna idea i pewien cel nadrzędny. Siłą dynamiczną Państwa Polskiego jest naród polski i on jest gospodarzem. Również i odpowiedzialność za kierunek pracy parlamentu musi także podjąć pewna siła zorganizowana, która potrafiłaby i mogła wziąć odpowiedzialność za prace parlamentu Jest to postulat naturalny i tu dyskusja wszelka zdaje się być zbędną.</u>
  1642 + <u xml:id="u-474.15" who="#PDeryng">Jeżeli chodzi o interes polityczny, to interesem politycznym najwyższego rzędu jest dobro Państwa i narodu polskiego, wszelkie interesy polityczne inne mają tylko znaczenie podrzędne, mają znaczenie, wartość i uzasadnienie jako dopełnienie owego nadrzędnego interesu.</u>
  1643 + <u xml:id="u-474.16" who="#PDeryng">Z tego najbardziej ogólnego punktu widzenia rozpatrując proponowane przez komisję poprawki, proszę Wysoką Izbę, aby zechciała uchwalić zmianę art. 33 i dać w ten sposób wyraz naczelnej zasadzie organizacyjnej Izb, polegającej na działaniu zespołowym.</u>
  1644 + <u xml:id="u-474.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1645 + </div>
  1646 + <div xml:id="div-475">
  1647 + <u xml:id="u-475.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Witwicki.</u>
  1648 + </div>
  1649 + <div xml:id="div-476">
  1650 + <u xml:id="u-476.0" who="#PWitwicki">Wysoka Izbo! Na marginesie dyskusji, która się wywiązała w sprawie przedłożonego projektu regulaminu, chcę tylko jeszcze dorzucić kilką krótkich uwag, dlatego że dyskusja, zdaje mi się, już wyczerpała należycie i wyświetliła wszystkie sporne kwestie odnośnie projektu regulaminu przedłożonego przez p. sprawozdawcę.</u>
  1651 + <u xml:id="u-476.1" who="#PWitwicki">Dyskusja ta może się obracać jedynie na płaszczyźnie politycznej, nie na płaszczyźnie naukowej, bo sprawa, którą porusza projekt p. kolegi Szczepańskiego, to jest sprawa celowości, praktycznej wartości, a mianowicie jest to kwestia, jak najlepiej, pod rządem jakich przepisów najlepiej potrafiliby poszczególni pp. posłowie wykonywać swe funkcje i swoje obowiązki. Istota tej kwestii leży w różnicy między konstrukcją sejmów do r. 1935 a sejmów, które zostały powołane do życia na podstawie nowej Konstytucji i nowej ordynacji wyborczej od r. 1935. Na czym polegała budowa i konstrukcja sejmów do r. 1935? Opierała się ona na zasadzie tzw. sejmowładztwa, którego podstawą były rządy poszczególnych partyj politycznych. Chodziło więc o zlikwidowanie tego systemu rządzenia i tego układu sił politycznych, chodziło o to, ażeby w Państwie przestały być tym decydującym, tym nadrzędnym czynnikiem polityki partie, które zabierały głos i decydowały o sprawach najważniejszych. Te partie mianowicie unieruchomiały wolę i inicjatywę poszczególnych posłów, bo tylko to mogło się skutecznie objawiać w działalności poszczególnego posła, co było uchwalone i przyjęte przez większość partyjną.</u>
  1652 + <u xml:id="u-476.2" who="#PWitwicki">Tej konstrukcji i tej zasadniczej idei dawnej budowy Sejmu z r. 1935 przeciwstawia nowa Konstytucja i nowa ordynacja wyborcza nową bardzo ciekawą i bardzo oryginalną zasadę, mino wicie temu monolitowi partyjnemu i tej mechanizacji woli poszczególnych posłów przeciwstawia indywidualność osobistą tej jednostki, którą wola społeczeństwa, przez nową ordynację wyborczą korygowana, wprowadza do ciał ustawodawczych. Nowa Konstytucja i nowa ordynacja wyborcza chcą położyć cały akcent, cały ciężar i całą wagę odpowiedzialności nie na partie i ich większość, a na jednostkę, która jest indywidualnością, na tę jedyną twórczą siłę w każdym narodzie i w każdym społeczeństwie.</u>
  1653 + <u xml:id="u-476.3" who="#PWitwicki">I to jest ten istotny sens, tak należy rozumieć nową Konstytucję i nową ordynację wyborczą. Znaczy to, że poseł jako indywidualność dźwiga na sobie ciężar odpowiedzialności za to, co się stanie z ogółem i co się stanie ze sprawą publiczną. To jest sens i podstawa ideologiczna tego uprawnienia, które otrzymuje poseł na podstawie nowej ordynacji wyborczej.</u>
  1654 + <u xml:id="u-476.4" who="#PWitwicki">Jeśliby zatem przyjąć poprawki, projektowane przez p. Szczepańskiego, to nie będzie to organicznie, życiowo związane z tym, co jest podstawą nowej ordynacji wyborczej i tego nowego porządku, który ona wprowadziła. Jeżeli obowiązuje tak zbudowana Konstytucja i tak zbudowana ordynacja wyborcza, to oczywiście nowa poprawka traci cały swój sens i całe swoje znaczenie i nie można osiągnąć tego celu, jaki leżał u podstaw i założeń nowego porządku rzeczy.</u>
  1655 + <u xml:id="u-476.5" who="#PWitwicki">To byłaby jedyna racja, proszę Wysokiej Izby, zupełnie rzeczowa, oderwana od wszelkich względów narodowościowych, tzw. mniejszościowych itd.</u>
  1656 + <u xml:id="u-476.6" who="#PWitwicki">Druga racja, proszę Wysokiej Izby, także wywodzi się z tych argumentów, o których na wstępie wspomniałem. Sens nowej ordynacji wyborczej jest taki, ażeby przerzucić ciężar z jednej funkcji, która była wyłączną funkcją posła, z mówienia na działanie. Zdaje mi się, że wszyscy pamiętamy tę dyskusję bardzo wysoko postawionych i czołowych osobistości politycznych, które występowały przeciwko tej powodzi przemówień, słów i banalnych frazesów. Chodziło o to, by poseł, skonfrontowany z rzeczywistością, z życiem, umiał działać i umiał występować z inicjatywą poselską ustawodawczą, która by normowała rzeczy najważniejsze w Państwie w ten sposób, by ta akcja ustawodawcza tworzyła podstawy porządku prawnego, dobrobytu, rozwoju itd.</u>
  1657 + <u xml:id="u-476.7" who="#PWitwicki">Jeżeli, proszę Panów, ograniczymy obecnie całą funkcję posła do mówienia, bo on nie będzie mógł postawić wniosku w związku z tym, co mówi, to jest to nonsens i paraliżowanie swobody woli, inicjatywy i skutecznej działalności każdego posła. To jest chyba jasne i zdaje mi się, że żadnych wyjaśnień nie potrzebuje.</u>
  1658 + <u xml:id="u-476.8" who="#PWitwicki">Proszę Wysokiej Izby, jest jeszcze trzecia racja. Jeżeli dobierze się towarzystwo, które ma przypadkowo 15 towarzyszy broni, to oczywiście ta sprawa idzie. Jeżeli zabraknie jednego i będzie 14, to już szanse będą mniejsze. Oczywiście stwarza to dwie kategorie posłów przy utrzymaniu fundamentalnej zasady Konstytucji, która nazywa się równością obywateli przed prawem. Bo oto nie ma równości posłów, gdyż są jedni, którzy zebrawszy się w 15-kę mogą wystąpić z inicjatywą ustawodawczą i mogą postawić wniosek, przypuśćmy votum zaufania dla Rządu czy odnośnie pewnej pozycji budżetu, a inni tej możności nie mają. Jakżeż to jest? Czy to jest możliwe? To nie zgadza się z prymitywnym poczuciem ładu, porządku i tej fundamentalnej zasady, która nazywa się równością.</u>
  1659 + <u xml:id="u-476.9" who="#komentarz">(Głos: Każdy ma równe prawa.)</u>
  1660 + <u xml:id="u-476.10" who="#PWitwicki">Nie ma równych praw, bo kiedy np. jest 14 ukraińskich posłów z trzech południowo-wschodnich województw i brakuje akurat jednego, to stąd powstaje ta konsekwencja w obliczu projektowanego przepisu ustawy, że 14 posłów nie mając jednego nie może postawić wniosku.</u>
  1661 + <u xml:id="u-476.11" who="#komentarz">(Głos: Są członkami polskiego parlamentu.)</u>
  1662 + <u xml:id="u-476.12" who="#PWitwicki">Tego nie przeczę, Panie Profesorze. Nie wiem, po co ta uwaga i ta dyskusja. Nigdy nie podawałem tego w wątpliwość. Ale że my reprezentujemy ukraińskie społeczeństwo, to także nie budzi wątpliwości i nie wymaga żadnej dyskusji, jak i to, że chcemy reprezentować je tak, jak wymaga tego sumienie oraz interes całości, o której Pan mówi.</u>
  1663 + <u xml:id="u-476.13" who="#PWitwicki">Ale jeżeli chcemy to zrobić, to musimy mieć pełną swobodę i możność wyjawiania swojej woli. Jeżeli Panowie ją skrępujecie, to uniemożliwi to wszelką praktyczną, rozsądną i pożyteczną działalność. Sądzę ponadto, że Sejm, któremu nałożono taki kaganiec, iż tylko pewna ilość może wystąpić z inicjatywą poselską ustawodawczą, absolutnie nie uzyska tego autorytetu, o którym Panowie mówicie, a który powinien przyświecać jako wielki cel tym wszystkim, którzy w nim zasiadają i którzy o ten autorytet jak najwięcej dbać powinni.</u>
  1664 + </div>
  1665 + <div xml:id="div-477">
  1666 + <u xml:id="u-477.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt więcej nie jest zapisany.</u>
  1667 + <u xml:id="u-477.1" who="#Marszalek">Głos ma p. sprawozdawca.</u>
  1668 + </div>
  1669 + <div xml:id="div-478">
  1670 + <u xml:id="u-478.0" who="#PSzczepanski">Wysoka Izbo! W sprawozdaniu komisji w uzasadnieniu do projektowanych zmian w art. 33 jest napisane, że propozycja poparcia 15 podpisami inicjatywy poselskiej — „stanowi pierwszą próbę konfrontacji inicjatywy z realną możliwością przejścia ustawy przez plenum”. Zdaje się, że tego rodzaju uzasadnianie jest uzasadnieniem skromnym, że wszelka polemika dokoła tego zagadnienia powinna być polemiką dokoła tych motywów. Tymczasem, proszę Wysokiej Izby, usłyszeliśmy tu zgoła co innego, usłyszeliśmy tu przy tej okazji, która stanowi próbę usprawnienia prac naszej Izby, wielkie słowa — że oto właśnie to zagadnienie utrąca zjednoczenie narodu, że właśnie ta poprawka jest sprzeczna z art. 5 Konstytucji, że bije ona w podstawowe prawa posła, wynikające z ducha Konstytucji, nawraca do złych praktyk parlamentarnych, że dzięki przejściu tej poprawki nie będzie można bronić nędzy wsi, spraw robotniczych, spraw pracowniczych, szerokich warstw społecznych, że to wszystko, te wielkie zagadnienia, obrona tych wielkich zagadnień, które przede wszystkim — bo nie mówię tego o kolegach posłach niezależnych — są naczelnym zadaniem O. Z. N, że oto właśnie obrona tych zagadnień będzie uniemożliwiona dzięki tej poprawce, której cel zupełnie zgoła jest inny. Cel ten należy tłumaczyć tak, jak jest powiedziane w sprawozdaniu Komisji Regulaminowej. I gdybyśmy dyskutowali w tej płaszczyźnie, to niewątpliwie bardzo szybko porozumielibyśmy się ze sobą. I otóż to zagadnienie jest dość proste i tak je tłumaczyć należy. Nie można tak uważać, jak to już było powiedziane w dyskusji i jak to mówił p. Sommerstein, że są ustawy, które w Sejmie przepadły, a które uchwalone były w Senacie, albo też z tych cytat p. Sommersteina, można było wyciągnąć wniosek paradoksalny, że projekt, który nie uzyskał zgody ani jednego dodatkowego posła, ma szanse przejścia w Izbie. Wyciągać tego rodzaju wniosku nie można. Tu jest zachowane to prawo indywidualne, Ten, kto chce uważnie przeczytać proponowaną poprawkę, ten wie, że projekt ustawy składa jeden poseł, który tylko musi uzyskać poparcie 15 podpisów. A więc żeby już u progu, że tak powiem, życia tego wniosku poselskiego było stwierdzone, że on ma możliwości przejścia.</u>
  1671 + <u xml:id="u-478.1" who="#komentarz">(P. Dudziński: Czy członkowi Ozonu bez zgodny zarządu wolno taki wniosek podpisać?)</u>
  1672 + <u xml:id="u-478.2" who="#PSzczepanski">Panie Kolego, jeśli wolno Koledze podpisać wniosek ustawodawczy klubu czy Koła Obozu Zjednoczenia Narodowego, tak samo odwrotnie wolno członkowi Obozu Zjednoczenia Narodowego podpisać wniosek kol. Dudzińskiego, jeżeli ten wniosek nie będzie miał charakteru manifestacyjnego (P.</u>
  1673 + <u xml:id="u-478.3" who="#komentarz">Dudziński:</u>
  1674 + <u xml:id="u-478.4" who="#PSzczepanski">Kto o tym ma sądzić?), tylko będzie miał względy rzeczowe na celu. Sądzę, że w ten sposób porozumiemy się i w myśl tego regulaminu każdy wniosek poselski słuszny i rzeczowy uzyska właściwą liczbę podpisów 15 popierających posłów.</u>
  1675 + <u xml:id="u-478.5" who="#komentarz">(P. Dudziński:</u>
  1676 + <u xml:id="u-478.6" who="#PSzczepanski">W czwartek się zgłoszę do Panów.</u>
  1677 + <u xml:id="u-478.7" who="#komentarz">Głos:</u>
  1678 + <u xml:id="u-478.8" who="#PSzczepanski">Dlaczego 15 a nie 3?) Dlatego 15, że tak uchwaliła Komisja Regulaminowa. A dlaczego nie 3? Dlatego, że Szanowny Pan Kolega nie zgłosił żadnego wniosku i nie uzasadnił tej liczby 3.</u>
  1679 + <u xml:id="u-478.9" who="#PSzczepanski">Proszę Wysokiej Izby! Jeżeli chodzi o reasumcję tej dyskusji, jeżeli chodzi o głosy posłów spoza O. Z. N., to wszyscy tu najlepiej wiemy, jest publiczną tajemnicą, że panowie posłowie niezależni mają tą liczbę 15 posłów i z łatwością mogą się porozumieć i zgłosić odpowiedni wniosek do laski marszałkowskiej.</u>
  1680 + <u xml:id="u-478.10" who="#komentarz">(P. Dudziński:</u>
  1681 + <u xml:id="u-478.11" who="#PSzczepanski">Pan więcej wie, niż my.)</u>
  1682 + <u xml:id="u-478.12" who="#PSzczepanski">Z tej dyskusji wynika jedno, że nie chodzi tu o rzekome grzechy i rzekomą obrazę metod pracy parlamentarnej, wynikającej z poprawki do art. 33. Ze wszystkich przemówień, które były wypowiedziane przeciwko, wyciągam wniosek, że przenika je jedna tylko rzecz: niechęć do pracy zespołowej. Otóż my stoimy na tym stanowisku — tak, jak dźwignią dobra Rzeczypospolitej jest twórczość jednostki, tak również praca zespołowa jest tym czynnikiem, który dalej buduje gmach Rzeczypospolitej.</u>
  1683 + <u xml:id="u-478.13" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1684 + </div>
  1685 + <div xml:id="div-479">
  1686 + <u xml:id="u-479.0" who="#Marszalek">P Sommerstein zgłosił wniosek, który nie był zgłoszony jako wniosek mniejszości. Mogę go poddać pod głosowanie tylko za zgodą referenta. Czy Pan Sprawozdawca wyraża swą zgodę?</u>
  1687 + </div>
  1688 + <div xml:id="div-480">
  1689 + <u xml:id="u-480.0" who="#PSzczepanski">Tak.</u>
  1690 + </div>
  1691 + <div xml:id="div-481">
  1692 + <u xml:id="u-481.0" who="#PSommerstein">Jako wnioskodawca proszę o głos w sprawie formalnej.</u>
  1693 + </div>
  1694 + <div xml:id="div-482">
  1695 + <u xml:id="u-482.0" who="#Marszalek">Pana wniosek będzie głosowany.</u>
  1696 + <u xml:id="u-482.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania. Najpierw będziemy głosowali wnioski mniejszości, a więc przede wszystkim wniosek zgłoszony na posiedzeniu przez p. Sommersteina do ust. (2) art. 33: W ust. (2) dodać zdanie drugie następującej treści: — „Wystarczy również poparcie grupy posłów, liczebnie mniejszej, reprezentującej wyłącznie daną mniejszość narodową”. Kto jest za tą poprawką, zechce wstać. Stoi mniejszość. Poprawka upadła.</u>
  1697 + <u xml:id="u-482.2" who="#Marszalek">Następnie przegłosujemy wniosek mniejszości do art. 33, by w nowoprojektowanym ust. (2) liczbę — „15” zastąpić liczbą — „5”. Kto jest za tą poprawką, zechce wstać. Stoi mniejszość. Poprawka upadła.</u>
  1698 + <u xml:id="u-482.3" who="#Marszalek">Przegłosujemy drugi wniosek, aby w razie odrzucenia tego wniosku liczbę „15” zastąpić liczbą — „10”. Kto jest za tą poprawką, zechce wstać. Stoi mniejszość. Poprawka upadła.</u>
  1699 + <u xml:id="u-482.4" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do głosowania nad wnioskami Komisji Regulaminowej. Ponieważ nie ma żadnych innych zmian do wniosków Komisji Regulaminowej, proponuję głosowanie łącznie wszystkich wniosków komisji.</u>
  1700 + </div>
  1701 + <div xml:id="div-483">
  1702 + <u xml:id="u-483.0" who="#PDudzinski">Proszę o głosowanie oddzielne.</u>
  1703 + </div>
  1704 + <div xml:id="div-484">
  1705 + <u xml:id="u-484.0" who="#Marszalek">Wobec tego, że Panowie żądają głosowania oddzielnego, zarządzam głosowanie nad każdą poprawką do artykułów, proponowanych przez Komisję Regulaminową. Treści tych poprawek nie będę odczytywał, bo Panowie je znają.</u>
  1706 + <u xml:id="u-484.1" who="#Marszalek">Kto z Panów jest za przyjęciem poprawki do art. 4, zechce wstać. Stoi większość. Poprawka została przyjęta.</u>
  1707 + <u xml:id="u-484.2" who="#Marszalek">Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem poprawki do art. 33, zechce wstać. Stoi większość. Poprawka została przyjęta.</u>
  1708 + <u xml:id="u-484.3" who="#Marszalek">Poprawki do art. 37 i 59 przegłosujemy razem. Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem tych poprawek, zechce wstać. Stoi większość. Poprawki zostały przyjęte.</u>
  1709 + <u xml:id="u-484.4" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie interpelacji.</u>
  1710 + </div>
  1711 + <div xml:id="div-485">
  1712 + <u xml:id="u-485.0" who="#SekretarzpZenczykowski">Interpelacja p. Emila Sommersteina do p. Prezesa Rady Ministrów jako Szefa Rządu i Ministra Spraw Wewnętrznych oraz p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie braku bezpieczeństwa na wyższych uczelniach i popełnionych na ich terenie ciężkich zbrodni.</u>
  1713 + </div>
  1714 + <div xml:id="div-486">
  1715 + <u xml:id="u-486.0" who="#Marszalek">Interpelację tę przyjmuję do laski marszałkowskiej i prześlę ją p. Prezesowi Rady Ministrów.</u>
  1716 + <u xml:id="u-486.1" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
  1717 + <u xml:id="u-486.2" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 12 min. 50.)</u>
  1718 + <u xml:id="u-486.3" who="#Marszalek">--——————-- —</u>
  1719 + </div>
  1720 + </body>
  1721 + </text>
  1722 + </TEI>
  1723 +</teiCorpus>
... ...
1938-1939/sejm/posiedzenia/pp/193839-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml 0 → 100644
  View file @4c3d3e5
  1 +<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
  2 +<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193839-sjm-ppxxx-00002-01">
  3 + <fileDesc>
  4 + <titleStmt>
  5 + <title>2 posiedzenie Sejmu II RP</title>
  6 + </titleStmt>
  7 + <publicationStmt>
  8 + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
  9 + </publicationStmt>
  10 + <sourceDesc>
  11 + <bibl>
  12 + <title>2 posiedzenie Sejmu II RP</title>
  13 + <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
  14 + <note type="system">II RP</note>
  15 + <note type="house">Sejm</note>
  16 + <note type="termNo">5</note>
  17 + <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
  18 + <note type="sessionNo">2</note>
  19 + <note type="dayNo">1</note>
  20 + <date>1938-12-02</date>
  21 + </bibl>
  22 + </sourceDesc>
  23 + </fileDesc>
  24 + <profileDesc>
  25 + <particDesc>
  26 + <person xml:id="komentarz" role="speaker">
  27 + <persName>Komentarz</persName>
  28 + </person>
  29 + <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
  30 + <persName>Marszałek</persName>
  31 + </person>
  32 + <person xml:id="MinisterSkarbupKwiatkowski" role="speaker">
  33 + <persName>Minister Skarbu p. Kwiatkowski</persName>
  34 + </person>
  35 + <person xml:id="PrezesRadyMinistrowgenSlawojSkladkowski" role="speaker">
  36 + <persName>Prezes Rady Ministrów gen. Sławoj Składkowski</persName>
  37 + </person>
  38 + <person xml:id="SekretarzpWadowski" role="speaker">
  39 + <persName>Sekretarz p. Wadowski</persName>
  40 + </person>
  41 + </particDesc>
  42 + </profileDesc>
  43 +</teiHeader>
... ...
1938-1939/sejm/posiedzenia/pp/193839-sjm-ppxxx-00002-01/text_structure.xml 0 → 100644
  View file @4c3d3e5
  1 +<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
  2 +<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  3 + <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  4 + <TEI>
  5 + <xi:include href="header.xml"/>
  6 + <text>
  7 + <body>
  8 + <div xml:id="div-1">
  9 + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 2 posiedzenia w dniu 2 grudnia 1938 r.</u>
  10 + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Obecni:</u>
  11 + <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wewnętrznych gen. Fe</u>
  12 + <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">licjan Sławoj Składkowski.</u>
  13 + <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Ministrowie: Minister Spraw Zagranicznych Józef Beck,</u>
  14 + <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Minister Spraw Wojskowych gen. Tadeusz Zbigniew Kasprzycki, Minister Skarbu Eugeniusz Kwiatkowski, Minister Sprawiedliwości Witold Grabowski, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciech</u>
  15 + <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Świętosła</u>
  16 + <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">wski, Minister Rolnictwa i Reform Rolnych Juliusz Poniatowski, Minister Przemysłu i Handlu Antoni Roman, Minister Komunikacji Juliusz Ulrych, Minister Opieki Społecznej Marian Zyndram-Kościałkowski, Minister Poczt i Telegrafów Emil Kaliński.</u>
  17 + <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Prezes Najwyższej Izby Kontroli Jakub Krzemieński.*</u>
  18 + <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Podsekretarze Stanu: w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Władysław Korsak i Bronisław Na</u>
  19 + <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">koniecznikow-Klukowski, w Ministerstwie Spraw Wojskowych gen. Aleksander Litwinowicz, w Ministerstwie Skarbu Tadeusz Grodyński, Kajetan Dzierżykraj-Morawski i Józef Kożuchowski, w Ministerstwie Sprawiedliwości Adam Chełmoński, w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Jerzy Aleksandrowicz, w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych Maurycy Jaroszyński i Michał Wierusz-Kowalski, w Ministerstwie Przemysłu i Handlu Adam Rose i Mieczysław Sokołowski, w Ministerstwie Komunikacji Julian Piasecki, w Ministerstwie Opieki Społecznej Eugeniusz Piestrzyński, w Ministerstwie Poczt i Telegrafów Tadeusz Argasiński.</u>
  20 + <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Posłowie według załączonej do protokółu listy obecności.*</u>
  21 + <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 41.)</u>
  22 + <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Przewodniczący Marszałek Sejmu Wacław Makowski.</u>
  23 + </div>
  24 + <div xml:id="div-2">
  25 + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">P. Prezes Rady Ministrów przesłał mi w dniu 30 listopada rb. następujące zarządzenie Pana Prezydenta Rzeczypospolitej:</u>
  26 + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">„Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o zamknięciu sesji nadzwyczajnej i otwarciu sesji zwyczajnej Sejmu.</u>
  27 + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Na podstawie art. 12 pkt c) ustawy konstytucyjnej zamykam z dniem dzisiejszym sesję nadzwyczajną Sejmu i otwieram równocześnie sesję zwyczajną Sejmu.</u>
  28 + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Warszawa, dnia 30 listopada 1938 r.</u>
  29 + <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ</u>
  30 + <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">(—) I. Mościcki.</u>
  31 + <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">PREZES RADY MINISTRÓW</u>
  32 + </div>
  33 + <div xml:id="div-3">
  34 + <u xml:id="u-3.0" who="#Marszalek">Na podstawie powyższego zarządzenia zwołałem dzisiejsze posiedzenie z porządkiem dziennym, który został Panom doręczony.</u>
  35 + <u xml:id="u-3.1" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
  36 + <u xml:id="u-3.2" who="#Marszalek">Protokół pierwszego posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów.</u>
  37 + <u xml:id="u-3.3" who="#Marszalek">Zawiadamiam Izbę, że przeciw protokółowi ostatniego posiedzenia z ubiegłej kadencji Sejmu nie wniesiono także do Biura Sejmu zarzutów.</u>
  38 + <u xml:id="u-3.4" who="#Marszalek">Jako sekretarze zasiadają pp.: Orlański i Wadowski. Protokół i listę mówców prowadzi p. Orlański.</u>
  39 + <u xml:id="u-3.5" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
  40 + <u xml:id="u-3.6" who="#Marszalek">P. Marszałek Senatu pismem z dnia 29 listopada rb. zawiadomił mnie, iż Senat na posiedzeniu w dniu 28 listopada rb. dokonał wyboru swego Prezydium w składzie następującym: Marszałek — s. Bogusław Miedziński; wicemarszałkowie: ss. Stefan Dąbkowski, Alojzy Pawelec, Błażej Stolarski; sekretarze ss. Dawid Bruski, Tadeusz Katelbach, Mikołaj Malicki, Krzysztof Radziwiłł, Stefan Rosada, Janusz Wielowiejski.</u>
  41 + <u xml:id="u-3.7" who="#Marszalek">Od p. Ministra Skarbu otrzymałem w dniu 30 listopada rb. zamknięcie rachunków państwowych za okres budżetowy 1936/37.</u>
  42 + <u xml:id="u-3.8" who="#Marszalek">Zamierzam je wnieść na porządek dzienny Sejmu po otrzymaniu od p. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli uwag Kontroli Państwowej o zamknięciach rachunków Państwa i wykonaniu budżetu za okres powyższy z wnioskiem w sprawie absolutorium dla Rządu z gospodarki finansowej.</u>
  43 + <u xml:id="u-3.9" who="#Marszalek">Przechodzimy do punktu 1 porządku dziennego, który obejmuje pierwsze czytanie projektu ustawy skarbowej z preliminarzem budżetowym na rok 1939/40.</u>
  44 + <u xml:id="u-3.10" who="#Marszalek">Głos ma p. Prezes Rady Ministrów.</u>
  45 + </div>
  46 + <div xml:id="div-4">
  47 + <u xml:id="u-4.0" who="#PrezesRadyMinistrowgenSlawojSkladkowski">przy wejściu na trybuną hucznymi oklaskami):* Wysoka Izbo! Witam w imieniu Rządu Rzeczypospolitej Was, Panowie Posłowie, moi Koledzy, zebrani w dniu otwarcia sesji parlamentarnej, a więc okresu ciężkiej, odpowiedzialnej i wytężonej pracy dla Państwa.</u>
  48 + <u xml:id="u-4.1" who="#PrezesRadyMinistrowgenSlawojSkladkowski">Do pracy tej powołały Was, Koledzy, najszersze masy ludności, jakie dotychczas brały udział w wyborach Polski odrodzonej. Na 17 milionów uprawnionych do głosowania obywateli Rzeczypospolitej przeszło 11 milionów oddało w Wasze ręce zaufanie całkowite. Są to ilości dotychczas w Polsce nie notowane.</u>
  49 + <u xml:id="u-4.2" who="#PrezesRadyMinistrowgenSlawojSkladkowski">Powitanie moje nie może być gołosłowne. W imieniu Rządu ofiaruję Wysokiej Izbie lojalną, uczciwą i szczerą współpracę, odpowiadającą wysokości jej zadań.</u>
  50 + <u xml:id="u-4.3" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  51 + <u xml:id="u-4.4" who="#PrezesRadyMinistrowgenSlawojSkladkowski">W ciągu tej sesji parlamentarnej Rząd w czasie debaty budżetowej i przy omawianiu ustaw przedstawi Wysokiej Izbie całokształt swoich prac. Na pewno niejednokrotnie przy ocenie tych prac wypadnie Wysokiej Izbie i Rządowi z trudem doszukiwać się wspólnych dróg myślenia.</u>
  52 + <u xml:id="u-4.5" who="#PrezesRadyMinistrowgenSlawojSkladkowski">Wierzę głęboko, że drogą główną, drogą linii wytycznej, gdzie zawsze zejdą się nasze myśli, będzie droga testamentu Piłsudskiego. Jest to wytyczona, niezawodna droga, na której Polska w myśl wskazań Prezydenta Rzeczypospolitej i Marszałka Śmigłego Rydza znajdzie miejsce godne Jej w dziejach narodów.</u>
  53 + <u xml:id="u-4.6" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  54 + </div>
  55 + <div xml:id="div-5">
  56 + <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Wicepremier i Minister Skarbu.</u>
  57 + </div>
  58 + <div xml:id="div-6">
  59 + <u xml:id="u-6.0" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">przy wejściu na trybunę hucznymi oklaskami): *Wysoki Sejmie! Rok 1938, bilansowany kiedyś z dalszej już perspektywy historycznej, nie utraci — jak sądzę — tego szczególnego waloru, mocą którego my — współcześni — oceniamy go jako rok ważkich i niezwykłych dla Polski wydarzeń. Już sama zbieżność daty z pierwszym dwudziestoleciem odbudowania niepodległego i w upartym trudzie jednoczonego Państwa nakłania do podsumowania najważniejszych osiągnięć i najistotniejszych postulatów narodowych i państwowych. Z punktu widzenia ściśle gospodarczego jest to rok, w którym po raz pierwszy zarysowały się przed nami w nieco konkretniejszej formie ciężkie skutki ostatniego 7-letniego kryzysu, w którym koniunkturalnie odcięliśmy się już zdecydowanie od poprzedniego załamania, rok, w którym — działając na podstawie nowych zasad i nowego programu — zamykamy wcześniej od zapowiedzi pierwszy cykl planowanych robót publicznych i inwestycyj, związanych z pierwszą preliminowaną w r. 1936 sumą 1.800 milionów złotych i następnie z ustawą o dotacjach na Fundusz Obrony Narodowej.</u>
  60 + <u xml:id="u-6.1" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Z trzech punktów widzenia obejrzeć więc możemy dokładniej nasze polskie bilanse zamknięcia: bilans dwudziestolecia niepodległości, bilans długotrwałego kryzysu i polityki deflacyjnej oraz bilans okresu aktywizacji gospodarstwa i wyników rozwoju tej polityki. Ale nie tylko przeszłość stwarza specjalne tytuły dla podkreślenia wagi momentów historycznych w r. 1938. Daje je i rzeczywistość chwili bieżącej.</u>
  61 + <u xml:id="u-6.2" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Polityka zewnętrzna i Armia narodowa święcą w tym roku wielkie triumfy i wielkie sukcesy. Ich postawa i ich gotowość zamiany słów na czyny zespoliły się z wolą i z wiarą całego narodu. Sprawa powrotu Śląska Zaolziańskiego i polskich gmin na południowej granicy Rzeczypospolitej do Polski,</u>
  62 + <u xml:id="u-6.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  63 + <u xml:id="u-6.4" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">sprawa usymbolizowąna w jednym, od wieków polskim Cieszynie, rozdartym nie przez Olzę, ale przez przemoc ludzką, dojrzała w tym roku do rozstrzygnięcia i została we właściwym momencie definitywnie załatwiona.</u>
  64 + <u xml:id="u-6.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  65 + <u xml:id="u-6.6" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Fakt włączenia w orbitę naszego gospodarstwa tak wysoce uprzemysłowionego okręgu Śląska Zaolziańskiego nie może pozostać bez wpływu ani na nasz program ekonomiczny i inwestycyjny, ani też na ewolucję struktury gospodarstwa polskiego. Nie bez znaczenia gospodarczego, szczególnie dla ziem północno-wschodnich, jest doniosły fakt polityczny, fakt osiągnięcia w r. 1938 normalizacji stosunków z państwem i narodem litewskim, z którym dzieliliśmy w ciągu wieków tyle świetnych i bohaterskich momentów historycznych.</u>
  66 + <u xml:id="u-6.7" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Podobnie i w życiu wewnętrzno-politycznym r. 1938 posiada wyraźną i trwałą treść. Odnowienie Izb ustawodawczych ujawniło wcale znamienne i pozytywne przesunięcie sił politycznych w kraju, a szereg ważkich dekretów Prezydenta Rzeczypospolitej nie pozostanie bez głębszych śladów w formującej się rzeczywistości polskiej.</u>
  67 + <u xml:id="u-6.8" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tak więc silnymi akordami zamykamy pierwsze dwudziestolecie żyda państwowego, dwudziestolecie pracy i decyzji na własny rachunek społeczeństwa polskiego, zbierając — jakże cenne — zewnętrzno-polityczne owoce tych dążeń i tych zasad politycznych, których wyrazicielem i wodzem w ubiegłym okresie był Marszałek Józef Piłsudski.</u>
  68 + <u xml:id="u-6.9" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Art. 9 Konstytucji polskiej mówi: — „Państwo dąży do zespolenia wszystkich obywateli w harmonijnym współdziałaniu na rzecz dobra powszechnego.” Gdybyśmy więc z tego właśnie punktu widzenia ogarnęli jednym rzutem oka bilans właśnie zamkniętego 20-lecia, gdybyśmy w ocenie położyli akcent na zagadnienie dobra powszechnego, na sprawy skoncentrowanej całości, a nie rozproszonych części, na sprawy ogólnopaństwowe, a nie lokalne, na sprawy raczej celów i osiągnięć narodowych i zbiorowych niż indywidualnych, to pomimo oczywistej świadomości długiej litanii naszych niedomagań i naszych błędów, ocena rezultatów całego okresu musi wypaść dla zdolności twórczych naszego narodu niezwykle pozytywnie.</u>
  69 + <u xml:id="u-6.10" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nikt już dziś nie zdoła wskrzesić rzeczywistego obrazu Polski z lat 1918 — 1920. Ówczesna rzeczywistość wydawałaby się nam koszmarnym symbolem i nierealnym obrazem powszechnej nędzy i zniszczenia. Rolnictwo w tych latach nie było zdolne do wyżywienia własnego kraju, produkcja przemysłowa cofnęła się poniżej 20% stanu przedwojennego, produkcja związana z kardynalnymi wymogami Państwa, obsługująca tak ważne sprawy jak obrona i komunikacja, nie istniała. Nie było gdzie mieszkać, w co się ubrać, czym palić w okresie trwałej zimy. Nie było ani organizacji państwowej, ani pieniędzy, była tylko ruina materialna, wojny lokalne i wojna generalna, plebiscyty i epidemie. Polska w pierwszym okresie niepodległości obejmowała obszar 140,000 km². W r. 1921 ludność Polski nie dosięgała 27 milionów obywateli.</u>
  70 + <u xml:id="u-6.11" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ale objawem najgorszym były spustoszenia w psychice powojennej.</u>
  71 + <u xml:id="u-6.12" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Sąsiedzi otoczyli nas lekceważącym mianem państwa sezonowego, a do wnętrza naszego polskiego obozu przeniknęła niewiara we własne siły i opinia o wszechpotędze i wszechmądrości obcych. Tu był odcinek najgroźniejszy, przez który wedrzeć się mogła każdej chwili klęska, decydująca o stuleciach małości Polski.</u>
  72 + <u xml:id="u-6.13" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tyle widzialnych i niewidzialnych rąk poczęło wypisywać dla nas jakże fałszywy i zgubny kodeks życia.</u>
  73 + <u xml:id="u-6.14" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Granic naszych bronić będą sojusze i umowy, gdyż sami nie jesteśmy w mocy ich obronić. Nie można dźwignąć zubożałego kraju, dopóki nie przekonamy zagranicznych potentatów finansowych, że zasługujemy na skromną, choć wysoko oprocentowaną pożyczkę. Nie możemy produkować u siebie sprzętu techniczno-wojskowego o wysokich wymaganiach, bo to się u nas nie opłaci. Nie możemy przejmować we własne ręce wielkiego przemysłu, gdyż nie mamy odpowiednich fachowców. Nie możemy myśleć o ekspansji węgla polskiego przez morze Bałtyckie, gdyż to jest niedowarzony, fantastyczny pomysł!</u>
  74 + <u xml:id="u-6.15" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Na kilkanaście dni przed czynem majowym Józefa Piłsudskiego, dn. 30 kwietnia 1926 r. na 130 posiedzeniu Senatu, wskazując, iż fundamentem uzdrowienia Skarbu i waluty jest sprawa równowagi budżetowej, takie refleksje z obiegowych dyskusji przytaczał dosłownie ówczesny Minister Skarbu. Mówił on: — „Są wysuwane dzisiaj tezy, że w ogóle równowaga budżetowa o własnych siłach, jest rzeczą zupełnie niemożliwą. Są rzucane hasła, że ta równowaga budżetowa, może być tylko przeprowadzona przy pomocy pożyczki zagranicznej, danej nam przy zwróceniu się do Ligi Narodów.” Nie! Ilekolwiek zła moglibyśmy tu wspólnie w ciągu wielogodzinnych dyskusji zarejestrować, ilekolwiek chcielibyśmy zaprezentować zestawień statystycznych, mających udowodnić jak daleko w tyle pozostaje dzisiejsza Polska w porównaniu z innymi, wielkimi czy małymi, ale szczęśliwymi narodami, to nie to jest już ta sama Polska, którą znaliśmy jeszcze przed kilkunastu laty.</u>
  75 + <u xml:id="u-6.16" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nie w tym zaś leży podstawowa wartość ewolucji, odbytej w okresie tego pierwszego, najtrudniejszego dwudziestolecia naszej samodzielności, iż nowa zjednoczona Polska obejmuje dziś obszar 390.000 km² z cyfrą ludności, przewyższającą już 35 milionów mieszkańców, nie w tym, że odbudowaliśmy zniszczony kraj i zniszczone gospodarstwo, nie w tym, że uruchomiliśmy długie szeregi nowych działów i nowych okręgów produkcji, ale w tym przede wszystkim, że rozbudzone zostało samopoczucie siły całej Polski i samopoczucie zwartości elementu polskiego — przełamującego coraz wyraźniej wszystkie małostkowe spory i w małych kuźniach ukute intrygi. Ginie stopniowo, ale systematycznie gatunek zanarchizowanych, hiper-indywidualnych, ludzi o psychicznym kompleksie niższości, gatunek satelitów obcych sił, adoratorów obcych wartości i obcych idei, szukający wciąż obcych wzorów, by skopiować reguły postępowania dla siebie i dla Polski, a przyrasta gatunek ludzi zorganizowanych psychicznie i samodzielnych w pracy i w myśleniu, przeżywający w sobie zwycięstwo wysiłku i osiągnięcia polskiego, gatunek uzdolniony do współpracy z każdą pozytywną i twórczą siłą, ale zarazem świadomy, że cała odpowiedzialność za przyszłe losy Polski spoczywa tylko na naszych barkach, na naszym wysiłku i zdolności do ofiar.</u>
  76 + <u xml:id="u-6.17" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Do zguby państwa w XVIII wieku w niemałej mierze przyczyniło się to, że społeczeństwo polskie i jego czynniki kierownicze przez długi okres nie rozumiały wielkich przemian, zachodzących dookoła Polski, przemian w dynamizmie państwowym, opartym na zmianie psychiki sąsiednich narodów. I dzisiaj niezwykle głębokie przemiany, które w świecie zachodzą, w świecie przejaskrawionego nacjonalizmu politycznego i krańcowego egoizmu gospodarczego, domagają się aktywnej i czujnej obrony z naszej strony. Ta obrona już się zjawiła w naszej świadomości i w naszym działaniu i to można uznać za największy walor w bilansie ostatnich lat.</u>
  77 + <u xml:id="u-6.18" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Gdybyśmy chcieli przedstawić w sposób prosty i popularny, choć może nieco prymitywny, stosunki międzynarodowe w zakresie spraw finansowych i gospodarczych, to musielibyśmy stwierdzić, że zniszczone zostały te przewody i kontakty, które miały przewodzić prąd dodatni, twórczy, które były wyrazem postępu, współdziałania, wyrównywania interesów, a rozbudowane zostały przewodniki ujemne, chorobotwórcze, zakaźne. Solidarność koniunktury rozluźniła się, a międzynarodowa solidarność kryzysu poczyniła zawrotne postępy. Krach na giełdzie amerykańskiej, nadprodukcja zboża na drugiej półkuli ziemskiej, wyzysk ras kolorowych przy uprawie trzciny cukrowej, wojna w Chinach, sztuczna obrona przed emigracją w krajach egzotycznych — wszystko to wywołuje natychmiastowe skutki w najodleglejszych zakątkach świata. Musimy więc żyć i działać nie wedle swobodnie wybranej i najmądrzejszej teoretycznie doktryny ekonomicznej, ale wobec jaskrawego realizmu takiego paradoksu. Oto im bardziej oddzielają się od siebie kordonem polityki autarkicznej jedne narody do drugich, tym większy wpływ wzajemny wywierają na swoją politykę gospodarczą. W obliczu niezwykłych postępów autarkii w wielu krajach już nie światopogląd stwarza metody działania w różnych krajach — ale odwrotnie, wciąż zmienne warunki przymuszają codziennie do korygowania światopoglądu.</u>
  78 + <u xml:id="u-6.19" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Rządzenie staje się zagadnieniem coraz bardziej skomplikowanym i coraz trudniejszym, wymaga ono nieustannej czujności, nieustannej reakcji na to, co się w świecie dzieje, często reakcji, wymagającej chwilowo zachowania tajemnicy i szybkich decyzji dla osiągnięcia właściwego skutku.</u>
  79 + <u xml:id="u-6.20" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Starogrecka zasada, że — „wszystko płynie”, nie miała może nigdy w przeszłości tak głębokiego potwierdzenia, jak obecnie.</u>
  80 + <u xml:id="u-6.21" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Istnieje kilka niezwykle ważkich i w zasadzie prostych postulatów, których realizacja wprowadziłaby ludzkość na drogę znacznie trwalszego i pewniejszego rozwoju ekonomicznego. Być może, iż kilka pokoleń ludzkich mogłoby wówczas wykreślić ze swego codziennego słownika to pojęcie — „kryzys”. W krajach, nie wykluczonych przez naturę od dostępu cywilizacji, mieszka dziś w jednym miejscu 500 ludzi na 1 km², a w drugim jeden. W jednym kraju nie można rentownie ulokować pieniędzy na ½%, inne kraje mogłyby wypracować 5 i 6% z korzyścią dla obu stron. Jedne kraje ograniczają produkcję surowców, drugie giną z powodu ich braku. Jedne kraje cierpią z powodu nadmiaru złota, inne zostały odsunięte od możliwości przetwarzania go na wartości kultury i cywilizacji.</u>
  81 + <u xml:id="u-6.22" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W sąsiednich krajach powstają równocześnie potężne ciśnienia i wielkie depresje i nie mogą się wyrównać w sposób rozsądny i pokojowy.</u>
  82 + <u xml:id="u-6.23" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Potencjalnie rosną przyczyny ciągłego kryzysu w skali światowej. Od 20 lat padają te główne postulaty:</u>
  83 + <u xml:id="u-6.24" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Koniecznością dziejową jest możność wyrównywania gęstości zaludnienia w świecie i zracjonalizowania emigracji z punktu widzenia narodowego, przez otwarcie krajów zamorskich dla celów osiedleńczych;</u>
  84 + <u xml:id="u-6.25" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">koniecznością dziejową staje się postulat równego dostępu wszystkich narodów cywilizowanych do źródeł surowców egzotycznych koniecznością dziejową jest swobodna cyrkulacja ludzi, kredytów i towarów;</u>
  85 + <u xml:id="u-6.26" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">koniecznością dziejową jest zniesienie wszelkich prohibicji — dla produktów rolniczych i przemysłowych — bez ukrytych klauzul ograniczających;</u>
  86 + <u xml:id="u-6.27" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">koniecznością dziejową jest zmobilizowanie i przerzucenie potężnych sum, zużywanych dziś na walkę dumpingową, na cele rozwoju konsumcji;</u>
  87 + <u xml:id="u-6.28" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">koniecznością dziejową jest umiarkowanie w polityce celnej i podatkowej;</u>
  88 + <u xml:id="u-6.29" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">koniecznością dziejową jest przywrócenie stabilizacji walut;</u>
  89 + <u xml:id="u-6.30" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">koniecznością dziejową jest umożliwienie spłaty długów międzynarodowych towarami i pracą.</u>
  90 + <u xml:id="u-6.31" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W atmosferze stabilizacji politycznej realizacja tych wskazań mogłaby pchnąć rozwój wielu krajów na zupełnie nowe, wielkie tory. Ale w ciągu 20 lat po wojnie nie został zrealizowany praktycznie ani jeden z tych postulatów, gdyż zastosowana została fałszywa i jakże obłudna metoda rozkruszania jednej wielkiej i organicznej, bilansującej się w skutkach koncepcji na atomy, na fragmenty, a te fragmenty nie mogły przywrócić równowagi ekonomicznej w żadnym kraju. W ten sposób część konwencyj międzynarodowych, zawartych pod patronatem Ligi Narodów, ugrzęzła bez praktycznego rezultatu w archiwach komisyjnych, a część zrealizowana albo nie posiada faktycznego znaczenia, albo stanowi dziś gorzki wyrzut dla wielu narodów, jak np. konwencja z dn. 20 kwietnia 1929 r. — „o zwalczaniu fałszowania pieniędzy”, ratyfikowana tuż przed procesem dewaluacji pieniądza w tylu krajach.</u>
  91 + <u xml:id="u-6.32" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Trzeba to wyraźnie i mocno stwierdzić: to państwo, które by na swoją rękę, w odosobnieniu chciało wcielać w czyn te roztropne zasady, dotyczące współpracy w skali międzynarodowej, poniosłoby bezskutecznie olbrzymie ofiary i samo znalazłoby się na brzegu przepaści. Byłaby to nie mądrość doktrynalna, ale głupota. Realizacja takiej polityki mogła wynikać tylko z woli zbiorowej, a wola zbiorowa zawiodła na całej linii. Ten stan jest protoplastą polityki autarkicznej. W latach ostatnich, wbrew wszelkim deklaracjom i zapewnieniom czołowych osobistości w świecie, polityka ta poczyniła olbrzymie postępy. Nie można też nie podkreślić, że polityka gospodarcza zwana — „autarkią” nie jest monopolem państw totalnych. Przeciwnie, niezależnie od maskowania formy i przystosowania treści do potrzeby, olbrzymia większość najpotężniejszych państw realizuje te zasady. Polityka ta dąży w krajach o zdecydowanej strukturze agrarnej do szybkiego uprzemysłowienia; w krajach przemysłowych do przywrócenia samowystarczalności spożywczej i do najintensywniejszej rozbudowy rolnictwa. W krajach uzależnionych od surowców kolonialnych, a pozbawionych kolonii dąży ona do rozwoju produkcji namiastek; w krajach kolonialnych do politycznego znacjonalizowania kolonii i do gospodarczego zamknięcia ich w ramach własnego imperium; w krajach przeludnionych, a pozbawionych dziś możliwości emigracyjnych do rozbudowy zatrudnienia i handlu dumpingowego; w krajach ubogich w kapitał i odciętych od kredytów do obalenia monopolu kapitału zagranicznego. Każdy rok przynosi nowe, udoskonalone instrumenty, służące polityce autarkicznej. Reglamentacja i cła, system koncesjonowania i premiowania, system przepisów dewizowych, system dewaluacyjny, system zamówień państwowych, program wielkich inwestycyj publicznych, ustawodawstwo, dotyczące użycia namiastek — wszystko to stanowi różne rodzaje broni w jednej walce o obalenie przewagi kapitalistycznej kilku państw, które ze swej strony nie pogardzają tą samą bronią dla osiągnięcia dodatkowego zabezpieczenia — jak im się wydaje — swego monopolowego stanowiska.</u>
  92 + <u xml:id="u-6.33" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Można więc dziś przytoczyć długi indeks zarządzeń nie tylko w Niemczech i w Italii, które bez wszelkiego maskowania rozbudowały cały systemat tej polityki, ale również zarządzenia Stanów Zjednoczonych, Anglii, Francji, które osiągnęły wielkie rezultaty w tej dziedzinie.</u>
  93 + <u xml:id="u-6.34" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jest rzeczą znamienną, iż te cztery kraje monopolistyczne w zakresie najważniejszych surowców, tj. W. Brytania, St. Zjednoczone, Francja i Sowiety, rozporządzające 84% produkcji złota, 90% produkcji platyny, 93% produkcji niklu i manganu, 82% produkcji żelaza, 75% produkcji bawełny, 73% produkcji węgla, 67% produkcji ropy naftowej, 68% produkcji wełny, 70% produkcji fosforytów, 65% produkcji ołowiu, cynku i gumy itp., czynią największe wysiłki dla usunięcia wszelkiej zależności od obcych krajów w zakresie wytwarzania i tej zasadzie podporządkowują swoją politykę gospodarczą.</u>
  94 + <u xml:id="u-6.35" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">I dla rezultatów tej polityki jest rzeczą zupełnie obojętną, czy realizuje się ona na drodze formalnej ingerencji władz państwowych, czy na podstawie dobrowolnej inicjatywy społecznej. Jeżeli idzie o skuteczność, to być może, iż większy nawet walor posiada oświadczenie gubernatora banku emisyjnego Anglii z października 1936 r., gdy deklarował: — „Winszujemy sobie wolności, z której korzystamy w porównaniu z licznymi innymi rynkami, lecz zamierzamy z niej korzystać jedynie w odpowiedni sposób, to znaczy działać stosownie do polityki rządu. Zapewniam ministrów, że jesteśmy zawsze gotowi stosować się do ich wskazówek z całą lojalnością i z dobra wolą, tak jak gdyby nas do tego zmuszało prawo” — niż np. upaństwowienie banku emisyjnego w Danii czy we Włoszech.</u>
  95 + <u xml:id="u-6.36" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Już to najpobieżniej tylko zarysowane tło uświadamia, jak bardzo krucha musi być każda obecna koniunktura, jak znacznie powiększyła się ilość niewiadomych w rachunku oceny prawdopodobieństwa dalszego rozwoju sił gospodarczych świata. Resztki biologicznego automatyzmu w procesach ekonomicznych zostały usunięte i wyparte z życia, a coraz więcej czynników gospodarczych ulega uzależnieniu od planowania narodowego i bezplanowości międzynarodowej.</u>
  96 + <u xml:id="u-6.37" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Uporządkowany chaos jest najcięższy do wytrzymania.</u>
  97 + <u xml:id="u-6.38" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Sprawozdawca obrad z lipca b. r. Komitetu Ekonomicznego Ligi Narodów i t. zw. Komitetu Koordynacyjnego stwierdza z naciskiem, iż rządy krajów wierzycielskich znajdowały się w wysoce kłopotliwej sytuacji, gdy w obliczu załamującej się w świecie koniunktury stwierdzano, że fakt ten w wielkiej mierze spowodowany został wewnętrznymi posunięciami natury pieniężnej i kredytowej w tych właśnie państwach.</u>
  98 + <u xml:id="u-6.39" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Istotnie też recesja światowa od połowy 1937 r. do połowy r. 1938 miała lokalnie charakter bardzo gwałtowny, osiągając we fragmentach poziom poniżej dna kryzysu z 1932 r. Światowa wytwórczość przemysłowa od II kwartału r. 1937 do II kwartału 1938 spadła ogółem o 19% Objętość handlu światowego skurczyła się o 15%, a wskaźnik światowych zapasów wzrósł nagle o 23%.</u>
  99 + <u xml:id="u-6.40" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jak stwierdzają jednakże liczne publikacje Ligi Narodów, cechą charakterystyczną tegorocznej depresji jest to, że rozłożenie spadku gospodarczego pomiędzy poszczególne organizmy państwowe jest bardzo różne. Spośród 22 głównych państw świata 9 znalazło się w połowie bieżącego roku w t. zw. grupie kryzysowej, przy czym najmniejszy spadek funkcyj gospodarczych ujawnił się w Italii, bo tylko 6,5% w stosunku do roku ubiegłego, największy w Stanach Zjednoczonych, bo 32,5% — Ośm państw — według tej samej oceny — miało koniunkturę względnie ustabilizowaną. Były to: Szwecja, Rumunia, Estonia, Węgry, Norwegia, Dania, Japonia i Chili. Wreszcie tylko 5 państw tworzyło trzecią grupę koniunktury zwyżkowej, w której Niemcy notowały zwyżkę 6,2%, a Polska 8,4%.</u>
  100 + <u xml:id="u-6.41" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Raporty te ponadto stwierdzają, że najwyższy spadek wytwórczości wykazują te kraje, które przy kulminacyjnym punkcie w roku ubiegłym nie podciągnęły się do poziomu przedkryzysowego (jak np. Stany Zjednoczone).</u>
  101 + <u xml:id="u-6.42" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">„Wyjątkiem w tej regule (idzie tu o stary wskaźnik produkcji przemysłowej; reguła okazała się i w tym wypadku słuszna) jest Polska. Faktem jest, że koniunktura żadnego innego kraju nie wykazuje tak powolnego wzrostu w okresie do 1936 r. i tak regularnie szybszego — w ciągu następnego półtora roku.” Wreszcie dla ustalenia naszego poglądu na sytuację międzynarodową warto przytoczyć i następujące stwierdzenie: — „Cykl koniunkturalny skończył się w lalach 1931/32, kiedy interwencjonizm monetarny poszczególnych krajów rozbił zupełnie jedność gospodarstwa światowego. Od tego czasu różnice pomiędzy krzywymi koniunkturalnymi wytwórczości w poszczególnych krajach stały się tak wielkie, że nie można już zupełnie mówić o koniunkturze światowej jako o zjawisku jednolitym.</u>
  102 + <u xml:id="u-6.43" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Pod koniec roku bieżącego ujawniły się jednak w gospodarstwie światowym momenty dodatnie. Szczególnie zaś w Stanach Zjednoczonych wystąpiła dość gwałtowna zmiana sytuacji, głównie pod wpływem znacznego zwiększenia programu inwestycyjnego. Wiele instytucji i wielu ekonomistów poczyna oceniać sytuację obecną nad wyraz optymistycznie. Wskazuje się, iż nie ma obecnie ani podobnego skumulowania przyczyn kryzysowych jak w r. 1929, ani też podobnego stopnia — jak wówczas — zależności krajów dłużniczych od wierzycielskich i krajów rolniczych od przemysłowych. Wreszcie jest pewne, że obecnie kryzys bankowy nie mógłby przybrać szerszych rozmiarów, a tempo zbrojeń i opanowana metodyka nakręcania koniunktury podciągają w górę zarówno produkcję, jak też — przez zatrudnienie — podtrzymują rozwój konsumcji.</u>
  103 + <u xml:id="u-6.44" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Sądzę jednak, że nie należy ulegać zbyt krańcowym nastrojom w zakresie oceny sytuacji międzynarodowej i w ocenie jej wpływu na sytuację gospodarczą Polski. Z jednej strony istnieją niewątpliwie wcale poważne przyczyny, które będą działać deprymująco na gospodarstwo światowe. Rozwarły się ponownie podwójne nożyce cen. Zróżniczkowały się poziomy cen w złocie pomiędzy poszczególnymi krajami i pomiędzy poszczególnymi produktami. Rozpiętość cen zbożowych i przemysłowych jest ponownie dość znaczna. Wytwórczość światowa nie opiera się na zdrowych podstawach. Jest ona finansowana i konsumowana w sposób sztuczny. Ceny spadają, a obciążenia rosną. Nie wydaje się prawdopodobnym, by okres najbliższy miał być okresem stabilizacji walut światowych i stabilizacji stosunków politycznych. Na niedawnej konferencji prasowej oświadczył minister Skarbu Stanów Zjednoczonych, że ucieczka złota z Europy do Ameryki — w okresie napięcia sudeckiego — nie miała równej sobie w historii świata. W ciągu kilku tygodni odpłynęło do Ameryki z wyż 500 milionów dolarów. W neutralnej Holandii odpływ wkładów osiągnął wówczas 185 milionów florenów. Z drugiej strony nie mamy powodu do wyciągania dla siebie zbyt pesymistycznych wniosków z sytuacji międzynarodowej. Nauczyliśmy się już bronić o własnych siłach.^ ^Strząsnęliśmy z siebie tendencję cierpienia za cudze grzechy i cudze błędy w imię zyskania pochwały międzynarodowych dysponentów kapitału.</u>
  104 + <u xml:id="u-6.45" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W odniesieniu do spraw politycznych i wojskowych już w r. 1912 Józef Piłsudski ustalił następującą zasadę: — „na bezwględność odpowiedzią musi być tylko bezwzględność. Kto jej nie ma, ten musi przegrać”.</u>
  105 + <u xml:id="u-6.46" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Uczymy się obecnie stosować w życiu ekonomicznym i tę zasadę i jej konsekwencję: na współpracę odpowiadamy szczerą tendencją współpracy.</u>
  106 + <u xml:id="u-6.47" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">I na tych zasadach nie wyszliśmy dotychczas najgorzej.</u>
  107 + <u xml:id="u-6.48" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jest sprawą ustaloną już — i bynajmniej nie zamierzam tej prawdy atakować — że nasz organizm gospodarczy wykazuje i dziś jeszcze bardzo duże braki strukturalne, braki o charakterze materialnym i organizacyjnym. Nie mniejszym złem jest to, że zarówno w społeczeństwie, jak też i w aparacie urzędniczym mamy często do czynienia z błędnym nastawieniem do potrzeb rozwojowych gospodarstwa w ogólności, a przemysłu i handlu w szczególności. Tym niemniej istnieje uzasadnione prawo do stwierdzenia, że organizm ten zdrowieje i wzmacnia się, i to nie tylko powierzchownie, nie tylko w ujęciach statystycznych, ale i w całym przekroju swojej struktury. Chcąc obiektywnie ocenić generalną linię rozwojową, nie można tylko zapominać, że w niektórych przejawach gospodarczych może rysować się sprzeczność interesów jednostki i całości. Ta sprzeczność z punktu widzenia chwili bieżącej jest wielokrotnie zupełnie istotna. Z perspektywy dziesięcioleci traci swoje znaczenie. Im większe bowiem powodzenie całego narodu, tym większe powstają możliwości dla rozwoju potrzeb i interesów jednostki.</u>
  108 + <u xml:id="u-6.49" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Toteż z całym naciskiem ponownie podkreślam, że mówiąc o osiągnięciach Polski i całości gospodarstwa nie pragnę przesłonić tym tej prawdy, że indywidualna sytuacja milionów ludzi pozostawia jeszcze bardzo wiele do życzenia. Cały Rząd jest tego świadom, że dotychczasowe wysiłki i rezultaty nie załatwiają wielu spraw wiążących się z egzystencją setek tysięcy ludzi w Polsce, tym niemniej dotychczasowe rezultaty otwierają drogę do lepszego bytu szerokich warstw społeczeństwa, drogę, która w okresie kryzysu była zaryglowana i zamknięta.</u>
  109 + <u xml:id="u-6.50" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nie możemy dziś w jednym sprawozdaniu zagłębić się w szczegółowe przestudiowanie całokształtu gospodarstwa. Ale wyrywkowo możemy stwierdzić, że lata ostatnie ani w skali względnej, ani w skali bezwzględnej nie zostały zmarnowane. Na podstawie biuletynu statystycznego Ligi Narodów stwierdzamy więc, że zestawiając ogólny wskaźnik produkcji przemysłowej za I półrocze 1938 r. z analogicznym wskaźnikiem za I półrocze 1935 r. notujemy przyrost w Italii 6,8%, w Anglii 13,3%, w Finlandii 22,7%, w Japonii 23,5%, w Niemczech 35,5%, w Estonii 37,1%, w Polsce 42,2%, a, np. w Belgii i w Stanach Zjednoczonych dość poważny spadek. Oznacza to, że dźwigaliśmy się z bardzo głębokiego upadku, ale relatywnie dźwigaliśmy się bardzo szybko. Rozwój ten nie odbywał się równomiernie. Najsilniejszy skok został dokonany w pierwszej połowie r. 1937. Od tej chwili —osiągając wciąż nowe zwyżki — posuwamy się w górę coraz wolniej. Tak np. w I kwartale 1937 r. w stosunku do I kwartału 1936 r. wzrosła produkcja węgla kamiennego o 23,4 %, koksu o 25,4 %, rud żelaznych o 42,7 %, surówki żelaznej o 55,6% stali o 51,9% itd. Zestawiając zaś okres od stycznia do końca września b. r. z identycznym okresem r. ub., notujemy dalszy wzrost produkcji węgla o 5,7%, koksu o 12,4%, gazu ziemnego o 10%, soli potasowych o 17,2%, rud żelaznych o 14,7%, surówki żelaznej o 27,0% stali o 5,7%, benzyny o 11,7%, cementu o 28,1%, przędziwa sztucznego o 212%, saletry wapniowej o 47%.</u>
  110 + <u xml:id="u-6.51" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jednakże pod koniec r. b. w październiku mieliśmy ponownie silniejszy skok w produkcji węgla, koksu, stali, cementu, energii elektrycznej i w naładunku wszelkich towarów na kolejach.</u>
  111 + <u xml:id="u-6.52" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Rozwój rynku wewnętrznego sprzyjał też uzdrowieniu struktury naszego aparatu wytwórczego. Mogliśmy to z całą dokładnością obserwować np. na rozwoj przedsiębiorstw koncernu Banku Gospodarstwa Krajowego, które pod każdym względem traktowane były jak przedsiębiorstwa prywatne. Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej między r. 1935 i 1938 wzrósł bardzo silnie. Wykorzystanie urządzeń produkcyjnych w tych okresach wynosiło dla Starachowic 40 i 95%, dla Kałusza 62 i 97%, dla Hołynia 40 i 100%, dla Stowarzyszenia Mechaników 61 i 100%. Obroty przedsiębiorstw koncernowych w r. 1935 na rynku wewnętrznym wyniosły ogółem 50,5 miliona zł, a w ciągu 9 tylko miesięcy 1938 r, osiągnęły prawie 90 milionów zł. Obroty wewnętrzne wzrosły o 80%, obroty eksportowe zaledwie o 10%. Pięć głównych przedsiębiorstw koncernowych zapłaciło w r. 1935 — 1,7miliona zł podatków i 1,6 miliona zł świadczeń od pracodawcy, a w r. 1937 — 3 miliony zł podatków i 3,6 miliona zł świadczeń.</u>
  112 + <u xml:id="u-6.53" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Poprawa rentowności w procesach gospodarczych rozbudziła nowe siły w społeczeństwie polskim. To społeczeństwo, które przez tyle lat, a nawet generacyj, stroniło od warsztatu gospodarczego — w zakresie handlu lub przemysłu.; które dla siebie rezerwowało prace najcięższe i najmniej dochodowe, funkcje robotnika fabrycznego, rolnika, inżyniera, żołnierza, urzędnika, naukowca, księdza, teraz nagle zwróciło swą uwagę na gospodarstwo społeczne i z niezwykłym uporem instaluje się w handlu i w przemyśle. To zjawisko staje się coraz bardziej powszechne. Zachodzą nieznane dawniej wypadki: tu i owdzie urzędnicy prywatni, inżynierowie porzucają dobrze płatne stanowiska i za oszczędzone pieniądze otwierają własne placówki gospodarcze.</u>
  113 + <u xml:id="u-6.54" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Niektóre, szczytowe objawy możemy już uchwycić statystycznie. Oto np. bez uwzględnienia inicjatywy państwowej w rozbudowie polskiego przemysłu, wyłącznie tylko w zakresie^ ^przemysłu prywatnego, kapitał zagraniczny w spółkach akcyjnych w Polsce w dn. 1.I.1934 r. reprezentował 47,2% kapitału akcyjnego i na dzień 1.I.1938 r, spadł poniżej 43%. Jeszcze silniej rysuje się ten proces nacjonalizacji przemysłu w poszczególnych jego gałęziach:</u>
  114 + <u xml:id="u-6.55" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">[tabela]</u>
  115 + <u xml:id="u-6.56" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">-- --—————————-- -- —</u>
  116 + <u xml:id="u-6.57" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wyraźnie trzeba podkreślić, że proces ten odbywa się na skutek znacznego wzrostu rentowności gospodarstwa społecznego, przy czym grupy polskie obracają osiągnięty dochód dość często na wzmocnienie swej pozycji kapitałowej w przedsiębiorstwie. Pod rządami bowiem ostrych przepisów dewizowych możemy dokładnie studiować przyczyny zjawisk i wiemy, że musimy hamować zbyt gwałtownie tendencje wykupną obcych portfeli, gdyż to pogorszyłoby naszą pozycję walutową.</u>
  117 + <u xml:id="u-6.58" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Stojąc też przed programem uprzemysłowienia i urbanizacji Polski, zdajemy sobie jaknajdokładniej z tego sprawę, że rentowność produkcji musi być jednym ze składowych — i to szczególnie ważnych — czynników naszego trwałego programu. Chociaż więc nasze działania w zakresie skontrolowania podziału dochodu społecznego między państwo i obywateli nazwaliśmy — „małą reformą podatkową”, to jednak realnie wykonane prace na tym odcinku mają zasięg bardzo szeroki i obecnie poczynają wydawać oczekiwane rezultaty. Mała reforma podatkowa znalazła oficjalny wyraz w r. ub. w nowelizacji ustawy o podatku przemysłowym, względnie obrotowym, w ustawie o podatku dochodowym i w kodeksie ulg inwestycyjnych, wprowadzonych obecnie w życie przez odpowiednie rozporządzenie wykonawcze. Z tą częścią pracy zetknął się w ubiegłym okresie parlament. Ale w zakresie wewnętrznych kompetencyj Ministra Skarbu została dokonana olbrzymia praca reformatorska w tej dziedzinie. Nie należy bowiem zapominać, że przez rozszerzenie tzw. degresji w podatku gruntowym, choć liczba płatników między r. 1935 i 1938 wzrosła o 10,4%, kwota wymierzonego podatku spadła prawie o 5%. W podatku od lokali suma wymierzonego podatku w tych dwu datach zmniejszyła się o zwyż 21 milionów zł, przy czym 1.020.000 najmniejszych lokali zostało zwolnionych od obowiązku podatkowego i skreślonych z ksiąg bierczych. Zastosowano ulgi podatkowe dla rolników dotkniętych klęskami żywiołowymi, ograniczono bardzo wydatnie egzekucje administracyjne u właścicieli gospodarstw wiejskich (w r. b. do 15 października), zredukowano do połowy stawki w podatku od uboju na ziemiach wschodnich, zniesiono tzw. podatek wojskowy, obniżono opłaty od przejścia małej własności rolnej, zniesiono pozostałą resztę daniny majątkowej, a poprzednio zniżono akcyzę od cukru, obniżono stawki w podatku obrotowym od benzyny i olejów mineralnych, obniżono składki ubezpieczeniowe od przemysłu, rolnictwa, pracowników itd. Wreszcie podjęto wielką akcję uporządkowania działów egzekucyjnych i osiągnięto tu bardzo pozytywne rezultaty. Remanent tytułów wykonawczych, wynoszący w r. 1935 prawie 18½ miliona, spadł w noku 1938 do 8,7 miliona, wpływ zaś tytułów wykonawczych spadł z 17,8 miliona w r. 1935/36 na 5,9 w r. 1937/38 i spada dalej. Z akcją tą połączono cały szereg zabiegów natury ściśle fiskalnej, by tym prędzej i łatwiej uzyskać regenerację rentowności w gospodarstwie społecznym. Finanse samorządowe zostały częściowo przez oddłużenie uporządkowane i przez dotacje poprawione. Stopa dyskontowa została obniżona. Zwiększone względnie uruchomione zostały kredyty średnioterminowe w Banku Gospodarstwa Krajowego dla przemysłu i rzemiosła, Znacznie zostały zwiększone zamówienia rządowe w przemyśle prywatnym. Taryfy kolejowe zostały dotychczas utrzymane na bardzo niskim poziomie. Ceny niektórych produktów, konsumowanych przez rolnictwo, zostały obniżone.</u>
  118 + <u xml:id="u-6.59" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">To wszystko wymienione tylko przykładowo nie mogło pozostać bez wpływu na stan gospodarczy w kraju, a w konsekwencji na poważne podniesienie rentowności produkcji w Polsce. Jest zaś rzeczą charakterystyczną i, jak sądzę, wysoce dodatnia, że rentowność ta nie skupia się w nielicznych, wielkich jednostkach gospodarczych, jak to miało miejsce w okresie 1927/29. Przeciwnie — jest ona umiarkowana i dość powszechna.</u>
  119 + <u xml:id="u-6.60" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Między r. 1936 i 1938 nie wymierzony, lecz zaznany dobrowolnie dochód do opodatkowania w urzędach typowo miejskich wzrósł o 38,1%, z 500,5 miliona zł na 691 miliona zł; w urzędach skarbowych powiatowych suma zeznanych dochodów wzrosła w tym samym okresie czasu z 283,8 miliona zł na 386,4 miliona zł. tj. o 36,1 % Ale największy przewrót dokonał się w małych miastach Okręgu Centralnego. Na przestrzeni dwu lat suma zadeklarowanego dochodu do opodatkowania wzrosła w Mielcu o 62%, w Tarnowie o 74%, w Sandomierzu o 117%. w Rzeszowie o 162%, w Gorlicach o 164%, w Nisku o 189%, w Tarnobrzegu o 196%.</u>
  120 + <u xml:id="u-6.61" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wreszcie można zaznaczyć, iż równie poważne rezultaty zanotowały oddziały bilansowe izb skarbowych. W ciągu jednego roku, t. j. 1937—1938, suma zgłoszonych zysków przedsiębiorstw wzrosła ze 165,2 miliona zł na 231 milionów, t. i. prawie o 40%.</u>
  121 + <u xml:id="u-6.62" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Omówiona sytuacja produkcyjna i wynikowa w przemyśle polskim nie pozostała bez wpływu na nasz rynek pracy. Zagadnienie chronicznego bezrobocia zaatakowane zostało w sezonie pracy z dwu stron. Od strony rozwoju produkcji górniczej, hutniczej i przetwórczej oraz od strony znacznego zapotrzebowania rąk roboczych przez roboty publiczne. Z polecenia Szefa Rządu termin uruchomienia robót publicznych został w r. b. znacznie przyspieszony. 10 marca podjęto 92 roboty publiczne. 1 kwietnia pracowano już przy 253 robotach; 15 czerwca ilość prowadzonych oddzielnie robót dochodziła do 400. Do połowy września stan zatrudnienia na robotach publicznych wzrastał systematycznie i silniej niż w latach ubiegłych. Gdy w r. 1936 stan maksymalny zatrudnienia w tym dziale wynosił 164.000 osób, to w r. b. przekroczył znacznie ćwierć miliona ludzi. Równocześnie nastąpiły dwie charakterystyczne zmiany w organizacji prac, aranżowanych przez Fundusz Pracy. Przede Wszystkim więc zwrócono uwagę, by typ robót nie tylko rozładowywał największą cyfrę bezrobotnych ale by miał jak największe i trwałe znaczenie gospodarcze. Toteż finansowane były tak fundamentalne prace, jak kanał Gopło—Warta, kanał przemysłowy w Gdyni, jak droga wodna Przemsza—Wisła, jak elektrownia wodna w Turniszkach itp. Drugą cechą charakterystyczną działalności finansowej Funduszu Pracy było to, iż niezależnie od wcale znacznego wzrostu środków własnych na cele zatrudnienia przeznaczył on procentowo znacznie większą część środków na roboty samorządowe i budownictwo robotnicze. Tak więc w r. 1935/36 resorty państwowe zużyły 40,6% sumy kredytów Funduszu Pracy. W roku 1937/38 udział ten wynosił już zaledwie 7,2%. Natomiast samorządy i budownictwo Towarzystwa Osiedli Robotniczych otrzymały w 1935/ 36 r. 56,3% kredytów, a w r. 1937/38 prawie 90%.</u>
  122 + <u xml:id="u-6.63" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Z listy zarejestrowanych bezrobotnych zatrudniono w sezonie pracy r. b. prawie 350 tysięcy osób. Ilość zakładów pracy objętych strajkami spadła w r. b. do 25% cyfry z r. 1937, a ilość straconych przez strajki robo tniko dni zmalała do jednej trzeciej stanu z r. ub. Możnaby więc stwierdzić i na tym odcinku ewolucję zupełnie normalną, a w porównaniu z wieloma innymi, bogatymi państwami, w których w okresie sezonu letniego b. r. wzrastało bezrobocie, nawet za pomyślną.</u>
  123 + <u xml:id="u-6.64" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Znacznie gorzej ukształtowała się sytuacja w Polsce na odcinku cen zbożowych. Jak to już w lecie b. r. w parlamencie stwierdziłem, ceny zboża mają u nas znaczenie większe dla całokształtu sytuacji gospodarczej, niżby to wypadało ze stosunku do ogólnej dochodowości rolnictwa. Sprawa ta wymaga na pewno szczegółowej dyskusji, aby ustalić, że w danych okolicznościach rynkowych wewnętrznych i międzynarodowych uczynione zostało wszystko, co leży w ludzkiej możliwości i co posiada sens gospodarczy, aby zapewnić powrót do cen opłacalnych. W szczególności zrealizowano w bardzo szerokich rozmiarach kredyt rejestrowy i zaliczkowy, przyznając do 1 listopada br. prawie 50 milionów zł na te cele. Kredytami tymi powstrzymano przed naciskiem na rynek prawie 6 milionów kwintali zboża. Do chwili bieżącej — przy dość znacznych wysiłkach — zdołano wyeksportować lub związać transakcjami eksportowymi zwyż 200.000 ton żyta, jęczmienia i mąki. Wreszcie należy zaznaczyć, że tzw. ustawa przemiałowa pod względem finansowym zdała wyjątkowo świetnie swój egzamin dzięki współpracy czynników społecznych, gospodarczych i rządowych. Wreszcie powstrzymano nacisk na płatności rolnicze w stosunku do Skarbu Państwa, co w samym podatku gruntowym w stosunku do bardzo złego r. 1934 dało ubytek w okresie od początku roku budżetowego do 1 listopada br. prawie 10 milionów zł.</u>
  124 + <u xml:id="u-6.65" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Należy jednak podkreślić, że pomimo bardzo znacznego spadku cen zbożowych w stosunku do r. uh. są one wciąż jeszcze wyższe od parytetu światowego i dopiero w ostatnich tygodniach usuwanie nadwyżki z rynku odbywa się nieco intensywniej. Najważniejsze było by, by zdobyć orientację, czy możemy w drugiej połowie roku gospodarczego oderwać się znaczniej od poziomu cen światowych. Niespodzianki w tej dziedzinie były i są na porządku dziennym. Nawet statystyka jest tu tak samo zawodna, jak zawodnymi okazały się opinie przedstawicieli rolnictwa co do ilości zbiorów i w roku ubiegłym i w roku bieżącym zaraz po żniwach. Ale wedle ludzkich rachub należało by oczekiwać tej wydatniejszej poprawy cen. Mamy bowiem w drugiej połowie zimy dostarczyć za granicę znaczniejsze partie żyta po cenie krajowej. Konsum^cja ^wewnętrzna — miejska dość wyraźnie wzrasta. Środki na poparcie eksportu zbożowego gromadzą się w dość poważnych sumach. Część żyta zużywa się na przerób na spirytus. Zbiór ziemniaków jest wprawdzie normalny, ale znacznie mniejszy niż w roku ubiegłym. Ocena stanu nowych ozimin jest nieco słabsza niż w roku poprzednim. W każdym razie zagadnienie to wymagać będzie ustawicznej czujności w ciągu całego 1939 r., gdyż w nim może leżeć albo dalsze utrwalenie naszej wewnętrzne koniunktury, albo też jej osłabienie, o ileby miała się utrwalić większa rozwartość cen artykułów sprzedawanych i nabywanych przez rolników.</u>
  125 + <u xml:id="u-6.66" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Skierujemy wreszcie naszą uwagę na sprawy handlu i komunikacji. W handlu wewnętrznym odrobiliśmy niszczące skutki poprzedniego długotrwałego kryzystu. Faza depresji zredukowała liczbę przedsiębiorstw handlowych o 60 tysięcy; w okresie obecnej poprawy powołanych zostało do życia przeszło 70.000 nowych przedsiębiorstw, a łącznie z rozbudową miast Okręgu Centralnego i wzrastającą dynamiką konsumcyjną proces ten musi się potęgować. To sarno oświetlenie przychodzi i od strony wpływów skarbowych z podatku obrotowego i z podatków ściśle konsumcyjnych. W całej gamie dochodów budżetowych te właśnie grupy danin publicznych rozwijają się najkorzystniej.</u>
  126 + <u xml:id="u-6.67" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nie można natomiast spoglądać ze spokojnym optymizmem na kształtowanie się naszego handlu zagranicznego, pomimo iż możnaby w zasadzie przytoczyć długą listę solidnych gospodarczo argumentów uzasadniających, że rozwój ten jest celowy, a często nawet pożądany. W imporcie bowiem najpoważniejsze pozycje stanowią materiały odzwierciedlające ściśle bądź to narastającą u nas koniunkturę produkcyjną i konsumcyjną, bądź też potrzeby inwestycyjne. Maszyny wszelkiego typu, dotychczas w kraju nie wyrabiane, metale kolorowe, surowce — oto główna treść naszego importu. Poza tym procentowy udział towarów gotowych w imporcie do Polski spada. Odwrotnie zaś wywóz doskonali się i podobnie jak import żłobi sobie bezpośrednie kontakty z odbiorcami i dostawcami w całym świecie. Tak np. w r. 1937 eksport produktów przemysłowych wzrósł wartościowo w stosunku do r. 1936 o 35%. Tym nie mniej — właśnie ze względu na systematyczne wzmacnianie naszego planu inwestycyjnego, którego waga dla całokształtu sytuacji ekonomicznej i politycznej w Polsce staje się coraz jaśniej zrozumiana, długotrwały deficyt w bilansie handlowym stanowi dużą trudność i duże obciążenie. Musimy zdawać sobie z tego sprawę, że obroty towarowe stanowią u nas często prawie 75% sum zamykających bilans płatniczy. Przy obecnych stosunkach na międzynarodowych rynkach kredytowych waga bilansu handlowego będzie wzrastać. Choć więc zredukowaliśmy znacznie transfery ściśle finansowe, choć ograniczamy już wszelkie inne tendencje wydatkowania dewiz, to jednak i na odcinku handlu zagranicznego musimy przystąpić do ofensywy. Ofensywa ta powinna się przede wszystkim skoncentrować na odcinku eksportowym. Wejście w orbitę gospodarstwa Polski Śląska Zaolziańskiego, uruchomienie dodatkowego eksportu zbożowego, zabezpieczenie np, w ostatniej umowie polsko-niemieckiej kredytowej dostawy maszyn ponad normalne zapotrzebowanie, przy pewnymi wysiłku ze strony naszych organizacyj gospodarczych mogło by opanować te trudności tak samo, jak przejściowo opanowane one już zostały w miesiącu październiku b.r., zamkniętego saldem dodatnim zwyż 9 milionów złotych. Od wysiłku eksportowego — w niezupełnie łatwych warunkach polskich — zależy w dużej mierze dalszy rozwój koniunktury i dlatego o ten wysiłek apeluję do tej części gospodarstwa narodowego, która własne powodzenie związała z powodzeniem Polski.</u>
  127 + <u xml:id="u-6.68" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Oceniając w tej chwili zjawiska komunikacyjne wyłącznie od strony dynamizmu gospodarczego — a nie np, z punktu widzenia wyników eksploatacyjnych przedsiębiorstw i urządzeń transportowych — należy stwierdzić, że i tu odnajdujemy te same przejawy rozwoju ekonomicznego Polski. Ilustrują to dobitnie cyfry. Średnio dziennie przewieziono w okresie styczeń — wrzesień trzech kolejnych lat następujące ilości 15-tonowych wagonów:</u>
  128 + <u xml:id="u-6.69" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">———— -- -- — [tabela] — — — — ———— -- -- —</u>
  129 + <u xml:id="u-6.70" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">-- -- — — — — — -- -- —</u>
  130 + <u xml:id="u-6.71" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W ten sposób znajdujemy jeszcze jedno potwierdzenie, iż dotarliśmy z przejawami koniunktury i konsumcji w głębokie warstwy społeczne .Sprawdzianem zaś wzmocnienia dobrobytu są pewne postępy w dziedzinie motoryzacji kraju. Na dzień 1.I.1928 r. zarejestrowanych mieliśmy w Polsce 23.400 pojazdów mechanicznych cywilnych. Okres kryzysu zahamował zupełnie ten rozwój. Na 1 października r.b. zarejestrowanych było prawie 55.400 sztuk w obsłudze potrzeb cywilnych. Wiadome zaś jest, że wojsko poczyniło jeszcze większe postępy w tej dziedzinie. Polskie Linie Lotnicze — „Lot” zwiększyły ilość wykonanych lotów między r. 1935 i 1937 o 32%, a przebytą drogę zwiększyły o 600.000 km.</u>
  131 + <u xml:id="u-6.72" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jednakże w zakresie urządzeń komunikacyjnych największe zainteresowanie musi budzić w całej Polsce nasz, najwyższym prawem, narodowym utwierdzony — dostęp do morza, rezultaty naszej wytrwałej polityki morskiej, kontynuowanej niezmiennie od kilkunastu lat.</u>
  132 + <u xml:id="u-6.73" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  133 + <u xml:id="u-6.74" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wartość zainwestowanych przez Państwo urządzeń w porcie gdyńskim dochodzi dla ćwierć miliarda złotych przy czym w r. 1924 asygnowano na ten cel 200.000 zł, w r. 1929 — zwyż 26 milionów zł i od tej pory dalsze budżety wahają się w granicach 20—25 milionów zł rocznie. W r. 1928 długość nabrzeży wynosiła 1200 m., obecnie zwyż 12½ kilometra. Torów kolejowych w samym porcie było w r. 1928 niecałe 50 km, obecnie prawie 200 km. Liczba magazynów portowych w r. 1928 wynosiła 2 o powierzchni łącznej 5000 m² — w r. 1937 było 51 magazynów o łącznej powierzchni 225.000 m². Mechanicznych urządzeń przeładunkowych było przed dziesięciu laty 6, obecnie 76. Oba nasze porty handlowe, t.j. w Gdyni i Gdańsku, zmieniły całkowicie strukturę ruchu towarowego między Polską i zagranicą. W r, 1928 trzy piąte naszego eksportu przechodziło przez granicę lądową, a z całego eksportu Gdynia obsługiwała tylko 7%. W imporcie Gdynia żadnej roli wówczas nie odgrywała, obsługując około 2% importu całej Polski i 6% importu drogą morską, W pierwszych 8 miesiącach r.b. oba porty obsługiwały już 85% naszego eksportu, a długa granica lądowa zaledwie 15% Sama Gdynia obsługuje 50% eksportu i zwyż 40% importu.</u>
  134 + <u xml:id="u-6.75" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Rekapituluję. Oba bilanse Państwa Polskiego, bilans 20-lecia niepodległości i bilans ostatniego 3-lecia, zamykają się niewątpliwie saldem dodatnim. W ciągu 20 lat cyfrę dzieci w szkołach powszechnych zdołaliśmy dźwignąć z 3 milionów na 5 milionów w r. 1937/38. Analfabetyzm w granicach wieku 10 — 14 lat spadł z 30% poniżej 7%. Ludność miast wzrosła o 3% miliona. Podwoiliśmy długość linij telegraficznych, międzymiastowych, dobudowaliśmy 2.000 km nowych linij kolejowych, potroiliśmy długość linij telefonicznych, zwiększyliśmy obszar uprawy pod czterema zbożami oraz ziemniakami i burakami cukrowymi z 11,3 miliona ha na 17,2 miliona ha. Obszar gruntów scalonych wynosi w tym okresie okrągło 5 milionów ha. W ostatnim 5-leciu liczba rozpoczynanych budowli mieszkalnych wzrosła dwukrotnie, kubatura tych domów trzykrotnie.</u>
  135 + <u xml:id="u-6.76" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ponadto gospodarstwo nasze zdołaliśmy w pewnej mierze uniezależnić od infekcji rynków zagranicznych. Wskaźnik produkcji dóbr inwestycyjnych, wyskakujący od 56,6 (1928 — 100) w r. 1932 na 138,6 w okresie 8 miesięcy r. 1938, wskazuje, jak wielką rolę odgrywa: dla podtrzymania naszej koniunktury plan inwestycyjny. Rozrost zatrudnienia i lekki Wzrost zarobków jednostkowych oddziałał ożywczo na konsumcję. Pieniądz stał się tańszy i nieco dostępniejszy Rentowność w procesach produkcji i wymiany wzrosła. rentowność kapitałów martwych zmniejszyła się. Ceny zostały utrzymane na stosunkowo niskim poziomie w okresie niewątpliwej poprawy ekonomicznej. Mechanika zrównoważonego budżetu oddziałała korzystnie w tym 3-leciu na rynek pieniężny, na walutę i rozrost gospodarstwa. Tym niemniej istnieją punkty newralgiczne w naszej strukturze gospodarczej, których nie wolno lekceważyć, szczególnie w okresie koniunkturalnej poprawy. Trzy ogniska newralgiczne dotyczą naszej struktury: dotyczą one względnego przeludnienia połowy Polski w stosunku do techniki gospodarczej, jaką przeciętnie człowiek w tych okręgach musi się posługiwać; dotyczą one szczupłości kapitałów w stosunku do możliwości rozwojowych gospodarstwa polskiego; dotyczą one wreszcie struktury kosztów własnych, a w konsekwencji i cen wyrażanych w złocie w wielu fundamentalnych działach polskiej produkcji.</u>
  136 + <u xml:id="u-6.77" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Dwa ogniska newralgiczne posiadają charakter bardziej koniunkturalny: są zbyt niskie ceny zboża i zbyt słaba ekspansja naszego eksportu.</u>
  137 + <u xml:id="u-6.78" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ale masyw naszego gospodarstwa wydobywa się z kryzysu i marazmu i w swym wielkim przekroju jest zdrowy i uzdolniony do życia i rozwoju.</u>
  138 + <u xml:id="u-6.79" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Panie Marszałku, proszę o zarządzenie przerwy.</u>
  139 + </div>
  140 + <div xml:id="div-7">
  141 + <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Zarządzam półgodzinną przerwę.</u>
  142 + <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 11 min. 47 do godz. 12 min. 22.)</u>
  143 + <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
  144 + <u xml:id="u-7.3" who="#Marszalek">Głos ma w dalszym ciągu p. Minister Skarbu.</u>
  145 + </div>
  146 + <div xml:id="div-8">
  147 + <u xml:id="u-8.0" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wyznaje z całkowitą otwartością, iż dla dotychczasowej części referatu wybrałem drogę uproszczoną i niezbyt trudną. Skoro przeżywamy okres koniunktury, a taki po wielu latach kryzysu musi wreszcie nastąpić, to nie ma trudności w wyszukiwaniu dłuższego choćby rejestru faktów dość pomyślnych. Przecież jest to istota koniunktury. Ale co ważniejsze. Każdy przejaw fizycznego życia, przejaw pracy gospodarczej musi zawierać w sobie symbol materii i symbol energii. Masa i motor oto dwa składniki ruchu i życia. Otóź dotychczas skierowywałem główną uwagę na — „masę”, na „materię”, która stanowi kształt zewnętrzny narodowego gospodarstwa. Polski Ta — „masa” gospodarcza, choć nie jest tak zróżniczkowana i wszechstronnie wykształcona jak w wielu państwach kapitalistyczno- przemysłowych, to jednak jest nie tylko zdrowa i wytrzymała, ale ma przed sobą w zasadzie większe możliwości rozwojowe niż w państwach Zachodu. Mamy przecież przed sobą — praktycznie biorąc — prawie bezgraniczne zadania: mamy tworzyć nowoczesne miasta, mamy rozwinąć talk wielkie tempo uprzemysłowienia kraju, by zaatakować strukturę demograficzną i do maksymum podnieść potencjał obronny, mamy dość jednostronną ewolucję zawodową narodu polskiego zmienić na wielofunkcyjną, marny ująć w pewną dyscyplinę pracy nasze rzeki i siły wodne, nasze bogactwa geologiczne, mamy przebudować nasze drogi i mosty, ulice i domy w miastach i wykonać setki innych wartościowych zadań, dotyczących rolnictwa, handlu, administracji i polityki. Możemy w tej ewolucji korzystać z najnowocześniejszych zdobyczy techniki i kultury. Na pewno główne trudności nie leżą w Polsce w tej — „masie” ekonomicznej, w tych potencjalnych możliwościach, w których koniunktura musi notować tym większe sukcesy, im z bardziej niskiego poziomu swój ruch zwyżkowy rozpoczyna.</u>
  148 + <u xml:id="u-8.1" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Teraz musimy zbadać elementy energii, które mogą ożywić lub jujż ożywiają naszą — jakby powiedziano w dawnej Polsce — — „ekonomię”.</u>
  149 + <u xml:id="u-8.2" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Muszę u samego wstępu wyznać, że tę energię montujemy nie bez trudności i szczególnego wysiłku.</u>
  150 + <u xml:id="u-8.3" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Pieniądz skoncentrowany w budżecie Państwa jest lub może być jednym z tych elementów przemiany wartości potencjalnych w kinetyczne. On może uruchomić nowe i twórcze wartości.</u>
  151 + <u xml:id="u-8.4" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nie można jednak ani na chwilę zapominać, że tak samo jak banknot pełnowartościowy nie jest tylko syntezą papieru i druku, tak samo i budżet państwowy nie jest rejestrem dochodów i wydatków. Budżet jest najprawdziwszą syntezą i koncentratem stanu ekonomicznego i politycznego państwa. Nie jest to naprawdę żadnym przypadkiem, że na początku XVIII wieku budżet Korony i Litwy, wówczas terytorialnie jednego z największych państw Europy, wynosi około miliona talarów w „uelastycznionej” za Sasów walucie.</u>
  152 + <u xml:id="u-8.5" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W tym okresie czasu Prusy miały dochód 7 razy większy, Rosja 15 razy większy, a Francja 20 razy więcej wydaje na samą armię. Ten stan nie był oczywiście wynikiem geograficznego położenia, gdyż np, sam zabór pruski w nowych warunkach, po kilkunastu latach cierpliwej pracy przynosił Prusom dochody 6-krotnie większe niż cała Polska w połowie XVIII wieku.</u>
  153 + <u xml:id="u-8.6" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jeżeli budżet współczesnej Polski miałby czynić zadość postulatowi dynamizowania gospodarstwa, to w swojej części — „wydatków zwyczajnych” musi być niezmiennie i solidnie zrównoważony i realny. Tradycje realizmu budżetowego są u nas znacznie mniejsze, niż tradycje równowagi między dochodami i wydatkami, choć i te do zwyczaju nie należą.</u>
  154 + <u xml:id="u-8.7" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Dochody osiągnięte w stosunku do preliminarza wynosiły np. w r. 1930/31 — 90,6% ~r~ w r. 1931/32 — 78,9%, w r. 1932/33 — 84,1%, 1933/34 — 88%, w r. 1935/36 — 95,2%, i od r. 1936/37 prawie ściśle 100%. Wydatki zapreliminowane na 100 — wykonano w r. 1930/31 na 93,1%, w r. 1931/32 — na 83,2%, w r. 1932/33 na 90,0%, w r. 1933/34 na 87,1% i od r. 1936/37 na 100%. Określmy ściśle skutki takiego zjawiska. Tak np. przy globalnej wysokości budżetu 2% miliarda zł niedokładność preliminowania na 10% oznacza deficyt lub redukcję budżetu o 250 milionów zł. Jeżeli zaś uwzględni się, że żadnej kompresji nie można dokonywać w tzw. budżetach opancerzonych, t.j. w wydatkach Ministerstwa Spraw Wojskowych, Oświaty, w wydatkach personalnych, emerytalnych, rentach inwalidzkich, w resorcie Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w obsłudze długów, wydatkach morskich, w budżecie Policji, w Korpusie Ochrony Pogranicza — to cała redukcja przypadnie na wydatki nie wynoszące globalnie 500 milionów złotych, a więc musiałyby one ulec zwyż 50 % -wej redukcji. Oznaczałoby to redukcję funkcji np. Ministerstwa Skarbu do takich granic, że i reszta budżetu stałaby się nierealna.</u>
  155 + <u xml:id="u-8.8" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wymagania stawiane przed budżetem polskim są bardzo ciężkie. Ściśliwość jego po stronie wydatków jest nieznaczna. Jeżeli zjawią się wypadki nadzwyczajne — do jakich należy w roku bieżącym np. objęcie Śląska Zaolziańskiego itp. — to oczywiście odpowiednie pozycje rozchodowe muszą wzrastać. Jeżeli pragniemy coraz intensywniej inwestować, to musimy włączyć do rachunku coraz wyższe pozycje na obsługę długów. Jeżeli w ciągu roku budżetowego powstaje konieczność uruchomienia dodatkowych — „zwrotów cła” przy eksporcie np. produktów agrarnych, to musi ulec redukcji pozycja dochodowa z ceł.</u>
  156 + <u xml:id="u-8.9" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W roku bieżącym dla całego szeregu przyczyn, które omówione będą w poszczególnych referatach budżetowych, w okresie 7 miesięcy budżetowych nie wpłynęły w cyfrach proporcjonalnych ani dochody tzw. administracyjne, ani wpłaty przedsiębiorstw. Idealna proporcja dochodów i wydatków w okresie 7 miesięcy musiałaby wynieść 58,3%. Tę doskonałą granicę osiągnęły jedynie wpływy skarbowe z danin publicznych. Dochody administracyjne wyniosły zaledwie nieco więcej niż 51 %, wpłaty przedsiębiorstw nie osiągnęły nawet 42%, przy czym przedsiębiorstwa tzw. mieszane wpłaciły prawie 11,8% sum preliminowanych, Chorzów, Mościce, Brzeszcze 100%, Lasy Państwowe 56,8%, Poczta 37,5%, Polmin 21,8%, a kolej zaledwie 15,5%. W porównaniu z identycznym okresem r. 1937 wpływ z podatku specjalnego — zresztą zgodnie z przewidywaniami — zmniejszył się o 41,4 milionów zł, a np. w porównaniu z r. 1936 tzw. inne dochody nadzwyczajne spadły o 22%, a wpływy z podatku gruntowego prawie o 26%.</u>
  157 + <u xml:id="u-8.10" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Te wszystkie braki zostały nadrobione przez przyśpieszenie wpłaty i podniesienie dochodów monopolowych, które w omawianym okresie wykonały 61,5% swego obowiązku budżetowego. Ta pozycja zezwoliła na zamknięcie dotychczasowego okresu budżetowego małym niedoborem w kwocie 6.200.000 zł.</u>
  158 + <u xml:id="u-8.11" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wreszcie nie bez znaczenia jest — mający zapewne swoje uzasadnienie w budżetach szczegółowych — dość znaczny wzrost wydatków personalnych, spowodowany zwiększeniem etatów, wydatkami na awanse, znacznym wzrostem wydatków na renty inwalidzkie i emerytury, którę w budżecie brutto, t.j. łącznie z emeryturami w monopolach i przedsiębiorstwach państwowych wzrastają między r. 1937/38 a preliminarzem na r. 1939/400 zwyż 46 miln. zł. Potrzeby są tu widocznie silniejsze niż wszystkie hamulce Ministra Skarbu, tym niemniej stanowi to poważne obciążenie. Budżet bieżący zamykał się kwotą 2.475 miln. zł. Wykonanie, które musi objąć kredyty dodatkowe, podniesie sumę globalną prawdopodobnie do ok. 2% miliarda zł. Minister Skarbu uczyni wszystko, co leży w jego mocy, aby budżet tegoroczny został zamknięty równowagą i sądzi, że ten cel osiągnie. Jednakże z rozważań tych musimy wyprowadzić niemało ważne wnioski.</u>
  159 + <u xml:id="u-8.12" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Dochody budżetowe zbliżają się mianowicie do swej maksymalnej granicy, chyba że zdecydujemy się za wzorem kilku państw zachodnich, ale ze szkodą dla rozwoju gospodarstwa, na nowe b. poważne obciążenia podatkowe; niektóre Ważne pozycje dochodowe stopniowo zanikają albo muszą ulegać redukcji. Nierealny budżet i deficyt budżetowy uderzają w pozycje najważniejsze, bo przewracają plan inwestycyjny i zmuszają bezapelacyjnie największego nawet społecznika do obniżania poborów mas urzędniczych. Dlatego wypowiadam się już teraz za realizmem i równowagą budżetową, za położeniem nacisku na obsługę długów jako na konsekwencję inwestycji oraz za spełnieniem kilku podstawowych celów programowych, jak obrona Państwa i oświata, a więc przeciwko rozbudowie wydatków personalnych ponad najniezbędniejsze granice i przeciwko wszelkiemu dalszemu — „dobrodziejstwu”, realizowanemu z budżetu i kasy skarbowej.</u>
  160 + <u xml:id="u-8.13" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W zakresie inwestycji i robót publicznych przeprowadziliśmy w roku bieżącym pierwsze głębsze studia, zezwalające na zwrócenia uwagi na sprawę rozwoju tych nakładów w Państwie przez wszystkich inwestorów publicznych. Nie tu miejsce na sprawozdania szczegółowe, które oczywiście będą złożone parlamentowi. Natomiast należy stwierdzić, że rozwój tych wydatków wzrósł niezwykle silnie, a że wzrósł świadomie i celowo, przeto przyniósł korzyść całemu gospodarstwu społecznemu Polski. Rozróżniliśmy cztery grupy inwestorów: 1) koncern Skarbu Państwa, obejmujący wydatki zarówno budżetowe jak i pozabudżetowe, łącznie z niewydzielonymi przedsiębiorstwami, monopolami i funduszami, 2) drugą grupę stanowi Skarb Śląski, 3) trzecią samorząd terytorialny i 4) czwartą ubezpieczenia publiczne. W obliczeniach uwzględniono wyłącznie wydatki na inwestycje, pomijając wydatki na remonty oraz sumy, które zużywa się na spłatę zobowiązań za dawniej wykonane inwestycje.</u>
  161 + <u xml:id="u-8.14" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Obraz jest następujący: wszystkie cztery grupy inwestorów wydały na wymienione cele w r. 1934/35 — 387,8 miln. zł, w r. 1935/36 wydatki te wyniosły 479,5 miln. zł; w r. 1936/37 — 532,3 miln. zł i w r. 1937/38 — 914,3 miln. zł. W sumach tych tzw, koncern Skarbu Państwa uczestniczył w pierwszych trzech okresach w granicach 62 — 66%, w roku ostatnim udział Skarbu podskoczył do 75%.</u>
  162 + <u xml:id="u-8.15" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nakłady wszystkich inwestorów publicznych przekroczyły w tym czteroleciu kwotę 2.300 milionów złotych z tym, że w r. 1937/38 wydano dwa razy więcej na inwestycje niż w r. 1935/36. Z sumy tej na inwestycje podstawowe, t.j. energetyczne i przemysłowe obronne przypadła suma 732 miln. zł, na koleje 445 miln. zł, na drogi i mosty prawie 450 miln. zł, na melioracje i regulacje rzek prawie 160 miln., na kredyty budowlane 141 miln. zł, na budownictwo szkolne 104 miln, zł i na inwestycje pocztowe i teletechniczne prawie 100 miln. zł.</u>
  163 + <u xml:id="u-8.16" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W roku bieżącym nastąpiło dalsze wzmocnienie prac inwestycyjnych i one to w wielkiej mierze oddziałały na sytuację gospodarczą i rynkową w Polsce. Aż do czasu jesieni rozprowadzenie kredytów odbywało się prawie dokładnie w zgodzie z ułożonym z góry planem. Każdy więc inwestor, opierający swe plany o mobilizację finansową przy pomocy Skarbu, mógł realizować plany techniczne bez przeszkód. Gdy więc wedle idealnego planu do końca sierpnia miało Ministerstwo Skarbu otworzyć 53% globalnej sumy kredytów inwestycyjnych, to w rzeczywistości ze względów sezonowych otwarto na F. O. N. 53%, na cele elektryfikacyjne 54%, na cele komunikacyjne 58%, na cele rolnicze 79%, z tym, że w stosunku do innych inwestorów nastąpiły przesunięcia na dalsze terminy. Pewne opóźnienie w otwieraniu kredytów inwestycyjnych nastąpiło przejściowo dopiero w dwu ostatnich miesiącach z powodu pomocy, którą Skarb okazał niektórym instytucjom finansowym, wykupując dobrowolnie za sumę kilkudziesięciu milionów zł bilety skarbowe celem zmniejszenia nacisku na rynek pieniężny w okresie wycofywania wkładów.</u>
  164 + <u xml:id="u-8.17" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tak więc podstawowe założenie ustalone przy sformułowaniu pierwszego konkretniejszego planu inwestycyjnego w r. 1936 i rozwinięte na początek r. 1937 zostały wypełnione prędzej i pełniej, niż zarysowano to w ówczesnych przemówieniach. Łącznie z tegorocznymi sumami finansowymi plan czteroletni na sumę 1.800 miln. zł wydatków inwestycyjnych będzie wykonany do marca r. 1939, a więc na rok przed terminem. Czteroletnie zobowiązanie dotowania Funduszu Obrony Narodowej — jeżeli idzie o półmiliardową transzę wewnętrzną — zostanie wykonane w dwa lata. Hasło budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego, które przed dwoma laty mogło się wydawać nierealnym mirażem, dziś stało się konkretną rzeczywistością</u>
  165 + <u xml:id="u-8.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  166 + <u xml:id="u-8.19" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">w sensie podwójnym. Zostały założone wstępne, ale fundamentalne urządzenia energetyczne i przemysłowe w wielkim stylu. To, co się tam tworzy, tchnie wielkością, siłą i decyzją i każdy zwiedzający te dzieła ulega temu wrażeniu, C.O.P. budować będą pokolenia, my budujemy tylko zaczątki.</u>
  167 + <u xml:id="u-8.20" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">C.O.P. to zagadnienie milionów ludzi i tysięcy warsztatów produkcji i handlu, C.O.P. to uzbrojenie nie tylko militarne, ale i gospodarcze Polski. Wydaje mi się, że kiedyś społeczeństwo polskie oceni tę inicjatywę i ten twórczy wysiłek polskiego wojska jako otwarcie nowej drogi, prowadzącej w konsekwencji do wielkiego rozwoju gospodarstwa cywilnego, prywatnego i na wskroś pokojowego. Po wtóre, dziś po dwu latach pracy nie ma już odwrotu od tej polityki. Inwestycje w C.O.P. muszą być kontynuowane tak samo, jak nie moglibyśmy dziś powrócić do idei z początku 1926 roku co do skasowania obecnego departamentu morskiego w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, gdy jedyny, wynajęty okręt pod banderą polską ugrzązł wówczas na mieliźnie, a kontrakt o budowę portu w Gdyni natrafił na trudności w realizacji. Dziś już nie możemy pozostać w miejscu. Musimy pójść dalej, naprzód — i oczywiście pójdziemy.</u>
  168 + <u xml:id="u-8.21" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  169 + <u xml:id="u-8.22" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jeżeli jednak chcemy administrować i rozstrzygać wielkie zagadnienia, to musimy mieć na oku wszystkie skutki i wszystkie konsekwencje naszych działań.</u>
  170 + <u xml:id="u-8.23" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Przy zagadnieniu inwestycyj nie można oczywiście zapominać o drugiej, nieco mniej przyjemnej stronie medalu. Inwestycje, gdy są dobrze zaplanowane, sumiennie, energicznie i oszczędnie wykonane, są wielkim osiągnięciem państwowym, Ale w budżecie na długie dziesięciolecia pozostaje po nich ciężki ślad: konieczność obsługi długów. Narastanie długów i możność ich amortyzacji i obsługi — oto największa sztuka w zakresie współczesnych finansów publicznych.</u>
  171 + <u xml:id="u-8.24" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">I nie ma tu — wedle mego najgłębszego przekonania — żadnych szablonów, które mogłyby być z jednego kraju przenoszone do drugiego, żyjącego w zupełnie innych warunkach. Iluż to najbardziej powierzchownych ludzi, którzy sami niczego pozytywnego w życiu nie dokonali, powołuje się i u nas ze zmianą mody na przykłady nakręcania koniunktury w Niemczech czy w Italii, a nieco dawniej na przykłady sowieckie, nie rozumiejąc ani problematyki, ani metody i istoty tych zjawisk. Samą techniką kredytową czy pieniężną, nie spojoną organicznie z całokształtem potencjalnie zakumulowanego bogactwa, nie tylko nie można osiągnąć trwałych efektów, ale wprost przeciwnie mus: się doprowadzić do załamania takiej fragmentarycznej polityki. W fizyce i w fizjologii znane jest tzw. — „prawo przekory”. Mówiono, że zmieniając jeden parametr w układzie złożonym, a znajdującym się w stanie równowagi, wywołujemy automatycznie zmiany i innych parametrów w tym kierunku, aby przeciwdziałać pierwszej zmianie cząstkowej. Jeżeli zmienimy zasadniczo podstawowy element układu równowagi na rynku pieniężnym, musimy być przygotowani na szereg konsekwentnych zmian w innych elementach gospodarczych i musimy obliczyć ich konsekwencje. Nie wszystko bowiem da się zreglamentować i załatwić zarządzeniem. Badając szczegółowo wszystkie elementy walutowe, lokacyjne, budżetowe, podatkowe, oszczędnościowe, badając pojemność kredytową rynku, stan kapitałów obrotowych i rezerwowych w gospodarstwie narodowym, nawet psychikę dłużnika i wierzyciela, nawet reakcję społeczeństwa na zjawiska gospodarcze i polityczne, widzimy ile ważkich skutków musi wywołać każde posunięcie w tym splocie współzależnych elementów.</u>
  172 + <u xml:id="u-8.25" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Domaganie się nadmiernego tempa wydatków na cele inwestycyjne, chociażby teoretycznie i życiowo były one w pojedynkę niezwykle silnie uzasadnione, w gospodarstwie cierpiącym na chroniczny brak kapitałów, w gospodarstwie o tak małej pojemności rynku kredytowego, w gospodarstwie posiadającym mechanicznie przywracaną równowagę bilansu płatniczego i nie mogącym albo nie chcącym korzystać z każdej, zresztą coraz nierealniejszej, okazji infiltracji obcych kapitałów—oznacza program redukowania stopy życiowej najszerszych mas społeczeństwa. Trzeba wówczas dobrze ocenić, jaka redukcja jest jeszcze możliwa lub dopuszczalna. Tu też leży wielki węzeł, splątujący gospodarstwo i politykę w jedną całość. Plan głębokiego i nagłego przekształcenia struktury gospodarczej przez wielkie roboty publiczne i wielkie inwestycje w pewnych okolicznościach jest możliwy, ale musi odsunąć na dłuższy czas tendencje zwyżki zarobków i dochodów, a więc musi wzbudzić wolę społeczeństwa do wyrzeczeń się w imię takiej właśnie powszechnie wyznawanej polityki. Jeśli zaś zestawi się sumiennie wszystkie polskie możliwości, wszystkie aktywa płynne i ruchome, wszelką akumulację kapitałową i porówna się wysiłek obecnej Polski choćby z poprzednim 10-letnim planem Italii albo z planami Niemiec, to okaże się, że w skali względnej posuwamy się niezmiernie — prawie bezprzykładnie — szybko naprzód, Pod górę można iść krokiem mocnym i wielkim, ale nie należy biec i skakać, szczególnie gdy droga do celu ostatecznego jest daleka, kamienista i stroma. Taką właśnie politykę równego marszu prowadzi Polska obecnie i przy moim współudziale z drogi tej nie zejdzie.</u>
  173 + <u xml:id="u-8.26" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  174 + <u xml:id="u-8.27" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Plan nasz będzie coraz pełniejszy i coraz większy, będzie posługiwać się różnymi metodami finansowania, ale obracać się będzie w granicach realizmu i możliwości rynku pieniężnego bez naruszenia podstawowych zasad równowagi.</u>
  175 + <u xml:id="u-8.28" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wreszcie gdy zastanawiamy się nad elementami energii, mającymi wprawiać w ruch — „masę” gospodarczą Polski, elementami, przynoszonymi ze strony Państwa w formie budżetu zwyczajnego i nadzwyczajnego, tj. inwestycyjnego, to nie możemy zapominać o trzech faktach. Zestawiliśmy niedawno w Ministerstwie Skarbu sposób zużycia wpływów gotówkowych netto z emisji pożyczek wewnętrznych, biletów skarbowych, skryptów dłużnych oraz z kredytu bezprocentowego w Banku Polskim od r. 1932. W okresie pierwszym, tj. od 1.I. 1932 r. do 1.I. 1934 r., z wpływów tych 99,9% skonsumował budżet. W okresie następnym, do dn. 31 marca 1936 r., 89,1% zużyto również na deficyt budżetowy. W okresie trzecim, do dn. 1 października 1938 r., 97,9% zużyto na cele inwestycyjne, a 2,1% na rezerwę kasową. Tak więc tworząc nowe warunki gospodarowania — „groszem publicznym”, stanowiące zupełny przełom w dotychczasowej polityce, mamy do pokonania ponadto ciężkie dziedzictwo okresu kryzysowego. To samo zjawisko w jeszcze silniejszej formie ujawni się, gdy zbadamy koszt obsługi długów w całym budżecie, łącznie z inwestującymi przedsiębiorstwami. W r. 1934/35 wedle istniejącego zamknięcia koszt obsługi długów wyniósł 285,6 miln. zł. W nowym preliminarzu te same zobowiązania obsługi długów wyniosą już 410,9 miln. zł. W ciągu 5 lat wzrasta koszt obsługi długów o 125 milionów złotych. Przy tak znacznym rozmachu inwestycyjnym nie byłaby to zbyt uciążliwą pozycja. Należy jednak pamiętać, że w latach 1936 — 1938 przeprowadziliśmy cały szereg konwersyj w kraju i za granicą, obniżając bardzo poważnie koszt obsługi starych długów. Wszystko to zostało skonsumowane przez obsługę nowych długów i w latach następnych, gdy już nie będzie tej rezerwy z tytułu konwersji, obsługa długów pocznie coraz dotkliwiej ciążyć nad naszym budżetem.</u>
  176 + <u xml:id="u-8.29" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jesteśmy więc obowiązani nie tylko planować wydatki na cele inwestycyjne, ale również i koszt ich obsługi w przyszłych budżetach, kontrolując, czy w równej choćby mierze wzrastać będzie dochód społeczny polskiej ludności. Inaczej cała polityka musiałaby ulec w przyszłości załamaniu.</u>
  177 + <u xml:id="u-8.30" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wreszcie nieco światła trzeba rzucić i na trzeci bilans — bilans zamknięcia kryzysu. Oczywiście, iż jest poza możliwością bym mógł to zagadnienie, tak obszerne i tak skomplikowane pogłębić w ogólnym i syntetycznym referacie. Ale nawet kilka fragmentów uświadomi, jak dalece przeciążony został nasz rynek pieniężny i wszystkie instytucje kredytowe — w szczególności instytucje państwowe i Skarb. Już w dawnej Polsce niezwykle dużo zła powstało z nieświadomości, iż bank i instytucja kredytowa nie rozporządza w zasadzie własnymi i nieograniczonymi środkami pieniężnymi. Każda złotówka w instytucji kredytowej należy do kogoś, nieraz do mniej zamożnego od dłużnika. Ta nieznajomość funkcji mechanizmu gospodarczego i finansowego była jedną z ważkich przyczyn, iż gdy np. w Prusach w okresie rozbiorów Polski obciążenie podatkowe na 1 mieszkańca mogło wynosić 74 zł (w dzisiejszej wartości) i nie wywoływało sprzeciwów, to w Polsce wynosiło w r. 1764—1773 średnio 3,04 zł (dzisiejsze) na 1 mieszkańca, w okresie 1780— 1789 — niecałe 5 zł i powodowało powszechne narzekania na przeciążenie podatkowe. Roją się od tych narzekań diariusze ówczesnych sejmów, przepełnione nimi są pisma i broszury. Ale nieco później w r. 1805 Austria wyciskała już z dzielnic polskich 90 zł na głowę mieszkańca, Prusy 50 zł na 1 mieszkańca i narzekania stopniowo ginęły. Opinia musiała się podporządkować prawidłowej gospodarce pieniężno-kredytowej i wiedziała, że zarówno lekkomyślny kredyt jak i niewykonywanie zobowiązań prowadzą nieuchronnie do zguby i likwidacji majątku.</u>
  178 + <u xml:id="u-8.31" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Egzekucja długów hipotecznych i wekslowych w dawnej Polsce była jeszcze zawilsza i trudniejsza niż uzyskanie koncesji na dorożkę samochodową przed kilku laty w Polsce. Dopiero Sejm 1768 r., widząc ruinę kredytu rolniczego w Państwie, wydał prawo o nieodwłocznym sądzeniu i egzekwowaniu spraw wekslowych.</u>
  179 + <u xml:id="u-8.32" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Największe może błędy w odrodzonej Polsce popełniliśmy w stosunku do organizacji aparatu kredytowego i w stosunkach — obustronnych — między wierzycielem i dłużnikiem. Toteż kredyt w Polsce jest funkcją najsłabiej rozwiniętą. Głębszy wgląd w akcję konwersyjną i układową uświadomił dopiero w całej pełni, jak chaotyczną była polityka kredytowa w okresie wysokiej koniunktury. Jednostki niezdolne do zaciągnięcia jakichkolwiek zobowiązań finansowych — nawet gdyby — „prosperity” trwała wiecznie — korzystały z kredytów równocześnie w kilku instytucjach finansowych i to z kredytów bardzo drogich. Jest notorycznie znanym faktem, iż w szeregu wypadków członkowie władz spółdzielni lub ich rodziny obficie korzystały z nadmiernych kredytów. Tymczasem bank może posiadać nieograniczoną zdolność kredytową, zupełnie niezależną od emisji pieniądza, byle tylko kierownicy banku byli ludźmi nieprzeciętnie sumiennymi i dzielnymi, a kredytobiorcy uważali za swój najważniejszy obowiązek spłacić dług w umówionym terminie i wysokości. Wówczas kredyty są łatwo dostępne i tanie. Myśmy długo tej prostej prawdy nie rozumieli. Tak np. spółdzielnie rolniczo-handlowe w r. 1929 na 10.4 miln. zł kapitałów własnych miały 105,6 miln. zł kapitałów obcych, a wartość sprzedanych towarów dosięgała wówczas 280 miln. Trzy czwarte kapitałów obcych zużyto na pożyczki towarowe bardzo często bez wszelkiego, najprostszego nawet zabezpieczenia. Wiele państw i narodów, może ze Szwecją na czele, zawdzięcza swój rozkwit gospodarczy i finansowy rozbudowie instytucyj kredytowych, współpracujących z solidnym i punktualnym dłużnikiem. Prywatna bankowość niemiecka jest w stanie od wielu dziesięcioleci uruchamiać potężne kredyty: przed wojną na rozbudowę kolonij zamorskich i na prywatne życie gospodarcze, dziś na potężne plany państwowe. Proszę bardzo, by ktokolwiek podjął próbę uruchomienia większego kredytu długoterminowego w prywatnych bankach Polski, a przekona się sam, jakimi możliwościami one operują. Banki włoskie, które już przed wiekami odgrywały wielką rolę, ułatwiły sfinansowanie wielkich planów gospodarczych faszyzmu.</u>
  180 + <u xml:id="u-8.33" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jestem najgłębiej przekonany, że nic pewniej i trwalej nie może załamać kredytu prywatnego i publicznego, stanowiącego przecież dziś punkt wyjścia naszego programu, gdy rzucamy hasło wielkich inwestycyj gospodarczych, jak wielokrotne zmiany ustawodawstwa oddłużeniowego wbrew zapewnieniom miarodajnych osobistości, jak wysuwanie zasady arbitrażowej co do wysokości kwoty dłużnej, jak demonstrowanie tendencji przerzucania na warunkowego gwaranta długu obowiązku zapłaty długu za zobowiązanego, bez nieodzownego procesu likwidacyjnego.</u>
  181 + <u xml:id="u-8.34" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Oczywiście, iż nikt nie może zaprzeczyć, iż wielki kryzys ma swoje prawa i to. co w warunkach normalnych byłoby prostą demoralizacją dłużnika czy podatnika, w okresach kryzysu może się stać prostą koniecznością. Ale przecież i tak rozmiar przerzucenia skutków kryzysu na Skarb Państwa i na instytucje kredytowe jest u nas proporcjonalnie niezwykle wielki. Nie kusząc się o wyczerpanie całości zagadnienia, rzućmy garść cyfr, abv zorientować się, iż przed polityką finansowa Państwa stawiamy niezwykłe, czasem wprost fantastyczne postulaty. Polityka ta—po przegranej świeżo w latach 1933—1938 batalii oddłużeniowej i deficytowej w budżetach—ma natychmiast aktywizować życie przez olbrzymi wysiłek inwestycyjny i niezależnie od tego dalej wstrząsać finansami publicznymi i prywatnymi. Należy pamiętać, że do końca roku budżetowego 1937/38 — w wyniku zastosowanych ulg generalnych i indywidualnych — umorzono podatków bezpośrednich na sumę 430,2 miln zł. Należy pamiętać, że wpływy skarbowe tylko w zakresie podatku przemysłowego i cła w okresie kryzysu spadły z 774 miln. zł na 254 miln. zł w r. 1935/36, a więc o zwyż 1/2 miliarda złotych. Należy pamiętać, że z tytułu akcji zbożowej, pomocy przy zawieraniu układów konwersyjnych i przy oddłużaniu, z tytułu zdewaluowanych aktywów skarbowych, pomocy udzielonej instytucjom przemysłowym i bankowym itp., spadły na Skarb zobowiązania jednorazowe w kwocie zwyż 300 miln. zł i zobowiązania coroczne dość poważne, zawarte w budżetach. Umorzenia w zakresie należności Funduszu Obrotowego Reformy Rolnej wyniosły dotychczas zwyż 247 miln. zł. a dalsze zaprojektowane już umorzenia dla woj. poznańskiego i pomorskiego wyniosą 29 miln. zł. Umorzenia w innych funduszach państwowych osiągnęły pod koniec br. kwotę 54 miln. zł. W różnych typach kredytów Państwowego Banku Rolnego umorzenia, dokonane do 1.X rb., wynoszą 120,3 miln. zł, umorzenia, zaprojektowane na okres najbliższy, wyniosą dodatkowo 26,8 miln. zł. W Banku Gospodarstwa Krajowego stworzono fundusz oddłużenia rolnictwa, z którego do 1 lipca rb. dokonano umorzeń na sumę zwyż 44 miln. zł. Ponadto wielką akcję umorzeniową przeprowadzono w zakresie pożyczek budowlanych i przemysłowych. Jeżeli wreszcie uwzględni się akcję sanacyjną w stosunku do towarzystw kredytowych ziemskich, do instytucyj kredytu krótkoterminowego, do spółdzielczości rolniczo-handlowej oraz ofiary poniesienia przez ubezpieczalnie społeczne, przez Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, a wreszcie doliczy się do tego umorzenia zobowiązań związków samorządowych na sumę okrągło 350 miln. zł. to można mieć ogólne wyobrażenie, jakie ciężary spadły na Skarb Państwa i jakie to problematy finansowe powstały w obliczu konieczności szybkiego uzdrowienia instytucyj finansowych, bez czego wszelkie hasła o uprzemysłowieniu kraju i podniesieniu potencjału obronnego byłyby czczym frazesem.</u>
  182 + <u xml:id="u-8.35" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nie sądzę bowiem, by znalazł się tak prymitywny człowiek, który by sądził, że akcja oddłużeniowa polega tylko na prostym skreśleniu pozycji cyfrowych w księgach instytucji wierzycielskich.</u>
  183 + <u xml:id="u-8.36" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Niezależnie zaś od tych zjawisk sam kryzys również zaatakował w sposób gwałtowny wszystkie instytucje finansowe i kredytowe. W tym krytycznym okresie czasu rezerwy instytucji emisyjnej wedle bilansów spadły o 800 miln. zł. Obroty bezgotówkowe spadły o 1½ miliarda średnio miesięcznie. Stan kredytów krótkoterminowych uległ kompresji o 1.100 miln. zł. Wkłady w r. 1931 wykazały spadek o 1/2 miliarda, a z 918 miln, emisji pożyczek wewnętrznych w latach 1932—1936—91,2% skonsumowano na deficyt budżetowy. Na skutek zaś poniesionych strat 18 instytucyj kredytowych, reprezentujących w r. 1929 sumę 270 miln. zł udzielonych kredytów, zniknęło całkowicie z powierzchni naszego życia gospodarczego. Podjęto więc wielką akcję dostosowawczą, która — poprzez nowe perturbacje na rynku pieniężnym, wywołane często przez Skarb celowo i świadomie, jako konsekwencja powstałej sytuacji — doprowadziła dziś jeżeli nie do uzdrowienia rynku pieniężnego, to przynajmniej do jego regeneracji.</u>
  184 + <u xml:id="u-8.37" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W październiku rb. instytucje finansowe bez trudu udowodniły swoją niezwykłą sprawność i skrupulatne wykonanie zasady zwracania wkładów w chwili, gdy tego żąda oszczędzający obywatel. P. K. O. obsługiwała wówczas 110.000 spraw swych klientów dziennie. Rozwój obrotu czekowego w r. 1938 dosięgnie sumy 38 miliardów zł. Giełda wykazywała stałą poprawę zarówno co do globalnej kwoty obrotów, jak i kursów papierów wartościowych. Upłynnienie rynku pieniężnego, potanienie pieniądza i biletów skarbowych wywołało nowe gospodarcze zainteresowanie na rynku lokacyjnym. W bankach prywatnych przyrost wkładów w r. 1937 jest 4½-krotnie większy niż łączny przyrost w czteroleciu 1933—1936. Jednocześnie przyrost wkładów w kasach komunalnych w r. 1937 jest większy niż sumarycznie w poprzedzającym czteroleciu. Odbudowują się finansowo ziemie wschodnie. Między r. 1936 i 1937 przyrost wkładów tylko w kasach komunalnych wyraża się cyfrą: w woj. wileńskim i poleskim 18%, w woj. białostockim 19%, w woj. wołyńskim 34%, w woj. nowogródzkim 42%. Wzrosła znacznie liczba spółdzielni związkowych, przy czym w ostatnim roku 86% przyrostu przypada na spółdzielnie narodowo polskie. Związek Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych wykazał w ostatnim roku wzrost wartości obrotów towarowych z 93 miln, zł na 152 miln. zł. Rozwija się dość intensywnie uzdrowiona spółdzielczość kredytowa, a tak ważny czynnik na rynku pieniężnym, jakim są instytucje kredytu długoterminowego, podjęły znacznie żywszą działalność. Co ważniejsze, zjawił się nowy kredyt dla rolnictwa. Udzielały go nie tylko instytucje państwowe, ale również i kasy komunalne, które w ciągu pierwszych 5 miesięcy 1938 r. z własnych środków uruchomiły dla rolnictwa zwyż 11 milionów zł kredytów.</u>
  185 + <u xml:id="u-8.38" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tego dorobku nie wolno nikomu zmarnować. Stan bowiem rynku pieniężnego jest trzecim — obok budżetu państwowego i inwestycyj publicznych — i to najsilniejszym motorem, który Polskę może dźwigać wzwyż, który uruchamia — „masę” nie tylko gospodarstwa publicznego, ale i prywatnego. Ruina rynku pieniężnego to synonim bezprogramowo i wbrew chęci Rządu rozwijającego się etatyzmu.</u>
  186 + <u xml:id="u-8.39" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Proszę przejrzeć tzw. — „Głosy Wsi”, wywołane ankietą o zadłużeniu rolniczym i opublikowane w — „Bibliotece Puławskiej” w roku bieżącym nr publikacji 74, przy pracy Antoniego Brody — „Zadłużenie drobnych gospodarstw na dzień 1 lipca 1937 r.”. Jest tam długi szereg głosów najbardziej uświadomionych rolników, którzy wołają o przywrócenie zaufania i kredytu, bez którego tysiące poczynań wsi marnieje i przepada.</u>
  187 + <u xml:id="u-8.40" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Istota zagadnienia finansowego dla rolnictwa jako całości leży — wedle mego najgłębszego przekonania — nie w dalszym rozkruszaniu już ograniczonych praw instytucyj wierzycielskich, ale w odbudowaniu taniego i dostosowanego do obecnej sytuacji kredytu, głównie dla drobnego rolnika. Aby to mogło nastąpić, konieczne jest powrócenie do zasady, że ostateczną gwarancją za zaciągnięty dług służy substancja majątkowa rolnika — dłużnika. Rozumiem, że założeniem akcji oddłużeniowej było utrzymanie produkcji rolniczej, a nie utrzymanie warsztatów rolnych w ręku ich dawnych posiadaczy, bez względu na stopień zadłużenia i złą lub dobrą wolę wypełniania swych zobowiązań. Jestem gotów w ramach istniejącego ustawodawstwa uczynić wszystko możliwe, by nie dopuścić do masowych licytacyj, szczególnie gdy idzie o drobny warsztat rolny. Ale nie godzę się — po tylu zapewnieniach na przestrzeni lał 1933 — 1938, że decyzje ustawowe są wyczerpane — na dalsze rozszerzanie i pogłębianie oddłużenia i niszczenia własnego interesu rolnictwa dla kilku procent warsztatów przedłużonych i skazanych — niezależnie od kryzysu — na przejście w inne ręce.</u>
  188 + <u xml:id="u-8.41" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Pragnąc zaś, nawet w obecnych niesprzyjających okolicznościach położyć pierwszy kamień węgielny pod długoterminowy kredyt dla średnich i małych gospodarstw rolnych, Rząd ma zamiar opracować jeszcze w ciągu sesji bieżącej projekt ustawy o nowym hipotecznym kredycie rolniczym.</u>
  189 + <u xml:id="u-8.42" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  190 + <u xml:id="u-8.43" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Byłby on oparty w zasadzie na 25-letnich pożyczkach z tym, że pełna rata amortyzacyjno-odsetkowa wynosiłaby 5% w stosunku rocznym. Wymagałoby to dopłaty ze strony budżetu państwowego i gotów jestem w stosunku do pierwszej transzy takiego kredytu np. w granicach 30 — 50 miln. zł odpowiednie obciążenie przyjąć do budżetu, aby praktycznie udowodnić, jak pozytywnie kredyt ten będzie oceniony przez gospodarstwa zdrowe, mogące korzystać z taniego kredytu.</u>
  191 + <u xml:id="u-8.44" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Sądzę, że jest rzeczą ważną i pilną, by walczyć o poprawę sytuacji wsi. Rolnictwo jest i pozostanie jedną z czołowych funkcyj narodowych, związanych jak najściślej ze sprawą ochrony i wyżywienia Państwa. Państwo jest obowiązane do okazania wszelkiej możliwej pomocy. Nie może istnieć potężna i mocarstwowa Polska w oparciu o nędznie wegetujące rolnictwo. Te pewniki nie wymagają żadnych uzasadnień. Ale do tego celu — podobnie jak w tylu innych wypadkach — należy dochodzić od strony konstrukcyjnej i gospodarczej. Przez przenoszenie z takim trudem narastających nowych aktywów z jednego miejsca na drugie, a tym bardziej od wartościowego nieraz wierzyciela do słabego dłużnika, nie mogą powstać nowe siły i nowe wartości.</u>
  192 + <u xml:id="u-8.45" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wysoki Sejmie! Oto nasze polskie warunki, nasze osiągnięcia i nasze trudności, nasze blaski i nasze nędze, w których musimy wykuwać nową polską rzeczywistość. Jest to na pewno objawem dodatnim, że nikt z nas nie chce stać w miejscu i zadowolić się dzisiejszym poziomem polskiego gospodarstwa. Wolimy ponosić jeszcze dodatkowe ofiary, byle wywalczyć prawo do lepszej przyszłości.</u>
  193 + <u xml:id="u-8.46" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Czyż nie jest jasne, że na czołowym miejscu w programie polskim musimy ustawić człowieka? Czyż nie jest u nas więcej wartościowy niż gdzie indziej? Nie możemy górować nad wieloma innymi narodami ani produkcją węgla, nafty, stali czy cukru, ani nawet produkcją zbożową. Gdy chcemy jakikolwiek z tych produktów w świecie sprzedać, musimy najczęściej do lego dopłacać. Dopiero gdy z materiałem zwiążemy najwyższą sumę pracy ludzkiej, stajemy się konkurencyjni wobec całego świata, nawet wówczas, gdy w stosunku do warunków polskich bardzo dobrze zapłacimy za pracę. Mamy frapujące przykłady takich zjawisk w ostatnich miesiącach. Niedoli indywidualnych człowieka w Polsce jest bezmiar. Rozpraszając się na szczegóły, nie ruszymy sprawy z miejsca. Musimy atakować całość tego zagadnienia. Pragniemy innej pozycji materialnej i społecznej dla człowieka pracującego.</u>
  194 + <u xml:id="u-8.47" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  195 + <u xml:id="u-8.48" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ale w pracy wszystko znaczy kwalifikacja. Więc też wielkością w narodzie i społeczeństwie ma się stać nie dyletant, ale fachowiec, rolnik, robociarz, inteligent.</u>
  196 + <u xml:id="u-8.49" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  197 + <u xml:id="u-8.50" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W roku bieżącym w tej polityce posunęliśmy się zdecydowanie naprzód i to nie tylko w tym sensie, że dla niektórych branż zabrakło fachowców. Mamy przybliżone, ale dość szczegółowe obliczenia, interpolowane do końca bieżącego roku co do wzrostu dochodu globalnego pracowników fizycznych i umysłowych w Polsce. Z powodu zwiększenia zatrudnienia i wzrostu zarobków w niektórych grupach pracownicy fizyczni w roku bieżącym — w porównaniu z rokiem ubiegłym —uzyskają wypłatę większą o 239 miln. zł. Pracownicy umysłowi, pracujący w instytucjach prywatnych i niepodlegających budżetowi państwowemu, otrzymają w roku bieżącym o 96 miln. zł więcej. Pracownicy państwowi przez redukcję podatku specjalnego odzyskają w roku bieżącym 74 miln. zł, przez awanse, nowe etaty, dodatki dla praktykantów itp. 52,6 miln. zł. Jeżeli do tych kwot dołączymy pozycje cyfrowe w chwili obecnej nieuchwytne, np. wypłaty dodatkowe dla pracowników samorządowych, bankowych itp., otrzymamy sumę prawie pół miliarda złotych. Na przestrzeni 20-lecia istnienia Polski, przy stabilizacji cen i kosztów utrzymania, podobny fakt skoku dochodów w ciągu jednego roku nie miał jeszcze miejsca.</u>
  198 + <u xml:id="u-8.51" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nie potrzebuję zaś zapewniać, że uruchomiona będzie na szeroką skalę pomoc zimowa dla 900 tysięcy dzieci i dorosłych bezrobotnych, że Rząd występuje z ważnym dla klasy pracowniczej wnioskiem o jednoroczne przedłużenie zniżki czynszów mieszkalnych, że w nowym preliminarzu ponownie znajdują się poważne sumy na awanse nauczycielskie i urzędnicze, oraz całkowite uwolnienie od podatku specjalnego najmniej zarabiających pracowników. W stosunku do r. 1937/38 ogółem zwolnionych od płacenia tego podatku będzie 210 tysięcy pracowników. Ulgi więc przychodzą dla najniżej wynagradzanych, a dla wysokich poborów pozostają wysokie obciążenia.</u>
  199 + <u xml:id="u-8.52" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  200 + <u xml:id="u-8.53" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Choć więc to wszystko nie wyczerpuje życzeń i postulatów świata pracy, w szczególności w stosunku do Państwa i do budżetu — to jednak polityka nasza w tym zakresie jest polityką faktów i cyfr, a nie słów.</u>
  201 + <u xml:id="u-8.54" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Drugim elementem programowym polityki Rządu jest przedłożony dziś zgodnie z wymogami art. 58 i 50 obowiązującej Konstytucji preliminarz budżetowy na r. 1939/40. Całą technikę preliminowania i informowania w budżecie staraliśmy się i w tym roku udoskonalić i uzupełnić. Sformowanie tego preliminarza, wobec znacznego spadku wpływów z przedsiębiorstw państwowych i ustalonych z góry nowych konieczności państwowych w zakresie wydatków, nie było łatwe. Każdą dalsza realną oszczędność w tym przedłożeniu powitam z uznaniem i zadowoleniem, ale wyznaję, że sam — mimo największych wysiłków — nie mogłem dalej pójść w ograniczeniu wydatków, gdyż powstałby w ten sposób budżet nierealny. Przeciwnie, pomimo tych zabiegów nie wszystkie konieczności państwowe znalazły uwzględnienie cyfrowe w preliminarzu i stąd zjawiła się konieczność pełnomocnictw zawartych w art. 6 p. 1 B. projektowanej ustawy skarbowej. Preliminarz ten będzie przedmiotem szczegółowych dyskusji w parlamencie w ciągu 4 miesięcy i dlatego mogę dziś ograniczyć moje wyjaśnienia do stwierdzenia faktu, że na pierwszym miejscu uwzględniono dodatkowe potrzeby Ministerstwa Oświaty i kultury narodowej.</u>
  202 + <u xml:id="u-8.55" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  203 + <u xml:id="u-8.56" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Natomiast sprawą wielkiej wagi dla całokształtu gospodarstwa polskiego w r. 1939 jest zagadnienie dalszych inwestycyj państwowych, więżących się z przedłożeniem rządowym, znajdującym się również na dzisiejszym porządku obrad Sejmu. Mam tu na myśli projekt ustawy o dotacjach na rzecz Funduszu Obrony Narodowej i o inwestycjach z funduszów państwowych w okresie 3-letnim od 1.VI 1939 do 31.XII 1942 na sumę 2 miliardów złotych. Ustawa ta jest organicznym rezultatem nieco nowego podejścia do planowania inwestycyj państwowych w czasie i przestrzeni oraz konieczności ściślejszego ustalenia hierarchii celów.</u>
  204 + <u xml:id="u-8.57" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Sam fakt stworzenia planu rozbudowy Okręgu Centralnego i stwierdzenie, że realizacja tego zamiaru nie tylko jest możliwa, ale biegnie milowymi krokami naprzód, nie uspokoiły umysłów twórczych naszych rodaków, tak żądnych wielkości naszego Państwa. Codziennie zjawiają się nowe pomysły, nowe potrzeby, a jednostki i instytucje, zachęcone powodzeniem C. O. P., poczynają nawet realizować różne plany poboczne, oczywiście już bez zabezpieczenia sobie na ten cel pieniędzy. Weksle poczynają podpierać takie inwestycje i być może, że pójdą prędzej czy później do protestu. Z drugiej strony planowanie kilkoletnie np. w oparciu o Fundusz Obrony Narodowej stwarza szereg niedociągnięć w zakresie komunikacyjnym i energetycznym przy planowaniu jednorocznym. Gdybyśmy chcieli zesumować tylko najsłuszniejsze potrzeby inwestycyjne, to w zakresie potrzeb Państwa, samorządu i kredytów budowlanych należało by uruchamiać rocznie — wedle dokonanych w Skarbie obliczeń — około 2% miliarda zł, w zakresie zaś produkcji prywatnej około 2,2 miliarda zł, razem 4.700 miln. zł rocznie. Byłaby to suma odpowiadająca 25% całego dochodu społecznego i 40% dochodu, przechodzącego przez rynek.</u>
  205 + <u xml:id="u-8.58" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wyznaję, że nie ulegam złudzeniu, iż potęga Państwa i siła Narodu jest wprost proporcjonalna do ilości wydawanych pieniędzy. Są państwa, które wydają bardzo dużo pieniędzy i znajdują się w marazmie lub upadku, i są państwa, wydające znacznie mniej, oględniej i oszczędniej, bez megalomanii słów i projektów, bez niecierpliwej ambicji, a jednak realizujące w wielkim stylu rozwój swej narodowej potęgi.</u>
  206 + <u xml:id="u-8.59" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Idąc po tej drodze z pełnym wewnętrznym przekonaniem, że zdaliśmy już wstępny egzamin, iż słów nie rzucamy na wiatr, iż umiemy nasze narodowe zamiary wprowadzać w czyn, sądzę, że właśnie wobec wykonania planów pierwotnych i wyczerpania poprzednich finansowych pełnomocnictw nadszedł czas, by zarysować przed Polską plan nowy — może nie rewelacyjny, ale szerszy i głębszy od dotychczasowego.</u>
  207 + <u xml:id="u-8.60" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nowy plan obejmuje okres lat piętnastu i podzielony będzie na 5 okresów 3-letnich z tym, że w każdym okresie 3-letnim ma dominować jedno z pięciu naczelnych zagadnień w zakresie inwestycyj państwowych i ambicji Narodu Polskiego. Jest rzeczą jasną, iż nie możemy planom naszym nadać cech zbytniej jednostronności. Ten szczególny akcent każdego okresu wyrazi się w tym, że na to właśnie zagadnienie czołowe poświęci się 60% sum zmobilizowanych na inwestycje i roboty publiczne. Pozostałe 40% obsłuży inne zagadnienia i konieczności publiczne oraz cele pomocnicze w stosunku do celu naczelnego.</u>
  208 + <u xml:id="u-8.61" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Już kilkakrotnie w historii odrodzonej Polski udowodnione zostało w sposób niewątpliwy, że przy koncentracji woli kierowniczej, przy koncentracji pieniędzy i programu powstają dzieła wielkie i montujące siłę moralną, polityczną i materialną Polski. Tak powstał przemysł zbrojeniowy, tak powstała Gdynia, tak realizuje się przebudowa zelektryfikowanego węzła kolejowego w Warszawie, tak powstaje C. O. P., tak powstała Powszechna Wystawa w Poznaniu, tak inwestował się Śląsk, tak właśnie przekształca się np. Warszawa czy Kraków, tak ma powstać na 25-lecie niepodległości — samodzielnym wysiłkiem miasta — wielka wystawa krajowa w Warszawie.</u>
  209 + <u xml:id="u-8.62" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tej właśnie idei koncentracji wysiłku i pieniędzy, ustalenia naczelnego celu, synchronicznego planowania odpowiada na I okres przedłożona przez Rząd ustawa o kredytach inwestycyjnych.</u>
  210 + <u xml:id="u-8.63" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Okres pierwszy więc obejmie lata 1939 — 1942, przy czym zadaniem naczelnym będzie dalsza rozbudowa potencjału obronnego. Produkcja ta ma osiągnąć w tym okresie najwyższą doskonałość techniczną i eksportową. Decydujący wpływ na synchronizowanie planu posiadać będzie więc w tym okresie Ministerstwo Spraw Wojskowych z tym, że co najmniej 60% zmobilizowanych środków materialnych — tak jak to przewiduje projektowana ustawa — obsługiwać będzie cel naczelny.</u>
  211 + <u xml:id="u-8.64" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W okresie drugim, obejmującym lata 1942 — 1945, dominować winno zagadnienie komunikacyjne. Koleje, mosty, drogi bite, drogi wodne śródlądowe i kanały, dalszy skok w rozbudowie Gdyni, motoryzacja i lotnictwo cywilne, produkcja samochodów — oto podstawowe cele drugiego okresu.</u>
  212 + <u xml:id="u-8.65" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W okresie trzecim, w latach 1945 — 1948, sama logika celów narzuci nam nowe potrzeby, które zamykają się w tych dwu słowach: oświata ludowa i rolnictwo. Nie zaniedbując tych jakże podstawowych zagadnień i w innych okresach, w tym właśnie 3-leciu należało by skoncentrować największe środki materialne na rozbudowę szkolnictwa wiejskiego powszechnego i zawodowego, na melioracje, na usprawnienie obrotu produktami rolnymi, na spotęgowanie i zróżniczkowanie produkcji agrarnej. Cegła, cement i żelazo w budownictwie wiejskim, maszyna w uprawie i produkcji — oto naczelne hasło tego okresu na wsi polskiej, pozbawionej młodych analfabetów.</u>
  213 + <u xml:id="u-8.66" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Okres czwarty miałby wysunąć hasło: urbanizacja i uprzemysłowienie Polski. W tym okresie skoncentrowałyby się wielkie inwestycje miejskie, zagadnienia kultury i oświaty najwyższego rzędu, zagadnienia zdrowotne w miastach, a przede wszystkim ostateczna polonizacja struktury miast polskich.</u>
  214 + <u xml:id="u-8.67" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  215 + <u xml:id="u-8.68" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wreszcie w okresie piątym, sięgającym r. 1954, dominowałaby akcja ujednostajnienia struktury i dynamiki gospodarczej w Polsce. Byłby to okres walki o zatarcie granic pomiędzy Polską A i B.</u>
  216 + <u xml:id="u-8.69" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Oczywiście, iż przedstawiony schemat działań ma sens ekonomiczny tylko jako linia kierunkowa i programowa. Życie jest bardziej skomplikowane od wszelkich, jaśniejszych nawet wypracowań teoretycznych na dalszą metę.</u>
  217 + <u xml:id="u-8.70" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Realizm zawarty jest tu w planie na pierwszy okres 3-letni, w którym ustala się już szczegółowo rozdział kwot na odrębne grupy inwestycyj. Całość zaś wprowadza tylko pewien ład i ustala zasady ogólnej hierarchii i kolejności celów.</u>
  218 + <u xml:id="u-8.71" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Przeszliśmy już okres 20-lecia samodzielności państwowej bez ustalenia planu generalnego. Dziś wiemy, że stosując nowoczesne metody długofalowego planowania nawet przy użyciu tych samych środków pieniężnych, bylibyśmy dziś znacznie bardziej zmobilizowani gospodarczo niż jesteśmy. Pieniądze, wydawane bezplanowo, wydają małe rezultaty!</u>
  219 + <u xml:id="u-8.72" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W końcu dla jasności obrazu wypada podkreślić, iż przedstawiony plan finansowy — znowu nieco szerszy niż w latach ubiegłych, ale realny i możliwy do wykonania, a ponadto z tolerancją ewentualnej wcześniejszej realizacji wykonania, gdyby odpowiednie operacje finansowe w kraju lub za granicą dopisały — nie obejmuje wszystkich potrzeb kredytowych na cele inwestycyjne w Państwie. Ustawą tą są objęte tylko te potrzeby, które winny być planowane na okres dłuższy.</u>
  220 + <u xml:id="u-8.73" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Kredyty budowlane, kredyty na budownictwo wiejskie, kredyty dodatkowe dla Funduszu Pracy nie wymagają dłuższego terminu planowania i będą odrębnie przedkładane co roku, o ile zaistnieje potrzeba upoważnień ustawowych. Natomiast sprawozdania i zamknięcia rachunkowe przedkładane będą Izbom ustawodawczym corocznie łącznie z zamknięciami budżetowymi w wyczerpującej formie.</u>
  221 + <u xml:id="u-8.74" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Program masz nie zamyka się w przedstawionych dotychczas elementach. Są to sprawy najważniejsze z punktu widzenia odpowiedzialności i zadań Ministra Skarbu, nie wyczerpują jednak prac i tendencyj Rządu.</u>
  222 + <u xml:id="u-8.75" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Z przedłożeń ustawowych stwierdzą Panowie, że na warsztacie prac znajdują się obok szeregu zadań politycznych niezwykle ważne i zasadnicze sprawy gospodarcze, wymagające intensywnej pracy Izb ustawodawczych. Przyjdą tu pod obrady — już z dzisiejszego porządku dziennego — sprawy dotyczące doniosłych zmian w ustawodawstwie kartelowym oraz w sprawie rentowności w przedsiębiorstwach prywatnych. W dziedzinie finansów komunalnych Rząd realizuje w preliminarzu budżetowym dawne swe zobowiązania i opracowuje zasady głębszej reformy w tej materii. Z referatów budżetowych poszczególnych szefów resortów dowiedzą się Panowie, że w zakresie gospodarczym toczą się prace nad ściślejszym koordynowaniem prac Rządu w odniesieniu do Centralnego Okręgu Przemysłowego, że położony będzie w r. 1939 jeszcze większy nacisk na prace poszukiwawcze geologiczne, a w związku z tym i na intensywniejsze wiertnictwo pionierskie naftowe, że jedną z naczelnych trosk Rządu jest sprawa rozbudowy własnej produkcji surowców zastępczych, że wydane świeżo rozporządzenie wykonawcze do ulg podatkowych dla inwestycyj przyspieszy rozrost i modernizację przemysłu prywatnego, że w fazie końcowej znajdują się badania co do sprzedania niektórych udziałów Skarbu Państwa w naszym gospodarstwie w ręce prywatne i to z możliwością spłaty tych należności papierami państwowymi po kursie al pari, że w Ministerstwie Skarbu toczą się prace nad przygotowaniem projektu prawa budżetowego etc.</u>
  223 + <u xml:id="u-8.76" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Dwie sprawy szczególnie ważne pragnę jeszcze w najkrótszych słowach podkreślić.</u>
  224 + <u xml:id="u-8.77" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Przede wszystkim więc sygnalizuję, że na tle powszechnych utrudnień w handlu międzynarodowym nowa umowa polsko - niemiecka i sposób jej załatwienia mogą być przykładem prostoty i dobrej woli we wzajemnych stosunkach gospodarczych. Określiliśmy obustronnie czego potrzebujemy i co możemy wzajemnie skompensować z korzyścią dla obu gospodarstw. W ten sposób przemysł prywatny zyskał możność zakupu maszyn w warunkach kredytowo dogodnych, a rolnictwo uzyska stały dodatkowy eksport swych płodów po cenach wewnętrznych polskich. Sądzę, że ta umowa zostanie szybko wypełniona, a gdy ujawnią się obustronne znaczne korzyści gospodarcze, ramy jej — być może — będą mogły być rozszerzone.</u>
  225 + <u xml:id="u-8.78" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Drugą ważną sprawą jest gospodarcza asymilacja Śląska Zaolziańskiego.</u>
  226 + <u xml:id="u-8.79" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  227 + <u xml:id="u-8.80" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jest rzeczą zrozumiałą, że tak skomplikowany organizm nie może bez trudności i kryzysu zmienić natychmiast swej ekonomicznej dyspozycji i gospodarczego nastawienia. Zapewniam jednak, że czynniki rządowe czuwają najsumienniej nad tą doniosłą sprawą. Ceny artykułów spożywczych zostały tam już w ostatnich dniach wydatnie obniżone, zniesiono cały szereg uciążliwych podatków, w tym i podatek od węgla, obniżono opłaty od uboju. Również nasz plan inwestycyjny na r. 1939 zostanie dostosowany do potrzeb tej drogocennej dla każdego Polaka ziemi.</u>
  228 + <u xml:id="u-8.81" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wysoki Sejmie! W tym — być może ciężkim i nużącym — referacie Ministra Skarbu zaledwie przebiegliśmy wspólnie po najważniejszych problematach gospodarczych i finansowych współczesnej Polski.</u>
  229 + <u xml:id="u-8.82" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wiemy dobrze i my, zasiadający chwilowo na ławach rządowych w tej Wysokiej Izbie, i Wy, Panowie Posłowie, jak dużą jest rozpiętość pomiędzy tą Polską, którą budujemy we własnej wyobraźni w formie ideału Państwa, a tą, na którą spoglądamy w codziennej rzeczywistości W obecnej kadencji parlamentarnej — pomimo, iż nas nie dzielą antagonizmy personalne i małostkowe — duch samokrytycyzmu winienby być bardziej może zaostrzony niż dawniej. Ciąży bowiem na nas —tj. na Rządzie i na nowym Parlamencie wielka odpowiedzialność.</u>
  230 + <u xml:id="u-8.83" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Otrzymaliśmy wspólnie niezwykłe w dziejach odrodzonej Polski votum zaufania od przeważającej większości społeczeństwa polskiego. Otrzymaliśmy to votum zaufania na kredyt i to bez zastawu.</u>
  231 + <u xml:id="u-8.84" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nie na szumne hasła, nie na znane od dawna partie polityczne, nie na przyrzeczenia, ale na ludzi, na wezwanie Prezydenta Rzeczypospolitej i Marszałka Śmigłego, na hasło zjednoczenia się w służbie dla Polski głosowało społeczeństwo. Ono nam zaufało, że celem naszego wysiłku jest Polska!</u>
  232 + <u xml:id="u-8.85" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  233 + <u xml:id="u-8.86" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Winniśmy udowodnić swą dojrzałość i mądrość polityczną, wyrażającą się w tym, że pomimo różnych obowiązków, różnych temperamentów, różnych nastawień potrafimy bez małostkowości, bez swarów, bez personalnych niechęci i rozgrywek, bez zaściankowych interesów pracować razem nad budową i utrwaleniem potęgi Polski.</u>
  234 + <u xml:id="u-8.87" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Mamy tyle braków materialnych i tyle nie zaspokojonych potrzeb kulturalnych i moralnych. Jest jednak faktem historycznym, potwierdzonym na przestrzeni 40 wieków cywilizacji, że mądrość przewódców narodu znaczy stokrotnie więcej, niż największe bogactwa naturalne. Z nicości i biedy powstawały największe potęgi państwowe w świecie i budowały drogowskazy cywilizacji.</u>
  235 + <u xml:id="u-8.88" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Największe i najprawdziwsze bogactwo Polski to ludzie. Toczy się na ziemiach polskich walka, jedyna walka, jaką toczyć warto — walka o charakter człowieka, który niebawem dojrzeje w Polsce.</u>
  236 + <u xml:id="u-8.89" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">We wszystkich naszych działaniach, w prawach i deklaracjach, w budżetach i w inwestycjach nie dopuścimy, by ten nowy, młody zespół ludzi stawał się podobny do tych, którzy już stopniowo schodzą z areny życia, a którzy raczej byli skłonni uwierzyć w potęgę Ligi Narodów i siłę obcego banku, niż w moc i zdolność do czynu własnego Narodu.</u>
  237 + <u xml:id="u-8.90" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  238 + <u xml:id="u-8.91" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ktoś mądry powiedział: — „nie oczekujcie wszystkiego od państwa, lecz sami bądźcie silni, jeżeli chcecie mieć silne państwo”.</u>
  239 + <u xml:id="u-8.92" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W czasie wycieczki inwestycyjnej w roku bieżącym wszyscy bez różnicy poglądów politycznych i przynależności partyjnych patrzyliśmy z podziwem, jak się mnoży nowy gatunek ludzi w Polsce, ludzi ze Stalowej Woli.</u>
  240 + <u xml:id="u-8.93" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">A możemy ich spotkać i w Gdyni, i na Śląsku, nad Gopłem, i w Turniszkach, w Dębicy i w Mielcu, w Mościcach i w Rożnowie, w Radomiu i w Starachowicach, w Rzeszowie i w Majdanie, i wśród robotników, i wśród chłopów, i wśród inżynierów, i wśród kierowników fabryk.</u>
  241 + <u xml:id="u-8.94" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Oni tworzą naprawdę nową i potężną Polskę.</u>
  242 + <u xml:id="u-8.95" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">My usuńmy wszystkie zawady, zmobilizujmy wszystkie możliwe środki, otwórzmy wszystkie zapory, by w Polsce powstało wielkie życie w imię wielkich i realnych celów.</u>
  243 + <u xml:id="u-8.96" who="#komentarz">(Huczne i długotrwałe oklaski.)</u>
  244 + </div>
  245 + <div xml:id="div-9">
  246 + <u xml:id="u-9.0" who="#Marszalek">Rozprawę nad projektem ustawy skarbowej z preliminarzem budżetowym na rok 1939/40 zamierzam odłożyć na dzień jutrzejszy. Obecnie zamierzam zamknąć posiedzenie.</u>
  247 + <u xml:id="u-9.1" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie złożonych interpelacyj.</u>
  248 + </div>
  249 + <div xml:id="div-10">
  250 + <u xml:id="u-10.0" who="#SekretarzpWadowski">Interpelacja p. Juliusza Dudzińskiego do p. Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie wspólnej granicy polsko-węgierskiej.</u>
  251 + <u xml:id="u-10.1" who="#SekretarzpWadowski">Interpelacja p. Pełeńskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie ciężkiego pobicia ukraińskiej ludności oraz zniszczenia urządzeń spółdzielni czytelń — „Proświty” i innych ukraińskich społecznych organizacyj po wsiach powiatu Dolina i miasta Doliny województwa stanisławowskiego przez konny oddział KOP-u pod dowództwem oficerów w pierwszej połowie listopada rb.</u>
  252 + <u xml:id="u-10.2" who="#SekretarzpWadowski">Interpelacja p. Pełeńskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie ciężkiego pobicia oraz przekłucia nogi bagnetem obywatela Michała Lubaczewskiego mieszkańca m. Doliny woj. stanisławowskiego dnia 1 listopada 1938 r. przez kaprala KOP-u.</u>
  253 + <u xml:id="u-10.3" who="#SekretarzpWadowski">Interpelacja p. Witwickiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie zajść w gromadach Nabujowice, Dobrowlany, Uroż, Bronica, Żałokieć, Schodnica pow. drohobyckiego w październiku i listopadzie 1938 r.</u>
  254 + <u xml:id="u-10.4" who="#SekretarzpWadowski">Interpelacja p. Rolucha do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie ciężkiego uszkodzenia ciała obywatelki Iwanny Błażkiewiczowej, dyrektorki Podolskiego Związku Kooperatyw w Tarnopolu, wskutek pobicia przez oddział wojskowy w dniu 15 listopada rb. na polu pod wsią Kupczyńce pow. tarnopolskiego.</u>
  255 + </div>
  256 + <div xml:id="div-11">
  257 + <u xml:id="u-11.0" who="#Marszalek">Interpelacje te przyjmuję do laski marszałkowskiej i prześlę je p. Prezesowi Rady Ministrów.</u>
  258 + <u xml:id="u-11.1" who="#Marszalek">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony w Biurze Sejmu.</u>
  259 + <u xml:id="u-11.2" who="#Marszalek">Następne posiedzenie odbędzie się jutro o godz. 10 rano z następującym porządkiem dziennym:</u>
  260 + <u xml:id="u-11.3" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie porządku dziennego.</u>
  261 + </div>
  262 + <div xml:id="div-12">
  263 + <u xml:id="u-12.0" who="#SekretarzpWadowski">1. Pierwsze czytanie projektu ustawy skarbowej z preliminarzem budżetowym na rok 1939/40 (dalszy ciąg rozprawy).</u>
  264 + <u xml:id="u-12.1" who="#SekretarzpWadowski">2. Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
  265 + <u xml:id="u-12.2" who="#SekretarzpWadowski">a)o dodatkowym kredycie na rok 1938 39 na koszty wyborów do Sejmu i Senatu, b)o dodatkowym kredycie na rok 1938/39 na zaangażowanie urzędników ryczałtowych w urzędach zagranicznych, c)o dodatkowym kredycie na r. 1938/39 na zwalczanie zaraźliwych chorób zwierzęcych, d)o dodatkowym kredycie na r. 1938/39 na opiekę nad emigrantami za granicą, e)o dotacjach na rzecz Funduszu Obrony Narodowej i o inwestycjach z funduszów państwowych w okresie od dnia 1 kwietnia 1939 r. do dnia, 31 marca 1942 r., f)o użyciu broni przez Policję Państwową i organa ochrony granic, g)o budowie normalnotorowej kolei Zawiercie — Tarnowskie Góry, h)o budowie normalnotorowej kolei Skierniewice — Łuków, i)o Polskiej Akademii Nauk Technicznych, j)o przedłużeniu obniżenia komornego, k)o zmianie prawa w postępowaniu wywłaszczeniowym, l)o porozumieniach kartelowych, ł) o ustanowieniu prawa zabudowy oraz zbywaniu i zamianie niektórych gruntów państwowych, położonych w obrębie gmin, w których znajdują się polskie porty morskie, m)o parcelacji zadłużonych nieruchomości ziemskich, n)o zmianie ustawy o samoistnym podatku wyrównawczym dla gmin wiejskich, o)o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o ograniczeniu nadmiernych wynagrodzeń w przedsiębiorstwach.</u>
  266 + <u xml:id="u-12.3" who="#SekretarzpWadowski">3.Wybór komisyj Sejmu.</u>
  267 + </div>
  268 + <div xml:id="div-13">
  269 + <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
  270 + <u xml:id="u-13.1" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 13 min. 41.)</u>
  271 + </div>
  272 + </body>
  273 + </text>
  274 + </TEI>
  275 +</teiCorpus>
... ...
1938-1939/sejm/posiedzenia/pp/193839-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml 0 → 100644
  View file @4c3d3e5
  1 +<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
  2 +<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193839-sjm-ppxxx-00003-01">
  3 + <fileDesc>
  4 + <titleStmt>
  5 + <title>3 posiedzenie Sejmu II RP</title>
  6 + </titleStmt>
  7 + <publicationStmt>
  8 + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
  9 + </publicationStmt>
  10 + <sourceDesc>
  11 + <bibl>
  12 + <title>3 posiedzenie Sejmu II RP</title>
  13 + <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
  14 + <note type="system">II RP</note>
  15 + <note type="house">Sejm</note>
  16 + <note type="termNo">5</note>
  17 + <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
  18 + <note type="sessionNo">3</note>
  19 + <note type="dayNo">1</note>
  20 + <date>1938-12-03</date>
  21 + </bibl>
  22 + </sourceDesc>
  23 + </fileDesc>
  24 + <profileDesc>
  25 + <particDesc>
  26 + <person xml:id="komentarz" role="speaker">
  27 + <persName>Komentarz</persName>
  28 + </person>
  29 + <person xml:id="KomisjaBudzetowa" role="speaker">
  30 + <persName>Komisja Budżetowa</persName>
  31 + </person>
  32 + <person xml:id="KomisjaInwestycyjna" role="speaker">
  33 + <persName>Komisja Inwestycyjna</persName>
  34 + </person>
  35 + <person xml:id="KomisjaKomunikacyjna" role="speaker">
  36 + <persName>Komisja Komunikacyjna</persName>
  37 + </person>
  38 + <person xml:id="KomisjaOswiatowa" role="speaker">
  39 + <persName>Komisja Oświatowa</persName>
  40 + </person>
  41 + <person xml:id="KomisjaPracy" role="speaker">
  42 + <persName>Komisja Pracy</persName>
  43 + </person>
  44 + <person xml:id="KomisjaPrawnicza" role="speaker">
  45 + <persName>Komisja Prawnicza</persName>
  46 + </person>
  47 + <person xml:id="KomisjaPrzemyslowoHandlowa" role="speaker">
  48 + <persName>Komisja Przemysłowo-Handlowa</persName>
  49 + </person>
  50 + <person xml:id="KomisjaRolna" role="speaker">
  51 + <persName>Komisja Rolna</persName>
  52 + </person>
  53 + <person xml:id="KomisjaSkarbowa" role="speaker">
  54 + <persName>Komisja Skarbowa</persName>
  55 + </person>
  56 + <person xml:id="KomisjaWojskowa" role="speaker">
  57 + <persName>Komisja Wojskowa</persName>
  58 + </person>
  59 + <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
  60 + <persName>Marszałek</persName>
  61 + </person>
  62 + <person xml:id="PBrowinski" role="speaker">
  63 + <persName>P. Browiński</persName>
  64 + </person>
  65 + <person xml:id="PBura" role="speaker">
  66 + <persName>P. Bura</persName>
  67 + </person>
  68 + <person xml:id="PDlugosz" role="speaker">
  69 + <persName>P. Długosz</persName>
  70 + </person>
  71 + <person xml:id="PDudkiewicz" role="speaker">
  72 + <persName>P. Dudkiewicz</persName>
  73 + </person>
  74 + <person xml:id="PDudzinski" role="speaker">
  75 + <persName>P. Dudziński</persName>
  76 + </person>
  77 + <person xml:id="PGdula" role="speaker">
  78 + <persName>P. Gdula</persName>
  79 + </person>
  80 + <person xml:id="PJahodaZoltowski" role="speaker">
  81 + <persName>P. Jahoda-Żółtowski</persName>
  82 + </person>
  83 + <person xml:id="PJozefMilewski" role="speaker">
  84 + <persName>P. Józef Milewski</persName>
  85 + </person>
  86 + <person xml:id="PJozwiak" role="speaker">
  87 + <persName>P. Jóźwiak</persName>
  88 + </person>
  89 + <person xml:id="PksLubelski" role="speaker">
  90 + <persName>P. ks. Lubelski</persName>
  91 + </person>
  92 + <person xml:id="PLepecki" role="speaker">
  93 + <persName>P. Lepecki</persName>
  94 + </person>
  95 + <person xml:id="PMilewski" role="speaker">
  96 + <persName>P. Milewski</persName>
  97 + </person>
  98 + <person xml:id="PMudryj" role="speaker">
  99 + <persName>P. Mudryj</persName>
  100 + </person>
  101 + <person xml:id="POstrowski" role="speaker">
  102 + <persName>P. Ostrowski</persName>
  103 + </person>
  104 + <person xml:id="PPankiewicz" role="speaker">
  105 + <persName>P. Pankiewicz</persName>
  106 + </person>
  107 + <person xml:id="PPikusa" role="speaker">
  108 + <persName>P. Pikusa</persName>
  109 + </person>
  110 + <person xml:id="PRudnicki" role="speaker">
  111 + <persName>P. Rudnicki</persName>
  112 + </person>
  113 + <person xml:id="PSkrypnyk" role="speaker">
  114 + <persName>P. Skrypnyk</persName>
  115 + </person>
  116 + <person xml:id="PSobczyk" role="speaker">
  117 + <persName>P. Sobczyk</persName>
  118 + </person>
  119 + <person xml:id="PSommerstein" role="speaker">
  120 + <persName>P. Sommerstein</persName>
  121 + </person>
  122 + <person xml:id="PSowinski" role="speaker">
  123 + <persName>P. Sowiński</persName>
  124 + </person>
  125 + <person xml:id="PStahl" role="speaker">
  126 + <persName>P. Stahl</persName>
  127 + </person>
  128 + <person xml:id="PStoch" role="speaker">
  129 + <persName>P. Stoch</persName>
  130 + </person>
  131 + <person xml:id="PSzymanski" role="speaker">
  132 + <persName>P. Szymański</persName>
  133 + </person>
  134 + <person xml:id="PWenda" role="speaker">
  135 + <persName>P. Wenda</persName>
  136 + </person>
  137 + <person xml:id="PWitwicki" role="speaker">
  138 + <persName>P. Witwicki</persName>
  139 + </person>
  140 + <person xml:id="PZeligowski" role="speaker">
  141 + <persName>P. Żeligowski</persName>
  142 + </person>
  143 + <person xml:id="PrezesRadyMinistrowiMinisterSprawWewnetrznychgen" role="speaker">
  144 + <persName>Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wewnętrznych gen.</persName>
  145 + </person>
  146 + <person xml:id="SekretarzpZyborski" role="speaker">
  147 + <persName>Sekretarz p. Żyborski</persName>
  148 + </person>
  149 + <person xml:id="WicemarszalekDlugosz" role="speaker">
  150 + <persName>Wicemarszałek Długosz</persName>
  151 + </person>
  152 + <person xml:id="WicemarszalekSarzynski" role="speaker">
  153 + <persName>Wicemarszałek Sarzyński</persName>
  154 + </person>
  155 + <person xml:id="WicemarszalekSurzynski" role="speaker">
  156 + <persName>Wicemarszałek Surzyński</persName>
  157 + </person>
  158 + </particDesc>
  159 + </profileDesc>
  160 +</teiHeader>
... ...
1938-1939/sejm/posiedzenia/pp/193839-sjm-ppxxx-00003-01/text_structure.xml 0 → 100644
  View file @4c3d3e5
  1 +<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
  2 +<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  3 + <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  4 + <TEI>
  5 + <xi:include href="header.xml"/>
  6 + <text>
  7 + <body>
  8 + <div xml:id="div-1">
  9 + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 3 posiedzenia w dniu 3 grudnia 1938 r.</u>
  10 + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Obecni:</u>
  11 + </div>
  12 + <div xml:id="div-2">
  13 + <u xml:id="u-2.0" who="#PrezesRadyMinistrowiMinisterSprawWewnetrznychgen">Felicjan Sławoj Składkowski.*</u>
  14 + <u xml:id="u-2.1" who="#PrezesRadyMinistrowiMinisterSprawWewnetrznychgen">Ministrowie: Minister Spraw Zagranicznych Jo</u>
  15 + <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">zef Beck, Minister Spraw Wojskowych gen. Tadeusz Zbigniew Kasprzycki, Minister Skarbu Eugeniusz Kwiatkowski, Minister Sprawiedliwości Witold Grabowski, Minister Rolnictwa i Reform Rolnych Juliusz Poniatowski, Minister Przemysłu i Handlu Antoni Roman, Minister Komunikacji Juliusz Ulrych, Minister Poczt i Telegrafów Emil Kaliński.</u>
  16 + <u xml:id="u-2.3" who="#PrezesRadyMinistrowiMinisterSprawWewnetrznychgen">Prezes Najwyższej Izby Kontroli Jakub Krzemieński.*</u>
  17 + <u xml:id="u-2.4" who="#PrezesRadyMinistrowiMinisterSprawWewnetrznychgen">Podsekretarze Stanu: w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Władysław Korsak i Bronisław Na</u>
  18 + <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">koniecznikow-Klukowski, w Ministerstwie Spraw Wojskowych gen. Janusz Julian Głuchowski i gen. Aleksander Litwinowicz, w Ministerstwie Skarbu Tadeusz Grodyński, Kajetan Dzierżykraj-Morawski i Józef Kożuchowski, w Ministerstwie Sprawiedliwości Adam Chełmoński, w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych Maurycy Jaroszyński i Michał Wierusz-Kowalski, w Ministerstwie Przemysłu i Handlu Adam Rose i Mieczysław Sokołowski, w Ministerstwie Komunikacji Julian Piasecki, w Ministerstwie Opieki Społecznej Eugeniusz Piestrzyński.</u>
  19 + <u xml:id="u-2.6" who="#PrezesRadyMinistrowiMinisterSprawWewnetrznychgen">Posłowie według załączonej do protokółu listy obecności.*</u>
  20 + <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 14.)</u>
  21 + <u xml:id="u-2.8" who="#PrezesRadyMinistrowiMinisterSprawWewnetrznychgen">Przewodniczący Marszałek Sejmu Wacław Makowski.</u>
  22 + </div>
  23 + <div xml:id="div-3">
  24 + <u xml:id="u-3.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
  25 + <u xml:id="u-3.1" who="#Marszalek">Jako sekretarze zasiadają pp. Frąckiewicz i Żyborski. Protokół i listę mówców prowadzi p. Frąckiewicz.</u>
  26 + <u xml:id="u-3.2" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
  27 + <u xml:id="u-3.3" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia 2 Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów.</u>
  28 + <u xml:id="u-3.4" who="#Marszalek">Przed zwołaniem Sejmu na nową kadencję pod adresem Prezydium Sejmu nadeszła od przewodniczącego węgierskiej Izby Deputowanych Juliusza Kornisa depesza następującej treści:</u>
  29 + <u xml:id="u-3.5" who="#Marszalek">„W szczęśliwych dla Węgier chwilach, gdy kraj nasz długo przez los doświadczany zda się odżywać nadzieją na lepszą przyszłość, z tym większą radością patrzymy na wzmożenie potęgi bratniej nam Polski w momencie 20-lecia odzyskania przez Nią niepodległości.</u>
  30 + <u xml:id="u-3.6" who="#Marszalek">Będąc wyrazicielem gorących uczuć przedstawicieli narodu węgierskiego w węgierskiej Izbie Deputowanych, składam na ręce Pana Marszałka Sejmu szczere powinszowania i łączę wyrazy wysokiego poważania.”</u>
  31 + <u xml:id="u-3.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  32 + <u xml:id="u-3.8" who="#Marszalek">W odpowiedzi na ten telegram wystosowałem na ręce przewodniczącego węgierskiej Izby Deputowanych Juliusza Kornisa następującą depeszę:</u>
  33 + <u xml:id="u-3.9" who="#Marszalek">„Szczerze wzruszony przesłanymi w imieniu węgierskiej Izby Deputowanych życzeniami z okazji 20-lecia odzyskania niepodległości — składam węgierskiej Izbie Deputowanych oraz Waszej Ekscelencji w imieniu Sejmu Rzeczypospolitej i własnym najserdeczniejsze podziękowania.</u>
  34 + <u xml:id="u-3.10" who="#Marszalek">Odwieczna a wypróbowana przyjaźń polsko - węgierska każe nam patrzeć z radością na osiągnięte wzmożenie potęgi Węgier.</u>
  35 + <u xml:id="u-3.11" who="#Marszalek">W imieniu Sejmu Rzeczypospolitej mam zaszczyt przesłać węgierskiej Izbie Deputowanych braterskie pozdrowienia.”</u>
  36 + <u xml:id="u-3.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  37 + <u xml:id="u-3.13" who="#Marszalek">Podaję do wiadomości Izby, że na podstawie art. 55 ust. (2) ustawy konstytucyjnej zostały wydane w czasie od dnia rozwiązania Sejmu do dnia zwołania nowego, tj. od 13 września do 28 listopada 1938 r., następujące dekrety Pana Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
  38 + <u xml:id="u-3.14" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza o ich odczytanie.</u>
  39 + </div>
  40 + <div xml:id="div-4">
  41 + <u xml:id="u-4.0" who="#SekretarzpZyborski">Dekrety Prezydenta Rzeczypospolitej, wydane na podstawie art. 55 ust. (2) ustawy konstytucyjnej w czasie od dnia rozwiązania ubiegłego Sejmu do dnia zwołania nowego Sejmu:</u>
  42 + <u xml:id="u-4.1" who="#SekretarzpZyborski">1) z dnia 3 października 1938 r. o zmianie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 26 kwietnia 1936 r. w sprawie obrotu pieniężnego z zagranicą oraz obrotu zagranicznymi i krajowymi środkami płatniczymi (Dz. U. R. P. nr 76);</u>
  43 + <u xml:id="u-4.2" who="#SekretarzpZyborski">2) z dnia 11 października 1938 r. o zjednoczeniu odzyskanych ziem Śląska Cieszyńskiego z Rzecząpospolitą Polską (Dz. U. R. P. nr 78);</u>
  44 + <u xml:id="u-4.3" who="#SekretarzpZyborski">3) z dnia 11 października 1938 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych na odzyskane ziemie Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 78);</u>
  45 + <u xml:id="u-4.4" who="#SekretarzpZyborski">4) z dnia 11 października 1938 r. o przerachowaniu zobowiązań opiewających na walutę Czeskosłowacką (Dz. U. R. P. nr 79);</u>
  46 + <u xml:id="u-4.5" who="#SekretarzpZyborski">5) z dnia 19 października 1938 r. o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o Krzyżu i Medalu Niepodległości (Dz. U. R. P. nr 81);</u>
  47 + <u xml:id="u-4.6" who="#SekretarzpZyborski">6) z dnia 19 października 1938 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego na odzyskane ziemie Śląska Cieszyńskiego oraz o zmianie niektórych jej przepisów (Dz. U. R. P. nr 81);</u>
  48 + <u xml:id="u-4.7" who="#SekretarzpZyborski">7) z dnia 19 października 1938 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych na odzyskane ziemie Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 81);</u>
  49 + <u xml:id="u-4.8" who="#SekretarzpZyborski">8) z dnia 6 listopada 1938 r. o zmianie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej w sprawie obrotu pieniężnego z zagranicą oraz obrotu zagranicznymi i krajowymi środkami płatniczymi (Dz. U. R. P. nr 85);</u>
  50 + <u xml:id="u-4.9" who="#SekretarzpZyborski">9) z dnia 6 listopada 1938 r. o tymczasowym uregulowaniu ubezpieczeń społecznych na odzyskanych ziemiach Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 85);</u>
  51 + <u xml:id="u-4.10" who="#SekretarzpZyborski">10) z dnia 16 listopada 1938 r. o zjednoczeniu z Rzecząpospolitą Polską ziem odzyskanych w listopadzie 1938 r. i o rozciągnięciu na te ziemie mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych (Dz. U. R. P. nr 87);</u>
  52 + <u xml:id="u-4.11" who="#SekretarzpZyborski">11) z dnia 18 listopada 1938 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz. U. R. P. nr 88);</u>
  53 + <u xml:id="u-4.12" who="#SekretarzpZyborski">12) z dnia 18 listopada 1938 r. o zaniechaniu postępowania karnego w sprawach o niektóre przestępstwa (Dz. U. R. P. nr 88);</u>
  54 + <u xml:id="u-4.13" who="#SekretarzpZyborski">13) z dnia 18 listopada 1938 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej niektórych przepisów prawa cywilnego i handlowego na odzyskane ziemie Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 89);</u>
  55 + <u xml:id="u-4.14" who="#SekretarzpZyborski">14) z dnia 18 listopada 1938 r. o rozciągnięciu prawa o notariacie na odzyskane ziemie Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 89);</u>
  56 + <u xml:id="u-4.15" who="#SekretarzpZyborski">15) z dnia 18 listopada 1938 r. o rozciągnięciu prawa o ustroju adwokatury na odzyskane ziemie Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 89);</u>
  57 + <u xml:id="u-4.16" who="#SekretarzpZyborski">16) z dnia 18 listopada 1938 r. o obniżeniu oprocentowania niektórych wierzytelności długoterminowych, zabezpieczających listy zastawne oraz niektórych listów zastawnych i obligacyj (Dz. U. R. P. nr 89);</u>
  58 + <u xml:id="u-4.17" who="#SekretarzpZyborski">17) z dnia 21 listopada 1938 r. Prawo prasowe (Dz. U. R. P. nr 89);</u>
  59 + <u xml:id="u-4.18" who="#SekretarzpZyborski">18) z dnia 21 listopada 1938 r. o usprawnieniu postępowania sądowego (Dz. U. R. P. nr 89);</u>
  60 + <u xml:id="u-4.19" who="#SekretarzpZyborski">19) z dnia 18 listopada 1938 r. o rozciągnięciu przepisów o sztucznych środkach słodzących na obszar odzyskanych ziem Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 90);</u>
  61 + <u xml:id="u-4.20" who="#SekretarzpZyborski">20) z dnia 19 listopada 1938 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych na odzyskane ziemio Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 90);</u>
  62 + <u xml:id="u-4.21" who="#SekretarzpZyborski">21) z dnia 19 listopada 1938 r. o rozciągnięciu na odzyskane ziemie Śląska Cieszyńskiego przepisów o reformie rolnej (Dz. U. R. P. nr 90);</u>
  63 + <u xml:id="u-4.22" who="#SekretarzpZyborski">22) z dnia 19 listopada 1938 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej ustawy z dnia 17 marca 1932 r. o zaopatrzeniu inwalidzkim na odzyskane ziemie Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 90);</u>
  64 + <u xml:id="u-4.23" who="#SekretarzpZyborski">23) z dnia 19 listopada 1938 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszów państwowych i zawodowych wojskowych na odzyskane ziemie Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 90);</u>
  65 + <u xml:id="u-4.24" who="#SekretarzpZyborski">24) z dnia 19 listopada 1938 r. o zniesieniu niektórych podatków pośrednich na obszarze odzyskanych ziem Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 90);</u>
  66 + <u xml:id="u-4.25" who="#SekretarzpZyborski">25) z dnia 22 listopada 1938 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej ustawy o spółdzielniach na odzyskane ziemie Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 90);</u>
  67 + <u xml:id="u-4.26" who="#SekretarzpZyborski">26) z dnia 22 listopada 1938 r. o bilansowaniu w złotych na obszarze odzyskanych ziem Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 90);</u>
  68 + <u xml:id="u-4.27" who="#SekretarzpZyborski">27) z dnia 22 listopada 1938 r. o spółkach akcyjnych, spółkach komandytowo - akcyjnych oraz spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością na odzyskanych ziemiach Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 90);</u>
  69 + <u xml:id="u-4.28" who="#SekretarzpZyborski">28) z dnia 22 listopada 1938 r. o nadzorze nad przemysłem złotniczym i handlem wyrobami złotniczymi na odzyskanych ziemiach Śląska Cieszyńskiego (Dz. U. R. P. nr 90);</u>
  70 + <u xml:id="u-4.29" who="#SekretarzpZyborski">29) z dnia 18 listopada 1938 r. o konwersji 8% pożyczki dolarowej z 1925 r. (Dz. U. R. P. nr 91);</u>
  71 + <u xml:id="u-4.30" who="#SekretarzpZyborski">30) z dnia 19 listopada 1938 r. o zmianie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej o ulgach w spłacie zobowiązań spółdzielni rolniczych i ich central (Dz. U. R. P. nr 91);</u>
  72 + <u xml:id="u-4.31" who="#SekretarzpZyborski">31) z dnia 22 listopada 1938 r. o ochronie niektórych interesów Państwa (Dz. U. R. P. nr 91);</u>
  73 + <u xml:id="u-4.32" who="#SekretarzpZyborski">32) z dnia 22 listopada 1938 r. o rozwiązaniu zrzeszeń wolnomularskich (Dz. U. R. P. nr 91);</u>
  74 + <u xml:id="u-4.33" who="#SekretarzpZyborski">33) z dnia 22 listopada 1938 r. o skróceniu kadencji niektórych organów ustrojowych w samorządzie terytorialnym (Dz. U. R. P. nr 91);</u>
  75 + <u xml:id="u-4.34" who="#SekretarzpZyborski">34) z dnia 22 listopada 1938 r. w sprawie zmiany dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej o zmianie niektórych zaopatrzeń emerytalnych oraz odszkodowań (Dz. U. R. P. nr 91);</u>
  76 + <u xml:id="u-4.35" who="#SekretarzpZyborski">35) z dnia 22 listopada 1938 r. o zmianie prawa górniczego (Dz. U. R. P. nr 91);</u>
  77 + <u xml:id="u-4.36" who="#SekretarzpZyborski">36) z dnia 22 listopada 1938 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych na ziemie odzyskane w październiku i listopadzie 1938 r. (Dz. U. R. P. nr 91);</u>
  78 + <u xml:id="u-4.37" who="#SekretarzpZyborski">37) z dnia 23 listopada 1938 r. o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. o konwersji i uporządkowaniu długów rolniczych (Dz. U. R. P. nr 91).</u>
  79 + </div>
  80 + <div xml:id="div-5">
  81 + <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Poza tym od dnia zamknięcia ubiegłej sesji zwyczajnej Sejmu zostały ogłoszone następujące dekrety Pana Prezydenta Rzeczypospolitej:</u>
  82 + <u xml:id="u-5.1" who="#Marszalek">z dnia 31 marca 1938 r. o państwowej służbie geologicznej — wydany na podstawie art. 74 ustawy konstytucyjnej;</u>
  83 + <u xml:id="u-5.2" who="#Marszalek">z dnia 23 listopada 1938 r. o warunkach mianowania oficerów w stopniach honorowych — wydany na podstawie art. 63 ust. (1) ustawy konstytucyjnej i dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 9 maja 1936 r. o sprawowaniu zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi i organizacji naczelnych władz wojskowych w czasie pokoju.</u>
  84 + <u xml:id="u-5.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie projektu ustawy skarbowej z preliminarzem budżetowym na rok 1939/40. Otwieram rozprawę.</u>
  85 + <u xml:id="u-5.4" who="#Marszalek">Głos ma p. Skwarczyński.</u>
  86 + <u xml:id="u-5.5" who="#Marszalek">P. Skwarczyński (przy wejściu na trybuną powitany przez I</u>
  87 + <u xml:id="u-5.6" who="#komentarz">zbą oklaskami):</u>
  88 + <u xml:id="u-5.7" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Przemawiając jako szef i zarazem przewodniczący Klubu Parlamentarnego Obozu Zjednoczenia Narodowego, chcę przedstawić Wysokiej Izbie kilka podstawowych myśli programowych, którę będąc wytycznymi naszej działalności społecznej i państwowej, znajdą swój wyraz w naszej działalności parlamentarnej.</u>
  89 + <u xml:id="u-5.8" who="#Marszalek">Sejm Rzeczypospolitej, uchwalając dnia 23 kwietnia 1935 r. nową Konstytucję, zerwał z przestarzałą formą ustroju demoliberalnego, nie dającego współczesnemu państwu koniecznej stabilizacji i równowagi stosunków wewnętrznych. Państwo nasze, rządzone w myśl zasad nowej ustawy konstytucyjnej, jest organizmem zwartym, posiadającym silny kręgosłup władzy państwowej.</u>
  90 + <u xml:id="u-5.9" who="#Marszalek">Tę zasadniczą zmianę naszego ustroju państwowego, dającą decydującą władzę w ręce Prezydenta Rzeczypospolitej, scharakteryzował tak trafnie i jasno w swoim przemówieniu Marszałek Senatu Bogusław Miedziński, że pozwolę sobie zacytować tu jego słowa:</u>
  91 + <u xml:id="u-5.10" who="#Marszalek">„Jedną z najgłębszych zmian, jakie wprowadza ustawa konstytucyjna z 23 kwietnia 1935 r. w porównaniu z Konstytucją poprzednią — jedną z tych reform, do których największą wagę przywiązywał Józef Piłsudski — jest nie tylko wzmocnienie, lecz przede wszystkim wyodrębnienie władzy Głowy Państwa.</u>
  92 + <u xml:id="u-5.11" who="#Marszalek">W ustroju poprzednim Prezydent Rzeczypospolitej postawiony był jako część władzy wykonawczej i — co gorsza — z tą władzą utożsamiony. Nowy ustrój konstytucyjny czyni Prezydenta Rzeczypospolitej władzą nadrzędną; stoi On zarówno nad Rządem, jak i nad wszystkimi organami Państwa. I dzięki temu Jego prawo zwierzchnictwa nie narusza w niczym stosunku wzajemnego tych władz. Pozwala im funkcje sobie przypisane pełnić bez wzajemnej podejrzliwości, z pełnym dla siebie szacunkiem i pełną również od siebie wzajemną niezależnością.” Jest rzeczą jasną, że Obóz Zjednoczenia Narodowego, stanowiąc zdecydowaną większość Izb ustawodawczych, ponosi odpowiedzialność za ich pracę. Naszą więc rolą będzie stać wiernie na straży litery i ducha Konstytucji zgodnie z pierwszym punktem deklaracji ideowo - politycznej Obozu.</u>
  93 + <u xml:id="u-5.12" who="#Marszalek">W myśl zasad Konstytucji kwietniowej Sejm nie może być czynnikiem konkurencyjnym dla Rządu, zasada, że — „funkcje rządzenia Państwem nie należą do Sejmu” będzie nam zawsze pamiętna.</u>
  94 + <u xml:id="u-5.13" who="#Marszalek">Obowiązki i prawa Sejmu są ściśle określone. Koło Parlamentarne Obozu Zjednoczenia Narodowego starać się będzie, aby w pracach tej Izby dać w pełnym zakresie wyraz jej uprawnieniom i we właściwy sposób wypełniać swe obowiązki.</u>
  95 + <u xml:id="u-5.14" who="#Marszalek">Wykonywać będziemy rzetelnie — „funkcje ustawodawcze i kontrolę nad działalnością Rządu”. Rząd jest władzą wykonawczą, jest głównym realizatorem praw państwowych, potrzeb i dążeń ludności.</u>
  96 + <u xml:id="u-5.15" who="#Marszalek">Naszym obowiązkiem w czasie sesji Izb ustawodawczych jest: 1) reprezentować prądy, troski i słuszne postulaty wszystkich warstw społecznych, przykładając do nich kryteria dobra powszechnego, 2) dawać im wyraz w naszej pracy ustawodawczej i w kontroli nad działalnością Rządu.</u>
  97 + <u xml:id="u-5.16" who="#Marszalek">Wśród prac, które Izby nasze mają do spełnienia, szczególną wagę posiada sprawa ordynacji wyborczej — sprawa wskazana nam przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej zarówno w zarządzeniu rozwiązującym poprzednie Izby, jak i w orędziu, ogłoszonym z okazji otwarcia nowej kadencji Sejmu i Senatu. Jest rzeczą jasną, że OZN zgodnie z intencjami Głowy Państwa przystąpi do prac nad problemem ordynacji wyborczej z całą powagą i w poczuciu jego doniosłości. Ordynacja wyborcza ma na celu nadanie formy prawnej wykonywaniu praw i obowiązków obywatelskich najszerszych warstw społeczeństwa. Chodzi więc o to, by brzmienie jej przepisów oddawało głos tym prądom, które są wyrazem rosnącego poczucia obowiązku wobec Państwa, które objawiają młodą i konstruktywną żywotność Narodu i którym przewodzą idee, zmierzające w przyszłość, zgodnie z zasadniczymi wskazaniami, sformułowanymi przez Naczelnego Wodza, Marszałka Śmigłego Rydza.</u>
  98 + <u xml:id="u-5.17" who="#Marszalek">Ustawy wyborcze będą mieć za zadanie posunąć historyczny rozwój naszego Państwa na dobrej drodze naprzód — a nie cofnąć go wstecz.</u>
  99 + <u xml:id="u-5.18" who="#Marszalek">Pewny jestem, że będę wyrazem całości tej Izby i uczuć całego Narodu, gdy przy sposobności omawiania najważniejszych spraw państwowych wyrażę cześć dla pracy wojska.</u>
  100 + <u xml:id="u-5.19" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  101 + <u xml:id="u-5.20" who="#Marszalek">Stwierdzam, że imię Naczelnego Wodza Marszałka Śmigłego Rydza budzi entuzjazm całego Narodu — armia jest Jego dumą i ukochaniem.</u>
  102 + <u xml:id="u-5.21" who="#komentarz">(Izba wstaje. Huczne i długotrwałe oklaski.)</u>
  103 + <u xml:id="u-5.22" who="#Marszalek">Nasza polityka zagraniczna, kierowana silną ręką p. Ministra Becka, oparta o siłę i gotowość naszej armii oraz poparta jednolitą, entuzjastyczną i manifestacyjnie wyrażaną opinią publiczną, osiągnęła w tym roku duże sukcesy.</u>
  104 + <u xml:id="u-5.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  105 + <u xml:id="u-5.24" who="#Marszalek">Uregulowanie stosunków sąsiedzkich z Litwą i odzyskanie odwiecznie polskich ziem Śląska Zaolziańskiego i Jaworzyny (Huczne oklaski.)* są sukcesem dużej miary, mającym nie tylko materialne, lecz także i przede wszystkim moralne znaczenie.</u>
  106 + <u xml:id="u-5.25" who="#Marszalek">Położenie geograficzne Polski między wschodem i zachodem Europy, między Bałtykiem i Morzem Czarnym powodowało w historii Polski stałą dążność oparcia Państwa o te dwa morza. Dziś tendencje te mają swój naturalny wyraz w zapoczątkowanej przez Marszałka Piłsudskiego i kontynuowanej dziś konsekwentnie nadal polityce międzynarodowej nawiązania i utrzymania jak najbliższych stosunków sąsiedzkich z państwami Bałtyckimi i Skandynawskimi na północy oraz z Rumunią na południu. W myśl tychże samych tendencyj wspólna granica z Węgrami jako państwem naddunajskim i narodem tradycyjnie z nami zaprzyjaźnionym odpowiada nie tyko naszym sentymentom, ale i interesom.</u>
  107 + <u xml:id="u-5.26" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  108 + <u xml:id="u-5.27" who="#Marszalek">Dlatego dążność Węgier do odzyskania Rusi Zakarpackiej musi być przez naszą politykę zagraniczną energicznie popierana.</u>
  109 + <u xml:id="u-5.28" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  110 + <u xml:id="u-5.29" who="#Marszalek">Naglącą sprawą polityki międzynarodowej jest kwestia normalniejszego podziału ludności żydowskiej między krajami świata. Problem ten może znaleźć racjonalne rozwiązanie wtedy, gdy państwa, posiadające tereny słabo zaludnione, zdobędą się na odważną decyzję dopuszczenia do nich emigracji żydowskiej.</u>
  111 + <u xml:id="u-5.30" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  112 + <u xml:id="u-5.31" who="#Marszalek">Byłoby rzeczą niepożądaną, godną ubolewania, gdyby w tym problemie międzynarodowym inicjatywa międzynarodowa — jak to już niestety nieraz bywało — przyszła za późno. W tej zaś sprawie widzimy, że państwa, które mogłyby tutaj realnie pomóc, jakby świadomie zamykały oczy na wagę tej sprawy. Ze strony Polski jest i będzie zwracana konsekwentnie uwaga na istotę tego problemu.</u>
  113 + <u xml:id="u-5.32" who="#Marszalek">Przechodząc do oceny i charakterystyki spraw wewnętrznych Państwa stwierdzam, że w ubiegłych ostatnio latach po śmierci Marszałka Piłsudskiego, w okresie rozproszkowania ideowego, w jakim zdawało się być pogrążone nasze społeczeństwo, powstało już przeświadczenie o tym, że jedynym wyjściem jest wysunięcie programu o charakterze ogólnonarodowym. Stan niepewności, ogólnej nieufności wzajemnej i zwichnięcie równowagi psychicznej wytwarzały w społeczeństwie instyktowne dążenie do poprawy warunków wewnętrznych w najróżnorodniejszych dziedzinach życia państwowego. Okazało się, że szerokie rzesze tego społeczeństwa gotowe są pójść za tymi, którzy wskażą im drogi wyjścia i przekonają je o słuszności obranych dróg.</u>
  114 + <u xml:id="u-5.33" who="#Marszalek">Hasło rzucił Marszałek Śmigły Rydz, my Obóz Zjednoczenia Narodowego podjęliśmy je.</u>
  115 + <u xml:id="u-5.34" who="#Marszalek">Jesteśmy obozem o silnym poczuciu odpowiedzialności państwowej, jesteśmy obozem ludzi, którzy tę odpowiedzialność uważają za najgłębszy nakaz swego sumienia, ludzi, którzy chwycili za symboliczny łańcuch. Głębokie poczucie odpowiedzialności kierowało nami przy opracowywaniu zasad „Deklaracji ideowo - politycznej” i w dalszym ciągu dyktuje nam odpowiednią taktykę postępowania tak, aby w żadnym wypadku nie wywołać zwichnięcia równowagi życia państwowego i nie narazić na szkodę interesu państwowego. Dlatego też, chociaż niejednokrotnie mogliśmy być przelicytowani w szczegółach naszego programu bardziej radykalnymi i bardziej atrakcyjnymi hasłami, mogliśmy spokojnie przejść nad tym do porządku dziennego, nie zbaczając w niczym z obranej drogi.</u>
  116 + <u xml:id="u-5.35" who="#Marszalek">Mogę stwierdzić, że w dziedzinie ideologicznej już dokonaliśmy dzieła konsolidacji narodowej.</u>
  117 + <u xml:id="u-5.36" who="#Marszalek">Naszej ideologii nie przeciwstawia nic istotnego żaden spośród naszych przeciwników politycznych ani też nikt spośród ludzi, którzy pragną szczerze pracować dla dobra Państwa.</u>
  118 + <u xml:id="u-5.37" who="#Marszalek">Liczny udział głosujących i wynik wyborów z jednej strony świadczy w sposób dosadny i niewątpliwy o zwycięstwie idei państwowej nad demagogią i negacją opozycji, świadczy również — i tę sprawę podkreślam ze szczególną radością — o słuszności naszej optymistycznej oceny społeczeństwa, które poparło nas w sposób tak zdecydowany, świadczy o jego niezawodnym i zdrowym instynkcie państwowym, dużej odporności na wpływ nieodpowiedzialnych haseł i programów, o szczerym pragnieniu przyczynienia się do zapewnienia Polsce ładu, porządku i mocy, o gotowości tego społeczeństwa do trwałej i uczciwej współpracy z silnym rządem.</u>
  119 + <u xml:id="u-5.38" who="#Marszalek">Wynikają stąd konsekwencje doniosłe.</u>
  120 + <u xml:id="u-5.39" who="#Marszalek">Pierwszą z nich jest utwierdzenie nas w przekonaniu, że idziemy drogą dobrą i że praca nasza w zakresie planowania państwowego jest pracą rzetelną. Będziemy ją kontynuowali ze zdwojoną energią.</u>
  121 + <u xml:id="u-5.40" who="#Marszalek">Konsekwencją drugą jest potwierdzenie całkowite naszej wiary w społeczeństwo polskie i naszych rachub opartych na tej wierze.</u>
  122 + <u xml:id="u-5.41" who="#Marszalek">Omawiając najważniejsze problemy polityki wewnętrznej polskiej, nie można pominąć kwestii żydowskiej. Sprawa ta narastała w ciągu stuleci i należy z pewnością do głównych a najtrudniejszych zagadnień naszego życia narodowego. Nasz stosunek do problemu żydowskiego formułuje deklaracja ideowa i precyzują bardziej szczegółowe uchwały Rady Naczelnej Obozu Zjednoczenia Narodowego z dnia 25 maja 1938 r. W uchwałach tych stworzyliśmy zarys programu działania i wytyczne dla polityki państwowej w zakresie problemu żydowskiego. Stwierdziliśmy, że „rozwiązanie kwestii żydowskiej w Polsce może być osiągnięte przede wszystkim przez jak najbardziej wydatne zmniejszenie liczby Żydów w Państwie Polskim.</u>
  123 + <u xml:id="u-5.42" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  124 + <u xml:id="u-5.43" who="#Marszalek">Istniejące wśród Żydów tendencje do emigracji winny z powyższych względów spotkać się z jak najdalej idącą pomocą ze strony władz państwowych”. W innych punktach wskazaliśmy na konieczność usamodzielnienia gospodarczego polskiej ludności wsi i miast, stwierdziliśmy, że wysoki udział Żydów w niektórych zawodach winien ulec redukcji i wskazaliśmy na potrzebę uniezależnienia polskiej kultury od wpływów obcej psychiki żydowskiej.</u>
  125 + <u xml:id="u-5.44" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  126 + <u xml:id="u-5.45" who="#Marszalek">Wszystkie te ogólne zasady stanowić będą dla nas również i wytyczną w zakresie naszych prac parlamentarnych oraz inicjatywy ustawodawczej.</u>
  127 + <u xml:id="u-5.46" who="#Marszalek">Ale mówiąc o kwestii żydowskiej nie możemy nie dotknąć innej strony tego problemu. Kwestia żydowska staje się dla pewnych czynników w Polsce instrumentem walki partyjnej pomiędzy Polakami i zarzewiem anarchizowania polskiego życia państwowego. Przeciw temu sposobowi traktowania sprawy, tym bardziej groźnemu, że powoduje demoralizację młodzieży i godzi w najpiękniejszą tradycję naszego ducha rycerskiego, występujemy z całą stanowczością.</u>
  128 + <u xml:id="u-5.47" who="#komentarz">( Oklaski.)</u>
  129 + <u xml:id="u-5.48" who="#Marszalek">W sprawie innych mniejszości w myśl wytycznych naszej deklaracji ideowo-politycznej dążymy do zgodnego współżycia z nimi na ziemiach Państwa Polskiego. — „Zdajemy sobie sprawę z odrębności stanowiących różnicę między nami a nimi. Uznajemy te różnice jak długo one nie godzą w interesy Państwa”.</u>
  130 + <u xml:id="u-5.49" who="#Marszalek">W myśl tych wytycznych będziemy się domagać od Rządu prowadzenia planowej i konsekwentnej polityki na kresach wschodnich.</u>
  131 + <u xml:id="u-5.50" who="#Marszalek">P. Wicepremier Kwiatkowski w swoim wczorajszym przemówieniu przedstawił nam jasno i szczegółowo obraz stanu gospodarczego Polski i duże dokonania w ostatnich latach w rozbudowie gospodarczej Państwa. Z prawdziwą radością przyjmujemy stwierdzenie, że trzyletni plan gospodarczy zostanie już zrealizowany w kwietniu przyszłego roku, a więc o rok wcześniej niż przewidziano. Również z głęboką radością i uznaniem usłyszeliśmy wczoraj zarys długofalowego planu inwestycyjnego na następnych 5 trzechleci.</u>
  132 + <u xml:id="u-5.51" who="#Marszalek">Planowość i koordynacja wysiłków gospodarczych jest jedną z podstawowych tez programu Obozu Zjednoczenia Narodowego.</u>
  133 + <u xml:id="u-5.52" who="#Marszalek">Zgadzam się z wygłoszoną przez p. Wicepremiera zasadą, że rozmach w przedsiębranych inwestycjach i w planowaniu gospodarczym nie może przekraczać granicy możliwości materialnych Państwa i jego obywateli. Istnieje jednak również i dolna granica, poniżej której schodzić nie można. Granicą tą są konieczności państwowe.</u>
  134 + <u xml:id="u-5.53" who="#Marszalek">Wysoki przyrost ludności w Polsce (około 400.000 rocznie) jest podstawą naszej przyszłej ekspansji. Zmusza to nas do przyjęcia i realizacji takiego planu gospodarczego, który by zezwalał na zatrudnienie z każdym rokiem o tyle większej ilości pracowników, o ile zwiększa się rocznie stan ludności w Polsce, przy czym uwzględnić jeszcze trzeba konieczność rozładowania obecnego stanu bezrobocia i przeludnienia wsi.</u>
  135 + <u xml:id="u-5.54" who="#Marszalek">Musimy wypowiedzieć bezwzględną walkę bezrobociu jako czynnikowi rozkładającemu fizyczne i moralne siły narodu.</u>
  136 + <u xml:id="u-5.55" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  137 + <u xml:id="u-5.56" who="#Marszalek">Nadmiar ludności wiejskiej musi przejść do fabryk i miast, do fachów kupieckiego i rzemieślniczego, co przyczyni się równocześnie do spolszczenia miast i miasteczek zamieszkałych obecnie w ogromnym procencie przez Żydów.</u>
  138 + <u xml:id="u-5.57" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  139 + <u xml:id="u-5.58" who="#Marszalek">Likwidacja bezrobocia i przeludnienia wsi jest bezwzględną koniecznością państwową. Gdy nie rozwiążemy tego problemu, nie będziemy szli naprzód w rozwoju, lecz będziemy się cofać. Tę konieczność państwową obok spraw związanych ściśle i bezpośrednio z zapotrzebowaniami obronnymi Państwa uważamy za dolną granicę planu inwestycyjnego, poniżej której schodzić nie wolno.</u>
  140 + <u xml:id="u-5.59" who="#Marszalek">W swoim przemówieniu, wygłoszonym w Katowicach w miesiącu kwietniu roku bieżącego, p. Wicepremier Kwiatkowski domagał się od społeczeństwa dogodnego klimatu dla śmiałych poczynań gospodarczych, twierdząc z głęboką słusznością, że może go stworzyć tylko zjednoczone i zdolne do solidarnego, wspólnego wysiłku społeczeństwo i jednolita opinia publiczna.</u>
  141 + <u xml:id="u-5.60" who="#Marszalek">Twierdzę, że w ciągu ostatnich miesięcy nastąpiło w naszym społeczeństwie pod tym względem wybitne przeobrażenie.</u>
  142 + <u xml:id="u-5.61" who="#Marszalek">Zarówno jak decyzje naszych władz w kwestiach rozgrywek międzynarodowych, w sprawie litewskiej i w sprawie odzyskania Zaolzia, spotkały się z entuzjastycznym poparciem społeczeństwa, tak również śmiałe, energiczne i wszechstronnie planowe poczynania gospodarcze, dążące do zupełnego rozładowania bezrobocia w Polsce, spotkają się na pewno z jednolitym, usilnym i współtwórczym poparciem całego społeczeństwa.</u>
  143 + <u xml:id="u-5.62" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  144 + <u xml:id="u-5.63" who="#Marszalek">Ze swej strony gwarantuję takie poparcie ciał ustawodawczych i całego Obozu Zjednoczenia Narodowego.</u>
  145 + <u xml:id="u-5.64" who="#Marszalek">Jesteśmy reprezentantami wielkiego, świeżego prądu zjednoczenia narodowego, który wartkim i coraz potężniejszym nurtem porywa społeczeństwo polskie. Głównym naszym celem jest przeniknięcie całego życia Polski wolą wielkości i zasadą podporządkowania interesów jednostek, grup społecznych i regionalnych nadrzędnemu ogólnemu dobru — potędze Narodu i Państwa Polskiego.</u>
  146 + <u xml:id="u-5.65" who="#Marszalek">Tę naszą naczelną zasadę będziemy realizować w pracach parlamentarnych.</u>
  147 + <u xml:id="u-5.66" who="#komentarz">(Huczne i długotrwałe oklaski.)</u>
  148 + <u xml:id="u-5.67" who="#Marszalek">Głos ma p. Sowiński.</u>
  149 + </div>
  150 + <div xml:id="div-6">
  151 + <u xml:id="u-6.0" who="#PSowinski">Wysoki Sejmie! Nie miałem jeszcze możności dokładnie przestudiować preliminarza budżetowego, obejmującego 1106 stron oraz liczne tabele i zestawienia cyfrowe. Ograniczę się więc tylko do uwag ogólnych, analizę szczegółową odkładając do rozpraw na Komisji Budżetowej.</u>
  152 + <u xml:id="u-6.1" who="#PSowinski">Układ formalny preliminarza budżetowego na r. 1939/40 nie uległ zasadniczym zmianom w porównaniu do układu z ostatnich 3 lat budżetowych. Całość budżetu jest podzielona jak zwykle, na 4 części: A — Administracja, B — Przedsiębiorstwa i Zakłady, C — Monopole i D — Fundusze.</u>
  153 + <u xml:id="u-6.2" who="#PSowinski">Ogółem w częściach A, B, C i D przewiduje się w wydatkach zwyczajnych i nadzwyczajnych kwotę okrągłą zł 2.523.142.000 w dochodach zwyczajnych i nadzwyczajnych okrągło 2.523.174.000 zł. Ogólna suma preliminowanych dochodów przewyższa ogólną sumę rozchodów o 32.000 zł. Budżet jest więc podobnie jak trzy poprzednie budżety zrównoważony. W porównaniu z budżetem netto za r. 1938/39 nowy preliminarz jest wyższy o 48 milionów zł. Budżet zaś brutto w stosunku do roku 1938/39 różni się o 148 milionów zł, przy czym różnica ta w częściach B, C, D (przedsiębiorstwa, monopole, i fundusze) wynosi około 117 milionów zł. Świadczy to o wzroście obrotów gospodarczych Państwa. W preliminowanych wydatkach największy wzrost wykazują wydatki na oświatę o 23,3 miliona zł, co zasługuje na uznanie i specjalne podkreślenie. W niedostatecznej mierze obsłużone są potrzeby rolnictwa. Sądzę, że w programie inwestycyjnym sprawa intensyfikacji gospodarki rolnej będzie w dostatecznej mierze uwzględniona. Wydatki na emerytury i renty inwalidzkie przewiduje się wyższe o 14,9 miln. zł. Wzrost emerytur spowoduje przewidywany przyrost liczby emerytów, wdów i sierot oraz wejście w życie tzw. — „leks Ostafin”, Wzrost wydatków na renty inwalidzkie o 6,4 miliona zł jest następstwem uchwalonej przez poprzedni Sejm ustawy o podwyżce rent inwalidzkich o 5°/o, oraz osiągnięcia 50-go roku życia przez emerytów b. państw zaborczych.</u>
  154 + <u xml:id="u-6.3" who="#PSowinski">W preliminowanych dochodach najważniejsze zmiany są następujące:</u>
  155 + <u xml:id="u-6.4" who="#PSowinski">Przewidywany jest wzrost dochodów administracyjnych o 25,1 miliona zł, z podatków i opłat o 22,1 miliona zł, z monopoli o blisko 33 miliony zł. Natomiast preliminuje się zmniejszone dochody o kwotę około 33 milionów zł z przedsiębiorstw państwowych, zamiast 137,5 miliona zł w r. 1938/39 preliminuje się około 105 miln. zł, przy czym największy spadek wpłat przewiduje się z Polskich Kolei Państwowych, zamiast 42 milionów zł tylko 12 milionów zł. Obniżenie wpłaty przedsiębiorstwa Polska Poczta, Telegraf i Telefon wynieść ma 6 milionów zł. Podwyższają wpłatę Lasy Państwowe o 2,3 miliona zł i Mościce i Chorzów o 600.000 zł.</u>
  156 + <u xml:id="u-6.5" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Długosz.)</u>
  157 + <u xml:id="u-6.6" who="#PSowinski">Zmniejszenie przewidywanej wpłaty z P.K. P. znajduje swoje uzasadnienie w zmniejszających się dochodach Kolei Państwowych i rosnących wydatkach eksploatacyjnych. Zaniedbania paroletnie z okresu lat kryzysowych mszczą się obecnie na rentowności i sprawności największego i najważniejszego przedsiębiorstwa państwowego. Ogromne braki w taborze, w zasobach magazynowych oczywiście podrażają eksploatację. Sytuację pogarsza fakt zaostrzającej się konkurencji aut ciężarowych z PKP. Jesteśmy w roku bieżącym świadkami zjawiska, że ilość przewozów, licząc w tonokilometrach, rośnie poważnie, a wraz z tym rosną i koszty przewozów, a wpływy przeciętnie za 1 tonokilometr spadają. Dzieje się to dlatego, że droższe, a więc i zyskowniejsze dla kolei towary zabierają auta ciężarowe, pozostawiając kolei niskowartościowe ładunki. Szybkie środki zaradcze są konieczne. Rewizja taryfy kolejowej w kierunku podniesienia jej konkurencyjności na droższych towarach oraz unormowanie konkurencji z autami ciężarowymi w sposób nie hamujący rozwoju motoryzacji niewątpliwie dadzą pożądane rezultaty. Oczywiście nie mam tu na myśli obłożenia transportów, dokonywanych autami ciężarowymi, jakimiś dodatkowymi opłatami, co spowodowałoby niepożądaną zwyżkę kosztów transportu. Ale wożenie towarów autami na odległość, przenoszącą 500 km, jest na pewno objawem niepożądanym, jeśli chodzi o rentowność tak ważnego dla Państwa przedsiębiorstwa, jakim są Polskie Koleje Państwowe. Proszę nie rozumieć tej cyfry 500 km jako granicę, poza którą należało by dążyć, aby transporty samochodowe nie konkurowały z liniami kolejowymi. Daję tę cyfrę tylko dla zaznaczenia, że pewne rozgraniczenie w polityce odległościowej i w polityce drogowej będzie musiało być z czasem przeprowadzone. Jest to zagadnienie ogromnie trudne i dlatego nie precyzuję go dokładnie, a sygnalizuję tylko, że rozwiązanie tego zagadnienia staje się coraz bardziej aktualne.</u>
  158 + <u xml:id="u-6.7" who="#PSowinski">Podatek specjalny od wynagrodzeń ulega dalszej redukcji. W roku budżetowym 1937/38 wynosił on 180 milionów zł, w roku bieżącym 1938/39 — 104,5 miliona zł, a na rok 1939/40 ma wynosić 78 milionów zł, a więc w stosunku do r. 1937/38 spadł o przeszło 50%, zaś w stosunku do r. 1938/39 o 26,5 miliona zł, przy czym granica wynagrodzeń wolnych od tego podatku została podniesiona dla wynagrodzeń wolnych od podatku dochodowego oraz opłat emerytalnych lub składek na rzecz ubezpieczeń społecznych do 200 zł, a dla wynagrodzeń, od których opłaca się podatek dochodowy, opłaty emerytalne lub składki na rzecz ubezpieczeń społecznych — do 220 zł. W ten sposób, jak podał nam wczoraj p. Wicepremier, około 220.000 pracowników będzie zwolnionych od płacenia tego podatku. Oczywiście życzyć by sobie należało, by zaistniały realne możliwości zastosowania art. 12 punkt 4 projektowanej ustawy skarbowej. Punkt ten mówi, iż Rada Ministrów może na wniosek Ministra Skarbu w drodze rozporządzeń skracać terminy, określone w ust. (2) lit. a) i b), obniżać stopy procentowe oraz podwyższać stawki wynagrodzeń wolnych od podatku specjalnego.</u>
  159 + <u xml:id="u-6.8" who="#PSowinski">Najważniejszą cechą każdego preliminarza budżetowego jest jego realność, przy czym decyduje tu realność przewidywań strony dochodowej, na którą z kolei ma decydujący wpływ przebieg koniunktury gospodarczej. Niespodzianki koniunkturalne ujemne w budżecie można do pewnego tylko stopnia łagodzić kompresją wydatków. Czy takie niebezpieczeństwo przedłożnemu nam preliminarzowi budżetowemu grozi?</u>
  160 + <u xml:id="u-6.9" who="#PSowinski">Budżet jest skonstruowany na podstawie dochodów i wydatków ostatnich miesięcy. Na podstawie doświadczeń z lat ubiegłych, przebiegu koniunktury w roku bieżącym i przypuszczalnego jej rozwoju w roku przyszłym należy przypuszczać, iż podniesienie w stosunku do roku bieżącego 1938/39 podatku przemysłowego o 20 milionów zł, dochodowego o 30 milionów zł jest do osiągnięcia. Realnie wygląda podniesienie wpływów o 21 milionów zł z podatków pośrednich, głównie z cukru, i opłat stemplowych. Wydają się realne i do osiągnięcia podwyżki wpływów z Monopoli Spirytusowego i Tytuniowego. Wątpliwa natomiast jest podwyżka wpływów z Monopolu Solnego i mogą być pewne niedociągnięcia we wpływach administracyjnych.</u>
  161 + <u xml:id="u-6.10" who="#PSowinski">Na ogół jednak przyjąć należy, iż budżet skonstruowano z dużą ostrożnością i mimo, iż niełatwo go było zrównoważyć, będzie wykonany tak, iż druga ważna zasada dobrego budżetowania — równowaga będzie utrzymana, jak była utrzymana w trzech poprzednich budżetach.</u>
  162 + <u xml:id="u-6.11" who="#PSowinski">Jest to osiągnięcie w naszych warunkach i przy naszych zasobach i możliwościach naprawdę kapitalne, zwłaszcza jeśli się zważy, iż zostaje osiągnięte bez żadnych specjalnych nowych ciężarów czy świadczeń. Mamy ostatnio do zanotowania szereg przykładów państw wielokrotnie od nas zasobniejszych, które dotąd nie mogły i nie umiały opanować deficytu budżetowego. Niedawno, bo przed kilkunastu dniami, francuska rada gabinetowa w walce o równowagę budżetową musiała zdecydować się na bardzo radykalne i przykre posunięcia: podniesiono podatki pośrednie i konsumcyjne. Podatek dochodowy zwiększono przeciętnie o 30%. Podwyższono opłaty pocztowe i telegraficzne. Zasób złota w Banku Francji przerachowano według miernika, wynoszącego 28 miligramów złota za franka zamiast, jak dotychczas, 43 miligramów. W rozumieniu konieczności państwowych na apel premiera Daladier byli kombatanci zgodzili się na redukcję pensji inwalidzkich i przesunięcie o 5 lat wieku emerytalnego. Poza tym uchwalone dekrety dają rządowi ramowe pełnomocnictwo do dalszych podwyżek podatków i opłat, jeżeli okaże się tego potrzeba — a to wszystko dla osiągnięcia równowagi budżetu i usunięcia wielomiliardowego deficytu.</u>
  163 + <u xml:id="u-6.12" who="#PSowinski">Z uczuciem słusznej dumy możemy spoglądać na nasze osiągnięcia budżetowe, tym bardziej że równocześnie dokonywuje Państwo z sukcesem poprzez Centralny Okręg Przemysłowy ogromnego wysiłku na polu przebudowy gospodarczej.</u>
  164 + <u xml:id="u-6.13" who="#PSowinski">Zwolennicy klasycznej formy budżetowania zapewne zarzucą to i owo układowi budżetu. Klasyczne zasady budżetowania: jedność, powszechność i jawność wymagają, by cała gospodarka państwowa znalazła jasny, przejrzysty i ściśle określony wyraz bądź w budżecie zwyczajnym, jeśli chodzi o dochody i wydatki związane z normalną coroczną gospodarką Państwa, bądź w budżecie nadzwyczajnym, w którym znalazłyby się wydatki związane z działalnością inwestycyjną Państwa. Leży to, jak słusznie stale to podkreśla p. Wicepremier Kwiatkowski, przede wszystkim w interesie Ministra Skarbu. Nadmierna swoboda w budżetowaniu sprawia, iż gospodarka budżetowa wymyka się z rąk Ministra Skarbu i przechodzi w ręce biurokracji.</u>
  165 + <u xml:id="u-6.14" who="#PSowinski">Tym niemniej w naszych obecnych warunkach w związku z kapitalną wagą zadań gospodarczych i obronnych, jakie przed Państwem naszym stoją, wybrana metoda jest w moim przekonaniu rozwiązaniem koniecznym, traktowanym zresztą tak i przez Rząd.</u>
  166 + <u xml:id="u-6.15" who="#PSowinski">Powtarzam to, co oświadczyłem przy budżecie w roku ubiegłym, iż uważam za słuszne i właściwe zrezygnowanie z klasycznej formy na rzecz praktycznych, dostosowanych do potrzeb chwili rozwiązań.</u>
  167 + <u xml:id="u-6.16" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
  168 + <u xml:id="u-6.17" who="#PSowinski">Nie czas na formalizowanie! Przed narodem naszym stoją zadania niezmiernej wagi, które muszą być w czasie i przestrzeni rozplanowane i konsekwentnie wykonane.</u>
  169 + <u xml:id="u-6.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  170 + </div>
  171 + <div xml:id="div-7">
  172 + <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Lepecki.</u>
  173 + </div>
  174 + <div xml:id="div-8">
  175 + <u xml:id="u-8.0" who="#PLepecki">Wysoka Izbo! Pragnę nawiązać do tej nuty w przemówieniu p. Wicepremiera, która powtarzała się bardzo często i była akcentowana w sposób specjalnie dobitny i zdecydowany. Jest to zagadnienie szeroko pojętej planowości w działaniu Rządu. Nie jest w tej chwili czas na to, ażeby dyskutować nad samą zasadą przyjętego takiego czy innego planu. Rzecz ta niewątpliwie będzie dokonana w szczegółowych pracach na poszczególnych komisjach.</u>
  176 + <u xml:id="u-8.1" who="#PLepecki">Fakt poruszenia tego zagadnienia, jego całkowita afirmacja w sposób tak stanowczy, podkreślanie jego znaczenia dla osiągnięcia stojących przed Państwem zadań jest zjawiskiem niezmiernie doniosłym dla naszego życia, a bodaj czy nie jednym z najdonioślejszych. Padły z tej trybuny słowa ważkie, słuszne, głębokie i brzemienne w konsekwencje.</u>
  177 + <u xml:id="u-8.2" who="#PLepecki">Stajemy bowiem wobec faktu coraz większego komplikowania się zadań i funkcji organizacyjnych Państwa, rozszerzania się ich zakresu i zasięgu. Z drugiej strony coraz wyraźniej nasuwa się potrzeba koncentracji wysiłków w kierunku celowego wyzyskania środków. Efekt ten można osiągnąć jedynie przez zwarte, jednolite działanie, poddane wspólnej myśli przewodniej. Wskazuje to na konieczność istnienia innej jeszcze funkcji, która by świadomie stawiała i formułowała zadania Państwa, następnie zaś koordynowała i harmonizowała jego działalność na wszystkich odcinkach życia oraz wysuwała zasady dysponowania środkami w sposób najbardziej oszczędny i celowy, obmyślając jednocześnie źródła i sposoby osiągnięcia niezbędnych środków. Jest to funkcja planowania państwowego, która musi wyprzedzać wszelką inną działalność Państwa i która winna obejmować: 1) wysuwanie i formułowanie celów Państwa, obliczonych na daleką przyszłość (długofalowych), 2) ustalanie wszelkich środków niezbędnych dla osiągnięcia zamierzonych celów oraz warunków ich utrwalenia i zabezpieczenia, 3) w zależności od tych ustaleń określenie zakresu wysiłków społeczeństwa w czasie, ustalenie warunków mobilizacji sił fizycznych i duchowych, niezbędnych dla przygotowania społeczeństwa do wypełnienia stojących przed nim zadań w dostosowaniu do postawionych i przyjętych celów ogólnych.</u>
  178 + <u xml:id="u-8.3" who="#PLepecki">Funkcja ta zawsze istniała, bez niej bowiem nie można by było sobie w ogóle wyobrazić działalności Państwa, nie zawsze jednak uświadamiano sobie dostatecznie jej rolę i znaczenie. Brak należycie zorganizowanej instytucji planującej prowadził często do ogromnego marnotrawstwa wysiłków i środków oraz do popełniania szeregu niekonsekwencyj, którę nieraz okazywały się dla Państwa wysoce szkodliwe lub wprost zgubne.</u>
  179 + <u xml:id="u-8.4" who="#PLepecki">Dla Obozu Zjednoczenia Narodowego afirmacja tak zdecydowana tej zasady planowości posiada specjalne znaczenie. Należy bowiem stwierdzić, że O. Z. N. jest pierwszą w Polsce organizacją, która zagadnienie planowości wysunęła na czoło. Ideą tą przeniknięta jest nasza deklaracja ideowo-polityczna, która daje właściwie najogólniejsze ramy planu państwowego i to we wszelkich dziedzinach życia. A szef Obozu w swym przemówieniu z dnia 21 lutego 1938 r. taką dał w tym względzie wytyczną programową: — „Ustaliło się również poczucie konieczności planowej organizacji całej pracy państwowej. Potrzeba tej planowości jest dziś uznana powszechnie. Ponadto Obóz propaguje usilnie koordynację pracy w dziedzinie planowań poszczególnych resortów rządowych.” Obóz wreszcie dał tej wierze swojej w konieczność planowego wysiłku konkretny wyraz, powołując do życia Biuro Studiów i Planowania. Jest to bardzo doniosłe novum w naszym życiu politycznym. Przeczy ono kategorycznie tym wszystkim głosom tułającej się jeszcze zgorzkniałej opozycji, która widzi w naszym Obozie jedynie drill i dyscyplinę. Tak, jesteśmy zdyscyplinowani, jesteśmy dyspozycyjni, ale w stosunku do programu, którego słuszność długo i starannie omawiamy, do którego opracowywania powołane są w miarę sił i możności Obozu najświatlejsze głowy i najlepsze serca.</u>
  180 + <u xml:id="u-8.5" who="#PLepecki">Przez rozbudowywaną obecnie sieć okręgowych Biur Studiów i na najniższym szczeblu klubów dyskusyjnych chcemy wciągnąć do współpracy szerokie rzesze ludzi z prowincji tak bardzo często negliżowanej i wyłączanej z nurtu życia umysłowego stolicy. Pragniemy nowych źródeł inicjatywy, pragniemy dać szanse tym, którzy niejednokrotnie mają w sobie rzecz najcenniejszą — talent, uzdolnienie, a może nawet geniusz.</u>
  181 + <u xml:id="u-8.6" who="#PLepecki">P. Wicepremier wspomniał o konieczności większego nasilenia poszukiwań surowców kopalnianych. Rzecz arcysłuszna. Obóz Zjednoczenia Narodowego stawia sobie za punkt ambicji, mówiąc obrazowo, przeprowadzenie poszukiwań — „kopalnianych” nad talentami ludzkimi. Największym bogactwem jest człowiek. To wielka, prosta, a niejednokrotnie niedoceniana prawda, W kraju takim, jak nasz, powinniśmy prawdę tę nosić głęboko wyrytą w sercu. Uznają ją powszechnie obce nacje, wiedzą bardzo dobrze, że robotnik polski jest bardzo dobry, — „zmyślny”.</u>
  182 + <u xml:id="u-8.7" who="#PLepecki">I my, Obóz Zjednoczenia Narodowego, głęboko wierzymy, że jest on dobry, że inżynier polski jest doskonały i postawiony w odpowiednich warunkach pracuje z rozmachem, jakiego pozazdrościłby mu niejeden inżynier amerykański, niemiecki, francuski czy inny. Nigdy nie zapomnę głębokiego fanatyzmu i przywiązania do wykonywanej pracy, przebijających z błyszczących ogniem zapału oczu i słów inżynierów Centralnego Okręgu Przemysłowego. I w tej chwili pomyślałem z goryczą, że Polska jest bodaj jedynym krajem w Europie, eksportującym ten niesłychanie cenny i doniosły w życiu narodu i Państwa — „towar”.</u>
  183 + <u xml:id="u-8.8" who="#PLepecki">A zatem zamiarem Obozu jest wyzyskanie jak najszerszego nurtu inicjatywy twórczej za pośrednictwem punktów regionalnych badawczych przy układaniu wytycznych programowych i planu, a z drugiej strony krzewienie za pośrednictwem tych samych ośrodków już przyjętych zasad programowych.</u>
  184 + <u xml:id="u-8.9" who="#PLepecki">Rezultaty tych prac nie dały na siebie długo czekać. Przypomnijmy sobie głosy prasy pod adresem nowowybranego Sejmu: Sejm ludzi szarych, Sejm ludzi nowych. Ja bym odwrócił to zagadnienie. Uważam, że Sejm ludzi szarych, Sejm ludzi nowych jest jednym z najdonioślejszych osiągnięć Obozu Zjednoczenia Narodowego, bo wprowadza do nurtu życia politycznego nowy materiał, nowych ludzi, nowych przedstawicieli prądów nurtujących w społeczeństwie.</u>
  185 + <u xml:id="u-8.10" who="#PLepecki">Wspomniałem o drugiej z kolei roli ośrodka studiów regionalnych. Mają one za zadanie krzewienie ruchu umysłowego, krzewienie na wysokim poziomie stojących dyskusyj, którę by przyjęte przez Radę Naczelną Obozu zasady w odpowiedni sposób interpretowały. Nie chcemy bowiem mieć w swoich szeregach ludzi, którzy bez wiary i przekonania z urojonej bojaźni albo ze stadnego instynktu znaleźli się w naszych szeregach, Chcemy natomiast ludzi głęboko przeświadczonych o słuszności naszych zadań i celów, bo do takich ludzi należy zwycięstwo.</u>
  186 + <u xml:id="u-8.11" who="#PLepecki">W ten sposób układa się w naszych oczach stosunek głęboko i szeroko pojętego planowania i udziału w tej akcji społeczeństwa.</u>
  187 + <u xml:id="u-8.12" who="#PLepecki">Przyjęcie zasady planowej działalności Rządu naturalnie nie może ograniczyć się wyłącznie tylko do dziedziny gospodarczej.</u>
  188 + <u xml:id="u-8.13" who="#PLepecki">Jest to prawda znowu prosta i niesporna, ale konsekwencje z niej płynące już nie są tak powszechnie uznawane.</u>
  189 + <u xml:id="u-8.14" who="#PLepecki">Co byśmy np. powiedzieli o zamiarach budowniczego, który wszystko do budowy przygotował, tylko zapomniał przeprowadzić badania gruntowe i w rezultacie tego przeoczenia cały plan się wali? Albo np. co byłby wart plan najlepiej nawet obmyślany i wypracowany, a który by nie uwzględnił zapotrzebowania w drugim czy trzecim roku realizacji planu fachowców, niezbędnych do wykonania zamierzonego zadania? Na pewno znalazły by się pod adresem jego autorów cierpkie słowa.</u>
  190 + <u xml:id="u-8.15" who="#PLepecki">Przykłady takie można by mnożyć w nieskończoność i niewątpliwie Szanowni Koledzy mogliby ze swoich doświadczeń, wziętych z życia, przytoczyć całą litanię analogicznych błędów. Wniosek jasny: przyjęcie zasada planowości to wyraźne podkreślenie swej wiary w organiczny związek różnych dziedzin życia państwowego i uznanie konsekwencyj z tego faktu płynących. P. Wicepremier przyjmując plan 15-letni, zarysowany bardzo szeroko i z dużym rozmachem, dał najdobitniejszy wyraz tej prawdzie.</u>
  191 + <u xml:id="u-8.16" who="#PLepecki">Wysoka Izbo! Tych parę stwierdzeń, które miałem zaszczyt podać, właściwie nie są przez nikogo — poza garstką t. zw. nieprzejednanych — negowane. Wypowiadaniu ich towarzyszy poważne kiwanie głowami, mające znaczyć: wiemy, wiemy doskonale, już dawno to wiedzieliśmy... Ale... Jest tu bowiem też — „ale”.</u>
  192 + <u xml:id="u-8.17" who="#PLepecki">Była w swoim czasie uczyniona próba policzenia tzw. ośrodków planowania w większym lub mniejszym zakresie w instytucjach państwowych, społecznych i samorządowych. Efekt nieoczekiwany: naliczono ich z górą dwie setki. Niejednokrotnie nic one o sobie nie wiedziały, dublowały robotę, a niekiedy odkrywały po raz drugi i trzeci Amerykę A wszystkie razem w sposób dobitny i wyraźny były jaskrawą ilustracją — „na odwrót” zasady, że najbardziej starannie trzeba planować przy planowaniu. Wydaje się, że dojrzał już moment, aby rozliczne i niejednokrotnie bardzo cenne prace tych ośrodków, a przynajmniej tych, które są w dyspozycji Państwa, należycie i planowo skoordynować. Ten, kto tej pracy dokona w sposób najbardziej celowy i właściwy, odda idei planowania, a w konsekwencji i Państwu wielką usługę.</u>
  193 + <u xml:id="u-8.18" who="#PLepecki">Nie wiem, czy ściśle oddaję sens przemówienia p. Wicepremiera, ale wydawało mi się, jak gdyby ta myśl tkwiła w jego rozumowaniach, a w każdym razie na pewno wynika jako ich konsekwencja. Jeżeli tak, to uważam to za następny doniosły fakt bardzo bliski, a nawet identyczny z koncepcją OZN. Przewaga bowiem celów państwowych w epoce, która idzie, która już się zaczęła, wymaga przewagi państwowych decyzji o całości materialnych środków państwowych i właściwym kierowaniu życiem materialnym społeczeństwa — jest to atrybut konstytucyjny Państwa. Ono zaś, skoro bierze na siebie zadania odpowiedzialne i decyzje o całości, winno mieć plan tej całości, nie może wychodzić w swej pracy z wycinków, odcinków i bezprogramowej mozaiki.</u>
  194 + <u xml:id="u-8.19" who="#PLepecki">Stwierdzić należy, że praca nad koordynacją prac planoznawczych w zamiarach Rządu nie byłaby łatwa. Można a priori przewidzieć te trudności. I tu — rozumując teoretycznie — trzeba w ich koordynacji doprowadzić nasamprzód do ustalenia podstawy wyjściowej, a w tej dziedzinie niejednokrotnie napotkać można na bardzo zasadnicze trudności, bo jak dobrze wiadomo, w dziedzinie zasad kompromisy są prawie zawsze niedobre.</u>
  195 + <u xml:id="u-8.20" who="#PLepecki">Stosunkowo łatwo jest się pogodzić np. co do przyjęcia takich czy innych okresów planowania. P. Wicepremier wysunął okres 15-letni z etapami 3-letnimi. Kongres inżynierów we Lwowie w roku 1937 wysunął okresy długo, średnio i krótkofalowe na 30, 15 i 6 lat, przyjmując jednocześnie jako podstawowe etapy rozwojowe okresy 3-letnie. Z pewnymi propozycjami w tym zakresie wystąpi — jak słyszałem — kongres techników, który w dniu dzisiejszym rozpoczął swe obrady. Wysuwane były inne okresy planowania. Na rzecz takiego czy innego okresu planowania można przytaczać najrozmaitsze za i przeciw i — jak powiedziałem — osiągnięcie kompromisu w tej sprawie jest rzeczą stosunkowo łatwą.</u>
  196 + <u xml:id="u-8.21" who="#PLepecki">Inaczej rzecz się przedstawia z osiągnięciem kompromisu w dziedzinie zasad podstawowych, stanowiących kościec ideowy i punkt wyjścia pracy w dziedzinie planowania. Tu kompromisów być nie może, tu musi być jasny wybór i decyzja. Z kompromisów w tej dziedzinie rodzi się wahanie, brak decyzji i tak, niestety, często obserwowany marazm społeczny. A Obóz Zjednoczenia Narodowego postanowił zerwać raz na zawsze z marazmem i brakiem decyzji w zasadniczych sprawach państwowych.</u>
  197 + <u xml:id="u-8.22" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  198 + </div>
  199 + <div xml:id="div-9">
  200 + <u xml:id="u-9.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Stoch.</u>
  201 + </div>
  202 + <div xml:id="div-10">
  203 + <u xml:id="u-10.0" who="#PStoch">Wysoka Izbo! Przemawiać będę w dyskusji nie tylko nad ekspose p. Wicepremiera, ale także nad głosami moich przedmówców, a przede wszystkim nad enuncjacją p. generała Skwarczyńskiego, która była wyrazem woli, tendencyj i dążeń O. Z. N., a więc tą wytyczną, z którą przede wszystkim trzeba będzie nam się liczyć.</u>
  204 + <u xml:id="u-10.1" who="#PStoch">P. Wicepremier Kwiatkowski przedstawił nam nie tylko plan gospodarczy, ale na tle tego planu gospodarczego zarysowana została przez niego również i linia polityczna, dyskretnie wprawdzie i pewnymi tylko wyrazami, ale ta linia jest aż nadto jasna i dla nas zrozumiała. I pozwolę sobie stwierdzić już w tym miejscu, że jak do czasu tego przemówienia p. Wicepremier Kwiatkowski miał niebywałą koniunkturę, niebywały klimat, do którego się odwoływał, bo klimat nie wśród tych, do których politycznie należy, ale wśród opozycji, to wczorajsze przemówienie p. Wicepremiera Kwiatkowskiego zmroziło klimat.</u>
  205 + <u xml:id="u-10.2" who="#komentarz">(Głosy: Dlaczego?)</u>
  206 + <u xml:id="u-10.3" who="#PStoch">Dlaczego zmroziło, to Panowie usłyszą. Ten klimat opozycji może dla niektórych Panów jest obojętny, ale specjalnie dla działacza politycznego, a w wyższej jeszcze mierze dla Ministra Skarbu, który odwołuje się w momentach krytycznych nie tylko do samej kieszeni, ale do sumienia i uczucia, nigdy nie jest on obojętny. A czynniki, które nie należą do obozu rządzącego, i to nie czynniki oficjalne, kierujące taką czy inną polityką, bo im można by przypisywać czy złą wolę, czy grę polityczną, ale czynniki znacznie poważniejsze, bo ten tzw. dół polityczny, który ma swoją własną orientację i ma swoją reakcję, i to reakcję, która jest nieoczekiwaną — ten słyszał przemówienia p. Wicepremiera Kwiatkowskiego w swoim czasie i na skutek tych przemówień dał właśnie to, czym wczoraj p. Premier się chlubił, mówiąc, że otrzymał kredyt bez zastawu. Nie dał p. Wicepremier zastawu rzeczowego, ale p. Wicepremier w swoim czasie zaciągnął kredyt pewnym postawieniem sprawy, pewnym stanowiskiem i pewnymi obietnicami.</u>
  207 + <u xml:id="u-10.4" who="#komentarz">(Głos: Czym?)</u>
  208 + <u xml:id="u-10.5" who="#PStoch">Usłyszy Pan, niech Pan będzie spokojny, na wszystko przyjdzie czas.</u>
  209 + <u xml:id="u-10.6" who="#PStoch">Otóż, co było tym kredytem? Stanowisko względem Żydów, stanowisko względem unarodowienia handlu i stanowisko natury politycznej względem tzw. opozycji. Ludziom, słuchającym przemówienia p. Wicepremiera Kwiatkowskiego, wydawało się, że zachodzi pewna rozbieżność pomiędzy nim a Obozem Zjednoczenia Narodowego, zdawało się, że p. Wicepremier Kwiatkowski rozumie, że do spełnienia tego, co Polska ma do osiągnięcia, nie wystarczy organizacja już istniejąca, że do współpracy należy zaprosić innych jeszcze, że należy stworzyć zjednoczenie prawdziwe i większe, i te właśnie mowy i to odnoszenie się p. Wicepremiera Kwiatkowskiego umożliwiło zaciągnięcie tego kredytu u społeczeństwa.</u>
  210 + <u xml:id="u-10.7" who="#komentarz">(Głos: No tak, ale oni nie chcieli.)</u>
  211 + <u xml:id="u-10.8" who="#PStoch">Czy oni chcieli, czy nie chcieli, (Głos: To najważniejsze.) to jeżeli chodzi nie o pewne gierki, Panie Kolego, ale o osiągnięcie większych zadań, jeżeli chodzi o wielką sprawę,* chwilowe niepowodzenie nie może decydować o takim czy innym posunięciu, które ma mieć swój walor nie na odcinku najbliższych paru tygodni, tylko, jak słyszymy, lat 15. Otóż, jeżeli p. Wicepremier Kwiatkowski był w swoim czasie rzecznikiem szerokiego zjednoczenia, to było to rozumiane przez ludzi, którzy nie czują się związani żadnymi węzłami partyjnymi i którzy wcale nie mają zamiaru bronić antykwariuszy, było to rozumiane jako trafne ujęcie naszej sytuacji, trafne ujęcie sytuacji Polski. Bo jeżeli Panowie, pełni odpowiedzialności za to, co się robi, zastanowią się nad naszymi zadaniami i możliwościami, to zarówno w każdym urzędzie, jak i w każdej pracy, a specjalnie w pracy o tak poważnym zasięgu, pierwsze skonstatowanie trudności, na jakie się napotyka, to jest to, że brak nam ludzi. Ten brak ludzi o pełnej wartości ideowej, o pełnych zdolnościach i przydatności do pracy daje się odczuć wszędzie, a specjalnie wówczas, kiedy z dnia dzisiejszego, z szarej codziennej roboty zechcemy przejść do robót wielkich, o zasięgu przerastającym zakres dnia codzienego. I właśnie ta konieczność, ta potrzeba wprowadzenia do wspólnej roboty ludzi prawdziwie wartościowych i prawdziwie patriotycznych, to związanie pokoleń starych, już schodzących z areny, z pokoleniami idącymi, zaprzestanie skarżenia się tylko, że awantury robią i załatwianie tą drogą wszystkich problemów, politycznych — to właśnie zdawało by się, jest zrozumiane przez p. Wicepremiera Kwiatkowskiego i do wyborów te masy, którę nie słuchały swoich przywódców, a kierowały się własnym poczuciem, szły dlatego, że wierzyły p. Wicepremierowi Kwiatkowskiemu, że on pod względem politycznym będzie rzecznikiem takiego właśnie zjednoczenia.</u>
  212 + <u xml:id="u-10.9" who="#PStoch">Nie chodzi o amnestię polityczną, ale o stworzenie pod względem politycznym takiej platformy, żeby dla żywiołów patriotycznych były możliwości współpracy bez podporządkowania się jednej organizacji, dlatego że ona przez zbieg okoliczności i przez koniunkturę w tej chwili jako jedyna poważna na terenie pozostała.</u>
  213 + <u xml:id="u-10.10" who="#PStoch">Otóż pod tym względem spotkał zawód i p. Wicepremier Kwiatkowski — obawiam się — że jednak w swojej działalności następnie to odczuje z wielką przykrością, że ta atmosfera i ten klimat, który był dla niego tak życzliwy i ciepły, znacznie, obawiam się, ostygnie.</u>
  214 + <u xml:id="u-10.11" who="#PStoch">P. Wicepremier Kwiatkowski dał wyraz temu, bo przez odwołanie się, że otrzymaliśmy większość i pełne zaufanie społeczeństwa, niejako przekreślił dotychczasową Ij nię postępowania politycznego i przeszedł na linię, którą określiłbym jako linię Obozu Zjednoczenia Narodowego. Są to konsekwencje i pewne fakty.</u>
  215 + <u xml:id="u-10.12" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  216 + <u xml:id="u-10.13" who="#PStoch">Niech Panowie zapytają się p. Wicepremiera, bo sam mówił przedtem, jaką linię ma. Nie są to rzeczy nowe, ja tylko powołuję się na to, co sam mówił w Katowicach i Poznaniu.</u>
  217 + <u xml:id="u-10.14" who="#PStoch">I dlatego właśnie, że p. Wicepremier Kwiatkowski zszedł z tej drogi, to, co pod względem gospodarczym na lat 15 przedstawił nam wczoraj i co znalazło również aprobatę u p. gen. Skwarczyńskiego, jest siłą rzeczy, z konieczności — inaczej być nie mogło — małym programem gospodarczym.</u>
  218 + <u xml:id="u-10.15" who="#PStoch">Co do tego programu, to proszę Panów, rozwiązywanie w sposób mechaniczny może być dobre w przedsiębiorstwie jakimś technicznym, ale mechaniczne traktowanie zjawisk społecznych i politycznych zawsze musi się skończyć bardzo niedobrze. Musi się skończyć niepowodzeniem.</u>
  219 + <u xml:id="u-10.16" who="#PStoch">A więc dla przykładu: rzucony został ten projekt 15-lecia podzielonego na 3 okresy. (Głos: Na 5. Inny głos:</u>
  220 + <u xml:id="u-10.17" who="#komentarz">Kiepsko Pan czyta.) Tak. na 5, czyli że między innymi na wieś przychodzi dopiero czas w r. 1945. Od roku 1945 do 1948 wieś ma dopiero odczuć dodatnie skutki tego planu inwestycyjnego. Obawiam się, że wiadomość o tym wsi zbytnio nie ucieszy i z pewnością nie ucieszy również tych rolników, którzy z wsią są związani, którzy o tę wieś dbają i będą musieli przecież powiedzieć tej wsi i wyborcom, jak sobie Obóz Zjednoczenia Narodowego i Rząd wyobrażają rozwiązanie sytuacji.</u>
  221 + <u xml:id="u-10.18" who="#PStoch">(Głos: To demagogia.)</u>
  222 + <u xml:id="u-10.19" who="#komentarz">To nie jest demagogia, zatem nastąpi, Panie Starosto Döllinger, wskazanie konkretnych sposobów rozwiązania.</u>
  223 + <u xml:id="u-10.20" who="#PStoch">(P. Dölinger: Czego Pan ode mnie chce, ja cicho siedzę! Głos: To omyłka. Wesołość. Glos: Wieś się sama obroni.)</u>
  224 + <u xml:id="u-10.21" who="#komentarz">Ano chyba, że wieś się sama obroni, to niech Pan weźmie w swoje ręce tę obronę, a wieś może spać spokojnie.</u>
  225 + <u xml:id="u-10.22" who="#PStoch">(Przerywania.)*</u>
  226 + </div>
  227 + <div xml:id="div-11">
  228 + <u xml:id="u-11.0" who="#Marszalek">Proszę o nieprzeszkadzanie mówcy.</u>
  229 + <u xml:id="u-11.1" who="#Marszalek">P. Stoch: Otóż w związku z tym programem inwestycyjnym i w związku z budżetem p. Wicepremier właśnie dlatego, że mechanicznie potraktował zagadnienie, nie bierze pod uwagę tego stanu rzeczy, w którym kraj wyjdzie z r. 1938 w r. 1939.</u>
  230 + <u xml:id="u-11.2" who="#komentarz">(Glos: Nie było tak mówione.)</u>
  231 + <u xml:id="u-11.3" who="#Marszalek">Otóż przede wszystkim należy wziąć pod uwagę, że kraj w r. 1939 wejdzie jak gdyby po ciężkiej grypie (Glos: Z powodu?) wskutek tych cen zbożowych, które próbował p. Wicepremier ratować i to mu się — to musimy stwierdzić — w zupełności nie udało. Nie bierze się pod uwagę tego, że przecież zupełnie inna odporność gospodarcza jest człowieka zdrowego, człowieka, który z normalnego biegu rzeczy przechodzi w pewien kryzys, żyje tłuszczem zaoszczędzonym w przeszłości, a inna jest zupełnie sytuacja wydajności i możliwości wówczas, jeżeli ten sam człowiek po kryzysie przechodzi okres następny. Czy tych samych świadczeń można od niego oczekiwać, czy te same będą jego możliwości? Czy trudności nie zwiększą się? Otóż w przemówienia p. Wicepremiera nie widać było, aby poza mechanicznym potraktowaniem r. 1939/39 w tę sytuację wniknął. A następnie, mimo że był rzut na lat 15, p. Wicepremier ani nie poruszył, ani nie próbował rozwiązać tak zasadniczego zagadnienia, jak kwestia opłacalności rolnictwa. I muszę stwierdzić, mimo że Szanowny Pan Kolega bierze na siebie odbronę całego rolnictwa, że również ja jestem rzecznikiem rolników, z ich losem jestem związany, ich sprawami się interesuję i muszę o nich mówić.</u>
  232 + <u xml:id="u-11.4" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  233 + <u xml:id="u-11.5" who="#Marszalek">Proszę używać bardziej przyzwoitych wyrażeń.</u>
  234 + <u xml:id="u-11.6" who="#Marszalek">Proszę zostawić mnie ocenę i zająć się swoim przedmiotem.</u>
  235 + </div>
  236 + <div xml:id="div-12">
  237 + <u xml:id="u-12.0" who="#PStoch">Proszę, aby Pan Marszałek był łaskaw wziąć mnie w obronę.</u>
  238 + <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Głos: To było przyzwoite.)</u>
  239 + <u xml:id="u-12.2" who="#PStoch">Dla Pana może przyzwoite, ale dla mnie nie.</u>
  240 + </div>
  241 + <div xml:id="div-13">
  242 + <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Proszę bez dialogów. Pan będzie łaskaw wrócić do swego tematu.</u>
  243 + </div>
  244 + <div xml:id="div-14">
  245 + <u xml:id="u-14.0" who="#PStoch">Oto co należy stwierdzić i tu pozwolę sobie po zastanowieniu tę tezę wysunąć, że od czasu istnienia Państwa Polskiego właściwie rolnictwem dotychczas na serio się nie zajęto ani pod względem organizacyjnym, ani pod względem gospodarczym, ani pod względem prawnym.</u>
  246 + <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Głos: Kto?)</u>
  247 + <u xml:id="u-14.2" who="#PStoch">Powiedziałem, że się nie zajęto, niech Pan słucha. W dalszym ciągu organizacja, rozwiązanie problemów z rolnictwem związanych odsuwane jest na plan dalszy.</u>
  248 + <u xml:id="u-14.3" who="#komentarz">(Głos: Nic podobnego.)</u>
  249 + <u xml:id="u-14.4" who="#PStoch">I tu pozwolę sobie wyciągnąć ze swej strony wniosek, że to jest robione dlatego, że albo tego problemu nie umie się rozwiązać, albo że przy rozwiązaniu tego problemu musiałyby być rozwiązane inne problemy bardzo ważne, których z takich czy innych powodów się nie rusza. Bo jeżeli na wsi jest blisko 8 milionów ludzi bezrobotnych, głodujących, jeżeli wieś rozdrabnia się z każdym rokiem, jeżeli po upływie 10 lat struktura rolna, podział gospodarstw może przybrać rozmiary wręcz niepokojące — proszę zapytać się statystyki rolnej, okazuje się, że na odcinku lat 10 proces rozdrabniania gospodarstw następuje niekiedy w 10%, 20%, a więc po dłuższym okresie proces ten się wzmocni jeszcze — to powiedzenie sobie, że mamy czas i dopiero po 9 latach przystąpimy do rozwiązywania tych problemów, to jest nieliczenie się z rzeczywistością, to jest przygotowywanie fatalnych skutków na przyszłość, przygotowywanie sytuacji takiej, która może być nie do rozwiązania. Otóż właśnie dlatego, że ten problem narasta, że jest on nadzwyczaj aktualny, nie można powiedzieć sobie, że dopiero po 9 latach właśnie dlatego, że tak wypada z planu inwestycyjnego, my do tej kwestii przystąpimy, tylko trzeba do niej od razu przystąpić. Ja nie odrywam się od rzeczywistości i prosiłbym Panów, jeżeli jakiekolwiek zarzuty będą mnie robione, niech Panowie wystrzegają się jednego zarzutu, który naprawdę byłby dla mnie krzywdzący, to jest zarzutu demagogii. Nie jestem demagogiem, nie chcę być demagogiem. Gdybym cokolwiek takiego powiedział, ze wstydem cofnąłbym wypowiedziane twierdzenie. To nie jest demagogia, ale to jest konieczność rozwiązania pewnych zagadnień, problemów, do których się musi od razu przystąpić, bo jeżeli się nie przystąpi, to czekają fatalne skutki w przyszłości i odrobić się tego nie da.</u>
  250 + <u xml:id="u-14.5" who="#PStoch">Otóż dlaczego z pewną nieufnością odnoszę się do potraktowania sprawy w ten sposób, że właśnie na 9 lat się ją odsuwa? Bo gdybyśmy przystąpili do rozwiązywania problemu chłopskiego już teraz, siłą rzeczy musiałby być rozwiązany problem żydowski, bo przecież chłopów nie można gdzie indziej wprowadzić jak tylko do miast, a wprowadzając do miast — trzeba oczywiście zlikwidować Żydów. Te dwie rzeczy łączą się ze sobą i są organicznie związane, bez jednej kwestii drugiej rozwiązać się nie da. Powiedziałem, że nie jestem demagogiem, że liczę się z rzeczywistością. Ale właśnie w związku z tą rzeczywistością nie mogę się zgodzić z tym postawieniem sprawy, które w przemówieniu p. Wicepremiera wysunęło się na jedno z pierwszych miejsc. W zdaniu, które musiałem w swojej prostocie ducha rozbijać na części, wyraził się p. Wicepremier w ten sposób: — „Samą techniką kredytową czy pieniężną niespojoną organicznie z całokształtem potencjalnie zakumulowanego bogactwa nie tylko nie można osiągnąć trwałych efektów, ale wprost przeciwnie, musi się doprowadzić do załamania takiej fragmentarycznej polityki.” Otóż wysuwa p. Wicepremier taką tezę naukowo-dialektyczną, że po prostu innymi słowami: wedle stawu grobla. Trzeba mieć to właśnie, co określił jako potencjalnie zakumulowane bogactwo, aby można było mówić w jego rozumieniu o większych inwestycjach ponad te, które w swoim projekcie zakreślił. Czy my więc mamy to zakumulowane bogactwo, zakumulowane czy nie zakumulowane, w każdym razie, czy bogactwo mamy? Otóż my mamy bogactwo choćby w postaci tej nadwyżki zboża, która jest kłopotem i zmartwieniem zarówno rolników jak i polityków, próbujących ten problem rozwiązać. Mamy następnie bogactwo w postaci tych 8 milionów bezrobotnych, którzy marnują się i tracą swoje siły.</u>
  251 + <u xml:id="u-14.6" who="#PStoch">Wyraził się jeden z ekonomistów — a zarazem publicysta — że nie można mówić, a jeżeli mówi ktoiś w ten sposób, to błądzi — o jakimś nadmiarze dóbr. Nie ma choroby nadmiaru dóbr Może być tylko choroba niezdolności gospodarczej i politycznego zużytkowania tych dóbr.</u>
  252 + <u xml:id="u-14.7" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  253 + <u xml:id="u-14.8" who="#PStoch">Węgiel chociażby. Więc niejednemu z laików nasuwa się tego rodzaju pytanie: Jakto, to my nie mamy tego bogactwa dość? Głosi się — Pan znowu powie, że to demagogiczne — że praca jest podstawą bogactwa. To my tego materiału pracy nie mamy dość? Tych 8 milionów jest mało jeszcze? Nie mamy bogactw naturalnych w postaci węgla i innych jeszcze surowców? Nie mamy nadwyżki zbóż? Czy nie ma tego właśnie, co pięknie było nazwane potencjalnie zakumulowanym bogactwem? Jest, ale całe zagadnienie i cała sztuka polega na tym, ażeby te bogactwa zakumulowane związać odpowiednio z pracą przetwórczą i przebudową społeczną. P. Wicepremier rozłożył ręce i przez program swój mały, ten 15-letni, stwierdził niejako, że on tego robić nie będzie, że jednak to rozwiązanie wychodzi poza zakres jego zainteresowań. Ale ono istnieje.</u>
  254 + <u xml:id="u-14.9" who="#PStoch">Dla mnie osobiście wczorajsze przemówienie p. Wicepremiera było osobistą porażką dlatego, że byłem wielkim zwolennikiem p. Wicepremiera i wielkie nadzieje, jako patriota, łączyłem z jego działalnością zarówno polityczną, jak i ekonomiczną, a po wczorajszym przemówieniu musiałem z rozczarowaniem opuścić ręce.</u>
  255 + <u xml:id="u-14.10" who="#PStoch">Otóż dalej powiada p. Wicepremier, że przecież gdyby się chciało inwestycje większe robić ponad te, które oblicza, w takim razie trzeba 2 — 4 miliardów w stosunku rocznym. A przecież oblicza bogactwo narodowe czy dochód społeczny na kwotę taką, która nie odpowiada rzeczywistości. Niech Panowie policzą, prosta rzecz, jeżeli nie demagogicznie tylko cyfrowo się podejdzie — każdy robotnik nie zajęty to jest wartość co najmniej jednego złotego dziennie. Jeżeli mamy 8 milionów, w takim razie dziennie wypada nam 8 milionów złotych, a miesięcznie 240 milionów, przeliczmy to rocznie, a otrzymamy już przeszło dwa miliardy. I tutaj p. Wicepremier bije się sam własnym argumentem, bo to jest wartość potencjalnie zakumulowana, tylko czy nie chce, czy nie potrafi się przystąpić do upłynnienia, do zdynamizowania tej siły potencjalnej na siłę naprawdę wartościową. Rozumie się, że tak wielkich rzeczy wykonać nie można w zespole i cyfrowo i — powiedzmy również —napięciem swoim dość szczupłym. I do tego potrzeba było bardziej szerokiego zjednoczenia, wciągnięcia większej ilości mózgów i większej ilości silnych charakterów. Tymczasem z tego się rezygnuje i nie traktuje się tej przebudowy na serio. Przecież sytuacja nasza jest zupełnie inna aniżeli zagranicy. My, co słusznie było akcentowane, zbyt często patrzymy na wzory zagraniczne, a nie szukamy odpowiedzi w nas samych i w warunkach, w jakich znaleźliśmy się. Nie ma kraju w tej chwili na zachodzie, który by był w takiej sytuacji, w jakiej my jesteśmy. My mamy do rozwiązania nie tylko zagadnienia dnia dzisiejszego, mamy się kłopotać nie tylko nad tym, jak powiązać wydatki jednoroczne z przychodami, ale mamy kompletnie zmienić naszą strukturę.</u>
  256 + <u xml:id="u-14.11" who="#PStoch">Niebywałe zadanie. Jeżeli ktoś lekko nad tym przejdzie, to mogę życzyć mu zadowolenia z siebie — ja tych rzeczy lekko nie traktuję. Jeżeli jest zagadnienie, że 8 milionów ludności wiejskiej jest zbyteczne i to zagadnienie ma być rozwiązane nie w dystansie wieków, tylko w czasie najbliższym, powiedzmy jednego pokolenia, to w takim razie do tej roboty trzeba zabrać się inaczej.</u>
  257 + <u xml:id="u-14.12" who="#PStoch">Jest już czerwone światło, będę musiał się skracać.</u>
  258 + <u xml:id="u-14.13" who="#PStoch">Robotą codzienną tej sprawy się nie załatwi, powinno być specjalne ministerstwo przebudowy społecznej, które by te problemy rozwiązało. Następnie trzeba wieś wprowadzić odpowiednio do miast, a więc nie odsuwać na lat 9 szkolenia, tylko to szkolenie przyśpieszyć i otoczyć tę ludność odpowiednią opieką, licząc się z tym, że ona sama tej rzeczy ewolucyjnie nie potrafi przeprowadzić.</u>
  259 + <u xml:id="u-14.14" who="#PStoch">W danych warunkach — jest już drugie światło czerwone, więc kończę</u>
  260 + <u xml:id="u-14.15" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
  261 + <u xml:id="u-14.16" who="#PStoch">— jak mieliśmy zaufanie do p. Wicepremiera Kwiatkowskiego, tak teraz z ubolewaniem musimy stwierdzić, że p. Wicepremier tylu zagadnień, których rozwiązania oczekiwało społeczeństwo polskie, tym planem, który przedstawił, rozwiązać nie potrafił.</u>
  262 + <u xml:id="u-14.17" who="#komentarz">(Głos: Kto stwierdza?)</u>
  263 + <u xml:id="u-14.18" who="#PStoch">Wystarczy, jak ja to stwierdzam.</u>
  264 + <u xml:id="u-14.19" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
  265 + </div>
  266 + <div xml:id="div-15">
  267 + <u xml:id="u-15.0" who="#Marszalek">Głos ma p. gen. Żeligowski.</u>
  268 + </div>
  269 + <div xml:id="div-16">
  270 + <u xml:id="u-16.0" who="#PZeligowski">Wysoka Izbo! Nie byłbym w porządku wobec moich wyborców, jeżelibym nie wypowiedział swego wielkiego zadowolenia z tej wielkiej historycznej chwili, którą przeżyliśmy na skutek przyłączenia ziemi Żaolziańskiej. Mam wrażenie, że stało się dobrze, że Polska zachowała zimną krew i nie wywołała zbrojnego zatargu z Czechami, ponieważ to nie byłoby w zgodzie z tradycją rycerską naszego narodu i oprócz tego to byłoby sprzeczne z naszą misją dziejową, która w dziejach łączyła wszystkie słowiańskie narody, i możemy być pewni, że drogi przyszłości znowu będą wspólne dla wszystkich słowiańskich narodów.</u>
  271 + <u xml:id="u-16.1" who="#PZeligowski">Powracając do wczorajszego przemówienia p. Premiera bardzo żałuję, że p. Premier nie dotknął sprawy nowej ordynacji wyborczej. Orędzie Pana Prezydenta o ordynacji wyborczej spotkało się z wielkim zadowoleniem wśród ludności. Otóż wszyscy spodziewaliśmy się, że obecna sesja budżetowa, że prace Komisji Budżetowej będą prowadzone równolegle z pracami komisji nowej, komisji dla ordynacji wyborczej. Niestety, żałuję bardzo, że p. Premier o tym nic nie powiedział.</u>
  272 + <u xml:id="u-16.2" who="#PZeligowski">Obecnie pozwolę sobie przejść do ekspose p. Wicepremiera. Będę unikał momentów politycznych, a będę mówił tylko o sprawach gospodarczych. Jest to zadanie bardzo trudne, ponieważ każde przemówienie p. Wicepremiera jest do pewnego stopnia, ja nie powiem — erą, ale tam jest poruszanych tak dużo kwestii, wypowiedziane jest w tak pięknej, entuzjastycznej formie, że dla zwykłych laików, jakimi jesteśmy my rolnicy, a szczególnie żołnierze, odpowiedzieć na to niezmiernie trudno. Otóż kiedy myślałem nad tym, co ja mogę powiedzieć na ten cały szereg kwestii i ekonomicznych, i politycznych, i statystycznych, na ten cały szereg poruszanych momentów, to powiedziałem sobie, że jestem posłem z powiatu, a więc odpowiem kategoriami tych moich wyborców, tych ludzi, którzy pracują na roli, którzy patrzą się na to i mają o tym swoje zdanie. A więc to będzie zupełnie prymitywne ujęcie, bo nie czułbym się uzdolnionym zagłębiać się w ekonomiczne dziedziny.</u>
  273 + <u xml:id="u-16.3" who="#PZeligowski">Otóż jak ludzie myślą, jak rolnicy, drobni rolnicy o tym myślą? Oni mówią tak: Państwo Polskie było rozdarte, historia nasza była bardzo ciężka w przeciągu tysiąca lat, robiliśmy mnóstwo omyłek, które doprowadziły nas do upadku, potem przyszły zabory, potem wojna, a teraz jesteśmy jak ten zwykły gospodarz, który długo nie był w domu i nareszcie wrócił i widzi, że wszystko leży odłogiem — budynki zniszczone, pole zachwaszczone, trzeba wszystko zaczynać na nowo. A więc zaczyna na nowo. Ale jaką drogą iść? I oto tu były dwie drogi, jak zawsze w życiu te dwie drogi ciągle się ze sobą sprzeczają: droga materii i droga ducha. Jak my poszliśmy? Droga materii to było co? — Droga materii to było odbudowywać wszystko, robić inwestycje, stawiać fabryki, wielkie budynki. A droga ducha? — Trzeba by było głębiej zajrzeć do ludzi, do człowieka, jak on tam żyje i czy nie można mu przyjść z pomocą. Otóż my wybraliśmy — oczywiście nie mogę powiedzieć, że tylko tak było — ale przeważnie tak się stało, że poszliśmy drogą materii. A więc odbudowaliśmy przemysł, czy to Łódź, czy Żyrardów, kosztowało nas to wielkie pieniądze, zaciągnęliśmy wielkie pożyczki zagraniczne. Oczywiście, że to jest dobre. Drugą wielką inwestycją była Gdynia. Cóż mogło być lepszego? Odeszliśmy kiedyś od Bałtyku, a więc wszystkie nasze myśli znowu ciągnęły nas do tego, a więc było takie naturalne dążenie do tęgo, ażeby stanąć tam mocno, ażeby już nigdy stamtąd nie odejść. Potem szereg mniejszych inwestycyj, jak Rożnów czy węzeł kolejowy warszawski, czy Centralny Okręg Przemysłowy. Idziemy ciągle drogą materii.</u>
  274 + <u xml:id="u-16.4" who="#PZeligowski">Obecnie w przemówieniu p. Wicepremiera usłyszeliśmy nowy motyw — mówił o człowieku.</u>
  275 + <u xml:id="u-16.5" who="#PZeligowski">I to jest bardzo dobre, tylko szkoda, że dawno już nie powiedzieliśmy tego. A więc jak się dotrze do tego człowieka? Otóż ja widzę, że dotknie się w tym miejscu, gdzie p. Wicepremier mówił o 35 milionach, które będą asygnowane na inwestycje drobnego rolnictwa. Jak to rozumieć — drobnego rolnictwa? Bo przecież nie można sobie wyobrazić, że ten, kto ma drobny warsztat rolny, może u siebie jakieś poważniejsze robić inwestycje. On może kupić krowę czy nowy pług, ale tu o czymś innym jest mowa. Ja to rozumiem tak: inwestycje dla gmin i gromad. To jest według mnie kwestia najbardziej bolesna dla nas, nie tylko dlatego, że tam nie podnosi się dobrobytu ludzi, ale dlatego, że tam nie odbywają się inwestycje — że tak powiem — ducha ludzkiego, że tam nie ma żadnej pracy. Tam jest stagnacja zupełna. Tam, gdy trzeba obecnie wybierać posła do Sejmu, to nie ma kogo, bo ludzie się wzajemnie nie znają, nie pracują razem, nie mają możności wykazać swoich sił, a więc też jest zupełna bezradność.</u>
  276 + <u xml:id="u-16.6" who="#PZeligowski">Otóż p. Premier mówił: człowiek. Trzeba wyasygnować trzydzieści kilka milionów na pożyczki, które się będzie umarzać w 5% rocznie. Opowiem epizod z tego. W przeszłym roku mnie się zdawało ciągle, że my robimy wielką omyłkę, że my nie doceniamy naszej gminy, która była od wieków, od tysiąca lat taką najmniejszą komórką życia państwowego słowiańskich narodów, jeżeli bowiem zajrzymy do dawnej przeszłości, na czym była oparta cała państwowość polska, nie tylko Polaków, ale i Polan, to na gminach, na gminach i nic innego nie wymyślimy. Otóż kiedy mnie się to chciało zrobić na terenie jednego powiatu, zwróciłem się do p. Wicepremiera i prosiłem, aby wyasygnował kilkaset tysięcy złotych, aby gminy mogły pożyczać te pieniądze i aby zrobić jakieś doświadczenie na terenie jednego powiatu i jeżeli ono wypadnie dobrze, to je przyjąć, a jeżeli źle, to odrzucić. P. Wicepremier Kwiatkowski zgodził się na to i tę sumę wyasygnował. I stało się tak, że ani jednego grosza, ani jednej złotówki my z tych pieniędzy nie widzieliśmy i gminy nie skorzystały z tego, i ja pierwszy powiedziałem: Nie, nie trzeba, bo to wszystko się zmarnuje. A więc nieprzygotowany teren. Czy my ten teren przygotowujemy obecnie?</u>
  277 + <u xml:id="u-16.7" who="#PZeligowski">Otóż mamy hasło: człowiek, nie materia, ale duch. Przepraszam bardzo, że użyję takiego lapidarnego przysłowia. Jest takie przysłowie że tam, gdzie są dwie niańki, tam dziecko zawsze bez nosa. Otóż nasze gminy i gromady są tym dzieckiem, którym kto rządzi, jaka niańka, jak ona się nazywa? Pierwszą niańką jest Ministerstwo Rolnictwa, a drugą niańką — Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Bo jak to wygląda na terenie gminy? Kto jest odpowiedzialny, jaka niańka? Otóż odpowiedzialną niańką jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Dlaczego? Dlatego że do niego należy władza nadzorcza, dlatego że starosta jest przewodniczącym wydziału powiatowego, a więc ono jest zupełnie odpowiedzialne. Jednocześnie stało się talk, że przyszła druga niańka, to znaczy Ministerstwo Rolnictwa. Oczywiście, zdawało by się, że czemu nie. Jeżeli Ministerstwo Rolnictwa będzie pomagało, to bardzo dobrze. Jednakże siało się tak, że ta niańka przyszła ze swoim wielkim aparatem,</u>
  278 + <u xml:id="u-16.8" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
  279 + <u xml:id="u-16.9" who="#PZeligowski">który zupełnie nie dba o rolnictwo, ale dba o politykę. I te dwie niańki zupełnie spaczyły życie tego nieszczęsnego dziecka. W gminach nie dzieje się nic. A gdy tych pieniędzy, które wyasygnował p. Wicepremier Kwiatkowski, chciałbym użyć, to nie wiem do jakiej niańki trafić. Obecnie zaś jesteśmy w tej sytuacji, że na teren ten wkracza trzecia niańka — Ministerstwo Skarbu. Przepraszam za to bardzo lapidarne porównanie, ale przypuszczałem, że jeżeli użyję obrazowego porównania, to będzie to bardziej jasne.</u>
  280 + <u xml:id="u-16.10" who="#PZeligowski">Czy my jesteśmy z tego zadowoleni? Myślę, że tak, bo spodziewamy się, iż być może ta niańka zrobi tam jakiś ruch. Bo tak wyglądają te nowe inwestycje, ta inowacja, jaką stanowią te 35 milionów. Ale ja z doświadczenia wiem, że z tego nic nie będzie, dlatego że tam musi przyjść praca przygotowawcza i nie tam w dole, ale na górze. Nareszcie musimy się zdecydować, kto jest tam gospodarzem, kto jest odpowiedzialny za to, cc się dzieje w gminie i gromadzie. Sprawa nie jest błaha, to jest największa sprawa, bo to jest cały styl państwowy: jaką drogą Państwo ma iść, jakie ma być w życiu zainteresowanie tych ludzi. Któż nie cieszy się i kto nie jest dumny z tego, że mamy piękną Gdynię, ale jednocześnie musimy pamiętać, że kiedy to się dzieje, ludność z naszych wschodnich ziem, z Wileńszczyzny emigruje do Łotwy na robotę, do małej Łotwy! U nas tej roboty jest mnóstwo, ale nie ma komu robić. Oczywiście dumni możemy być ze wszystkich wielkich budynków, którę u nas się robi, ale proszę zajrzeć do naszych szkół wiejskich, gdzie z dachu cieknie, w pokojach jest zimno, gdzie dzieci siedzą w strasznej atmosferze. Ot, duch i materia.</u>
  281 + <u xml:id="u-16.11" who="#PZeligowski">Obecnie widzę, że p. Wicepremier przechylił się w stronę ducha. I to mnie cieszy.</u>
  282 + <u xml:id="u-16.12" who="#PZeligowski">Inwestycje. A wiec tu znowu powiem: któż nie może być zadowolony, że wielkie inwestycje się dzieją, ale jednocześnie muszą iść i małe. Były kiedyś teorie, że życie idzie w wielkich liniach, czego dowodem serie katastrof. Potem ludzie przyszli do przekonania, że to jest fala. Tak samo i u nas. Czy my w rozbudowie życia naszego mamy kierować się fragmentami — dziś rozbudowa przemysłu, jutro rozbudowa Gdyni, pojutrze rozbudowa węzła kolejowego w Warszawie, a potem, jeszcze inne, czy musimy całość życia dźwigać? Mnie się zdaje, że całość. My nie możemy zaniechać tego jako czegoś niepotrzebnego. I tylko wtedy jako całość będzie się życiem podnosić. Niech nie będzie tak doskonale wybudowany jakiś wielki dom czy budynek, ale za to niech nie będzie takich warunków, gdzie dwie rodziny w jednym pokoju mieszkają, a kilka osób śpi na jednym łóżku.</u>
  283 + <u xml:id="u-16.13" who="#PZeligowski">Kiedy w wioskach się cieszy talk wielkim powodzeniem radio i my często słyszymy przemówienia p. Wicepremiera Kwiatkowskiego, ogólny ton ich — co trafia bardzo do przekonania rolnikom — jest ten, że u nas nie ma złota. No dobrze, nie mamy złota, Ale czy nie można bez złota jakkolwiek nam się obejść? Przecież w naszych wioskach nikt nigdy nie widział ani razu złota, a jednakże żyjemy. Czy nie można bez tego złota się obejść? Ludzie wiedzą, że przecież cały szereg państw obeszło się bez tego złota. A zdawało by się, że mamy większe rzeczy, mamy bardzo urodzajne ziemie, mamy swój węgiel, swoją naftę, sól, jesteśmy państwem prawie samowystarczalnym. Zdaje się, tylko jedna Ameryka jest w takiej pozycji. I czyż my nie możemy znaleźć takiego systemu, tym bardziej że państwa, znajdujące się w znacznie gorszej sytuacji, już zerwały z parytetem złota.</u>
  284 + <u xml:id="u-16.14" who="#PZeligowski">I wtedy rolnik myśli o tym, czy by nie można u nas to samo zrobić. Mamy tyle wzorów, mamy wielką literaturę, czyż my nie dalibyśmy sobie rady, żeby się uniezależnić od tego nieszczęśliwego złota, które zrobiło się niemal aksjomatem, że ludzkość jest ukrzyżowana na krzyżu ze złota? Oczywiście ja jestem laikiem, nie mogę powiedzieć, jak to zrobić. Kiedy jednak patrzę, jak inne państwa to robią, to muszę powiedzieć, że mnie zazdrość bierze, czemu my nie możemy tego zrobić, tylko rozbudowa u nas ma iść fragmentami, a zdaje mi się, że całością należało by zrobić.</u>
  285 + <u xml:id="u-16.15" who="#PZeligowski">Niedawno czytaliśmy pracę p. Ludkiewicza: — „Wielkie roboty publiczne”. Mnie się zdaje, że tak, my mamy góry niewykonanych prac, piętrzą się góry. Mamy ludność, która nic nie robi, mamy wszystko do tych prac potrzebne u siebie. I czemu się to wszystko nie wiąże?</u>
  286 + <u xml:id="u-16.16" who="#PZeligowski">Z tego punktu widzenia wiemy, jak dużo zrobiono w Ministerstwie Skarbu. Nie możemy tego nie doceniać. Uporządkowana jest skarbowość, nawet w życiu drobnego rolnika my to odczuwamy. Wiemy, że z dewizami zrobiony jest porządek. Budżet jest zrównoważony. To wszystko są rzeczy, z których cieszyć się można. Jednocześnie jesteśmy w takim punkcie, gdzie musi nastąpić jakaś wielka polityka, jakaś wielka rewolucja w dziedzinie gospodarczej. A wszystko do tego mamy. Jeżeli p. Minister wątpi, co naród na to powie, to mnie się zdaje, że on to spotka z największym entuzjazmem. Bo to nie jest rozwiązaniem, jeżeli będziemy budować większe budynki i karmić bezrobotnych.</u>
  287 + <u xml:id="u-16.17" who="#PZeligowski">Ja jako poseł często otrzymuję, podobnie jak i inni posłowie, cały szereg projektów. Z nich widzę, że myśl ta ogromnie nurtuje, wszędzie ludzie myślą o tym. Może się mylą. Jeżeliby takie narady w Ministerstwie Skarbu odbywały się, to gdyby zebrać tych laików, nie fachowców, to tam można by dużo bardzo ciekawych rzeczy usłyszeć. A czy laicy mają coś do powiedzenia? Sądzę, że tak. Przypominam sobie taki fragment z dziejów Anglii, że kiedy król Jakub chciał zmienić prawo, to zebrał komisję 10 ludzi: 9 prawników i 1 laik i kazał opracować nowe normy prawne. Pracowali oni w ciągu 10 lat, a kiedy to się skończyło, komisja składała się z 2 prawników i 8 laików. Zdaje mi się, że i tu laicy mieliby coś do powiedzenia.</u>
  288 + <u xml:id="u-16.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  289 + <u xml:id="u-16.19" who="#PZeligowski">Marszałek: Głos ma p. Wicemarszałek Długosz.</u>
  290 + <u xml:id="u-16.20" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Surzyński.)</u>
  291 + </div>
  292 + <div xml:id="div-17">
  293 + <u xml:id="u-17.0" who="#PDlugosz">Wysoki Sejmie! Trzy czwarte ogółu ludności naszego Państwa mieszka na wsi. Od warunków, w jakich ta ludność żyje i pracuje, od stanu materialnego, moralnego i kulturalnego tej ludności w znacznym stopniu zależy przyszłość narodu i potęga Państwa. Wiemy, że mimo swej liczebności wieś nie odgrywa decydującej roli w kształtowaniu się stosunków gospodarczych Polski. Jest rzeczą powszechnie znana, jak w ciężkich warunkach ludność ta żyje i jak daleko jej do dobrobytu innych warstw społecznych.</u>
  294 + <u xml:id="u-17.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  295 + <u xml:id="u-17.2" who="#PDlugosz">P. Wicepremier Kwiatkowski we wczorajszym swoim przemówieniu powiedział, „że największe i najprawdziwsze bogactwo Polski to ludzie”. Słusznie, a wieś polska ten wysoki przyrost ludność daje. Mamy więc przeludnienie wsi i związane z tym rozdrobnienie gospodarstw i coraz większą ilość gospodarstw karłowatych. Problem niepodzielności gospodarstw i prace w tym kierunku zapoczątkowane winny znaleźć swój wyraz w uchwaleniu odpowiedniej ustawy i stopniowym realizowaniu jej. Trudności w zna lezieniu pracy w innych zawodach, niemożność emigracji pogarszają atmosferę i jedyny ratunek wieś widzi w jak najszybszej realizacji ustawy o reformie rolnej.</u>
  296 + <u xml:id="u-17.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  297 + <u xml:id="u-17.4" who="#PDlugosz">Od początku istnienia naszego niezależnego bytu polityka agrarna przechodziła różne koleje: od zakazów wywozowych aż po premiowanie produkcji rolniczej, oto linia marszu w tej dziedzinie. Przez cały ten jedna okres głoszona była jedna zasada, jeden jakby dogmat — przez wszystkich podkreślany i uznawany — tj. opłacalność rolnictwa, prawda wiecznie głoszona, a nigdy dotąd nieziszczona. Zdawać sobie bowiem musimy sprawę , że o ile rolnictwo ma spełnić swoje zadanie gospodarcze i obronne, musi mieć przywróconą opłacalność swej wytwórczości. Rozpiętość cen artykułów przemysłowych w stosunku do cen zboża zwłaszcza w roku bieżącym pogarsza sytuację w rolnictwie. Toteż z tego miejsca chcę podkreślić, że bez opłacalności warsztatów rolnych nie widzimy możliwości poprawy stosunków na wsi. Niejedna bolączka znikłaby ma wsi i problem oddłużenia wyglądałby niewątpliwie inaczej — wytworzyłyby się możliwości spłat, a tak stwierdzić należy, że ustawodawstwo oddłużeniowe w dotychczasowej formie nie spełniło swego przeznaczenia.</u>
  298 + <u xml:id="u-17.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  299 + <u xml:id="u-17.6" who="#PDlugosz">Żyjemy w okresie szukania rynków zbytu, a czyż opłacalność rolnictwa nie stworzyłaby nam własnego wewnętrznego rynku zbytu i nie stworzyłaby zwiększenie dochodu społecznego na głowę? Stwórzmy tylko możliwości nabywania tych produktów. Pamiętam, jak niegdyś na tej sali, tu z tej trybuny tłumaczono nam o niemożliwości potanienia cementu, bo się przemysł ten miał załamać. Takie same argumenty wysuwano, o ile chodziło o obniżenie cen cukru z 2 zł na cenę dzisiejszą. A cóż życie wykazało? Konsumcją wzrosła — nie stracił Skarb Państwa ani przemysł, nie zredukowano ani robotników, ani nie zamknięto fabryk. Wystarczyła jedna śmiała decyzja, jedno zdecydowane pociągnięcie, a ile takich możliwości w Polsce istnieje? Toteż z zadowoleniem należy powitać nowe wniesione projekty ustaw, dotyczące zmian w ustawodawstwie kartelowym, oraz w sprawie rentowności w przedsiębiorstwach prywatnych. Nie dość jest stwierdzać pewne rzeczy, ale trzeba szukać i dróg wyjścia z wytworzonej sytuacji.</u>
  300 + <u xml:id="u-17.7" who="#PDlugosz">Musimy walczyć z przeludnieniem wsi. Droga, która do tego prowadzi, to uprzemysłowienie kraju, stworzenie własnego rodzimego handlu, rzemiosła, to wreszcie stworzenie nowych miast i miasteczek, gdzie ludność wiejska zostanie wchłonięta. Droga to długa. Bardzo słusznie p. Wicepremier we wczorajszym przemówieniu powiedział, że wielkością w narodzie i społeczeństwie ma się stać nie dyletant, ale fachowiec, rolnik, robociarz, inteligent. A czyż nie wiąże się z tym zagadnieniem oświata? Objęcie nauką wszystkich dzieci, umożliwienie kształcenia się młodzieży wiejskiej w szkolnictwie średnim ogólno kształcącym, zawodowym i uniwersytetach.</u>
  301 + <u xml:id="u-17.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  302 + <u xml:id="u-17.9" who="#PDlugosz">Dzisiejsze wysokie koszty kształcenia w szkołach średnich i wyższych w warunkach wsi nie pozwalają na korzystanie z tego dobrodziejstwa.</u>
  303 + <u xml:id="u-17.10" who="#PDlugosz">Wysoka Izbo! Rolnik sam docenia wagę sytuacji i nie pozostaje bezradny. Kto śledzi życie wsi, widzi te wysiłki, gdzie rolnik własnymi siłami stara się złu zaradzić. Podniesienie techniki rolniczej, stworzenie organizacji zbytu, spółdzielni, stworzenie instytucyj kredytowych, kas gminnych, sklepów itp.— są to wszystko wysiłki świadczące o tych dobrych chęciach. Ale rolnik sam o własnych siłach bez pomocy z zewnątrz, ze strony Państwa nie da rady. Toteż zapowiedź p. Wicepremiera o uruchomieniu kredytu taniego dla wsi polskiej przyjąć należy z wielkim uznaniem. Jednia jest prośba, którą kieruję w tej chwili do Pana Wicepremiera, aby ten kredyt, który ma być utworzony, był pozbawiony wszystkich cech formalistyki,</u>
  304 + <u xml:id="u-17.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  305 + <u xml:id="u-17.12" who="#PDlugosz">która już cechowała kredyt na spłaty rodzinne. Niejednokrotnie suma niewielka, którą drobny rolnik chciał otrzymać, wymagała wielu zachodów i wysiłków pieniężnych, a kończyła się w rezultacie odmową uzyskania pożyczki.</u>
  306 + <u xml:id="u-17.13" who="#PDlugosz">Nie tylko sam kredyt, ale jednocześnie stopa procentowa niewątpliwie odgrywa w życiu wisi wielką rolę. Tu dziś padały słowa, że wieś polska potrzebuje pomocy Państwa. Miło jest patrzeć na nasze miasta, które się odbudowują. Miłą jest rzeczą patrzeć na te wszystkie kwietniki, jakie spotykamy wszędzie na ulicach, ale proszę wyjść kilka kilometrów poza miasto i zobaczyć, jak wygląda wieś nasza. Ile wysiłku wymaga inwestycja, czy poprawa domu w gospodarstwie wiejskim! Toteż powstanie specjalnego kredytu na budownictwo wiejskie w podobny sposób, jak to jest zrobione w miastach, niewątpliwie ułatwi sytuację, stworzy możliwości budowania i wpłynie na wygląd naszych wsi i miasteczek.</u>
  307 + <u xml:id="u-17.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  308 + <u xml:id="u-17.15" who="#PDlugosz">Trzeba mówić i o pięknych stronach, blaskach, które są w przejawach działalności naszego Rządu. Te wszystkie zarządzenia w postaci zwrotu ceł czy premij, czy sprawa przemiałowa, czy wreszcie kredytów rejestrowych, które w tym roku, jak słyszeliśmy z ust. p. Wicepremiera, wynoszą z górą 50 milionów zł, są to niewątpliwie rzeczy, które rolnictwo przyjmuje z zadowoleniem. Ale jest jedna poważna przeszkoda. Wszyscy wierzymy, że po okresie zniżki nastąpi poprawa cen. Tymczasem przychodzi okres spłacania zaliczek. Wiemy, że w kredycie rejestrowym zostało umieszczonych 5 milionów q zboża. Boję się, czy nastąpi poprawa cen, której sobie wszyscy życzymy, czy istotnie rolnik będzie w możności spłacać zaciągnięte zobowiązania. I dlatego, Panie Ministrze, skierowuję mój apel w imieniu wszystkich rolników, aby kwestia ściągalności w tej chwili należności od rolników była wzięta pod rozwagę przez Pana Ministra.</u>
  309 + <u xml:id="u-17.16" who="#PDlugosz">Zagadnienie, które uważamy za zagadnienie pierwszorzędnej wagi, to jest rozbudowa przemysłu. Budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego to niewątpliwie rzecz chlubna, z której cały naród się cieszy, bo widzi tam geniusz inżyniera polskiego, pracowitość polskiego robotnika. Jestem przekonany, że i wieś polska znajdzie ujście dla siebie w C. O. P. Ale niemniej ważną jest rzeczą, aby w tej chwili, kiedy na wsi jest ciężko i kiedy trzy czwarte ludności dojrzało do tego stanu, aby mogło się poczuć szczęśliwe we własnym Państwie, należy wykonać pewne inwestycje, którę się staną źródłem zarobków dla tej ludności.</u>
  310 + <u xml:id="u-17.17" who="#PDlugosz">Jesteśmy ludźmi, którzy reprezentują nowe życie w Państwie Polskim, reprezentujemy wieś nową o nowym sumieniu polskim. Jesteśmy ludźmi, którzy zdają sobie sprawę z tego, że jest odwieczną prawdą, iż rolnictwo żywi i odziewa. Ludność rolnicza musi żywić i to nie tylko w czasie pokoju, ale swój obowiązek musi spełnić i wtedy, kiedy zaistnieją w naszym Państwie wypadki ciężkich przeżyć. P. Premier mówił słusznie o charakterze człowieka, tak samo my staramy się wychować człowieka o wielkim poczuciu odpowiedzialności, który w każdym wypadku spełni swój obowiązek bez reszty. I jak p. Wicepremier mówił o Stalowej Woli, o tej pięknej budowie, o tym nowym mieście, niech p. Premier weźmie pod uwagę, że i na wsi polskiej p. Premier spotka również stalowe charaktery.</u>
  311 + <u xml:id="u-17.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  312 + <u xml:id="u-17.19" who="#PDlugosz">Bo przypomnijmy sobie r. 1915, 1918, kiedy Polska była przeorana okopami, kiedy krew się lała, nie kto inny, jak rolnik, który kocha swoją ziemię karmicielkę, potrafił trzymać w ręku pług i orać tę świętą ziemię. Niechże społeczeństwo rolnicze już dziś wie, że nastąpił moment poprawy jego egzystencji w ten sposób, jak życie tego wymaga.</u>
  313 + <u xml:id="u-17.20" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  314 + <u xml:id="u-17.21" who="#PDlugosz">Rozumiem, że tego, co p. Wicepremier powiedział o swym projekcie 15-letnim, nie należy brać tak, jak to niektórzy zrozumieli. Rozumiem, że końcowy trzeci etap — rok 1945 i 1948 —* to jest uwieńczenie dzieła inwestycyjnego. Ale również głęboko wierzę, że jednocześnie i poprzez pierwszy i drugi okres również sprawy rolnicze nie będą zapoznane, że również sprawy rolnicze będą w najlepszy sposób załatwione.</u>
  315 + <u xml:id="u-17.22" who="#PDlugosz">Zmuszony jestem odpowiedzieć na zarzuty postawione przez p. Stocha. Zarzucał on nam, że nie ma w tej chwili jeszcze prawdziwego zjednoczenia. A cóż mówi deklaracja lutowa? Przecież została wyciągnięta ręka do wszystkich obywateli bez względu na przekonania, poprzez mury i płoty. Czyż p. Stoch nie miał możności wstąpienia do Obozu Zjednoczenia Narodowego, czyż istotnie trzeba obmyślać jakieś nowe formułki czy jakieś inne sposoby, by go przekonać, że zjednoczenie jest potrzebne? Wydaje mi się, że dla ludzi dobrej woli, dla ludzi gorącego serca, dla ludzi, którzy deklamują o powadze sytuacji zewnętrznej, sytuacji, która niewątpliwie w całym narodzie wywołuje napięcie jedności i głębokie zrozumienie powagi, winno to być wskazówką i ci, którzy reprezentują „dzikich”, powinni jak najszybciej wstąpić w szeregi Obozu Zjednoczenia Narodowego.</u>
  316 + <u xml:id="u-17.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  317 + </div>
  318 + <div xml:id="div-18">
  319 + <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekSurzynski">Głos ma p. Dudziński.</u>
  320 + </div>
  321 + <div xml:id="div-19">
  322 + <u xml:id="u-19.0" who="#PDudzinski">Wysoki Sejmie! Wczoraj wysłuchaliśmy nadzwyczaj charakterystycznych mów dwóch polskich mężów stanu. Mowa p. Premiera trwała — zdaje się — 3 minuty, mowa p. Wicepremiera prawie 3 godziny.</u>
  323 + <u xml:id="u-19.1" who="#PDudzinski">P. Premier ograniczył się do stwierdzenia faktu, że Sejm obecny został wybrany nienotowaną w Polsce odrodzonej ilością głosów i do zaproponowania szczerej współpracy Rządu z tym Sejmem. Sądzę, że nam tylko pozostaje tę propozycję przyjąć i zaraz dzisiaj zupełnie szczerze tę współpracę rozpocząć.</u>
  324 + <u xml:id="u-19.2" who="#PDudzinski">Zastanówmy się nad tym, jak to było naprawdę z tymi wyborami. Był w nich sukces niewątpliwie Naczelnego Wodza i Ministra Becka, którzy przez zdecydowane pociągnięcia w sprawie Zaolzia doprowadzili do zwycięstwa polskiej racji stanu. Naród z wdzięczności za to wszystko szedł ochotniej niż w r. 1935 do urny wyborczej. Było to również zwycięstwo hasła, rzuconego w orędziu Pana Prezydenta Rzplitej, o konieczności dokonania zmiany ordynacji wyborczej, by umożliwić opozycji wejście do przyszłego parlamentu. Hasło to zostało doskonale zamknięte w popularnym 'wierszyku wyborczym: — „Zapamiętaj cztery słowa — Sejm to ordynacja nowa”.</u>
  325 + <u xml:id="u-19.3" who="#PDudzinski">Lecz poza tymi trzema czynnikami, które wpłynęły na zwiększenie frekwencji wyborów, był jeszcze czynnik czwarty; tym czynnikiem była administracja. Trzeba przyznać, że pod fachowym przewodnictwem p. Premiera i Ministra Spraw Wewnętrznych administracja dała z siebie wiele, w niektórych okręgach wyborczych może nawet zbyt wiele. Otóż co się tyczy działalności administracji, to miałbym co do niej wiele zastrzeżeń i to zastrzeżeń zasadniczych, bo wypływających z Konstytucji. Według nowej Konstytucji, podpisanej przez Marszałka Piłsudskiego, ustrój nasz wygląda w ten sposób, że są dwa równorzędne organy państwowe, a mianowicie Rząd i Izby ustawodawcze, nad którymi władzę zwierzchnią sprawuje Prezydent Rzeczypospolitej. Tymczasem Rząd fabrykuje parlament, który ma rolę kontroli nad nim. Przypomina mi to czasy z mojej działalności spółdzielczej, kiedy dyrektorowie spółdzielni wpływali na wybór rad nadzorczych. Skończyło się to ciężkimi stratami, a w niektórych wypadkach nawet plajtą. W danym wypadku — ciężką stratą, bo demoralizacją administracji i utratą jej autorytetu w społeczeństwie.</u>
  326 + <u xml:id="u-19.4" who="#PDudzinski">Może najbardziej objawy demoralizacji administracji uwydatniły się tutaj, w Warszawie w okręgu 5, gdzie było nazwisko płk Sławka.</u>
  327 + <u xml:id="u-19.5" who="#komentarz">(Głos: A, o to chodzi.)</u>
  328 + <u xml:id="u-19.6" who="#PDudzinski">Chociaż politycznie drogi nasze się rozeszły, to jednak jako legionista i tyloletni jego współpracownik nie mogę przejść do porządku, dziennego nad tymi metodami, które były w okręgu 5 zastosowane.</u>
  329 + <u xml:id="u-19.7" who="#komentarz">(Głos: Jakie to były metody? P. Wagner: Przysługiwało prawo protestu wyborczego.)</u>
  330 + <u xml:id="u-19.8" who="#PDudzinski">Niech Kolega nie przeszkadza. Pomimo obowiązującego prawa na rozkaz wysokich czynników administracyjnych życiorys płk Sławka został zatrzymany w drukarni. Nie pomogła interwencja u Komisarza Rządu, trzeba było interweniować u p. Premiera, ażeby można było uzyskać zwolnienie zajętego życiorysu.</u>
  331 + <u xml:id="u-19.9" who="#komentarz">(Głos: Był nie wykupiony.)</u>
  332 + <u xml:id="u-19.10" who="#PDudzinski">Mało tego. Kiedy życiorys ten zwolniono z zajęcia, ukazały się na mieście zorganizowane bojówki, dokonywując rabunku tych odezw.</u>
  333 + <u xml:id="u-19.11" who="#komentarz">(Głos: To nie administracja.)</u>
  334 + <u xml:id="u-19.12" who="#PDudzinski">Kiedy poprowadzono tych rabusiów do policji, policja po stwierdzeniu ich przynależności do O.Z.N. ograniczyła się do spisania protokółu, który prawdopodobnie nie będzie miał dalszego biegu.</u>
  335 + <u xml:id="u-19.13" who="#PDudzinski">W tym samym okręgu kandydatowi Szujskiemu wojewoda Jaroszewicz słowem honoru zaręczył, że administracja zadba o to, ażeby nie przeszkadzano prawem nie zabronionej akcji na kandydowanie, ażeby nie szkalowano kandydata, ażeby nie stosowano napadów i akcji niszczycielskiej, nie wprowadzano w błąd opinii społecznej.</u>
  336 + <u xml:id="u-19.14" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
  337 + <u xml:id="u-19.15" who="#PDudzinski">Niestety, zamiast argumentacji był terror i fałszywa informacja, zamiast przestrzegania prawa i ładu — ochrona dawana bezprawiu. Jako ilustracja tych metod, jakie były w 5 okręgu zastosowane, niech Kolegom posłużą te dwie odezwy wyborcze. W jednej piszę się tak: — „A teraz wiesz kto będzie godnie reprezentował ciebie w Sejmie: ci co walczyli z zaborcą i z najeźdźcą, co polskości bronili, co budowali zręby zmartwychwstałej Rzeczypospolitej”, a w drugiej ulotce piszę się: — „Nie może się w nim — to znaczy w Sejmie — znaleźć p. Walery Sławek”. Proszę sobie te dwie rzeczy zestawić, a będziemy mieli dokładną ilustrację metod używanych w tym okręgu. Czy tego rodzaju metoda nie załamuje moralnie oficerów i szeregowych policji, wśród których pracuje tylu przecież legionistów, gdy zmusza się ich do popełniania bezprawia w stosunku do jednego z najstarszych legionistów, trzykrotnego premiera i twórcy Konstytucji?</u>
  338 + <u xml:id="u-19.16" who="#komentarz">(P. Szczepański:</u>
  339 + <u xml:id="u-19.17" who="#PDudzinski">Z powietrza wszystko wzięte.)</u>
  340 + <u xml:id="u-19.18" who="#PDudzinski">Panie Premierze, mam oprócz tego dokumenty, że mylnie informowano ludność, a nawet wyręczano ją w głosowaniu. Chciałbym również wiedzieć, jaki jest bieg śledztwa w Końskich i jak to było w Wilnie z p. Rubinsztejnem. Czy to są działania zgodne z tendencją orędzia Prezydenta Rzeczypospolitej przy rozpisywaniu wyborów? Wczoraj Pan proponował szczerą współpracę Rządu z Sejmem. Gdzież są dowody szczerości tej współpracy? Czy dekrety — prasowy, ochrona Państwa, masoneria, Zaolzie? Do jakiej roli ten Sejm jest spychany? Zmiana regulaminu, regulamin 0. Z. N., deklaracje posłów,</u>
  341 + <u xml:id="u-19.19" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  342 + <u xml:id="u-19.20" who="#PDudzinski">a z drugiej strony wydawanie biletów na galerię już nie przez Biuro Sejmu, lecz przez Prezydium Rady Ministrów, odbieranie damskich torebek, pełno tajniaków w Sejmie, a policji poza Sejmem — jakżeż to wszystko dalekie od tych wielkich haseł, które się głosiło? Jakżeż smutny widok dla nas młodszych legionistów! Sądzę, że tego rodzaju metody przynoszą niewspółmiernie więcej szkody niż pożytku, bo wychowują wśród obywateli tchórzów zamiast bohaterów. A Polska przecież stale potrzebować będzie ludzi odważnych, ludzi honoru.</u>
  343 + <u xml:id="u-19.21" who="#PDudzinski">Skończmy już jednak z wyborami — sądzę, że tego rodzaju opłakane wypadki już się nie powtórzą —</u>
  344 + <u xml:id="u-19.22" who="#komentarz">(P. Ekert: Nie ma nad czym płakać.)</u>
  345 + <u xml:id="u-19.23" who="#PDudzinski">a zajmimy się dalszą działalności, p. Premiera, wybory bowiem to tylko fragment, fragment bezwarunkowo bardzo ważny, ale jednak fragment.</u>
  346 + <u xml:id="u-19.24" who="#PDudzinski">Otóż niestety p. Premier nie uznał za potrzebne poinformować nas wczoraj o działalności swojej jako Premiera Rządu Rzeczypospolitej. Musimy zatem krytykę jego działalności przeprowadzić po omacku na zasadzie poprzednich oświadczeń oraz tej działalności, jaką sami zdołaliśmy zauważyć.</u>
  347 + <u xml:id="u-19.25" who="#PDudzinski">Otóż na dobro p. Premiera Składkowskiego należy zapisać utrzymanie porządku w Państwie.</u>
  348 + <u xml:id="u-19.26" who="#PDudzinski">Jest to problem niezmiernie ważny,</u>
  349 + <u xml:id="u-19.27" who="#komentarz">(Glos: A co Pan mówił przedtem?)</u>
  350 + <u xml:id="u-19.28" who="#PDudzinski">ale jest to jednak bardziej funkcja Ministra Spraw Wewnętrznych niż funkcja Premiera Rządu. Do przeprowadzenia krytyki działalności Premiera doprawdy brak mi elementów. Niechaj mi zatem będzie wolno skorzystać z oświadczenia p. Premiera z r. 1936, gdy przedstawiając swój Rząd poprzedniemu Sejmowi porównał zadanie, jakie zamierza wykonać Rząd do zadania patrolu na wojnie. Otóż jako niezłemu fachowcowi w dziedzinie prowadzenia patrolu, niech mi wolno będzie zwrócić moją skromną uwagę, że patroluje Pan, Panie Premierze, niezupełnie fachowo.</u>
  351 + <u xml:id="u-19.29" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
  352 + <u xml:id="u-19.30" who="#PDudzinski">Bo przy patrolu ważne są nie tylko płoty, ale jeszcze i to wszystko i przede wszystkim to, co się za płotami dzieje.</u>
  353 + <u xml:id="u-19.31" who="#komentarz">(Głos: Dość tego gadania.)</u>
  354 + <u xml:id="u-19.32" who="#PDudzinski">Otóż zauważył Pan np. na wsi, że brak ludziom krzyżów i medali, a nie widział Pan, że z racji polityki nieopłacalności w rolnictwie, jaką Rząd Pański prowadzi, brak im bardzo często i chleba. A w miastach widział Pan murowane płoty przed pałacami, a nie zauważył Pan w tych pałacach np. masonów. Musiałem ich dopiero pokazywać Panu, Panie Premierze, palcem, za co tak śmiertelnie się Pan na mnie obraził. A teraz po wyjściu dekretu antymasońskiego niezupełnie fachowo Pan sobie z masonami poczyna, nakrywając tylko loże żydowskie. Według mnie należało nakryć wszystkie jednego dnia i ogłosić nazwiska nie tylko członków lóż żydowskich, ale w pierwszym rzędzie wszystkich członków lóż polskich. Mnie np. specjalnie interesowałaby lista członków Wielkiej Loży Narodowej Polski.</u>
  355 + <u xml:id="u-19.33" who="#PDudzinski">A czy nie uznałby Pan, Panie Premierze, za potrzebne spatrolować naszej zachodniej granicy? Otóż ciekawe rzeczy działy się i jeszcze się dzieją w Zbąszyniu, Miasteczku i Ujściu. Były tam, a może i jeszcze są obozy wysiedlonych z Niemiec Żydów. Czy to Pana nie interesuje, Panie Premierze? Czy Pan nie widzi, że Polska zamiast być państwem zmniejszającym u siebie ilość Żydów, stale tę ilość powiększa? I co Rząd ma zamiar zrobić w tej sprawie? Proszę mi darować to pytanie, ale społeczeństwo, które mnie wybrało, domaga się jasnej i sprecyzowanej odpowiedzi, co Rząd polski ma zamiar zrobić, aby te cztery miliony tymczasowych obywateli zmusić do emigracji, a póki to nie nastąpi spychać ich coraz niżej z tego uprzywilejowanego stanowiska, jakie dziś w Polsce zajmują. I czy nie czas było by, Panie Premierze, zacząć oczyszczanie aparatu państwowego z urzędników Żydów i spokrewnionych z Żydami Polaków?</u>
  356 + <u xml:id="u-19.34" who="#PDudzinski">W r. 1936 mówił Pan, Panie Premierze, tak pięknie o surowym życiu, a jednak ani wśród dekretów, które wyszły, ani wśród wniosków rządowych nie ukazał się ani dekret, ani projekt ustawy o jednej posadzie i jednej pensji ze Skarbu Państwa. Czy mam Panu, Panie Premierze pomóc i sam wnieść odpowiedni projekt ustawy? Sądzę, że nie odmówi mi Pan na nim podpisu jako poseł ziemi kaliskiej.</u>
  357 + <u xml:id="u-19.35" who="#PDudzinski">O ile mowa p. Premiera była bardzo lakoniczna, o tyle sprawozdanie p. Wicepremiera — jak to już zaznaczyłem na wstępie — było bardzo długie i szczegółowe. Muszę się przyznać otwarcie, że zawsze z ciekawością wysłuchuję przemówień p. Wicepremiera Kwiatkowskiego, bo one są przeważnie na wysokim poziomie, są to przemówienia prawdziwego męża stanu. Można się z p. Wicepremierem nie zgadzać, nie można mu jednak odmówić wysokich kwalifikacyj Ministra Skarbu i Wicepremiera gospodarczego. Szczerze jednak przyznaję, że wczorajsze przemówienie sprawiło mi kolosalny zawód jako działaczowi gospodarczemu, a przede wszystkim jako rolnikowi.</u>
  358 + <u xml:id="u-19.36" who="#PDudzinski">W czerwcu rb. oświadczył Pan, Panie Wicepremierze, że dobrobyt i siła Państwa Polskiego uzależniona jest w pierwszym rzędzie od dobrobytu w rolnictwie. I przyrzekł Pan, że Rząd zrobi wszystko, ażeby utrzymać ceny żyta na poziomie opłacalności, czyli na poziomie 20 zł za kwintal. Jak wygląda realizacja tej obiecanki? Czyż w Polsce słowo Wicepremiera nie obowiązuje? Jakżeż dalecy przecież jesteśmy od tego poziomu opłacalności.</u>
  359 + <u xml:id="u-19.37" who="#PDudzinski">Co prawda i dziś jeszcze Pan mówi, że ceny zboża mają u nas znaczenie większe dla całokształtu sytuacji gospodarczej, niżby to wypadało ze stosunku ogólnej dochodowości do rolnictwa. Stwierdza Pan jednak, Panie Wicepremierze, że w danych okolicznościach rynkowych wewnętrznych i międzynarodowych uczynione zostało wszystko, co leży w ludzkiej mocy i co posiada sens gospodarczy, aby zapewnić powrót do cen opłacalnych. Ale kiedy ten powrót ma nastąpić? Czy dopiero za 9 czy 12 lat? I przez ten czas rolnictwo ma pracować tak, jak dotychczas, w warunkach nieopłacalności? Czy to jest możliwe? Czy może Pan, Panie Wicepremierze, jako inżynier wymagać od nas — rolników, abyśmy w warunkach nieopłacalności ponosili coraz większe ciężary i jeszcze spłacali stare długi spowodowane kryzysem? Czy nie jest to jednoznaczne, z żądaniem, abyśmy się wyrzekli swego stanu posiadania, ażebyśmy swoje warsztaty oddali komu innemu, może tym Żydom, wypędzonym z Niemiec? Bo przecież te wszystkie nowe osady, potworzone przez p. Ministra Poniatowskiego, a obsadzone przez element przyzwyczajony do pracy w najcięższych warunkach, są już w takim stanie, że trzeba je oddłużać i oddłużać trzeba będzie co trzy lata, jeżeli nie będzie opłacalności.</u>
  360 + <u xml:id="u-19.38" who="#PDudzinski">P. Premier był łaskaw polecić nam przejrzenie — „Głosu Wsi” z biblioteki puławskiej. Jest tam długi szereg głosów najbardziej uświadomionych rolników, którzy wołają o przywrócenie zaufania i kredytu, bez którego tysiące poczynań marnieje i przepada. Słuszne są te wołania. Ale czy może być mowa o jakimkolwiek kredycie dla wsi, o jakimkolwiek zaufaniu przy nieopłacalności produkcji? Czyż naprawdę trzeba jeszcze dowodzić, że podstawowym warunkiem istnienia możliwości kredytowych dla jakiegokolwiek warsztatu, a zatem i dla warsztatu rolnego, jest opłacalność jego produkcji? A jakie Rząd Polski stwarza warunki produkcji dla rolnictwa?</u>
  361 + <u xml:id="u-19.39" who="#PDudzinski">Otóż państwowe fabryki azotowe sprzedają polskiemu rolnikowi nawozy sztuczne po cenie dwa razy wyższej niż Estończykom i Łotyszom, a później p. Wicepremier ma pretensję do rolnictwa, że nie może wytrzymać konkurencji na rynkach zagranicznych ze zbożem łotewskim.</u>
  362 + <u xml:id="u-19.40" who="#PDudzinski">Przy takiej polityce gospodarczej niedaleko zajdziemy, Panie Ministrze. Już w zeszłym roku miałem ten wysoki zaszczyt polemizowania z Panem Ministrem co do skuteczności jego polityki gospodarczej i walutowej. Niestety, po roku obserwacji nie widzę potrzeby cofnięcia ani jednego słowa z tego, co wtedy powiedziałem. Czas potwierdził słuszność moich przewidywań, że gdy się skończy pożyczka francuska i inne uboczne wpływy, zaczną się trudności przy braku wielkiego programu gospodarczego i te trudności już się zaczęły. Ujemny bilans handlowy, wzrost wydatków personalnych i na emerytury, a jednocześnie zmniejszające się wpływy stawiają według mnie pod znakiem zapytania równowagę budżetu. Wprawdzie twierdzi p. Minister, iż niedobory z wpływów administracyjnych zostały pokryte zwiększoną wpłatą ze strony Monopoli, boję się jednak, żeby ta wpłata nie odbyła się kosztem zmniejszenia kapitałów obrotowych tych Monopoli.</u>
  363 + <u xml:id="u-19.41" who="#PDudzinski">Dlatego też i plan inwestycyjny widzi mi się mało realny i nie prowadzący do ostatecznego celu, jakim jest dla nas zmiana chorej struktury gospodarczej na zdrową, bo nie może być zmiany struktury bez koniunktury, a koniunktury nie stworzą te małe plany inwestycyjne. Mówię małe plany, bo przecież pomimo wysokich cyfr preliminowanych na rzekome inwestycje, gdy się oddzieli sumy, które powinny się znajdować w normalnym budżecie, czy to na zbrojenia, czy też na konserwację dróg bitych i wodnych, to co zostanie z tej wielkiej sumy? 300, najwyżej 400 milionów zamiast 1.800 milionów. Panie Wicepremierze, niestety, nie mogę podzielić Pańskiego optymizmu. Ale według mnie coraz bardziej wycofujemy się z tego wyścigu pracy, o którym mówił Marszałek Piłsudski. I nie pomogą tu dane statystyczne, przytoczone przez Pana z bilansu 20 lat naszej pracy, bo oto jak wyglądają one w rzeczywistości. Przytoczył Pan cyfrę 2000 km nowowybudowanych linij kolejowych w czasie 20 lat istnienia naszej niepodległości. Wybudowaliśmy ich dla ścisłości około 1800 km, czyli rocznie 90 km. Natomiast zaborcy nasi, których przecież trudno posądzać o chęć spowodowania rozwoju gospodarczego naszych ziem, budowali rocznie 242 km kolei. Pocieszające cyfry produkcji, przytoczone przez p. Wicepremiera, wyglądają zupełnie inaczej, gdy je porównamy z cyframi w innych krajach. Oto cyfry przytoczone przez — „Gospodarkę narodową”, organ urzędników Ministerstwa Skarbu i Ministerstwa Przemysłu i Handlu. Gdy Polska w 1913 r. wydobywała węgla 100%, to Niemcy wtedy wydobywali prawie 3,5 razy tyle, a Rosja tylko 71%. W r.</u>
  364 + <u xml:id="u-19.42" who="#PDudzinski">1936 Niemcy wydobywali węgla 5 razy tyle, a Rosja z górą 4 razy tyle. Jeśli chodzi o ropę naftową, to w r. 1913 Rosja wydobywała 8,5 razy tyle co Polska, Rumunia 1,7 razy tyle. W r. 1936 Rosja wydobyła 54 razy tyle co Polska, a Rumunia 17 razy tyle. Jeżeli chodzi o żelazo surowe, to w 1913 r. Niemcy produkowały 10 razy tyle co Polska, w 1936 r. 25 razy tyle, a Rosja w 1913 r. prawie 4 razy tyle, w 1936 r. 24 razy tyle. Jeśli chodzi o stal, to Niemcy produkowały 7 razy więcej w 1913 r., a w 1936 — 17 razy więcej. Rosja w 1936 r. produkowała stali niecałe 3 razy więcej, a obecnie produkuje 15 razy więcej. I tak dalej, i tak dalej.</u>
  365 + <u xml:id="u-19.43" who="#PDudzinski">Zwracam Szanownym Kolegom uwagę, że ten katastrofalny stan w naszym przemyśle ciężkim jest przeważnie w przemyśle skartelizowanym, a zupełnie inaczej wygląda, jeśli chodzi o przemysł nieskartelizowany, np. przemysł bawełniany. Otóż tam ten stosunek zupełnie inaczej wygląda. Kiedy w 1913 r. Niemcy zatrudniały 8,5 razy tyle wrzecion co u nas, to dzisiaj zatrudniają tylko 5 razy tyle, czyli stosunek u nas się poprawił. Jeśli Rosja w 1913 r. zatrudniała 5,8 razy tyle wrzecion co my, to dzisiaj zatrudnia tylko 5 razy tyle. Otóż jeszcze jeden dowód jak polityka kartelowa, którą Rząd prowadzi, jest poetyką szkodliwą dla gospodarki narodowej.</u>
  366 + <u xml:id="u-19.44" who="#PDudzinski">Nie mam możności przeprowadzenia szczegółowej polemiki z p. Wicepremierem, muszę się zatem ograniczyć do paru przykładów. Chciałbym jednak zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu na jedno obliczenie p. Wicepremiera. Otóż twierdzi on, że gdyby uwzględnić tylko najsłuszniejsze potrzeby inwestycyjne państwowe i samorządowe, to potrzeba byłoby rocznie 4.700 milionów złotych. Nie podaje p. Minister natomiast sumy strat, które my ponosimy dzięki temu, że nie uruchamiamy wszystkich potencjalnych możliwości naszego narodu. Już kolega Stoch obliczył, że jeśliby się obliczyło straty tych 8 milionów nieproduktywnie zajętych na wsi, to dałoby to w przydziale rocznym kolosalny efekt. Otóż straty te są bezwarunkowo wielkie i tych strat już się nie da nigdy odrobić. Dlatego też to rozkładanie uzdrowienia chorej struktury gospodarczej na tak długi okres czasu skazuje nas na coraz większe straty i wycofuje nas z tego wyścigu pracy, który wygrać musimy, jeżeli nie chcemy zrezygnować nawet z naszej niezawisłości politycznej.</u>
  367 + <u xml:id="u-19.45" who="#PDudzinski">P. Wicepremier wyznaje, że nie ulega złudzeniu, że potęga Państwa i siła narodu jest wprost proporcjonalna do ilości wydawanych pieniędzy. Powiada on, że są państwa realizujące w wielkim stylu rozwój swojej potęgi, które wydają znacznie mniej od innych. Szkoda, że p. Wicepremier nie zacytował tych państw. Ja zna n tylko trzy takie państwa — to Niemcy, Włochy i Japonia, ale wszystkie one są złym dla p. Wicepremiera przykładem. Wszystkie one zdołały uzyskać nadzwyczajny rozwój swego gospodarstwa narodowego dzięki planowej gospodarce, dzięki przede wszystkim wieliminowaniu złota jako podstawy swojej waluty.</u>
  368 + <u xml:id="u-19.46" who="#komentarz">(Głos:</u>
  369 + <u xml:id="u-19.47" who="#PDudzinski">Inflacja.)</u>
  370 + <u xml:id="u-19.48" who="#PDudzinski">Sądzę, że wcześniej czy później będziemy musieli pójść śladami tych państw, jeżeli naprawdę chcemy zrealizować hasło Marszałka Piłsudskiego o wyścigu pracy.</u>
  371 + <u xml:id="u-19.49" who="#PDudzinski">Panie Wicepremierze, w wypadkach ważnych dla naszego Państwa, w zatargach czy z Litwą, czy z Czechami, naród polski dowiódł, że odzyskał już swój instynkt historyczny i że gotów jest wkroczyć na drogę prowadzącą do wielkości. Otóż jestem głęboko przekonany, że jeżeli dzisiaj nie mamy jeszcze wspólnej granicy polsko - węgierskiej, to tylko dlatego, że nie potrafiliśmy w Polsce rozwiązać problemu pracy. W tym roku Marszałek Piłsudski święci pośmiertny swój triumf, bo oto naród cały zjednoczył się przy jego armii, bo oto wreszcie jego polityka zagraniczna, wiernie wykonywana przez jednego z najlepszych uczniów, Ministra Becka, została przez cały naród zrozumiana. Nie może jednak Minister Spraw Zagranicznych prowadzić wydajnej polityki swojego resortu, jeżeli nie ma potężnych efektów w innych resortach, a zwłaszcza w resorcie gospodarczym. Wiem co mi p. Wicepremier odpowie: Dajcie mi do wielkiego planu gospodarczego odpowiednie warunki polityczne, dajcie mi prawdziwe zjednoczenie narodowe. W takim stawianiu sprawy tkwi zasadniczy błąd. Prawdziwe zjednoczenie narodowe może się odbyć nawet nad głowami przywódców, tylko przy wykonywaniu wielkich planów inwestycyjnych. Małe plany mogą dać tylko małe zjednoczenie.</u>
  372 + </div>
  373 + <div xml:id="div-20">
  374 + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Stahl.</u>
  375 + </div>
  376 + <div xml:id="div-21">
  377 + <u xml:id="u-21.0" who="#PStahl">Wysoka Izbo! Ja z kolei teraz przejdę do odmiennego tematu. Prowadząc rozprawę nad sytuacją kraju i zasadniczą linią polityki Rządu, nie możemy pominąć również i spraw kultury. Jest to z pewnością sprawa do pewnego stopnia spontanicznej twórczości ludzkiej, ale jest też z pewnością zarazem sprawa warunków zewnętrznych organizacyjnych i środowiska oraz celowych wysiłków społecznych i państwowych, sprawa ingerencji celowej i planowej. Mieliśmy już zresztą impuls do poruszenia tego tematu. Otrzymaliśmy ten impuls we wczorajszej enuncjacji Rządu, w szczególności w mowie p. Wicepremiera Kwiatkowskiego, który mówił z tej trybuny, jak doniosłym czynnikiem życia narodowego, również i życia gospodarczego jest człowiek, jego siła moralna i jego charakter. A te dziedziny właśnie to są sprawy oświaty i wychowania publicznego, sprawy twórczości literackiej i artystycznej, zagadnienia treści, kierunku ideowego życia, zagadnienia poziomu kulturalnego szerokich warstw ludności. Jednym słowem te sprawy właśnie należą do zakresu, który nazywamy jednym słowem — kultura.</u>
  378 + <u xml:id="u-21.1" who="#PStahl">Obóz Zjednoczenia Narodowego włączył sprawy kultury do swojego programu politycznego. Zarówno jego deklaracja ideowa, jak i tezy programowe uchwalone przez Radę Naczelną organizacji w sierpniu br. zawierają wytyczne odnoszące się do spraw kultury. W szczególności tezy programowe o upowszechnieniu kultury wywołały w kraju bardzo ożywioną dyskusję polityczną, która udowodniła, że podnosząc te problemy Obóz dotknął żywotnego i aktualnego zagadnienia.</u>
  379 + <u xml:id="u-21.2" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Jedynak.)</u>
  380 + <u xml:id="u-21.3" who="#PStahl">Okazało się również w tej dyskusji jeszcze coś innego, mianowicie że społeczeństwo polskie w tej dziedzinie posiada poglądy bardzo rozbieżne. A rozbieżność ta bodajże wypływa z przełomowości tego okresu, który przeżywamy i w którym się znajdujemy. Z jednej strony odezwały się głosy oparte na ideologii epoki kończącej się i — „świata gasnącego”, a z drugiej strony formułowane były idee nowe, idee, którę torują sobie dopiero drogę również i w dziedzinie kultury. Te idee nowoczesne, oparte o doświadczenia czasów ostatnich, są zarazem wyrazem dążeń i potrzeb nowych, zgodnych z rytmem życia w stuleciu XX. Idee te zwycięskie w dziedzinie form państwowych albo też zwycięskie już w dziedzinie inicjatywy gospodarczej rozszerzać się muszą również na inne dziedziny więżącego w całość, bogatego w swojej treści życia polskiego. Z dziedziny więc politycznej i form państwowych, w których te nowoczesne idee odniosły już zwycięstwo — wyrazem ich jest Konstytucja kwietniowa — z dziedziny życia gospodarczego, która to dziedzina jest również kierowana i opanowywana zgodnie z duchem nowoczesnych ideałów, z tych dziedzin przejść musi również zwycięski pochód nowych ideałów i nowych prądów duchowych na rozległą dziedzinę kultury.</u>
  381 + <u xml:id="u-21.4" who="#PStahl">Sprawa włączenia tych dziedzin życia, które określamy wspólnym mianem kultury, do programu ideowego ruchu politycznego oraz do problemu polityki państwowej była w opinii publicznej atakowana z rozmaitych stron. Z jednej strony powiada się nieraz, że w tej dziedzinie ideały ogólne w ogóle, a ideały polityczne w szczególności nie mają nic do powiedzenia. Argumentacji tego rodzaju używają w szczególności zwolennicy tzw. ideologii liberalnej, zwolennicy liberalizmu albo też skrajni indywidualiści, albo w sprawach artystycznych zwolennicy tzw. sztuki dla sztuki. Argumentacja ta jest albo nieszczera, co się zdarza dość często, bo ktoś występujący przeciwko jednej ideologii jednocześnie propaguje w tej samej dziedzinie inną ideologię, albo też argumentacja ta nie wytrzymuje obiektywnej krytyki.</u>
  382 + <u xml:id="u-21.5" who="#PStahl">Jeżeli chodzi zwłaszcza o twórczość epoki liberalnej, to wbrew temu, co się często mówi i piszę, twórczości tej w zakresie literatury i sztuki przewodziły bardzo wyraźne idee ogólne o dużym i bezpośrednim znaczeniu politycznym. Liberalizm przecież był buntem jednostki przeciw społeczeństwu, przeciwko tradycyjnym węzłom moralnym i był buntem niektórych klas społecznych przeciwko państwu. Klasy te robiły to wówczas w imię interesów materialnych przeciwko nadrzędnym interesom narodowym czy państwowym. I był wreszcie liberalizm i jego idee, które również przenikały całą twórczość kulturalną, w ogólnym swym zakresie w ciągu długich lat buntem społeczeństwa przeciwko państwu.</u>
  383 + <u xml:id="u-21.6" who="#PStahl">Jeżeli chodzi o Polskę w ciągu minionego stulecia, w okresie epoki liberalizmu w Europie, to idee tego okresu wiązały się z wyjątkową sytuacją niewoli państwowej. Bunt jednostki przeciw narzuconym więzom i bunt społeczeństwa przeciw Państwu był u nas zarazem pozytywnym dążeniem do odzyskania niepodległości i dążeniem do odzyskania własnego państwa.</u>
  384 + <u xml:id="u-21.7" who="#PStahl">Dzisiejsze nasze położenie, jeżeli chodzi o naczelne cele życia narodowego, jest z gruntu nowe i odmienne. Odmienne są te cele i idee zasadnicze w życiu innych narodów europejskich i są tym bardziej odmienne w życiu naszego narodu po wielkim przełomie dziejowym, w którego rezultacie odbudowaliśmy własne Państwo. Zmieniły się naczelne ideały naszego życia, zmieniły się istotnie i zasadniczo. Dzisiaj, jeśli chodzi o walkę jednostki, to nie jest ona, jeśli chodzi o jednostkę twórczą, walką przeciw więzom społecznym i przeciw społeczeństwu, lecz walką przeciw temu wszystkiemu, co rozkłada społeczeństwo, co rozkłada jego więzy moralne, jego porządek i siłę wewnętrzną. Jeśli chodzi o społeczeństwo, to ono powodowane nowoczesnymi prądami nie dzieli się na zwalczające siebie klasy i nie przeciwstawia się państwu, wręcz przeciwnie, społeczeństwo w duchu idei nowoczesnej dąży do wzmocnienia państwa i staje się współczynnikiem jego wartości wewnętrznej. Jeśli chodzi o Polskę w szczególności, nowoczesne ruchy polityczne zwalczać muszą ze szczególną mocą złą tradycję, przeniesioną niepotrzebnie z odmiennych warunków okresu niewoli, w szczególności nowoczesne ruchy zwalczać muszą niepotrzebną, zbyteczną tradycję okresu niewoli, tradycję walki społeczeństwa z państwem, bo państwo to już jest własne i jest wyrazem najlepszych własnych sił społeczeństwa.</u>
  385 + <u xml:id="u-21.8" who="#PStahl">Cały ten głęboki przełom ideowy i psychiczny dotyczy nie tylko spraw politycznych, ale także kultury i musi znaleźć swój wyraz również w dziedzinie twórczości kulturalnej. Warunki, formy, nałogi i przyzwyczajenia epoki minionej bodajże trwalej i z większym uporem bronią się przed falą nowych dążeń, ideałów i poglądów właśnie w dziedzinie kultury niż w dziedzinie form politycznych. Jest to może zgodne z naturą rzeczy, bo to, co jest polityką, to bardziej bezpośrednio wiąże się z czynem ludzi, a zwłaszcza w pewnych epokach czyn wyprzedza swoje sformułowanie ideowe, bo — „primum agere deinde philosophari”, Niemniej to — „philosophari” musi u nas nastąpić; niemniej walka nowych idei ze starymi również w tym zakresie będzie stoczona i nie chodzi o to bynajmniej, aby stało się to na rozkaz, aby ktokolwiek zamierzał komenderować spontanicznym, żywiołowym procesem twórczości ludzkiej. Chodzi jednak o to, aby warunki zewnętrzne i materialne, warunki środowiska i organizacji nie stanowiły zapory zbytecznej i nieprzebytej dla twórczości już istniejącej i spontanicznej, a wyzwalającej nowe talenty i powodowanej nowoczesnymi ideałami. Byłoby to paradoksem i sprzecznością nie do utrzymania, aby państwo oparte na nowych zasadach i będące wyrazem nowoczesnych idei i naczelnych celów narodu istniało równolegle do form, organizacji i tradycji, będących pozostałością czasów minionych oraz ideowym wyrazem gasnącego świata myśli.</u>
  386 + <u xml:id="u-21.9" who="#PStahl">W tym miejscu przechodzimy do drugiego problemu, szczególnie spornego, który wywołał wiele sprzecznych głosów w dyskusji prowadzonej nad sprawami kultury. Chodzi o sprawę ingerencji Państwa w życie kulturalne.</u>
  387 + <u xml:id="u-21.10" who="#PStahl">W tej sprawie trzeba powiedzieć jasno, że problem ten w gruncie rzeczy nie istnieje jako zagadnienie, czy Państwo ma w tę dziedzinę ingerować, ponieważ ta ingerencja jest faktem. W ciągu historii były okresy większej lub mniejszej ingerencji, ale zawsze niemal ingerencja ta istniała. I jest faktem, że szeroką i wydatną działalność rozwija w tym kierunku od dawna nasze Państwo. I Państwo i inne zrzeszenia oraz organizacje ingerują oraz planowo wpływał na życie kulturalne. Nie istnieje więc naprawdę problem, czy ingerencja planowa w tę dziedzinę jest możliwa i czy Państwo powinno ingerować ze swojej strony również. Problem, który się nasuwa i który może być dyskutowany, to wyłącznie pytanie, jak ta ingerencja ma wyglądać, jakie mają być jej formy organizacyjne i jaki kierunek.</u>
  388 + <u xml:id="u-21.11" who="#PStahl">Obóz Zjednoczenia Narodowego jest wyrazem tych dążeń narodu polskiego, które powstały w jego życiu po dokonaniu wielkiego przełomu w stosunku do nowej rzeczywistości i dla wskazywania dalszych dróg na przyszłość. Będąc wyrazem tej nowej prawdy Polski suwerennej i nowoczesnych idei dwudziestego stulecia, Obóz objąć musiał i obejmuje swoim programem również i dziedzinę życia kulturalnego. Mówi o tym w punkcie 8 deklaracja ideowo - polityczna OZN stwierdzając, że — „kultura polska w nauce, sztuce i obyczaju winna być wykładnikiem geniuszu narodowego” i mówi dalej o roli nauki, która — „powinna znaleźć swój bezpośredni, przyrodzony cel w poszukiwaniu i dostarczaniu dla narodu i Państwa nowych elementów bogactwa i siły. Musi ją łączyć pod tym względem ścisłe współdziałanie z kierownictwem Państwa”. W zakończeniu tego punktu czytamy również o roli Państwa w stosunku do tej dziedziny życia: „Nauka, literatura i sztuka — brzmi odpowiedni ustęp — tak pojęte, będące źródłem duchowych i materialnych wartości narodu, winny być przez Państwo otoczone troskliwą opieką”.</u>
  389 + <u xml:id="u-21.12" who="#PStahl">Wytyczne tego punktu stały się bardzo rychło, bo już podczas obrad drugiej Rady Naczelnej OZN w sierpniu rb. punktem wyjścia bardziej szczegółowych tez programowych. Tezy te miały za przedmiot z jednej strony jako naczelne zagadnienie sprawę upowszechnienia wartości kulturalnych, a z drugiej strony dotyczyły również problemu formy ingerowania Państwa w sprawy kultury. Jeśli chodzi o program upowszechnienia kultury, którego wyrazem były te tezy, to ten program przecie narzuca się każdemu, kto zdaje sobie sprawę z ogromnych dysproporcyj cywilizacyjnych, jakie zachodzą nie tylko pomiędzy poszczególnymi obszarami naszego Państwa, ale pomiędzy poszczególnymi jego warstwami, gdzie wysokim szczytom, wzlotom kultury towarzyszy bardzo niski poziom stanu kulturalnego. Każdy więc zdaje sobie sprawę z tego, że program upowszechnienia kultury, biorąc pod uwagę ogrom naszych zaniedbań i zacofania w tej dziedzinie, musi być w szybkim tempie i z całym wysiłkiem przez Państwo nasze realizowany.</u>
  390 + <u xml:id="u-21.13" who="#PStahl">Biorąc za punkt wyjścia tę sytuację i potrzeby naszej ludności tezy Obozu Zjednoczenia Narodowego w innym punkcie swoim brzmiały: — „Państwo zapewniając opiekę siłom twórczym w narodzie oraz dążąc do stworzenia twórcom pomyślnych warunków pracy winno dopomagać do zorganizowania współżycia twórcy i jego dzieła z szerokimi rzeszami odbiorców.</u>
  391 + <u xml:id="u-21.14" who="#PStahl">Doceniając wartość wszystkich dziedzin i form życia kulturalnego oraz dążąc do zapewnienia im należytych warunków rozwoju i ekspansji, Obóz Zjednoczenia Narodowego zamierza w najbliższej fazie swej działalności skoncentrować swe wysiłki na tych działach, które ze względu na warunki techniczne posiadają największy zasięg społeczny i największe znaczenie dla rozpowszechnienia wartości kulturalnych. Do działów tych, które stanowić powinny przedmiot powszechnej konsumcji należy przede wszystkim radio, film, książka, prasa, teatr, plastyka, muzyka i śpiew — a więc formy życia kulturalnego, które mają największe znaczenie w szerszych masach i dla współżycia społecznego”.</u>
  392 + <u xml:id="u-21.15" who="#PStahl">Jeżeli chodzi o rolę Państwa w tym zagadnieniu, tezy rozwijając myśli sformułowane już poprzednio w deklaracji programowej podkreśliły również konieczność tej ingerencji i wysuwają w tym kierunku pewne bardziej sprecyzowane postulaty:</u>
  393 + <u xml:id="u-21.16" who="#PStahl">„Dla wypełnienia tego zadania potrzebna jest planowa, jednolicie kierowana akcja Państwa oparta o działalność zorganizowanych sił społecznych. Rozwiązaniu problemu winny towarzyszyć szeroko zakreślone prace badawcze nad stanem kultury w Polsce.” W innym znów punkcie stwierdzono: — „Ze względu na wagę zagadnienia kultury Obóz Zjednoczenia Narodowego uważa za wskazane skupienie całości spraw kulturalnych w jednym ośrodku dyspozycyjnym oraz zabezpieczenie Państwu należytego wpływu w dziedzinach o szczególniej doniosłości wychowawczej.” Jak widać więc, formułujemy te postulaty, które nie dotyczą nie istniejącego w gruncie rzeczy problemu, czy Państwo mą ingerować — bo ono naprawdę ingeruje wbrew temu, co na ten temat w dyskusji publicznej powiedziano — ale jak ono ma ingerować. I w tym wypadku, jak w stosunku do innych dziedzin życia i polityki Państwa, Obóz Zjednoczenia Narodowego wysuwa ten sam postulat jedności, postępowania skoordynowanego jednym naczelnym celem i znajdującego swój wyraz w jakiejś jedności względnie w ideologii organizacyjnej.</u>
  394 + <u xml:id="u-21.17" who="#PStahl">Sprawy rozwoju naszej kultury poruszyłem w imieniu Obozu Zjednoczenia Narodowego w tej dyskusji z rozmaitych przyczyn. Naprzód dlatego, żeby podkreślić ich doniosłą wagę w dzisiejszym życiu Polski i aby zaznaczyć aktualność doniosłego problemu ingerencji Państwa, jej formy, jej koordynację, jej kierunek i w tej dziedzinie życia. Powtóre chodzi jeszcze o co innego. Chodzi o to, żeby stwierdzić, że zasady sformułowane poprzednio przez Obóz staną się również wytyczną jego działalności parlamentarnej oraz punktem wyjścia jego inicjatywy ustawodawczej.</u>
  395 + <u xml:id="u-21.18" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
  396 + <u xml:id="u-21.19" who="#PStahl">I wreszcie jest to następstwem jeszcze jednego faktu. O.Z.N. jest wyrazem nowych potrzeb, nowych trosk, nowych dążeń, nowego prądu, który rodzi się w najszerszych warstwach społeczeństwa i który swą ideologią związany jest z nowoczesnym kształtem naszego Państwa, z ideologią wieku współczesnego. Otóż, będąc wyrazem takiego prądu, nie powierzchownego prądu, który nie jest jakąś tylko formułką partyjną, ale wynikiem głębokiego przełomu, który zaszedł w życiu narodowym, musimy dążyć do tego, aby prąd ten w sposób gruntowniejszy i głębszy przebudował życie narodowe w Polsce, żeby przebudował je również i w tej niezmiernie ważnej dziedzinie, jaką jest dziedzina twórczości kulturalnej.</u>
  397 + <u xml:id="u-21.20" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u>
  398 + <u xml:id="u-21.21" who="#PStahl">Ale mówiąc o tym typie psychicznym, który reprezentuje nasz prąd polityczny, mówiąc o ideologii Obozu Zjednoczenia Narodowego, mówiąc wreszcie o tym typie psychicznym, który my w społeczeństwie polskim chcemy wychować, na zakończenie — by w tej formie może jeszcze lepiej podkreślić charakter naszego ruchu i jego stosunek do bardzo ważnych problemów życia społecznego i dosyć istotnych, jakkolwiek nie zawsze dobrych tradycyj naszego życia państwowego — chciałbym naświetlić pewne hasła, które tu były wypowiedziane w tej Wysokiej Izbie i które w intencjach swoich miały godzić w nasz charakter jako członków Obozu Zjednoczenia Narodowego, którzy w tej Izbie w większości zasiadamy.</u>
  399 + <u xml:id="u-21.22" who="#PStahl">Otóż, Wysoka Izbo, w ciągu dyskusji prowadzonej tu pierwszego dnia i na pierwszym posiedzeniu słyszeliśmy kilkakrotną prezentację niektórych panów posłów jako — „niezależnych”. Okazuje się, że w taki sposób przedstawili się nam ci koledzy członkowie tej Wysokiej Izby, którzy nie należą do Obozu Zjednoczenia Narodowego i prawdopodobnie są jego przeciwnikami. Panowie ci byli również łaskawi wzorem niektórych organów partyjnych —bo nie było to zdaje się ich wynalazkiem, gdyż od pewnego czasu w dziennikach, i to pewnego typu, dość często się to słyszy — nazwać nas „zależnymi”. Otóż ta sprawa wymaga przynajmniej krótkiego rozważenia, trochę teoretycznego, a trochę praktycznego.</u>
  400 + <u xml:id="u-21.23" who="#PStahl">Przede wszystkim nie wydaje mi się, żebyśmy się naprawdę z punktu widzenia zależności czy niezależności pomiędzy sobą różnili. Nie wydaje mi się, abyśmy naprawdę dzielili się tu na jakichś — „zależnych” i „niezależnych”. W pewnym znaczeniu i w pewnym sensie jesteśmy wszyscy niezależni i w pewnym znaczeniu jesteśmy też wszyscy zależni.</u>
  401 + <u xml:id="u-21.24" who="#PStahl">Niezależni jesteśmy wszyscy — o tym jestem głęboko przekonany — w tym znaczeniu, że postępujemy zgodnie z nakazami naszego sumienia narodowego i w myśl tych idei programowych, którę wyznajemy czy też które dobrowolnie przyjęliśmy.</u>
  402 + <u xml:id="u-21.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  403 + <u xml:id="u-21.26" who="#PStahl">Ale w pewnym znaczeniu z pewnością też wszyscy jesteśmy zależni. Chcę zwrócić uwagę na to, że już w wyznawaniu konsekwentnego jakiegoś programu tkwi pewna zależność, mianowicie od tych idei, od tego programu, który się wyznaje, a za tym idzie także pewna zależność, która wynika z każdej przynależności organizacyjnej i z każdego działania zespołowego. Otóż pod tym względem zachodzi rzeczywiście zasadnicza różnica pomiędzy członkami tej Izby, którzy należą do Obozu Zjednoczenia Narodowego, a pomiędzy resztą panów posłów. Różnica ta polega na tym, że każdemu w Polsce wiadomo od jakiej ideologii, od jakiego programu i od jakiej organizacji jesteśmy zależni. Przyjęliśmy tę zależność dobrowolnie i nawet z entuzjazmem i tej zależności od tej ideologii, od tej organizacji i od tego Obozu bynajmniej się nie wstydzimy.</u>
  404 + <u xml:id="u-21.27" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  405 + <u xml:id="u-21.28" who="#PStahl">Czy ci panowie, którzy tutaj jako niezależni występują i mienią się niezależnymi, czy oni, znajdując się poza Obozem, naprawdę nie są związani z żadną inną grupą czy też ideologią? Muszę powiedzieć, że o ile znam się na tym i o ile znam pewne hasła i grupy polityczne, to obserwuję bardzo wyraźną zależność od rozmaitych grupowych programów politycznych albo nawet zespołów organizacyjnych tych rozmaitych posłów, którzy występują i mówią z tej trybuny, że rzekomo są niezależni.</u>
  406 + <u xml:id="u-21.29" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  407 + <u xml:id="u-21.30" who="#PStahl">Różnica pomiędzy nami polega tylko na tym, że nam Panowie tych swoich organizacji wyraźnie z tej trybuny nie przedstawiacie i opinia publiczna nie wie właściwie do jakiej organizacji Panowie należycie. Różnica prawdopodobnie jest jeszcze inna, ta, że inną macie ideologię, ale tej różnicy także się nie wstydzimy.</u>
  408 + <u xml:id="u-21.31" who="#PStahl">Radziłbym także być trochę ostrożnym w tym bardzo zapalczywym gloryfakowaniu samej zasady niezależności, bo w gruncie rzeczy jest to bodaj częściej gloryfikacja przywar niż cnót ludzkich. Nie chcę tu, broń Boże, odnosić tego do nikogo w tej Wysokiej Izbie, zwłaszcza jeśli chodzi o tę dziedzinę, o której będę w tej chwili mówił. Ale zwracam uwagę, że niezależność to bardzo względna cnota człowieka, bo kimże innym, jak nie niezależnym od etyki i zmysłu moralnego nazwiemy zbrodniarza, zwyrodnialca? Kimże innym, jak nie degeneratem albo wyrzutkiem społeczeństwa jest człowiek niezależny od instynktu narodowego, od instynktu społecznego, od instynktu państwowego?</u>
  409 + <u xml:id="u-21.32" who="#PStahl">Tak się ma sprawa w dziedzinie moralnej. Jeżeli chodzi o tę sprawę, zastrzegam się, że w tej dziedzinie nie chciałem robić do nikogo żadnej aluzji, tylko wskazać na odwrotną stronę medalu tej wspaniałej cechy niezależności.</u>
  410 + <u xml:id="u-21.33" who="#PStahl">A teraz stawiam pytanie, które stoi w związku z polityką. Kimże wreszcie, jak nie pospolitym warchołem nazywamy człowieka niezdolnego podporządkować się dyscyplinie społecznej i nadrzędnemu interesowi narodowemu?</u>
  411 + <u xml:id="u-21.34" who="#PStahl">Tak wygląda sprawa niezależności teoretycznie.</u>
  412 + <u xml:id="u-21.35" who="#PStahl">Ale kiedy mówimy o dyscyplinie społecznej, o zdolności podporządkowania się nadrzędnemu interesowi, to łatwo jest mówić w teorii: Ja w teorii jestem zwolennikiem idei zjednoczenia narodowego — ale jak ktoś przychodzi i organizację na tej zasadzie stara się realizować, to tu się powiada: Owszem, jestem zwolennikiem zjednoczenia narodowego, ale realizując to, organizację atakuję, rozbijam. Łatwo jest głosić takie słowa, jeśli w czyn się ich nie wprowadza.</u>
  413 + <u xml:id="u-21.36" who="#PStahl">W Polsce sprawa niezależności ma swoje głębsze znaczenie — i dlatego ją poruszam, bo w gruncie rzeczy niewiele nas obchodzi, jak kto nas nazywa — ta sprawa ma duży posmak historyczny i do pewnego stopnia również aktualny. Przecież, Wysoka Izbo, najgorsze tradycje sobiepaństwa i warcholstwa chroniły się w naszej historii za parawanem rzekomej niezależności. Broniono się przed zależnością od wielkich interesów Rzeczypospolitej, a stano wiernie na straży małych interesów prywatnych. I na jedno wreszcie chciałbym zwrócić uwagę:najpiękniejszą przecież, szczytową formą niezależności i szczytowym jej wyrazem w naszej historii to jest zawołanie, do którego z pewnością nikt w tej Wysokiej Izbie nie zechce się przyznać, to przeklęta formuła — „liberum veto”.</u>
  414 + <u xml:id="u-21.37" who="#PStahl">Jako Obóz Zjednoczenia Narodowego jesteśmy istotnie najdalsi od tej formuły i na przeciwległym w stosunku do niej krańcu. Jesteśmy dumni z naszej zależności od ideologii, którą wyznajemy, jesteśmy dumni z zależności od organizacji, do której należymy, a wreszcie nikt z nas się tego nie wstydzi, nikomu z nas nie przynosi to ujmy, że czuje się zależny od tego autorytetu,</u>
  415 + <u xml:id="u-21.38" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  416 + <u xml:id="u-21.39" who="#PStahl">na którego wskazaniach Obóz Zjednoczenia Narodowego został oparty i zorganizowany.</u>
  417 + <u xml:id="u-21.40" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  418 + <u xml:id="u-21.41" who="#PStahl">Tak wygląda, Szanowni Panowie, po bliższym przyjrzeniu się sprawa zależności i niezależności w tej Wysokiej Izbie.</u>
  419 + <u xml:id="u-21.42" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  420 + </div>
  421 + <div xml:id="div-22">
  422 + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę do godziny 16.</u>
  423 + <u xml:id="u-22.1" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 13 min. 40 do godz. 16 min. 5.)</u>
  424 + <u xml:id="u-22.2" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
  425 + <u xml:id="u-22.3" who="#Marszalek">Głos ma Wicemarszałek Mudryj.</u>
  426 + </div>
  427 + <div xml:id="div-23">
  428 + <u xml:id="u-23.0" who="#PMudryj">Wysoki Sejmie! Sprawa stosunków polsko-ukraińskich jest zagadnieniem starym i nim wypełnione były już wieki całe. Gdyby prawdą było to, w co wierzyli kiedyś Rzymianie, że historia est magistra vite, to prawdopodobnie na odcinku polsko-ukraińskim po wiekach bolesnych doświadczeń powinnyby dzisiaj panować stosunki co najmniej znośne, jeśli nie całkiem normalne. Tymczasem praktyka życia politycznego udowadnia, że historia uczy ludzi mało, a w szczególności nie chcą mieć zaufania do jej nauki politycy odpowiedzialni.</u>
  429 + <u xml:id="u-23.1" who="#PMudryj">Ażeby należycie udowodnić to twierdzenie, nie potrzebuję wgłębiać się w prastare dzieje, bo zupełnie wystarczającym będzie dla mnie to, co przeżywamy w dziedzinie stosunków polsko-ukraińskich w czasach najnowszych. Otóż niedawno, przed 3 zaledwie laty, weszliśmy do tych Izb ustawodawczych w charakterze przedstawicielstwa narodowego ukraińskiego z nadzieją, że nasze postulaty narodowe będą tu należycie respektowane i uwzględniane. Podstawą naszego udziału i naszej współpracy w Izbach ustawodawczych było dążenie do normalizacji stosunków; polsko — ukraińskich. Polegało ono tym, aby uzgodniwszy obopólnie, to jest między przedstawicielstwem ukraińskim i odpowiedzialnymi czynnikami polskimi, ukraińską rację narodową z polską racją państwową, zabezpieczyć narodowi ukraińskiemu w Rzeczypospolitej pełnię praw życiowych i rozwojowych i w ten sposób dochodzić do głównego celu naszych dążeń, tj. do normalizacji stosunków polsko-ukraińskich. Zdawało się, że najodpowiedzialniejsze czynniki w Państwie idą na tę koncepcję. Niestety, rzeczywistość życiowa okazała się całkiem inna.</u>
  430 + <u xml:id="u-23.2" who="#PMudryj">Przeciw samej idei normalizacji wystąpiły bardzo agresywnie polskie elementy nacjonalistyczne. Parły one do zerwania polityki normalizacji za wszelką cenę, gdyż ich celem było niszczenie narodu i ruchu ukraińskiego. Atmosfera polityczna w kraju zgęszczała się z dnia na dzień, naprężenie stosunków polsko-ukraińskich wzrastało. Krok za krokiem całe społeczeństwo polskie z małymi wyjątkami, a także i koła oficjalne przechodziły w sprawie ukraińskiej na pozycje całkiem nienormalizacyjne.</u>
  431 + <u xml:id="u-23.3" who="#PMudryj">W ciągu trzech lat normalizacji naród ukraiński w Polsce tracił coraz to więcej ze swej substancji narodowej i z roku na rok uszczuplały się jego możliwości do konstruktywnej i twórczej pracy we wszystkich dziedzinach życia narodowego. Taki stan rzeczy dawał niezbite dowody, że w Polsce dominującą w stosunku do narodu ukraińskiego była i jest tendencja zwalczania wszystkiego, co ukraińskie.</u>
  432 + <u xml:id="u-23.4" who="#komentarz">(Głos: Nieprawda.)</u>
  433 + <u xml:id="u-23.5" who="#PMudryj">A najwymowniejszym dowodem tego jest epilog ostatniego, że się tak wyrażę, etapu normalizacji polsko-ukraińskiej, który pojawił się na naszych terenach w niesłychanych zajściach dni ostatnich.</u>
  434 + <u xml:id="u-23.6" who="#komentarz">(Głos: Kto rozpoczął, kto winien?)</u>
  435 + <u xml:id="u-23.7" who="#PMudryj">Mam na myśli wypadki lwowskie, gdzie nawet w czasie wyborów, które wymagały przede wszystkim spokoju, przez 3 dni polska młodzież endecka i polska ulica niszczyły na oczach organów bezpieczeństwa mienie i dobrobyt narodu ukraińskiego, a organy te nie uważały za stosowne wkraczać w obronie mienia ukraińskiego.</u>
  436 + <u xml:id="u-23.8" who="#komentarz">(Głos: Sami awantury wywołujecie.)</u>
  437 + <u xml:id="u-23.9" who="#PMudryj">Analogiczne wypadki miały miejsce w Monasterzyskach, Brzeżanach, Złoczowie, Krasnym i innych. Mam też na myśli niesłychane znęcanie się nad jednostkami i masakry masowe, (Głos: Nie można tak mówić. Wrzawa. Różne okrzyki.) stosowane przez lotne oddziały KOP wobec spokojnych obywateli ukraińskich, (Głos: Dość mamy tego.) a między innymi wobec księży, kobiet, ukraińskich działaczy społecznych.</u>
  438 + <u xml:id="u-23.10" who="#komentarz">(Różne okrzyki.)</u>
  439 + <u xml:id="u-23.11" who="#PMudryj">Rezultatem tych wyczynów jest wielu rannych, leczonych po szpitalach i prywatnie, zniszczenie mienia osób prywatnych i organizacyj w licznych miejscowościach na terenach trzech województw południowo - wschodnich.</u>
  440 + <u xml:id="u-23.12" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  441 + <u xml:id="u-23.13" who="#PMudryj">Powyższe wypadki i fakty są dzisiaj jakoby ukoronowaniem tego procesu dziejowego w dziedzinie stosunków polsko - ukraińskich, któremu nadano w swoim czasie miano normalizacji.</u>
  442 + <u xml:id="u-23.14" who="#komentarz">(Głos: Bo się pomylono.)</u>
  443 + <u xml:id="u-23.15" who="#PMudryj">Lecz na tym nie koniec, gdyż w tym samym czasie zaistniały jeszcze inne fakty, które biją w Ukraińców i drażnią ich uczucia narodowe, a które dotyczą odcinka polityki zagranicznej.</u>
  444 + <u xml:id="u-23.16" who="#PMudryj">Mam na myśli stanowisko polskich kół oficjalnych i polskiej opinii publicznej w sprawie Karpackiej Ukrainy.</u>
  445 + <u xml:id="u-23.17" who="#komentarz">(Głosy: Co to jest! Nie ma takiej. Gdzie ślubowanie?)</u>
  446 + <u xml:id="u-23.18" who="#PMudryj">Zdumiewająca jest nie przebierająca w środkach propaganda polskich agencyj telegraficznych i Polskiego Radia za przyłączeniem całego ukraińskiego Podkarpacia do państwa węgierskiego. Państwo to swoją wiekową polityką, stosowaną wobec tamtejszej ludności ukraińskiej, doprowadziło ją do nędzy materialnej i do poziomu żywego inwentarza roboczego.</u>
  447 + <u xml:id="u-23.19" who="#komentarz">(Głosy: Nieprawda.)</u>
  448 + <u xml:id="u-23.20" who="#PMudryj">Jabym tylko apelował do poruszonej już dziś sprawy znanej zresztą i ogólnie przyznawanej rycerskości Polaków, apelowałbym do niej w tym celu, aby Panowie byli łaskawi wysłuchać tego, co powiem.</u>
  449 + <u xml:id="u-23.21" who="#komentarz">(Głos: To kłamstwo. Przerywania.)</u>
  450 + <u xml:id="u-23.22" who="#PMudryj">Gdy dla tej ludności przyszły inne, lepsze czasy i gdy uśmiechnęła się dla niej perspektywa nowego życia pod swymi rządami narodowymi,</u>
  451 + <u xml:id="u-23.23" who="#komentarz">(Głos: Jakimi swymi?)</u>
  452 + <u xml:id="u-23.24" who="#PMudryj">to cały aparat państwowy polskiej propagandy zewnętrznej i wewnętrznej rozpoczął wielką akcję celem unicestwienia bytu karpackiej ziemi ukraińskiej jako jednostki autonomicznej Czechosłowacji (Głosy:* Nie ma takiej. To jest orientacja na Pragę. To jest polityka Berlina.) Ale i to nie wszystko, gdyż z komunikatów oficjalnych rządu ukraińskiego w Huszcie i z wiadomości podawanych przez prasę zagraniczną jako też z informacji zaczerpniętych z miejscowych źródeł obywatelskich dowiadujemy się, że...</u>
  453 + <u xml:id="u-23.25" who="#komentarz">(Ustąp skreślony przez Marszałka Sejmu na podstawie art. 42 ust. (2) regulaminu.)</u>
  454 + <u xml:id="u-23.26" who="#komentarz">(Wrzawa. Głosy:</u>
  455 + <u xml:id="u-23.27" who="#PMudryj">Ślubowanie Pan składał! Milczeć!)</u>
  456 + </div>
  457 + <div xml:id="div-24">
  458 + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszalek">Proszę Panów o spokój.</u>
  459 + </div>
  460 + <div xml:id="div-25">
  461 + <u xml:id="u-25.0" who="#PMudryj">Nie wolno zapominać, że naród ukraiński na podstawie wspólnoty krwi, wspólnoty tradycyj i wspólnoty ducha czuje się jednolitym organizmem narodowym bez względu na to, w jakim państwie i pod jakimi rządami on by nie żył.</u>
  462 + <u xml:id="u-25.1" who="#komentarz">(Oklaski na ławach ukraińskich.)</u>
  463 + <u xml:id="u-25.2" who="#PMudryj">Uczucia tej jedności narodowej nie złamie żadna siła...</u>
  464 + <u xml:id="u-25.3" who="#komentarz">(Oklaski na ławach ukraińskich.)</u>
  465 + <u xml:id="u-25.4" who="#PMudryj">Oto obecny stan faktyczny stosunków polsko-ukraińskich. Sprawa normalizacji w świetle tych faktów została pozbawiona wszelkich obiektywnych warunków realnego bytu...</u>
  466 + <u xml:id="u-25.5" who="#komentarz">(Głos:</u>
  467 + <u xml:id="u-25.6" who="#PMudryj">Hołówko był zwolennikiem normalizacji.)... z płaszczyzny realizmu przeniosła się w sferę teorii.</u>
  468 + <u xml:id="u-25.7" who="#komentarz">(Głos:</u>
  469 + <u xml:id="u-25.8" who="#PMudryj">Wy się boicie normalizacji. Za dużo wolności.)</u>
  470 + <u xml:id="u-25.9" who="#PMudryj">Wśród teraźniejszych nastrojów polsko-ukraińskich w terenie i przy znanej ogólnie grze politycznej na odcinku międzynarodowym, jakiej jesteśmy świadkami, znaczny odłam prasy polskiej ponownie wmawia w polską opinię publiczną, że ukraińska polityka w Polsce nie jest polityką samodzielną.</u>
  471 + <u xml:id="u-25.10" who="#komentarz">(Głos: Tak jest, nie jest samodzielną.)</u>
  472 + <u xml:id="u-25.11" who="#PMudryj">ale polityką inspirowaną ośrodkami obcych pozapaństwowych czynników.</u>
  473 + <u xml:id="u-25.12" who="#komentarz">(Głos: Jest partyjną.)</u>
  474 + <u xml:id="u-25.13" who="#PMudryj">Wobec takiego twierdzenia z tej wysokiej trybuny muszę zakomunikować co następuje: Ukraińska polityka narodowa, którą my, ukraińska reprezentacja parlamentarna i nasza organizacja polityczna, Ukraińskie Narodowo-Demokratyczne Zjednoczenie, prowadzimy, jest polityką samodzielną, wyłącznie ukraińską,</u>
  475 + <u xml:id="u-25.14" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  476 + <u xml:id="u-25.15" who="#PMudryj">dla której najwyższym imperatywem zawsze była, jest i będzie ukraińska racja narodowa.</u>
  477 + <u xml:id="u-25.16" who="#komentarz">(Oklaski na ławach ukraińskich.)</u>
  478 + <u xml:id="u-25.17" who="#PMudryj">Żadnych obcych inspiracji do takiej polityki nie potrzebujemy.</u>
  479 + <u xml:id="u-25.18" who="#komentarz">(Głosi Polityki niemieckiej. Inny głos: I czeskiej.)</u>
  480 + <u xml:id="u-25.19" who="#PMudryj">Jesteśmy narodem dojrzałym, narodem z wielką tradycją, narodem z wiarą w przyszłość.</u>
  481 + <u xml:id="u-25.20" who="#komentarz">(Oklaski na ławach ukraińskich.)</u>
  482 + <u xml:id="u-25.21" who="#PMudryj">Znaleźliśmy się w sytuacji, w której przychodzi nam żyć z wielkim trudem. Ale mimo wszystko chcemy żyć pełnią życia i żyć będziemy.</u>
  483 + <u xml:id="u-25.22" who="#PMudryj">I gdy wśród opisanych warunków weszliśmy pomimo wszystko do tych ciał ustawodawczych, zrobiliśmy to dlatego, ażeby tutaj stać na straży wszystkich praw swego narodu</u>
  484 + <u xml:id="u-25.23" who="#komentarz">(Oklaski na ławach ukraińskich.)</u>
  485 + <u xml:id="u-25.24" who="#PMudryj">i ażeby walczyć o stworzenie dla niego jak najmożliwszych warunków bytowania i rozwoju.</u>
  486 + <u xml:id="u-25.25" who="#PMudryj">Samo życie udowodniło, że żadne półśrodki w załatwianiu postulatów ukraińskich w Polsce do niczego pozytywnego nie doprowadzą.</u>
  487 + <u xml:id="u-25.26" who="#komentarz">(Wrzawa. Głos: Bo nie chcecie.)</u>
  488 + <u xml:id="u-25.27" who="#PMudryj">Problem ukraiński w Polsce wymaga gruntownego i radykalnego załatwienia, a jedyną formą rozwiązania tego problemu jest urzeczywistnienie drogą ustawodawczą autonomii terytorialnej dla wszystkich etnograficznych ziem ukraińskich w Państwie.</u>
  489 + <u xml:id="u-25.28" who="#komentarz">(Wrzawa. Oklaski na ławach ukraińskich. Głos: To jest nieuznawanie państwowości polskiej, która Was obowiązuje.)</u>
  490 + <u xml:id="u-25.29" who="#PMudryj">To jest zgodne z Konstytucją.</u>
  491 + <u xml:id="u-25.30" who="#komentarz">(Głos: Państwo w państwie. To podział Państwa.)</u>
  492 + <u xml:id="u-25.31" who="#PMudryj">Jest to żądanie, które wysuwaliśmy na czoło naszych postulatów politycznych w 1935 r. i za które będziemy walczyć w ramach legalnych, zgodnie z obowiązującym prawem, intensywnie i nadal. Jesteśmy przekonani, że tylko przy urzeczywistnieniu tego postulatu naszego stanie się możliwą prawdziwa normalizacja stosunków polsko — ukraińskich, będzie możliwym zaspokojenie wszystkich potrzeb narodu ukraińskiego i polskiego, zamieszkałych na terytoriach tego kraju autonomicznego...</u>
  493 + <u xml:id="u-25.32" who="#komentarz">(P. Ostafin: My, Polacy z Małopolski wschodniej, nie checmy tam autonomii, nam wystarczy Państwo Polskie w tej formie, jaka jest.)</u>
  494 + <u xml:id="u-25.33" who="#PMudryj">Gdyby było tak, że my musielibyśmy chcieć tego, co Pan chce, to myślę, że było by bardzo źle.</u>
  495 + <u xml:id="u-25.34" who="#komentarz">(P. Ostafin: To było by właśnie bardzo dobrze, nareszcie bylibyście dobrymi obywatelami Państwa.)</u>
  496 + <u xml:id="u-25.35" who="#PMudryj">Tylko Sejm i odpowiedzialny przed nim rząd terytorialny będą w stanie rozstrzygać z korzyścią dla obu stron wszystkie sprawy, jako też zadowalać całą ludność tych ziem we wszystkich dziedzinach życia kulturalnego, społecznego i we wszystkich skomplikowanych zagadnieniach socjalnych. Aby ten nasz postulat nie był tylko czczym frazesem, pod który można by wkładać różną treść, zamierzamy w najbliższym czasie dokładnie sprecyzować ten postulat i zgłosić go do laski marszałkowskiej w formie projektu ustawy o autonomii terytorialnej.</u>
  497 + <u xml:id="u-25.36" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  498 + <u xml:id="u-25.37" who="#PMudryj">Jak we wszystkich sprawach, tak i w tej kierujemy się przede wszystkim ukraińską racją narodową i podkreślamy, że ten nasz postulat wcale nie ma na celu jakichś zamaskowanych dążeń w kierunku osłabienia Państwa, lecz przeciwnie, ma on na oku właśnie najsprawiedliwsze i najgodniejsze rozwiązanie problemu ukraińskiego w Polsce i leży, naszym zdaniem, w interesie Państwa.</u>
  499 + <u xml:id="u-25.38" who="#komentarz">(Oklaski na ławach ukraińskich.)</u>
  500 + </div>
  501 + <div xml:id="div-26">
  502 + <u xml:id="u-26.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Sommerstein.</u>
  503 + </div>
  504 + <div xml:id="div-27">
  505 + <u xml:id="u-27.0" who="#PSommerstein">Wysoka Izbo! Dyskusja budżetowa ma zwykle ramy szerokie i nie zamyka się wyłącznie w granicach preliminarza budżetowego. Muszę skonstatować na wstępie, że dzisiejsza dyskusja budżetowa ma jeszcze o wiele szersze ramy, ramy tak szerokie, w których wiele problemów politycznych, a także gospodarczych, wiele punktów ideologicznych znajduje swoje wytyczne i omówienie. Zastrzegam sobie przy poszczególnych referatach budżetowych omówienie szczegółowe wszystkich postulatów i bolączek, jakie miałbym do przedstawienia imieniem ludności żydowskiej, którą mam zaszczyt reprezentować w tej Wysokiej Izbie. Szczupłe ramy regulaminowe 30 minut uniemożliwiają uczynienie tego w tej chwili, jak również poruszenie szeregu spraw ogólnej natury, a muszę ograniczyć się tylko do jednej sprawy natury ogólnej, sprawy żydowskiej, która dziś znalazła swój wyraz na wstępie w złożonej deklaracji posła generała Skwarczyńskiego.</u>
  506 + <u xml:id="u-27.1" who="#PSommerstein">Chcę jedną rzecz ogólnej natury poruszyć, a w szczególności sprawę, która wytknięta została zarówno w orędziu Pana Prezydenta, Głowy Państwa, rozwiązującym Sejm poprzedni, jak i w orędziu zwołującym Sejm obecny, t. j. sprawę zmiany ordynacji wyborczej. Stwierdzam, że ludność, którą mam zaszczyt reprezentować, wypowiadała się niejednokrotnie i wypowiada się w tej chwili za tak szeroką ordynacją wyborczą, która by wszystkim grupom społeczeństwa dała możność swobodnego wyboru swoich reprezentantów i wpływania w ten sposób na tok spraw publicznych. To podkreślaliśmy w Sejmie poprzednim i to stanowisko podkreślam w chwili obecnej.</u>
  507 + <u xml:id="u-27.2" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  508 + <u xml:id="u-27.3" who="#PSommerstein">Sądzę, że nie mówiłem, iż tylko Żydzi żądają dla siebie praw. To są prawa, które wszystkie grupy ludności reklamują dla siebie, a przede wszystkim chyba naród polski.</u>
  509 + <u xml:id="u-27.4" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  510 + <u xml:id="u-27.5" who="#PSommerstein">Będę i o Palestynie później mówił.</u>
  511 + <u xml:id="u-27.6" who="#komentarz">(Głos: Proszę adresować do Niemiec.)</u>
  512 + <u xml:id="u-27.7" who="#PSommerstein">Z tego adresu nie skorzystam.</u>
  513 + <u xml:id="u-27.8" who="#komentarz">(Głos: Dawniej korzystaliście.)</u>
  514 + <u xml:id="u-27.9" who="#PSommerstein">Nigdy!</u>
  515 + <u xml:id="u-27.10" who="#PSommerstein">W deklaracji swojej p. poseł i generał Skwarczyński omówił wytyczne, dotyczące również sprawy żydowskiej w Polsce. Stwierdził i powoływał się w tym kierunku na deklarację Obozu z lutego 1937 r. i na tezy specjalne Rady Naczelnej Obozu Zjednoczenia Narodowego. Mieliśmy już sposobność i w poprzednim Sejmie w związku z tymi deklaracjami zarówno w dyskusji budżetowej jak i poza nią sprecyzować stanowisko ludności żydowskiej w tej sprawie, w pierwszym rzędzie ją obchodzącej. Teraz chcę tylko z powodu szczupłości czasu w kilku punktach zaczepić o ten całokształt zagadnień planów, jakie mieszczą się w tych dokumentach, dziś przytoczonych przez p. generała Skwarczyńskiego. Sprawę emigracji zaakcentował p. generał Skwarczyński dwa razy — i w ustępie nie związanym bezpośrednio ze sprawą żydowską, i następnie w tej części przemówienia, która już dotyczyła bezpośrednio sprawy żydowskiej w Polsce, a zatem przywiązuje do niej wielką wagę. Stoimy na tym stanowisku, że emigracja nie może być rozwiązaniem kwestii żydowskiej w Polsce.</u>
  516 + <u xml:id="u-27.11" who="#komentarz">(Głos: Tylko.)</u>
  517 + <u xml:id="u-27.12" who="#PSommerstein">Ta rzecz nie da się załatwić w ten sposób.</u>
  518 + <u xml:id="u-27.13" who="#komentarz">(Głos: My się o to postaramy.)</u>
  519 + <u xml:id="u-27.14" who="#PSommerstein">Należy w pierwszym rzędzie ustalić, że nie ma w społeczeństwie żydowskim nikogo, kto by sabotował myśl emigracji jako takiej. Emigracja jest zjawiskiem gospodarczo — społecznym, emigracja była i będzie po wsze czasy, emigracja była wielka z tych ziem polskich przed wojną, emigrowali i Polacy, i Ukraińcy, i Żydzi.</u>
  520 + <u xml:id="u-27.15" who="#komentarz">(Głos: Za mało Żydów emigrowało.)</u>
  521 + <u xml:id="u-27.16" who="#PSommerstein">Nie wiem, czy Pan Kolega zna te cyfry, one były dość wielkie. Nie można zatem sprawy emigracji stawiać na gruncie ściśle politycznym, że od rozwiązania tego zagadnienia na terenie międzynarodowym zależy rozwiązanie sprawy żydowskiej w Polsce, zależą prawa obywatelskie ludności żydowskiej w Polsce. Przecież na terenie międzynarodowym emigracja jest zagadnieniem międzynarodowym. Sprawa eksportu ludzi — a tym jest emigracja — tak jak sprawa eksportu w dziedzinie przemysłu i handlu jest tematem międzynarodowych rozmów. Otwarcie poszczególnych terenów zależy od tych państw, które tymi terenami słabo przeludnionymi dysponują, zależy od porozumienia na terenie międzynarodowym, ażeby ta emigracja nie była zamknięta, ale żeby wrota imigracji były otwarte.</u>
  522 + <u xml:id="u-27.17" who="#komentarz">(Głos: Może Pan przyśpieszy.)</u>
  523 + <u xml:id="u-27.18" who="#PSommerstein">Na to my nie mamy wpływu. Państwa mają wpływ na terenie międzynarodowym. Na terenie międzynarodowym pierwszorzędnym zagadnieniem emigracyjnym, które bezpośrednio dotyczy ludności żydowskiej, jest sprawa Palestyny. To jest zagadnienie na terenie międzynarodowym i o to zabiegamy nie tylko u państwa mandatarnego, ale prosimy wszystkie instancje, ażeby to zagadnienie było rozwiązane w sensie stworzenia wielkiej żydowskiej Palestyny...</u>
  524 + <u xml:id="u-27.19" who="#komentarz">(Głos: Ale Palestyna do Panów nie przyjdzie, Panowie muszą do niej pójść.)</u>
  525 + <u xml:id="u-27.20" who="#PSommerstein">— w tej chwili Panu odpowiem — ażeby była stworzona w jak najszerszych rozmiarach ta siedziba narodowa, czy to państwo żydowskie w Palestynie. Ona do nas nie przyjdzie, słusznie, my prosimy o przeczytanie tych wszystkich publikacyj, w których są opisane dzieje naszego pionierstwa w Palestynie, ile krwi, mozołu i trudu poświęcili ci nasi młodzi ludzie, inteligenci, którzy tłukli kamienie i torowali drogi i stworzyli z Palestyny, kraju pustynnego, kraj kwitnący. Powołuję się na wszystkich tych panów z tego i poprzedniego Sejmu, którzy byli w Palestynie, powołuję się na wybitnych dziennikarzy i na wybitne osobistości, które po zwiedzeniu Palestyny wystawiły nam jak najchlubniejsze świadectwo pracy kolanizatorskiej, a zarazem największych ofiar na ołtarzu odrodzenia ziemi Palestyńskiej.</u>
  526 + <u xml:id="u-27.21" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  527 + </div>
  528 + <div xml:id="div-28">
  529 + <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">Proszę Panów Posłów nie przeszkadzać.</u>
  530 + </div>
  531 + <div xml:id="div-29">
  532 + <u xml:id="u-29.0" who="#PSommerstein">To jest nasz postulat żydowski — Palestyna. I my prosimy wszystkich, aby ten postulat jak najgoręcej popierali. Stwierdzamy z tego miejsca, że począwszy od 13 łipca 1925 r., od pamiętnego listu ówczesnego ministra Spraw Zagranicznych ś.p. Aleksandra Skrzyńskiego do prezesa światowej organizacji syjonistycznej b. p. Nahuma Sokołowa, od tego czasu jest poparcie każdoczesnego rządu polskiego na terenie międzynarodowym w sprawie Palestyny. Prosimy o dalsze poparcie, bo uważamy, że w Palestynie jedynie może być stworzona ta szeroka siedziba narodowa dla społeczeństwa żydowskiego i tam mogą znaleźć przyrodzone warunki istnienia szerokie warstwy społeczeństwa żydowskiego.</u>
  533 + <u xml:id="u-29.1" who="#PSommerstein">Ale nie można, Wysoka Izbo, popełniać drugiego błędu, tj. łączyć sprawy emigracji, jej możliwości, jej tempa ze sprawą dyskryminacji obywatelskiej i prawnej obywateli danego państwa.</u>
  534 + <u xml:id="u-29.2" who="#PSommerstein">Nie można stawiać tezy, że im większe będzie prześladowanie, im więcej się zepchnie na dół, jak mówił dziś p. Dudziński, i im bardziej stworzy się tymczasowych obywateli z</u>
  535 + <u xml:id="u-29.3" who="#komentarz">4 milionów Żydów — dodał nam p. Dudziński co najmniej 600.000,</u>
  536 + <u xml:id="u-29.4" who="#PSommerstein">bo tyle nie mamy — tym prędsza będzie emigracja. Przecież nie od nas zależą ramy i tempo emigracji. I proszę nie wyciągać wniosków z tego, co się dzieje w sąsiednim państwie, z tych barbarzyństw i okrucieństw, z tego palenia synagog i pastwienia się w bezecny sposób nad bezbronną ludnością. Słyszeliśmy tu przedtem okrzyki, z których mogę wnioskować, że Panowie nie idą i nie chcą pójść tym szlakiem. Pamiętamy słowa nieśmiertelnego wieszcza polskiego, który powiedział: — „Gdzie przeszły stopy tego widziadła, niczym jest klęska wiosek albo grodów, cała kraina w mogiłę zapadła.</u>
  537 + <u xml:id="u-29.5" who="#PSommerstein">I ten głos protestu i oburzenia, który brzmi w całym świecie od Stolicy Apostołskiej i najwybitniejszych głów Kościoła, dostojników kościelnych i uczonych aż do naczelników państw i rządów — jest wskaźnikiem, że nie tędy jest droga, że prześladowania nie otworzą szerszych dróg emigracji, że prześladowania dają tylko markę barbarzyństwa. Ludzkość nie zginęła i wielkie idee nie zginęły, brutalność nie zwycięży na długą metę, a na krzywdzie i na cierpieniach nikt niczego nie zbudował. Znam naszych braci, ich ofiara wstrząsnęła sumieniem świata.</u>
  538 + <u xml:id="u-29.6" who="#PSommerstein">Przechodzę do rzeczy dalszej. Nie można z jednej strony występować przeciw gwałtom, przeciw wygrywaniu sprawy żydowskiej jako instrumentu walki partyjnej przeciw anarchizacji żyda publicznego, a z drugiej strony wprowadzać ograniczenia ludności żydowskiej w myśl znanych, cytowanych dziś tez Obozu Zjednoczenia Narodowego.</u>
  539 + <u xml:id="u-29.7" who="#PSommerstein">Wysoka Izbo! Nie można tych rzeczy oddzielać. Jedno jest prawo, jedna jest praworządność. Słusznie powiedział dziś p. Stahl: niezależny od prawa — zbrodniarz, niezależny od moralności — degenerat. To jest to, co widzimy u sąsiada na zachodzie, to są rzeczy, o których przed chwilą mówiłem, to jest to dzikie, brutalne przerzucanie tysięcy ludzi obywateli polskich przez granicę, pędzenie wśród nocy, nieraz pod gradem kul, średniowiecze się rumieni. I Panie Kolego pośle Dudziński. Pan mówił o Zbąszyniu, Pan pytał, co będzie, czy ci ludzie, tam trzymani w obozie, zostaną w kraju, a ja pytam, kiedy nareszcie ten obóz będzie zwinięty. Ja Panu powiem, że dla nas było objawieniem to stanowisko ludności polskiej, Judu polskiego w Poznańskiem, na Pomorzu i Śląsku, te wyrazy współczucia, te łzy i te drobne datki najbiedniejszych, którzy szli z pomocą tym ofiarom brutalnego teutońskiego wyczynu. Objawiła się dusza polska, w którą wierzymy, która jest nieśmiertelna i nie da się złowić w pęta nienawiści.</u>
  540 + <u xml:id="u-29.8" who="#PSommerstein">Nie można tych rzeczy oddzielać i dlatego nie można mówić tylko o tym, co się dzieje na wszechnicach. Ostatni skrytobójczy mord na lwowskim uniwersytecie, którego ofiarą padł młody student Żyd b. p. Karol Zellermajer, mord nad wyraz brutalny, dziki, dokonany pod osłoną ciemności wieczornej i eksterytorialności, mord ten wstrząsnął sumieniem publicznym w Polsce. Ale te rzeczy wzajemnie się zahaczają. Gwałt może być w każdej dziedzinie. Gwałt może być fizyczny, gwałt jest moralny, gwałtem są obelgi, gwałtem jest plamienie dobrego imienia narodu i deptanie godności poszczególnego człowieka, gwałtem jest skazanie na śmierć głodową, gwałtem jest zamknięcie dla młodzieży wszelkiego dostępu, gwałtem jest wytworzenie tej atmosfery rozpaczy i depresji, w której człowiek jak zwierz ścigany nie wie, dokąd ma iść, w jakim celu żyje, jakie jego jutro, jakie dziś. Dlatego sądzę, że tu zachodzi wielkie nieporozumienie. Należy jasno sobie uświadomić, że każde bezprawne ograniczenie, każda dyskryminacja sprzyja atmosferze gwałtu i brutalności, prowadzi do anarchii.</u>
  541 + <u xml:id="u-29.9" who="#PSommerstein">Nieporozumienie dalsze zachodzi w tym, że nie można stać na straży litery i ducha Konstytucji, jak to p. generał Skwarczyński dziś powiedział — i to jest słuszne — przestrzegać przepisów Konstytucji, podpisanej przez Wielkiego Pierwszego Marszałka Polski, a równocześnie mówić o ograniczeniu prawnym obywatela Żyda wbrew art. 7 Konstytucji, który mówi, że ani pochodzenie, ani wyznanie, ani narodowość nie mogą ograniczać wpływu na sprawy publiczne</u>
  542 + <u xml:id="u-29.10" who="#komentarz">(Głos: Procesy komunistyczne.)</u>
  543 + <u xml:id="u-29.11" who="#PSommerstein">i wbrew art. 9, który deklaruje, że Państwo dąży do harmonijnego zespolenia wszystkich obywateli dla współdziałania na rzecz dobra powszechnego. Na tym stanowisku my stoimy i stać będziemy. Naszą — „magna charta” jest magna charta Państwa Polskiego, tj. ustawa zasadnicza. I jak długo ta ustawa zasadnicza obowiązuje, tak długo deklarujemy gotowość do ponoszenia wszelkich obowiązków jako obywatele, wszelkich ofiar na rzecz Państwa, wszelkich ofiar na rzecz armii, która jest zbrojnym ramieniem Rzeczypospolitej i gwarantuje ład i bezpieczeństwo granic i istnienia Państwa Polskiego. Ale domagamy się pełni praw obywatelskich, domagamy się realizacji art. 7, domagamy się realizacji art. 9 Konstytucji.</u>
  544 + <u xml:id="u-29.12" who="#PSommerstein">Wysoka Izbo! Moment ostatni. Życie, rzeczywistość to jest wszechwładny pan, którego nie można ująć w formułki tych czy innych przepisów, tej czy innej ideologii, zwłaszcza jeżeli chodzi o sprawy gospodarcze. Panta rei — wszystko płynie — te słowa filozofa greckiego, zacytował wczoraj p. Wicepremier Kwiatkowski. Rzeczywiście, stan jest płynny w całym świecie i w sprawach wielkich, politycznych, ustrojowych, płynne są granice, czy nawet istnienie poszczególnych państw i wielkie są problemy międzynarodowego życia gospodarczego. Niedawny przykład katastrofy Czechosłowacji utwierdził i wyjaśnił dwie wielkie prawdy: pierwsza prawda, że nie układami, nie sojuszami, nie pisanymi umowami stoi byt, egzystencja i bezpieczeństwo państwa i prawda druga, że na przemocy, na gnębieniu tej, czy innej mniejszości nie można budować przyszłości państwa. Może to się udaje w czasach spokojnych, normalnych, ale nie w czasach nadzwyczajnych, gdy chodzi o wysiłek całego narodu, wszystkich obywateli państwa, gdy państwo musi być utożsamione z ogółem obywateli i żąda wysiłku mobilizacji, wojennej czy pokojowej, wszystkich obywateli.</u>
  545 + <u xml:id="u-29.13" who="#PSommerstein">Wysoka Izbo! Tą drogą — wedle oświadczenia p. Ministra Becka — kroczy polityka polska, uniezależniając się od przymierzy i sojuszów, własnymi siłami, samodzielnością gospodarczą Państwa i drogą zespolenia wszystkich obywateli z Państwem stwarzając mobilizację pogotowia na każdy wypadek i na każdą potrzebę. I w tym duchu p. Premier Składkowski niedawno, bo w dyskusji na Komisji Budżetowej przy rozpatrywaniu budżetu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, zdaje się że w lutym, czy w styczniu 1938 r. nakreślił w kilku słowach stosunek większości do mniejszości. Powiedział: — „Naród polski powinien uważać, ażeby w przejawach jego zewnętrznych do mniejszości stosunek był zawsze godny tradycji i godny wielkiego ducha tęgo narodu”. Tu odezwały się na komisji głosy: Słusznie. — „Dlatego wszelkiego rodzaju objawy nienawiści czy zniecierpliwienia ze strony narodu polskiego do mniejszości uważam, że są ciężkim błędem, który wcześniej czy później na Polsce zemścić się musi. Błędem jest domaganie się specjalnych praw dla większości narodowej polskiej, bo przecież dowodzi to braku zaufanie we własne siły”. A w innym miejscu: — „Każdy obywatel w Polsce ma prawo do spokojnego życia”, po czym zaznaczył p. Premier wśród oklasków komisji: „Stwierdzam kategorycznie niezłomną wolę Rządu polskiego pójścia dalszą drogą życzliwości, jednakowych praw dla wszystkich obywateli Państwa oraz drogą utrzymania spokoju”. My sądzimy, że ta droga, nakreślona niedawno przez Szefa Rządu, prowadzi do stworzenia tych podstaw niezmiennych i trwałych, na których ma być oparty byt zmartwychwstałego niepodległego Państwa Polskiego, które ma się przeobrazić w Polskę wielką, mocarstwową i potężną, ale sprawiedliwą.</u>
  546 + <u xml:id="u-29.14" who="#PSommerstein">Wysoka Izbo! W ostatnich dniach, niemal może tego samego dnia, padły dwa młode życia żydowskie: na uniwersytecie lwowskim, pod hasłem ciemnej nienawiści, tej nienawiści, o której tak pięknie wypowiedział się ks. Kardynał Hlond: — „Największą potwornością naszych czasów jest wyniesienie nienawiści do hasła zasady i obowiązku. Trafiały się zawsze wypadki nienawistnych czynów, dziś atoli przeżywamy okres gloryfikacji i kanonizacji nienawiści”. Wśród huraganu tej nienawiści padł młody student żydowski, któremu hołd składam z tej trybuny.</u>
  547 + <u xml:id="u-29.15" who="#komentarz">(Głos: A ilu polskich studentów padło? Inny głos: Mińsk Mazowiecki.)</u>
  548 + <u xml:id="u-29.16" who="#PSommerstein">W tym samym mniej więcej czasie przy włączaniu starej ziemicy polskiej czadeckiej wśród trzech żołnierzy polskich, którzy śmiercią żołnierską padli na polu chwały w obronie Ojczyzny i wytyczenia granic nowych, szerszych, padł strzelec rezerwowy podhalański b. p.</u>
  549 + <u xml:id="u-29.17" who="#PSommerstein">Ozjasz Storch. Na pogrzebie dowódca dywizji płk. Kustroń oświadczył między innymi: — „Ta śmierć ma głębsze znaczenie. Jest ona jako symbol w spółżyciu obu narodów. Symbol tej śmierci zrozumiały jest obu warstwom obywatelskim. Polacy i Żydzi potrafią nie tylko być prawymi i wiernymi obywatelami swojej Ojczyzny, ale potrafią także złożyć ofiarę z tego, co jest najdroższe, ofiarę ze swego młodego życia i ze swojej krwi serdecznej. Żydzi zrozumieją, że Polska jest dobrą matką dla wszystkich swych synów.” Oby słowa te były rzeczywistością, oby słowa te i te czyny, które zrodziły te słowa, były wytyczną współżycia, były wytyczną załatwienia sprawy żydowskiej w Polsce.</u>
  550 + </div>
  551 + <div xml:id="div-30">
  552 + <u xml:id="u-30.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Pankiewicz.</u>
  553 + </div>
  554 + <div xml:id="div-31">
  555 + <u xml:id="u-31.0" who="#PPankiewicz">Wysoka Izbo! — „Długotrwały deficyt w bilansie handlowym stanowi dużą trudność i duże obciążenie” — stwierdził p. Wicepremier we wczorajszym swoim przemówieniu, dając tym samym wyraz obawie, że niebezpieczeństwo deficytu handlowego zagraża naszemu gospodarstwu narodowemu przez czas dłuższy. I istotnie jest to niebezpieczeństwo bliskie i realne, które jednakże w naszych warunkach z łatwością mogłoby być usunięte przez realizację jednego z postulatów, wysuniętych przez p. Wicepremiera, a mianowicie — „równego dostępu wszystkich narodów cywilizowanych do źródeł surowców egzotycznych”, czyli uzyskanie przez Polskę kolonij na własność.</u>
  556 + <u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(Oklaski</u>
  557 + <u xml:id="u-31.2" who="#PPankiewicz">.</u>
  558 + <u xml:id="u-31.3" who="#komentarz">)</u>
  559 + <u xml:id="u-31.4" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Długosz.)</u>
  560 + <u xml:id="u-31.5" who="#PPankiewicz">Bez kolonij walka z deficytem handlowym będzie niezwykle utrudniona. Jeżeli dotychczas potrafiliśmy zachować równowagę między importem a eksportem, to zawdzięczamy nadwyżce naszego wywozu nad przywozem do krajów kontynentu europejskiego. Wymiana handlowa ze źródłami surowców egzotycznych, tj. z Ameryką, Azją, Afryką i Oceanią była i jest wybitnie deficytowa. Saldo ujemne naszego handlu zamorskiego w okresie ostatnich lat 14, tj. od r. 1925 do 1937 włącznie wyraża się olbrzymią sumą 4.220.000.000 zł, z których 207 milionów zł przypada na r. 1936 i 231 milionów zł na r. 1937. Handel z krajami europejskimi nabiera coraz bardziej charakteru kompensacyjnego. Kraje te, nie wyłączając znanej z wierności zasadom liberalnym Anglii, coraz konsekwentniej stosuje politykę kupowania tyle, ile sprzedają. Nasuwa się przeto pytanie, z jakich źródeł mamy czerpać środki na pokrycie naszych niedoborów z krajami, wytwarzającymi surowce egzotyczne i będącymi w większości wypadków koloniami państw europejskich.</u>
  561 + <u xml:id="u-31.6" who="#PPankiewicz">Pod względem wysokości dochodu społecznego na głowę jesteśmy dzisiaj poza Rosją Sowiecką jednem z najbiedniejszych narodów Europy, zmuszonym jednakże płacić bogatym narodom kolonialnym rokrocznie ciężki haracz w postaci setek milionów złotych za surowce kolonialne.</u>
  562 + <u xml:id="u-31.7" who="#PPankiewicz">Za same surowce włókiennicze i wyroby z nich zapłaciliśmy w roku ubiegłym 348 milionów zł, przy wywozie w tym dziale wynoszącym 69 milionów zł. Robimy w ostatnich czasach duże wysiłki w kierunku uprzemysłowienia Polski, ale dla naszego przemysłu wcale nie jest obojętną rzeczą czy za kilo bawełny płacimy 1 zł, czy też 1,80 zł, a dla całego naszego gospodarstwa narodowego jeszcze większe znaczenie posiada fakt czy za bawełnę płacimy polskimi złotymi, czy też obcą walutą, czy bawełna została wyprodukowana na polskiej plantacji i czy została sprowadzona do Gdyni na polskim statku przez polskiego kupca. Badania przeprowadzone w paru krajach produkujących bawełnę wykazały, iż przy odpowiedniej organizacji własnych plantacyj można było by otrzymywać surowiec bawełniany blisko za połowę tej ceny, jaką się płaci na giełdach bawełnianych świata. Własne zatem kolonie to wielki krok naprzód w dziele uprzemysłowienia Polski.</u>
  563 + <u xml:id="u-31.8" who="#PPankiewicz">A teraz sprawa emigracji. Głębokość przewrotu, dokonanego na wsi polskiej przez ograniczenia imigracyjne amerykańskie i europejskie, nie ustępuje w swych skutkach prawdziwej rewolucji.</u>
  564 + <u xml:id="u-31.9" who="#PPankiewicz">W ostatnich latach przed wojną do jednych tylko Stanów Zjednoczonych emigrowało z terytorium dzisiejszej Rzeczypospolitej przeciętnie około 200.000 osób rocznie, z czego mniej więcej połowa przypadała na wychodźtwo polskie; a połowa na mniejszości narodowe. Była to — powtarzam — liczba przeciętna, bo w r. 1912/13 przybyło do Stanów Zjednoczonych samych Polaków 185.000. Po wojnie emigracja do Stanów Zjednoczonych osiągnęła swoje maksymum w r. 1921, dochodząc do 90.000 osób. W następnych latach szybko maleje i począwszy od r. 1931 stabilizuje się na poziomie tysiąc paruset osób rocznie. Słowem, z powodu zamknięcia drzwi przez Stany Zjednoczone na jednym tylko odcinku naszej emigracji w ciągu ostatnich lat dziesięciu zaoszczędzono około 2 milionów osób, inaczej mówiąc, podaż robotników na polskim rynku pracy, w porównaniu z czasami przedwojennymi, wzrosła o dwa miliony osób.</u>
  565 + <u xml:id="u-31.10" who="#PPankiewicz">Do Niemiec samych obieżysasów z b. Kongresówki i Małopolski wyjeżdżało około 500.000 rocznie. Po wojnie wychodźtwo sezonowe do Rzeszy wyrażało się cyfrą około 100.000, a później stopniowo ustało zupełnie, powiększając podaż na polskim rynku pracy o dalszych 500.000 osób rocznie. Najbardziej ucierpiał na zamknięciu granicy niemieckiej powiat wieluński, który jeszcze w r. 1930 osiągnął z emigracji do Niemiec około 10 milionów zł dochodu. Podobne koleje przechodziło nasze wychodźtwo prawie do wszystkich krajów zamorskich i europejskich, jak Kanada, Dania, Szwajcaria i inne. Każdy z tych krajów stopniowo zamykał swoje podwoje, zwiększając odpowiednio podaż rąk roboczych na polskim rynku pracy. Nowe tereny emigracyjne, jak Francja i Łotwa, tylko w nieznacznej części mogły zastąpić rynki imigracyjne o takiej pojemności, jak Stany Zjednoczone lub Niemcy. Skończyły się również po wojnie ruchy migracyjne ludności polskiej wewnątrz państw zaborczych, tworzące przed wojną duże ośrodki polskie w dali od ziem historycznie i etnograficznie polskich. Np. skupisko w Westfalii i Nadrenii, liczące przed wojną przeszło 500.000 Polaków.</u>
  566 + <u xml:id="u-31.11" who="#PPankiewicz">Jeżeli podsumujemy wszystkie pozycje naszego wychodźtwa przedwojennego, to się okaże, że prawie cały przyrost naturalny w granicach naszej Rzeczypospolitej był pochłaniany przez emigrację i że około 2 milionów rodzin w Polsce w znacznej części lub w całości opierało swój byt na zarobkach uzyskanych na emigracji. Tylko wielkim napływem dolarów amerykańskich, marek niemieckich i innych walut zagranicznych, którego źródłem była emigracja, tłumaczy się zjawisko paradoksu gospodarczego, jakim były przedwojenne ceny ziemi w Polsce. Ceny te przewyższały nieraz ceny ziemi w zachodniej Europie i nie wytrzymywały żadnej kalkulacji handlowej. Nic też dziwnego, że bez ustaw o reformie rolnej większa własność topniała jak śnieg.</u>
  567 + <u xml:id="u-31.12" who="#PPankiewicz">Po wojnie źródła dopływu pieniędzy z emigracji zaczęły gwałtownie wysychać, powodując łącznie z postępującym rozdrobnieniem gospodarstw wiejskich ogólną pauperyzację wsi i częstokroć degenerację fizyczną ludności. Chleb żytni zniknął już ze stołu małorolnego i bezrolnego chłopa. Zastąpiły go ziemniaki. Nic też dziwnego, że gruźlica na wsi stała się chorobą nagminną i że w konsekwencji tej wzrastającej ciągle nędzy chłopa polskiego daje się zauważyć poważny spadek przyrostu naturalnego, tego przedmiotu naszej dumy jako czynnika siły i dowodu tężyzny rasy. Z 18,5 na 1.000 w r. 1925 przyrost naturalny zmniejszył się do 12,0 na 1.000 w r. 1936 i do 10,9 na 1.000 w r. 1937.</u>
  568 + <u xml:id="u-31.13" who="#PPankiewicz">Walkę z tą zastraszającą nędzą wsi można będzie skutecznie przeprowadzić jedynie przez skierowanie do przemysłu co najmniej paru milionów byłych lub niedoszłych naszych wychodźców, których ograniczenia imigracyjne skazały na bezrobocie i głód, ale stworzenie dla nich warsztatów pracy w dużej mierze zależy od — „równego dostępu wszystkich narodów cywilizowanych do źródeł surowców egzotycznych”, czyli od uzyskania kolonij na własność.</u>
  569 + <u xml:id="u-31.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  570 + <u xml:id="u-31.15" who="#PPankiewicz">A nie zapominajmy, że napór młodych pokoleń wzrasta obecnie z roku na rok. Młodzieży w wieku od lat 15 — 19, czyli tej młodzieży, która wchodzi w życie i żąda pracy, mieliśmy w r. 1932 przeszło 3 miliony, w r. 1935 — tylko około 2.400.000. Rok 1935 wykazuje przyrost najmniejszy, ale począwszy od r. 1936, kiedy wpływ lat wojennych niweluje się coraz bardziej, liczba tej młodzieży zaczyna wzrastać i osiągnie swoje przypuszczalne maksymum w r. 1943. W r. 1936 młodzieży tej mieliśmy około 2.500.000, w 1937— około 2.700.000, w 1938 mamy ponad 3 miliony, w r. 1939 będziemy mieli około 3.400.000, w 1940 — ponad 3.500.000, w 1941 — około 3.750.000, w 1942 — około 3.850.000 i w 1943 — 3.900.000 do 4 milionów, czyli blisko o milion więcej niż w roku bieżącym. Te cyfry są przeraźliwie mocne w swej wyrazistości. Nakładają one na nas obowiązek gruntownego przebudowania Polski od podstaw i to w czasie możliwie niedługim. Dla mnie nie ma groźniejszego zjawiska od widoku młodego 25-letniego człowieka, który jeszcze nie pracował.</u>
  571 + <u xml:id="u-31.16" who="#PPankiewicz">I tutaj znowu wypływa zagadnienie uprzemysłowienia Polski i związanej z tym zagadnieniem kwestii — „równego dostępu wszystkich narodów cywilizowanych do źródeł surowców egzoty cznych”, czyli wypływa ponownie sprawa uzyskania kolonij na własność. To nasze dążenie do kolonij datuje się nie od dzisiaj. Mamy w przeszłości piękne tradycje Beniowskiego, króla Madagaskaru, Strzeleckiego, znanego badacza krajów zamorskich, któremu zawdzięczamy uwiecznienie imienia Kościuszki w Alpach Australijskich i Szolca - Rogozińskiego, pioniera kolonialnego w nowoczesnym tego słowa znaczeniu i pierwszego eksploratora Kamerunu w latach 1882 — 86, eksploratora korzystającego w pełni z poparcia naszych wielkich pisarzy Prusa - Głowackiego i Sienkiewicza.</u>
  572 + <u xml:id="u-31.17" who="#PPankiewicz">Po wojnie idea kolonialna przebojem zdobywa polską opinię publiczną. Dzisiaj konieczność zdobycia kolonij przez Polskę głosi z uporem i wiarą przeszło 800.000 członków Ligi Morskiej i Kolonialnej, głoszą liczne jednostki i zrzeszenia z Ligą Morską i Kolonialną nie związane. Wyznawcami tej idei stali się również członkowie Rządu i sam Rząd Rzeczypospolitej.</u>
  573 + <u xml:id="u-31.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  574 + <u xml:id="u-31.19" who="#PPankiewicz">Pamiętamy wszyscy wielkie wrażenie, jakie w całym świecie wywołało wystąpienie Ministra Spraw Zagranicznych płk Becka w Genewie w sprawie surowców kolonialnych. Obecnie został zrobiony krok dalszy przez przypomnienie Polsce i całemu światu o konieczności „równego dostępu wszystkich narodów cywilizowanych do źródeł surowców egzotycznych” Sądzę tylko, iż w myśl programowych założeń Obozu Zjednoczenia Narodowego należy tezy, wysunięte przez p. płk. Becka w Genewie i obecnie przez p. Wicepremiera Kwiatkowskiego w Sejmie, przełożyć na język zrozumiały dla zwykłego śmiertelnika, to jest, że Polska kolonie otrzymać musi i że w walce o ten postulat nie ustanie ani na chwilę.</u>
  575 + <u xml:id="u-31.20" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  576 + </div>
  577 + <div xml:id="div-32">
  578 + <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekDlugosz">Udzielam głosu p. ks. Lubelskiemu.</u>
  579 + </div>
  580 + <div xml:id="div-33">
  581 + <u xml:id="u-33.0" who="#PksLubelski">Wysoki Sejmie! Niedawno, ho 11 listopada hr., obchodziliśmy uroczystość 20-lecia powstania naszej Najjaśniejszej Rzeczypospolitej. Obchodziliśmy ją z żywą radością i z tą szlachetną dumą, żeśmy tych 20 lat niepodległości nie zmarnowali. Stworzyliśmy wielką, potężną, bohaterską armię, która jest najlepszą gwarantką naszej niepodległości, która jest bastionem cywilizacji chrześcijańskiej w dzisiejszych czasach w środkowej i wschodniej Europie. Stworzyliśmy szkolnictwo polskie, ustaliliśmy granice, a w obecnym roku tego dwudziestolecia rozszerzyliśmy te granice o tak nam drogą ziemię piastowską Śląska Zaolziańskiego, o potężne nasze Tatry i przepiękne Pieniny. Potężniej jeszcze oprze się nasz Orzeł Biały na turniach granitowych naszych Tatr i rozpostrze swe skrzydła, by bronić Najjaśniejszej Rzeczypospolitej przed każdym wrogiem i przed każdą napaścią. Stworzyliśmy Gdynię, stworzyliśmy Mościce, budujemy wielką zaporę wodną w Rożnowie, a obecnie z wielkim rozmachem budujemy Centralny Okręg Przemysłowy, który ma być wzmożeniem naszego potencjału obronnego i gospodarczego. A wczoraj słyszeliśmy wielkie plany p. Wicepremiera Kwiatkowskiego w nowych inwestycjach.</u>
  582 + <u xml:id="u-33.1" who="#PksLubelski">Ale obok tych dodatnich, potężnych faktów, które wskazują, żeśmy nie zmarnowali tych 20 lat naszej niepodległości, jeszcze wiele jest w naszej Ojczyźnie, w naszym Państwie do zrobienia, jeszcze czekają nas wielkie zadania ażeby stworzyć Polskę potężną i wielką Słyszeliśmy tu już kilkakrotnie dzisiaj o wprost tragicznym położeniu wsi w dzisiejszych czasach. Przed trzema laty p. Wicepremier Kwiatkowski, gdy obejmował swój wysoki urząd, w czarnych kolorach przedstawił nam w Sejmie poprzednim położenie wsi polskiej. Muszę stwierdzić na podstawie obserwacji i na podstawie dzisiejszych mów, że to położenie wsi polskiej w niczym na lepsze się nie zmieniło, że niedostatek dolega szerokim masom włościańskim, że nieraz brak żywności, obuwia i najpotrzebniejszych rzeczy. Nic dziwnego, że choroby zaczynają dziesiątkować tę ludność, że przyrost naturalny, jak to przedstawił mój przedmówca, zaczyna spadać.</u>
  583 + <u xml:id="u-33.2" who="#PksLubelski">Ale obok tego wieś trapią jeszcze inne kłopoty. Wieś czuje się pokrzywdzona obecną ordynacją wyborczą i domaga się najrychlejszej zmiany, ażeby mogła wziąć udział w życiu państwowym. Tutaj muszę stwierdzić, że gdyby Rząd chciał, to poprzedni Sejm uchwaliłby chętnie zmianę ordynacji wyborczej.</u>
  584 + <u xml:id="u-33.3" who="#komentarz">(Głos:</u>
  585 + <u xml:id="u-33.4" who="#PksLubelski">Niebardzo.)</u>
  586 + <u xml:id="u-33.5" who="#PksLubelski">Wieś czuje się pokrzywdzona także tym, że gdy chce swoich zdolniejszych synów wysyłać do szkoły średniej i wyższej, musi opłacać wysokie opłaty szkolne, których absolutnie w bardzo wielu wypadkach nie jest w stanie pokryć i dlatego dzisiaj do rzadkości należy uczeń szkoły średniej albo uczeń uniwersytetu, pochodzący z ubogiej warstwy włościańskiej. Wieś także rozgoryczona jest tym bezrobociem, zwłaszcza młode pokolenie rwie się do pracy, a tymczasem bezrobocie zabija w nim ducha i tężyznę fizyczną i sprowadza często na manowce, tym bardziej że żywioły bezbożnicze i komunistyczne nie spoczywają, ale destrukcyjnie oddziaływują na tę młodzież.</u>
  587 + <u xml:id="u-33.6" who="#PksLubelski">Powstaje Centralny Okręg Przemysłowy. My się z tego okręgu bardzo cieszymy i nie ma Polaka, którego by nie radowała ta Stalowa Wola, Mielec czy Dębica, czy inne ośrodki przemysłowe. Ale jako kapłan i obywatel konstatuję z boleścią, że w tym okręgu przemysłowym zaczyna się szerzyć pijaństwo w zastraszający sposób. I tutaj pod tym względem władze muszą wkroczyć, ponieważ podawanie w małych naczyniach alkoholu, następnie pozwalanie na zakładanie szynków w wielkiej liczbie przyczynia się, do rozpijania ludności. Co mi z tego, że chłop i robotnik zarabia, skoro potem w dużym procencie zostawia to w karczmie. Co mi z tego, że przyniesie pożytek swoją pracą i dostanie za to pieniądze, skoro potem wskutek pijaństwa niszczeje sam moralnie, duchowo i fizycznie Dlatego też tutaj interwencja ze strony władz administracyjnych jest konieczna, jeżeli chcemy uchronić ludność polską włościańską i robotniczą, która stanowi podstawę narodu, od depresji moralnej i zdegenerowania fizycznego.</u>
  588 + <u xml:id="u-33.7" who="#PksLubelski">Na polu oświaty także dużo w Polsce zrobiono. Muszę z pewną satysfakcją powiedzieć, że w ostatnich trzech latach zmieniło się w Polsce pod tym względem na lepsze. Ale jeszcze przeszło pół miliona dzieci mamy bez szkół, ponieważ brak szkół, brak sił nauczycielskich etatowych nie pozwala tej młodzieży na pobieranie nauki. I znów, jeżeli chcemy mieć Polskę silną i potężną, to musimy się starać, aby w tej Polsce była oświata, by w młodym pokoleniu nie było nikogo, który by — chcąc się uczyć — nie miał sposobności i możności nauki. A jeżeli mówi się o szkole, to muszę podnieść także konieczność lepszego uposażenia nauczycielstwa powszechnego, które pracuje nieraz w najtrudniej szych warunkach, w budynkach, które nie odpowiadają zupełnie pojęciu szkoły i potrzebom tej szkoły. Tak samo wymaga zmiany na lepsze szkolnictwo średnie. I tam są wielkie braki, wielkie narzekania, wielki niedostatek i dlatego też musimy zdobyć fundusze na oświatę, jeżeli chcemy mieć Polskę wielką i potężną.</u>
  589 + <u xml:id="u-33.8" who="#PksLubelski">Następnie, jeżeli chodzi o świat pracy, to i tu potrzebne są pewne zmiany. Wprawdzie, jak słyszeliśmy wczoraj z ust p. Wicepremiera, stan zarobków się polepszył, ale w bardzo wielu przedsiębiorstwach i państwowych i prywatnych robotnik zarabia poniżej słusznego wynagrodzenia, tak że absolutnie z tych 2 lub 3 zł, czy nawet 1,50 zł wyżyć nie może. Jeżeli się mówi, że nie ma pieniędzy na większe płace robotnika, że przez to upadnie przemysł, to chcę zaznaczyć, że bardzo często nie ma pieniędzy dla robotnika, a są pieniądze na wielkie płace dyrektorów</u>
  590 + <u xml:id="u-33.9" who="#komentarz">(Oklaski.),</u>
  591 + <u xml:id="u-33.10" who="#PksLubelski">na wielkie tantiemy dla członków rady nadzorczej.</u>
  592 + <u xml:id="u-33.11" who="#PksLubelski">Jeżeli przejdziemy do świata urzędniczego, który to świat również nieraz w bardzo ciężkich warunkach pracuje, to muszę stwierdzić, że bolączką tego świata urzędniczego jest krzywdząca, w najwyższym stopniu antyspołeczna ustawa uposażeniowa z 1934 r.,</u>
  593 + <u xml:id="u-33.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  594 + <u xml:id="u-33.13" who="#PksLubelski">ustawa, która wyższym urzędnikom, mającym dość duże płace, w każdym razie aż nadto wystarczające, pododawała jeszcze rozmaite wysokie dodatki funkcyjne, a niższym i średnim funkcjonariuszom uposażenie to znacznie zmniejszyła. Jeżeli chcemy, aby świat urzędniczy był zadowolony, jeżeli chcemy od niego domagać się pracy, musi ta ustawa uposażeniowa z 1934 r. jak najprędzej być zmieniona. Dziwię się, że do tego czasu ona nie została zmieniona, nie została usunięta. P. Wiceminister Grodyński w 1936 r. jeszcze obiecał nam na Komisji Skarbowej, że przyjdzie z nową ustawą uposażeniową, niestety, do tego czasu tej nowej ustawy nie ma i świat urzędniczy, funkcjonariusze państwowi w najwyższym stopniu są rozgoryczeni. I nic dziwnego, jeżeli urzędnik nie ma z czego żyć, jeżeli nie ma z czego wychować i wykształcić swoich dzieci. Słyszeliśmy tu wczoraj zdanie piękne, zdanie trafne, że największym bogactwem Polski — to ludzie i słyszeliśmy również o tym, że największym bogactwem Polski, naszą nadzieją jest młode pokolenie. Tymczasem przyrost naturalny wskutek tych warunków strasznych nie tylko na wsi, nie tylko w sferach robotniczych, ale także i w sferach urzędniczych coraz bardziej maleje i boję się, że gdyby tak pod tym względem dalej iść miało, możemy dojść do katastrofy. Dlatego też pod tym względem najrychlej potrzebna jest zmiana.</u>
  595 + <u xml:id="u-33.14" who="#PksLubelski">Wczoraj p. Wicepremier Kwiatkowski złożył oświadczenie, że podatek specjalny nie będzie dotyczył gorzej płatnych urzędników. Ja bym uważał, że ten podatek specjalny należy znieść dla urzędników do V stopnia wyłącznie, ponieważ wszyscy ci urzędnicy znajdują się przeważnie w trudnych warunkach życiowych. Następnie jeżeli się mówi, że nie ma pieniędzy na poprawę losu urzędników, to świat urzędniczy, ten średni i niższy, tego nie rozumie. Oni mówią, że jeżeli są pieniądze na wielkie płace dygnitarzy państwowych i jeżeli są pieniądze na dodatki funkcyjne, i jeżeli są pieniądze na wysokie dodatki reprezentacyjne i na wiele innych rzeczy, to także muszą się znaleźć na to, ażeby ten urzędnik, ten funkcjonariusz niższy i średni mógł owocnie pracować i żyć tak, jak człowiek.</u>
  596 + <u xml:id="u-33.15" who="#PksLubelski">Poruszona była także sprawa przemysłu, sprawa dla Polski bardzo ważna. Ja tutaj ograniczę się do paru uwag. Uważam, że przemysł dotyczący obrony Państwa, przemysł wojenny powinien być upaństwowiony, a przemysł, który z przemysłem wojennym ma ścisły związek, jak przemysł naftowy, przemysł węglowy i przemysł hutniczy, powinien być unarodowiony. Taki stan, jak obecnie, zagraża obronności Państwa Polskiego, a w razie wojny może spowodować katastrofalne skutki.</u>
  597 + <u xml:id="u-33.16" who="#PksLubelski">Następnie uważam, że raz trzeba skończyć z kartelami. Słyszeliśmy tutaj wczoraj oświadczenie, że Rząd wystąpił z projektem ustawy o prawie kartelowym. P. Minister Kwiatkowski, gdy obejmował swój urząd przed 3 laty oświadczył, że zabierze się do karteli. I zabrał się do tych małych, mniej szkodliwych, a te wszystkie wielkie kartele zostały i dalej działają na szkodę Państwa. Jadąc przez Polskę można spotkać takie wielkie obiekty przemysłowe, jak rafineria nafty w Glinniku Mariampolskim, w Limanowej, które są teraz zamknięte, rdzewieją i porastają trawą wskutek właśnie karteli. I dlatego jeżeli mamy ożywić przemysł, to raz trzeba skończyć z kartelami.</u>
  598 + <u xml:id="u-33.17" who="#komentarz">(Głos:</u>
  599 + <u xml:id="u-33.18" who="#PksLubelski">To nie dlatego.)</u>
  600 + <u xml:id="u-33.19" who="#PksLubelski">P. Premier Składkowski wczoraj oświadczył gotowość współpracy z Sejmem i apelował do tej współpracy. Jestem głęboko przekonany, że cały Sejm będzie współpracował z Wysokim Rządem i odniesie się do tego Rządu, który jest Rządem polskim, z zaufaniem.</u>
  601 + <u xml:id="u-33.20" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  602 + <u xml:id="u-33.21" who="#PksLubelski">Ale chcielibyśmy także, żeby Wysoki Rząd miał zaufanie do Sejmu. To zaufanie w ostatnich czasach dość silnie zostało poderwane w opinii społecznej przez dekrety. Ja wiem, że niektóre dekrety były konieczne, że z niektórymi dekretami trudno było czekać, zwłaszcza z dekretami, dotyczącymi ziem przyłączonych. Ale mam to głębokie przekonanie, że z niektórymi dekretami, zwłaszcza z dekretem prasowym, można było zaczekać, by go Sejm uchwalił i by nie było tych zadraśnięć i skrępowania prasy, która jest ważnym czynnikiem w życiu publicznym. (P. Dölinger:* 20 lat czekaliśmy.)</u>
  603 + <u xml:id="u-33.22" who="#PksLubelski">Wysoki Sejmie! Polskę czekają wielkie i trudne zadania i ażeby zrealizować te wielkie i trudne zadania, ażeby w dzisiejszych czasach Polska wyszła z tego położenia nie tylko obronną ręką, ale i wzmocniona, musi być współpraca wszystkich czynników, musimy się wszyscy zjednoczyć do wspólnej, harmonijnej pracy.</u>
  604 + <u xml:id="u-33.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  605 + <u xml:id="u-33.24" who="#PksLubelski">Ja całą duszą jestem za tym zjednoczeniem (Oklaski.), bo tylko w jedności siła. Ale musimy sobie zdawać sprawę, że ażeby dążyć do tego zjednoczenia, musimy tu w Sejmie dać przykład.</u>
  606 + <u xml:id="u-33.25" who="#komentarz">(Glosy: Czekamy na Księdza.)</u>
  607 + <u xml:id="u-33.26" who="#PksLubelski">Dzielimy się tu, proszę Panów. Jedni panowie należą do Obozu Zjednoczenia Narodowego, drudzy nie, ale jednym i drugim przyświeca wielka idea służby Ojczyźnie.</u>
  608 + <u xml:id="u-33.27" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  609 + <u xml:id="u-33.28" who="#PksLubelski">I jestem głęboko przekonany, że tak samo p. generałowi Skwarczyńskiemu przyświeca ta wielka idea, jak i jego kontrkandydatowi w Wilnie gen. Żeligowskiemu. Ale chciałbym, proszę Panów, ażeby Panowie zdawali sobie sprawę z tego, że Polska w obecnych stosunkach to nie tylko Obóz Zjednoczenia Narodowego (Oklaski.), ażeby Panowie zdawali sobie sprawę z tego, że Polska to wielkie 35-milionowe Państwo, że Polska to naród blisko 35-milionowy z wielką przeszłością i kulturą, że Armia, to wspólne nasze dobro (Oklaski.), to wspólne nasze ukochanie, że autorytety Pana Prezydenta i Pana Marszałka Rydza-Śmigłego muszą stać ponad wszystkimi swarami partyjnymi (Oklaski.), że te autorytety są własnością całego Państwa Polskiego i całego narodu polskiego. Jeżeli Panowie chcecie dążyć i do zjednoczenia politycznego, to musicie Panowie mieć dużo wspaniałomyślności, dużo wielkoduszności, która cechuje ludzi szlachetnych i wielkich. Ja życzę Polsce prawdziwego zjednoczenia ideowego.</u>
  610 + <u xml:id="u-33.29" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  611 + </div>
  612 + <div xml:id="div-34">
  613 + <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekDlugosz">Głos ma p. Jahoda-Żółtowski.</u>
  614 + </div>
  615 + <div xml:id="div-35">
  616 + <u xml:id="u-35.0" who="#PJahodaZoltowski">Wysoka Izbo! Słuchając programu planu 15-letniego, jako mieszkaniec miasta czekałem z niecierpliwością, kiedy padną słowa: urbanizacja, polonizacja, unarodowienie życia gospodarczego. Przyznam się szczerze, że gdy słowa te padły przy 4-tym dopiero okresie, gdy pierwsza refleksja myślowa mówiła, że będzie to dopiero za lat 10 — opanowało mnie przygnębienie. Prawo przekory, o którym wspomniał p. Wicepremier, rządzi bowiem tak samo i ludzkimi myślami. I taka uparta myśl wystukiwała mi rytmicznie: lat 10, lat 10, 10 lat, a tymczasem wszystko płynie. Za 10 lat może i z dzisiejszego programu niewiele zostać śladu.</u>
  617 + <u xml:id="u-35.1" who="#PJahodaZoltowski">Jeżeli jednak przyjmiemy, że za 10 lat mogło by nie być z tego śladu, to musimy przyjąć dwie alternatywy, że albo pod działaniem nieprzychylnych sił zewnętrznych program ten nie będzie w całości zrealizowany, albo stanie się zgoła coś odwrotnego, że zostanie on właśnie wydatnie skrócony w czasie i to talk wydatnie, jak zostało wydatnie przyśpieszone zakończenie pierwszego cyklu inwestycyjnego. Jeżeli dalej przyjąć musimy za pewnik, że program gospodarczy, jeżeli jest realny, a spotyka się z wyraźnymi siłami działającymi czy to z zewnątrz, czy też niezależnymi od naszej woli — zawsze realizowany jest w tempie przyśpieszonym, gdyż inaczej grozi mu załamanie, to musimy wówczas przyjść do przekonania, że zagadnienie urbanizacji i unarodowienia miast dojdzie z konieczności do szybkiego i radykalnego rozwiązania znacznie szybciej, niż to pierwotnie się projektowało.</u>
  618 + <u xml:id="u-35.2" who="#PJahodaZoltowski">P, Wicepremier przy innej okazji zakreślił wyraźnie postulat, że struktura ludnościowa musi w Polsce ulec przebudowie, że z pracy na roli utrzymać się może jedynie połowa ludności Państwa. Przez okres 20-lecia państwowości naszej nie zbliżaliśmy się do tego ideału niestety, lecz raczej z roku na rok oddalaliśmy się. Jeżeli więc przyjmiemy, że przez najbliższe 10 lat nie dołożymy specjalnie wielkiego wysiłku w tym kierunku, to gdy w chwili obecnej osiągnięcie zakreślonej równowagi wyraża się zwiększeniem ludności miast o 60%, to niestety za lat 10 osiągnięcie takiej równowagi będzie już wymagało zwiększenia tej ludności o 100%.</u>
  619 + <u xml:id="u-35.3" who="#PJahodaZoltowski">Ale wszystko płynie — za lat 10 może się okazać, że ideałem będzie nie stosunek pół na pół, lecz stosunek 2/3 w miastach do 1/3 na wsi, czyli niemal właśnie stosunek wręcz odwrotny do obecnego. Że takie ujęcie sprawy jest już więcej niż prawdopodobne, wskazują na to dwie okoliczności: duży przyrost ludności, którego nie mamy chyba najmniejszego zamiaru hamować, i przykład naszych sąsiadów z zachodu. Niemcy w ciągu 50 lat odwróciły stosunek ludności miejskiej do wiejskiej. Taki stosunek, jaki my posiadamy obecnie, miały Niemcy lat temu 80. Jesteśmy wyraźnie daleko w tyle i musimy to bardzo prędko nadrobić. Musimy zdjąć z bark rolnictwa nadmiar czynnie zatrudnionych, musimy się z tym śpieszyć, bo inaczej każdy grosz wkładany w wieś będzie właściwie groszem grubo mniej produktywnie ulokowanym, aniżeli ten sam grosz w mieście, a kto wie, czy nawet nie stanie się zupełnie nieproduktywny. Reforma rolna w tych warunkach byłaby tylko paliatywem, nic w gruncie rzeczy nie dającym.</u>
  620 + <u xml:id="u-35.4" who="#PJahodaZoltowski">Zdaję sobie sprawę, że faktycznie problem urbanizacji jest tak palący, że musi on być rozwiązywany przy okazji każdej innej planowej akcji. Przykład taki mamy w Centralnym Okręgu Przemysłowym. C. O. P. urbanizuje się w szybkim tempie, bo nie sposób, by mogło być inaczej. Ale obawiam się jednego, żeby nie było tam zbyt wiele inicjatywy prywatnej, opartej o weksle, które — jak to p. Wicepremier wspominał — pójdą do protestu. Wprawdzie p. Wicepremier wspominał o tym, że kredyty budowlane nie będą ograniczone, że Bank Gospodarstwa Krajowego uruchomi kredyty średnio-terminowe dla przemysłu i rzemiosła, ale zachodzi pytanie, czy to wystarczy, aby proces urbanizacji i unarodowienia miast mógł odbywać się w takim stopniu, byśmy, gdy przyjdzie jego kolej jako na zagadnienie czołowe, nie byli bardziej wstecz niż obecnie.</u>
  621 + <u xml:id="u-35.5" who="#PJahodaZoltowski">Jeżeli przejrzymy plan najbliższego 3-lecia, to widać z niego wyraźnie, co się już ma dziać w następnej trzylatce, mianowicie że 27,5% przeznacza się na komunikację, a rolnictwo dostanie podwójną kwotę 105 milionów złotych, oprócz sum przewidzianych w budżecie. P. Wicepremier wspomniał jeszcze o gotowości dopłaty około 50 milionów dla zrealizowania kredytu długoterminowego dla drobnych rolników.</u>
  622 + <u xml:id="u-35.6" who="#PJahodaZoltowski">I tutaj ciśnie mi się na usta pytanie, czy nie było może możliwości zrealizowania takiegoż długoterminowego kredytu dla drobniejszej inicjatywy prywatnej przemysłowo-rzemieślniczej. Jeżeli p. Wicepremier powiada i słusznie: człowiek, fachowiec, nie dyletant, to musimy sobie zdać sprawę z faktu, że tego rodzaju człowiek w Polsce nie rozporządza dzisiaj najczęściej wystarczającym kapitałem, aby móc swoją inicjatywę zrealizować bez weksli, które pójdą tylko dlatego do protestu, że były zbyt krótkie terminy. To pytanie znajduje tym bardziej uzasadnienie, że całkowite zrealizowanie odpowiedniej dla takiego kredytu instytucji wymaga w całości sumy o wiele mniejszej i skromniejszej, niż przewidywana ona jest dla rolnictwa jako jednorazowa dopłata.</u>
  623 + <u xml:id="u-35.7" who="#PJahodaZoltowski">Kredyt w Polsce jest funkcją najsłabiej rozwiniętą. W dodatku bankowość nasza nigdy nie stawiała na człowieka, stawiała zawsze na zabezpieczenie rzeczowe, stąd płynie głównie objaw, że kredyty bankowe dawały stosunkowo zbyt słabe efekty gospodarcze. Kredyt otrzymywał nie ten, co miał inicjatywę i powinien był go otrzymać, ale ten, kto mógł dać zabezpieczenie.</u>
  624 + <u xml:id="u-35.8" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
  625 + <u xml:id="u-35.9" who="#PJahodaZoltowski">Proszę mnie źle nie rozumieć. Jestem przeciwnikiem filantropijnej działalności Skarbu Państwa, jak i p. Wicepremier, nie mogę się jednak powstrzymać od! zauważenia, że w budżecie dobroczynności tej jeszcze kresu nie położono. Przyznaję lojalnie, że jest jej o wiele mniej niż dawniej, ale i to, co zostało, liczy się w dalszym ciągu na miliony. Zawsze będziemy świadkami rozłażenia się poważnych kwot bez należytego efektu gospodarczego, jeżeli dyspozycja tymiż kwotami należeć będzie do różnych ośrodków.</u>
  626 + <u xml:id="u-35.10" who="#PJahodaZoltowski">P. Wicepremier przestrzegał przed szukaniem przykładów u obcych. Jestem w tym szczęśliwym położeniu, że mój przykład zaczerpnąć mogę jednak z działalności przedwojennego, a polskiego, a więc własnego samorządu, jakim był Wydział Krajowy Galicyjski. Sejm Krajowy powołał swego czasu instytucję, której zadaniem było uprzemysłowienie dzisiejszej Małopolski, instytucję opartą o stałą dotację ze Skarbu Krajowego. Rezultat tej akcji był na owe czasy bardzo korzystny. Niestety, wojna przekreśliła dalszy ciąg tej akcji, skromne resztki istnieją jeszcze w postaci Małopolskiego Funduszu Przemysłowego. Chodziło by więc o to, by Fundusz ten nie tylko restytuować, ale rozciągnąć jego działalność na cały obszar Państwa i obarczyć go zadaniem popierania średniej i drobnej wytwórczości, a więc popierania drobnego przemysłu, rzemiosła, chałupnictwa, czy przemysłu domowego. Już samo skoncentrowanie przewidzianych w preliminarzu budżetowym na te cele sum stanowić może niezłą podstawę do uruchomienia tego rodzaju instytucji. Dalsza pomoc może nawet nadać całej akcji znacznie żywsze tempo, a co za tym idzie i większy efekt gospodarczy. Musimy sobie bowiem jasno i otwarcie powiedzieć, że drobne przetwórstwo przemysłowe nie może być pozostawione własnej inicjatywie, bo nie rozporządza ono nawet minimalnymi wolnymi kapitałami, a ponadto, że i tu planowość poczynań jest nieodzowna. Jako przykład zacytuję chociażby stosunki panujące w województwie krakowskim. Województwo to wciśnięte pomiędzy uprzemysłowiony Śląsk od zachodu i rozbudowujący się Centralny Okręg Przemysłowy od wschodu, posiada rozdrobnienie gospodarstw rolnych największe na ziemiach polskich, ponadto nieurodzajne okolice górskie i małourodzajne podgórskie. Na czoło więc zagadnień rejonu tego wysuwają się właśnie sprawy zdjęcia z roli nadmiaru ludności.</u>
  627 + <u xml:id="u-35.11" who="#PJahodaZoltowski">Zdjęcie to musi być trwałe, a nie przypadkowe i nie koniunkturalne. Wprawdzie szereg robót publicznych, jakie niewątpliwie będą prowadzone, wniesie może chwilową ulgę, ale po ich ukończeniu problem ten wystąpi z większą jeszcze ostrością. W województwie krakowskim stanowczo nie można czekać 10 lat na szerszą akcję urbanizacyjną i unarodowienia życia gospodarczego. Jeżeli jednak do akcji tej na terenie Podkarpacia przystąpi się dość szybko, to będzie ona nie tylko łatwiejszą, ale i skuteczną, a przede wszystkim grubo tańszą.</u>
  628 + <u xml:id="u-35.12" who="#PJahodaZoltowski">Nie wyobrażam sobie, aby drogą emigracji krajowej można było zagadnienie to rozwiązać, obejmie ona w najlepszym wypadku tylko nieznaczną część ludności, resztę nadmiaru trzeba będzie pozostawić na miejscu, starając się o stworzenie dla niej nowych źródeł egzystencji. Zagadnienie to nie jest nowe. Problem ten był już rozwiązany przez przedwojenny samorząd galicyjski, który pozostawił po sobie całe zagłębia drobnego przetwórstwa. Jeżeli więc dorobek ten w znacznej części poszedł na marne, to dlatego, że akcja została przerwana i nie jest właściwie na nowo podjęta. Trzeba ją zaś podjąć, nie tylko dla ratowania tego, co pozostało, ale również dlatego, że jest to dzisiaj nakazem zupełnie specyficznych warunków gospodarczych.</u>
  629 + <u xml:id="u-35.13" who="#PJahodaZoltowski">Podobne warunki znaleźć możemy i w innych województwach, może mniej jaskrawe, ale też domagające się szybkiej interwencji. Zogniskowanie więc akcji popierania drobnego przetwórstwa przemysłowego, rzemieślniczego w specjalnie do tego powołanym ośrodku dyspozycji, opartym o fundusze publiczne, jest tak pilną koniecznością, że środki na ten cel, środki w dodatku stosunkowo nie tak znaczne, muszą się znaleźć i to równocześnie ze środkami na uruchomienie długoterminowego kredytu dla drobnego rolnictwa.</u>
  630 + <u xml:id="u-35.14" who="#PJahodaZoltowski">Dopiero równolegle przeprowadzona akcja na terenie drobnego warsztatu pracy rolnej, jak i przemysłowo-rękodzielniczego da w sumie rezultat pozytywny, o jaki nam przecież chodzi.</u>
  631 + <u xml:id="u-35.15" who="#PJahodaZoltowski">Tutaj pozwolę sobie zwrócić się do kolegów rolników, którzy może nie doceniają konieczności takiej kolaboracji. Twierdzę, że jedynie taka współpraca miasta i wsi może dać wyjście nadmiarowi ludności, obarczającej dzisiaj rolę.</u>
  632 + <u xml:id="u-35.16" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  633 + <u xml:id="u-35.17" who="#PJahodaZoltowski">Wsi nie można uprzemysławiać ze szkodą dla interesu rolnictwa, tym bardziej, że można to uczynić w pełnej harmonii z interesami mieszkańców miast. I tylko taka kolaboracja miałaby piękne zadanie do spełnienia właśnie przez kreowanie jednego ośrodka dyspozycji, o jaki obecnie zabiegam. Kreowanie specjalnego funduszu popierania drobnej wytwórczości przemysłowej i rzemieślniczej uważam za sprawę bardzo pilną i palącą. Pragnę również zwrócić uwagę, że przyśpieszy to poważnie realizację planu urbanizacji i unarodowienia miast i miasteczek, będzie to niejako zadatkiem, że zagadnienie to jest doceniane praktycznie i istotnie, a nie tylko teoretycznie przez postawienie go na dość odległym etapie ogólnego planu gospodarczego.</u>
  634 + <u xml:id="u-35.18" who="#PJahodaZoltowski">Z prawdziwą przyjemnością usłyszałem również z ust p. Wicepremiera, że sprawy kulturalne nie będą spychane na dalszy plan. Jako wysłannik do tej Izby miasta, które słusznie pretenduje do miana polskich Aten, muszę zaznaczyć, że sprawy te leżą mi równie silnie na sercu. Daleki jestem od zaściankowości, ale właśnie dlatego pozwalam sobie podkreślić, że Krakowowi należy okazać o wiele więcej względów, niż mu dotąd okazywano. Postulaty nauki starej Wszechnicy Jagiellońskiej, postulaty kulturalne miasta nie były nigdy nadmierne, można je śmiało scharakteryzować jako zbyt umiarkowane i skromne, ale właśnie też dlatego winny one być w pierwszej linii realizowane.</u>
  635 + <u xml:id="u-35.19" who="#PJahodaZoltowski">Położenie dzisiejsze Krakowa pomiędzy dwoma centrami przemysłowymi jako stolicy kultury Polski wskazuje na konieczność szerszego uwzględnienia jego potrzeb. Uważam za szczęśliwy zbieg okoliczności, że miasto moje leży geograficznie w tym właśnie miejscu, bo nie potrzebujemy zaczynać pracy od początku. Pozwolę sobie nawet zaryzykować twierdzenie, że gdyby Kraków ze swoją nauką i kulturą nie leżał tam, gdzie go ongiś Krak założył, to dziś, w obecnej sytuacji dwóch okręgów przemysłowych, musielibyśmy myśleć o jego tam właśnie zbudowaniu. Jestem więc głęboko przekonany, że nie ujmując w niczym ważności innych miast polskich, jednak postulaty starej stolicy Piastów i Jagiellonów spotykać się będą zawsze z przychylnym traktowaniem ze strony Wysokiego Rządu.</u>
  636 + <u xml:id="u-35.20" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  637 + </div>
  638 + <div xml:id="div-36">
  639 + <u xml:id="u-36.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Witwicki.</u>
  640 + </div>
  641 + <div xml:id="div-37">
  642 + <u xml:id="u-37.0" who="#PWitwicki">Wysoki Sejmie! Chcę dotknąć tej odwiecznej rany, która zwie się sprawą ukraińską w jej obecnie najbardziej bolesnym punkcie. Pragnę uczynić to jak najbardziej oględnie. Będę wolny od wszelkich uprzedzeń i od wszelkiej przesady, nie będę niczego od siebie naświetlał. Przez moje usta będą mówić fakty, fakty może być nazbyt realistyczne. Ale zbyt to poważne są sprawy, ażeby do nich można podchodzić jedynie na podstawie kategorii uczucia. Wrażenie momentu opanować musimy pełnią rozumu i rozwagi i tą głęboko ujętą racją polityczną, którą w pierwszym rzędzie kierować się winna taka instytucja, jaką jest parlament w Państwie. A ta racja wymaga, ażeby te fakty mogły być tutaj omówione z całą prawdą i z całą otwartością.</u>
  643 + <u xml:id="u-37.1" who="#PWitwicki">Chcę sumiennie wykonać tutaj oto na tym miejscu swój obowiązek i chcę przedstawić grozę obecnej sytuacji. Mam na myśli wypadki, których smutną widownią w ostatnich tygodniach był Lwów i był kraj, który w tej Izbie reprezentuję.</u>
  644 + <u xml:id="u-37.2" who="#komentarz">(P. Wymysłowski: Jaki kraj? Polski kraj. Polskę Pan reprezentuje.)</u>
  645 + <u xml:id="u-37.3" who="#PWitwicki">Nie przeczę. Dziwnym dziwem już w lecie bieżącego roku dawały się słyszeć w kraju złowieszcze pomruki tych wstrząsów głębokich, które następnie przeżyliśmy. Oto nie wiadomo z jakich źródeł poczęły przychodzić do nas wiadomości, że oto w takiej a takiej kooperatywie ukraińskiej wykryto skład broni, że w tej oto cerkwi znaleziono amunicję, że u tych a tych działaczy ukraińskich, między innymi u mnie, znaleziono karabiny maszynowe. (Głos:* To było znane w roku 1930.) Ale dziś jesteśmy w 1938 r. Doszło do tego, że organa urzędowe uważały za swój obowiązek zdementować te wieści. Równocześnie aranżowano wiece antiukraińskie z bojowymi hasłami antiukraińskimi. Równocześnie cała prawie prasa polska pełna była nieusprawiedliwionych i nieuzasadnionych inwektyw pod adresem narodowego ruchu ukraińskiego, na przykład, że całe życie organizacyj ukraińskich społecznych i gospodarczych to jest jeden wielki warowny obóz, który szykuje orężną rozprawę — dosłownie — z Państwem Polskim.</u>
  646 + <u xml:id="u-37.4" who="#PWitwicki">Po tym psychologicznym przygotowaniu przyszły wypadki, które, jasna rzecz, wymagają bliższego omówienia. Rozpoczęły się formalnie wyprawy bojowe na ukraińskie instytucje społeczne, gospodarcze i oświatowe. Poczynało się to w ten sposób, że na ulice w centrum miasta wychodziły setki młodzieży polskiej, wśród niej wielu studentów i uczniów szkół wyższych, każdy prawie z jakąś bronią, poczynając od kamieni, a kończąc na pewnych sprzętach żelaznych. I tak uzbrojone grupy młodzieży ciągnęły pod ukraińskie instytucje i tam dokonywały bojowych wyczynów, a więc tłukły szyby, wyłamywały żaluzje, wyważały drzwi wchodowe, wybijały okna, niszczyły urządzenia sklepowe, podpalały sklepy, biły i raniły ich funkcjonariuszy. W jednym tylko dniu 3 listopada takiemu atakowi uległo 10 sklepów Masłosojuza we Lwowie.</u>
  647 + <u xml:id="u-37.5" who="#komentarz">(Przerywania. Głos: Wyście palili sterty.)</u>
  648 + <u xml:id="u-37.6" who="#PWitwicki">Za to odpowiedzieli ci, którzy to zrobili.</u>
  649 + <u xml:id="u-37.7" who="#komentarz">(Głos: Nie odpowiedzieli, bo uciekli do Czechosłowacji.)</u>
  650 + <u xml:id="u-37.8" who="#PWitwicki">Ja nie wiem kto uciekł, ale wiem tylko, że w tej sprawie było dużo wyroków sądowych, które takie poczynania napiętnowały i osądziły.</u>
  651 + <u xml:id="u-37.9" who="#PWitwicki">Temu losowi uległ Rewizyjny Sojusz Ukraińskich Kooperatyw, temu losowi uległo seminarium duchowne, do którego wtargnęli młodzi ludzie i poniszczyli obrazy, m. in. obraz Chrystusa.</u>
  652 + <u xml:id="u-37.10" who="#PWitwicki">Dzień następny nie tylko nie przyniósł odprężenia w tej sytuacji, ale przyniósł nasilenie tych wypadków. Oto na uniwersytecie odbył się wiec akademicki i stąd ruszyły oddziały po kilkuset ludzi pod ukraińskie instytucje, a więc pod: Ukraiński Centrobank, Narodną Torhowlę, Narodną Hostynnycię, wydawnictwo ukraińskiej prasy — „Nowy Czas”, — „Proświtę”, Księgarnię Towarzystwa imienia Tarasa Szewczenki i redakcję — „Diła”, na Zorię, Stowarzyszenie rzemieślników ukraińskich, na realność Dnistru, przy ul. św. Zofii itd. itd. Tam rozegrały się już prawdziwe bitwy i długotrwałe oblężenia. Z jednej strony tłum nacierających młodych ludzi, z drugiej strony kilkuset obrońców, którzy bronili majątku swych instytucyj i swego życia.</u>
  653 + <u xml:id="u-37.11" who="#komentarz">(Głos: Co za epopea?)</u>
  654 + <u xml:id="u-37.12" who="#PWitwicki">A obok stała policja piesza i konna, kilkudziesięciu albo i stu kilkudziesięciu ludzi i nikogo nie upominała, nikogo nie usuwała, nikogo nie aresztowała, w ogóle nie czyniła niczego, aby rozproszyć atakujący tłum. Co więcej, kiedy napór wzmagał się, policja wpadła do lokali, np. — „Nowego Czasu”, Ukraińskiego Centrobanku i tam aresztowała tych właśnie, którzy się przed atakiem bronili.</u>
  655 + <u xml:id="u-37.13" who="#komentarz">(Wrzawa. Głos: A kto krzyczał: Precz z Lachami.)</u>
  656 + <u xml:id="u-37.14" who="#PWitwicki">Potem przeprowadzono w tych lokalach rewizję, a po przeprowadzeniu rewizji lokal przedstawiał obraz pełnego zniszczenia i pełnej ruiny. I kiedy ostatecznie tych aresztowanych winowajców pokazano atakującemu tłumowi, tłum się uspokoił, fala gniewu opadła, ulica się uspokoiła.</u>
  657 + <u xml:id="u-37.15" who="#PWitwicki">Chcę stwierdzić jedną niezbitą okoliczność, a mianowicie, że o tych wszystkich atakach były poinformowane organa bezpieczeństwa, że one wiedziały o odbywanych wiecach i uchwalanych rezolucjach, że na ich oczach rozwijały się te wielosetne pochody i demonstracje, na oczach organów bezpieczeństwa dokonywały się te ataki. Stwierdzić musimy, że organa bezpieczeństwa temu nie zapobiegły i nie dały należytej ochrony instytucjom ukraińskim. Co więcej, zamiast dać pomoc napadniętym, pod swoją ochroną pozwalały na odbywanie się tych ataków i zamachów.</u>
  658 + <u xml:id="u-37.16" who="#PWitwicki">Żądamy, by władze państwowe bez względu na taki czy inny kierunek polityczny wykonały swój zasadniczy obowiązek względem nas, to jest dały nam zabezpieczenie naszego mienia i życia, bo to jest dobre nasze prawo i to jest fundamentalny obowiązek Państwa.</u>
  659 + <u xml:id="u-37.17" who="#komentarz">(Głos: Przypominamy art. 6 Konstytucji.)</u>
  660 + <u xml:id="u-37.18" who="#PWitwicki">Żądamy równocześnie pociągnięcia do odpowiedzialności winowajców i żądamy wynagrodzenia szkód.</u>
  661 + <u xml:id="u-37.19" who="#PWitwicki">Przystępuję do tego, co się dzieje w kraju. Oto w drugiej połowie października zaczęły zjawiać się we wsiach lotne oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza. Przyjeżdżały do wsi niespodziewanie.</u>
  662 + <u xml:id="u-37.20" who="#komentarz">(Głos: Mieli zawiadamiać?)</u>
  663 + <u xml:id="u-37.21" who="#PWitwicki">A dlaczego nie mieliby? (Głos: Mieli prosić o pozwolenie?) Na wiadomość o tym cała prawie ludność męska uciekała ze wsi i chowała się po sąsiednich lasach i wsiach.</u>
  664 + <u xml:id="u-37.22" who="#komentarz">(Głos: Dlaczego uciekała?)</u>
  665 + <u xml:id="u-37.23" who="#PWitwicki">Bo miała świadomość tego, co ją czeka.</u>
  666 + <u xml:id="u-37.24" who="#komentarz">(Głosy: Jaką świadomość? Jak żołnierz polski przyjeżdża, to ludność ucieka? Prowodyrzy uciekali.)</u>
  667 + <u xml:id="u-37.25" who="#PWitwicki">Nie wszyscy. Mężczyźni uciekali.</u>
  668 + <u xml:id="u-37.26" who="#komentarz">(Głos: Byli winni widocznie.)</u>
  669 + <u xml:id="u-37.27" who="#PWitwicki">Jeżeli byli winni, to powinni byli stanąć przed sądem.</u>
  670 + <u xml:id="u-37.28" who="#komentarz">(Głos: Jakby mieli czyste sumienie, nie uciekaliby.)</u>
  671 + <u xml:id="u-37.29" who="#PWitwicki">Przybywszy do wsi, ci ludzie, w szczególności ci przywódcy, wyciągali z kieszeni gotowe kartki, wykazy instytucyj ukraińskich, wykazy ich organizatorów i pracowników, otaczali ich mieszkania, wyciągali ich z domów i poddawali doraźnej egzekucji.</u>
  672 + <u xml:id="u-37.30" who="#komentarz">(Głos: Kiedy Pan mówił, że do lasu uciekali.)</u>
  673 + <u xml:id="u-37.31" who="#PWitwicki">Kto wiedział, to uciekał.</u>
  674 + <u xml:id="u-37.32" who="#PWitwicki">Przeważna część Polaków formułuje swój program odnośnie sprawy powiedzmy ruskiej w ten sposób, że chce pozwolić nam rozmawiać po ukraińsku, śpiewać pieśni ukraińskie...</u>
  675 + <u xml:id="u-37.33" who="#komentarz">(Głosy: Po rusku. Ukraina jest nad Dnieprem)... a dalej chcą nam pozwolić modlić się w naszych cerkwiach. Dostaliśmy jednak lekcję poglądową, że to jest niedozwolone, bo kto do tych oddziałów przemawiał po ukraińsku, albo kto się przyznawał do wiary naszej greckokatolickiej, był znieważany, maltretowany i bity.</u>
  676 + <u xml:id="u-37.34" who="#PWitwicki">(Wrzawa. Głosy: Kiedy? Gdzie?)</u>
  677 + <u xml:id="u-37.35" who="#komentarz">Mam w ręku dokumenty, świadectwa lekarskie, (Przerywania.) którymi w każdej chwili służę i za to, proszę Panów, odpowiadam... (Głos:</u>
  678 + <u xml:id="u-37.36" who="#PWitwicki">A my mamy spalone dwory i rozbite poczty)... głową i honorem, bo ja nie wiem, co mnie może kiedyś w związku z tymi wypadkami poza tą Izbą czekać.</u>
  679 + <u xml:id="u-37.37" who="#PWitwicki">Pozwoli Wysoka Izba, że przytoczę kilka przykładów. Więc np. przyjeżdża do pewnej ukraińskiej kooperatywy</u>
  680 + <u xml:id="u-37.38" who="#komentarz">(Głosy: Ruskiej.)</u>
  681 + <u xml:id="u-37.39" who="#PWitwicki">taki oddział (Przerywania.)...*</u>
  682 + </div>
  683 + <div xml:id="div-38">
  684 + <u xml:id="u-38.0" who="#Marszalek">Proszę nie przeszkadzać mówcy.</u>
  685 + </div>
  686 + <div xml:id="div-39">
  687 + <u xml:id="u-39.0" who="#PWitwicki">Więc przyjeżdża do ukraińskiej koperatywy taki oddział i do sklepu wchodzi kilku członków tego oddziału. Na ścianie wiszą portrety Szewczenki i Franki, największych poetów ukraińskich. Imię Szewczenki jest dla każdego ukraińskiego serca taką samą świętością, jak dla polskiego imię Mickiewicza. Więc powiada ten przybysz do sklepowego: Co tu za trzech takich złamanych — „ludzi” wisi? W cudzysłowie stawiam to słowo — „ludzi”, bo nie mogę użyć tego pornograficznego wyrażenia, jakim nazwał ten przybysz Szewczenkę i Frankę. Portrety zostały skonfiskowane, zdjęte.</u>
  688 + <u xml:id="u-39.1" who="#komentarz">(Głos: Kto to zrobił?)</u>
  689 + <u xml:id="u-39.2" who="#PWitwicki">Ten żołnierz właśnie. Potem pojechali, a na śladach ich znaleziono na drodze podarte portrety Szewczenki i Franki.</u>
  690 + <u xml:id="u-39.3" who="#PWitwicki">Przechodzę do tego, o czym Pan Kolega mówił, dlaczego portret Prezydenta nie może wisieć obok portretu, Szewczenki. Więc przyjeżdża do innej wsi pow. drohobyckiego nie wiem czy ten sam oddział, czy inny — sierżant tego oddziału wywołuje księdza dziekana miejscowego i zaczyna mu wykładać swoje poglądy</u>
  691 + <u xml:id="u-39.4" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  692 + <u xml:id="u-39.5" who="#PWitwicki">na rozwiązanie kwestii ukraińskiej i mówi: — „To ty gadasz w cerkwi o polityce, ja chłopa biję, a chłop wyje. To w czytelni Proświty może wisieć portret Szewczenki, który utopił się w gnojówce, a portret Prezydenta nie?” Odpowiedział na to ksiądz: — „Obok portretu Szewczenki, który utopił się w gnojówce, nie może wisieć portret Prezydenta.” (Przerywania.)* Może być, ja nie przeczę, że on miał tremę, bo zawsze wyjście z takiej sytuacji nie jest łatwe.</u>
  693 + <u xml:id="u-39.6" who="#PWitwicki">Proszę Wysokiej Izby, egzekucja, która odbywała się, miała procedurę, że przewodniczącego jakiejś instytucji wyciągano z domu, bito pałkami po głowie, potem, gdy padł na ziemię, okładano go kijami, karabinami, kopano go nogami itd.</u>
  694 + <u xml:id="u-39.7" who="#komentarz">(Głos: Dowody? P. Döłlinger: Dość mamy tego. Niech Pan nie plami imienia żołnierza polskiego. Głos: Kto podpalał? Wrzawa. Głos: Nie wolno tykać żołnierza polskiego.)</u>
  695 + <u xml:id="u-39.8" who="#PWitwicki">Mam dokumenty w ręku, mam świadectwa lekarskie, to napisane jest w interpelacji i jestem spokojny o to, że te wszystkie fakty będą niezbicie stwierdzone i udowodnione.</u>
  696 + <u xml:id="u-39.9" who="#PWitwicki">Proszę Wysokiej Izby, na przykład w Założcach urządzono masową egzekucję. Tam odbywało się zebranie członków kooperatywy miejscowej w sprawie drobnych oszczędności.</u>
  697 + <u xml:id="u-39.10" who="#komentarz">(P. Ostafin: Bez pozwolenia władz.)</u>
  698 + <u xml:id="u-39.11" who="#PWitwicki">Nie. Starosta był na miejscu i wiedział o tym. Do sali wpadł oddział uzbrojonych żołnierzy K.O.P.-u (P. Ostafin: To jest nieprawda. Ja znam tę wieś.) Obsadził wszystkie wyjścia i urządził oczywiście masową egzekucję.</u>
  699 + <u xml:id="u-39.12" who="#komentarz">(P. Ostafin: To nieprawda. Są specjalne protokóły w tej sprawie,)</u>
  700 + <u xml:id="u-39.13" who="#PWitwicki">I ja mam protokół i w każdej chwili Panom służę. Mam nazwiska.</u>
  701 + <u xml:id="u-39.14" who="#PWitwicki">W Dolinie był wypadek, że ludzi rozbierano do naga i bito do krwi.</u>
  702 + <u xml:id="u-39.15" who="#komentarz">(P. Ostafin: Znów to nieprawda.)</u>
  703 + <u xml:id="u-39.16" who="#PWitwicki">Tak było ze sklepowym kooperatywy w Kalnej pow. Dolina.</u>
  704 + <u xml:id="u-39.17" who="#PWitwicki">Np. w Bronicy pow. Drohobycz zajechał do mieszkania miejscowego księdza również taki oddział i zakwaterował się na miejscu. Księdza bito po twarzy i potem pod wieczór wydalono wszystkich domowników i bito księdza po nagich piętach do utraty przytomności.</u>
  705 + <u xml:id="u-39.18" who="#komentarz">(Głos: Proszę podać nazwisko.)</u>
  706 + <u xml:id="u-39.19" who="#PWitwicki">Ksiądz Tomaszewski (Głos: Bo nawoływał do oderwania od Polski, to była zdrada.) Nie. Pociągnę Pana za to do odpowiedzialności i musi mi Pan to udowodnić.</u>
  707 + <u xml:id="u-39.20" who="#komentarz">(P. Ekert: To była zdrada przeciw Państwu.)</u>
  708 + <u xml:id="u-39.21" who="#PWitwicki">A gdyby nawet, to od tego jest sąd.</u>
  709 + <u xml:id="u-39.22" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  710 + <u xml:id="u-39.23" who="#PWitwicki">Proszę powiedzieć otwarcie, czy Panowie jesteście zwolennikami takiej procedury. Jeżeli jesteście zwolennikami takiej procedury i takiego porządku prawnego, to proszę to otwarcie powiedzieć.</u>
  711 + <u xml:id="u-39.24" who="#komentarz">(P. Döllinger: Nie damy się sprowokować, Panie Pośle. Będziemy załatwiać swoje sprawy, tak jak my chcemy.)</u>
  712 + <u xml:id="u-39.25" who="#PWitwicki">Ks. Tomaszewski do dziś dnia jest na wolnej stopie. Gdyby dopuścił się takiej zbrodni, o której Pan mówi, to byłby zamknięty.</u>
  713 + <u xml:id="u-39.26" who="#komentarz">(Głos: Bo się wyparł.)</u>
  714 + <u xml:id="u-39.27" who="#PWitwicki">Trzeba mu dowieść, iż tego się dopuścił. Pan chciałby, żeby się przed Panem przyznał; jeżeli sąd mu tego nie dowiódł w ciągu dwóch lat, to widocznie jest niewinny.</u>
  715 + <u xml:id="u-39.28" who="#PWitwicki">Tego losu nie oszczędzono i kobietom. W Denysowie powiatu tarnopolskiego wyprowadzono 52-letnią Iwannę Błażkiewiczową na pastwisko, nakazano jej się rozebrać do naga.</u>
  716 + <u xml:id="u-39.29" who="#komentarz">(Głos: To nieprawda. Mamy dość tego.)</u>
  717 + <u xml:id="u-39.30" who="#PWitwicki">Na jej prośbę pozwolono jej zostać w bieliźnie.</u>
  718 + <u xml:id="u-39.31" who="#komentarz">(Głos: A więc jednak!)</u>
  719 + <u xml:id="u-39.32" who="#PWitwicki">Kazano jej się położyć i bito ją. Po trzykrotnym ocuceniu i omdleniu, puszczono ją. Iwanna Błażkiewiczowa przebywa i walczy ze śmiercią w szpitalu ukraińskim we Lwowie.</u>
  720 + <u xml:id="u-39.33" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  721 + <u xml:id="u-39.34" who="#PWitwicki">Ja służę swoją osobą, jeżeli ktoś w tej sprawie miałby coś do zaprzeczenia. Jestem do usług. Odpowiadam za to, co mówię. A wiem, gdzie mówię.</u>
  722 + <u xml:id="u-39.35" who="#PWitwicki">Z niezliczonej liczby wypadków cytuję tylko kilka wypadków. Ich widownią były powiaty: brzeżański, drohobycki, doliniański, zborowski, samborski, stryjski, turczański, tarnopolski, pod- hajecki i złoczowski.</u>
  723 + <u xml:id="u-39.36" who="#komentarz">(Głos:</u>
  724 + <u xml:id="u-39.37" who="#PWitwicki">My wam wyliczymy Brzeżany i cały szereg innych miejscowości w odpowiednim czasie.)</u>
  725 + <u xml:id="u-39.38" who="#PWitwicki">W tej tragicznej sprawie zanotować należy dwa ponure zjawiska. Najpierw, że takie fakty mogły dziać się w ogóle w państwie praworządnym i konstytucyjnym, a po drugie, że władza państwowa na nasze interwencje nie mogła czy też nie chciała tym faktom zapobiec i ich powstrzymać. Organa miejscowej administracji odpowiadały, że są bezsilne wobec wojska. Nasze interwencje u władz wojewódzkich i u Rządu także pozostawały bez skutku, a przecież to trwało do przedwczoraj jeszcze i trwa jeszcze zdaje się w niektórych gromadach, i to w najspokojniejszych powiatach kraju.</u>
  726 + <u xml:id="u-39.39" who="#PWitwicki">Proszę Wysokiej Izby, chcę stwierdzić jedną rzecz, że wychodzi z tego jakaś niesamowita sytuacja, bo wszyscy ci ludzie, którzy brali udział w organizacjach społecznych, gospodarczych, kulturalno-oświatowych i innych, czynili to na podstawie obowiązującego porządku prawnego i Konstytucji, ponadto na podstawie osobnego zezwolenia władzy administracyjnej.</u>
  727 + <u xml:id="u-39.40" who="#komentarz">(Głos:</u>
  728 + <u xml:id="u-39.41" who="#PWitwicki">A wypadki w Stryju?)</u>
  729 + <u xml:id="u-39.42" who="#PWitwicki">Więc, proszę Wysokiej Izby, jakże to? Jest jedna administracja, która na te rzeczy zezwala, i jest jakaś inna administracja, która stoi poza tą czy ponad tą administracją, która za to, że ktoś pracuje na podstawie legalnych decyzyj organów władzy państwowej, bije ludzi, maltretuje i ich znieważa. Gdyby ktoś, proszę Wysokiej Izby, powiedział otwarcie, że to jest mój program polityczny, ja tak chcę rozwiązać sprawę ukraińską, to jest moja wola, ja tak chcę i każę, to oczywiście bardzo uprościłoby sytuację. Ale nikt tego nie powiedział, a w rezultacie postawiono całe społeczeństwo ukraińskie poza obowiązującym porządkiem prawnym i poza prawem.</u>
  730 + <u xml:id="u-39.43" who="#komentarz">(Głos:</u>
  731 + <u xml:id="u-39.44" who="#PWitwicki">Nie całe.)</u>
  732 + <u xml:id="u-39.45" who="#PWitwicki">Jaki jest cel tej procedury, co to ma znaczyć, do czego to zdąża...</u>
  733 + <u xml:id="u-39.46" who="#komentarz">(Głos: Przede wszystkim jakie powody tego?)</u>
  734 + <u xml:id="u-39.47" who="#PWitwicki">Dobrze, ale czy chce Pan tę procedurę i te powody usunąć? (Przerywania.)* Dobrze, Panie Pośle, ale trzeba zacząć od tego, czy to jest właściwy sposób do usunięcia tych powodów.</u>
  735 + <u xml:id="u-39.48" who="#PWitwicki">Jedno jest pewne, że ta procedura godzi w podstawę naszych organizacji narodowych, aby sparaliżować ich pracę. Ale to zupełnie nie osiągnęło skutku. Bo mimo to zorganizowane życie ukraińskie nie upadło i nie upadnie. Ci pohańbieni, bici i poniewierani przywódcy i członkowie miejscowych organizacyj wracają na swe miejsca, stoją dalej na swych pozycjach i na nich trwają i z tym większym zapałem kontynuują swe prace. Ci prości ludzie powiadają, że czuliby się szczęśliwi, gdyby wiedzieli, że przyczynią się do pomnożenia sił moralnych narodu i w czymkolwiek ulżą jego doli. To nie siła i wytrzymałość ludzi, jednostek, to siła i wytrzymałość narodu, który chce żyć i który ma głębokie poczucie prawa do życia, przezwycięża wszelkie udręczenia, wszelkie cierpienia i wszelką mękę.</u>
  736 + <u xml:id="u-39.49" who="#komentarz">(Oklaski na ławach ukraińskich.)</u>
  737 + <u xml:id="u-39.50" who="#PWitwicki">Słyszeliśmy i tak nam wyjaśniono, że ten proceder ma jakiś związek z nastrojami ukraińskiej ludności odnośnie Karpackiej Ukrainy. Nie wiemy, czy to jest środek stosowny do uśmierzenia, uspokojenia, że tak się wyrażę, tych nastrojów. Otwarcie powiadam, że tych nastrojów i tych uczuć się nie wypieramy i czujemy się jedni z naszymi braćmi z drugiej strony Karpat, bo jesteśmy jednym z nimi rodem.</u>
  738 + <u xml:id="u-39.51" who="#komentarz">(Oklaski na ławach ukraińskich.)</u>
  739 + <u xml:id="u-39.52" who="#PWitwicki">Tego uczucia żadna potęga wydrzeć nam nie potrafi, bo włożyła nam je w duszę siła wyższa od wszelkiej siły ludzkiej. Nie jesteśmy niczyim sztucznym tworem i nie chcemy służyć żadnym obcym interesom. Jesteśmy, jak każdy naród, kreacją Boga i tylko Jego woli tu na ziemi służymy.</u>
  740 + <u xml:id="u-39.53" who="#komentarz">(Glos: Bądźcie dobrymi obywatelami, to już będzie dobrze.)</u>
  741 + <u xml:id="u-39.54" who="#PWitwicki">Sądziłby ktoś, ten, kto czynił te egzekucje, że on mógłby sprowokować jakiś odruch rozpaczy ze strony ukraińskiego społeczeństwa, ażeby zastosować potem jeszcze silniejsze represje. Odpowiadamy na to, że zachowaliśmy, zachowujemy i zachowamy w obliczu tych zdarzeń godność i pełny spokój. Ofiarujemy Bogu wszystkie męki nam zadawane i składamy je u stóp Jego nie jako płacz i skargę, (Przerywania.) ale jako dań najwyższych wartości ducha naszego.</u>
  742 + <u xml:id="u-39.55" who="#komentarz">(Glos: Bez męczeństwa i obłudy.)</u>
  743 + <u xml:id="u-39.56" who="#PWitwicki">Dziękujemy Najwyższemu, że zesłał nam w tych ciężkich godzinach równowagę ducha, męską i odważną wytrwałość, rycerską godność i siłę w cierpieniu. Wierzymy, że z tych doświadczeń wyjdziemy silniejsi, lepszy i szlachetniejsi. Oto krwią swoją zapisuje naród wieczne karty swojej historii i do jej skarbca wnosi swój wkład. Cierpimy nie od dziś. I ten długi szereg cierpień sprawił, że mamy dość siły moralnej, aby próbę przetrwać i utorować drogę rwącemu się naprzód potokowi naszego życia narodowego.</u>
  744 + <u xml:id="u-39.57" who="#komentarz">(Oklaski na lawach ukraińskich.)</u>
  745 + </div>
  746 + <div xml:id="div-40">
  747 + <u xml:id="u-40.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Ostrowski.</u>
  748 + </div>
  749 + <div xml:id="div-41">
  750 + <u xml:id="u-41.0" who="#POstrowski">Wysoka Izbo! W imieniu społeczeństwa polskiego zarówno Lwowa, jak i Małopolski wschodniej, pozwolę sobie złożyć oświadczenie, które pragnę w kilku słowach umotywować.</u>
  751 + <u xml:id="u-41.1" who="#POstrowski">Ziemie południowo-wschodnie traktowane jako terytorium — to nie tylko kwestia posiadania takiej lub innej ilości km² obszaru państwowego. Ziemie te posiadają dla Państwa i przyszłości narodu polskiego ciężar gatunkowy bez porównania większy, niżby to pozornie wydawać się mogło, sądząc ze stosunku obszaru tych ziem do obszaru całej Polski.</u>
  752 + <u xml:id="u-41.2" who="#POstrowski">Trzy województwa południowo - wschodnie reprezentują około 16% obszaru Polski, a prawie 20% ludności Polski.</u>
  753 + <u xml:id="u-41.3" who="#POstrowski">Jednakowoż kluczowe położenie tych ziem sprawia, że ich posiadanie względnie utrata była w historii i jest po dzień dzisiejszy kwestią być albo nie być Polski jako mocarstwa.</u>
  754 + <u xml:id="u-41.4" who="#POstrowski">Utrata Ziemi Czerwieńskiej przed tysiącem lat na rzecz książąt kijowskich zagroziła całemu terytorium ówczesnej Polski. Stąd ponawiane wysiłki o jej odzyskanie. Osiągnięcie tego celu w połowie XIV wieku, kiedy Ziemia Czerwieńska na stałe powróciła do Polski, dało Rzeczypospolitej naturalne oparcie o Karpaty i stało się zapowiedzią największego rozkwitu potęgi polskiej epoki Jagiellonów.</u>
  755 + <u xml:id="u-41.5" who="#POstrowski">Koincydencja tych zdarzeń nie była rzeczą przypadkową. Nauka dzisiejsza stwierdza, opierając się na przesłankach geograficznych, że stosunek tego terytorium do Polski przesądziły po prostu z nieodpartym determinizmem warunki przyrodzone.</u>
  756 + <u xml:id="u-41.6" who="#POstrowski">Położenie Polski cechuje pomostowość. Terytorium Polski leży na osi międzymorza Bałtycko - czarnomorskiego, którą przecinają odwieczne szlaki wzajemnych pochodów i wpływów cywilizacyjnych. Geograficzny środek tego wielkiego pomostu międzymorskiego leży w okolicy Lwowa, na dziale europejskich wód.</u>
  757 + <u xml:id="u-41.7" who="#POstrowski">Posiadanie Lwowa i ziem południowo-wschodnich decyduje o posiadaniu panującego stanowiska na całym wielkim obszarze, który jest obszarem Państwa Polskiego. Jak długo Polska posiadać będzie Lwów i ziemie południowo-wschodnie, tak długo władać będzie nad tym wielkim pomostem międzymorskim, który zaludnia naród polski.</u>
  758 + <u xml:id="u-41.8" who="#POstrowski">To kluczowe znaczenie ziem południowo-wschodnich dla losów Polski i tej części Europy odczuwały instynktem nieomylnym te liczne narody, które w ciągu wieków szły na zdobycie tej ziemi. Stąd odwieczne najazdy na Ziemię Czerwieńską i niekończące się walki, poczynając od książąt kijowskich, którzy w X wieku zdobyli tę ziemię na Polakach, by ją kolejno tracić i na nowo zdobywać poprzez najazdy Tatarów, Litwinów, Mołdawian, Turków, Kozaków, Moskwy, Szwedów, aż po ostatnią inwazję w 1920 roku.</u>
  759 + <u xml:id="u-41.9" who="#POstrowski">Obszar ziem południowo-wschodnich posiada nadto — podobnie jak cypl północno-wschodni naszego terytorium państwowego — doniosłe znaczenie dla Państwa z punktu widzenia obronności. Oba te obszary są jak gdyby dwoma naturalnymi bastionami, strzegącymi bezpieczeństwa Rzeczypospolitej ze wchodu, zamykając bezdrożny obszar Polesia. Nie jest rzeczą przypadkową, że w czasie wojny światowej te dwa punkty były ośrodkami najdłuższego oporu walczących ze sobą milionowych armi.</u>
  760 + <u xml:id="u-41.10" who="#POstrowski">Ziemie południowo-wschodnie są rezerwuarem cennych surowców, mających doniosłe znaczenie zarówno dla życia gospodarczego Polski, jak dla celów obronnych. Tak ważne surowce, jak ropa i gaz ziemny są niemal monopolem Podkarpacia.</u>
  761 + <u xml:id="u-41.11" who="#POstrowski">Już te momenty, czysto przyrodnicze i geograficzne, dyktują Polsce konieczność utrzymania ziem południowo-wschodnich w najściślejszym, organicznym związku z resztą ziem Rzeczypospolitej. Każde najdrobniejsze nawet odchylenie od tej zasady w kierunku traktowania tej części Polski w płaszczyźnie politycznej — odmiennie niż innych ziem, uiważałoby społeczeństwo Małopolski wschodniej za rozluźnienie tego związku, okupionego krwią najlepszych naszych dzieci i dyktowanego najżywotniejszymi interesami Państwa Polskiego.</u>
  762 + <u xml:id="u-41.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  763 + <u xml:id="u-41.13" who="#POstrowski">Znaczenie Ziemi Czerwieńskiej dla Polski nie wyczerpuje się w tych wszystkich naszkicowanych wyżej czynnikach, które określamy ogólnym mianem ziemi.</u>
  764 + <u xml:id="u-41.14" who="#POstrowski">Ziemię tę zamieszkuje człowiek, jako wielki odłam narodu polskiego, silny liczebnie, reprezentujący olbrzymią siłę moralną dzięki swemu wielkiemu patriotyzmowi, poświęceniu i zaletom charakteru. W społeczeństwie tym żyją najpiękniejsze tradycje tych wszystkich zalet rycerskich, z których naród nasz tak jest dumny, a które stanowią najpotężniejszą dźwignię naszego rozwoju narodowego. Jest to element o wielkich instynktach państwowo - twórczych, uświadomiony, przywiązany gorąco do idei własnego Państwa, mający ambicję, by budować potęgę Państwa i poczuwający się do odpowiedzialności za losy i przyszłość tego Państwa.</u>
  765 + <u xml:id="u-41.15" who="#POstrowski">Patriotyzmowi i wielkim zaletom moralnym społeczeństwa polskiego ziem południowo-wschodnich złożył najchlubniejsze świadectwo Marszałek Józef Piłsudski, który właśnie wśród nas, we Lwowie, prowadził swoje wielkie dzieło przygotowania Polski do walki orężnej o swój los. U nas była kolebka Strzelca, Drużyn Strzeleckich, skautingu, drużyn sokolich i innych organizacyj, które stawiały sobie za cel walkę o własne Państwo.</u>
  766 + <u xml:id="u-41.16" who="#POstrowski">Miarą wartości naszego społeczeństwa była walka o Lwów w r. 1918.</u>
  767 + <u xml:id="u-41.17" who="#POstrowski">W 1920 r. Lwów i Małopolska wschodnia dostarczyły najliczniejszego kontyngentu ochotników, pełnych bohaterskiej ofiarności.</u>
  768 + <u xml:id="u-41.18" who="#POstrowski">We Lwowie i Małopolsce wschodniej biją żywe źródła polskiej kultury i nauki, które do skarbca kultury ogólnopolskiej) wnoszą pierwszorzędne wartości.</u>
  769 + <u xml:id="u-41.19" who="#POstrowski">Ten liczny żywioł polski, gotowy do każdej ofiary dla Ojczyzny, jakiej od niego zażądają losy, oczekuje nawzajem jak najsilniejszego poparcia ze strony Państwa w dążeniu do wspólnego nam wszystkim celu, jakim jest potęga mocarstwowa Polski.</u>
  770 + <u xml:id="u-41.20" who="#POstrowski">Godzi się przypomnieć i z naciskiem to podkreślić, że prawa narodu polskiego do ziem południowo-wschodnich mają legitymację starą, jak dzieje Polski.</u>
  771 + <u xml:id="u-41.21" who="#POstrowski">Pierwsza historyczna wzmianka o tej ziemi to wiadomość ruskiego kronikarza Nestora sprzed tysiąca lat, że Włodzimierz, książę kijowski, wyruszył na Lachów, tj. na Polaków, i zabrał ich grody: Przemyśl, Czerwień i inne w r. 981. Podbój tych polskich ziem przez książąt ruskich otworzył drogę stepowym elementom wschodu, które wtedy napłynęły do tego kraju.</u>
  772 + <u xml:id="u-41.22" who="#POstrowski">Kiedy stara dziedzina pierwszych Piastów w połowie XIV wieku wróciła na stałe do Polski, nie traktowano tej ziemi jako kraju okupowanego, lecz jako swoje stare odwieczne dziedzictwo, do którego przychodzi się nie z mieczem, lecz z sercem. Przez cały czas dziejów Polacy traktowali drugi naród tej ziemi, jak traktuje się brata. Polakom kraj ten zawdzięcza wszystko. Polska krew zraszała tę ziemię przez setki lat, a polskie piersi zasłaniały ją przed zalewem wspólnych nieprzyjaciół, o czym świadczą liczne zamki rycerskie, rozsiane po Małopolsce wschodniej. W cieniu polskiego oręża ziemia ta rozkwitała i kwitła, a przodującym czynnikiem jej rozwoju gospodarczego był znowu żywioł polski. Rozwój rolnictwa, rozwój kultury materialnej tego kraju był dziełem polskich rąk, polskiej pracy, polskich zdolności organizacyjnych i polskiej dobrej woli. Jaki był stosunek rycerstwa polskiego do tej ziemi i pobratymczej ludności ruskiej, świadczy fakt, że tysiączne cerkwie, które pokryły gęstą siecią naszą połać kraj, były fundowane właśnie przez rycerstwo polskie.</u>
  773 + <u xml:id="u-41.23" who="#POstrowski">Najlepszym dowodem, jak obce były nam zawsze jakiekolwiek tendencje agresji wobec żywiołu ruskiego, ucisku lub wynaradawiania i jak bardzo zżyli się Polacy z żywiołem ruskim, jest choćby zjawisko masowego ruszczenia się elementu polskiego, w następstwie czego w ciągu XIX wieku utraciliśmy dobrych kilkaset tysięcy, a bodajże i cały milion dusz polskich na rzecz Rusinów.</u>
  774 + <u xml:id="u-41.24" who="#POstrowski">A i w Polsce odrodzonej, mimo że kierownicy drugiego narodu narzucili nam zgoła niepotrzebną, tragiczną walkę orężną, w której ścierały się dwa społeczeństwa, od wieków obok siebie żyjące, społeczeństwo polskie naszej połaci kraju nie żywi nienawiści do Ukraińców. Społeczeństwo nasze w oparciu o etykę chrześcijańską ma pierwiastki bohaterskie, ale nie umie nienawidzieć. Charakterystycznym jest fakt, że nie kto inny, jak właśnie Związek Obrońców Lwowa, zrzeszający b. uczestników walk o Lwów i o wschodnią Małopolskę z Ukraińcami, wystąpił przed kilku laty z okazji obchodu listopadowego z głośną w swoim czasie enuncjacją, która była wielkim i szczerym gestem pojednania i wyciągnięciem ręki do zgody.</u>
  775 + <u xml:id="u-41.25" who="#POstrowski">Ręka ta niestety zawisła w powietrzu. Na nasze próby pojednania pewne żywioły z drugiej strony odpowiadają manifestacjami tym jaskrawszej nienawiści, do której nie ma żadnych rozsądnych podstaw. Należy bowiem przypomnieć, że właśnie w ciągu ostatnich 20 lat żywioł ruski względnie ukraiński osiągnął pod wielu względami rozkwit, o jakim przedtem nie marzył. W ciągu tych 20 lat poczynił większe postępy gospodarcze niż pod panowaniem austriackim w ciągu stu kilkudziesięciu lat. W dziedzinie kulturalnej i w zakresie rozwoju swoich odrębności kulturalnych i narodowych może wykazać się sukcesami pierwszorzędnymi. Zawdzięcza to w głównej mierze życzliwej opiece Państwa Polskiego. Dowodem tej życzliwości jest zarówno pomoc finansowa, jakiej Państwo Polskie nie skąpi instytucjom ukraińskim, jak i fakt, powszechnie znany, że nasze polskie dzieci w polskiej szkole państwowej nie zawsze mają sposobność posługiwać się językiem polskim jako językiem wykładowym, ale uczą się języka ukraińskiego!</u>
  776 + <u xml:id="u-41.26" who="#POstrowski">Bez przesady stwierdzić należy, że żywioł ukraiński w Polsce cieszy się takimi warunkami rozwoju, o jakich nawet w przybliżeniu nie może marzyć w innych państwach na terytoriach, zwarcie przez siebie zamieszkanych.</u>
  777 + <u xml:id="u-41.27" who="#POstrowski">Jeśli mimo to wszystko w społeczeństwie ukraińskiem działają ośrodki destrukcji i nienawiści, czerpiące główne źródło swego natchnienia poza granicami Państwa Polskiego, to wytłumaczenie tego zjawiska leży chyba w fakcie, że w ośrodkach tych każdy gest pojednania ze strony polskiej i każde ustępstwo, mające na celu stworzenie harmonijnego pożycia ludności na obszarach narodowo mieszanych, tłumaczy się jako objaw słabości ze strony polskiej, a sugestie te nie znajdują, niestety, dość energicznego przeciwważnika ze strony poważniejszych kół społeczeństwa ukraińskiego.</u>
  778 + <u xml:id="u-41.28" who="#POstrowski">Społeczeństwo ukraińskie musi uświadomić sobie jedną rzecz: od tysiąca lat los nas skazał na wspólne pożycie na tej ziemi. Jest to fakt, którego żadna strona nie zmieni, bez względu na to, czy się nam to podoba. Oba narody są jak owi dwaj bracia z dramatu Słowackiego; skuci łańcuchami historii razem, mogą się nawzajem pokrwawić, mogą się pozabijać, ale uwolnić się od siebie nie mogą. Polacy nie mają zamiaru wynaradawiać Ukraińców. Ale też sami nie dadzą sobie wydrzeć swej narodowości, swej mowy i swego poczucia przynależności do wielkiej i starej kultury polskiej.</u>
  779 + <u xml:id="u-41.29" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  780 + <u xml:id="u-41.30" who="#POstrowski">Szanując obce ideały narodowe i aspiracje polityczne, społeczeństwo polskie nie zgodzi się jednak nigdy na to, by cele drugiego narodu były realizowane kosztem jego najświętszych, tysiącletnich praw.</u>
  781 + <u xml:id="u-41.31" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  782 + <u xml:id="u-41.32" who="#POstrowski">Apelujemy do sumienia narodowego społeczeństwa ukraińskiego i cło jego zdrowych instynktów życiowych, by w dążeniu do własnych ideałów nie dawali się używać za narzędzie obcych celów, nie mających nic wspólnego z dobrem narodu ukraińskiego. A przede wszystkim, aby pamiętali o tym, że każdy upadek, każda klęska jednego narodu jest równocześnie klęską drugiego.</u>
  783 + <u xml:id="u-41.33" who="#POstrowski">Społeczeństwo polskie miało od wieków i ma także dzisiaj tę świadomość. Dlatego zgodnie ze swoimi tradycjami, zgodnie z instynktami zbiorowymi — jest zawsze skłonne wyciągnąć rękę do niekłamanej i lojalnej zgody. Nie da się jednak wciągnąć do żadnej nieszczerej gry, a przede wszystkim nie zrezygnuje nigdy ze swoich najżywotniejszych praw.</u>
  784 + <u xml:id="u-41.34" who="#POstrowski">Przy całej rycerskości, jaką zachować chcemy wobec drugich, znajdziemy zawsze dość sił i hartu, by jakikolwiek zamach na najżywotniejsze interesy Polski złamać z całą bezwzględnością!</u>
  785 + <u xml:id="u-41.35" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  786 + <u xml:id="u-41.36" who="#POstrowski">Stwierdzamy i oświadczamy uroczyście w obliczu Najjaśniejszej Rzeczypospolitej i jej wszystkich obywateli, że wierni ideałom ojców naszych stoimy niezłomnie na niewzruszonej podstawie i zasadzie nigdy nieprzedawnionych i słusznych, przyrodzonych praw historycznych narodu polskiego do południowo-wschodnich ziem Rzeczypospolitej.</u>
  787 + <u xml:id="u-41.37" who="#POstrowski">Oświadczamy, że tych ziem strzec i bronić zawsze będziemy do ostatniej kropli krwi</u>
  788 + <u xml:id="u-41.38" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  789 + <u xml:id="u-41.39" who="#POstrowski">i ostatniego tchnienia przed każdym wrogiem zewnętrznym i wewnętrznym, rozumiejąc dobrze czym były te ziemie dla Rzeczypospolitej w przeszłości i czym są one dla nas dzisiaj po największej wojnie świata, kiedy po latach niewoli państwowej narodu powróciły do Macierzy.</u>
  790 + <u xml:id="u-41.40" who="#POstrowski">Czujemy, jak wielki, święty ciąży na nas obowiązek zachowania dla Polski tej prastarej dziedziny piastowskiej, która jest jednym z najcenniejszych i najstarszych klejnotów narodu polskiego, spłókanym łzami i krwią jego najlepszych dzieci.</u>
  791 + <u xml:id="u-41.41" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  792 + <u xml:id="u-41.42" who="#POstrowski">Na przestrzeni 10-wiekowej polskiej państwowości czynniki obce starały się celem osłabiania siły i mocarstwowości Rzeczypospolitej Polskiej zakłócić współżycie obu narodów.</u>
  793 + <u xml:id="u-41.43" who="#POstrowski">Wielki cień ponury padł szczególnie silnie na wzajemne stosunki polsko-ruskie w okresie politycznej niewoli Polaków pod zaborem austriackim w tzw. przez Austrię Galicji. Zaborca czuwał nad skłóceniem obu narodów, wysuwał Rusinów przeciw Polakom, podsycał rozdzwięki, pobudzając separatyzm tzw. Ukraińców. Finałem politycznym rozpadającej się Austrii u schyłku wojny światowej była walka bratobójcza na ulicach Lwowa w listopadzie 1918 r. oraz dalsze walki polsko-ukraińskie. Nemezis dziejowa pomściła srogo zbrodnię polityki austriackiej, a dziejowa sprawiedliwość oddała Polsce odwieczne jej dziedziny piastowskie. W ten sposób spełnił się ostateczny los tej ziemi. Spór rozpoczął się i zakończył krwią i żelazem. Rozsądził miecz. Historia wydała swój wyrok.</u>
  794 + <u xml:id="u-41.44" who="#POstrowski">I dziś, kiedy Ziemia Czerwieńska od wieku X do Polski należy, gdy zabliźniają się powoli rany walk wzajemnych, gdy bledną wspomnienia przelanej krwi bratniej, pomni wielkich haseł naszej wiekowej tradycji państwowej wyciągaliśmy i chętnie wyciągamy rękę do zgody z bratnim narodem ruskim, żyjącym wśród nas na tej ziemi. Żyliśmy przez kilka wieków razem we wspólnym Państwie Polskim, razem walczyliśmy przeciw wspólnym wrogom w obronie wiary i kultury zachodniej, zdobywając dla Państwa naszego zaszczytne miano przedmurza chrześcijaństwa.</u>
  795 + <u xml:id="u-41.45" who="#POstrowski">Łączy nas przeszłość tysiącletnia wspólnej doli i niedoli, zgody i niezgody, niechaj nas połączy i wspólna przyszłość jasna i szczęśliwa dla dobra obu narodów i wspólnego Państwa. Wierzymy, że tak będzie, że różnej drogi dla nas nie ma.</u>
  796 + <u xml:id="u-41.46" who="#POstrowski">„Leopolis semper fidelis” niechaj stanie się symbolem tej wspólnej przyszłości, a zarazem przestrogą dla tych, co chcieliby w oparciu o obce, wspólnie nam wrogie potencje, zerwać to, co przeszłość wspólna złączyła i związała na wieki.</u>
  797 + <u xml:id="u-41.47" who="#komentarz">(Huczne i długotrwałe oklaski.)</u>
  798 + </div>
  799 + <div xml:id="div-42">
  800 + <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Browiński.</u>
  801 + </div>
  802 + <div xml:id="div-43">
  803 + <u xml:id="u-43.0" who="#PBrowinski">Wysoka Izbo! Dla zorientowania się w planie polityki gospodarczej musimy zdać sobie sprawę, na jakim stopniu rozwoju po dwudziestu latach znalazło się nasze Państwo i nasz naród w tym Państwie zorganizowany. Ponieważ w ciągu tych dwudziestu lat dominującą doktryną była doktryna przeciwstawności narodu i społeczeństwa Państwu, dlatego należy zastosować tę metodę dla oceny wyników, jakie zostały osiągnięte.</u>
  804 + <u xml:id="u-43.1" who="#PBrowinski">Jeśli chodzi o wyniki pracy samego Państwa, to wyniki te są wiadome, wyniki te scharakteryzował p. Wicepremier w swoim ekspose, wyniki te streszczają się nie tylko w efektach natury gospodarczej, ale i także w efektach natury ogólnej, politycznej. Jest to definitywne zbudowanie ustroju Państwa, jest to zorganizowanie jego obrony, jest to ustalenie linii jego polityki zagranicznej, a jeśli chodzi o dziedzinę gospodarczą — rozbudowa aparatu pomocniczego dla życia gospodarczego oraz wypełnienie wszystkich luk gospodarczych.</u>
  805 + <u xml:id="u-43.2" who="#PBrowinski">Jeżeli Weźmiemy, stosując tę metodę, rozwój samego społeczeństwa i rozwój jego organizacji, to musimy dojść do przekonania, że ten rozwój nie osiągnął wysokiej skali, na jakiej znajdują się wyniki pracy organizacyjnej samego Państwa. Wiemy, że ta Ocena według tej metody w obecnym momencie jest trafna i jest ona konieczna dlatego, że jakkolwiek Państwo coraz silniej i coraz więcej dziedzin życia narodowego i społecznego ogarnia, to równocześnie i równoległe samo życie narodowe rozwija się i różniczkuje i posiada szereg komórek nieobjętych autorytetem i ingerencją Państwa. Otóż jeżeli chodzi o tę organizację społeczną, to stwierdzić należy bardzo duży niedorozwój. Jeżeli Weźmiemy zagadnienie rolnictwa, to stwierdzić musimy, że zaledwie 10% rolników zawodowych objętych jest organizacją zawodową rolniczą. A zatem w jaki sposób rozprowadzić te wszystkie urządzenia i ten cały dorobek Państwa zbudowany dla rolnictwa, jeżeli nie ma transmisji do całego ogółu rolnictwa w kraju, jeżeli ta transmisja ogarnia zaledwie 10% rolników zawodowych.</u>
  806 + <u xml:id="u-43.3" who="#PBrowinski">Jeżeli Weźmiemy jeszcze jedną dziedzinę— świat pracy, to skonstatujemy wbrew tej sugestii, w Jakiej żyjemy i jakiej ulegamy, że świat pracy jest zorganizowany zaledwie w 16, a może i 18%, a cała masa pozostaje niezorganizowaną. A przecież ta organizacja przeważnie dotyczy tylko jednej strony, a mianowicie strony czysto zawodowej, natomiast działanie i oddziaływanie organizacji świata pracy na inne sfery życia jest bardzo niewielkie.</u>
  807 + <u xml:id="u-43.4" who="#PBrowinski">Jeżeli Weźmiemy zagadnienie oświaty pozaszkolnej, zagadnienie czytelnictwa oraz zagadnienie szerzenia kultury, to miarą niedorozwoju będzie ten fakt, że wszystkie towarzystwa oświatowe w Polsce mają łącznie 150.000 członków, a zatem jest to liczba, która odpowiada liczbie osób, uprawnionych do głosowania w moim okręgu wyborczym. Ta dysproporcja między osiągnięciami Państwa a małą prężnością życia społecznego i gospodarczego widoczna jest szczególnie w każdym przeciętnym powiecie. W ciągu 20 lat liczba szkół powszechnych jest cztero lub pięciokrotnie większa; środki komunikacyjne, rozbudowa urządzeń wiejskich, zorganizowanie, powołanie do życia aparatu pomocniczego dla spraw rolnych, przemysłowych i społecznych, a równocześnie udział ludności wiejskiej w organizacjach rolniczych, jak wspomniałem, zaledwie wynosi 10%. Przeważnie jeszcze archaiczna uprawa roli, brak zainteresowania oświatą zawodową, brak czytelnictwa, a w miastach i miasteczkach bardzo słabe tętno nie tylko życia społecznego, ale niekiedy i towarzyskiego. Brak zupełnie łączności między inteligencją miast a wsią i światem pracy świadczy w dalszym ciągu o bardzo słabym tętnie życia społecznego. Dotkliwe jest to w obecnym momencie, kiedy na odcinku pracy ściśle państwowej zostały dokonane bardzo wielkie osiągnięcia. Nie dadzą one wielkich efektów, jeżeli równocześnie obok COP-u ludność wiejska nie zacznie konsumować artykułów przemysłowych, jeżeli nie podniesie się pod względem cywilizacyjnym i nie nabierze szerszych ambicyj. Dlatego też konstatując tu słabe tendencje rozwoju życia gospodarczego dochodzimy do przekonania, że metody stosowane w pracy społecznej dotychczas, metody polegające na swobodnej, wolnej, rodzącej się samorzutnie od dołu inicjatywie społecznej, że te metody zawiodły, że trzeba sięgnąć do metod innych, trzeba na podstawie planów, opracowanych od góry, wyciągnąć na wierzch wszystkie siły, jakie w społeczeństwie istnieją, wszystkim tym siłom nadać formy organizacyjne, wszystkie je pociągnąć do życia społecznego, ażeby dojść, zbliżyć się do tej skali, na jakiej się znaleźć powinno Państwo Polskie.</u>
  808 + <u xml:id="u-43.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  809 + <u xml:id="u-43.6" who="#PBrowinski">I to jest racja istnienia naszego obozu.</u>
  810 + <u xml:id="u-43.7" who="#PBrowinski">Obóz Zjednoczenia Narodowego powołany do życia z pobudek politycznych, których uzasadnienie wielokrotnie było w sposób wyczerpujący podane, jest także organizacją społeczną, która przyjść musiała po to, aby droga, marsz i wysiłki Państwa w kierunku rozbudowy życia gospodarczego, podciągnięcia go na wyższy poziom nie stanęły, nie utkwiły w próżni. Obóz Zjednoczenia Narodowego ma za zadanie przyśpieszyć rozwój społeczny, uaktywnić wszystkie siły niewyzyskane, niezorganizowane, narzucić od góry inicjatywę, narzucić poczucie odpowiedzialności i narzucić wiarę w to, że nie wszystko może zorganizować Państwo, że zorganizowana wola sił społecznych może dojść do wielkich osiągnięć. Podejmując hasło zorganizowania narodu, Obóz Zjednoczenia Narodowego odrzuca nie tylko doktrynę swobodnej inicjatywy, która ma podciągnąć rozwój społeczny, ale odrzuca szereg tych wszystkich przejawów, które hamowały rozwój naszego życia społecznego i politycznego.</u>
  811 + <u xml:id="u-43.8" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Surzyński.)</u>
  812 + <u xml:id="u-43.9" who="#PBrowinski">Obóz Zjednoczenia Narodowego uznaje nadrzędność i integralność interesu narodu i Państwa. Zgodnie z tą doktryną Obóz będzie organizację narodu na każdym szczeblu koordynował z działaniem Państwa, zgodnie z tą doktryna Obóz będzie się starał podporządkować życie gospodarcze interesom Państwa, ale równocześnie będzie się starał postawić i zróżniczkować zagadnienia życia gospodarczego i wnieść w nie nowe kryteria i nowe zasady. Życie gospodarcze bowiem obecnie zróżniczkowało się bardzo silnie. Teoria o swobodnej inicjatywie nie dopisała w Polsce w bardzo wielkim stopniu, natomiast jest ona wyzyskiwana w sposób zupełnie niewłaściwy dla tych dziedzin życia gospodarczego, które się oderwały od tych kryteriów, na których się opiera swobodna inicjatywa, mianowicie dla tych dziedzin, gdzie życie gospodarcze opiera się bądź na prawie publicznym, bądź na przywileju, bądź na monopolu, bądź też na kartelu. Te dziedziny muszą być traktowane jednakowo, jak każda inna służba publiczna, nie mają one nic wspólnego z inicjatywą prywatną, wymagają tych samych kwalifikacyj, co każda inna służba publiczna i winny być ocenione przy pomocy tych samych kryteriów.</u>
  813 + <u xml:id="u-43.10" who="#PBrowinski">Jeżeli chodzi o program polityczny, Obóz Zjednoczenia Narodowego dąży do przebudowy społecznej, do pełnego zorganizowania życia narodowego w Polsce tak, aby ta organizacja mogła zapewnić pełne zaufanie i poparcie społeczeństwa dla jak najśmielszej polityki gospodarczej. Tutaj pozwolę sobie powołać się na to, co wielokrotnie z tego miejsca było podnoszone, że plan inwestycyjny, plan gospodarczy na lat 15 jest w samej świadomości p. Wicepremiera czymś bardzo małym, czymś bardzo dopasowanym do naszych możliwości.</u>
  814 + <u xml:id="u-43.11" who="#PBrowinski">Szef Obozu Zjednoczenia Narodowego p. gen. Skwarczyński podkreślił drugie kryterium, które przy konstruowaniu planu gospodarczego w Polsce musi być brane pod uwagę, to jest kryterium dolnej granicy, poniżej której zejść nie można ze względu na potrzeby i na konieczności państwowe. Ta dolna granica, jeżeli będzie ona oceniona przy uwzględnieniu wszelkich warunków naszego życia, znajdzie się jednak mimo wszystko dość wysoko.</u>
  815 + <u xml:id="u-43.12" who="#PBrowinski">Jakie są środki, które mogłyby dać możność skonstruowania względnie przyśpieszenia tego planu, który został Sejmowi przedstawiony?</u>
  816 + <u xml:id="u-43.13" who="#PBrowinski">Obóz Zjednoczenia Narodowego, wprowadzając nowe zasady i nowe doktryny, ma pełną świadomość, że w życiu gospodarczym w świecie została przywrócona wartość czynnikom moralnym, czynnikom idei, że ta wartość w związku z mocną organizacją narodów, tych, które te wartości uznały, które w budowaniu swojego życia gospodarczego na nich się oparły, dała świetne i mocne bardzo wyniki.</u>
  817 + <u xml:id="u-43.14" who="#PBrowinski">Sam p. Wiceminister Kwiatkowski w jednym ze swoich przemówień powiedział: W Polsce można będzie rozszerzyć program gospodarczy, gdy znajdzie się organizacja polityczna, na której można będzie program ten oprzeć, która zagwarantuje Rządowi jego przyjęcie i pełne do niego zaufanie. Obóz Zjednoczenia Narodowego znajduje się obecnie w tym stadium swojego rozwoju, jest w przededniu dania możności tego zapewnienia. Przed wyborami parlamentarnymi, o których jeszcze działacze obozowi nie wiedzieli, został dany szefowi Obozu Zjednoczenia Narodowego raport, że Obóz okrzepł już do tego stopnia, że powinien być wprowadzony w czynną akcję polityczną. Może wybory były za silną akcją w stosunku do czasu, w którym mogła się nasza organizacja rozwijać. Jednak gdybyśmy przyjęli nawet wszystkie czynniki, którym, zdaniem naszych oponentów, zawdzięczamy tak świetny wynik w wyborach, to jednak trzeba uznać, że podmiotem tej akcji był Obóz Zjednoczenia Narodowego, że był to ośrodek krystalizacji, około którego mogły się połączyć siły inne, ażeby dać ten wynik. Czeka nas obecnie jeszcze jeden wysiłek polityczny — wybory samorządowe. I te wybory chcemy wygrać. Wtedy będziemy mieli pełną świadomość sił i krzepkości naszej organizacji i będziemy mogli dać zapewnienie p. Wicepremierowi, że można już w Polsce oprzeć się na organizacji politycznej takiej, która gwarantuje pełne zaufanie i pełny posłuch całego społeczeństwa dla tych elementów planu, które tego oparcia o moralne siły narodu wymagać będą.</u>
  818 + <u xml:id="u-43.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  819 + <u xml:id="u-43.16" who="#PBrowinski">W tym przekonaniu, że jesteśmy w przededniu dania tego zapewnienia, mogę zwrócić się do Pana Wicepremiera z prośbą, ażeby już obecnie wydał polecenie rozszerzenia programu inwestycyjnego, Jeżeli element moralny, element siły moralnej jest może do tego programu potrzebny, to ten element będzie do tego programu dodany.</u>
  820 + <u xml:id="u-43.17" who="#PBrowinski">Dla realizowania swoich celów Obóz Zjednoczenia Narodowego nie wymaga żadnej sytuacji uprzywilejowanej tym bardziej, że wybory dały nam znakomitą większość w ciałach ustawodawczych i wybory samorządowe dadzą także znakomitą większość w organach samorządowych. Kładzie to na nas duże obowiązki i duże ciężary. Zdajemy sobie z tego sprawę, że organizacja musi być wzmacniana i rozszerzana, że musi się bronić przed rzeczą najgroźniejszą dla organizacji politycznej, która szybko zwycięża, mianowicie przed opanowaniem jej przez frazeologię, Ale mamy na to w naszej organizacji remedium. Nasza organizacja jest nie tylko organizacją wielkiego planu politycznego, nasza organizacja jest organizacją wielkiej akcji bezpośredniej. A zatem sprawdzianem stosunku każdego członka naszej organizacji do jej programu jest czynny stosunek do realizowania tego programu.</u>
  821 + <u xml:id="u-43.18" who="#PBrowinski">Chciałbym na tym miejscu jeszcze parę słów poświęcić uwagom czy też zarzutom, podniesionym kilkakrotnie w dyskusji, że to zjednoczenie narodowe, które my reprezentujemy, to nie jest to właśnie, o które chodzi. Nie będę się rozwodził, czy ono ma być takie czy inne. Stwierdzam jedno, że sporo drogiego czasu po ogłoszeniu deklaracji Obozu Zjednoczenia Narodowego poświęcił Obóz i jego kierownictwo na zrobienie konsolidacji, która podobałaby się p. Stochowi i p. Dudzińskiemu. Ale to się nie udało. Nie będę wchodził w przyczyny. Mimo, że to się nie udało, mimo, że poszliśmy swoją drogą w przeświadczeniu, że mniej więcej 10% polskiego społeczeństwa jest objęte organizacjami partyjnymi i że możemy spokojnie sięgnąć po te 90% materiału ludzkiego, który jest niezorganizowany, i przy jego pomocy stworzyć mocną, prawdziwą konsolidację, jeszcze przed wyborami zwróciliśmy się do wszystkich stronnictw opozycyjnych zapraszając je do tej sali. Przeszkadzała ordynacja wyborcza, przeszkadzały różne rzeczy. Nie poszli zatem. Był to wielki błąd. Był to nie tylko wielki błąd, ale było to w stosunku do Państwa, powiem skromnie, wykroczenie. Stronnictwa opozycyjne nie znalazły się w tej sali, bo się w niej znaleźć nie chciały. Z wysiłków i trudów, poniesionych w czasie wyborów, orientujemy się, że mogły polskie stronnictwa opozycyjne mieć w tej Izbie znakomitą mniejszość, jednak do tej Izby nie poszły. Nie wiem, w imieniu jakich odłamów żalili się tutaj p. Stoch i p. Dudziński, że kogoś pomijamy, że kogoś zaniedbaliśmy.</u>
  822 + <u xml:id="u-43.19" who="#komentarz">(P. Dudziński: Nie żaliłem się, Panie Kolego, nigdy się nie żalę.)</u>
  823 + <u xml:id="u-43.20" who="#PBrowinski">A więc mieli pretensję do nas.</u>
  824 + <u xml:id="u-43.21" who="#komentarz">(P. Dudziński: Nie.)</u>
  825 + <u xml:id="u-43.22" who="#PBrowinski">Otóż mogę Pana Posła zapewnić, że wśród wielu zarzutów, jakie przeciwko nam się podniosły, tego jednego nie podniesiono, że nie wyciągamy ręki z dobrej woli do wszystkich, którzy byli zdolni do współpracy z nami.</u>
  826 + <u xml:id="u-43.23" who="#PBrowinski">Zarzucano nam tutaj, że Obóz jest organizacją mechaniczną. Na te zarzuty odpowiedział już p. Stahl. Nie chcę się nad nimi bliżej rozwodzić, ale zwracam się do wszystkich Panów Posłów, którzy nie należą do Obozu, że bardzo chętnie widzielibyśmy, żebyście nie chodzili luzem, chętnie widzielibyśmy was zgrupowanych dlatego, że to wynika z naszego przeświadczenia i z naszej doktryny, że związany człowiek stanowi siłę.</u>
  827 + <u xml:id="u-43.24" who="#komentarz">(P. Dudziński:</u>
  828 + <u xml:id="u-43.25" who="#PBrowinski">Przy najbliższej okazji skorzystamy z zaproszenia.)</u>
  829 + <u xml:id="u-43.26" who="#PBrowinski">Proszę Panów! Jeżeli chodzi o nasze plany, o nasz stosunek do pracy parlamentarnej, będziemy starali się już w czasie tej sesji przystąpić do realizacji naszych założeń programowych. Nasze założenia programowe wynikają z pozytywnego, nowocześnie pojmowanego nacjonalizmu. Ten nowocześnie pojmowany nacjonalizm wyraża się w syntetycznym ujmowaniu interesów państwa i narodu, odrzucając przeciwstawność społeczeństwa i państwa, państwa i narodu, jest dyrektywą generalną dla tych naszych planów i założeń, które pragniemy realizować. Z tego naszego nacjonalizmu wynika zasada kardynalna, na której będziemy kształtować nasz stosunek do mniejszości narodowych, mianowicie zasada integralności granic Rzeczypospolitej. Stosunek ten będzie układany na zasadach sprawiedliwości, ale z uznaniem realnym tej naczelnej kardynalnej zasady politycznej, która wynika z naszej doktryny.</u>
  830 + <u xml:id="u-43.27" who="#PBrowinski">Obok zagadnienia mniejszości narodowych istnieje jeszcze w Polsce zagadnienie specjalne, mianowicie — zagadnienie żydowskie. Chcę tu wrócić do przemówienia p. Sommersteina. Jest to przemówienie typowe, przemówienie, które wyraża pewnego rodzaju bezradność wobec problemu, który p. Sommerstein nazwał, że jest to problem samego życia. Otóż, jakie są fakty tego samego życia? Nie będę poszukiwał statystyki, nie będę oceniał tej sprawy z jakiegoś wielkiego, szerokiego punktu widzenia. Wezmę, Panie Pośle, skromne małe miasteczko, znajdujące się w moim okręgu wyborczym, liczące około 4.000 ludności — Żydów i Polaków, pół na pół, jak zwykle w Polsce środkowej — sklepów samych żydowskich 400. Jeżeli byśmy tę rzecz na podstawie metody naukowej przepracowali, to w tym miasteczku dla obsługi ludności tego miasteczka i ludności okolicznej wystarczyło by tych sklepów 50. Jeżeli jest 400, to zapłata za funkcję handlową w tym małym miasteczku, zamiast iść na 40 punktów, idzie na 400, zamiast dawać możność utrzymania i pewnej nadwyżki, daje ona głodową egzystencję tym 400 rodzinom. A obok tego miasteczka jest wieś, przeciętnie mająca 50% gospodarstw poniżej 4 morgów. W każdej wsi, przed każdą chatą kilkoro zdrowych, roześmianych dzieci i wyrostków, wśród których ten, który ma lat 20 i może paść gęsi, to już nie jest bezrobotny — jest już zatrudniony.</u>
  831 + <u xml:id="u-43.28" who="#PBrowinski">I co życie samo robi? Robi napór i to napór, który trzeba było by robić od góry, gdyby te 400 sklepów nie było sklepami żydowskimi, bo to jest przerost pewnych funkcji, niesłychanie szkodliwy, w którym zapłata za te funkcje nie stwarza wartości gospodarczych, a stwarza głodowe utrzymanie dla wykonujących te funkcje. A jeżeli do tego dodamy, że ten okoliczny chłop, ten biadolący mieszczanin w tym miasteczku poczuł w sobie siłę i wolę do objęcia tych funkcji, to przecież życie samo będzie musiało wyrzucić w szybszym czy dłuższym czasie 400 rodzin z warsztatów pracy.</u>
  832 + <u xml:id="u-43.29" who="#PBrowinski">Pan Poseł mówił, że sama emigracja problemu nie załatwia. Tak, oczywiście, emigracja, jeżeli ją nawet ujmiemy jako całość, jako program imperatywny, nie będzie wykonana w ciągu roku czy dwu. Musi być regulowana egzystencja tej ludności, która od razu nie wiemigruje...</u>
  833 + <u xml:id="u-43.30" who="#komentarz">(P. Sommerstein: Tego się nie robi.)</u>
  834 + <u xml:id="u-43.31" who="#PBrowinski">Ale, Panie Pośle, czego się z waszej strony nie robi? Ze strony społeczeństwa żydowskiego nie powiedziano dotąd z żadnej strony tego jednego słowa: tak, emigracja będzie, życie idzie po tej linii, siądźmy do stołu i naradźmy się, co potrzeba na to, aby ją wykonać. Pan Poseł bardzo pięknie, bardzo po obywatelsku zakończył swoje przemówienie. Trudno do tego było coś dodać, ale myśmy oczekiwali ze strony Pana Posła czegoś innego — pozytywnej odpowiedzi na to. Wasze życie jest przecież niesłychanie skomplikowane; zróżniczkowane ugrupowania, przekrój społeczny ludności żydowskiej w Polsce, to jest przecież niesłychana mozaika. Trzeba mieć niesłychanie prostolinijny czy nawet ordynarny sposób ujmowania zjawisk społecznych, aby nad tym przechodzić do porządku dziennego. I my nie przechodzimy, ale jeżeli ma być sprawa rozwiązana nie na podstawie odruchów, to z waszej strony musi być zgłoszone pozytywne stanowisko w tej sprawie. Jest to koniecznością tym bardziej, że, Panie Pośle, te apostrofy bardzo obywatelskie i bardzo ładne, które osobiście bardzo wysoko cenię, one nie są głosem całego narodu czy Judu żydowskiego w Polsce. Są głosy inne, jest zupełna obojętność; a wreszcie, Panie Pośle, jeszcze jedna rzecz, jest cały młody ruch wśród was, ruch pozytywny, nacjonalistyczny, ruch państwowy, który nie biadoli, nie uskarża się na krzywdy, tylko który powiada tak: prześladowania Żydów w Europie są bodźcem przychodzącym z zewnątrz, abyśmy nareszcie przestali się błąkać, być ghettem wśród narodów świata i stali się państwem. Przecież i taki prąd jest wśród was.</u>
  835 + <u xml:id="u-43.32" who="#komentarz">(P. Sommerstein: I o tym powiedziałem.)</u>
  836 + <u xml:id="u-43.33" who="#PBrowinski">Tym bardziej, że Pan Poseł tu w tym miejscu przemawiał autorytatywnie w imieniu całej żydowskiej ludności, więc, proszę Pana, powinno być i to stanowisko przepracowane i ujęte. To jest jedyna pretensja, jaką mam do przemówienia Pańskiego, pretensja tym silniejsza, że ten właśnie sposób podchodzenia do sprawy jest typowy i stale się powtarzający. Pan powiada: Jest mocne życie, ale nie chce Pan widzieć tych objawów tego mocnego życia, które w Pańskim rozumieniu nie są wygodne.</u>
  837 + <u xml:id="u-43.34" who="#PBrowinski">Przechodzę do stanowiska Obozu Zjednoczenia Narodowego w sprawie żydowskiej. Nie chcę dłużej się nad tym rozwodzić dlatego, że sprawa ta była ujęta już w przemówieniu szefa Obozu p. gen. Skwarczyńskiego. Pozytywną stroną tez Obozu Zjednoczenia Narodowego jest stwierdzenie, że sprawę żydowską należy rozwiązać, ale nie czynić z niej instrumentu rozgrywek partyjno-politycznych. Żydzi w naszym Państwie są częścią pozapaństwowej grupy żydowskiej i wykonują jedną zasadniczą tylko funkcję w naszym życiu, stanowiąc w niej element liczbowo wielokrotnie nadmierny. Obie te przyczyny osłabiły normalny rozwój polskich sił narodowych i państwowych. Dlatego tezy opierają się na żywiołowym dążeniu szerokich mas polskich do ujęcia własnymi siłami wszelkich przejawów życia narodowego oraz na fakcie drugim — na wzroście nacjonalizmu żydowskiego.</u>
  838 + <u xml:id="u-43.35" who="#komentarz">(P, Sommerstein: Chwalił Pan ten nacjonalizm.)</u>
  839 + <u xml:id="u-43.36" who="#PBrowinski">Chwaliłem go, uznaję go za fakt życiowy, ale on nie idzie po linii Pańskich deklaracyj i po linii Pańskich życzeń utrzymania status quo.</u>
  840 + <u xml:id="u-43.37" who="#PBrowinski">Wzrost usamodzielnienia gospodarczego polskiej ludności miejskiej i wiejskiej, wspierany umiejętną i celową organizacją, będzie powiększał corocznie liczbę żydów pozbawionych warsztatów pracy. Emigracja żydowska w Polsce stanie się problemem nagłym, a ze względu na jej rozmiar — problemem międzynarodowym. Organizacja emigracji wymagać będzie środków, których będzie musiało z woli Państwa dostarczyć społeczeństwo żydowskie.</u>
  841 + <u xml:id="u-43.38" who="#PBrowinski">Tezy Obozu Zjednoczenia Narodowego, krytykowane wielokrotnie za to, że są za mało radykalne, krytykowane są niesłusznie, bo to nie są hasła agitacyjne, to jest program, którego realizacja będzie niewątpliwie podjęta.</u>
  842 + <u xml:id="u-43.39" who="#PBrowinski">Jeżeli chodzi o inne mniejszości narodowe, powołujemy się na punkt 9 deklaracji ideowej, w której uznaliśmy odrębności narodowe mniejszości, uznaliśmy prawo ich utrzymania i rozwijania się. Granicą tego uznania jest zawsze interes Państwa.</u>
  843 + <u xml:id="u-43.40" who="#PBrowinski">Wracam do przemówienia i deklaracji p. Ostrowskiego. Podkreślam, że dominuje w niej czynnik pojednawczości i zgody, a jest to deklaracja ważna i charakterystyczna, bo pochodząca od przedstawiciela społeczeństwa polskiego, zamieszkującego ten teren, który jest równocześnie siedzibą mniejszości ukraińskiej, najbardziej świadomej, najbardziej prężnej w Polsce.</u>
  844 + </div>
  845 + <div xml:id="div-44">
  846 + <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekSurzynski">Przypominam, że czas Pana Posła już minął.</u>
  847 + </div>
  848 + <div xml:id="div-45">
  849 + <u xml:id="u-45.0" who="#PBrowinski">Panie Marszałku, zaraz kończę.</u>
  850 + <u xml:id="u-45.1" who="#PBrowinski">Jesteśmy obecnie w okresie rozpoczynania wielkiego marszu. Marsz ten ma być kontynuowaniem tego pochodu Narodu Polskiego do wielkości, którego linię i program zakreślił Wielki Marszałek. Obóz Zjednoczenia Narodowego wyrósł z Jego ducha i z Jego myśli. Obóz Zjednoczenia Narodowego chce prace Jego kontynuować, idąc śladami Jego wskazań pisanych i Jego wskazań wykutych w życiu.</u>
  851 + <u xml:id="u-45.2" who="#PBrowinski">Znalazłem przy czytaniu broszur politycznych w rozprawie sprzed 10 lat, rozwijającej ideologię zbliżoną do tej, która stała się podstawą naszą — w rozprawie p. Mejbauma wyjątek z aktu Unii Horodelskiej z r. 1413, z okresu, kiedy Polska rozpoczynała swój pochód ku wielkości, pochód trwający paręset lat. Znaleziony ustęp w akcie Unii Horodelskiej jest czymś niezwykłym, czego się w aktach dyplomatycznych nie drukuje. Świadczy on o wielkim rozcięciu myślowym tych ludzi, którzy ten akt tworząc, znajdowali się już na drodze, na jaką obecnie wprowadziła nas wola Marszałka, ku wielkości narodu. Nie od rzeczy będzie, jeżeli przypomnimy sobie, jak nasi przodkowie przed laty 500 ujmowali zasadnicze założenia swego politycznego działania. — „Wiadomo wszystkim, że nie dostąpi łaski zbawienia, kto nie będzie wspierany tajemnicą miłości, która nie działa opacznie, która promieniuje własną dobrotą, zwaśnionych godzi, pokłóconych łączy, odmienia nienawiści, uśmierza gniewy i daje wszystkim pokarm pokoju; jeśli kto pod jej skrzydła się schroni, znajdzie bezpieczeństwo i nie będzie obawiał się znikąd napadu; przez nią prawa się tworzą, królestwa rządzą, miasta porządkują i stan Rzeczypospolitej do najlepszego końca dochodzi; ona się we wszystkich cnotach wybornie mieści, a kto nią pogardzi, ten wszystko utraci.” Niech zasadą naszych poczynań, ich motorem będzie ta wielka siła, którą przodkowie uznali za siłę najważniejszą, rozpoczynając swój wielki pochód ku wielkości narodu i Państwa.</u>
  852 + <u xml:id="u-45.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  853 + </div>
  854 + <div xml:id="div-46">
  855 + <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekSarzynski">Głos ma p. Sobczyk.</u>
  856 + </div>
  857 + <div xml:id="div-47">
  858 + <u xml:id="u-47.0" who="#PSobczyk">Przy okazji debaty generalnej nad preliminarzem budżetowym staję przed</u>
  859 + <u xml:id="u-47.1" who="#PSobczyk">Wysoką Izbą, nie żeby roztaczać skargi w imieniu wielkiego środowiska chłopskiego, z którym jestem związany przez całe życie i na całe życie, ale żeby domagać się warunków, w których polska ludność wiejska będzie mogła wypełnić swe obowiązki wobec naszej armii i będzie mogła realizować służbę dla idei mocarstwowej Polski. Stwierdzam, że stosunek uczuciowy chłopa do naszej siły zbrojnej jest więcej niż pozytywny, gdyż jest on często entuzjastyczny, natomiast stosunek gospodarczy jest zły. Wiemy wszyscy, że osłabło na wsi tempo przyrostu naturalnego i że ludność wiejska nie daje obecnie tak wspaniałych okazów zdrowia spośród swej młodzieży, jak to dawniej bywało. Wiemy wszyscy, że rozwój produkcji roślinnej, a więc podstawowej, posiada jeszcze słabsze tempo niż przyrost ludności i że wieś nie znajduje się na takim poziomie gospodarczym, aby z łatwością mogła znieść zwiększone ewentualnie żądania w zakresie wyżywienia.</u>
  860 + <u xml:id="u-47.2" who="#PSobczyk">Wiemy wreszcie, że ludność wiejska nie kapitalizuje swych dochodów i wobec tego nie jest w stanie inaczej zabezpieczać losu młodych pokoleń, jak przez rozdrabnianie gospodarstw, nie licząc się z zasadniczą okolicznością, a mianowicie czy to ułatwi w przyszłości wypełnienie całości obowiązków aprowizacyjnych.</u>
  861 + <u xml:id="u-47.3" who="#PSobczyk">To są grzechy wobec siły zbrojnej, od których chcemy się odżegnać, których nie chcemy popełniać.</u>
  862 + <u xml:id="u-47.4" who="#PSobczyk">Jesteśmy głęboko przeświadczeni, że dzieje narzucają Polsce wielką rolę, od której wypełnienia zależy nie tylko potęga lub bezsiła naszej Ojczyzny, ale po prostu jej byt. Tymczasem czujemy, że nie stanowimy — pomimo wielkiej liczby — na tyle aktywnego elementu, aby zabezpieczyć szybki i pewny rozwój gospodarstwa narodowego. A co gorzej — nie widzimy żadnych innych elementów w układzie naszych sił narodowych, które mogłyby zastąpić olbrzymie masy ludności wiejskiej.</u>
  863 + <u xml:id="u-47.5" who="#PSobczyk">Stwierdzając to wszystko, musimy wyraźnie oświadczyć, że ludność wiejska nie zdoła sama podnieść się na poziom potrzebny dla naszej gospodarki narodowej, ponieważ nie miała ona dotąd okazji, aby okrzepnąć. Konieczną jest tu odpowiednia polityka Państwa, której środki mogą znakomicie ułatwić mobilizację sił wiejskich, właściwą ich koncentrację i wskazanie kierunku uderzenia. Nie jest to dziwne, jeżeli zważy się choćby straty rolnictwa po wojnie, ciężary związane z wadliwym podziałem dochodu społecznego, zależność od sił przyrody. Ale tak jak stosunkowo niewielki odłam skalny może spowodować wielką lawinę, tak również przy nieproporcjonalnie małych wysiłkach można w zakresie rolnictwa wywołać olbrzymie przemiany.</u>
  864 + <u xml:id="u-47.6" who="#PSobczyk">Nie stawiamy lekkomyślnego zarzutu, że polityka rolna nie może się poszczycić wcale licznymi wysiłkami. Były one z pewnością, ale krzyżowały się na przestrzeni lat, osłabiając się wzajemnie. Odbudowę zniszczonego rolnictwa i spłatę długów przedwojennych ułatwiła inflacja. Wobec nieobsiewania naszych obszarów podaż nie nadążała za popytem i ceny artykułów rolnych zwyżkowały, wobec czego rozpoczęto walkę przeciwko wyzyskiwaniu miast przez wieś. Doprowadziło to do znanej polityki taniego chleba i w rezultacie zmarnowaliśmy częściowo okres dobrej koniunktury, a w obliczu kryzysu musieliśmy przestawiać całą naszą politykę rolniczą wprost na przeciwny biegun. W okresie kryzysu żyliśmy w defensywie, w roku nieurodzaju zapobiegaliśmy wzrostowi cen artykułów rolnych, obecnie zaś walczymy ze skutkami urodzaju.</u>
  865 + <u xml:id="u-47.7" who="#PSobczyk">W ten sposób polityka gospodarcza hamowała ujemne skutki dekoniunktury, ale również dodatnie skutki koniunktury.</u>
  866 + <u xml:id="u-47.8" who="#PSobczyk">Przeciwko tej całej dwudziestoletniej polityce przemawiają dwie praktyczne obserwacje, a mianowicie: 1) w okresie kryzysu rolniczego spadały ceny surowców, spadały płace robotników i malał wskaźnik produkcji przemysłowej oraz 2) w czasie 2 lat poprawy w rolnictwie zaznaczył się silnie przypływ dobrej koniunktury w Państwie. Uzyskaliśmy tym samym do wielu teoretycznych wywodów praktyczne argumenty, wskazujące na silne uzależnienie wszelkich gałęzi produkcji i usług w Polsce od położenia rolnictwa.</u>
  867 + <u xml:id="u-47.9" who="#PSobczyk">Spostrzegł to i stwierdził p. Wicepremier Kwiatkowski przy okazji rozprawy nad projektem ustawy o środkach finansowych na popieranie gospodarczo uzasadnionego kształtowania cen artykułów rolniczych. Oświadczenie, o którym wspominam, zostało sformułowane z taką precyzją i z taką siłą przekonania, że nie mogę uczynić nic lepszego, jak tylko zacytować dosłownie najcelniejszy jego ustęp. — „Sytuacja gospodarcza rolników—mówił p. Wicepremier — warstwy, posiadającej obecnie jeszcze tak silną przewagę w Polsce, wywiera faktycznie i psychologicznie niezwykle silny wpływ na całokształt koniunktury polskiej. Gdy na kształtowanie się cen produktów agrarnych i dochodowości rolnictwa wywierają swój wpływ tylko stosunki gospodarcze wewnętrzne, jak to miało miejsce właśnie w r. 1937/38, to wówczas układa się na polskim poziomie pewna równowaga całości gospodarstwa narodowego.</u>
  868 + <u xml:id="u-47.10" who="#PSobczyk">Wówczas z bardzo niskiego poziomu dźwigamy się proporcjonalnie silniej niż inne narody i państwa. W tych właśnie latach ostatnich zwarły się nożyce cen w stosunku do okresu przedwojennego. Wieś poczęła konsumować wytwory przemysłowe. Ożył przemysł i handel, ożyły banki i spółdzielnie, podniósł się z nieznanej w mieście niziny bytu chłop, począł płacić swe zobowiązania ziemianin, wzrastało zatrudnienie, wyrównywały się budżety Państwa i samorządów, rozwinęły się inwestycje przemysłowe, miejskie i państwowe, dziesiątki martwych zagadnień, jak oświata, motoryzacja, urbanizacja, wzrost konsumcji, rozwój komunikacji — nabrały wyrazu.</u>
  869 + <u xml:id="u-47.11" who="#PSobczyk">We wczorajszym przemówieniu p. Wicepremiera nie zauważyłem ani jednego ustępu, który stanowiłby chociażby tylko echo przytoczonych przeze mnie słów. Nie stawiam jednak z tego powodu zarzutów, gdyż rozumiem, że p. Wicepremier nie chce się powtarzać i że słowa raz powiedziane zatrzymują u niego stale swój walor. Przypominam je tylko dla pokrzepienia serc moich współbraci, co jest tym bardziej potrzebne, że ani cyfry budżetu, ani plan trzyletnich inwestycyj nie dają dowodu, że nasza polityka gospodarcza przechodzi od utrzymywania wsi w stanie wegetacji do przekształcenia jej w motor, pobudzający wszystkie siły żywotne narodu.</u>
  870 + <u xml:id="u-47.12" who="#PSobczyk">Przyznaję otwarcie, iż wydaje mi się, że program wszystkich inwestycyj przemysłowych i miejskich zawiera duży pierwiastek ryzyka, jeżeli inwestycje te nie są dość produkcyjne i jeżeli nie stwarza się dla nich odpowiedniego naturalnego rynku zbytu. W takim przypadku po sfinansowaniu inwestycyj trzeba by myśleć o sfinansowaniu zbytu, a gdyby okazał się on niedostatecznym, to i o finansowaniu amortyzacji. Rozumiem, że to może być konieczne, ale tylko w zakresie środków, służących do obronności kraju, nigdzie więcej. Stąd płynie wniosek, że inwestycje, ożywiające gospodarstwo krajowe, muszą mieć odbiorców. W obecnym stanie rzeczy wieś jest bardzo słabym odbiorcą, pozostają więc tylko miasta i zagranica. Co do możliwości eksportowych, to zdajemy sobie sprawę, że w znacznym stopniu są one ograniczone możliwościami importowymi. Jeżeli zaś nastawilibyśmy swoją produkcję przemysłową jedynie na miarę potrzeb 13 milionów mieszkańców miast i miasteczek, to bylibyśmy niesłychanie dalecy od gospodarczego programu godnego 35-milionowego państwa.</u>
  871 + <u xml:id="u-47.13" who="#PSobczyk">Troska o byt zasępia nam czoło przy każdej nowej fabryce, przy każdym nowym warsztacie. Tymczasem niemal negliżujemy wszelkie możliwości spożywcze wsi, wahające się w olbrzymiej skali. Przypomnę cyfry, dotyczące gospodarstw włościańskich, w opracowaniu Instytutu Puławskiego. Roczne rozchody gotówkowe na 1 ha ziemi użytkowej wahały się w granicach od 374 zł do 100 zł; gotówkowe rozchody roczne gospodarstwa domowego na osobę dorosłą — w granicach 112 zł do 42 zł; i wreszcie roczne rozchody gotówkowe gospodarstwa prywatnego na osobę dorosłą—w granicach od 276 zł do 89 zł. Biorąc zaś pod uwagę ilość hektarów oraz liczbę ludności wiejskiej, nietrudno obliczyć, że spożycie wsi na przestrzeni ostatnich 10 lat w najlepszym roku było o jakieś trzy miliardy większe, niżeli w najgorszym i to tylko w zakresie spożycia produktów nie rolniczych. Toteż warto pokusić się o ten rynek, warto dbać o jego utrzymanie. Nikt u nas nie kwestionuje pionierskich wyczynów eksportowych, normalnie związanych ze stratą, nikt również nie wątpi w celowość przejściowych dopłat, jakich nieraz wymaga przetrzymanie konkurencji czy złej koniunktury na rynkach zagranicznych. Ale zapytujemy, dlaczego nie stosujemy równie wytrwałych i celowych wysiłków w walce o bliski nam rynek odbiorczy, większy od wszystkich rynków eksportowych? Przytoczona powyżej cyfra możliwości powiększania spożycia rolniczego do rozmiaru, który już raz jeden istniał, stanie we właściwym świetle, gdy przypomnimy, iż cały nasz wywóz w 1937 r. nie przekroczył 1200 milionów zł.</u>
  872 + <u xml:id="u-47.14" who="#PSobczyk">Wieś polska zmniejsza swe spożycie w miarę zmniejszania dochodów; ta współzależność dowodów nie wymaga, bo jakże tu konsumować, jeśli dochód ogólny gospodarstwa spada z 4052 zł na 994 zł? Zagadnienie utrzymania konsumcji wiejskiej na odpowiednim poziomie i jej rozwój — to zagadnienie opłacalności gospodarstw wiejskich, W tym zakresie konieczne jest zerwanie ze sposobem myślenia o rolnictwie tak, jak się myśli o warsztacie przemysłowym, co do którego można dokładnie wykalkulować rozchody, ustalić konieczny dochód i sprecyzować ceny. W rolnictwie trzeba pamiętać, iż mogą nadejść lata klęsk przyrodniczych i dlatego trzeba umożliwić rolnikom kapitalizację dwojakiego typu, a mianowicie: stałą i koniunkturalną. Nie przerażajmy się myślą, iż chłop w pewnym okresie zarobi więcej, bo z góry wiadomo, że będą okresy, w których nawet przy wielkich wysiłkach wszystkich zainteresowanych czynników dochód jego zmaleje. Toteż polityka rolna nie może iść dotychczasową drogą hamowania skutków złej i dobrej koniunktury, ale winna walczyć o wyzyskanie dobrej, a o ograniczenie konsekwencji złej.</u>
  873 + <u xml:id="u-47.15" who="#PSobczyk">Nie wierzymy, aby można przeprowadzić długofalowy program gospodarczy w Polsce bez oparcia się o wieś, Tylko doraźne inwestycje są w tym trybie możliwe, ale trwałe ożywienie gospodarki narodowej, jej dynamika i jej rozpęd tkwi w sile spożywczej chłopa.</u>
  874 + <u xml:id="u-47.16" who="#PSobczyk">Czy jest jednak możliwe zrealizowanie naczelnego postulatu wsi polskiej, tj. zapewnienie opłacalności rolnictwa? Gdybym przez chwilę nie miał pewności, że jest to możliwe, to musiałbym zwątpić w rozwój gospodarczy Polski, w jej postęp, w jej siłę.</u>
  875 + <u xml:id="u-47.17" who="#PSobczyk">Przecież dotąd jeszcze nikt nie postawił w wielkiej grze gospodarczej na polską wieś. Nie słyszeliśmy dotąd nigdy, aby uznano, iż podstawową inwestycją są wydatki na zapewnienie opłacalności warsztatom rolnym. Przeciwnie, zawsze brakuje pieniędzy właśnie na ten, z pewnością szybko opłacalny, wkład.</u>
  876 + <u xml:id="u-47.18" who="#PSobczyk">Działanie, o którym mowa, wymaga pewnego, chociaż niedługiego czasu. Uderzyć należy równocześnie w zmniejszenie rozchodów rolnika i w zwiększenie jego dochodów. Wysiłek finansowy tym wywołany nie przekroczy znanych nam już dokonywanych i planowanych wysiłków inwestycyjnych. Natomiast powiększy on obroty i podatki z nimi związane, ogólny dochód, przechodzący przez rynek oraz wpływy z monopolów i transakcyj.</u>
  877 + <u xml:id="u-47.19" who="#PSobczyk">W chwili obecnej nie wiemy o żadnych zamierzeniach, które wskazywałyby, iż istnieje możność ograniczenia strony rozchodowej warsztatów rolnych. Natomiast wiemy, jakie są dochody rolnika. Ceny zbóż są obecnie mniejsze, niż w okresie rozprowadzenia kredytu zaliczkowego i zastawowego; stosunki na rynkach światowych kształtują się pod znakiem odradzających się światowych zapasów pszenicy, które obliczają na 163 miliony kwintali, a więc zaledwie o 3 miliony niżej, niż największe z dotychczas znanych; zbliżający się termin spłat pobranych kredytów zbożowych spowoduje na rynku większą podaż; ewentualna późniejsza zwyżka cen trafi raczej do drugiej lub trzeciej ręki, a nie do rolnika.</u>
  878 + <u xml:id="u-47.20" who="#PSobczyk">Wszystko to nie napawa nas wielką ufnością co do dochodów z produkcji roślinnej. Chcielibyśmy uwierzyć, iż produkcja hodowlana wyrówna stronę dochodową budżetu rolnika. Ale trudno nam przychodzi oswoić się z myślą, że rok 1938 będzie zupełnie odmienny od lat poprzednich. Przecież zarówno w latach dobrych, jak i w latach kryzysu, jak wreszcie w latach poprawy — cenom zbóż odpowiadały ceny artykułów hodowlanych.</u>
  879 + <u xml:id="u-47.21" who="#PSobczyk">Dlatego wyrażamy przekonanie, iż potrzebny jest duży wysiłek, aby w bieżącym roku choć zahamować dalszy upadek opłacalności gospodarstw wiejskich. Ale to nie będzie inwestycja, tylko charytatywna działalność, a Polsce potrzebna jest wielka powszechna akcja rolnicza.</u>
  880 + <u xml:id="u-47.22" who="#PSobczyk">Opłacalne gospodarstwo pozwoli zdrowo wychować dzieci i umożliwi ono spożywanie płodów własnej ziemi w wystarczających dla zdrowia rozmiarach oraz stworzy warunki dla powiększenia produkcji.</u>
  881 + <u xml:id="u-47.23" who="#PSobczyk">W ten sposób wieś będzie mogła wypełnić swe obowiązki wobec wojska.</u>
  882 + <u xml:id="u-47.24" who="#PSobczyk">Chłop kupi odzież, obuwie, mydło i naftę, książkę i pismo, wezwie lekarza, zapłaci składkę — jednym słowem wejdzie czynnie masowo do całego życia społecznego i gospodarczego, przyniesie swą ciekawość poznania i głód spożycia, a tym samym otworzy wielomiliardowy rynek zbytu.</u>
  883 + <u xml:id="u-47.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  884 + </div>
  885 + <div xml:id="div-48">
  886 + <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekSurzynski">Czas trwania przemówień ograniczam do 15 minut.</u>
  887 + <u xml:id="u-48.1" who="#WicemarszalekSurzynski">Głos ma p. Rudnicki.</u>
  888 + </div>
  889 + <div xml:id="div-49">
  890 + <u xml:id="u-49.0" who="#PRudnicki">Wysoki Sejmie! Wobec ograniczenia czasu przemówień nie mam zamiaru — zresztą i nie miałem — wygłaszać jakiegoś odczytu, czy pisanego referatu. To co mam powiedzieć dotyczy szerokich rzesz pracowniczych, w szczególności pracowników państwowych. Przemówienia p. Wicepremiera słuchaliśmy z wielkim zainteresowaniem, nie tylko my, przedstawiciele świata pracowniczego tutaj, w tej Wysokiej Izbie, ale na to przemówienie czekały szerokie rzesze pracowników państwowych z prawdziwym drżeniem. Pracownicy ci pewni byli, że przecież w tym budżecie tak zapowiadana poprawa ich położenia nastąpi. Niestety, spotkało nas wszystkich bardzo przykre rozczarowanie.</u>
  891 + <u xml:id="u-49.1" who="#PRudnicki">Stwierdzam, że podatek specjalny, który był nałożony doraźnie, który miał swój właściwie zakreślony cel, mimo że cel ten został osiągnięty, ten podatek istnieje i ma istnieć w trzecim roku budżetowym. Okazuje się, że stał się on już stałą pozycją dochodową budżetu i jeżeli po tylu zapewnieniach nie zniknął dotychczas, to któż zaręczy, że on nadal nie będzie obowiązywał.</u>
  892 + <u xml:id="u-49.2" who="#PRudnicki">W jakiej dziś sytuacji żyją pracownicy państwowi—szeroka opinia społeczna wie o tym. Przede mną mówił o tej sprawie ks. poseł Lubelski, a więc człowiek niezainteresowany, nie pracownik państwowy...</u>
  893 + <u xml:id="u-49.3" who="#komentarz">(P. Wymysłowski: Ale pobierający pieniądze państwowe.)</u>
  894 + <u xml:id="u-49.4" who="#PRudnicki">ale człowiek, który widzi nędzę tych ludzi, jest obiektywnym obserwatorem i bezinteresownym obrońcą doli tych ludzi.</u>
  895 + <u xml:id="u-49.5" who="#PRudnicki">W r. 1934 reforma uposażeniowa uderzyła specjalnie w jakieś 85% pracowników państwowych. Nieomal 85% tych pracowników zostało w swoich poborach ograniczonych po tylu już różnych obniżkach, jakie były poprzednio. Ale jednocześnie w tym czasie właśnie, kiedy uposażenia tych szerokich rzesz pracowniczych na mocy dekretu uposażeniowego ograniczono, płace grup najwyższych zostały niewspółmiernie podniesione.</u>
  896 + <u xml:id="u-49.6" who="#PRudnicki">Proszę Wysokiej Izby! W organizacji urzędniczej pracuję nieprzerwanie 25 lat i stwierdzam, że lat temu kilka, gdy jeszcze istniały poprzednie sejmy, reprezentowane przez stronnictwa, jeżeli chodzi o kwestię płac pracowników, ten stosunek był inny. Wówczas stosunek płacy najwyższej do najniższej wynosił zaledwie 15-krotne uposażenie najniższego urzędnika w Państwie w stosunku do najwyższego, a dziś 60-krotne. Następnie łudziliśmy się, że w poprzednim Sejmie sprawy uposażeń urzędniczych wejdą na jakiś właściwy tor i zostaną uporządkowane. Nie doczekaliśmy się tego. Sądziliśmy, że w przemówieniu swoim p. Minister Skarbu da jakąś choćby zapowiedź tej poprawy. Niestety widzimy, że z tego nic. I znowu cały ten rok pracownicy są skazani na wegetację przy tych swoich nędznych uposażeniach, bo cofnięcie podatku specjalnego od uposażeń do 200 zł—to nie jest rozwiązanie kwestii, to niestety nie przyniesie żadnej ulgi. Mało kto sobie zdaje sprawę, jacy to urzędnicy dostają pobory 200- złotowe. Nie wiem, czy szeroka opinia wie o tym, że takie uposażenie 200-złotowe dostają urzędnicy państwowi, mający po kilkanaście lat służby i mający rodziny i dzieci w szkołach, i z tych uposażeń muszą utrzymać te rodziny i wychować dzieci na obywateli. Z czego mogą wyżywić swoje rodziny? Wysoki Sejmie! Będziemy zgłaszali do poszczególnych komisyj wnioski imieniem organizacyj tych, które reprezentujemy, imieniem organizacyj zrzeszonych w Centralnej Komisji Porozumiewawczej, będziemy zgłaszali w tym przeświadczeniu, że przecież w tej Izbie znajdziemy więcej takich głosów i takiego ustosunkowania się jak ks. Lubelskiego.</u>
  897 + <u xml:id="u-49.7" who="#komentarz">(Głosy: Źle byście na tym wyszli.)</u>
  898 + <u xml:id="u-49.8" who="#PRudnicki">Źle byśmy wyszli? Nie wiem. Muszę jedno stwierdzić, że zarobki pracowników, pobory urzędników zwłaszcza, to nie jest wyrzucony pieniądz, to nie są pieniądze wywiezione, czy gdzieś wyrzucone na artykuły zbytku, które sprowadzamy z zagranicy i które ważą ciężarem niesłychanym na naszym handlu zagranicznym. Te wszystkie z utęsknieniem otrzymane na pierwszego pieniądze, to wszystko do gospodarstwa wchodzi natychmiast, z tego żyje w miastach mieszczaństwo, rzemiosło i rękodzieło, bo gdy urzędnik jako tako jest udotowany, miasta żyją, żyje mieszczaństwo, żyje przemysł. Z tych pieniędzy nic nie przepada dla gospodarstwa narodowego. Zaś te wysokie zarobki, zarobki tych, którzy sobie pozwalają na rzeczy zbytku, idą na szkodę gospodarstwa narodowego. Bo proszę przyjrzeć się żonom dygnitarzy, jakie one jedwabie noszą. Czy to nie zagraniczne? Tak samo kosmetyki. To wszystko jest zagraniczne. A ci szarzy ludzie konsumują tylko krajowe produkty. Trzeba zrozumieć ten wielki interes społeczny. To nie jest klasowy interes ludzi, którzy domagają się rzeczy, które godzą w interes Państwa, w równowagę budżetową. Ci ludzie dają całe życie Państwu i społeczeństwu i chcą od tego Państwa za to mieć tylko znośne warunki wegetacyjne i nic więcej.</u>
  899 + <u xml:id="u-49.9" who="#PRudnicki">Wysoki Sejmie! Niewielu nas tu jest przedstawicieli tych, którzy — jak to wyrażenie podrażniło bardzo niektórych Panów Posłów — są niezależni.</u>
  900 + <u xml:id="u-49.10" who="#komentarz">(Głosy: Dzicy.)</u>
  901 + <u xml:id="u-49.11" who="#PRudnicki">Tu nie jest potrzebny ten cały wielki wywód i filipika o tej niezależności, bo nikt nie twierdzi, że jesteśmy niezależni. Jesteśmy zależni od interesów Państwa i społeczeństwa, bo jesteśmy odpowiedzialni wobec tych, którzy nas wysunęli. Jeżeli chodzi o tę niezależność, to rzecz jasna, że tu w Sejmie, gdzie 160 posłów reprezentuje Obóz Zjednoczenia Narodowego, nie ma innego terminu na określenie tych, którzy są niezależni.</u>
  902 + <u xml:id="u-49.12" who="#komentarz">(P. Stahl: Dziki.)</u>
  903 + <u xml:id="u-49.13" who="#PRudnicki">Jeżeli p. dr Stahl woli wyrażenie — „dziki”, niech używa tego terminu, to nas nie przestrasza. Dlaczego jesteśmy niezależni? Dlaczego jestem niezależny względnie — „dziki”, jak chce kolega Stahl? Oto z tej prostej przyczyny: my chcemy ruch zawodowy polski wyzwolić z tego, w czym tkwił przez 20 lat. Partie go sobie wyrywały, prawa i lewa strona. Większość związków była w służbie partii. A dziś myśmy zorganizowali się na gruncie ściśle zawodowym i przedstawiamy poważny czynnik.</u>
  904 + <u xml:id="u-49.14" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  905 + <u xml:id="u-49.15" who="#PRudnicki">Wiem, że to Panom nie w smak. Tak jak dawniej B. B. W. R., tak dziś Ozon. B. B. W. R. uważał zwłaszcza, że urzędnicy państwowi — to jest nasz inwentarz zbiorowy, my dostajemy ich jako inwentarz, to się nam należy. Dziś jest tak samo. Tak samo jest z pocztowcami. Mógłbym dużo na ten temat powiedzieć, ale mam czas ograniczony, jak to się organizowało i co jest powodem, że nie poszliśmy do O. Z. N., jakkolwiek nie przyszliśmy do Sejmu jako opozycja. Nie jesteśmy opozycją i nie chcemy nią być. Chcemy współpracować ze wszystkimi ludźmi dobrej woli, mamy poczucie odpowiedzialności wobec Państwa. Jeżeli chodzi o patriotyzm naszych wyborców, to jest to rzecz niesporna. Nasz ruch zawodowy polski wyrwaliśmy z tej niezdrowej atmosfery, w której był przez tyle lat, i wiele już zrobiliśmy. I nie ma nas tu może tylu, ilu moglibyśmy mieć, gdyby była inna ordynacja wyborcza i gdyby była inna atmosfera wyborcza. A niestety, co mnie w tej atmosferze wyborczej spotkało jako kandydata? Szef osobowy wezwał mnie i powiedział: Żądam z polecenia władz wycofania kandydatury, w przeciwnym razie poniesie Pan konsekwencje. Kto mnie wybrał, to o tym można z dokumentów, jakie są, przekonać się. Ale nie radzę ciągnąć za język, bo może okazać się to niemiłe dla tego, kto zadaje pytanie. Może mógłbym wtedy powiedzieć coś, co byłoby nieprzyjemne dla kogoś. Nie poruszajmy tego tematu teraz, jak będzie po temu okazja, to ja to poruszę.</u>
  906 + <u xml:id="u-49.16" who="#PRudnicki">Kończę apelem do Wysokiego Sejmu, aby postulaty tej szarej masy pracowników państwowych, którzy przecież w to dzieło dwudziestolecia włożyli wiele swojej pracy i wiele im zawdzięczamy — zostały tu potraktowane w sposób przychylny.</u>
  907 + <u xml:id="u-49.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  908 + </div>
  909 + <div xml:id="div-50">
  910 + <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekSurzynski">Głos ma p. Jóźwiak.</u>
  911 + </div>
  912 + <div xml:id="div-51">
  913 + <u xml:id="u-51.0" who="#PJozwiak">Rząd Rzeczypospolitej przedłożył Wysokiej Izbie budżet zrównoważony, budżet, który przedstawia jasno gospodarstwo Rzeczypospolitej. Że ten budżet jest zrównoważony, że wydatki i dochody są związane, to jest bezsporną zasługą Rządu, to jest bezsporną zasługą przedewszystkim p. Wicepremiera Kwiatkowskiego. Bo, proszę Wysokiej Izby, byli przecież inni Ministrowie Skarbu, jednak tego dzieła dokonać nie mogli, a p. Wicepremier Kwiatkowski tego dzieła dokonał przed kilku laty i z tej drogi nie schodzi.</u>
  914 + <u xml:id="u-51.1" who="#komentarz">(Głosy:</u>
  915 + <u xml:id="u-51.2" who="#PJozwiak">Brawo.)</u>
  916 + <u xml:id="u-51.3" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
  917 + <u xml:id="u-51.4" who="#PJozwiak">Chciałem tu z tej okazji skorzystać, aby przede wszystkim podziękować p. Wicepremierowi Kwiatkowskiemu i Rządowi za zniesienie ustawy, która hamowała rozwój rzemiosła, kupiectwa i przemysłu, która w swoich skutkach okazała się fatalna dla całego ruchu społecznego. Była to ustawa o świadectwach przemysłowych, jedna z najgorszych ustaw, jakie miała kiedykolwiek Rzeczpospolita, Społeczeństwo, kupiectwo, rzemiosło walczyło bezskutecznie kilkanaście lat o zniesienie tej ustawy, która w rezultacie życiu społecznemu, a przede wszystkim najniższym klasom, dała się dotkliwie we znaki.</u>
  918 + <u xml:id="u-51.5" who="#PJozwiak">P. Wicepremier Kwiatkowski był łaskaw zacytować w pierwszej części swego przemówienia kilka cyfr, Z tych cyfr wynikało, że w przemyśle górniczym i hutniczym znajduje się do dziś dnia 56,8% w rękach obcego kapitału, w metalowym — 24%, w chemicznym — 49,2% itd. Jednakowoż, proszę Wysokiej Izby, musi tu nastąpić jeszcze nowe zróżniczkowanie, zróżniczkowanie pomiędzy krajowym kapitałem a polskim kapitałem. Jeżeli Weźmiemy ten stosunek czysto polskiego kapitału, to on wyraża się przerażająco dla polskiego stanu posiadania. Na 400.000 przedsiębiorstw handlowych w całej Rzeczypospolitej znajduje się 210.000 w rękach obcych. Na 400.000 legalnych warsztatów pracy rzemieślniczych przeszło połowa znajduje się w rękach mniejszości. W samej Warszawie na 410 magazynów pończoszniczych 345 znajduje się w rękach obcych, na 206 sklepów konfekcji męskiej 157 jest w rękach obcych. Dlatego mam prośbę do Wysokiego Rządu i do p. Wicepremiera Kwiatkowskiego. P. Wicepremier Kwiatkowski w przedstawionym przez siebie planie 15-letnim przedłożył kwestię polonizacji miast na okres od 1948 do 1952 r. Mnie się zdaje i społeczeństwu, które mam tu zaszczyt reprezentować, że to jest okres przydługi, że unarodowienie handlu, rzemiosła i przemysłu jest wzmocnieniem potencjału obronnego Polski, idzie zaraz za armią i mnie się zdaje, że kwestia polonizacji miast musi natychmiast, bez zwłoki być dokonana. Prosiłbym Pana Wicepremiera o przeniesienie okresu polscenia miast z r. 1948 do 1952 już na rok 1939 i okres najbliższy. Nie potrzebuję się chyba rozwodzić, jak ważnym jest problem unarodowienia handlu, przemysłu i rzemiosła. Jest to kluczowy problem, który rozwiąże wiele problemów, trapiących dzisiejsze społeczeństwo. Rozwiązanie tego problemu przyczyni się do złagodzenia nędzy wsi oraz do rozładowania bezrobocia. Rozwiązanie tego problemu jest koniecznie potrzebne, jest związane z polską racją stanu w najlepszym tego słowa znaczeniu.</u>
  919 + <u xml:id="u-51.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  920 + <u xml:id="u-51.7" who="#PJozwiak">Dlatego czekałem na oświadczenie się pozytywne przedstawiciela mniejszości żydowskiej, kiedy tę kwestię społeczeństwo żydowskie chce rozwiązać. Przecież musi zrozumieć społeczeństwo żydowskie, że dzisiejszy stan rzeczy jest nie do utrzymania. Nie potrzeba być antysemitą, ale trzeba być zwolennikiem unarodowienia handlu, przemysłu i rzemiosła.</u>
  921 + <u xml:id="u-51.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  922 + <u xml:id="u-51.9" who="#PJozwiak">Dzisiejszy stan musi ulec zmianie. Do tego potrzebne są pewne ustawy. Przede wszystkim prosiłbym, by Rząd przedłożył Izbie projekt ustawy o nieuczciwej konkurencji, który był projektowany w poprzedniej sesji ustawodawczej. Dalej pozwolę sobie przedłożyć Wysokiej Izbie projekt, który zabrania używania terminu — „polski” nie polskim firmom, bo cóż to za zwyczaje, niespotykane na całym świecie, że każdy obcy właśnie z lubością w swojej firmie podkreśla wyraz — „polski” względnie — „poi” lub inne słowo związane z terminem — „polski”. Słowo — „polski” może być używane tylko przez firmy czysto polskie, które dysponują kapitałem polskim. Dalej będzie konieczną celem rozwoju unarodowienia handlu i przemysłu ustawa, która zmusi właścicieli nieruchomości, jakie są w posiadaniu mniejszości, do oddawania swych pomieszczeń po cenach umiarkowanych kupcom i rzemieślnikom polskim.</u>
  923 + <u xml:id="u-51.10" who="#komentarz">(P. Sommerstein: Pan chce prześcignąć Hitlera.)</u>
  924 + <u xml:id="u-51.11" who="#PJozwiak">Rzemieślnik polski tu spotyka największą przeszkodę i Panowie z ironicznym śmiechem mówią: „Wasze ulice, nasze kamienice”. Nie chcemy was wywłaszczać, nie będziemy was bić, ale musimy żądać dla nas i naszych dzieci miejsca w Polsce, bo to jest nasza Ojczyzna.</u>
  925 + <u xml:id="u-51.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  926 + <u xml:id="u-51.13" who="#PJozwiak">Gdyby przedstawiciele mniejszości żydowskiej byli rozsądniejsi, to by uznali, że Polska jest dla Jej dzieci i element, który może nawet w niektórych jednostkach przyczynił się dużo do życia polskiego, musi ustąpić. To jest kwestia życia. Trudno wyobrazić sobie, aby Panowie np. wynajęli mieszkanie obcym nie mając dzieci, a gdy urodziły się wam dzieci, abyście w waszym domu trzymali sublokatora, a dzieciom kazali spać na podłodze. Tak daleko humanitarność, tak daleko szlachetność nie idzie. I dlatego, proszę Wysokiej Izby, kwestia unarodowienia handlu i rzemiosła musi być rozwiązana.</u>
  927 + <u xml:id="u-51.14" who="#PJozwiak">Jeszcze jedną prośbę mam do Wysokiego Rządu, a mianowicie, aby w pierwszym okresie inwestycyjnym nie zapomniał o zachodniej granicy. Walka, która się toczy na naszej zachodniej granicy, to jest walka typowa o granicę narodowości polskiej, walka cicha, ale zawzięta, która nie przebiera w środkach, walka o każdą piędź ziemi. I tu z całym uznaniem muszę podkreślić pieczę wojewody poznańskiego p. pułk. Maruszewskiego, który ten problem ruszył z miejsca i pilnuje go. Jednakże do tej skutecznej walki brak nam środków i proszę Wysoki Rząd, aby już w obecnym budżecie wstawił środki na obronę naszej granicy. Bo proszę Wysokiej Izby, jaka granica, taka Rzeczpospolita. Granica zachodnia musi być silna, bardzo silna</u>
  928 + <u xml:id="u-51.15" who="#komentarz">(Oklaski.),</u>
  929 + <u xml:id="u-51.16" who="#PJozwiak">bo bez silnej granicy będzie źle z Rzecząpospolitą.</u>
  930 + <u xml:id="u-51.17" who="#PJozwiak">Wysoka Izbo^J^ Uważam, że postulaty społeczeństwa wielkopolskiego, które miałem zaszczyt Wysokiej Izbie przedstawić, znajdą swój wyraz w poparciu, kiedy będą zgłoszone wnioski ustawodawcze.</u>
  931 + <u xml:id="u-51.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  932 + </div>
  933 + <div xml:id="div-52">
  934 + <u xml:id="u-52.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Skrypnyk.</u>
  935 + </div>
  936 + <div xml:id="div-53">
  937 + <u xml:id="u-53.0" who="#PSkrypnyk">Wysoka Izbo! Zabierając głos w imieniu przedstawicielstwa parlamentarnego ludności ukraińskiej Wołynia, oświadczam, że do prac nad przedłożonym Izbie budżetem na rok 1939/40 przystępujemy z całkowitą powagą, rozumiejąc, że budżet Państwa w chwili obecnej nie jest tylko zwykłym planem gospodarczym. Zdaniem naszym budżet mieści w sobie inną treść, treść głębszą, treść, która sięga poza granice zakreślone ustawą skarbową.</u>
  938 + <u xml:id="u-53.1" who="#PSkrypnyk">Cechą budżetów wszystkich państw w dobie obecnej jest obronny charakter, to jest mobilizacja wszystkich środków, niezbędnych dla zapewnienia państwu największego bezpieczeństwa, ale w równej mierze, a może przede wszystkim, mobilizacja wartości duchowych i sił moralnych w Państwie.</u>
  939 + <u xml:id="u-53.2" who="#PSkrypnyk">Budżet jest wyrazem stosowanych w danym okresie linij politycznych Rządu, wyrazem środków i metod działania. Zdajemy sobie sprawę z powagi przeżywanej chwili, kiedy każde posunięcie Rządu na tle otaczających nas wypadków nabiera znaczenia wyjątkowego i budzi często wyjątkową reakcję, kiedy popełniony błąd pociąga za sobą nie dające się odwrócić niebezpieczeństwo. Czujemy wszyscy wielką odpowiedzialność, ciążącą na nas, na wszystkich, zabierających głos w sprawach państwowych, i dlatego też w poczuciu wielkiej odpowiedzialności na początku debaty budżetowej poruszam sprawę niezwykle aktualną, związaną z istnieniem Rzeczypospolitej, jej rolą, jej przyszłością, sprawę, która jest na ustach wszystkich — sprawę stosunków polsko-ukraińskich, o której jakże ciężko dzisiaj mówić z tej Wysokiej Trybuny.</u>
  940 + <u xml:id="u-53.3" who="#PSkrypnyk">Niektórzy z kolegów nawet odmawiają nam prawa używania własnego imienia.</u>
  941 + <u xml:id="u-53.4" who="#PSkrypnyk">My reprezentujemy kierunek myśli politycznej tej części społeczeństwa ukraińskiego, która urzeczywistnienie ideałów narodu ukraińskiego świadomie oparła o Polskę.</u>
  942 + <u xml:id="u-53.5" who="#PSkrypnyk">Umowa polsko - ukraińska z r. 1920 była stwierdzeniem faktu, że i w społeczeństwie polskim nastąpiło zrozumienie istotnej roli Polski i Ukrainy w nowym układzie sił na wschodzie Europy.</u>
  943 + <u xml:id="u-53.6" who="#PSkrypnyk">Zaakceptowana przez najwyższe autorytety moralne obu narodów — Piłsudskiego i Petlurę, umowa polsko - ukraińska z r. 1920 stała się drogowskazem wskazującym, w jakim kierunku należy iść, jeśli się dąży do szczerego, uczciwego i otwartego ułożenia stosunków polsko — ukraińskich.</u>
  944 + <u xml:id="u-53.7" who="#PSkrypnyk">W życiu społeczeństw romantyka idei posiada wielkie znaczenie, lecz nie decydujące. Znacznie większą, bo przekonywującą rolę odgrywa logika historycznych faktów. Toteż, czy idea braterstwa, na której została zbudowana umowa 1920 r., to tylko dzieło romantyki, czy została ona zrozumiana przez ówczesne pokolenie Polaków i Ukraińców i czy zaistniały historyczne fakty, które potwierdziły życiowość tej idei?</u>
  945 + <u xml:id="u-53.8" who="#PSkrypnyk">Odpowiedzi należy szukać we wspólnych mogiłach najlepszych synów narodu polskiego i ukraińskiego, którzy w ofierze tej idei złożyli swoje życie, wspólnie walcząc w r. 1920 z odwiecznym wrogiem obu narodów — Moskwą. Mimo tragizmu stosunków polsko - ukraińskich poprzedzających r. 1920, armia ukraińska uczciwie wywiązywała się z obowiązków sojusznika, heroicznie broniąc przydzielony jej odcinek frontu między Chodorowem a Rumunią oraz pod Zamościem.</u>
  946 + <u xml:id="u-53.9" who="#PSkrypnyk">A na specjalne podkreślenie zasługuje okoliczność, że armia ta składała się nie tylko z Ukraińców urodzonych nad Dnieprem, lecz w równej mierze z urodzonych nad Dniestrem, na Wołyniu i Polesiu.</u>
  947 + <u xml:id="u-53.10" who="#PSkrypnyk">Chyba, że wystarczą już te fakty, które dobitnie stwierdzają, że idea polsko - ukraińskiego zbliżenia znalazła dobry grunt, jednocząc w szeregach jej wyznawców w zaraniu swego powstania najlepszych przedstawicieli społeczeństw polskiego i ukraińskiego.</u>
  948 + <u xml:id="u-53.11" who="#PSkrypnyk">Nie straciła na żywotności idea polsko-ukraińskiego zbliżenia i w granicach Państwa Polskiego, mimo że walki narodu ukraińskiego o własną niezależność skończyły się tragicznie.</u>
  949 + <u xml:id="u-53.12" who="#PSkrypnyk">Społeczeństwo ukraińskie Wołynia nie przyjęło wrogo państwowości polskiej. Niewątpliwy wpływ na taką postawę ukraińskiego społeczeństwa miała idea polsko - ukraińska z roku 1920. Idea braterstwa polsko — ukraińskiego nie jest sprawą związaną jedynie z pewnymi datami historycznymi. Idea ta stoi na progu stosunków polsko - ukraińskich we wszystkich okolicznościach spotkania tych dwu światów. Od nas i tylko od naszych pokoleń zależy, by weszła ona do domu naszego.</u>
  950 + <u xml:id="u-53.13" who="#PSkrypnyk">Idea ta stała się dla nas, obywateli Rzeczypospolitej, synów narodu ukraińskiego, podstawą działania, myśli i uczuć, ona jedynie wiąże nas z Rzecząpospolitą więzami najbardziej trwałymi. Jest to sprawa, nad którą do porządku dziennego przejść nie można. Jest to sprawa, która stanowi i stanowić będzie o przyszłości naszej i przyszłości Rzeczypospolitej.</u>
  951 + <u xml:id="u-53.14" who="#PSkrypnyk">Jeżeli idea polsko-ukraińskiego zbliżenia nie znajduje oddźwięku w sercach polskich, tak jak niegdyś, jeżeli większość społeczeństwa polskiego, trawiona gorączką szowinizmu, znieważa nasze najświętsze uczucie narodowe, tedy powstaje sytuacja tragiczna dla nas, Ukraińców, dla was, Polaków i dla Rzeczypospolitej. Jeżeli wzrost poczucia narodowego jest dominującym zjawiskiem wśród narodów Europy i świata całego, o czym tak często i tak dobitnie opinia polska mówi, to rzeczą jest jasną, że poczucie świadomości narodowej ukraińskiej nie może być wieliminowane. Nie można sobie wyobrazić, że wzrost poczucia narodowego w społeczeństwie polskim wyklucza wzrost tego poczucia w społeczeństwie ukraińskim.</u>
  952 + <u xml:id="u-53.15" who="#PSkrypnyk">Wszyscy natomiast wiemy, że poczucie narodowe społeczeństwa ukraińskiego jest nie dającym się zahamować procesem, a walka z nim jest i będzie zawsze z góry skazana na niepowodzenie. Kto jest odmiennego zdania, niewątpliwie myśli prymitywnie, płytko, a jeśli ma odwagę jeszcze głosić to publicznie czy w druku, to wprowadza w błąd społeczeństwo polskie i przyczynia się do obniżenia poziomu myśli politycznej.</u>
  953 + <u xml:id="u-53.16" who="#PSkrypnyk">Jako posłowie ziemi wołyńskiej, którzy reprezentujemy ludność ukraińską Wołynia, w poczuciu wielkiej odpowiedzialności, ciążącej na nas, ostrzegamy społeczeństwo polskie przed niebezpieczeństwem, które stanęło tam nad wschodnią granicą Rzeczypospolitej, nad Wołyniem. Sumienie obywatelskie każe nam jak najgłośniej protestować wobec tego, co się obecnie na Wołyniu dzieje. Społeczeństwo ukraińskie czuje, że stało się obiektem polityki, która nic wspólnego z Polską Piłsudskiego nie ma. Czy dzisiaj może być mowa o uczciwej polityce kresowej, o której mówił Wielki Marszałek? Społeczeństwo ukraińskie, jego duma i świadomość narodowa narażone są nieustannie na jawne i ukryte ataki, zmierzające do wynarodowienia, do zniszczenia warunków rozwoju kulturalnego, gospodarczego i politycznego.</u>
  954 + <u xml:id="u-53.17" who="#PSkrypnyk">Dzieje się to od jesieni r. 1935, to jest od śmierci Wielkiego Marszałka. Robi się to systematycznie przez różne czynniki. Społeczeństwo ukraińskie spotyka się coraz częściej ze zdaniem, wyrażanym przez różne czynniki polskie, że Ukraińców w ogóle nie ma, że jest to czyjś wymysł, że wreszcie w południowych powiatach Wołynia może być jeszcze mowa o ludności ukraińskiej, ale np. w Kowlu, Samach, Kostopolu o ludności tej mowy być nie może.</u>
  955 + <u xml:id="u-53.18" who="#PSkrypnyk">Społeczeństwo ukraińskie przeżywa tragizm tak znanej już dzisiaj całemu ogółowi tzw. rewindykacji Judu i świątyń; budzi to w społeczeństwie naszym zrozumiały niepokój, przygnębienie, a w sercach rozpacz i bunt. Społeczeństwo ukraińskie nie da się wprowadzić w błąd coraz bardziej anemicznie wyglądającymi pozorami, które rzekomo świadczyć mają o tolerowaniu sprawy ukraińskiej.</u>
  956 + <u xml:id="u-53.19" who="#PSkrypnyk">Teraz, kiedy sprawa ukraińska buchnęła płomieniem aktualności nieprzedawnionych możliwości realizacji, kiedy ludność ukraińska Wołynia to widzi, słyszy i czuje, teraz właśnie Powstaje na Wołyniu zarzewie nienawiści podsycane nieustannie przez pewne czynniki polskie bez żadnego ku temu powodu ze strony ukraińskiej.</u>
  957 + <u xml:id="u-53.20" who="#PSkrypnyk">Teraz właśnie rozpoczyna się na dobre proces niszczenia wielkiego dorobku pracy czynników polskich i ukraińskich na Wołyniu nad upaństwowieniem szerokich mas ludności, związania tych mas z Rzecząpospolitą Polską w sposób najbardziej trwały i organiczny, opierający się na uwzględnieniu słusznych i przyrodzonych tendencyj rozwojowych ukraińskiej ludności, obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
  958 + <u xml:id="u-53.21" who="#PSkrypnyk">Wyrazem stosunku tej ludności do Polski były dnie żałoby po zgodnie Wielkiego Marszałka, było ślubowanie wołyńskie odczytane i podpisane przez setki tysięcy Ukraińców. A oto końcowe słowa tego ślubowania: „Ślubujemy zmarłemu Józefowi Piłsudskiemu, Wielkiemu Synowi Ojczyzny i naszej ziemi kresowej, że tutaj na Wołyniu utrwalać będziemy wielkość i potęgę Rzeczypospolitej Polskiej przez codzienną ofiarną pracę dla Państwa, podjętą wspólnie we wzajemnym poszanowaniu i braterskim współdziałaniu obywateli wszystkich wyznań i narodowości. Ślubujemy gotowość do największych ofiar w obronie Państwa, wierność ideom Józefa Piłsudskiego, oraz stwierdzamy, że Jego jest przyszłość i Jego za grobem, jak za życia zwycięstwo.” Niezwykle przekonywującym wyrazem upaństwowienia ludności Wołynia było jej zachowanie się w okresie wielkich manewrów tegorocznych, które to zachowanie znalazło swoją ocenę w znanym stanowisku władz wojskowych i cywilnych.</u>
  959 + <u xml:id="u-53.22" who="#PSkrypnyk">Lecz ten wielki kapitał zaufania i związania z Państwem ludności Wołynia jest dzisiaj narażony. Nie trzeba się łudzić, że kontynuowanie obecnej polityki nie odbije się w sposób najbardziej zasadniczy i decydujący na tej zasadniczej dla Państwa pozycji. Jeśli w najkrótszym czasie nie nastąpią na Wołyniu zasadnicze zmiany, jeżeli nie ustanie systematyczna likwidacja nauczania języka ukraińskiego w szkołach — szkoły z językiem ukraińskim nauczania już dawno zlikwidowano, — jeżeli nie ustanie wysiedlanie z Wołynia ludzi tam urodzonych tylko za to, że są Ukraińcami i pracują w ukraińskich organizacjach, jeżeli nie ustaną procesy podobne do tego, jaki miał ostatnio b. poseł ks. Wołków, skazany na 1 miesiąc więzienia za odczytanie orędzia biskupów jeszcze przed jego konfiskatą, jeżeli nie ustanie paraliżowanie pracy ukraińskich organizacyj oraz likwidacja tychże, jak np. gimnazjum ukraińskiego w Krzemieńcu, seminarium duchownego w Krzemieńcu, Sojuzu Ukrainek w Równem, jakkolwiek we Lwowie został on reaktywowany, jeżeli nie ustaną ataki antiukraińskie prasy polskiej, jeżeli nie ustanie wszystko to, co robi życie wstrętnym, o czym będę dokładnie mówił na komisji, to wówczas przed Rzecząpospolitą i narodem ukraińskim, tak jak to nieraz w historii naszej bywało, powstanie mroczny cień tragicznego załamania się wielkich możliwości Rzeczypospolitej Polskiej i pomyślnej przyszłości narodu ukraińskiego. Musimy pamiętać i uświadomić sobie jedną prawdę, że narody polski i ukraiński, są to narody zdrowe i silne moralnie i fizycznie, narody za silne, ażeby dać się jeden drugiemu zniszczyć, z drugiej zaś strony za słabe, ażeby mogły każdy na własną rękę myśleć o przyszłości,</u>
  960 + <u xml:id="u-53.23" who="#komentarz">(Głos: Naród polski nie.)</u>
  961 + <u xml:id="u-53.24" who="#PSkrypnyk">gdyż los rzucił je razem przy bitej drodze łączącej wschód i zachód.</u>
  962 + <u xml:id="u-53.25" who="#PSkrypnyk">My, Ukraińcy, jesteśmy tego świadomi, lecz otaczająca nas rzeczywistość sprawia, że z każdym dniem zmniejsza się wśród nas liczba tych, którzy jeszcze mają cywilną odwagę głosić to we własnym społeczeństwie. Polska w pierwszym rzędzie — i nikt inny — została przez los powołana do rozwiązania zagadnienia ukraińskiego. Od Was Panowie zależy, ażeby nareszcie przystąpić do jego rozwiązania wewnątrz Państwa. Czas nie czeka i na tym według naszego najgłębszego przekonania polega tragizm stosunków polsko - ukraińskich.</u>
  963 + <u xml:id="u-53.26" who="#komentarz">(Oklaski na ławach ukraińskich.)</u>
  964 + </div>
  965 + <div xml:id="div-54">
  966 + <u xml:id="u-54.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Pikusa.</u>
  967 + </div>
  968 + <div xml:id="div-55">
  969 + <u xml:id="u-55.0" who="#PPikusa">Wysoka Izbo! Ze wspaniałym rozwojem naszej potęgi militarnej i politycznej nie szła w parze w ubiegłym 20-leciu potęga gospodarcza Polski. P. Wicepremier Kwiatkowski przedstawił nam wczoraj w głęboko i wszechstronnie ujętym ekspose nasze wielkie zdobycze w ubiegłym dwudziestoleciu w dziedzinie gospodarczej, jednak mimo tego niewątpliwie ogromnego postępu nasz organizm gospodarczy wykazuje jeszcze dziś wiele braków i niedomagań.</u>
  970 + <u xml:id="u-55.1" who="#PPikusa">Jesteśmy świadkami w Europie nie tylko wyścigu pracy, ale i wyścigu zbrojeń. Gdy nasi dwaj główni sąsiedzi zamieniają swe państwa w obozy wojenne, to i Polska musi zwiększyć tempo swego rozwoju i wybitnie wzmocnić swe pogotowia obronne.</u>
  971 + <u xml:id="u-55.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  972 + <u xml:id="u-55.3" who="#PPikusa">Polska posiada niewątpliwie wielkie możliwości rozwoju gospodarczego dotychczas nie wyzyskane. Jest naszym obowiązkiem pobudzić te siły drzemiące i zaktywizować je dla zdobycia niezależności gospodarczej i stworzenia potęgi gospodarczej Polski. Można to osiągnąć przede wszystkim przez uprzemysłowienie kraju.</u>
  973 + <u xml:id="u-55.4" who="#PPikusa">Na czym polega to szczególnie doniosłe znaczenie uprzemysłowienia? Uprzemysłowienie kraju to najskuteczniejszy sposób wzmocnienia naszego pogotowia obronnego. Tylko bowiem intensywny rozwój przemysłu o znaczeniu obronnym może nam zapewnić własną bazę wojskową zaopatrzenia, a wiadomo, że w naszych warunkach geograficzno - strategicznych musimy liczyć przede wszystkim na własne siły i zasoby. Stąd w naszym programie gospodarczym musi dominować dążność do wzmocnienia naszych sił obronnych.</u>
  974 + <u xml:id="u-55.5" who="#PPikusa">Polska posiada wysoce wadliwą strukturę społeczną i zawodową. Objawia się to przede wszystkim w przeludnieniu rolnictwa, które stale się potęguje wobec braku ziemi i niemożności odpływu całego nadmiaru ludności wiejskiej do innych zawodów. Polska uboga w kapitały pieniężne rozporządza wielkim i zupełnie niewyzyskanym kapitałem pracy. Posiadamy duży przyrost naturalny, który wynosi rocznie około 400.000 ludzi. Słusznie szczycimy się tym przyrostem i uważamy go za niezmiernie ważny czynnik potęgi Polski. Jednak nie wolno do tego dopuścić, by ten przyrost naturalny, objawiający się głównie na wsi, powiększał tylko szeregi bezrobotnych. Tym nowym obywatelom, a zwłaszcza naszej dorastającej młodzieży, trzeba zapewnić chleb i pracę.</u>
  975 + <u xml:id="u-55.6" who="#PPikusa">Nie trzeba dowodzić, że bezrobocie to największa klęska społeczna, która rozkłada siły naszego Państwa. Nie ulega wątpliwości, że Państwo powinno stworzyć warunki, w których każdy obywatel zdolny do pracy mógłby znaleźć dla siebie właściwe zatrudnienie.</u>
  976 + <u xml:id="u-55.7" who="#PPikusa">Z tego względu w naszym programie gospodarczym obok wzmożenia obronności Państwa drugie miejsce zająć musi likwidacja bezrobocia.</u>
  977 + <u xml:id="u-55.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  978 + <u xml:id="u-55.9" who="#PPikusa">Tylko taki program gospodarczy będzie miał wartość praktyczną, spełni swe zadanie, który doprowadzi w możliwie krótkim okresie czasu do rozładowania bezrobocia. Najskuteczniejszy sposób na zwalczenie bezrobocia, celem wzmocnienia postawy moralnej i patriotyzmu szerokich warstw społeczeństwa, to uprzemysłowienie kraju. Gdy chcemy umożliwić odpływ nadmiaru ludności wiejskiej do innych zajęć i zawodów, gdy chcemy doprowadzić w Polsce do takiej równowagi demograficznej, by na wsi było 50% ludności, a w miastach drugie 50%, to musimy przede wszystkim uprzemysłowić nasz kraj. Rozwój zaś przemysłu pociąga za sobą automatycznie rozwój miast czyli urbanizację kraju.</u>
  979 + <u xml:id="u-55.10" who="#PPikusa">W Polsce mamy zbyt niski dochód społeczny oraz związaną z tym zbyt niską stopę życiową szerokich mas ludności. Zwiększenie dochodu społecznego umożliwi wzrost dochodów skarbowych i akumulację kapitałów rodzimych oraz wpłynie na zwiększenie konsumcji wewnętrznej. Wzrost dochodów skarbowych znowu pozwoli na zwiększenie budżetu państwowego, a przede wszystkim budżetu wojskowego. Kapitalizacja wewnętrzna zapewni środki dla dalszego procesu uprzemysłowienia, a podniesienie stopy życiowej całego społeczeństwa zwiększy pojemność rynku wewnętrznego, który ma dla rozwoju przemysłu pierwszorzędne znaczenie.</u>
  980 + <u xml:id="u-55.11" who="#PPikusa">Musimy więc dążyć do stałego, możliwie silnego wzrostu dochodu społecznego w Polsce przede wszystkim przez uprzemysłowienie kraju.</u>
  981 + <u xml:id="u-55.12" who="#PPikusa">Nasze życie gospodarcze wykazuje nadmierną, jednostronną zależność od zagranicy, zarówno pod względem surowców i wytworów przemysłowych, jak i pod względem kapitałów, co utrudnia w wysokim stopniu aktywizację bilansu handlowego i płatniczego. Równocześnie Polska odgrywa zbyt małą rolę w gospodarstwie światowym, co utrudnia rozwój współpracy międzynarodowej.</u>
  982 + <u xml:id="u-55.13" who="#PPikusa">Gdy chcemy zdobyć możliwie wysoki stopień samodzielności gospodarczej, ściśle związanej z samodzielnością polityczną, gdy chcemy uzyskać czynny bilans handlowy i płatniczy, gdy chcemy zdobyć należny Polsce jako mocarstwu udział w gospodarstwie światowym, gdy wreszcie chcemy rozwinąć ekspansję gospodarczą Polski, to musimy przede wszystkim uprzemysłowić kraj.</u>
  983 + <u xml:id="u-55.14" who="#PPikusa">Mimo upływu 20 lat nie nastąpiło jeszcze zatarcie różnic dzielnicowych, scalenie organizmu gospodarczego i wyrównanie poziomu gospodarczego poszczególnych dzielnic. Nastąpi to najszybciej i najskuteczniej przez uprzemysłowienie kraju.</u>
  984 + <u xml:id="u-55.15" who="#PPikusa">Polska posiada wprawdzie korzystny charakter gospodarczy jako kraj rolniczo - przemysłowy, a więc kraj o strukturze mieszanej, ale równocześnie wykazuje jaskrawą dysproporcję w rozmieszczeniu najważniejszych ośrodków wytwórczych i surowców przemysłowych. Ta dysproporcja utrudnia nie tylko wewnętrzne zaopatrywanie i eksport, ale i przygotowanie obrony Państwa.</u>
  985 + <u xml:id="u-55.16" who="#PPikusa">Tylko planowe uprzemysłowienie Polski będzie mogło gruntownie poprawić dzisiejsze rozmieszczenie sił gospodarczych pod kątem widzenia interesów państwowych i wojskowych.</u>
  986 + <u xml:id="u-55.17" who="#PPikusa">Uprzemysłowienie kraju nie może bynajmniej oznaczać budowy wyłącznie wielkich zakładów przemysłowych. Przeciwnie, program uprzemysłowienia kraju zarówno ze względów wojskowych jak społecznych i narodowych musi w jak największej mierze uwzględniać powstawanie i rozwój średnich i drobnych zakładów przemysłowych. Również szczególną opieką otoczyć należy warsztaty rzemieślnicze.</u>
  987 + <u xml:id="u-55.18" who="#PPikusa">Te średnie i drobne zakłady przemysłowe oraz warsztaty rzemieślnicze mogą odciążyć znakomicie przeludnienie rolnictwa i zmniejszyć wydatnie rozmiary bezrobocia. Równocześnie zaś te zakłady i warsztaty, stanowiąc podstawę egzystencji szerokich warstw ludności, mogą stanowić podstawowy element siły stanu średniego oraz przyczynić się w wysokim stopniu do spolszczenia naszych miast i miasteczek.</u>
  988 + <u xml:id="u-55.19" who="#PPikusa">Program uprzemysłowienia kraju musi też uwzględnić poprawę bytu licznej rzeszy chałupników, którzy dziś pracują w jak najgorszych warunkach gospodarczych i społecznych jako przedmiot bezprzykładnego wyzysku ze strony nakładców.</u>
  989 + <u xml:id="u-55.20" who="#PPikusa">Uprzemysłowienie kraju nie może być jednostronnie pojmowane i realizowane, jeżeli chodzi o rozmieszczenie. Gdy dziś z zasadniczych względów wojskowych i państwowych kierujemy i skupiamy główny wysiłek na stworzeniu silnego przemysłu w obszarze środkowym Państwa, zwanym popularnie COP-em, nie oznacza to bynajmniej, że program uprzemysłowienia kraju ma się ograniczyć wyłącznie do tego obszaru. Program ten musi stopniowo obejmować wszystkie okręgi Polski i uwzględniać w tych okręgach powstanie i rozwój tych gałęzi przemysłu, które w danym okręgu znajdą najlepsze warunki naturalne, przede wszystkim w postaci lokalnych surowców. Również i w samym Centralnym Okręgu Przemysłowym przemysł powinien być stopniowo rozprowadzany do wszystkich miast i miasteczek dla głębszego oddziaływania na poprawę struktury demograficznej Polski. Dotyczy to zwłaszcza tzw. przemysłu pomocniczego.</u>
  990 + <u xml:id="u-55.21" who="#PPikusa">Gdy chcemy na szeroką skalę uprzemysłowić Polskę i przez to doprowadzić do gruntownej przebudowy naszej struktury gospodarczej i społecznej, to musimy stworzyć odpowiednie warunki dla realizacji programu uprzemysłowienia. Jakież to są główne warunki? Na pierwszym miejscu wymienić tu należy podstawowe urządzenia gospodarcze, do których zaliczamy przede wszystkim komunikację, łączność, elektryfikację i gazyfikację. Budowa podstawowych urządzeń gospodarczych, niezbędnych dla rozwoju przemysłu, stanowi istotną funkcję Państwa.</u>
  991 + <u xml:id="u-55.22" who="#PPikusa">Uprzemysłowienie kraju wymaga oparcia się o inicjatywę i twardą pracę fachowców. Z prawdziwą dumą możemy podkreślić, że posiadamy zdolnych i o wysokim poczuciu moralnym i patriotycznym inżynierów, techników, majstrów i robotników, którzy potrafią w razie potrzeby zdobyć się na wielki, ofiarny wysiłek dla dobra Państwa. Jeżeli dziś zwiedzamy nowoczesne zakłady przemysłowe w Centralnym Okręgu Przemysłowym, to największą radością napełnia nas fakt, że planowanie, organizację techniczną oraz iście amerykańskie tempo realizacji zawdzięczamy wyłącznie fachowcom polskim.</u>
  992 + <u xml:id="u-55.23" who="#PPikusa">Specjalny nacisk musi być położony na zapewnienie stałego dopływu sił fachowych do przemysłu.</u>
  993 + <u xml:id="u-55.24" who="#PPikusa">Gdy w uprzemysłowieniu kraju chcemy stawiać przede wszystkim na człowieka, to musimy poprawić wydatnie warunki bytu i stan kulturalny szerokich mas pracowniczych oraz zapewnić pracownikom przemysłowym należyty wpływ na działalność i rozwój przemysłu.</u>
  994 + <u xml:id="u-55.25" who="#PPikusa">Uprzemysłowienie kraju należy oprzeć przede wszystkim na kapitałach wewnętrznych. Państwo powinno czuwać nad tym, ażeby wytworzyć jak najkorzystniejsze warunki dla kapitalizacji wewnętrznej i lokaty kapitałów w przemyśle. Państwo powinno w swej akcji finansowej i kredytowej uwzględniać przede wszystkim średnią i drobną wytwórczość przemysłową oraz rzemiosło i chałupnictwo, ażeby zapewnić im należyty rozwój.</u>
  995 + <u xml:id="u-55.26" who="#PPikusa">Przy korzystaniu z kapitałów zagranicznych w akcji uprzemysłowienia kraju Państwo powinno czuwać, ażeby praca tych kapitałów była całkowicie zharmonizowana z interesem polskiego gospodarstwa narodowego.</u>
  996 + <u xml:id="u-55.27" who="#PPikusa">Uprzemysłowienie kraju powinno opierać się przede wszystkim o własne surowce. Zagadnienie surowców — to zagadnienie kapitalne dla dalszego rozwoju przemysłu i przygotowania obrony Państwa. Z tego powodu należy dążyć wszelkimi sposobami do wzmocnienia własnych podstaw surowcowych przez rozszerzanie i uszlachetnianie wytwórczości surowców rodzimych. Szczególną uwagę poświęcić należy pracom poszukiwawczym oraz metodom syntetycznym.</u>
  997 + <u xml:id="u-55.28" who="#PPikusa">Wyjątkowe znaczenie surowców wymaga wprowadzenia planowej gospodarki w dziedzinie podstawowych surowców. Gospodarka surowcami polskimi nie może być w żadnym wypadku terenem spekulacji obcych kapitałów, ani też pozostawać pod dyspozycją obcych czynników, działających na szkodę polskiej gospodarki narodowej.</u>
  998 + <u xml:id="u-55.29" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  999 + <u xml:id="u-55.30" who="#PPikusa">Przy uprzemysłowieniu kraju należy dążyć, aby wyposażenie techniczne naszych zakładów opierało się przede wszystkim na własnej wytwórczości.</u>
  1000 + <u xml:id="u-55.31" who="#PPikusa">Planowa rozbudowa przemysłu oraz przystosowanie go do potrzeb obrony Państwa wymaga gruntownej zmiany obecnej struktury przemysłu. Nową organizację przemysłu, która by zapewniła zespolenie i współdziałanie wszystkich przedsiębiorstw w poszczególnych gałęziach przemysłu, należy oprzeć na jednolitych, samorządowych związkach, obejmujących wszystkie przedsiębiorstwa w poszczególnych gałęziach przemysłu. Organizację przemysłu rękodzielniczego należy oprzeć na istniejącej instytucji cechów. Podkreślić należy, że z chwilą wprowadzenia nowej organizacji przemysłu staną się zbędne dotychczasowe zrzeszenia kartelowe, które nazbyt często rozwijają szkodliwą dla szerokich warstw społeczeństwa działalność.</u>
  1001 + <u xml:id="u-55.32" who="#PPikusa">Zarówno intensywne i wszechstronne uprzemysłowienie kraju, jak i odpowiednia przebudowa struktury przemysłu wymagają zapewnienia czynnikowi polskiemu decydującej roli w naszym przemyśle. Dziś ośrodki dyspozycji w naszym przemyśle zależą jeszcze w nadmiernym stopniu od obcych czynników. Stąd unarodowienie naszego przemysłu staje się niezmiernie pilnym zagadnieniem.</u>
  1002 + <u xml:id="u-55.33" who="#komentarz">(Głosy:</u>
  1003 + <u xml:id="u-55.34" who="#PPikusa">Tak jest.)</u>
  1004 + <u xml:id="u-55.35" who="#PPikusa">Oto w krótkim zarysie nasze założenia i idee przewodnie w zakresie uprzemysłowienia Polski.</u>
  1005 + <u xml:id="u-55.36" who="#PPikusa">Pozostaje jeszcze do omówienia w kilku słowach strona finansowa zagadnienia uprzemysłowienia. Wielkie potrzeby naszego Państwa zarówno w dziedzinie przygotowania obrony, jak i w dziedzinie gruntownej przebudowy społecznej i gospodarczej wymagają niewątpliwie zmobilizowania wszelkich rozporządzalnych środków na pokrycie tych potrzeb, wymagają opracowania planu finansowego, zakrojonego na szeroką skalę.</u>
  1006 + <u xml:id="u-55.37" who="#PPikusa">Jestem z całym uznaniem dla klasycznych zasad gospodarki budżetowej i pieniężnej; jestem przeciwnikiem eksperymentowania w tej dziedzinie. Żaden plan gospodarczy nie może rozsadzić równowagi budżetowej i przekroczyć możliwości finansowych Państwa i społeczeństwa. Ale z drugiej strony nie możemy być niewolnikami pieniądza, gdy chodzi o rozwój, przyszłość i obronę naszego Państwa.</u>
  1007 + <u xml:id="u-55.38" who="#PPikusa">Podstawą każdego wielkiego planu finansowego musi być zaufanie całego społeczeństwa do Państwa.</u>
  1008 + <u xml:id="u-55.39" who="#PPikusa">Wczoraj p. Premier gen. Składkowski podkreślał niespotykaną dotąd frekwencję wyborczą jako dowód zaufania szerokich mas naszego społeczeństwa do wybranych Izb ustawodawczych. Chciałbym podkreślić, że jest to równocześnie, a może nawet jeszcze bardziej dowód zaufania do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej, do Pana Marszałka Polski Śmigłego Rydza i do całego Rządu.</u>
  1009 + <u xml:id="u-55.40" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1010 + <u xml:id="u-55.41" who="#PPikusa">Gdy olbrzymia większość obywateli, a równocześnie całe zdrowo myślące społeczeństwo, na którym nam najbardziej musi zależeć, dało taki dobitny dowód swego zaufania, to na tym zaufaniu możemy śmiało budować każdy wielki plan inwestycyjny, każdy wielki plan uprzemysłowienia i każdy wielki plan finansowy zmierzający do stworzenia Polski potężnej i sprawiedliwej.</u>
  1011 + </div>
  1012 + <div xml:id="div-56">
  1013 + <u xml:id="u-56.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Józef Milewski.</u>
  1014 + </div>
  1015 + <div xml:id="div-57">
  1016 + <u xml:id="u-57.0" who="#PJozefMilewski">Wysoka Izbo! Taki jest już podobno zwyczaj parlamentarny, że przedłożenie rządowe, w sprawie którego zabiera głos członek Rządu Rzeczypospolitej, jest przedmiotem generalnej dyskusji i nawet tematem składania oświadczeń ze strony przedstawicieli różnych warstw społecznych. Niechże mi wolno będzie, Wysoka Izbo, zabrać w tej sprawie głos i przy tej, bodaj jedynej okazji, wypowiedzieć tak szczerze, po prostu, bez specjalnych referatów i naukowych odczytów tezy, postulaty i bolączki człowieka z dołu, który może nie będzie umiał polemizować z takim znawcą zagadnień gospodarczych i społecznych, jak p. Wicepremier Kwiatkowski, ale który za to będzie umiał odtworzyć to, co boli i ciąży tej szarej masie pracowniczej w Polsce.</u>
  1017 + <u xml:id="u-57.1" who="#PJozefMilewski">Ja sobie nie roszczę pretensji do reprezentowania wszystkich grup społecznych, ale te, które reprezentuję, te znam dobrze.</u>
  1018 + <u xml:id="u-57.2" who="#komentarz">(Głos: Ilu pracowników?)</u>
  1019 + <u xml:id="u-57.3" who="#PJozefMilewski">W liczbie pół miliona zorganizowanych pracowników, Panie Kolego, i o bolączkach tej grupy pracowników będę mówił jak umiem i dlatego proszę Panów speców i ekonomistów starszej i młodszej daty o łaskawe pobłażanie dla mojego przemówienia — bez notatek jak Panowie widzą, ale tak wprost z serca.</u>
  1020 + <u xml:id="u-57.4" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  1021 + <u xml:id="u-57.5" who="#PJozefMilewski">Nie miałem czasu, bo wczoraj było przedłożenie rządowe.</u>
  1022 + <u xml:id="u-57.6" who="#PJozefMilewski">Polski świat pracowników umysłowych do poczynań Rządu na przestrzeni ostatnich czasów, a w szczególności w odniesieniu do poczynań gospodarczych Rządu odnosi się nie tylko z uznaniem, ale powiedzmy sobie, z entuzjazmem. Referat p. Wicepremiera Kwiatkowskiego został wysłuchany przeze mnie i prawdopodobnie miał podobny rezonans w masach pracowniczych poprzez prasę i był uważany za referat wielki, referat wielkich planów i wielkich nadziei. Niestety, nie wszystkie plany i nie wszystkie nadzieje mają swoją właściwą realizację i właściwy oddźwięk w życiu społecznym. Wszystkie wielkie plany i wszystkie wielkie idee, czy na okres pięciu czy piętnastu lat mają to jedno do siebie, że składają się z rzeczy małych, maluczkich, z codziennej żmudnej pracy człowieka od biurka i warsztatu. Nie o to chodzi, co Wysoka Izba pomyśli i powie o zamierzeniach gospodarczych, strukturalnych i społecznych Rządu Rzeczypospolitej, ale o to, co powie i co sobie pomyśli — „szary człowiek” z prowincjonalnego miasteczka, czy z innej większej czy mniejszej wsi i osiedla polskiego.</u>
  1023 + <u xml:id="u-57.7" who="#PJozefMilewski">Jeśli chędzi o tę ocenę, to niestety nie może ona wypaść pozytywnie z uwagi na to, że nie negując wszystkich ważkich problemów i wszystkich zakrojonych na miarę 3-letnią zamierzeń Rządu, trzeba stwierdzić jedno w sposób szczery i niezbity — ponieważ nikt nie wypowiadał się w sprawach robotniczych, mnie jako przedstawicielowi Łodzi robotniczej wypada zabrać głos w tej sprawie — jako entuzjasta gospodarczy muszę stwierdzić, że p. Wicepremier, jeśli chodzi o odcinek robotniczy, mówił z pewnym zażenowaniem. P. Wicepremier Kwiatkowski przechodził obok problemu świata pracy w Polsce jako obok zła koniecznego. Tak, ci panowie są i zarobili 25, czy 50 milionów więcej. Ci ludzie nie mają żadnych potrzeb i żadnych bolączek i mają wszystkie swoje postulaty i sprawy załatwione. Tej kategorii ludzi w Polsce nie dotyczy żadna trzylatka, ani w pierwszym trzyleciu, ani w ostatnim trzyleciu. I to jest bolesne w tej sprawie.</u>
  1024 + <u xml:id="u-57.8" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Długosz.)</u>
  1025 + <u xml:id="u-57.9" who="#PJozefMilewski">Otóż ja pozwolę sobie stwierdzić, że to, że pracownicy umysłowi polscy zarobili czy zarobią 98 milionów w bieżącym roku więcej czy że robotnicy polscy zarobili 205 milionów więcej, to niestety dla mnie nie jest miernikiem. Nie jest miernikiem dlatego, że ja nie jestem działaczem z góry, ale tym, który jeszcze 2 miesiące temu brał te kilkadziesiąt złotych miesięcznie. I dlatego stwierdzam, że ta suma to nie jest wartość bezwzględna, ale stosunkowa, zależna ściśle od tego, ile ci pracownicy przedtem brali. Jeżeli bowiem robotnik łódzki zarabiał 18 zł tygodniowo, a dziś zarabia 20 zł, jeżeli pracownik skarbowy z resortu p. Wicepremiera zarabiał 130 czy 160 zł, a dziś zarabia powiedzmy o 10 zł więcej, to dla mnie nie jest miernikiem, bo to jeszcze nie jest minimum egzystencji, minimum utrzymania człowieka, od którego się wymaga, aby był nie tylko pozytywnym pracownikiem, ale jeszcze i dobrym obywatelem. Słusznie, bo na przestrzeni całej odrodzonej państwowości polskiej — czy kto chce czy nie chce musi przyznać — świat pracy w Polsce, zarówno robotnik, jak i pracownik umysłowy, w szczególności ten ostatni świadczył na rzecz dobra publicznego, na rzecz społeczeństwa i Państwa ponad wszelką miarę realną, ponad wszelką realną możliwość. Ja nie będę gołosłowny. Stwierdzam, że i dziś jeszcze panują te stosunki, że pracownik umysłowy świadczy na cele publiczne i społeczne od 18 do 25% poborów miesięcznych brutto. Niech Wysoka Izba przytoczy mi konkretny wypadek, by jakakolwiek inna warstwa społeczna, jakakolwiek inna grupa w narodzie polskim w takim stosunku świadczyła na cele publiczne i społeczne, to wtedy powiem, że jestem pobity argumentem. Ale Panowie mi tego nie mogą powiedzieć. To są fakty niezbite i dlatego jest mi bardzo przykro. Nas nikt nie może posądzić o negatywny stosunek do Państwa i społeczeństwa, my zawsze świadczymy we wszelkich możliwych granicach, my wstydzimy się odmówić na — „Kroplę Mleka”, czy na inne bardziej ważne cele społeczne, których jednak jest co miesiąc tasiemcowa po prostu ilość. My to wszystko robimy, ale myśmy się spodziewali od naszych reprezentantów ideowych wcieleń społecznych przyszłości Polski czegoś więcej.</u>
  1026 + <u xml:id="u-57.10" who="#PJozefMilewski">Stwierdzam z prawdziwym ubolewaniem jako reprezentant pracowników, jako przedstawiciel nie istniejącej tu w tej chwili reprezentacji robotników, że Rząd Rzeczypospolitej nie przyszedł w swoim przedłożeniu z żadnym realnym projektem poprawy doli robotników i pracowników, poprawy, która by usunęła te krzywdy społeczne, jakie się niewątpliwie na przestrzeni ostatnich lat nagromadziły.</u>
  1027 + <u xml:id="u-57.11" who="#PJozefMilewski">Rozumiem, proszę Panów, kryzys, rozumiem dno kryzysu, oderwanie się od kryzysu. To są wszystko bardzo piękne rzeczy. Ale powiem jedną rzecz: świat pracy w Polsce rozumie te konieczności, rozumie zło kryzysu. I wtenczas na wszystkich terenach i w fabryce i przy warsztacie i w biurze wszędzie nam mówiono: Panowie, rzeczywistość polska wymaga tego, żebyście się wyrzekli, żebyście świadczyli na rzecz konieczności najwyższych, jakie w Państwie istnieją. Myśmy to zrobili i stał się fakt taki, że na ludzi pracy w Polsce został przerzucony cały ciężar. Zdawało się, że z chwilą, kiedy autorytatywnie stwierdził p. Premier, że jest polepszenie życia społecznego i gospodarczego, że oderwaliśmy się od dna kryzysu i rok obecny jest rokiem marszu w górę, to my jako ci, którzy wyrzekali się wielu rzeczy, którzy wyrzekali się dla swoich najbliższych możliwie ludzkich warunków istnienia, którzy muszą wegetować na poddaszach i w suterenach, że będziemy teraz korzystać z dobrodziejstw poprawy koniunktury. Żaden wielki człowiek, żaden ekonomista, dla których żywię nabożeństwo i szacunek, nie powie, że świat pracy w Polsce zbiera owoce koniunktury gospodarczej. Świat pracy zbierał przekleństwo kryzysu i zbiera przekleństwo koniunktury. Dlaczego tak, zaraz powiem. Z chwilą poprawy gospodarczej na przestrzeni od końca 1937 r. aż do dnia dzisiejszego, te pozycje, które są dla nas dominujące, a więc koszty utrzymania, mieszkania, potrzeb kulturalnych, w pierwszym rzędzie koszty szkolnictwa dla dzieci pracowników i robotników — niewątpliwie wzrosły. Mamy w pracowniczych związkach robotniczych statystykę, która mówi bezpośrednio o tym, że nastąpił w Polsce wzrost kosztów wszystkich najistotniejszych potrzeb ludzi pracy we wszystkich pozycjach, nie powiem że jednakowo, byłoby to gołosłowne, ale średnio od 17 do 32%. A proszę mi powiedzieć, w której branży zwyżka uposażenia wynosi aż taką sumę.</u>
  1028 + <u xml:id="u-57.12" who="#PJozefMilewski">To byłby problem zasadniczy. My się na wszystko godzimy, my będziemy na wszystko świadczyć, ale my się chcemy powołać na ten zasadniczy argument, który p. Wicepremier Kwiatkowski przytoczył w swoim zresztą nadzwyczajnym przemówieniu i w swoim programie, że wszelkie dobra materialne, wszelkie zamierzenia i osiągnięcia służą do tego jednego celu, którym jest człowiek. Otóż pytam, kto w Polsce jest tym człowiekiem — czy to nie człowiek pracy, czy to nie będzie chłop małorolny, czy robotnik, czy pracownik umysłowy? To są sprawy bardzo ważne. O jedno bym prosił Rząd Rzeczypospolitej, ażeby na to zwrócił większą uwagę, bo to co się dziś dzieje, to nas do optymizmu i nadziei zachęcających nie upoważnia.</u>
  1029 + <u xml:id="u-57.13" who="#PJozefMilewski">Proszę Panów, może w tej Izbie nikt tego nie powiedział, ale ja się czuję do tego zobowiązany, że niestety na przestrzeni ostatnich kilku lat świat pracy w Polsce miał same tylko obietnice, począwszy od resortu Ministerstwa Skarbu. Mówię tu o podatku specjalnym, który był wprowadzony na jeden rok dla przywrócenia równowagi budżetowej i który z chwilą, gdy budżet został wyrównany, powinien być, zdawałoby się, automatycznie zniesiony, że ten podatek specjalny nadal istnieje i że jako wielkie dobrodziejstwo podsuwa się nam, że podatek został o 20% obniżony. Ja bym zadał jedno zapytanie, dlaczego podatek specjalny nie został usunięty w granicach uposażenia 220 zł, tylko 200 zł. Ja na to odpowiem. Otóż największa ilość pracowników jest kategorii IX</u>
  1030 + <u xml:id="u-57.14" who="#komentarz">(Oklaski.),</u>
  1031 + <u xml:id="u-57.15" who="#PJozefMilewski">a ponieważ kategoria IX jest zł 210, więc ten człowiek podatek specjalny będzie płacił, bo jest uposażony — „wysoko”. Naszym zdaniem jest wprost przeciwnie. My byśmy uważali, że taki podatek nadzwyczajny, alarmowy, który warstwy pracownicze zgodziły się płacić bez jednego słowa protestu, mógłby znaleźć jakieś inne rozwiązanie, ażeby tej warstwy pracowniczej nie obciążać i ażeby ten bez precedensu wypadek, że się świadczy tak wysoki odsetek od dochodu brutto, był usunięty. To są fakty bezsporne. Wysoki Sejm może mi wziąć za złe, Wysoki Rząd również...</u>
  1032 + </div>
  1033 + <div xml:id="div-58">
  1034 + <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszalekDlugosz">Proszę kończyć.</u>
  1035 + </div>
  1036 + <div xml:id="div-59">
  1037 + <u xml:id="u-59.0" who="#PMilewski">Panie Marszałku, chwileczkę, ja mam jedyną okazję wypowiedzenia bolączek świata pracy. Pan nikogo nie ograniczał...</u>
  1038 + </div>
  1039 + <div xml:id="div-60">
  1040 + <u xml:id="u-60.0" who="#WicemarszalekDlugosz">Pan będzie łaskaw nie polemizować. Proszę kończyć.</u>
  1041 + </div>
  1042 + <div xml:id="div-61">
  1043 + <u xml:id="u-61.0" who="#PMilewski">Chwilkę, Panie Marszałku.</u>
  1044 + <u xml:id="u-61.1" who="#PMilewski">Proszę Panów, przejdę do innego resortu.</u>
  1045 + <u xml:id="u-61.2" who="#PMilewski">Poza płacami tych ludzi, których się do pewnego stopnia w Polsce toleruje, jest jeszcze kwestia warunków pracy. Jako działacz związków zawodowych często na konferencjach z pracodawcami prywatnymi spotykam się z tym zarzutem, jeżeli chodzi o warunki pracy, godziny nadliczbowe, wysiadywania do 12 w nocy, to mówią oni: Panowie uporządkujcie tę sprawę na odcinku najbardziej eksponowanym, na odcinku pracowników państwowych. Znów dam przykład. Pracownicy urzędów skarbowych w r. 1937 przepracowali ni mniej ni więcej tylko około 3 milionów godzin nadliczbowych. To są fakty bezsporne, bez komentarzy. Natomiast, jeżeli chodzi o pracowników prywatnych, jest cały szereg problemów niezałatwionych. Polityka Rządu Rzeczypospolitej w odniesieniu do pracowników w ogóle, do pracowników umysłowych w szczególności, bo ten odcinek znam najlepiej, jest jakaś chwiejna. My widzimy jedno: że rządy Rzeczypospolitej miałyby dobrą wolę załatwienia całego szeregu postulatów świata pracy jak najlepiej, ale są jakieś przeszkody materialne czy konstrukcyjne — tego nie rozumiem. Dość, że fakt jest taki, że każda ustawa pracownicza, która by miała normować i regulować stosunki na odcinku pracowniczym, ma jakieś niedociągnięcia tego typu, które przekreślają cały jej sens. Przytoczę przykład: ustawa o układach zbiorowych pracy. Piękna, dobra ustawa, która przyczyniłaby się do uporządkowania rynku pracy, do zażegnania wszelkich sporów między pracodawcami a pracownikami. Ale cóż, nie ma egzekutywy. Bo pracodawca może, ale nie musi traktować z pracownikami, a musi dopiero wtedy, kiedy akcja czynna pracownicza zagraża. Wtedy wkracza czynnik nadrzędny — Państwo. Jeśli chodzi o zwykłych robotników, to potrafią oni organizować masówki, za strajkować, wybijać szyby w tramwajach, demolować itp., a pracownik umysłowy nie. Na tym odcinku nie ma zagrożonego interesu publicznego. To są ludzie, którym się wydaje, że są czymś lepszym, bo mają kołnierzyki i krawaty i dlatego tego nie robią. I dlatego akcje pracowników umysłowych nie są wygrywane, bo nie zagrażają bezpieczeństwu publicznemu. To byłoby jedno.</u>
  1046 + <u xml:id="u-61.3" who="#PMilewski">Teraz w paru słowach kwestia...</u>
  1047 + </div>
  1048 + <div xml:id="div-62">
  1049 + <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszalekDlugosz">Panie Pośle, proszę już kończyć, Pan już przemawia ponad normę.</u>
  1050 + </div>
  1051 + <div xml:id="div-63">
  1052 + <u xml:id="u-63.0" who="#PMilewski">Już kończę. Teraz kwestia stosowania w praktyce ustaw socjalnych. Mamy ustawodawstwo socjalne, dobre czy złe, nie moją rzeczą jest w tej chwili z tej trybuny krytykować je, ale jak wygląda stosowanie jego w praktyce, na terenie okręgowych inspektoratów pracy — przedstawię to na przykładzie. Na terenie łódzkiego inspektoratu pracy na 35 etatów jest obsadzonych 13. Dlaczego nie ma reszty, nie wiem. Jakie są skutki tego, to Wysokiej Izbie tłumaczyć nie trzeba.</u>
  1053 + <u xml:id="u-63.1" who="#PMilewski">Dalej następna sprawa — ubezpieczenia społeczne. To, co się dzieje na terenie ubezpieczeń społecznych, zakrawa na zwykłą farsę. Żałuję, że nie mogę wypowiedzieć tych słów w obecności p. Ministra Opieki Społecznej, ale zdaje mi się, że w Polsce dlatego tak się dzieje na odcinku pracy, że nie ma Ministra Pracy, ale jest Minister Opieki, a opieka to jest filantropia, to jest dobrowolny datek, raz złotówka, raz 50 groszy. Gdyby było ministerstwo pracy, to byłoby nasze ministerstwo...</u>
  1054 + <u xml:id="u-63.2" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  1055 + <u xml:id="u-63.3" who="#PMilewski">Ministerstwo Opieki jest, ministerstwa pracy nie ma.</u>
  1056 + <u xml:id="u-63.4" who="#PMilewski">Wreszcie ubezpieczenia chorobowe, emerytalne.</u>
  1057 + </div>
  1058 + <div xml:id="div-64">
  1059 + <u xml:id="u-64.0" who="#WicemarszalekDlugosz">Panie Pośle, czas Pana już minął, proszę kończyć.</u>
  1060 + </div>
  1061 + <div xml:id="div-65">
  1062 + <u xml:id="u-65.0" who="#PMilewski">Panie Marszałku, ja muszę to wszystko powiedzieć.•</u>
  1063 + </div>
  1064 + <div xml:id="div-66">
  1065 + <u xml:id="u-66.0" who="#WicemarszalekDlugosz">Daję Panu 2 minuty.</u>
  1066 + </div>
  1067 + <div xml:id="div-67">
  1068 + <u xml:id="u-67.0" who="#PMilewski">Składki obniżono. Otóż zdawałoby się — dobrodziejstwo. My nie chcemy obniżenia składek, my chcemy tych świadczeń, które nam i ustawa i dobre obliczenia pozwolą otrzymać. Ubezpieczenia emerytalne — stwierdzam, że jeżeli przyjdzie do wypłaty emerytur, kiedy dojdę do odpowiedniego wieku i przyjdzie do wypłacania mi emerytury, to się okaże, że nie ma pieniędzy. Dochodzi do tego, że to jest ni mniej ni więcej tylko zbiórka kapitału i rezerw Banku Gospodarstwa Krajowego na cele publiczne, ale to nie jest po to, ażeby renty wypłacać.</u>
  1069 + <u xml:id="u-67.1" who="#PMilewski">Następnie polityka budżetowa</u>
  1070 + <u xml:id="u-67.2" who="#komentarz">(Przerywania. Wesołość.)</u>
  1071 + <u xml:id="u-67.3" who="#PMilewski">A politykę stosunku do pracownika — powiem — my nazywamy legendarną w Polsce. Jeżeli chodzi o dziedzinę ubezpieczeń społecznych, to mamy dwa sławne nazwiska: p. prezes Trela i dr Moskwa.</u>
  1072 + <u xml:id="u-67.4" who="#komentarz">(Przerywania. Oklaski. Wesołość.)</u>
  1073 + </div>
  1074 + <div xml:id="div-68">
  1075 + <u xml:id="u-68.0" who="#WicemarszalekDlugosz">Głos ma p. Gdula.</u>
  1076 + </div>
  1077 + <div xml:id="div-69">
  1078 + <u xml:id="u-69.0" who="#PGdula">Wysoka Izbo! Sprawozdanie p. Wicepremiera z wysiłków i osiągnięć w polityce zagranicznej, wewnętrznej, gospodarczej, zamierzeń w polityce gospodarczej znamionuje głęboka wiara w nieśmiertelne siły żywotne narodu, Na tych odcinkach pracy państwowej widać planowość, której na imię: nie marnować człowieka, materiału i kapitału. W warunkach głębokiego zaufania do prac Rządu szybkie poczyniliśmy postępy, zwłaszcza gospodarcze. Dumą napawa nas fakt, że produkcja polska wzrosła, gdy zagranicą obserwujemy spadek. Świadczy to o coraz bardziej zwartym planie gospodarczym, którego słupami Gdynia i Centralny Okręg Przemysłowy.</u>
  1079 + <u xml:id="u-69.1" who="#PGdula">P. Wicepremier poświęcił uwagę zagadnieniu podstaw materialnych świata pracy i stwierdził na przestrzeni 20-lecia istnienia Polski wzrost dochodu globalnego świata pracy w ciągu roku o 1/2 miliarda złotych na skutek szeregu przyczyn, które wyliczył w swoim przemówieniu. Ale obok tych jasnych promieni widzimy i cienie.</u>
  1080 + <u xml:id="u-69.2" who="#PGdula">Nie będę powtarzał tych przemówień, które moi przedmówcy wygłosili w sprawie ciężkiego położenia materialnego pracowników państwowych, samorządowych czy wreszcie emerytów. Nie ulega wątpliwości, że przejawy koniunktury dotarły do szerokich warstw społecznych. Mimo to świat pracy znajduje się w bardzo ciężkich warunkach materialnych, społecznych i kulturalnych. Wysoka wydajność pracy pracowników i robotników w wysokim stopniu pozwoliła na zwiększenie dochodu społecznego świata pracy. Świadkami jesteśmy wielkiego wyzysku pracowników: mnożenia ich wydajności, niskich płac i zarobków, łamania ustaw chroniących pracę.</u>
  1081 + <u xml:id="u-69.3" who="#PGdula">Przed chwilą słyszeliśmy przemówienie poświęcone zagadnieniu likwidacji bezrobocia. Wiele tu zdziałały roboty inwestycyjne i publiczne na terenie zwłaszcza miast nękanych bezrobociem.</u>
  1082 + <u xml:id="u-69.4" who="#PGdula">Nieznany jest dalszy rozwój podstaw finansowych miast przy tak nadmiernie nałożonych obowiązkach. Zagadnienie usamodzielnienia gospodarczego, stworzenia nowych drobnych warsztatów pracy wymaga szybkiego rozwiązania.</u>
  1083 + <u xml:id="u-69.5" who="#PGdula">P. Wicepremier stwierdził ku naszej radości, że plan inwestycyjny 3-letni został wykonany w dwóch latach. Zaniepokoiły nas cyfry na realizację planu inwestycyjnego na rok następny. Mam przekonanie, że narastająca fala bezrobocia przyśpieszy wykonanie następnych pięciu trzyleci gospodarczych.</u>
  1084 + <u xml:id="u-69.6" who="#PGdula">W oczach pracowniczych odsuwa się na dalszy plan wielka polityka robót inwestycyjnych. Związana jest ona z zagadnieniem finansów.</u>
  1085 + <u xml:id="u-69.7" who="#PGdula">P. Wicepremier dużo uwagi poświęcił polityce finansowej. Szereg mówców stwierdziło konieczność śmiałych posunięć finansowo-kredytowych, mających na celu pomnożenie podstaw finansowych.</u>
  1086 + <u xml:id="u-69.8" who="#PGdula">Stwierdzić należy, że w masach dojrzewa przekonanie o wyższości pracy nad kapitałem, o wartości człowieka pracy. Cieszymy się, że p. Wicepremier stawia człowieka na czołowym miejscu w programie polskim.</u>
  1087 + <u xml:id="u-69.9" who="#PGdula">Wybory sejmowe i senackie dały znakomitą większość w Izbach ustawodawczych. Wybory samorządowe będą również wygrane. Z głębi narodu popłynęło zaufanie, które może i winno być podstawą wielkich zamierzeń gospodarczych i ich realizacji. Wszak Polska ma być państwem pracy. Pragniemy innej pozycji materialnej i społecznej dla człowieka pracy.</u>
  1088 + <u xml:id="u-69.10" who="#PGdula">Na odcinku społecznym istnieje szereg zagadnień, które wymagają ustawowego załatwienia. Przede wszystkim uporządkowanie istniejącego ustawodawstwa socjalnego, stworzenie kodeksu pracy, w którym by człowiek odgrywał pierwszorzędną rolę. Również wymagają uporządkowania związki zawodowe. Rady zakładowe, które zdały tak dobrze egzamin na Górnym Śląsku, powinny być rozciągnięte na teren całego Państwa. Zagadnienie izb pracy, oddanie części rządów izbom pracy jest postulatem naczelnym Obozu Zjednoczenia Narodowego. Wymagają załatwienia ustawowego sprawy odnośnie zawierania układów zbiorowych, zwłaszcza, jeżeli chodzi o pracowników umysłowych, sprawy rozjemstwa. Mam przekonanie, że w tej Izbie przyjdzie na stół naszych obrad zagadnienie sądownictwa ubezpieczeniowego. Gdzieś zapomniano o ustawie emerytalnej dla pracowników rolnych, która swego czasu została zaniechana po to, ażeby dopomóc rolnictwu, wielkiemu ziemiaństwu. A to wszystko jest do wykonania i zrealizowania. Ale będzie to miało tylko wtenczas wartość, jeżeli w wysokim stopniu rozbudujemy inspekcję pracy, która ma realizować niejedno dobre w polskim ustawodawstwie socjalnym. I słuszne tu były żądania, którę powtarzamy od paru lat z tej trybuny, ażeby Ministerstwo Opieki Społecznej otrzymało właściwą mu nazwę Ministerstwa Pracy, ażeby polityka gospodarcza, polityka społeczna Ministerstwa Pracy weszła na te realne tory, których żądamy od tak dawna.</u>
  1089 + <u xml:id="u-69.11" who="#PGdula">Kiedy przypatrujemy się stosunkowi świata pracy do warsztatów pracy, musimy stwierdzić głęboką przemianę: pracownik i robotnik zaczyna podchodzić do warsztatu pracy inaczej, nie traktując go jako tę konieczność złą, która daje mu utrzymanie. Przywiązuje się do niego i traktuje go jako wspólne dobro, służące ogólnemu dobru, aczkolwiek tak często znajduje się w rękach obcego, nienawistnego mu kapitału.</u>
  1090 + <u xml:id="u-69.12" who="#PGdula">Wśród świata pracy wzrasta honor pracy obok honoru osobistego i coraz mniej zdarza się wypadków deptania honoru pracy, który jest wysokim ideałem dla każdego pracownika.</u>
  1091 + <u xml:id="u-69.13" who="#PGdula">Ale pracownik i robotnik domaga się tego, czego domaga się i kapitalista, domaga się rentowności pracy. Pogodziłby się z tym, gdyby zysk czy wyzysk pozostawał w kraju i tworzył nowe warsztaty pracy, podstawy życia dla przyszłych pokoleń. Jednak rentowność przemysłu dokonywuje się drogą najwyższej w Europie wydajności pracy robotnika i przy najniższej płacy i zarobku. Mimo to robotnik i pracownik są przekonani, że wezmą żywy udział w tej wielkiej przebudowie gospodarczej i społecznej Państwa Polskiego, wezmą wybitny udział w unarodowieniu przemysłu, rzemiosła i handlu.</u>
  1092 + <u xml:id="u-69.14" who="#PGdula">Obserwujemy z dnia na dzień wzrastające w duszach pracowniczych samopoczucie ważności i wartości, świadomości coraz ważniejszej roli twórczej na wszystkich polach pracy gospodarczej, społecznej czy politycznej.</u>
  1093 + <u xml:id="u-69.15" who="#PGdula">Idea zjednoczenia narodu, rzucona przez Marszałka Śmigłego Rydza, dotarła do szerokich warstw pracowniczych. Świadkami jesteśmy potężnego nurtu zjednoczenia, świadomości o konieczności zjednoczenia świata pracy dla dobra Państwa i narodu. Temu nurtowi należy pomóc. Świat pracy wiąże się coraz bardziej z Państwem, widzi jednoczenie interesu świata pracy z interesem Państwa, wierzy w Państwo i pragnie je wydźwignąć na wyżyny, o jakich marzy w codziennej pracy.</u>
  1094 + <u xml:id="u-69.16" who="#PGdula">„Pragniemy innej pozycji materialnej i społecznej dla człowieka pracującego”. Słowa te p. Wicepremiera głęboko utkwią w duszach pracowniczych.</u>
  1095 + <u xml:id="u-69.17" who="#PGdula">Świat pracy pragnie widzieć Polskę państwem pracy, państwem sprawiedliwości społecznej i złoży wszelkie ofiary dla wielkości Polski, złoży je tym chętniej, im chętniej i inne warstwy narodu nie poskąpią swych sił i wysiłków.</u>
  1096 + <u xml:id="u-69.18" who="#PGdula">Świat pracy rozpoczął wielką odbudowę swych wartości duchowych i moralnych, pragnąc wziąć odpowiedzialność dziejową za podstawy materialne i kulturalne mocarstwowej Polski.</u>
  1097 + <u xml:id="u-69.19" who="#komentarz">(Oklaski.).</u>
  1098 + </div>
  1099 + <div xml:id="div-70">
  1100 + <u xml:id="u-70.0" who="#WicemarszalekDlugosz">Głos ma p. Szymański.</u>
  1101 + </div>
  1102 + <div xml:id="div-71">
  1103 + <u xml:id="u-71.0" who="#PSzymanski">Wysoki Sejmie! P. Wicepremier we wczorajszym swoim przemówieniu w odniesieniu do świata pracy powiedział, że na czołowym miejscu w programie polskim musimy ustawić człowieka, bo jest on więcej wartościowy u nas niż gdzie indziej.</u>
  1104 + <u xml:id="u-71.1" who="#PSzymanski">Słowom p. Wicepremiera świat pracy może tylko przyklasnąć. Jednak w odniesieniu do świata pracy w Polsce, jego postulatów niecierpiących zwłoki p. Wicepremier powiedział niewiele. Spodziewamy się, że p. Minister Opieki Społecznej ujawni w najbliższym czasie zamierzenia Rządu w odniesieniu do świata pracy, zagadnień socjalnych i ustawodawstwa robotniczego.</u>
  1105 + <u xml:id="u-71.2" who="#PSzymanski">Nadszedł czas, aby zarówno Wysoki Rząd jak i Izby ustawodawcze przeszły od słów do czynów na odcinku zagadnień socjalnych, bo istotnie masy pracujące w Polsce zarówno fizycznie jak i umysłowo są wysoce wartościowe i aby wykrzesać z nich wielki czynnik twórczy na rzecz Państwa i Narodu, trzeba w większej mierze niż dotychczas w planach gospodarczych i w dążeniach państwowych i narodowych uwzględnić człowieka pracy. Dotychczasowe nastawienie Rządu jak i Izb ustawodawczych nie uwzględniało potrzeb i postulatów szerokich rzesz pracujących w tej mierze, jak tego wymaga interes tych warstw i Państwa, a przecież warstwy pracujące w ostatnich latach ponosiły największe ofiary na rzecz Państwa i innych grup społecznych, wykazały głęboki patriotyzm i ofiarność oraz zrozumienie interesów Państwa. Mimo wysokiego bezrobocia i bardzo niskich zarobków, nie dających nawet minimum egzystencji, warstwy pracownicze zachowały spokój i nadzwyczajny umiar w swoich żądaniach i postulatach.</u>
  1106 + <u xml:id="u-71.3" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
  1107 + <u xml:id="u-71.4" who="#PSzymanski">Nie można jednak przeciągać struny i nie można dlatego, iż świat pracy, uznając trudne położenie gospodarcze Państwa i kierując się patriotyzmem i wyrozumieniem dla potrzeb Państwa, zachowuje spokój, przechodzić obok skromnych wymagań i dążeń warstw pracujących w Polsce. Jeżeli na kimkolwiek, to właśnie na szerokich masach pracujących fizycznych i umysłowych można budować siłę i potęgę Polski. Świat pracy w Polsce, jednoczący się pod hasłem narodowym i chrześcijańskim, walczący skutecznie z marksizmem, wykazał w ostatnich latach swe wielkie znaczenie w Państwie, nie poszedł za hasłami negacji, wziął też żywy udział w ostatnich wyborach, czym dał dowód swojej dojrzałości obywatelskiej. Warstwy robotnicze i pracownicze chcą przykładać rękę do budowy silnego i dobrze zorganizowanego Państwa. Sądzę, że każdy Polak musi być dumny i zadowolony z takiej postawy warstwy pracującej w Polsce. Ale to winno zobowiązywać zarówno Wysoki Rząd, jak i Izby parlamentarne do większego zainteresowania się zagadnieniami świata pracy, gdyż na tym terenie istnieje dużo niedomagań i niedociągnięć. Niektóre sprawy z zagadnień świata pracy są bardzo pilne.</u>
  1108 + <u xml:id="u-71.5" who="#PSzymanski">Dążeniem świata pracy, obok dążenia i domagania się zlikwidowania bezrobocia, jest także dążenie do ustanowienia minimum płac i energicznego zwalczania wyzysku pracy. Bardzo pilnym i ważnym postulatem świata pracy jest sprawa wprowadzenia drogą ustawodawczą dodatków rodzinnych dla pracujących tak, aby robotnik i pracownik umysłowy, utrzymujący rodzinę, otrzymywał większe płace, by w taki sposób umożliwione zostało żywicielom rodzin należyte utrzymanie i wyżywienie rodziny; zapobiegnie to karłowaceniu młodego pokolenia warstw pracujących.</u>
  1109 + <u xml:id="u-71.6" who="#PSzymanski">Muszą być rozbudowane ubezpieczenia społeczne i winny one obejmować cały najemny świat pracy, nie wyłączając robotników rolnych. Renty niezdolnych do pracy winny być takie, ażeby dawały możność utrzymania, a nie były tylko żebraczym wsparciem.</u>
  1110 + <u xml:id="u-71.7" who="#PSzymanski">Palącą jest sprawa sądownictwa pracy, szczególnie w rolnictwie, gdyż liczna warstwa robotników rolnych i innych, gdzie nie działają sądy pracy, nie może być pozbawiona sądowego wymiaru sprawiedliwości.</u>
  1111 + <u xml:id="u-71.8" who="#PSzymanski">Pracownicy państwowi i przedsiębiorstw państwowych oraz samorządowi i inni już trzeci raz ponoszą wielką ofiarę na, rzecz Państwa w formie podatku specjalnego. Preliminarz budżetowy, przedstawiony Wysokiej Izbie na rok 1939/40, utrzymuje ten podatek wbrew poprzednim oświadczeniom Ministra Skarbu, dla zarabiających ponad 200 zł miesięcznie; Moim zdaniem, ciała parlamentarne powinny znaleźć takie pokrycie budżetu, który obecnie omawiamy, aby zarabiający niżej 300 zł miesięcznie byli wolni od płacenia podatku specjalnego.</u>
  1112 + <u xml:id="u-71.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1113 + <u xml:id="u-71.10" who="#PSzymanski">Nie wyczerpuję tutaj wszystkich dążeń i postulatów świata pracy, gdyż sądzę, że będzie jeszcze sposobność i okazja omówienia ich na terenie Izb parlamentarnych. Jako przedstawiciele szerokich warstw pracujących spodziewamy się, że zagadnienie świata pracy znajdzie zrozumienie i poparcie na terenie wysokiego Sejmu i w Rządzie i że poprzez silny klub parlamentarny Obozu Zjednoczenia Narodowego świat pracy w nowoobranym parlamencie znajdzie poparcie i zrozumienie swoich potrzeb i dążeń w imię dobra Państwa i spokoju społecznego.</u>
  1114 + <u xml:id="u-71.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1115 + </div>
  1116 + <div xml:id="div-72">
  1117 + <u xml:id="u-72.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Wicemarszałek Wenda.</u>
  1118 + </div>
  1119 + <div xml:id="div-73">
  1120 + <u xml:id="u-73.0" who="#PWenda">(Oklaski.) Ostatni rok dowiódł niezbicie, że Naród Polski, kierowany pewnie i śmiało, zdaje dobrze egzamin ze swych wielkich możliwości potencjalnych, że w potrzebie jest on zdolny do imponujących osiągnięć. Świadomość tego, sprawdzona realnymi osiągnięciami na terenie politycznym, jest dowodem, że Naród Polski może także dokonać wielkich zadań na polu gospodarczym, które stają przed nami. Należy dodać, że na zadania gospodarcze, stojące przed nami, patrzymy nie tylko jako na kwestię podniesienia dobrobytu materialnego, lecz głównie jako na podstawę potęgi politycznej Państwa.</u>
  1121 + <u xml:id="u-73.1" who="#PWenda">Istnieje w Polsce pełna gotowość psychiczna do pracy w tym kierunku. Potrzebujemy jedynie drogowskazu i form organizacyjnych, które by nadały realne ramy gotowości pracy dla potęgi Polski. Chcemy i musimy raz skończyć z marnotrawstwem (mimo świadomości, potrzeby i gotowości) pracy polskiej.</u>
  1122 + <u xml:id="u-73.2" who="#PWenda">P. Wicepremier przedstawił nam we wczorajszym przemówieniu bardzo ciekawy obraz, stosunków gospodarczych zagranicą na podstawie sprawozdań Ligi Narodów i u nas w kraju, konfrontując stosunki gospodarcze nasze z okresem minionym oraz osiągnięciami innych państw, a wreszcie bilansując je za okres dwudziestolecia niepodległości i za ostatnie siedmiolecie.</u>
  1123 + <u xml:id="u-73.3" who="#PWenda">Przytoczone cyfry i stwierdzenia wykazują, że zdołaliśmy niewątpliwie dużo zdziałać i że mamy czym nawet się poszczycić; ja też ten pogląd podzielam. Nie mniej muszę jednak stwierdzić, że nie należy się oddawać zbytniemu optymizmowi.</u>
  1124 + <u xml:id="u-73.4" who="#PWenda">Oto np. z podanych nam cyfr wynikało by, że w Polsce pracuje się ostatnio najintensywniej w porównaniu z innymi państwami świata. Bowiem przyrost wskaźnika produkcji za pierwsze półrocze 1938 r. w porównaniu do pierwszego półrocza 1935 r. przedstawia się następująco: Italia 6,8%, Anglia 13,8%, Finlandia 22,7%, Japonia 23,5%, Estonia 37,1%, Polska 42,2%, zaś Belgia i Stany Zjednoczone wykazują nawet spadek.</u>
  1125 + <u xml:id="u-73.5" who="#PWenda">Jakże inaczej wyglądałyby odpowiednie liczby, gdyby za podstawę przyjąć r. 1928. Tak np. wskaźnik produkcji przemysłowej, obliczony przy r. 1928 równym 100, wynosił w r. 1937: w Niemczech 119, w Anglii 132, w Estonii 139, na Węgrzech 140.</u>
  1126 + <u xml:id="u-73.6" who="#PWenda">W Polsce według dawnej metody obliczeniowej wskaźnik produkcji w r. 1937 wynosił 85. Według metody, opartej na nowych obliczeniach, ten wskaźnik wynosi 111.</u>
  1127 + <u xml:id="u-73.7" who="#PWenda">Trzeba obiektywnie stwierdzić postęp, lecz równocześnie bardzo silnie podkreślić, że osiągnięty poziom tego postępu jest za niski w stosunku do skali faktycznych potrzeb Narodu Polskiego oraz postępu innych państw, którym na tym polu bynajmniej nie przodujemy.</u>
  1128 + <u xml:id="u-73.8" who="#PWenda">W obliczu też tych liczb nie możemy mówić o najwyższej intensyfikacji produkcji w Polsce, przewyższającej wszystkie państwa, i staje się częściowo zrozumiałym, dlaczego w szeregu państw, np. w Italii, w Niemczech, nie ma dziś bezrobocia, które przecież niegdyś było bez porównania większe niż u nas. Widocznym więc jest, że rzecz polega na pewnym nieporozumieniu; okazuje się ponad to m. in., że cyfr, dotyczących produkcji np. przemysłowej, nie można uważać za wyłącznie miarodajne dla sądu o potrzebie procesów produkcyjnych w całości gospodarstwa narodowego.</u>
  1129 + <u xml:id="u-73.9" who="#PWenda">Dyskusję na temat — „co by było”, gdyby oddawna innymi drogami biegła polityka gospodarcza, uważam za nieaktualną i nie prowadzącą do celu, bo jedynie ważnym jest cel, co mianowicie ma być w przyszłości i na czym ma polegać przyszły nasz program gospodarczy.</u>
  1130 + <u xml:id="u-73.10" who="#PWenda">Zgadzam się, że przyszły nasz program gospodarczy jest bardzo silnie związany z zagadnieniem rynku pieniężnego.</u>
  1131 + <u xml:id="u-73.11" who="#PWenda">Wszędzie indziej nastąpiło już upłynnienie rynku pieniężnego i obniżenie stopy procentowej. W tej kapitalnej kwestii wydaje się, że u nas dokonano zamało.</u>
  1132 + <u xml:id="u-73.12" who="#PWenda">Równocześnie chcę podkreślić, że wiadomości o wielkich inwestycjach witać zawsze będziemy oczywiście z wielkim entuzjazmem.</u>
  1133 + <u xml:id="u-73.13" who="#PWenda">Jest przecież rzeczą ogólnie wiadomą, że w społeczeństwie polskim nurtują tęsknoty za wielkimi wysiłkami na polu gospodarczym, które by wydały rezultaty, potrzebne do osiągnięć na innych odcinkach naszej rzeczywistości polskiej.</u>
  1134 + <u xml:id="u-73.14" who="#PWenda">Jest to olbrzymi kapitał moralny, którego nie wolno trwonić na pragnienia względnie małe w stosunku do potrzeb. A potrzeby są przecież ogromne.</u>
  1135 + <u xml:id="u-73.15" who="#PWenda">Równocześnie polskie siły zbrojne oraz rozwój potęgi Państwa i postęp społeczny wymagają w sposób zdecydowany zdrowego fundamentu gospodarczego i gospodarczo urządzonej ludności.</u>
  1136 + <u xml:id="u-73.16" who="#PWenda">Powiedzmy sobie zatem otwarcie, że wysiłki gospodarcze, prowadzące do znacznego postępu i wyższego poziomu życia gospodarczego poprzez wielkie roboty publiczne i uprzemysłowienie kraju, są po prostu państwową racją stanu.</u>
  1137 + <u xml:id="u-73.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1138 + <u xml:id="u-73.18" who="#PWenda">Wywiązanie się z tych zadań ma, zdaniem OZN, charakter historyczny, od którego nie możemy się uchylić.</u>
  1139 + <u xml:id="u-73.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  1140 + <u xml:id="u-73.20" who="#PWenda">Wykonanie tych zadań jest niewątpliwie trudnym problemem, lecz wykonalnym. O technicznej stronie nie pora i miejsce obecnie mówić. Obowiązuje tutaj planowanie państwowe, a w jego ramach takie operacje kredytowe, które dadzą środki na sfinansowanie tego przedsięwzięcia.</u>
  1141 + <u xml:id="u-73.21" who="#PWenda">Podkreślam równocześnie, że OZN i stojące za nim społeczeństwo jest skłonne do ofiar i poświęceń, o ile nabędzie przeświadczenia, że wiążą się one z wielkimi historycznymi przedsięwzięciami, na jakie już tyle lat czekamy.</u>
  1142 + <u xml:id="u-73.22" who="#PWenda">Powracając do wczorajszego przemówienia p. Wicepremiera pozwolę sobie stwierdzić, że było nader ciekawe, interesujące, podnoszące na duchu, pragnęlibyśmy tylko, aby wykonanie jego planu gospodarczego mogło być jeszcze bardziej śmiałe, bardziej intensywne. Stoją przecież do dyspozycji wielkie możliwości czysto gospodarcze i psychiczne Narodu Polskiego, które będą na pewno wykorzystane. Powtórzę jeszcze raz, że dalsze i wszystkie wysiłki w tym kierunku uważam za narodową i państwową rację stanu.</u>
  1143 + <u xml:id="u-73.23" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
  1144 + </div>
  1145 + <div xml:id="div-74">
  1146 + <u xml:id="u-74.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt więcej nie jest zapisany. Zamykam rozprawę.</u>
  1147 + <u xml:id="u-74.1" who="#Marszalek">Projekt ustawy skarbowej z preliminarzem budżetowym na rok 1939/40 zamierzam odesłać do Komisji Budżetowej. Nie słyszę sprzeciwu, projekt ten przekażę p. przewodniczącemu tej komisji, którą za chwilę wybierzemy.</u>
  1148 + <u xml:id="u-74.2" who="#Marszalek">Przypominam, że Sejm na podstawie art. 58 ust. (3) Konstytucji winien rozpatrzyć budżet w ciągu 90 dni od złożenia projektu rządowego. Ponieważ budżet został złożony dnia 30 listopada rb., Sejm winien zakończyć nad nim pracę do dnia 28 lutego 1939 roku. Wobec tego, że na rozprawę nad sprawozdaniem komisji i przyjęcie budżetu w drugim czytaniu muszę zarezerwować dni 14 oraz uwzględnić czas, przewidziany regulaminem, dla rozdania druków pp. posłom — wyznaczam dzień 10 lutego roku przyszłego jako ostatni termin, w którym komisja powinna ukończyć swoje prace i przedłożyć drukowane sprawozdanie.</u>
  1149 + <u xml:id="u-74.3" who="#Marszalek">Przechodzimy do punktu 2 porządku dziennego, obejmującego pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw: o dodatkowym kredycie na rok 1938/39 na koszty wyborów do Sejmu i Senatu, o dodatkowym kredycie na rok 1938/39 na zaangażowanie urzędników ryczałtowych w urzędach zagranicznych, o dodatkowym kredycie na r. 1938/39 na zwalczanie zaraźliwych chorób zwierzęcych, o dodatkowym kredycie na r. 1938/39 na opiekę nad emigrantami za granicą — te cztery projekty zamierzam odesłać do Komisji Budżetowej.</u>
  1150 + <u xml:id="u-74.4" who="#Marszalek">Ponieważ projekt ustawy o dotacjach na rzecz Funduszu Obrony Narodowej i o inwestycjach z funduszów państwowych w okresie od dnia 1 kwietnia 1939 r. do dnia 31 marca 1942 r. obejmuje rzecz nową i nie mieści się w granicach żadnej ze stałych komisyj, proponuję wybranie specjalnej Komisji Inwestycyjnej i odesłanie projektu do tej komisji. Projekt ustawy o użyciu broni przez policję państwową i organa ochrony granic — proponuję odesłać do Komisji Administracyjno - Samorządowej. Projekt ustawy o budowie normalnotorowej kolei Zawiercie — Tarnowskie Góry i projekt ustawy o budowie normalnotorowej kolei Skierniewice — Łuków — proponuję odesłać do Komisji Komunikacyjnej. Projekt ustawy o Polskiej Akademii Nauk Technicznych — do Komisji Oświatowej. Projekt ustawy o przedłużeniu obniżenia komornego i projekt ustawy o zmianie prawa o postępowaniu wywłaszczeniowym — do Komisji Prawniczej. Projekt ustawy o porozumieniach kartelowych i projekt ustawy o ustanowieniu prawa zabudowy oraz o zbywaniu i zamianie niektórych gruntów państwowych, położonych w obrębie gmin, w których znajdują się polskie porty morskie — do Komisji Przemysłowo-Handlowej. Projekt ustawy o parcelacji zadłużonych nieruchomości ziemskich — do Komisji Rolnej. Projekt ustawy o zmianie ustawy o samoistnym podatku wyrównawczym dla gmin wiejskich — do Komisji Skarbowej. Projekt ustawy o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o ograniczeniu nadmiernych wynagrodzeń w przedsiębiorstwach — do Komisji Przemysłowo - Handlowej. Nie słyszę sprzeciwu, uważam te propozycje za przyjęte.</u>
  1151 + <u xml:id="u-74.5" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Wybór komisyj Sejmu.</u>
  1152 + <u xml:id="u-74.6" who="#Marszalek">Proponuję Izbie powołanie na podstawie art. 18 regulaminu następujących komisyj: Administracyjno - Samorządowej w składzie 30 posłów, Budżetowej w składzie 30 posłów i 30 zastępców, Inwestycyjnej w składzie 25 posłów, Komunikacyjnej w składzie 30 posłów, Oświatowej w składzie 30 posłów, Pracy w składzie 30 posłów, Prawniczej w składzie 30 posłów, Przemysłowo - Handlowej w składzie 30 posłów, Rolnej w składzie 30 posłów, Skarbowej w składzie 30 posłów, Spraw Zagranicznych w składzie 25 posłów, Wojskowej w składzie 25 posłów. Zdrowia Publicznego i Opieki Społecznej w składzie 30 posłów.</u>
  1153 + <u xml:id="u-74.7" who="#Marszalek">Komisja Regulaminowa została już powołana na pierwszym posiedzeniu Sejmu.</u>
  1154 + <u xml:id="u-74.8" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał propozycje moje za przyjęte. Sprzeciwu nie słyszę. Stwierdzam, że Izba powołała wyżej wymienione komisje.</u>
  1155 + <u xml:id="u-74.9" who="#Marszalek">Obecnie przystępujemy na podstawie art. 19 regulaminu do ustalenia składu osobowego tych komisyj.</u>
  1156 + <u xml:id="u-74.10" who="#Marszalek">Propozycje moje zostały Panom Posłom rozdane. Proszę Pana Sekretarza o ich odczytanie.</u>
  1157 + </div>
  1158 + <div xml:id="div-75">
  1159 + <u xml:id="u-75.0" who="#SekretarzpZyborski">Komisja Administracyjno — Samorządowa: Antonowicz Witold, Baran Stefan, Bijasiewicz Robert, Długiewicz Franciszek, Długosz Wacław,</u>
  1160 + <u xml:id="u-75.1" who="#SekretarzpZyborski">Erdman Alfons, Filipski Franciszek, Gdula Tadeusz, Górski Franciszek, Janicki Bolesław, Karlikowski Walenty, Kolbusz Franciszek, Kondysar Ferdynand, Koter Andrzej, Krupski Czeisław, Leopold Stanisław, Marcinkowski Franciszek, Mystkowski Stanisław, Ostrowski Stanisław, Pawłowski Jan, Perfecki Roman, Putek Józef, Sanojca Józef, Sommerstein Emil, Starzewski Maciej, Szejko Jan, Szymanowski Genaditusz, Wójcik Jan, Wydra Wojciech, Żeligowski Lucjan.</u>
  1161 + </div>
  1162 + <div xml:id="div-76">
  1163 + <u xml:id="u-76.0" who="#KomisjaBudzetowa">Barański Władysław, Browiński Michał, Celewicz Włodzimierz, Długosz Wacław, Gdula Tadeusz, Głowacki Józef, Hupsch Stanisław, Jahoda - Żółtowski Robert, Jedynak Jan Henryk, Krupski Czesław, Lechnicki Tadeusz, Lepecki Zbigniew, Ostafin Józef, Pankiewicz Michał, Pietrzak Jan, Pikusa Bolesław, Sanojca Józef, Sikorski Brunon, Skrypnyk Stefan, Sobczyk Piotr, Sommerstein Emil, Sowiński Zygmunt, Stahl Zdzisław, Surzyński Leon, Szczepański Włodzimierz, Szymanowski Genadiusz, Trębicki Henryk, Wagner Edwin, Wróblewski Czesław, Żyborski Witold.</u>
  1164 + <u xml:id="u-76.1" who="#KomisjaBudzetowa">Zastępcy członków Komisji Budżetowej: Antonowicz Witold, Bartczak Franciszek, Bijasiewicz Robert, Cieplak Marian, Dobkowski Józef, Döllinger Zygmunt, Dziękoński Włodzimierz, Erdman Alfons, Frąckiewicz Józef, ks. Grochowski Włodzimierz, Karśnicki Feliks, Kudelska Stefania, Lipski Roman, Łobodziński Jan, Machiejd Jerzy, Matraś Zdzisław, Mincberg Jakub Lejb, Nowara Zygmunt, Pełeński Zenobiusz, Pimonów Borys, Rączkowski Ludwik, Skotnicki Adam, Sokołowski Marian, Szczytt-Niemirowicz Krzysztof, Szwed Stanisław, Święcicki Kazimierz, Wichliński Jan, Wnęk Stanisław, Wyszyński Mieczysław, Żenczykowski Tadeusz.</u>
  1165 + </div>
  1166 + <div xml:id="div-77">
  1167 + <u xml:id="u-77.0" who="#KomisjaInwestycyjna">Bilak Stefan, Browiński Michał, Chmieliński Stanisław, Deryng Antoni, Długosz Wacław, Döllinger Zygmunt, Frąckiewicz Józef, Gdula Tadeusz, Jedynak Jan Henryk, Lechnicki Tadeusz, Lepecki Zbigniew, Ostafin Józef, Pietrzak Jan, Pikusa Bolesław, Sikorski Brunon, Sobczyk Piotr, Sowiński Zygmunt, Stahl Zdzisław, Surzyński Leon, Trębicki Henryk, Trockenheim Jankiel, Trzeciak Jan, Wichliński Jan, Zarzycki Włodzimierz, Żeligowski Lucjan.</u>
  1168 + </div>
  1169 + <div xml:id="div-78">
  1170 + <u xml:id="u-78.0" who="#KomisjaKomunikacyjna">Barański Władysław, Bartoszek Tomasz, Bartsch Maksymilian, Długiewicz Franciszek, Dudziński Juliusz, Dziękoński Włodzimierz, Głowacki Józef, ks. Hofmann Stanisław, Hołysz Józef, Hupsch Stanisław, Jabłoński Tadeusz, Jahoda - Żółtowski Robert, Jaworski Franciszek, Jurkowski Eugeniusz, Klimek Władysław, Klimkiewicz Stefan, Konieczny Władysław, Krawczyński Stanisław, Nawrócki Stefan, Nodzykowski Józef, Nowara Zygmunt, Nowak Tadeusz, Piech Józef, Rudnicki Roman, Świętnicki Michał, Tarnawski Hilary, Wawrzkowicz Antoni, Wróbel Paweł, Wyszyński Mieczysław, Zimny Grzegorz.</u>
  1171 + </div>
  1172 + <div xml:id="div-79">
  1173 + <u xml:id="u-79.0" who="#KomisjaOswiatowa">Budzanowski Teofil, Celewicz Włodzimierz, Chrzanowski Henryk, Cieplak Marian, Czerwiński Antoni, Deryng Antoni, Dobkowski Józef, Dudkiewicz Edward, Ekert Edward, Gebetner Jan, ks. Grochowski Włodzimierz, Jankowski Bolesław, Kieńć Benedykt, Kosidło Włodzimierz, Koter Andrzej, Kudelska Stefania, Lepecki Zbigniew, ks. Lubelski Józef, Machalica Alojzy, Malinowski Mieczysław, Milewski Alfred, Novak Tadeusz, ks. Pa- dacz Władysław, Pimonów Borys, Sarnecki Adolf, Sosiński Wojciech, Sowa Józef, Stahl Zdzisław, Wełykanowicz Dymitr, Wydra Wojciech.</u>
  1174 + </div>
  1175 + <div xml:id="div-80">
  1176 + <u xml:id="u-80.0" who="#KomisjaPracy">Brylski Lucjan, Bura Nikita, Czarnecki Jan, Dąbrowski Stanisław, Dudkiewicz Bolesław, Dziękoński Włodzimierz, Gdula Tadeusz, Jabłoński Tadeusz, Jurkowski Eugeniusz, Kaczorowski Klemens, Kobosko Józef, Krawczyński Stanisław, Klimek Władysław, Łobodziński Jan, Łysiak Paweł, Nowara Zygmunt, Ostafin Józef, Pietrzak Jan, Seidenmann Salomon, Skotnicki Adam, Sokołowski Marian, Szczepański Włodzimierz, Szymański Franciszek, Śleszyński Stanisław, Świętnicki Michał, Tomas Emanuel, Wagner Edwin, Wyszyński Mieczysław, Żenczykowski Tadeusz, Żyborski Witold.</u>
  1177 + </div>
  1178 + <div xml:id="div-81">
  1179 + <u xml:id="u-81.0" who="#KomisjaPrawnicza">Bartuś Teodor, Browiński Michał, Czarnek Marian, Deryng Antoni, Dobrowolski Adam, Filipowicz Eugeniusz, Górski Franciszek, Jakubowicz Józef, Kieńć Benedykt, Klimkiewicz Stefan, Krengelewski Jan, Krzysztoń Wilhelm, Kwapisiewicz Marian, Mazurkiewicz Józef, Novak Tadeusz, Orlański Mieczysław, ks. Padacz Władysław, Pawłowski Jan, Plebanek Józef, Rudnicki Roman, ks. San- decki Tomasz, Skrypnyk Stefan, Sommerstein Emil, Starzewski Maciej, Stoch Franciszek, Szczepański Włodzimierz, Tylman Franciszek, Witwicki Stefan, Wolański Jan, Wydra Wojciech.</u>
  1180 + </div>
  1181 + <div xml:id="div-82">
  1182 + <u xml:id="u-82.0" who="#KomisjaPrzemyslowoHandlowa">Antonowicz Witold, Bartczak Franciszek, Dudrewicz Tadeusz, Gebetner Jan, Głowacki Józef. Hüpsch Stanisław, Jahoda - Żółtowski Robert, Jóźwiak Stanisław, Kruk Józef, Krzywiąc Michał, Lechnicki Tadeusz, Łobodziński Jan, Łyszczak Piotr, Machiejd Jerzy, Milewski Alfred, Mincberg Jakub Lejb, Pankiewicz Michał, Pikusa Bolesław, Pikulski Jerzy, Pyszko Szymon, Rączkowski Ludwik, Sikorski Brunon, Sowiński Zygmunt, Szumański Władysław, Szumowski Piotr, Trzeciak Jan, Wawrzkowicz Antoni, Witwicki Stefan, Wnęk Stanisław, Wyszyński Mieczysław.</u>
  1183 + </div>
  1184 + <div xml:id="div-83">
  1185 + <u xml:id="u-83.0" who="#KomisjaRolna">Bartczak Franciszek, Bohusz - Szyszko Adolf, Boluch Wasyl, Chmieliński Stanisław, Długosz Wacław, Dudziński Juliusz, Frąckiewicz Józef, Grot Antoni, Gutowski Stanisław, Jedynak Jan Henryk, Karlikowski Walenty, Karśnicki Feliks, Kondysar Ferdynand, Lechnicki Tadeusz, Lipski Roman, Machiejd Jerzy, Mystkowski Stanisław, Ogorodnik Aleksander, Ostafin Józef, Pełeński Zenobiusz, Piotrowski Jan, Pisarek Józef, Potaczek Piotr, Rączkowski Ludwik, Sobczyk Piotr, Trębicki Henryk, Trzeciak Jan, Wichliński Jan, Wróblewski Czesław, Żukiel Alfons.</u>
  1186 + </div>
  1187 + <div xml:id="div-84">
  1188 + <u xml:id="u-84.0" who="#KomisjaSkarbowa">Bardziński Adam, Bilak Stefan, Drożdż Franciszek, Filipowicz Eugeniusz, Grzybkowski Aleksander, Hankiewicz Grzegorz, Jahoda - Żółtowski Robert, Karlikowski Walenty, Karśnicki Feliks, Krzysztoń Wilhelm, Kwapisiewicz Marian, Leopold Stanisław, Machalica Alojzy, Onufrejczuk Włodzimierz, Pleszczyński Ludwik, Rudziński Stefan, ks. Sandecki Tomasz, Sikorski Brunon, Sobczyk Piotr, Szczytt — Niemirowicz Krzysztof, Szumański Władysław, Szumowski Piotr, Szwed Stanisław, Szymanowski Genadiusz, Święcicki Kazimierz, Trockenheim Jankiel, Wadowski Marian, Wójcik Jan, Wróblewski Czesław, Zarzycki Włodzimierz.</u>
  1189 + <u xml:id="u-84.1" who="#KomisjaSkarbowa">Komisja Spraw Zagranicznych: Chrzanowski Henryk, Csadek Zygmunt, Dudrewicz Tadeusz, Jahoda - Żółtowski Robert, Jedynak Jan Henryk, Kolbusz Franciszek, Lechnicki Tadeusz, Lepecki Zbigniew, Lipski Roman, ks. Lubelski Józef, Matraś Zdzisław, Mudryj Wasyl, Pankiewicz Michał, Roztek Antoni, Sikorski Brunon, Surzyński Leon, Szczytt Niemirowicz Krzysztof, ks. Szymanowski Antoni, Wadowski Marian, Wichliński Jan, Zarzycki Włodzimierz, Zieleśkiewicz Leopold, Żeligowski Lucjan, Żenczykowski Tadeusz, Żyborski Witold.</u>
  1190 + </div>
  1191 + <div xml:id="div-85">
  1192 + <u xml:id="u-85.0" who="#KomisjaWojskowa">Augustyniak Mieczysław, Bartuś Teodor, Budzanowski Teofil, Celewicz Włodzimierz, Csadek Zygmunt, Döllinger Zygmunt, Ekert Edward, Frąckiewicz Józef, Głowacki Józef, Kamiński Feliks, Klimczuk Maksymilian, Kobosko Józef, Kolbusz Franciszek, Kondysar Ferdynand, Kudelska Stefania, Nodzykowski Józef, Ostachowski Jan, ks. Padacz Władysław, Pikusa Bolesław, Ratajczyk Stanisław, Ryszka Józef, Sarnecki Adolf, Skwarczyński Stanisław, Wenda Zygmunt, Wnęk Stanisław.</u>
  1193 + <u xml:id="u-85.1" who="#KomisjaWojskowa">Komisja Zdrowia Publicznego i Opieki Społecznej: Augustyniak Mieczysław, Bartsch Maksymilian, Boluch Wasyl, Czerwiński Antoni, Dąbrowski Stanisław, Filipski Franciszek, Górski Władysław, ks. Grochowski Włodzimierz, Jakubowicz Józef, Jankowski Bolesław, Jędrejek Jan, Kobosko Józef, Krawczyński Stanisław, Kudelska Stefania, Lgocki Stefan, Łobodziński Jan, Milewski Józef, Ostafin Józef, Ostrowski Stanisław, Pieniążek Jan, Pietrzak Jan, Schwarzbart Izaak, Skotnicki Adam, Szymański Franciszek, Świętnicki Michał, Tomas Emanuel, Wełykanowicz Dymitr, Wieczorkiewicz Antoni, Wnuk Bolesław, Wymysłowski Michał.</u>
  1194 + </div>
  1195 + <div xml:id="div-86">
  1196 + <u xml:id="u-86.0" who="#Marszalek">Jak Panowie widzą z odczytanych propozycyj, starałem się tak ustalić skład komisyj, ażeby możliwie wszyscy Panowie Posłowie znaleźli dla siebie odpowiednie komisje i ażeby każdy był wciągnięty do współpracy. Niektórzy z Panów są powołani nawet do kilku komisyj. Starałem się także w miarę możności uwzględnić indywidualne życzenia.</u>
  1197 + <u xml:id="u-86.1" who="#Marszalek">Zwracam jeszcze uwagę na jedno. W mysi art. 51 w rozprawach komisyj może brać udział poza przewodniczącym i członkami komisji Marszałek Sejmu i jeszcze inne wymienione w tym artykule regulaminu osoby. Otóż celem tego artykułu jest ustalenie uprawnienia Marszałka Sejmu do wglądu w prace komisyj. Mam zamiar korzystać z tego uprawnienia nie tylko osobiście, ale i przy pomocy panów Wicemarszałków, którzy w moim imieniu będą mogli brać udział w poszczególnych komisjach.</u>
  1198 + <u xml:id="u-86.2" who="#Marszalek">Następnie tenże sam artykuł 51 przewiduje, że komisja może dopuścić do udziału także innych posłów, nie należących do komisji, może dopuścić do złożenia wniosków i ich ustnego uzasadnienia. Ci zatem Panowie Posłowie, którzy nie znajdują się w tych komisjach, a którzy może mieliby ochotę wziąć udział, będą mieli zatem jeszcze możność zwrócić się do komisyj i uzyskać w odpowiednim wypadku możność wzięcia udziału w obradach komisyj na podstawie art. 51.</u>
  1199 + <u xml:id="u-86.3" who="#Marszalek">Jeżeli Panowie będą mieli jeszcze inne propozycje oprócz tych, które podałem, to proszę je zgłaszać.</u>
  1200 + </div>
  1201 + <div xml:id="div-87">
  1202 + <u xml:id="u-87.0" who="#PBura">Proszę o skreślenie mojego nazwiska w Komisji Pracy i wstawienie na moje miejsce p. Ogorodnika Aleksandra. Jednocześnie proszę o skreślenie p. Ogorodnika z Komisji Rolnej i wstawienie mego nazwiska.</u>
  1203 + <u xml:id="u-87.1" who="#komentarz">(Głos: Czyli zamiana?)</u>
  1204 + <u xml:id="u-87.2" who="#PBura">Tak, proszę o zamianę.</u>
  1205 + </div>
  1206 + <div xml:id="div-88">
  1207 + <u xml:id="u-88.0" who="#PDudkiewicz">W Komisji Pracy jest mylnie podane moje imię Bolesław. Zaszła pomyłka, powinno być Edward.</u>
  1208 + <u xml:id="u-88.1" who="#PDudkiewicz">Proszę jeszcze o uzupełnienie Komisji Budżetowej nazwiskiem p. Milewskiego Józefa.</u>
  1209 + </div>
  1210 + <div xml:id="div-89">
  1211 + <u xml:id="u-89.0" who="#Marszalek">W takim razie będziemy musieli głosować, bo ja już tego nie mogę przyjąć. Chodziło by więc o skreślenie jednego z nazwisk i zastąpienie go nazwiskiem p. Milewskiego.</u>
  1212 + </div>
  1213 + <div xml:id="div-90">
  1214 + <u xml:id="u-90.0" who="#PSommerstein">Proszę o uzupełnienie składu Komisji Oświatowej nazwiskiem p. Izaaka Schwarzbarta, ponieważ Komisja Oświatowa obejmuje również sprawy wyznaniowe.</u>
  1215 + </div>
  1216 + <div xml:id="div-91">
  1217 + <u xml:id="u-91.0" who="#Marszalek">Panowie przedtem tego nie proponowali.</u>
  1218 + </div>
  1219 + <div xml:id="div-92">
  1220 + <u xml:id="u-92.0" who="#PSommerstein">Owszem, proponowaliśmy.</u>
  1221 + </div>
  1222 + <div xml:id="div-93">
  1223 + <u xml:id="u-93.0" who="#Marszalek">Dobrze, w takim razie skład tych komisyj, które Panowie proponują uzupełnić i co do których były zgłoszone wnioski, poddam pod głosowanie.</u>
  1224 + </div>
  1225 + <div xml:id="div-94">
  1226 + <u xml:id="u-94.0" who="#PDudkiewicz">Do Komisji Pracy zgłaszam kandydaturę p. Józefa Milewskiego.</u>
  1227 + </div>
  1228 + <div xml:id="div-95">
  1229 + <u xml:id="u-95.0" who="#Marszalek">Dobrze, przyjmuję tę propozycję.</u>
  1230 + <u xml:id="u-95.1" who="#Marszalek">Uważam więc, że co do tych komisyj, do których nie zgłoszono żadnych wniosków, propozycje moje zostały przyjęte. Do Komisji Budżetowej jest propozycja, aby wprowadzić do jej składu na miejsce jednego z pp. posłów zaproponowanych przeze mnie — p. Józefa Milewskiego. Zarządzam głosowanie. Kto z Panów Posłów będzie chciał, by do Komisji Budżetowej na miejsce jednego z posłów proponowanych przeze mnie wybrany został p. Józef Milewski, zechce na tej karcie, którą Panowie otrzymali, na której jest zamieszczony proponowany przeze mnie skład Komisji Budżetowej, skreślić jedno nazwisko i wstawić nazwisko p. Milewskiego.</u>
  1231 + <u xml:id="u-95.2" who="#Marszalek">Następnie co do Komisji Pracy p. Bura prosi, żeby go skreślić, a na jego miejsce wprowadzić p. Ogorodnika, natomiast w składzie Komisji Rolnej zrobić zamianę odwrotną. Uważam, że jeżeli chodzi tylko o tę zamianę, to głosowanie jest niepotrzebne i jeżeli Izba nie jest innego zdania, możemy uznać sprawę za załatwioną przez zamianę tych dwóch nazwisk.</u>
  1232 + <u xml:id="u-95.3" who="#Marszalek">Co do Komisji Pracy jest jeszcze drugi wniosek, mianowicie ażeby tam wprowadzić p. Józefa Milewskiego. Zatem co do Komisji Pracy będzie musiało się odbyć głosowanie jak i co do Komisji Budżetowej. Znowu, jeżeli ktoś z Panów Posłów będzie chciał wprowadzić tam posła Milewskiego, zechce skreślić jedno nazwisko i umieścić na tym miejscu nazwisko posła Milewskiego.</u>
  1233 + <u xml:id="u-95.4" who="#Marszalek">Jest jeszcze propozycja co do składu Komisji Oświatowej, żeby wprowadzić tam p. Schwarzbarta. Zatem będziemy głosowali także nad składem Komisji Oświatowej w ten sposób, że ten z Panów Posłów, który chce wprowadzić do Komisji Oświatowej p. Schwarzbarta, skreśli jedno z nazwisk w składzie komisji a wprowadzi na to miejsce nazwisko p. Schwarzbarta.</u>
  1234 + <u xml:id="u-95.5" who="#Marszalek">Głosujemy więc nad 3 Komisjami: Budżetową, Pracy i Oświatową. Głosujemy jednocześnie, to znaczy, że ci Panowie, którzy są za zmianami, zechcą je poczynić na trzech odpowiednich kartkach, ci zaś, którzy są za składem zaproponowanym przeze mnie, zechcą oddać kartki bez żadnych zmian.</u>
  1235 + <u xml:id="u-95.6" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Sekretarzy o zebranie kartek.</u>
  1236 + <u xml:id="u-95.7" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek.)</u>
  1237 + <u xml:id="u-95.8" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Posłowie oddali głosy? Nikt się nie zgłasza. Zamykam głosowanie.</u>
  1238 + <u xml:id="u-95.9" who="#Marszalek">Oprócz urzędujących sekretarzy poproszę Panów Posłów Żenczykowskiego i Wadowskiego o pomoc przy obliczaniu głosów.</u>
  1239 + <u xml:id="u-95.10" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę 15-minutową.</u>
  1240 + <u xml:id="u-95.11" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 21 min. 50 do godz. 22 min. 8.)</u>
  1241 + <u xml:id="u-95.12" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
  1242 + <u xml:id="u-95.13" who="#Marszalek">Ogłaszam wynik głosowania do Komisji Budżetowej: oddano kart 114, w tym ważnych 109, bezwzględna większość wynosi 55. Otrzymali głosów 109 pp.: Barański Władysław, Browiński Michał, Celewicz Włodzimierz, Długosz Wacław, Głowacki Józef, Hüpsch Stanisław, Jedynak Jan Henryk, Krupski Czesław, Lechnicki Tadeusz, Ostafin Józef, Pankiewicz Michał, Pietrzak Jan, Pikusa Bolesław, Sikorski Brunon, Skrypnyk Stefan, Sobczyk Piotr, Sowiński Zygmunt, Surzyński Leon, Szczepański Włodzimierz, Szymanowski Genadiusz, Trębicki Henryk, Wagner Edwin, Wróblewski Czesław, Żyborski Witold. Otrzymali następnie: 108 głosów p. Jahoda-Żółtowski i p. Sommerstein Emil, 107 głosów p. Gdula Tadeusz, 106 głosów p. Lepecki Zbigniew i p. Sanojca Józef, 103 głosy p. Stahl Zdzisław i 15 głosów p. Milewski Józef.</u>
  1243 + <u xml:id="u-95.14" who="#Marszalek">Wobec tego są wybrani poprzednio zgłoszeni posłowie, p. poseł Milewski nie otrzymał potrzebnej ilości głosów.</u>
  1244 + <u xml:id="u-95.15" who="#Marszalek">Wynik głosowania do Komisji Oświatowej: głosowało posłów 113, oddano kart ważnych 113, większość absolutna wynosi 57. Otrzymali głosów 113 następujący Panowie Posłowie: Budzanowski Teofil, Celewicz Włodzimierz, Chrzanowski Henryk, Cieplak Marian, Czerwiński Antoni, Deryng Antoni, Dobkowski Józef, Dutkiewicz Edward, ks. Grochowski Włodzimierz, Jankowski Bolesław, Kosidło Włodzimierz, Koter Andrzej, Kudelska Stefania, Lepecki Zbigniew, ks. Lubelski Józef, Machalica Alojzy, Malinowski Mieczysław, Milewski Alfred, Nowak Tadeusz, ks. Padacz Władysław, Sarnecki Adolf, Sosiński Wojciech, Sowa Józef, Wełykanowicz Dymitr. Po 112 głosów otrzymali pp.: Gebetner Jan, Kieńć Bolesław, Wydra Wojciech. Po 111 głosów otrzymali pp.: Pimonów Borys i Stahl Zdzisław, 105 głosów otrzymał p. Ekert Edward, 12 głosów otrzymał p. Schwarzbart.</u>
  1245 + <u xml:id="u-95.16" who="#Marszalek">Wobec tego, że p. Schwarzbart nie ma potrzebnej ilości głosów, zostali wybrani poprzednio proponowani przeze mnie posłowie.</u>
  1246 + <u xml:id="u-95.17" who="#Marszalek">Wynik głosowania do Komisji Pracy: oddano kart 109, ważnych 105, większość absolutna wynosi 53. Otrzymali głosów 105 posłowie: Brylski Lucjan, Czarnecki Jan, Dąbrowski Stanisław, Dudkiewicz Edward, Dziękoński Włodzimierz, Gdula Tadeusz, Jabłoński Tadeusz, Jurkowski Eugeniusz, Kaczorowski Klemens, Krawczyński Stanisław, Klimek Władysław, Łobodziński Jan, Łysiak Paweł, Nowara Zygmunt, Ogorodnik Aleksander, Ostafin Józef, Pietrzak Jan, Sokołowski Marian, Szczepański Włodzimierz, Szymański Franciszek, Śleszyński Stanisław, Świętnicki Michał, Tomas Emanuel, Wagner Edwin. Po 104 głosy otrzymali pp.: Kobosko Józef, Skotnicki Adam, Żenczykowski Tadeusz, Żyborski Witold. 103 głosy otrzymał p. Wyszyński Mieczysław, 95 głosów — p. Seidenman i 9 głosów — p, Milewski Józef.</u>
  1247 + <u xml:id="u-95.18" who="#Marszalek">Wobec tego p. poseł Milewski nie otrzymał potrzebnej ilości głosów. Zostali wybrani poprzednio zgłoszeni posłowie.</u>
  1248 + <u xml:id="u-95.19" who="#Marszalek">W ten sposób komisje zostały wybrane.</u>
  1249 + <u xml:id="u-95.20" who="#Marszalek">Posiedzenia dla ukonstytuowania tych komisyj odbędą się we wtorek 6 grudnia od godziny 11 do 1. Szczegółowy plan posiedzeń poszczególnych komisyj będzie wywieszony na tablicy. Poszczególne komisje będą się konstytuowały w odstępach 10 — 15 minutowych.</u>
  1250 + <u xml:id="u-95.21" who="#Marszalek">Zaznaczam także, że osobne zawiadomienia co do tego nie będą wysyłane.</u>
  1251 + <u xml:id="u-95.22" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie poselskiego projektu ustawy.</u>
  1252 + </div>
  1253 + <div xml:id="div-96">
  1254 + <u xml:id="u-96.0" who="#SekretarzpZyborski">(czyta)</u>
  1255 + <u xml:id="u-96.1" who="#komentarz">:</u>
  1256 + <u xml:id="u-96.2" who="#SekretarzpZyborski">Projekt ustawy, złożony przez posła Juliusza Dudzińskiego, w sprawie zmiany ustawy o uboju zwierząt gospodarskich w rzeźniach.</u>
  1257 + </div>
  1258 + <div xml:id="div-97">
  1259 + <u xml:id="u-97.0" who="#Marszalek">Projekt ustawy jest zaopatrzony w 15 podpisów. Projekt ten przyjmuję do laski marszałkowskiej.</u>
  1260 + <u xml:id="u-97.1" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie złożonych interpelacyj.</u>
  1261 + </div>
  1262 + <div xml:id="div-98">
  1263 + <u xml:id="u-98.0" who="#SekretarzpZyborski">Interpelacja p. Józefa Putka do p. Prezesa Rady Ministrów w sprawie amnestii.</u>
  1264 + <u xml:id="u-98.1" who="#SekretarzpZyborski">Interpelacja p. Pawła Łysiaka do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie pobicia z końcem października i początkiem listopada 1938 r. na terenie gromad Sulatycze pow. żydaczowskiego, Dobrowlany, Uhersko i Sikole pow. stryjskiego poszczególnych obywateli narodowości ukraińskiej przez oddziały wojskowe.</u>
  1265 + <u xml:id="u-98.2" who="#SekretarzpZyborski">Interpelacja p. Dymitra Wełykanowicza do p. Prezesa Rady Ministrów i Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie pobicia i ranienia ludności ukraińskiej w Żałoźcach pow. Zborów, woj. Tarnopol przez oddział wojskowy.</u>
  1266 + <u xml:id="u-98.3" who="#SekretarzpZyborski">Interpelacja p. Stefana Bilaka do pp. Ministrów Spraw Wojskowych i Spraw Wewnętrznych w sprawie pobicia przez oddział wojskowy mieszkańców gromady Boratyn, pow. brodzkiego.</u>
  1267 + <u xml:id="u-98.4" who="#SekretarzpZyborski">Interpelacja p. Stefana Barana do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie zakazu wydanego przez niektóre starostwa powiatowe na Wołyniu sprzedaży w księgarniach i kioskach ukraińskich czasopism wydawanych we Lwowie.</u>
  1268 + </div>
  1269 + <div xml:id="div-99">
  1270 + <u xml:id="u-99.0" who="#Marszalek">Interpelacje te przyjmuję do laski marszałkowskiej i prześlę je p. Prezesowi Rady Ministrów.</u>
  1271 + <u xml:id="u-99.1" who="#Marszalek">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony w Biurze Sejmu do przejrzenia.</u>
  1272 + <u xml:id="u-99.2" who="#Marszalek">O terminie i porządku dziennym następnego posiedzenia Sejmu będą Panowie Posłowie zawiadomieni na piśmie.</u>
  1273 + <u xml:id="u-99.3" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
  1274 + <u xml:id="u-99.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 22 min. 13.)</u>
  1275 + <u xml:id="u-99.5" who="#Marszalek">--—————————-- —</u>
  1276 + </div>
  1277 + </body>
  1278 + </text>
  1279 + </TEI>
  1280 +</teiCorpus>
... ...
1938-1939/sejm/posiedzenia/pp/193839-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml 0 → 100644
  View file @4c3d3e5
  1 +<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
  2 +<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193839-sjm-ppxxx-00004-01">
  3 + <fileDesc>
  4 + <titleStmt>
  5 + <title>4 posiedzenie Sejmu II RP</title>
  6 + </titleStmt>
  7 + <publicationStmt>
  8 + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
  9 + </publicationStmt>
  10 + <sourceDesc>
  11 + <bibl>
  12 + <title>4 posiedzenie Sejmu II RP</title>
  13 + <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
  14 + <note type="system">II RP</note>
  15 + <note type="house">Sejm</note>
  16 + <note type="termNo">5</note>
  17 + <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
  18 + <note type="sessionNo">4</note>
  19 + <note type="dayNo">1</note>
  20 + <date>1938-12-09</date>
  21 + </bibl>
  22 + </sourceDesc>
  23 + </fileDesc>
  24 + <profileDesc>
  25 + <particDesc>
  26 + <person xml:id="komentarz" role="speaker">
  27 + <persName>Komentarz</persName>
  28 + </person>
  29 + <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
  30 + <persName>Marszałek</persName>
  31 + </person>
  32 + <person xml:id="PBrowinski" role="speaker">
  33 + <persName>P. Browiński</persName>
  34 + </person>
  35 + <person xml:id="PBudzanowski" role="speaker">
  36 + <persName>P. Budzanowski</persName>
  37 + </person>
  38 + <person xml:id="PDlugosz" role="speaker">
  39 + <persName>P. Długosz</persName>
  40 + </person>
  41 + <person xml:id="PKonieczny" role="speaker">
  42 + <persName>P. Konieczny</persName>
  43 + </person>
  44 + <person xml:id="POstafin" role="speaker">
  45 + <persName>P. Ostafin</persName>
  46 + </person>
  47 + <person xml:id="PSommerstein" role="speaker">
  48 + <persName>P. Sommerstein</persName>
  49 + </person>
  50 + <person xml:id="PStarzewski" role="speaker">
  51 + <persName>P. Starzewski</persName>
  52 + </person>
  53 + <person xml:id="PSurzynski" role="speaker">
  54 + <persName>P. Surzyński</persName>
  55 + </person>
  56 + <person xml:id="PZyborski" role="speaker">
  57 + <persName>P. Żyborski</persName>
  58 + </person>
  59 + <person xml:id="SekretarzpSosinski" role="speaker">
  60 + <persName>Sekretarz p. Sosiński</persName>
  61 + </person>
  62 + </particDesc>
  63 + </profileDesc>
  64 +</teiHeader>
... ...
1938-1939/sejm/posiedzenia/pp/193839-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml 0 → 100644
  View file @4c3d3e5
  1 +<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
  2 +<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  3 + <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  4 + <TEI>
  5 + <xi:include href="header.xml"/>
  6 + <text>
  7 + <body>
  8 + <div xml:id="div-1">
  9 + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 4 posiedzenia w dniu 9 grudnia 1938 r.</u>
  10 + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Obecni:</u>
  11 + <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wewnętrznych gen. Felicjan Sławoj Składkowski.</u>
  12 + <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Ministrowie: Minister Skarbu Eugeniusz Kwiatkowski,</u>
  13 + <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Minister Opieki Społecznej Marian Zyndram - Kościałkowski.</u>
  14 + <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Podsekretarze Stanu: w Ministerstwie Skarbu Tadeusz Grodyński i Kajetan Dzierżykraj- Morawski, w Ministerstwie Sprawiedliwości Adam</u>
  15 + <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Chełmoński, w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych Maurycy Jaroszyński.</u>
  16 + <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Posłowie według załączonej do protokółu listy obecności.*</u>
  17 + <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 15.)</u>
  18 + <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Przewodniczący Marszałek Sejmu Wacław Makowski.</u>
  19 + </div>
  20 + <div xml:id="div-2">
  21 + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
  22 + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Jako sekretarze zasiadają pp.: Skrypnyk i Sosiński.</u>
  23 + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi p. Skrypnyk.</u>
  24 + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
  25 + <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 3 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów.</u>
  26 + <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Komunikuję Izbie, że w dniu 7 grudnia rb. w towarzystwie pp. Wicemarszałków i Sekretarzy Sejmu udałem się do Krakowa, gdzie równocześnie z Prezydium Senatu złożyłem imieniem Sejmu Rzeczypospolitej hołd pamięci Józefa Piłsudskiego.</u>
  27 + <u xml:id="u-2.6" who="#komentarz">(Izba wstaje.)</u>
  28 + <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Usprawiedliwiają nieobecność w Sejmie posłowie: Janicki, Klimkiewicz, Łyszczak, Ostrowski, Plebanek, Rutek, Sikorski, Sokołowski, Wolański i Żeligowski.</u>
  29 + <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Udzieliłem urlopu posłom: Bardzińskiemu, ks. Lubelskiemu, Łyszczakowi, Szczytt-Niemi- rowiczowi i Trębickiemu na 1 dzień, Starzewskiemu na 2 dni, Kudelskiej na 5 dni, Szumańskiemu zaś na 1 tydzień.</u>
  30 + <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Poseł Krawczyński prosi Izbę o udzielenie urlopu zdrowotnego na 1 miesiąc. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Izba tego urlopu udzieliła.</u>
  31 + <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Przed przystąpieniem do porządku dziennego udzielam głosu p. Wicemarszałkowi Wendzie.</u>
  32 + <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">P. Wenda:</u>
  33 + <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  34 + <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! W związku z przemówieniem wygłoszonym przeze mnie w dniu 3 grudnia rb. na plenarnym posiedzeniu Sejmu oraz wobec komentarzy, jakie związano z tym przemówieniem, stwierdzam, że w przemówieniu moim dałem wyraz osobistym poglądom.</u>
  35 + <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Oficjalne stanowisko Obozu Zjednoczenia Narodowego w stosunku do programu gospodarczego Rządu sprecyzowane zostało w deklaracji Szefa Obozu p. gen. Stanisława Skwarczyńskiego.</u>
  36 + <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">W imieniu Obozu Zjednoczenia Narodowego oświadczam, że Obóz do poczynań gospodarczych Rządu ustosunkowuje się całkowicie pozytywnie, w pełnym przekonaniu, że prowadzą one skutecznie do wspólnego nam wszystkim celu wzmocnienia siły Państwa.</u>
  37 + <u xml:id="u-2.16" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  38 + <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw. Proszę Pana Sekretarza o odczytanie tych projektów.</u>
  39 + <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Sekretarz p. Sosiński (czyta):* Rządowe projekty ustaw: a) o ratyfikacji porozumienia między Rzecząpospolitą Polską a Wielką Brytanią, dotyczącego clenia pewnych wyrobów chemicznych (druk nr 34), b) o ratyfikacji umowy gospodarczej z dnia 1 lipca 1938 r. między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką (druk nr 35), c) o ratyfikacji drugiego protokółu dodatkowego do konwencji handlowej i nawigacyjnej między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Rumunii (druk nr 36), d) o ratyfikacji protokółu dodatkowego z dnia 9 lutego 1938 r. do konwencji handlowej i nawigacyjnej między Polską a Rumunią z dnia 23 czerwca 1930 r. (druk nr 37), e) o ratyfikacji piątego protokółu dodatkowego do konwencji handlowej między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Węgier (druk nr 38), f) o ratyfikacji porozumienia między Polską a Japonią, dotyczącego zniżek celnych na pewne towary japońskie (druk nr 39), g) o ratyfikacji porozumienia między Polską a Finlandią o cleniu serów pochodzenia finlandzkiego (druk nr 40).</u>
  40 + <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Marszałek; Proponuję projekty te odesłać do Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
  41 + </div>
  42 + <div xml:id="div-3">
  43 + <u xml:id="u-3.0" who="#SekretarzpSosinski">h) o zmianie ustawy o ochotniczych lotach ćwiczebnych (druk nr 31).</u>
  44 + </div>
  45 + <div xml:id="div-4">
  46 + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Proponuję ten projekt odesłać do Komisji Wojskowej.</u>
  47 + </div>
  48 + <div xml:id="div-5">
  49 + <u xml:id="u-5.0" who="#SekretarzpSosinski">i) o zmianie ustawy o państwowej służbie cywilnej (druk nr 29), j) o zespoleniu samorządu szkolnego z samorządem terytorialnym (druk nr 32).</u>
  50 + <u xml:id="u-5.1" who="#SekretarzpSosinski">Marszałek: Proponuję projekty te odesłać do Komisji Administracyjno-Samorządowej.</u>
  51 + </div>
  52 + <div xml:id="div-6">
  53 + <u xml:id="u-6.0" who="#PBudzanowski">Proponuję odesłać rządowy projekt ustawy o zespoleniu samorządu szkolnego z samorządem terytorialnym do Komisji Oświatowej.</u>
  54 + </div>
  55 + <div xml:id="div-7">
  56 + <u xml:id="u-7.0" who="#PDlugosz">Ten projekt ustawy był już w poprzednim Sejmie rozpatrywany i był również w Komisji Administracyjno-Samorządowej, dlatego wypowiadam się za tym, ażeby został odesłany ponownie do Komisji Administracyjno-Samorządowe.</u>
  57 + <u xml:id="u-7.1" who="#PDlugosz">Marszałek: Moim zdaniem należy go odesłać do Komisji Administracyjno-Samorządowej. Ponieważ są co do tego wątpliwości, przeto poddam sprawę pod głosowanie. Kto jest za tym, ażeby projekt ten odesłać do Komisji Administracyjno-Samorządowej, zechce wstać. Stoi większość. Zatem projekt ten zostanie odesłany do Komisji Administracyjno-Samorządowej.</u>
  58 + </div>
  59 + <div xml:id="div-8">
  60 + <u xml:id="u-8.0" who="#SekretarzpSosinski">k) o zmianie kodeksu karnego wojskowego (druk nr 30) 1) o sądach ubezpieczeń społecznych (druk nr 27), ł) o organizacji więziennictwa (druk nr 16), m) o spółkach udziałowych o kapitale zmiennym (druk nr 21).</u>
  61 + </div>
  62 + <div xml:id="div-9">
  63 + <u xml:id="u-9.0" who="#Marszalek">Projekty te proponuję odesłać do Komisji Prawniczej.</u>
  64 + </div>
  65 + <div xml:id="div-10">
  66 + <u xml:id="u-10.0" who="#SekretarzpSosinski">n) o nadzorze nad działalnością ubezpieczeniową (druk nr 17), o) o zatwierdzeniu układu między Rzecząpospolitą Polską a Wolnym Miastem Gdańskiem celem uchylenia dwukrotnego opodatkowania w zakresie opłat stemplowych od weksli (podatku wekslowego) (druk nr 33).</u>
  67 + </div>
  68 + <div xml:id="div-11">
  69 + <u xml:id="u-11.0" who="#Marszalek">Proponuję projekty te odesłać do Komisji Skarbowej.</u>
  70 + <u xml:id="u-11.1" who="#Marszalek">Sekretarz p. Sosiński (czyta):* p) o nabywaniu na własność Państwa nieruchomości ziemskich pozbytych w drodze egzekucji (druk nr 14).</u>
  71 + <u xml:id="u-11.2" who="#Marszalek">Proponuję projekt ten odesłać do Komisji Rolnej.</u>
  72 + <u xml:id="u-11.3" who="#Marszalek">Sekretarz p. Sosiński (czyta):* r) o izbach aptekarskich (druk nr 28), s) o publicznej służbie zdrowia (druk nr 25), t) o zwalczaniu gruźlicy (druk nr 24), u) o zwalczaniu nierządu (druk nr 26), w) o zwalczaniu chorób wenerycznych (druk nr 23).</u>
  73 + <u xml:id="u-11.4" who="#Marszalek">Marszałek: Proponuję projekty te odesłać do Komisji Zdrowia Publicznego i Opieki Społecznej.</u>
  74 + <u xml:id="u-11.5" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Izba propozycje moje przyjęła. Sprzeciwu nie słyszę. Projekty te przekażę pp. Przewodniczącym odpowiednich komisyj.</u>
  75 + <u xml:id="u-11.6" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Pierwsze czytanie projektu ustawy, złożonego przez posła Juliusza Dudzińskiego w sprawie zmiany ustawy o uboju zwierząt gospodarskich w rzeźniach (druk nr 41).</u>
  76 + <u xml:id="u-11.7" who="#Marszalek">Proponuję ten projekt odesłać do Komisji Administracyjno - Samorządowej. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał propozycję moją za przyjętą. Sprzeciwu nie słyszę. Projekt ten przekażę p. Przewodniczącemu komisji.</u>
  77 + <u xml:id="u-11.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budżetowej o rządowym projekcie ustawy o dodatkowym kredycie na rok 1938/39 na koszty wyborów do Sejmu i Senatu (druki nr 3 i 42).</u>
  78 + <u xml:id="u-11.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca p. Browiński.</u>
  79 + </div>
  80 + <div xml:id="div-12">
  81 + <u xml:id="u-12.0" who="#PBrowinski">Wysoka Izbo! Komisja otrzymała rządowy projekt ustawy o dodatkowym kredycie na rok 1938/39 na koszty wyborów do Sejmu i Senatu. W analogiczny sposób sprawa ta była załatwiona w 1935 roku, kiedy również Sejm uchwalił dodatkowy kredyt w wysokości 2.000.000 zł. W zamknięciach rachunkowych została ustalona suma wydatków na 1.987.301 zł. W stosunku do przedłożenia jest oszczędność o 12.700 zł. W porównaniu do lat, dotyczących dawnej ordynacji wyborczej, wydatki na wybory wynoszą obecnie okrągło 140.000 więcej. Spowodowane to jest drukiem kart do głosowania, który przedtem się w tych wydatkach nie mieścił.</u>
  82 + <u xml:id="u-12.1" who="#PBrowinski">Komisja po rozważeniu projektu rządowego uchwaliła przedłożyć Wysokiej Izbie projekt ustawy w druku nr 3 bez poprawek.</u>
  83 + </div>
  84 + <div xml:id="div-13">
  85 + <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Nikt głosu nie żąda. Przystępujemy do głosowania.</u>
  86 + <u xml:id="u-13.1" who="#Marszalek">Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy w brzmieniu, zaproponowanym przez Sejm, zechce wstać. Stoi większość. Ustawa została w drugim czytaniu przyjęta.</u>
  87 + <u xml:id="u-13.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm projekt ustawy uchwalił.</u>
  88 + <u xml:id="u-13.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budżetowej o rządowym projekcie ustawy o dodatkowym kredycie na rok 1938/39 na zaangażowanie urzędników ryczałtowych w urzędach zagranicznych (druki nr 4 i 43).</u>
  89 + <u xml:id="u-13.4" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca p. Surzyński.</u>
  90 + </div>
  91 + <div xml:id="div-14">
  92 + <u xml:id="u-14.0" who="#PSurzynski">Wysoka Izbo! Sytuacja międzynarodowa powoduje zwiększenie agend Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W ramach ustalonego kontyngentu urzędniczego załatwia dotychczas ten resort swe zwiększone zadania w sposób ofiarny i skuteczny. W ostatnich czasach powstaje konieczność obsadzenia wszystkich etatów urzędniczych ryczałtowo przewidzianych w budżecie Ministerstwa Spraw Zagranicznych dla załatwienia właściwego dwóch problemów bez uszczerbku dla normalnego toku urzędowania, a mianowicie: sezonowa emigracja rolna do Niemiec, Belgii, Łotwy i Estonii spowodowała zwiększenie agend w konsulatach danych państw i ponadto zachodzi państwowa i narodowa konieczność jak najrychlejszego wykonania ustawy z dnia 31 marca 1938 r. o pozbawieniu obywatelstwa.</u>
  93 + <u xml:id="u-14.1" who="#PSurzynski">Jak Wysokiej Izbie wiadomo, ustawa ta postanawia, że ci obywatele Państwa Polskiego, którzy działają na szkodę Państwa względnie są ponad 5 lat poza granicami Państwa i stracili faktyczny związek z Państwem, mogą być pozbawieni obywatelstwa polskiego. Chodzi tu o słynnych Polaków paszportowych, którzy niejednokrotnie od 20 lat nie byli w Polsce i poza dokumentem paszportowym nie posiadają innego związku z naszym Państwem.</u>
  94 + <u xml:id="u-14.2" who="#PSurzynski">Komisja wypowiedziała się za przyjęciem tego rządowego projektu ustawy bez zmian. Dlatego proszę Wysoką Izbę o uchwalenie tego projektu w brzmieniu rządowym bez zmian.</u>
  95 + </div>
  96 + <div xml:id="div-15">
  97 + <u xml:id="u-15.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania. Kto jest za przyjęciem ustawy w drugim czytaniu, zechce wstać. Stoi większość. Projekt ustawy został w drugim czytaniu przyjęty.</u>
  98 + <u xml:id="u-15.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem ustawy w trzecim czytaniu, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że projekt ustawy został uchwalony.</u>
  99 + <u xml:id="u-15.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budżetowej o rządowym projekcie ustawy o dodatkowym kredycie na rok 1938/39 na zwalczanie zaraźliwych chorób zwierzęcych (druki nr 5 i 44).</u>
  100 + <u xml:id="u-15.3" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca p. Ostafin.</u>
  101 + </div>
  102 + <div xml:id="div-16">
  103 + <u xml:id="u-16.0" who="#POstafin">Wysoka Izbo! W roku 1937 zaraza pryszczycy rozeszła się od zachodniej granicy Państwa Polskiego, płynąc z zachodu na wschód. W związku z tym trzeba w budżecie zwyczajnym na rok bieżący przewidzieć na walkę z pryszczycą 1.680.000 zł.</u>
  104 + <u xml:id="u-16.1" who="#POstafin">Ta suma przewidziana była w miesiącu grudniu br., wówczas kiedy w Polsce pryszczyca jeszcze się nie ukazała. Pryszczyca do Polski przyszła z zachodu dopiero na wiosnę zeszłego roku i objęła bardzo obszerne połacie zachodnich województw Polski, przerzucając się bardzo szybko na centralne okręgi, a następnie podążając w kierunku wschodnim. W miesiącu wrześniu ten pochód pryszczycy przez ziemie polskie miał według dokładnych danych największe nasilenie i osiągnął aż 15.000 zapowietrzonych miejscowości o przeszło 160.000 zapowietrzonych zagród. W miesiącu listopadzie okazał się już znaczny spadek i to nawet bardzo znaczny, bo badania dowiodły, że zapowietrzonych miejscowości jest ponad 5.000 z 36.000 zapowietrzonych zagród, więc w stosunku do września mamy niesłychanie gwałtowny spadek.</u>
  105 + <u xml:id="u-16.2" who="#POstafin">Jeżeli przyjrzymy się pochodowi pryszczycy w Niemczech, gdzie osiągnęła aż 700.000 zapowietrzonych zagród, i porównamy to z sytuacją w Polsce, to sprawdzimy, że stosunek zapowietrzenia u nas jest niepomiernie mniejszy aniżeli w Niemczech. W Niemczech próbowano wszelkich zabiegów nie tylko profilaktycznych, ale i leczniczych, wynaleziono podobno skuteczne lekarstwo, które potem się okazało nieskuteczne. Podobne rzeczy miały miejsce i w Polsce.</u>
  106 + <u xml:id="u-16.3" who="#POstafin">Doszło do mej wiadomości, że we Lwowie jeden z lekarzy weterynarii odkrył lekarstwo, które po sprawdzeniu w kilku miejscowościach okazało się skuteczne. Dlatego pozwoliłbym sobie zwrócić się do Ministerstwa Rolnictwa, ażeby było łaskawe zainteresować się tym wynalazkiem i sprawdzić go, a jeżeli okaże się skuteczny, stosować ten wynalazek. Wiem, że w paru miejscowościach woj. lwowskiego stosowano z dobrym skutkiem ten środek zapobiegawczy.</u>
  107 + <u xml:id="u-16.4" who="#POstafin">Jeżeli chodzi o obecną sytuację pryszczycy, to przechodzi ona stopniowo na wschód i można się spodziewać, że z wiosną przyszłego roku, po zakończeniu zimy, wzrośnie i obejmie tereny województw wschodnich z dalszym parciem na granicę wschodnią naszego Państwa.</u>
  108 + <u xml:id="u-16.5" who="#POstafin">Dzięki usilnym zabiegom Ministerstwa Rolnictwa i rady weterynaryjnej perturbacji na rynku mięsnym i w eksporcie mięsa z Polski pryszczyca nie wywołała. Okazało się, nawet, że eksport bydła rzeźnego i mięsa wzrósł o 25% w stosunku do roku zeszłego. Wewnętrzny rynek mięsny był również należycie zaspokojony.</u>
  109 + <u xml:id="u-16.6" who="#POstafin">Jeżeli chodzi o wyniki, jakie ta choroba spowodowała na niekorzyść pogłowia, to okazało się, że przymusowo wybito 2800 sztuk, a padło z górą 10500 sztuk. Oczywiście, jeżeli chodzi o dalszą produkcję zwierzęcą, o mleczność, to ta choroba odbiła się również fatalnie i na produkcji mlecznej w Polsce.</u>
  110 + <u xml:id="u-16.7" who="#POstafin">Państwo ma ustawowe obowiązki prowadzenia walki z pryszczycą, jak również zobowiązują Państwo do tej walki umowy międzynarodowe. I w związku z tym, ponieważ trudno było przewidzieć, jak wielkie będą te koszty, okazał się budżet zwyczajny w wysokości przeszło 1.600.000 zł niewystarczający i Rząd przyszedł do Wysokiej Izby z projektem zwiększenia jeszcze dodatkowo tego budżetu o 500.000 zł. Po bliższych obliczeniach okazało się że i te 500.000 zł są niewystarczające, bo na same odszkodowanie zapadłe bydło, w myśl ustawy, która obowiązuje, wypłaca się 75% wartości za bydło padłe, a 100% za przymusowo wybite; już sam ten koszt wynosi w stosunku do tej ilości bydła przeszło 1.700.000 zł. Więc po bliższym rozpatrzeniu tej sprawy Komisja Budżetowa w porozumieniu z Ministerstwem Skarbu Ministerstwem Rolnictwa doszła do przekonania, że należy zwiększyć tę sumę budżetową z 500.000 zł na 1.700.000 zł i wprowadziwszy odpowiednie poprawki w art. 1 i 2 ustawy, przychodzi do Wysokiej Izby z propozycją przyjęcia tych poprawek.</u>
  111 + <u xml:id="u-16.8" who="#POstafin">Jako referent, zwracam się do Wysokiej Izby o przyjęcie ustawy w brzmieniu komisyjnym.</u>
  112 + <u xml:id="u-16.9" who="#POstafin">Marszałek: Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
  113 + <u xml:id="u-16.10" who="#POstafin">Kto jest za przyjęciem ustawy w brzmieniu, zaproponowanym przez komisję, zechce wstać. Stoi większość. Projekt ustawy został w drugim czytaniu przyjęty.</u>
  114 + <u xml:id="u-16.11" who="#POstafin">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem ustawy w trzecim czytaniu, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm ustawę przyjął.</u>
  115 + <u xml:id="u-16.12" who="#POstafin">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budżetowej o rządowym projekcie ustawy o dodatkowym kredycie na r. 1938/39 na opiekę nad emigrantami za granicą (druk nr 6 i 45).</u>
  116 + <u xml:id="u-16.13" who="#POstafin">Głos ma sprawozdawca p. Żyborski.</u>
  117 + </div>
  118 + <div xml:id="div-17">
  119 + <u xml:id="u-17.0" who="#PZyborski">Wysoka Izbo! Emigracja w ostatnim okresie wynosiła do Niemiec 60.000, do Łotwy 17.500, do Estonii 4.000 osób. Jest to emigracja sezonowa. Równocześnie emigracja stała wynosiła do Francji 18.700, do Belgii 1.500, do Luksemburga 300, do Ameryki 18.000 osób. W związku ze zwiększeniem emigracji naszej zachodziła też potrzeba opieki nad naszą emigracją za granicą. Opieka ta przede wszystkim skoncentrowana jest na odcinku szkolnictwa, jak też i zwalczania akcji komunistycznej pomiędzy naszą młodzieżą emigracyjną.</u>
  120 + <u xml:id="u-17.1" who="#PZyborski">W związku z tym preliminowane w budżecie naszym sumy na opiekę nad emigracją za granicą okazały się za małe, wobec tego wpłynął rządowy projekt ustawy o zwiększenie tego kredytu w budżecie.</u>
  121 + <u xml:id="u-17.2" who="#PZyborski">Na komisji sprawa została przedyskutowania i proszę Wysoką Izbę o uchwalenie projektu tej ustawy w brzmieniu rządowym.</u>
  122 + </div>
  123 + <div xml:id="div-18">
  124 + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Nikt nie jest zapisany do głosu. Przystępujemy do głosowania.</u>
  125 + <u xml:id="u-18.1" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem ustawy w brzmieniu, zaproponowanym przez komisję, zechce wstać. Stoi większość. Ustawa została w drugim czytaniu przyjęta.</u>
  126 + <u xml:id="u-18.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem ustawy w trzecim czytaniu zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm ustawę przyjął.</u>
  127 + <u xml:id="u-18.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o rządowym projekcie ustawy o przedłużeniu obniżenia komornego (druk nr 15 i 46).</u>
  128 + <u xml:id="u-18.4" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca p. Starzewski.</u>
  129 + </div>
  130 + <div xml:id="div-19">
  131 + <u xml:id="u-19.0" who="#PStarzewski">Wysoka Izbo! Rządowy projekt ustawy o przedłużeniu obniżenia komornego, który mam zaszczyt referować, wiąże się z ustawą z dnia 1 lutego 1938 r. o przedłużeniu obniżenia komornego oraz z dekretem Prezydenta Rzplitej z 14 listopada 1935 r. w sprawie obniżenia komornego oraz zmiany ustawy o ochronie lokatorów.</u>
  132 + <u xml:id="u-19.1" who="#PStarzewski">Jak wiadomo, dekret Prezydenta obniżył podstawowe komorne mieszkań i lokali podlegających ustawie o ochronie lokatorów według następujących zasad: a) dla mieszkań 3-izbowych, t. zn. 2-pokojowych i mniejszych o 15%, b) dla mieszkań większych oraz lokali przemysłowych i handlowych o 10%.</u>
  133 + <u xml:id="u-19.2" who="#PStarzewski">Inne nieco zasady przyjął dekret co do komornego w budynkach nie podlegających ustawie o ochronie lokatorów, a należących do Skarbu Państwa oraz instytucyj prawa publicznego; tutaj obniżono komorne: a) dla mieszkań 3-izbowych (2-pokojowych) i mniejszych o 15%, b) dla mieszkań 4-izbowych (3-pokojowych) i większych o 10%.</u>
  134 + <u xml:id="u-19.3" who="#PStarzewski">Zarządzone dekretem obniżenie miało obowiązywać w okresie od dnia 1 grudnia 1935 r. do dnia 30 listopada 1937 r.</u>
  135 + <u xml:id="u-19.4" who="#PStarzewski">Ustawa z dnia 1 lutego 1938 r. przedłużyła wprowadzone dekretem obniżenie komornego na czas od dnia 1 grudnia 1937 r. do dnia 31 grudnia 1938 r. W rzeczywistości jednak obniżenie, choć w zmniejszonych rozmiarach, miało trwać jeszcze dłużej. Równocześnie bowiem stanowiła ustawa, że począwszy od dnia 1 stycznia 1939 r. wysokość komornego ma wzrastać co kwartał o 2,5% podstawowego komornego, aż do osiągnięcia wysokości pełnego podstawowego komornego.</u>
  136 + <u xml:id="u-19.5" who="#PStarzewski">Obecnie Rząd przedłożył projekt ustawy przedłużającej obniżenie komornego na czas od dnia 1 stycznia 1939 r. do dnia 31 marca 1940 r. a więc o 5 kwartałów. Zarazem ten projekt przesuwa termin automatycznego kwartalnego wzrastania komornego na dzień 1 kwietnia 1940 r.</u>
  137 + <u xml:id="u-19.6" who="#PStarzewski">Komisji Prawniczej nie były nieznane ujemne strony proponowanego przepisu. Z pewnością nie wydaje się zbyt dobrą metoda przedłużania z roku na rok środków wprowadzonych jako tymczasowe i mających początkowo działać jedynie w obrębie ustawowo ściśle określonego terminu. Może również razić przerzucanie pewnego społecznego ciężaru na jedną tylko grupę ludności, w dodatku grupę z pewnością nie znajdującą się w najlepszym położeniu materialnym, skoro około 80% budynków, o które tutaj chodzi, to nie jakieś czynszowe kamienice, ale domy prowincjonalne o dwóch czy trzech małych mieszkaniach, których właściciele, ponoszący znaczne ciężary publiczne, nawet przy normalnych czynszach nie mogliby liczyć na większe dochody. Jednak motywy Rządu, rzucone na szalę rozważań, są dość ważkie, by szalę tę przeważyć na rzecz projektu. Wobec zamierzonego utrzymania do końca marca 1940 r, podatku specjalnego, równoczesne zniesienie obniżki komornego musiałoby odbić się nader ujemnie na budżetach domowych szerokich rzesz pracowniczych obciążonych tym podatkiem specjalnym. Gospodarcze zaś położenie tych rzesz, potrzeba liczenia się z ich nastrojami każą załatwić propozycję Rządu w sposób pozytywny.</u>
  138 + <u xml:id="u-19.7" who="#PStarzewski">Trudno było by wstrzymać się od uwagi, że przedstawiona sprawa jest jedynie tylko fragmentem o wiele szerszego zagadnienia całości naszego ustawodawstwa lokatorskiego. Wiele innych punktów tego ustawodawstwa dojrzało już bez wątpienia do rewizji, by wspomnieć choćby o tych przepisach, co do których doświadczenie wykazało, że nasuwają liczne możliwości nadużyć ze strony tych, którzy mają być przez nie chronieni, świadomość potrzeby wzięcia na warsztat odnośnych problemów nie powinna wygasnąć, a dzisiejszą naszą uchwałę należy uważać jedynie za cząstkowe rozstrzygnięcie, wydane pod naciskiem naglącej konieczności.</u>
  139 + <u xml:id="u-19.8" who="#PStarzewski">Komisja Prawnicza, wychodząc z tego założenia, że chodzi tutaj o rzeczywiście naglącą konieczność, stawia wniosek o przyjęcie projektu ustawy według druku nr 15 bez poprawek.</u>
  140 + <u xml:id="u-19.9" who="#PStarzewski">Marszałek: Nikt nie jest zapisany do głosu. Przystępujemy do głosowania.</u>
  141 + <u xml:id="u-19.10" who="#PStarzewski">Kto jest za przyjęciem ustawy w brzmieniu, zaproponowanym przez komisję, zechce wstać. Stoi większość. Projekt ustawy został w drugim czytaniu przyjęty.</u>
  142 + <u xml:id="u-19.11" who="#PStarzewski">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem ustawy w trzecim czytaniu, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm projekt ustawy w trzecim czytaniu przyjął.</u>
  143 + <u xml:id="u-19.12" who="#PStarzewski">Punkt 8 i 9 porządku dziennego musimy odłożyć ze względu na to, że komisja nie przygotowała sprawozdań.</u>
  144 + <u xml:id="u-19.13" who="#PStarzewski">Przechodzimy do punktu 10 porządku dziennego: Wybór komisyj.</u>
  145 + <u xml:id="u-19.14" who="#PStarzewski">Mamy do wybrania przede wszystkim Komisję Długów Państwa.</u>
  146 + <u xml:id="u-19.15" who="#PStarzewski">Na podstawie art. 2 i w związku z art. 15 ustawy z dnia 2 stycznia 1936 r. o wykonywaniu kontroli parlamentarnej nad długami Państwa Izba winna dokonać wyboru czterech członków i tyluż zastępców członków Komisji Kontroli Długów Państwa.</u>
  147 + <u xml:id="u-19.16" who="#PStarzewski">Proponuję na członków panów posłów: Chmielińskiego, Derynga, Lepeckiego i Sowińskiego, na zastępców członków zaś panów posłów: Gutowskiego, Szczytt-Niemirowicza, Gebetnera i Ostaszewskiego.</u>
  148 + <u xml:id="u-19.17" who="#PStarzewski">Czy są jakieś inne kandydatury? Jeżeli nie ma, to ponieważ jest tylu kandydatów, ile jest stanowisk do obsadzenia, głosowanie się nie odbędzie. Na członków komisji zostali wybrani posłowie: Chmieliński, Deryng, Lepecki i Sowiński oraz na zastępców członków posłowie: Gutowski, Szczytt - Niemirowicz, Gebetner i Ostaszewski.</u>
  149 + <u xml:id="u-19.18" who="#PStarzewski">Obecnie przystępujemy do wyboru komisji, która wynika z naszego specjalnego zadania, mianowicie Komisji do Zmiany Ordynacji Wyborczej.</u>
  150 + <u xml:id="u-19.19" who="#PStarzewski">Propozycja moja została Panom rozdana. Jeżeli są jakieś inne wnioski...</u>
  151 + <u xml:id="u-19.20" who="#komentarz">(Głosy: Nie mamy listy.)</u>
  152 + <u xml:id="u-19.21" who="#PStarzewski">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie listy, bo w tej chwili dopiero listy się rozda je.</u>
  153 + </div>
  154 + <div xml:id="div-20">
  155 + <u xml:id="u-20.0" who="#SekretarzpSosinski">Komisja dla Zmiany Ordynacji Wyborczej: pp. Bardziński Adam, Bartoszek Tomasz Browiński Michał, Brylski Lucjan, Deryng Antoni, Dobrowolski Adam, Dóllinger Zygmunt, Lepecki Zbigniew, Machlejd Jerzy, Matraś Zdzisław, Milewski Józef, Ostachowski Jan, Pankiewicz Michał, Piotrowski Jan, Pleszyński Ludwik, Putek Józef, Roztek Antoni, Ryszka Józef, Sikorski Brunon, Skwarczyński Stanisław, Stahl Zdzisław, Starzewski Maciej, Surzyński Leon, Szczepański Włodzimierz, Trębicki Henryk, Trzeciak Jan, Wenda Zygmunt, Wieczorkiewicz Antoni, Wit- wicki Stefan, Żyborski Witold.</u>
  156 + <u xml:id="u-20.1" who="#SekretarzpSosinski">Marszałek: Czy są jeszcze jakieś inne kandydatury?</u>
  157 + </div>
  158 + <div xml:id="div-21">
  159 + <u xml:id="u-21.0" who="#PSommerstein">Zgłaszam kandydaturę p. Schwarzbarta. Ludność żydowska nie jest w tej komisji reprezentowana, proszę zatem o uwzględnienie mojego wniosku.</u>
  160 + </div>
  161 + <div xml:id="div-22">
  162 + <u xml:id="u-22.0" who="#PKonieczny">Zgłaszam kandydaturę p. Ratajczyka.</u>
  163 + </div>
  164 + <div xml:id="div-23">
  165 + <u xml:id="u-23.0" who="#Marszalek">Więcej kandydatur nie ma. Przystępujemy do głosowania, tak jak głosowaliśmy nad wyborem innych komisyj, skreślając ewentualnie kogoś z zaproponowanych przeze mnie kandydatów i wstawiając na to miejsce nazwisko p. Schwartzbarta lub p. Ratajczyka, stosownie do uznania głosującego. Proszę o wypełnienie list. Panów Sekretarzy proszę o zebranie kartek.</u>
  166 + <u xml:id="u-23.1" who="#komentarz">(Po zebraniu</u>
  167 + <u xml:id="u-23.2" who="#Marszalek">kart.)</u>
  168 + <u xml:id="u-23.3" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Posłowie oddali głosy? Nikt się nie zgłasza, zamykam głosowanie.</u>
  169 + <u xml:id="u-23.4" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę 10-minutową dla obliczenia głosów.</u>
  170 + <u xml:id="u-23.5" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 11 min. 55 do godz. 12 min. 18.)</u>
  171 + <u xml:id="u-23.6" who="#Marszalek">Marszałek: Wznawiam posiedzenie. Ogłaszam wyniki wyborów. Głosowało 159 posłów. Głosów ważnych oddane 159. Bezwzględna większość stanowi 80. Otrzymali głosów 159 pp. Bardziński Adam, Bartoszek Tomasz, Browiński Michał, Brylski Lucjan, Dobrowolski Adam, Lepecki Zbigniew, Milewski Józef, Ostachowski Jan, Pankiewicz Michał, Piotrowski Jan, Pleszczyński Ludwik, Roztek Antoni, Sikorski Brunon, Starzewski Maciej, Surzyński Leon, Trębicki Henryk, Wieczorkiewicz Antom. Otrzymali głosów 158 pp. Deryng Antoni i Trzeciak Jan; 157 głosów — pp. Döllinger Zygmunt i Żyborski Witold; 156 głosów — pp. Matraś Zdzisław i Putek Józef; 155 głosów — p. Skwarczyński Stanisław; 154 głosy — p. Szczepański Włodzimierz; 153 głosy — pp. Machlejd Jerzy i Ryszka Józef; 152 głosy — pp. Stahl Zdzisław i Wenda Zygmunt i wreszcie 115 głosów otrzymał p. Witwicki Stefan. Tych 30 posłów zostało wybranych. Dalej p. Rataj- czyk otrzymał 55 głosów i p. Szwartzbart 15 głosów. Wobec tego komisja została wybrana w składzie zaproponowanym przeze mnie.</u>
  172 + <u xml:id="u-23.7" who="#Marszalek">Porządek dzienny został wyczerpany. Mam zamiar zamknąć posiedzenie. Złożone w ciągu dzisiejszego posiedzenia wnioski i interpelacje ogłoszę, stosownie do art. 33, na następnym posiedzeniu.</u>
  173 + <u xml:id="u-23.8" who="#Marszalek">O terminie i porządku dziennym następnego posiedzenia będą Panowie Posłowie zawiadomieni na piśmie. Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony w biurze Sejmu do przejrzenia.</u>
  174 + <u xml:id="u-23.9" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
  175 + <u xml:id="u-23.10" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 12 min. 20.)</u>
  176 + </div>
  177 + </body>
  178 + </text>
  179 + </TEI>
  180 +</teiCorpus>
... ...
1938-1939/sejm/posiedzenia/pp/193839-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml 0 → 100644
  View file @4c3d3e5
  1 +<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
  2 +<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193839-sjm-ppxxx-00005-01">
  3 + <fileDesc>
  4 + <titleStmt>
  5 + <title>5 posiedzenie Sejmu II RP</title>
  6 + </titleStmt>
  7 + <publicationStmt>
  8 + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
  9 + </publicationStmt>
  10 + <sourceDesc>
  11 + <bibl>
  12 + <title>5 posiedzenie Sejmu II RP</title>
  13 + <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
  14 + <note type="system">II RP</note>
  15 + <note type="house">Sejm</note>
  16 + <note type="termNo">5</note>
  17 + <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
  18 + <note type="sessionNo">5</note>
  19 + <note type="dayNo">1</note>
  20 + <date>1938-12-21</date>
  21 + </bibl>
  22 + </sourceDesc>
  23 + </fileDesc>
  24 + <profileDesc>
  25 + <particDesc>
  26 + <person xml:id="komentarz" role="speaker">
  27 + <persName>Komentarz</persName>
  28 + </person>
  29 + <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
  30 + <persName>Marszałek</persName>
  31 + </person>
  32 + <person xml:id="PBrowinski" role="speaker">
  33 + <persName>P. Browiński</persName>
  34 + </person>
  35 + <person xml:id="PCsadek" role="speaker">
  36 + <persName>P. Csadek</persName>
  37 + </person>
  38 + <person xml:id="PDollinger" role="speaker">
  39 + <persName>P. Döllinger.</persName>
  40 + </person>
  41 + <person xml:id="PHankiewicz" role="speaker">
  42 + <persName>P. Hankiewicz</persName>
  43 + </person>
  44 + <person xml:id="PHupsch" role="speaker">
  45 + <persName>P. Hupsch</persName>
  46 + </person>
  47 + <person xml:id="PKolbusz" role="speaker">
  48 + <persName>P. Kolbusz</persName>
  49 + </person>
  50 + <person xml:id="PPankiewicz" role="speaker">
  51 + <persName>P. Pankiewicz</persName>
  52 + </person>
  53 + <person xml:id="PPerfecki" role="speaker">
  54 + <persName>P. Perfecki</persName>
  55 + </person>
  56 + <person xml:id="PPutek" role="speaker">
  57 + <persName>P. Putek</persName>
  58 + </person>
  59 + <person xml:id="PRudnicki" role="speaker">
  60 + <persName>P. Rudnicki</persName>
  61 + </person>
  62 + <person xml:id="PSommerstein" role="speaker">
  63 + <persName>P. Sommerstein</persName>
  64 + </person>
  65 + <person xml:id="PSowinski" role="speaker">
  66 + <persName>P. Sowiński</persName>
  67 + </person>
  68 + <person xml:id="PWojcik" role="speaker">
  69 + <persName>P. Wójcik</persName>
  70 + </person>
  71 + <person xml:id="PZarzycki" role="speaker">
  72 + <persName>P. Zarzycki</persName>
  73 + </person>
  74 + <person xml:id="PZieleskiewicz" role="speaker">
  75 + <persName>P. Zieleśkiewicz</persName>
  76 + </person>
  77 + <person xml:id="PZenczykowski" role="speaker">
  78 + <persName>P. Żenczykowski</persName>
  79 + </person>
  80 + <person xml:id="PZyborski" role="speaker">
  81 + <persName>P. Żyborski</persName>
  82 + </person>
  83 + <person xml:id="SekretarzpOrlanski" role="speaker">
  84 + <persName>Sekretarz p. Orlański</persName>
  85 + </person>
  86 + <person xml:id="WicemarszalekDlugosz" role="speaker">
  87 + <persName>Wicemarszałek Długosz</persName>
  88 + </person>
  89 + <person xml:id="WicemarszalekJedynak" role="speaker">
  90 + <persName>Wicemarszałek Jedynak</persName>
  91 + </person>
  92 + </particDesc>
  93 + </profileDesc>
  94 +</teiHeader>
... ...
1938-1939/sejm/posiedzenia/pp/193839-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml 0 → 100644
  View file @4c3d3e5
  1 +<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
  2 +<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  3 + <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  4 + <TEI>
  5 + <xi:include href="header.xml"/>
  6 + <text>
  7 + <body>
  8 + <div xml:id="div-1">
  9 + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 5 posiedzenia w dniu 21 grudnia 1938 r.</u>
  10 + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Obecni:</u>
  11 + <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Ministrowie: Minister Skarbu Eugeniusz Kwiatkowski,</u>
  12 + <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Minister Rolnictwa i Reform Rolnych Juliusz Poniatowski, Minister Komunikacji Juliusz Ulrych.</u>
  13 + <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Prezes Najwyższej Izby Kontroli Ja</u>
  14 + <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">kub Krzemieński.</u>
  15 + <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Podsekretarze Stanu: w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Bronisław Na</u>
  16 + <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">konieczników- Klukowski, w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Jan Szembek, w Ministerstwie Spraw Wojskowych gen. Janusz Julian Głuchowski, w Ministerstwie Skarbu Tadeusz Grodyński, w Ministerstwie Sprawiedliwości Adam Chełmoński, w Ministerstwie Komunikacji Julian Piasecki.</u>
  17 + <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Posłowie według załączonej do protokółu listy obecności.*</u>
  18 + <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 16.)</u>
  19 + <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Przewodniczący Marszałek Sejmu Wacław Makowski.</u>
  20 + </div>
  21 + <div xml:id="div-2">
  22 + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
  23 + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Jako sekretarze zasiadają pp: Żyborski i Orlański. Protokół i listę mówców prowadzi p. Żyborski.</u>
  24 + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
  25 + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Zawiadamiam Izbę, że z powodu zgonu ś. p. profesora Stanisława Wróblewskiego, Prezesa Polskiej Akademii Umiejętności,</u>
  26 + <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">(Izba wstaje)</u>
  27 + <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">w imieniu Sejmu i własnym wystosowałem do Polskiej Akademii Umiejętności depeszę kondolencyjną.</u>
  28 + <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">P. Prezes Najwyższej Izby Kontroli przedstawił Sejmowi przy piśmie z dnia 9 grudnia rb. uwagi Kontroli Państwowej o zamknięciu rachunków Państwa i wykonaniu budżetu na 1936/37 r. Sprawę tę umieściłem na porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia.</u>
  29 + <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">P. Prezes Najwyższej Izby Kontroli przedstawił Sejmowi również przy piśmie z dnia 9 grudnia rb. sprawozdanie Kontroli Państwowej z działalności za okres budżetowy 1937/38 r. Sprawozdanie' to jest wyłożone w Biurze Sejmu.</u>
  30 + <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Usprawiedliwiają nieobecność w Sejmie posłowie: Bilak, Baran, Boluch, Celewicz, Fi- lipski, ks. Hofman, Lipski, Łobodziński, Mudryj, Pełeński, Kostek, Szczepański, Śleszyński, Tarnawski, Wawrzkowicz i Zukiel.</u>
  31 + <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Udzieliłem urlopu posłom: Bardzińskiemu, Nowakowi, Pawłowskiemu i Wyszyńskiemu na 1 dzień.</u>
  32 + <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszą Izbę o udzielenie urlopów zdrowotnych posłowie: Baran na 11 dni, Szumański na 3 tygodnie, Sarnecki zaś na 6 tygodni.</u>
  33 + <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Izba urlopów tych udzieliła. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
  34 + <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie interpelacyj, złożonych na posiedzeniu Sejmu w dn. 9 grudnia rb.</u>
  35 + </div>
  36 + <div xml:id="div-3">
  37 + <u xml:id="u-3.0" who="#SekretarzpOrlanski">Interpelacje złożone przez posłów:</u>
  38 + <u xml:id="u-3.1" who="#SekretarzpOrlanski">Włodzimierza Celewicza do p. Prezesa Rady Ministrów i Ministra Spraw Wewnętrznych oraz p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie zajść przeciw- ukraińskich we Lwowie w dniach 25 września, 11 i 12 października, 1, 2, 3, 4, 5 i 6 listopada 1938 r;</u>
  39 + <u xml:id="u-3.2" who="#SekretarzpOrlanski">Stefana Nawróckiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie zakazu Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego, wydanego gimnazjum państwowemu z ukraińskim (ruskim) językiem nauczania w Przemyślu, brania udziału w 50-letnim jubileuszu urządzanym staraniem byłych uczniów tegoż gimnazjum w dniu 7 grudnia rb.;</u>
  40 + <u xml:id="u-3.3" who="#SekretarzpOrlanski">Stefana Witwickiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie konfiskaty w dzienniku — „Diło” z dnia 6 grudnia 1938 r. jego przemówienia, wygłoszonego w Sejmie w dniu 3 grudnia 1938 r., w sprawie zachowania się organów bezpieczeństwa podczas napadów na ukraińskie instytucje we Lwowie w październiku i listopadzie 1938 r. oraz w sprawie bicia ludności ukraińskiej przez lotne oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w październiku i listopadzie 1938 r., jakoteż w sprawie wytworzonej przez te wypadki sytuacji politycznej;</u>
  41 + <u xml:id="u-3.4" who="#SekretarzpOrlanski">Stanisława Ratajczyka do p. Ministra Opieki Społecznej w sprawie wykonywania rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. o komisjach rozjemczych do załatwiania zatargów zbiorowych pomiędzy pracodawcami a pracownikami w przemyśle i handlu (Dz. U. R. P. Nr 81, poz. 604) w brzmieniu obwieszczenia Ministra Opieki Społecznej z dnia 20 kwietnia 1937 r. (Dz. U. R. P. Nr 39, poz. 313);</u>
  42 + <u xml:id="u-3.5" who="#SekretarzpOrlanski">Stanisława Ratajczyka do p. Ministra Opieki Społecznej w sprawie płac, stosowanych na robotach publicznych, finansowanych przez Fundusz Pracy;</u>
  43 + <u xml:id="u-3.6" who="#SekretarzpOrlanski">Stefana Bilaka do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie zdemolowania przez grupę uzbrojonych osób budynku i urządzenia wewnętrznego Ukraińskiego Domu Narodnego w Krasnem, pow. złoczowskiego;</u>
  44 + <u xml:id="u-3.7" who="#SekretarzpOrlanski">Dymitra Wełykanowicza do p. Prezesa Rady Ministrów i Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie pobicia obywateli narodowości ukraińskiej w powiecie Zborów, woj. Tarnopol przez oddziały wojskowe;</u>
  45 + <u xml:id="u-3.8" who="#SekretarzpOrlanski">Emila Sommersteina do p. Prezesa Rady Ministrów jako Szefa Rządu i p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie zbrodniczych zajść na Politechnice Lwowskiej dnia 18 listopada 1938 r. zakończonych śmiercią studenta bł. p. Samuela Prowellera.</u>
  46 + </div>
  47 + <div xml:id="div-4">
  48 + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Interpelacje te przyjmuję do laski marszałkowskiej i prześlę je p. Prezesowi Rady Ministrów.</u>
  49 + <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Przedłożenie rządowe o zamknięciu rachunków państwowych za okres od 1 kwietnia 1936 do 31 marca 1937 r. z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli o zatwierdzenie rachunków i udzielenie Rządowi absolutorium z gospodarki finansowej za powyższy okres budżetowy (druk nr 51). Proponuję skierować tę sprawę do Komisji Budżetowej. Sprzeciwu nie słyszę. Sprawę tę przekażę p. przewodniczącemu tej komisji.</u>
  50 + <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Przechodzimy do punktu 2 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
  51 + <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">a) o dodatkowych kredytach na rok 1938/39 (druk nr 47) — proponuję projekt ten odesłać do Komisji Budżetowej, b) prawo o obligacjach (druk nr 48) — proponuję projekt ten odesłać do Komisji Prawniczej.</u>
  52 + <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Nie słyszę sprzeciwu. Uważam propozycję moją za przyjętą. Projekty te przekażę pp. przewodniczącym wymienionych komisyj.</u>
  53 + <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Przechodzimy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji porozumienia między Rzecząpospolitą Polską a Wielką Brytanią, dotyczącego clenia pewnych wyrobów chemicznych (druki nr 34 i 54).</u>
  54 + <u xml:id="u-4.6" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca p. Pankiewicz.</u>
  55 + </div>
  56 + <div xml:id="div-5">
  57 + <u xml:id="u-5.0" who="#PPankiewicz">Wysoka Izbo! Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji porozumienia między Rzecząpospolitą Polską a Wielką Brytanią, dotyczącego clenia pewnych wyrobów chemicznych, ściśle się wiąże z umową handlową polsko-angielską z dnia 27 lutego 1935 r., regulującą całość obrotów handlowych między Polską a Wielką Brytanią bez dominiów, z którymi Rząd Polski bądź zawarł, bądź zawiera osobne traktaty handlowe.</u>
  58 + <u xml:id="u-5.1" who="#PPankiewicz">Ponieważ umowa handlowa z dnia 27 lutego 1935 r. obejmuje nie tylko Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii, lecz również kolonie koronne i kraje mandatowe jak Złote Wybrzeże, Cejlon, Jamajkę, Malaje Brytyjskie, Borneo, Kamerun, Togo, Tanganikę i szereg innych drobniejszych posiadłości, przeto saldo dodatnie bilansu handlowego, cechujące naszą wymianę handlową z Wielką Brytanią, w r. 1937 zamiast 70 milionów zł wykazywanych w naszych rocznikach statystycznych, spada do 40 milionów zł. W stosunkach handlowych bowiem z koloniami koronnymi Wielkiej Brytanii i krajami mandatowymi mamy 30 milionów deficytu. Tak samo w obrocie handlowym z dominiami angielskimi mamy stały deficyt, który w r. 1937 wynosił dla Kanady 5.300.000 zł, Australij —37.600.000 zł, Nowej Zelandii — 8.600.000 zł, Indyj Brytyjskich — 35.300.000 zł, Unii Południowo - Afrykańskiej — 4.500.000 zł itd. Słowem, traktując Imperium Brytyjskie jako całość, aczkolwiek, podkreślam, działanie umowy handlowej z dnia 27 lutego 1935 r. nie obejmuje dominiów, dalecy jesteśmy od zrównoważenia naszego bilansu handlowego z tym Imperium. Zresztą, abstrahując od dominiów, z których każde z osobna musi być przedmiotem wnikliwych studiów i wysiłków, ażeby obecny wysoce dla nas niekorzystny stan rzeczy odmienić, 40 milionów nadwyżki w handlu z Królestwem Wielkiej Brytanii nie wystarcza na spłatę dywidend od kapitałów angielskich i obsługę w przemyśle, handlu i bankowości polskiej odsetek od zaciągniętych w Anglii pożyczek, np. od pożyczki na elektryfikację warszawskiego węzła kolejowego itd., oraz na opłatę tzw. usług, np. w dziedzinie transportu morskiego i innych. Np. w 1937 r. w grupie finansowej transfer z Polski do Anglii osiągnął cyfrę około 130 milionów zł przy transferze z Anglii do Polski, wynoszącym zaledwie około 20 milionów zł. Rok 1937 był pod tym względem rokiem wyjątkowym i za normę służyć nie może.</u>
  59 + <u xml:id="u-5.2" who="#PPankiewicz">Pod względem rozmiarów stosunków handlowych Anglia zajmuje w naszym handlu zagranicznym jedno z pierwszych miejsc.</u>
  60 + <u xml:id="u-5.3" who="#PPankiewicz">W r 1937 przywóz z Wielkiej Brytanii do Polski wyraził się cyfrą 149,2 miliona zł, a nasz wywóz do Wielkiej Brytanii kwotą 219,2 miliona zł, zapewniając Polsce nadwyżkę wywozu nad przywozem w wysokości 70 milionów, a po wprowadzeniu korektywy odnośnie kolonij koronnych, o czym już mówiłem, sumę 40 milionów złotych.</u>
  61 + <u xml:id="u-5.4" who="#PPankiewicz">Rok 1938 nie ujawnia tendencji w zakresie zmiany kierunku czy rozmiarów naszego handlu z Anglią. W ciągu pierwszych 10 miesięcy rb. przywieźliśmy z Anglii towarów na sumę 121.669.000 zł, a wywieźliśmy do Anglii za 187.916.000 zł, przy 126.268.000 zł przywozu i 180.309.000 zł wywozu za 10 miesięcy r. 1937.</u>
  62 + <u xml:id="u-5.5" who="#PPankiewicz">Ta stabilizacja stosunków handlowych z Anglią ma swoje dobre strony, gdyż wyklucza tzw. niespodzianki, ale nie jest również pozbawiona i pewnych cech ujemnych, wykazując brak dynamizmu z naszej strony.</u>
  63 + <u xml:id="u-5.6" who="#PPankiewicz">W ogólnym imporcie angielskim przywóz z Polski w latach 1933 - 1936 waha się w granicach od 1% do 1,2%, wtedy gdy przywóz z Danii wynosi około 5% ogólnego importu angielskiego, a przywóz z Łotwy, liczącej 2 miliony ludności, stanowi 0,4% importu angielskiego, czyli blisko połowę tego, co wywozi do Anglii 35- milionowa Polska.</u>
  64 + <u xml:id="u-5.7" who="#PPankiewicz">Pod względem swojej struktury wywóz nasz do Anglii jest szczególnie interesujący, gdyż poza drzewem obejmuje głównie przetwory zwierzęce, jak bekony, szynki, masło i jaja, to jest artykuły, mające wielkie znaczenie dla podniesienia dochodowości naszego rolnictwa. W przeciwieństwie do wywozu węgla, który poza pewną ilością dewiz i zapewnieniem pracy pewnej ilości robotników, nie wpływa na podniesienie stanu gospodarczego Polski i jest raczej marnowaniem, w danych warunkach nieuniknionym, bogactwa naturalnego Polski, wywóz bekonów i innych przetworów zwierzęcych z Polski wpływa na podniesienie kultury rolnej w Polsce, podnosi dobrobyt wsi, stwarza na wsi rynek zbytu dla artykułów przemysłowych.</u>
  65 + <u xml:id="u-5.8" who="#PPankiewicz">Na mocy umowy handlowej z dn. 27 lutego 1935 r. rząd angielski reglamentuje jedynie przywóz bekonów i szynek peklowanych, pozostawiając wolne pole dla naszej inicjatywy w zakresie innych artykułów rolniczych.</u>
  66 + <u xml:id="u-5.9" who="#PPankiewicz">Trudności w tym wypadku piętrzą się gdzie indziej i sprowadzają się głównie do kwestii jakości naszych artykułów i organizacji sprzedaży. Nasze artykuły rolnicze pod względem jakości ustępują duńskim, nasza organizacja sprzedaży jest daleka od doskonałości. Brak ludzi, doświadczenia, taniego kredytu, są to wszystko trudności do przezwyciężenia, stanowiące piękne pole do pracy zainteresowanych resortów, t. j. Ministerstwa Rolnictwa i Ministerstwa Przemysłu i Handlu.</u>
  67 + <u xml:id="u-5.10" who="#PPankiewicz">Przy jednoczesnym zwiększeniu nie tylko wywozu do Anglii, lecz i przywozu z Anglii, przy powiększeniu naszych obrotów z tym państwem z 370 milionów złotych do 600 — 700 milionów złotych rocznie, dałoby się prawdopodobnie osiągnąć i powiększenie naszego kontyngentu bekonowego. Przecież Anglia nie mniej od Polski jest zainteresowana w powiększeniu wzajemnych obrotów handlowych, które dzisiaj stanowią zaledwie 1% jej handlu zagranicznego.</u>
  68 + <u xml:id="u-5.11" who="#PPankiewicz">Ze względu na szybko rozwijający się przemysł chemiczny umowa handlowa z dn. 27 lutego 1935 r. zapewniała Anglii szereg zniżek celnych na niektóre artykuły chemiczne tylko do 31 grudnia 1935 r.</u>
  69 + <u xml:id="u-5.12" who="#PPankiewicz">Dnia 31 lipca 1937 r. zostało zawarte porozumienie w formie wymiany not, wznawiające zniżki celne na pewne artykuły chemiczne pochodzenia brytyjskiego z ważnością do 31 grudnia 1937 r. Obecne nowe porozumienie między zainteresowanymi rządami, zawarte również w formie wymiany not, z dnia 15 czerwca 1938 r., przyznaję ponownie zniżki celne na niektóre artykuły chemiczne, z pominięciem tych wyrobów, które w międzyczasie przemysł polski zaczął produkować.</u>
  70 + <u xml:id="u-5.13" who="#PPankiewicz">Wobec powyższego Komisja Spraw Zagranicznych wnosi: Wysoki Sejm uchwalić raczy rządowy projekt ustawy o ratyfikacji porozumienia między Rzecząpospolitą Polską a Wielką Brytanią, dotyczącego clenia pewnych wyrobów chemicznych w brzmieniu, zaproponowanym przez Rząd, bez poprawek.</u>
  71 + <u xml:id="u-5.14" who="#PPankiewicz">Marszałek: Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
  72 + <u xml:id="u-5.15" who="#PPankiewicz">Kto jest za przyjęciem projektu ustawy w brzmieniu, proponowanym przez komisję, zechce wstać. Stoi większość. Projekt ustawy został w drugim czytaniu przyjęty.</u>
  73 + <u xml:id="u-5.16" who="#PPankiewicz">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że projekt ustawy został przez Sejm uchwalony.</u>
  74 + <u xml:id="u-5.17" who="#PPankiewicz">Przystępujemy do następnego punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji drugiego protokółu dodatkowego do konwencji handlowej i nawigacyjnej między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Rumunii (druki nr 36 i 55) — sprawozdawca p. Żyborski.</u>
  75 + <u xml:id="u-5.18" who="#PPankiewicz">Głos ma p. sprawozdawca.</u>
  76 + </div>
  77 + <div xml:id="div-6">
  78 + <u xml:id="u-6.0" who="#PZyborski">Wysoka Izbo! W dniu 23 marca 1930 r. została zawarta zasadnicza umowa między Rządem Polskim a Rumunią w sprawie stawek celnych na produkty i ziemiopłody przywożone do Polski. Jednak stawki te, objęte powyższą umową, okazały się za niskie i raczej działały na szkodę, stwarzając pewne przeszkody w rozwoju produkcji krajowej.</u>
  79 + <u xml:id="u-6.1" who="#PZyborski">Musiało więc nastąpić wybicie stawek celnych za daleko idących, zwłaszcza że ze zniżek tych na podstawie klauzuli ogólnego największego uprzywilejowania korzystały przeważnie kraje trzecie. Rząd Rumunii zrzekł się w drodze negocjacji powyższych stawek, dzięki też temu powstały nowe lepsze warunki rozwoju i ochrony produkcji krajowej przed nadmiernym przywozem z zagranicy.</u>
  80 + <u xml:id="u-6.2" who="#PZyborski">Sprawę tę reguluje rządowy projekt ustawy o ratyfikacji protokółu dodatkowego z dn. 9 lutego 1938 r. do konwencji handlowej i nawigacyjnej między Polską a Rumunią z dn. 23 czerwca 1930 r.</u>
  81 + <u xml:id="u-6.3" who="#PZyborski">W imieniu komisji proszę Wysoką Izbę o przyjęcie tej ustawy w brzmieniu rządowym.</u>
  82 + <u xml:id="u-6.4" who="#PZyborski">Marszałek: Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
  83 + <u xml:id="u-6.5" who="#PZyborski">Kto jest za przyjęciem projektu ustawy w brzmieniu, proponowanym przez komisję, zechce wstać. Stoi większość. Projekt ustawy został w drugim czytaniu przyjęty.</u>
  84 + <u xml:id="u-6.6" who="#PZyborski">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że projekt ustawy został przez Sejm przyjęty.</u>
  85 + <u xml:id="u-6.7" who="#PZyborski">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji protokółu dodatkowego z dnia 9 lutego 1938 r. do konwencji handlowej i nawigacyjnej między Polską a Rumunią z dnia 23 czerwca 1930 r. (druki nr 37 i 56).</u>
  86 + <u xml:id="u-6.8" who="#PZyborski">Głos ma sprawozdawca p. Żyborski.</u>
  87 + <u xml:id="u-6.9" who="#PZyborski">Wysoka Izbo! Wobec wybicia za niskich stawek celnych na produkty rolne, wymienione w układzie konwencyjnym z dn. 9 lutego 1938 r., Rząd Polski zgodził się na udzielenie okresowej zniżki w wysokości 35 zł za 100 kg na przywóz winogron do Polski.</u>
  88 + <u xml:id="u-6.10" who="#PZyborski">Przyznanie tej zniżki nie jest szkodliwe dla krajowej produkcji winogron, gdyż ochrona celna w wysokości 35 zł za 100 kg jest jeszcze wystarczająca.</u>
  89 + <u xml:id="u-6.11" who="#PZyborski">Ponieważ Rząd Rumunii zgodził się na propozycję Rządu Polskiego i zgodził się na wybicie niektórych stawek celnych, a zgodę swą wyraził w lipcu 1938 r., to ustępstwo to stanowi o wiele większą wartość gospodarczą, posiada większe znaczenie, o ile chodzi o produkcję krajową, aniżeli udzielenie zniżki celnej dla winogron. Dlatego też proszę Wysoką Izbę w imieniu komisji o przyjęcie rządowego projektu ustawy bez zmian.</u>
  90 + <u xml:id="u-6.12" who="#PZyborski">Marszałek: Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
  91 + <u xml:id="u-6.13" who="#PZyborski">Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy w brzmieniu, proponowanym przez komisję, zechce wstać. Stoi większość Projekt ustawy został przyjęty.</u>
  92 + <u xml:id="u-6.14" who="#PZyborski">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm projekt ustawy przyjął.</u>
  93 + <u xml:id="u-6.15" who="#PZyborski">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji piątego protokółu dodatkowego do konwencji handlowej między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Węgier (druki nr 38 i 57).</u>
  94 + <u xml:id="u-6.16" who="#PZyborski">Głos ma sprawozdawca p. Csadek.</u>
  95 + </div>
  96 + <div xml:id="div-7">
  97 + <u xml:id="u-7.0" who="#PCsadek">Wysoka Izbo! Mam zaszczyt referować rządowy projekt ustawy o ratyfikacji piątego protokółu dodatkowego do konwencji handlowej między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Węgier.</u>
  98 + <u xml:id="u-7.1" who="#PCsadek">Sam tytuł projektu ustawy wskazuje na to, że projekt ten ma uzupełnić i usprawnić handlową wymianę między obydwoma państwami. Stosunki handlowe między Polską a Węgrami opierają się na konwencji handlowej zawartej w 1925 r. Konwencja, rzecz zupełnie zrozumiała, nie mogła przewidzieć przyszłych zmian w strukturze gospodarczej obu państw, dlatego szczegółowe jej postanowienia ulegają zmianom, związanym z płynnością życia gospodarczego. Tak też i piąty protokół wspomnianej konwencji, który został podpisany w 1928 r., oraz aneks do tego protokółu z r. 1936 obecnie ulegają zmianie.</u>
  99 + <u xml:id="u-7.2" who="#PCsadek">Zmiany idą w kierunku uzyskania zniżek celnych na produkty obu państw. I tak: Polska kprzysta z przedłużenia zniżki celnej na wywożone z Polski dykty oraz z zupełnego zwolnienia z cła eksportowanych nasion buraków cukrowych, natomiast Królestwo Węgierskie na skutek zmian w piątym protokóle korzysta ze specjalnych ulg celnych w następujących grupach towarów:</u>
  100 + <u xml:id="u-7.3" who="#PCsadek">Pierwsza grupa obejmuje jarzyny: czosnek, pomidory, ogórki i mieszanki warzyw. Muszę nadmienić, że zniżki celne są skonstruowane tak, by nie wpływały na cenę polskich warzyw. Konstrukcja ta opiera się na ulgach celnych, udzielanych w pewnych okresach roku, a więc nie permanentnych.</u>
  101 + <u xml:id="u-7.4" who="#PCsadek">Następną grupą, korzystającą z ulg celnych, są owoce i przetwory owocowe. Będą to: winogrona świeże w opakowaniu powyżej 5 kg, brzoskwinie, czereśnie, wiśnie, śliwki i marmolady morelowe bez cukru. Największą pozycję stanowią arbuzy i melony, a więc owoce, których w Polsce prawie nie hodujemy, zaś najmniejszą pozycję stanowią wiśnie, czereśnie i śliwki. To jeden z przykładów, że ustawa w sposób dostateczny chroni rozwój, a przede wszystkim cenę rodzimych produktów.</u>
  102 + <u xml:id="u-7.5" who="#PCsadek">Trzecią grupą będą wytwory chemiczne i wody mineralne, ostatnią — wódki: śliwowica i morelówka.</u>
  103 + <u xml:id="u-7.6" who="#PCsadek">Nadmieniam, że ulgi przedstawione obowiązują do 30 czerwca 1939 r.</u>
  104 + <u xml:id="u-7.7" who="#PCsadek">Przedmiotem mego sprawozdania jest zmiana piątego protokółu dodatkowego do konwencji handlowej polsko - węgierskiej, a zatem jest to jedynie ułamek handlowych stosunków między obu państwami. Dla informacji pragnę Wysokiej Izbie podać, że ogólne obroty wahają się między 5 milionami złotych a 8 milionami złotych. W r. 1938 za 10 miesięcy wywieźliśmy towarów za 6.987.000 zł., zaś przywieźliśmy za 6.710.000 zł.</u>
  105 + <u xml:id="u-7.8" who="#PCsadek">Kończąc podkreślam, że omawiany projekt dopiero w łączności z wszystkimi układami polsko - węgierskimi dawałby obraz stosunków gospodarczych polsko - węgierskich, niemniej jednak zmiana w protokóle, choćby na pewnym tylko odcinku, usprawni i zwiększy obroty handlowe między dwoma zaprzyjaźnionymi państwami. Stale zwiększające się ilości towarów, korzystających z ulg celnych, oraz zwiększanie obrotu wskazuje wyraźnie na ekspansję handlową naszego Państwa. W związku z tym wnoszę: Wysoka Izba uchwalić raczy projekt ustawy bez poprawek.</u>
  106 + <u xml:id="u-7.9" who="#PCsadek">Marszałek: Nikt nie jest zapisany do głosu. Przystępujemy do głosowania.</u>
  107 + <u xml:id="u-7.10" who="#PCsadek">Kto jest za przyjęciem projektu ustawy w brzmieniu, proponowanym przez komisję, zechce wstać. Stoi większość. Sejm projekt ustawy w drugim czytaniu przyjął.</u>
  108 + <u xml:id="u-7.11" who="#PCsadek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm projekt ustawy przyjął.</u>
  109 + <u xml:id="u-7.12" who="#PCsadek">Przechodzimy do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji porozumienia między Polską a Japonią, dotyczącego zniżek celnych na pewne towary japońskie (druki nr 39 i 58).</u>
  110 + <u xml:id="u-7.13" who="#PCsadek">Sprawozdawca p. Zieleśkiewicz ma głos.</u>
  111 + </div>
  112 + <div xml:id="div-8">
  113 + <u xml:id="u-8.0" who="#PZieleskiewicz">Wysoki Sejmie! Dotychczasowe stosunki handlowe Rzeczypospolitej z Japonią opierają się zasadniczo na traktacie handlowym, opublikowanym w dn. 18 stycznia 1925 r., i od tego czasu, mimo wielkiej rozpiętości wahań obrotów w poszczególnych latach, stosunki te mają saldo dodatnie.</u>
  114 + <u xml:id="u-8.1" who="#PZieleskiewicz">Obraz rozwoju stosunków wymiennych z Japonią w cyfrach przedstawia się następująco: w 1932 r. przywieźliśmy za 2.092.000 zł, wywieźliśmy za 5.550.000 zł, saldo dodatnie 3.458.000 zł; w 1933 r. przywieźliśmy za 2.442.000 zł, wywieźliśmy za 1.641.000 zł, saldo ujemne 801.000 zł; w 1934 r. przywieźliśmy za 1.104.000 zł, wywieźliśmy za 1.550.000 zł, saldo dodatnie 446.000 zł; w 1935 r. przywieźliśmy za 1.889.000 zł, wywieźliśmy za 4.675.000 zł, saldo dodatnie 2.786.000 zł: w 1936 r. przywieźliśmy za 2.406.000 zł. wywieźliśmy za 5.928.000 zł, saldo dodatnie 3.552.000 zł; w 1937 r. przywieźliśmy za 3.537.000 zł, wywieźliśmy za 9.478.000, saldo dodatnie 5.941.000 zł.</u>
  115 + <u xml:id="u-8.2" who="#PZieleskiewicz">Z cyfr tych widać, że wywóz nasz załamywał się w latach 1932 do 1934 włącznie.</u>
  116 + <u xml:id="u-8.3" who="#PZieleskiewicz">Rok 1935 przynosi zwyżkę eksportu przez zainteresowanie się Japonii naszym cynkiem, stalą i żelazem. Dla podkreślenia rozwoju naszego wywozu pozwolę sobie przytoczyć jeszcze raz cyfry od r. 1934.I tak w 1934 r. wywieźliśmy do Japonii za 1.550.000 zł; w r. 1935 — za 4.675.000 zł; w r. 1936 — za 1.928.000 zł; w r. 1937 — za 9.478.000 zł.</u>
  117 + <u xml:id="u-8.4" who="#PZieleskiewicz">Najważniejszymi produktami wywozowymi są: cynk, stal i żelazo. Artykułów tych wywieźliśmy: w r. 1936 — za 4.155.000 zł, w r. 1937 — za 5.091.000 zł. Z przetworów chemicznych wywieźliśmy siarczanu amonu w r. 1936 za 1.561.000 zł, w r. 1937 — za 3.784.000 zł. Wytworów pochodzenia roślinnego wywieźliśmy w r. 1936 za 66.000 zł, w r. 1937 za 305.000 zł.</u>
  118 + <u xml:id="u-8.5" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Jedynak.)</u>
  119 + <u xml:id="u-8.6" who="#PZieleskiewicz">Najważniejszym artykułem w tym dziale były nasiona buraków cukrowych, słód, chmiel.</u>
  120 + <u xml:id="u-8.7" who="#PZieleskiewicz">Artykułami przywozowymi są: herbata, produkt roślinny agar-agar, tran i w ogóle tłuszcze zwierząt morskich, fosfor biały i żółty oraz jedwab naturalny i przędza jedwabna. Herbaty przywieźliśmy z Japonii w 1936 r. za 93.000, w 1937 r. za 246.000 zł, przędzy jedwabnej i wytworów pochodnych w 1936 r. za 1.072.000 zł, a w 1937 r. za 2.021.000 Rok 1938 jest w stosunkach handlowych z Japonią okresem wprowadzenia przez Japonię reglamentacji dewizowej i towarowej jako następstwa przedłużającego się konfliktu japońsko - chińskiego. Restrykcje te dotyczą również Polski, która wywiozła do Japonii — jak to już mówiliśmy — w 1937 r. trzykrotnie więcej niż przywiozła z tego państwa.</u>
  121 + <u xml:id="u-8.8" who="#PZieleskiewicz">Przedstawicielstwa japońskie w krajach, z którymi Japonia ma od szeregu lat ujemne bilanse handlowe, otrzymały zarządzenie żądania wyrównania w pewnym stopniu tych ujemnych bilansów. Dla uchronienia się od skutków japońskich przeciwdziałań władze Rzeczypospolitej pragną przyznać Japończykom zniżki celne na 4 produkty pochodzenia japońskiego, a mianowicie: na katol (środek do tępienia insektów), na kawior, kraby i na 1.000 sztuk kimon. Artykuły powyższe nie obciążają zbytnio naszego przywozu i tak dla przykładu przytoczę dane dotyczące kawioru: w roku 1936 przywieźliśmy go 580 q za 121.000 zł, w 1937 r. — 200 q za 40.000 zł. Pozostałe trzy towary są z punktu widzenia handlowego mało ważne. Dotychczasowe stawki celne na te produkty i proponowane zmiany wyglądają następująco: środek do tępienia owadów — „Katol” w oryginalnym opakowaniu powyżej 35 kg, do tej pory obowiązywała stawka zł 500. Rząd proponuje obecnie zł 150. Kawior czerwony dotychczas 1000 zł, Rząd proponuje obecnie 200 zł. Kraby przyrządzane w jakikolwiek sposób w opakowaniu hermetycznym, obowiązywała stawka celna 1000 zł, obecnie proponuje się 500 zł. Kimona 30 zł od sztuki dla kontyngentu 1000 sztuk rocznie.</u>
  122 + <u xml:id="u-8.9" who="#PZieleskiewicz">Proponowane nam zniżki celne są tylko uszczupleniem dochodów celnych, a nie szkodzą życiu gospodarczemu, tym bardziej że zniżka w stosunku np. do kawioru jest powrotem do stanu rzeczy, który już obowiązywał przez dłuższy okres czasu. Powyższy zabieg winien z jednej strony uchronić nas od dalszych restrykcyj japońskich, z drugiej zaś uaktywnić jeszcze więcej stosunki wymienne.</u>
  123 + <u xml:id="u-8.10" who="#PZieleskiewicz">Z uwagi na przytoczone motywy w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych wnoszę: Wysoki Sejm raczy uchwalić rządowy projekt ustawy z druku nr 39 bez poprawek.</u>
  124 + </div>
  125 + <div xml:id="div-9">
  126 + <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszalekJedynak">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
  127 + <u xml:id="u-9.1" who="#WicemarszalekJedynak">Kto jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm projekt ustawy w drugim czytaniu uchwalił.</u>
  128 + <u xml:id="u-9.2" who="#WicemarszalekJedynak">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm projekt ustawy uchwalił.</u>
  129 + <u xml:id="u-9.3" who="#WicemarszalekJedynak">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji porozumienia między Polską a Finlandią o cleniu serów pochodzenia finlandzkiego (druki nr 40 i 59) — sprawozdawca p. Zarzycki.</u>
  130 + <u xml:id="u-9.4" who="#WicemarszalekJedynak">Głos ma p. sprawozdawca.</u>
  131 + </div>
  132 + <div xml:id="div-10">
  133 + <u xml:id="u-10.0" who="#PZarzycki">Wysoka Izbo! Rządowy projekt ustawy, który mam zaszczyt referować, dotyczący ratyfikacji porozumienia między Polską a Finlandią o cleniu serów pochodzenia finlandzkiego, jest właściwie przedłużeniem protokółu taryfowego polsko - finlandzkiego z dnia 16 łipca 1936 r. do dnia 31 lipca 1939 r. Porozumienie to daje Finlandii dotychczasowe warunki celne, to jest 70 zł za 100 kg sera i nie ma charakteru udzielenia nowej koncesji, a jedynie przedłużenia koncesji już istniejącej, co jest w pełni uzasadnione, jeśli się weźmie pod uwagę pomyślny rozwój handlu polsko - fińskiego.</u>
  134 + <u xml:id="u-10.1" who="#PZarzycki">Finlandia posiada wolny rynek, nie ma tam żadnych ograniczeń przywozowych, kontygentowych, ani dewizowych, a jej taryfa celna należy do najniższych. Przywozimy z Finlandii: tłuszcze, oleje, skóry surowe bydlęce, skóry zwierząt futerkowych, jak bobry morskie, gronostaje, lisy białe, niedźwiedzie skunksy oposy etc., żelazne rudy o zawartości powyżej 50% żelaza, wypałki pirytowe, celulozę bieloną, papier gazetowy, skrawki papieru, makulaturę, papier pakowy niebarwny, jelita surowe i solone, kamienie do szlifowania (krążki i osełki), pilniki, wirówki do odtłuszczania mleka, broń białą, ryby i śledzie oraz sery. Wywozimy z Polski do Finlandii z wytworów pochodzenia roślinnego głównie: żyto, mąkę żytnią, pszenną, ryż wyłuszczony i owies, z wytworów pochodzenia mineralnego: węgiel, koks, minerały asfaltowe. Z przetworów spożywczych: cukier, kryształ biały, nie rafinowany. Dość dużą pozycję naszego wywozu stanowią również nawozy sztuczne, jak sole potasowe, siarczan amonu i azotan wapnia. Dalej — surowce włókiennicze i wyroby z nich, a więc pakuły lniane, szmaty i skrawki tkanin oraz przędza wełniana. Następnie drewno, głównie w postaci desek, przeważnie dębowe, jesionowe i bukowe, żelazo walcowane i różnie kształtowane, zwykła stal, rury żelazne, stalowe i żeliwne, blacha i drut; niektóre maszyny rolnicze oraz kapelusze, parasole i inne artykuły mody.</u>
  135 + <u xml:id="u-10.2" who="#PZarzycki">Stosunki handlowe z Finlandią ułożyły się w ten sposób, że nasz bilans handlowy jest stale dodatni, a obrót wykazuje tendencję rozwojową. Gdy w r. 1934 przywóz wynosił 954.000 zł, wywóz — 12.314.000 zł, saldo było dodatnie 11.360.000 zł, to w r. 1937 przywóz wyniósł 2.794.000 zł, wywóz — 20.398.000 zł, czyli saldo dodatnie 17.604.000 zł. Za 10 miesięcy 1938 r. przywóz wyniósł 2.363.000 zł, wywóz 15.787.000 zł. Jeżeli porównamy te dane z danymi za 10 miesięcy ubiegłego roku, okaże się, że wywóz w tym czasie wzrósł o 224.000 zł.</u>
  136 + <u xml:id="u-10.3" who="#PZarzycki">Z wymienionych danych wynika, że Finlandia jest dla nas cennym kontrahentem. Komisja Spraw Zagranicznych rozpatrywała powyższy projekt ustawy na posiedzeniu w dniu 16 grudnia 1938 r. W imieniu tejże komisji wnoszę: Wysoki Sejm uchwalić raczy rządowy projekt ustawy z druku nr 40 — bez poprawek.</u>
  137 + </div>
  138 + <div xml:id="div-11">
  139 + <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekJedynak">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
  140 + <u xml:id="u-11.1" who="#WicemarszalekJedynak">Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm projekt ustawy w drugim czytaniu przyjął.</u>
  141 + <u xml:id="u-11.2" who="#WicemarszalekJedynak">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm projekt ustawy uchwalił.</u>
  142 + <u xml:id="u-11.3" who="#WicemarszalekJedynak">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Komunikacyjnej o rządowym projekcie ustawy o budowie normalnotorowej kolei Zawiercie - Tarnowskie Góry (druki nr 12 i 52) — sprawozdawca p. Hüpsch.</u>
  143 + <u xml:id="u-11.4" who="#WicemarszalekJedynak">Udzielam głosu p. sprawozdawcy.</u>
  144 + </div>
  145 + <div xml:id="div-12">
  146 + <u xml:id="u-12.0" who="#PHupsch">Wysoki Sejmie! Linia kolejowa Zawiercie - Tarnowskie Góry stanowić będzie początek magistrali węglowej Śląsk — Wołyń.</u>
  147 + <u xml:id="u-12.1" who="#PHupsch">Linia ta jest jedną ze składowych części ogólnego planu państwowego rozbudowy linii kolejowych, przedstawionego Komisji Komunikacyjnej przez p. Wiceministra Piaseckiego w dniu 16 grudnia br. Plan ten, wypracowany w ostatnich latach przez Ministerstwo Komunikacji, uwzględnia w pełni poza względami ogólno państwowymi te przesłanki gospodarcze, które wiążą się z przebudową gospodarczą Państwa i powstaniem Centralnego Okręgu Przemysłowego. Linia ta przechodzić będzie przez Tarnowskie Góry, Zawiercie, Kozłów, Rozwadów, Wojnicę do Łucka, przecinając równoleżnikowo ziemie woj. kieleckiego, obecnie tak ubogie pod względem zaopatrzenia w normalnotorowe linie kolejowe. Linia ta stanowić będzie najkrótsze połączenie między Śląskiem a Wołyniem i służyć ma do transportu wytworów przemysłowych z zachodu na wschód, a wytworów rolniczych z Wołynia do ośrodków przemysłowych na zachodzie.</u>
  148 + <u xml:id="u-12.2" who="#PHupsch">Wychodząc z tych założeń, jak również z uwagi na najszybsze włączenie uprzemysłowionych i bogatych w kopaliny ziem podgórza krakowsko — częstochowskiego Komisja Komunikacyjna przyjęła za zgodą przedstawiciela Rządu poprawkę p. Nowaka o rozszerzenie ustawy na budowę dalszego odcinka tej linii, a mianowicie na odcinek Zawiercie - Kozłów.</u>
  149 + <u xml:id="u-12.3" who="#PHupsch">Początki budowy tej linii sięgają r. 1934 i mają przyczynę mniej gospodarczą a raczej socjalną.</u>
  150 + <u xml:id="u-12.4" who="#PHupsch">Zarząd miejski w Zawierciu z uwagi na zajęcie bezrobotnych przy celowych inwestycjach rozpoczął budowę linii od Zawiercia w kierunku na zachód do Poręby przy pomocy Funduszu Pracy i Polskich Kolei Państwowych.</u>
  151 + <u xml:id="u-12.5" who="#PHupsch">W tej chwili stan prac przedstawia się w sposób następujący: Na przestrzeni 8 km od Zawiercia do Poręby trasa jest wykonana i oddana do użytku przemysłowego. Na przestrzeni dalszych 17 km wykonano całkowicie podtorze wraz z obiektami. Końcowy w wykonaniu, a właściwie początkowy odcinek przy Tarnowskich Górach na przestrzeni 15 km ma podtorze w trakcie wykonania, a częściowo jest dopiero w projekcie.</u>
  152 + <u xml:id="u-12.6" who="#PHupsch">Cały odcinek Tarnowskie Góry - Zawiercie wyniesie około 40 km, w przedłużeniu, zaproponowanym przez komisję, do Kozłowa około 50 km, czyli ustawa wraz z przyjętą poprawką obejmie odcinek około 90 km.</u>
  153 + <u xml:id="u-12.7" who="#PHupsch">Całkowity koszt budowy od Tarnowskich Gór do Kozłowa wyniesie orientacyjnie 13.000.000 zł, z czego dotychczas wydano około 3.300.000 zł częściowo z Funduszu Pracy, a częściowo z funduszów Polskich Kolei Państwowych.</u>
  154 + <u xml:id="u-12.8" who="#PHupsch">Koszt budowy, ten tak ważny czynnik przy każdej inwestycji, jak również drugi czynnik — termin jej ukończenia są trudne do ustalenia z uwagi, że pokrycie finansowe — jak mówi art. 2 projektowanej ustawy — odbędzie się drogą operacyj kredytowych bądź z kredytów wstawionych do preliminarza inwestycyjnego przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe. Źródła te mają swoją zmienną wydajność w zależności od stanu gospodarczego kraju.</u>
  155 + <u xml:id="u-12.9" who="#PHupsch">Jestem zdania, że czerpanie z tych źródeł w stosunku do zamierzonych inwestycyj w wielkości kredytu i czasie powinno być takie, by dało rozpoczętej raz inwestycji gwarancję stałego wykonania, o ile możności bez przerw, z wyjątkiem naturalnie przerw sezonowych. Wysiłek taki da gwarancję, że koszt inwestycji, a tym samym i termin wykonania będą jak najkorzystniejsze.</u>
  156 + <u xml:id="u-12.10" who="#PHupsch">Ustawa wymieniona jest upoważnieniem dla Rządu do wykonania tej budowy, a kwoty potrzebne na ten cel znajdą swe pomieszczenie bądź w ustawie inwestycyjnej, bądź w funduszu inwestycyjnym przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe.</u>
  157 + <u xml:id="u-12.11" who="#PHupsch">W trakcie rozważań projektu na komisji p. Wiceminister Komunikacji przedstawił ogólnie zamierzenia komunikacyjne Rządu, dotyczące tak komunikacji drogowej jak i wodnej. Szczegółowe rozważanie tych zagadnień będzie miało miejsce przy odpowiednich przedłożeniach.</u>
  158 + <u xml:id="u-12.12" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
  159 + <u xml:id="u-12.13" who="#PHupsch">Na komisji była rozważana sprawa ustawowego związania przedmiotu przedłożenia z kosztem i terminem wykonania.</u>
  160 + <u xml:id="u-12.14" who="#PHupsch">Komisja przedyskutowała także sprawę uchwalonej przez Sejm w r. 1935 ustawy, a dotychczas nie wykonanej, a mianowicie budowy linii kolejowej Mława - Ostrołęka i Nowogródek - Nowojelnia, uchwalając odpowiednią rezolucję, którą zgłoszę na końcu sprawozdania.</u>
  161 + <u xml:id="u-12.15" who="#PHupsch">Nawiązując do powyższych części sprawozdania, wnoszę w imieniu Komisji Komunikacyjnej: Wysoki Sejm raczy uchwalić rządowy projekt ustawy z uzgodnioną z Rządem poprawką Komisji Komunikacyjnej o budowie normalnotorowej kolei Tarnowskie Góry - Zawiercie - Kozłów, w którym to projekcie art. 1 otrzyma zmienione brzmienie, a mianowicie: — „Upoważnia się Rząd do budowy normalnotorowej linii kolejowej użytku publicznego Tarnowskie Góry - Zawiercie - Kozłów, ogólnej długości około 90 km.” Następne art. 2, 3, 4 pozostają bez zmiany.</u>
  162 + <u xml:id="u-12.16" who="#PHupsch">Rezolucja, uchwalona na wniosek p. Barańskiego przez Komisję Komunikacyjną, brzmi:</u>
  163 + <u xml:id="u-12.17" who="#PHupsch">„Sejm zwraca się do Rządu o przyśpieszenie budowy linii kolejowych Mława - Ostrołęka i Nowogródek - Nowojelnia w myśl ustawy, uchwalonej przez Sejm w dniu 15 marca 1935 r.” Marszałek: Nikt nie jest zapisany do głosu. Przystępujemy do głosowania.</u>
  164 + <u xml:id="u-12.18" who="#PHupsch">Kto jest za przyjęciem projektu ustawy w brzmieniu, zaproponowanym przez referenta komisji, zechce wstać. Stoi większość. Projekt ustawy w drugim czytaniu przyjęty.</u>
  165 + <u xml:id="u-12.19" who="#PHupsch">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm projekt ustawy uchwalił.</u>
  166 + <u xml:id="u-12.20" who="#PHupsch">Oprócz tego proponowana jest przez komisję rezolucja. Ponieważ rezolucja ta związana jest z innymi zagadnieniami, aniżeli te, które objęte są obecną ustawą, natomiast wiąże się ściśle ogólnym budżetem Ministerstwa Komunikacji, poddam ją pod głosowanie ewentualnie z innymi rezolucjami, jakie były by zgłoszone przy omawianiu budżetu Ministerstwa Komunikacji.</u>
  167 + <u xml:id="u-12.21" who="#PHupsch">Przechodzimy do punktu 10 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Komunikacyjnej o rządowym projekcie ustawy o budowie normalnotorowej kolei Skierniewice - Łuków (druki nr 13 i 53).</u>
  168 + <u xml:id="u-12.22" who="#PHupsch">Głos ma sprawozdawca p. Hüpsch.</u>
  169 + <u xml:id="u-12.23" who="#PHupsch">Wysoki Sejmie! Projektowana linia kolejowa Skierniewice — Łuków jest także częścią składową ogólnego plainu rozbudowy linij kolejowych w Państwie. Ma ona związać układ linij zachodniej Polski z układem na wschodzie, a z ominięciem przeciążonego już dzisiaj węzła warszawskiego. Transporty, idące od strony Poznania, Łodzi na wschód, w kierunku Brześcia, Kowla i odwrotnie, omijać będą Warszawę. Poza względami państwowymi i lokalnymi linia ta ma wielkie znaczenie dla transportów tranzytowych między zachodem a wschodem Europy. Wybudowanie wymienionego odcinka stworzy linię przecinającą Polskę z zachodu na wschód w jej części środkowej.</u>
  170 + <u xml:id="u-12.24" who="#PHupsch">Z punktu widzenia ogólno - państwowego i gospodarczego, odcinek ten jest konieczny. Wychodząc ze Skierniewic, na stacji Czachówek przetnie się linia ta z linią już istniejącą Warszawa - Radom, a na stacji Pilawa z linią Warszawa - Dęblin, pod miejscowością Góra Kalwaria przekroczy Wisłę mostem kolejowym skombinowanym z mostem drogowym. Będzie to miało duże znaczenie, gdyż zbliży do siebie obie części środkowej Polski, gdyż na tej przestrzeni Wisła ma mosty tylko w Warszawie, a następnie w Dęblinie.</u>
  171 + <u xml:id="u-12.25" who="#PHupsch">Inwestycja ta jest bardzo poważna. Długość linii wedle uzasadnienia rządowego wyniesie około 166 km, a koszty budowy wedle kosztorysu — 36.400.000 zł, Rozważania co do kosztów i terminów wykonania budowy pozostają te same, jak w sprawozdaniu ustawy Zawiercie - Tarnowskie Góry.</u>
  172 + <u xml:id="u-12.26" who="#PHupsch">Wnoszę w imieniu Komisji Komunikacyjnej: Wysoki Sejm raczy uchwalić rządowy projekt ustawy o budowie normalnotorowej kolei Skierniewice — Łuków w brzmieniu rządowym bez poprawek.</u>
  173 + </div>
  174 + <div xml:id="div-13">
  175 + <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Nikt nie jest zapisany do głosu. Przystępujemy do głosowania.</u>
  176 + <u xml:id="u-13.1" who="#Marszalek">Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy w brzmieniu zaproponowanym przez komisję, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że projekt ustawy został w drugim czytaniu uchwalony.</u>
  177 + <u xml:id="u-13.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że projekt ustawy został przez Sejm uchwalony.</u>
  178 + <u xml:id="u-13.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 11 porządku dziennego; Sprawozdanie Komisji Administracyjno - Samorządowej o rządowym projekcie ustawy o użyciu broni przez Policję Państwową i organa ochrony granic (druki nr 10 i 49) — sprawozdawca p. Kolbusz.</u>
  179 + <u xml:id="u-13.4" who="#Marszalek">Głos ma p. Kolbusz.</u>
  180 + </div>
  181 + <div xml:id="div-14">
  182 + <u xml:id="u-14.0" who="#PKolbusz">Wysoka Izbo! Jednym z podstawowych zadań Państwa jest zapewnienie obywatelowi spokoju i bezpieczeństwa. Realizacja tego zadania powierzona jest szeregiem ustaw policji państwowej i organom ochrony granic.</u>
  183 + <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Długosz.)</u>
  184 + <u xml:id="u-14.2" who="#PKolbusz">Dla spełnienia tego zadania każdy policjant czy strażnik ochrony granic musi poświęcić wszystkie swe siły i zdrowie, a gdy zajdzie potrzeba nawet i życie. Wymaga od nich tego Państwo, prawo, społeczeństwo, a nawet każdy obywatel. Z podziwem patrzy każdy na członka policji czy straży granicznej, który ryzykując zdrowie czy nawet życie, dokonał czynu nieprzeciętnego dla wypełnienia szczytnych swych obowiązków, czy też gdy bez względu na warunki dobrze i rzetelnie pełnił swą służbę. A służba to twarda. Nigdy nie wie policjant, wychodząc z domu, czy wróci cały i zdrowy, zwłaszcza dzisiaj, kiedy życie ludzkie niewiele warte. Zdarzają się wypadki, że dla kilku złotych przestępca wymordowuje całą rodzinę.</u>
  185 + <u xml:id="u-14.3" who="#PKolbusz">Wiemy wszyscy, że policja pełni służbę dobrze. Nie żałuje trudu, a nawet życia, czego dowodem, że w Polsce niepodległej padło dotychczas na posterunku 7 oficerów policji i 657 szeregowych. Gdy z jednej strony mamy prawo domagać się, aby policjant wytężył wszelkie swe siły, poświęcił wszystko dla spełnienia swych twardych obowiązków, nałożonych na niego przez Państwo i prawo, by zapewnił każdemu obywatelowi spokój i bezpieczeństwo, które są niezbędnym warunkiem normalnej, codziennej pracy, by obywatel mógł spokojnie oddawać się w dzień swoim zajęciom, a w nocy miał niezakłócony odpoczynek, gdy domagamy się od policjanta, by nie szczędził życia, gdy tego jego służba wymaga, lecz bez wahania ryzykował los swój i swych najbliższych, a nawet złożył ofiarę życia, to z drugiej strony bezwzględnym obowiązkiem jest danie policji państwowej i organom ochrony granic takich warunków, które by umożliwiały im pełnienie ciężkiej służby w sposób prawem wymagany, ale bez niepotrzebnego narażania ich życia na każdym kroku.</u>
  186 + <u xml:id="u-14.4" who="#PKolbusz">Wiemy bardzo dobrze, że warunki, w jakich policja pełni służbę, nie są idealne. Wiemy, że dalekie są one od tego, co jest na zachodzie. Przede wszystkim jest u nas policji za mało, bo na 34 miliony ludności obecny stan policji wynosi 27.942 osoby, czyli że jeden policjant przypada na około 1.215 mieszkańców. Niedostateczna ilość policji występuje tym dobitniej, jeżeli uwzględnimy, że obszar Polski wynosi 388,634 km² — bez Śląska Zaolziańskiego — oraz odległość i ilość mieszkańców poszczególnych osiedli, a także gdy zwrócimy uwagę na to, że policja ma zleconych około 200 rodzajów czynności, które z podstawowym jej zadaniem, tj. bezpieczeństwem, nie mają nic wspólnego. Jakość i ilość środków lokomocji, którymi rozporządza policja, są aż nadto niedostateczne, zwłaszcza jeżeli uwzględni się odległość posterunków od siebie oraz ich ilościową obsadę, a także i to, że często pozbawione są one telefonów. Trudno w to uwierzyć, że Służba bezpieczeństwa pozbawiona jest tak koniecznego środka komunikacji, jakim jest telefon, jednak z przykrością muszę stwierdzić, że ma to niekiedy miejsce. A więc znamy te braki, lecz nie w naszej mocy zapobiec im wszystkim od razu. Zależałoby to od różnych warunków, a przede wszystkim od zasobności Skarbu, by zapewnić policji odpowiednie środki lokomocji, właściwą sieć posterunków, ich obsadę personalną, no i dostateczne uposażenie materialne.</u>
  187 + <u xml:id="u-14.5" who="#PKolbusz">Gdy warunki do tego zmuszają, wolno nam domagać się od policji, by nadal pełniła służbę zaopatrzona i wyposażona niedostatecznie, jednakże nie wolno nam żądać, by bez konieczności na każdym kroku życie i zdrowie policjanta wystawione było na niebezpieczeństwo, zwłaszcza gdy w grę wchodzi świat przestępczy. Obowiązkiem naszym jest zapewnić policji w granicach możliwości bezpieczeństwo życia i do tego celu zmierza niniejszy projekt ustawy o użyciu broni przez policję i organa ochrony granic, uchwalony przez Komisję Administracyjno — Samorządową.</u>
  188 + <u xml:id="u-14.6" who="#PKolbusz">Dotychczasowe przepisy o użyciu broni przez policję tej ochrony nie zapewniały, gdyż użycie broni uzależniały od różnych warunków i okoliczności, a nadto były skonstruowane zanadto zawile, używały pojęć oderwanych, dla przeciętnego policjanta trudno dostępnych, a każde użycie broni obwarowywały rygorami, lęk przed którymi powodował, że policjant wszystko możliwe czynił, by nie użyć broni, skutkiem czego świat przestępczy niewiele sobie z policji robił. Dostateczną ilustracją tego stanu jest przytoczona już ilość zabitych policjantów. Przedłożona ustawa zawiera tylko dwa nowe punkty, a mianowicie: 1) zezwala na użycie broni w czasie ścigania niebezpiecznego przestępcy lub osoby podejrzanej o ciężkie przestępstwo (art. 1 p. 5) i 2) zezwala na użycie broni dla udaremnienia nielegalnego przekroczenia granicy (art. 1 p. 7). Poza tym pozostawia dotychczasowy stan prawny bez zmiany, a tylko w sposób jaśniejszy, prostszy i dostępniejszy dla umysłu przeciętnego funkcjonariusza policji ustala stany faktyczne, w których wolno użyć broni.</u>
  189 + <u xml:id="u-14.7" who="#PKolbusz">Ustawa niniejsza jest tym minimum prawnym, które winniśmy dać osobom, pełniącym służbę bezpieczeństwa dla ochrony granic Państwa oraz ochrony zdrowia, życia i mienia obywateli, a wreszcie ochrony zdrowia i życia każdego funkcjonariusza policji i organów ochrony granic.</u>
  190 + <u xml:id="u-14.8" who="#PKolbusz">Mniejszość komisji wniosła do przedłożonej ustawy następujące poprawki: w art. 1 p.</u>
  191 + <u xml:id="u-14.9" who="#PKolbusz">6)oraz 7) uzupełnienie, a mianowicie p. 6) miałby brzmieć: — „dla udaremnienia ucieczki osoby aresztowanej lub przytrzymanej, co do której ma podejrzenie, że jest niebezpiecznym przestępcą” i w p. 7) po słowie „Państwa” dodać: — „wyjąwszy wypadek przymusowego przerzucenia przez granicę Państwa”. Proponowana redakcja p. 6) byłaby raczej zaciemnieniem stanu faktycznego, określonego w tym punkcie, i zbliżałaby się do redakcji dotychczasowych przepisów, które przedłożona ustawa ma zmienić. Powyższe zaś uzupełnienie p.</u>
  192 + <u xml:id="u-14.10" who="#PKolbusz">7)uważam za zupełnie zbędne, gdyż przymusowo przerzuconym przez granice Państwa nigdy użycie broni grozić nie będzie, jeżeli tylko zastosują się do postanowienia p. 2) art. 3 przedłożonej ustawy. Przymusowo przerzucony przez granicę chyba zawsze usłucha ostrzeżenia, jakie organ ochrony granic na zasadzie przedłożonej ustawy musi do niego skierować, zanim użyje broni.</u>
  193 + <u xml:id="u-14.11" who="#PKolbusz">Proszę Wysoką Izbę o przyjęcie przedłożonej ustawy w brzmieniu ustalonym przez komisję i odrzucenie poprawek, proponowanych przez mniejszość komisji.</u>
  194 + </div>
  195 + <div xml:id="div-15">
  196 + <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekDlugosz">Głos ma p. Sommerstein.</u>
  197 + </div>
  198 + <div xml:id="div-16">
  199 + <u xml:id="u-16.0" who="#PSommerstein">Wysoki Sejmie! Zapisałem się do głosu, żeby uzasadnić wniosek mniejszości postawiony przeze mnie na Komisji Administracyjnej. Zagadnienie, objęte przedłużonym rządowym projektem ustawy oraz sprawozdaniem Komisji Administracyjnej, jest rzeczywiście istotne i bardzo poważne.</u>
  200 + <u xml:id="u-16.1" who="#PSommerstein">Już na komisji niektórzy członkowie wnosili, żeby sprawa była przedmiotem obrad specjalnej podkomisji, jednak ten projekt został odrzucony i na jednym posiedzeniu komisji została sprawa definitywnie załatwiona.</u>
  201 + <u xml:id="u-16.2" who="#PSommerstein">Jest rzecz postawiona w ten sposób: dobro jedno ma być chronione przez ewentualne naruszenie dobra innego. Dobrem wielkim jest życie i zdrowie człowieka. Jest rzeczą jasną, że życie i zdrowie członka organu powołanego do czuwania nad ładem i bezpieczeństwem musi być chronione. Chodzi o to, żeby przeprowadzić właściwą linią między dobrem, które ma być chronione, i dobrem, które ma być nienaruszone. Jest zasada utrzymania możliwie nienaruszonego życia i zdrowia każdego człowieka, a więc i przestępcy, wyjątek od tej zasady może ustanowić tylko orzeczenie sądowe. W konflikcie obu tych dóbr ma być znaleziona właściwa droga, ma być utrzymana pełna równowaga, jak powiedziałem na komisji. Swojego czasu rzecz została unormowana w r. 1928 ; stało się to nie drogą ustawy uchwalonej przez ciała ustawodawcze, lecz w formie rozporządzenia Pana Prezydenta Rzeczypospolitej z 14 lutego 1928 r. A zatem wtedy ta rzecz była robiona przez powołane ku temu władze, które miały doświadczenie lat 10, doświadczenie lat bardzo przykrych z punktu widzenia różnych dywersyj, i które skonkretyzowały postulaty w kierunku ochrony życia i zdrowia członków policji i organów ochrony granic. Obecny projekt rządowy powołuje się na to, że jest potrzebna zmiana tego rozporządzenia ze względu na nowowprowadzony kodeks karny z r. 1932 i konieczność dostosowania rozporządzenia do pojęć i przepisów nowego kodeksu karnego. Ta rzecz jest słuszna, ale nowa ustawa wychodzi poza ramy tego rozumowania wyrażonego w uzasadnieniu projektu, albowiem stwarza nowe stany faktyczne nieprzewidziane w poprzednim rozporządzeniu Pana Prezydenta. I w jaki sposób to motywuje? Że należy stworzyć jak najbardziej proste stany faktyczne, ażeby policja używając broni miała jak najmniej wątpliwości i najmniej miała potrzeby się zastanawiać, czy w danych warunkach należy broni użyć.</u>
  202 + <u xml:id="u-16.3" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
  203 + <u xml:id="u-16.4" who="#PSommerstein">Rzecz znów w zasadzie słuszna. Czyli że te stany faktyczne mają być nieskomplikowane. Ale niesłuszny jest punkt drugi, że policjant powinien się jak najmniej zastanawiać nad tym, czy ma w danym wypadku użyć broni. Wysoka Izbo! Kwestia użycia broni jest zagadnie niem bardzo drażliwym, zagadnieniem, którę nie powinno mieć ostrza politycznego i do którego powinni podchodzić wszyscy bez względu na przekonania polityczne, wszyscy, którym zależy na tym, ażeby był porządek w Państwie, ażeby fundamenty praworządności i porządku nie były narażone. Że niewłaściwe użycie broni jest niebezpieczne, dowodem tego są wypadki, które przeżyliśmy 16 kwietnia 1936 r. we Lwowie, że z jednego wypadku niewłaściwego użycia broni wynikły wypadki znane członkom Wysokiej Izby, które wówczas rozegrały się we Lwowie i które doprowadziły do bardzo niemiłych, do bardzo przykrych i brzemiennych w następstwa wypadków.</u>
  204 + <u xml:id="u-16.5" who="#PSommerstein">Dlatego też wnioski mniejszości, które przedstawiłem na komisji, zmierzają do znalezienia tej właściwej linii i do ścisłego ujęcia wypadków użycia broni. Tu nie chodzi o to, ażeby te wypadki były prosto, ale ażeby były ściśle ujęte, ażeby policjant w danej chwili wiedział, czy ma prawo użycia broni, czy też nie.</u>
  205 + <u xml:id="u-16.6" who="#PSommerstein">Proszę Wysokiej Izby, jeżeli chodzi o wypadki objęte wnioskami mniejszości, oparłem się na dotychczasowym brzmieniu rozporządzenia Pana Prezydenta. Chodzi o wypadki następujące: ktoś został aresztowany czy przytrzymany, obojętne z jakiego powodu. Mógł być aresztowany lub przytrzymany za najbardziej błahe przestępstwo, powiedzmy, jakiś pijak, jakiś awanturujący się przechodzień. Jeżeli spróbuje ucieczki mimo zagrożenia, może być w danym wypadku zastrzelony.</u>
  206 + <u xml:id="u-16.7" who="#PSommerstein">Dekret Pana Prezydenta ujmował te rzeczy o wiele ściślej, bo było w nim powiedziane tak: w celu udaremnienia ucieczki osoby aresztowanej lub przytrzymanej, co do której funkcjonariusz ma podejrzenie, że jest niebezpiecznym przestępcą itd. Mój wniosek mniejszości przewiduje dosłownie to samo, bo wychodzi z tego założenia, że jest mniejszym złem, jeżeli ktoś aresztowany za błahe przestępstwo ucieknie, aniżeli gdyby miał w tym wypadku być zastrzelony wskutek niewłaściwego użycia broni przez policjanta. Bo jak słusznie rozporządzenie Pana Prezydenta mówi, użycie broni winno nastąpić tylko wtedy, jeżeli podejrzenie danego funkcjonariusza policji, że chodzi o niebezpiecznego przestępcę, jest uzasadnione. Wtedy rzecz ta przedstawia się w innej zupełnie płaszczyźnie. Wtedy zmienia się ten kąt rozwarty: niebezpieczny przestępca, tego trzeba jak najszybciej unieszkodliwić, bo może on rozszerzyć sferę swego działania niebezpiecznego i dopuścić się nowego niebezpiecznego dla ogółu przestępstwa, a zatem jego trzeba unieszkodliwić. Inaczej rzecz przedstawia się, gdy chodzi o przestępstwo błahe lub w ogóle o niesłuszne podejrzenie, które może być przyczyną przytrzymania czy aresztowania. Dlatego sądzę, że w tym kierunku wniosek mniejszości jest uzasadniony, bo nawiązuje do tego, co było dotychczas, co było przedstawione Panu Prezydentowi w formie wniosku rozporządzenia, opracowanego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i organy bezpieczeństwa..</u>
  207 + <u xml:id="u-16.8" who="#PSommerstein">Podnosi się taki kontrargument, że policjant nie wie, czy ktoś jest niebezpiecznym przestępcą. Ten argument może być tylko w wyjątkowych wypadkach słuszny. Na ogół policjant, gdy kogoś aresztuje lub przytrzymuje, ma już pewne informacje, bo albo sam był świadkiem zajścia czy przestępstwa, albo osoba inna zwróciła mu na to uwagę, że chodzi o takie a takie przestępstwo. Z reguły wie on więc o kogo chodzi. Nie można tedy powiedzieć, że do każdego zaaresztowanego w chwili ucieczki może policjant strzelać, może użyć przeciw niemu broni.</u>
  208 + <u xml:id="u-16.9" who="#PSommerstein">Przechodzę do punktu 7, do drugiego wniosku mniejszości. Wysoka Izbo! Tu jest wprowadzony nowy stan faktyczny, nie przewidziany w dotychczasowym rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej, w sprawie nielegalnego przekroczenia granicy. Mam pełne zrozumienie dla olbrzymiej wagi postulatu ochrony granic, ale muszę wziąć pod uwagę również sytuacje anormalne, stworzone nie z winy jednostki, np. sytuację, która w ostatnich latach czy miesiącach ujawnia się — kwestię nielegalnego przekroczenia granicy nie z winy danej jednostki, tych rzesz przerzuconych przymusowo przez państwo ościenne, przez organy państwa ościennego. Nie mam potrzeby w tej chwili w tej Wysokiej Izbie obszernie rozwodzić się nad znaną kwestią przymusowego wysiedlenia wielu obywateli polskich - Żydów ze strony organów Trzeciej Rzeszy przez granicę niemiecko - polską. O tej rzeczy wspomniałem przed dwoma tygodniami w moim przemówieniu w czasie dyskusji budżetowej. Jednak nawiązuję do tego ogólnie znanego faktu, że to nie jest nielegalne naruszenie granicy przez pewne jednostki, tylko to jest nielegalne naruszenie granicy przez te organy państwa ościennego, które przerzucają ludzi w najokropniejszych warunkach, po prostu jak tropione zwierzęta przez tę granicę. Tu, Wysoka Izbo, apeluję do uczuć ludzkich, żeby znaleźć odpowiednią linię. Należy chronić granicę, ale i należy utrzymać linię ludzkości i nie wolno podciągać tego wypadku przechodzenia przez granicę pod punkt 7, identyfikować go z wypadkiem nielegalnego przekroczenia granicy i dawać organom bezpieczeństwa możność strzelania do tych nieszczęśliwców, którzy przeszli gehennę i nie ze swojej winy, nie ze swojej woli, nie za żadne przestępstwo muszą szukać schronienia.</u>
  209 + <u xml:id="u-16.10" who="#PSommerstein">Do tego celu zmierza moja druga poprawka, ażeby wprowadzić wyjątek do punktu 7, kiedy chodzi o przymusowe przerzucenie przez granicę Państwa.</u>
  210 + <u xml:id="u-16.11" who="#PSommerstein">Wysoka Izbo! Chcę zakończyć ogólną uwagą. W motywacji przedłożonego projektu czytamy, że ten projekt ma na celu zmniejszenie atmosfery przestępczej, przeciwstawienie się tej atmosferze przez szybkie, nagłe i stanowcze wkroczenie, przez bezwzględną reakcję ze strony organów bezpieczeństwa. Rzecz w zasadzie słuszna. Ale jak to niejednokrotnie podnosiłem i jak podnoszę w tej chwili z tej trybuny, użycie silnych, drastycznych środków jest konieczne wtedy, kiedy w porę i w miarę nie użyje się środków mniej drastycznych, kiedy się nie przeciwdziała atmosferze przestępstwa, atmosferze amoralnej we właściwym czasie. Nie pomogą ostre przepisy o użyciu broni ze strony policji, jeżeli się nie będzie przeciwdziałać judzeniu w prasie, jeżeli nie będzie się przeciwdziałać szerzeniu nienawiści do pewnych odłamów społeczeństwa i obywateli ze względu na ich wyznanie i pochodzenie. Nie będzie efektu z tej ustawy i nie będzie zmniejszenia atmosfery przestępczej, jeżeli zbrodnie pospolite będą jako eksterytorialne bezkarne, dlatego że odbywają się na terenie wyższych uczelni.</u>
  211 + <u xml:id="u-16.12" who="#PSommerstein">My sądzimy, że słuszne są te słowa, które zostały wypowiedziane przy otwarciu pierwszych sądów polskich dnia 1 września 1917 roku, że — „chodzi o to, aby obywatel miał przeświadczenie, że w tym kraju, każdy spór będzie słusznie i prędko rozstrzygnięty, każda krzywda wynagrodzona, każda zbrodnia ukarana. Dopiero wtedy zapanuje duch prawa, ten fundament ładu i porządku społecznego”. Sądzimy, że słowa mają być drogowskazem dla całej działalności wszystkich organów, powołanych do czuwania nad utrzymaniem ładu i bezpieczeństwa, że zrealizowanie w codziennym życiu tych słów doprowadzi do o wiele lepszych rezultatów niż uchwalenie i stosowanie tej ustawy.</u>
  212 + </div>
  213 + <div xml:id="div-17">
  214 + <u xml:id="u-17.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Perfecki.</u>
  215 + </div>
  216 + <div xml:id="div-18">
  217 + <u xml:id="u-18.0" who="#PPerfecki">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w sprawie projektu ustawy niniejszej, muszę na wstępie podkreślić, że niniejszy projekt obok skodyfikowania niektórych dotychczasowych przepisów rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 lutego 1928 r. w bardziej przejrzysty i nieskomplikowany sposób wprowadza nowe faktyczne stany, a zarazem w bardzo znacznej mierze ułatwia użycie broni bez należytego chronienia życia osób zagrożonych w tym wypadku, a mianowicie bez ich chronienia przed nadto wielką pochopnością, brakiem rozwagi i zimnej krwi ze strony funkcjonariuszów policji państwowej czy organów straży pogranicznej. Pogorszenie położenia osób zagrożonych użyciem przez nich broni w porównaniu z poprzednim stanem, regulowanym rozporządzeniem Pana Prezydenta z 14 lutego 1928 r., polega na tym, że przepisy rozporządzenia Pana Prezydenta z 14 lutego 1928 r. dopuszczały do użycia broni przede wszystkim tylko podczas wykonywania czynności służbowych i tylko w celu odparcia — „niebezpiecznego” zamachu na życie, zdrowie lub wolność tych funkcjonariuszów lub innych osób lub dla odparcia takiego „niebezpiecznego” zamachu na mienie publiczne lub prywatne; dalej w celu pokonania czynnego oporu uderemniającego przeprowadzenie czynności służbowych albo też w celu pokonania gwałtu fizycznego, skierowanego na pozbawienie funkcjonariusza fizycznej możności wypełnienia obowiązku służby przez usiłowanie rozbrojenia, obezwładnienia i t p.; następnie w razie nieusłuchania wezwania do natychmiastowego odłożenia broni lub przedmiotu zagrażającego życiu lub zdrowiu bądź też usiłowania ponownego owładnięcia nim; dalej w celu udaremnienia ucieczki osoby aresztowanej lub przytrzymanej, jednak o tyle, o ile odnośny funkcjonariusz ma podejrzenie, że ona jest niebezpiecznym przestępcą; następnie w celu ujęcia — ”niebezpiecznego” przestępcy, który ucieka, lub też unieszkodliwienia go, jednak dopiero wówczas, gdy zajął on stanowisko obronne lub schronił się do kryjówki; w końcu przeciw osobie, która nie usłucha rozkazu wartownika względnie konwojenta, wydanego jednakże tylko w granicach pełnionej służby. Natomiast obecny projekt ustawy ujmuje te wszystkie stany faktyczne nie tylko nadto elastycznie, ale usuwa wprost wszystkie niemal kryteria, które w myśl cytowanego rozporządzenia Prezydenta musiały zaistnieć po stronie odnośnej osoby, by funkcjonariusz policji państwowej czy organ ochrony granic mógł prawnie użyć przeciw niej broni, a które to kryteria stanowiły skuteczny hamulec przeciw nieuzasadnionemu czy samowolnemu użyciu broni przez danego funkcjonariusza.</u>
  218 + <u xml:id="u-18.1" who="#PPerfecki">Całkowicie odpadł bowiem wymóg, by zamach na życie, zdrowie i mienie miał charakter niebezpieczny, gdyż według art. 1 punkt 1 i 2 wystarczy, by zamach był bezpośredni i bezprawny, ale nie musi już być niebezpieczny.</u>
  219 + <u xml:id="u-18.2" who="#PPerfecki">Również odpadły wymogi, by przemoc fizyczna nad funkcjonariuszem w celu udaremnienia czynności służbowej bądź to była o takim nasileniu, że cel tej przemocy bez jej pokonania bronią byłby osiągnięty, bądź też gwałt fizyczny musiał wyrażać się aż w usiłowaniu rozbrojenia czy obezwładnienia funkcjonariusza. Tych wymogów w obecnym projekcie ustawy już nie ma, a wystarczy w zupełności przemoc fizyczna nad funkcjonariuszem o jakimkolwiek nasileniu.</u>
  220 + <u xml:id="u-18.3" who="#PPerfecki">Podobnie odpadł wymóg, iż w czasie pościgu można było użyć broni tylko przeciw — „niebezpiecznemu” przestępcy i tylko o ile zajął on stanowisko obronne. Art. 1 punkt 5 nowego projektu ustawy w zupełności odrzuca ten wymóg i przy tym wprowadza nowy stan faktyczny. Mianowicie co do tego niebezpiecznego przestępcy, jak również co do osoby podejrzanej o ciężkie przestępstwo wprowadzono dla użycia przeciw nim broni tylko ten wymóg, by mimo wezwania nie zatrzymały się lub nie podniosły rąk do góry.</u>
  221 + <u xml:id="u-18.4" who="#PPerfecki">Co do osób aresztowanych względnie przytrzymanych odpadł też wymóg, że w celu udaremnienia ich ucieczki tylko wówczas można było użyć broni, gdy dany funkcjonariusz miał podejrzenie, że ten aresztant jest niebezpiecznym przestępcą. Art. 1 punkt 6 projektu ustawy odrzuca ten wymóg i obecnie wystarczy, by tego aresztanta uprzedzono, że w razie próby u- cieczki zostanie przeciw niemu użyta broń.</u>
  222 + <u xml:id="u-18.5" who="#PPerfecki">Odpadł również wymóg, by wezwanie wydane w czasie pełnienia służby asystencyjnej, wartowniczej lub konwojowej, a nie usłuchane przez daną osobę strzeżoną czy konwojowaną, było wydane — „w granicy pełnionej służby”. Obecnie według art. 1 punkt 9 projektu ustawy wystarczy jakiekolwiek prawne wezwanie funkcjonariusza nie usłuchane przez wspomnianą osobę, by przeciw niej użytą została broń.</u>
  223 + <u xml:id="u-18.6" who="#PPerfecki">To oczywiste pogorszenie wyliczonych stanów faktycznych na niekorzyść osób, przeciw którym może być użyta broń, nie wyczerpuje jednak sprawy, gdyż nowy projekt wprowadza jeszcze jeden nowy stan faktyczny, a mianowicie według art. 1 punkt 7 już samo nielegalne przekroczenie granicy Państwa wystarczy, by celem udaremnienia tego przekroczenia funkcjonariusze policji państwowej czy straży granicznej użyć mogli broni przeciw osobie przestępującej granicę. W tym wypadku wcale nie potrzeba, by dana osoba była czy to niebezpiecznym, czy ciężkim przestępcą. Ona może w ogóle nie być przestępcą poza jedynym jej zawinieniem, że nielegalnie usiłuje przekroczyć granicę. Może to być Osoba przekraczająca zieloną granicę tylko celem znalezienia poza granicą pracy.</u>
  224 + <u xml:id="u-18.7" who="#komentarz">(Wesołość. Głos: Chyba wywiadu obcego.)</u>
  225 + <u xml:id="u-18.8" who="#PPerfecki">Na komisji jeden z p.p. posłów z Poznańskiego podniósł, że na granicy zachodzą takie wypadki, że ludzie przekradają się przez granicę celem znalezienia zarobku w sąsiednim państwie.</u>
  226 + <u xml:id="u-18.9" who="#komentarz">(Głos: Ale wycofał się.)</u>
  227 + <u xml:id="u-18.10" who="#PPerfecki">Wycofał się, ale zupełnie słusznie podniósł ten argument. Może to być również przemytnik, który towary przemyca. Podniesiono na komisji słusznie sprawę obrony granic przed szpiegami czy rozkładowymi elementami przemycanymi z obcych państw. To stanowi raczej tę ratio legis, dla której wprowadzono ten nowy stan faktyczny do niniejszego projektu ustawy. Należało jednak przynajmniej wprowadzić pewne kryteria, które by usunęły niebezpieczeństwo zabicia niewinnych osób, chociażby one miały opierać się tylko na tym, by dany funkcjonariusz miał przynajmniej uzasadnioną podstawę przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż osoba przekraczająca granicę jest taką niebezpieczną osobą.</u>
  228 + <u xml:id="u-18.11" who="#PPerfecki">Teraz co do samego użycia broni. Rozporządzenie Pana Prezydenta z 14 lutego 1928 r. zezwalało na jej użycie tylko po jednorazowym wezwaniu lub jednorazowym wystrzale ostrzegawczym i tylko w razie oczywistej niezbędności użycia tego środka, przy czym użycie broni nie śmiało zagrażać bezpośrednio życiu osób postronnych. Obecnie według art. 3 projektu ustawy zupełnie odpadł strzał ostrzegawczy w powietrze, także usunięto wzgląd na bezpieczeństwo osób postronnych.</u>
  229 + <u xml:id="u-18.12" who="#PPerfecki">To umniejszenie wymogów co do dopuszczalności użycia broni, a równocześnie przedstawione wyżej pogorszenie stanów faktycznych na niekorzyść osób, które znajdują się w obliczu niebezpieczeństwa użycia przeciw nim broni, tym bardziej jest zastanawiające, że przecież wedle ust. (3) wspomnianego wyżej art. 3 projektowanej ustawy, który odpowiada poprzedniemu końcowemu ustępowi art. 3 rozporządzenia Prezydenta z 14 lutego 1928 r., na wypadek gdyby wszelka zwłoka groziła bezpieczeństwu życia funkcjonariusza lub osób trzecich, bądź mogłoby nastąpić udaremnienie pościgu i ujęcia sprawcy, bądź groziłoby powszechne niebezpieczeństwo życiu, zdrowiu lub mieniu ludzkiemu, nie potrzeba ani wezwania do zaniechania lub spełnienia danej czynności, ani nawet ostrzeżenia, że będzie użyta broń.</u>
  230 + <u xml:id="u-18.13" who="#PPerfecki">Starałem się zupełnie rzeczowo podejść do tego zagadnienia. Zupełnie rzeczowa krytyka wykazuje, że wobec osób, które znajdą się w którymś z powyższych stanów faktycznych, funkcjonariusze policji państwowej i organa straży granicznej będą mogły użyć broni w granicach prawnych tak rozpiętych, tak elastycznych i pozostawiających tak szeroką swobodę użycia broni przez te organa publicznego bezpieczeństwa, że one bez obawy narażenia się na odpowiedzialność karno - sądową lub choćby tylko dyscyplinarną będą mogły dawać upust własnym subiektywnym stanom psychicznym czy to stanom zdenerwowania, czy też nieuzasadnionego strachu, czy wyolbrzymiania własnego położenia i tak często spotykanego nastawienia, które każe im widzieć w każdej osobie, która znajdzie się chociażby z przyczyn nieszczęśliwego zbiegu okoliczności w którymś z przedmiotowych stanów faktycznych, ciężkiego przestępcę czy niebezpiecznego przestępcę lub zagrożenie dla życia czy mienia.</u>
  231 + <u xml:id="u-18.14" who="#PPerfecki">Na podstawie niniejszego projektu ustawy, w razie jej uchwalenia, odpadną dotychczasowe hamulce krępujące swobodę funkcjonariuszów policji państwowej i organów straży granicznej w zbyt pochopnym użyciu broni i przynaglające ich do konieczności rozwagi i zachowania zimnej krwi.</u>
  232 + <u xml:id="u-18.15" who="#PPerfecki">Wobec wszystkiego wyżej przytoczonego uważam, że niniejszy projekt ustawy nie jest dostatecznie przemyślany i przedyskutowany. Już na komisji p. Sommerstein proponował wybranie subkomisji dla przedyskutowania tego projektu. Wniosek jego upadł. Wobec tego, że jest to projekt nieprzemyślany, zgłaszam formalny wniosek na podstawie art. 65 regulaminu o odesłanie projektu ustawy o użyciu broni z powrotem do Komisji Administracyjno - Samorządowej, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku oświadczam, że głosować będziemy za poprawkami mniejszości.</u>
  233 + <u xml:id="u-18.16" who="#komentarz">(Głos: Kto?)</u>
  234 + <u xml:id="u-18.17" who="#PPerfecki">Ukraińska Parlamentarna Reprezentacja.</u>
  235 + </div>
  236 + <div xml:id="div-19">
  237 + <u xml:id="u-19.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Putek.</u>
  238 + </div>
  239 + <div xml:id="div-20">
  240 + <u xml:id="u-20.0" who="#PPutek">Wysoki Sejmie! Zdaje się, że projektowana przez Wysoki Rząd i Komisje Administracyjno - Samorządową ustawa będzie należała, o ile zostanie przez Wysoką Izbę w tej postaci przyjęta, do szeregu takich ustaw, które powiększą w Państwie chaos prawny</u>
  241 + <u xml:id="u-20.1" who="#komentarz">(Głos: Nie, porządek.)</u>
  242 + <u xml:id="u-20.2" who="#PPutek">i pomniejszą bezpieczeństwo obywateli, które ułatwią schodzenie z drogi prawa na bezdroża samowoli.</u>
  243 + <u xml:id="u-20.3" who="#komentarz">(Głos:</u>
  244 + <u xml:id="u-20.4" who="#PPutek">Pan by tak chciał.</u>
  245 + <u xml:id="u-20.5" who="#komentarz">Głos inny:</u>
  246 + <u xml:id="u-20.6" who="#PPutek">Panu się rok 1926 przy pominą.)</u>
  247 + <u xml:id="u-20.7" who="#PPutek">Słowa są inne, a rzeczywistość jest całkiem inna. Ustawa, która stanowi fundament organizacji Policji Państwowej, o ile się nie mylę, została uchwalona jeszcze w r. 1919. Referentem tej ustawy w ówczesnym Sejmie Ustawodawczym był aptekarz p. Skulski, który ze swych koncepcyj usiłował stworzyć ziółko panaceum, lekarstwo na wszystkie dolegliwości społeczne. Ustawa z r. 1919 nie przewidywała żadnych przepisów, które by normowały prawo użycia broni przez policję. Jednym słowem pod tym względem istniała tabula rasa. Powiedziano Sejmowi, że tę kwestię uregulują instrukcje urzędowe, instrukcje p. Ministra Spraw Wewnętrznych, i tak się rzeczywiście stało. Od r. 1919 do r. 1928 wystrzeliwano w Polsce ludzi bez podstawy prawnej, li tylko na podstawie instrukcji.</u>
  248 + <u xml:id="u-20.8" who="#komentarz">(Głos: Dość! Demagog! Głos inny:</u>
  249 + <u xml:id="u-20.9" who="#PPutek">Pana nie zastrzelili, tylko do Brześcia wysłali.)</u>
  250 + </div>
  251 + <div xml:id="div-21">
  252 + <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Przywołuję Pana Posła Putka do porządku.</u>
  253 + </div>
  254 + <div xml:id="div-22">
  255 + <u xml:id="u-22.0" who="#PPutek">W 1928 r. dopiero została ta kwestia prawnie uregulowana w ten sposób, że wydano rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej, które kwestię użycia broni przez policję i organa bezpieczeństwa należycie uregulowało.</u>
  256 + <u xml:id="u-22.1" who="#komentarz">(Głos:</u>
  257 + <u xml:id="u-22.2" who="#PPutek">Jak się Pan w Brześciu zachowywał, to my wiemy.)</u>
  258 + <u xml:id="u-22.3" who="#PPutek">Stwierdziłem na samym wstępie, że ta ustawa będzie jedną z tych, którę powiększą chaos ustawowy i chaos prawny.</u>
  259 + <u xml:id="u-22.4" who="#komentarz">(Wrzawa. Głos: Porządek będzie.)</u>
  260 + <u xml:id="u-22.5" who="#PPutek">Pozwólcie Panowie, że na ten temat odrobinę podyskutujemy.</u>
  261 + <u xml:id="u-22.6" who="#komentarz">(Głosy: Szkoda czasu.)</u>
  262 + <u xml:id="u-22.7" who="#PPutek">P. sprawozdawca Komisji Administracyjno- Samorządowej podniósł, że policja swoje zadania wykonuje w 100%, że społeczeństwo z jej działalności jest zadowolone, że powodów do krytyki nie ma, jednym słowem, że wszystko jest w porządku. Jednakowoż jeżeli wglądniecie Panowie w życie, to przekonacie się, że jest zupełnie inaczej.</u>
  263 + <u xml:id="u-22.8" who="#komentarz">(Głos: Pan się myli.)</u>
  264 + <u xml:id="u-22.9" who="#PPutek">Może się mylę, a może Pan się myli? W każdym razie kwestia warta rozważenia. Policji nie można opłacać ani obdarzać samymi frazesami. Gdyśmy na Komisji Administracyjno - Samorządowej podnosili kwestie związane z uchwaleniem tej nowej ustawy, słyszeliśmy sprostowania i wynurzenia, które szły tak daleko, że nawet ośmielono się twierdzić, że policja jest reprezentantką Państwa. Zdaje się, że nawet policja nie ma tej ambicji, ażeby się stać reprezentantką Państwa, albowiem do tego celu powołane są konstytucyjnie zupełnie inne organy. Policja chce być tylko policją i policja chce mieć tylko umożliwione warunki należytego sprawowania swoich obowiązków. Jeżeli Panowie przychodzicie z takim projektem ustawy, który zaostrza użycie broni, to jednak trzeba wglądnąć w organizację i ustrój naszej policji. Proszę Panów, my nie mamy policji bezpieczeństwa obywateli, bezpieczeństwa ich życia i* bezpieczeństwa ich mienia, albowiem niestety cały korpus policyjny w Państwie został zamieniony na policję polityczną. Policja, która z mocy ustawy winna się troszczyć o życie, zdrowie i mienie obywateli, przeciążona jest przede wszystkim załatwianiem najróżnorodniejszych zagadnień politycznych, odciągana jest od swoich najistotniejszych zadań, jednym słowem zamieniona została na korpus polityczny.</u>
  265 + <u xml:id="u-22.10" who="#komentarz">(Głos: Jest taka sama, jak na całym świecie.) Proszę Panów, jeżeli tutaj z pewną podejrzliwością spoglądamy na pewne przepisy, które mają służyć do dyspozycji owej policji, to nie dziwcie się Panowie, że jeżeli się widzi przeładowanie policji bezpieczeństwa publicznego zadaniami politycznymi, to w społeczeństwie zaczyna się jednak rodzić pewna nieufność, do jakich celów te przepisy mogą być użyte.</u>
  266 + <u xml:id="u-22.11" who="#PPutek">(Przerywania. Marszałek dzwoni.)</u>
  267 + <u xml:id="u-22.12" who="#komentarz">Proszę Panów, już kolega Sommerstein wskazał na ów przepis, że przy zwykłym przetrzymaniu człowieka przez policję, o ile w toku tego przetrzymania policjant zagrozi użyciem broni, może spowodować użycie broni, jeżeli ten człowiek nie posłucha rozkazu i, powiedzmy, rzuci się do ucieczki.</u>
  268 + <u xml:id="u-22.13" who="#PPutek">(Przebywania. Marszałek dzwoni.)</u>
  269 + <u xml:id="u-22.14" who="#komentarz">Słuchajcie Panowie, weźcie przykład z życia, jest zgromadzenie polityczne, które z tego czy z innego powodu nie podoba się przedstawicielowi policji, pełniącemu na tym zgromadzeniu funkcje polityczne policji, rozwiąże on zgromadzenie i zażąda od wszystkich uczestników zgromadzenia, ażeby nie ruszali się z miejsca, bo on musi spisać z nimi protokół.</u>
  270 + <u xml:id="u-22.15" who="#PPutek">(Przerywania.)</u>
  271 + <u xml:id="u-22.16" who="#komentarz">Tłum jest tłumem, tłum rządzi się swoimi prawidłami i powiedzmy, zbiegnie. Co w tym wypadku się stanie? Czy mamy w tym wypadku dać policjantowi licencję, ażeby za przekroczenie jego rozkazu nieruszania się z miejsca mógł użyć broni i wystrzelać tych ludzi z powodu ich nieposłuszeństwa? A jednak te przepisy stwarzają furtkę otwartą do załatwiania tego rodzaju sytuacji przy pomocy użycia broni.</u>
  272 + <u xml:id="u-22.17" who="#PPutek">(Przerywania. Marszałek dzwoni. Głos: Ile Panu ludzi wystrzelano na Pańskich wiecach, no ile?)</u>
  273 + <u xml:id="u-22.18" who="#komentarz">Ile na moich wiecach wystrzelano? Nikogo nie wystrzelano. Głos:</u>
  274 + <u xml:id="u-22.19" who="#PPutek">No, więc?)</u>
  275 + </div>
  276 + <div xml:id="div-23">
  277 + <u xml:id="u-23.0" who="#Marszalek">Proszę Pana Posła, aby przytaczał bardziej realne przykłady.</u>
  278 + </div>
  279 + <div xml:id="div-24">
  280 + <u xml:id="u-24.0" who="#PPutek">Muszę jednak Panom powiedzieć, skoro ciągniecie mnie za język, to ja się zapytam, ile w Pańskiej okolicy przez użycie broni wystrzelano chłopów dzięki temu, że istniał las przepisów i stworzył się chaos prawny? Dzisiejsza policja nie wypełnia, jak stwierdziliśmy, swoich zadań, do których została powołana. Dzisiejsza policja jest wszystkim innym, tylko nie policją bezpieczeństwa obywateli. Przerzuciliście Panowie obecnie na policję obowiązek spełniania roli prokuratorów, roli sędziów śledczych. Do sądownictwa i do prokuratury dostępu nie mają ukończeni prawnicy, natomiast funkcje, które ci ludzie powinni spełniać, spełnia dziś policja. Dochodzi do tego rodzaju następstw, że choć mamy korpus policyjny, liczący 28 tysięcy ludzi, to jednak podnosi się ciągle, że policji jest za mało, a jest za mało dlatego, że jest ona używana do niewłaściwych zadań. Jedna trzecia część policjantów siedzi w sądach i urzędach prokuratorskich, jedna trzecia policjantów siedzi w swoich kancelariach, na posterunkach policyjnych, pisze rozmaite wypracowania, a dopiero ostatnia, trzecia część użyta zostaje do pracy w terenie, do tropienia przestępców, do oddawania się tym zadaniom, do których została powołana.</u>
  281 + <u xml:id="u-24.1" who="#PPutek">Jeżeli Panowie powiadacie, że ta ustawa nie jest szkodliwa, że jeżeli dostanie się w ręce tego elementu, zostanie w sposób przewidziany użyta — a mam przekonanie, że Panowie uchwalicie tę ustawę, jakkolwiek wahaliście się w Komisji Administracyjnej, co z tą ustawą zrobić — to jednak istnieje jedna gwarancja przeciw nieopatrznemu użyciu broni: że Panowie tę policję, na którą zwalacie zadania prokuratury, zadania władzy administracyjnej, zadania władzy politycznej, zadania sędziego śledczego, uposażyliście w taki sposób, że ona musi psychologicznie trzymać z tymi wszystkimi, którzy noszą dziś miano upośledzonych Macie 28.000 policjantów i Wy żądacie, aby ten nędzarz strzelał do ludzi na podstawie instrukcji, jaką mu wydacie. 11.000 policjantów pobiera miesięczne uposażenie po 150 zł, 11.000 policjantów pobiera po 160 zł, 4.423 policjantów pobiera po 180 zł, i 1.507 pobiera po 200 zł. Dopiero jest jakieś 800 tych szczytów policyjnych, których uposażenie jest nieco wyższe.</u>
  282 + </div>
  283 + <div xml:id="div-25">
  284 + <u xml:id="u-25.0" who="#Marszalek">Panie Pośle, mówimy o ustawie o użyciu broni, a o uposażeniu będziemy mówili przy budżecie.</u>
  285 + </div>
  286 + <div xml:id="div-26">
  287 + <u xml:id="u-26.0" who="#PPutek">Otóż właśnie zmierzam do tego, czy człowiek w ten sposób uposażony może dziś zdobywać się na tego rodzaju akty, które mu tutaj podsuwa projekt ustawy przez Panów przedłożony. Nie wydaje mi się, ażebyśmy mieli do tego doprowadzić.</u>
  288 + <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Głos: Na komisji będzie Pan na pewno przeciwko wysokiemu uposażeniu urzędników głosował.)</u>
  289 + <u xml:id="u-26.2" who="#PPutek">Skąd Pan wie o tym?</u>
  290 + <u xml:id="u-26.3" who="#PPutek">Proszę Wysokiego Sejmu, mam przed sobą list policjanta państwowego zemerytowanego. List i treść jego może być...</u>
  291 + </div>
  292 + <div xml:id="div-27">
  293 + <u xml:id="u-27.0" who="#Marszalek">Emerytowani policjanci nie będą używali broni, może Pan będzie łaskaw mówić na temat.</u>
  294 + <u xml:id="u-27.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  295 + </div>
  296 + <div xml:id="div-28">
  297 + <u xml:id="u-28.0" who="#PPutek">Jeżeli ich zreaktywują, to może ich łatwo spotkać ten los, że i oni też broni użyją. Ale jeżeli los policjantów jest taki, jak ten, o którym piszę ów zemerytowany policjant, to oni będą zmuszeni używać broni po to, ażeby popełniać masowe samobójstwa.</u>
  298 + <u xml:id="u-28.1" who="#PPutek">Proszę Wysokiej Izby, przedmówca mój zgłosił wniosek o odesłanie całego tego projektu ustawy do zbadania Komisji Administracyjnej. Przemawiam za poparciem tego wniosku.</u>
  299 + <u xml:id="u-28.2" who="#PPutek">Złożono nam w komisji w jednym momencie dwa projekty ustawowe, które zawierają normy dotyczące użycia broni przez straże publiczne. Oba te projekty zostały uchwalone przez Radę Ministrów pod jedną i tą samą datą, mianowicie uchwałą Rady Ministrów przyjęte zostały 22 listopada 1938 r. Pierwszy projekt to jest rządowy projekt ustawy o organizacji więziennictwa, który w art. 65 zawiera normy dla straży więziennej, normy przepisów, w jakich warunkach tej straży wolno jest użyć broni. Drugi projekt to jest właśnie ów projekt, który w formie przedłożenia komisyjnego rozpatrujemy, projekt ustawy o użyciu broni przez Policję Państwową. I rzecz zadziwiająca. Jeden projekt wypracowali prawnicy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, drugi projekt wypracowali prawnicy Ministerstwa Sprawiedliwości i oba te projekty w jednym i tym samym dniu przyjęte przez Radę Ministrów zawierają nie tylko w treści ustawy, ale również w motywacji zasadnicze sprzeczności. Tak jest. Polizisten und Polizejiuristen sind böse Chrysten.</u>
  300 + <u xml:id="u-28.3" who="#PPutek">Ustawa o użyciu broni przez Policję Państwową motywowana jest tym, że należy ją w jak najszybszym czasie uzgodnić z obowiązującymi przepisami kodeksu karnego. Należy zauważyć — powiadają owe motywy — że przepisy dawniejsze były opracowane w r. 1928, a więc w czasie, gdy obowiązywał kazuistyczny kodeks karny rosyjski z 1903 r, nie mogą przeto odpowiadać obecnym prostym dyspozycjom kodeksu karnego z 1932 r.</u>
  301 + <u xml:id="u-28.4" who="#PPutek">Kto jak kto, ale przede wszystkim Ministerstwo Sprawiedliwości powołane jest do tego, aby wydawało opinie, czy dane przepisy są zgodne z kodeksem karnym lub nie. I wydało Ministerstwo Sprawiedliwości tę opinię właśnie w rządowym projekcie ustawy o organizacji więziennictwa, gdzie w motywach powiada, że wszystkie te przepisy, które zawiera projektowany art. 65, są powtórzeniem przepisów zawartych w dekrecie Prezydenta Rzeczypospolitej o użyciu broni przez policję, pochodzącym z r. 1928. A więc jedno ministerstwo rzuca anatemę na wszystkie przepisy z r. 1928, drugie ministerstwo powiada, że wszystko to jest w porządku, a my mamy teraz wybierać pomiędzy tymi dwiema opiniami ministerialnymi.</u>
  302 + <u xml:id="u-28.5" who="#PPutek">Na Komisji Administracyjnej podnosiliśmy, że przecież należało by do tej sprawy wezwać lub zaprosić na posiedzenie także przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości. Dlaczego? Dlatego, że wykonawcą, jednym z wykonawców tej ustawy będzie Minister Sprawiedliwości i dlatego jeżeli ma on być za wykonanie tej ustawy odpowiedzialnym, jego organy winny w tej sprawne złożyć odpowiednie oświadczenie, jak się zapatrują na tekst tej ustawy i czym — •wytłumaczyć tę sprzeczność stanowisk między prawnikami jednego ministerstwa a prawnikami ministerstwa innego. Niestety, nie zaproszono nikogo, wątpliwości tych nie rozproszono, a natomiast dowiedzieliśmy się o istnieniu jeszcze jednego biura prawniczego, biura uzgodnień prawniczych, które podobno badało te sprawę i powiedziało, że wszystko jest w porządku. Ale rzecz zadziwiająca, dlaczego to biuro nie zbadało ustawy o organizacji więziennictwa i dlaczego w tej ustawie przepuściło przepis, który został w tak manifestacyjny sposób potępiony w motywacji ustawy o użyciu broni przez Policję Państwową.</u>
  303 + <u xml:id="u-28.6" who="#PPutek">Prosilibyśmy, żeby tę sprawę odesłano do podkomisji, żeby ona mogła być rozważona przy uczestnictwie delegatów odpowiednich ministerstw. Przecież, proszę Panów, istnieje obok KOP-u, obok Policji Państwowej szereg innych straży, które muszą również posiadać i posiadają odpowiednie przepisy dotyczące użycia broni. Wprowadziliśmy w ostatnich czasach nowy typ straży, mianowicie straż kolejową, również straż będącą na etacie prywatnym, straż wielkich posiadaczy dóbr, pilnującą tzw. kultury rolniczej, rybołówstwa i lasów, straże te również bardzo często korzystają z tych przepisów dekretu z r. 1928, albowiem nieopatrznie do tego dekretu w tytułaturze dodano, że dotyczyć ma organów służby bezpieczeństwa publicznego, wszystkich organów służby bezpieczeństwa publicznego, więc nazywa się, że to jest także służba bezpieczeństwa publicznego i bardzo często spotykamy się z takimi interpretacjami, że niektóre przepisy tego dekretu muszą znaleźć zastosowanie do owej służby prywatnej. Należało tedy sumiennie tę sprawę zbadać w komisji, należało zbadać las tych przepisów, dojść do pewnej konkluzji i stworzyć jedną ustawę dla wszystkich organów bezpieczeństwa publicznego. Albowiem nie tylko obywatele mają prawo żądać, ażeby wiedzieli, wśród jakich okoliczności i wśród jakich warunków może być użyta przeciw nim broń, wśród jakich warunków mogą stracić życie, ale również i organa bezpieczeństwa publicznego, które bardzo często muszą ze sobą kooperować bez względu na to, jakie dystynkcje noszą, trzeba ażeby i one wiedziały, że istnieją jednolite przepisy i że w pewnych warunkach jednakowo wolno im z norm prawnych korzystać.</u>
  304 + <u xml:id="u-28.7" who="#PPutek">Niestety, to wszystko, cośmy mówili, było grochem rzucanym o ścianę. Powiedziano, że musi być projekt przedłożony, sprawa załatwiona i uchwalona. P. kolega Sanojca, przedstawiciel większości sejmowej, już na Komisji Administracyjnej miał wątpliwości. Panowie koledzy, nie należący do żadnej opozycji, z większości rządowej, podnosili, że takie ujęcie sprawy, jakie jest w stosunku do tych, którzy przekraczają granicę, grozi wielkim niebezpieczeństwem, że tzw. przestępców granicznych, którzy bagatelne przestępstwa popełniają, będzie się wystrzeliwało, jak dzikie kaczki na polowaniu. Podnoszono te wszystkie wątpliwości, jednakowoż nie zostały one uwzględnione.</u>
  305 + <u xml:id="u-28.8" who="#PPutek">Proszę Panów, zważcie Panowie, czy ryzykowanie tego twierdzenia, że jeżeli w takich warunkach i wśród takich okoliczności będziemy uchwalali dla jednej gałęzi organów bezpieczeństwa prawo o użyciu broni, a pominiemy i pozostawimy wszystkie inne na boku, czy nie pomnażamy przez to chaosu prawnego i nie zmniejszamy bezpieczeństwa publicznego? Jeżeli Panowie weźmiecie te słowa pod gruntowniejszą rozwagę — jakkolwiek okrzykami swoimi nieprzyjaźnie już zaprzeczyliście — może Panowie to rozważycie, że ta sprawa wymaga dokładniejszego zbadanią, i w rozwadze swojej doprowadzicie do tego, żeby ta sprawa jeszcze raz znalazła się w Komisji Administracyjnej, ażeby tam mogły toczyć się nad nią obrady i aby mogły toczyć się w takich warunkach, jakich wymaga nasz regulamin sejmowy i tradycja załatwiania tego rodzaju spraw. (P.</u>
  306 + <u xml:id="u-28.9" who="#komentarz">Kolbusz:</u>
  307 + <u xml:id="u-28.10" who="#PPutek">Tradycja sprzed 1926 r.). Co Pan ciągle mówi — sprzed 1926 r. Przed 1926 rokiem istniało już Ministerstwo Sprawiedliwości i było zapytywane o opinię, istnieje i po 1926 r. i sądzę, że gdyby tak łagodny Minister, jakim jest p. Wiceminister Chełmoński, przyszedł na komisję, to ta ponurość nastrojów ustąpiłaby i w jakimś lepszym nastroju przedświątecznym byśmy tę sprawę uchwalali. Niestety, Panowie tę rzecz prowadzicie w takiej formie, która musi być określona w ten sposób, że prawdziwie Panowie chcecie wprowadzić partactwo ustawowe.</u>
  308 + </div>
  309 + <div xml:id="div-29">
  310 + <u xml:id="u-29.0" who="#Marszalek">Proszę powstrzymać się od tego rodzaju wyrażeń.</u>
  311 + <u xml:id="u-29.1" who="#Marszalek">Głos ma p. Rudnicki.</u>
  312 + </div>
  313 + <div xml:id="div-30">
  314 + <u xml:id="u-30.0" who="#PRudnicki">Wysoka Izbo! Punkt 6 rządowego projektu ustawy o użyciu broni nasuwa szereg obaw najrozmaitszych, toteż naprawdę dziwię się, jeżeli spokojne i rzeczowe wywody wywołują tego rodzaju sprzeciwy.</u>
  315 + <u xml:id="u-30.1" who="#PRudnicki">Wysoki Sejmie! Aresztowanie względnie zatrzymanie osób następuje w najróżniejszych okolicznościach. Występuje na wszystkich terenach, a może nawet na niektórych, gdzie się ciągle niemal zdarzają jakieś zamieszki, bicie szyb czy też coś innego, lub też młodzież akademicka urządza demonstracje. W tych wypadkach zatrzymuje się ludzi. Dalej zatrzymuje się ludzi niejednokrotnie li tylko dlatego, że nie posiadają przy sobie dowodów osobistych. Dla tych zatrzymanych jest perspektywa stracenia całej nocy w komisariacie, zanim przeprowadzi się pierwiastkowe śledztwo, sprawdzi, kto to jest itd. Niejednokrotnie zatrzymuje się ludzi nietrzeźwych lub niezupełnie trzeźwych, nie zdających sobie sprawy z następstw, dla których również zarysowuje się perspektywa przesiedzenia w komisariacie całej nocy, i wówczas zatrzymani zaryzykowują ucieczkę, nie zdając sobie sprawy z następstw. Czy można dawać policjantom tego rodzaju uprawnienia, iż mogą nawet w stosunku do takich osób użyć broni?</u>
  316 + <u xml:id="u-30.2" who="#PRudnicki">Zapewne ze strony zwolenników takiego brzmienia projektu podniosą się głosy tego rodzaju: No, do tego nie dojdzie. Ale dojść może, bo jeżeli ta ustawa przejdzie w tym brzmieniu, jak jest projektowana, policjant ma prawo użycia broni czy to przeciw młodzieży akademickiej, czy to nawet przeciw nietrzeźwemu, przecież policjant nie może stwierdzić, czy to jest trzeźwy, czy nietrzeźwy. Trzeba sobie zdać sprawę, że ucieczka takiego zatrzymanego, który jest winien lub podejrzany o przestępstwo, jest mniejszym złem, aniżeli pozbawienie życia człowieka w takich okolicznościach. Dlatego też głosować za tym projektem w tym brzmieniu może tylko ten, który nie zdaje sobie sprawy i który na swoje sumienie weźmie te następstwa, jakie z tego wyniknąć mogą.</u>
  317 + </div>
  318 + <div xml:id="div-31">
  319 + <u xml:id="u-31.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Browiński.</u>
  320 + </div>
  321 + <div xml:id="div-32">
  322 + <u xml:id="u-32.0" who="#PBrowinski">Wysoka Izbo! Zacznę od końca, od wyjaśnienia zasadniczego, tj. od tego, czym zakończył p. Putek; powiedział on, że może być jedna ustawa i jednakowe normy prawne. Nie może być jednej ustawy i jednakowych norm prawnych, dlatego że inny charakter prawny i inne znaczenie ma policja państwowa i organa ochrony granic, a inny charakter ma ochrona stawów, lasów czy nawet kolei. To są zupełnie inne funkcje. Jedne dotyczą porządku publicznego, drugie dotyczą bezpieczeństwa publicznego. A gdyby znalazły się w jednej ustawie normy dotyczące jednego i drugiego, musiałyby być ujęte w różne rozdziały, bo to są problemy i zagadnienia z rozmaitych dziedzin. To jest wywód prawny.</u>
  323 + <u xml:id="u-32.1" who="#PBrowinski">Druga uwaga, która dotyczy wszystkich przemówień, jest generalna. Panowie wszyscy posługują się radykalizmem bardzo starego modelu. Obóz, który mam zaszczyt reprezentować, jest również obozem radykalnym, ale ten radykalizm jest modelu nowoczesnego. Różnica polega na tym, że Panowie nie widzą rzeczywistości, ale przede wszystkim wymyśloną, urojoną, doczepioną, albo literacko skonstruowaną krzywdę i interes jednostki. Panowie w swych przemówieniach usiłowali przeciwstawić jednostkę, która jest aresztowana, konwojowana, jednostce drugiej, która to robi. Tych jednostek nie da się położyć na dwóch szalach. Na tę szalę, na którą kładziemy jednostkę, wykazującą w tym wypadku swoją funkcję, musimy położyć ciężar niezmiernej wagi — interes publiczny.</u>
  324 + <u xml:id="u-32.2" who="#PBrowinski">Ten ciężar jest decydujący w tym wypadku. Ta sprawa, rozważana z punktu widzenia dobra publicznego, nabiera innego aspektu. Policjant reprezentuje interes i dobro publiczne, natomiast człowiek przez niego bądź strzeżony, bądź konwojowany, bądź w takiej czy innej formie zatrzymany jest człowiekiem, który zagraża porządkowi i dobru publicznemu. Podejrzenie o chęć ucieczki czy też przeciwstawienia się stwarza domniemanie, że ewentualne podejrzenie jest oparte na mocnych podstawach. Dlatego nie są to równe wartości położone na szali. Z jednej strony jest ochrona interesu publicznego, społecznego, a z drugiej strony jest jednostka bądź zbrodnicza, bądź też wszelkie podejrzenie na niej ciąży, że tak jest.</u>
  325 + <u xml:id="u-32.3" who="#PBrowinski">Teraz chcę zwrócić uwagę na dalszy moment, mianowicie że tu nie tylko jest radykalizm starego modelu, ale i starego modelu demagogia. P. Putek powiedział: Wystrzelaliście tylu i tylu ludzi. Ale mogłoby się obrazić 28.000 ludzi na niego. To jest duża liczba, więc bierze ich w obronę z innej strony, że należy podnieść im pensję. Demagogia pełna w sobie sprzeczności. Demagogia taka zresztą w swej istocie ma moment i nierzetelny, nie rozważamy bowiem problemu poprawy sytuacji materialnej policjantów, a rozważamy problem poprawy ich bezpieczeństwa przy pełnieniu ich funkcji. Z tego punktu widzenia musi być problem ten rozważany i do tych ram musi być wciągnięty. Nie można go rozważać w ten sposób, że — „nie chcemy dać policji większego bezpieczeństwa przy pełnieniu funkcji, ale za to kiedy indziej podniesiemy jej pobory”. Jest to stanowisko bez sensu, nie metodyczne, które można tylko w zapale wiecowym głosić, ale które w poważnej debacie prawniczej zupełnie się nie mieści.</u>
  326 + <u xml:id="u-32.4" who="#PBrowinski">Proszę Panów! Przechodzę do meritum sprawy. Chcę zwrócić uwagę na jedno, że prawie w każdym punkcie art. 1, gdzie nie ma mowy o zamachu lub przemocy, wszędzie jest wezwanie, ostrzeżenie, uprzedzenie, jedynie nie ma tego przy służbie asystencyjnej, wartowniczej lub konwojowej.</u>
  327 + <u xml:id="u-32.5" who="#PBrowinski">Jeżeli chodzi o poprawki wniesione przez p. Sommersteina, to jedna z nich dotyczy wypadku zupełnie szczególnego, tak że w praktyce nieistnienie tego przepisu nie przyniesie nikomu szkody. Przy przymusowym jednorazowym przerzuceniu ludności żydowskiej z Niemiec ani w jednym wypadku funkcjonariusze Państwa Polskiego nie użyli przemocy. Przeciwnie, znamy wypadki konkretne, gdzie zupełnie niezamożna służba kolejowa samorzutnie robiła składki, aby ulżyć ich niedoli. A zatem jeden sporadyczny wypadek nie uprawnia do wysuwania zasady prawnej. Poza tym nie wiemy, czy kiedy w złośliwym celu nie zechce kto nam przerzucać przez granicę ludzi nie krzywdzonych, ale zbrodniarzy. Nie można też uważać, że przepis taki odnośnie do ludności przerzucanej przez granicę będzie koniecznie wywoływał odruchy humanitarne, a nie odruch samoobrony. Zresztą człowiek, który musi przymusowo opuścić dane państwo i znaleźć się na naszym terytorium, nie jest w postawie tego rodzaju, która by stwarzała od razu domniemanie, że należy go traktować jako przestępcę.</u>
  328 + <u xml:id="u-32.6" who="#PBrowinski">Rzecz najważniejsza i zasadnicza, co opuścił p. Putek, a co z punktu widzenia pewnego aplauzu poza tą salą mogłoby istotnie być interesujące, bo mógłby p. Putek ująć to po literacku, a ja chcę to ująć po ludzku. Ustawę tę daje się w ręce ludzi inteligentnych i wyszkolonych w służbie. Policjant strzela niechętnie. Funkcje policjantów pełnią tacy sami ludzie, jak my.</u>
  329 + <u xml:id="u-32.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  330 + <u xml:id="u-32.8" who="#PBrowinski">Nie są to ludzie nastawieni ani przez szkołę policyjną, ani przez służbę, ani przez swoich zwierzchników do krwiożerczych wystąpień. Są to ludzie normalni, mający rodziny i swoje życie indywidualne, mający swe ambicje i aspiracje spędzenia swego życia w sposób jak najszlachetniejszy w służbie Państwa i nie należy imputować, że daje się ustawę w ręce organu ślepego, który bez zastanowienia będzie tymi środkami szafował, bądź w ręce ludzi nieprzygotowanych do wykonywania tej funkcji.</u>
  331 + <u xml:id="u-32.9" who="#PBrowinski">Jeżeli policjant czy strażnik graniczny będzie posługiwał się bronią w myśl zasad zawartych w tej ustawie, to uczyni to niewątpliwie wówczas, jeżeli przymus życiowy do tego go skłoni. Dlatego nie należy tych argumentów wysuwać i tego wszystkiego się obawiać.</u>
  332 + <u xml:id="u-32.10" who="#PBrowinski">Ustawa, jak w motywach zaznaczono, ma jedno znaczenie, a mianowicie ustawa wyjaśnia stany faktyczne, wyjaśnia je wbrew kazuistyce, która pod wpływem starej karnej ustawy rosyjskiej panowała w poprzednich przepisach. Te przepisy muszą być jasne, ale regulatorem tego, żeby w tej jasności nie było nadużyć, jest zawsze sumienie człowieka, jego wyszkolenie i dyscyplina zawodowa.</u>
  333 + <u xml:id="u-32.11" who="#PBrowinski">P. Putek podniósł tutaj zarzut, że istnieje pewna sprzeczność między dwoma projektami. Otóż ta sprzeczność może istnieć z dwóch przyczyn: zupełnie inny charakter i inny zakres ma policja i straż graniczna względnie KOP, a zupełnie inny charakter, bardzo ściśle określony, bardzo sprecyzowany, ma straż więzienna. Jeżeli w ogólnych zasadach w duchu tego drugiego rozporządzenia nie ma tego ducha, który istnieje w nowym polskim kodeksie karnym, to będziemy go uzgadniać wtedy, jak się znajdzie na warsztacie. W tej chwili mamy na warsztacie ten projekt ustawy i musimy go oceniać nie z punktu widzenia projektu, który ma przyjść na stół, ale z punktu widzenia tych ustaw, które istnieją.</u>
  334 + <u xml:id="u-32.12" who="#PBrowinski">Co do zarzutu nieuzgodnienia projektu między Ministerstwem Sprawiedliwości a Ministerstwem Spraw Wewnętrznych, to chyba p. Putek sobie nie wyobraża, ażeby Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wnosiło tego rodzaju projekt, nie porozumiawszy się i nie uzgodniwszy go z Ministerstwem Sprawiedliwości. A zatem to wezwanie, ażebyśmy jeszcze raz to uzgodnienie przeprowadzili, jest wezwaniem zupełnie zbędnym.</u>
  335 + <u xml:id="u-32.13" who="#PBrowinski">Problemem specjalnym tej sprawy jest atakowany tutaj przez Panów art. 7 — nielegalnego przekraczania granicy. Jest to artykuł może najbardziej rygorystyczny w tym prawie, ale rygorystyczny bardzo słusznie. Proszę Panów, mamy bardzo duże granice, nasze granice są bardzo trudne, poza tym nasze granice mają pewne ściśle zneutralizowane pasy bądź przez trudności komunikacyjne, bądź też przez specjalne stanowisko, chociażby Wolnego Miasta Gdańska, które jest czymś pośrednim, bądź przez różne umowy graniczne, wreszcie granice nasze są trudne ze względu na ich stan naturalny, a komplikuje się sytuacja jeszcze tym, że jeżeli chodzi o zdarzenia polityczne ostatnich czasów, zaszły poza naszymi granicami pewne zmiany i przemiany, sytuacja jest w dalszym ciągu płynna i nie jest obojętne, w jaki sposób granica będzie strzeżona. Jeżeli ma być strzeżona należycie, to Rząd i naród będą wymagały od organów strzegących granic należytej ochrony i musimy dać taki instrument, ażeby ta ochrona była należycie wzmocniona. Dlatego ten artykuł jest mocno rygorystyczny. Nie ma obawy, ażeby straż graniczna lub Korpus Ochrony Pogranicza wystrzeliwał jak kaczki ludzi, którzy będą przekraczali granicę w celach niewinnych. Niewątpliwie będą rozmaite ostrzeżenia, ale z niewinnym przekraczaniem musi się skończyć. Z tym sielankowaniem trzeba skończyć, bo tu pod płaszczykiem niewinnego przekraczania granicy mogą się kryć różne zbrodnie. Trzeba skończyć z tym pobłażaniem, że ktoś z głupoty robi rzecz, w której się kryje zbrodnia. Trzeba kres położyć temu. Ludność polska jest na tyle oświecona, że ten stan prawny będzie w stanie zrozumieć. Jeżeli ktoś nie będzie chciał zrozumieć, to należy go nauczyć siłą.</u>
  336 + <u xml:id="u-32.14" who="#PBrowinski">Kończę zatem.</u>
  337 + <u xml:id="u-32.15" who="#PBrowinski">Proszę Wysokiej Izby, ustawa wypływa z ducha nowego, który reprezentujemy. Ten duch nowy opiera się na zasadzie, że kryterium zasadniczym jest dobro publiczne. Głowa i szyja ludzka jest wielką cennością anatomiczną, ale w nowym świecie jest o tyle cennością, o ile to jest głowa społeczna i głowa ze społeczeństwem związana.</u>
  338 + <u xml:id="u-32.16" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  339 + </div>
  340 + <div xml:id="div-33">
  341 + <u xml:id="u-33.0" who="#Marszalek">P. Wiceminister Chełmoński ma głos.</u>
  342 + <u xml:id="u-33.1" who="#Marszalek">Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości p. Chełmoński: Wysoka Izbo! W związku z oświadczeniem p. posła Putka, podającego w wątpliwość zgodność stanowiska Ministerstwa Sprawiedliwości, w sprawie, będącej przedmiotem obrad Wysokiej Izby, ze stanowiskiem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, chciałbym zaznaczyć, że wbrew temu twierdzeniu żadnej rozbieżności nie ma. Ministerstwo Sprawiedliwości stoi także całkowicie na tym stanowisku, że wszystkie środki, które są niezbędne policji dla zapewnienia bezpieczeństwa i dla zapewnienia zyskania posłuchu zarządzeniom władzy, policja musi posiadać.</u>
  343 + <u xml:id="u-33.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  344 + <u xml:id="u-33.3" who="#Marszalek">Te przepisy, które znajdujemy w projektowanej ustawie, są górną granicą uprawnień policji i wykonanie ich, jak to było już podkreślone przez niektórych posłów, jest rzeczą stosowania tej ustawy i w tym kierunku policja uzyska takie instrukcje, ażeby te przepisy nadużywane być nie mogły.</u>
  345 + <u xml:id="u-33.4" who="#Marszalek">Chciałbym także zwrócić uwagę na to, że gdy organa wymiaru sprawiedliwości mają obowiązek i będą ścigały ewentualne nadużycia w zakresie stosowania broni, uprawnienia policji w tym zakresie muszą być takie, żeby odpowiadały one istotnie rzeczywistym, realnym potrzebom życia. Była tu podkreślana różnica pomiędzy przepisami ustawy o użyciu broni przez policję państwową i ustawy o organizacji więziennictwa. Podkreślane było, że tego samego dnia Rada Ministrów przyjęła projekt przepisów o użyciu broni przez policję państwową i jednocześnie znacznie łagodniejsze przepisy w ustawie o organizacji więziennictwa. Jednakże wskazuje to tylko na to, że Rząd z wielką ostrożnością odnosi się do zagadnienia użycia broni i zaprojektował zmiany tylko tam, gdzie jest to niezbędne, gdy zaś ze względu na odmienne warunki, w jakich pracuje straż więzienna, nie ma konieczności zmian, uznał za możliwe pozostawienie dotychczasowych przepisów. Wskazuje to na to, że stanowisko Rządu jest takie, że wszędzie tam, gdzie jak powiedziałem, bezpieczeństwo wymaga użycia broni, to użycie broni musi być z mocy ustawy dopuszczalne, lecz tylko tam. Toteż gdy tej konieczności nie ma, projekt ustawy został tak sformułowany, ażeby nie wychodziła ona poza rzeczywistą konieczność.</u>
  346 + <u xml:id="u-33.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  347 + <u xml:id="u-33.6" who="#Marszalek">Głos ma p. Hankiewicz.</u>
  348 + </div>
  349 + <div xml:id="div-34">
  350 + <u xml:id="u-34.0" who="#PHankiewicz">Wysoki Sejmie! Moi przedmówcy pp. Perfecki, Sommerstein i Putek szczegółowo wykazali i uzasadnili, że ustawa w obecnym brzmieniu musi być jeszcze przedyskutowana, gdyż jest nienależycie przemyślana.</u>
  351 + <u xml:id="u-34.1" who="#PHankiewicz">Nie będę wchodził w szczegóły postanowień projektu ustawy, jednak ze swej strony podniosę tylko dwa zasadnicze braki projektowanej ustawy, które według mojego zdania przekonają Wysoką Izbę o konieczności ponownego przedyskutowania i przerobienia tej ustawy.</u>
  352 + <u xml:id="u-34.2" who="#PHankiewicz">Intencją zasadniczą projektowanej ustawy jest polepszenie stanu prawnego w tym kierunku, ażeby dopomóc do tępienia wzrostu bandytyzmu w kraju, a z drugiej strony dać możność organom bezpieczeństwa użycia w tym celu broni. Granicami projektowanej ustawy powinny być przede wszystkim: interes dobra publicznego, ochrona życia funkcjonariuszy policji państwowej oraz organów ochrony granic Państwa, tudzież ten wytyczny przez ustawę cel — tępienie wzrostu bandytyzmu. Jednakowoż zaprojektowana ustawa przekracza szereg powyższych granic. Przede wszystkim w art. 1 powiedziane jest, że funkcjonariusze policji państwowej oraz organów ochrony granic są uprawnieni do użycia broni bez względu na to, czy są w służbie, czy nie są w służbie. Nie może ustawa dawać organom bezpieczeństwa możności korzystania z broni, jeżeli funkcjonariusze państwowi są w charakterze prywatnym...</u>
  353 + <u xml:id="u-34.3" who="#komentarz">(Głos: Policjanci.)</u>
  354 + <u xml:id="u-34.4" who="#PHankiewicz">Tak, policjanci. Nie można dać posterunkowemu albo funkcjonariuszowi straży granicznej możności korzystania z broni, jeżeli on nie spełnia czynności służbowych.</u>
  355 + <u xml:id="u-34.5" who="#komentarz">(Głos: On zawsze jest policjantem.)</u>
  356 + <u xml:id="u-34.6" who="#PHankiewicz">To jest pierwsza rzecz zasadnicza. Jeżeli chodziłoby o ochronę życia i zdrowia danego funkcjonariusza, to już powszechna ustawa karna daje funkcjonariuszom możność użycia broni w wypadkach, wyraźnie przewidzianych w tej ustawie.</u>
  357 + <u xml:id="u-34.7" who="#PHankiewicz">Dalszym ważnym brakiem według mojego zdania jest, że użycie broni może nastąpić wśród okoliczności, gdzie niewinni ludzie mogliby cierpieć z tego powodu, że dany funkcjonariusz użył broni. Dawne rozporządzenie z 1928 r. miało wyraźne zastrzeżenie, że użycie broni może nastąpić w wypadkach rzeczywistej konieczności, jeżeli zamierzony cel nie da się innymi środkami osiągnąć i o ile przy tym użycie broni nie zagraża bezpośrednim niebezpieczeństwem ludziom postronnym. To są chyba zasadnicze wymogi ustawy. Rozumiemy bardzo dobrze, że ci panowie, którzy mają ciężki obowiązek do wykonania, którzy stoją na straży dobra publicznego, są często narażeni na niebezpieczeństwo utraty życia. To bardzo dobrze rozumiemy. Ale z drugiej strony rozumiemy, że niewinne osoby trzecie, które przypadkowo znajdują się ha tym terenie, gdzie działa dany funkcjonariusz, tym bardziej mogą być narażone na niebezpieczeństwo utraty życia. Kto wykonuje swoje zadania jako funkcjonariusz policji państwowej, to mimowoli już wie z góry, że życie jego jest więcej zagrożone, niż przeciętnego obywatela. Jeżeli uchwalimy ustawę w brzmieniu, zaproponowanym przez komisję, to policjant będzie mógł używać broni wszędzie, gdzie jest zgromadzonych kilkaset osób i nie ponosi żadnej odpowiedzialności.</u>
  358 + <u xml:id="u-34.8" who="#PHankiewicz">Z tych względów zasadniczych, że nie ma ograniczenia w ustawie, że użycie broni może odnosić się tylko do wypadku gdy dany policjant występuje jako pełniący swoje czynności służbowe i w braku ograniczenia, że nie może nastąpić użycie broni w miejscu publicznym, gdzie to użycie broni może spowodować niebezpieczeństwo życia osób postronnych — popieram wniosek p. Perfeckiego o odesłanie projektu ustawy do komisji dla ponownego przedyskutowania.</u>
  359 + </div>
  360 + <div xml:id="div-35">
  361 + <u xml:id="u-35.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt więcej nie jest zapisany.</u>
  362 + <u xml:id="u-35.1" who="#Marszalek">Głos ma jeszcze p. referent.</u>
  363 + </div>
  364 + <div xml:id="div-36">
  365 + <u xml:id="u-36.0" who="#PKolbusz">Wysoka Izbo! Zacznę od odpowiedzi ostatniemu p. posłowi. Dziwne rozróżnienie: policja w służbie i policja nie w służbę. Panie Kolego, w swoim referacie powiedziałem, ile mamy policji. Dla przykładu podam, bo nie mam dokładnych statystycznych danych w tej chwili, że kiedy u nas wypada 1 policjant na około 1.300 osób, to w Niemczech na około 1.000 osób. Pytam się teraz, co ma zrobić policjant, jeżeli nie jest w służbie, nie ma tej podpinki — uważam, że tak Pan to sobie wyobraża — i spotyka mordercę? Policjant jest zawsze w służbie, a niestety mamy ich tak mało. Te argumenty, które Pan przytoczył celem odesłania ustawy do komisji, to są tylko słowa, ale na poparcie wniosku Pan nie przytoczył żadnych argumentów.</u>
  366 + <u xml:id="u-36.1" who="#PKolbusz">Teraz w odpowiedzi p. Sommersteinowi. Mam wrażenie, że to, co poruszyłem w swoim referacie przeciw przyjmowaniu poprawek mniejszości, zupełnie wystarcza. Nie mam najmniejszej obawy, żeby tej ludności, którą Pan ma na myśli, przy przekraczaniu granicy, jeżeli zastosuje się do tego, co obowiązuje policjanta i strażnika ochrony granic przy zatrzymywaniu, groziło użycie broni.</u>
  367 + <u xml:id="u-36.2" who="#PKolbusz">To, co powiedział p. poseł Perfecki, zawiera dużo słów, mało treści. Mam wrażenie, że zagadnienie to poruszył Pan raczej ze względów politycznych. Jak u Panów wygląda bezpieczeństwo, bandytyzm? Ja tu mam mapę, mam te kółka i raczej radziłbym się Panom zająć i zbadać, ile zostało popełnionych morderstw, podpalań i zastanowić się raz jeszcze w tej Wysokiej Izbie, jak temu przeszkodzić.</u>
  368 + <u xml:id="u-36.3" who="#PKolbusz">A jeżeli Panów interesuje, co Wasz naród myśli i jakie ma pretensje, to Panowie powinniście z tego rodzaju listami, jakie później pozwolę sobie przeczytać, przyjść do tej Wysokiej Izby. Te listy przychodzą do p. Premiera z pominięciem zupełnym Was, tak że Wy tylko rozwiązujecie, widzę przy tej ustawie, problemy pod względem politycznym, ale nie rzeczowym.</u>
  369 + <u xml:id="u-36.4" who="#komentarz">(P. Perfecki: Rzeczowe dane przytaczałem.)</u>
  370 + <u xml:id="u-36.5" who="#PKolbusz">W tej chwili Panu przeczytam. Mam oryginalny list do p. Premiera. Nie będę całego odczytywał, bo jest dosyć długi.</u>
  371 + <u xml:id="u-36.6" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
  372 + <u xml:id="u-36.7" who="#PKolbusz">Oświadczam,* że podpisy...</u>
  373 + </div>
  374 + <div xml:id="div-37">
  375 + <u xml:id="u-37.0" who="#Marszalek">Panie Pośle, mam wrażenie, że to nie odnosi się do przedmiotu ustawy o użyciu broni.</u>
  376 + </div>
  377 + <div xml:id="div-38">
  378 + <u xml:id="u-38.0" who="#PKolbusz">Chciałem kawałek, choć jedno zdanie odczytać.</u>
  379 + <u xml:id="u-38.1" who="#PKolbusz">W odpowiedzi p. Putkowi. Kolizja z prawem na straży prawa i porządku. Panie Kolego Putek! Ponieważ Pan podawał niedokładny stan przebiegu obrad w komisji, pozwolę sobie sprostować i uzupełnić to.</u>
  380 + <u xml:id="u-38.2" who="#PKolbusz">Proszę Wysokiej Izby! P. kolega Putek według mego przekonania dał obraz, jak należy demagogicznie podchodzić do ustawy. P. Putek już w komisji zaczął atakować bez podania argumentów przedłożony projekt ustawy i powoływał się między innymi na to, że przykro mówić, że Wysoka Izba przychodzi na gwiazdkę z tego rodzaju ustawą. Pytam się, czy spokojny obywatel boi się tej ustawy, czy będzie wdzięczny, że ta ustawa chroni spokój i porządek? Mam wrażenie, że raczej to drugie.</u>
  381 + <u xml:id="u-38.3" who="#PKolbusz">Nie wytrzymuje absolutnie krytyki to, co nam przytaczał, argumentując, że społeczeństwo jest narażone. Wygląda z przemówienia p. Putka, że policja jest agresywna, a naród zresztą jest bardzo spokojny. Naród jest spokojny, słusznie, ale nie możemy zapominać o tym, że przestępczości mamy mnóstwo. A specjalnie ważny jest punkt ostatni, gdzie mówi się o ochronie granicy. To jest punkt ważny według mego zdania, bo trudno jest odróżnić spokojnego obywatela, który w celach zarobkowych przechodzi granicę, od komunisty czy agenta wywiadu obcego.</u>
  382 + <u xml:id="u-38.4" who="#PKolbusz">Dlatego wypowiadam się przeciw wszelkim poprawkom i proszę o przyjęcie ustawy w brzmieniu rządowym.</u>
  383 + <u xml:id="u-38.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  384 + </div>
  385 + <div xml:id="div-39">
  386 + <u xml:id="u-39.0" who="#Marszalek">Został zgłoszony wniosek formalny o odesłanie projektu z powrotem do Komisji Administracyjno - Samorządowej. Przede wszystkim będziemy głosowali ten wniosek. Kto z Panów Posłów jest za odesłaniem projektu z powrotem do Komisja Administracyjno-Samorządowej, zechce wstać. Stoi mniejszość, wniosek ten upadł.</u>
  387 + <u xml:id="u-39.1" who="#Marszalek">Przechodzimy do głosowania nad projektem ustawy.</u>
  388 + <u xml:id="u-39.2" who="#Marszalek">Do projektu ustawy są zgłoszone dwa wnioski mniejszości, zaczniemy wobec tego od głosowania wniosków mniejszości. Są to wnioski do art. 1, ażeby punktowi 6 nadać brzmienie: — „6) dla udaremnienia ucieczki osoby aresztowanej lub przytrzymanej, co do której funkcjonariusz ma podejrzenie że jest niebezpiecznym przestępcą,” oraz ażeby punktowi 7 nadać brzmienie: — „7) dla udaremnienia nielegalnego przekroczenia granicy Państwa, wyjąwszy wypadek przymusowego przerzucenia przez granicę Państwa;”. Kto jest za wnioskami mniejszości, zechce wstać. Stoi mniejszość. Wobec tego wnioski te upadły.</u>
  389 + <u xml:id="u-39.3" who="#Marszalek">Do pozostałych artykułów projektu ustawy nie ma żadnych poprawek, wobec tego przystępujemy do głosowania nad całością projektu ustawy. Kto jest za całością projektu ustawy w brzmieniu komisyjnym, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że projekt ustawy został w drugim czytaniu przyjęty.</u>
  390 + <u xml:id="u-39.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Sejm przyjął projekt ustawy.</u>
  391 + <u xml:id="u-39.5" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 12 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Administracyjno- Samorządowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o państwowej służbie cywilnej (druki nr 29 i 50).</u>
  392 + <u xml:id="u-39.6" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca p. Wójcik.</u>
  393 + </div>
  394 + <div xml:id="div-40">
  395 + <u xml:id="u-40.0" who="#PWojcik">Na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 17 lutego 1922 r. Rada Ministrów rozporządzeniem z dnia 19 grudnia 1933 r. ustaliła między innymi tabelę stanowisk dla urzędników administracji wojskowej. Życie wykazało, że uregulowanie sprawy w powyższy sposób jest niepraktyczne, a stosowanie tej tabeli obecnie nie odpowiada potrzebom wojska. Stały postęp w zdobyczach wiedzy wojskowej wymaga stałych zmian w administracji wojskowej i pomimo rozpiętości tabeli stanowisk w Ministerstwie Spraw Wojskowych nie odpowiada ona potrzebom organizacyjnym wojska. Tabela stanowisk służbowych, ogłoszona w Dzienniku Ustaw, jest dostępna dla wszystkich, co dekonspiruje pracę. Projekt rządowy o zmianie ustawy o państwowej służbie cywilnej nie ma na celu uchylania się od kontroli, lecz lepszą organizację pracy w Ministerstwie Spraw Wojskowych i większą swobodę dla Ministra Spraw Wojskowych w polityce personalnej administracji wojskowej, co niewątpliwie będzie korzystne dla sprawy.</u>
  396 + <u xml:id="u-40.1" who="#PWojcik">Komisja Administracyjno - Samorządowa, uznając za słuszne i celowe przekazanie ustalania stanowisk urzędniczych w administracji wojskowej kompetencji Ministra Spraw Wojskowych, projekt rządowy uchwaliła bez zmian.</u>
  397 + <u xml:id="u-40.2" who="#PWojcik">Stawiam więc wniosek i proszę Wysoki Sejm o uchwalenie przedłożenia rządowego w brzmieniu uchwalonym przez komisję.</u>
  398 + <u xml:id="u-40.3" who="#PWojcik">Marszałek: Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania. Kto z Panów Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Projekt ustawy został przyjęty w drugim czytaniu.</u>
  399 + <u xml:id="u-40.4" who="#PWojcik">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że projekt ustawy został przyjęty.</u>
  400 + <u xml:id="u-40.5" who="#PWojcik">Przechodzimy do punktu 13 porządku dziennego, który przewiduje wybór Prezesa Sądu Marszałkowskiego, wiceprezesów oraz rzecznika dyscyplinarnego i jego zastępcy.</u>
  401 + <u xml:id="u-40.6" who="#PWojcik">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie artykułów regulaminu, odnoszących się do Sądu Marszałkowskiego.</u>
  402 + </div>
  403 + <div xml:id="div-41">
  404 + <u xml:id="u-41.0" who="#SekretarzpOrlanski">(czyta): — „Art. 99. Sąd</u>
  405 + <u xml:id="u-41.1" who="#SekretarzpOrlanski">Marszałkowski powołany jest do orzekania w sprawach o czyny, nie licujące z honorem i godnością posła.</u>
  406 + <u xml:id="u-41.2" who="#SekretarzpOrlanski">Art. 100. Sąd Marszałkowski składa się z Prezesa i wiceprezesów, wybranych przez Sejm, oraz z sędziów, powołanych przez strony spośród posłów.</u>
  407 + <u xml:id="u-41.3" who="#SekretarzpOrlanski">Art. 101. Sejm wybierze rzecznika Sądu Marszałkowskiego i jego zastępcę.</u>
  408 + <u xml:id="u-41.4" who="#SekretarzpOrlanski">Rzecznik Sądu Marszałkowskiego, gdy sprawa będzie tego wymagać, przeprowadzi wstępne dochodzenie i wystąpi przed Sądem Marszałkowskim w charakterze oskarżyciela; w tym ostatnim przypadku służyć mu będą prawa strony.</u>
  409 + <u xml:id="u-41.5" who="#SekretarzpOrlanski">Poseł, którego zarzut dotyczy, może powołać obrońcę spośród posłów.</u>
  410 + <u xml:id="u-41.6" who="#SekretarzpOrlanski">Art. 102. Prezesa, wiceprezesów i rzecznika Sądu Marszałkowskiego — Sejm wybiera w sposób, określony dla wyboru wicemarszałków.”</u>
  411 + </div>
  412 + <div xml:id="div-42">
  413 + <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do wyboru. Ze swej strony zgłaszam na Prezesa Sądu Marszałkowskiego kandydaturę p. Sowińskiego.</u>
  414 + <u xml:id="u-42.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  415 + <u xml:id="u-42.2" who="#Marszalek">Czy są jakieś inne kandydatury? Nie ma innych kandydatur. Wybór p. Sowińskiego na Prezesa Sądu Marszałkowskiego uważam za dokonany. Czy p. Sowiński wybór przyjmuje?</u>
  416 + </div>
  417 + <div xml:id="div-43">
  418 + <u xml:id="u-43.0" who="#PSowinski">Przyjmuję.</u>
  419 + <u xml:id="u-43.1" who="#PSowinski">Marszałek: Przystępujemy do wyboru wiceprezesów Sądu Marszałkowskiego. Proponuję ustaleniu liczby wiceprezesów na 3. Czy są jakieś inne porpozycje? Nie słyszę innych propozycji, wobec tego uważam moją za przyjętą. Proponuję na wiceprezesów pp. posłów: Derynga, Stahla i Wagnera. Czy są jakieś inne kandydatury? Nie ma innych kandydatur. Uważam, że ci trzej wymienieni kandydaci są wybrani na wiceprezesów Sądu Marszałkowskiego.</u>
  420 + <u xml:id="u-43.2" who="#PSowinski">Zapytuję Pana Posła Derynga, czy przyjmują wybór?</u>
  421 + <u xml:id="u-43.3" who="#komentarz">(Nieobecny.)</u>
  422 + <u xml:id="u-43.4" who="#PSowinski">Zapytuję Pana Posła Stahla, czy przyjmuje wybór? (Nieobecny.)* P. Wagner też nieobecny. Zapytam ich na następnym posiedzeniu.</u>
  423 + <u xml:id="u-43.5" who="#PSowinski">Przystępujemy teraz do wyboru rzecznika i jego zastępcy. Na rzecznika proponuję p. Döllingera. Czy są jakieś inne kandydatury? Nie ma. W takim razie uważam wybór za dokonany. Zapytuję Pana Posła Döllingera, czy wybór przyjmuje?</u>
  424 + </div>
  425 + <div xml:id="div-44">
  426 + <u xml:id="u-44.0" who="#PDollinger">Przyjmuję.</u>
  427 + </div>
  428 + <div xml:id="div-45">
  429 + <u xml:id="u-45.0" who="#Marszalek">Na zastępcę proponuję p. Żenczykowskiego. Czy są jakieś inne kandydatury? Nie ma. W takim razie uważam wybór za dokonany. Zapytuję Pana Posła Żenczykowskiego, czy wybór przyjmuje?</u>
  430 + </div>
  431 + <div xml:id="div-46">
  432 + <u xml:id="u-46.0" who="#PZenczykowski">Przyjmuję.</u>
  433 + </div>
  434 + <div xml:id="div-47">
  435 + <u xml:id="u-47.0" who="#Marszalek">W ten sposób Sąd Marszałkowski został wybrany.</u>
  436 + <u xml:id="u-47.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do zamknięcia posiedzenia wobec tego, że porządek dzienny został wyczerpany.</u>
  437 + <u xml:id="u-47.2" who="#Marszalek">Przed zamknięciem muszę zakomunikować Izbie, że od p. posła Stefana Nawróckiego otrzymałem pismo, odwołujące interpelację wniesioną przez niego w dniu 9 grudnia r. b. do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie — „zakazu Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego, wydanego gimnazjum państwowemu z ukraińskim (ruskim) językiem nauczania w Przemyślu na branie udziału w 50-letnim jubileuszu, urządzonym staraniem byłych uczniów tegoż gimnazjum w dniu 7 grudnia r. b.” — którą dziś przyjąłem do laski marszałkowskiej.</u>
  438 + <u xml:id="u-47.3" who="#Marszalek">Wobec powyższego interpelacji tej nie nadam dalszego biegu urzędowego.</u>
  439 + <u xml:id="u-47.4" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie wniosków.</u>
  440 + </div>
  441 + <div xml:id="div-48">
  442 + <u xml:id="u-48.0" who="#SekretarzpOrlanski">Wniosek p. Jóźwiaka w sprawie ochrony przymiotnika — „polski”.</u>
  443 + <u xml:id="u-48.1" who="#SekretarzpOrlanski">Następnie został zgłoszony wniosek p. Rączkowskiego w sprawie zmiany rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. o konwersji i uporządkowaniu długów rolniczych.</u>
  444 + </div>
  445 + <div xml:id="div-49">
  446 + <u xml:id="u-49.0" who="#Marszalek">Te dwa wnioski przyjmuję do laski marszałkowskiej.</u>
  447 + <u xml:id="u-49.1" who="#Marszalek">Proszę o odczytanie interpelacyj.</u>
  448 + <u xml:id="u-49.2" who="#Marszalek">Sekretarz p. Orlański: Zgłoszone zostały następujące interpelacje (czyta):*</u>
  449 + <u xml:id="u-49.3" who="#Marszalek">Interpelacja p. Skwarczyńskiego i 116 innych posłów do p. Prezesa Rady Ministrów w sprawie środków, zmierzających do podjęcia i przeprowadzenia masowej emigracji żydowskiej w celu radykalnego zmniejszenia ilości Żydów w Polsce.</u>
  450 + <u xml:id="u-49.4" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
  451 + <u xml:id="u-49.5" who="#Marszalek">Interpelacja p. Tarnowskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie zajść w gromadach Isaje, Borynia i Turze po w. Turka nad Stryjem w m. listopadzie 1938 r.</u>
  452 + <u xml:id="u-49.6" who="#Marszalek">Interpelacja p. Tarnawskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie obrazy godności osobistej ks. Iwana Krysy, proboszcza w Isajach pow. Turka nad Stryjem przez kapitana oddziału KOP-u.</u>
  453 + <u xml:id="u-49.7" who="#Marszalek">Interpelacja p. Wagnera i 30 innych posłów do p. Prezesa Rady Ministrów i Ministra Spraw Wewnętrznych gen. Felicjana Sławoja Składkowskiego w sprawie bezpieczeństwa ludności polskiej w okręgu wyborczym nr 72, t. j. w powiatach lwowskim, gródeckim i mościckim.</u>
  454 + <u xml:id="u-49.8" who="#Marszalek">Interpelacja p. Putka do p. Prezesa Rady Ministrów w sprawie zmiany podziału administracyjnego Państwa przez utworzenie województwa śląsko — krakowskiego.</u>
  455 + <u xml:id="u-49.9" who="#Marszalek">Interpelacja p. Putka do p. Ministra Opieki Społecznej w sprawie wstrzymania przez czechosłowackie kasy brackie wypłaty zaopatrzeń dla polskich obywateli.</u>
  456 + <u xml:id="u-49.10" who="#Marszalek">Interpelacja pp. Putka i Wawrzkowicza do p. Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych w sprawie nowelizacji prawa łowieckiego.</u>
  457 + <u xml:id="u-49.11" who="#Marszalek">Interpelacje te przyjmuję do laski marszałkowskiej, pozostałe interpelacje odkładam do następnego posiedzenia.</u>
  458 + <u xml:id="u-49.12" who="#Marszalek">O terminie i porządku następnego posiedzenia otrzymają Panowie Posłowie zawiadomienia na piśmie.</u>
  459 + <u xml:id="u-49.13" who="#Marszalek">Życzę Panom przyjemnych Świąt i zamykam posiedzenie.</u>
  460 + <u xml:id="u-49.14" who="#komentarz">(Głosy: Nawzajem. Oklaski.)</u>
  461 + <u xml:id="u-49.15" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 13 min. 40.)</u>
  462 + </div>
  463 + </body>
  464 + </text>
  465 + </TEI>
  466 +</teiCorpus>
... ...