Add 1935-1938 period. (22fefb6a) | Commits | PPC / ppc

Browse Code »

Commit 22fefb6ab06ec3b666cfedbdd88ce49e63f0b280

Authored by Bartłomiej Nitoń 4 years ago

1 parent ca420a4c

master

Add 1935-1938 period.

Inline Side-by-side

Showing 204 changed files with 63801 additions and 0 deletions

Too many changes to show.
Reload with full diff Plain diff Email patch

To preserve performance only 11 of 204 files are displayed.

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193538-sjm-ppxxx-00001-01">
	3	+ <fileDesc>
	4	+ <titleStmt>
	5	+ <title>1 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	6	+ </titleStmt>
	7	+ <publicationStmt>
	8	+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
	9	+ </publicationStmt>
	10	+ <sourceDesc>
	11	+ <bibl>
	12	+ <title>1 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	13	+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
	14	+ <note type="system">II RP</note>
	15	+ <note type="house">Sejm</note>
	16	+ <note type="termNo">4</note>
	17	+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
	18	+ <note type="sessionNo">1</note>
	19	+ <note type="dayNo">1</note>
	20	+ <date>1935-10-04 i 05</date>
	21	+ </bibl>
	22	+ </sourceDesc>
	23	+ </fileDesc>
	24	+ <profileDesc>
	25	+ <particDesc>
	26	+ <person xml:id="CiezkadolaNaroduujarzmionegokrwawaofiarakilkupokolenzaplacicmusialaPolskazazlaorganizacjePanstwazazleprawazawybujalaswawolezabrakpowagiwladzdawnejRzeczypospolitej" role="speaker">
	27	+ <persName>„Ciężką dolą Narodu ujarzmionego, krwawą ofiarą kilku pokoleń zapłacić musiała Polska za złą organizację Państwa, za złe prawa, za wybujałą swawolę, za brak powagi władz dawnej Rzeczypospolitej.</persName>
	28	+ </person>
	29	+ <person xml:id="KadencjaIVSesjanadzwyczajna" role="speaker">
	30	+ <persName>Kadencja IV. Sesja nadzwyczajna.</persName>
	31	+ </person>
	32	+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
	33	+ <persName>Komentarz</persName>
	34	+ </person>
	35	+ <person xml:id="LoszrzadzilzewgodzinemrokunajciezszegoWielkiCzlowiekwdziejachPolskiNajwiekszygenjuszemswejmyslitrudemcalegozyciaopromienilnaszepokolenie" role="speaker">
	36	+ <persName>Los zrządził, że w godzinę mroku najcięższego Wielki Człowiek — w dziejach Polski Największy—genjuszem swej myśli, trudem całego życia opromienił nasze pokolenie.</persName>
	37	+ </person>
	38	+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
	39	+ <persName>Marszałek</persName>
	40	+ </person>
	41	+ <person xml:id="Ministrowie" role="speaker">
	42	+ <persName>Ministrowie</persName>
	43	+ </person>
	44	+ <person xml:id="MyslaprzewodniaostatnichJegolatbylobysileirozwojPanstwanapowadzeimocydobrychprawugruntowac" role="speaker">
	45	+ <persName>Myślą przewodnią ostatnich Jego lat było, by siłę i rozwój Państwa na powadze i mocy dobrych praw ugruntować.</persName>
	46	+ </person>
	47	+ <person xml:id="NaprawaustrojuktorejsiedomagalzostaladokonanaWinnaonazabezpieczycPolskeprzedpowrotemnieszczesnychupiorowprzeszlosciktoreJadoupadkudoprowadzily" role="speaker">
	48	+ <persName>Naprawa ustroju, której się domagał, została dokonana. Winna ona zabezpieczyć Polskę przed powrotem nieszczęsnych upiorów przeszłości, które Ją do upadku doprowadziły.</persName>
	49	+ </person>
	50	+ <person xml:id="NowaKonstytucjapowagaprawzasadniczychwprowadzawzyciePanstwastaloscisiledzialaniajegoorganowustalaroleizadaniakazdegoznichokreslagraniceichobowiazkowiuprawnienNaczelnemichzadaniemjestsluzenieRzeczypospolitej" role="speaker">
	51	+ <persName>No wa Konstytucja powagą praw zasadniczych wprowadza w życie Państwa stałość i siłę działania jego organów, ustala rolę i zadania każdego z nich, określa granicę ich obowiązków i uprawnień. Naczelnem ich zadaniem jest służenie Rzeczypospolitej.</persName>
	52	+ </person>
	53	+ <person xml:id="Oredzie" role="speaker">
	54	+ <persName>Orędzie</persName>
	55	+ </person>
	56	+ <person xml:id="P" role="speaker">
	57	+ <persName>P.</persName>
	58	+ </person>
	59	+ <person xml:id="PAugustyniak" role="speaker">
	60	+ <persName>P. Augustyniak</persName>
	61	+ </person>
	62	+ <person xml:id="PBakon" role="speaker">
	63	+ <persName>P. Bakon</persName>
	64	+ </person>
	65	+ <person xml:id="PBaran" role="speaker">
	66	+ <persName>P. Baran</persName>
	67	+ </person>
	68	+ <person xml:id="PBartczak" role="speaker">
	69	+ <persName>P. Bartczak</persName>
	70	+ </person>
	71	+ <person xml:id="PBilak" role="speaker">
	72	+ <persName>P. Bilak</persName>
	73	+ </person>
	74	+ <person xml:id="PBodziony" role="speaker">
	75	+ <persName>P. Bodziony</persName>
	76	+ </person>
	77	+ <person xml:id="PBogusz" role="speaker">
	78	+ <persName>P. Bogusz</persName>
	79	+ </person>
	80	+ <person xml:id="PBoluch" role="speaker">
	81	+ <persName>P. Boluch</persName>
	82	+ </person>
	83	+ <person xml:id="PBura" role="speaker">
	84	+ <persName>P. Bura</persName>
	85	+ </person>
	86	+ <person xml:id="PByczynski" role="speaker">
	87	+ <persName>P. Byczyński</persName>
	88	+ </person>
	89	+ <person xml:id="PByrka" role="speaker">
	90	+ <persName>P. Byrka</persName>
	91	+ </person>
	92	+ <person xml:id="PCar" role="speaker">
	93	+ <persName>P. Car</persName>
	94	+ </person>
	95	+ <person xml:id="PCelewicz" role="speaker">
	96	+ <persName>P. Celewicz</persName>
	97	+ </person>
	98	+ <person xml:id="PChelmicki" role="speaker">
	99	+ <persName>P. Chełmicki</persName>
	100	+ </person>
	101	+ <person xml:id="PChoinskiDzieduszycki" role="speaker">
	102	+ <persName>P. Choiński-Dzieduszycki</persName>
	103	+ </person>
	104	+ <person xml:id="PChojnacki" role="speaker">
	105	+ <persName>P. Chojnacki</persName>
	106	+ </person>
	107	+ <person xml:id="PChyb" role="speaker">
	108	+ <persName>P. Chyb</persName>
	109	+ </person>
	110	+ <person xml:id="PCzapski" role="speaker">
	111	+ <persName>P. Czapski</persName>
	112	+ </person>
	113	+ <person xml:id="PDanowski" role="speaker">
	114	+ <persName>P. Danowski</persName>
	115	+ </person>
	116	+ <person xml:id="PDabrowski" role="speaker">
	117	+ <persName>P. Dąbrowski</persName>
	118	+ </person>
	119	+ <person xml:id="PdeThun" role="speaker">
	120	+ <persName>P. de Thun</persName>
	121	+ </person>
	122	+ <person xml:id="PDehnel" role="speaker">
	123	+ <persName>P. Dehnel</persName>
	124	+ </person>
	125	+ <person xml:id="PDebicki" role="speaker">
	126	+ <persName>P. Dębicki</persName>
	127	+ </person>
	128	+ <person xml:id="PDlugosz" role="speaker">
	129	+ <persName>P. Długosz</persName>
	130	+ </person>
	131	+ <person xml:id="PDonimirski" role="speaker">
	132	+ <persName>P. Donimirski</persName>
	133	+ </person>
	134	+ <person xml:id="PDostych" role="speaker">
	135	+ <persName>P. Dostych</persName>
	136	+ </person>
	137	+ <person xml:id="PDratwa" role="speaker">
	138	+ <persName>P. Dratwa</persName>
	139	+ </person>
	140	+ <person xml:id="PDrozdGierymski" role="speaker">
	141	+ <persName>P. Drozd-Gierymski</persName>
	142	+ </person>
	143	+ <person xml:id="PDublasiewicz" role="speaker">
	144	+ <persName>P. Dublasiewicz</persName>
	145	+ </person>
	146	+ <person xml:id="PDuch" role="speaker">
	147	+ <persName>P. Duch</persName>
	148	+ </person>
	149	+ <person xml:id="PDudzinski" role="speaker">
	150	+ <persName>P. Dudziński</persName>
	151	+ </person>
	152	+ <person xml:id="PEkert" role="speaker">
	153	+ <persName>P. Ekert</persName>
	154	+ </person>
	155	+ <person xml:id="PFormela" role="speaker">
	156	+ <persName>P. Formela</persName>
	157	+ </person>
	158	+ <person xml:id="PFreyman" role="speaker">
	159	+ <persName>P. Freyman</persName>
	160	+ </person>
	161	+ <person xml:id="PGardecki" role="speaker">
	162	+ <persName>P. Gardecki</persName>
	163	+ </person>
	164	+ <person xml:id="PGauza" role="speaker">
	165	+ <persName>P. Gauza</persName>
	166	+ </person>
	167	+ <person xml:id="PGdula" role="speaker">
	168	+ <persName>P. Gdula</persName>
	169	+ </person>
	170	+ <person xml:id="PGladysz" role="speaker">
	171	+ <persName>P. Gładysz</persName>
	172	+ </person>
	173	+ <person xml:id="PGlowacki" role="speaker">
	174	+ <persName>P. Głowacki</persName>
	175	+ </person>
	176	+ <person xml:id="PGorczyca" role="speaker">
	177	+ <persName>P. Gorczyca</persName>
	178	+ </person>
	179	+ <person xml:id="PGortat" role="speaker">
	180	+ <persName>P. Gortat</persName>
	181	+ </person>
	182	+ <person xml:id="PGretkiewicz" role="speaker">
	183	+ <persName>P. Grętkiewicz</persName>
	184	+ </person>
	185	+ <person xml:id="PGromada" role="speaker">
	186	+ <persName>P. Gromada</persName>
	187	+ </person>
	188	+ <person xml:id="PHermanowicz" role="speaker">
	189	+ <persName>P. Hermanowicz</persName>
	190	+ </person>
	191	+ <person xml:id="PHoffman" role="speaker">
	192	+ <persName>P. Hoffman</persName>
	193	+ </person>
	194	+ <person xml:id="PHolynski" role="speaker">
	195	+ <persName>P. Hołyński</persName>
	196	+ </person>
	197	+ <person xml:id="PHoppe" role="speaker">
	198	+ <persName>P. Hoppe</persName>
	199	+ </person>
	200	+ <person xml:id="PHyla" role="speaker">
	201	+ <persName>P. Hyla</persName>
	202	+ </person>
	203	+ <person xml:id="PInglot" role="speaker">
	204	+ <persName>P. Inglot</persName>
	205	+ </person>
	206	+ <person xml:id="PJablonski" role="speaker">
	207	+ <persName>P. Jabłoński</persName>
	208	+ </person>
	209	+ <person xml:id="PJasinski" role="speaker">
	210	+ <persName>P. Jasiński</persName>
	211	+ </person>
	212	+ <person xml:id="PJedynak" role="speaker">
	213	+ <persName>P. Jedynak</persName>
	214	+ </person>
	215	+ <person xml:id="PJozanis" role="speaker">
	216	+ <persName>P. Jozanis</persName>
	217	+ </person>
	218	+ <person xml:id="PJurkowski" role="speaker">
	219	+ <persName>P. Jurkowski</persName>
	220	+ </person>
	221	+ <person xml:id="PKaczkowski" role="speaker">
	222	+ <persName>P. Kaczkowski</persName>
	223	+ </person>
	224	+ <person xml:id="PKaczorowski" role="speaker">
	225	+ <persName>P. Kaczorowski</persName>
	226	+ </person>
	227	+ <person xml:id="PKaminskiJozef" role="speaker">
	228	+ <persName>P. Kamiński Józef</persName>
	229	+ </person>
	230	+ <person xml:id="PKaminskiWladyslaw" role="speaker">
	231	+ <persName>P. Kamiński Władysław</persName>
	232	+ </person>
	233	+ <person xml:id="PKarsnicki" role="speaker">
	234	+ <persName>P. Karśnicki</persName>
	235	+ </person>
	236	+ <person xml:id="PKasprzykowski" role="speaker">
	237	+ <persName>P. Kasprzykowski</persName>
	238	+ </person>
	239	+ <person xml:id="PKociuba" role="speaker">
	240	+ <persName>P. Kociuba</persName>
	241	+ </person>
	242	+ <person xml:id="PKoj" role="speaker">
	243	+ <persName>P. Koj</persName>
	244	+ </person>
	245	+ <person xml:id="PKolbusz" role="speaker">
	246	+ <persName>P. Kolbusz</persName>
	247	+ </person>
	248	+ <person xml:id="PKondysar" role="speaker">
	249	+ <persName>P. Kondysar</persName>
	250	+ </person>
	251	+ <person xml:id="PKopec" role="speaker">
	252	+ <persName>P. Kopeć</persName>
	253	+ </person>
	254	+ <person xml:id="PKozicki" role="speaker">
	255	+ <persName>P. Kozicki</persName>
	256	+ </person>
	257	+ <person xml:id="PKozlowski" role="speaker">
	258	+ <persName>P. Kozłowski</persName>
	259	+ </person>
	260	+ <person xml:id="PKozubski" role="speaker">
	261	+ <persName>P. Kozubski</persName>
	262	+ </person>
	263	+ <person xml:id="PKrawczynski" role="speaker">
	264	+ <persName>P. Krawczyński</persName>
	265	+ </person>
	266	+ <person xml:id="PKrukowski" role="speaker">
	267	+ <persName>P. Krukowski</persName>
	268	+ </person>
	269	+ <person xml:id="PKrupa" role="speaker">
	270	+ <persName>P. Krupa</persName>
	271	+ </person>
	272	+ <person xml:id="PKrzeczunowicz" role="speaker">
	273	+ <persName>P. Krzeczunowicz</persName>
	274	+ </person>
	275	+ <person xml:id="PKrzywoszynski" role="speaker">
	276	+ <persName>P. Krzywoszyński</persName>
	277	+ </person>
	278	+ <person xml:id="PksDownar" role="speaker">
	279	+ <persName>P. ks. Downar</persName>
	280	+ </person>
	281	+ <person xml:id="PksLubelski" role="speaker">
	282	+ <persName>P. ks. Lubelski</persName>
	283	+ </person>
	284	+ <person xml:id="PksWolkow" role="speaker">
	285	+ <persName>P. ks. Wołkow</persName>
	286	+ </person>
	287	+ <person xml:id="PKuczynski" role="speaker">
	288	+ <persName>P. Kuczyński</persName>
	289	+ </person>
	290	+ <person xml:id="PKuklinski" role="speaker">
	291	+ <persName>P. Kukliński</persName>
	292	+ </person>
	293	+ <person xml:id="PLibiszowski" role="speaker">
	294	+ <persName>P. Libiszowski</persName>
	295	+ </person>
	296	+ <person xml:id="PLigon" role="speaker">
	297	+ <persName>P. Ligoń</persName>
	298	+ </person>
	299	+ <person xml:id="PLazarski" role="speaker">
	300	+ <persName>P. Łazarski</persName>
	301	+ </person>
	302	+ <person xml:id="PLobodzinski" role="speaker">
	303	+ <persName>P. Łobodziński</persName>
	304	+ </person>
	305	+ <person xml:id="PMadeyski" role="speaker">
	306	+ <persName>P. Madeyski</persName>
	307	+ </person>
	308	+ <person xml:id="PMaleszewski" role="speaker">
	309	+ <persName>P. Maleszewski</persName>
	310	+ </person>
	311	+ <person xml:id="PMarchlewski" role="speaker">
	312	+ <persName>P. Marchlewski</persName>
	313	+ </person>
	314	+ <person xml:id="PMartynowski" role="speaker">
	315	+ <persName>P. Martynowski</persName>
	316	+ </person>
	317	+ <person xml:id="PMatusiak" role="speaker">
	318	+ <persName>P. Matusiak</persName>
	319	+ </person>
	320	+ <person xml:id="PMichalski" role="speaker">
	321	+ <persName>P. Michalski</persName>
	322	+ </person>
	323	+ <person xml:id="PMichalowski" role="speaker">
	324	+ <persName>P. Michałowski</persName>
	325	+ </person>
	326	+ <person xml:id="PMiedzinski" role="speaker">
	327	+ <persName>P. Miedziński</persName>
	328	+ </person>
	329	+ <person xml:id="PMincberg" role="speaker">
	330	+ <persName>P. Mincberg</persName>
	331	+ </person>
	332	+ <person xml:id="PMinisterKoscialkowskiZyndramMarjan" role="speaker">
	333	+ <persName>P. Minister Kościałkowski Zyndram Marjan</persName>
	334	+ </person>
	335	+ <person xml:id="PMinisterPaciorkowski" role="speaker">
	336	+ <persName>P. Minister Paciorkowski</persName>
	337	+ </person>
	338	+ <person xml:id="PMorawski" role="speaker">
	339	+ <persName>P. Morawski</persName>
	340	+ </person>
	341	+ <person xml:id="PMudryj" role="speaker">
	342	+ <persName>P. Mudryj</persName>
	343	+ </person>
	344	+ <person xml:id="PMyslinski" role="speaker">
	345	+ <persName>P. Myśliński</persName>
	346	+ </person>
	347	+ <person xml:id="PNowak" role="speaker">
	348	+ <persName>P. Nowak</persName>
	349	+ </person>
	350	+ <person xml:id="PNowicki" role="speaker">
	351	+ <persName>P. Nowicki</persName>
	352	+ </person>
	353	+ <person xml:id="POkocimskiGotz" role="speaker">
	354	+ <persName>P. Okocimski-Gótz</persName>
	355	+ </person>
	356	+ <person xml:id="POlewinski" role="speaker">
	357	+ <persName>P. Olewiński</persName>
	358	+ </person>
	359	+ <person xml:id="POlszewski" role="speaker">
	360	+ <persName>P. Olszewski</persName>
	361	+ </person>
	362	+ <person xml:id="POsinski" role="speaker">
	363	+ <persName>P. Osiński</persName>
	364	+ </person>
	365	+ <person xml:id="POstafin" role="speaker">
	366	+ <persName>P. Ostafin</persName>
	367	+ </person>
	368	+ <person xml:id="PPacholczyk" role="speaker">
	369	+ <persName>P. Pacholczyk</persName>
	370	+ </person>
	371	+ <person xml:id="PPelczynska" role="speaker">
	372	+ <persName>P. Pełczyńska</persName>
	373	+ </person>
	374	+ <person xml:id="PPelenski" role="speaker">
	375	+ <persName>P. Pełeński</persName>
	376	+ </person>
	377	+ <person xml:id="PPerfecki" role="speaker">
	378	+ <persName>P. Perfecki</persName>
	379	+ </person>
	380	+ <person xml:id="PPewny" role="speaker">
	381	+ <persName>P. Pewny</persName>
	382	+ </person>
	383	+ <person xml:id="PPiechoczek" role="speaker">
	384	+ <persName>P. Piechoczek</persName>
	385	+ </person>
	386	+ <person xml:id="PPietrzak" role="speaker">
	387	+ <persName>P. Pietrzak</persName>
	388	+ </person>
	389	+ <person xml:id="PPochmarski" role="speaker">
	390	+ <persName>P. Pochmarski</persName>
	391	+ </person>
	392	+ <person xml:id="PPodoski" role="speaker">
	393	+ <persName>P. Podoski</persName>
	394	+ </person>
	395	+ <person xml:id="PPomianowski" role="speaker">
	396	+ <persName>P. Pomianowski</persName>
	397	+ </person>
	398	+ <person xml:id="PPrystorowa" role="speaker">
	399	+ <persName>P. Prystorowa</persName>
	400	+ </person>
	401	+ <person xml:id="PPrzykling" role="speaker">
	402	+ <persName>P. Przykling</persName>
	403	+ </person>
	404	+ <person xml:id="PPulawski" role="speaker">
	405	+ <persName>P. Puławski</persName>
	406	+ </person>
	407	+ <person xml:id="PPyz" role="speaker">
	408	+ <persName>P. Pyz</persName>
	409	+ </person>
	410	+ <person xml:id="PRopelewski" role="speaker">
	411	+ <persName>P. Ropelewski</persName>
	412	+ </person>
	413	+ <person xml:id="PRubinsztejn" role="speaker">
	414	+ <persName>P. Rubinsztejn</persName>
	415	+ </person>
	416	+ <person xml:id="PSapieha" role="speaker">
	417	+ <persName>P. Sapieha</persName>
	418	+ </person>
	419	+ <person xml:id="PSarnecki" role="speaker">
	420	+ <persName>P. Sarnecki</persName>
	421	+ </person>
	422	+ <person xml:id="PSchaetzel" role="speaker">
	423	+ <persName>P. Schaetzel</persName>
	424	+ </person>
	425	+ <person xml:id="PSikorski" role="speaker">
	426	+ <persName>P. Sikorski</persName>
	427	+ </person>
	428	+ <person xml:id="PSioda" role="speaker">
	429	+ <persName>P. Sioda</persName>
	430	+ </person>
	431	+ <person xml:id="PSkrypnyk" role="speaker">
	432	+ <persName>P. Skrypnyk</persName>
	433	+ </person>
	434	+ <person xml:id="PSmoczkiewicz" role="speaker">
	435	+ <persName>P. Smoczkiewicz</persName>
	436	+ </person>
	437	+ <person xml:id="PSnopczynski" role="speaker">
	438	+ <persName>P. Snopczyński</persName>
	439	+ </person>
	440	+ <person xml:id="PSobczyk" role="speaker">
	441	+ <persName>P. Sobczyk</persName>
	442	+ </person>
	443	+ <person xml:id="PSommerstein" role="speaker">
	444	+ <persName>P. Sommerstein</persName>
	445	+ </person>
	446	+ <person xml:id="PSosinski" role="speaker">
	447	+ <persName>P. Sosiński</persName>
	448	+ </person>
	449	+ <person xml:id="PSowinski" role="speaker">
	450	+ <persName>P. Sowiński</persName>
	451	+ </person>
	452	+ <person xml:id="PStarzak" role="speaker">
	453	+ <persName>P. Starzak</persName>
	454	+ </person>
	455	+ <person xml:id="PStpiczynski" role="speaker">
	456	+ <persName>P. Stpiczyński</persName>
	457	+ </person>
	458	+ <person xml:id="PStronski" role="speaker">
	459	+ <persName>P. Stroński</persName>
	460	+ </person>
	461	+ <person xml:id="PSuchorzewski" role="speaker">
	462	+ <persName>P. Suchorzewski</persName>
	463	+ </person>
	464	+ <person xml:id="PSzalewicz" role="speaker">
	465	+ <persName>P. Szalewicz</persName>
	466	+ </person>
	467	+ <person xml:id="PSzczepanski" role="speaker">
	468	+ <persName>P. Szczepański</persName>
	469	+ </person>
	470	+ <person xml:id="PSzczypa" role="speaker">
	471	+ <persName>P. Szczypa</persName>
	472	+ </person>
	473	+ <person xml:id="PSzumowski" role="speaker">
	474	+ <persName>P. Szumowski</persName>
	475	+ </person>
	476	+ <person xml:id="PSzymanowski" role="speaker">
	477	+ <persName>P. Szymanowski</persName>
	478	+ </person>
	479	+ <person xml:id="PSzymanskiFranciszek" role="speaker">
	480	+ <persName>P. Szymański Franciszek</persName>
	481	+ </person>
	482	+ <person xml:id="PSzymanskiWaclaw" role="speaker">
	483	+ <persName>P. Szymański Wacław</persName>
	484	+ </person>
	485	+ <person xml:id="PSlaski" role="speaker">
	486	+ <persName>P. Śląski</persName>
	487	+ </person>
	488	+ <person xml:id="PSwiatopelkMirski" role="speaker">
	489	+ <persName>P. Światopełk-Mirski</persName>
	490	+ </person>
	491	+ <person xml:id="PSwidzinski" role="speaker">
	492	+ <persName>P. Świdziński</persName>
	493	+ </person>
	494	+ <person xml:id="PTarnowski" role="speaker">
	495	+ <persName>P. Tarnowski</persName>
	496	+ </person>
	497	+ <person xml:id="PTatarczak" role="speaker">
	498	+ <persName>P. Tatarczak</persName>
	499	+ </person>
	500	+ <person xml:id="PTerszakowec" role="speaker">
	501	+ <persName>P. Terszakoweć</persName>
	502	+ </person>
	503	+ <person xml:id="PTomaszkiewicz" role="speaker">
	504	+ <persName>P. Tomaszkiewicz</persName>
	505	+ </person>
	506	+ <person xml:id="PTraczewski" role="speaker">
	507	+ <persName>P. Traczewski</persName>
	508	+ </person>
	509	+ <person xml:id="PTrojan" role="speaker">
	510	+ <persName>P. Trojan</persName>
	511	+ </person>
	512	+ <person xml:id="PTymoszenko" role="speaker">
	513	+ <persName>P. Tymoszenko</persName>
	514	+ </person>
	515	+ <person xml:id="PUrbanski" role="speaker">
	516	+ <persName>P. Urbański</persName>
	517	+ </person>
	518	+ <person xml:id="PWalewski" role="speaker">
	519	+ <persName>P. Walewski</persName>
	520	+ </person>
	521	+ <person xml:id="PWanke" role="speaker">
	522	+ <persName>P. Wanke</persName>
	523	+ </person>
	524	+ <person xml:id="PWasilewski" role="speaker">
	525	+ <persName>P. Wasilewski</persName>
	526	+ </person>
	527	+ <person xml:id="PWaszkiewicz" role="speaker">
	528	+ <persName>P. Waszkiewicz</persName>
	529	+ </person>
	530	+ <person xml:id="PWasik" role="speaker">
	531	+ <persName>P. Wąsik</persName>
	532	+ </person>
	533	+ <person xml:id="PWelykanowicz" role="speaker">
	534	+ <persName>P. Wełykanowicz</persName>
	535	+ </person>
	536	+ <person xml:id="PWidacki" role="speaker">
	537	+ <persName>P. Widacki</persName>
	538	+ </person>
	539	+ <person xml:id="PWielhorski" role="speaker">
	540	+ <persName>P. Wielhorski</persName>
	541	+ </person>
	542	+ <person xml:id="PWierzbicki" role="speaker">
	543	+ <persName>P. Wierzbicki</persName>
	544	+ </person>
	545	+ <person xml:id="PWitwicki" role="speaker">
	546	+ <persName>P. Witwicki</persName>
	547	+ </person>
	548	+ <person xml:id="PWladyslawKaminski" role="speaker">
	549	+ <persName>P. Władysław Kamiński</persName>
	550	+ </person>
	551	+ <person xml:id="PWojciechowski" role="speaker">
	552	+ <persName>P. Wojciechowski</persName>
	553	+ </person>
	554	+ <person xml:id="PWojtowicz" role="speaker">
	555	+ <persName>P. Wojtowicz</persName>
	556	+ </person>
	557	+ <person xml:id="PWolanski" role="speaker">
	558	+ <persName>P. Wolański</persName>
	559	+ </person>
	560	+ <person xml:id="PWojcik" role="speaker">
	561	+ <persName>P. Wójcik</persName>
	562	+ </person>
	563	+ <person xml:id="PWroblewski" role="speaker">
	564	+ <persName>P. Wróblewski</persName>
	565	+ </person>
	566	+ <person xml:id="PZadurski" role="speaker">
	567	+ <persName>P. Zadurski</persName>
	568	+ </person>
	569	+ <person xml:id="PZaklika" role="speaker">
	570	+ <persName>P. Zaklika</persName>
	571	+ </person>
	572	+ <person xml:id="PZakrocki" role="speaker">
	573	+ <persName>P. Zakrocki</persName>
	574	+ </person>
	575	+ <person xml:id="PZawalykut" role="speaker">
	576	+ <persName>P. Zawałykut</persName>
	577	+ </person>
	578	+ <person xml:id="PZenkteler" role="speaker">
	579	+ <persName>P. Zenkteler</persName>
	580	+ </person>
	581	+ <person xml:id="PZubrzycki" role="speaker">
	582	+ <persName>P. Zubrzycki</persName>
	583	+ </person>
	584	+ <person xml:id="PZoltowskiJahoda" role="speaker">
	585	+ <persName>P. Żółtowski-Jahoda</persName>
	586	+ </person>
	587	+ <person xml:id="PZyborski" role="speaker">
	588	+ <persName>P. Żyborski</persName>
	589	+ </person>
	590	+ <person xml:id="PodsekretarzeStanu" role="speaker">
	591	+ <persName>Podsekretarze Stanu</persName>
	592	+ </person>
	593	+ <person xml:id="PrezesNajwyzszejIzbyKontroli" role="speaker">
	594	+ <persName>Prezes Najwyższej Izby Kontroli</persName>
	595	+ </person>
	596	+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
	597	+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
	598	+ </person>
	599	+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrowWalerySlawek" role="speaker">
	600	+ <persName>Prezes Rady Ministrów Walery Sławek</persName>
	601	+ </person>
	602	+ <person xml:id="Przewodniczacy" role="speaker">
	603	+ <persName>Przewodniczący</persName>
	604	+ </person>
	605	+ <person xml:id="SEJMRZECZYPOSPOLITEJPOLSKIEJ" role="speaker">
	606	+ <persName>SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ.</persName>
	607	+ </person>
	608	+ <person xml:id="SekretarzpKopec" role="speaker">
	609	+ <persName>Sekretarz p. Kopeć</persName>
	610	+ </person>
	611	+ <person xml:id="SekretarzpTarnowski" role="speaker">
	612	+ <persName>Sekretarz p. Tarnowski</persName>
	613	+ </person>
	614	+ <person xml:id="WNarodzierozbitymuspionesilyodnalazlPanstwowskrzesilanadrozbudowajegomocydozgonupracowal" role="speaker">
	615	+ <persName>W Narodzie rozbitym uśpione siły odnalazł, Państwo wskrzesił, a nad rozbudową jego mocy do zgonu pracował.</persName>
	616	+ </person>
	617	+ <person xml:id="WierzeizpoczynaniamitejIzbykierowacbedzietroskaodanieRzeczypospolitejprawdobrychwzmagajacychjejsileipowageZyczePanombysciezdolaliwzniescswapracenanalezytawyzyneiabysciewprzyszloscimoglinajejwynikispogladaczpoczuciemdobrzespelnionejsluzbydlaRzeczypospolitej" role="speaker">
	618	+ <persName>Wierzę, iż poczynaniami tej Izby kierować będzie troska o danie Rzeczypospolitej praw dobrych, wzmagających jej siłę i powagę. Życzę Panom, byście zdołali wznieść swą pracę na należytą wyżynę i abyście w przyszłości mogli na jej wyniki spoglądać z poczuciem dobrze spełnionej służby dla Rzeczypospolitej.</persName>
	619	+ </person>
	620	+ </particDesc>
	621	+ </profileDesc>
	622	+</teiHeader>
...	...

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
	3	+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
	4	+ <TEI>
	5	+ <xi:include href="header.xml"/>
	6	+ <text>
	7	+ <body>
	8	+ <div xml:id="div-1">
	9	+ <u xml:id="u-1.0" who="#KadencjaIVSesjanadzwyczajna">z 1 posiedzenia w dniach 4 i 5 października 1935 r.</u>
	10	+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 10)</u>
	11	+ <u xml:id="u-1.2" who="#KadencjaIVSesjanadzwyczajna">Obecni:</u>
	12	+ </div>
	13	+ <div xml:id="div-2">
	14	+ <u xml:id="u-2.0" who="#PrezesRadyMinistrow">Walery Sławek.</u>
	15	+ </div>
	16	+ <div xml:id="div-3">
	17	+ <u xml:id="u-3.0" who="#Ministrowie">Minister Spraw Zagranicznych Józef Beck, Kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych Tadeusz Kasprzycki, Minister Spraw Wewnętrznych Marian Zyndram Kościałkowski, Minister Skarbu Władysław Marian Zawadzki, Minister Sprawiedliwości Czesław Michałowski, Minister Przemysłu i Handlu Henryk Flojar-Rajchman, Minister Komunikacji Michał Butkiewicz, Minister Rolnictwa i Reform Rolnych Juliusz Poniatowski, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wacław Jędrzejewicz, Minister Opieki Społecznej Jerzy Paciorkowski, Minister Poczt i Telegrafów Emil Kaliński.*</u>
	18	+ </div>
	19	+ <div xml:id="div-4">
	20	+ <u xml:id="u-4.0" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroli">Jakub Krzemieński.*</u>
	21	+ </div>
	22	+ <div xml:id="div-5">
	23	+ <u xml:id="u-5.0" who="#PodsekretarzeStanu">w Prezydjum Rady Ministrów Krzysztof Siedlecki, w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Jan Szembek, w Ministerstwie Spraw Wojskowych Felicjan Sławoj-Składkowski, w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Władysław Korsak i Henryk Kawecki, w Ministerstwie Skarbu Tadeusz Lechnicki, w Ministerstwie Sprawiedliwości Stefan Sieczkowski, w Ministerstwie Przemysłu i Handlu Franciszek Doleżal, w Ministerstwie Komunikacji Julian Piasecki, w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych Roger Raczyński, w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Konstanty Chyliński, w Ministerstwie Poczt i Telegrafów Franciszek Drzewiecki.*</u>
	24	+ <u xml:id="u-5.1" who="#PodsekretarzeStanu">Przewodniczący z powołania przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej poseł Lucjan Żeligowski, a następnie Marszałek Sejmu Stanisław Car.</u>
	25	+ </div>
	26	+ <div xml:id="div-6">
	27	+ <u xml:id="u-6.0" who="#PrezesRadyMinistrowWalerySlawek">W imieniu Pana Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
	28	+ <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Posłowie wstają.)</u>
	29	+ </div>
	30	+ <div xml:id="div-7">
	31	+ <u xml:id="u-7.0" who="#NowaKonstytucjapowagaprawzasadniczychwprowadzawzyciePanstwastaloscisiledzialaniajegoorganowustalaroleizadaniakazdegoznichokreslagraniceichobowiazkowiuprawnienNaczelnemichzadaniemjestsluzenieRzeczypospolitej">Sejm i Senat powołane są do tego, by drogą uchwał swoich stanowiły prawa i sprawowały kontrolę nad działalnością Rządu.</u>
	32	+ </div>
	33	+ <div xml:id="div-8">
	34	+ <u xml:id="u-8.0" who="#WierzeizpoczynaniamitejIzbykierowacbedzietroskaodanieRzeczypospolitejprawdobrychwzmagajacychjejsileipowageZyczePanombysciezdolaliwzniescswapracenanalezytawyzyneiabysciewprzyszloscimoglinajejwynikispogladaczpoczuciemdobrzespelnionejsluzbydlaRzeczypospolitej">Warszawa, dnia 4 października 1935 r.</u>
	35	+ <u xml:id="u-8.1" who="#WierzeizpoczynaniamitejIzbykierowacbedzietroskaodanieRzeczypospolitejprawdobrychwzmagajacychjejsileipowageZyczePanombysciezdolaliwzniescswapracenanalezytawyzyneiabysciewprzyszloscimoglinajejwynikispogladaczpoczuciemdobrzespelnionejsluzbydlaRzeczypospolitej">Prezydent Rzeczypospolitej</u>
	36	+ </div>
	37	+ <div xml:id="div-9">
	38	+ <u xml:id="u-9.0" who="#PrezesRadyMinistrowWalerySlawek">Na przewodniczącego do czasu wybrania Marszałka Sejmu P. Prezydent Rzeczypospolitej powołał p. posła gen. Lucjana Żeligowskie go, który w dniu dzisiejszym w mojej obecności złożył na Zamku na ręce P. Prezydenta ślubowanie.</u>
	39	+ <u xml:id="u-9.1" who="#PrezesRadyMinistrowWalerySlawek">Proszę p. Posła o objęcie przewodnictwa.</u>
	40	+ <u xml:id="u-9.2" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje p. Żeligowski.)</u>
	41	+ </div>
	42	+ <div xml:id="div-10">
	43	+ <u xml:id="u-10.0" who="#Przewodniczacy">Powołany przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej, po złożeniu ślubowania na Jego ręce obejmuję przewodnictwo.</u>
	44	+ <u xml:id="u-10.1" who="#Przewodniczacy">Na sekretarzy zapraszam dwóch panów posłów: Tadeusza Kopcia i Artura Tarnowskiego.</u>
	45	+ <u xml:id="u-10.2" who="#Przewodniczacy">Zechcą Panowie złożyć ślubowanie:</u>
	46	+ <u xml:id="u-10.3" who="#komentarz">(Posłowie wstają.)</u>
	47	+ <u xml:id="u-10.4" who="#Przewodniczacy">— „Świadom obowiązku wierności wobec Państwa Polskiego, ślubuję uroczyście i zaręczam honorem, jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej, w pracy na rzecz dobra Państwa nie ustawać, a troskę o jego godność, zwartość i moc za pierwsze mieć sobie przykazanie”.</u>
	48	+ <u xml:id="u-10.5" who="#Przewodniczacy">P. Poseł Kopeć zechce wypowiedzieć słowo — „ślubuję”.</u>
	49	+ </div>
	50	+ <div xml:id="div-11">
	51	+ <u xml:id="u-11.0" who="#PKopec">Ślubuję.</u>
	52	+ </div>
	53	+ <div xml:id="div-12">
	54	+ <u xml:id="u-12.0" who="#Przewodniczacy">P. Tarnowski.</u>
	55	+ </div>
	56	+ <div xml:id="div-13">
	57	+ <u xml:id="u-13.0" who="#PTarnowski">Ślubuję.</u>
	58	+ </div>
	59	+ <div xml:id="div-14">
	60	+ <u xml:id="u-14.0" who="#Przewodniczacy">Zechcą Panowie zająć miejsca.</u>
	61	+ <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Pp. Kopeć i Tarnowski zajmują miejsca w prezydjum.)</u>
	62	+ <u xml:id="u-14.2" who="#Przewodniczacy">Przystępujemy do składania ślubowania przez panów posłów. P. Sekretarz Tarnowski zechce odczytać rotę ślubowania.</u>
	63	+ <u xml:id="u-14.3" who="#komentarz">(Posłowie wstają.)</u>
	64	+ </div>
	65	+ <div xml:id="div-15">
	66	+ <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzpTarnowski">„Świadom obowiązku wierności wobec Państwa Polskiego, ślubuję uroczyście i zaręczam honorem, jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej, w pracy na rzecz dobra Państwa nie ustawać, a troskę o jego godność, zwartość i moc za pierwsze mieć sobie przykazanie”.</u>
	67	+ </div>
	68	+ <div xml:id="div-16">
	69	+ <u xml:id="u-16.0" who="#Przewodniczacy">Proszę p. Sekretarza Kopcia o odczytanie listy posłów, a Panów Posłów proszę o wypowiedzenie słowa — „ślubuję” gdy usłyszą swoje nazwisko.</u>
	70	+ </div>
	71	+ <div xml:id="div-17">
	72	+ <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Augustyniak Mieczysław.</u>
	73	+ </div>
	74	+ <div xml:id="div-18">
	75	+ <u xml:id="u-18.0" who="#PAugustyniak">Ślubuję.</u>
	76	+ </div>
	77	+ <div xml:id="div-19">
	78	+ <u xml:id="u-19.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Bakon Józef.</u>
	79	+ </div>
	80	+ <div xml:id="div-20">
	81	+ <u xml:id="u-20.0" who="#PBakon">Ślubuję.</u>
	82	+ </div>
	83	+ <div xml:id="div-21">
	84	+ <u xml:id="u-21.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Baran Stefan.</u>
	85	+ </div>
	86	+ <div xml:id="div-22">
	87	+ <u xml:id="u-22.0" who="#PBaran">Ślubuję.</u>
	88	+ </div>
	89	+ <div xml:id="div-23">
	90	+ <u xml:id="u-23.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Bartczak Franciszek.</u>
	91	+ </div>
	92	+ <div xml:id="div-24">
	93	+ <u xml:id="u-24.0" who="#PBartczak">Ślubuję.</u>
	94	+ </div>
	95	+ <div xml:id="div-25">
	96	+ <u xml:id="u-25.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Bilak Stefan.</u>
	97	+ </div>
	98	+ <div xml:id="div-26">
	99	+ <u xml:id="u-26.0" who="#PBilak">Ślubuję.</u>
	100	+ </div>
	101	+ <div xml:id="div-27">
	102	+ <u xml:id="u-27.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Bodziony Jakub.</u>
	103	+ </div>
	104	+ <div xml:id="div-28">
	105	+ <u xml:id="u-28.0" who="#PBodziony">Ślubuję.</u>
	106	+ </div>
	107	+ <div xml:id="div-29">
	108	+ <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Bogusz Edward.</u>
	109	+ </div>
	110	+ <div xml:id="div-30">
	111	+ <u xml:id="u-30.0" who="#PBogusz">Ślubuję.</u>
	112	+ </div>
	113	+ <div xml:id="div-31">
	114	+ <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Boluch Wasyl.</u>
	115	+ </div>
	116	+ <div xml:id="div-32">
	117	+ <u xml:id="u-32.0" who="#PBoluch">Ślubuję.</u>
	118	+ </div>
	119	+ <div xml:id="div-33">
	120	+ <u xml:id="u-33.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Bura Nikita.</u>
	121	+ </div>
	122	+ <div xml:id="div-34">
	123	+ <u xml:id="u-34.0" who="#PBura">Ślubuję.</u>
	124	+ </div>
	125	+ <div xml:id="div-35">
	126	+ <u xml:id="u-35.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Byczyński Stefan.</u>
	127	+ </div>
	128	+ <div xml:id="div-36">
	129	+ <u xml:id="u-36.0" who="#PByczynski">Ślubuję.</u>
	130	+ </div>
	131	+ <div xml:id="div-37">
	132	+ <u xml:id="u-37.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Byrka Władysław.</u>
	133	+ </div>
	134	+ <div xml:id="div-38">
	135	+ <u xml:id="u-38.0" who="#PByrka">Ślubuję.</u>
	136	+ </div>
	137	+ <div xml:id="div-39">
	138	+ <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Car Stanisław.</u>
	139	+ </div>
	140	+ <div xml:id="div-40">
	141	+ <u xml:id="u-40.0" who="#PCar">Ślubuję.</u>
	142	+ </div>
	143	+ <div xml:id="div-41">
	144	+ <u xml:id="u-41.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Celewicz Włodzimierz.</u>
	145	+ </div>
	146	+ <div xml:id="div-42">
	147	+ <u xml:id="u-42.0" who="#PCelewicz">Ślubuję.</u>
	148	+ </div>
	149	+ <div xml:id="div-43">
	150	+ <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Chełmicki Bohdan.</u>
	151	+ </div>
	152	+ <div xml:id="div-44">
	153	+ <u xml:id="u-44.0" who="#PChelmicki">Ślubuję.</u>
	154	+ </div>
	155	+ <div xml:id="div-45">
	156	+ <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Choiński-Dzieduszycki Jan.</u>
	157	+ </div>
	158	+ <div xml:id="div-46">
	159	+ <u xml:id="u-46.0" who="#PChoinskiDzieduszycki">Ślubuję.</u>
	160	+ </div>
	161	+ <div xml:id="div-47">
	162	+ <u xml:id="u-47.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Chojnacki Bronisław.</u>
	163	+ </div>
	164	+ <div xml:id="div-48">
	165	+ <u xml:id="u-48.0" who="#PChojnacki">Ślubuję.</u>
	166	+ </div>
	167	+ <div xml:id="div-49">
	168	+ <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Chyb Henryk.</u>
	169	+ </div>
	170	+ <div xml:id="div-50">
	171	+ <u xml:id="u-50.0" who="#PChyb">Ślubuję.</u>
	172	+ </div>
	173	+ <div xml:id="div-51">
	174	+ <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Czapski Emeryk.</u>
	175	+ </div>
	176	+ <div xml:id="div-52">
	177	+ <u xml:id="u-52.0" who="#PCzapski">Ślubuję.</u>
	178	+ </div>
	179	+ <div xml:id="div-53">
	180	+ <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Danowski Paweł.</u>
	181	+ </div>
	182	+ <div xml:id="div-54">
	183	+ <u xml:id="u-54.0" who="#PDanowski">Ślubuję.</u>
	184	+ </div>
	185	+ <div xml:id="div-55">
	186	+ <u xml:id="u-55.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Dąbrowski Stefan.</u>
	187	+ </div>
	188	+ <div xml:id="div-56">
	189	+ <u xml:id="u-56.0" who="#PDabrowski">Ślubuję.</u>
	190	+ </div>
	191	+ <div xml:id="div-57">
	192	+ <u xml:id="u-57.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Dehnel Marian.</u>
	193	+ </div>
	194	+ <div xml:id="div-58">
	195	+ <u xml:id="u-58.0" who="#PDehnel">Ślubuję.</u>
	196	+ </div>
	197	+ <div xml:id="div-59">
	198	+ <u xml:id="u-59.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Dębicki Czesław.</u>
	199	+ </div>
	200	+ <div xml:id="div-60">
	201	+ <u xml:id="u-60.0" who="#PDebicki">Ślubuję.</u>
	202	+ </div>
	203	+ <div xml:id="div-61">
	204	+ <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Długosz Wacław.</u>
	205	+ </div>
	206	+ <div xml:id="div-62">
	207	+ <u xml:id="u-62.0" who="#PDlugosz">Ślubuję.</u>
	208	+ </div>
	209	+ <div xml:id="div-63">
	210	+ <u xml:id="u-63.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Donimirski Jerzy.</u>
	211	+ </div>
	212	+ <div xml:id="div-64">
	213	+ <u xml:id="u-64.0" who="#PDonimirski">Ślubuję.</u>
	214	+ </div>
	215	+ <div xml:id="div-65">
	216	+ <u xml:id="u-65.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Dostych Jan</u>
	217	+ </div>
	218	+ <div xml:id="div-66">
	219	+ <u xml:id="u-66.0" who="#PDostych">Ślubuję</u>
	220	+ </div>
	221	+ <div xml:id="div-67">
	222	+ <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzpKopec">P. poseł ks. Downar Stefan</u>
	223	+ </div>
	224	+ <div xml:id="div-68">
	225	+ <u xml:id="u-68.0" who="#PksDownar">Ślubuję.</u>
	226	+ </div>
	227	+ <div xml:id="div-69">
	228	+ <u xml:id="u-69.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Dratwa Dominik.</u>
	229	+ </div>
	230	+ <div xml:id="div-70">
	231	+ <u xml:id="u-70.0" who="#PDratwa">Ślubuję.</u>
	232	+ </div>
	233	+ <div xml:id="div-71">
	234	+ <u xml:id="u-71.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Drozd-Gierymski Jan.</u>
	235	+ </div>
	236	+ <div xml:id="div-72">
	237	+ <u xml:id="u-72.0" who="#PDrozdGierymski">Ślubuję.</u>
	238	+ </div>
	239	+ <div xml:id="div-73">
	240	+ <u xml:id="u-73.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Dublasiewicz Kazimierz.</u>
	241	+ </div>
	242	+ <div xml:id="div-74">
	243	+ <u xml:id="u-74.0" who="#PDublasiewicz">Ślubuję.</u>
	244	+ </div>
	245	+ <div xml:id="div-75">
	246	+ <u xml:id="u-75.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Duch Kazimierz.</u>
	247	+ </div>
	248	+ <div xml:id="div-76">
	249	+ <u xml:id="u-76.0" who="#PDuch">Ślubuję.</u>
	250	+ </div>
	251	+ <div xml:id="div-77">
	252	+ <u xml:id="u-77.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Dudziński Juliusz.</u>
	253	+ </div>
	254	+ <div xml:id="div-78">
	255	+ <u xml:id="u-78.0" who="#PDudzinski">Ślubuję.</u>
	256	+ </div>
	257	+ <div xml:id="div-79">
	258	+ <u xml:id="u-79.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Ekert Edward.</u>
	259	+ </div>
	260	+ <div xml:id="div-80">
	261	+ <u xml:id="u-80.0" who="#PEkert">Ślubuję.</u>
	262	+ </div>
	263	+ <div xml:id="div-81">
	264	+ <u xml:id="u-81.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Formela Bolesław.</u>
	265	+ </div>
	266	+ <div xml:id="div-82">
	267	+ <u xml:id="u-82.0" who="#PFormela">Ślubuję.</u>
	268	+ </div>
	269	+ <div xml:id="div-83">
	270	+ <u xml:id="u-83.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Frejman Jan.</u>
	271	+ </div>
	272	+ <div xml:id="div-84">
	273	+ <u xml:id="u-84.0" who="#PFreyman">Ślubuję.</u>
	274	+ </div>
	275	+ <div xml:id="div-85">
	276	+ <u xml:id="u-85.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Gardecki Zygmunt.</u>
	277	+ </div>
	278	+ <div xml:id="div-86">
	279	+ <u xml:id="u-86.0" who="#PGardecki">Ślubuję.</u>
	280	+ </div>
	281	+ <div xml:id="div-87">
	282	+ <u xml:id="u-87.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Gauza Czesław.</u>
	283	+ </div>
	284	+ <div xml:id="div-88">
	285	+ <u xml:id="u-88.0" who="#PGauza">Ślubuję.</u>
	286	+ </div>
	287	+ <div xml:id="div-89">
	288	+ <u xml:id="u-89.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Gdula Tadeusz.</u>
	289	+ </div>
	290	+ <div xml:id="div-90">
	291	+ <u xml:id="u-90.0" who="#PGdula">Ślubuję.</u>
	292	+ </div>
	293	+ <div xml:id="div-91">
	294	+ <u xml:id="u-91.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Gładysz Marian.</u>
	295	+ </div>
	296	+ <div xml:id="div-92">
	297	+ <u xml:id="u-92.0" who="#PGladysz">Ślubuję.</u>
	298	+ </div>
	299	+ <div xml:id="div-93">
	300	+ <u xml:id="u-93.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Głowacki Józef.</u>
	301	+ </div>
	302	+ <div xml:id="div-94">
	303	+ <u xml:id="u-94.0" who="#PGlowacki">Ślubuję.</u>
	304	+ </div>
	305	+ <div xml:id="div-95">
	306	+ <u xml:id="u-95.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Gorczyca Wojciech.</u>
	307	+ </div>
	308	+ <div xml:id="div-96">
	309	+ <u xml:id="u-96.0" who="#PGorczyca">Ślubuję.</u>
	310	+ </div>
	311	+ <div xml:id="div-97">
	312	+ <u xml:id="u-97.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Gortat Wincenty.</u>
	313	+ </div>
	314	+ <div xml:id="div-98">
	315	+ <u xml:id="u-98.0" who="#PGortat">Ślubuję.</u>
	316	+ </div>
	317	+ <div xml:id="div-99">
	318	+ <u xml:id="u-99.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Grętkiewicz Wincenty.</u>
	319	+ </div>
	320	+ <div xml:id="div-100">
	321	+ <u xml:id="u-100.0" who="#PGretkiewicz">Ślubuję.</u>
	322	+ </div>
	323	+ <div xml:id="div-101">
	324	+ <u xml:id="u-101.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Gromada Józef.</u>
	325	+ </div>
	326	+ <div xml:id="div-102">
	327	+ <u xml:id="u-102.0" who="#PGromada">Ślubuję.</u>
	328	+ </div>
	329	+ <div xml:id="div-103">
	330	+ <u xml:id="u-103.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Hermanowicz Stanisław.</u>
	331	+ </div>
	332	+ <div xml:id="div-104">
	333	+ <u xml:id="u-104.0" who="#PHermanowicz">Ślubuję.</u>
	334	+ </div>
	335	+ <div xml:id="div-105">
	336	+ <u xml:id="u-105.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Hofman Jakub.</u>
	337	+ </div>
	338	+ <div xml:id="div-106">
	339	+ <u xml:id="u-106.0" who="#PHoffman">Ślubuję.</u>
	340	+ </div>
	341	+ <div xml:id="div-107">
	342	+ <u xml:id="u-107.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Hołyński Jan Walerian.</u>
	343	+ </div>
	344	+ <div xml:id="div-108">
	345	+ <u xml:id="u-108.0" who="#PHolynski">Ślubuję.</u>
	346	+ </div>
	347	+ <div xml:id="div-109">
	348	+ <u xml:id="u-109.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Hoppe Jan.</u>
	349	+ </div>
	350	+ <div xml:id="div-110">
	351	+ <u xml:id="u-110.0" who="#PHoppe">Ślubuję.</u>
	352	+ </div>
	353	+ <div xml:id="div-111">
	354	+ <u xml:id="u-111.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Hyla Wincenty.</u>
	355	+ </div>
	356	+ <div xml:id="div-112">
	357	+ <u xml:id="u-112.0" who="#PHyla">Ślubuję.</u>
	358	+ </div>
	359	+ <div xml:id="div-113">
	360	+ <u xml:id="u-113.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Inglot Wincenty.</u>
	361	+ </div>
	362	+ <div xml:id="div-114">
	363	+ <u xml:id="u-114.0" who="#PInglot">Ślubuję.</u>
	364	+ </div>
	365	+ <div xml:id="div-115">
	366	+ <u xml:id="u-115.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Jabłoński Jerzy.</u>
	367	+ </div>
	368	+ <div xml:id="div-116">
	369	+ <u xml:id="u-116.0" who="#PJablonski">Ślubuję:</u>
	370	+ </div>
	371	+ <div xml:id="div-117">
	372	+ <u xml:id="u-117.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Jasiński Aleksander.</u>
	373	+ </div>
	374	+ <div xml:id="div-118">
	375	+ <u xml:id="u-118.0" who="#PJasinski">Ślubuję.</u>
	376	+ </div>
	377	+ <div xml:id="div-119">
	378	+ <u xml:id="u-119.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Jedynak Jan Henryk</u>
	379	+ </div>
	380	+ <div xml:id="div-120">
	381	+ <u xml:id="u-120.0" who="#PJedynak">Ślubuję.</u>
	382	+ </div>
	383	+ <div xml:id="div-121">
	384	+ <u xml:id="u-121.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Jozanis Alfons.</u>
	385	+ </div>
	386	+ <div xml:id="div-122">
	387	+ <u xml:id="u-122.0" who="#PJozanis">Ślubuję.</u>
	388	+ <u xml:id="u-122.1" who="#PJozanis">■</u>
	389	+ </div>
	390	+ <div xml:id="div-123">
	391	+ <u xml:id="u-123.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Jurkowski Eugenjusz.</u>
	392	+ </div>
	393	+ <div xml:id="div-124">
	394	+ <u xml:id="u-124.0" who="#PJurkowski">Ślubuję.</u>
	395	+ </div>
	396	+ <div xml:id="div-125">
	397	+ <u xml:id="u-125.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kaczkowski Józef.</u>
	398	+ </div>
	399	+ <div xml:id="div-126">
	400	+ <u xml:id="u-126.0" who="#PKaczkowski">Ślubuję.</u>
	401	+ </div>
	402	+ <div xml:id="div-127">
	403	+ <u xml:id="u-127.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kaczorowski Klemens.</u>
	404	+ </div>
	405	+ <div xml:id="div-128">
	406	+ <u xml:id="u-128.0" who="#PKaczorowski">Ślubuję.</u>
	407	+ </div>
	408	+ <div xml:id="div-129">
	409	+ <u xml:id="u-129.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kamiński Józef.</u>
	410	+ </div>
	411	+ <div xml:id="div-130">
	412	+ <u xml:id="u-130.0" who="#PKaminskiJozef">Ślubuję.</u>
	413	+ </div>
	414	+ <div xml:id="div-131">
	415	+ <u xml:id="u-131.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kamiński Władysław.</u>
	416	+ </div>
	417	+ <div xml:id="div-132">
	418	+ <u xml:id="u-132.0" who="#PKaminskiWladyslaw">Ślubuję.</u>
	419	+ </div>
	420	+ <div xml:id="div-133">
	421	+ <u xml:id="u-133.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Karśnicki Feliks.</u>
	422	+ </div>
	423	+ <div xml:id="div-134">
	424	+ <u xml:id="u-134.0" who="#PKarsnicki">Ślubuję.</u>
	425	+ </div>
	426	+ <div xml:id="div-135">
	427	+ <u xml:id="u-135.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kasprzykowski Edward.</u>
	428	+ </div>
	429	+ <div xml:id="div-136">
	430	+ <u xml:id="u-136.0" who="#PKasprzykowski">Ślubuję.</u>
	431	+ </div>
	432	+ <div xml:id="div-137">
	433	+ <u xml:id="u-137.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Podsekretarz Stanu Koc Adam.</u>
	434	+ <u xml:id="u-137.1" who="#komentarz">(Nieobecny.)</u>
	435	+ <u xml:id="u-137.2" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kociuba Wincenty.</u>
	436	+ </div>
	437	+ <div xml:id="div-138">
	438	+ <u xml:id="u-138.0" who="#PKociuba">Ślubuję.</u>
	439	+ </div>
	440	+ <div xml:id="div-139">
	441	+ <u xml:id="u-139.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Koj Jan.</u>
	442	+ </div>
	443	+ <div xml:id="div-140">
	444	+ <u xml:id="u-140.0" who="#PKoj">Ślubuję.</u>
	445	+ </div>
	446	+ <div xml:id="div-141">
	447	+ <u xml:id="u-141.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kolbusz Franciszek.</u>
	448	+ </div>
	449	+ <div xml:id="div-142">
	450	+ <u xml:id="u-142.0" who="#PKolbusz">Ślubuję.</u>
	451	+ </div>
	452	+ <div xml:id="div-143">
	453	+ <u xml:id="u-143.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kondysar Ferdynand.</u>
	454	+ </div>
	455	+ <div xml:id="div-144">
	456	+ <u xml:id="u-144.0" who="#PKondysar">Ślubuję.</u>
	457	+ </div>
	458	+ <div xml:id="div-145">
	459	+ <u xml:id="u-145.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Minister Kościałkowski Zyndram Marian.</u>
	460	+ </div>
	461	+ <div xml:id="div-146">
	462	+ <u xml:id="u-146.0" who="#PMinisterKoscialkowskiZyndramMarjan">Ślubuję.</u>
	463	+ </div>
	464	+ <div xml:id="div-147">
	465	+ <u xml:id="u-147.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kozicki Jerzy.</u>
	466	+ </div>
	467	+ <div xml:id="div-148">
	468	+ <u xml:id="u-148.0" who="#PKozicki">Ślubuję.</u>
	469	+ </div>
	470	+ <div xml:id="div-149">
	471	+ <u xml:id="u-149.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kozłowski Tomasz.</u>
	472	+ </div>
	473	+ <div xml:id="div-150">
	474	+ <u xml:id="u-150.0" who="#PKozlowski">Ślubuję.</u>
	475	+ <u xml:id="u-150.1" who="#PKozlowski">Sekretarz p. Kopeć: P. Poseł Kozubski Teodor.</u>
	476	+ </div>
	477	+ <div xml:id="div-151">
	478	+ <u xml:id="u-151.0" who="#PKozubski">Ślubuję.</u>
	479	+ </div>
	480	+ <div xml:id="div-152">
	481	+ <u xml:id="u-152.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Krawczyński Stanisław.</u>
	482	+ </div>
	483	+ <div xml:id="div-153">
	484	+ <u xml:id="u-153.0" who="#PKrawczynski">Ślubuję.</u>
	485	+ </div>
	486	+ <div xml:id="div-154">
	487	+ <u xml:id="u-154.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kroebl Adam.</u>
	488	+ <u xml:id="u-154.1" who="#komentarz">(Nieobecny.)</u>
	489	+ <u xml:id="u-154.2" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Krukowski Roman.</u>
	490	+ </div>
	491	+ <div xml:id="div-155">
	492	+ <u xml:id="u-155.0" who="#PKrukowski">Ślubuję.</u>
	493	+ </div>
	494	+ <div xml:id="div-156">
	495	+ <u xml:id="u-156.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Krupa Władysław.</u>
	496	+ </div>
	497	+ <div xml:id="div-157">
	498	+ <u xml:id="u-157.0" who="#PKrupa">Ślubuję.</u>
	499	+ </div>
	500	+ <div xml:id="div-158">
	501	+ <u xml:id="u-158.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Krzeczunowicz Kornel.</u>
	502	+ </div>
	503	+ <div xml:id="div-159">
	504	+ <u xml:id="u-159.0" who="#PKrzeczunowicz">Ślubuję.</u>
	505	+ </div>
	506	+ <div xml:id="div-160">
	507	+ <u xml:id="u-160.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Krzywoszyński Włodzimierz.</u>
	508	+ </div>
	509	+ <div xml:id="div-161">
	510	+ <u xml:id="u-161.0" who="#PKrzywoszynski">Ślubuję.</u>
	511	+ </div>
	512	+ <div xml:id="div-162">
	513	+ <u xml:id="u-162.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kuczyński Kazimierz.</u>
	514	+ </div>
	515	+ <div xml:id="div-163">
	516	+ <u xml:id="u-163.0" who="#PKuczynski">Ślubuję.</u>
	517	+ </div>
	518	+ <div xml:id="div-164">
	519	+ <u xml:id="u-164.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Kukliński Adam.</u>
	520	+ </div>
	521	+ <div xml:id="div-165">
	522	+ <u xml:id="u-165.0" who="#PKuklinski">Ślubuję.</u>
	523	+ </div>
	524	+ <div xml:id="div-166">
	525	+ <u xml:id="u-166.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Libiszowski Stefan.</u>
	526	+ </div>
	527	+ <div xml:id="div-167">
	528	+ <u xml:id="u-167.0" who="#PLibiszowski">Ślubuję.</u>
	529	+ </div>
	530	+ <div xml:id="div-168">
	531	+ <u xml:id="u-168.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Ligoń Stanisław.</u>
	532	+ </div>
	533	+ <div xml:id="div-169">
	534	+ <u xml:id="u-169.0" who="#PLigon">Ślubuję.</u>
	535	+ </div>
	536	+ <div xml:id="div-170">
	537	+ <u xml:id="u-170.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł ks. Lubelski Józef.</u>
	538	+ </div>
	539	+ <div xml:id="div-171">
	540	+ <u xml:id="u-171.0" who="#PksLubelski">Ślubuję.</u>
	541	+ </div>
	542	+ <div xml:id="div-172">
	543	+ <u xml:id="u-172.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Łazarski Michał.</u>
	544	+ </div>
	545	+ <div xml:id="div-173">
	546	+ <u xml:id="u-173.0" who="#PLazarski">Ślubuję.</u>
	547	+ </div>
	548	+ <div xml:id="div-174">
	549	+ <u xml:id="u-174.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Łobodziński Jan.</u>
	550	+ </div>
	551	+ <div xml:id="div-175">
	552	+ <u xml:id="u-175.0" who="#PLobodzinski">Ślubuję.</u>
	553	+ </div>
	554	+ <div xml:id="div-176">
	555	+ <u xml:id="u-176.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Łubieński Bogusław.</u>
	556	+ <u xml:id="u-176.1" who="#komentarz">(Nieobecny.)</u>
	557	+ <u xml:id="u-176.2" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Madejski Zbigniew.</u>
	558	+ </div>
	559	+ <div xml:id="div-177">
	560	+ <u xml:id="u-177.0" who="#PMadeyski">Ślubuję.</u>
	561	+ </div>
	562	+ <div xml:id="div-178">
	563	+ <u xml:id="u-178.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Maleszewski Wiktor.</u>
	564	+ </div>
	565	+ <div xml:id="div-179">
	566	+ <u xml:id="u-179.0" who="#PMaleszewski">Ślubuję.</u>
	567	+ </div>
	568	+ <div xml:id="div-180">
	569	+ <u xml:id="u-180.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Martynowski Wiktor.</u>
	570	+ </div>
	571	+ <div xml:id="div-181">
	572	+ <u xml:id="u-181.0" who="#PMartynowski">Ślubuję.</u>
	573	+ </div>
	574	+ <div xml:id="div-182">
	575	+ <u xml:id="u-182.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Marchlewski Tadeusz.</u>
	576	+ </div>
	577	+ <div xml:id="div-183">
	578	+ <u xml:id="u-183.0" who="#PMarchlewski">Ślubuję.</u>
	579	+ </div>
	580	+ <div xml:id="div-184">
	581	+ <u xml:id="u-184.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Matusiak Stefan.</u>
	582	+ </div>
	583	+ <div xml:id="div-185">
	584	+ <u xml:id="u-185.0" who="#PMatusiak">Ślubuję.</u>
	585	+ </div>
	586	+ <div xml:id="div-186">
	587	+ <u xml:id="u-186.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Mesing Henryk.</u>
	588	+ </div>
	589	+ <div xml:id="div-187">
	590	+ <u xml:id="u-187.0" who="#P">Mesing: Ślubuję.</u>
	591	+ </div>
	592	+ <div xml:id="div-188">
	593	+ <u xml:id="u-188.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Michalski Antoni.</u>
	594	+ </div>
	595	+ <div xml:id="div-189">
	596	+ <u xml:id="u-189.0" who="#PMichalski">Ślubuję.</u>
	597	+ </div>
	598	+ <div xml:id="div-190">
	599	+ <u xml:id="u-190.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Michałowski Stanisław.</u>
	600	+ </div>
	601	+ <div xml:id="div-191">
	602	+ <u xml:id="u-191.0" who="#PMichalowski">Ślubuję.</u>
	603	+ </div>
	604	+ <div xml:id="div-192">
	605	+ <u xml:id="u-192.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Miedziński Bogusław.</u>
	606	+ </div>
	607	+ <div xml:id="div-193">
	608	+ <u xml:id="u-193.0" who="#PMiedzinski">Ślubuję.</u>
	609	+ </div>
	610	+ <div xml:id="div-194">
	611	+ <u xml:id="u-194.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Mincberg Łajb.</u>
	612	+ </div>
	613	+ <div xml:id="div-195">
	614	+ <u xml:id="u-195.0" who="#PMincberg">Ślubuję.</u>
	615	+ </div>
	616	+ <div xml:id="div-196">
	617	+ <u xml:id="u-196.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Morawski Józef.</u>
	618	+ </div>
	619	+ <div xml:id="div-197">
	620	+ <u xml:id="u-197.0" who="#PMorawski">Ślubuję.</u>
	621	+ </div>
	622	+ <div xml:id="div-198">
	623	+ <u xml:id="u-198.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Mudryj Wasyl.</u>
	624	+ </div>
	625	+ <div xml:id="div-199">
	626	+ <u xml:id="u-199.0" who="#PMudryj">Ślubuję.</u>
	627	+ </div>
	628	+ <div xml:id="div-200">
	629	+ <u xml:id="u-200.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Myśliński Jan.</u>
	630	+ </div>
	631	+ <div xml:id="div-201">
	632	+ <u xml:id="u-201.0" who="#PMyslinski">Ślubuję.</u>
	633	+ </div>
	634	+ <div xml:id="div-202">
	635	+ <u xml:id="u-202.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Nowak Ignacy.</u>
	636	+ </div>
	637	+ <div xml:id="div-203">
	638	+ <u xml:id="u-203.0" who="#PNowak">Ślubuję.</u>
	639	+ </div>
	640	+ <div xml:id="div-204">
	641	+ <u xml:id="u-204.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Nowicki Witold.</u>
	642	+ </div>
	643	+ <div xml:id="div-205">
	644	+ <u xml:id="u-205.0" who="#PNowicki">Ślubuję.</u>
	645	+ </div>
	646	+ <div xml:id="div-206">
	647	+ <u xml:id="u-206.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Okocimski-Gótz Antoni.</u>
	648	+ </div>
	649	+ <div xml:id="div-207">
	650	+ <u xml:id="u-207.0" who="#POkocimskiGotz">Ślubuję.</u>
	651	+ </div>
	652	+ <div xml:id="div-208">
	653	+ <u xml:id="u-208.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Olewiński Stanisław.</u>
	654	+ </div>
	655	+ <div xml:id="div-209">
	656	+ <u xml:id="u-209.0" who="#POlewinski">Ślubuję.</u>
	657	+ </div>
	658	+ <div xml:id="div-210">
	659	+ <u xml:id="u-210.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Olszewski Stefan.</u>
	660	+ </div>
	661	+ <div xml:id="div-211">
	662	+ <u xml:id="u-211.0" who="#POlszewski">Ślubuję.</u>
	663	+ </div>
	664	+ <div xml:id="div-212">
	665	+ <u xml:id="u-212.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Osiński Michał Tadeusz.</u>
	666	+ </div>
	667	+ <div xml:id="div-213">
	668	+ <u xml:id="u-213.0" who="#POsinski">Ślubuję.</u>
	669	+ </div>
	670	+ <div xml:id="div-214">
	671	+ <u xml:id="u-214.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Ostafin Józef.</u>
	672	+ </div>
	673	+ <div xml:id="div-215">
	674	+ <u xml:id="u-215.0" who="#POstafin">Ślubuję.</u>
	675	+ </div>
	676	+ <div xml:id="div-216">
	677	+ <u xml:id="u-216.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Ostrowski Stanisław.</u>
	678	+ <u xml:id="u-216.1" who="#komentarz">(Nieobecny.)</u>
	679	+ <u xml:id="u-216.2" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Pacholczyk Antoni,</u>
	680	+ </div>
	681	+ <div xml:id="div-217">
	682	+ <u xml:id="u-217.0" who="#PPacholczyk">Ślubuję.</u>
	683	+ </div>
	684	+ <div xml:id="div-218">
	685	+ <u xml:id="u-218.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Minister Paciorkowski Jerzy.</u>
	686	+ </div>
	687	+ <div xml:id="div-219">
	688	+ <u xml:id="u-219.0" who="#PMinisterPaciorkowski">Ślubuję.</u>
	689	+ </div>
	690	+ <div xml:id="div-220">
	691	+ <u xml:id="u-220.0" who="#SekretarzpKopec">Pani Posłanka Pełczyn ska Wanda.</u>
	692	+ </div>
	693	+ <div xml:id="div-221">
	694	+ <u xml:id="u-221.0" who="#PPelczynska">Ślubuję.</u>
	695	+ </div>
	696	+ <div xml:id="div-222">
	697	+ <u xml:id="u-222.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Pełeński Zenobjusz.</u>
	698	+ </div>
	699	+ <div xml:id="div-223">
	700	+ <u xml:id="u-223.0" who="#PPelenski">Ślubuję.</u>
	701	+ </div>
	702	+ <div xml:id="div-224">
	703	+ <u xml:id="u-224.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Perfecki Roman.</u>
	704	+ </div>
	705	+ <div xml:id="div-225">
	706	+ <u xml:id="u-225.0" who="#PPerfecki">Ślubuję.</u>
	707	+ </div>
	708	+ <div xml:id="div-226">
	709	+ <u xml:id="u-226.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Pewny Piotr.</u>
	710	+ </div>
	711	+ <div xml:id="div-227">
	712	+ <u xml:id="u-227.0" who="#PPewny">Ślubuję.</u>
	713	+ </div>
	714	+ <div xml:id="div-228">
	715	+ <u xml:id="u-228.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Piechoczek Ludwik.</u>
	716	+ </div>
	717	+ <div xml:id="div-229">
	718	+ <u xml:id="u-229.0" who="#PPiechoczek">Ślubuję.</u>
	719	+ </div>
	720	+ <div xml:id="div-230">
	721	+ <u xml:id="u-230.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Pietrzak Jan.</u>
	722	+ </div>
	723	+ <div xml:id="div-231">
	724	+ <u xml:id="u-231.0" who="#PPietrzak">Ślubuję.</u>
	725	+ </div>
	726	+ <div xml:id="div-232">
	727	+ <u xml:id="u-232.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Pochmarski Bolesław.</u>
	728	+ </div>
	729	+ <div xml:id="div-233">
	730	+ <u xml:id="u-233.0" who="#PPochmarski">Ślubuję.</u>
	731	+ </div>
	732	+ <div xml:id="div-234">
	733	+ <u xml:id="u-234.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Podoski Bóg dan.</u>
	734	+ </div>
	735	+ <div xml:id="div-235">
	736	+ <u xml:id="u-235.0" who="#PPodoski">Ślubuję.</u>
	737	+ </div>
	738	+ <div xml:id="div-236">
	739	+ <u xml:id="u-236.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Pomianowski Stanisław.</u>
	740	+ </div>
	741	+ <div xml:id="div-237">
	742	+ <u xml:id="u-237.0" who="#PPomianowski">Ślubuję.</u>
	743	+ </div>
	744	+ <div xml:id="div-238">
	745	+ <u xml:id="u-238.0" who="#SekretarzpKopec">Pani Posłanka Prystorowa Janina.</u>
	746	+ </div>
	747	+ <div xml:id="div-239">
	748	+ <u xml:id="u-239.0" who="#PPrystorowa">Ślubuję.</u>
	749	+ </div>
	750	+ <div xml:id="div-240">
	751	+ <u xml:id="u-240.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Przykling Jan.</u>
	752	+ </div>
	753	+ <div xml:id="div-241">
	754	+ <u xml:id="u-241.0" who="#PPrzykling">Ślubuję.</u>
	755	+ </div>
	756	+ <div xml:id="div-242">
	757	+ <u xml:id="u-242.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Puławski Ignacy.</u>
	758	+ </div>
	759	+ <div xml:id="div-243">
	760	+ <u xml:id="u-243.0" who="#PPulawski">Ślubuję.</u>
	761	+ </div>
	762	+ <div xml:id="div-244">
	763	+ <u xml:id="u-244.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Pyz Julian.</u>
	764	+ </div>
	765	+ <div xml:id="div-245">
	766	+ <u xml:id="u-245.0" who="#PPyz">Ślubuję.</u>
	767	+ </div>
	768	+ <div xml:id="div-246">
	769	+ <u xml:id="u-246.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Minister Rajchman-Flojar Henryk.</u>
	770	+ <u xml:id="u-246.1" who="#SekretarzpKopec">P. Minister Rajchman-Flojar: Ślubuję.</u>
	771	+ <u xml:id="u-246.2" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Ropelewski Tadeusz.</u>
	772	+ </div>
	773	+ <div xml:id="div-247">
	774	+ <u xml:id="u-247.0" who="#PRopelewski">Ślubuję.</u>
	775	+ </div>
	776	+ <div xml:id="div-248">
	777	+ <u xml:id="u-248.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Rubinsztejn Izaak.</u>
	778	+ </div>
	779	+ <div xml:id="div-249">
	780	+ <u xml:id="u-249.0" who="#PRubinsztejn">Ślubuję.</u>
	781	+ </div>
	782	+ <div xml:id="div-250">
	783	+ <u xml:id="u-250.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Sapieha Leon.</u>
	784	+ </div>
	785	+ <div xml:id="div-251">
	786	+ <u xml:id="u-251.0" who="#PSapieha">Ślubuję.</u>
	787	+ </div>
	788	+ <div xml:id="div-252">
	789	+ <u xml:id="u-252.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Sarnecki Adolf.</u>
	790	+ </div>
	791	+ <div xml:id="div-253">
	792	+ <u xml:id="u-253.0" who="#PSarnecki">Ślubuję.</u>
	793	+ </div>
	794	+ <div xml:id="div-254">
	795	+ <u xml:id="u-254.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Schaetzel Tadeusz.</u>
	796	+ </div>
	797	+ <div xml:id="div-255">
	798	+ <u xml:id="u-255.0" who="#PSchaetzel">Ślubuję.</u>
	799	+ </div>
	800	+ <div xml:id="div-256">
	801	+ <u xml:id="u-256.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Sikorski Brunon.</u>
	802	+ </div>
	803	+ <div xml:id="div-257">
	804	+ <u xml:id="u-257.0" who="#PSikorski">Ślubuję.</u>
	805	+ </div>
	806	+ <div xml:id="div-258">
	807	+ <u xml:id="u-258.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Sioda Zygmunt.</u>
	808	+ </div>
	809	+ <div xml:id="div-259">
	810	+ <u xml:id="u-259.0" who="#PSioda">Ślubuję.</u>
	811	+ </div>
	812	+ <div xml:id="div-260">
	813	+ <u xml:id="u-260.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Skrypnyk Stefan.</u>
	814	+ </div>
	815	+ <div xml:id="div-261">
	816	+ <u xml:id="u-261.0" who="#PSkrypnyk">Ślubuję.</u>
	817	+ </div>
	818	+ <div xml:id="div-262">
	819	+ <u xml:id="u-262.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Smoczkiewicz Dezydery.</u>
	820	+ </div>
	821	+ <div xml:id="div-263">
	822	+ <u xml:id="u-263.0" who="#PSmoczkiewicz">Ślubuję.</u>
	823	+ </div>
	824	+ <div xml:id="div-264">
	825	+ <u xml:id="u-264.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Snopczyński Antoni.</u>
	826	+ </div>
	827	+ <div xml:id="div-265">
	828	+ <u xml:id="u-265.0" who="#PSnopczynski">Ślubuję.</u>
	829	+ </div>
	830	+ <div xml:id="div-266">
	831	+ <u xml:id="u-266.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Sobczyk Piotr.</u>
	832	+ </div>
	833	+ <div xml:id="div-267">
	834	+ <u xml:id="u-267.0" who="#PSobczyk">Ślubuję.</u>
	835	+ </div>
	836	+ <div xml:id="div-268">
	837	+ <u xml:id="u-268.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Sommerstein Emil.</u>
	838	+ </div>
	839	+ <div xml:id="div-269">
	840	+ <u xml:id="u-269.0" who="#PSommerstein">Ślubuję.</u>
	841	+ </div>
	842	+ <div xml:id="div-270">
	843	+ <u xml:id="u-270.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Sosiński Wojciech.</u>
	844	+ </div>
	845	+ <div xml:id="div-271">
	846	+ <u xml:id="u-271.0" who="#PSosinski">Ślubuję.</u>
	847	+ </div>
	848	+ <div xml:id="div-272">
	849	+ <u xml:id="u-272.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Sowiński Zygmunt.</u>
	850	+ </div>
	851	+ <div xml:id="div-273">
	852	+ <u xml:id="u-273.0" who="#PSowinski">Ślubuję.</u>
	853	+ </div>
	854	+ <div xml:id="div-274">
	855	+ <u xml:id="u-274.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Stamm Roman.</u>
	856	+ </div>
	857	+ <div xml:id="div-275">
	858	+ <u xml:id="u-275.0" who="#P">Stamm: Ślubuję.</u>
	859	+ </div>
	860	+ <div xml:id="div-276">
	861	+ <u xml:id="u-276.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Starzak Władysław.</u>
	862	+ </div>
	863	+ <div xml:id="div-277">
	864	+ <u xml:id="u-277.0" who="#PStarzak">Ślubuję.</u>
	865	+ </div>
	866	+ <div xml:id="div-278">
	867	+ <u xml:id="u-278.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Stpiczyński Wojciech.</u>
	868	+ </div>
	869	+ <div xml:id="div-279">
	870	+ <u xml:id="u-279.0" who="#PStpiczynski">Ślubuję.</u>
	871	+ </div>
	872	+ <div xml:id="div-280">
	873	+ <u xml:id="u-280.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Stroński Zdzisław.</u>
	874	+ </div>
	875	+ <div xml:id="div-281">
	876	+ <u xml:id="u-281.0" who="#PStronski">Ślubuję.</u>
	877	+ </div>
	878	+ <div xml:id="div-282">
	879	+ <u xml:id="u-282.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Suchorzewski Leon.</u>
	880	+ </div>
	881	+ <div xml:id="div-283">
	882	+ <u xml:id="u-283.0" who="#PSuchorzewski">Ślubuję.</u>
	883	+ </div>
	884	+ <div xml:id="div-284">
	885	+ <u xml:id="u-284.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Surzyński Leon.</u>
	886	+ <u xml:id="u-284.1" who="#SekretarzpKopec">P. Surzyński: Ślubuję.</u>
	887	+ <u xml:id="u-284.2" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Szalewicz Tomasz.</u>
	888	+ </div>
	889	+ <div xml:id="div-285">
	890	+ <u xml:id="u-285.0" who="#PSzalewicz">Ślubuję.</u>
	891	+ </div>
	892	+ <div xml:id="div-286">
	893	+ <u xml:id="u-286.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Szczepański Włodzimierz.</u>
	894	+ </div>
	895	+ <div xml:id="div-287">
	896	+ <u xml:id="u-287.0" who="#PSzczepanski">Ślubuję.</u>
	897	+ </div>
	898	+ <div xml:id="div-288">
	899	+ <u xml:id="u-288.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Szczypa Władysław.</u>
	900	+ </div>
	901	+ <div xml:id="div-289">
	902	+ <u xml:id="u-289.0" who="#PSzczypa">Ślubuję.</u>
	903	+ </div>
	904	+ <div xml:id="div-290">
	905	+ <u xml:id="u-290.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Szumowski Piotr.'</u>
	906	+ </div>
	907	+ <div xml:id="div-291">
	908	+ <u xml:id="u-291.0" who="#PSzumowski">Ślubuję.</u>
	909	+ </div>
	910	+ <div xml:id="div-292">
	911	+ <u xml:id="u-292.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Szymanowski Genadjusz.</u>
	912	+ </div>
	913	+ <div xml:id="div-293">
	914	+ <u xml:id="u-293.0" who="#PSzymanowski">Ślubuję.</u>
	915	+ </div>
	916	+ <div xml:id="div-294">
	917	+ <u xml:id="u-294.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Szymański Franciszek.</u>
	918	+ </div>
	919	+ <div xml:id="div-295">
	920	+ <u xml:id="u-295.0" who="#PSzymanskiFranciszek">Ślubuję.</u>
	921	+ </div>
	922	+ <div xml:id="div-296">
	923	+ <u xml:id="u-296.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Szymański Wacław.</u>
	924	+ </div>
	925	+ <div xml:id="div-297">
	926	+ <u xml:id="u-297.0" who="#PSzymanskiWaclaw">Ślubuję.</u>
	927	+ </div>
	928	+ <div xml:id="div-298">
	929	+ <u xml:id="u-298.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Śląski Jan.</u>
	930	+ </div>
	931	+ <div xml:id="div-299">
	932	+ <u xml:id="u-299.0" who="#PSlaski">Ślubuję.</u>
	933	+ </div>
	934	+ <div xml:id="div-300">
	935	+ <u xml:id="u-300.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Światopełk-Mirski Kazimierz.</u>
	936	+ </div>
	937	+ <div xml:id="div-301">
	938	+ <u xml:id="u-301.0" who="#PSwiatopelkMirski">Ślubuję.</u>
	939	+ </div>
	940	+ <div xml:id="div-302">
	941	+ <u xml:id="u-302.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Świdziński Bolesław Jerzy.</u>
	942	+ </div>
	943	+ <div xml:id="div-303">
	944	+ <u xml:id="u-303.0" who="#PSwidzinski">Ślubuję.</u>
	945	+ </div>
	946	+ <div xml:id="div-304">
	947	+ <u xml:id="u-304.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Tatarczak Stefan.</u>
	948	+ </div>
	949	+ <div xml:id="div-305">
	950	+ <u xml:id="u-305.0" who="#PTatarczak">Ślubuję.</u>
	951	+ </div>
	952	+ <div xml:id="div-306">
	953	+ <u xml:id="u-306.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Terszakoweć Hryńko.</u>
	954	+ </div>
	955	+ <div xml:id="div-307">
	956	+ <u xml:id="u-307.0" who="#PTerszakowec">Ślubuję.</u>
	957	+ </div>
	958	+ <div xml:id="div-308">
	959	+ <u xml:id="u-308.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł de Tun Tadeusz.</u>
	960	+ </div>
	961	+ <div xml:id="div-309">
	962	+ <u xml:id="u-309.0" who="#PdeThun">Ślubuję.</u>
	963	+ </div>
	964	+ <div xml:id="div-310">
	965	+ <u xml:id="u-310.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Tomaszkiewicz Leopold.</u>
	966	+ </div>
	967	+ <div xml:id="div-311">
	968	+ <u xml:id="u-311.0" who="#PTomaszkiewicz">Ślubuję.</u>
	969	+ </div>
	970	+ <div xml:id="div-312">
	971	+ <u xml:id="u-312.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Traczewski Stefan.</u>
	972	+ </div>
	973	+ <div xml:id="div-313">
	974	+ <u xml:id="u-313.0" who="#PTraczewski">Ślubuję.</u>
	975	+ </div>
	976	+ <div xml:id="div-314">
	977	+ <u xml:id="u-314.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Trojan Kornel.</u>
	978	+ </div>
	979	+ <div xml:id="div-315">
	980	+ <u xml:id="u-315.0" who="#PTrojan">Ślubuję.</u>
	981	+ </div>
	982	+ <div xml:id="div-316">
	983	+ <u xml:id="u-316.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Tymoszenko Sergjusz.</u>
	984	+ </div>
	985	+ <div xml:id="div-317">
	986	+ <u xml:id="u-317.0" who="#PTymoszenko">Ślubuję.</u>
	987	+ </div>
	988	+ <div xml:id="div-318">
	989	+ <u xml:id="u-318.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Urbański Franciszek.</u>
	990	+ </div>
	991	+ <div xml:id="div-319">
	992	+ <u xml:id="u-319.0" who="#PUrbanski">Ślubuję.</u>
	993	+ </div>
	994	+ <div xml:id="div-320">
	995	+ <u xml:id="u-320.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Walewski Jan.</u>
	996	+ </div>
	997	+ <div xml:id="div-321">
	998	+ <u xml:id="u-321.0" who="#PWalewski">Ślubuję.</u>
	999	+ </div>
	1000	+ <div xml:id="div-322">
	1001	+ <u xml:id="u-322.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wanke Bruno Bronisław.</u>
	1002	+ </div>
	1003	+ <div xml:id="div-323">
	1004	+ <u xml:id="u-323.0" who="#PWanke">Ślubuję.</u>
	1005	+ </div>
	1006	+ <div xml:id="div-324">
	1007	+ <u xml:id="u-324.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wasilewski Aleksander.</u>
	1008	+ </div>
	1009	+ <div xml:id="div-325">
	1010	+ <u xml:id="u-325.0" who="#PWasilewski">Ślubuję.</u>
	1011	+ </div>
	1012	+ <div xml:id="div-326">
	1013	+ <u xml:id="u-326.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Waszkiewicz Ludwik.</u>
	1014	+ </div>
	1015	+ <div xml:id="div-327">
	1016	+ <u xml:id="u-327.0" who="#PWaszkiewicz">Ślubuję.</u>
	1017	+ </div>
	1018	+ <div xml:id="div-328">
	1019	+ <u xml:id="u-328.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wąsik Edmund.</u>
	1020	+ </div>
	1021	+ <div xml:id="div-329">
	1022	+ <u xml:id="u-329.0" who="#PWasik">Ślubuję.</u>
	1023	+ </div>
	1024	+ <div xml:id="div-330">
	1025	+ <u xml:id="u-330.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wełykanowicz Dymitr.</u>
	1026	+ </div>
	1027	+ <div xml:id="div-331">
	1028	+ <u xml:id="u-331.0" who="#PWelykanowicz">Ślubuję.</u>
	1029	+ </div>
	1030	+ <div xml:id="div-332">
	1031	+ <u xml:id="u-332.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Widacki Stanisław.</u>
	1032	+ </div>
	1033	+ <div xml:id="div-333">
	1034	+ <u xml:id="u-333.0" who="#PWidacki">Ślubuję.</u>
	1035	+ </div>
	1036	+ <div xml:id="div-334">
	1037	+ <u xml:id="u-334.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wielhorski Władysław.</u>
	1038	+ </div>
	1039	+ <div xml:id="div-335">
	1040	+ <u xml:id="u-335.0" who="#PWielhorski">Ślubuję.</u>
	1041	+ </div>
	1042	+ <div xml:id="div-336">
	1043	+ <u xml:id="u-336.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wierzbicki Andrzej.</u>
	1044	+ </div>
	1045	+ <div xml:id="div-337">
	1046	+ <u xml:id="u-337.0" who="#PWierzbicki">Ślubuję.</u>
	1047	+ </div>
	1048	+ <div xml:id="div-338">
	1049	+ <u xml:id="u-338.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Witwicki Stefan.</u>
	1050	+ </div>
	1051	+ <div xml:id="div-339">
	1052	+ <u xml:id="u-339.0" who="#PWitwicki">Ślubuję.</u>
	1053	+ </div>
	1054	+ <div xml:id="div-340">
	1055	+ <u xml:id="u-340.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wojciechowski Bronisław.</u>
	1056	+ </div>
	1057	+ <div xml:id="div-341">
	1058	+ <u xml:id="u-341.0" who="#PWojciechowski">Ślubuję.</u>
	1059	+ </div>
	1060	+ <div xml:id="div-342">
	1061	+ <u xml:id="u-342.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wojtowicz Władysław.</u>
	1062	+ </div>
	1063	+ <div xml:id="div-343">
	1064	+ <u xml:id="u-343.0" who="#PWojtowicz">Ślubuję.</u>
	1065	+ </div>
	1066	+ <div xml:id="div-344">
	1067	+ <u xml:id="u-344.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wolański Iwan.</u>
	1068	+ </div>
	1069	+ <div xml:id="div-345">
	1070	+ <u xml:id="u-345.0" who="#PWolanski">Ślubuję.</u>
	1071	+ </div>
	1072	+ <div xml:id="div-346">
	1073	+ <u xml:id="u-346.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł ks. Wołków Marcin.</u>
	1074	+ </div>
	1075	+ <div xml:id="div-347">
	1076	+ <u xml:id="u-347.0" who="#PksWolkow">Ślubuję.</u>
	1077	+ </div>
	1078	+ <div xml:id="div-348">
	1079	+ <u xml:id="u-348.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wójcik Jan,</u>
	1080	+ </div>
	1081	+ <div xml:id="div-349">
	1082	+ <u xml:id="u-349.0" who="#PWojcik">Ślubuję.</u>
	1083	+ </div>
	1084	+ <div xml:id="div-350">
	1085	+ <u xml:id="u-350.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Wróblewski Czesław.</u>
	1086	+ </div>
	1087	+ <div xml:id="div-351">
	1088	+ <u xml:id="u-351.0" who="#PWroblewski">Ślubuję.</u>
	1089	+ </div>
	1090	+ <div xml:id="div-352">
	1091	+ <u xml:id="u-352.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Zadurski Józef.</u>
	1092	+ </div>
	1093	+ <div xml:id="div-353">
	1094	+ <u xml:id="u-353.0" who="#PZadurski">Ślubuję.</u>
	1095	+ </div>
	1096	+ <div xml:id="div-354">
	1097	+ <u xml:id="u-354.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Zaklika Walerian.</u>
	1098	+ </div>
	1099	+ <div xml:id="div-355">
	1100	+ <u xml:id="u-355.0" who="#PZaklika">Ślubuję.</u>
	1101	+ </div>
	1102	+ <div xml:id="div-356">
	1103	+ <u xml:id="u-356.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Zakrocki Ludwik.</u>
	1104	+ </div>
	1105	+ <div xml:id="div-357">
	1106	+ <u xml:id="u-357.0" who="#PZakrocki">Ślubuję.</u>
	1107	+ </div>
	1108	+ <div xml:id="div-358">
	1109	+ <u xml:id="u-358.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Zawałykut Iwan.</u>
	1110	+ </div>
	1111	+ <div xml:id="div-359">
	1112	+ <u xml:id="u-359.0" who="#PZawalykut">Ślubuję.</u>
	1113	+ </div>
	1114	+ <div xml:id="div-360">
	1115	+ <u xml:id="u-360.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Zenkteler Michał.</u>
	1116	+ </div>
	1117	+ <div xml:id="div-361">
	1118	+ <u xml:id="u-361.0" who="#PZenkteler">Ślubuję.</u>
	1119	+ </div>
	1120	+ <div xml:id="div-362">
	1121	+ <u xml:id="u-362.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Zubrzycki Andrzej.</u>
	1122	+ </div>
	1123	+ <div xml:id="div-363">
	1124	+ <u xml:id="u-363.0" who="#PZubrzycki">Ślubuję.</u>
	1125	+ </div>
	1126	+ <div xml:id="div-364">
	1127	+ <u xml:id="u-364.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Żółtowski-Jahoda Robert.</u>
	1128	+ </div>
	1129	+ <div xml:id="div-365">
	1130	+ <u xml:id="u-365.0" who="#PZoltowskiJahoda">Ślubuję.</u>
	1131	+ </div>
	1132	+ <div xml:id="div-366">
	1133	+ <u xml:id="u-366.0" who="#SekretarzpKopec">P. Poseł Żyborski Witold.</u>
	1134	+ </div>
	1135	+ <div xml:id="div-367">
	1136	+ <u xml:id="u-367.0" who="#PZyborski">Ślubuję.</u>
	1137	+ </div>
	1138	+ <div xml:id="div-368">
	1139	+ <u xml:id="u-368.0" who="#Przewodniczacy">Proszę Pana Sekretarza Kopcia o powtórne odczytanie nazwisk panów posłów, którzy nie zgłosili się do ślubowania.</u>
	1140	+ </div>
	1141	+ <div xml:id="div-369">
	1142	+ <u xml:id="u-369.0" who="#SekretarzpKopec">P. Podsekretarz Stanu Koc Adam, p. Kroebl Adam, p. Lubieński Bogusław, p. Ostrowski Stanisław.</u>
	1143	+ </div>
	1144	+ <div xml:id="div-370">
	1145	+ <u xml:id="u-370.0" who="#Przewodniczacy">Stwierdzam, że wszyscy obecni na posiedzeniu posłowie złożyli ślubowanie.</u>
	1146	+ <u xml:id="u-370.1" who="#Przewodniczacy">Obecnie przystępujemy do wyboru Marszał ka. Proszę Panów Posłów o zgłaszanie kandydatur.</u>
	1147	+ </div>
	1148	+ <div xml:id="div-371">
	1149	+ <u xml:id="u-371.0" who="#PSchaetzel">Zgłaszam kandydaturę p. posła Stanisława Cara.</u>
	1150	+ <u xml:id="u-371.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	1151	+ </div>
	1152	+ <div xml:id="div-372">
	1153	+ <u xml:id="u-372.0" who="#Przewodniczacy">Została zgłoszona kandydatura posła Stanisława Cara. Zapytuję, czy nikt z Panów Posłów nie zgłasza innej kandydatury?</u>
	1154	+ <u xml:id="u-372.1" who="#Przewodniczacy">Zapytuję, czy wobec zgłoszenia jednej tylko kandydatury mogę uważać, że Izba wybrała na Marszałka p. posła Stanisława Cara?</u>
	1155	+ <u xml:id="u-372.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	1156	+ <u xml:id="u-372.3" who="#Przewodniczacy">Nie słyszę sprzeciwu. Stwierdzam, że Izba wybrała na Marszałka p. posła Stanisława Cara.</u>
	1157	+ <u xml:id="u-372.4" who="#Przewodniczacy">Wznawiam posiedzenie.</u>
	1158	+ <u xml:id="u-372.5" who="#Przewodniczacy">Zwracam się ponownie do Pana Posła Stanisława Cara i zapytuję, czy przyjmuje wybór?</u>
	1159	+ </div>
	1160	+ <div xml:id="div-373">
	1161	+ <u xml:id="u-373.0" who="#PCar">Przyjmuję.</u>
	1162	+ <u xml:id="u-373.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	1163	+ </div>
	1164	+ <div xml:id="div-374">
	1165	+ <u xml:id="u-374.0" who="#Przewodniczacy">Proszę Pana Marszałka o objęcie przewodnictwa.</u>
	1166	+ <u xml:id="u-374.1" who="#komentarz">(Marszalek obejmuje przewodnictwo. Oklaski.)</u>
	1167	+ </div>
	1168	+ <div xml:id="div-375">
	1169	+ <u xml:id="u-375.0" who="#Marszalek">Obejmuję przewodnictwo.</u>
	1170	+ <u xml:id="u-375.1" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Prosiłem p. Przewodniczącego o zarządzenie przerwy w obradach dzisiejszego posiedzenia, gdyż chciałem, idąc śladem tradycji, zapoczątkowanej przez p. Marszałka po przedniego Sejmu, zapytać P. Prezydenta Rzeczypospolitej, czy objęcie przezemnie stanowiska Marszałka Sejmu spotka się z aprobatą z jego strony.</u>
	1171	+ <u xml:id="u-375.2" who="#Marszalek">To, co pod rządem dawnej konstytucji było tradycją rozumną i piękną, stało się pod rządem Konstytucji nowej obowiązkiem, wypływającym z zasad obecnego ustroju, który w osobie Prezydenta Rzeczypospolitej widzi Głowę Państwa, skupiającą jednolitą i niepodzielną władzę państwową, oraz czynnik nadrzędny, czuwający nad harmonijnem działaniem naczelnych organów państwowych.</u>
	1172	+ <u xml:id="u-375.3" who="#Marszalek">Po otrzymaniu od P. Prezydenta przychylnej odpowiedzi zdecydowałem się wybór przyjąć.</u>
	1173	+ <u xml:id="u-375.4" who="#Marszalek">Dziękując Panom za ten wybór, pragnąłbym odpowiedzieć w całej pełni zaufaniu, którem mnie Panowie obdarzyliście. Ale zdaję sobie sprawę z tego, że zadanie, które wyrasta przede mną, nie jest łatwe.</u>
	1174	+ <u xml:id="u-375.5" who="#Marszalek">Po uchwaleniu przez Sejm poprzedni nowej Konstytucji, zachodzi konieczność wprowadzenia jej w życie w całej pełni, z zachowaniem za równo litery, jak i ducha tego doniosłego dla przyszłości Państwa aktu ustrojowego.</u>
	1175	+ <u xml:id="u-375.6" who="#Marszalek">Nowa Konstytucja określa w sposób odmienny rolę Izb Ustawodawczych w hierarchii na czelnych władz państwowych. Sejm jest niewątpliwie ważnym organem państwowym, organem niezbędnym, bez którego niepodobna sobie wy obrazić prawidłowej, rozumnej i celowej organizacji Państwa. Sejm polski jest pierwszą Izbą Ustawodawczą oraz posiada szerokie uprawnienia w zakresie wykonywania kontroli nad działalnością Rządu. Ale w tych ramach zamykają się jego kompetencje: funkcje rządzenia Państwem do niego nie należą.</u>
	1176	+ <u xml:id="u-375.7" who="#Marszalek">Doświadczenie własne, i nie tylko własne, wskazuje nam, że sięganie Sejmu po władzę rządzenia odbija się zgubnie na biegu spraw państwowych, a może nawet zaciążyć nad losami Państwa, nie przysparzając samemu Sejmowi ani laurów, ani chwały, gdyż liczne i wielogłowe ciało nie posiada warunków niezbędnych do rządzenia i nie może być ośrodkiem woli, przejawiającej się szybko, sprawnie i stanowczo.</u>
	1177	+ <u xml:id="u-375.8" who="#Marszalek">To też Sejmy z okresu sejmowładztwa, mimo wielkich ambicyj, nie cieszyły się powagą.</u>
	1178	+ <u xml:id="u-375.9" who="#Marszalek">W swoich — „Uwagach o Rządzie Rzplitej” Rousseau dał temu dobitny wyraz, mówiąc o dawnych sejmach, że wprawdzie nikt niemi nie rządził, ale też i nikt nie okazywał im posłuszeństwa. Poza tą, że się tak wyrażę, stroną konstytucyjną zagadnienia, istnieje jeszcze strona druga, obyczajowa. W polskich Sejmach strona obyczajowa wymaga jeszcze wielu trosk i stanowi wdzięczne pole do pracy. Przyznać trzeba, że pan Marszałek poprzedniego Sejmu dr. Kazi mierz Świtalski wiele już pod tym względem uczynił: nie tylko wybitnie podniósł sprawność prac Sejmu, ale przyczynił się w dużym stopniu do ugruntowania powagi Sejmu.</u>
	1179	+ <u xml:id="u-375.10" who="#Marszalek">Nam przypadnie wdzięczna rola dalszego kontynuowania zapoczątkowanego dzieła.</u>
	1180	+ <u xml:id="u-375.11" who="#Marszalek">Po oparciu życia parlamentarnego na nowych podstawach rola posła uległa całkowitej zmianie; poseł odzyskał niezależność od sztabu partyjnego i będzie się mógł kierować własnym sądem o rzeczy.</u>
	1181	+ <u xml:id="u-375.12" who="#Marszalek">W związku z tem praca w Sejmie musi być zracjonalizowana i ujęta w ścisłe normy organizacyjne, jak zresztą w każdem ciele zbiorowem i licznem. Jest to tem bardziej konieczne, że cała technika pracy wewnętrznej musi ulec gruntownej zmianie, gdyż wobec nieistnienia klubów po litycznych w Sejmie każdy poseł będzie decydował za samego siebie, nie oglądając się na narzucone mu zgary nakazy partyjne.</u>
	1182	+ <u xml:id="u-375.13" who="#Marszalek">Nastąpi więc niewątpliwie większe zróżnicowanie, większe zindywidualizowanie prac Sejmu. Mimo to muszą być zastosowane takie metody pracy, aby Sejm stał się instytucją zdolną do pracy pozytywnej i twórczej i aby mogła w nim krystalizować się wola zbiorowości, reprezentowanej przez posłów.</u>
	1183	+ <u xml:id="u-375.14" who="#Marszalek">I jeszcze jedno. Musimy uczynić wszyscy razem zbiorowy wysiłek, aby w Sejmie naszym panowały dobre obyczaje. Rozumiem, że przy ścieraniu się poglądów, w ferworze dyskusji może nieraz dojść do użycia słów lub zwrotów ostrych; ale nawet najostrzejsze zwroty muszą być utrzymane w ramach form poprawnych i zwykłej przyzwoitości, znamionującej ludzi o odpowiednim poziomie kultury.</u>
	1184	+ <u xml:id="u-375.15" who="#Marszalek">Czy mam Panom przypominać, czem był w Polsce i czem był dla Polski Józef Piłsudski?</u>
	1185	+ <u xml:id="u-375.16" who="#Marszalek">Zbyt żywo, zbyt głęboko przeżywamy ból po Jego stracie. Po zgonie Józefa Piłsudskiego Poi ska się czuje osieroconą.</u>
	1186	+ <u xml:id="u-375.17" who="#Marszalek">Premier obecnego Rządu płk. Sławek w jednem ze swych przemówień zadał sobie pytanie, co nam może zastąpić tę niepowetowaną stratę, którą poniosła Polska wskutek śmierci Józefa Piłsudskiego i na pytanie to odpowiedział: Prawo.</u>
	1187	+ <u xml:id="u-375.18" who="#Marszalek">Proszę Panów, tak postawione przez Premiera zagadnienie jest jednocześnie płaszczyzną, określającą stosunek Sejmu do Rządu, płaszczyzną niewątpliwie bardzo szczęśliwie obraną. Będę czuwał, aby z tej płaszczyzny Sejm nigdy nie schodził.</u>
	1188	+ <u xml:id="u-375.19" who="#Marszalek">Raz jeszcze dziękuję Panom za wybór, ale za razem proszę Panów i apeluję do Panów gorąco, aby to zaufanie, które mi Panowie dzisiaj oka zali, przekształciło się w stały stosunek wzajemnej życzliwości i nadmieniam, że ze swej strony uczynię wszystko, co będzie ode mnie zależne, aby Panowie Posłowie wszyscy bez wyjątku mogli znaleźć zawsze u mnie życzliwą radę i pomoc przy wykonywaniu obowiązków poselskich, ale proszę o wzajemność, bo tylko we wspólnym naszym wysiłku będziemy mogli stworzyć nowe formy polskiego parlamentaryzmu.</u>
	1189	+ <u xml:id="u-375.20" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
	1190	+ <u xml:id="u-375.21" who="#Marszalek">Proszę Panów, Pan Prezydent Rzeczypospolitej, zwołując Sejm, otworzył jednocześnie sesję nadzwyczajną i określił jej przedmiot. Przedmiotem obecnej sesji są dwa zasadnicze zagadnienia: ukonstytuowanie się Sejmu i uchwalenie regulaminu. W tych więc warunkach po dokonaniu wyboru Marszałka Sejmu powinniśmy przystąpić do dalszego ukonstytuowania się, to znaczy do wyboru pozostałych członków prezydjum, mianowicie wicemarszałków i sekretarzy. Ale proszę Panów, w tej chwili jesteśmy w tem położeniu, że nie mamy regulaminu. Za chodzi zatem konieczność nie tylko określenia funkcyj pozostałych członków prezydjum, wice marszałków i sekretarzy, ale także trzeba prze widzieć i sposób ich wyboru. Dlatego trzeba najpierw przystąpić do opracowania nowego regulaminu. To zagadnienie uważam za pilne. Dlatego chciałbym Panom zaproponować, ażebyśmy wyłonili Komisję Regulaminową i proponuję następujący skład tej komisji: pp. Miedziński, Podoski, Schaetzel, Byrka, Osiński, Stpiczyński, Starzak, Tomaszkiewicz, Hutten-Czapski, Kielak, Bilak, Szczepański, Sioda, Walewski, Długosz, Władysław Kamiński i Sommerstein.</u>
	1191	+ </div>
	1192	+ <div xml:id="div-376">
	1193	+ <u xml:id="u-376.0" who="#PNowak">Proszę o głos.</u>
	1194	+ </div>
	1195	+ <div xml:id="div-377">
	1196	+ <u xml:id="u-377.0" who="#Marszalek">W jakiej sprawie Pan chce prze mawiać?</u>
	1197	+ </div>
	1198	+ <div xml:id="div-378">
	1199	+ <u xml:id="u-378.0" who="#PNowak">W sprawie utworzenia Komisji Regulaminowej.</u>
	1200	+ </div>
	1201	+ <div xml:id="div-379">
	1202	+ <u xml:id="u-379.0" who="#Marszalek">Proszę.</u>
	1203	+ </div>
	1204	+ <div xml:id="div-380">
	1205	+ <u xml:id="u-380.0" who="#PNowak">Pan Marszałek przedstawił skład Komisji Regulaminowej. Skład ten wydaje mi się nieco szczupłym. P. Premier Sławek w swoim doskonałym wywiadzie podkreślił, że Sejm ugruntować może autorytet swój, wypracowując bliżej i bardziej rzeczowo metody swych obrad, aniżeli były ongiś. Zdaje mi się, że dobre wypracowanie tych nowych metod pracy dla Sejmu jest rzeczą tak podstawową i tak ważną, że aż nadto wyczerpująco uzasadnia wniosek o rozszerzenie składu Komisji Regulaminowej. Dla tego też, nie mając absolutnie nic przeciw liście zaproponowanej przez p. Marszałka i zgadzając się na nią, stawiam wniosek o rozszerzenie Komisji Regulaminowej jeszcze o 7 do 9 osób.</u>
	1206	+ </div>
	1207	+ <div xml:id="div-381">
	1208	+ <u xml:id="u-381.0" who="#Marszalek">Wobec tego, że są dwie propozycje, jedna, którą ja pozwoliłem sobie zrobić, a która obejmuje 17 nazwisk i druga propozycja, którą Panowie przed chwilą usłyszeli, zmierzająca do tego, żeby liczbę członków Komisji Regulaminowej zwiększyć o 7 do 9 nazwisk, nie mam innego sposobu rozstrzygnięcia tej sprawy, jak przez odwołanie się do Izby.</u>
	1209	+ <u xml:id="u-381.1" who="#Marszalek">Poddam najprzód pod głosowanie propozycję dalej idącą, rozszerzenia składu komisji. Kto z Panów Posłów jest za rozszerzeniem składu komisji w myśl propozycji, którąśmy przed chwilą usłyszeli, zechce wstać. Prezydjum jest zgodne, że stoi mniejszość, propozycja upadła. Wobec tego uważam, że została przyjęta pierw sza propozycja i komisja winna się w tych ramach ukonstytuować.</u>
	1210	+ </div>
	1211	+ <div xml:id="div-382">
	1212	+ <u xml:id="u-382.0" who="#PMiedzinski">Panie Marszałku, proszę o głos.</u>
	1213	+ </div>
	1214	+ <div xml:id="div-383">
	1215	+ <u xml:id="u-383.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Miedziński.</u>
	1216	+ </div>
	1217	+ <div xml:id="div-384">
	1218	+ <u xml:id="u-384.0" who="#PMiedzinski">Proponuję, żeby wobec szczególnego charakteru komisji i jej zadań, przewodnictwo w niej objął osobiście p. Marszałek Sejmu.</u>
	1219	+ </div>
	1220	+ <div xml:id="div-385">
	1221	+ <u xml:id="u-385.0" who="#Marszalek">Proszę Panów, jest nowa propozycja. Czy jest kto przeciwny tej propozycji? Nie słyszę sprzeciwu, propozycja została przy jęta.</u>
	1222	+ <u xml:id="u-385.1" who="#Marszalek">Ze względu na to, że nie możemy zbyt długo zwlekać z ukonstytuowaniem się Sejmu, proponuję, żeby komisja zebrała się niezwłocznie po ukończeniu tej części naszego posiedzenia. Po proszę Panów członków komisji, żeby się ze chcieli zebrać w jednej z sal komisyjnych w 15 minut po zarządzonej przerwie.</u>
	1223	+ <u xml:id="u-385.2" who="#Marszalek">Obecnie zarządzam przerwę do dnia jutrzejszego do godz. 11 rano. Zawiadamiam Panów Posłów, że żadne zaproszenia pisemne rozsyłane nie będą. Odraczam posiedzenie.</u>
	1224	+ <u xml:id="u-385.3" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Przed miotem naszych dzisiejszych obrad będzie regulamin.</u>
	1225	+ <u xml:id="u-385.4" who="#Marszalek">Glos ma sprawozdawca p. Podoski.</u>
	1226	+ </div>
	1227	+ <div xml:id="div-386">
	1228	+ <u xml:id="u-386.0" who="#PPodoski">Wysoka Izbo! Na skutek tego, że Biuro Sejmu musiało pośpiesznie drukować tekst regulaminu, zakradło się doń kilkanaście błędów zecerskich. Chcę odrazu je sprostować, ażeby to było wniesione do protokółu.</u>
	1229	+ <u xml:id="u-386.1" who="#PPodoski">W art. 21 w ust. 2 wyraz — „kartek” należy zastąpić przez — „kart”.</u>
	1230	+ <u xml:id="u-386.2" who="#PPodoski">W art. 22 w ust. 2 wyraz — „wywoływany zastąpić przez — „wywołany”.</u>
	1231	+ <u xml:id="u-386.3" who="#PPodoski">W art. 24 w ust. 2 wyraz — „żadnych” zastąpić przez — „ważnych”.</u>
	1232	+ <u xml:id="u-386.4" who="#PPodoski">Następnie w art. 25 ust. 1 zamiast — „ma obowiązek” powinno być „obowiązany jest”.</u>
	1233	+ <u xml:id="u-386.5" who="#PPodoski">W art. 35 w wierszu 5 wyraz — „przyjęcia” zastąpić przez — „przyjęcie”.</u>
	1234	+ <u xml:id="u-386.6" who="#PPodoski">W art. 47 w ust. 1 wyraz — „komisyj” zastąpić przez — „komisji”.</u>
	1235	+ <u xml:id="u-386.7" who="#PPodoski">Następnie w art. 51 zamiast słowa — „przeprowadza” powinno być — „odbywa”.</u>
	1236	+ <u xml:id="u-386.8" who="#PPodoski">Jeszcze wrócę do art. 37. W art. 37 w ust. 2 należy na końcu dodać wyrazy — „jeżeli reguła min nie stanowi inaczej”. Poprawka ta jest kom sekwencją przyjęcia przez komisję poprawki do innego artykułu, który stanowi, że drugie czy tanie projektu ustawy może się odbyć najwcześniej po upływie nie 24 godzin, jak projektowa no uprzednio, ale dopiero po upływie 48 godzin od rozdania posłom sprawozdania w druku.</u>
	1237	+ <u xml:id="u-386.9" who="#PPodoski">W art. 79 opuszczone zostały w ust. 3 wyrazy — „w protokóle i”.</u>
	1238	+ <u xml:id="u-386.10" who="#PPodoski">Tyle co do sprostowań pomyłek drukarskich, które przez pośpiech zakradły się do tekstu sprawozdania.</u>
	1239	+ <u xml:id="u-386.11" who="#PPodoski">Wysoka Izbo! Instytucja przedstawicielstwa narodowego jest ściśle wpleciona w dzieje naszego Państwa. Już w XV stuleciu Polska ma ukształtowany Sejm. Mamy zatem bardzo bogate doświadczenie, wiekami całemi nagromadzone. Niezawsze Sejmy potrafiły w sposób odpowiedni prowadzić swe obrady. Wiemy doskonale, jeżeli sięgniemy w daleką przeszłość, że Sejm niekiedy bywał widowiskiem gorszących zajść. Jeżeli czytamy dzieła historyków XVII stulecia, mamy tam szczególnie bogatą kopalnię przykładów tego rodzaju.</u>
	1240	+ <u xml:id="u-386.12" who="#PPodoski">Sejmy polskie nieprędko wytworzyły pisane regulaminy, kierowały się normami zwyczajowemi. Pierwszy regulamin pisany pojawia się dopiero na Koinwokacji w 1764 r., potwierdzony następnie na Sejmie koronacyjnym. Pierwszy ten regulamin sejmowy był tylko kodyfikacją norm i obyczajów, w Sejmach zwyczajowo przyjętych i ukształconych. Już nieznaczne zmiany przynosi regulamin z 1768, który usuwa pewne najbardziej szkodliwe zwyczaje, ale prawdziwą reformę obrad Sejmu w Polsce przedrozbiorowej przyniósł dopiero regulamin Sejmu Czteroletnie go, przez ten Sejm w styczniu 1791 r. przyjęty jako uroczyste zaręczenie porządku Izby. Ostatnim z przedrozbiorowych regulaminów jest regulamin uchwalony łącznie z Konstytucją 3 Maja.</u>
	1241	+ <u xml:id="u-386.13" who="#PPodoski">Po odrodzeniu Państwa Polskiego mieliśmy już też parokrotnie zmieniany regulamin sejmowy. Jeśli się przyjrzymy regulaminom poprzednich Sejmów, to widzimy, że cechuje je jedna tendencja, napewno słuszna. Tą tendencją po przednich regulaminów było wyposażenie Marszałka Izby w szeroki zakres uprawnień, ażeby mógł sprawnie prowadzić obrady Izby. Tej tendencji, która stopniowo rozszerzała się w ostatnich Sejmach, daliśmy wyraz i w nowym naszym regulaminie. Uważamy bowiem, że ta tendencja jest napewno słuszna, napewno zdrowa i napewno dająca dobre wyniki praktyczne. Jednak mu sieliśmy zerwać z pewną inną zasadą, którą zawierają regulaminy poprzednich Sejmów. Była to zasada, że poseł nie jest osobistym reprezentantem w tej Wysokiej Izbie, a jest tylko cząstką zespołu, zwanego klubem poselskim. Ta zasada, wprowadzona już w regulaminie Sejmu Ustawodawczego, przewija się przez wszystkie dalsze regulaminy. Jak Panowie wiedzą, w dotychczasowych Sejmach poseł mógł tylko o tyle brać udział w pracach komisyjnych, a więc w pracy rzeczowej Sejmu, o ile należał do jakiegoś klubu. Komisja bowiem powoływana była w po przednich Sejmach przez kluby poselskie, liczą ce conajmniej 11 członków. Ktoś, kto do takie go klubu, liczącego 11 członków, nie należał, miał odrazu zamkniętą drogę do prac rzeczowych, do prac w komisji.</u>
	1242	+ <u xml:id="u-386.14" who="#PPodoski">Tak samo, jeżeli chodzi o stronę inicjatywy poselskiej. Była ona również znacznie ograniczona przez wymaganie pod wnioskiem szeregu podpisów. Poseł nie mógł z własnej inicjatywy występować przed Izbą.</u>
	1243	+ <u xml:id="u-386.15" who="#PPodoski">Nowa Konstytucja, nowe ordynacje wyborcze zupełnie inaczej ujmują i stawiają rolę posła. Dzisiaj ma on samoistnie wyrabiać sobie sąd o rzeczy. Stąd płynie konieczność, ażeby dać mu możliwie szeroką możność brania udziału we wszystkich stadjach prac sejmowych, a zatem nie tylko na plenum, ale i w komisjach. Stąd też nowy regulamin zrywa prze de wszystkiem z zasadą delegowania posłów do komisyj przez zespoły klubowe i oddaje prawo tworzenia komisyj samej Izbie. To jest pierwsza zasadnicza korektura, którą Panowie widzą w nowym reguła minie w porównaniu z dawnym. Dalej regulamin otwiera szerokie pole do inicjatywy poselskiej, albowiem w myśl nowych przepisów każdy poseł osobiście i we własnem imieniu może składać zarówno projekty ustaw, jak wnioski ustawodawcze i interpelacje. Czyni to zawsze we własnem imieniu i na własną odpowiedzialność. Dalej jeśli chodzi o udział posła w pracach ko misyjnych, to regulamin rozszerza o tyle jeszcze uprawnienia poselskie, że nie tylko posłowie, po wołani przez Izbę do tej czy innej komisji, — bo komisja musi składać się z ograniczonej ilości członków, — ale każdy poseł, który się interesuje osobiście danym projektem ustawy, może złożyć swoje uwagi na ręce sprawozdawcy i te uwagi sprawozdawca obowiązany jest zreferować komisji; tem samem komisja jest obowiązana wziąć pod uwagę te czy inne propozycje każdego z Panów Kolegów.</u>
	1244	+ <u xml:id="u-386.16" who="#PPodoski">Jeżeli chodzi dalej o udział posłów, nie należących do komisji, w pracy tej ostatniej, utrzymujemy przepis, który doświadczenie kazało wprowadzić w poprzednim Sejmie. Komisja może dopuścić posłów, w skład jej niewchodzących, do ustnego uzasadnienia wniosku, złożonego na piśmie na ręce sprawozdawcy, do zgłoszenia i umotywowania tej czy innej poprawki.</u>
	1245	+ <u xml:id="u-386.17" who="#PPodoski">Jak Panowie widzą, wyciągamy konsekwentnie wnioski z roli nowych posłów w nowym Sejmie.</u>
	1246	+ <u xml:id="u-386.18" who="#PPodoski">A teraz druga strona, strona obyczajów. My, którzy rozpoczęliśmy pracę podniesioną poziomu obyczajów w Sejmie polskim, w tak znacznym stopniu obniżonych w zaraniu dziejów od rodzonej Polski, mieliśmy tę odwagę, że zawsze stawialiśmy sprawę otwarcie, walcząc o zniweczenie pewnych złych obyczajów. I tak, gdyśmy przyszli do Sejmu, w którym jeszcze górowała inna większość, na innych wzorująca się zasadach i innych przestrzegająca metod pracy, chociaż mieliśmy inne ustawowe do tego uprawnienie, oświadczyliśmy, że nie będziemy korzystali z przywileju nietykalności, który dawała nam Konstytucja marcowa i zawsze poddawaliśmy się orzecznictwu sądowemu. To samo czyniliśmy w poprzednim Sejmie, wydając zawsze sądom posłów, oskarżonych o czyny, kolidujące z kodeksem karnym. Wysoko ceniąc godność posła, przestrzegaliśmy nadto, aby w naszem ściślejszem gronie koleżeńskiem nie było ludzi, którymby można dowieść, iż są nieetyczni. Licząc się z ówczesnemi warunkami, załatwialiśmy te sprawy we własnem gronie, we własnym sądzie koleżeńskim, który nie tylko miał prawo orzekać o czynie, ale tak samo miał prawo i karać. W tej tylko formie mogliśmy, walcząc konsekwentnie o podniesienie poziomu obyczajów sejmowych, doprowadzić do tego, że dzisiaj w tej Izbie zna leźliśmy się w takiem gronie, które zasady przez nas od lat kilku głoszone w pełni akceptuje.</u>
	1247	+ <u xml:id="u-386.19" who="#PPodoski">Jeszcze jedna sprawa, ściśle z tem się wiążąca, to jest sprawa interwencyj poselskich. O to, że by posłowie nie interweniowali w sprawach prywatnych poszczególnych osób, zawsze konsekwentnie walczyliśmy i konsekwentnie staraliśmy się przestrzegać tej zasady w swej praktyce życiowej. Dlatego też uważaliśmy za rzecz naturalną, gdy dziś przychodzimy do nowego Sejmu, aby tej zasadzie dać wyraz formalny w nowym regulaminie. Oczywiście, zredagowanie odpowiedniego przepisu, który jest umieszczony w art. 27 regulaminu, nastręczało ogromne trudności i komisja temu zagadnieniu poświęciła szczególnie dużo czasu, uwagi i dużo na ten te mat dyskutowaliśmy i wczoraj. Przyjęliśmy wreszcie pewną formułę, która jest niewątpliwie formułą odpowiadającą intencji i czyni jej za dość. Stanowimy więc w art. 27 regulaminu, że „posłowi nie wolno zwracać się do organów administracji rządowej lub samorządowej z interwencjami w interesie materialnym poszczególnej osoby lub przedsiębiorstwa”. Poseł jest przedstawicielem potrzeb ogólnych swego okręgu. W sprawach ogólnych potrzeb swego okręgu, w sprawach potrzeb społecznych oczywiście może i powinien się zwracać do właściwych władz. Chodzi natomiast o to, aby poseł nie dał się użyć jako obiekt, który chodzi i interwenjuje po urzędach w sprawach jakichś protekcyj, czy osobistych korzyści materialnych tej czy innej jednostki, tego czy innego przedsiębiorstwa. Poddając się w myśl nowego regulaminu dobrowolnie Sądowi Marszałkowskiemu, aby orzekał o naszych czynach, wyposażając go w prawo nakładania sankcyj, zakazując sami sobie interwencyj poselskich w sprawach prywatnych, dajemy tem samem realny wyraz naszemu wspólnemu dążeniu do utrwalenia dobrych obyczajów w nowym Sejmie.</u>
	1248	+ <u xml:id="u-386.20" who="#PPodoski">Jest to linia postępowania, wytknięta nam jeszcze przez nieśmiertelnej pamięci naszego Wodza.</u>
	1249	+ <u xml:id="u-386.21" who="#PPodoski">Z obowiązku sprawozdawcy pragnę Panom podkreślić, że pracowaliśmy wczoraj w komisji naprawdę z całą naszą dobrą wolą osiągnięcia najlepszych wyników, staraliśmy się, aby na komisji wymiana zdań była jaknajbardziej rzeczowa, aby ścierały się swobodnie różne poglądy. Czuję się szczęśliwym, iż mogę z tej trybuny oświadczyć, iż po kilkunastogodzinnych obradach doszliśmy w komisji do wniosku, że w tej ostatecznej formie, jaka została mu nadana, regulamin jest do przyjęcia. Za regulaminem, w ten sposób ustalonym, wypowiedzieli się wszyscy bez wyjątku członkowie komisji, uchwała zapadła jednomyślnie.</u>
	1250	+ <u xml:id="u-386.22" who="#PPodoski">Chcę jeszcze jeden tylko moment podkreślić. Na komisji padały głosy poważne, że ten regulamin nowego Sejmu, który ma przed sobą zupełnie nowe zadania, jest niewątpliwie regulaminem o charakterze tymczasowym, to znaczy, że dopiero po wypróbowaniu go w życiu i po wyeksperymentowaniu będziemy wiedzieli, czy odpowiada on w pełni naszym oczekiwaniom.</u>
	1251	+ <u xml:id="u-386.23" who="#PPodoski">I dlatego — podkreślam to z obowiązku sprawozdawcy — uważam ten regulamin za tym czasową formę naszego sposobu obrad, dopóki nie wyrobią się zwyczajowo nowe metody pracy, które dadzą się ująć w formę prawną.</u>
	1252	+ <u xml:id="u-386.24" who="#PPodoski">Z tem zastrzeżeniem, które zobowiązała mię uczynić komisja, wnoszę, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić regulamin, zaproponowany przeze mnie, bez zmian.</u>
	1253	+ <u xml:id="u-386.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	1254	+ </div>
	1255	+ <div xml:id="div-387">
	1256	+ <u xml:id="u-387.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Listę mówców będzie prowadził p. sekretarz Tarnowski. Kto życzy sobie zabrać głos? Nikt nie zabiera głosu, wobec tego mogę uważać, że rozprawa nad regulaminem została zakończona.</u>
	1257	+ <u xml:id="u-387.1" who="#Marszalek">Ponieważ nie zgłoszono żadnych poprawek, przystępujemy do głosowania projektu w całości. Kto jest za projektem, zechce wstać.</u>
	1258	+ <u xml:id="u-387.2" who="#komentarz">(Posłowie wstają.)</u>
	1259	+ <u xml:id="u-387.3" who="#Marszalek">Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt. Stwierdzam, że regulamin został przyjęty jednomyślnie.</u>
	1260	+ <u xml:id="u-387.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do wyborów wicemarszałków i sekretarzy. W myśl nowego regulaminu, który Panowie przed chwilą uchwalili, Sejm wybiera 5 wicemarszałków i 8 sekretarzy. Naj przód będziemy wybierali wicemarszałków. Proszę o zgłoszenie kandydatów. Ponieważ regulamin jest nowy, proszę p. Sekretarza, aby odczytał art. 16 regulaminu, który traktuje o sposobie wyborów.</u>
	1261	+ </div>
	1262	+ <div xml:id="div-388">
	1263	+ <u xml:id="u-388.0" who="#SekretarzpKopec">— „Art. 16.</u>
	1264	+ <u xml:id="u-388.1" who="#SekretarzpKopec">1) Wicemarszałków i sekretarzy wybiera Sejm z pośród uprzednio zgłoszonych kandydatów.</u>
	1265	+ <u xml:id="u-388.2" who="#SekretarzpKopec">2) Za wybranych w pierwszem głosowaniu uważa się kandydatów, którzy otrzymali głosy większości głosujących.</u>
	1266	+ <u xml:id="u-388.3" who="#SekretarzpKopec">3) Jeżeli pierwsze głosowanie nie da wyniku, albo da wynik częściowy, następuje głosowanie ściślejsze, przy czem skreśla się z listy kandydatów osoby, które w pierwszem głosowaniu otrzymały najmniejszą liczbę głosów w ten sposób, aby liczba kandydatów była nie większa od podwójnej liczby nieobsadzonych stanowisk.</u>
	1267	+ <u xml:id="u-388.4" who="#SekretarzpKopec">4) Głosowanie ściślejsze jest ostateczne; za wybranych w głosowaniu ściślejszem uważa się kandydatów, którzy otrzymali największą liczbę głosów; w razie równości rozstrzyga los, wyciągnięty przez Marszałka”</u>
	1268	+ </div>
	1269	+ <div xml:id="div-389">
	1270	+ <u xml:id="u-389.0" who="#Marszalek">W związku z tem pozostaje art. 21, o którego odczytanie również proszę.</u>
	1271	+ </div>
	1272	+ <div xml:id="div-390">
	1273	+ <u xml:id="u-390.0" who="#SekretarzpKopec">— „Art. 21.</u>
	1274	+ <u xml:id="u-390.1" who="#SekretarzpKopec">1) Wybory do organów Sejmu odbywają się bez rozprawy.</u>
	1275	+ <u xml:id="u-390.2" who="#SekretarzpKopec">2) Głosowanie odbywa się przez składanie kart.</u>
	1276	+ <u xml:id="u-390.3" who="#SekretarzpKopec">3) Przy składaniu kart może być zarządzone wywoływanie posłów z listy.</u>
	1277	+ <u xml:id="u-390.4" who="#SekretarzpKopec">4) Karta do głosowania ma zawierać najwyżej tyle nazwisk kandydatów, ile stanowisk jest do obsadzenia.</u>
	1278	+ <u xml:id="u-390.5" who="#SekretarzpKopec">5) Przy obliczaniu wyniku głosowania nie bierze się w rachubę kart, wypełnionych niezgodnie z przepisem ustępu poprzedzającego.</u>
	1279	+ <u xml:id="u-390.6" who="#SekretarzpKopec">6) Głosowanie się nie odbędzie, jeżeli liczba zgłoszonych kandydatów odpowiada liczbie stanowisk, które mają być obsadzone”.</u>
	1280	+ </div>
	1281	+ <div xml:id="div-391">
	1282	+ <u xml:id="u-391.0" who="#Marszalek">Proszę Panów o zgłaszanie kandydatów.</u>
	1283	+ </div>
	1284	+ <div xml:id="div-392">
	1285	+ <u xml:id="u-392.0" who="#PStpiczynski">Na wicemarszałków zgłaszam kandydatury pp. Byrki, Miedzińskiego, Schaetzla, Podoskiego i Mudria.</u>
	1286	+ </div>
	1287	+ <div xml:id="div-393">
	1288	+ <u xml:id="u-393.0" who="#Marszalek">Czy są jakieś inne propozycje?</u>
	1289	+ </div>
	1290	+ <div xml:id="div-394">
	1291	+ <u xml:id="u-394.0" who="#PGlowacki">Zgłaszam dalszą kandydaturę na wicemarszałka p. Leona Surzyńskiego.</u>
	1292	+ </div>
	1293	+ <div xml:id="div-395">
	1294	+ <u xml:id="u-395.0" who="#Marszalek">Wobec tego, iż jest zgłoszonych więcej kandydatur, niż jest stanowisk do obsadzenia, zarządzam głosowanie kartami. Proszę Panów Sekretarzy o rozdanie kart do glosowania.</u>
	1295	+ <u xml:id="u-395.1" who="#komentarz">(Po rozdaniu kart do głosowania.)</u>
	1296	+ <u xml:id="u-395.2" who="#Marszalek">Jeszcze raz zwracam uwagę Panów, że po zamknięciu zgłoszeń kandydatów można głosować tylko na następujące zgłoszone kandydatury: pp. Byrki, Miedzińskiego, Schaetzla, Podoskiego, Mudria i Surzyńskiego. Każdy z Panów Posłów zechce na karcie napisać 5 nazwisk z pośród sześciu wymienionych przeze mnie.</u>
	1297	+ <u xml:id="u-395.3" who="#komentarz">(Po zebraniu kart.)</u>
	1298	+ <u xml:id="u-395.4" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Posłowie oddali już głosy? Nikt się nie zgłasza, zamykam głosowa nie i zarządzam przerwę dla obliczenia głosów.</u>
	1299	+ <u xml:id="u-395.5" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 11.50 do godz. 12.35.)</u>
	1300	+ <u xml:id="u-395.6" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Proszę Panów o zajęcie miejsc. Ogłaszam wynik głosowania. Głosowało posłów 194, oddano głosów ważnych 191, bezwzględna większość wynosi 96. Otrzymali głosów posłowie: Miedziński 183, Schaetzel 176, Mudryj 153, Byrka 148, Podoski 137 i Surzyński 98. Stwierdzam zatem, że Wicemarszałkami Sejmu zostali wybrani pp. Miedziński, Schaetzel, Mudryj, Byrka i Podoski.</u>
	1301	+ <u xml:id="u-395.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	1302	+ <u xml:id="u-395.8" who="#Marszalek">Proszę Panów, przystępujemy obecnie do wy boru sekretarzy. W myśl regulaminu Izba ma wybrać 8 sekretarzy. Sposób wyboru sekretarzy jest taki sam, jak sposób wyboru wicemarszałków. Proszę Panów o zgłaszanie kandydatur.</u>
	1303	+ </div>
	1304	+ <div xml:id="div-396">
	1305	+ <u xml:id="u-396.0" who="#PTomaszkiewicz">Zgłaszam kandydatury następujących posłów: Hoppe, Kopeć, Skrypnyk, Pełczyńska, Wadowski, Długosz, Dudziński i Tarnowski.</u>
	1306	+ </div>
	1307	+ <div xml:id="div-397">
	1308	+ <u xml:id="u-397.0" who="#Marszalek">Czy są jeszcze jakieś inne propozycje?</u>
	1309	+ </div>
	1310	+ <div xml:id="div-398">
	1311	+ <u xml:id="u-398.0" who="#PWelykanowicz">Zgłaszam kandydaturę dr. Stefana Bilaka.</u>
	1312	+ </div>
	1313	+ <div xml:id="div-399">
	1314	+ <u xml:id="u-399.0" who="#PSzczepanski">Zgłaszam kandydaturę p. Wojciecha Sosińskiego.</u>
	1315	+ </div>
	1316	+ <div xml:id="div-400">
	1317	+ <u xml:id="u-400.0" who="#PRubinsztejn">Zgłaszam kandydaturę p. Sommersteina.</u>
	1318	+ </div>
	1319	+ <div xml:id="div-401">
	1320	+ <u xml:id="u-401.0" who="#PWladyslawKaminski">Zgłaszam kandydaturę p. Dublasiewicza.</u>
	1321	+ </div>
	1322	+ <div xml:id="div-402">
	1323	+ <u xml:id="u-402.0" who="#Marszalek">Niema już innych kandydatur?</u>
	1324	+ </div>
	1325	+ <div xml:id="div-403">
	1326	+ <u xml:id="u-403.0" who="#PPelczynska">Proszę o skreślenie mojej kandydatury.</u>
	1327	+ </div>
	1328	+ <div xml:id="div-404">
	1329	+ <u xml:id="u-404.0" who="#Marszalek">Są więc następujące kandydatury na sekretarzy: pp. Hoppe, Kopeć, Skrypnyk, Wadowski, Długosz, Dudziński, Tarnowski, Bilak, Sosiński, Sommerstein i Dublasiewicz.</u>
	1330	+ <u xml:id="u-404.1" who="#Marszalek">Proszę pp. Sekretarzy o rozdanie kart do głosowania.</u>
	1331	+ <u xml:id="u-404.2" who="#komentarz">(Po rozdaniu kart do glosowania.)</u>
	1332	+ <u xml:id="u-404.3" who="#Marszalek">Głosować należy na ośmiu kandydatów. Na karcie wypisać trzeba ośm nazwisk.</u>
	1333	+ <u xml:id="u-404.4" who="#Marszalek">Proszę pp. Sekretarzy o zebranie kart.</u>
	1334	+ <u xml:id="u-404.5" who="#komentarz">(Po zebraniu kart.)</u>
	1335	+ <u xml:id="u-404.6" who="#Marszalek">Czy jeszcze któryś z Panów Posłów nie złożył karty? Jeszcze raz zapytuję, czy wszyscy Panowie Posłowie złożyli karty?</u>
	1336	+ <u xml:id="u-404.7" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza, zamykam głosowanie. Prezydjum przystąpi do obliczenia głosów. Zarządzam przerwę.</u>
	1337	+ <u xml:id="u-404.8" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 12.50 do godz. 13.35.)</u>
	1338	+ <u xml:id="u-404.9" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Ogłaszam wynik głosowania. Głosowało posłów 193, oddano głosów ważnych 188, bezwzględna większość wynosi 95.</u>
	1339	+ <u xml:id="u-404.10" who="#Marszalek">Otrzymali głosów posłowie: Kopeć 162, Hoppe 154, Długosz 135, Wadowski 134, Tarnowski 126, Dudziński 125, Skrypnyk 122, Sosiński 120, Dublasiewicz 99, Bilak 75, Sommerstein 41.</u>
	1340	+ <u xml:id="u-404.11" who="#Marszalek">Stwierdzam zatem, że sekretarzami Sejmu obrani zostali posłowie: Kopeć, Hoppe, Długosz, Wadowski, Tarnowski, Dudziński, Skrypnyk i Sosiński.</u>
	1341	+ <u xml:id="u-404.12" who="#Marszalek">Proszę Panów, w ten sposób Sejm został ukonstytuowany. Ponieważ Pan Prezydent Rzeczypospolitej wyznaczył nam tylko dwa punkty dla obrad, mianowicie ukonstytuowanie się Sejmu i uchwalenie regulaminu, ponieważ oba te punkty już załatwiliśmy, przeto Panowie zechcą przyjąć do wiadomości, że o ukonstytuowaniu się Sejmu zawiadomię Pana Prezydenta Rzeczypospolitej, a uważając, że wyczerpaliśmy porządek dzienny, posiedzenie zamykam.</u>
	1342	+ <u xml:id="u-404.13" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 13 min. 40)</u>
	1343	+ </div>
	1344	+ </body>
	1345	+ </text>
	1346	+ </TEI>
	1347	+</teiCorpus>
...	...

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193538-sjm-ppxxx-00002-01">
	3	+ <fileDesc>
	4	+ <titleStmt>
	5	+ <title>2 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	6	+ </titleStmt>
	7	+ <publicationStmt>
	8	+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
	9	+ </publicationStmt>
	10	+ <sourceDesc>
	11	+ <bibl>
	12	+ <title>2 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	13	+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
	14	+ <note type="system">II RP</note>
	15	+ <note type="house">Sejm</note>
	16	+ <note type="termNo">4</note>
	17	+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
	18	+ <note type="sessionNo">2</note>
	19	+ <note type="dayNo">1</note>
	20	+ <date>1935-10-24</date>
	21	+ </bibl>
	22	+ </sourceDesc>
	23	+ </fileDesc>
	24	+ <profileDesc>
	25	+ <particDesc>
	26	+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
	27	+ <persName>Komentarz</persName>
	28	+ </person>
	29	+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
	30	+ <persName>Marszałek</persName>
	31	+ </person>
	32	+ <person xml:id="MarszalekSenatu" role="speaker">
	33	+ <persName>Marszałek Senatu</persName>
	34	+ </person>
	35	+ <person xml:id="Ministrowie" role="speaker">
	36	+ <persName>Ministrowie</persName>
	37	+ </person>
	38	+ <person xml:id="PDrozdGierymski" role="speaker">
	39	+ <persName>P. Drozd-Gierymski</persName>
	40	+ </person>
	41	+ <person xml:id="PDublasiewicz" role="speaker">
	42	+ <persName>P. Dublasiewicz</persName>
	43	+ </person>
	44	+ <person xml:id="PKoc" role="speaker">
	45	+ <persName>P. Koc</persName>
	46	+ </person>
	47	+ <person xml:id="PKroebl" role="speaker">
	48	+ <persName>P. Kroebl</persName>
	49	+ </person>
	50	+ <person xml:id="PLobodzinski" role="speaker">
	51	+ <persName>P. Łobodziński</persName>
	52	+ </person>
	53	+ <person xml:id="PLubienski" role="speaker">
	54	+ <persName>P. Łubieński</persName>
	55	+ </person>
	56	+ <person xml:id="PMaleszewski" role="speaker">
	57	+ <persName>P. Maleszewski</persName>
	58	+ </person>
	59	+ <person xml:id="PMiedzinski" role="speaker">
	60	+ <persName>P. Miedziński</persName>
	61	+ </person>
	62	+ <person xml:id="PNowak" role="speaker">
	63	+ <persName>P. Nowak</persName>
	64	+ </person>
	65	+ <person xml:id="PNowicki" role="speaker">
	66	+ <persName>P. Nowicki</persName>
	67	+ </person>
	68	+ <person xml:id="POlewinski" role="speaker">
	69	+ <persName>P. Olewiński</persName>
	70	+ </person>
	71	+ <person xml:id="POstrowski" role="speaker">
	72	+ <persName>P. Ostrowski</persName>
	73	+ </person>
	74	+ <person xml:id="PPacholczyk" role="speaker">
	75	+ <persName>P. Pacholczyk</persName>
	76	+ </person>
	77	+ <person xml:id="PPelenski" role="speaker">
	78	+ <persName>P. Pełeński</persName>
	79	+ </person>
	80	+ <person xml:id="PStarzak" role="speaker">
	81	+ <persName>P. Starzak</persName>
	82	+ </person>
	83	+ <person xml:id="PWelykanowicz" role="speaker">
	84	+ <persName>P. Wełykanowicz</persName>
	85	+ </person>
	86	+ <person xml:id="PWymyslowski" role="speaker">
	87	+ <persName>P. Wymysłowski</persName>
	88	+ </person>
	89	+ <person xml:id="PZeligowski" role="speaker">
	90	+ <persName>P. Żeligowski</persName>
	91	+ </person>
	92	+ <person xml:id="PodsekretarzeStanu" role="speaker">
	93	+ <persName>Podsekretarze Stanu</persName>
	94	+ </person>
	95	+ <person xml:id="PrezesNajwyzszejIzbyKontroli" role="speaker">
	96	+ <persName>Prezes Najwyższej Izby Kontroli</persName>
	97	+ </person>
	98	+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
	99	+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
	100	+ </person>
	101	+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrowKoscialkowski" role="speaker">
	102	+ <persName>Prezes Rady Ministrów Kościałkowski</persName>
	103	+ </person>
	104	+ <person xml:id="SEJMRZECZYPOSPOLITEJPOLSKIEJKadencjaIVSesjanadzwyczajna" role="speaker">
	105	+ <persName>SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Kadencja IV. Sesja nadzwyczajna</persName>
	106	+ </person>
	107	+ <person xml:id="SekretarzpDlugosz" role="speaker">
	108	+ <persName>Sekretarz p. Długosz</persName>
	109	+ </person>
	110	+ <person xml:id="SekretarzpDudzinski" role="speaker">
	111	+ <persName>Sekretarz p. Dudziński</persName>
	112	+ </person>
	113	+ </particDesc>
	114	+ </profileDesc>
	115	+</teiHeader>
...	...

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00002-01/text_structure.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
	3	+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
	4	+ <TEI>
	5	+ <xi:include href="header.xml"/>
	6	+ <text>
	7	+ <body>
	8	+ <div xml:id="div-1">
	9	+ <u xml:id="u-1.0" who="#SEJMRZECZYPOSPOLITEJPOLSKIEJKadencjaIVSesjanadzwyczajna">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE z 2 posiedzenia w dniu 24 października 1935 r.</u>
	10	+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 15)</u>
	11	+ <u xml:id="u-1.2" who="#SEJMRZECZYPOSPOLITEJPOLSKIEJKadencjaIVSesjanadzwyczajna">Obecni:</u>
	12	+ </div>
	13	+ <div xml:id="div-2">
	14	+ <u xml:id="u-2.0" who="#PrezesRadyMinistrow">Marian Zyndram Kościałkowski.*</u>
	15	+ </div>
	16	+ <div xml:id="div-3">
	17	+ <u xml:id="u-3.0" who="#MarszalekSenatu">Aleksander Prystor.*</u>
	18	+ </div>
	19	+ <div xml:id="div-4">
	20	+ <u xml:id="u-4.0" who="#Ministrowie">Minister Spraw Wojskowych Tadeusz Zbigniew Kasprzycki, Minister Spraw Wewnętrznych Władysław Raczkiewicz, Minister Skarbu Eugenjusz Kwiatkowski, Minister Sprawiedliwości Czesław Michałowski, Minister Przemysłu i Handlu Roman Górecki, Minister Komunikacji Michał Butkiewicz, Minister Rolnictwa i Reform Rolnych Juliusz Poniatowski, Minister Opieki Społecznej Władysław Jaszczołt, Minister Poczt i Telegrafów Emil Kaliński, Kierownik Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Konstanty Chyliński.*</u>
	21	+ </div>
	22	+ <div xml:id="div-5">
	23	+ <u xml:id="u-5.0" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroli">Jakub Krzemieński.*</u>
	24	+ </div>
	25	+ <div xml:id="div-6">
	26	+ <u xml:id="u-6.0" who="#PodsekretarzeStanu">w Prezydjum Rady Ministrów Krzysztof Siedlecki, w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Jan Szembek, w Ministerstwie Spraw Wojskowych Felicjan Sławoj-Składkowski, w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Henryk Kawecki i Władysław Korsak, w Ministerstwie Skarbu Tadeusz Grodyński, Adam Koc, Tadeusz Lechnicki i Wacław Staniszewski, w Ministerstwie Sprawiedliwości Stefan Sieczkowski, w Ministerstwie Przemysłu i Handlu Franciszek Doleżal, w Ministerstwie Komunikacji Aleksander Bobkowski i Julian Piasecki, w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych Roger Raczyński, w Ministerstwie Opieki Społecznej Wincenty Jastrzębski, w Ministerstwie Poczt i Telegrafów Franciszek Drzewiecki.*</u>
	27	+ <u xml:id="u-6.1" who="#PodsekretarzeStanu">Przewodniczący Marszałek Sejmu Stanisław Car.</u>
	28	+ </div>
	29	+ <div xml:id="div-7">
	30	+ <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Pan Prezes Rady Ministrów przy piśmie z dnia 18 października r. b. przesłał mi następujące zarządzenie P. Prezydenta Rzeczypospolitej:</u>
	31	+ <u xml:id="u-7.1" who="#Marszalek">„Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o otwarciu sesji nadzwyczajnej Sejmu.</u>
	32	+ <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">Na podstawie art. 12 pkt. c) ustawy konstytucyjnej otwieram z dniem dzisiejszym sesję nadzwyczajną Sejmu dla załatwienia projektu ustawy o upoważnieniu Prezydenta Rzeczypospolitej do wydawania dekretów.</u>
	33	+ <u xml:id="u-7.3" who="#Marszalek">Spała, dnia 18 października 1935 r.</u>
	34	+ <u xml:id="u-7.4" who="#Marszalek">Prezydent Rzeczypospolitej</u>
	35	+ </div>
	36	+ <div xml:id="div-8">
	37	+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Na podstawie powyższego zarządzenia zwołałem dzisiejsze posiedzenie z porządkiem dziennym, który został Panom Posłom doręczony.</u>
	38	+ <u xml:id="u-8.1" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokół 1 posiedzenia znajduje się do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
	39	+ <u xml:id="u-8.2" who="#Marszalek">Komunikuję Izbie, że przeciwko dwu ostatnim protokółom posiedzeń plenarnych z ubiegłej kadencji Sejmu nie wniesiono do Biura Sejmu zarzutów.</u>
	40	+ <u xml:id="u-8.3" who="#Marszalek">Jako sekretarze zasiadają pp. Długosz i Dudziński. Protokół i listę mówców prowadzi p. Dudziński.</u>
	41	+ <u xml:id="u-8.4" who="#Marszalek">Od Pana Prezesa Rady Ministrów Walerego Sławka otrzymałem dnia 14 października r. b. pismo z zawiadomieniem o zwolnieniu go na jego prośbę wraz z całym gabinetem z piastowanych urzędów.</u>
	42	+ <u xml:id="u-8.5" who="#Marszalek">Od Pana Prezesa Rady Ministrów Mariana Zyndram-Kościałkowskiego otrzymałem tegoż dnia pismo z zawiadomieniem o mianowaniu go Prezesem Rady Ministrów, a na jego wniosek Panów:</u>
	43	+ <u xml:id="u-8.6" who="#Marszalek">Władysława Raczkiewicza — Ministrem Spraw Wewnętrznych,</u>
	44	+ <u xml:id="u-8.7" who="#Marszalek">Józefa Becka, pułkownika dyplomowanego — Ministrem Spraw Zagranicznych, Tadeusza Zbigniewa Kasprzyckiego, generała brygady — Ministrem Spraw Wojskowych, inż. Eugenjusza Kwiatkowskiego — Ministrem Skarbu, Czesława Michałowskiego — Ministrem Sprawiedliwości, dr. Romana Góreckiego, generała brygady— Ministrem Przemysłu i Handlu, inż. Michała Butkiewicza — Ministrem Komunikacji, Władysława Jaszczołta — Ministrem Opieki Społecznej, inż. Emila Kalińskiego, podpułkownika — Ministrem Poczt i Telegrafów, prof. Konstantego Chylińskiego — Kierownikiem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.</u>
	45	+ <u xml:id="u-8.8" who="#Marszalek">Od Pana Marszałka Senatu otrzymałem dnia 5 października r. b. pismo z zawiadomieniem o dokonanym w dniach 4 i 5 b. m. wyborze Prezydjum Senatu w składzie następującym:</u>
	46	+ <u xml:id="u-8.9" who="#Marszalek">Marszałek — Prystor Aleksander, Wicemarszałkowie — Kwaśniewski Mikołaj, Makowski Wacław, Świtalski Kazimierz. Sekretarze — Dąbkowski Stefan, Jaroszewiczowa Halina, Masłów Mikołaj, Olewiński Piotr, Plocek Franciszek, Terlikowski Konstanty.</u>
	47	+ <u xml:id="u-8.10" who="#Marszalek">Od Pana Prezesa Najwyższej Izby Kontroli otrzymałem dnia 10 października r. b. — „Sprawozdanie Kontroli Państwowej z działalności za okres budżetowy 1934/1935 r.”. Sprawozdanie to jest wyłożone do przejrzenia dla Panów Posłów w Biurze Sejmu.</u>
	48	+ <u xml:id="u-8.11" who="#Marszalek">Podaję do wiadomości Izby, że p. Wacław Wiślicki, wybrany na posła z okręgu nr 2 — Warszawa, zmarł przed objęciem mandatu w dniu 3 b. m.</u>
	49	+ <u xml:id="u-8.12" who="#komentarz">(Posłowie wstają.)</u>
	50	+ <u xml:id="u-8.13" who="#Marszalek">Zmarły od długiego szeregu lat brał czynny, często kierowniczy udział w pracach organizacyj gospodarczych i społecznych. Jako Prezes Centrali Związku Kupców, Wiceprezes Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie, jako członek Rady Państwowego Instytutu Gospodarczego i innych organów gospodarczego życia służył sprawie publicznej, oddając jej całą swą wiedzę i energię, rozległe doświadczenie i zmysł organizacyjny. W pracach Sejmu uczestniczył przez lat 13, od r. 1922 poczynając. Zarówno do prac komisyjnych, jak i do obrad plenarnych Izby wnosił te same zalety, które cechowały go na innych odcinkach roboty społecznej i zawsze w wystąpieniach jego parlamentarnych widoczna była dobra wola, by interesy grupowe połączyć z dobrem ogółu i Państwa.</u>
	51	+ <u xml:id="u-8.14" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Izba przez powstanie uczciła pamięć błogosławionej pamięci Wacława Wiślickiego.</u>
	52	+ <u xml:id="u-8.15" who="#Marszalek">O fakcie śmierci zawiadomię p. Ministra Spraw Wewnętrznych i p. Generalnego Komisarza Wyborczego.</u>
	53	+ <u xml:id="u-8.16" who="#Marszalek">Do ślubowania zgłosili się posłowie: Koc Adam, Kroebl Adam, Łubieński Bogusław, Ostrowski Stanisław.</u>
	54	+ <u xml:id="u-8.17" who="#Marszalek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u>
	55	+ <u xml:id="u-8.18" who="#komentarz">(Posłowie wstają.)</u>
	56	+ </div>
	57	+ <div xml:id="div-9">
	58	+ <u xml:id="u-9.0" who="#SekretarzpDudzinski">Świadom obowiązku wierności wobec Państwa Polskiego, ślubuję uroczyście i zaręczam honorem, jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej, w pracy na rzecz dobra Państwa nie ustawać, a troskę o jego godność, zwartość i moc za pierwsze mieć sobie przykazanie.</u>
	59	+ </div>
	60	+ <div xml:id="div-10">
	61	+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Proszę Panów Posłów powtarzać słowo: ślubuję. P. Poseł Koc Adam.</u>
	62	+ </div>
	63	+ <div xml:id="div-11">
	64	+ <u xml:id="u-11.0" who="#PKoc">Ślubuję.</u>
	65	+ </div>
	66	+ <div xml:id="div-12">
	67	+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">P. Poseł Kroebl Adam.</u>
	68	+ </div>
	69	+ <div xml:id="div-13">
	70	+ <u xml:id="u-13.0" who="#PKroebl">Ślubuję.</u>
	71	+ </div>
	72	+ <div xml:id="div-14">
	73	+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">P. Poseł Łubieński Bogusław.</u>
	74	+ </div>
	75	+ <div xml:id="div-15">
	76	+ <u xml:id="u-15.0" who="#PLubienski">Ślubuję.</u>
	77	+ </div>
	78	+ <div xml:id="div-16">
	79	+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">P. Poseł Ostrowski Stanisław.</u>
	80	+ </div>
	81	+ <div xml:id="div-17">
	82	+ <u xml:id="u-17.0" who="#POstrowski">Ślubuję.</u>
	83	+ </div>
	84	+ <div xml:id="div-18">
	85	+ <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do porządku dziennego. Na porządku dziennym jest projekt rządowy ustawy, upoważniającej Prezydenta Rzeczypospolitej do wydawania dekretów.</u>
	86	+ <u xml:id="u-18.1" who="#Marszalek">Głos ma p. Prezes Rady Ministrów.</u>
	87	+ </div>
	88	+ <div xml:id="div-19">
	89	+ <u xml:id="u-19.0" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o pełnomocnictwach został Wysokiej Izbie doręczony. Jest on ograniczony zarówno co do zakresu działania, jak i czasu, na który miałby obowiązywać.</u>
	90	+ <u xml:id="u-19.1" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Rząd, któremu mam zaszczyt przewodniczyć, powstał 10 dni temu, za miesiąc stanąć ma przed Wysoką Izbą na sesji zwyczajnej z uzasadnieniem preliminarza budżetowego.</u>
	91	+ <u xml:id="u-19.2" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Dlatego też, mając zamiar przedłożenia Wysokiej Izbie wraz z preliminarzem budżetowym wytycznych programu nowego Rządu, dzisiaj ograniczę się jedynie do uzasadnienia konieczności, które mną i mymi kolegami kierowały, gdyśmy postanowili rozpocząć działalność swą od zwrócenia się do parlamentu o uzyskanie jego zgody na upoważnienie Prezydenta Rzeczypospolitej do wydawania dekretów.</u>
	92	+ <u xml:id="u-19.3" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Oświadczam w imieniu Rządu, że jesteśmy w zasadzie przeciwnikami tego rodzaju nadzwyczajnych uprawnień, jeżeli tego nie wymagają zupełnie wyjątkowe okoliczności. Tembardziej musieliśmy poddać głębokiemu przemyśleniu przedłożony Wysokiej Izbie projekt z uwagi na dopiero co rozpoczynające się jej parlamentarne prace; jeżeli więc to uczyniliśmy — to tylko dlatego, że w poczuciu pełni naszej odpowiedzialności państwowej nie mogliśmy znaleźć w obecnej sytuacji gospodarczej i finansowej, w jakiej Państwo nasze znajduje się, innego skutecznego środka działania.</u>
	93	+ <u xml:id="u-19.4" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Stajemy więc przed Wysoką Izbą z pełną świadomością, że czynimy to, co nam nasze sumienie i potrzeba Państwa nakazują. Nie chcę w tem miejscu powoływać się na liczne precedensy u naszych bliższych, czy dalszych sąsiadów; należę do zespołu ludzi, których wielki nasz Wódz pouczał, abyśmy nie szukali wzorów u obcych, a własnych zawsze szukali dróg postępowania; dlatego też z tego ułatwienia nie skorzystam.</u>
	94	+ <u xml:id="u-19.5" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Nie będę wobec Panów przeprowadzał dzisiaj szczegółowej analizy wydarzeń natury politycznej, gospodarczej i społecznej, które składają się na naszą rzeczywistość. Pragnę natomiast zwrócić uwagę Panów na kilka jej cech bardziej wyrazistych i charakterystycznych.</u>
	95	+ <u xml:id="u-19.6" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Rzeczywistość dzisiejsza stała się bardziej plastyczną. Życie toczy się mniej utartemi szlakami niż przed wojną. Jesteśmy w okresie, kiedy życie szuka nowych łożysk i nowych rozwiązań. Musimy pociągnąć do pracy i walki o przyszłość Polski ludzi przenikniętych głęboką wiarą we własne siły i siły społeczeństwa oraz w przyszłość narodu, ludzi, którzy czują, że najwyższym nakazem jest związanie milionów obywateli, zamieszkałych kraj nasz, z ideą Państwa, tak, aby każdy obywatel niezależnie od wyznania i narodowości był zdolny walczyć o wspólną naszą przyszłość z wiarą i przeświadczeniem, że walczy o własny stan posiadania moralny i materialny. Awangardę muszą tworzyć ludzie, w żyłach których płynie krew, tętniąca zdrowiem i siłą, ludzie, którzyby potrafili stworzyć nastrój tężyzny moralnej i fizycznej i rytm śmiałego rozmachu pracy.</u>
	96	+ <u xml:id="u-19.7" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Starzeje się społeczeństwo pracujące, nękane obawą o utratę pracy, a jednocześnie młode elementy nie mogą rozwinąć swych możliwości. Ten stan rzeczy rodzi kryzys psychiczny, który uważam za znacznie groźniejszy niż kryzys gospodarczy. Dominować zaczyna w masach postawa bierna wobec najistotniejszych problemów naszej rzeczywistości. Troska o chleb codzienny nie tylko wśród — „starych”, ale i wśród — „młodych” przesłania sprawy najważniejsze — i w tem tkwi największe niebezpieczeństwo.</u>
	97	+ <u xml:id="u-19.8" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Zagadnienie to nigdzie nie zostało całkowicie rozwiązane, chociaż tu i owdzie zrobiono w tym kierunku dużo. W Polsce stawiam je na pierwszym planie; twierdzę, że w zagadnieniu umożliwienia pracy mamy do czynienia ze sprawą społeczną najważniejszą wobec dużego przyrostu ludności.</u>
	98	+ <u xml:id="u-19.9" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Drugim celem jest dopiero to wszystko, co jest ochroną jednostki posiadającej pracę. Ludzie, zapatrzeni jedynie w cel drugi, popełniają zasadniczy błąd w stosunku do naszej rzeczywistości.</u>
	99	+ <u xml:id="u-19.10" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">W pracach, które zamierzam podjąć, liczę na poparcie społeczeństwa. Jestem bowiem przekonany, że rezultaty prac Rządu w dużej mierze zależą od tego, w jakim stopniu społeczeństwo, którego interesów i egzystencji dotyczą przedsiębrane środki, będzie współpracować przy ich wykonywaniu.</u>
	100	+ <u xml:id="u-19.11" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Jednem z głównych naszych zadań winno być przyspieszenie procesu zrastania się narodu z Państwem.</u>
	101	+ <u xml:id="u-19.12" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Odrobić musimy opóźnienie spowodowane przeszło wiekową niewolą, sprostać zadaniom wypływającym z przeżywanej epoki. Można to osiągnąć tylko przez zaktywizowanie dla tych celów szerokich warstw ludności, przez czynną postawę społeczeństwa wobec zadań państwowych, przez jego wiarę we własne siły, jego gotowość do najwyższego wysiłku, a nawet — w razie powstającej konieczności przez ofiary i przez poświęcenie.</u>
	102	+ <u xml:id="u-19.13" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Nieustannym moim wysiłkiem będzie budować stosunek zaufania i bliskości społeczeństwa do władz państwowych.</u>
	103	+ <u xml:id="u-19.14" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Wszystko, co temu stanie na (przeszkodzie i wszystko to, co jako przeszkoda wypływać może z niewłaściwego stosunku administracji do ludności, a więc objawy odrębności tej administracji, jej rozrzutności, niesprawiedliwości, lekkomyślnego wydatkowania grosza publicznego i t. p. — będzie najbezwzględniej tępione.</u>
	104	+ <u xml:id="u-19.15" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Administracja musi być przepojona zasadą sprawiedliwości i równego traktowania wszystkich warstw i obywateli. Miałem możność, jako Minister Spraw Wewnętrznych, mówić już z tego miejsca o stosunku urzędnika do obywatela; nie potrzebuję więc tego powtarzać, chcę tylko podkreślić może najboleśniejszy i najbardziej dla jedności społecznej drażliwy odcinek: dział administracji skarbowej. W uzdrowienie tego aparatu musimy włożyć całą energię. Egzekucja — to zło konieczne, które przy wzrastaniu poczucia obowiązków obywatelskich względem Państwa z rokiem każdym winna maleć i stawać się czemś wyjątkowem i sporadycznem. Egzekucja, która zabiera ostatnią krowę, czy ostatnie narzędzie pracy, stosowana niejednokrotnie już po uregulowaniu sprawy, może tylko wywołać poczucie krzywdy i odpychać człowieka pracy od Państwa.</u>
	105	+ <u xml:id="u-19.16" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">I znów odpowiedni dobór ludzi i odpowiednie ich nastawienie psychiczne mogą przekształcić te ujemne siły na dodatnie, wierzę bowiem, że ludność naszego Państwa zniesie nawet wielkie ciężary, byleby wiedziała, że są one sprawiedliwie rozłożone i ściągane, a pieniądz publiczny nie jest marnowany. To też Rząd uczyni wszystko, co leży w jego mocy, by każdy obywatel miał przeświadczenie, że wszelkie nadużycia na szkodę dobra publicznego będą karane z całą surowością prawa.</u>
	106	+ <u xml:id="u-19.17" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Rzeczpospolita nasza posiada znaczny kapitał nagromadzony w okresie przeszło wiekowej niewoli w postaci tęsknoty narodu polskiego do pracy na rzecz własnego, wolnego i niepodległego Państwa. Energię tego kapitału musimy wyzwolić, musimy umożliwić każdemu obywatelowi, wykazującemu dobrą wolę pracy dla dobra ogólnego, wykonanie tej pracy.</u>
	107	+ <u xml:id="u-19.18" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Powtórzę tu, co powiedziałem w pierwszej deklaracji, wydanej po ukonstytuowaniu się gabinetu: im więcej wydobędziemy z siebie zdolności do współdziałania, tern prędzej i łatwiej przebijemy się ku lepszym warunkom życia, tern pewniej zabezpieczymy egzystencję wielu milionów cierpiących dziś nędzę obywateli.</u>
	108	+ <u xml:id="u-19.19" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Nie mam zamiaru uspakajać czujności Panów. Nie mam zamiaru szerzyć nieuzasadnionego optymizmu. Z pełną świadomością odpowiedzialności i z żołnierską, szczerością stwierdzić muszę, że położenie nasze jest trudne. Najcięższy bodaj w dziejach ludzkości kryzys gospodarczy wyolbrzymia braki naszego gospodarstwa, które od wieków hamują postępy dobrobytu i opartą o niego potęgę Państwa.</u>
	109	+ <u xml:id="u-19.20" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Pokonać te braki, wyrównać opóźnienia w stosunku do krajów Zachodu, stępić ostrze ubóstwa możemy tylko wytrwałą, upartą pracą, wielkim i ciągłym wysiłkiem.</u>
	110	+ <u xml:id="u-19.21" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Nigdy, jako wojewoda, czy minister, nie uchylałem się od podejmowania trudnych problemów. Nie szukałem rozwiązań najłatwiejszych. Oświadczam Panom, że i obecnie nie uchylę się od najtrudniejszego zadania walki z kryzysem nie tylko gospodarczym, lecz i psychicznym, i nie wątpię, że w tej dziedzinie nie odmówią mi Panowie harmonijnej współpracy.</u>
	111	+ <u xml:id="u-19.22" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	112	+ <u xml:id="u-19.23" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">W tym zakresie na plan pierwszy wysuwają się momenty gospodarcze, a więc wysiłek w celu zwiększenia naszej wytwórczości poprzez rozszerzenie i uzdrowienie aparatu wytwórczego i stały wzrost zatrudnienia. Tego domaga się od nas bezrobotny, tego domaga się robotnik i pracownik, drżący o utratę pracy, tego wreszcie domaga się masa ludowa.</u>
	113	+ <u xml:id="u-19.24" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Nie łudzę się, że walka o pracę i chleb jest łatwa i dająca szybkie bezpośrednie wyniki. Jest to długie pasmo ciężkich i żmudnych wysiłków — nie tylko Rządu, ale i wszystkich warstw społecznych. Prowadzić ją musimy uparcie i ceJowo, nie zbaczając na efektowne łatwizny, ani na poszukiwanie natychmiastowych efektów kosztem naszego jutra.</u>
	114	+ <u xml:id="u-19.25" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Poszukując właściwych rozwiązań, dążyć musimy z największym wysiłkiem przedewszystkiem do lepszego wykorzystania naszego potencjału pracy. Bardziej szeroki, bardziej równomierny podział naszego dochodu społecznego pozwoli na wciągnięcie do procesów konsumcyjnych i produkcyjnych większej liczby obywateli, a zatem — na zwiększenie dochodu społecznego. Dlatego też Rząd walczyć będzie z niezdrowemi objawami w organizacji produkcji czy wymiany, oraz z wszelkiem nadużywaniem przewagi gospodarczej, np. przez kartele, w celach wyzysku rynku wewnętrznego, który jest i pozostanie podstawą egzystencji naszego gospodarstwa narodowego.</u>
	115	+ <u xml:id="u-19.26" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Równocześnie niezbędne jest przyśpieszenie prac nad dalszą przebudową ustroju rolnego przy wykorzystaniu wolnych kapitałów obrotowych. Rzucić na ten cel trzeba przedewszystkiem dobra martwej ręki, a więc posiadane przez Skarb Państwa, instytucje publiczne i fundacje, o ile one nie służą celom specjalnym.</u>
	116	+ <u xml:id="u-19.27" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">W gospodarstwie społecznem, jak i w gospodarstwie indywidualnem pożądane rezultaty wydać jedynie może ścisłe przestrzeganie hierarchii celów i środków.</u>
	117	+ <u xml:id="u-19.28" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Z tego punktu widzenia polityka budżetowa wysuwa się na naczelne miejsce.</u>
	118	+ <u xml:id="u-19.29" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Budżet Skarbu Państwa musi być zrównoważony. Nie potrzebuję dodawać, że dotyczy to w równej mierze innych budżetów publicznych. Pokrywanie wydatków zwyczajnych Państwa i innych organizacyj publicznych nie może na trwałe opierać się i ciążyć na rynku pieniężnym. Skromne nasze zasoby oszczędnościowe kierowane być muszą wyłącznie na cele inwestycyjne i produkcyjne. Ten wstępny etap prac Rządu wymagać będzie ofiar.</u>
	119	+ <u xml:id="u-19.30" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Przyciągając czynniki społeczne do współpracy z poczynaniami Państwa — nie wolno nam zapominać, że Państwo, będąc wspólnem dobrem nie tylko obecnych, ale i przyszłych pokoleń, ma prawo i obowiązek żądać znacznych nawet wysiłków i czasowych ofiar materialnych, o ile tego wymaga poprawa stanu dzisiejszego i zapewnienie lepszego jutra, U podstaw wszelkich naszych decyzyj finansowych będzie niezmiennie trwać nadal przeświadczenie, że pieniądz jest rezultatem pracy i oszczędności i że równowaga budżetu i stałość pieniądza są nienaruszalnemi zasadami polityki polskiej.</u>
	120	+ <u xml:id="u-19.31" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Próby odstępowania od tych wytycznych, to byłoby — nie szukanie nowych rozwiązań, ale zbaczanie na grząski grunt rozstroju, nieporządku i nieodpowiedzialności, byłoby wyrazem słabości władzy i rządzenia na tym odcinku, który ma decydujące znaczenie dla całej struktury Państwa i dla jego równowagi na wewnątrz i pozycji na zewnątrz.</u>
	121	+ <u xml:id="u-19.32" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Wysoka Izbo! W programowym wysiłku, w tendencji szukania wyjścia z obecnej sytuacji mogą się teoretycznie skrzyżować pod kątem prostym dwie drogi i dwa sprzeczne nastawienia. Można całą uwagę skoncentrować na niedoli dnia dzisiejszego i można chcieć popatrzeć w przyszłość narodu i Państwa. Można powiedzieć, że jesteśmy u kresu wyczerpania, że chcemy biernie czekać i trwać w stanie obecnym, dopóki jakiś przyjazny los nie zlituje się nad światem i nad nami, lub też można — poprzez wysiłki i bolesne, ale niezbędne i najkonieczniejsze ofiary — organizować własną pracą i wolą lepszą i pewniejszą przyszłość.</u>
	122	+ <u xml:id="u-19.33" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Stwierdzam otwarcie i zdecydowanie, że Rząd nasz widzi konieczność wskazania społeczeństwu tej drugiej drogi, jako jedynie wiodącej do celu. Na Rządzie bowiem ciąży również wielka odpowiedzialność za przyszłość Państwa i narodu — Niema więc zbyt wielkich ofiar, zbyt dużego trudu, jeżeli można ofiarą dnia dzisiejszego zapewnić lepsze i trwałe jutro milionom naszych obywateli, milionom dorastającego pokolenia, które ma prawo i obowiązek przejmowania na swe barki troski o przyszłe losy Państwa.</u>
	123	+ <u xml:id="u-19.34" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Żaden jednak realny program, żadna skuteczna walka o lepsze jutro nie może być prowadzona, jak długo obok objawów kryzysu ciąży nad życiem gospodarczem dynamika deficytu budżetowego Skarbu Państwa.</u>
	124	+ <u xml:id="u-19.35" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Jesteśmy w okresie powolnej poprawy gospodarczej, poprawy niejednolicie dotykającej wszystkie działy produkcji. Poprawa gospodarcza będzie pełniejsza i szybsza, gdy Skarb Państwa nie będzie wysyłał wolnych i narastających kapitałów i środków pieniężnych z rynku na pokrywanie deficytu budżetowego. Uniemożliwia to bowiem dokonywanie się procesu obniż- ki kosztów kapitału i paraliżuje prywatną aktywność gospodarczą. Korzystna sytuacja budżetowa wzmocni zaufanie i poczucie pewności, które są nieodzownemi elementami poprawy i oswobodzi tezauryzowany pieniądz, ten najniezbędniejszy w naszych warunkach bodziec koniunktury.</u>
	125	+ <u xml:id="u-19.36" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Ale przecież równowaga budżetowa ma nie tylko znaczenie gospodarcze. Niedość jest nigdy podkreślać jasno i mocno, że niepodległość polityczna, którą wywalczyliśmy, wymaga nieustannych wysiłków całego narodu w kierunku umocnienia podstawowych elementów tej niepodległości. A dobra gospodarka, dobre finanse Państwa — to przecież zapewnienie najlepszych podstaw dla armii i rozwoju sił obronnych kraju.</u>
	126	+ <u xml:id="u-19.37" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Uważam za konieczność stwierdzić w tern miejscu wobec Wysokiej Izby, że Rząd dołoży wszelkich wysiłków i starań i nie zaniedba czujności, by wojsko nasze otrzymało wszystko, co jest niezbędne do wykonania jego głównego zadania — obrony całości Państwa.</u>
	127	+ <u xml:id="u-19.38" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	128	+ <u xml:id="u-19.39" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Zadanie mamy tembardziej ułatwione, że możemy się kierować pozostawionemi w spuściźnie po Marszałku wytycznemi Jego pracy, które streszczają się w tern, że armia musi być stale tak pod względem wyszkolenia i wychowania, jak i zaopatrzenia na najwyższym poziomie.</u>
	129	+ <u xml:id="u-19.40" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Dobra gospodarka publiczna, to zarazem najważniejszy fundament dla naszej polityki zagranicznej. Bo takie jest twarde prawo życia: w świecie liczą się z mocnym, a nie ze słabym, z dobrze zorganizowanem i zasobnem gospodarstwem państwowem i narodem ambitnym i upartym w dążeniu do swej mocy, a nie z liczącym na cudzą pomoc.</u>
	130	+ <u xml:id="u-19.41" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">A czyż wymaga uzasadnienia ta stara prawda, że bez dobrej gospodarki państwowej, bez zrównoważonego budżetu publicznego, niema dobrej gospodarki społecznej, niema zrównoważonych budżetów prywatnych i niema warunków trwałego postępu gospodarczego?</u>
	131	+ <u xml:id="u-19.42" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Zrównoważony budżet państwowy — to najistotniejszy element naszej niezawisłości gospodarczej i politycznej.</u>
	132	+ <u xml:id="u-19.43" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Od naszego wspólnego poczucia odpowiedzialności zależy podjęcie realnej i twardej walki z deficytem budżetowym, jako z elementem zła, który potęguje i rozszerza zjawiska kryzysu na całe społeczeństwo i na cale gospodarstwo narodowe.</u>
	133	+ <u xml:id="u-19.44" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Nie jest to zło łatwe do opanowania. Państwo ma również swoje koszty „sztywne”, ma swoje wydatki, które musi pokryć, na które musi znaleźć środki w normalnych swych dochodach. Pokrycie tych koniecznych wydatków jest poza wszelką dyskusją. A jeżeli tak jest, to w pracach nad zrównoważeniem budżetu stajemy przed zimnym rachunkiem. Musimy określić, jakie wydatki i w jakich sumach są dla Państwa tą nieodzowną koniecznością. Musimy dla tych wydatków znaleźć pokrycie w podatkach, będących naturalnem źródłem dochodów skarbowych. Jeżeli zaś okaże się, po uwzględnieniu całokształtu warunków ekonomicznych kraju i możliwości oddziaływania organicznego polityki gospodarczej Państwa w kierunku poprawy tych warunków, że odpowiednich dochodów z podatków bez poważnej szkody gospodarczej nie da się osiągnąć — musimy z pośród wydatków koniecznych ścinać lub skreślać mniej konieczne.</u>
	134	+ <u xml:id="u-19.45" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Innej drogi niema. Kto chce osiągnąć równowagę budżetową i zrealizować postulat dobrej gospodarki, ten musi się na tę drogę zdecydować.</u>
	135	+ <u xml:id="u-19.46" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Uważam za swój obowiązek poinformować Panów o niektórych zasadniczych posunięciach, na jakie zdecydowaliśmy się w poszukiwaniu rozwiązania tego trudnego zadania. Część zarządzeń, o których będę mówił, była już przygotowana przez gabinet płk. Sławka. Sytuacja już wówczas, przed objęciem rządu przeze mnie, wymagała zdecydowanych posunięć. Myśmy te projekty przejrzeli i uzupełnili. Podkreślam przy tern, że idziemy odrazu na całkowite zrównoważenie budżetu i zlikwidowanie deficytu.</u>
	136	+ <u xml:id="u-19.47" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Dotychczasowe źródła dochodów Państwa według starannie przeprowadzonych obliczeń dadzą nieco ponad 1.900 milionów złotych. Skromna to suma jak na nasze Państwo, jego zadania i rolę, jaką ma odgrywać w wielkiej rodzinie narodów. Przypomnę, że w r. 1929/30 dochody te przekroczyły sumę 3 miliardów. Należy jednak brać pod uwagę, że wskutek zniżkowego ruchu cen Państwo zaspokaja dziś każdym milionem złotych więcej potrzeb niż 5 lat temu. Niemniej jednak suma 1.900 milionów zł nie wystarcza dla zaspokojenia najniezbędniejszych potrzeb Państwa. Musimy ją przeto uzupełnić nowemi źródłami dochodów. Pojedyńczy zabieg nie daje jednak dostatecznych rezultatów. Dlatego też muszą być zastosowane metody różnorodne. I jednocześnie z podwyższeniem strony dochodowej muszą być dokonane obcięcia nawet obecnych skromnych wydatków.</u>
	137	+ <u xml:id="u-19.48" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Tak więc — po pierwsze, ma być dokonana reforma podatku dochodowego. Reforma ta, polegająca na podwyższeniu stawek i rozszerzeniu koła obowiązanych do opłacania podatku dochodowego, na ujednoliceniu opodatkowania uposażeń i podwyższeniu dodatku do podatku dochodowego, da zwiększenie wpływów o 66 milionów złotych.</u>
	138	+ <u xml:id="u-19.49" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Po drugie, zamierzamy wprowadzić nadzwyczajny podatek od wynagrodzeń, wypłacanych z funduszów publicznych, nadzwyczajny podatek od tych wynagrodzeń będzie wyznaczony w skali silnie progresywnej w zależności od wysokości wszystkich wynagrodzeń pobieranych przez danego pracownika. Wpływ z tego źródła wyniesie około 160 milionów złotych.</u>
	139	+ <u xml:id="u-19.50" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Jednocześnie musimy zastosować oszczędności, które przeprowadzone będą we wszystkich resortach oraz w przedsiębiorstwach państwowych z nieubłaganą konsekwencją. Oszczędności te dokonane będą na taką sumę, która będzie niezbędna dla całkowitego zrównoważenia budżetu.</u>
	140	+ <u xml:id="u-19.51" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Sądzę, że Wysoka Izba zdaje sobie sprawę, że musimy zarządzenia te wprowadzić jaknajszybciej, tylko w ten sposób bowiem osiągniemy cel, o który nam chodzi.</u>
	141	+ <u xml:id="u-19.52" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Zespół środków, zmierzających bezpośrednio do przywrócenia równowagi budżetowej, nie wyczerpuje naszych najbliższych zamierzeń. Równocześnie dokonać chcemy szeregu posunięć, które z jednej strony przyniosłyby społeczeństwu i jego gospodarstwu tak pożądaną ulgę, a z drugiej strony — stworzyłyby zdrowsze podstawy dla rozwoju gospodarstwa.</u>
	142	+ <u xml:id="u-19.53" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Pragniemy więc położyć nacisk na zniżkę kosztów utrzymania: zamierzamy więc obniżyć komorne za mniejsze lokale mieszkalne, zaniechać poboru od mieszkań najmniejszych podatku od lokali; dalej przystępujemy do akcji obniżenia cen prądu elektrycznego, gazu i innych taryf przedsiębiorstw użyteczności publicznej.</u>
	143	+ <u xml:id="u-19.54" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Każde możliwe zarządzenie, które wpłynąć może bezpośrednio na zwiększenie dochodu uzyskiwanego przez rolnictwo, które w rezultacie powiększy globalny dochód społeczny, wydane będzie szybko w przeświadczeniu, że rentowność gospodarstw rolnych jest nieodzownym warunkiem poprawy gospodarczej Państwa.</u>
	144	+ <u xml:id="u-19.55" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	145	+ <u xml:id="u-19.56" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">W tej dziedzinie zamierzamy przedewszystkiem zmniejszyć sztywne, i dlatego w dzisiejszym okresie niskich cen tak dotkliwe, obciążenia podatkowe. A więc: obniżyć o połowę pobór dodatku samorządowego do podatku gruntowego, ustalić maksymalną granicę dla opłat drogowych, zakazać poboru — jakże drażniących ludność wiejską — opłat za prawo wjazdu do miasta, czy na targowiska miejskie,</u>
	146	+ <u xml:id="u-19.57" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	147	+ <u xml:id="u-19.58" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">i wreszcie — uchylić prawo zamiany niektórych świadczeń w naturze — na świadczenia pieniężne.</u>
	148	+ <u xml:id="u-19.59" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Ponadto chcemy zrealizować ostatni etap w walce o zniżkę cen artykułów przemysłowych.</u>
	149	+ <u xml:id="u-19.60" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	150	+ <u xml:id="u-19.61" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">By żądać ofiar od przemysłu — zacznę od transportu państwowego. W zakresie taryf towarowych będziemy dążyć do zniżek wydatnych, tak aby wyraźnie zmniejszyły rozpiętość między spadkiem cen materiałów a spadkiem pobieranej za przewóz opłaty.</u>
	151	+ <u xml:id="u-19.62" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	152	+ <u xml:id="u-19.63" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Nadto Rząd rozpatrzy możliwość zniżki obciążeń na rzecz instytucyj ubezpieczeń społecznych,</u>
	153	+ <u xml:id="u-19.64" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	154	+ <u xml:id="u-19.65" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">w pełni uwzględniając słuszne interesy najszerszych warstw ubezpieczonych.</u>
	155	+ <u xml:id="u-19.66" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">W dziedzinie samorządu terytorialnego pragnę zwrócić uwagę na prace już dokonane w zakresie oddłużenia i wprowadzenia racjonalnych oszczędności, zmierzające do osiągnięcia poprawy stanu finansowego i gospodarczego związków samorządowych. Stwierdzając, że droga ta, jako najbardziej skutecznie prowadząca do osiągnięcia równowagi budżetowej związków samorządowych i uporządkowania ich gospodarki, jest drogą właściwą — pragnę zaznaczyć, że prace te będą z całą konsekwencją kontynuowane i pogłębiane.</u>
	156	+ <u xml:id="u-19.67" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Uwidoczniające się w chwili obecnej wyniki tych prac pozwalają mniemać, że przeprowadzenie w najbliższym okresie budżetowym akcji oszczędnościowo-oddłużeniowej do końca — da możność osiągnięcia równowagi w budżetach związków samorządowych na poziomie, aczkolwiek skromnym, lecz zapewniającym nieodzowne minimum obsługi potrzeb lokalnych.</u>
	157	+ <u xml:id="u-19.68" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Przedmiotem prac Rządu i ciał ustawodawczych staną się również w czasie najbliższym: unormowanie całokształtu stosunków służbowych pracowników samorządowych oraz zagadnienia z dziedziny ustroju samorządu terytorialnego.</u>
	158	+ <u xml:id="u-19.69" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Wysoka Izbo! Zamierzone posunięcia gospodarcze zmierzają do zwiększenia zdolności nabywczej ludności rolniczej, obniżenia kosztów utrzymania, zwiększenia obrotów gospodarczych, a w konsekwencji do podniesienia stanu zatrudnienia. Ponadto powinny one ułatwić ekspansję naszej wytwórczości na rynkach zagranicznych.</u>
	159	+ <u xml:id="u-19.70" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Realizacja scharakteryzowanych zamierzeń wymaga oczywiście całego zespołu posunięć i całego szeregu wewnętrznie sprzężonych norm prawnych. Pożądane skutki osiągniemy o tyle, o ile cały zespół norm ukaże się w ściśle określonych terminach.</u>
	160	+ <u xml:id="u-19.71" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Tylko w atmosferze spokoju i wzajemnego zaufania możemy tę bolesną i bardzo trudną operację, uzdrawiającą podstawy finansowe i gospodarcze Państwa, przeprowadzić.</u>
	161	+ <u xml:id="u-19.72" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Akcja musi być nie tylko zharmonizowana w treści, ale i w czasie. Każde opóźnienie może spotęgować ujemne skutki. Z działalności tej, opartej o formę specjalnych pełnomocnictw — musi zrodzić się w całem społeczeństwie przekonanie, że Rząd w sposób zupełnie zdecydowany pragnie i może zahamować deficyt budżetowy, a w ten sposób stworzyć również warunki realizowania aktywnego programu gospodarczego.</u>
	162	+ <u xml:id="u-19.73" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Niektóre z omówionych przeze mnie zarządzeń wymagają zbyt dużych ofiar. Wymaga ich jednak nieodparta konieczność państwowa i nie wątpię, że masy urzędników państwowych i samorządowych, które na każde wezwanie Państwa gotowe były do jaknajdalej idących wyrzeczeń, i tym razem spełnią swój obowiązek.</u>
	163	+ <u xml:id="u-19.74" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Pragnę i wierzę, że wyrzeczenia te dadzą wyniki dodatnie i że będą przejściowe. Pragnę przytem zaznaczyć, że przez Rząd rozpatrzone będzie w porozumieniu ze światem urzędniczym zagadnienie zadłużenia pracowników państwowych oraz dogodne rozłożenie spłat reszty pożyczki inwestycyjnej.</u>
	164	+ <u xml:id="u-19.75" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Wysoka Izbo! Pamiętajmy, że Polska to nie jest abstrakcja, ale 33 miliony istot żywych, z ich potrzebami materialnemi i duchowemi, z ich wiarą w lepsze jutro. Tej wiary nie wolno nam złamać. I dlatego wspólnym wysiłkiem usunąć musimy wszystko to, co nas od tego jutra oddala.</u>
	165	+ <u xml:id="u-19.76" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Wielki Nauczyciel narodu Komendant Piłsudski uczył nas wszystkich brania na swe barki ciężkiej odpowiedzialności i oduczał nas twardemi metodami od wszelkiej gry między czynnikami decydującemi o losach i przyszłości Państwa. Z egoistycznego punktu widzenia Rząd wołałby może podzielić obecnie odpowiedzialność z Sejmem. Z najgłębszem przeświadczeniem zapewniam jednak, że w ten sposób ucierpiałby interes Państwa, który jest interesem najszerszych warstw naszego społeczeństwa. Dlatego w imię przyszłości Państwa, w imię jego rozwoju i bezpieczeństwa, w imię umocnienia walorów politycznych, gospodarczych i społecznych, musimy dziś podjąć wspólnie decyzje zasadnicze i ważne. Musimy zadokumentować, że w chwilach szczególnej wagi umiemy pracować szybko, solidarnie i w oparciu o wzajemne zaufanie i wzajemny szacunek dla pracy.</u>
	166	+ <u xml:id="u-19.77" who="#PrezesRadyMinistrowKoscialkowski">Dlatego też śmiem prosić Wysoką Izbę o przyjęcie przedłożenia rządowego.</u>
	167	+ <u xml:id="u-19.78" who="#komentarz">(Huczne brawa i oklaski.)</u>
	168	+ </div>
	169	+ <div xml:id="div-20">
	170	+ <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Otwieram rozprawę. Kto z Panów Posłów chce się zapisać do głosu? Nikt się nie zgłasza, uważam, że rozprawa została zamknięta.</u>
	171	+ <u xml:id="u-20.1" who="#Marszalek">W myśl art. 45 regulaminu pierwsze czytanie projektu ustawy polega na odesłaniu go do komisji. Opierając się na art. 19 regulaminu, zamierzam zaproponować Panom komisję w składzie następującym: pp. Wicemarszałkowie Władysław Byrka i Bogusław Miedziński, oraz posłowie — Wojciech Stpiczyński, Leon Surzyński, Wiktor Maleszewski, Jan Hołyński, Jerzy Jabłoński, Stanisław Kielak, Teodor Kozubski, Stefan Tatarczak, Zygmunt Sowiński, Brunon Sikorski, Ignacy Nowak, Zygmunt Gardecki, Michał Wymysłowski, Ignacy Puławski, Leopold Tomaszkiewicz, Piotr Pewny, Emeryk Hutten-Czapski, Jan Śląski, Robert</u>
	172	+ <u xml:id="u-20.2" who="#komentarz">JahodaŻółtowski,</u>
	173	+ <u xml:id="u-20.3" who="#Marszalek">Stefan Olszewski, Władysław Kamiński, Zenobjusz Pełeński i ks. Stefan Downar.</u>
	174	+ <u xml:id="u-20.4" who="#Marszalek">Panom Posłom przysługuje prawo uzupełnienia tego składu. Czy są jakieś propozycje?</u>
	175	+ </div>
	176	+ <div xml:id="div-21">
	177	+ <u xml:id="u-21.0" who="#PPacholczyk">Zgłaszam kandydaturę p. Romana Krukowskiego.</u>
	178	+ </div>
	179	+ <div xml:id="div-22">
	180	+ <u xml:id="u-22.0" who="#PWelykanowicz">Proszę o przyjęcie do komisji p. Kornela Trojana.</u>
	181	+ </div>
	182	+ <div xml:id="div-23">
	183	+ <u xml:id="u-23.0" who="#PMaleszewski">Zgłaszam kandydaturę p. gen. Żeligowskiego.</u>
	184	+ </div>
	185	+ <div xml:id="div-24">
	186	+ <u xml:id="u-24.0" who="#PLobodzinski">Zgłaszam kandydaturę p. Edwina Wagnera.</u>
	187	+ </div>
	188	+ <div xml:id="div-25">
	189	+ <u xml:id="u-25.0" who="#PDrozdGierymski">Zgłaszam kandydatury pp. Bolesława Pochmarskiego i Antoniego Pacholczyka.</u>
	190	+ </div>
	191	+ <div xml:id="div-26">
	192	+ <u xml:id="u-26.0" who="#PDublasiewicz">Zgłaszam kandydatury posłów Ludwika Waszkiewicza, Józefa Bakona, Jakuba Hofmana, Franciszka Kolbusza i Wacława Budzyńskiego.</u>
	193	+ </div>
	194	+ <div xml:id="div-27">
	195	+ <u xml:id="u-27.0" who="#PNowicki">Zgłaszam kandydaturę posła Feliksa Karśnickiego.</u>
	196	+ </div>
	197	+ <div xml:id="div-28">
	198	+ <u xml:id="u-28.0" who="#PNowak">Zgłaszam kandydaturę posła Bronisława Wojciechowskiego.</u>
	199	+ </div>
	200	+ <div xml:id="div-29">
	201	+ <u xml:id="u-29.0" who="#PWymyslowski">Zgłaszam kandydaturę p. Jana Drozd-Gierymskiego.</u>
	202	+ </div>
	203	+ <div xml:id="div-30">
	204	+ <u xml:id="u-30.0" who="#PMiedzinski">Panie Marszałku, proszę o głos.</u>
	205	+ </div>
	206	+ <div xml:id="div-31">
	207	+ <u xml:id="u-31.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Miedziński.</u>
	208	+ </div>
	209	+ <div xml:id="div-32">
	210	+ <u xml:id="u-32.0" who="#PMiedzinski">Panie Marszałku, obawiam się, że komisja w ten sposób wybrana mogłaby się stać ciałem zbyt licznem i dlatego pozwolę sobie postawić wniosek formalny, aby Izba zechciała przedewszystkiem ustalić ilość członków komisji. Wtedy można będzie się zorientować co do tego, kiedy skończyć ze stawianiem kandydatur.</u>
	211	+ </div>
	212	+ <div xml:id="div-33">
	213	+ <u xml:id="u-33.0" who="#Marszalek">Poza wszelką wątpliwością liczba zgłoszonych dotąd kandydatur łącznie z temi, które pozwoliłem sobie sam zaproponować, jest już zbyt wielka, ażeby wszyscy kandydaci mogli się stać członkami komisji. Liczba zgłoszonych kandydatur nie przesądza jednak o liczbie członków komisji i po wyczerpaniu zgłoszeń kandydatur będziemy musieli ustalić liczbę członków komisji.</u>
	214	+ <u xml:id="u-33.1" who="#Marszalek">Kto z Panów Posłów chce jeszcze zgłosić kandydatury? (P.</u>
	215	+ <u xml:id="u-33.2" who="#komentarz">Kozubski:</u>
	216	+ <u xml:id="u-33.3" who="#Marszalek">Proszę o zamknięcie listy kandydatur.) Taki wniosek jest niedopuszczalny.</u>
	217	+ <u xml:id="u-33.4" who="#Marszalek">Zgłoszono ogółem 39 nazwisk. Proszę Panów, ażeby zechcieli postawić wniosek co do liczby członków komisji.</u>
	218	+ </div>
	219	+ <div xml:id="div-34">
	220	+ <u xml:id="u-34.0" who="#PPacholczyk">Proponuję liczbę 38.</u>
	221	+ </div>
	222	+ <div xml:id="div-35">
	223	+ <u xml:id="u-35.0" who="#Marszalek">Czy są jeszcze inne wnioski?</u>
	224	+ </div>
	225	+ <div xml:id="div-36">
	226	+ <u xml:id="u-36.0" who="#PStarzak">Proponuję liczbę 30.</u>
	227	+ </div>
	228	+ <div xml:id="div-37">
	229	+ <u xml:id="u-37.0" who="#POlewinski">Proponuję liczbę 25.</u>
	230	+ <u xml:id="u-37.1" who="#POlewinski">Marszałek: Czy są jeszcze jakieś inne wnioski? (P. Żeligowski: Panie Marszałku, proszę o głos.)* Proszę, Panie Generale.</u>
	231	+ </div>
	232	+ <div xml:id="div-38">
	233	+ <u xml:id="u-38.0" who="#PZeligowski">Mnieby się zdawało, że komisja musi odzwierciedlać Polskę. A więc rolnictwo jak będzie reprezentowane? Rolnicy stanowią mniej więcej 80% ludności Polski. Więc jeżeli ustalimy liczbę członków komisji na 30, to rolnictwo musi mieć 20 przedstawicieli, a pozostałych 10 miejsc przypadłoby przedstawicielom przemysłu, handlu, miasta i t. d. Mnieby się zdawało, że to byłoby odzwierciedleniem Polski i praca tej komisji byłaby wówczas wydajna. Myślę, że komisja powinna liczyć 30 członków, ale uwzględniając podział mandatów, jaki zaproponowałem.</u>
	234	+ </div>
	235	+ <div xml:id="div-39">
	236	+ <u xml:id="u-39.0" who="#Marszalek">Pozwolę sobie zwrócić uwagę, że to byłoby już wyjście poza ramy regulaminu. Ponieważ regulamin nie stwarza żadnych ograniczeń, w jaki sposób ma się powoływać komisje, powstają one na podstawie propozycyj indywidualnych, zgłaszanych bądź przez Marszałka, bądź przez członków Izby.</u>
	237	+ <u xml:id="u-39.1" who="#Marszalek">Mamy tedy trzy wnioski co do składu komisji. Najdalej idącym jest wniosek, ażeby komisja składała się z 38 posłów. Kto jest za tym wnioskiem, zechce wstać. Panowie Sekretarze zechcą obliczyć głosy.</u>
	238	+ <u xml:id="u-39.2" who="#komentarz">(Po obliczeniu głosów.)</u>
	239	+ <u xml:id="u-39.3" who="#Marszalek">Za liczbą 38 członków komisji głosowało 16 posłów. Wniosek upadł.</u>
	240	+ <u xml:id="u-39.4" who="#Marszalek">Jest następny wniosek, aby komisja składała się z 30 posłów. Kto jest za tym wnioskiem, zechce wstać. Niema wątpliwości, że stoi większość, zatem komisja będzie się składała z 30 posłów.</u>
	241	+ <u xml:id="u-39.5" who="#Marszalek">Przystępujemy do wyboru członków komisji. Głosować wolno tylko na uprzednio zgłoszonych kandydatów. Ze zgłoszonych nazwisk Panowie Posłowie zechcą wypisać na kartkach nazwiska tych kandydatów, na których głosują. Nazwiska kandydatów zostaną powtórnie odczytane przez p. sekretarza. Proszę Panów Sekretarzy o rozdanie kart do głosowania.</u>
	242	+ <u xml:id="u-39.6" who="#komentarz">(Po rozdaniu kart do głosowania.)</u>
	243	+ <u xml:id="u-39.7" who="#Marszalek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie listy kandydatów.</u>
	244	+ </div>
	245	+ <div xml:id="div-40">
	246	+ <u xml:id="u-40.0" who="#SekretarzpDlugosz">Władysław Byrka, Bogusław Miedziński, Wojciech Stpiczyński, Leon Surzyński, Wiktor Maleszewski, Jan Hołyński, Stanisław Kielak, Teodor Kozubski, Stefan Tatarczak, Zygmunt Sowiński, Brunon Sikorski, Ignacy Nowak, Zygmunt Gar- decki, Michał Wymysłowski, Ignacy Puławski, Leopold Tomaszkiewicz, Piotr Pewny, Emeryk Hutten-Czapski, Jan Śląski, Robert Jahoda-Zółtowski, Stefan Olszewski, Władysław Kamiński, Zenobjusz Pełeński, ks. Stefan Downar, Roman Krukowski, dr. Kornel Trojan, gen. Lucjan Żeligowski, Edwin Wagner, Bolesław Pochmarski, Antoni Pacholczyk, Ludwik Waszkiewicz, Jerzy Jabłoński, Józef Bakon, Jakub Hofman, Franciszek Kolbusz, Wacław Budzyński, Feliks Karśnicki, Bronisław Wojciechowski, Jan Drozd-Gierymski.</u>
	247	+ </div>
	248	+ <div xml:id="div-41">
	249	+ <u xml:id="u-41.0" who="#Marszalek">Proszę Panów, ze względu na poprzednią uchwałę Sejmu, że komisja ma się składać z 30 posłów, proszę o wypisanie na kartach do głosowania 30 nazwisk zpośród zgłoszonych kandydatów.</u>
	250	+ <u xml:id="u-41.1" who="#Marszalek">Karty, na których będzie wypisanych mniej niż 30 nazwisk, uważane będą za ważne, gdyby natomiast na karcie było napisanych więcej niż 30 nazwisk, karta będzie nieważna.</u>
	251	+ <u xml:id="u-41.2" who="#komentarz">(Po zebraniu kart do glosowania.)</u>
	252	+ <u xml:id="u-41.3" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Posłowie oddali karty do głosowania? Nikt więcej się nie zgłasza, zamykam głosowanie.</u>
	253	+ <u xml:id="u-41.4" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę dla obliczenia wyniku głosowania.</u>
	254	+ <u xml:id="u-41.5" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 11 min. 25 do godz. 14.)</u>
	255	+ <u xml:id="u-41.6" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Ogłaszam wynik głosowania: głosowało posłów 190, oddano głosów ważnych 190, bezwzględna większość wynosi 96. Otrzymali głosów posłowie: Miedziński Bogusław 156, Byrka Władysław 146, Surzyński Leon 143, Nowak Jan 134, Stpiczyński Wojciech 128, ks. Downar Stefan 124, Kielak Stanisław 123, Kamiński Władysław 122, Sowiński Zygmunt 119, Tomaszkiewicz Leopold 118, Kozubski Teodor 115, Sikorski Brunon 114, Śląski Jan 110, Maleszewski Wiktor 110, Wagner Edwin 108, Żeligowski Lucjan 106, Gardecki Zygmunt 105, Tatarczak Stefan 104, Hołyński Jan 102, Olszewski Stefan 96 i Puławski Ignacy 96.</u>
	256	+ <u xml:id="u-41.7" who="#Marszalek">Ponieważ w myśl regulaminu, aby być wybranym do komisji w pierwszem głosowaniu, trzeba osiągnąć bezwzględną większość głosów, przeto ci tylko panowie kandydaci na członków komisji zostali wybrani do komisji, których nazwiska w tej chwili odczytałem.</u>
	257	+ <u xml:id="u-41.8" who="#Marszalek">Następujący kandydaci nie otrzymali bezwzględnej większości: Wymysłowski Michał otrzymał głosów 93, Hutten-Czapski Emeryk 92, Pochmarski Bolesław 89, Pacholczyk Antoni 86, Pewny Piotr 82, JahodaŻółtowski Robert 81, Krukowski Roman 78, Wojciechowski Bronisław 78, Budzyński Wacław 75, Pełeński Zenobjusz 70, Hofman Jakub 68, Jabłoński Jerzy 67, Karśnicki Feliks 60, Waszkiewicz Ludwik 59, Trojan Kornel 48, Kolbusz Franciszek 48, Bakon Józef 45, Drozd-Gierymski Jan 27.</u>
	258	+ <u xml:id="u-41.9" who="#Marszalek">W tym stanie rzeczy do komisji weszło narazie 21 członków. Ponieważ uchwałą Izby liczba członków komisji została określona na 30, przeto muszę jeszcze zarządzić ściślejsze głosowanie dla wyboru pozostałej liczby 9 członków komisji. Tym razem zastosujemy inny, uproszczony sposób głosowania. Panowie Posłowie otrzymają karty, na których będą wypisane nazwiska 18 kandydatów, to znaczy podwójna liczba kandydatów w stosunku do pozostającej do obsadzenia liczby stanowisk. Panowie zechcą na tych kartach skreślać nazwiska tych kandydatów, na których nie głosują, w ten sposób, aby na listach zostało 9 nazwisk.</u>
	259	+ <u xml:id="u-41.10" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o rozdanie kart do głosowania z listą kandydatów.</u>
	260	+ <u xml:id="u-41.11" who="#komentarz">(Sekretarze rozdają karty do glosowania.)</u>
	261	+ <u xml:id="u-41.12" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o zebranie kart do głosowania.</u>
	262	+ <u xml:id="u-41.13" who="#komentarz">(Po zebraniu kart do glosowania.)</u>
	263	+ <u xml:id="u-41.14" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Posłowie oddali swoje głosy?</u>
	264	+ <u xml:id="u-41.15" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza, zamykam głosowanie i zarządzam przerwę dla obliczenia wyników głosowania.</u>
	265	+ <u xml:id="u-41.16" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 14 min. 15 do godz. 15 min. 10.)</u>
	266	+ <u xml:id="u-41.17" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Ogłaszam wynik głosowania ściślejszego. Głosowało posłów 187, oddano głosów nieważnych 3, głosów ważnych 184.</u>
	267	+ <u xml:id="u-41.18" who="#Marszalek">Otrzymali głosów posłowie: Pochmarski Bolesław 141, Wojciechowski Bronisław 131, Pacholczyk Antoni 111, Pewny Piotr 107, Hutten-Czapski Emeryk 91, Krukowski Roman 90, Budzyński Wacław 89, Waszkiewicz Ludwik 82, Wymysłowski Michał 81, Hofman Jakub 81, Pełeński Zenobjusz 79, Jabłoński Jerzy 74, Karśnicki Feliks 72, Kolbusz Franciszek 62, Jahoda-Żółtowski Robert 62, Bakon Józef 54, Drozd-Gierymski Jan 47 i Trojan Kornel 38.</u>
	268	+ <u xml:id="u-41.19" who="#Marszalek">Ponieważ w pierwszem głosowaniu wybraliśmy do komisji 21 członków, przeto pozostaje nam w tej chwili w głosowaniu ściślejszem wybrać 9. Największą liczbę głosów otrzymali posłowie: Pochmarski, Wojciechowski, Pacholczyk, Pewny,</u>
	269	+ <u xml:id="u-41.20" who="#komentarz">HuttenCzapski,</u>
	270	+ <u xml:id="u-41.21" who="#Marszalek">Krukowski, Budzyński i Waszkiewicz, to znaczy 8. W ten sposób mamy w tej chwili w komisji obsadzonych 29 mandatów. Na trzydziesty mandat otrzymali dwaj posłowie równą liczbę głosów, mianowicie pp. Wymysłowski i Hofman po 81.</u>
	271	+ <u xml:id="u-41.22" who="#Marszalek">W myśl art. 16 ust. 4 regulaminu w razie równej liczby głosów, rozstrzyga los, wyciągnięty przez Marszałka. Proszę p. Generała Żeligowskiego, ażeby zechciał na dwóch kartach wypisać dwa nazwiska, na każdej po jednem: na jednej nazwisko p. Wymysłowskiego, na drugiej— p. Hofmana.</u>
	272	+ <u xml:id="u-41.23" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza, ażeby zechciał te karty od Pana Generała odebrać.</u>
	273	+ <u xml:id="u-41.24" who="#komentarz">(P. gen. Żeligowski wrzuca dwie zwinięte kartki do koszyka, który następnie Sekretarz p, Długosz poda je Marszałkowi. Marszałek wyciąga jedną kartkę i wręcza ją Sekretarzowi do odczytania.)</u>
	274	+ </div>
	275	+ <div xml:id="div-42">
	276	+ <u xml:id="u-42.0" who="#SekretarzpDlugosz">Poseł Jakub Hofman.</u>
	277	+ </div>
	278	+ <div xml:id="div-43">
	279	+ <u xml:id="u-43.0" who="#Marszalek">Na trzydziesty mandat został więc wybrany p. Jakub Hofman.</u>
	280	+ <u xml:id="u-43.1" who="#Marszalek">W ten sposób ustaliliśmy skład komisji, do której odsyłam projekt ustawy.</u>
	281	+ <u xml:id="u-43.2" who="#Marszalek">Proszę Panów członków komisji, ażeby zechcieli się zebrać w jednej z sal komisyjnych w 15 minut po zamknięciu posiedzenia, a to w tym celu, ażebyśmy mogli ukonstytuować komisję, to znaczy wybrać przewodniczącego, zastępcę, sekretarza oraz referenta.</u>
	282	+ </div>
	283	+ <div xml:id="div-44">
	284	+ <u xml:id="u-44.0" who="#PPelenski">Proszę o głos.</u>
	285	+ </div>
	286	+ <div xml:id="div-45">
	287	+ <u xml:id="u-45.0" who="#Marszalek">W jakiej sprawie?</u>
	288	+ <u xml:id="u-45.1" who="#Marszalek">P. Pełeński: W sprawie złożenia oświadczenia.</u>
	289	+ <u xml:id="u-45.2" who="#Marszalek">W związku z czem?</u>
	290	+ <u xml:id="u-45.3" who="#Marszalek">*</u>
	291	+ </div>
	292	+ <div xml:id="div-46">
	293	+ <u xml:id="u-46.0" who="#PPelenski">W związku z wyborami do komisji.</u>
	294	+ </div>
	295	+ <div xml:id="div-47">
	296	+ <u xml:id="u-47.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Pełeński.</u>
	297	+ </div>
	298	+ <div xml:id="div-48">
	299	+ <u xml:id="u-48.0" who="#PPelenski">Stwierdzam, że do komisji nie został wybrany ani jeden członek Ukraińskiej Parlamentarnej Reprezentacji.</u>
	300	+ </div>
	301	+ <div xml:id="div-49">
	302	+ <u xml:id="u-49.0" who="#Marszalek">Mam zamiar zamknąć posiedzenie. Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu. O terminie następnego posiedzenia będą pp. Posłowie zawiadomieni na piśmie.</u>
	303	+ <u xml:id="u-49.1" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
	304	+ <u xml:id="u-49.2" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 15 min. 15)</u>
	305	+ </div>
	306	+ </body>
	307	+ </text>
	308	+ </TEI>
	309	+</teiCorpus>
...	...

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193538-sjm-ppxxx-00003-01">
	3	+ <fileDesc>
	4	+ <titleStmt>
	5	+ <title>3 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	6	+ </titleStmt>
	7	+ <publicationStmt>
	8	+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
	9	+ </publicationStmt>
	10	+ <sourceDesc>
	11	+ <bibl>
	12	+ <title>3 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	13	+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
	14	+ <note type="system">II RP</note>
	15	+ <note type="house">Sejm</note>
	16	+ <note type="termNo">4</note>
	17	+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
	18	+ <note type="sessionNo">3</note>
	19	+ <note type="dayNo">1</note>
	20	+ <date>1935-10-29</date>
	21	+ </bibl>
	22	+ </sourceDesc>
	23	+ </fileDesc>
	24	+ <profileDesc>
	25	+ <particDesc>
	26	+ <person xml:id="KadencjaIVSesjanadzwyczajna" role="speaker">
	27	+ <persName>Kadencja IV. Sesja nadzwyczajna.</persName>
	28	+ </person>
	29	+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
	30	+ <persName>Komentarz</persName>
	31	+ </person>
	32	+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
	33	+ <persName>Marszałek</persName>
	34	+ </person>
	35	+ <person xml:id="MarszalekSenatu" role="speaker">
	36	+ <persName>Marszałek Senatu</persName>
	37	+ </person>
	38	+ <person xml:id="MinisterSkarbupKwiatkowski" role="speaker">
	39	+ <persName>Minister Skarbu p. Kwiatkowski</persName>
	40	+ </person>
	41	+ <person xml:id="Ministrowie" role="speaker">
	42	+ <persName>Ministrowie</persName>
	43	+ </person>
	44	+ <person xml:id="PBakon" role="speaker">
	45	+ <persName>P. Bakon</persName>
	46	+ </person>
	47	+ <person xml:id="PDebicki" role="speaker">
	48	+ <persName>P. Dębicki</persName>
	49	+ </person>
	50	+ <person xml:id="PDublasiewicz" role="speaker">
	51	+ <persName>P. Dublasiewicz</persName>
	52	+ </person>
	53	+ <person xml:id="PGardecki" role="speaker">
	54	+ <persName>P. Gardecki</persName>
	55	+ </person>
	56	+ <person xml:id="PGladysz" role="speaker">
	57	+ <persName>P. Gładysz</persName>
	58	+ </person>
	59	+ <person xml:id="PHermanowicz" role="speaker">
	60	+ <persName>P. Hermanowicz</persName>
	61	+ </person>
	62	+ <person xml:id="PKrukowski" role="speaker">
	63	+ <persName>P. Krukowski</persName>
	64	+ </person>
	65	+ <person xml:id="PksDownar" role="speaker">
	66	+ <persName>P. ks. Downar</persName>
	67	+ </person>
	68	+ <person xml:id="PksLubelski" role="speaker">
	69	+ <persName>P. ks. Lubelski</persName>
	70	+ </person>
	71	+ <person xml:id="PMadeyski" role="speaker">
	72	+ <persName>P. Madeyski</persName>
	73	+ </person>
	74	+ <person xml:id="PMarchlewski" role="speaker">
	75	+ <persName>P. Marchlewski</persName>
	76	+ </person>
	77	+ <person xml:id="PMatusiak" role="speaker">
	78	+ <persName>P. Matusiak</persName>
	79	+ </person>
	80	+ <person xml:id="PMiedzinski" role="speaker">
	81	+ <persName>P. Miedziński</persName>
	82	+ </person>
	83	+ <person xml:id="PMincberg" role="speaker">
	84	+ <persName>P. Mincberg</persName>
	85	+ </person>
	86	+ <person xml:id="PMorawski" role="speaker">
	87	+ <persName>P. Morawski</persName>
	88	+ </person>
	89	+ <person xml:id="PNowak" role="speaker">
	90	+ <persName>P. Nowak</persName>
	91	+ </person>
	92	+ <person xml:id="PPelenski" role="speaker">
	93	+ <persName>P. Pełeński</persName>
	94	+ </person>
	95	+ <person xml:id="PPewny" role="speaker">
	96	+ <persName>P. Pewny</persName>
	97	+ </person>
	98	+ <person xml:id="PSarnecki" role="speaker">
	99	+ <persName>P. Sarnecki</persName>
	100	+ </person>
	101	+ <person xml:id="PSommerstein" role="speaker">
	102	+ <persName>P. Sommerstein</persName>
	103	+ </person>
	104	+ <person xml:id="PStamm" role="speaker">
	105	+ <persName>P. Stamm</persName>
	106	+ </person>
	107	+ <person xml:id="PSurzynski" role="speaker">
	108	+ <persName>P. Surzyński</persName>
	109	+ </person>
	110	+ <person xml:id="PSzczepanski" role="speaker">
	111	+ <persName>P. Szczepański</persName>
	112	+ </person>
	113	+ <person xml:id="PTarnowski" role="speaker">
	114	+ <persName>P. Tarnowski</persName>
	115	+ </person>
	116	+ <person xml:id="PWierzbicki" role="speaker">
	117	+ <persName>P. Wierzbicki</persName>
	118	+ </person>
	119	+ <person xml:id="PWojciechowski" role="speaker">
	120	+ <persName>P. Wojciechowski</persName>
	121	+ </person>
	122	+ <person xml:id="PZaklika" role="speaker">
	123	+ <persName>P. Zaklika</persName>
	124	+ </person>
	125	+ <person xml:id="PZakrocki" role="speaker">
	126	+ <persName>P. Zakrocki</persName>
	127	+ </person>
	128	+ <person xml:id="PodsekretarzeStanu" role="speaker">
	129	+ <persName>Podsekretarze Stanu</persName>
	130	+ </person>
	131	+ <person xml:id="PrezesNajwyzszejIzbyKontroli" role="speaker">
	132	+ <persName>Prezes Najwyższej Iżby Kontroli</persName>
	133	+ </person>
	134	+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
	135	+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
	136	+ </person>
	137	+ <person xml:id="SEJMRZECZYPOSPOLITEJPOLSKIEJ" role="speaker">
	138	+ <persName>SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ.</persName>
	139	+ </person>
	140	+ <person xml:id="WicemarszalekByrka" role="speaker">
	141	+ <persName>Wicemarszałek Byrka</persName>
	142	+ </person>
	143	+ <person xml:id="WicemarszalekMiedzinski" role="speaker">
	144	+ <persName>Wicemarszałek Miedziński</persName>
	145	+ </person>
	146	+ <person xml:id="WicemarszalekMudryj" role="speaker">
	147	+ <persName>Wicemarszałek Mudryj</persName>
	148	+ </person>
	149	+ <person xml:id="WicemarszalekPodoski" role="speaker">
	150	+ <persName>Wicemarszałek Podoski</persName>
	151	+ </person>
	152	+ <person xml:id="WicemarszalekSchaetzel" role="speaker">
	153	+ <persName>Wicemarszałek Schaetzel</persName>
	154	+ </person>
	155	+ </particDesc>
	156	+ </profileDesc>
	157	+</teiHeader>
...	...

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00003-01/text_structure.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
	3	+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
	4	+ <TEI>
	5	+ <xi:include href="header.xml"/>
	6	+ <text>
	7	+ <body>
	8	+ <div xml:id="div-1">
	9	+ <u xml:id="u-1.0" who="#KadencjaIVSesjanadzwyczajna">Sprawozdanie stenograficzne</u>
	10	+ <u xml:id="u-1.1" who="#KadencjaIVSesjanadzwyczajna">z 3 posiedzenia w dniu 29 października 1935 r.</u>
	11	+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 25)</u>
	12	+ <u xml:id="u-1.3" who="#KadencjaIVSesjanadzwyczajna">Obecni:</u>
	13	+ </div>
	14	+ <div xml:id="div-2">
	15	+ <u xml:id="u-2.0" who="#PrezesRadyMinistrow">Marian Zyndram - Kościałkowski.*</u>
	16	+ </div>
	17	+ <div xml:id="div-3">
	18	+ <u xml:id="u-3.0" who="#MarszalekSenatu">Aleksander Prystor.*</u>
	19	+ </div>
	20	+ <div xml:id="div-4">
	21	+ <u xml:id="u-4.0" who="#Ministrowie">Minister Spraw Wojskowych Tadeusz Zbigniew Kasprzycki, Minister Spraw Wewnętrznych Władysław Raczkiewicz, Minister Skarbu Eugenjusz Kwiatkowski, Minister Sprawiedliwości Czesław Michałowski, Minister Przemysłu i Handlu Roman Górecki, Minister Komunikacji Michał Butkiewicz, Minister Rolnictwa i Reform Rolnych Juliusz Poniatowski, Minister Opieki Społecznej Władysław Jaszczołt, Minister Poczt i Telegrafów Emil Kaliński, Kierownik Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Konstanty Chyliński,*</u>
	22	+ </div>
	23	+ <div xml:id="div-5">
	24	+ <u xml:id="u-5.0" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroli">Jakub Krzemieński,*</u>
	25	+ </div>
	26	+ <div xml:id="div-6">
	27	+ <u xml:id="u-6.0" who="#PodsekretarzeStanu">w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Jan Szembek, w Ministerstwie Spraw Wojskowych Felicjan Sławoj-Składkowski, w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Henryk Kawecki i Władysław Korsak, w Ministerstwie Skarbu Tadeusz Grodyński, Adam Koc i Tadeusz Lechnicki, w Ministerstwie Sprawiedliwości Stefan Sieczkowski, w Ministerstwie Przemysłu i Handlu Franciszek Doleżal, w Ministerstwie Komunikacji Julian Piasecki, w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych Roger Raczyński, w Ministerstwie Poczt i Telegrafów Franciszek Drzewiecki.*</u>
	28	+ <u xml:id="u-6.1" who="#PodsekretarzeStanu">Przewodniczący Marszałek Sejmu Stanisław Car.</u>
	29	+ </div>
	30	+ <div xml:id="div-7">
	31	+ <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokóły 1 i 2 posiedzenia uważam za przyjęte, gdyż nie wniesiono przeciw nim zarzutów. Jako sekretarze zasiadają pp. Hoppe i Tarnowski. Protokół i listę mówców prowadzi p. Tarnowski.</u>
	32	+ <u xml:id="u-7.1" who="#Marszalek">Usprawiedliwiają nieobecność w Sejmie posłowie: Bilak i Zenkteler.</u>
	33	+ <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">Proszą Izbę o udzielenie urlopu posłowie: Boluch na 2, Pełczyńska zaś na 4 tygodnie. Nie słyszę sprzeciwu, uważam, że Izba zgodziła się na udzielenie tych urlopów.</u>
	34	+ <u xml:id="u-7.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do porządku dziennego: Sprawozdanie komisji o rządowym projekcie ustawy o upoważnieniu Prezydenta Rzeczypospolitej do wydawania dekretów (druki nr 3 i 4).</u>
	35	+ <u xml:id="u-7.4" who="#Marszalek">Proszę Pana Przewodniczącego komisji o zajęcie miejsca przy stole prezydjalnym.</u>
	36	+ <u xml:id="u-7.5" who="#komentarz">(P. Sowiński zajmuje miejsce przy stole prezydjalnym.)</u>
	37	+ <u xml:id="u-7.6" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca Wicemarszałek Bogusław Miedziński.</u>
	38	+ </div>
	39	+ <div xml:id="div-8">
	40	+ <u xml:id="u-8.0" who="#PMiedzinski">Wysoka Izbo! Komisja, przez Wysoką Izbę wybrana dla rozpatrzenia wniosku rządowego o udzielenie Rządowi pełnomocnictw w zakresie spraw finansowo-gospodarczych, odbyła całodzienną debatę i pozwolę sobie uważać, że jestem zwolniony od szczegółowego jej powtarzania Wysokiej Izbie. W obradach komisji brali bowiem udział panowie Ministrowie resortów gospodarczych z panem Premierem na czele, brał udział szereg panów kolegów tu obecnych, pozatem nie wątpię, że wszyscy panowie koledzy czytali w prasie sprawozdanie z tej debaty.</u>
	41	+ <u xml:id="u-8.1" who="#PMiedzinski">Pozwolę sobie zatem ograniczyć się tylko do kilku słów przedstawienia zasadniczego, rezerwując sobie ostatni głos referenta, o ile w dyskusji w tej Izbie wyłonią się zdania czy opinie, na które będę uważał za swój obowiązek jako sprawozdawca uchwały komisyjnej odpowiadać.</u>
	42	+ <u xml:id="u-8.2" who="#PMiedzinski">Rząd zadeklarował gotowość wzięcia się za bary z ciężką rzeczywistością, w której znajduje się Państwo w zakresie swej sytuacji finansowo-gospodarczej. Sytuacja ta została przedstawiona z cyframi wyczerpująco przez członków Rządu w ciągu czasów ostatnich. Sytuacja ta da się streścić w ten sposób, że obniżenie możliwości finansowych, płatniczych, obniżenie możliwości znoszenia i wykonywania świadczeń na rzecz Państwa i instytucyj publicznych zaszło tak daleko, że niepodobieństwem jest niedostosować całego aparatu życia publicznego w Polsce, jego kosztów, do zmienionej sytuacji, która nie zapowiada gwałtownej i szybkiej poprawy. Plan, z którym wystąpił Rząd, odpowiada naszym przekonaniom, dlatego nie spotkał się ze sprzeciwem, raczej spotkał się z akceptacją komisji przez Wysoki Sejm wyłonionej.</u>
	43	+ <u xml:id="u-8.3" who="#PMiedzinski">Cechami charakterystycznemi tego planu są następujące przesłanki: po pierwsze, że sytuacja wymaga zdecydowanego, jednorazowego pociągnięcia w kierunku uzgodnienia możliwości płatniczych społeczeństwa z temi potrzebami Państwa, które są konieczne i z których Państwo zrezygnować nie może. Rząd stanął na stanowisku, że nadal Rzeczpospolita utrzyma swój system zasadniczy walki ze zjawiskami kryzysu, polegający na utrzymaniu stałej waluty, polegający na tem, że złoty polski zostanie trwałą jednostką wymienną, trwałym środkiem wymiennym we wszystkich procesach wymiany w życiu gospodarczem, stałym środkiem płatniczym.</u>
	44	+ <u xml:id="u-8.4" who="#PMiedzinski">Dyskusja na ten temat nie jest właściwie wywołana naszemi wewnętrznemi zjawiskami, ma ona wogóle miejsce dlatego, że wiemy jednak z przykładów, z obserwacji świata zewnętrznego, że nie wszędzie ten sposób stosowano, że stosowano sposoby inne. Na podstawie obserwacji skutków tego systemu walki z kryzysem, na podstawie następnie tego, że przez szereg lat trwała w Polsce już metoda inna, metoda dość ciężka, doszliśmy do wniosku, że każda metoda konsekwentnie stosowana do końca jest lepsza niż zmiany jej, które zawsze mogą doprowadzić do tego, że dobre skutki konsekwentnie przeprowadzanej metody się uroni, natomiast wszystkie złe, wszystkie te koszta, które się ponosiło wskutek wybrania tej lub innej metody, przepadną na marne. Toteż ta decyzja nienaśladowania innych państw, nienaśladowania innych prób, w innych warunkach się dziejących, walki z kryzysem, lecz pozostawania nadal przy tym systemie polskim, który dotychczas był stosowany, została zadeklarowana przez Rząd w komisji jako metoda, przy której pozostaje.</u>
	45	+ <u xml:id="u-8.5" who="#PMiedzinski">Reszta jest właściwie konsekwencją. Ta reszta polega przedewszystkiem na definitywnem, rzeczywistem zrównoważeniu budżetu państwowego.</u>
	46	+ <u xml:id="u-8.6" who="#PMiedzinski">Poza kwest ją oszczędności w tym budżecie państwowym, poza sprawą, która jest ujęta pozornie nieco inaczej, mianowicie jako pewien podatek, w gruncie rzeczy zaś jest zmniejszeniem wypłat Państwa, a zatem oszczędnością, albowiem niczem innem nie jest podatek nadzwyczajny, który dotyka wszystkich pracowników państwowych, jak właściwie biorąc nie nowym podatkiem, lecz zmniejszeniem wydatków, zmniejszeniem wypłat z kasy państwowej. Poza tą sprawą wydatnego, poważnego w swoich sumach, znanych Panom, zmniejszenia wydatków z kasy państwowej, plan rządowy ma jeszcze inną cechę, mianowicie odciążenie społeczeństwa od tych opłat, które dotychczas ponosiło, od tych kosztów utrzymania funkcjonariuszów publicznych wogóle i aparatu publicznego wogóle.</u>
	47	+ <u xml:id="u-8.7" who="#PMiedzinski">Wiemy doskonale, że gdy mamy do czynienia z jakimkolwiek budżetem jednostki czy zbiorowości, istotą rzeczy nie jest bezwzględna suma po stronie dochodów i po stronie rozchodów, tylko relacja między niemi. Nie jest bogaty człowiek, który ma w dochodach mil jon, jeśli wydaje milion i sto tysięcy; bogatszy od niego jest ten, który, mając 100 zł, wydaje tylko 90. Jeżeli nie można jednostce przysporzyć dochodu, można jej jednak ulżyć i uczynić jej zdolność płatniczą większą, jeśli się zmniejszy jej wydatki.</u>
	48	+ <u xml:id="u-8.8" who="#PMiedzinski">U nas, w kraju rolniczym, w kraju, w którym jednak zamożność Państwa, rozmiar, szerokość prac i funkcyj publicznych, na które może sobie pozwolić, zależy od dobrobytu rolnika, od tego, jakim saldem zamyka się jego budżet jednostkowy, sprawdziliśmy już i wiemy, że dążenie do podwyższenia jego dochodów, jest dążeniem, które nie dało, gdy było usiłowane, i nie może wróżyć powodzenia. Wszystkie usiłowania podwyższenia ceny, którą otrzymuje za swe produkty rolnik, najczęściej jednak były przecież pokrywane z tej samej kieszeni podatnika, czyli w większości tegoż rolnika. Nie chcę już powtarzać rzeczy znanych, a w dodatku pod tym względem jesteśmy nie tylko wobec sytuacji, składającej się z danych naszego własnego rynku i naszej własnej sytuacji, jesteśmy pod presją w sytuacji ogólnoświatowej, rynku ogólno-światowego. Można zatem powiedzieć istotnie, że mając do wyboru te dwie rzeczy, podwyższenie dochodów lub zmniejszenie wydatków, raczej tą drugą częścią należy się zająć i w tym kierunku właśnie w swych planach idzie Rząd. Zmniejszenie obciążeń, leżących na obywatelach, jest to cięcie niewątpliwie bolesne; jest to cięcie niewątpliwie przykre nie tylko dla szeregu obywateli, których ono dotknie bezpośrednio, ale jest to cięcie bolesne i dlatego, że musi ono obniżyć stopę życiową Państwa jako takiego, społeczeństwa jako takiego we wszystkich tych dziedzinach, gdzie chodzi o sprawy ogólne, o podniesienie, o wyciągnięcie Polski na nieco wyższy poziom pod względem jej kultury i wyglądu, pod względem jej prac przyszłościowych, które radzibyśmy wszyscy widzieć.</u>
	49	+ <u xml:id="u-8.9" who="#PMiedzinski">Proszę Panów, modną rzeczą było przez pewien czas narzekanie na radosną twórczość, narzekanie na to, że się w tej Polsce budowało pałace — szkoły, wielkie szpitale, że rosły gmachy zbyt bogate, zbyt pięknie pomyślane, zarysowane, postawione. Mądry Polak po szkodzie. W czasie, gdy się te wszystkie rzeczy robiło, wszyscy byli z tych rzeczy dumni i zadowoleni, a nawet więcej, wciąż szła zachęta do tego. I nie dziwota, że tak było. Ja gdy jeszcze dotychczas jeżdżę po Polsce, szczególnie tu po dawnym zaborze rosyjskim, tak bardzo zaniedbanym po byłych jego strasznych rabunkowych gospodarzach, gdy widzę te piękne pałace — szkoły, gdy widzę, że tyle ich zbudowano w tym czasie radosnej twórczości, gdy widzę szpitale i gmachy publiczne, pierwsze zbudowane tu od czasów dawnej Rzeczypospolitej... Bo jeżeli. Panowie spojrzycie nawet na Warszawę, gdzie się mieszczą w niej wielkie urzędy, wielkie instytucje państwowe? Oprócz dwóch wypadków mieszczą się w gmachach dawnych jeszcze z czasów przedrozbiorowych Rzeczypospolitej. Nowe rzeczy powstały właśnie w latach tak bardzo dziś pogardzanej radosnej twórczości. Jeżeli Panowie pojedziecie do województw wschodnich, cóż tam zobaczycie po miastach i osadach? To, co jest piękne, co uderza w oczy jako pewien wyraz starej i wysokiej kultury na tle biedoty tamtejszej, to są stare gmachy z czasów dawnej Rzeczypospolitej, albowiem przez sto lat niewoli ówczesny gospodarz, zaborca tych ziem nie dbał o te rzeczy i nie stawiał nigdy wyraźnych akcentów kultury. Dlatego cała ta dzielnica zostaje w tyle za innemi dzielnicami, za dzielnicą zachodnią i za Małopolską.</u>
	50	+ <u xml:id="u-8.10" who="#PMiedzinski">To też mimo wszystko, co się o tem mówi, nie martwię się, patrząc na te rzeczy, które zostały zrobione. Polska nie jest krajem przeinwestowanym, jak kraje zachodnie, przeciwnie, ma wybitny głód inwestycyjny. I jeżeli dzisiaj mówimy sobie, że trzeba tego zaniechać, jeżeli już powiedzieliśmy to de facto parę lat temu i w znacznem tempie, idącem w setki mil jonów zmniejszano budżet Państwa corocznie, jeżeli zaniechaliśmy tych rzeczy, to jest to konieczność i tylko konieczność. Radzibyśmy jej nie stosować. Radzibyśmy jaknajprędzej z nią zerwać, tembardziej, że jeśli chodzi o szkolnictwo, o oświatę, to wiemy, że z ciężką ofiarą i z ciężką rezygnacją z szybkiego podniesienia przeciętnego poziomu kultury w Polsce to robimy, jeżeli budownictwo, rozszerzanie szkół i stawianie nowych większych gmachów musimy zahamować.</u>
	51	+ <u xml:id="u-8.11" who="#PMiedzinski">Więc pozwolę sobie twierdzić, że gra tutaj rolę nie jakaś mądrość, która jest, a której przedtem nie było, tylko raczej ten przymus stosowania wydatków do dochodów, który jest wskazaniem pierwszem tak samo w budżecie osobistym jak i w budżecie państwowym. Bez chęci, tylko z poczucia konieczności zatem przyjmujemy tę rezygnację Państwa, tę rezygnację społeczeństwa z posuwania się wielkiemi skokami czy poważnemi krokami naprzód dla powiększenia kultury.</u>
	52	+ <u xml:id="u-8.12" who="#PMiedzinski">Ale, proszę Państwa, druga rzecz, która tu zachodzi, to obniżenie stopy życiowej wszystkich funkcjonariuszy publicznych w Państwie. Jakkolwiek się o tem mówi, jakkolwiek się o tem dyskutuje i cokolwiek się mówi o takich czy innych pośrednich skutkach gospodarczych tego rodzaju pociągnięć, ja stanąć muszę na rzeczy bardzo prostej, że Państwo, ilekroć o niem mówimy, i społeczeństwo, ilekroć o niem mówimy, w zakresie spraw finansowogospodarczych nie jest niczem innem jak przedsiębiorstwem. Pracownicy publiczni nie są niczem innem, jak funkcjonariuszami pewnego przedsiębiorstwa. Jest rzeczą nie nową i znaną, że żadne na świecie przedsiębiorstwo, mając zmienny stan swych interesów, mając zmienny stan swych dochodów, zmienny stan koniunktury i rynku nie może utrzymywać na sztywnej stopie swych pracowników. Tego rodzaju przedsiębiorstwo, któreby utrzymywało na jednakowej stopie swych pracowników niezależnie od tego, czy mu się powodzi dobrze, czy źle, czy dochody jego wynoszą x, czy x dzielone przez 2 czy przez 4, takie przedsiębiorstwo nie mogłoby istnieć, takie przedsiębiorstwo musiałoby zbankrutować przy pierwszej zmianie koniunktury na gorszą. Dla nikogo nie jest rzeczą wątpliwą, że ta zmiana koniunktury, jeżeli chodzi o przedsiębiorstwo, zwane społeczeństwem polskiem, że ta widoczna gołem okiem dla każdego zmiana jego dochodów, a zatem jego możliwości płatniczych jest tem powiedzeniem — „a”, po którem trzeba powiedzieć — „b”, to znaczy trzeba się dostosować do sytuacji. I dlatego ten plan Rządu, który polega poprostu na tem, że trzeba stopę życiową pracowników publicznych w Polsce zbliżyć do obecnych możliwości płatniczych społeczeństwa polskiego, wydaje mi się rozumowaniem prawidłowem i wszystkie kroki z nim związane są krokami prawidłowemi. Społeczeństwo polskie musi niestety obniżyć stopę życiową obsługi swoich potrzeb, pozatem, rzecz druga, muszą ci, których to społeczeństwo jest chlebodawcą, sobie powiedzieć, że ich stopa życiowa także obniżona być musi.</u>
	53	+ <u xml:id="u-8.13" who="#PMiedzinski">W planie rządowym poza temi wszystkiemi krokami, zmierzającemi do zmniejszenia obciążeń obywateli, są jeszcze inne momenty, zmierzające do złagodzenia losu tych, których musi dotknąć bezpośrednio ta konieczna operacja, którą Rząd przeprowadza.</u>
	54	+ <u xml:id="u-8.14" who="#PMiedzinski">Dlatego widzieli Panowie Koledzy postanowienia i deklaracje Rządu, że będzie szedł w kierunku obniżenia sztywnych cen przemysłowych i obniżenia tych wydatków, które obywatele ponoszą, które są konieczne, a które dotyczą dachu nad głową, t. j. wydatków na komorne i szeregu innych rzeczy, Panom znanych. Plan ten jest konsekwentnie przemyślany i program sanacji stosunków w dziedzinie finansowogospodarczej jest logiczny, jest konieczny. Nie można od nikogo żądać, ażeby budził w nim zachwyt, ale po rozpatrzeniu jego musi wywołać konstatację u każdego człowieka myślącego: to jest konieczne, to jest sprawiedliwe.</u>
	55	+ <u xml:id="u-8.15" who="#PMiedzinski">Dając Rządowi pełnomocnictwa do wykonania planu, który powinien być, zdaniem naszem, wykonany w szybkiem tempie, pozostaje nam oczekiwać, czy będzie on konsekwentnie, prawidłowo, stanowczo i szybko wykonany. Niewątpliwie najlepsze życzenia każdego obywatela muszą Rządowi towarzyszyć w tym kierunku. Musimy prosić Boga, aby te rzeczy w interesie powszechnym zostały istotnie przeprowadzone.</u>
	56	+ <u xml:id="u-8.16" who="#PMiedzinski">Wysoka Izbo! Nie sądzimy, ażebyśmy mogli w tej chwili wyrażać w tej dziedzinie zbyt daleko idące czy przestrogi, czy rady, czy wypełniać marginesy tej białej karty, którą Rządowi dajemy. Dajemy białą kartę i tem samem zgadzamy się na jej wypełnienie, naszą rzeczą będzie później wyrazić o tem swoje zdanie. Kwestia rad, czy przestróg, kwestia takich czy innych oczekiwań — będziemy patrzeli, będziemy mieli możność, zresztą w niedługim czasie, bo już po miesiącu, na sesji zwyczajnej, w normalnej debacie budżetowej rozwinąć swe poglądy na wszystkie dziedziny pracy Rządu i wypowiedzieć również uwagi co do tych prac, które Rząd już wówczas będzie miał za sobą, tak jak w tej chwili ich jeszcze nie ma. Dlatego nie chcę również się zagłębiać w te sprawy i nie chcę w niczem uprzedzać dziś w obecnej dyskusji debaty, którą za miesiąc w normalny sposób rozpoczniemy.</u>
	57	+ <u xml:id="u-8.17" who="#PMiedzinski">Wysoka Izbo! Komisja rozpatrywała w debacie głębokiej, wszechstronnej i szerokość zakresu pełnomocnictw, o które Rząd do Izb się zwraca i czas ich trwania. Rezultatem tej debaty było postanowienie komisji, przyjmujące bez zmian przedłożenie rządowe. I dlatego w imieniu komisji pozwalam sobie prosić Wysoką Izbę, aby zechciała przyjąć projekt ustawy o pełnomocnictwach według przedłożenia rządowego bez żadnych poprawek.</u>
	58	+ <u xml:id="u-8.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	59	+ </div>
	60	+ <div xml:id="div-9">
	61	+ <u xml:id="u-9.0" who="#Marszalek">Proszę Pana Sprawozdawcę o zajęcie miejsca przy stole prezydjalnym.</u>
	62	+ <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Sprawozdawca Wicemarszałek Miedziński zajmuje miejsce przy stole prezydjalnym.)</u>
	63	+ <u xml:id="u-9.2" who="#Marszalek">Na podstawie art. 61 regulaminu zarządzam obecnie zgłaszanie z miejsca krótkich zapytań do pana referenta.</u>
	64	+ <u xml:id="u-9.3" who="#Marszalek">Zapytuję, czy którykolwiek z Panów zechce zgłosić krótkie zapytanie do pana referenta?</u>
	65	+ </div>
	66	+ <div xml:id="div-10">
	67	+ <u xml:id="u-10.0" who="#PSarnecki">Chciałbym prosić Pana Referenta o poinformowanie mnie, czy prawdą jest, wobec krążących pogłosek, że podatek nadzwyczajny ma być zastosowany już od poborów wynoszących 125 zł.</u>
	68	+ </div>
	69	+ <div xml:id="div-11">
	70	+ <u xml:id="u-11.0" who="#Marszalek">Czy są jakieś inne zapytania? Innych zapytań niema, zapytuję więc Pana Referenta, czy zechce udzielić niezwłocznie odpowiedzi.</u>
	71	+ </div>
	72	+ <div xml:id="div-12">
	73	+ <u xml:id="u-12.0" who="#PMiedzinski">Mogę udzielić odpowiedzi niezwłocznie, że żadnej odpowiedzi w tej sprawie ja udzielić nie mogę. Może udzielić jej tylko Rząd, jeżeli to uczynić zechce.</u>
	74	+ </div>
	75	+ <div xml:id="div-13">
	76	+ <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Niema innych zapytań. Zarządzam rozprawę.</u>
	77	+ <u xml:id="u-13.1" who="#Marszalek">Do głosu jest zapisany p. poseł Dębicki.</u>
	78	+ </div>
	79	+ <div xml:id="div-14">
	80	+ <u xml:id="u-14.0" who="#PDebicki">Wysoka Izbo! Zabierając głos pragnę jeszcze raz poruszyć niektóre momenty, które na tle przemówień pana Premiera i pana Wicepremiera w dyskusjach komisyjnych były poruszane. Może będę się tu powtarzał, ale zrobię to dlatego, by odzwierciedlić nastroje rolnictwa, nastroje wsi w ustosunkowaniu się do tego lub innego podejścia gospodarczego programu rządowego.</u>
	81	+ <u xml:id="u-14.1" who="#PDebicki">Zacznę od równowagi budżetowej. Ten moment rolnictwo wita z zupełnem uznaniem. Stara zasada — „Rozchodzie żyj z przychodem w zgodzie” jest zbyt głęboko zakorzeniona w szerokich masach wsi i z radością ten moment witamy. Z niepokojem wieś obserwowała dotychczas przerost budżetu państwowego, z niepokojem obserwowała szczególnie deficyt. Nawrót od tej drogi, jeszcze raz podkreślam, witamy z radością. Wszelkie oszczędności, jakie Rząd zamierzą wprowadzić, spotkają się. z uznaniem wsi.</u>
	82	+ <u xml:id="u-14.2" who="#PDebicki">Jeżeli chodzi o obniżenie poborów urzędników i pracowników państwowych i samorządowych, apelujemy, by akcja ta została przeprowadzona sprawiedliwie z docenieniem minimalnych potrzeb egzystencji najniższych pracowników.</u>
	83	+ <u xml:id="u-14.3" who="#PDebicki">Ale źródła oszczędności widzimy nie tylko w tym najłatwiejszym systemie obcinania pensyj, widzimy je w dużej mierze w oszczędnej ,i skrzętnej gospodarce. Przerost wydatków reprezentacyjnych wszelkiego rodzaju wydaje nam się nie na dobie. W Polsce zaczyna się szerzyć nowa plaga narodowa, nazwę ją chorobą prestiżową. Dla prestiżu buduje się nowe gmachy, dla prestiżu urządza się komfortowe apartamenty, dla prestiżu kupuje się coraz to inne nowej marki samochody. Zbyt jaskrawo odcina się to od polskiej rzeczywistości i szary człowiek źle na to patrzy.</u>
	84	+ <u xml:id="u-14.4" who="#PDebicki">Prosimy i apelujemy do wysokiego Rządu, by czyniąc cięcia w budżecie państwowym, nie zawahał się dotrzeć do budżetów samorządowych, mam tu na myśli specjalnie samorządy miejskie — bo w drodze od producenta do konsumenta legła mocno rogatka miasta. Rolnik widzi w codziennem życiu tę anomalię, że gdy za kilo żyta dostaje w niektórych miejscowościach 8—10 groszy, to chleb w miastach kosztuje 20— 22 grosze za kg., gdy za żywiec dostaje on 35 groszy, mięso dla konsumenta kosztuje 1,60 zł, gdy za sztukę bydła rolnik dostaje około 100 zł, przeciętne koszta związane z ubojem dochodzą do 35—40% wartości żywca. Uważam, że fiskalizm miasta w dziedzinie środków spożywczych musi zniknąć. Oczekujemy tu szybkich i stanowczych zarządzeń Rządu.</u>
	85	+ <u xml:id="u-14.5" who="#PDebicki">My rolnicy doskonale zdajemy sobie sprawę, że istota naprawy gospodarczej leży nie tylko po stronie kurczenia wydatków. To są półśrodki. Fiskalizm też ma swoje granice i stwierdzić muszę, że w ocenie wsi fiskalizm już te granice przekroczył. Naszem zdaniem istota rzeczy leży głębiej i leży w przebudowie życia gospodarczego; istota naprawy gospodarczej leży w istocie odbudowy siły nabywczej wsi. Ten wielki odbiorca musi być uruchomiony, aktywizacja wsi musi nastąpić. Rząd nie powinien zawahać się przed żadnem posunięciem, zmierzającem do odbudowy siły nabywczej wsi.</u>
	86	+ <u xml:id="u-14.6" who="#PDebicki">Z uznaniem i radością witamy zapowiedź Rządu w dziedzinie walki z cenami przemysłowemi, w dziedzinie walki z kartelami. Ktoś z przekąsem powiedział, że p. Minister Kwiatkowski zapowiedział ankietę w sprawie karteli. Nie biorę za złe takiego podejścia przez ankietę do tego zagadnienia przez ministra resortu gospodarczego. Człowiek życia, inżynier, który miał stale do czynienia z kalkulacją w żywym warsztacie pracy, inaczej do tego zagadnienia podejść nie mógł. Ale z uwagą obserwujemy i czekać będziemy, jakie wnioski i jak prędko z tych ankiet wysoki Rząd wyciągnie.</u>
	87	+ <u xml:id="u-14.7" who="#PDebicki">Dwa światy, biedny świat konsumenta i bogaty przemysł obok siebie istnieć nie mogą. Nie chcę przytaczać tu szeregu przykładów, mogę ich podać dużo, rzucę tylko tytuły: cukier, nafta, żelazo, zapałki, cement. Pragnę zwrócić tylko uwagę na rzecz głębszą, uprawniającą rolnictwo do kategorycznego żądania obniżenia cen kartelowych. Wezmę jako przykład żelazo. Rolnik z wielkim wysiłkiem zwiększa ilość dróg bitych. Dorobek dróg bitych w dużej mierze jest zasługą wsi. Twarda nawierzchnia zwiększa zużycie żelaza. Może przykład nieefektowny, ale życiowy. Skoro wysiłkiem pracy szarego człowieka wsi powstają warunki do rozszerzenia możliwości produkcji, a więc jej potanienia, żądamy, by ten moment był należycie zdyskontowany.</u>
	88	+ <u xml:id="u-14.8" who="#PDebicki">Dalej rolnictwo oczekuje jasnej i zdecydowanej postawy Rządu w sprawie ochrony produkcji surowców krajowych, a w pierwszym rzędzie włókienniczych, tłuszczów roślinnych i tłuszczów zwierzęcych. Chcielibyśmy, żeby stanowisko Rządu w tej dziedzinie było tak jasno sprecyzowane, jak jasno zostało sprecyzowane względem kapitałów obcych, że tylko na własne siły liczyć możemy. Rolnictwo jest w stanie zaspokoić dużo potrzeb wewnętrznych kraju, ale rolnictwo musi uzyskać możliwość opłacania się produkcji. Rynek wewnętrzny musi być odbudowany. Trzeba więc o produkcję rolnika dbać nie dorywczo i nie sporadycznie, lecz na długą metę ochronić drogi, po których pieniądz przepływać będzie do zamierającego organizmu wsi.</u>
	89	+ <u xml:id="u-14.9" who="#PDebicki">Kończąc moje przemówienie, chcę stwierdzić, że głosować będziemy za pełnomocnictwami, ale chcę też stwierdzić, że pilnie będziemy śledzili wartość zarządzeń gospodarczych, które się zjawią, w odniesieniu do sił i znaczenia, jakie odegrają w odbudowie sił nabywczych wsi.</u>
	90	+ <u xml:id="u-14.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	91	+ </div>
	92	+ <div xml:id="div-15">
	93	+ <u xml:id="u-15.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Surzyński.</u>
	94	+ </div>
	95	+ <div xml:id="div-16">
	96	+ <u xml:id="u-16.0" who="#PSurzynski">Wysoka Izbo! Sejm w zaraniu swej działalności stanął przed bardzo trudną decyzją. Powołany do życia na podstawie nowej Konstytucji, nowej ordynacji wyborczej, ma wypełnić ramy nowego ustroju żywą, nową treścią. Po niedawnem ukonstytuowaniu się Sejmu i uchwaleniu regulaminu zwrócił się do Sejmu Rząd z żądaniem uchwalenia ustawy o upoważnieniu Prezydenta Rzeczypospolitej do wydawania dekretów. Trudna to dla Sejmu decyzja zrezygnować w pierwszym akcie ustawodawczym z obligatoryjnych funkcyj, nałożonych na Sejm art. 31 Konstytucji. To też bez entuzjazmu i w zrozumieniu tylko wyjątkowych okoliczności zdecydować się może Sejm na dobrowolne ograniczenie swych praw i swych obowiązków.</u>
	97	+ <u xml:id="u-16.1" who="#PSurzynski">Rząd przez usta p. Premiera Kościałkowskiego i p. Wicepremiera Kwiatkowskiego na plenum i na posiedzeniu komisji sejmowej dał szczegółową analizę sytuacji gospodarczej Państwa, oraz wyjaśnił meritum przewidzianych środków zaradczych. Szczegółowa dyskusja nad ekspose kierowników Rządu na komisji parlamentarnej, oraz prawie jednomyślna reakcja opinii społecznej potwierdziła słuszność rozpoznania sytuacji kraju i trafność zalecanych przez Rząd środków leczniczych. Rząd z męską odwagą i wnikliwą troskliwością przedstawił Sejmowi, a przez to narodowi, sytuację gospodarczą kraju i dowiódł, że istnieją nadzwyczajne warunki, które uzasadniają zwrócenie się do Izb Ustawodawczych w zaraniu ich działalności z prośbą o pełnomocnictwa jako konieczność państwową. To też komisja sejmowa uznała po wyczerpującej, sumiennej i poważnej dyskusji za konieczne udzielić Panu Prezydentowi prawa dekretowania. Pod tym względem istniała w komisji jednomyślność.</u>
	98	+ <u xml:id="u-16.2" who="#PSurzynski">Izby Ustawodawcze niejednokrotnie dawały w ostatnich latach prawo dekretowania Rządowi. Stało się to prawem zwyczajowem i przytem oznaczano zwykle czas trwania dekretowania, ale nie zakres działania dekretów. Obecnie dał Rząd szczegółowy program gospodarczy jako jedyną realną możliwość w istniejącej sytuacji. Może to jest niepopularny program, bo wymagający od wszystkich wielkich ofiar, ale istotnie jedyny. To jasne postawienie diagnozy choroby zbiorowej i podanie środków leczniczych uzdrowi odrazu podnieconą i niepewną atmosferę, która wytworzyła w społeczeństwie cechy psychozy.</u>
	99	+ <u xml:id="u-16.3" who="#PSurzynski">Utrzymanie stałości waluty, szybkie przywrócenie równowagi budżetowej, przyśpieszenie w krótkim okresie czasu procesów przystosowania się na wszystkich odcinkach do pokryzysowego poziomu cen uznała komisja sejmowa za jedyne i słuszne zasady aktywnego programu organicznego Rządu, programu integralnej deflacji. Istniały jedynie pewne wątpliwości komisji co do czasu trwania prawa dekretowania. Pan Wicepremier Kwiatkowski zażądał czasu do 15 stycznia 1935 roku. Jakkolwiek ze strony członków komisji nie było formalnego wniosku innego, to podał sprawozdawca silną sugestię, aby czas trwania ustawy skrócić do 1 grudnia. Pan sprawozdawca w dowcipny sposób tak określił aktualną sytuację Rządu i Sejmu; to tak jak gdyby dwaj panowie się spotkali: Jestem Brzozowski — jestem Dębowski, to daj mi pan pełnomocnictwa. Zdaje mi się, że ten przykład kuleje. Bo jakkolwiek nowy Sejm jako zbiorowość jest zjawiskiem nowem, to kierownicy Rządu, którzy żądają pełnomocnictw, nie są napewno noworodkami politycznemi. Pan Premier Kościałkowski jest kartą wyraźnie zapisaną, a pan Wicepremier jako główny autor i wykonawca planu sanacyjnego jest w Polsce wyraźnie zarysowaną indywidualnością i wszechstronnie uznanym autorytetem.</u>
	100	+ <u xml:id="u-16.4" who="#PSurzynski">Jeżeli skłonni jesteśmy uznać trafność diagnozy co do sytuacji gospodarczej i wyboru środków leczniczych, to należy przyznać Rządowi czas trwania prawa dekretowania na czas tak długi, jak domaga się tego Rząd. Zresztą ułatwił nam decyzję pan Premier Kościałkowski, który zwrócił nam uwagę, że w listopadzie jest Rząd obowiązany dać na 10 dni przed zebraniem się Izb na sesję budżetową drukowany preliminarz budżetowy i mogłoby się tak stać, że Rząd zdążyłby w listopadzie jedynie okroić pensje, bo jest to procedura wymagająca najmniej czasu. Dlatego jesteśmy zdania, że powinniśmy dać Rządowi pełnomocnictwa na czas żądany.</u>
	101	+ <u xml:id="u-16.5" who="#PSurzynski">Wysoka Izbo! W wypowiedzeniach się kierowników nowego Rządu w dyskusji sejmowej oraz licznych głosach prasy scharakteryzowano sytuację obecną w ten sposób, że obok kryzysu gospodarczego istnieje w tej chwili w Polsce kryzys drugi, psychiczny. Przyczyny trudności gospodarczych zostały w sposób zgodny ustalone i uznane, natomiast o źródłach kryzysu psychicznego mówiono mało. Kierownicy Rządu w swych przemówieniach sejmowych i poza Sejmem słusznie domagają się w walce z trudnościami gospodarczemi kraju czynnej postawy społeczeństwa.</u>
	102	+ <u xml:id="u-16.6" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Schaetzel.)</u>
	103	+ <u xml:id="u-16.7" who="#PSurzynski">Bo istotnie bez uaktywnienia wielkich zapasów sił moralnych i bez twórczego patriotyzmu społeczeństwa trudno będzie przy najbardziej sprężystym i konsekwentnym sposobie postępowania Rządu i administracji w krótkim czasie opanować sytuację w kraju. Sposób podejścia i odezwania się nowego Rządu do społeczeństwa stanowi nową w ostatnich latach niespotykaną metodę, przyjętą przychylnie i z uznaniem przez całe społeczeństwo.</u>
	104	+ <u xml:id="u-16.8" who="#PSurzynski">Kryzys psychiczny, kryzys moralny, czy też kryzys zaufania ma swe wielorakie przyczyny. Myliłby się, ktoby szukał dla kryzysu psychicznego wyłącznie przyczyn natury gospodarczej. Niewątpliwie znużyło zupełnie obywatela polskiego przydługie deflacyjne pełzanie na czworakach z wszystkiemi swemi życiowemi konsekwencjami. Ale to nie tłumaczy wszystkiego. Istnieją głębsze przyczyny.</u>
	105	+ <u xml:id="u-16.9" who="#PSurzynski">W r. 1935 doznała Polska najsilniejszego wstrząsu od chwili odzyskania niepodległości. Osierocił Polskę i Polaków Józef Piłsudski. Fakt ten jest jedną z najważniejszych przyczyn głębokiego kryzysu psychicznego społeczeństwa polskiego. Jaką stratą dla zbiorowego samopoczucia narodu polskiego była śmierć Komendanta, widzieliśmy nawet u tych, którzy za życia Komendanta systematycznie go zwalczali. Nikt, nic, żaden człowiek, żaden zespół ludzi, żadna metoda nie zastąpi w mechanizmie życia zbiorowego osoby Komendanta i legendy Komendanta. To też w rządzeniu Państwem w polskich stosunkach wzajemnych musi nastąpić proces dostosowawczy do nowej epoki sieroctwa bez Józefa Piłsudskiego. Nie wróci w Polsce okres sejmowładztwa i osłabienia władzy wykonawczej z przed maja 1926 r., zachowane zostaną wszystkie pozytywne aktywa ery pomajowej, ale nie wszystkie, nieraz drastyczne środki, które, stosowane karzącą ręką ojcowską Józefa Piłsudskiego, były błogosławieństwem dla narodu i Państwa, będą mogły być przez każdego zastosowane. W erze pomajowej trzeba było w interesie wyższych racyj niejedno zło zniszczyć i rozbić. Dzisiaj w cieniu uregulowanego ustroju i w cieniu silnej władzy należy przejść na odcinku społecznym wyłącznie do konstruktywnych działań.</u>
	106	+ <u xml:id="u-16.10" who="#PSurzynski">To też w chwili, kiedy pierwszemu Rządowi ery pomarszałkowskiej dajemy pełnomocnictwa, a przez to wyraz zaufania, zwracamy się do tego Rządu z prośbą, aby u podwładnych urzędników wytworzył świadomość zmienionej sytuacji. Postawa czynna społeczeństwa w odniesieniu do wszystkich żywotnych problemów Państwa oraz wzmożenie poczucia współodpowiedzialności społeczeństwa za losy Państwa są uwarunkowane innym, niż w ostatnich latach, stosunkiem czynników administracyjnych, szczególnie na niższych szczeblach, do społeczeństwa. Ostatnie wypowiedzenie się kierowników Rządu w tej materii świadczy o tem, że Rząd docenia ten problem.</u>
	107	+ <u xml:id="u-16.11" who="#PSurzynski">Wysoka Izbo! P. Wicepremier Kwiatkowski zapowiedział, że środki przez Rząd zamierzone mają częściowo charakter dorywczy i przejściowy, częściowo mają być zawiązkiem nowego kierunku polityki gospodarczej Państwa. W związku z tem pytają się na progu nowego okresu polskiego życia państwowego szerokie warstwy społeczne, cały polski świat pracy, jaki będzie społeczny charakter Państwa w przyszłości. Zdaję sobie sprawę, że najbliższe doraźne zarządzenia natury gospodarczofinansowej będą decydowały już w dużej mierze o społecznym charakterze Państwa. Wyjaśnienie tego problemu jest ważne, bo od niego zależy w dużej części ochoczość ponoszenia ofiar na rzecz całości i nasilenie przywiązania do Państwa najszerszych warstw społecznych. Świeże doświadczenia wielu państw kuli ziemskiej wskazują na to, że istnieje ścisły związek między zjawiskami gospodarczemi a społecznemi. Wobec wielkich doświadczeń w zakresie polityki społecznej w Stanach Zjednoczonych, Italii, Wielkiej Brytanii i in. przeżywamy od szeregu lat w Polsce w tej dziedzinie okres bezczynności, a nawet częściowo dewastacji. W sprawach ustroju pracy nie zrobiliśmy od szeregu lat poważniejszego kroku naprzód. Pan Wicepremier Kwiatkowski zapowiedział wprowadzenie w życie Izb Pracy. Jest to pierwsza realna tendencja realizowania art. 8 nowej Konstytucji, który mówi, że praca jest podstawą rozwoju potęgi Rzeczypospolitej i że Państwo roztacza opiekę nad pracą i sprawuje nadzór nad jej warunkami. Zagadnienie Izb Pracy łączy się integralnie z szeregiem innych problemów nieuregulowanych dotychczas, jak sprawa związków zawodowych, umów zbiorowych, stosunku pracodawców do pracowników i sposobu oddziaływania pracowników na procesy gospodarcze w Państwie.</u>
	108	+ <u xml:id="u-16.12" who="#PSurzynski">Wyrażamy nadzieję, że ustanie okres dewastacji i rozbijania odcinka społecznego, że nastąpi w tej dziedzinie przy unikaniu wszelkich eksperymentów organiczny i konstruktywny okres.</u>
	109	+ <u xml:id="u-16.13" who="#PSurzynski">Świat pracowniczy przyjął z zadowoleniem oświadczenie p. Wicepremiera, że zasadnicza reforma ubezpieczeń społecznych nastąpi nie w drodze dekretu, lecz ustaw sejmowych. Wadliwe funkcjonowanie aparatu tego resortu, który stoi na straży polityki ubezpieczeniowej i ubezpieczeń społecznych, namiętna bezustanna destruktywna reorganizacja, niszczycielska działalność pewnych anonimowych kół gospodarczych depopularyzuje niepotrzebnie ubezpieczenia społeczne.</u>
	110	+ <u xml:id="u-16.14" who="#PSurzynski">Mam przekonanie, że kierownicy obecnego Rządu przejawią w trakcie operacyj oszczędnościowych i dostosowawczych zmysł społeczny.</u>
	111	+ <u xml:id="u-16.15" who="#PSurzynski">Wysoka Izbo! Wkońcu pragnę jeszcze zająć kilka chwil Wysokiej Izbie uwagami pro domo sua. Na zebraniach grup regionalnych trzech zachodnich województw postanowiono jednomyślnie udzielić pełnomocnictw na czas przewidziany projektem ustawy i w ten sposób wyrazić zaufanie do zamierzeń Rządu. W związku z tem zwracam się do Rządu z prośbą o uwzględnienie pewnych życzeń regionalnych zachodniopolskich województw, przyczem nie mają one w niczem, nawet w przenośni przypomnąć pacta konwenta.</u>
	112	+ <u xml:id="u-16.16" who="#PSurzynski">Rząd Rzeczypospolitej znajdzie w zachodniopolskich województwach przy naprawie gospodarczej i społecznej Państwa czynne i życzliwe współdziałanie całej ludności. Należałoby dla wzmocnienia tej postawy zacieśnić węzły, łączące aktywny obóz pracy państwowej tego regionu z resztą Polski. Mam na myśli następującą okoliczność. Tak jak w Polsce najzupełniej słusznie obóz legionowo-peowiacki i niepodległościowy stanowi trzon obozu pracy państwowej, tak i w zachodnich województwach istnieje analogiczny obóz z tradycją lokalną, wywodzącą się z prac niepodległościowych, z czynu powstańczego i udziału w wojnie wyzwoleńczej. Pragniemy, aby braterskie stosunki między obozem legionowo-peowiackim a obozem niepodległościowym zachodniej Polski zacieśniały się dla dobra Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
	113	+ <u xml:id="u-16.17" who="#PSurzynski">Posłowie ziem zachodnich Polski deklarują gotowość spełnienia swego obowiązku obywatelskiego, proszą jednak, aby pracę tę im ułatwiono przez przysyłania na teren zachodniopolski urzędników, rozumiejących psychologiczne odrębności tego rejonu, takich, którzy pracę codzienną dla Państwa ułatwiają, a nie utrudniają.</u>
	114	+ <u xml:id="u-16.18" who="#PSurzynski">Wypowiadam się za przyjęciem ustawy o pełnomocnictwach w brzmieniu projektu rządowego.</u>
	115	+ <u xml:id="u-16.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	116	+ </div>
	117	+ <div xml:id="div-17">
	118	+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekSchaetzel">Głos ma p. Madejski.</u>
	119	+ </div>
	120	+ <div xml:id="div-18">
	121	+ <u xml:id="u-18.0" who="#PMadeyski">Wysoka Izbo! W dyskusji nad projektem ustawy o pełnomocnictwach w komisji p. Minister Skarbu zapowiedział rozwinięcie działalności, któraby w konsekwencji doprowadziła do utworzenia Izb Pracy. Pragnę oświadczenie to uważać za bardziej szczegółowy wyraz podkreślonego przez p. Premiera — „nakazu wiązania z ideą Państwa milionów obywateli, w danym razie obywateli, podpadających pod pojęcie świata pracy.</u>
	122	+ <u xml:id="u-18.1" who="#PMadeyski">Zapowiedź tę chciałbym jaknajgoręcej powitać, jak również jaknajmocniej podkreślić doniosłość rozbudowy samorządu gospodarczego o ten właśnie brakujący jeszcze element. Gdy to czynię, wychodzę z zasadniczego poglądu: 1) że świat pracy w obecnej sytuacji, ujętej przez nową Konstytucję, nie może być ani poza, ani obok, a tem mniej przeciw Państwu i że tylko w oparciu o Państwo kształtować się może pomyślnie życie polskiego robotnika i polskiego pracownika umysłowego; 2) że permanentna walka z wszystkiemi i wszystkiem, jak to obserwujemy na niektórych odcinkach formacyj społecznych świata pracy musi być w imię dobra Państwa zastąpiona przez wspólni twórczy wysiłek świata pracy wespół z innemi twórczemi komórkami organizacji państwowej; doktrynalna walka klas musi być zastąpiona przez służbę wszystkich, jak tego wymaga art. 9 Konstytucji, klas zharmonizowanych w swem działaniu na rzecz dobra powszechnego.</u>
	123	+ <u xml:id="u-18.2" who="#PMadeyski">I w tem właśnie związaniu ideologii świata pracy z ideologią Państwa, w tem rozumnem umiejscowieniu świata pracy w strukturze nowoczesnego Państwa oraz gospodarstwa narodowego dopatrują się szczególnej roli dla Izb Pracy.</u>
	124	+ <u xml:id="u-18.3" who="#PMadeyski">Ma to również pierwszorzędne znaczenie dla Państwa. Izby Pracy, uzupełniając dotychczasową organizację Państwa, podejmą nieistniejące do dziś dnia, a praktycznie tak bardzo potrzebne, pełnowartościowe przedstawicielstwo świata pracy, a pozatem, w miarę podnoszenia stopnia swej odpowiedzialności, będą mogły przejmować od administracji państwowej część jej kompetencji do samodzielnego załatwiania na własny rachunek i na własną odpowiedzialność. W ten sposób będzie można praktycznie myśleć o zrealizowaniu art. 4 Konstytucji. Kształtowanie życia pozostawione musi być samemu społeczeństwu. Państwa obowiązkiem będzie nadawać w razie potrzeby kierunek temu życiu oraz normować jego warunki. Wielokrotnie ujawnione tendencje przerzucania na barki Rządu oraz na rachunek i ryzyko Skarbu Państwa szeregu funkcyj, wchodzących w bezpośredni zakres zainteresowań świata pracy, niezawsze należy uważać za słuszne. Idea samorządu gospodarczego nasuwa tu napewno szczęśliwsze i zdrowsze, a psychice polskiej napewno lepiej odpowiadające rozwiązania.</u>
	125	+ <u xml:id="u-18.4" who="#PMadeyski">Z zapowiedzi p. Ministra Skarbu wynika przedewszystkiem obowiązek dla robotników i pracowników umysłowych poważnego przemyślenia tego problemu. Izby Pracy nie mogą być ani przez chwilę ciężarem organizacji państwowej, a muszą być jej pomocą i uzupełnieniem. Nie mogą też Izby Pracy stać się terenem odbudowy demagogii partyjnej i ciasnego egoizmu partyjnego. Dzisiejszy stan organizacyjny polskiego świata pracy, zwłaszcza na odcinku robotniczym, nie stoi na wysokości tego zadania. Istnieje natomiast niewątpliwie w polskim świecie pracy rzetelna troska o nasze naczelne dobro, t. j. Państwo, oraz ambicja, by czynnie powszechnemu dobru służyć. Nie wątpię, że zapowiedź p. Ministra Skarbu przyśpieszy dotyczące procesy myślowe, ideowe i organizacyjne do tego stopnia, że z chwilą, gdy w pracach Rządu nadejdzie moment realizacji omawianej zapowiedzi, świat pracy będzie przedstawiał czynnik bez porównania bardziej do tej odpowiedzialnej funkcji przystosowany.</u>
	126	+ <u xml:id="u-18.5" who="#PMadeyski">Należy podkreślić, że do czasu powołania Izb Pracy wszelkie prace już istniejącego samorządu gospodarczego będą z konieczności nie kompletne.</u>
	127	+ <u xml:id="u-18.6" who="#PMadeyski">P. Premier za najważniejszą dziś społeczną sprawę uznał — „umożliwienie pracy” wszystkim obywatelom. Jest to aktualizowanie, na tle nowych warunków politycznych oraz na tle nowej, jakże trudnej, sytuacji gospodarczej, zadań, które rzucił nam pułkownik Sławek w maju 1933 r., gdy mówił: — „Trzeba dać każdemu możność zapracowania na chleb”, — „Wola uruchomienia warsztatów pracy winna być dla nas nakazem moralnym”.</u>
	128	+ <u xml:id="u-18.7" who="#PMadeyski">Wślad za wskazaniem p. Premiera pójdą prace Rządu. Niech mi będzie wolno dać wyraz przekonaniu, że trudne te i odpowiedzialne prace pójdą znacznie szybciej i do lepszych rezultatów doprowadzą, gdy integralnie współdziałać w nich będzie zorganizowany w prawno-publicznem przedstawicielstwie samorządu gospodarczego pracy robotnik i pracownik umysłowy.</u>
	129	+ </div>
	130	+ <div xml:id="div-19">
	131	+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekSchaetzel">Głos ma p. ks. Downar.</u>
	132	+ </div>
	133	+ <div xml:id="div-20">
	134	+ <u xml:id="u-20.0" who="#PksDownar">Wysoka Izbo! Słyszeliśmy, jak z ust p. Premiera i p. Ministra Skarbu niedawno padły słowa jasne, mocne, pełne realizmu. Gdyby ktokolwiek miał jeszcze jakieś złudzenia co do obecnej rzeczywistości, to musi zdjąć już różowe okulary. Nie będę rozwodził się nad sytuacją gospodarczą i finansową Państwa, nad nastrojami, panującemi w społeczeństwie i nad sytuacją tego społeczeństwa. Podano nam to już wszystko prawdziwie po męsku i wskazano środki, jak należy opanować obecne zło. Mamy jeszcze świeżo w pamięci zamierzenia Rządu, by utrzymać równowagę budżetu, stałość waluty, osiągnąć wzmożenie obrotów międzynarodowych, wzmożenie produkcji i zdolności konsumcyjnej. Nie wnikając w szczegóły, chcę jednak podkreślić, że z prawdziwym smutkiem, z prawdziwym bólem decydujemy się na cięcia, wymierzone w najniższe warstwy świata urzędniczego. Jednak wiemy, że jest to zło konieczne, jest to malum necessarium, bez którego się dziś obejść nie można, chociaż te cięcia odbiją się na budżecie tych najniższych warstw urzędniczych nawet w wydatkach niezbędnych i koniecznych. Dlatego też należy przyjąć z drugiej strony z radością dążenia, zmierzające do ulg dla świata urzędniczego przez obniżenie komornego, kosztów światła elektrycznego, gazu i oddłużenie urzędników.</u>
	135	+ <u xml:id="u-20.1" who="#PksDownar">Natomiast z prawdziwą radością powitaliśmy zapowiedź walki z kartelami. Społeczeństwo odetchnie, skoro usłyszy, że w tym kierunki dekrety zapadły, boć przecież całe masy szerokie społeczeństwa ze względu na to, że ceny produktów kartelowych są wysokie, pozbawione są tak niezbędnych przedmiotów jak sól, nafta i cukier. Przecież nie jest tajemnicą dla nas, że te niziny społeczeństwa cukier widzą tylko jako gościa i to w parze z nieszczęściem w ich domach, z chorobą, gdy muszą ograniczyć konsumcję innych członków rodziny, żeby zdobyć się na kupno cukru dla chorych lub rekonwalescentów. W tej dziedzinie oczekujemy od Rządu śmiałych, zdecydowanych, radykalnych posunięć.</u>
	136	+ <u xml:id="u-20.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	137	+ <u xml:id="u-20.3" who="#PksDownar">Również z ulgą witamy zapowiedź Rządu w sprawie przeprowadzenia sanacji, gdy chodzi o egzekucje skarbowe. Wyrazilibyśmy gorące pragnienie, aby w tej dziedzinie, szczególnie w dziedzinie ściągania podatków zapadło jaknajwiększe uproszczenie. Wiemy, że dziś potrzebny jest cały aparat urzędniczy, a mimo to podatnik gubi się w labiryncie coraz nowych nakazów płatniczych i nie jest w stanie dojść, czy wymiar jest słuszny. Doprowadza to ludzi do rozpaczy powiedziałbym, że zniechęca do Państwa więcej, niż wywrotowa agitacja. Na tym odcinku, proszę Wysokiej Izby, dzieją się rzeczy przykre, niepożądane, dlatego, że obywatel skądinąd jaknajlepiej ustosunkowany do Państwa, tam się załamuje, tam urabia się go w duchu zupełnie nieprzychylnym. Na tym odcinku powstają jaknajwiększe szkody w stosunku do Rządu, w stosunku do Państwa. Na tym odcinku z całem sercem chcielibyśmy widzieć radykalne również cięcia.</u>
	138	+ <u xml:id="u-20.4" who="#PksDownar">Była również mowa o ubezpieczeniach socjalnych, ale ponieważ to będzie prawdopodobnie przedmiotem specjalnych rozpraw, więc tylko chciałbym mimochodem dotknąć kasy, która tak poprostu jest nazywana przez ludność „kasą chorą”. Faktycznie jest ona nie kasą chorych, ale — „chorą” i przy każdem zetknięciu się z nią przechodzi się męki Tantala.</u>
	139	+ <u xml:id="u-20.5" who="#PksDownar">Jeszcze jedno. Dziś, kiedy przebywamy kryzys nie tylko materialny, lecz i moralny, oświadczenie p. Wicepremiera, że oświata i stan moralny społeczeństwa jest równym wśród innych pięciu czynników elementem siły i wartości Państwa i narodu, oświadczenie to — muszę podkreślić—radosnem echem odbiło się wśród społeczeństwa. Mamy bowiem nadzieję, że w walce z kryzysem wartości etyki chrześcijańskiej dla Państwa i narodu znajdą należyte zastosowanie.</u>
	140	+ <u xml:id="u-20.6" who="#PksDownar">Słowem, jasne i szczere postawienie sprawy tak przez p. Premiera, jak i przez p. Ministra Skarbu, że niema innego wyjścia z obecnej sytuacji, jak uchwalenie pełnomocnictw na okres potrzebny, t. j. do 15 stycznia, nie pozwala nam na żadne wahania. Nie wolno nam utrudniać pracy Rządu, gdy grunt wali się pod nogami, gdy chodzi o salus rei publice. Jednak chcielibyśmy się zastrzec, że nie czynimy tego z całym entuzjazmem i nie czynimy tego z lekkiem sercem. Owszem zdajemy sobie sprawę, że chodzi tu o rezygnację z przysługujących nam praw ustawodawczych, że wchodzi tu w grę kolizja dwutorowego ustawodawstwa. Jeśli to uchwalamy, to naprawdę z pewnego rodzaju zaparciem się siebie, rozumiejąc dokładnie, że niema tu czasu do stracenia, że Rządowi potrzebny jest pewien kompleks zagadnień, które mógłby szybko i zdecydowanie wprowadzić w życie. Tylko dlatego skorzystamy z art. 55 Konstytucji, który przewiduje możność uchwalenia pełnomocnictw celem wydawania dekretów. Wypowiadamy się zatem, ażeby te pełnomocnictwa były dane i co do treści i co do czasu w myśl życzeń Rządu.</u>
	141	+ <u xml:id="u-20.7" who="#PksDownar">Jednak jak przyjmie to społeczeństwo? Społeczeństwo z zapartym tchem czeka na pierwsze posunięcia wysokich Izb. Jaki jest nastrój? Nastrój, wywołany ekspose p. Premiera i p. Ministra Skarbu, jeśli nie powiem, że jest dobry, to w każdym razie jest przychylny. Jaki on będzie nadal po uchwaleniu pełnomocnictw, postaram się dać na to odpowiedź. Zależeć to będzie już nie od p. Premiera, nie od p. Ministra Skarbu, czy ten nastrój przychylny będzie wzrastał, czy też pryśnie. Czy ten nastrój, wywołany przez ekspose, zadzierzgnie współpracę tak pożądaną z Rządem, czy pogłębi przepaść, istniejącą między Rządem a społeczeństwem, to będzie zależało od całego aparatu urzędniczego, który bezpośrednio stykać się będzie ze społeczeństwem, który będzie wcielał w życie pełnomocnictwa. Jeżeli ten aparat urzędniczy od góry do dołu będzie przesiąknięty tym duchem, jaki bił z przemówienia pana Premiera i pana Ministra Skarbu, wówczas mam nadzieję, że zbudzą się drzemiące siły w narodzie, że społeczeństwo nasze, które jest i karne i ofiarne, społeczeństwo nasze, które dało dowód niejednokrotnie, że w chwilach ciężkich zdobywa się na wielkie ofiary, na zaparcie się samego siebie, i w dzisiejszych ciężkich chwilach postąpi, jak postępowało niegdyś, zdobędzie się na solidarny wysiłek, zrozumie i Wysoką Izbę, bo będzie widziało, że kieruje się ona nie specjalnemi sympatiami do tych czy innych osób, lecz że wchodzi tu w grę moc, potęga i przyszłość Państwa naszego.</u>
	142	+ <u xml:id="u-20.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	143	+ </div>
	144	+ <div xml:id="div-21">
	145	+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekSchaetzel">Głos ma p. Gładysz.</u>
	146	+ </div>
	147	+ <div xml:id="div-22">
	148	+ <u xml:id="u-22.0" who="#PGladysz">Wysoka Izbo! W przedłożonej nam ustawie o pełnomocnictwach Rząd wspomniał przedewszystkiem o oszczędnościach. Uważam, że od tych oszczędności Rząd winien rozpocząć, żeby uzasadnić bardzo gorzkie cięcia, które chce przeprowadzić. Co do dalszego programu Rządu pragnąłbym podzielić to na dwie części: na część pierwszą zupełnie ściśle określonych i zupełnie pewnych ofiar, żądanych od społeczeństwa, i na drugą część, na część ekwiwalentów, które już nie są takie pewne. Jeżeli chodzi o obciążenie urzędników, to uważam, że obciążenie najniższej warstwy urzędniczej winno być jaknajdelikatniejsze, a za to możemy daleko więcej niż to przewiduje przedłożenie, pobrać od tych najwyższych, dlatego, że budżet domowy personalny tych najwyższych pracowników przy wyższych obciążeniach będzie zawsze realniejszy, niż budżet tych najmniejszych nawet przy minimalnem obciążeniu.</u>
	149	+ <u xml:id="u-22.1" who="#PGladysz">Nadzwyczajny podatek dochodowy. Rolnictwo polskie, oparte na prawie własności, będzie zawsze największą i najlepszą podstawą każdego Rządu, płaci i chce płacić podatek. Jeżeli jednak chodzi o nowy podatek dochodowy z programu Rządu, to dzielnica wielkopolska, w której imieniu mam zaszczyt przemawiać, będzie go bardzo trudno mogła w tym roku zapłacić. Dzielnica wielkopolska od dwóch lat ma niesłychaną klęskę posuchy i ściągnięcie jakiegokolwiek nowego podatku dochodowego z rolników dzielnicy wielkopolskiej, mojem zdaniem, przedstawia zupełnie pewną techniczną niemożliwość. Rolnictwo wielkopolskie ma przecież w tym roku przyznane, przez specjalne komisje stwierdzone, straty i ulgi podatkowe. Rozszerzenie natomiast podstaw ściągania podatku dochodowego w Polsce, według dalszego programu pana Ministra, z 1500 zł popieram i uważam, że zupełnie dobrze pan Minister będzie mógł to rozszerzyć do 1000 względnie 900 zł. z uwzględnieniem jednak minimalnych stawek przy tych małych dochodach.</u>
	150	+ <u xml:id="u-22.2" who="#PGladysz">Obniżenie czynszu od mieszkań dotknie niestety właścicieli kamienic, którzy i tak mają wielką biedę ze swymi lokatorami jako podlegającymi ustawie o ochronie lokatorów.</u>
	151	+ <u xml:id="u-22.3" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek-)</u>
	152	+ <u xml:id="u-22.4" who="#PGladysz">Przechodzę teraz do ekwiwalentów za te nowe ofiary. Pan Minister Skarbu zapowiedział obniżenie o 50% dodatku komunalnego do podatku gruntowego. Rolnictwo wita to zawielkiem uznaniem. Jest to postulat rolnictwa, wysuwany już od lat kilku. Witamy to dlatego z uznaniem, że widzimy w tem pewne przełamanie dotychczasowych form całego systemu podatkowego. Obawiam się jednak, że ta ujma w budżetach gminnych i powiatowych będzie zbyt wielka. Pan Minister Skarbu nie dał nam bardzo dokładnych wyjaśnień, w jaki sposób tę ujmę w budżetach gminnych i powiatowych będzie chciał załatwić, a wynosi ona, o ile zdążyłem w tych kilku dniach stwierdzić, w dzielnicach zachodnich jakie 10 do 15% budżetu. Sądzę, że pan Minister Skarbu ma jednak odpowiednie dane, żeby tę lukę w budżetach gminnych i powiatowych wyrównać. To samo dotyczy oczywiście obniżki ceny gazu i elektryczności dla budżetów miejskich.</u>
	153	+ <u xml:id="u-22.5" who="#PGladysz">Pan Minister zapowiedział obniżkę taryfy kolejowej — postulat wysuwany przez rolnictwo od lat. Taryfa kolejowa została stworzona w roku 1928 i obliczona była według ówczesnych cen produktów rolnych i przemysłowych. Została ona minimalnie obniżona w ostatnich latach. Jeżeli obniżka taryfy kolejowej ma być realna, ma być życiowa, to winna nastąpić w stosunku do obniżenia cen produktów od roku 1928 do poziomu cen obecnych. Inaczej społeczeństwo przejdzie nad nią do porządku dziennego, gospodarstwo społeczne nie będzie jej odczuwało tak, jak nie odczuło ostatniej obniżki taryfy kolejowej.</u>
	154	+ <u xml:id="u-22.6" who="#PGladysz">Jeżeli mowa o kartelach, to Rząd winien w pierwszym rzędzie pamiętać o monopolach. Rozumiem, że dochód Państwa z monopolów musi być zapewniony, ale tak, jak przy taryfie kolejowej, tak i przy monopolach winien Rząd uwzględnić tę zasadę: wielki obrót, mały zysk. Jeżeli naprawdę kiedykolwiek w Państwie Polskiem było uzasadnione tworzenie ustawy kartelowej, to chyba czas po temu dziś, żeby te kartele znieść. Pod cenami kartelowemi cierpi nie tylko rolnictwo, ale cierpi przemysł drobny, rzemieślnik, handel, robotnik, cierpi więc cały naród. Niepodobna, aby dla dobrobytu i zadowolenia całego narodu dla uaktywnienia całego życia gospodarczego nie poświęcić dobrobytu kilku magnatów kartelowych.</u>
	155	+ <u xml:id="u-22.7" who="#PGladysz">Rząd zapowiedział reorganizację administracji, a specjalnie administracji skarbowej. Niedawno jestem w Sejmie, ale w rozmowach z kolegami z różnych dzielnic stwierdziłem, że urzędy skarbowe są jednolite od Gdyni do Karpat, od Chodzieży poza Wilno, budzą one w równej mierze rozgoryczenie, działają, że się tak wyrażę, anty państwowo i dlatego ukrócenie tej samowoli władz skarbowych, nie tylko urzędów, ale i izb skarbowych, witamy z całym uznaniem.</u>
	156	+ <u xml:id="u-22.8" who="#PGladysz">Z enuncjacyj i p. Premiera i p. Wicepremiera rozumiemy, że Rząd zamierza znieść nacisk władz państwowych na samorządy i na organizacje społeczne. Witamy zapowiedź tę specjalnie, gdyż tędy prowadzi droga do społeczeństwa, które na to słusznie się burzy.</u>
	157	+ <u xml:id="u-22.9" who="#PGladysz">Będziemy głosowali za pełnomocnictwami, ponieważ w poczynaniach Rządu, w jego programie widzimy, że chce znaleźć drogę do społeczeństwa, tak bardzo w dzisiejszych czasach pożądaną i ponieważ widzimy i wierzymy, że pan Minister Skarbu Kwiatkowski, jako człowiek realny i życiowy, usłyszawszy uwagi na komisji i na Sejmie, zrobi ze swego programu program życiowy, realny i da Bóg ostatni, który będzie potrzebny dla zrównoważenia budżetu.</u>
	158	+ <u xml:id="u-22.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	159	+ </div>
	160	+ <div xml:id="div-23">
	161	+ <u xml:id="u-23.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Mincberg.</u>
	162	+ </div>
	163	+ <div xml:id="div-24">
	164	+ <u xml:id="u-24.0" who="#PMincberg">Wysoka Izbo! Z uczuciem prawdziwej wiary w przyszłość przemówił do nas przed kilkoma dniami szef nowego Rządu. Pragnęlibyśmy szczerze wtórować mu radośnie, ale niestety sytuacja gospodarcza w kraju nastraja nas na ton minorowy. Ani pan Premier w swojem ekspose deklaracyjnem, ani pan Wicepremier w swem sprecyzowaniu programu rządowego nie zapowiedzieli zmniejszenia ciężarów, nałożonych na społeczeństwo, lecz przeciwnie — zażądali zwiększenia ofiarności i wytrwałości.</u>
	165	+ <u xml:id="u-24.1" who="#PMincberg">Wysoki Sejmie, jedno należy podkreślić: Rząd rozpoczął grę otwartą i uczciwą. Nie mówi, jak kiedyś powiedziano z tego miejsca, że jest dobrze, a będzie, jeszcze lepiej. Nie maluje sytuacji w czarnych barwach słynnem powiedzeniem: jest źle a będzie jeszcze gorzej. Twierdzi natomiast śmiało i odważnie: jest marnie, ale może być lepiej.</u>
	166	+ <u xml:id="u-24.2" who="#PMincberg">Kontakt ze społeczeństwem, nawiązany przez pana Premiera niezwłocznie po utworzeniu Rządu i podchwycony skwapliwie przez wszystkie warstwy ludności w kraju, napawa nas nadzieją, że Rząd stanie się czułym barometrem, notującym potrzeby ludności i że pragnie być opiekunem, realizującym jej dążenia. Poraź pierwszy bowiem społeczeństwo, nadwątlone długotrwałym kryzysem usłyszało zapowiedź zwalczania nędzy i niedoli, ujętą w formę wyraźnego programu gospodarczego.</u>
	167	+ <u xml:id="u-24.3" who="#PMincberg">Nie ulega wątpliwości, że w tej dziedzinie konieczny jest szeroko zakrojony kredyt zaufania reprezentantów społeczeństwa dla Rządu. Pełnomocnictwa dla Pana Prezydenta mają niejako być widomym znakiem, że opinia Rządu i ludu w dziedzinie zwalczania hydry straszliwego kryzysu jest jednomyślna. Mają one być przekazaniem woli zbiorowej na ręce Pana Prezydenta.</u>
	168	+ <u xml:id="u-24.4" who="#PMincberg">Jako przedstawiciel społeczeństwa żydowskiego, pragnąłbym w tak ważnej chwili w sposób wyczerpujący i wielostronny omówić bolączki, trapiące ten odłam ludności. Nie czynię jednak tego, gdyż przedtem oczekujemy od sterników państwowych nie tylko wytycznych programu, ale środków i sposobów jego realizacji.</u>
	169	+ <u xml:id="u-24.5" who="#PMincberg">W słowach pana Premiera brzmiała nuta dążenia do naprawy Rzeczypospolitej, nie zaś chwilowego opanowania sytuacji gospodarczej. Przy tak szeroko i głęboko pojętem zadaniu należy przedewszystkiem wyczekać, w jaki sposób czynniki rządowe będą realizowały myśl przewodnią ekspose szefa Rządu, że w Państwie Polskiem muszą być stworzone warunki, ażeby każdy obywatel, — „niezależnie od wyznania i narodowości był zdolny walczyć o wspólną przyszłość w przeświadczeniu, że walczy o własny stan posiadania moralny i materialny”.</u>
	170	+ <u xml:id="u-24.6" who="#PMincberg">Tak, Polska to nie abstrakcja, Polska — to wielka rzecz. Jestem przekonany, że pan Premier, mówiąc o 33 milionach ludności w kraju pamiętał nie tylko, że jest to tętniąca krew, która czyni z Państwa żywy organizm, lecz że składa się na nią także 3 mil jony żywych ludzi narodowości żydowskiej.</u>
	171	+ <u xml:id="u-24.7" who="#PMincberg">Dlatego też, nie poruszając specyficznych zagadnień żydowskich, pragnę zwrócić uwagę na pewne momenty ogólnej natury, wrzynające się przedewszystkiem w życie żydowskie z powodu struktury gospodarczej tego odłamu ludności.</u>
	172	+ <u xml:id="u-24.8" who="#PMincberg">Wysoka Izbo! Szukamy w tej chwili środków uzdrowienia i wzmocnienia organizmu państwowego. Słusznie zauważył p. Wicepremier, że odrzuca kruche szczudła inflacji i pełzania na czworakach w deflacji. Rząd, który prowadzi grę otwartą i uczciwą, rzeczywiście nie może udawać fakira, lub wtrącić nas w stan niemocy. Z drugiej jednak strony wytwarza się krańcowość na innej płaszczyźnie. Rozumiem doskonale i doceniam ważne niesłychanie hasło: twarzą ku wsi. Ale nie wolno tego uczynić przez odwrócenie twarzy od miasta. Rząd przyznaje, że organizm gospodarczy jest wycieńczony, mając niewątpliwie na względzie warstwę kupieckoprzemysłową naszego życia gospodarczego. Mimo to przerzuca cały ciężar nowych świadczeń na barki ludności miejskiej. Któż bowiem będzie musiał nieść ciężar powiększonego podatku dochodowego jak nie sfery urzędnicze i kupieckie? Nikt nie neguje, że dochód jest jedynym sprawiedliwym miernikiem przy ustalaniu obowiązku podatkowego obywatela wobec państwa. Ale w tej sprawiedliwości tkwi wielka niesprawiedliwość. Wielki przemysłowiec może niekiedy wykazać rzeczywiste straty, czyli nierentowność swojego przedsiębiorstwa, ale drobny kupiec nigdy nie ma możności dowieść swej faktycznej nędzy i nigdy nie ma możności dowieść nierentowności swego warsztatu pracy, swego przedsiębiorstwa. Tam funkcjonuje wymyślnie skonstruowany aparat handlowy, tu biedny kupiec nie ma nawet możności prowadzenia jakiej takiej buchalterii. Nie chodzi więc o samą zasadę podatku dochodowego, lecz o jego słuszny wymiar. W pierwszym wypadku istnieją konkretne cyfry, w drugim wymiar buduje się na abstrakcji. Stąd powstaje podwójna krzywda: raz, gdy się szacuje dochody kupca, drugi raz, gdy się w ten sposób ustaloną sumę za wszelką cenę chce odeń wydobyć.</u>
	173	+ <u xml:id="u-24.9" who="#PMincberg">Proszę mi wierzyć, że gdyby kupiec posługiwał się metodami, do jakich nieraz uciekają się niektórzy urzędnicy skarbowi byleby wydostać pieniądze od płatnika, uważanoby to może za podstęp. I słusznie zauważył przedmówca mówiąc, że w niektórych nawet wypadkach można postępowanie takie urzędników nazwać antypaństwowem.</u>
	174	+ <u xml:id="u-24.10" who="#PMincberg">Rozumiem dążenie Rządu do oddłużenia urzędników i świata pracy, ale czyim kosztem to się stanie? Przecież znów kosztem pogłębienia kryzysu w sferze kupieckiej. Z chwilą, kiedy zobowiązania pracowników nie będą na czas regulowane, musi powstać nowa luka w życiu gospodarczem kupiectwa. Obojętne jest bowiem dla stanu ekonomicznego ludności, czy zubożeje Paweł czy zbiednieje Gaweł. Mamy przed sobą zadanie niezmiernie trudne. Stoimy przed nową próbą rozwiązania kwadratury koła. A pragnęlibyśmy widzieć w obecnych sternikach życia gospodarczego rząd realizmu państwowego. Jako religijny Żyd muszę wierzyć w powodzenie tych posunięć Rządu, albowiem stwierdzam, że w ciągu trzech kadencyj nigdy nie słyszeliśmy, aby sprawozdawca zakończył, iż trzeba prosić Boga o powodzenie, tak jak to słyszeliśmy dziś. O ile więc uciekamy się do pomocy Boskiej, to z pewnością ona nie zawiedzie.</u>
	175	+ <u xml:id="u-24.11" who="#PMincberg">Pod jednym względem musimy wyrazić zadowolenie. Rząd przyszedł do wniosku, że roli obywatela w życiu gospodarczem krępować nie wolno i że etatyzm korzyści gospodarce krajowej nie przyniósł.</u>
	176	+ <u xml:id="u-24.12" who="#PMincberg">Jeśli ta zasada znajdzie odpowiednie zastosowanie w nowych ustawach, można się spodziewać, że dążenie do uaktywnienia życia gospodarczego, nie tylko nabierze realnych kształtów, ale wzmocni także siłę podatkową obywatela.</u>
	177	+ <u xml:id="u-24.13" who="#PMincberg">Pan Wicepremier zapowiedział w swym programie gospodarczym reformę ubezpieczeń społecznych. Nigdy zagadnienie ubezpieczeń nie było tak ostro zarysowane, jak w obecnej chwili. Jest tajemnicą poliszynela, że ubezpieczalnie społeczne już dawno zakończyły swój normalny żywot i że przeżywają okres stopniowej likwidacji. Dawniej w dziedzinie ubezpieczenia chorobowego utyskiwał pracodawca i pracownik, ale przynajmniej istniała instytucja, która zatrudniała szerokie rzesze lekarzy, aptekarzy, pielęgniarek felczerów i t. p., obecnie — poza sprawnem funkcjonowaniem aparatu egzekucyjnego — niczego pozytywnego zauważyć w tej instytucji nie można.</u>
	178	+ <u xml:id="u-24.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	179	+ <u xml:id="u-24.15" who="#PMincberg">Dziwna przy tem rzecz, że kiedy dochodzi do redukcji, los zawsze pada w pierwszym rzędzie na garstkę pracowników żydowskich, znajdujących się jeszcze w tej instytucji.</u>
	180	+ <u xml:id="u-24.16" who="#PMincberg">Sądzę, że nie doznamy rozczarowania ze strony czynników rządowych w dziele naprawy całokształtu spraw ubezpieczeniowych i że wszystkie niedomagania w tej dziedzinie będą dokładnie zbadane, zanim reforma nastąpi.</u>
	181	+ <u xml:id="u-24.17" who="#PMincberg">Wysoka Izbo! Jak już powiedziałem, poruszam narazie jedynie kwestię ogólnej natury, obejmującą siłą rzeczy w dużej mierze również życie żydowskie. Zarówno zapowiedź wyplenienia etatyzmu, który całkowicie sparaliżował i unicestwił wiele gałęzi gospodarczych żydowskich, przynosząc tem niepowetowaną szkodę gospodarce krajowej, jak konieczność odciążenia ludności żydowskiej, strukturalnie tkwiącej w sferze kupieckiej, od niepomiernych i niesprawiedliwych podatków — jest nakazem chwili. W imię dobra nie tylko tego odłamu społeczeństwa, ale zdrowia finansowego Państwa należy położyć kres dotychczasowemu stanowi rzeczy.</u>
	182	+ <u xml:id="u-24.18" who="#PMincberg">Wysoki Sejmie! Opinia żydowska nie od dzisiaj nas dopinguje, byśmy nareszcie zgłosili nasze wielkie powództwo moralne do Rządu.</u>
	183	+ <u xml:id="u-24.19" who="#PMincberg">W tej chwili nie będę się wdawał w szczegóły tej piekącej sprawy. Pragnę tylko podkreślić, że jest ona jako ropiejąca rana, która wymaga pieczołowitej opieki. Ludność żydowska chce wierzyć, że w chwili, gdy zadania ustrojowe są już ukończone, gdy życie gospodarcze wkracza w stadjum uzdrowienia, nadszedł czas rozwiązania również wielu niesłychanie ważnych spraw żydowskich.</u>
	184	+ <u xml:id="u-24.20" who="#PMincberg">Nie możemy się oprzeć wrażeniu, że sprawy społeczno-państwowe w nowym okresie naszego życia są rozwiązywane seriami.</u>
	185	+ <u xml:id="u-24.21" who="#PMincberg">Czekaliśmy cierpliwie przez cały okres tworzenia podstaw ustrojowych, przechodzimy obecnie czas regulowania struktury gospodarczej, czekamy więc niecierpliwie na realizację naszych postulatów narodowościowych.</u>
	186	+ <u xml:id="u-24.22" who="#PMincberg">Jesteśmy nowowybranym i nowofunkcjonującym parlamentem.</u>
	187	+ <u xml:id="u-24.23" who="#PMincberg">Darząc nowopowołany Rząd zaufaniem w zakresie pełnomocnictw, podpisujemy weksel in blanco, gdyż wierzymy, że zaufania naszego nie zawiedzie.</u>
	188	+ <u xml:id="u-24.24" who="#PMincberg">Pragniemy także wierzyć, że słowa p. Premiera, dotyczące równości wszystkich obywateli pod względem państwowym i narodowościowym, przekształcą się w zdecydowany czyn. I w tej nadziei sprawę pełnomocnictw dla Pana Prezydenta popieram.</u>
	189	+ </div>
	190	+ <div xml:id="div-25">
	191	+ <u xml:id="u-25.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Krukowski.</u>
	192	+ </div>
	193	+ <div xml:id="div-26">
	194	+ <u xml:id="u-26.0" who="#PKrukowski">Wysoka Izbo! Rząd rozwinął przed nami obraz ciężkiej sytuacji Państwa, które już od 5, 6 lat znajduje się w ciężkiem położeniu finansowem. Deficyt, zarysowujący się obecnie w wysokości 300 milionów zł, zmusił czynniki rozstrzygające do przeanalizowania całego kompleksu zadań, których rozwiązanie ma być środkiem ratowania równowagi budżetowej Państwa i gospodarki narodowej.</u>
	195	+ <u xml:id="u-26.1" who="#PKrukowski">Wiemy, że wskaźnik produkcji przemysłowej spadł o blisko 40%, spożycie wsi, skurczyło się bodaj o 60%, je dnem słowem ma wszystkich odcinkach odczuwamy ujemne skutki kryzysu. Nowy Rząd nie zamknął oczu na ten stan rzeczy, nie powiedział, że zachodzi — „lekka poprawa”, lecz stwierdził, że stan jest ciężki, że trzeba zastosować radykalne środki naprawy. Wprawdzie jest jeszcze nuta o — „przystosowaniu”, jest jeszcze nuta o niższej stopie życiowej, ale jest i inna, bardziej męska o aktywizacji naszej gospodarki narodowej.</u>
	196	+ <u xml:id="u-26.2" who="#PKrukowski">Wiemy, że środki naprawy mają zmierzać przedewszystkiem do odbudowy siły nabywczej wsi. Ma do tego służyć oddłużenie. Kto wie jednak, czy nie należałoby wogóle skreślić całego zadłużenia rolnictwa w kasach publicznych, dając im wzamian np. obligacje państwowej renty wieczystej, gdyż istotnie wieś coraz bardziej wycofuje się z aktywnego życia gospodarczego. Czyż może wieś kupić np. pług, za który w 1928 roku płaciła 100 kg. żyta, a dziś płaci 271 kg.?</u>
	197	+ <u xml:id="u-26.3" who="#PKrukowski">Podnieść siłę nabywczą wsi, oto zadanie pierwszorzędnej wagi. Ale odrazu spotykamy się z zagadnieniem zmniejszenia cen sztywnych, cen kartelowych. Wszyscy niemal mówcy na komisji i dziś również wystąpili ostro przeciw kartelom, bo istotnie kartele, które w liczbie 300 opanowały całe niemal nasze życie gospodarcze, stają się obecnie, jak to stwierdza głos opinii publicznej, klęską społeczną. Wieś nie może się dokupić artykułów przemysłowych, ale i miasto, zwłaszcza ten najszerszy konsument również staje bezradny wobec egipskich piramid cen kartelowych, bo nie wie, czy ma brać w życiu gospodarczem czynny udział i zadłużać się jeszcze bardziej, czy też pozostać biernym konsumentem. Sprawa jest istotnie trudna do rozwiązania, bo jeżeli mamy ratować produkcję to musimy mieć na oku interes konsumenta, który domaga się niskich cen.</u>
	198	+ <u xml:id="u-26.4" who="#PKrukowski">Proszę Panów, między nożycami niskich cen płodów rolnych a wysokich cen przemysłowych jest świat pracy, który pragnie wziąć czynny udział w spożyciu, lecz niestety nie może. Podnieść ceny płodów rolnych, to znaczy podnieść siłę nabywczą wsi, ale to się odbije na zdolności konsumcyjnej świata pracy i dlatego, powiadam, rozwiązanie zagadnienia jest niezwykle trudne.</u>
	199	+ <u xml:id="u-26.5" who="#PKrukowski">Tymczasem Rząd, który chce przyjść z pomocą rolnictwu, podnosząc jego siłę nabywczą, przychodzi i zapowiada opodatkowanie tych sfer, które żyją z pracy najemnej, a więc przedewszystkiem pracowników państwowych, samorządowych, wogóle publicznych. Wysoka stopa tego opodatkowania, wynosząca 7—20%, musi się, rzecz prosta, odbić ujemnie na zdolności konsumcyjnej świata pracy.</u>
	200	+ <u xml:id="u-26.6" who="#PKrukowski">Proszę Państwa, jak wieś jest dzisiaj zrujnowana, tak samo i zdolność konsumcyjna świata pracy jest zrujnowana. Pracownicy są zadłużeni po uszy. Cóż z tego, że biorą pensje na pierwszego, że biorą nominalnie 200, 300 czy więcej złotych, kiedy faktycznie po różnych potrąceniach biorą do ręki 20, 30 zł.! Są oni tylko jakby listonoszami, którzy roznoszą pensje wszystkim swoim wierzycielom, począwszy od małych sklepików, a skończywszy na wielkich domach handlowych. Wątpię czy Rząd nie będzie miał trudności w potrącaniu tego podatku dochodowego, bo może nie będzie miał nawet czasem z czego potrącać.</u>
	201	+ <u xml:id="u-26.7" who="#PKrukowski">Dlatego też uważam, że należy jaknajrychlej przystąpić do oddłużenia świata pracy. Jak ankieta, przeprowadzona wśród pracowników państwowych wykazała, pracownicy ci są zadłużeni w 41% w wysokości 3miesięcznej pensji, a w 25% w wysokości 6-miesięcznej pensji. Sytuacja ta z każdym dniem się pogarsza, bezrobocie bowiem, które dziś trapi wszystkich, zwaliło się przedewszystkiem na barki świata pracy. Niema jednej rodziny, któraby nie utrzymywała bezrobotnego; to też stan warstwy najemnej jest niezwykle ciężki i domaga się natychmiastowej interwencji czynnika rozstrzygającego, w przeciwnym bowiem razie nastąpi dalsze obniżenie konsumcji i, co gorsze, obniżenie moralności.</u>
	202	+ <u xml:id="u-26.8" who="#PKrukowski">Proszę Panów, świat pracy od samego początku stawał w obronie Państwa, w obronie jego przyszłości, czy to w rowach strzeleckich, czy też wtedy, kiedy się chwiała jego równowaga finansowa, oddając mu swój ostatni grosz. Udział świata pracy w Pożyczce Narodowej wyniósł 44%, w ostatniej pożyczce udział ten był również imponujący. Toteż powitaliśmy całem sercem nowy Rząd, bo świat pracy spodziewał się ulgi w swem położeniu. Nie możemy przyjść, niestety, z pełną kieszenią, bo ta kieszeń jest już dziurawa. Dlatego też na komisji zgłosiłem poprawkę, ażeby zwolnić od wyższego opodatkowania tych, którzy są najgorzej płatni. Niech płacą ci, którzy mogą, ale nie ci, których już na to nie stać.</u>
	203	+ <u xml:id="u-26.9" who="#PKrukowski">Proszę Państwa, jest głęboki związek między wielomilionową masą konsumentów a naszem życiem gospodarczem, jest głęboki związek między światem pracy, a rolnictwem i przemysłem. Taki wytrawny znawca tych stosunków, jak profesor Tenenbaum, w swej ostatniej pracy — „Struktura Gospodarstwa Polskiego” mówi: — „Byłem przed rokiem na zebraniu, w którem brali udział przedstawiciele rolnictwa i przemysłu. Przemysłowcy oświadczyli, że do szczęścia potrzeba im, aby podniosły się ceny płodów rolnych, gdyż wtedy wieś zacznie nabywać produkty przemysłowe. Przedstawiciele rolnictwa oświadczyli, że podniesienie cen płodów rolnych im nie wystarcza, a do szczęścia potrzeba im, aby robotnicy mieli większe zarobki i kupowali więcej wytworów wsi”. Tak też będzie obecnie, proszę Państwa. Z chwilą wprowadzenia nowych wysokich podatków spadnie konsumcja odrazu.</u>
	204	+ <u xml:id="u-26.10" who="#PKrukowski">Wiadomo, że kupiectwo polskie ma odbiorców przedewszystkiem w tych sferach, które mają stałe uposażenie. Projektowane zmniejszenie uposażeń spowoduje, że pracownicy będą musieli zarywać swych wierzycieli. Na tym więc froncie niewątpliwie spotkamy się z załamaniem.</u>
	205	+ <u xml:id="u-26.11" who="#PKrukowski">Wprawdzie niektórzy z panów posłów utrzymują, że to przesunięcie siły nabywczej z jednego odcinka na drugi, dla całości gospodarki narodowej nie będzie ostatecznie miało wielkiego znaczenia. Otóż muszę się również powołać w tym wypadku na opinię p. prof. Tenenbauma, który w cytowanej pracy powiada: — „Nie można w polityce gospodarczej przerzucać się dowolnie z odcinka na odcinek. Zasady strategii polityczno-gospodarczej są zupełnie inne, niż strategii wojskowej. W polityce gospodarczej należy się wystrzegać manewrowania i zaskakiwania. Wręcz przeciwnie, idzie o nadanie posunięciom polityczno-gospodarczym pewnej obliczalności, równomierności. Gdy wprowadzono ubezpieczenia społeczne, to zmniejszono tem zdolność nabywczą robotników w stosunku do ubrań i obuwia, a zwiększono ich zdolność nabywczą w stosunku do lekarstw. Przy przesunięciach siły nabywczej należy przestrzegać normy, nakazującej unikanie perturbacyj w rozmiarach produkcji różnych gałęzi wytwórczości'.</u>
	206	+ <u xml:id="u-26.12" who="#PKrukowski">Jeżeli dziś w naszej polityce finansowej i gospodarczej nastawiamy się na wieś, to, jak to wynika z opinii przedstawicieli rolnictwa, obniżka płac niewątpliwie odbije się ujemnie na rolnictwie i dlatego zarówno z punktu widzenia interesów szerokich rzesz konsumentów, jak i interesów wsi należałoby oszczędzać warstwy pracujące, przedewszystkiem zaś najgorzej płatne kategorie pracowników.</u>
	207	+ <u xml:id="u-26.13" who="#PKrukowski">To też zgłosiłem na komisji poprawkę do projektu ustawy, którą pozwolę sobie tu przytoczyć. A więc z pełnomocnictw, z których wyłączona jest zmiana stałości waluty, proponuję wyłączyć jeszcze: zmiany prawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych, emerytur i rent inwalidzkich, zmniejszenie lub opodatkowanie uposażeń funkcjonariuszów, opłacanych z funduszów publicznych oraz dodatkowe opodatkowanie najemnych pracowników fizycznych i umysłowych, jeżeli ich zarobki nie przekraczają 400 zł. miesięcznie. Poprawkę tę zgłosiłem na komisji i prosiłem p. przewodniczącego o wprowadzenie jej do sprawozdania komisji. Niestety, wskutek tego, iż nie dodałem, że jest to wniosek mniejszości, nie była dziś przedmiotem sprawozdania p. referenta. Za zezwoleniem p. Marszałka stawiam ją tutaj i uważam, że Rząd może przyjąć tę poprawkę, gdyż zmierza ona tylko do ochrony najsłabszej ekonomicznie warstwy w Polsce, co przecież stanowi przedmiot troski Rządu. Gdyby ci pracownicy nazywali się rolnikami, stojącymi na skraju nędzy, to niewątpliwe byliby wzięci w rachubę przy uzdrawianiu gospodarki i budżetu. Więc ci zarabiający do 400 zł miesięcznie nominalnie, a faktycznie biorący do rąk tylko garść groszy powinni być zwolnieni według mego zdania, a nie tylko mego, bo już po Polsce idzie wrzenie w tych sferach, gdyż czują one, że nie sprostają szeregowi obowiązków społecznych, nie wywiążą się z wziętych na siebie zobowiązań.</u>
	208	+ <u xml:id="u-26.14" who="#PKrukowski">Proszę Panów, ze względów wyższych powinniśmy się cieszyć, że ceny płodów rolnych ruszyły i idą w górę, ale oto koszta utrzymania podniosły się już o 7% i zwaliły się znów przedewszystkiem na miliony pracowników i robotników w Polsce. Uważam więc, że w tym czasie nie można zaczynać od obciążania tych właśnie sfer, które już w tej chwili płacą więcej na swoje utrzymanie o 7%. Dlatego też powtarzam, iż należałoby tu wyłączyć najmniej zarabiających, a pozostawić do opodatkowania lepiej opłacanych pracowników.</u>
	209	+ <u xml:id="u-26.15" who="#PKrukowski">Rząd rzucił całą masę środków, jakie ma zamiar użyć w celu uzdrowienia gospodarki narodowej. Dla nas w tej chwili są to rozsypane sześciany łamigłówki, będziemy je dopasowywać i tworzyć z nich obraz przyszłej Polski, przyszłej pomyślności, przyszłego dobrobytu. To trzeba dopiero zharmonizować, skoordynować, bo jeżeli zabraknie jednego sześcianu, to już nie będziemy mieli tego obrazu, do którego Rząd i my wszyscy zmierzamy. Otóż taki jeden sześcian, którym jest obniżka uposażeń, inaczej mówiąc wysokie opodatkowanie uposażeń, jest jasny, wszystkie inne zaś są w tonach ciemnych, bo np. nie wiemy, do czego doprowadzi walka z kartelami, do czego doprowadzi wzmocnienie siły nabywczej kraju. Wszak tyle lat minęło i każdy Rząd robił wysiłki, ażeby uzdrowić i gospodarkę i budżet, i dziś znów stajenny tu i mozolimy się nad tem ciężkiem zagadnieniem. Przypuszczam, że jeżeli zaczniemy tylko od strony zmniejszania zdolności konsumcyjnej wielomilionowych mas polskich, a nie chwycimy się tych wszystkich innych metod odrazu, to znowu za rok przyjdziemy tu i będziemy zastanawiali się, jak nowy deficyt pokonać.</u>
	210	+ <u xml:id="u-26.16" who="#PKrukowski">Dlatego też uprzejmie proszę z tego miejsca Rząd, ażeby zechciał przychylić się do tej poprawki, która ma na celu ochronę najbiedniejszych konsumentów, żyjących po wsiach i w miastach.</u>
	211	+ <u xml:id="u-26.17" who="#PKrukowski">Pozatem sądzę, że naprzykład racjonalizacja urządzeń, racjonalizacja gospodarki materiałowej mogłaby przynieść kolosalne oszczędności. Mam na myśli przykład, jak obecny nasz Premier, będąc Prezydentem miasta Warszawy, chwycił się tej metody i dzięki temu budżet miasta zmniejszył o 6 milionów zł, to jest z 94 na 88 milionów zł, uzyskując poważne oszczędności. Jeżeli taką oszczędność uzyskano w budżecie miasta Warszawy 200 milionów zł, to sądzę, że wiele milionów dałoby się uzyskać dzięki racjonalnej gospodarce w urzędach, w monopolach i w przedsiębiorstwach państwowych. Toby się nie odbiło na życiu gospodarczem — podaję to pod rozwagę panu Ministrowi Skarbu. Pan Minister Skarbu wprawdzie zapowiedział w tym kierunku pewne posunięcia, chciałbym, żeby sięgnął przedewszystkiem po te środki, pozostawiając biednego konsumenta w Polsce na końcu.</u>
	212	+ <u xml:id="u-26.18" who="#PKrukowski">Dlatego też pozwoliłem sobie wnieść taką poprawkę na komisji i zgłaszam ją teraz. Ja i świat pracy, który w Polsce witał nowy Rząd z otuchą, jesteśmy za tem, aby ten Rząd chwycił się w tych niezwykłych czasach, jakie przeżywamy, niezwykłych środków. Ale, proszę Panów, te środki, z jakimi Rząd przychodzi, aby opodatkować masy pracownicze, są dla tych mas środkami zwykłemi. Od 5 lat idzie ta metoda i nie doprowadziła do niczego, wyrywają jeno masy z rynku konsumcyjnego. Jestem sercem calem za tem, aby Rząd chwycił się środków radykalnych i sądzę, że cały świat pracy stanie po jego stronie, tak jak stawał w chwilach ciężkiej opresji dla kraju, jak stanął teraz, kiedy usłyszał apel ratowania budżetu Państwa i wziął tak walny udział we wszystkich pożyczkach.</u>
	213	+ <u xml:id="u-26.19" who="#PKrukowski">Niestety, musiałbym wstrzymać się od glosowania, gdyby ta poprawka, nie znalazła tam miejsca. Sądzę więc, że świat pracy, który się zachował tak lojalnie we wszystkich ciężkich chwilach życia Państwa i przyjdzie mu z pomocą w każdej chwili, będzie dziś oszczędzony. Z tym apelem zwracam się do Wysokiej Izby i do p. Premiera i p. Ministra Skarbu.</u>
	214	+ <u xml:id="u-26.20" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	215	+ </div>
	216	+ <div xml:id="div-27">
	217	+ <u xml:id="u-27.0" who="#Marszalek">Proszę Pana Posła o zgłoszenie poprawki na piśmie. Na podstawie art. 64 regulaminu zwracam się do p. referenta z zapytaniem, czy z jego strony niema sprzeciwu, ażeby ta poprawka była poddana pod głosowanie podczas dzisiejszej debaty.</u>
	218	+ </div>
	219	+ <div xml:id="div-28">
	220	+ <u xml:id="u-28.0" who="#PMiedzinski">Wobec tego, że p. poseł Krukowski rzeczywiście tę poprawkę na komisji zgłosił, a sądzę, że raczej było nieporozumieniem technicznem, że nie została ona włączona do sprawozdania jako wniosek mniejszości, uważam za konieczne zgodzić się na poddanie tej poprawki pod głosowanie.</u>
	221	+ </div>
	222	+ <div xml:id="div-29">
	223	+ <u xml:id="u-29.0" who="#Marszalek">Stwierdzam, że przyjęta jest poprawka do laski marszałkowskiej i poddam pod głosowanie po zakończeniu debaty.</u>
	224	+ <u xml:id="u-29.1" who="#Marszalek">Głos ma p. ks. Lubelski.</u>
	225	+ </div>
	226	+ <div xml:id="div-30">
	227	+ <u xml:id="u-30.0" who="#PksLubelski">Wysoka Izbo! Rząd, występując z projektem ustawy o pełnomocnictwach dla Pana Prezydenta, poruszył dwa zagadnienia: zagadnienie równowagi budżetowej Państwa i zagadnienie poprawy gospodarczej społeczeństwa.</u>
	228	+ <u xml:id="u-30.1" who="#PksLubelski">Ażeby przeprowadzić pierwszy cel, proponuje wprowadzenie nadzwyczajnego podatku od wszystkich uposażeń służbowych w progresji 7— 20%. Kwestia ta była szeroko omawiana na komisji, była poruszona także w mowie ostatniego przedmówcy. Nie w formie poprawki, ani wniosku, lecz w formie zalecenia wyrażam głębokie przekonanie, że należy od tego podatku wykluczyć najmniejsze uposażenia służbowe. Uważam, że od 8 dopiero stopnia płac służbowych powinien się liczyć ten podatek, gdyż naprawdę pensje niższych pracowników są tak minimalne, że wystarczą zaledwie na jaką taką egzystencję ludzką. Ażeby jednak Skarbowi wyrównać poniesioną przez to stratę, byłbym za tem, żeby znacznie podnieść progresję dla 4 najwyższych stopni płacy.</u>
	229	+ <u xml:id="u-30.2" who="#komentarz">(Glos: Słusznie.)</u>
	230	+ <u xml:id="u-30.3" who="#PksLubelski">Proszę Panów, przed kilku laty, gdy regulowano tę sprawę, bardzo wydatnie podniesiono stopnie najwyższe i wtenczas w społeczeństwie było prawdziwe oburzenie na to i Rząd ówczesny przez to podwyższenie płac tak wybitnie bardzo podkopał sobie kredyt moralny społeczeństwa. Uważam, że będzie teraz ekspjacją tego Rządu za poprzedni Rząd, jeżeli właśnie nastąpi znacznie większa redukcja tych 4 ostatnich stopni płac.</u>
	231	+ <u xml:id="u-30.4" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	232	+ <u xml:id="u-30.5" who="#PksLubelski">Oświadczam się także za tem, ażeby ten podatek płacił Sejm i Senat. Jeżeli żądamy ofiar od społeczeństwa, nie możemy siebie zwalniać od tych ofiar. Dlatego też jestem tego zdania, że do tych ofiar na rzecz równowagi budżetowej Państwa powinien być pociągnięty Sejm i Senat razem z panami Marszałkami i panami Wicemarszałkami.</u>
	233	+ <u xml:id="u-30.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	234	+ <u xml:id="u-30.7" who="#PksLubelski">Proponuję także, ażeby o 50% zmniejszyć dodatki reprezentacyjne dla dygnitarzy państwowych i fundusze dyspozycyjne.</u>
	235	+ <u xml:id="u-30.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	236	+ <u xml:id="u-30.9" who="#PksLubelski">Jako drugi środek równowagi budżetu państwowego podnieśli pan Wicepremier i pan Premier rewizję uposażeń emerytalnych, czyli inaczej obniżkę emerytur. Co do tego punktu jestem zdania, że również ta obniżka powinna dotyczyć dopiero tych, którzy mają emeryturę 8 stopnia płacy. Naprawdę niektórzy emeryci (znajdują się w bardzo krytycznem położeniu i gdyby zredukowano płace w niższych stopniach, znaleźliby się oni w bardzo ciężkiem położeniu.</u>
	237	+ <u xml:id="u-30.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	238	+ <u xml:id="u-30.11" who="#PksLubelski">Równocześnie chciałbym, ażeby Rząd porzucił ten dawniej praktykowany zwyczaj, że bez ważnych powodów, tylko na widzimisię czyjeś posyłano młodych ludzi, chcących pracować, na emeryturę. To wywołało wielkie obciążenie Skarbu Państwa i duże niezadowolenie w społeczeństwie. Dlatego też należy ostatecznie skończyć z tą praktyką posyłania młodych ludzi, zdolnych do pracy, bez ważnych przyczyn na emeryturę.</u>
	239	+ <u xml:id="u-30.12" who="#PksLubelski">Dalszą sprawą bardzo ważną, którą poruszył obecny Rząd, to usunięcie wielokrotnych posad i poborów w jednej osobie i w jednej rodzinie. W historii Kościoła bardzo wybitnie zaznaczył się Sobór Trydencki. Między innemi reformami jego, była reforma, ażeby usunąć t. zw. kumulację beneficjów czyli kumulację posad w jednej osobie, gdyż kumulacja taka wychodziła na wielką szkodę Kościoła. Mam wrażenie, że i obecny Rząd bardzo zasłuży się Państwu i społeczeństwu, jeśli nie będzie tolerował tego stanu, żeby jedna osoba kilka posad dobrze płatnych i intratnych zajmowała, a tymczasem inni czekali na te posady, które są dla nich bardzo często koniecznym warunkiem egzystencji. Tragedią młodego pokolenia, które kończy szkołę, jest to, że to młode pokolenie, ukończywszy studia, pełne zapału, entuzjazmu i ochoty do pracy, tej pracy nie znajduje. Dlatego też z wielkiem uznaniem należy podnieść, że obecny Rząd pomyślał o tej tragedii młodego pokolenia i chce mu przyjść z pomocą. Ale, proszę Panów, nie nastąpi to inaczej, jak tylko, gdy Rząd zniesie kumulacje posad w jednej osobie i W jednej rodzinie, gdy postara się o to, żeby żona nie pracowała, gdy mąż ma zapewnione dostatnie życie i utrzymanie nie tylko dla siebie, lecz i dla całej rodziny. To jest postulat całego społeczeństwa i społeczeństwo nie może darować tego, gdy widzi, że nieraz wszyscy członkowie rodziny zarabiają dość dostatnio, gdy tymczasem inni muszą z głodu przymierać.</u>
	240	+ <u xml:id="u-30.13" who="#PksLubelski">W sprawie poprawy życia gospodarczego społeczeństwa Rząd proponuje obniżkę komornego o 15% przy małych mieszkaniach. Nie mówiąc nic przeciw tej obniżce, chcę zaznaczyć tylko, że sprawa ta musi być bardzo roztropnie i wszechstronnie rozważona, ażeby nie było tak. jak z oddłużeniem rolników, które dla jednych bvło wielkiem dobrodziejstwem, a dla drugich wielka krzywda i doprowadziło ich często do skrajnej nędzy, bo rolnicy nie mogli sobie odebrać swych pretensyj, które mieli u innych rolników, a następnie spowodowało to, że dziś prywatnie rolnikowi nikt nie chce pożyczyć.</u>
	241	+ <u xml:id="u-30.14" who="#PksLubelski">Zastanowić by się także należało, czyby nie znieść ochrony lokatorów dla większych mieszkań i dla tych lokatorów, którzy mogą postarać się o mieszkania.</u>
	242	+ <u xml:id="u-30.15" who="#PksLubelski">Ażeby ulżyć ludności i społeczeństwu, proponuje jeszcze obniżce opłat notarialnych, która nieraz przy niektórych sumach stanowczo zbyt wygórowane. Dziś jest taka sytuacja, że każdy kontrakt, nawet do kwoty 50 zł, trzeba opłacić sumę 30 zł. Dlatego też rolnicy wstrzymują się od zawierania transakcji, co kiedyś może ich narazić na ciężkie straty.</u>
	243	+ <u xml:id="u-30.16" who="#PksLubelski">Proponuje także zniżyć taksę na rzecz komorników i znacznie obniżyć czesne w szkołach średnich i akademickich. Dziś bowiem człowiek uboższy, czy to będzie rolnik, czy rzemieślnik czy mieszczanin, nie może sobie pozwolić na to, czeby syna posyłać do szkoły średniej czy akademickiej, bo go stać na zapłacenie czesnego. I dlatego widzimy to smutne zjawisko, że młodzież ze wsi, z miasteczek przestaje uczęszczać do szkół. Znam bardzo dużo takich osób, które dziś zajmują w społeczeństwie bardzo wybitne stanowiska i pracują z wielkim pożytkiem dla Państwa, ale gdyby było wtenczas, kiedy oni chodzili do szkól tak wysokie czesne, toby dziś byli temu społeczeństwu nieznani. I dlatego Pod tym względem, jeżeli nie chcemy, ażeby dopływ młodzieży ze wsi i miasteczek do szkół zupełnie ustał, musi być radykalna zmiana.</u>
	244	+ <u xml:id="u-30.17" who="#PksLubelski">Uważam także za rzecz wskazaną, ażeby nastąpiło obniżenie stopy procentowej w bankach publicznych i prywatnych.</u>
	245	+ <u xml:id="u-30.18" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Miedziński.)</u>
	246	+ <u xml:id="u-30.19" who="#PksLubelski">Zaznaczam jeszcze, że Rząd mógłby poważne sumy osiągnąć przez zmianę procedury sądowej co do wyroków zaocznych. Dziś jest bowiem taki stan prawny, że jeżeli oskarżony nie zjawi się, to sędzia nie może wydać na niego wyroku, co powoduje dla Państwa wielkie straty. Uważam, że pod tym względem powinna nastąpić zmiana procedury sądowniczej.</u>
	247	+ <u xml:id="u-30.20" who="#PksLubelski">Tak samo należy ograniczyć kompetencję sądów przysięgłych w Małopolsce. Te sądy przysięgłych powinny dotyczyć tylko największych zbrodni. Kosztują one Państwo dużo, a często da i a rezultat bardzo wątpliwy.</u>
	248	+ <u xml:id="u-30.21" who="#PksLubelski">Uważam także, że należy ograniczyć niepotrzebne komisje i wizytacje ministerialne. Pracowałem przez dłuższy czas w szkolnictwie i nieraz spotykałem się z zarzutami kierownictw szkół, że nie mogą normalnie pracować, gdyż niema prawie dnia, by nie było jakiegoś wizytatora czy to z Ministerstwa czy z kuratorium.</u>
	249	+ </div>
	250	+ <div xml:id="div-31">
	251	+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekMiedzinski">Zwracam uwagę Pana Posła, że sprawy wymiaru sprawiedliwości i sprawy oświaty nie są objęte wnioskiem o pełnomocnictwa dla Rządu; dotyczy on tylko spraw finansowo-gospodarczych i dlatego proszę ograniczyć się do tej materii.</u>
	252	+ </div>
	253	+ <div xml:id="div-32">
	254	+ <u xml:id="u-32.0" who="#PksLubelski">Panie Wicemarszałku, te sprawy dotyczą...</u>
	255	+ </div>
	256	+ <div xml:id="div-33">
	257	+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekMiedzinski">Panie Pośle, z Marszałkiem niema dyskusji.</u>
	258	+ </div>
	259	+ <div xml:id="div-34">
	260	+ <u xml:id="u-34.0" who="#PksLubelski">Z wielkiem uznaniem musze podnieść zapowiedziana walkę z etatyzmem i kartelami. Chciałbym, aby Rząd prowadził te Walkę do ostatniego zwycięstwa. Może być pewny, że całe zdrowe i uczciwe społeczeństwo, któremu zależy na dobrobycie Państwa, będzie miał za sobą.</u>
	261	+ <u xml:id="u-34.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	262	+ <u xml:id="u-34.2" who="#PksLubelski">Odnośnie do pracowników samorządowych, chciałem zwrócić uwagę, ażeby przy zamierzonej regulacji ich płac i praw położenie ich nie było gorsze, niż pracowników państwowych.</u>
	263	+ <u xml:id="u-34.3" who="#PksLubelski">Jeszcze na następujące zagadnienie chciałbym zwrócić uwagę. Z wielkiem zadowoleniem przyjęto społeczeństwo zamiary Rządu wobec wsi. Dziś naprawdę wieś przechodzi straszny kryzys gospodarczy Nie trzeba Panom opisywać tej strasznej nędzy, jaka istnieje w niektórych okolicach po wsiach i miasteczkach. I dlatego też wita społeczeństwo z radością zapowiedzenie walki Rządu z tą dysproporcja, jaka jest między celami artykułów przemysłowych a cenami artykułów rolniczych. Wieś, miasteczka i miasta domagają się dziś możności pracy, a tymczasem wskutek zamknięcia granic Państwa, wskutek ograniczenia emigracji ludność nie może znaleźć pracy i dusi się poprostu po wsiach i dusi się w miasteczkach i z trwogą patrzy w przyszłość. My tym ludziom musimy dać warsztat pracy, musi się znaleźć dla nich jakieś pole pracy i możność utrzymania życia. Jeżeliby inne środki zawiodły, to Rząd powinien przystąpić do silniejszej i energiczniejszej realizacji reformy rolnej, oczywiście po dokładnych rozważaniach.</u>
	264	+ <u xml:id="u-34.4" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	265	+ <u xml:id="u-34.5" who="#PksLubelski">Bardzo ważną jest także sprawa miast. Mieszkam w mieście, które liczy 50 tysięcy ludności. Stan tego miasta jest taki, że ma 8 mil jonów długów, że procentów zupełnie nie płaci, a pracownikom swym wypłaca płace dopiero z końcem miesiąca. I pod tym względem Rząd, musi przyjść z pomocą i bardzo szczęśliwie rozpoczął on akcję oddłużenia tych miast.</u>
	266	+ <u xml:id="u-34.6" who="#PksLubelski">Z wielkiem zadowoleniem społeczeństwa spotkała się także zapowiedź Rządu, że będzie chciał współpracować ze społeczeństwem i zdobywać sobie jego zaufanie. Muszę stwierdzić, że to zaufanie u znacznej części społeczeństwa jest odkopane, i dlatego też trzeba skończyć z niektóremi dotychczasowemi praktykami. Nie należy ze strony czynników państwowych dawać posłuchu denuncjacjom, które bardzo często uprawiają jednostki o najniższej wartości moralnej. Następnie należy się kierować sprawiedliwością wobec wszystkich obywateli bez różnicy przekonań, czy politycznych czy religijnych.</u>
	267	+ <u xml:id="u-34.7" who="#PksLubelski">Oświadczam się także, ponieważ ta sprawa szeroko jest w społeczeństwie dyskutowana, za amnescją polityczną dla tych więźniów i przestępców politycznych, którzy dają gwarancie, względnie którzy dadzą gwarancie, że nie będą działali destrukcyjnie przeciw Państwu i Rządowi i którzy stoją na gruncie państwowości polskiej. P. Premier Kościałkowski wciągnął do pracy bratni naród i tu widzimy w tej sali przedstawicieli tego narodu. Mam głębokie przekonanie, że p. Premier Kościałkowski potrafi wciągnąć do pracy dla dobra i potęgi Państwa i dotychczasową opozycję, i tego mu z całego serca życzę.</u>
	268	+ <u xml:id="u-34.8" who="#PksLubelski">Uważam także, że ażeby utrzymać zaufanie całego społeczeństwa do Państwa i Rządu, należy unikać tego Wszystkiego, co drażni uczucia i przekonania religijne. Wszędzie to podkreślam. że w Polsce kościół katolicki nie cierni prześladowania że mamy wolność pod względem religijnym, ale niestety nie mogę ukryć tego. że są czynniki w Polsce, które chciałyby walczyć z kościołem i Próbują walki z kościołem. Zaznaczam, że niedawno na terenie niektórych kuratoriów toczyła się zacięta walka, prowadzona przez wizytatorów i inspektorów szkolnych, przeciw pozdrowieniu chrześcijańskiemu w szkole, tak, jakby Państwo nie miało nic ważniejszego do roboty, tak jakby to szkodziło w czemś Państwu, że dzieci pozdrawiają Pana Boga po chrześcijańsku.</u>
	269	+ <u xml:id="u-34.9" who="#PksLubelski">Tak samo społeczeństwo katolickie z niepokojem patrzy się na wprowadzanie koedukacji tam, gdzie ona zupełnie nie jest potrzebna. Rozumiem koedukację po wsiach, rozumiem koedukację, gdzie nie może być dwóch samoistnych szkół, ale gdy wprowadza się koedukację tam, gdzie są osobno szkoły dla chłopców i dziewcząt, nie oszczędza się ani na etatach szkolnych, a tylko wywołuje ogromne rozgoryczenie w społeczeństwie chrześcijańskiem.</u>
	270	+ <u xml:id="u-34.10" who="#komentarz">(Głos:</u>
	271	+ <u xml:id="u-34.11" who="#PksLubelski">Z jakiego powodu?)</u>
	272	+ <u xml:id="u-34.12" who="#PksLubelski">Tak samo z ubolewaniem musimy stwierdzić, że niektóre czynniki chcą prowadzić walkę z organizacjami katolickiemi, że wprowadzają redukcję godzin nauki religii. Niedawno bowiem we Lwowie i to z ust ks. biskupa tamtejszego słyszałem, że na terenie diecezji lwowskiej redukcja godzin nauki religii wynosi aż 40%. Ci panowie, którzy liczą, że może uda się im Walka z kościołem, niech sobie zdadzą sprawę z tego, że Polska nie jest ani bolszewją, ani nie jest Meksykiem i że w Polsce w walce z kościołem wygrać nie można.</u>
	273	+ <u xml:id="u-34.13" who="#PksLubelski">Szczególną opieką powinien Rząd otoczyć Ministerstwo Wyznań i Oświecenia Publicznego. Powszechnie skarżą się na te eksperymenty, które to Ministerstwo uprawia, a tymczasem analfabetyzm szerzy się strasznie w społeczeństwie. Setki tysięcy młodzieży szkolnej nie chodzi do szkół. Dlatego pod tym względem musi być zmiana, ażeby Polska, która powinna kroczyć na drodze postępu, nie cofała się w dawne czasy.</u>
	274	+ <u xml:id="u-34.14" who="#PksLubelski">Z wielką radością przyjęło społeczeństwo także zapowiedź p. Wicepremiera Kwiatkowskiego, że Rząd docenia znaczenie moralności w życiu publicznem. Sprawa, proszę Panów, jest bardzo ważna. Jeżeli dziś nawet ludzie, zajmujący dość wysokie stanowiska w hierarchii rządowej, jeżeli ludzie, pracujący w samorządzie czy w organizacjach społecznych, dopuszczają się nadużyć, to dlatego, że właśnie brak tej moralności w naszem życiu publicznem. Przypuszczam, że p. Wicepremier Kwiatkowski, gdy mówił o znaczeniu pierwiastka moralnego dla Państwa, miał na myśli etykę, opartą na dziesięciu przykazaniach Bożych.</u>
	275	+ <u xml:id="u-34.15" who="#PksLubelski">Społeczeństwo polskie z ufnością i wiarą przyjęło enuncjacje p. Wicepremiera i p. Ministra Kwiatkowskiego. Aczkolwiek te ofiary przychodzą dla niego w ciężkiej, krytycznej sytuacji, to jednak, znając to społeczeństwo, uważam, że przeboleje ono te ofiary, pogodzi się z niemi, byleby tylko mogło stwierdzić, że nie poszły na marne.</u>
	276	+ <u xml:id="u-34.16" who="#PksLubelski">Oświadczam się za przyjęciem wniosku o udzielenie pełnomocnictw dla pana Prezydenta. a Rządowi składam serdeczne — „Szczęść Boże”, żeby mógł te ' pełnomocnictwa wykorzystać dla dobra i potęgi Państwa Polskiego.</u>
	277	+ <u xml:id="u-34.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	278	+ </div>
	279	+ <div xml:id="div-35">
	280	+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekMiedzinski">Głos ma p. Tarnowski.</u>
	281	+ </div>
	282	+ <div xml:id="div-36">
	283	+ <u xml:id="u-36.0" who="#PTarnowski">Wysoka Izbo! Rząd zwrócił się do nas o udzielenie mu pełnomocnictw.</u>
	284	+ <u xml:id="u-36.1" who="#PTarnowski">P. Miedziński przyszedł z wnioskiem w imieniu komisji o uchwalenie ich według przedłożenia rządowego. Mam przekonanie, że Sejm pełnomocnictwa te uchwali, rozumiejąc, ze nie czas na radzenie, bo działać trzeba szybko.</u>
	285	+ <u xml:id="u-36.2" who="#PTarnowski">Pragnę jednak, zanim przyjdzie mi głosować za udzieleniem pełnomocnictw Rządowi, moje skromne zdanie wypowiedzieć. Szanowni Panowie! Postawmy sobie pytanie, dlaczego my dzisiaj pełnomocnictwa te uchwalać musimy. W mojem mniemaniu dlatego, że Państwo nasze, samorządy nasze, od szeregu lat żyły nad stan, że ubezpieczenia społeczne były i są niedostosowane do naszych bardzo skromnych możliwości, a ponadto kryzys wszechświatowy i ciągłe napięcia międzynarodowe zrobiły resztę, tak, że stan naszego Skarbu wymaga teraz szybkiego i zdecydowanego działania. I dlatego my z praw swoich na rzecz Rządu zrezygnować powinniśmy. Przykra i ciężka to chwila dla Sejmu, nie dlatego, bym się bał umniejszenia jego powagi wobec społeczeństwa, względnie umniejszenia powagi poszczególnych posłów wobec wyborców z powodu odstąpienia praw naszych i obowiązków Rządowi, lecz dlatego, że nie możemy, jako ciało wielkie i zbiorowe, Rządowi dopomóc, a tylko biernie musimy czekać i patrzeć, jak Rząd swoją pracę odpowiedzialną, bardzo żmudną wykona.</u>
	286	+ <u xml:id="u-36.3" who="#PTarnowski">Pragnę stwierdzić, że wysłuchawszy ekspose p. Premiera i p. Ministra Skarbu, jak też i wysłuchanych przeze mnie jako spektatora przemówień na komisji, z całem zaufaniem głosować będę za pełnomocnictwami, bo wierzę, że Rząd zrobi wszystko, co będzie mógł, aby sytuację opanować, bo jestem przekonany, że dziś innej rady niema, że pełnomocnictwa dać musimy a Rząd musi działać bezwzględnemi i głębokiemi cięciami. Czuję jednak tę ogromną odpowiedzialność, jaka na każdym z nas i na wszystkich razem ciąży i dlatego zwracam się do pana Premiera i do pana Ministra Skarbu z zapytaniem, czy niema innego sposobu zrównoważenia budżetu, jak przez tak radykalne obciążenie urzędników, szczególnie najniższych stopni; zapytuję, czy rozpiętość stawek nie może być rozszerzona od 5 do 25,30 a nawet 35%, a nie tak, jak p. Minister Kwiatkowski oświadczył od 7 do 20%.</u>
	287	+ <u xml:id="u-36.4" who="#PTarnowski">Jak najgoręcej także solidaryzuję się z tem, co mój przedmówca, ks. poseł Lubelski, powiedział, że Sejm i Senat powinny się przyczynić swoją cząstką w takim samym stosunku jak obciążeni będą urzędnicy, pobierający pobory równe naszym dietom.</u>
	288	+ <u xml:id="u-36.5" who="#PTarnowski">Zdaniem mojem obniżenie pensji urzędników należałoby połączyć z równoczesną reformą administracji, znosząc pewne zbędne urzędy, czy zwalniając zbędnych urzędników, którzy spełniają czasem zadania właściwie nikomu niepotrzebne, lub zadania, na które nas obecnie poprostu nie stać, a które żadną miarą nie opłacają się, jak naprzykład uciążliwe statystyki z osławionemi spisami psów wiejskich na czele.</u>
	289	+ <u xml:id="u-36.6" who="#PTarnowski">Zrównoważając budżet Państwa, Rząd odda życiu gospodarczemu doniosłą bardzo usługę, a w konsekwencji życie gospodarcze, zwolnione od nacisku deficytu budżetowego, winno zatrudnić te jednostki, które w machinie państwowej spełniają zadania zbędne, a w życiu gospodarczem będą mogły pożytecznie pracować. Tem bardziej to będzie ułatwione, jeżeli ustawa o skumulowaniu posad zostanie wprowadzona, to znaczy jeżeli zostanie zakazane kumulowanie w jednem ręku kilku posad. To będzie właśnie zerwanie ze zgubnym światopoglądem t. z w. emerytalnym, który wywarł swoje piętno na całem obecnem pokoleniu.</u>
	290	+ <u xml:id="u-36.7" who="#PTarnowski">P. Premier mówił w swojem przemówieniu o kryzysie psychicznym. Niewątpliwie on jest i to bardzo głęboki, a może się jeszcze bardziej pogłębić przez niewłaściwe posunięcia i przejść nawet w kryzys moralny. To się jednak w mojem mniemaniu napewno nie stanie, jeżeli urzędnicy, zwłaszcza niższych stopni, będą mieli tę pewność, że wyczerpano już wszelkie inne możliwości dla naprawy i dla ratowania Skarbu i że innych środków ratowania już niema. Muszą mieć jeszcze tę drugą pewność, że ten grosz publiczny będzie dobrze użyty i że ich ofiara nie pójdzie na marne.</u>
	291	+ <u xml:id="u-36.8" who="#PTarnowski">Nie ulega kwestii, że stopa życiowa urzędników po obniżeniu poborów i mimo ulg, jakie Rząd zamierza wprowadzić, spadnie, szczególnie w okresie najbliższych trzech miesięcy, kiedy będą musieli płacić pożyczkę inwestycyjną. Będzie to szczególnie dla nich przykre, że zbliżają się święta Bożego Narodzenia, ale nie tylko dla nich, lecz i dla kupiectwa, które czeka, by w okresie świąt obrotów trochę zrobić. Wskutek obniżki płac dzieci najniższych funkcjonariuszy będą niewątpliwie gorzej, jak dotychczas, odżywiane i nędzniej ubrane, bez mała tak źle, jak dzieci naszych włościan.</u>
	292	+ <u xml:id="u-36.9" who="#PTarnowski">Pytam się Panów, czy z dwojga złego nie byłoby lepiej wyzbyć się niektórych pięknych, ale za to kosztownych zadań, w normalnych warunkach może bardzo pożytecznych, a wzamian za to oszczędzić niższe płace. Czy nie byłoby lepiej, aby dzieci polskie mogły zjeść posolony i pocukrzony pokarm, niż żeby miały możność patrzeć na te piękne budowle różnych ubezpieczalni, które mało dają niestety dobrego ich rodzicom, i niż żeby miały możność korzystania ze strawy duchowej w postaci wszechwiedzącej statystyki. Poprostu wydaje mi się, że przedewszystkiem ludność nasza musi być zdrowa, mocna, tak fizycznie jak i moralnie. Wysoka Izbo! Proszę nie myśleć, że chcę młodzież naszą pozbawić materiałów do nauki, czy, broń Boże, samej nauki, naprzykład religii, która i tak jest niewystarczająco, prawie po macoszemu traktowana w planie szkolnym. Nie, ja tylko staram się myśleć głośno prawie równie odważnie, jak to uczynił Rząd. Dlatego dałem takie drastyczne przykłady, bo uważam, że jak się jest w takiej sytuacji, jak nasza, to niema granic w oszczędności, ale oszczędzać trzeba na tem, co najmniej szkody Państwu i społeczeństwu przynosi. Niech więc Rząd wiąże budżet koniecznie, bo budżet nasz związany być musi. Nie żyjmy dłużej nad stan, jak to było dotychczas, bo inaczej wiemy, co nam grozi.</u>
	293	+ <u xml:id="u-36.10" who="#PTarnowski">Miałem zamiar poruszyć jeszcze szereg zagadnień ogólnych, dotyczących rolnictwa, o których najłatwiej mi mówić, bo tem w życiu codziennem się zajmuję, jak np. sprawę premij eksportowych, ulg w zaległościach podatkowych, następnie chciałem poruszyć sprawę karteli, monopolów, nawozów sztucznych, a szczególnie ostatnią sprawę w obecności p. Ministra Kwiatkowskiego, który tę sprawę dokładnie zna, a także i inne sprawy rzemiosła i drobnego i większego, ale zostały one już poprzednio omówione przez (kolegów talk na komisji, jak i na plenum, tak że nie chcę powtarzać ich i czasu drogiego zabierać. Jako rolnik pragnę stwierdzić z zadowoleniem, że Rząd obecny ustosunkowuje się do rolnictwa pozytywnie i mam nadzieję, że chwila obecna, chwila tych pełnomocnictw będzie początkiem okresu dobrobytu w rolnictwie, a przez to i dobrobytu całego Państwa.</u>
	294	+ <u xml:id="u-36.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	295	+ </div>
	296	+ <div xml:id="div-37">
	297	+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekMiedzinski">Głos ma p. Sommerstein.</u>
	298	+ </div>
	299	+ <div xml:id="div-38">
	300	+ <u xml:id="u-38.0" who="#PSommerstein">Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Żydowskiego Koła Parlamentarnego, jako reprezentacji ludności żydowskiej, muszę przedewszystkiem wskazać, że przyczyną tak szczupłego naszego stanu posiadania w tej wysokiej Izbie jest ordynacja wyborcza, która zmniejszyła liczbę posłów żydowskich do mikroskopijnego minimum i uniemożliwiła wybór senatora Żyda do Senatu.</u>
	301	+ <u xml:id="u-38.1" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
	302	+ <u xml:id="u-38.2" who="#PSommerstein">Pan Premier był łaskaw oświadczyć, że przy przedłożeniu budżetu przedłoży zarazem główne wytyczne programu nowego Rządu i że w obecnej debacie jedynie ogranicza się do naszkicowania sytuacji gospodarczej, a inne problemy porusza tylko w takim stopniu, w jakim zazębiają się o zagadnienia gospodarcze, które mają być przedmiotem pełnomocnictw dla Rządu. Dlatego nie będę roztaczał szerokiego obrazu położenia ludności żydowskiej w sferze jej praw politycznych i narodowych, ale skonstatuję jedynie, że nie tylko w Sejmie ale również w organach innych reprezentacyj społeczeństwa, a więc w samorządzie terytorialnym, w samorządzie gospodarczym doznaliśmy tych samych uszczupleń należnych nam praw. I w dziedzinie praw zasadniczych, zagwarantowanych Konstytucją, w dziedzinie praw narodowych jako mniejszość, w dziedzinie uprawnień obywatelskich, w dziedzinie nawet sprawy gmin żydowskich, w dziedzinie szkolnictwa, w dziedzinie zagwarantowanego każdemu narodowi prawa używania swego języka, swojej historii i jaźni narodowej — że w tych dziedzinach nie mamy równości praw; te sprawy omówimy szczegółowo w dyskusji nad preliminarzem budżetowym i ekspose Pana Ministra przy ówczesnej debacie. Dziś ograniczę się do sfery gospodarczej, do tej sfery, która jest przedmiotem debaty Wysokiej Izby w obecnej chwili.</u>
	303	+ <u xml:id="u-38.3" who="#PSommerstein">Wysoka Izbo, brak mi rzeczywiście słów do odmalowania tego dna rozpaczy, w którem znajduje się położenie gospodarcze ponad 3-milionowej ludności żydowskiej w Państwie Polskiem. Chcę powiedzieć, że od lat 15-tu żydowska reprezentacja parlamentarna wskazywała na wszystkie pociągnięcia, które spowodowały ten stan rzeczy, spowodowały obecny stan gospodarstwa społecznego i katastrofę i zupełną ruinę specjalnie ludności żydowskiej. Wskazywaliśmy na tę wadliwą i jednostronną politykę gospodarczą, często zygzakowatą, często się załamującą, pełną eksperymentów gospodarczych; wskazywaliśmy na jednostronność systemu podatkowego, który szedł w jednym kierunku, wskutek czego nie wyzyskał sił całego społeczeństwa w okresie koniunktury, w okresie powodzenia, a tem samem nie spowodował akumulacji tych zasobów, które byłyby podstawą w obecnej ciężkiej sytuacji.</u>
	304	+ <u xml:id="u-38.4" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Byrka.)</u>
	305	+ <u xml:id="u-38.5" who="#PSommerstein">Wskazywaliśmy na przerost biurokracji, na przerost etatyzmu, na interwencjonizm gospodarczy Państwa i na te momenty, które jakby zieloną wstążeczką łączyły te wadliwe i szkodliwe momenty, ażeby uderzyć całą siłą w organizm gospodarczy, a przedewszystkiem podciąć i podważyć życie 3 1/2 milionowej ludności żydowskiej w Państwie. Wskazywaliśmy na szkodliwe skutki antysemityzmu gospodarczego. Ten antysemityzm był motorem wielu ustaw, a często decydował o sposobie wykonania tych ustaw, walił obuchem w życie gospodarcze ludności żydowskiej, czy też był motorem jakiejś reformy, która miażdżyła przedewszystkiem życie ludności żydowskiej. Zarzucano nam, że pojmujemy jednostronnie uwarstwowienie społeczne, a gdy dążyliśmy do prze warstwo wie ni a, wtedy spotkaliśmy się z niechęcią i przeciwstawieniem. Przeciw handlowi i przeciw miastom specjalnie szła fala niechęci, bo mówiono, że miasta to ludność żydowska. Mówiono w sposób demagogiczny o pośrednictwie, które jakoby podraża fatalnie życie gospodarcze, ale zapomniano, że pośrednictwo nie jest identyczne z handlem, że pośrednictwo tylko wtedy podraża, jeżeli inne czynniki wchodzą w grę w formie wielokrotnego podatku przemysłowego, w formie wysokiego czynszu za lokale, w formie przedewszystkiem wysokiego systemu podatkowego. I zapomniano, że nie wolno mówić o pośrednictwie, które podraża produkcję i obrót, a równocześnie wysuwać nowe sztuczne ogniwa w formie pośrednictwa różnych syndykatów, central i organizacyj gospodarczych, żeby pod ich gładkim szyldem żeglować po pewnej drodze ku własnemu zyskowi, który wyzyskuje antysemityzm gospodarczy i rujnuje warsztaty żydowskie, ażeby dla siebie zgarnąć jak największe zyski pod hasłem wielkiego patriotyzmu, pod hasłem eksterminacji ludności żydowskiej i spełnienia w ten sposób pewnego dzieła wobec Państwa i społeczeństwa nieżydowskiego.</u>
	306	+ <u xml:id="u-38.6" who="#PSommerstein">Prawa pracy, które dziś ma być zasadnicizem źródłem potęgi i bogactwa Państwa i oprzeć je na silnych podstawach, odmawia się trzymilionowej ludności żydowskiej. Wtłacza się nas w sferę kilku zawodów i odmawia się swobodnej gry i swobody współdziałania gospodarczego w szeregu dziedzin. Jeżeli słusznie Pan Premier zapowiedział przedewszystkiem prawo pracy dla młodej generacji, to my oświadczamy, że prawa pracy nie ma u nas nie tylko młoda generacja ale i ta starsza, która się nie sterała pracą, bo tej pracy jej nie dano, a która chce pracować nie tylko dla dobra swojego, ale i dla dobra całego społeczeństwa i dla dobra Państwa. Młodzież nasza nie ma żadnego wyjścia, żadnego promyka nadziei, wszędzie dla niej jest dostęp zamknięty i do urzędów publicznych, do urzędów państwowych, do urzędów samorządowych i do przedsiębiorstw państwowych, wszystkie wrota są zamknięte i (dlatego rozpacz i rezygnacja stają się jedynym, a w każdym razie bardzo złym i niebezpiecznym doradcą, nie tylko dla samej ludności żydowskiej, ale i dla 3-milionowego członu organizmu państwowego.</u>
	307	+ <u xml:id="u-38.7" who="#PSommerstein">Tyle, jeżeli chodzi o pobieżne naszkicowanie położenia trzymilionowej ludności dla wiadomości Rządu, który chce przystąpić do odbudowy życia gospodarczego, dla wiadomości Wysokiej Izby, w której wszyscy Panowie ożywieni są z pewnością nie jakimiś uczuciami nienawiści narodowej, lub religijnej, bo słyszałem tu z ust czcigodnego księdza kanonika Lubelskiego słowa o swobodzie religijnej i o równem traktowaniu wszystkich obywateli w Państwie.</u>
	308	+ <u xml:id="u-38.8" who="#PSommerstein">Przechodzę do właściwego tematu, do sprawy pełnomocnictw, jakich dziś domaga się Rząd od Sejmu. Nie będę stawiał kwestii ściśle prestiżowej i formalnej, czy moment jest szczęśliwy, ażeby zacząć pracę nowych Izb od udzielenia pełnomocnictw. Te rzeczy dziś nie są pierwszorzędnej wagi i nie są zupełnie współmierne z tą, którą się ma w tej chwili w Polsce przeprowadzić: Rząd domaga się pełnomocnictw dla zrównoważenia budżetu. Oczywiście znajdują się w przemówieniu zarówno p. Premiera jak i p. Wicepremiera pewne komplementy grzecznościowe, powiedziałbym, uwagi pod adresem dotychczasowego sposobu prowadzenia Państwa pod względem gospodarczym i społecznym. Ale w rezultacie mamy bilans zupełnie jasny i zdecydowany, podsumowany przez wybitnego znawcę życia gospodarczego i przez umysł wnikliwy, krytyczny, przez p. Ministra Kwiatkowskiego, który w swoim osądzie dotychczasowej sytuacji postawił rzecz tak i na tym stopniu, na którym ona się znajduje. Jasno, bez dwuznaczności, bez niedomówień i komplementów została przedstawiona sytuacja gospodarcza, a specjalnie życia skarbowo-budżetowego. Z tej sytuacji trzeba wyciągnąć (przesłanki i diagnoza musi być trafnie postawiona i tylko ona potrafi doprowadzić do zastosowania tych środków, które otworzą wrota nowej, lepszej przyszłości.</u>
	309	+ <u xml:id="u-38.9" who="#PSommerstein">A więc zerwać trzeba — i to czyni Rząd — z tem wszystkiem, co spowodowało katastrofę. A więc ożywić życie gospodarcze można tylko przez ożywienie inicjatywy prywatnej, przez umożliwienie 33 milionom obywateli w Państwie wzięcia udziału w codziennej pracy gospodarozej, zgodnie z ekonomicznym prawidłem podaży i popytu w wolnym układzie sił. A więc konieczna jest inicjatywa prywatna, a szkodliwem to, co było dotychczas — przerost etatyzmu. Powiedział p. Minister Kwiatkowski, że Państwo usiłowało dotychczas wedrzeć się do każdej sfery życia gospodarczego, a nawet domowego poszczególnych obywateli, mając nieufność do poczynań tego obywatela, do jego zdolności i chciało zrobić to, co miał zrobić obywatel, ale to robiło niedobrze. Wobec tego należy zasiekami drutu kolczastego odgraniczyć Państwo od sfery indywidualnego gospodarstwa, a tylko ograniczyć działalność gospodarczą Państwa do wielu (zasadniczych celów, które nie dadzą się osiągnąć drogą pracy jednostki, np. gdy chodzi o Gdynię, o Mościce, czy o obronę Państwa, czy o przemysł wojenny. Tę rzecz podpisać bez żadnych zastrzeżeń musi każdy, kto nie jest doktrynerem i dogmatykiem, każdy, kto nie jest za przerostem etatyzmu, bo przerost etatyzmu musi prowadzić do pomnożenia kadr biurokracji i wszechwładztwa biurokracji w całem Państwie, we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego i społecznego. To jest zasadnicza przesłanka, z której wynikają konsekwencje dalsze, mianowicie: potanienie produkcji, badanie kosztów produkcji i wzmożenie konsumcji. Te rzeczy zahaczają o siebie jak przyczyna i skutek. Z tem łączy się kwestia umożliwienia szaremu obywatelowi spokojnej pracy, odciążenia go od tej ciągłej opieki, od tego ciągłego wymyślania nowych okólników i rozporządzeń, statystyk, przepisów formalistycznych, od formułek racjonalizacji, mechanizacji, standaryzacji, od tych wielkich pałaców, które są budowane nie tylko fizycznie na placach, ale tych pałaców w przenośni, które się chce wznosić w organizacji życia gospodarczego, tam gdzie chwieją się fundamenty, tam gdzie łamią się małe gospodarstwa poszczególnych obywateli.</u>
	310	+ <u xml:id="u-38.10" who="#PSommerstein">Zasady te są słuszne, ale mam wrażenie, że nie wszystko zostało należycie i wyraźnie uwydatnione.</u>
	311	+ <u xml:id="u-38.11" who="#PSommerstein">Słuszną jest zasada, że rolnictwo jest podstawowem zajęciem i podstawą gospodarczą w Państwie, w którem 2/3, a może i więcej — ponad 70% — obywateli jest zatrudnionych w tej właśnie gałęzi produkcji. Możemy rozumieć hasło — „twarzą do wsi”, ale uważamy, że nie można być jednostronnym i jeśli z jednej strony słusznem jest twierdzenie, że wieś, rolnictwo jest głównym odbiorcą produkcji przemysłu i podstawą wymiany dóbr w formie handlu, to z drugiej strony wieś z pewnością jest świadoma tego pewnika gospodarczego, że i jedynym odbiorcą jej produktów rolniczych jest miasto, że rentowność jej warsztatu pracy jest ściśle związana z zasięgiem produkcji miejskiej, produkcji w przemyśle i handlu. Jeśli miasto nie będzie rynkiem zbytu dla wsi, sytuacja wsi będzie jeszcze więcej katastrofalna. Musi być tedy przy uwzględnieniu wielkiego znaczenia rolnictwa przeciągnięta pewna linia, która uwzględni równowagę między poszczególnemi gałęziami produkcji. Ta równowaga nie może być zwichnięta. A takie właśnie zwichnięcie tej równowagi obserwujemy np. w problemie oddłużenia rolniczego. Nikt nie kwestionuje, że należy przeprowadzić oddłużenie rolnika. Ale ono może nastąpić wyłącznie kosztem innych gałęzi produkcji i dlatego troską Rządu powinno być znalezienie innej zasady, znalezienie pełnej pomocy kredytowej dla tych wierzycieli w przemyśle i handlu, którzy zostali dotknięci właśnie oddłużeniem rolniczem. A jeśli mówi się jeszcze o pewnem oddłużeniu także urzędników państwowych, to zgóry zaznaczam, że jeśliby się miało pójść tą samą drogą jak przy oddłużeniu rolniczem, to nie stanie właściwie kredytobiorców i wtedy nastąpi ta katastrofa, że ktoś produkuje i ma coś ma sprzedaż, ale nie będzie się mógł tego pozbyć, bo nie będzie pewien czy dostanie równowartość tego, ewentualnie czy dostanie gotówkę, co w konsekwencji prowadzi do zwężenia procesu gospodarczego. A przecież dążymy do jego powiększenia.</u>
	312	+ <u xml:id="u-38.12" who="#PSommerstein">Już dziesiątki lat czeka się na poprawę systemu podatkowego, na komasację dodatków, dodateczków i opłat w różnej formie, specjalnie zaś na uchylenie, względnie odpowiednie postawienie podatku przemysłowego, dalej na uchylenie mechanicznej formy wymiaru świadectw przemysłowych w stosunku do drobnych warsztatów pracy, które dziś zmuszone są znosić ciężary wymierzone na podstawie dawnych tłustych lat, podczas gdy dziś jest ciężka, prawie beznadziejna sytuacja gospodarcza. Te rzeczy muszą być przepracowane, jeśli program ma być nie tylko na dziś, ale także na jutro, jeśli ma nastąpić aktywizacja życia gospodarczego, a nie tylko sposób pokrycia deficytu budżetowego na jeden rok, jeśli niema nastąpić pogłębienie tej dziury, jaką chcemy załatać obecnemi pełnomocnictwami.</u>
	313	+ <u xml:id="u-38.13" who="#PSommerstein">P. Premier i p. Wicepremier w swoich ekspose podali dwa sposoby osiągnięcia równowagi budżetowej. Po pierwsze — wprowadzenie nadzwyczajnego podatku od wynagrodzeń z funduszów publicznych. To znaczy właściwie obcięcie pensyj urzędniczych. Wysoka Izbo! Musi się nasunąć wątpliwość, że to trochę koliduje z równoczesną tendencją powiększania konsumcji. Z jednej strony nasuwa się pewne przypuszczenie, że to jest droga najbliższa i najłatwiej wiedzie do celu i że raczej należałoby pójść drogą redukcyj tylu zbędnych urzędów, które powstały na tle przerostu etatyzmu i biurokratyzmu. To jednak nie może nastąpić odrazu, musi być prowadzone w powolnem tempie. A może w tej katastrofalnej sytuacji całego gospodarstwa jest rzeczą bardziej wskazaną obniżyć pobory o pewne małe stawki, aniżeli tyle tysięcy, a może dziesiątki tysięcy, a może nawet setki tysięcy zbędnych urzędników, czy podurzędników, czy służby w najrozmaitszych przedsiębiorstwach państwowych wyrzucać poza nawias życia przez przeprowadzenie natychmiastowej gwałtownej redukcji.</u>
	314	+ <u xml:id="u-38.14" who="#PSommerstein">Uwzględniając te wszystkie momenty, które były tu podniesione specjalnie przez reprezentantów świata pracy i świata urzędników państwowych, nie mogę im odmówić racji, ale jest kwestia, że cięcie, naruszające prawa i znośną egzystencję, chce w tej chwili zastosować obecny Rząd, jako zło konieczne, w imię interesu wyższego.</u>
	315	+ <u xml:id="u-38.15" who="#PSommerstein">Drugiem źródłem pokrycia ma być podwyższenie podatku dochodowego. To podwyższenie idzie w kilku kierunkach, przedewszystkiem zmniejszenia minimum egzystencji przy dochodach fundowanych i niefundowanych. Przy dochodach fundowanych chcę przedewszystkiem zwrócić uwagę, że dziś tak się zmieniło pojęcie co to jest dochód fundowany i niefundowany, że właściwie przeciętnie rozumie się, iż dochód fundowany to jest dochód tego człowieka, który ma stałą pensję, a dochód niefundowany to jest dochód wolnych zawodów, które nie wiedzą, jaki on jest obecnie i jaki będzie w najbliższej przyszłości. Myśmy zawsze mówili, że minimum egzystencji musi być jednolicie unormowane i przy podatku od dochodów fundowanych i niefundowanych. Nie rozumieliśmy i nie rozumiemy dlaczego niższe minimum egzystencji przydziela się majstrowi rzemieślniczemu, a wyższe pracownikowi najemnemu tej samej dziedziny i dlatego z jednej strony możemy uważać za słuszne to pociągnięcie, które zniża niejako te minima egzystencji dochodów fundowanych i niefundowanych z 2.500 na 1.500 zł. Równocześnie następuje zniżenie minimum egzystencji dla dochodów fundowanych z 1500 do 1200. Mamy poważne zastrzeżenia, czy to zniżenie minimum egzystencji do 1200 zł jest wskazane i czy da gospodarczo dobre rezultaty. Jeśli tu mówcy starali się dowodzić, że dotychczasowe pobory urzędnicze czy innych funkcjonariuszów nie wystarczały na opędzenie najniezbędniejszych potrzeb, jeśli mówcy zwracali się przeciw najmniejszemu obcięciu tych poborów, to pytam Wysokiej Izby, czy nie nasuwa się ten sam, z logiczną koniecznością wniosek, czy i obniżenie minimum egzystencji do 1200 zł u tych szerokich warstw, które mają dochody fundowane, jest gospodarczo wskazane, czy nie nasuwają się jakieś daleko idące wątpliwości. Wogóle kwestia podwyższenia podatku dochodowego musi się spotkać z bardzo poważnemi zastrzeżeniami i to zdaje się ze wszystkich stron Izby i w społeczeństwie. Nie tak dawno, bo na wiosnę tego roku, przy sposobności załatwiania ostatniego budżetu p. generalny referent budżetu w swojem sprawozdaniu ustnem i pisemnem wyraźnie podkreślał i zastrzegał, że podwyżka dotychczasowych podatków, względnie nałożenie nowych podatków to jest dziedzina, w której musi się postępować z jaknajwiększą ostrożnością, bo może to łatwo doprowadzić nie do zwiększenia wpływów, ale do zwiększenia zaległości i że takie podwyższenie może niedość ostrożne doprowadzi do krzywdy szerokich warstw obywateli i do ich ruiny gospodarczej i nie pomoże Skarbowi Państwa.</u>
	316	+ <u xml:id="u-38.16" who="#PSommerstein">Również ówczesny referent budżetu Ministerstwa Skarbu pan poseł Hołyński na tem samem stanął stanowisku, że reforma specjalnie podatku dochodowego musi być przeprowadzona w bardzo powolnem tempie. Na tem samem posiedzeniu przeprowadzono i uchwalono obniżkę preliminowanych wpływów z podatku dochodowego o 8 milionów złotych i ówczesny minister Skarbu p. Zawadzki, mówiąc o swoich planach nowych źródeł pokrycia i nowych źródeł dochodu, nie wspomniał zupełnie o podatku dochodowym jako o tym, do którego przedewszystkiem należałoby sięgnąć dla uzyskania większych wpływów albo podtrzymania równowagi budżetowej. Przeciwko temu sposobowi pokrycia mam jaknajdalej idące zastrzeżenia; on nie doprowadzi do dobrego rezultatu gospodarczego, może doprowadzić do chwilowego pokrycia deficytu budżetowego, ale będzie poważnym hamulcem w realizacji szerszego programu gospodarczego, o ile chodzi o wzmocnienie produkcji, o rozszerzenie rynku wewnętrznego dla wewnętrznej konsumcji.</u>
	317	+ <u xml:id="u-38.17" who="#PSommerstein">W ekspose p. Wicepremiera nie znalazłem także silnych akcentów w sprawie oszczędności, albowiem nie mówił nic o monopolach, w których panuje przerost wydatków na administrację, które prowadzone są tak wadliwie, że ich koszta sprzedaży mają się do kosztów produkcji tak jak 40 : 60. Rzecz w prywatnem przedsiębiorstwie nie do pomyślenia. Nie wspomniał p. Wicepremier o konieczności likwidacji szeregu przedsiębiorstw państwowych, które są deficytowe; nie wspomniał o dziedzinie państwowego przedsiębiorstwa drzewnego, z którego sumy wpływające do Skarbu są niewspółmiernie niskie w porównaniu z zyskami takichże przedsiębiorstw prywatnych i które jednocześnie, dając tak małe sumy Skarbowi, wpływa niekorzystnie na przemysł drzewny nie państwowy, nie etatystyczny. To są rzeczy, które wymagają wyjaśnienia i uzupełnienia.</u>
	318	+ <u xml:id="u-38.18" who="#PSommerstein">Jeżeli p. Wicepremier wspomniał o samorządzie gospodarczym, jako tym współczynniku, który ma odegrać wybitną rolę w ożywieniu życia gospodarczego, to ten samorząd gospodarczy dziś właściwie nie istnieje jako czynnik zaufania społeczeństwa, jako czynnik, który stoi obok czynnika władzy państwowej, obok władzy wykonawczej, bo ostatnie wybory do samorządu gospodarczego odbywały się w gabinetach naczelników danego województwa, a często w gabinecie naczelnika wydziału bezpieczeństwa i wskutek tego kandydatury członków, którzy mieli wejść do izb handlowo-przemysłowej, gospodarczej czy rzemieślniczej były rozpatrywane nie z punktu widzenia ich kwalifikacyj gospodarczych. ale kwalifikacyj innych.</u>
	319	+ <u xml:id="u-38.19" who="#PSommerstein">Jeżeli chodzi o spółdzielczość, to uznaję w całej pełni doniosłe jej znaczenie, ale tylko spółdzielczości zdrowej, która wynika z potrzeb społeczeństwa i zdrowych sił społeczeństwa. Ona wymaga kumulacji. Spółdzielczość poddana jest w zależność Ministerstwu Skarbu i ta rzecz powinna być zmieniona.</u>
	320	+ <u xml:id="u-38.20" who="#PSommerstein">Wysoki Sejmie! Mamy dygnitarzy, którzy opuszczają swoje stanowiska i obejmują stanowiska w ciężkim przemyśle i na placówkach życia gospodarczego. Te rzeczy są szkodliwe i muszą być usunięte podobnie jak w roku 1919 republika austriacka wydała ustawę, że minister opuszczający stanowisko nie może przenieść się do przedsiębiorstwa prywatnego. Ta rzecz powinna być podobnie załatwiona.</u>
	321	+ <u xml:id="u-38.21" who="#PSommerstein">Nie słyszeliśmy od p. Wicepremiera o zawodach wolnych, o adwokatach i inżynierach, którzy biorą udział w życiu codziennem i wnoszą doń pierwiastek kultury i są tak samo potrzebni Państwu jak handel i przemysł.</u>
	322	+ <u xml:id="u-38.22" who="#PSommerstein">Wysoka Izbo! Rząd przychodzi z obszernym programem, programem gospodarczym na dziś i na jutro. Ludność żydowska znajduje się w położeniu, które tu naszkicowałem i które prowadziłaby do jednego wniosku.</u>
	323	+ </div>
	324	+ <div xml:id="div-39">
	325	+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekByrka">Panie Pośle! Czas Pańskiego przemówienia już minął, proszę zakończyć swe przemówienie.</u>
	326	+ </div>
	327	+ <div xml:id="div-40">
	328	+ <u xml:id="u-40.0" who="#PSommerstein">To położenie uprawnia do powątpiewania o chęci równego traktowania obywateli bez względu na wyznanie i narodowość. Takie oświadczenia słyszeliśmy w 1926 r. Dzisiaj też słysizeliśmy słowa i oświadczenia. Jednak my w obecnej chwili ciężkiej dla całego gospodarstwa i całego Państwa, a tak ciężkiej i beznadziejnej dla ludności żydowskiej nie chcemy poddawać w wątpliwość dobrej wiary tego Rządu, który obecnie przyszedł i który chce się odciąć od całej tej przeszłości, od tych wszystkich pociągnięć, które uderzały w całe gospodarstwo społeczne, a przedewszystkiem w ludność żydowską. My nie chcemy w tej chwili kwestionować dobrej woli Rządu, który chce przeprowadzić naprawę życia gospodarczego przy skupieniu wszystkich czynników w Państwie i społeczeństwie.</u>
	329	+ </div>
	330	+ <div xml:id="div-41">
	331	+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekByrka">Głos ma p. Nowak.</u>
	332	+ </div>
	333	+ <div xml:id="div-42">
	334	+ <u xml:id="u-42.0" who="#PNowak">Jakiekolwiek byłyby różnice w ocenie sytuacji, w jakiej w tej chwili znajduje się Państwo Polskie, bezsporne są dwie rzeczy, a to deficyt budżetowy i zahamowanie życia gospodarczego z wszystkiemi z tej sytuacji wynikającemi i wypływającemi skutkami. Zgodni jesteśmy wszyscy, że te dwa odcinki naszego życia gospodarczego uporządkować należy szybko, zdecydowanie i ostatecznie. W tej materii występuje odrazu zapytanie jak to uczynić i w tej chwili przychodzi do nas Rząd i przedkłada dość szczegółowy program rozwiązania jednej i drugiej sprawy. Przychodzi Rząd i mówi nam szczerze i otwarcie: sytuacja jest taka, że wymaga ofiar i to ofiar znacznych, bolesnych może, ale koniecznych, bez których usanowanie budżetu Państwa i życia gospodarczego nie da się przeprowadzić.</u>
	335	+ <u xml:id="u-42.1" who="#PNowak">Wiemy, że w kraju jest bieda, wiemy, ale mimo to wierzymy, że społeczeństwo zdaje sobie dokładnie sprawę z sytuacji, w jakiej się znajdujemy i że zdobędzie się na tę ofiarę, jeżeli będzie wiedziało, że ofiara ta nie będzie zmarnowana i że do ofiary tej pociągnięci zostaną wszyscy obywatele i że ofiara ta nie obciąży zbytnio jednych, a pominie drugich. Z tego punktu widzenia za słuszną i sprawiedliwą uważam skalę progresywną, mającą być zastosowaną przy podatku nadzwyczajnym od wynagrodzeń, przyczem szczególnej trosce i skrupulatności pragnąłbym mieć poddaną granicę minimum egzystencji, by tych najbiedniejszych z biednych, często liczną rodziną obarczonych, nie obciążyć zbyt dotkliwie.</u>
	336	+ <u xml:id="u-42.2" who="#PNowak">Nie mniej słuszną wydaj e mi się zasada redukcji pewnych zbędnych i nieuzasadnionych wielokrotności posad i poborów oraz redukcje tam, gdzie w zajęciu są mąż i żona, zwłaszcza na wyższych stanowiskach i z wyższem uposażeniem.</u>
	337	+ <u xml:id="u-42.3" who="#PNowak">P. Minister Skarbu podchodzi dość ostrożnie do zagadnienia emerytur, mówi o pewnej rewizji tych emerytur. Rozumiem to tak, że p. Minister ma na myśli przerosty wymiaru emerytur. Istotnie w wielu instytucjach ubezpieczeniowych czy samorządowych uchwalano emerytury, nie stojące we właściwym stosunku do wysługi lat, a obciążające w nadmierny sposób te instytucje. Rewizję tego rodzaju emerytur uważam za słuszną.</u>
	338	+ <u xml:id="u-42.4" who="#PNowak">Z emeryturami związana jest inna, gorsza sprawa, tem gorsza, że narastająca z dnia na dzień. Nie wiem, jak gdzieindziej, ale u nas na Śląsku obserwujemy coraz częściej zjawisko, że emeryci, pobierający nie tylko wystarczające, ale wysokie nieraz pensje, czy wojskowe czy inne, przychodzą i zajmują intratne bardzo posady, czy w przemyśle, czy gdzieindziej. Tkwi w tem, zdaniem mojem, gruba niesprawiedliwość społeczna i dotkliwa krzywda dzieje się tym młodym ludziom, którzy biedowali całe lata, aby skończyć studia, a dziś są bezrobotni, bo miejsca ich zajęli panowie emeryci. Wydaje mi się, że cięcia tutaj powinny być natychmiastowe i energiczne.</u>
	339	+ <u xml:id="u-42.5" who="#PNowak">Chciałbym podkreślić z uznaniem inicjatywę, zmierzającą do oddłużenia urzędników. Spieszna inicjatywa na tym odcinku powitana zostanie przez urzędnika z uznaniem.</u>
	340	+ <u xml:id="u-42.6" who="#PNowak">W zakresie ubezpieczeń społecznych obciążenia istotnie są za wysokie w stosunku do świadczeń, jakie instytucje te udzielają swym członkom. Jeśli Panowie ten bardzo ważny fakt wezmą pod uwagę, że te niskie sumy, jakie wypłacają u nas kasy pensyjne i emerytalne Spółki Brackiej pensjonistom i inwalidom, że te niskie sumy wystarczyć muszą na utrzymanie nie tylko ubezpieczonego samego, ale i rodziny, dochodzącej dziś w trzecie pokolenie, to zdaje mi się, że sanacja tych instytucyj w tem znaczeniu, aby mogły wywiązać się ze swych zobowiązań wobec członków, jest rzeczą konieczną. Jako zdecydowany zwolennik ubezpieczeń społecznych, uważam reformę zasadniczą w tej dziedzinie za nakaz chwili, przeto z zadowoleniem witam zapowiedź przyspieszenia prac w tym kierunku, chciałbym jedynie wyrazić prośbę, by do prac przygotowawczych wciągnięto wszystkie zainteresowane czynniki, nie wyłączając lekarzy.</u>
	341	+ <u xml:id="u-42.7" who="#PNowak">Nie będzie to przesada z mojej strony, gdy powiem, że zapowiedź Rządu o aktywizacji na odcinku gospodarczym najżywszem echem odbiła się na Śląsku. Jest to zrozumiałe, skoro uprzytomnimy sobie, że następstwa dotychczasowego stanu rzeczy najdotkliwiej dały się we znaki tej dzielnicy, stwarzając w bardzo krótkim czasie więcej niż 100.000ną armię bezrobotnych, ciążącą na życiu.</u>
	342	+ <u xml:id="u-42.8" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
	343	+ <u xml:id="u-42.9" who="#PNowak">Nie trzeba specjalnych komisyj, nie trzeba ankiet, nie trzeba tabel statystycznych, wystarczy zajść do pierwszego lepszego mieszkania, gdzie w jednej ubikacji cisną się trzy rodziny; wystarczy zajść na biedaszyby, wystarczy zajść na hałdy, wystarczy stanąć w ogonku z tymi, którzy na deszczu i na chłodzie czekają na łyżkę zupy z kuchni publicznej; powiadam, wystarczy to, by zrozumieć, jakie doniosłe znaczenie posiada dla Śląska aktywizacja życia gospodarczego. Śląski robotnik i śląski górnik wie, że wzrost konsumcji w Polsce, to wzrost produkcji na Śląsku, a wzrost produkcji na Śląsku, to wzrost zapotrzebowania na jego pracę. I robotnicy śląscy nie chcą jałmużny, chcą tylko jednego: pracy, pracy i jeszcze raz pracy. Nic więc dziwnego, że żywem i głośnem echem odbiły się wśród nich wszystkie zapowiedzi p. Premiera i p. Ministra Skarbu, zmierzające do wzmożenia polskiej konsumcji, czy to będzie obniżka taryf kolejowych, czy obniżka cen kartelowych lub monopolowych. Ten robotnik śląski wie, że podstawowa zasada: mniejszy dochód, a większy obrót, stosowana wszechstronnie, to najpewniejsza droga do ożywienia naszego życia gospodarczego, bo wtedy wzrośnie i rentowność.</u>
	344	+ <u xml:id="u-42.10" who="#PNowak">Biorąc od szeregu lat udział w życiu społecznem i samorządowem, witam szczególnie zapowiedź, dotyczącą wzmocnienia samorządu gospodarczego. Stworzenie izb pracy, opartych na zdrowych zasadach, może się okazać czynnikiem o pierwszorzędnem znaczeniu dla naszego życia gospodarczego. Izby pracy staną się niewątpliwie bardzo trwałem ogniwem, wiążącem świat pracy z ideją Państwa, któremu to problemowi p. Premier słusznie tak wielkie przypisuje znaczenie.</u>
	345	+ <u xml:id="u-42.11" who="#PNowak">Nie umiem i nie mogę przedstawić własnego planu równowagi budżetowej i uzdrowienia położenia gospodarczego Państwa. W toku obrad nikt nie wystąpił z jakąkolwiek w tym kierunku własną inicjatywą, pozostaje nam więc tylko projekt rządowy.</u>
	346	+ <u xml:id="u-42.12" who="#PNowak">Jeżeli weźmiemy pod uwagę oświadczenie p. Premiera i p. Ministra Skarbu, że Rząd w zasadzie jest przeciwnikiem nadzwyczajnych pełnomocnictw, a zwraca się po nie do Sejmu, ograniczając je do czasu i rzeczowo, dlatego, że wymaga tego sytuacja kraju, to argumenty te i dyskusja w komisji przekonały mnie, że rzeczywiście chwila obecna tych pełnomocnictw się domaga.</u>
	347	+ <u xml:id="u-42.13" who="#PNowak">Jestem przeciwnikiem tego, by nadawanie pełnomocnictw stało się zwyczajem, tem niemniej, uważając, iż w tym momencie sytuacja kraju tego wymaga i uznając w całej rozciągłości motywy, które Rząd skłoniły do wniesienia tej ustawy, wypowiadam się za udzieleniem pełnomocnictw w myśl wywodów referenta komisji Wicemarszałka Miedzińskiego.</u>
	348	+ </div>
	349	+ <div xml:id="div-43">
	350	+ <u xml:id="u-43.0" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę do godziny 16. Proszę Panów Posłów o punktualne przybycie.</u>
	351	+ <u xml:id="u-43.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 50 do godz. 16.)</u>
	352	+ </div>
	353	+ <div xml:id="div-44">
	354	+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekPodoski">Wznawiam posiedzenie. Głos ma p. Wierzbicki.</u>
	355	+ </div>
	356	+ <div xml:id="div-45">
	357	+ <u xml:id="u-45.0" who="#PWierzbicki">Wysoka Izbo! Gdybyśmy widzieli plan tej pięknej sali sejmowej, podobałby się nam wszystkim, tak, jak w tej chwili jesteśmy pod jej urokiem. Ale gdyby można było przed zbudowaniem tej sali stworzyć ją w wyobraźni i stwierdzić, czy ona będzie miała rezonans, to oczywiście wybudowalibyśmy ją inaczej, ponieważ dziś ma wszystko, tylko nie ma rezonansu. A duszą parlamentu jest nic innego, tylko rezonans. I zadaniem parlamentu jest być rezonansem dla programu Rządu. I dlatego parlament jest czemś niezmiernie istotnem, bo inaczej może powstać piękny gmach według projektu logicznie pomyślanego, ale potem okaże się, że w życiu nie będzie miał rezonansu. I dlatego zadania parlamentu i dzisiejszej debaty i dotychczasowych prac komisji są niezmiernie ważne, bo musimy przez pracę naszą skoncentrowaną, solidarną, wywołać w naszem społeczeństwie szeroki rezonans dla wielkiego programu rządowego, który tu słyszeliśmy.</u>
	358	+ <u xml:id="u-45.1" who="#PWierzbicki">Zadanie jest doprawdy niezmiernie trudne. Polska cała jest zmęczona obecnym stanem i wprost natęża słuch, szukając skąd przyjdzie nowy zew, — w jaki sposób te wielkie, wspaniałe siły, o których mówił p. Premier, i o których mówił p. Wicepremier, będą wywołane z całego narodu naszego, z naszego Państwa, i zakwitnie piękne życie, a przedewszystkiem zakwitnie pełne życie gospodarcze.</u>
	359	+ <u xml:id="u-45.2" who="#PWierzbicki">I dlatego pierwsze wynurzenia Rządu, pierwsze sformułowania i rzucenie tych wielkich haseł wywołały w całej Polsce wielki rezonans. I oto przyszło sprecyzowanie programu i cóż się okazało: żeby dojść do tej pomyślności i tego odrodzenia, znowu trzeba przejść przez niezmierne nowe ograniczenia i rezygnacje każdego z obywateli i każdej grupy społecznej.</u>
	360	+ <u xml:id="u-45.3" who="#PWierzbicki">Każda dziedzina kraju, całego kraju, która jest reprezentowana w Sejmie, w parlamencie, będzie musiała znowu przejść przez okres ograniczeń, przez okres trudności. Co ma być zapłatą za to? Musi nią być przeświadczenie, mało powiedzieć przeświadczenie, musi nią być pewność, że jest to jedyna i rzeczywista droga do przezwyciężenia trudności, że tym razem to się uda. Nie można powiedzieć, żeby program nowego Rządu był czemś zupełnie odmiennem od linii polityki poprzednich naszych gabinetów. Cała polityka rządów dotychczasowych szła ku temu, ażeby stworzyć w Państwie pewne stałe punkty oparcia, a żadna polityka państwowa nie może odrazu stworzyć całego fundamentu życia gospodarczego i państwowego. Ale jej walory tkwią w tem, czy trwają i wzmacniają się te główne osie życia naszego — mówimy w tej chwili o zagadnieniu gospodarczem. Przecież to jest zasługa wielkiego wysiłku przez szereg lat, że w całem społeczeństwie zapanowało przekonanie i przeświadczenie, iż może nas zbawić tylko klasyczna teoria stałości waluty. Lecz chociaż realizacja tej zasady buduje pomyślną przyszłość, to jednak w teraźniejszości stwarza wiele chwil trudnych. I dlatego państwa, które utrzymały złotą walutę, mogą być policzone na palcach jednej ręki. Właśnie Polska należy do tych niewielu państw, które utrzymały się na tej trudniejszej drodze, na jaką sobie nie pozwoliło nawet społeczeństwo anglosaskie, to najpotężniejsze i najbogatsze. Pomimo nadzwyczajnych pokus, pomimo, że część opinii społecznej nieraz żądała inflacyjnego nakręcania koniunktury, powołując się na gospodarkę innych społeczeństw, jednakże od tej linii żaden gabinet polski nie odstąpił i obecny Rząd również postawił stałość waluty, jako podstawę i zasadę całego swego programu.</u>
	361	+ <u xml:id="u-45.4" who="#PWierzbicki">Druga zasada i podstawa, to właśnie równowaga budżetowa, która we wszystkich prawie państwach w obecnych ciężkich czasach nie jest realizowana bezpośrednio, lecz osiąga się w drodze pożyczek, zaciąganych na wolnym rynku. W starych i bogatych społeczeństwach z dużą kulturą materialną może państwo czerpać z tego rynku wewnętrznego i może z niego czerpać równocześnie życie gospodarcze. Zmieści się i jedno i drugie. Lecz myśmy doszli do tego momentu, iż jedno i drugie nie zmieści się na naszym rynku pieniężnym i dlatego trzeba było wybrać, trzeba było zrobić dalszy krok w metodach równoważenia budżetu i powiedzieć, że równowaga budżetu musi być zamknięta w samym budżecie; nie w całości gospodarstwa narodowego, tylko w samym budżecie. Otóż to jest nowe, wielkie posunięcie, oparte na dawno przemyślanych i dawno utrwalonych w życiu naszem zdobyczach. To jest nowy krok. Do tego nowego kroku dopomogło konkretne i realne przemyślenie sprawy do końca. Można powiedzieć, że to jest naturalny rozwój wypadków, że to jest dojrzały owoc, który musi spaść z drzewa. I właśnie spada w postaci obecnego programu gospodarczego i dlatego jest to program dojrzały, naturalny i konsekwentny.</u>
	362	+ <u xml:id="u-45.5" who="#PWierzbicki">Nie tylko w Polsce, ale na całym świecie rozbudowa aparatu państwowego po wojnie przekroczyła wszelkie fantazje, najdalej idące, społeczeństw i ekonomistów przedwojennych. Nikomu wtedy do głowy nie przychodziło, że aparat państwowy może być tak potężnie rozbudowany, jak został rozbudowany w wyniku wojny. Dlatego też to nie jest sytuacja specyficznie polska. To był duch czasu całego świata, a my, co zresztą p. referent komisji już dzisiaj w swoim referacie mówił, myśmy przecież mieli do odrobienia kolosalne zaniedbania d braki. Musieliśmy zbudować i rozbudować ten aparat i świat urzędniczy, i przecież grały tu rolę nie tylko naturalne i podświadome instynkty budowania nowych placówek, stwarzania nowego pola pracy dla tych wszystkich, którzy walczyli i pracowali dla Państwa. Nie tylko te były powody. Były obiektywne powody natury generalnej, były pobudki generalnego patriotycznego myślenia, że to wszystko musi być zbudowane i opanowane w imię interesu państwowego, zdrowia państwowego i siły obronnej Państwa.</u>
	363	+ <u xml:id="u-45.6" who="#PWierzbicki">Lecz siła obronna Państwa to nie tylko armia silna, zdrowa i ożywiona duchem patriotycznym. Obrona Państwa — to przedewszystkiem są zdrowe podstawy gospodarczego rozwoju, a na tych zdrowych podstawach rozwoju gospodarczego najmocniej mogą być oparte zdrowe podstawy duchowego rozwoju.</u>
	364	+ <u xml:id="u-45.7" who="#PWierzbicki">Otóż dziś następuje chwila przełomowa, chwila zupełnie niezwykła, chwila podstawowa i zasadnicza, że przełamuje się ten pęd do rozrostu ingerencji państwa i aparatu biurokracji — tej armii urzędniczej, którą Rząd ma w swoim ręku dla wykonywania swoich zadań.</u>
	365	+ <u xml:id="u-45.8" who="#PWierzbicki">Dlaczego? Bo doszliśmy do granicy naszych możliwości. Jeśli widzimy, że rynek pieniężny nie wystarcza dla państwa i dla życia gospodarczego, na którem państwo pomyślność swoją tworzy, i jeżeli państwo z tych powodów oddaje rynek pieniężny życiu gospodarczemu, to tu dochodzi się logicznie do tezy zmniejszenia aparatu administracyjnego. Lecz armii urzędniczej nie można zmniejszyć sztucznie, trzeba w tym celu organicznie przebudować aparat, trzeba zmienić cały szereg ustaw — ustaw gospodarczych i politycznych. To jest robota, z którą przy całej intensywności pracy i w ciągu roku uporać się niepodobna, i nikt mi przykładu w całym świecie nie znajdzie, aby zagadnienie przebudowy budżetu mogło być załatwione w ciągu paru miesięcy. To jest kolosalnie trudne zadanie, i dopiero przyszły budżet może być obliczem i wyrazem norm tego naszego nowego światopoglądu — konieczności dostosowania naszego aparatu państwowego do możliwości ekonomicznych Polski.</u>
	366	+ <u xml:id="u-45.9" who="#PWierzbicki">Dopiero rozkwit gospodarki, ożywienie warsztatów pracy we wszystkich dziedzinach życia naszego, dopiero wzrost siły ekonomicznej społeczeństwa będzie równolegle wzrostem również i budżetu Państwa, umożliwiającym realizację tych wielkich zadań, które przed Polską stoją. I tak, jak każdy gospodarz mówi: mam mniej i mogę się tylko tem, co mam, podzielić i wzywa swoich urzędników i robotników i pyta: czy zamknąć przedsiębiorstwo, czy zmniejszyć płace, to jest udział w tem przedsiębiorstwie pracowników, tak i Państwo z tem przychodzi.</u>
	367	+ <u xml:id="u-45.10" who="#PWierzbicki">Ale Rząd robi coś więcej. Rząd nie ogranicza się do powiedzenia: „musimy się skurczyć” — bo wtedy każdy by pytał: na jak długo, czy ja wytrzymam? W programie gospodarczym Rządu to jest rzeczą najważniejszą, że we wszystkich swych poczynaniach tworzy cykle zamknięte. Jeżeli więc redukuje dochody świata pracy, to jednocześnie myśli, jak ulżyć mu w wydatkach, chce obniżyć komorne, zmniejszyć opłaty za gaz i elektryczność, stworzyć aparat konwertowania urzędniczych zobowiązań i długów. Oczywiście musi to być aparat w ten sposób skonstruowany, ażeby nie uderzył w same podstawy kredytu, ażeby urzędnicy mogli wywiązywać się ze swoich zobowiązań, ażeby nie wyszli, tak jak rolnicy, poza nawias możności otrzymywania w dalszym ciągu na kredyt tych lub innych świadczeń, czy to towarowych, czy finansowych.</u>
	368	+ <u xml:id="u-45.11" who="#PWierzbicki">Lecz obok tych kompensat program Rządu otwiera urzędnikom drogę do kompensat ważniejszych i bardziej zasadniczych. Mianowicie program Rządu przewiduje, że w miarę, jak będzie postępowała organiczna przebudowa budżetu i będą się wskutek tego zjawiały oszczędności, to te oszczędności będą szły na wyrównanie płac, począwszy od najniższych uposażeń. Ta troska, którą tu szereg posłów wypowiadał o dotkniętych zmniejszeniem uposażeń najmniej zarabiających urzędnikach, znajduje już w programie Rządu swoje zadośćuczynienie. Urzędnicy mogą mieć pewność i przekonanie, że stopniowo będą wracać do dawniejszego swego uposażenia w miarę, jak będzie postępowała ta organiczna przebudowa budżetu. To jest więcej, aniżeli rachunek matematyczny, bo to jest oddziaływanie na psychikę zbiorową całego świata urzędniczego. Dawniej tak było — tworzyło się nowe urzędy, nowe placówki. Teraz odwrotnie. Teraz trzeba je zmniejszać i kasować, lecz świat urzędniczy wie, że im szybciej, racjonalniej i rozsądniej będzie to zrobione, tem szybciej Państwo będzie miało zaoszczędzone sumy, tem prędzej urzędnicy dojdą do dawnego stanu swoich uposażeń. I to jest niezmiernie twórcze w programie Rządu, że nie ogranicza się tylko do pierwszej połowy akcji uzdrowienia budżetu — kurczenia i redukcji płac, ale jednocześnie daje wskazówki, mało tego — daje program, jak z tego kurczenia wyjść. To wyjście ze skurczenia nie będzie w tych warunkach wysiłkiem tylko rządu centralnego. Tem wyjściem jest zainteresowany cały świat urzędniczy. Od jego wysiłków, jego myśli, współpracy, od szybkiego i rzetelnego wykonania wskazań poszczególnych ministerstw zależny jest powrót od skurczonych płac do płac dawnych.</u>
	369	+ <u xml:id="u-45.12" who="#PWierzbicki">Zagadnienie kurczenia się i szukania dróg do odprężenia dotyczy jednakże nie tylko świata urzędniczego. W momentach krytycznych, kiedy gospodarstwo narodowe zamyka się tą żelazną obręczą, o której słyszeliśmy, że ma ona zamknąć budżet państwowy i budżet samorządowy, zamyka ona również cały organizm gospodarczy. Można powiedzieć, że już niema luzów i niema możności, żeby gdzieś, ktoś z tej obręczy się wyłamał i sobie specjalną sytuację stworzył, bo już nie ma na to miejsca. Wszystko musi być do siebie wzajemnie dostosowane i sharmonizowane. Im szybciej będzie dostosowane i sharmonizowane, tem prędzej przejdziemy przez ten punkt krytyczny do rozwoju naszego dobrobytu. I tak, w każdym punkcie swego programu, gdzie Rząd przewiduje, dekretyzuje ograniczenia i kurczenia, daje on jednocześnie pozytywne sposoby wyjścia i drogi ku przywróceniu naruszonej równowagi.</u>
	370	+ <u xml:id="u-45.13" who="#PWierzbicki">Wymienię przykładowo parę takich dziedzin. Więc, żeby ulżyć doli urzędniczej, projektuje się zmniejszenie lub skasowanie podatku od małych lokali. Proponuje się również obniżkę w granicach 15% komornego od małych mieszkań. Tam sięga się do ogólnego rezerwoaru budżetu Państwa, tutaj żąda się ofiar od pewnej dziedziny wytwórczości, bo budowanie nieruchomości miejskiej jest także dziedziną gospodarczą, a Państwo powinno się interesować tą dziedziną, jak wszelką inną.</u>
	371	+ <u xml:id="u-45.14" who="#PWierzbicki">Czytałem niedawno statystykę, z której okazuje się, że typową nieruchomością miejską w Polsce nie są bynajmniej te wielkie kamienice, które my, warszawiacy, uważamy za typowe. Okazuje się, że ilość domów o jednem, dwóch i do czterech najwyżej mieszkań, stanowi 82 % nieruchomości miejskich w Polsce. To są te małe domki na peryferiach. Ten typ dominuje w Polsce. Te domki, to pierwsza forma narastającej kapitalizacji. Wiemy, że każdy Polak, czy to rzemieślnik, czy kupiec chciałby myśleć o majątku ziemskim, mimo tego, że rolnictwo jest w takim strasznym stanie, a jeżeli już nie może sobie pozwolić na ten majątek, czy to będzie 10 włók, czy jeden hektar, to myśli przedewszystkiem o własnym domu. I dlatego w rzeczywistości polskiej drobna nieruchomość, stanowiąca 82% całej ilości domów, to jest ta kapitalizacja, to jest to, czem może być zastąpione ubezpieczenie emerytalne, które przecież wymaga takich niesłychanych ofiar i tak obciąża produkcję; to jest ten zmysł oszczędności, to jest wielki rezerwoar możliwości gospodarczych. I oczywiście Rząd nie potraktuje tego zagadnienia jednostronnie. I dlatego byłoby dobrze, ażeby ta komisja, która w tej chwili została wysłana do wielu ośrodków dla zbadania ich sytuacji gospodarczej, uwzględniła w swych pracach i ten moment poprostu dla psychicznego oddziałania, dla zaznaczenia, że przyjmowane są pod uwagę potrzeby wszystkich odłamów ludności, pomimo, że każdy z nich ma złożyć ofiary celem wyjścia tą drogą ku lepszej przyszłości.</u>
	372	+ <u xml:id="u-45.15" who="#PWierzbicki">Niedola rolnictwa jest powszechna i również stało się katechizmem poprostu, że bez podniesienia rolnictwa nie może być żadnego trwałego ożywienia w Polsce. Sfery przemysłowe niezmiernie dawno uświadomiły sobie tę prawdę. I nic dziwnego, bo przecież przemysłowiec nie istnieje bez rynku. Przemysłowiec dopiero wtedy się zjawia, kiedy istnieje rynek. Otóż ten rynek, te 70% ludności, to jest ta masa wiejska, którą interesować się musi nie tylko każdy rolnik, każdy obywatel, każdy ekonomista, ale każdy, kto jakąkolwiek działalność na terenie Państwa uprawia. Wszystko to, co miało ożywić rynek rolniczy, zawsze w sferach przemysłowych spotykało się z niezmiernie przychylnem przyjęciem. Zacytuję przykładowo taki fakt: p. minister Nakoniecznikof-Klukowski zwrócił się do sfer przemysłowych z zapytaniem, czy chcą wziąć udział w finansowaniu interwencji państwowej na rzecz podniesienia cen rolnych, czy wyjdą z inicjatywą, aby w tym celu obciążyć przemysł specjalnym dodatkiem do podatku obrotowego? Nie zastanawialiśmy się nawet pięciu minut i odpowiedzieliśmy pozytywnie, odpowiedzieliśmy tak, jak w takich momentach powinien mówić czynnik, mający poczucie odpowiedzialności. Przyjęliśmy cały ciężar tego podatku na przemysł większy, wieliminowaliśmy z niego drobny przemysł, jak również handel. Dlaczego to zrobiliśmy, czy dlatego, ażebyśmy chcieli ponieść specjalną ofiarę? Nie dlatego, że logicznie rozumowaliśmy. Chcieliśmy w tym momencie, jak zresztą cała Polska przez szereg lat chciała, w ten lub inny sposób wyjść z marazmu i dlatego uważaliśmy, że to nowe obciążenie powinno się opłacić. Ta polityka rolnicza w zasadzie była słuszna i w bogatem społeczeństwie mogła odnieść sukces. Jeżeli weźmiemy Francję, czy Anglię, czy Niemcy, to tam powiodła się ta polityka, tam poziom cen rolniczych jest wyższy od światowego. Nam nie starczyło na to środków. Słusznie tu było powiedziane, że interwencje w sprawie cen rolniczych rolnik sam musiał częściowo finansować z własnej kieszeni, bo to, co zdobywał w cenie, tracił na zwiększeniu podatku. Dlatego Rząd zrzekł się dodatku pobieranego na ten cel od podatku gruntowego, nie zrzekł się jednak dodatku do podatku przemysłowego, bo w interesie równowagi budżetowej nie mógł jeszcze tego zrobić.</u>
	373	+ <u xml:id="u-45.16" who="#PWierzbicki">Przytaczam te momenty, aby wyjaśnić, że my wszyscy jesteśmy jednym żywym organizmem i żadna z gałęzi życia gospodarczego w Polsce, w obecnem stadjum, nie może prowadzić egoistycznej polityki, bo ani jej nie przeprowadzi, ani sobie nie pomoże, ani jej się to opłaci — to byłby absurd. Tylko w solidaryzmie gospodarczym i w przemyśleniu i realizacji jego konsekwencji do samego końca jest wyjście z sytuacji.</u>
	374	+ <u xml:id="u-45.17" who="#PWierzbicki">Prawie każdy z mówców powtarzał słowo: kartel, kartel i kartel, z tego też powodu i ja muszę powiedzieć kilka słów na ten temat.</u>
	375	+ <u xml:id="u-45.18" who="#PWierzbicki">Oczywiście kartel jest zmową — lecz nie tylko zmową przemysłowców. Jest francuski kartel polityczny lewicy, który tak czy inaczej oddziaływa na losy polityki Francji. Był wielki kartel rolniczy w Polsce, P. Z. P. Z. Bo cóż jest zadaniem kartelu? Zadaniem kartelu jest dostosowanie produkcji do spożycia. Wyznaczyć sztywne normy produkcji każdemu rolnikowi jest niemożliwością, lecz było inne wyjście: niech rolnik produkuje, ile chce, byleby wszelkie nadwyżki podaży były natychmiast wywożone zagranicę. P. Z. P. Z. były takim kartelem rolniczym, który to właśnie robił. I gdybyśmy byli zamożni, toby ten kartel zrobił swoje i podniósł rolnictwo, bo kartel jest to pewna forma organizacyjna i może ona być albo błogosławieństwem dla kraju, albo rzeczą szkodliwą. Panom, oczywiście, nie o kartel rolniczy idzie, tylko o kartele przemysłowe.</u>
	376	+ <u xml:id="u-45.19" who="#komentarz">(wesołość.)</u>
	377	+ <u xml:id="u-45.20" who="#PWierzbicki">Nie mogę jednak sobie odmówić satysfakcji, żeby Panom powiedzieć, że przemysł z rolnictwem są kolegami broni, i ci mają kartel i ci mają kartele.</u>
	378	+ <u xml:id="u-45.21" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
	379	+ <u xml:id="u-45.22" who="#PWierzbicki">Zwracam się jeszcze do tych kolegów, którzy byli w poprzednim Sejmie i powiem, że panowie wszyscy uchwalili nawet w poprzednim Sejmie ustawy o kartelach przymusowych, czego ja osobiście jestem jaknajdalej idącym przeciwnikiem. Wnoszę stąd, że i wśród Panów różne są zapatrywania co do pożyteczności karteli. Lecz i pomimo istnienia karteli, sytuacja nie tylko rolnictwa, ale i przemysłu, jest bardzo ciężka.</u>
	380	+ <u xml:id="u-45.23" who="#PWierzbicki">Chciałbym skorzystać, że mówię w obecności p. Premiera, wytrawnego męża stanu w zakresie politycznym i gospodarczym, bo przecież gospodarka miejska, to jest wielkie, gospodarstwo. Chciałbym skorzystać z obecności p. Wicepremiera, który przez cztery lata był włodarzem całego naszego przemysłu, a przez następne lata męczył się, jak każdy z nas, będąc kierownikiem największego zakładu przemysłowego w Polsce. P. Minister Kwiatkowski autorytatywnie wyjaśnił, że jest nędza rolnicza, ale jest i nędza przemysłowa, tylko inny jest wyraz tej nędzy. I to trzeba rozumieć i zapamiętać. Nędza rolnicza polega na niskich cenach, ale produkcja w dziedzinie zbóż jest równą rokowi 1928, błogosławionemu rokowi najwyższych cen, jakie w ciągu 150 lat były wogóle w świecie rolniczym. Wszyscy pamiętajmy, że na taki raj, jak r. 1928, musiał świat czekać 150 lat. Jakieś cztery — pięć pokoleń. A jeżeli rolnictwo nasze obecny swój stan stale chce z tym rajem porównywać, to trzeba powiedzieć, że może to jest zbyt daleko idąca wiara, że taka nadzwyczajna koniunktura periodycznie będzie się powtarzać.</u>
	381	+ <u xml:id="u-45.24" who="#PWierzbicki">W przemyśle niedola inaczej się wyraża, w tem mianowicie, że produkcja obecna wynosi zaledwie 60% produkcji z roku 1928.</u>
	382	+ <u xml:id="u-45.25" who="#PWierzbicki">Gdyby przy dzisiejszych cenach rolniczych skurczyła się w ten sam sposób produkcja rolnicza — wcale byśmy już nie wyglądali. A jeżeli interesuje Panów, jak kurczyły się obroty pieniężne przemysłu i rolnictwa w stosunku do roku 1928, to jest to bardzo prosty rachunek. Rolnictwo produkuje tyle, ile produkowało w r. 1928, a ceny jego wynoszą 47 % cen z roku 1928. Natomiast przemysł produkuje teraz tylko 60%i produkcji z r. 1928, a ceny jego wynoszą 59%. Jeżeli przeliczymy produkcję na pieniądze, to okaże się, że rolnictwo produkuje 47% tego, co w r. 1928, przemysł zaś tylko 35 % i to obliczenie jest zupełnie słuszne, prawdziwe i rzetelne, więc niech nikt nie mówi, że przemysł stworzył ' sobie jakąś specjalną domenę. Ale Panowie powiedzą: współczynnik cen kartelowych jest wyższy. Weźmy współczynnik cen kartelowych — 89; pomnożony przez współczynnik produkcji 60, określi on nam obecną wartość produkcji kartelowej w stosunku do r. 1928 zaledwie na 53%. Taka jest sytuacja przemysłów skartelizowanych.</u>
	383	+ <u xml:id="u-45.26" who="#komentarz">(Głos: Niech Pan powie, jak płaciliście robotnikom.)</u>
	384	+ <u xml:id="u-45.27" who="#PWierzbicki">Lubię, gdy parlament się ożywia i rozprawy wywołują rezonans. Przez cztery godziny tu siedziałem i widziałem, że w Izbie niema rezonansu, ani fizycznego, ani psychicznego. A jakiż jest stan urządzeń technicznych przemysłu? W tej chwili podam jedną niezmiernieciekawą informację, która dotyczy kotłów parowych. Jaka jest sytuacja kotłów parowych?</u>
	385	+ </div>
	386	+ <div xml:id="div-46">
	387	+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekPodoski">Panie Pośle, czas Pańskiego przemówienia upłynął.</u>
	388	+ </div>
	389	+ <div xml:id="div-47">
	390	+ <u xml:id="u-47.0" who="#PWierzbicki">Panie Marszałku, ponieważ czas mego przemówienia upłynął, mam, zgodnie z regulaminem, prawo zwrócić się z prośbą do Wysokiej Izby o przedłużenie mi czasu przemówienia.</u>
	391	+ </div>
	392	+ <div xml:id="div-48">
	393	+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekPodoski">Ponieważ p. Wierzbicki odwołuje się do Izby, czy może dłużej mówić, proszę Wysoką Izbę o decyzję.</u>
	394	+ <u xml:id="u-48.1" who="#komentarz">(Głosy zewsząd: Prosimy, prosimy.)</u>
	395	+ <u xml:id="u-48.2" who="#WicemarszalekPodoski">Wobec zgody Izby proszę Pana Posła o kontynuowanie przemówienia.</u>
	396	+ <u xml:id="u-48.3" who="#WicemarszalekPodoski">P. Wierzbicki: Bardzo dziękuję Wysokiej Izbie.</u>
	397	+ <u xml:id="u-48.4" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
	398	+ <u xml:id="u-48.5" who="#WicemarszalekPodoski">Przynajmniej jest rezonans.</u>
	399	+ <u xml:id="u-48.6" who="#WicemarszalekPodoski">Mamy kotły parowe. Jaka jest granica okresu sprawności kotła? Okres ten jest 30-letni, Po 30-tu latach następują deformacje w materiale kotła, swego rodzaju skleroza, jaka nawiedza każdego z nas, między 45 a 50 rokiem życia. Proszę Panów, otóż w Polsce prawie 40 % kotłów jest powyżej tego 30-letniego wieku. A w Łodzi mamy nawet 70-letni czynny kocioł. Jak on nie wylatuje w powietrze, to jest tajemnicą kotła, czy też znakomitego dozoru Stowarzyszenia Dozoru Kotłów. A ile w tem ubóstwie ostatnich pięciu lat zostało u nas zbudowanych nowych kotłów? Zaledwie 1,39% ich ilości. To znaczy, że gdyby w tem tempie były odnawiane wszystkie kotły, potrzebaby 350 lat na odnowienie obecnego ilostanu kotłów w Polsce. Z tego Panowie widzą w jakiej sytuacji technicznej jesteśmy, jak jesteśmy biedni, jak jesteśmy przestarzali.</u>
	400	+ <u xml:id="u-48.7" who="#WicemarszalekPodoski">Chciałbym teraz wyjaśnić dlaczego wytwory przemysłowe muszą być względnie droższe od rolnych w naszej sytuacji. Wyobraźmy sobie, że mamy wielki warsztat rolny, gdzie jest płodozmian nadzwyczajny, gdzie jest znakomita gleba. Niech tam będzie i len i winogrona. Chociaż len i winogrona nie rosną w tym samym klimacie, ale załóżmy, że jest takie wspaniałe gospodarstwo rolne, gdzie wszystko się rodzi i wszystko się uprawia, gdzie cała gleba jest nawożona i wyobraźmy sobie, że przychodzi czas zasiewu. I okazuje się: że całego szeregu pól niema czem zasiać, a inne mogą być zasiane zaledwie w 10%-tach, inne w 20% czy 30%. Taki właśnie stan rzeczy mamy w przemyśle. Jeżeli wskaźnik produkcji przemysłowej wynosi średnio 60%, to jednakże większość jest zajęta produkcją przedmiotów bezpośredniego użytku, a to, co jest najważniejsze dla Państwa, — przemysł inwestycyjny, — zatrudniony jest zaledwie w 30 do 40%. Taka jest sytuacja. Jest ogromny zakład, który ma szereg wydziałów, musi je utrzymać na odpowiednim technicznym poziomie, musi zatrzymać potrzebne dla każdego oddziału załogi robotnicze, musi to wszystko utrzymywać w pogotowiu dla wszelkiego rodzaju zamówień, a nie wie, jakie mu spadną zamówienia i w jakiej ilości. P. minister Flojar Rajchman wie, że zamówienia te są bardzo drobne, bardzo różnolite, bardzo przypadkowe i zdarzyło się, że musiał dzielić zamówienie na 5 kranów pomiędzy trzy fabryki. Dlatego też — cytuję ze sprawozdania jednego z przedsiębiorstw niektóre ogłoszone przez nie charakterystyczne dane. Obrót normalny przedkryzysowy wynosił ponad 50 milj. rocznie; w ostatnich 18 miesiącach — 25 milj., a w poprzednim roku również 25 milj., to znaczy w okresie ostatnim zmniejszył się w stosunku rocznym o Jaka była konsekwencja tego? Przy tej samej sprzedaży w ciągu 18 miesięcy, jaką poprzednio uzyskano w ciągu roku, z obrotu 25 milj. zł. było wydane o 300 tys. zł więcej niż poprzednio na podatki, o 500 tys. zł więcej na świadczenia socjalne i o 2 milj. zł więcej na robociznę. Oto jaki był wynik. Oczywiście zysku żadnego i przedsiębiorstwo w danym roku odpisało tylko połowę faktycznego zużycia, t. j. połowę tego, co powinno było zamortyzować. Oto jest moja odpowiedź na pytanie, — „jak wy płacicie robotnikom?” Oto jest ilustracja, jak wzrost świadczeń socjalnych i podatków obciąża nadmiernie produkcję bez względu na kryzys. To jest właśnie obraz naszego życia przemysłowego, obraz zwłaszcza wszystkich tych fabryk, które wytwarzają dobra inwestycyjne.</u>
	401	+ <u xml:id="u-48.8" who="#WicemarszalekPodoski">W deklaracjach nowego gabinetu po raz pierwszy uznane zostało junctim pomiędzy cenami przemysłowemi a kosztami produkcji. To jest punkt programu niezmiernie zasadniczy. Uznanie tej współzależności, nie teoretycznej, która nigdy przez nikogo nie była kwest jonowana, ale jako podstawy polityki ekonomicznej Rządu, podniosło przemysł na duchu. I wszystkie kartele przyjęły z zadowoleniem, że sprawy te — koszty produkcji i sytuacja danego kartelu, nareszcie zostaną w sposób autorytatywny wyświetlone nie przez poszczególne urzędy, ale przez Komitet Ekonomiczny, przy bezpośrednim udziale na posiedzeniu Komitetu przedstawicieli zainteresowanych syndykatów, co p. Wicepremier zapowiedział w komisji sejmowej w dniu 25 października. Kartele i syndykaty przedstawią Komitetowi Ekonomicznemu swoje kalkulacje. Autorytet p. Wicepremiera i jego wielkie doświadczenie w sprawach gospodarczych dają nam rękojmię, że otrzymamy wskazówkę i decyzję, jak sprawy kosztów produkcji i cen i tego junctim między niemi rozstrzygnąć ku wspólnemu dobru. Wspólnem dobrem, bezwzględnem i koniecznem, jest utrzymanie technicznego pogotowia przemysłowego. Jest to interes nie przemysłu tylko, lecz interes całego kraju.</u>
	402	+ <u xml:id="u-48.9" who="#WicemarszalekPodoski">Bez pogotowia technicznego przemysłu nie może być niezależności militarnej i gotowości obronnej naszego kraju, bo państwowe wytwórnie wojskowe opierają się na bardzo szerokiej podstawie wytwórczości prywatnej i dopiero razem z nią tworzą jeden wspólny i silny organizm. Dlatego też my z radością witamy oświadczenie p. Wicepremiera o konstruktywnem podejściu do cen kartelowych i oczekujemy konsekwentnej jego realizacji.</u>
	403	+ <u xml:id="u-48.10" who="#WicemarszalekPodoski">Oprócz tych zagadnień, które skrystalizowane zostały w programie rządowym, jest kilka zagadnień zaledwie w nim zaznaczonych, a między niemi b. doniosłe zagadnienie świadczeń socjalnych. Wszyscy Panowie pamiętają rok 1932 i oświadczenie ówczesnego ministra pracy, które precyzowało powody reformy świadczeń socjalnych i ducha projektowanej reformy. Mianowicie celem ustawy scaleniowej — był to październik 1932 r. — miało być potanienie kosztów administracji i ułatwienie ubezpieczeń dla pracowników i pracodawców.</u>
	404	+ <u xml:id="u-48.11" who="#WicemarszalekPodoski">Prezes Rady Ministrów w grudniu 1932 r. w Senacie oświadczył: — „reforma świadczeń socjalnych leży w interesie wzmocnienia wytwórczości”. I przyszła w r. 1934 ustawa scaleniowa i przyniosła i ubezpieczonym i pracodawcom rozczarowanie. Dlaczego? Bo był stworzony gmach, ale znów nie było możności przed jego stworzeniem stwierdzić, jaki będzie on miał rezonans w życiu. I okazało się, że ta reforma się nie udała, że ta ustawa scaleniowa, której celem było zmniejszenie kosztów administracyjnych i ogólnych, doprowadziła w rzeczywistości do tego, że nasze Kasy Chorych przekazywały na wydatki administracyjne i ogólne w r.1928— 13,4% składek, w r. 1933 — 19,3% stawek, a w r. 1934 — po reformie scaleniowej — około 30%. Tak samo w ubezpieczeniach od wypadków koszty administracyjne po reorganizacji zwiększyły się do 16,7%; w ubezpieczeniu zaś pracowników umysłowych koszty te wzrosły z 5,2 % w r. 1933 na 7% w r. 1934. Wszelkie wysiłki nie doprowadziły dotychczas do skutku i dlatego p. Wicepremier, stawiając to zagadnienie, podkreślił jednocześnie, że jest ono skomplikowane. I rzeczywiście musi być ono niezmiernie skomplikowane, jeżeli zjawiła się około połowy października bardzo interesująca wiadomość, że — „Ministerstwo Opieki Społecznej zamierzą przystąpić do nowej reorganizacji instytucyj ubezpieczeń społecznych, powierzając tym razem przeprowadzenie jej już nie rekrutowanym z pośród urzędników komisarzom, lecz ludziom z poza sfer biurokratycznych, reprezentującym czynnik społeczny i wykazującym znajomość spraw ubezpieczeniowych”.</u>
	405	+ <u xml:id="u-48.12" who="#WicemarszalekPodoski">Ludzie, którzy stworzyli pewne dzieło, czasem są pod przymusem psychicznym w stosunku swym do tego dzieła. I muszą przyjść nowi ludzie, ażeby wreszcie rozbić ten miraż i sprowadzić ubezpieczenia społeczne do granic, w których zdolna jest je udźwignąć rzeczywistość polska.</u>
	406	+ <u xml:id="u-48.13" who="#WicemarszalekPodoski">Jeżeli w zagadnieniu ubezpieczeń. społecznych są takie komplikacje i trudności, to oczywiście jeszcze większe będą komplikacje i trudności w zagadnieniu etatyzmu. Nie słyszałem jaskrawszej zapowiedzi walki z etatyzmem, jak użyta przez p. Wicepremiera parabola o tych zasiekach z drutu kolczastego, któreby nas broniły przed dalszym rozrostem etatyzmu. Ale nasz Rząd nie jest rządem defenzywnym, to jest Rząd wielkiej ofenzywy gospodarczej. I dlatego ten program zwalczania etatyzmu musi być nie tylko defenzywny, ale musi być ofenzywny. To jest zagadnienie jeszcze więcej skomplikowane i trudne, aniżeli zagadnienie reformy socjalnej. Ci z pp. Posłów, którzy byli w poprzednich parlamentach, pamiętają wiele oświadczeń premierów, ministrów przemysłu i handlu, deklarujących się jako przeciwnicy etatyzmu, ale ta Izba nigdy jeszcze nie słyszała żadnego sprawozdania, gdzie i na jakim polu etatyzm został zlikwidowany, czy ograniczony przez wysiłki Rządu. Tu otwiera się właśnie nowa era, nowe pole działania dla nowego Rządu. Jeżeli wola potencjalna w tej sprawie ma już swoją wielokrotną tradycję, to niechże od dzisiaj nastąpi przemiana energii potencjalnej w energię kinetyczną. To będzie olbrzymia zasługa obecnego Rządu. Ale, żeby to doprowadzić do skutku, należałoby jako punkt wyjścia przeprowadzić przedewszystkiem ustawę, że przedsiębiorstwa państwowe muszą być zrównane całkowicie tak w ciężarach, które ponoszą, jak również w beneficjach, z których korzystają, z przedsiębiorstwami prywatnemi.</u>
	407	+ <u xml:id="u-48.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	408	+ <u xml:id="u-48.15" who="#WicemarszalekPodoski">Jeżeli przedsiębiorstwa państwowe będą postawione w jednakowych warunkach z przedsiębiorczością prywatną, to Rząd będzie miał rzeczywistą świadomość, ile kosztują procesy wytwórcze, jak wyglądają i jakie przynoszą korzyści. Poza tem musi być prowadzona systematyczna likwidacja etatyzmu i powinny być systematyczne sprawozdania, co zostało w tej dziedzinie dokonane.</u>
	409	+ <u xml:id="u-48.16" who="#WicemarszalekPodoski">Problem rentowności Rząd postawił jasno. W tym problemie chodzi o poziom rentowności, a wpływać na to będzie bardzo silnie wysokość papierów państwowych. Nie będę mówił o rentowności Pożyczki Inwestycyjnej, która dochodzi do 12%, gdyż jest to wypadek specjalny. Jeżeli weźmiemy Pożyczkę Konwersyjną Kolejową, czy Pożyczkę Państwową Konwersyjną z 1924 r., to rentowność jej wynosi od</u>
	410	+ <u xml:id="u-48.17" who="#komentarz">1/2 — 8%.</u>
	411	+ <u xml:id="u-48.18" who="#WicemarszalekPodoski">Weźmy nawet tę niższą granicę — 7 1/2%. Któż będzie ponosił olbrzymie ryzyko jakiegokolwiek przedsiębiorstwa, jeżeli może spokojnie obcinać kupony i być pewnym tego procentu. Dlatego zagadnienie rentowności prywatnej, odbudowy przedsiębiorczości prywatnej i ożywienia działalności inwestycyjnej jest ściśle związane z rentownością papierów państwowych.</u>
	412	+ <u xml:id="u-48.19" who="#WicemarszalekPodoski">Jeżeli to były argumenty dla umysłu, to jednakże w programie rządowym jest jeden, niezmiernie istotny argument nie tylko dla umysłu, ale i dla serca. My, którzy jesteśmy związani z Kresami, odczuliśmy głęboko obraz tego wielkiego obszaru na wschód od ”Wisły, tak upośledzonego gospodarczo w stosunku do Wielkopolski, Małopolski i całego obszaru Polski kongresowej na lewym brzegu Wisły.</u>
	413	+ <u xml:id="u-48.20" who="#WicemarszalekPodoski">:* Pan Poseł zechce kończyć.</u>
	414	+ </div>
	415	+ <div xml:id="div-49">
	416	+ <u xml:id="u-49.0" who="#PWierzbicki">Kończę w ciągu trzech minut.</u>
	417	+ <u xml:id="u-49.1" who="#PWierzbicki">Proszę Panów, ta odrębność kresowa zaznacza się wybitnie już zaraz za mostem Poniatowskiego i nie dlatego tylko, że zobaczą tam Panowie konie w — „hołoblach” i — „duhach”. Nie zapuszczając się na dalekie kresy, Panowie już na Pradze znajdą największe skupiska nędzy w Polsce. Nie gdzieś na krańce Polski trzeba jeździć tylko trzeba odwiedzić tak zwany Połus i Annopol. W pierwszym jest dwa tysiące bezdomnych, a w drugim dwanaście tysięcy. Z tych dwunastu tysięcy pięć tysięcy jest zdolnych do pracy, z tego czterystu jest zatrudnionych w warsztatach prywatnych i czterystu na robotach publicznych. To jest ta nędza, o której nam mówił pan Premier, określając jako pierwsze swoje zadanie dostarczenie pracy obecnemu pokoleniu, a na drugim planie dopiero stawiając ochronę tych, którzy już tę pracę mają. Otóż, jeżeli już zaraz po tamtej stronie Wisły, na Pradze są te wielkie skupiska nędzy, wymagające największego wytężenia i polityki gospodarczej państwa, i pomocy społecznej, to cóż dopiero mówić o olbrzymich połaciach tych pięknych cudownych Kresów Wschodnich, skąd tyle tężyzny wyszło i tyle bohaterstwa. Kresy Wschodnie, które się stykają z wielkiemi obszarami obcemi na wschodzie, które mają tak duży odsetek ludności innego plemienia, mogą być istotnie scementowane ideowo z Państwem wtedy, gdy zaczną się z niem spajać gospodarczo i gospodarczo się rozwijać. Dlatego program nowego Rządu, który stawia sobie za kardynalne zadanie skierowanie naszej ekspansji ekonomicznej na wschód, który już zapomocą polityki taryf kolejowych może dla tej koncepcji zrobić bardzo wiele — zdobędzie w kraju uznanie nie tylko jako program racjonalny, ale i jako program, oddziaływający na uczuciowość polską i na zespolenie organiczne Kresów z Macierzą.</u>
	418	+ <u xml:id="u-49.2" who="#komentarz">( Oklaski.)</u>
	419	+ </div>
	420	+ <div xml:id="div-50">
	421	+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekPodoski">Głos ma p. Szczepański.</u>
	422	+ </div>
	423	+ <div xml:id="div-51">
	424	+ <u xml:id="u-51.0" who="#PSzczepanski">Pan prezes Wierzbicki skarżył się nam tu, że sala i słowa jego w tej Sali nie znajdują rezonansu, jak również nie znajdują rezonansu w calem społeczeństwie i dziwił się pan poseł Wierzbicki, że jego słowa rezonansu nie znajdują. Ja sądzę, że przedstawiciele drobnego rolnictwa i przedstawiciele świata pracy nie będą się potrzebowali skarżyć na to, że słowa ich w tej sali nie będą znajdowały rezonansu w społeczeństwie. Ten wykształcony ekonomista jednak osiągnął sukces swem przemówieniem, słowa jego miały rezonans, a to w tej chwili kiedy mówił o kartelach, tylko że przyznał się nam, tein wykształcony ekonomista, że nie rozumie słowa — „kartel”.</u>
	425	+ <u xml:id="u-51.1" who="#PSzczepanski">Wysoka Izbo! Przed nami jako pierwszy akt ustawodawczy obecnej Izby parlamentarnej stoi uchwalenie przedłożenia rządowego projektu ustawy o pełnomocnictwach, dlatego z całą świadomością musimy określić swój stosunek do tego zagadnienia. Na komisji do sprawy pełnomocnictw dla uzasadnienia przedłożenia rządowego powoływano się na przykład przeszłości, na to, że już uprzednie sejmy takie pełnomocnictwa uchwalały. Nie sądzę, żeby pedagogika przeszłości była dla nas jakimkolwiek przykładem. Mamy nowy Sejm, zrodzony z nowej ordynacji, która z kolei wywodzi się z nowej Konstytucji. Niema w nim klubów sejmowych, musimy od początku budować obyczaje naszego życia parlamentarnego i dlatego sądzę, że od początku tylko względami natury rzeczowej, momentami natury rzeczowej musimy się kierować co do pełnomocnictw. Był rzucony pogląd, że są tu dwie strony i porównano Sejm i Rząd do stron umawiających się, a odpowiedź była na to, że niema tu żadnych stron, że Prezydent, Rząd, Sejm wspólnie radzą i myślą i szukają wyrazu dla dobra Rzeczypospolitej. Myślę, że trzeba tu sprecyzować stanowisko nasze. Przypomnę Izbie słowa Marszałka, który określił w jednym ze swych pism istotę Konstytucji, że jest to kontrakt między poszczególnemi władzami Państwa i jak w każdym dobrym kontrakcie, tak i tu wszystko musi być wiadome, prawa i obowiązki stron muszą być ściśle określone. I sądzę, że właśnie nowa Konstytucja jest takim dobrym kontraktem, że niema pomieszania kompetencyj między władzą ustawodawczą a władzą wykonawczą, że obowiązkiem Rządu jest rządzenie, a zadaniem władzy ustawodawczej jest kontrola nad Rządem i uchwalanie ustaw. Wyrazem tego jest art. 31 Konstytucji, który w tym celu, ażeby władza ustawodawcza nie arogowała sobie przywilejów rządzenia, postanawia, że funkcje rządzenia państwem nie należą do Sejmu, i dlatego sądzę, że również Rząd powinien poświęcić się funkcjom rządzenia, a pozostawić władzy ustawodawczej jej kompetencje, przewidziane przez Konstytucję.</u>
	426	+ <u xml:id="u-51.2" who="#PSzczepanski">P. Premier w swem ekspose określił swój stosunek do obecnego przedłożenia rządowego w ten sposób, że uważa to za akt normalny, z którym przychodzi do Sejmu i będzie przychodził tylko wtedy, jeśli zajdą okoliczności nadzwyczajne. Sądzę, że ten pogląd nam odpowiada i cała sytuacja Skarbu, cała sytuacja naszej gospodarki (państwowej, odmalowana z takim talentem przez p. Ministra Skarbu, zniewala nas do uchwalenia tych pełnomocnictw, zwłaszcza, że tu musi być zapewniona szybkość decyzji i jednolitość zespołu środków, wzajemnie od siebie zależnych. Jednak i tu, sądzę, należy stwierdzić dziś, na początku prac tego nowego Sejmu, jako że ma to być pierwszy akt naszych nowych ciał ustawodawczych, że nie możemy uważać, żeby pełnomocnictwa były normalnym instrumentem rządzenia.</u>
	427	+ <u xml:id="u-51.3" who="#PSzczepanski">Co do przedłożeń rządowych z przykrością jednak muszę wspomnieć o końcowym ustępie przemówienia p. Premiera, który oświadczył, iż z egoistycznego punktu widzenia Rząd może wołałby podzielić się obecnie odpowiedzialnością z Sejmem, z najgłębszem przeświadczeniem zapewnia jednak, że w ten sposób ucierpiałby interes Państwa, który jest interesem najszerszych warstw naszego społeczeństwa. Sądzę, że trzeba tu dać wyraz temu, iż obecne Izby parlamentarne w swym składzie dobro Państwa stawiają ponad wszystko. Co się tyczy położenia gospodarczego w związku z temi środkami, które Rząd zamierza zastosować w celu przywrócenia równowagi budżetowej Państwa i ratowania naszego gospodarstwa społecznego, muszę zauważyć, że program ten, o ile ma osiągnąć skutek, program, w którym tak wielkie ofiary ponosi świat pracy, będzie mógł być wykonany, mojem zdaniem, tylko wtedy, jeżeli wszystkie warstwy społeczne będą pociągnięte równomiernie do tych ofiar.</u>
	428	+ <u xml:id="u-51.4" who="#PSzczepanski">P. Minister Skarbu zadeklarował się nam jako zwolennik gospodarki organicznej. Niechże więc i środki naprawy naszego gospodarstwa społecznego nie będą mechaniczne, lecz będą również organiczne. Przywrócenie równowagi w naszem gospodarstwie, stworzenie konsumenta, a przedewszystkiem stworzenie samowystarczalnego ekonomicznie warsztatu pracy drobnego rolnika, któryby był pełnowartościowy na rynku wyrobów przemysłowych i w zakresie usług umysłowych, mojem zdaniem, jest pierwszym punktem programu gospodarki organicznej. Jeśli chodzi o ofiary, które ma ponieść świat pracy, Ito należy stwierdzić, że ofiarność świata pracy, do której apeluje Rząd, jest psychicznie niewyczerpana, ale dziś jego zdolność ekonomiczna do poniesienia tych ofiar jest niesłychanie słaba. Niemniej świat pracy chce ponieść te ofiary, ale chce mieć zapewnienie, że w stosunkach naszych gospodarczych będzie rządziło prawo.</u>
	429	+ <u xml:id="u-51.5" who="#PSzczepanski">Postulaty świata pracy znajdują mniejszy rezonans w społeczeństwie, na co zresztą się niesłusznie skarży również kolega Wierzbicki, ale to z innego powodu, nie z powodu tego, że w społeczeństwie te postulaty nie znajdują odgłosu, tylko że świat pracy nie posiada odpowiednich laboratoriów do przygotowania swych postulatów ekonomicznych. Istnieją te Izby Przemysłowo-Handlowe, Rolnicze, Rzemieślnicze. Izb pracy dotychczas niema. I przykładem tego jest nawet dzisiejsze posiedzenie, że wszyscy prawie moi przedmówcy mówili o ubezpieczeniach społecznych, że słyszeliśmy najróżniejsze glosy, że istnieje — „kasa chora”. Ja twierdzę, że po tylu operacjach, które przeszły ubezpieczenia społeczne w ciągu ostatnich paru lat, najzdrowsza kasa jużby dzisiaj nie istniała. Jeden z kolegów, mianowicie kol. Mincberg mówił że przecież nikt, nic z tych ubezpieczeń nie ma. Owszem, kupiectwo reprezentowane przez p. Mincberga napewno z tych ubezpieczeń społecznych nie ma nic.</u>
	430	+ <u xml:id="u-51.6" who="#PSzczepanski">Proszę Wysokiej Izby, ubezpieczenia społeczne są niesłychanie doniosłą instytucją w społeczeństwie, chronią tę żywą siłę ludzką, która pracuje produkcyjnie dla społeczeństwa, i w chwili, kiedy do pracy produkcyjnej dla społeczeństwa nie jest zdolną, zapewnia tej sile, temu światu pracy możność istnienia ekonomicznie.</u>
	431	+ <u xml:id="u-51.7" who="#PSzczepanski">Wszyscy mówili o kartelach i ja też mogę powiedzieć coś o kartelach. Słowo — „kartel” jest nieznane p. Wierzbickiemu dlatego, że wszystkie kartele pod innemi nazwami się organizują i stosują nazwy, jak biuro sprzedaży, grupa zaprzyjaźnionych towarzystw, byle tylko nie wyraz „kartel”. Niedawno prasę naszą obiegł wypadek, że istniał pewien kartel i istniała fabryka pozakartelowa; kartel dla zgnębienia tej fabryki pozakartelowej założył własną fabrykę, również pozakartelową, i z chwilą tylko, kiedy tamta fabryka pozakartelowa spaliła się, bo zdarzyło się takie nieszczęście, kartel zamknął równocześnie tę swoją fabrykę pozakartelową. Według ekonomistów nazywa się to samoczynnem działaniem życia gospodarczego.</u>
	432	+ <u xml:id="u-51.8" who="#komentarz">(Głos: Bo sama się spaliła.)</u>
	433	+ <u xml:id="u-51.9" who="#PSzczepanski">Otóż sądzę, że Wysoka Izba musi pomóc cokolwiek temu samoczynnemu działaniu życia gospodarczego w sprawach kartelowych i ze decyzje Rządu będą bardziej męskie i bardziej stanowcze niż to usłyszeliśmy w oświadczeniach o przedłożeniu rządowem.</u>
	434	+ <u xml:id="u-51.10" who="#PSzczepanski">Proszę Wysokiej Izby, kartel, centralizując organizację życia gospodarczego, opanowany jest przez kapitał zagraniczny, a ten przyczynia się społeczeństwu w ten sposób, że eksport rozwija, ale jaki eksport? Eksportuje dochody, wyciągnięte z naszego społeczeństwa.</u>
	435	+ <u xml:id="u-51.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	436	+ <u xml:id="u-51.12" who="#PSzczepanski">Sądzę, że i społeczeństwo nasze obok karteli reprezentuje własną twórczość gospodarczą, tylko, że ta własna twórczość gospodarcza nie jest, zdaniem mojem, należycie popierana. Jest to rzemiosło, które ma tę wyższość moralną nad gospodarką kartelową, że obok kapitału łączy pracę i reprezentuje własny wysiłek i własną energię społeczeństwa. Sądzę, że właśnie przedewszystkiem rzemiosłu należy się odpowiednia opieka.</u>
	437	+ <u xml:id="u-51.13" who="#PSzczepanski">Oczekujemy więc od Rządu, że pełnomocnictwa, które zapewne Wysoka Izba uchwali, będą wykorzystane przedewszystkiem w kierunku poprawy położenia ekonomicznego szerokich mas społecznych miast i wsi, tych mas, które są wiecznym rezerwuarem żywotnych sił narodu i których pomyślność gospodarcza jest źródłem potęgi Państwa.</u>
	438	+ <u xml:id="u-51.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	439	+ </div>
	440	+ <div xml:id="div-52">
	441	+ <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszalekPodoski">Głos ma p. Hermanowicz.</u>
	442	+ </div>
	443	+ <div xml:id="div-53">
	444	+ <u xml:id="u-53.0" who="#PHermanowicz">Wysoka Izbo! Dotychczas mówiliśmy o istnieniu dwóch kryzysów: kryzysu gospodarczego i psychicznego. Otóż jestem zdania, że te dwa kryzysy są tylko kryzysami pochodnemi, pochodzą one od kryzysu ojczystego, o którym się tutaj nie mówi. Są to skutki, a przyczyną tego wszystkiego jest kryzys rządzenia na odcinku gospodarczym. Gdyby nie istniał przed nami kryzys rządzenia na odcinku gospodarczym, nie mielibyśmy dzisiejszych obrad tak odpowiedzialnych przed historią. Aby móc rządzić w świecie gospodarczym, trzeba umieć przewidywać; gdzie niema zdolności przewidywania i wyczucia, tam niema rządu, tam jest tylko administracja.</u>
	445	+ <u xml:id="u-53.1" who="#PHermanowicz">Przed nami stoi problemat udzielenia pełnomocnictw. Rozważając i reasumując wszystkie dotychczasowe prace jakich Sejm w tej sprawie dokonał, a przedewszystkiem prace komisji specjalnej w składzie tak licznym, stwierdzamy, że powstało zagadnienie już racji stanu. Jest to zagadnienie o wymiarach siły wyższej i niema co tu dużo dysputować; kiedy zagadnienie tak się rozwinęło, musi nastąpić decyzja wyraźna i jasna. Obecny Rząd, który odziedziczył tak smutny spadek, podjął się śmiało zlikwidowania źródła tych dwóch kryzysów, t. j. przełamania kryzysu rządzenia na odcinku gospodarczym. Będę głosował za pełnomocnictwami z pełną świadomością, że innego wyjścia niema. Jednak w tej chwili uważam za swój obowiązek ujawnić na tem miejscu całą istotę swego myślenia i życzenie, by dzień 15 stycznia 1936 r. był dniem przełomowym, by ten dzień zlikwidował dwutorowość w naszem życiu i pracy prawodawczej. Niechże to będzie już ostatnia ustawa o takim charakterze, niech praca Wysokiej Izby będzie naprawdę parlamentarna.</u>
	446	+ </div>
	447	+ <div xml:id="div-54">
	448	+ <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszalekPodoski">Głos ma p. Bakon.</u>
	449	+ </div>
	450	+ <div xml:id="div-55">
	451	+ <u xml:id="u-55.0" who="#PBakon">Wysoka Izbo! Oto wysłuchaliśmy sprawozdania o stanie gospodarczym i finansowym naszego Państwa. Dajemy pełnomocnictwa Rządowi, który podejmuje się uzdrowić zarówno dziedzinę finansową jak i gospodarczą. Ja osobiście w tej sprawie też mam swoje zdanie i pozwolę sobie podzielić się niem z Wysoką Izbą.</u>
	452	+ <u xml:id="u-55.1" who="#PBakon">W odbudowie nowego Państwa Polskiego myśmy wiele zagadnień bardzo trudnych rozwiązali. Jedno zagadnienie nie zostało dostatecznie rozwiązane: odbudowa gospodarcza Rzeczypospolitej. W tej chwili musimy to rozwiązać. Jakiż to jest stan gospodarczy Polski? Oto dla mnie ta Polska gospodarcza jest chorym organizmem. Skoro tego organizmu nie uzdrowimy, to nieraz jeszcze o deficycie będziemy mówili.</u>
	453	+ <u xml:id="u-55.2" who="#PBakon">Jakąż jest ta choroba? Pozwolę sobie przytoczyć kilka cyfr. Rok 1928, ten kraj,—cena chleba w Warszawie 62 gr., rok 1934 — 31 gr., spadek 50%; ziemniaki rok 1928—19 gr., obecnie 8 gr., spadek 55% ; mleko 53 gr., obecnie 25 gr., spadek 54% Cukier w r. 1928 zł. 1,56 gr. obecnie zł. 1.39, spadek 10%; węgiel 10 klg. w r. 1928 69 gr., obecnie 61 gr., spadek 10% ; nafta w r. 1928 — 57 gr., obecnie 51 gr., spadek 10%.</u>
	454	+ <u xml:id="u-55.3" who="#PBakon">O czem liczby te mówią? Oto, że ceny rolnicze spadły zgórą o 50% , a ceny przemysłowe tylko o 10%. Z tego moglibyśmy dojść do mniemania, że to jest jakaś siła kosmiczna, fatalna o ile chodzi o ceny przemysłowe, z którą nie jesteśmy w stanie walczyć. Ale weźmy cenę mydła: w r. 1928—2.20, a w r. 1934—1.33, spadek 40%. Więc widzimy, że i ceny przemysłowe naginają się i mogą być zniżone.</u>
	455	+ <u xml:id="u-55.4" who="#PBakon">W r. 1935 w Anglii ziemniaki kosztowały 20 gr., a cukier 54 gr., to znaczy za 3 kg. ziemniaków można nabyć 1 kg. cukru; mleko 62 gr., a cukier 54 gr. t. j. za litr mleka można tam nabyć więcej niż kilogram cukru.</u>
	456	+ <u xml:id="u-55.5" who="#PBakon">Otóż nasz wóz gospodarstwa narodowego w roku 1928, wspierając się na dwóch równych kołach: kole rolniczem i kole przemysłowem, mógł się posuwać naprzód, a teraz mamy co innego. Kiedy koło przemysłowe zmniejszyło się ledwie o 10 a może 15 %, to koło rolnicze zmniejszyło się zgórą o 50%. Z tego widzimy, że koła te są różne. Czy jakikolwiek wóz może się posuwać naprzód, gdy równowaga jest utracona? Na tym wozie naszego życia gospodarczego nie możemy utrzymać ani równowagi finansowej, ani ubezpieczeń społecznych, ani oświaty.</u>
	457	+ <u xml:id="u-55.6" who="#PBakon">Jeżeli zamierzenia Rządu i zamierzenia tych Izb ustawodawczych osiągną zrównoważenie i zrównanie cen przemysłowych i rolniczych, to i równowaga finansowa będzie uzyskana.</u>
	458	+ <u xml:id="u-55.7" who="#PBakon">Za pełnomocnictwami będę głosował, bo jednak rozumiem i spodziewam się, że Rząd będzie szedł głównie w tym kierunku.</u>
	459	+ <u xml:id="u-55.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	460	+ </div>
	461	+ <div xml:id="div-56">
	462	+ <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszalekPodoski">Głos ma p. Wojciechowski.</u>
	463	+ </div>
	464	+ <div xml:id="div-57">
	465	+ <u xml:id="u-57.0" who="#PWojciechowski">Wysoka Izbo! Mamy uchwalić pełnomocnictwa o określonym zakresie, pełnomocnictwa, dotyczące spraw finansowych i gospodarczych. Jak podkreślano, cechą charakterystyczną tych pełnomocnictw jest, że działać one będą w okresie trwania sesji budżetowej parlamentu. Mimo to, jak widać już dziś, Sejm nasz robi tę ofiarę ze swoich uprawnień i w zrozumieniu ciężkiej sytuacji decyduje się ustąpić Rządowi do załatwienia tę ważną dziedzinę spraw państwowych.</u>
	466	+ <u xml:id="u-57.1" who="#PWojciechowski">Na komisji poruszono wiele spraw, dotyczących przedłożonego przez Rząd programu pełnomocnictw. Bo i to trzeba podkreślić, że pełnomocnictw, przez nas uchwalonych, nie dajemy in blanco, że Rząd w sposób dość szczegółowy i dość wyczerpujący zaznajomił nas ze swym programem działania. Rzeczą naszą na komisji, a w szczególności na plenum Izby w obradach publicznych, jest omówić te części programu rządowego, które są najistotniejsze dla opinii publicznej, któremi się społeczeństwo najwięcej interesuje.</u>
	467	+ <u xml:id="u-57.2" who="#PWojciechowski">O jednym takim temacie pragnę pomówić, jakkolwiek temat ten był poruszany prawie przez wszystkich mówców, temat nieśmiertelny w naszych pracach parlamentarnych od wielu lat, w naszem dziennikarstwie, w publicystyce w oświadczeniach Rządu—temat kartelowy. Ciągle wraca on na porządek dzienny, ciągle jest istotą zagadnienia, jeśli chodzi o rozpatrywanie spraw gospodarczych. I tutaj zachodzi konieczność dyskusji publicznej, jakkolwiek temat ten może znudzić się już wszystkim, którzy nadstawiają ucha, czy czegoś nowego w tej dziedzinie nie usłyszą, nadstawiają ucha ciekawie dlatego, że ta sprawa dotyczy najistotniejszych zagadnień codziennego życia prawie każdego obywatela w Polsce. I tak samo my w tej Izbie przed chwilą nadstawiliśmy ciekawie ucha, żeby usłyszeć może coś bardzo ciekawego i znamiennego od najwybitniejszego przedstawiciela polityki kartelowej. Niestety, mimo wielkich walorów krasomówczych tego przemówienia, nic nowego usłyszeć nie zdołaliśmy dlatego, że niema w Polsce tej męskiej odwagi spojrzenia prawdzie w oczy. Jeżeli idzie o zagadnienie kartelowe wciąż obracamy się w błędnem kole i w rozpatrywaniu tego zagadnienia brak absolutnie momentu szczerości.</u>
	468	+ <u xml:id="u-57.3" who="#PWojciechowski">Przypominam sobie, że przed czterema laty, kiedy miałem zaszczyt w dyskusji budżetowej poruszyć tę sprawę, w sposób dość drastyczny zresztą, w tej Wysokiej Izbie, wydawało się nam wtedy nam, którzy mieliśmy dobrą wolę w stosunku do tego zagadnienia, że osiągniemy pewien sukces. Muszę stwierdzić, że od tego czasu i dużo się zmieniło, i nic się nie zmieniło. Dużo zmieniło się, bo jest już ustalone zdanie w całej Polsce co do roli karteli, bo w opinii publicznej i w prasie, wśród czynników rządowych i wśród społeczeństwa na wsi i w mieście wiedzą wszyscy, że stan rzeczy, który utrwalił się na odcinku kartelowym, jest nie do zniesienia. A nie zmieniło się nic dlatego, że sama podstawa zagadnienia, to, co kartele stworzyły — zachwianie równowagi cen — nie uległo prawie żadnej zmianie. Tu trzeba nadmienić, że nie pomogą nam żadne teorie, nie pomogą żadne wywody w rozwiązywaniu tego zagadnienia, gdyż w zdrowem społeczeństwie mogą istnieć normalne warunki gospodarcze tylko wtedy, kiedy jest zachowana równowaga cen. Tej równowagi w Polsce od lat kilku niema i dlatego kręcimy się w błędnem kole, z którego zdawałoby się wyjścia niema. Dlatego też, przyznam się, że prawie przestałem wierzyć w to, ażeby to zagadnienie mogło być postawione w sposób racjonalny.</u>
	469	+ <u xml:id="u-57.4" who="#PWojciechowski">Pewne nadzieje budzą dziś jednak oświadczenia przedstawicieli Rządu, w szczególności p. Wicepremiera; a dlatego budzą się nadzieje, że właśnie sprawa nie została postawiona w sposób drastyczny, w sposób taki, w jaki niektórzy z kolegów stawiali ją na komisji. To zagadnienie musi być rozstrzygnięte po męsku, ale równocześnie z wielką ostrożnością dlatego, że ono się wgryzło w nasze życie ekonomiczne i każde pociągnięcie nieprzemyślane może zdecydować o dalszem niepowodzeniu jakiejkolwiek akcji uzdrawiającej. Jeszcze w poprzednim Sejmie kol. Sanojca doradzał Ministrowi Przemysłu i Handlu, ażeby wyruszył z drągiem na kartele; teraz zaś na komisji dla uchwalenia pełnomocnictw koledzy mówili, ażeby użyć innych instrumentów: siekier i cepów. Mnie się zdaje, że to nie jest poważne postawienie sprawy, a mogę to mówić jako człowiek, który w swojem działaniu jest zdecydowanym przeciwnikiem polityki kartelowej w Polsce. Bo te szumne słowa i te ostre zapowiedzi przebrzmią i nic się nie zmieni, a społeczeństwo nie odczuje żadnej ulgi.</u>
	470	+ <u xml:id="u-57.5" who="#PWojciechowski">Myśmy już dużo działali w dziedzinie polityki kartelowej, jeżeli chodzi o jej reformę. Uchwaliliśmy w r. 1933 ustawę o kartelach. Niektórzy nazwali ją ustawą anty kartelową. To był błąd. To nie była ustawa antykartelowa, lecz ustawa, która stabilizowała kartele w Polsce. To trzeba sobie wyraźnie powiedzieć. Nie po tej drodze należało iść. Muszą być zlikwidowane te wszystkie przerosty, jak to się modnie mówi, te dysproporcje naszego życia gospodarczego, o których tak pięknie pisał w swojej książce obecny Wicepremier naszego Rządu. Jedną z tych dysproporcyj jest dziedzina stosunków w przemyśle skartelizowanym i nieskartelizowanym, względnie w przemyśle jako w całości i w rolnictwie. Sięgnijmy do pewnych cyfr, któremi i tu operowano w sposób zresztą bardzo specyficzny, niepozbawiony pozorów słuszności. Sięgnijmy do cyfr, które nas przekonają, że to, co miałem zaszczyt mówić przed chwilą w tej Izbie, iż nic nie zrobiono w dziedzinie polityki kartelowej, jest prawdą. Jak wygląda układ naszych stosunków w dziedzinie cen, gdy porównamy rok 1928 z obecnym? Mam tutaj dane statystyczne. Otóż w rubryce cyfr spostrzegamy rzeczy następujące. Jeżeli przyjąć wskaźnik cen w r. 1928 za 100, to wskaźnik r. 1935 we wrześniu dla cen hurtowych ogółem wynosi 54,2; dla ceń hurtowych surowców i półfabrykatów 56,8, a w tem: dla surowców i półfabrykatów zależnych od zagranicy, a więc nie objętych kartelami, — 41,7, surowców i półfabrykatów skartelizowanych 83.8 — p. poseł Wierzbicki podał 89, a więc z punktu widzenia mojej tezy cyfrę dla mnie korzystniejszą, — przyjmuję jednak tę cyfrę, którą ja wyszukałem — 83,8, dla surowców i półfabrykatów pozostałych 47,5. Co wynika z tych cyfr, jeżeli mówić o równowadze, która jest podstawą zdrowej gospodarki? Odpowiedź jest prosta: artykuły nieskartelizowane spadły o przeszło 50% , skartelizowane zaledwie o 17%, a jak powiedział p. poseł Wierzbicki o 11%. Oto rezultat kilku lat ostatnich, rezultat niewątpliwie ujemny.</u>
	471	+ <u xml:id="u-57.6" who="#PWojciechowski">Chciałbym się zatrzymać na analizie cyfr, podanych przez p. posła Wierzbickiego. P. poseł Wierzbicki mnoży wskaźnik cen przez wskaźnik produkcji i wykazuje, że rezultat dla przemysłu skartelizowanego jest gorszy niż dla rolnictwa, względnie dla surowców rolniczych. Ale mała poprawka. Istotą przemysłu skartelizowanego jest w założeniu samem ograniczenie produkcji. Przemysł skartelizowany nie może mieć pretensji, że wiele zakładów przemysłowych zostało przez niego dobrowolnie zamkniętych. Rolnictwo na luksus pozostawienia ziemi odłogiem pozwolić sobie nie może i byłoby to poczytywane za działanie na szkodę Państwa.</u>
	472	+ <u xml:id="u-57.7" who="#PWojciechowski">Nigdy nie słyszałem na żadnem zebraniu rolniczem, ażeby nawoływano do pozostawienia ziemi odłogiem, a mądrzy rolnicy zawsze potępiali w sposób jaknajbardziej kategoryczny, gdy mówiono przed kilku laty o klęsce urodzaju. Natomiast przemysł dobrowolnie zamknął zakłady za odpłaty — „za stójkę”, lub zniszczył przymusowo tych, którzy byli niedogodni. Ale jest jeszcze inna strona tego zagadnienia, strona, powiedziałbym, i ekonomiczna, i moralna. Czyim kosztem odbywało się zmniejszenie produkcji przemysłowej w Polsce ? Bardzo prosto — puszczeniem na bruk setek tysięcy robotników. Przemysł zdjął ich ze swoich etatów i przeniósł ciężar ich utrzymania na całe społeczeństwo. I tutaj sytuacja jest jasna. Ci, którzy kierują przemysłem, zostali na swoich fotelach bez względu na to, że liczba robotników, zatrudnionych obecnie w Polsce, jest o połowę mniejsza niż była dawniej.</u>
	473	+ <u xml:id="u-57.8" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
	474	+ <u xml:id="u-57.9" who="#PWojciechowski">Ten argument wyjaśnia przyczynę, dlaczego przy mnożeniu wskaźnika cen przez wskaźnik produkcji pozornie cyfry przemawiają na korzyść przemysłu skartelizowanego.</u>
	475	+ <u xml:id="u-57.10" who="#PWojciechowski">Jaka jest jedyna nić, łącząca przemysł skartelizowany z interesami Państwa? Ta nić, która i mnie nakazuje ostrożność i rozumiem, że prawdopodobnie nakazuje również Rządowi ostrożność w traktowaniu tego problemu. Bo chciałbym, ażeby w tej Wysokiej Izbie mimo takich czy innych nastrojów decyzje były rozumne. A nastroje są zupełnie jasne i jeśli p. pos. Wierzbicki szukał rezonansu w tej Wysokiej Izbie, to go znalazł aż nadto wyraźnie. Było uznanie dla jego talentu krasomówczego, była też wyraźna negacją, jeśli chodzi o treść jego wywodów.</u>
	476	+ <u xml:id="u-57.11" who="#PWojciechowski">I proszę Panów ta ostrożność, którą zalecam, wynika z tego, że ta nić, jeśli chodzi o przemysł skartelizowany, jest bardzo wyraźna: to jest eksport, który obciąża przemysł skartelizowany.</u>
	477	+ <u xml:id="u-57.12" who="#PWojciechowski">To jest zagadnienie bilansu handlowego naszego Państwa. To jest zagadnienie dewiz, które są potrzebne dla utrzymania stałości waluty. I tutaj chciałbym wprowadzić najściślejsze rozróżnienie pomiędzy dwoma rodzajami karteli. Ogółem karteli w Polsce, zarejestrowanych na podstawie ustawy z 1933 r., jest 280. Jeżeli odrzucimy 80 takich małych kartelików i kartełuszków, niemających większego znaczenia, pozostanie cyfra około 200, a z tych 200, czerpiących soki z całego społeczeństwa, zaledwie 10, a może 12 zajmuje się poważnie eksportem z Polski. I dlatego jeśli cały kraj oczekuje nowelizacji i zmiany ustawy o kartelach z 1933 r., to można postawić sprawę w sposób prosty, Panie Wicepremierze. Można śmiało, przed działaniem jeszcze komisji ankietowej, rozwiązać kartele nieeksportujące i żadnej szkody z tego dla Państwa i dla polityki gospodarczej Polski nie będzie, i poddać pod bardzo ścisłe szkiełko obserwacyjne tej właśnie komisji, która ma wkrótce rozpocząć działanie, kartele eksportujące.</u>
	478	+ <u xml:id="u-57.13" who="#PWojciechowski">Nadmieniłem, że był dziwny brak szczerości w traktowaniu problemu kartelowego w Polsce. Tak jest istotnie. Działa tu jakaś tajemnicza siła, jakaś siła dziwna, która paraliżuje wszystkie wysiłki — bo wierzę, że w Polsce jest bardzo wielu ludzi dobrej woli — ale ta siła niesamowita, jak polip mackami obejmuje wszystkich. Istny biblijny Lewjatan. Trzeba stwierdzić, że w ostatnich czasach ta siła osłabła. Mamy tego dowód dziś w obradach Sejmu, mieliśmy dowód na komisji dla rozważenia pełnomocnictw, gdzie najważniejszym argumentem, jaki się słyszy często i w prasie w obronie karteli, żeby odwrócić uwagę od karteli, jest wskazywanie na monopole. Niewątpliwie, że skutki działania wysokich cen monopoli są takie same, jak skutki działania cen kartelowych, ale jest wielka różnica moralna i gospodarcza między jedną i drugą sprawą, bo zysk z monopoli jest to podatek i my o tem wiemy i płacimy ten podatek monopolowy, a zysk karteli idzie do prywatnej kieszeni przedsiębiorcy. I dlatego jeżeli ktoś z kartelowców powie, że winne są monopole, to robi wrażenie ucznia złapanego na gorącym uczynku. Nie zapiera się, nie tłumaczy nawet, tylko wskazuje na swego kolegę i powiada: — „On też”. Nic z tego nikomu nie przyjdzie, że grzesznicy kartelowi spychają swe winy na monopole. Jedno i drugie zagadnienie trzeba rozwiązać równolegle, ale nie jednakowo. Polityka nasza, musi znacznie dalej pójść w stosunku do karteli niż do monopoli, bo one stwarzają podwaliny naszego budżetu państwowego.</u>
	479	+ <u xml:id="u-57.14" who="#PWojciechowski">Jeszcze jeden argument, którego na obradach nie słyszeliśmy, ale który jest często przytaczany przez tamtą stronę: Gdyby nie kartele, wzrosłoby bezrobocie. Ale to jest prosta supozycja, na którą niema żadnych dowodów. Nie można argumentować tem coby było, — „gdyby”, bo cyfry mówią co innego. Bezrobocie w Polsce w ostatnich latach wzrosło. Nie potrzebuję cyfr przytaczać, wszyscy je znamy. Weźmy jeden odcinek górnośląski, który jest wyłączną, stuprocentową, domeną karteli. Ilekroć była mowa czy o rozwiązaniu karteli, czy o nacisku rządu na politykę kartelową, zawsze słyszało się groźbę wzrostu bezrobocia na Górnym Śląsku. A co mówią cyfry? Cyfry mówią, że w r. 1930 na Górnym Śląsku było 52,000 bezrobotnych, a obecnie jest 104,000. Czy kartel węglowy, żelazny, cynkowy lub inny, działający na Górnym Śląsku w ramach absolutnej swobody, przyczynił się w czemkolwiek, aby nie zostało wyrzuconych na bruk 50.000 ludzi z rodzinami?</u>
	480	+ <u xml:id="u-57.15" who="#PWojciechowski">Nie przyczynił się do tego w niczem, zagadnienia tego nie rozwiązał i dlatego też takich argumentów za słuszne uznać nie można.</u>
	481	+ <u xml:id="u-57.16" who="#PWojciechowski">Parę słów o poszczególnych kartelach.</u>
	482	+ <u xml:id="u-57.17" who="#PWojciechowski">Zpośród karteli eksportujących, bo o tych w tej chwili chcę mówić, niektóre wymagają pewnej represji ze strony rządowej, może nawet natychmiastowego rozwiązania, inne w każdym razie twardej, prawdziwej kontroli. Bo nawet wśród eksportujących trudno tolerować np. stan rzeczy w kartelu żelaznym, gdzie do każdej tonny eksportowanego żelaza Skarb Państwa dopłaca około 50% jej wartości. A komu jest potrzebny kartel gwoździ — szkodliwy, śrubujący ceny tego ważnego artykułu konsumcji wiejskiej? A co porabia zasobny kartel papierowy— też nikomu niepotrzebny, chyba małej grupce zainteresowanych? A kiedyż wreszcie Rząd wejrzy w wysokie zyski kartelu cukrowego, osładzającego życie naszej wsi, która konsumuje aż 1 1/2 kg cukru na głowę rocznie? Straszna to litania, niełatwo dająca się wyczerpać...</u>
	483	+ <u xml:id="u-57.18" who="#PWojciechowski">Nie jest do utrzymania w obecnej formie również kartel węglowy, bo wysoka cena wewnętrzna węgla jest główną przyczyną drożyzny innych artykułów przemysłowych i podraża życie obywatela.</u>
	484	+ <u xml:id="u-57.19" who="#PWojciechowski">Kartel naftowy formalnie nie istnieje, ale w praktyce na skutek zarządzeń ustawowych, regulujących eksport, artykuły naftowe w kraju są poddane działaniu organizacji kwasi-kartelowej. A i tego możnaby uniknąć — wystarczy sprowadzić do Polski, w takiej czy innej formie bezcłowo 20.000 automobili, co jest nakazem obronności Państwa, a wtedy zniknie potrzeba eksportu produktów naftowych i zagadnienie kartelu naftowego samo się rozwiąże.</u>
	485	+ <u xml:id="u-57.20" who="#PWojciechowski">Rozumiem, że przy tych wszystkich zarządzeniach, jakie mógłby przedsięwziąć Rząd, będą pewne perturbacje w naszej gospodarce narodowej, ale czy może nas coś gorszego spotkać, aniżeli przeżyliśmy w ciągu ostatnich lat, jeśli chodzi o niedolę społeczeństwa w dziedzinie zaspakajania najistotniejszych jego potrzeb!</u>
	486	+ <u xml:id="u-57.21" who="#PWojciechowski">Gdy mówię w ten sposób o gospodarce kartelowej i przemysłowej, mówię to w poczuciu odpowiedzialności, idąc za wezwaniem p. Wicemarszałka Miedzińskiego, który jako referent na komisji postawił sprawę w ten sposób, odpowiadając jednemu mówcy, że wszystko będzie w porządku, gdy przedstawiciele pracowników umysłowych będą z entuzjazmem witali wszystkie obciążenia pracowników umysłowych, a przedstawiciele przemysłu z zapałem przyjmą obciążenie przemysłu. Trudno tu mówić o zapale i o entuzjazmie, ale można zająć stanowisko obywatelskie i państwowe. Mam świadomość, że moja egzystencja materialna związana jest z przemysłem i że zarządzenia represyjne mogą dotknąć również pośrednio przedsiębiorstwo, w którem pracuję. Przedsiębiorstwo to, choć nigdy do kartelu nie należało, miało niewątpliwie korzyści pośrednie z tego, że istniał kartel. Powtarzam więc z całą świadomością i patrząc każdemu w oczy mogę powiedzieć, że prawdziwy przemysłowiec w Polsce nie powinien się obawiać rozwiązania karteli, jeżeli to będzie zgodne z interesem Państwa, bo tylko tą drogą możemy dojść do zrównania szans wszystkich w gospodarce narodowej Państwa Polskiego. Póki tych równych szans niema, będzie poczucie krzywdy u jednych i wzajemny brak zaufania, a atmosfera nieszczerości, która panowała od początku, będzie święciła dalsze triumfy. Wydaje mi się, że Rząd obecny, który przychodzi z określonym programem do Sejmu po pełnomocnictwa, rozwiąże wiele spraw, a przedewszystkiem mam to głębokie przekonanie, że obecny Rząd ma kwalifikacje do odpowiedniego rozwiązania sprawy karteli. Pan Wiceminister Kwiatkowski zna te sprawy z teorii i praktyki. Zna doskonale nastroje całego kraju, zna życie przemysłowe. Miałbym jedną prośbę: muszę uważać kierowników życia kartelowego w Polsce za dotkniętych chorobą ślepoty, a jeżeli p. Minister Kwiatkowski ma leczyć te rany naszego gospodarstwa przemysłowego to, jak każdy mądry lekarz, niech nie słucha chorego.</u>
	487	+ <u xml:id="u-57.22" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	488	+ <u xml:id="u-57.23" who="#PWojciechowski">To też, jeżeli przywiązuję specjalną wagę do uchwalenia przez nas pełnomocnictw, jestem przekonany, że te pełnomocnictwa, jako jeden z głównych celów mają za zadanie ułatwić Rządowi rozwiązanie sprawy karteli w Polsce.</u>
	489	+ <u xml:id="u-57.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
	490	+ </div>
	491	+ <div xml:id="div-58">
	492	+ <u xml:id="u-58.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu p. Ministrowi Skarbu Kwiatkowskiemu.</u>
	493	+ </div>
	494	+ <div xml:id="div-59">
	495	+ <u xml:id="u-59.0" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W przemówieniu Szefa Rządu w tej Izbie i w przemówieniu mojem na komisji usiłowaliśmy wspólnie wyjaśnić jak najdokładniej zarówno istniejący stan faktyczny w odniesieniu do zagadnień gospodarczych i finansowych Państwa, jak również odpowiedzieć — w granicach możliwości — jaknajbardziej konkretnie, co — wedle opinii Rządu — należy uczynić zaraz, by powstrzymać rozpęd zjawisk ujemnych w tej dziedzinie życia, i co w zarysie należy czynić w przyszłości bliższej i dalszej dla systematycznego uzdrawiania naszego gospodarstwa w jego całokształcie i sparaliżowania złych skutków obecnej akcji doraźnej.</u>
	496	+ <u xml:id="u-59.1" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Te wyjaśnienia były wystarczające dla pozytywnego ustosunkowania się zarówno generalnego referenta, jak i komisji do przedłożenia rządowego. Pomimo to zarówno dyskusja, prowadzona dziś w tej Izbie, jak też i zgłoszony wniosek mniejszości, któremu Rząd przeciwstawia się kategorycznie, wskazują, iż istnieją jeszcze pewne momenty niedostatecznie wyświetlone.</u>
	497	+ <u xml:id="u-59.2" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tak, jak to stwierdził dziś generalny referent p. poseł Miedziński, każdy deficyt, zarówno w życiu prywatnej jednostki jak i państwa, ma swoją wymowę i swoją żywotną, ale ujemną dynamikę. Powstaje on wówczas, gdy wydatki są lub muszą być większe od dochodów. Za cały okres kryzysu ten deficyt Skarbu Państwa — budżetowo i kasowo — jest bardzo znaczny, a niezahamowany niezwłocznie mógłby się szybko zwiększać. Test to nieuchronną konsekwencją faktów, że dochody 70% obywateli Państwa spadły w tym okresie więcej niż o połowę. Na tę sytuacje oczu zamykać dziś nie wolno. Czyż ktoś z ludzi poważnych może sobie wyobrażać, że ten deficyt jest tylko zjawiskiem ujemnem w znaczeniu buchalteryjnem? Że psuje on nam tylko optykę budżetu i ksiąg Skarbu Państwa?</u>
	498	+ <u xml:id="u-59.3" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jest rzeczą pewną i ustaloną, że deficyt ten wywołuje nie tylko cały szereg zjawisk ujemnych, i to w całokształcie życia prywatnego i publicznego, ale ponadto i to, że skutki te z biegiem czasu i z narastaniem sum deficytowych ustawicznie mnożą się i potęgują. Możemy wyraźnie odróżnić zarówno u nas jak i zagranicą kilka okresów powstawania tych skutków. Początkowo były one najmniej szkodliwe dla stosunków gospodarczych, gdy deficyty były pokrywane w szeregu państw z rezerw kasowych. Następnie przyszedł okres upłynniania przez państwa walorów, papierów wartościowych, będących w posiadaniu skarbu. Akt ten oznaczał przemianę finansowych środków płynnych, gromadzonych przez życie gospodarcze w instytucjach bankowych i finansowych na środki zamrożone, na kredyty długoterminowe. Gdy zabrakło już walorów rządy państw przechodziły do eksploatowania już nie własnych, ale obcych dynamicznych rezerw kredytowych. Zostały więc rozbudowane kredyty w bankach, poszły w obieg bilety skarbowe, wzrastała emisja bilonów. Ale i tu istnieją granice możliwości, nie mówiąc już o tem, że w ten sposób zatrzymuje się sztucznie proces obniżania kosztów kredytu, a zarazem zwiększa się obciążenia dla Skarbu i to w tym momencie, w którym wpływy automatycznie maleją.</u>
	499	+ <u xml:id="u-59.4" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Duży i trwały deficyt budżetowy w każdej sytuacji i w każdem państwie to samoczynne przetrawianie wszystkich kapitałów ruchomych i obrotowych, służących gospodarstwu narodowemu, na kapitały nieruchome, zamrożone i odseparowane od procesów gospodarczych. Trwałe i nieopanowane zawczasu deficyty, to droga do nieuchronnego bankructwa i powstrzymania wypłacalności najkardynalniejszych nawet zobowiązań finansowych. Deficyt — to odwrotna droga procesu kapitalizacji i rozwoju dochodu społecznego. Deficyt — to nie zmniejszanie, ale ustawiczne i konieczne zwiększanie liczby egzekutorów podatkowych.</u>
	500	+ <u xml:id="u-59.5" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Przy takiem rozumieniu sprawy niema tak ciężkich ofiar, któreby nie opłaciły się nawet poszkodowanym obecnie — o ile drogą tych ofiar uda się rzeczywiście zahamować deficyt i zrównoważyć obie strony budżetu, to jest wpływy i wydatki.</u>
	501	+ <u xml:id="u-59.6" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Dawniej, przed r. 1926 w tej Wysokiej Izbie zadanie stabilizacji waluty i równowagi budżetu opatrywano nazwą programu. Rzucano największe słowa na rzecz tych haseł i jednoczono w imię tych zadań najsprzeczniejsze elementy polityczne i społeczne. Rząd nasz tego postulatu nie nazywa programem, lecz obowiązkiem, i to obowiązkiem podstawowym, gdyż tu zaczyna się sama możliwość stwarzania programu. który dotyczyć musi nie deficytu, ale odbudowy i rozwoju gospodarstwa narodowego. Dopóki kryzys był uważany za krótkotrwały, dopóki istniały możliwości kredytowe, dopóki nie miały one wyraźnie ujemnych konsekwencyj da całokształtu życia gospodarczego, dla podstawowych zadań państwowych, można bvło się wahać w wyborze radykalnych metod. Tak postąpiło wiele państw. Obecnie następuje radykalna zmiana poglądów wszystkich państw, wszystkich rządów, wszystkich parlamentów. Z dotychczasowym stanem rzeczy w tej materii należy skończyć. Poprzedni rząd premiera Sławka nie tylko widział te konieczności, ale również przygotował znaczną część materiałów do rozstrzygnięć. Dziś sprawa jest całkowicie dojrzała i nie powinna być załatwiona połowicznie, gdyż połowiczność przyniosłaby same szkody, a uniemożliwiłaby realizację jakiegokolwiek postulatu pozytywnego.</u>
	502	+ <u xml:id="u-59.7" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Dopiero na tem tle należy rozpatrywać sprawę urzędnicza. Mamy wszyscy — jako reprezentanci Rządu — swą historię stosunku do świata pracy, z którego wychodzimy i z którym czujemy się na trwałe związani. Nie wymagalibyśmy ofiar od urzędników i pracowników, gdybyśmy nie mieli pełnej świadomości, że w chwili obecnej jest to taką samą sprawą i koniecznością, jak fakt pogorszenia w kryzysie sytuacji rolników i wszystkich obywateli, nierozporządzających zapasami kapitałów.</u>
	503	+ <u xml:id="u-59.8" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nikt nie może zaprzeczyć, że uderzamy w wyższe zarobki i pobory dość silnie. Niemniej nie wiem, czy z okresu rządów parlamentarnych możnaby przytoczyć tak demokratyczne rozwiązanie problematu, jak obecnie. Gdybyśmy jednak uchwalili całkowite odebranie poborów z wszelkiemi dodatkami najwyższym funkcjonariuszom państwowym i najwyżej opodatkowanym obywatelom, to nie pokrylibyśmy nawet kilkunastu procent istniejącego deficytu. Sądzę, że lepszą jest obrana droga obecna. Obniżka ma dużą rozpiętość progresywną, a łącznie z całym planem finansowym umożliwia realną równowagę budżetu.</u>
	504	+ <u xml:id="u-59.9" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Rezerwę na przyszłość stanowi akcja oszczędnościowa, którą wymaga nie tylko czasu, ale i dobrej woli i najsolidarniejszego współdziałania od kilku tysięcy wyższych funkcjonariuszów państwowych.</u>
	505	+ <u xml:id="u-59.10" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ponadto musimy podatkowo uchwycić stopniowo i te elementy, które doprowadziły do mistrzostwa system uciekania od wszelkich podatków. utajenia dochodów i zysków a utrzymania życia na wysokim poziomie, jakby dla prowokacji istniejącej nędzy ludzkiej.</u>
	506	+ <u xml:id="u-59.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	507	+ <u xml:id="u-59.12" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Sądzę wiec, że po pewnym czasie, uzależnionym nie tylko od najlepszej i istniejącej woli członków Rządu ale również od pomocy reprezentantów społeczeństwa i sharmonizowania się aparatu urzędniczego z podejmowanym dziś wysiłkiem odbudowy naszego gospodarstwa — „odpracujemy się”, zwiększymy nieco wpływy i zmniejszymy wydatki. Wówczas poddamy rewizji obecne ciężkie zarządzenia, zniżymy nadmierne obciążenia, uregulujemy nieco w górę pobory niższych funkcjonariuszów państwowych i prywatnych i dlatego w dekretach ustalimy maksymalny termin dla tych restrykcyjnych zarządzeń na dwa lata.</u>
	508	+ <u xml:id="u-59.13" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nie wątpię zaś, że w tym czasie poczną wydawać pozytywne rezultaty i nowe, równoległe zarządzenia gospodarcze, to — „usuwanie przeszkód i hamulców”, co umożliwi nam wspólnie, t. j. Rządowi, parlamentowi, organizacjom gospodarczym i organizacjom świętą pracy rozbudowanie nowego, pełniejszego i głębszego organicznego programu dla wydobycia się z tego grząskiego dna kryzysu, w którym żyjemy.</u>
	509	+ <u xml:id="u-59.14" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Stanu obecnego bez ofiar—i to ofiar wszechstronnych — nie możemy przeskoczyć, więc musimy się przez istniejące zapory przebić. Jak długo Skarb Państwa wykazuje rosnące deficyty, jak długo żyjemy i wydatkujemy bez żadnego — „buforu”, bez rezerwy, tak długo jesteśmy bezradni wobec każdego nowego zjawiska gospodarczego, finansowego lub społecznego, wymagającego wydatku ze strony Skarbu Państwa, tak długo o żadnym, realnym i organicznym programie mówić nie możemy.</u>
	510	+ <u xml:id="u-59.15" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Walka o przyszłość gospodarczą Państwa jest charakterystyczna tem, że nikt nigdy w historii świata nie wygrał jej w jednym wstępnym boju. Tem różni się ona od walk politycznych. Nie można się więc domagać i od nas, byśmy ją wygrali natychmiast i to prawie bez armii i bez rezerw.</u>
	511	+ <u xml:id="u-59.16" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Na najbliższą przyszłość powinniśmy tylko oczyścić przedpole walki z drutów kolczastych, z zapór i wilczych dołów, które wszelką myśl o ofensywie gospodarczej, o polityce aktywnej i twórczej wykluczają. Narzędziem w tej walce stają się te pełnomocnictwa, o które zwróciliśmy się do Izb Ustawodawczych.</u>
	512	+ <u xml:id="u-59.17" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ale wszelkie ścieśnienia ich w treści lub w terminie osłabiają tę broń w sposób wyraźny i zdecydowany i dlatego proszę Wysoką Izbę w imieniu Rządu o przyjęcie przedłożenia naszego w brzmieniu, przyjętem przez komisję.</u>
	513	+ <u xml:id="u-59.18" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
	514	+ </div>
	515	+ <div xml:id="div-60">
	516	+ <u xml:id="u-60.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Marchlewski.</u>
	517	+ </div>
	518	+ <div xml:id="div-61">
	519	+ <u xml:id="u-61.0" who="#PMarchlewski">Wysoka Izbo! Imieniem grupy regionalnej posłów ziemi pomorskiej oświadczam, że głosować będziemy za przedłożeniem rządowem. Decydujemy się na ten wyjątkowy krok pod naciskiem niesłychanie ciężkiej rzeczywistości, zobrazowanej raz jeszcze w dopiero co usłyszanem przemówieniu p. Wicepremiera. Nie chcemy Rządowi utrudniać ciężkiego zadania, jakie miał odwagę wziąć na swoje barki, musimy jednak podkreślić, że pełnomocnictwa uważamy za zło konieczne i jeśli mimo licznych zastrzeżeń, z których wysuwa się na czoło obniżenie sił konsumcyjnych świata pracy, głosujemy za przedłożeniem rządowem, to czynimy to dlatego, że Rząd zwrócił się do społeczeństwa z apelem o współpracę. Ten apel o współpracę z najszerszemi warstwami społeczeństwa został przyjęty przychylnie przez społeczeństwo pomorskie, apel ten przełamuje po raz pierwszy psychiczną apatię i depresję, jaka się w niepokojący sposób szerzyła, a w tej chwili wydaje się już przełamana.</u>
	520	+ <u xml:id="u-61.1" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Mudryj.)</u>
	521	+ <u xml:id="u-61.2" who="#PMarchlewski">Przyjmując ten apel, oczekuje społeczeństwo pomorskie, że będzie do tej współpracy przyciągnięte aktywnie, bo chciałoby być nie tylko rządzone, ale pragnie w tej pracy nad kształtowaniem losów naszej Ojczyzny wziąć udział w skali odpowiadającej znaczeniu, jakie ziemia pomorska w całokształcie naszych interesów gospodarczych zajmuje, ziemia pomorska, która stoi na straży morza i na straży Gdyni.</u>
	522	+ <u xml:id="u-61.3" who="#PMarchlewski">Obecność w Rządzie p. Wicepremiera Kwiatkowskiego, cieszącego się na Pomorzu, jako twórca Gdyni, pełnem zaufaniem, daje nam rękojmię, że zagadnienia gospodarcze znajdą właściwe rozwiązanie. Społeczeństwo pomorskie przyzwyczajone jest do trzeźwej oceny sytuacji, dlatego doceniło w całej pełni odwagę i męstwo, z jaką Rząd postawił diagnozę sytuacji gospodarczej kraju.</u>
	523	+ <u xml:id="u-61.4" who="#PMarchlewski">Odkładając bardziej szczegółowe postulaty regionalne pomorskie do dyskusji budżetowej, oświadczam, że popieramy w zupełności wysiłki Rządu, zdążające do wzmocnienia siły konsumcyjnej wsi, którą jako najpoważniejszego konsumenta miast w całej pełni doceniamy.</u>
	524	+ <u xml:id="u-61.5" who="#PMarchlewski">Muszę jednak na tem miejscu wspomnieć o naszym aparacie wymiany jako kupiec, reprezentujący kupiectwo Polski zachodniej. Mówię to na tem miejscu, dlatego, że była mowa o rozpiętości cen, świadczącej o niedomaganiu tego aparatu wymiany. Śmiem twierdzić, że powody tego niedomagania tkwią w atmosferze nieprzychylnej, jaka od zarania naszej państwowości panuje w kraju i społeczeństwie dla handlu i kupiectwa.</u>
	525	+ <u xml:id="u-61.6" who="#PMarchlewski">Nie będę w tej chwili rozważał zagadnień takich, jakim jest sprawa obniżenia stopy dyskontowej, sprawa decentralizacji zakupów przez instytucje państwowe i szereg innych pierwszorzędnych zagadnień, związanych z handlem. Pragnę jednak wogóle podkreślić, że trzeba umieć w społeczeństwie przełamać tę bierność w stosunku do handlu i kupiectwa. Mówię dlatego, że reprezentuję handel, który w 90 kilku procentach jest polski, mianowicie handel Polski zachodniej. Mówię to w obliczu rozwoju Gdyni, która najbardziej jaskrawo w miarę swego rozwoju uzmysławia niedorozwój naszego handlu i która wykazuje, na jakie trudności natrafiamy przy organizacji handlu zamorskiego. Niestety kupców zamorskich nie można importować. Jeżeli będziemy chcieli mieć własnych kupców, kupiectwo musimy wytworzyć sami z siebie, z kadr kupiectwa krajowego, wewnętrznego. A poto, by na tem kupiectwie wyrosły kadry kupiectwa zamorskiego, trzeba stworzyć atmosferę przychylną rozwojowi handlu, atmosferę, która w tej chwili nie istnieje. To też obserwujemy, że zamiast podciągać handel wzwyż, widzimy coraz większe rozproszkowanie się aparatu wymiany, znikanie placówek większych, zdolnych do odpowiedniego operowania, a natomiast powstawanie tysięcy i dziesiątków tysięcy placówek drobnych o minimalnem znaczeniu ekonomicznem. Słowem równamy się na tym odcinku w dół. Chcielibyśmy ten proces gospodarczego równania się w dół zatamować. Prosimy p. Ministra Przemysłu i Handlu, żeby zechciał wziąć pod opiekę handel. Jesteśmy wdzięczni Rządowi za to, że przez delegowanie komisji międzyministerialnej na tereny naszego kraju daje nam możność bezpośredniego zetknięcia się i przedstawienia tej rzeczywistości, jaka istnieje. Proszę, ażeby uwagi tej komisji na odcinku handlu były wzięte pod rozwagę.</u>
	526	+ <u xml:id="u-61.7" who="#PMarchlewski">Jako przedstawiciel handlu opowiadam się za uporządkowaniem dziedziny karteli. Rozumiem, że kartel jest zmową, ale zmowa może być pożyteczną i dobrą, a może być nieetyczną i skierowaną przeciwko warstwom konsumującym, jak to jest obecnie. Nie uogólniamy wałki z kartelami, ale pragniemy usunięcia przerostów i usunięcia tych karteli, których działalność jest kierowana przeciw konsumcji krajowej.</u>
	527	+ <u xml:id="u-61.8" who="#PMarchlewski">P. pos. Wierzbicki mówił o nędzy przemysłu. Proszę Państwa, jakby nazwać położenie naszego rzemiosła, jakby nazwać położenie naszego handlu, jakby nazwać wreszcie położenie tych najszerszych warstw szarych ludzi, którzy pracują? W takim razie mamy niesłychaną skalę tej nędzy, w której ośrodku tkwi krzywda, krzywda odbijająca się na najszerszych warstwach pracowniczych i konsumcyjnych. Dlatego też w walce o uporządkowanie odcinka kartelowego posłowie z ziemi pomorskiej będą Rządowi pomocni w tem przekonaniu, że uporządkowanie tej dziedziny w dużej mierze przyczyni się do uspokojenia naszej opinii publicznej.</u>
	528	+ <u xml:id="u-61.9" who="#PMarchlewski">Ja nie znam się na kotłach parowych, ale wiem, że konsumcja cukru, konsumcja węgla, konsumcja żelaza jest niesłychanie niska i że zamało zwracamy do tej pory uwagi na możliwości, jakie posiada rynek wewnętrzny, zupełnie przez nas zaniedbany, kosztem eksportu, do którego Państwo dokłada.</u>
	529	+ <u xml:id="u-61.10" who="#PMarchlewski">Będziemy śledzili rozwój wypadków z największą uwagą. Będziemy śledzili, czy Rząd z tych pełnomocnictw korzysta, nie zbaczając z drogi sprawiedliwości społecznej i traktowania wszystkich warstw społecznych narówni i dlatego głosujemy za przedłożeniem rządowem w przekonaniu, że zahamuje ono dalszy rozkład naszego życia gospodarczego i przywróci tak upragnioną i niezbędną równowagę budżetową Państwa.</u>
	530	+ <u xml:id="u-61.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	531	+ </div>
	532	+ <div xml:id="div-62">
	533	+ <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszalekMudryj">Głos ma p. Matusiak.</u>
	534	+ </div>
	535	+ <div xml:id="div-63">
	536	+ <u xml:id="u-63.0" who="#PMatusiak">Wysoka Izbo! Ciężkie położenie gospodarcze Państwa odczuwamy wszyscy i całe społeczeństwo wygląda pomocy. Rząd obecny wypowiedział wojnę kryzysowi i do pomocy w niej wzywa całe społeczeństwo, ażeby stworzyć z niego legion do walki, jak ongiś Naczelny Wódz stworzył legion do walki o niepodległość. W pierwszym rzędzie do tej walki stają pracownicy państwowi i przedsiębiorstw państwowych. Właśnie w tych tezach, przedstawionych Sejmowi, powiedziano, że należy opodatkować ich uposażenia. Pracownicy państwowi wegetują, ale nie odmówią tych ofiar w przeświadczeniu, że są one konieczne dla Państwa. Chciałbym się jednak zapytać Wysoką Izbę, czy czasem na jedną warstwę społeczną nie za dużo jest tych ofiar? Dziś wielu panów posłów wypowiedziało się, że istnieją kartele, czy karteliki, istnieją bardzo bogate grupy społeczne, które starają się ukryć swoje kapitały przed opodatkowaniem. Dlaczego pracownik państwowy i wogóle świat pracy ma zawsze iść na pierwszy ogień? Dlatego też słusznie jest powiedziane, że jeżeli Rząd ściśle weźmie pod uwagę i będzie chciał regulować stosunki naprawdę dla dobra całego Państwa, to w tym wypadku znajdzie te ukryte kapitały i będzie je umiał opodatkować, a my, jako pracownicy państwowi i wszystkich przedsiębiorstw, jako świat pracy, dopomożemy Rządowi całą siłą do tego. Jeżeli dzisiaj p. Minister Skarbu zapowiada i poprzednio zapowiedział w swej słynnej mowie radjowej, że wznowi egzekutywę ściągania zaległości podatkowych, to chciałbym się zapytać u kogo są zaległości podatkowe? Pracownik państwowy, podkreślam, podatek płacił, bo mu się z pensji ściągało bez względu na to, czy chciał, czy nie chciał, a jeżeli istniał oportunizm moralny w pewnych grupach, które nie chciały płacić ze względu na to, że im się różne rządy nie podobały, to stąd są zaległości. Dlatego Rząd dzisiaj powinien iść w tym kierunku i wyciągnąć, co się da, żeby nie krzywdzić jednej warstwy na korzyść drugiej. I dlatego też śmiem twierdzić, że jeżeli Rząd obecnie pójdzie po tej linii, to bezwzględnie zwyciężyć musi i zwycięży.</u>
	537	+ <u xml:id="u-63.1" who="#PMatusiak">Proszę Państwa, w swej słynnej mowie p. Minister Skarbu zapowiedział, że cieszy się, że istnieją obce kapitały w Państwie. I nas to cieszy, że obcy kapitał ma zaufanie do Państwa Polskiego, ale z drugiej strony jest dla nas niepocieszające, że ten obcy kapitał wyzyskuje Państwo Polskie, że na żywem ciele Państwa żeruje, ochłapy pozostawia w Państwie, a gros kapitału ukrywa zagranicą. To jest niezdrowy objaw, cierpi na tem polski świat pracy i wogóle cała Polska. I z tem właśnie nie możemy się pogodzić.</u>
	538	+ <u xml:id="u-63.2" who="#PMatusiak">Dlatego oświadczam we własnem imieniu, że jeżeli głosuję za pełnomocnictwami dla Rządu, to jedynie dlatego, iż jestem przeświadczony, że Rząd będzie umiał i w tym kierunku postąpić z korzyścią Państwa, a zadaniem całego społeczeństwa będzie, jeżeli społeczeństwo polskie chce się uniezależnić od kapitału obcego, starać się przez powołanie do życia takich czy innych organizacyj gospodarczych stworzyć kapitał narodowy, który bezwzględnie stanie się kapitałem konkurencyjnym kapitału zagranicznego, obcego i nie będzie mógł nas wyzyskiwać. I tak jak Rząd Polski, Państwo Polskie uniezależniło się politycznie, tak i na przyszłość będziemy mogli uniezależnić się gospodarczo, co będzie w interesie całego Państwa i dobra naszych następnych pokoleń.</u>
	539	+ <u xml:id="u-63.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	540	+ </div>
	541	+ <div xml:id="div-64">
	542	+ <u xml:id="u-64.0" who="#WicemarszalekMudryj">Głos ma p. Stamm.</u>
	543	+ </div>
	544	+ <div xml:id="div-65">
	545	+ <u xml:id="u-65.0" who="#PStamm">Wysoka Izbo! Chciałem poruszyć sprawę, która dotychczas jeszcze nie była podnoszoną, to jest sprawę bezrobotnych i sprawę mieszkań dla nich, a łącznie z tem sprawę właścicieli domów. Stan obecny, że cały ciężar dostarczania mieszkań dla bezrobotnych włożono tylko na barki właścicieli domów, jest niemożliwy do utrzymania. Mamy w Polsce około pół miliona bezrobotnych. Każda rodzina ma prawo mieć dach nad głową. A jednakowoż dziś ci biedni nie mają żadnej pomocy; nawet u nas na Pomorzu, gdzie stosunki do niedawna były jeszcze możliwe, teraz wskutek długotrwałego kryzysu stają się one coraz cięższe, gdyż ludzie właścicielom domów od 3 — 4 lat nie płacą dzierżawy, domy się walą, a wtedy lokatorzy najczęściej muszą mieszkać pod golem niebem. Ja uważam, że ten stan jest niemożliwy, i jeśli kryzys jest ogólny, to ogół powinien te ciężary ponosić. Płacimy podatek od lokali, który ma iść częściowo na rozbudowę miast. Rozbudowa miast jest już prawie wszędzie ukończona, mamy nawet nadmiar mieszkań, część mieszkań stoi próżna, gdyż niestety niema takich, którzyby mogli za nie zapłacić. Tu powinien Rząd wkroczyć i stworzyć odpowiednie fundusze z tego podatku od lokali, któreby były przeznaczone nie na rozbudowę miast, lecz na zapłacenie komornego dla bezrobotnych, przez to również i właściciele domów mogliby swoje obowiązki wypełniać, zapłacić podatki, odnawiać swoje domy i dać tem samem pracę rzemieślnikom i robotnikom.</u>
	546	+ <u xml:id="u-65.1" who="#PStamm">Tak samo potrzebna jest pomoc dla właścicieli domów i w zakresie kredytów. Prawie wszystkie komunalne kasy oszczędnościowe wymawiają obecnie kredyty, udzielone właścicielom domów; ponieważ kredyty u rolników są zamrożone, więc wypowiada się kredyty właścicielom domów i licytuje się jedną nieruchomość po drugiej. Te licytacje przynoszą może 1/4 część rzeczywistej wartości nieruchomości. Pewnie, że należności tych komunalnych kas, które swego czasu pieniądze lokowały na hipotekach, są pokryte, gdyż kasy dały tylko do 25% wartości, ale wszyscy inni, którzy mają hipoteki na tych nieruchomościach, ci te pieniądze tracą i tem samem marnuje się majątek publiczny. To musi się zmienić i co do tego prosiłbym Wysoki Rząd, ażeby pewne kroki poczynił, by to ustało.</u>
	547	+ <u xml:id="u-65.2" who="#PStamm">I kredyty, które dotychczas właściciele domów mają, są za drogie. Mamy ulgowe kredyty dla rolnictwa i dla przemysłu, ale nie mamy ulgowych kredytów dla właścicieli domów, a właściciele domów są główną podstawą samorządów miejskich. Jest to ten podatnik, który był zawsze podstawą całej gospodarki miejskiej. Dlatego proszę, ażeby Wysoki Rząd to życzenie właścicieli domów wziął pod uwagę.</u>
	548	+ </div>
	549	+ <div xml:id="div-66">
	550	+ <u xml:id="u-66.0" who="#WicemarszalekMudryj">Głos ma p. Gardecki.</u>
	551	+ </div>
	552	+ <div xml:id="div-67">
	553	+ <u xml:id="u-67.0" who="#PGardecki">W imieniu własnem składam następujące oświadczenie:</u>
	554	+ <u xml:id="u-67.1" who="#PGardecki">Ekspose Pana Premiera Rządu Rzeczypospolitej Polskiej wniosło do życia państwowego szereg tez, które zasługują na największe poparcie i znalazło w sferach robotniczych żywy oddźwięk, a nawet wiarę, że zagadnienia gospodarczej polityki pójdą w kierunku tych zmian, które odciążą klasę pracującą i które powinny obarczyć sfery najmniej uczestniczące w ponoszeniu skutków kryzysu.</u>
	555	+ <u xml:id="u-67.2" who="#PGardecki">Tej wiary nie obaliły pełnomocnictwa, które wyraźnie sięgnęły do kieszeni klasy pracującej fizycznie i umysłowo, ale też nie przekonały, że ta jeszcze jedna ofiara ze strony pracowników jest Państwu koniecznie potrzebna, bo życie dało już odpowiedź na podobne w strukturze poczynania.</u>
	556	+ <u xml:id="u-67.3" who="#PGardecki">Klasa pracująca nie wierzy, że przy zubożeniu pracowników po obcięciu płac powiększy się konsumcja produkcji wsi i miast, jak nie wierzy, żeby marazm w życiu gospodarczem był usunięty przez to bolesne cięcie, jak też, żeby można dzięki tylko tej ofierze ze strony mas pracujących zatrudnić olbrzymie rzesze bezrobotnych, a szczególniej młodych, oczekujących pracy i zlikwidować trudności gospodarcze.</u>
	557	+ <u xml:id="u-67.4" who="#PGardecki">Uważam, że stałe trwanie w marazmie gospodarczym, obawy przed przesunięciami gospodarczemi wobec straszaka t. zw. eksperymentów, nie mogą się utrzymać, bo przetrwanie wobec stwierdzonego kryzysu strukturalnego będzie niemożliwe i Rząd będzie musiał przystąpić wcześniej czy później do posunięć, wychodzących poza normy dzisiejszego traktowania trudności gospodarczych, a ofiary, poniesione przez masy pracujące, będą nieusprawiedliwione.</u>
	558	+ <u xml:id="u-67.5" who="#PGardecki">Hasło, że dobrem naczelnem jest dobro Polski, nie jest dla mas pracujących frazesem i gotowe były one na największe ofiary dla ratowania interesów gospodarczych Państwa i warsztatów pracy, ale w tym wypadku uważają, że tak wielkie ofiary ze strony pracowników umysłowych i fizycznych nie są istotne. Trzeba sięgnąć do ścisłej kontroli nad przemysłem, kartelami, stworzyć nowy system gospodarczy, dopasowany do istotnych potrzeb Państwa, rozłożyć ciężary sprawiedliwie, równomiernie i proporcjonalnie. Dlatego mimo najprzychylniejszego traktowania Rządu p. Premiera Zyndram-Kościałkowskiego nie będę mógł głosować za pełnomocnictwami.</u>
	559	+ </div>
	560	+ <div xml:id="div-68">
	561	+ <u xml:id="u-68.0" who="#WicemarszalekMudryj">Głos ma p. Jedynak.</u>
	562	+ <u xml:id="u-68.1" who="#komentarz">(Nieobecny.)</u>
	563	+ <u xml:id="u-68.2" who="#WicemarszalekMudryj">Głos ma p. Dublasiewicz.</u>
	564	+ </div>
	565	+ <div xml:id="div-69">
	566	+ <u xml:id="u-69.0" who="#PDublasiewicz">Wysoka Izbo! Wbrew własnemu sumieniu zmuszony będę głosować za obniżką płac pracowniczych, z których oszczędności mają wpłynąć na zrównoważenie budżetu państwowego. Szósty już raz pracownicy państwowi podlegają tak bolesnej dla nich operacji w imię ratowania budżetu państwowego. Oby to było ostatnie cięcie na skórze pracownika państwowego i prywatnego dla dobra finansów, dla dobra Państwa. O ileby tylko możliwe było, prosiłbym Rząd, ażeby z tych cięć wieliminował ostatnie kategorie pracownicze, przedtem zaś użył innych środków, zmierzających do redukcji poszczególnych budżetów, czy też wydatków reprezentacyjnych, ażeby nie krzywdzić tamtych pracowników. Świat pracy dał dowody, że jeżeli idzie o interesy Państwa, gotów wszystko dać, jeżeli będzie to traktowane sprawiedliwie i obniżki będą dotyczyły nie tylko pracowników mało pobierających, ale buchalterów i dyrektorów wielkich interesów i przedsiębiorstw ciężkiego przemysłu, karteli. Wiadomo mi, że w niektórych instytucjach dyrektorzy i lepiej płatni pracownicy asekurują się w ten sposób, że podwyższa się im pobory z tem, że kiedy przyjdzie obniżka, to będą mieli obecne pobory. W ten sposób ta różnica wpłynie naturalnie na podwyższenie cen handlowych danych przedsiębiorstw kosztem konsumentów.</u>
	567	+ <u xml:id="u-69.1" who="#PDublasiewicz">, Rząd daje jako ekwiwalent pracownikom państwowym obniżkę komornego w wysokości do 15%. Ale czy to będzie dotyczyło małych mieszkań, czy większych mieszkań, niewiadomo, w każdym razie większość posiadłości miejskich jest w rękach drobnych właścicieli nieruchomości i to głównieby ich dotknęło. Natomiast nie dotknęłoby to właścicieli, którzy mają większe domy i większe mieszkania. Tu również należałoby zastosować pewnego rodzaju sprawiedliwe rozwiązanie. Mówił tu przedstawiciel Rządu pan Minister Kwiatkowski, że ulegną zniżce ceny artykułów przemysłowych i artykułów skartelizowanych. Chcę wierzyć, że Rząd to urzeczywistni i radykalne cięcia, które są wymierzone do pracowników, będą zastosowane do przemysłu i karteli.</u>
	568	+ <u xml:id="u-69.2" who="#PDublasiewicz">Pan Premier w swojem przemówieniu mówił, że te fabryki, które są nieczynne, albo które będą zamknięte, będą płaciły tak zwane przestojowe. Czy też to obciążenie nie będzie przerzucone przez właścicieli na konsumenta?</u>
	569	+ <u xml:id="u-69.3" who="#PDublasiewicz">Z radością przyjąłem oświadczenie pana Premiera, że znajdzie się teraz teren pracy dla młodych. Zwracam uwagę młodzieży, poszukującej pracy, aby nie tylko garnęła się do instytucyj państwowych, ale również miała na uwadze handel i przemysł.</u>
	570	+ <u xml:id="u-69.4" who="#PDublasiewicz">Pan Premier mówił tu, że bezpłatne praktyki dla pracowników skarbowych i nauczycieli będą zniesione, za co otrzymają oni pewne wy nagrodzenie. Należy przyjąć to z dużem uznaniem. Jeżeli idzie o zatrudnienie młodych sił, to dla nich miejsca powinny się znaleźć przez przeprowadzenie redukcji: a) dużej ilości emerytów pobierających 400 — 500 zł miesięcznie, którzy są na stanowiskach państwowych; wiem, że w jednym z urzędów wojewódzkich jest dwóch takich panów, pobierających wynagrodzenie poza emeryturą, które wystarczyłoby nawet posiadającym wyższy cenzus naukowy; b) mężatek, których mężowie są dobrze sytuowani. Ale czy to się łatwo do tego dojdzie? Ci, o których mówiłem, mają jednak daleko idącą wysoką protekcję i protektorzy będą ich bronili przed redukcją. Z drugiej strony obawiam się, czy po zmniejszeniu obecnych uposażeń nie będzie takiego nacisku na te instytucje, któreby miały przyjmować młodych, ażeby przyjmowały żony tych osób, którym zredukowano pobory.</u>
	571	+ <u xml:id="u-69.5" who="#PDublasiewicz">Przy tej sposobności muszę podkreślić, że pomimo upływu 15 lat od wypędzenia bolszewików z pod bram Warszawy, jednak mamy w szeregach byłych niepodległościowców duży procent bezrobotnych inteligentów i pracowników fizycznych, Nie do pomyślenia jest dziś, aby ci ludzie byli bezrobotni. Gdy udało się dla niektórych znaleźć zatrudnienie jako dla pracowników sezonowych, to przy redukcjach uwalniało się ich. Te wypadki są znane, zwłaszcza na terenie Ministerstwa Komunikacji i Ministerstwa Poczt i Telegrafów.</u>
	572	+ <u xml:id="u-69.6" who="#PDublasiewicz">Na tem kończę i oświadczam się za pełnomocnictwami dla Rządu, któremu życzę, aby swe radykalne cięcia zdecydowanie przeprowadził, bo ma za sobą całe społeczeństwo.</u>
	573	+ </div>
	574	+ <div xml:id="div-70">
	575	+ <u xml:id="u-70.0" who="#WicemarszalekMudryj">Głos ma p. Morawski.</u>
	576	+ </div>
	577	+ <div xml:id="div-71">
	578	+ <u xml:id="u-71.0" who="#PMorawski">Wysoka Izbo! Nowa struktura Sejmu, która wieliminowała stronnictwa i kluby, sprawiła, że poseł każdy w swojem sumieniu musi decydować i postanawiać. To też, kiedy stanęła teraz przed nami decyzja ważna dania Rządowi w ręce broni, któraby mu umożliwiła posunięcia gospodarcze, dotkliwe chwilowo dla większości społeczeństwa, musieliśmy zastanowić się poważnie nad tem i wziąć na siebie pełną odpowiedzialność nie tylko wobec tych, którzy nas wybrali, ale nawet wobec tych, którzy nas nie wybierali.</u>
	579	+ <u xml:id="u-71.1" who="#PMorawski">Na dzisiejszem posiedzeniu przedmówcy moi omówili wielostronnie wszystkie refleksje, które i mnie się nasunęły; pozostaje mi podnieść tylko to, co poruszone nie było, a względnie, co było poruszone niedostatecznie, ażeby wysunąć pewne konkluzje.</u>
	580	+ <u xml:id="u-71.2" who="#PMorawski">W ostatnich czasach w całem naszem społeczeństwie powstał podział dość przykry na górę i dół. Podział ten możemy zaobserwować nie tylko we władzach administracyjnych, możemy zaobserwować w organizacjach. Dzisiaj byle jaki kacyk w małem miasteczku potrafi oddzielić się od społeczeństwa urzędnikami i woźnymi, tak że dostępu do niego niema. To też z radością powitaliśmy oświadczenie p. Premiera, że będzie się starał o podejście administracji do szarych tłumów. To samo w organizacjach się dzieje. Na zjazdach organizacyjnych widzimy górę, która się tylko nielicznie zjawia i niezadowolone masy z dołu, które się wypowiadają i wracają po zjeździe do swojego szarego życia, a góra znów odgradza się od społeczeństwa zielonem suknem biurka.</u>
	581	+ <u xml:id="u-71.3" who="#PMorawski">Poruszam dlatego, że chcę powiedzieć, że dzisiaj tu w Sejmie myśmy się zjawili z dołów i mamy być łącznikiem, któryby Rządowi dawał odczucie nędzy, jaka na dole panuje. Rząd powinien tę nędzę znać tak, jak głównodowodzący wie z raportów, co się na froncie dzieje.</u>
	582	+ <u xml:id="u-71.4" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszalek.)</u>
	583	+ <u xml:id="u-71.5" who="#PMorawski">Myśmy z tego frontu przybyli i śmiem twierdzić, że wszystkie czarne kolory, któremi odmalowuje się położenie tam na dole, są zamało czarne; znając bolączki rozmaite tego życia, moglibyśmy należycie je oświetlić, współdziałając z Rządem w opracowaniu zarządzeń gospodarczych.</u>
	584	+ <u xml:id="u-71.6" who="#PMorawski">Mojem zdaniem źle się stało, że posunięcia, uzdrawiające życie gospodarcze, będą wydane bez nas, że będzie wydawał je Rząd, który nie ma takiego kontaktu z dołem i jego bolączkami jak my, którzy z tego dołu wyszliśmy.</u>
	585	+ <u xml:id="u-71.7" who="#PMorawski">Dzisiaj jesteśmy przyparci do muru. Odmówienie Rządowi pełnomocnictw zwiększyłoby chaos gospodarczy, gdyż chwila jest nagląca. Z drugiej strony wyglądałoby to jak votum nieufności dla Rządu, do którego przecież mamy zaufanie. Dlatego przyparci do muru za pełnomocnictwami głosować będziemy.</u>
	586	+ <u xml:id="u-71.8" who="#PMorawski">Chciałbym wnieść zastrzeżenie bardzo ważne, żeby Rząd bezwzględnie po 15-tym stycznia tego systemu dalej nie prowadził, żeby usunął zasady dwutorowości w pracy ustawodawczej. Nie chcąc kłaść kłód pod nogi Rządu, oświadczamy gotowość współpracy z nim, natomiast nie chcemy być Sejmem posłuchu. To ostatnie zdanie wypowiedziałem nie tylko w swojem imieniu, ale w imieniu większości moich kolegów na sali.</u>
	587	+ </div>
	588	+ <div xml:id="div-72">
	589	+ <u xml:id="u-72.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Pełeński.</u>
	590	+ </div>
	591	+ <div xml:id="div-73">
	592	+ <u xml:id="u-73.0" who="#PPelenski">Wysoki Sejmie! Zabierając po raz pierwszy głos w nowowybranym Sejmie w imieniu Ukraińskiej Parlamentarnej Reprezentacji, mam zaszczyt stwierdzić, że wchodzimy do Sejmu, ażeby być wyrazicielami zbiorowych dążeń ukraińskiego narodu i jego potrzeb w jak najszerszym zakresie. W Izbach Ustawodawczych będziemy występowali jako jednolita, zwarta grupa, broniąc solidarnie interesów ukraińskiego narodu i dążąc do zdobycia możności jaknajszerszego rozwoju ukraińskiego narodu.</u>
	593	+ <u xml:id="u-73.1" who="#PPelenski">Rząd przychodzi do Sejmu z żądaniem pełnomocnictw. Motywowali je p. Premier i p. Wicepremier w swoich przemówieniach, twierdząc, że ustawa o udzieleniu pełnomocnictw jest potrzebna w celu możności szybkiego działania, w celu zwalczenia obecnego ciężkiego kryzysu. P. Wicepremier Kwiatkowski w swojem przemówieniu przedstawił dobitnie ciężkie położenie rolnictwa, ciężkie położenie wsi. Ja muszę dodać, że położenie ukraińskiej wsi jest o wiele gorsze, jest o wiele straszniejsze, aniżeli położenie wsi na zachodzie. Ukraińska wieś bez pracy, ukraińska wieś bez grosza, nie może zaspokajać najprymitywniejszych potrzeb żywego człowieka. Ukraińska wieś potrzebuje pomocy. Potrzebuje jej natychmiast. Panowie Ministrowie twierdzą, że w obecnej chwili pierwszem naczelnem zadaniem jest zrównoważenie budżetu. Znajdują sposób tego zrównoważenia budżetu w nowych podatkach, a mianowicie w powiększeniu podatku dochodowego i zniżeniu płac urzędniczych. Razem te podatki i zniżenie płac mają dać taką sumę, aby można było dzięki niej zrównoważyć budżet.</u>
	594	+ <u xml:id="u-73.2" who="#PPelenski">O ile chodzi o podatek dochodowy, to należy go uważać za najsprawiedliwszy, jednak wiemy w jakich stosunkach żyjemy. W dodatku p. Minister projektuje zniżkę minimum egzystencji do 1200, względnie 1500 zł. Wiemy jaki mamy aparat skarbowy. Możemy już dziś powiedzieć, że napewno będzie płacił i ten, kto nie ma 1200, ale ma 1000 zł i mniej. Urząd skarbowy potrafi dać sobie radę ze ściągnięciem podatku dochodowego.</u>
	595	+ <u xml:id="u-73.3" who="#PPelenski">W sprawie obniżki płac urzędniczych zdawałoby się, że my, przedstawiciele drobnego włościaństwa, powiemy: dobrze, że to się dzieje. Jednak my myślimy trzeźwo, że za obniżką uposażeń przyjdzie zmniejszenie siły nabywczej miast i rolnictwo na tem straci. Uważam, że równocześnie z obniżką płac musi przyjść i ta inna akcja, którą zapowiada Rząd, jednak równocześnie. O ile wraz z obniżką płacy nie zostanie wprowadzone zapowiedziane przez Rząd zniesienie podatku lokatorskiego i o ile równocześnie nie przyjdzie obniżka komornego, obniżenie cen gazu, elektryczności i t. d., to powstanie wielka luka. Budżet państwowy będzie zrównoważony, jednak budżet jednostki będzie zniszczony. Jestem tego zdania, że nie można budować zrównoważenia budżetu na ruinie budżetu jednostki.</u>
	596	+ <u xml:id="u-73.4" who="#PPelenski">W sprawie komornego należy zwrócić uwagę na jedną rzecz, na rozbudowę miast. Pamiętajmy, że w czasie prosperity padło hasło: budować domy; poszły na to masowe kredyty, zachęcano wszędzie, najbiedniejszych funkcjonariuszów i robotników: budujcie domy. Rzeczywiście te domy zbudowano, ale w takich drogich czasach, że dzisiaj te domy nie przedstawiają i połowy tej wartości. Jest rzeczą konieczną i nieodzowną, żeby równocześnie z obniżeniem płac dać urzędnikom możność uregulowania spłat w spółdzielniach mieszkaniowych, budowlanych i prywatnych domach, bo tylko wtenczas urzędnik, który złożył ostatnie swoje oszczędności, będzie mógł jakotako wyjść z kryzysu.</u>
	597	+ <u xml:id="u-73.5" who="#PPelenski">Równocześnie z temi ulgami, jakie zapowiada Rząd dla miast, dla świata pracy, zapowiada je dla rolnictwa. Każdy musi przywitać z radością zapowiedź zniżenia do połowy dodatku do podatku gruntowego, każdy przywita z radością zapowiedź zniesienia opłat za wjazd do miast. Jednak to wszystko nie wystarcza. Wieś się tem nie zadowolni. Wieś oczekuje dalszych poczynań Rządu.</u>
	598	+ <u xml:id="u-73.6" who="#PPelenski">Przechodzę do bardzo ważnej sprawy, do cen na wsi. Z jednej strony wysokie ceny przemysłowe, z drugiej strony niskie ceny za płody rolne. Bez zniżenia cen przemysłowych nie można nigdy myśleć o tem, ażeby wieś przyszła do równowagi. Tyle już mówiono o kartelach, tyle już słyszeliśmy słów, że kartele muszą być rozwiązane, względnie że ceny kartelowe muszą być zniżone. Mieliśmy nawet dziś sposobność słyszeć bardzo energiczną i z temperamentem wypowiedzianą obronę karteli. Moi Panowie, można faktycznie na podstawie cyfr przedstawiać, że przemysłowi dzieje się krzywda, że przemysł spadł od 1928 r. w swojej produkcji daleko niżej od rolnictwa. To wszystko ładnie przedstawia się w cyfrach. My wiemy jaką jest rzeczywistość na wsi: wieś nie dojada, wieś głoduje i dlatego jeszcze żyje. A przemysł? Wielcy przemysłowcy tego powiedzieć nie mogą. I dlatego dyskutując o kartelach, musimy pamiętać, że sprawa cukru musi być pozytywnie rozwiązana, że najwyższy czas, ażeby sprawą tą zajął się Rząd i jaknajszybciej przedłożył nam zmianę ustawy cukrowej, żebyśmy mogli w Ciałach Ustawodawczych załatwić ją z korzyścią konsumenta i producenta. Nie chcę zatrzymywać się na innych skartelizowanych przemysłach. Muszę jednak powiedzieć, że nie wystarczy zniżyć tylko kartelowe ceny, że trzeba jeszcze pomyśleć równocześnie i o drugiej akcji, o obniżce cen monopolowych. Powiedziano już dzisiaj, że monopol to jest podatek. Tak, to jest podatek, jednak Państwo, żądając ofiar ze strony obywateli, musi starać się tak poprowadzić monopole, ażeby można było obniżyć ich ceny. Chodzi przedewszystkiem o sól i zapałki. Bez równoczesnego obniżenia cen przemysłowych skartelizowanych i monopolowych towarów wydobycie z obecnego stanu kryzysowego pozostanie tylko naszem marzeniem.</u>
	599	+ <u xml:id="u-73.7" who="#PPelenski">Powiedział p. Minister, że przyjdzie i zmiana ustawy ubezpieczeniowej. Moi Panowie! Tych zmian już było mnóstwo. Mieliśmy coraz to nowe eksperymenty. Uważam, że jeżeli ma przyjść eksperyment, to niech przyjdzie naprawdę dobry eksperyment. Uważam, że przyczyną złych eksperymentów było odsunięcie od wpływu na ubezpieczalnie pracodawców i pracowniczego świata. Zrobiono z tych ubezpieczeń nic innego jak jeszcze jeden urząd, który nie ogląda się. na faktyczny stan, na stan ekonomiczny, w jakim znajduje się pracownik i pracodawca.</u>
	600	+ <u xml:id="u-73.8" who="#PPelenski">Podniosłem już na komisji bardzo ważną rzecz dla wsi — ubezpieczenie przymusowe od ognia. Moi Panowie! Ta sprawa jest dla wsi piekącą sprawą. Musimy wrócić do zwyczajów europejskich, musimy tę sprawę oddać stowarzyszeniom ubezpieczeniowym, które potrafią ją poprowadzić jaknajlepiej. Dotychczas ubezpieczenia przymusowe przynoszą tylko deficyt. Z tą sprawą trzeba raz skończyć.</u>
	601	+ <u xml:id="u-73.9" who="#PPelenski">Dla podniesienia rolnictwa i jego rozwoju może najważniejszą sprawą jest sprawa taryf kolejowych. Dzisiejsze taryfy kolejowe nie odpowiadają ekonomicznym stosunkom. Taryfy są za drogie w porównaniu z cenami towarów rolniczych. P. Minister był łaskaw powiedzieć, że na wschód dostać się ciężko przemysłowi, że polski przemysł przedostaje się przez różne bar jery państwowe całego świata, nawet do Afryki, ale nie może przedostać się na wschód, bo tam niema konsumenta, niema tego, ktoby chciał ten towar kupić. Ludność faktycznie nie może kupić. A czemu nie może? Bo jej stan ekonomiczny doprowadzony jest do ostateczności. Trzeba przyznać, że o tym wschodnim kraju nikt przedtem nie myślał, że te nasze połacie kraju były przedtem pozbawione wszelkiej opieki, były one tylko przedmiotem, który miał płacić podatki. A więc, proszę Panów, czy były inwestycje? Czy były prace, czy dano dochód jakiś? Weźmy choćby ostatnią pożyczkę inwestycyjną. Powiedziano odrazu, że 50 milionów z tej pożyczki inwestycyjnej pójdzie na regulację Wisły, a reszta na inne jakieś cele. A kiedy pytaliśmy co pójdzie do nas, co pójdzie na wschód, to odpowiadano nam, że już dostaliśmy. Stan faktyczny jest taki, że do nas doszły jakieś maleńkie odpadki z Funduszu Pracy. Gdzieś buduje się jakieś 2 — 3 kim. drogi i prowadzi się jakieś tam maleńkie roboty. Czy można od tego kraju, w którym wszystko jest zaniedbane, żądać, aby mógł coś kupić? Nie, Panowie. Więc jeżeli mówi się o tym kraju, i jeżeli mówi się o zniżce taryfy z zachodu na wschód, to w pierwszym rzędzie musi przyjść obniżka taryfy ze wschodu na zachód. Tylko w ten sposób możnaby ruszyć rolnictwo, możnaby jego produkty w odpowiedni sposób i na czas po odpowiedniej cenie dostarczyć na zachód i dać możność rolnikowi być odbiorcą przemysłu.</u>
	602	+ <u xml:id="u-73.10" who="#PPelenski">Wysoka Izbo! P. Minister powiedział, że uważa spółdzielczość za jeden ze współczynników, który zachowuje w sobie jeszcze dużo dynamiki i dlatego powinien być wykorzystany w walce z obecnym kryzysem. Tak, moi Panowie. Spółdzielczość może odegrać wielką rolę. Jestem przekonany, że p. Minister, mówiąc b spółdzielczości, myślał o zdrowej spółdzielczości, o tej spółdzielczości, która ma za zadanie przyjść z pomocą swoim członkom, przyjść z pomocą ogółowi. Taką spółdzielczość, zbudowaną na własnych siłach, mamy my, naród ukraiński. Ta spółdzielczość dzisiaj odgrywa już poważną rolę w naszem życiu, zatacza coraz to szersze koła, coraz ta nowe dziedziny życia gospodarczego obejmuje. Musimy stwierdzić, że na wszystkich ziemiach ukraińskich w Polsce mieliśmy jednolite kierownictwo ukraińskiej spółdzielczości. Jednak już od dłuższego czasu ukraińskie spółdzielnie na ziemi wołyńskiej, na Polesiu napotykały wielkie przeszkody w swojej pracy. Robiono wszelkie możliwe trudności zrzeszonym chłopom w ich spółdzielczej pracy i w ich ratowaniu się przed biedą i nędzą. Robiono wszystkie możebne administracyjne szykany, których powodem nie były przyczyny ekonomiczne, lecz przyczyny politycznej natury. Z chwilą zmiany ustawy o spółdzielczości doprowadzono do tego, że podzielono nas na części. Nie zostajemy już pod jednolitem przewodnictwem spółdzielczem, osobno oddzielono Wołyń, Polesie i Łemkowszczyznę. Czy to leżało rzeczywiście w interesie ekonomicznym, pozwolimy sobie wątpić. Przyczyny ekonomiczne nie grały tu roli, natomiast grały tu rolę wyjątkowe momenty polityczne. Myślano i spodziewano się, że uda się rzeczywiście nas podzielić na różne szczepy — na wołyniaków, na poleszuków, na łemków. Stwierdzam kategorycznie, że do tego nie dojdzie, że to nie pomoże, ale że szkodzi rozwojowi ekonomicznemu ukraińskiego narodu, a równocześnie przyczyni się do tego, iż płatnik ukraiński będzie słabszy i zrobi to go niezdolnym do rozwoju gospodarczego.</u>
	603	+ <u xml:id="u-73.11" who="#PPelenski">Ukraińska spółdzielczość w swojej pracy, w swojem tworzeniu dla przyszłości stawia podstawy rozbudowy naszej wsi, bo widzi, że tylko wspólnemi siłami w obecnej chwili można przysporzyć korzyści naszemu narodowi.</u>
	604	+ <u xml:id="u-73.12" who="#PPelenski">Wspomniał p. Minister o bardzo ważnej sprawie, o roli izb rolniczych, izb rękodzielniczych i t. d. Rzeczywiście izby rolnicze na naszem terytorium i wogóle mają możność odegrania bodaj czy nie najważniejszej roli. Lecz izbom rolniczym trzeba przyznać taką rolę, jaka im się należy. Izby rolnicze muszą być czynnikiem koordynującym i kontrolującym. Nie można dopuszczać do tego, ażeby izby rolnicze podejmowały się pracy bezpośrednio rolniczej. Uważam, że tylko przez dobrowolne zrzeszenia rolnicze można szerzyć postęp na wsi, a nie w ten sposób, że usuwa się obywatela i przychodzi się niejako z urzędowym czynnikiem, bo wtedy ten obywatel coraz to więcej opuszcza ręce, nie chce sam za siebie myśleć. Uważamy, że izby rolnicze muszą być takim czynnikiem koordynacyjnym, a nie powinny nosić zarodków rolniczego etatyzmu. P. Minister słusznie się wypowiedział przeciwko etatyzmowi, jednak w dziedzinie rolnictwa, widzimy coraz to większy nadchodzący pod różnemi formami etatyzm. Państwo w obecnej chwili jest włodarzem eksportu i importu, decyduje o wszystkiem. Rzecz jasna, że w obecnej chwili inaczej być nie może, jednak stosuje się to do tej sprawy, jeżeli chodzi o całość zagadnienia. Wykonanie, przeprowadzenie musi być oddane bezpośrednio obywatelom, względnie ich organizacjom. Wiemy z praktyki, że nierogacizna jest niejako kasą chłopa, że z tego chłop ma stały dochód. W tym kierunku możnaby zrobić bardzo dużo. W ostatnich czasach powstały w całej Polsce bekoniarnie, powstał związek polskich bekoniarni. I cóż się dzieje? Powstaje z tego związku bekoniarni niejako cichy, maleńki, czy etatystyczny, czy kapitalistyczny, czy jak go nazwać, kartel, jedyny dzisiaj dysponent eksportu nierogacizny.</u>
	605	+ <u xml:id="u-73.13" who="#PPelenski">Na naszem terytorium dochodzi do tego, że ten związek rozstrzyga od kogo ma być zabrana sztuka, od którego chłopa ma być zabrana nierogacizna. Stworzono sztucznie koła hodowców i od nich się premjuje nierogaciznę. We wsi istnieje oddawna, od szeregu lat ukraińskie stowarzyszenie: „Silskij Hospodar”. Powstaje nowe koło hodowców, należy do niego kilku członków i od tych członków zabiera się towar kontraktowy do bekoniarni i oni dostają premię. Od członków — „Silskiego Hospodara” nie zabiera się. I co się staje? Członek koła hodowców kupuje od chłopa sztukę, dostawia ją do bekoniarni i dostaje premię. Stwarza się w sztuczny sposób nowego pośrednika. Mam wrażenie, że nie ten cel i nie to zadanie mają bekoniarnie. Projektuje się w najbliższym czasie podobna historia i dla eksportu drobiu. ,W ten sam sposób tworzy się koła hodowców. Jestem zdania, że koła hodowców powinny się zajmować sprawą podniesienia standartu towarów, lepszego gatunku towarów. Sprawy handlowe trzeba oddać organizacjom społecznym, trzeba oddać spółdzielczości. Uważamy, że poważne skutki osiągnie się tylko wtedy, kiedy wciągnie się obywatela do jak najszerszej akcji przy prowadzeniu gospodarstwa i kiedy obywatel przez swoje organizacje będzie mógł wyjawiać swoją wolę i dążenia.</u>
	606	+ <u xml:id="u-73.14" who="#PPelenski">Moi Panowie! Naszem dążeniem jest, ażeby wszystkie organizacje społeczne ukraińskie były traktowane narówni z organizacjami polskiemi. Wtenczas można się spodziewać konkurencji pracy, wyścigu pracy i korzyści z tej pracy.</u>
	607	+ <u xml:id="u-73.15" who="#PPelenski">Uważamy, że Rząd, który ma zamiar wydać dekrety, powinien wydać tylko takie, które będą rzeczywiście konieczne, że reszta ustawodawstwa gospodarczego powinna przyjść pod obrady Sejmu.</u>
	608	+ <u xml:id="u-73.16" who="#PPelenski">Po tak sformułowanych zastrzeżeniach z naszej strony do pełnomocnictw w sprawach gospodarczych i finansowych stwierdzamy, że:</u>
	609	+ <u xml:id="u-73.17" who="#PPelenski">1) zapowiedziane przez Rząd działanie drogą dekretów w dziedzinie spraw gospodarczych i finansowych powinno być korzystne dla drobnego rolnictwa, które reprezentujemy;</u>
	610	+ <u xml:id="u-73.18" who="#PPelenski">2) zważywszy, że działanie to przeprowadzać będzie Rząd p. Kościałkowskiego, który już w charakterze Ministra Spraw Wewnętrznych dążył do normalizacji stosunków polsko-ukraińskich, żywimy nadzieję, że i w dziedzinie projektowanego dekretowania będzie się liczył z gospodarczemi potrzebami narodu ukraińskiego. Dlatego głosować będziemy za niniejszym projektem pełnomocnictw.</u>
	611	+ </div>
	612	+ <div xml:id="div-74">
	613	+ <u xml:id="u-74.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Jedynak.</u>
	614	+ <u xml:id="u-74.1" who="#komentarz">(Nieobecny.)</u>
	615	+ <u xml:id="u-74.2" who="#Marszalek">Ponieważ p. Jedynaka, któremu po raz wtóry udzieliłem głosu, niema na sali, wykreślam go z listy mówców.</u>
	616	+ <u xml:id="u-74.3" who="#Marszalek">Głos ma p. Pewny.</u>
	617	+ </div>
	618	+ <div xml:id="div-75">
	619	+ <u xml:id="u-75.0" who="#PPewny">Wysoki Sejmie! Należę do posłów z tego terenu na wschód od Wisły, który p. Minister Kwiatkowski w swojem przemówieniu w komisji określił jako dzielnicę w naszem już skonsolidowanem politycznie Państwie, do której — „trzeba dotrzeć tak, jakby to był obcy rynek, który nasz przemysł powinien zdobyć dla siebie”.</u>
	620	+ <u xml:id="u-75.1" who="#PPewny">Doceniamy znaczenie tych słów p. Ministra Kwiatkowskiego, jak i zdanie p. Premiera o obowiązku obywateli niezależnie od wyznania i narodowości walczenia o wspólną przyszłość, i nie w celu kurtuazji, a z głębin naszej istotnej myśli — tu z sejmowej trybuny możemy i chcemy zamanifestować, że Wołyń, jako część Kresów tego samodzielnego gospodarczo organizmu, stanowi integralną część ziem Rzeczypospolitej Polskiej, i że zawdzięczając pracom pomajowych rządów i zjednoczonym wysiłkom, zmierzającym do zbliżenia obu zamieszkujących tę ziemię społeczeństw — polskiego i ukraińskiego jest już przygotowany do gospodarczego zespolenia z najwyżej pod względem kultury stojącemi ziemiami Rzeczypospolitej, gdyż nasze świadome społeczeństwo tak samo dba o podniesienie zarówno duchowej jak i materialnej kultury Wołynia do poziomu zachodnich dzielnic naszego Państwa.</u>
	621	+ <u xml:id="u-75.2" who="#PPewny">Niestety, pomimo naszej dobrej woli powstał cały szereg barier, które Wołyń, mający tak wielkie możliwości rozwoju gospodarczego w przyszłości, oddzielają od tego wszystkiego, co posiadają inne ziemie Rzeczypospolitej. Nie mamy na Wołyniu odpowiednio rozwiniętej sieci dróg państwowych, linij kolejowych, upośledzono nas pod względem szkolnictwa, kredytów państwowych i t. d.</u>
	622	+ <u xml:id="u-75.3" who="#PPewny">To też, gdy Rząd zaczyna te bariery niszczyć, my jego zamiary i jego pracę w tym kierunku możemy tylko przyjąć z zadowoleniem.</u>
	623	+ <u xml:id="u-75.4" who="#PPewny">Bar jera taryf kolejowych, szczególnie taryf wywozowych na produkty rolnicze nie dawała nam możności zbytu nadwyżek produkcji rolnej i wzamian zdobycia niezbędnych wyrobów przemysłowych po cenach dostępnych, a tem samem rozbudowania własnego przemysłu, co w rezultacie nie pozwalało na wykorzystanie całego bogactwa naszej ziemi wołyńskiej. Te taryfy przyczyniły się do tego, że na Wołyniu rozmnożyli się w wielkiej liczbie pośrednicy, dbający wyłącznie o swoje interesy i wykorzystujący swoje uprzywilejowane stanowisko.</u>
	624	+ <u xml:id="u-75.5" who="#PPewny">Zahamowały te taryfy w ostatecznym rezultacie przedewszystkiem rozwój kulturalny i gospodarczy miast.</u>
	625	+ <u xml:id="u-75.6" who="#PPewny">Dopiero w ostatnich latach ze zwiększeniem stanu polskiego posiadania w miastach i pogłębieniem idei, współpracy polsko-ukraińskiej, zawdzięczając reformie samorządu i nadzorowi nad nim władz wojewódzkich, nasze miasta poczęły odżywać i czynić niezbędne inwestycje. Dopiero teraz Łuck kończy budowę wodociągów. Natomiast ani jedno miasto na Wołyniu nie posiada kanalizacji. Również zawdzięczając uzdrowieniu samorządu, nareszcie uregulowano rozbudowę miast zgodnie z wymaganiami nowoczesnej urbanistyki.</u>
	626	+ <u xml:id="u-75.7" who="#PPewny">Dlatego, gdy Rząd Rzeczypospolitej zwraca się do Sejmu o pełnomocnictwa i wyraźnie stwierdza, że te pełnomocnictwa będą wyzyskane i na korzyść kresów wschodnich, my z wdzięcznością przyjmujemy propozycję Rządu i jednocześnie z sejmowej trybuny wyrażamy podziękowanie Rządowi za wyasygnowanie 300.000 zł na budowę siedmiu elewatorów, które choć w części pozwolą wyzwolić naszą wieś z wyzysku pośredników i podnieść jej dobrobyt. Jesteśmy pewni, że i nadal Rząd otoczy swoją opieką rozwój naszego gospodarstwa, a w szczególności wysiłki naszej Izby Rolniczej w kierunku podniesienia kultury rolnej drobnych gospodarstw.</u>
	627	+ <u xml:id="u-75.8" who="#PPewny">Z kolei musimy stwierdzić, że i ludność Wołynia zjednoczona w Związku Spółdzielczym — „Hurt” dba należycie o uświadomienie i podniesienie gospodarcze szerokich mas, oraz przyczynia się do rozwoju spółdzielczości na wsi, zwiększając w ten sposób siłę gospodarczą. Apelujemy do Rządu, aby naszym rejonowym spółdzielniom zrzeszonym w „Hurcie” zostały udzielone odpowiednie kredyty na dalszą planową pracę, bo naprawdę w tej spółdzielczości — wyrażając się słowami p. Ministra Kwiatkowskiego — tkwi wielka dynamika gospodarczego rozwoju Wołynia.</u>
	628	+ <u xml:id="u-75.9" who="#PPewny">Proszę Panów! Podczas dyskusji nad budżetem będziemy mieli możność wysunięcia naszych wołyńskich postulatów w zakresie całokształtu naszego życia, specjalnie szkolnictwa. Oceniając w pełni rozmiary prac gospodarczych Rządu i ulg dla rolnictwa, jeszcze przed rozpoczęciem dyskusji nad budżetem, szczególnie wobec zrównoważenia budżetu, zwracamy się do Rządu również z apelem, aby w nowym budżecie były przewidziane kredyty na dalszą komasację gospodarstw wiejskich i na parcelację. Wołyń odczuł dobroczynny wpływ tej akcji Rządu i byłoby wprost tragedią, jeżeliby Rząd pozostawił podział Wołynia na dwie części: uprzywilejowaną i zaniedbaną pod względem komasacji, nie przydzieliwszy odpowiednich sum na skomasowanie gospodarstw rolnych. Wołyń wogóle wszystkie swoje gospodarcze zdobycze zawdzięcza pomajowym rządom. Ze stanu zaniedbania, ciemnoty i rosyjskich naleciałości staje się coraz zdrowszym organizmem, dźwigającym się pod względem gospodarczym, to też kiedy Rząd zwraca się do Sejmu o udzielenie pełnomocnictw na dalszą planową akcję porządkowania narodowego gospodarstwa, nasz głos jako przedstawicieli ukraińskiej ludności Wołynia, jest zgodny z intencjami Rządu.</u>
	629	+ <u xml:id="u-75.10" who="#PPewny">Żyjąc na kresach, pracując nad podnoszeniem ich stanu gospodarczego i kulturalnego, odczuwamy może silniej niż mieszkańcy innych dzielnic Rzeczypospolitej co znaczy siła Państwa, porządek w niem i jaka w tem Państwie jest rola młodzieży, o której mówili p. Premier i p. Wicepremier. Ale jako Ukraińcy pragniemy, żeby te drogi dla młodzieży były przetarte tak samo dla młodzieży ukraińskiej jak dla młodzieży wogóle, żeby we wszystkich poczynaniach Rządu, które będą opierały się na kontakcie ze społeczeństwem, był uwzględniany i głos ukraińskiego społeczeństwa Wołynia.</u>
	630	+ <u xml:id="u-75.11" who="#PPewny">Wysoki Sejmie! Doceniając znaczenie pełnomocnictw w całej rozciągłości i te wysiłki, które podejmuje Rząd, uważamy, że ofiary, jakie poniesie społeczeństwo, będą tylko wykonaniem jego obowiązków wobec Państwa.</u>
	631	+ <u xml:id="u-75.12" who="#PPewny">My posłowie z Wołynia i reprezentowane przez nas społeczeństwo rozumiemy, że tak, a nie inaczej w dzisiejszej chwili trzeba spełnić obowiązek wobec Państwa, że w ten sposób stajemy się aktywnymi uczestnikami procesu, wzmacniającego siłę Państwa i gotowość bojową naszej armii.</u>
	632	+ <u xml:id="u-75.13" who="#PPewny">Dlatego musimy te pełnomocnictwa uchwalić z całą życzliwością i uchylić te wszystkie momenty, które przed wygaśnięciem pełnomocnictw mogłyby nasuwać takie czy inne wahania co do poszczególnych punktów oświadczeń p. p. Ministrów. Z pełnem poczuciem odpowiedzialności za dobro Państwa, jako dobro Wspólne jego wszystkich obywateli, posłowie ukraińscy z Wołynia oddadzą swój głos za przyjęciem ustawy w brzmieniu przedłożenia rządowego.</u>
	633	+ <u xml:id="u-75.14" who="#PPewny">Niezależnie od powyższego, składam następujące oświadczenie:</u>
	634	+ <u xml:id="u-75.15" who="#PPewny">„Na ostatniem posiedzeniu Sejmu pan poseł Pełeński oświadczył, że z ukraińskiej reprezentacji parlamentarnej nie wybrano przedstawiciela do komisji, która miała rozpatrzeć projekt ustawy o udzieleniu pełnomocnictw Rządowi. Wobec tego, że określenie — „Ukraińska Parlamentarna Reprezentacja” było użyte na plenum Sejmu, zgłaszam jako poseł Ukrainiec w imieniu swojem i swoich kolegów sprostowanie — •w sprawie użytego terminu. Sejm ma 5 posłów Ukraińców z Wołynia, którzy tworzą samodzielną regionalną ukraińską reprezentację parlamentarną Wołynia oraz 14 posłów Ukraińców z 3 południowo-wschodnich województw, a mianowicie: tarnopolskiego, stanisławowskiego i lwowskiego. Z tych 14 posłów, 13 należy, jak wiadomo, do U. N. D. O. Poseł Pełeński złożył oświadczenie imieniem tych 14 posłów, bowiem — „Ukraińska Parlamentarna Reprezentacja” powstała bez żadnego porozumienia z posłami Ukraińcami z Wołynia i ta reprezentacja nie reprezentuje wszystkich posłów Ukraińców, oraz wszystkich dzielnic Polski, na której zamieszkuje naród ukraiński”.</u>
	635	+ </div>
	636	+ <div xml:id="div-76">
	637	+ <u xml:id="u-76.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Zaklika.</u>
	638	+ </div>
	639	+ <div xml:id="div-77">
	640	+ <u xml:id="u-77.0" who="#PZaklika">Żądanie uchwalenia pełnomocnictw postawiło każdego posła przed bardzo trudną decyzją. Decyzją może tem trudniejszą do powzięcia, że wobec braku organizacji klubowej, klubów sejmowych każdy poseł musi sam według własnego rozumienia i własnego sumienia decydować. Ja, rozważając głęboko według mego sumienia, sprawę pełnomocnictw, doszedłem do przekonania, że niema rzeczowego uzasadnienia, ażeby za udzieleniem pełnomocnictw głosować. Negatywnego mego stanowiska nie opieram na braku zaufania do obecnego Rządu, natomiast opieram je na przekonaniu, że niema rzeczowych należytych przesłanek, ażeby do pełnomocnictw się uciekać. Ponieważ jest to zdanie, zdaje się, odosobnione w tej Wysokiej Izbie, dlatego tembardziej poczuwam się do obowiązku uzasadnienia go.</u>
	641	+ <u xml:id="u-77.1" who="#PZaklika">Uzasadnienie potrzeby udzielenia pełnomocnictw mieliśmy znaleźć w programie, przedłożonym nam przez pp. Premiera i Ministra Skarbu. Zastanawiałem się nad treścią tego programu i dochodzę do przekonania, że te zarządzenia, których wydanie jest potrzebne i które mają uzasadniać potrzebę pełnomocnictw, dadzą się rozdzielić na trzy oddzielne grupy. Jedna grupa, to są te zarządzenia, które muszą być wydane w drodze ustawy i które mają dać doraźny efekt, efekt natychmiastowy w kierunku uchwycenia równowagi skarbowej, tudzież w kierunku doraźnej korzyści dla tych warstw ludności, które zostaną pociągnięte do szczególnych ofiar na rzecz sanacji Skarbu. Jakie są te ustawy, które mają ,dać doraźny wynik dla Skarbu Państwa? Otóż przedewszystkiem ustawa o poborze podatku od wynagrodzenia, następnie nowela do ustawy o podatku dochodowym, no i jako pewien ekwiwalent dla ludności — ustawa o komornem i o podatku lokatorskim, względnie jego zniesienie. Te rzeczy rzeczywiście dadzą ten uchwytny natychmiastowy rezultat i działać będą prawdopodobnie już od 1 grudnia. Czy jednak wydanie tych ustaw tak prostych wymaga uciekania się do pełnomocnictw? Wszak Rząd stoi wobec Sejmu chętnego do pracy, który nie będzie robił opozycji dla opozycji, nie będzie marnował czasu, — przeciwnie, jeżeli nabierze przekonania o konieczności tych ustaw dla dobra Państwa, to będzie się starał sprawnie i szybko je załatwić. Cały ciężar przeprowadzenia tych ustaw polega na tem, ażeby przekonać Sejm o konieczności uciekania się do tych zarządzeń, które nakładają wielkie ciężary na pewne grupy ludności. Ta sama konieczność przeprowadzenia dowodu spoczywa także przy żądaniu udzielenia pełnomocnictw. Sądzę więc, że w czasie nie o wiele dłuższym niż czas potrzebny dla uzyskania pełnomocnictw dałoby się przeprowadzić tych kilka mało skomplikowanych ustaw. W każdym razie mogą one być uchwalone w drodze normalnej, ustawodawczej w czasie do 1 grudnia.</u>
	642	+ <u xml:id="u-77.2" who="#PZaklika">Druga grupa zarządzeń, która była przewidziana w programie pp. Ministrów, to są zarządzenia wgłębiające się w życie gospodarcze, zarządzenia jednak, które nie wymagają aktów ustawodawczych, których przeprowadzenie leży w normalnym trybie, w normalnym zakresie działania władz. A więc niezmiernie ważna dla życia gospodarczego, to sprawa rewizji taryf kolejowych, sprawa zaniechania pewnych inwestycyj. To są rzeczy, które ustaw nie wymagaj a, a nawet przeprowadzenie pewnych oszczędności w samorządzie, redukcja opłat samorządowych, redukcja pewnych zbędnych urzędów, to są rzeczy, które również w dużej mierze dadzą się. przeprowadzić bez ustaw, jeżeli chodzi o dziedzinę samorządów w trybie zwykłego nadzoru nad niemi. Nawet powołanie do życia komisji ankietowej, któraby badała kartele, dałoby się wprowadzić w życie w ramach istniejących ustaw. Nawet sprawy takie, jak redukcja ceny gazu czy elektryczności, w dużym stopniu dałyby się przeprowadzić w drodze nadzoru nad zarządami komunalnemi, względnie nadzoru koncesyjnego. A więc w tej grupie zarządzeń sprawa pełnomocnictw właściwie nie wchodzi w rachubę.</u>
	643	+ <u xml:id="u-77.3" who="#PZaklika">Ale jest wreszcie trzecia najważniejsza grupa zarządzeń, która już wymaga ustaw, które mają ożywić i podnieść aktywność naszego życia gospodarczego. Są to ustawy, które mają działać nie doraźnie, ale które mają dać swój efekt na długiej fali, mają dać swój efekt po upływie miesięcy, kwartałów. Przy tych ustawach jest rzeczą drugorzędna, czy one wyjdą w drodze dekretu w listopadzie i grudniu, czy ukażą się w drodze ustawy w styczniu, lutym czy marcu. Co więcej, te ustawy nie mogą ukazać się w jednym czasie. Nieraz przed wydaniem ustawy trzeba będzie wyczekać, aż inna poprzednio wydana ustawa już zacznie osiągać rezultaty. Rzeczą jednakowoż najważniejszą jest to, że są to ustawy, które głęboko wżłabiają się w życie gospodarcze i w życie społeczne. One działać będą i na ustrój gospodarczy, na ustrój i strukturę społeczną, są to bowiem rzeczy tak ważne, jak ustawy o polityce kartelowej, jak ustawy, które maja na celu podniesienie ceny płodów rolnych. Są to ustawy, które dotkną struktury naszego życia gospodarczego, ustawy, dotyczące reformy ubezpieczeń społecznych, dotkną struktury naszego życia społecznego, a więc są to wszystko rzeczy, przy których należy powołać do współdziałania Sejm. I jedno z dwojga — albo Sejm jest wogóle rzeczą zbędną, albo właśnie przy uchwalaniu takich ustaw, które głęboko żłobią życie gospodarcze i społeczne, ma Sejm coś do mówienia, należy go powołać do współdziałania, należy korzystać z tej sumy doświadczeń życiowych, z tej sumy znajomości praktycznych stosunków gospodarczych w terenie, z tej sumy znajomości stosunków społecznych, nastrojów i potrzeb społeczeństwa, które ten Sejm reprezentuje. Uważam, że jest rzeczą może mniejszej wagi, czy te ustawy wyjdą bardzo prędko, jak raczej to, ażeby te ustawy, które będą decydowały o rozwoju życia gospodarczego, były sharmonizowane z potrzebami życia i z potrzebami społeczeństwa. I w tym kierunku właśnie może Sejm korzystnie działać. Życzę sobie, żeby sprawa karteli była energicznie i gruntownie rozwiązana, ale życzę sobie, żeby tę rzecz robił w drodze ustaw Sejm, a nie Rząd. Życzę sobie podniesienia cen płodów rolnych, ale wiem, że podniesienie tych cen wymaga zmiany ustroju produkcyjnego rolnictwa, wymaga zmiany ustroju organizacyjnego rolnictwa. I w takich sprawach należy jednak Sejm powołać do współdziałania.</u>
	644	+ <u xml:id="u-77.4" who="#PZaklika">Wprost boję się inflacji dekretów — zjawiska, które występuje zwykle wtedy, kiedy zostają udzielone pełnomocnictwa. Taką epokę inflacji dekretów myśmy już mieli. One wnosiły w życie gospodarcze rozstrój i zamieszanie. Jeżeli zatem normalna droga ustawodawcza powstrzymuje takie inflacje ustawowe, to mojem zdaniem jest to tylko jej zaletą. Uznawałbym drogę dekretowania i udzielenia pełnomocnictw, ale tylko pod pewnemi ściśle określonemi warunkami, przy istnieniu pewnych przesłanek. Temi przesłankami są: po pierwsze, gdyby istniał przemyślany już w szczegółach plan gospodarczy i gdyby ten plan gospodarczy w swoich zasadach wytycznych był przyjęty przez Sejm. W tym wypadku może być, że technika, potrzeba rychłego wprowadzenia w życie tego opracowanego, akceptowanego przez Sejm programu domagałaby się udzielenia pełnomocnictw i domagałaby się dekretowania. Ale tak opracowanemi w szczegółach planami dotyczącemi, rolnictwa, przemysłu, obrotów, reformy podatków, reformy ubezpieczeń społecznych nie rozporządzamy. To, co nam mówił p. Minister Skarbu, są to rzeczy bardzo piękne i bardzo głębokie, ale sądzę, że p. Minister sam nie ma i nie może mieć tego przekonania, by to, co powiedział, było już planem gospodarczym, — to są dopiero pewne kontury, zarysy planu gospodarczego. Tembardziej rzecz nieskonkretyzowana w szczegółach nie może być przez Sejm akceptowana, mimo tej całej dyskusji, która się dzisiaj odbyła. Ponieważ tego planu skonkretyzowanego i przyjętego przez Sejm niema, odpada przesłanka potrzeby uchwalenia dekretowania, jako środka technicznego, pozwalającego na szybkie wprowadzenie w życie tego planu.</u>
	645	+ <u xml:id="u-77.5" who="#PZaklika">W drugim wypadku uznawałbym potrzebę dekretowania, gdyby w rachubę wchodziły sprawy walutowe. Tak, wtedy rzeczywiście w ciągu 24 godzin muszą być wydane ustawy, względnie dekrety na mocy pełnomocnictw. Ale wszakże sprawy walutowe są wyłączone.</u>
	646	+ <u xml:id="u-77.6" who="#PZaklika">W trzecim wypadku uznawałbym potrzebę dekretowania, gdyby wymagała tego sytuacja zagraniczna. Niewątpliwie sytuacja zagraniczna dziś się komplikuje. Ale wszyscy mamy wrażenie, że te komplikacje zagraniczne nie docierają jeszcze bezpośrednio do naszego Państwa. Pan Premier w swojej mowie potrącił z lekka o sprawy zagraniczne, ale mówił o nich jakby nawiasem, nie kładąc na nie dużego nacisku. Nie mieliśmy żadnego ekspose z dziedziny polityki zagranicznej, gdzieby nam wskazano na potrzebę stworzenia pewnego pogotowia, a więc w tym wypadku pogotowia ustawodawczego. Sądzę zatem, że i z tego punktu widzenia nie zachodzi konieczność udzielenia pełnomocnictw.</u>
	647	+ <u xml:id="u-77.7" who="#PZaklika">Zdaję sobie sprawę, że jestem w swych zapatrywaniach i negatywnem u stosunkowaniu się do pełnomocnictw odosobniony. Mimo tego uważałem za swój obowiązek poselski to moje zapatrywanie, które odpowiada memu głębokiemu przekonaniu, wyrazić.</u>
	648	+ </div>
	649	+ <div xml:id="div-78">
	650	+ <u xml:id="u-78.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Zakrocki.</u>
	651	+ </div>
	652	+ <div xml:id="div-79">
	653	+ <u xml:id="u-79.0" who="#PZakrocki">Wysoka Izbo! Mnie jako jednemu z ostatnich, czy nawet ostatniemu mówcy przypada bardzo niewiele do powiedzenia wobec tego, że w ciągu całego dnia przemówień sprawa pełnomocnictw została bardzo dokładnie omówiona. Poruszę tylko jeden moment, który uważam za konieczne poruszyć po tych, jak wspomniałem, wyczerpujących przemówieniach szeregu przedmówców.</u>
	654	+ <u xml:id="u-79.1" who="#PZakrocki">Jeżeli chodzi o zakres pełnomocnictw, które mamy wkrótce uchwalić, to wiemy jedno, że pełnomocnictwa te dotyczą zagadnień gospodarczych i finansowych. Są to ramy bardzo szerokie, można w nich zmieścić bardzo wiele, nie wyłączając nawet samego budżetu. Zarówno p. Premier jak i p. Minister Skarbu w swych przemówieniach wyjaśniali nam w jakim kierunku te pełnomocnictwa mają być wykorzystane. Być może, że zajdą jeszcze potrzeby wy korzystania ich w innych sprawach, takich, o jakich one nie wspominają, wszak wiemy wszyscy, że życie gospodarcze toczy się niesłychanie szybkiem tempie, zarządzenia, o jakich się dziś nie myśli, mogą być za miesiąc lub dwa aktualne, a wszakże pełnomocnictwa, które mamy uchwalić, mają obowiązywać przez okres 2 1/2 miesięcy. Niemniej jednak mamy przed sobą pewien obraz tych zarządzeń, jakie na podstawie pełnomocnictw mają być wydane.</u>
	655	+ <u xml:id="u-79.2" who="#PZakrocki">Ja chciałbym poruszyć sprawę jedną niesłychanie ważną, sprawę nowego podatku od wynagrodzeń i sprawę powiększonego podatku dochodowego. Według obliczeń p. Premiera jak i p. Ministra Skarbu podatek od wynagrodzeń ma przynieść około 160 milionów zł, zaś podwyższony podatek od dochodu około 60 milionów zł, razem około 220 milionów zł.</u>
	656	+ <u xml:id="u-79.3" who="#PZakrocki">Przyznaj ę się, że nie podzielam optymizmu co do możliwości wydobycia z naszego społeczeństwa tak wielkiej kwoty. Wiemy jak olbrzymie sumy podatkowe są zaległe i że nie można ich ściągnąć, to też te nowe podatki niewątpliwie nie dadzą rezultatu takiego, jak o tem słyszeliśmy. Pozornie być może, że podatek od wynagrodzeń dojdzie do tej kwoty, jaką nam podano, lecz jak to będzie wyglądało? Proszę Wysokiej Izby! Podatek od wynagrodzeń jest tym podatkiem, który ściągnąć jest najłatwiej i który za kilka dni może być w dużym stopniu ściągnięty, poprostu dlatego, że pracownikowi, na którego się ten podatek nakłada, potrąca się go bezpośrednio z poborów. Jednak ściągnięcie tego podatku od warstw urzędniczych odbije się ujemnie w innym kierunku. Wiemy, że te warstwy, które ten podatek zapłacą, wynagrodzenie swoje zużywały wyłącznie konsumcyjnie na artykuły pierwszej potrzeby. Dlatego te pieniądze, które zostaną dziś w Skarbie Państwa z tytułu podatku od wynagrodzeń, nie wejdą do naszego życia gospodarczego, nie dostanie ich rolnik, nie dostanie ich drobny kupiec, który dostarczał towary urzędnikowi. W tych warunkach kupiec, który liczył na otrzymanie pewnych kwot w najbliższym czasie, jeżeli sam nie otrzyma pieniędzy od urzędników, którzy nie będą mogli swoich należytości wyrównać, ten kupiec swojej należytości nie będzie mógł zapłacić w należytym czasie. Rezultatem będzie duża ilość zaprotestowanych weksli, rezultatem będzie nowy szereg zjawisk gospodarczych bardzo niepożądanych. Kupiec, który miał od urzędnika otrzymać swoją należytość, nie otrzymawszy jej, nie zapłaci podatku, który może chciał obecnie zapłacić, i niewątpliwie w tym właśnie kierunku będą się oni powstrzymywali od wypłat, a tem samem Skarb Państwa, otrzymawszy z jednej strony kwotę, której żądał, lub przynajmniej w przybliżeniu taką kwotę, z innych źródeł podatkowych otrzyma znacznie mniej, aniżeli otrzymywał dotychczas. I tutaj jest słaba strona całej owej sprawy.</u>
	657	+ <u xml:id="u-79.4" who="#PZakrocki">Jeżeli chodzi o wysokość potrąceń, to są one niesłychanie wysokie, wynosić mają od 7 do 20% wynagrodzeń. Nie wiemy od jak wysokiej kwoty wynagrodzenia podatek będzie już pobierany; sądzę, że od stosunkowo niewielkiej. Dlatego obciążenie tym podatkiem będzie niesłychanie dotkliwe, szczególnie dla warstw urzędniczych najsłabszych, zwłaszcza, że obciążenie spada na nich w chwili, kiedy produkty rolne zaczynają drożeć, kiedy zbliża się zima, w okresie bardzo ciężkim dla tych, którzy całe swoje wynagrodzenie jedynie konsumcyjne spożywać mogą. Osobiście jestem za tem, skoro, jak p. Minister Skarbu zaznaczył, konieczną jest rzeczą pociągnięcie do ofiar i to wysokich najszerszych sfer urzędniczych, ażeby jednak w miarę możności uwzględnić bardzo ciężkie położenie tych właśnie najniższych warstw urzędniczych i te najniższe warstwy, skoro już niemożna zwolnić ich od podatku, obciążyć jaknajmniej. Natomiast należałoby najlepiej wynagradzanych, tych, którzy najwyższe otrzymują pobory, obciążyć możliwie wysoko.</u>
	658	+ <u xml:id="u-79.5" who="#komentarz">(Glos:</u>
	659	+ <u xml:id="u-79.6" who="#PZakrocki">Taki jest projekt.)</u>
	660	+ <u xml:id="u-79.7" who="#PZakrocki">Gdy chodzi o źródła podatkowe, to odnosi się wrażenie od szeregu lat, że szukamy tych źródeł podatkowych tam, gdzie najłatwiej jest pieniądze wydobyć, że idziemy po linii najmniejszego oporu. Uważam, że jest szereg źródeł podatkowych, któreby mogły być o wiele obfitsze, aniżeli są w rzeczywistości. Przypomnę tylko fakt, że niektóre przedsiębiorstwa, które nie płaciły podatków od wielu lat, albo płaciły w minimalnej ilości, z chwilą, gdy znalazły się pod zarządem energicznego przymusowego zarządcy, okazało się, że mogą zupełnie łatwo płacić te podatki, które były na nie nałożone, a ten przymusowy zarządca zdołał nawet pokryć zaległości. Dlatego uważam, że w tamtym kierunku nacisk powinien być o wiele silniejszy, aniżeli jest obecnie, bo z tamtych źródeł, ze źródeł tych najwyższych sfer finansowych jeszcze wiele spodziewać się można.</u>
	661	+ <u xml:id="u-79.8" who="#PZakrocki">Jeśli chodzi o nasz system podatkowy, uważam także, że jest on niezupełnie słuszny. Głosy takie rozlegają się zresztą oddawna. Wspomnę tu tylko o jednym podatku, od szeregu lat istniejącym u nas podatku, który, o ile mi wiadomo, nie ma nigdzie na Zachodzie czegoś sobie podobnego. Jest to tak zwany nadzwyczajny podatek od niektórych zajęć zawodowych. Podatkowi temu podlegają notariusze, komornicy i pisarze hipoteczni. Jest to podatek wysoki, bo wynoszący od 3 — 20%. Podlegają temu opodatkowaniu ci spośród wymienionych przeze mnie kategoryj, którzy mają dochodu więcej niż 12 tys. złotych. Proszę Panów! Jeśli chodzi o obciążenia, to uważam, że obciążenie, jakie stanowi ten właśnie podatek, nie powinno być z tej kategorii ludzi zdjęte. Przeciwnie, może być nawet jeszcze większe, skoro tego konieczność skarbowa wymaga. Ale nie powinien to być nadzwyczajny podatek wyjątkowy, tylko kwota dołączona do podatku dochodowego, płaconego przez wszystkich obywateli. A podatek taki zwiększony dochodowy powinni płacić wszyscy bez względu na swój zawód. Tak samo po winni, płacić go dobrze się mający lekarze, adwokaci, inżynierowie, przemysłowcy czy inne grupy. Tego wymaga równość, tego wymaga sprawiedliwość podatkowa.</u>
	662	+ <u xml:id="u-79.9" who="#PZakrocki">Uważam, że te wszystkie przedłożenia rządowe są nieodpartą koniecznością. Zarówno p. Premier jak i p. Minister Skarbu cieszą się ogromnym kapitałem zaufania w całem społeczeństwie, zaczynając od Pana Prezydenta Rzplitej, a kończąc na najszerszych warstwach. My to zaufanie, jak wykazały przemówienia tutaj wygłoszone, podzielamy. Dlatego ja ze swej strony, apelując do Pana Ministra Skarbu, raz jeszcze proszę, aby zechciał rozważyć kwestię umniejszenia w miarę możności tego podatku, który mają płacić warstwy najsłabiej uposażone zpośród tych, którzy pobierają wynagrodzenia. Ze swej strony oświadczam, że wierząc, iż poczynania obecnego naszego Rządu dadzą rezultat pozytywny i oczekując tego rezultatu, głosować będę za pełnomocnictwami w takiem brzmieniu, w jakim je Rząd przedłożył.</u>
	663	+ </div>
	664	+ <div xml:id="div-80">
	665	+ <u xml:id="u-80.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt nie jest więcej zapisany. Zamykam rozprawę.</u>
	666	+ <u xml:id="u-80.1" who="#Marszalek">Czy p. Sprawozdawca życzy sobie jeszcze zabrać głos?</u>
	667	+ <u xml:id="u-80.2" who="#komentarz">(P.</u>
	668	+ <u xml:id="u-80.3" who="#Marszalek">Miedziński; Proszę.)</u>
	669	+ <u xml:id="u-80.4" who="#Marszalek">Głos ma p. sprawozdawca.</u>
	670	+ </div>
	671	+ <div xml:id="div-81">
	672	+ <u xml:id="u-81.0" who="#PMiedzinski">Wysoka Izbo! Charakter dyskusji dzisiejszej jakże był odmienny od tych wielkich walk, które nieraz toczyły się w tej sali. Słyszałem w kuluarach nawet słowa głębokiego zawodu. Nie sądziłbym jednak, aby ta rzecz była nienaturalna. Pocieszałem moich rozmówców, że dojdzie napewno w tej Izbie niejednokrotnie do wielkiej debaty, do gorących sporów, gdy będą tezy sobie przeciwne postawione. Dziś właściwie debata nie mogła mieć charakteru ostrej walki, bo teza była tylko jedna — udzielenie Rządowi pełnomocnictw. Nikt ani w komisji, ani tutaj w Wysokiej Izbie odmiennego wniosku nie postawił. Z odmiennem zdaniem spotkaliśmy się tylko już pod koniec dyskusji ze strony p. posła dr. Zakliki, którego wywodów zresztą wysłuchałem z ogromnem zainteresowaniem zarówno ze względu na ich treść, świadczącą o dużem przemyśleniu zagadnienia, jak i o bardzo precyzyjnym sposobie myślenia i umiejętności formułowania swoich myśli. A jest to rzecz niewątpliwie w tej Izbie bardzo cenna. Wydaje mi się, że jeżeli jednak pozostanę przy zdaniu swojem i będę bronił zdania komisji wbrew zdaniu p. kolegi Zakliki, to dlatego, że, jak sądzę, nie wziął on pod uwagę mechaniki tych prac, o które tutaj chodzi i czasu ich trwania. Przypuszczenie p. dr. Zakliki, że w formie debat i w komisjach i na plenum Izby ta rzecz mogłaby być załatwiona w odpowiednim czasie, jest przypuszczeniem, które my, mający pewną praktykę w tej dziedzinie, musimy uznać za niesłuszne, to się niestety nie dałoby w odpowiednio krótkim czasie załatwić.</u>
	673	+ <u xml:id="u-81.1" who="#PMiedzinski">Pozatem dyskusja toczyła się raczej na marginesie sprawy, raczej zapisywano na marginesie jednego jedynego wniosku o udzielenie pełnomocnictw Rządowi uwagi, postulaty, spostrzeżenia. O niektórych z nich chciałbym kilka słów powiedzieć.</u>
	674	+ <u xml:id="u-81.2" who="#PMiedzinski">Wysoka Izba wykazała w czasie tej debaty ogromną zgodność, prawie jednomyślność nastroju, jeżeli idzie o jedną ze spraw, mianowicie sprawę karteli. Pozwoliłbym sobie zgodzić się z jednem ze sformułowań p. kolegi posła Wierzbickiego, mianowicie z tem, co powiedział, że kartele same w sobie nie są złe. Istotnie jest to pewna wysoka forma organizacji, forma, która przez pewien czas była uważana w świecie za postęp, forma bardzo pożyteczna, kontrolująca warunki produkcji rynku. Ale tak było, gdy się rozpatrywało ideę kartelu jako formę organizacyjną. Jednak w życiu idea ta podlega często pewnemu zwyrodnieniu i to, co jest złe, i to, na co wszyscy właśnie reagują — w tym wypadku Wysoka Izba, o ile mi wiadomo, odzwierciadla istotnie i dokładnie nastroje kraju — to jest pewna polityka kartelowa, mianowicie polityka sztywnych cen, utrzymania ich coute que coute, niezależnie od tego, jaka jest siła nabywcza społeczeństwa. I to jest złe. I płacenie za zaniechanie produkcji warsztatom produkującym jest nie tylko złe, ale i niemoralne. Zatem dążenie do utrzymania sztywnych i wysokich cen, nie zaś dążenie do potanienia produkcji i rzucenia możliwie wielkiej masy produktów, do dotarcia z niemi do najbardziej ubogiego klienta — jest to polityka sprzeczna z kulturą i postępem świata. Postęp i kultura materialna świata posuwa się w miarę tego, jak produkcja dorobku ludzkiego, produkcja przedmiotów, potrzebnych do życia a nawet do wygody życia, stawała się coraz tańsza i gdy dochodziła do najuboższych warstw ludności. Historia wszelkich wynalazków ludzkości służących do udogodnienia i do poprawy bytu ludzkiego zawsze zaczyna się od tego, że początkowo to były rzeczy luksusu, dostępne tylko dla niektórych. Cały postęp szedł w tym kierunku, ażeby te rzeczy uczynić coraz tańszemi, coraz szerzej dostępnemi. I wszelka polityka sprzeczna ż tem, polityka uważająca, że wszystko jest jedno, ile ja wyprodukuję i dla ilu ludzi będzie dostępny mój produkt, byleby utrzymać cenę dla tego produktu, jest sprzeczna z postępem ludzkości. To są te zwyrodnienia, na które cała opinia społeczna reaguje jednolicie i zdrowo. Dialektyka tu nic nie pomoże. W tej dziedzinie, gdy my wszyscy, którzy jesteśmy skądinąd przeciwnikami etatyzmu jako zasady, gdy zachęcamy Rząd i Państwo, by na tę drogę wkroczyło, to mamy pozatem jeszcze inne względy natury gospodarczej na uwadze. Skoro jest zmowa, jak określił słusznie p. poseł Wierzbicki, skoro kartel łamie pewne naturalne warunki, to jest warunki wolnej konkurencji, gdzie podaż i popyt reguluje w sposób naturalny cenę i konkurencję, gdy ten naturalny warunek — silne działanie konkurencji — swobodnie jest łamane przez zmowę, to dlaczego wolno w ten sposób sztucznie ingerować w naturalne warunki producentom, a nie wolno konsumentom, których w tym wypadku reprezentuje Rząd i Państwo? Gdyby warunki były zostawione, gdyby była swobodna gra konkurencji, to bardzo prosimy; z jednej strony wolna konkurencja, z drugiej strony, niech się nikt nie wtrąca, ani Państwo, ani nikt. Ale jeżeli z jednej strony jest swoboda łamania, to otwiera się furtka do ingerencji ze strony innej, tem bardziej, że w całym szeregu wypadków produkcje, podlegające organizacji kartelowej, są składową częścią innych produkcyj, jeżeli to jest węgiel, stal, żelazo, energia elektryczna, to są to składowe czynniki wszelkich innych produkcyj i ich ceny. Dlatego ci, którzy są odpowiedzialni za całokształt gospodarki kraju, mają i prawo i obowiązek ingerować.</u>
	675	+ <u xml:id="u-81.3" who="#PMiedzinski">Poza temi większego kalibru zagadnieniami chciałbym zwrócić uwagę na jedno z mniejszych, ale tylko dlatego, że mnie jako członka tej Wysokiej Izby ubodło. Mianowicie troska ks. pos. dr. Lubelskiego, który nie był na komisji, nie był w czasie jej obrad, nie zwrócił uwagi na to, że tam ten moment był przeze mnie w mojem przemówieniu postawiony, i który wyraził z tej trybuny troskę, ujętą niemal w formie wniosku, ażeby djety poselskie — a nawet zatroszczył się i o prezydjum — były również dotknięte zamierzonym podatkiem. Chcę uspokoić ks. pos. dr. Lubelskiego, że oczywiście inaczej być nie może i że tak właśnie być musi. Czułem się poprostu głęboko dotknięty, że ks. pos. dr. Lubelski mógł tę instytucję, w skład której wszedł, podejrzewać nawet przez chwilę o to, że wyłączy się z tego ciężaru, który uchwaliła włożyć na innych.</u>
	676	+ <u xml:id="u-81.4" who="#PMiedzinski">Teraz, jeśli chodzi o moment właściwie jedyny, ujęty we wniosku, o wniosek kolegi p. Krukowskiego, który brzmi: — „Po słowach — „stabilizacji złotego” dodać, czyli wyłączyć z pod pełnomocnictw, — „prawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych, emerytur i rent inwalidzkich, zmniejszenia lub opodatkowania uposażeń funkcjonariuszów opłacanych z funduszów publicznych oraz dodatkowego opodatkowania najemnych pracowników fizycznych i umysłowych, jeżeli zarobki ich nie przekraczają 400 zł miesięcznie”. Jestem tego samego zdania, które zostało wyrażone przez p. Ministra Skarbu, że ten wniosek nie jest do przyjęcia, byłby bowiem sprzeczny z uchwałą większości komisji, albowiem to wyłączenie miałoby wpływ zupełnie przekreślający tę planową konstrukcję, na którą swoje placet chcemy dać Rządowi. Tu chodzi o cyfry. Dane nam były cyfry deficytu, dane nam było zadanie arytmetyczne poprostu, jak ma być zrównoważony budżet Państwa, czego żądamy. Oczywiście może być zrównoważony tylko przez skreślenia, przez zmniejszenie wydatków lub podniesienie dochodów równe tej cyfrze, która stanowi lukę. A jestem przekonany i wiem, że te projekty, z któremi Rząd wystąpił, te raczej dekrety, z któremi Rząd wystąpił, były opracowane właśnie z ołówkiem w ręku, a nie tylko z sentymentem. Ja bardzo cenię sentyment kolegi Krukowskiego, któryby chciał, ażeby te doły pracownicze, poniżej 400 zł zarobku miesięcznego, osłonić od ofiary, której Państwo wymaga. Niestety, ołówek i arytmetyka na to nie pozwalają i wszyscy to wiemy, że Państwo w tej chwili musi sięgnąć po te świadczenia.</u>
	677	+ <u xml:id="u-81.5" who="#PMiedzinski">Teraz jeśli chodzi o sentyment, to w dodatku sentyment p. posła Krukowskiego jest sprzeczny z innym sentymentem, który wszyscy mówcy w komisji podzielali i o którym tu była mowa, sentymentem niewątpliwie również szczerym, sentymentem dla biedy i nędzy, która panuje na polskiej wsi, w polskiem rolnictwie. Ale jeśli się to widzi, jeśli się to wie, jeśli się mówi o klęsce sekwestratorów, to chcieć uchwalić wniosek kolegi Krukowskiego i jednocześnie narzekać na sekwestratorów, to są dwie rzeczy, które się z sobą nie godzą. Gdybyśmy przyjęli wniosek kolegi Krukowskiego, sekwestratorzy musieliby hulać w dalszym ciągu we wsi, musieliby ściągać każdą złotówkę, którą rolnik zarobi. Dajmy więc jakąś równowagę temu sentymentowi, nie przechylajmy się tylko w jedną stronę. Jeśli chodzi o interesy miast, o czem była tu mowa, o te precyzje, robione między interesami miast i wsi, kto jest więcej obciążony, miasto czy wieś, to zwracam uwagę, że dopóki sekwestrator będzie chłopom na wsi zabierał każdą złotówkę, to co on będzie mógł kupić w mieście? Za co? Muszą zostać na wsi te złotówki, aby ta wieś mogła w mieście coś kupić i żeby miasto mogło żyć. To są rzeczy proste, które każdemu obserwacja powie wyraźniej niż najbardziej precyzyjne rozumowanie.</u>
	678	+ <u xml:id="u-81.6" who="#PMiedzinski">Wysoka Izbo! Debata dzisiejsza jak i pierwsza debata na komisji miała swoje szerokie echo poza ścianami tego gmachu. Zawsze z prawdziwą przykrością dyskutuję z tem, co było powiedziane niekoniecznie z tej trybuny, ale co było napisane w prasie, o czem się mówi. Echa tej debaty były dość oryginalne. Była przeprowadzona jakaś nowa weryfikacja. Udzielono nominacyj pułkownikowskich i degradacyj. Liczono się z tem, że jakieś tu okrutne dzieją się macchiawelizmy, jakieś przemiany wewnętrzne w tym obozie, który dużą drogę ma za sobą i który dużą drogę już przeszedł. Nie wiem dlaczego pozbawiono pułkownikowstwa p. Premiera Kościałkowskiego, ale on jednak nie przestał być pułkownikiem, tak samo jak kolega Stpiczyński/który się z nim starł na komisji, nie został przez to pułkownikiem. Pomimo, że reprezentujemy różne stanowiska, życzę obu Panom nawet, by zostali marszałkami, chociaż ja jestem tylko wicemarszałkiem. Ja nie radziłbym nikomu polegać na tego rodzaju nadziejach. My nie należymy do typu ludzi, którzy sobie kadzą wzajemnie i którzy zawsze sobie mówią komplimenty. Przeciwnie między piłsudczykami była zawsze moda, że jeden drugiemu lubił powiedzieć coś bardzo ostrego do słuchu, ale gdy trzeba było wysiłku dla tej wspólnej sprawy, która nas zawsze łączy, a którą zawsze było dobro Rzeczypospolitej, zanim ona jeszcze powstała, to zawsze znaleźliśmy się razem, żeby osiągnąć to, co (trzeba.</u>
	679	+ <u xml:id="u-81.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	680	+ <u xml:id="u-81.8" who="#PMiedzinski">Jeżeli chodzi o moment obecny, o temat, o którym się mówi, o sytuację na odcinku finansowo-gospodarczych spraw Rzeczypospolitej, to z chwilą, kiedy uznaliśmy, że ten odcinek jest przez rzeczywistość zagrożony, każdy z nas na jakimkolwiek stanowisku się znajduje, na jakimkolwiek fotelu siedzi, koncentrycznie będzie działał w tym samym kierunku ku poprawie.</u>
	681	+ <u xml:id="u-81.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	682	+ <u xml:id="u-81.10" who="#PMiedzinski">I tak samo jak na komisji mówiłem, tak samo i tu jestem przekonany, że będę wyrazicielem nie tylko tej Wysokiej Izby, ale szerokich warstw społeczeństwa poza nią, gdy powiem, że nie tylko życzymy powodzenia Rządowi w tej akcji, ale wszędzie mu dopomożemy, gdzie będzie trzeba.</u>
	683	+ <u xml:id="u-81.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	684	+ </div>
	685	+ <div xml:id="div-82">
	686	+ <u xml:id="u-82.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania. Będziemy głosowali przedewszystkiem nad poprawkami.</u>
	687	+ <u xml:id="u-82.1" who="#Marszalek">Do art. 1 została zgłoszona poprawka przez p. Krukowskiego.</u>
	688	+ <u xml:id="u-82.2" who="#Marszalek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie tej poprawki.</u>
	689	+ <u xml:id="u-82.3" who="#Marszalek">Sekretarz p. Hoppe (czyta):* Poprawka do art. 1. Po słowach „stabilizacji złotego” dodać: — „prawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych, emerytur i rent inwalidzkich, zmniejszenia lub opodatkowania uposażeń funkcjonariuszów, opłacanych z funduszów publicznych oraz dodatkowego opodatkowania najemnych pracowników fizycznych i umysłowych, jeżeli zarobki ich nie przekraczają 400 zł miesięcznie”.</u>
	690	+ <u xml:id="u-82.4" who="#Marszalek">Proszę Panów Posłów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Prezydjum jest zgodne, że stoi mniejszość. Poprawka upadła. Art. 1 przechodzi w brzmieniu uchwalonem przez komisję.</u>
	691	+ <u xml:id="u-82.5" who="#Marszalek">Do art. 2 i 3 nie zostały zgłoszone żadne poprawki.</u>
	692	+ <u xml:id="u-82.6" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania nad całością projektu ustawy.</u>
	693	+ <u xml:id="u-82.7" who="#Marszalek">Kto jest za całością ustawy wraz z tytułem, zechce wstać. Prezydjum jest zgodne, że stoi większość. Ustawa w drugiem czytaniu została przyjęta.</u>
	694	+ <u xml:id="u-82.8" who="#Marszalek">Ze względu na to, że ustawa została przyjęta w drugiem czytaniu bez poprawek, w brzmieniu uchwalonem przez komisję, możemy przystąpić do trzeciego czytania.</u>
	695	+ <u xml:id="u-82.9" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem ustawy w pełnem jej brzmieniu, zechce wstać. Większość. Stwierdzam, że Izba ustawę uchwaliła.</u>
	696	+ <u xml:id="u-82.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	697	+ <u xml:id="u-82.11" who="#Marszalek">Zamierzam zamknąć posiedzenie. Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
	698	+ <u xml:id="u-82.12" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
	699	+ <u xml:id="u-82.13" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 20 min. 10)</u>
	700	+ </div>
	701	+ </body>
	702	+ </text>
	703	+ </TEI>
	704	+</teiCorpus>
...	...

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193538-sjm-ppxxx-00004-01">
	3	+ <fileDesc>
	4	+ <titleStmt>
	5	+ <title>4 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	6	+ </titleStmt>
	7	+ <publicationStmt>
	8	+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
	9	+ </publicationStmt>
	10	+ <sourceDesc>
	11	+ <bibl>
	12	+ <title>4 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	13	+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
	14	+ <note type="system">II RP</note>
	15	+ <note type="house">Sejm</note>
	16	+ <note type="termNo">4</note>
	17	+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
	18	+ <note type="sessionNo">4</note>
	19	+ <note type="dayNo">1</note>
	20	+ <date>1935-12-05 i 06</date>
	21	+ </bibl>
	22	+ </sourceDesc>
	23	+ </fileDesc>
	24	+ <profileDesc>
	25	+ <particDesc>
	26	+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
	27	+ <persName>Komentarz</persName>
	28	+ </person>
	29	+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
	30	+ <persName>Marszałek</persName>
	31	+ </person>
	32	+ <person xml:id="MarszalekSenatu" role="speaker">
	33	+ <persName>Marszałek Senatu</persName>
	34	+ </person>
	35	+ <person xml:id="MinisterSkarbupKwiatkowski" role="speaker">
	36	+ <persName>Minister Skarbu p. Kwiatkowski</persName>
	37	+ </person>
	38	+ <person xml:id="Ministrowie" role="speaker">
	39	+ <persName>Ministrowie</persName>
	40	+ </person>
	41	+ <person xml:id="Obecni" role="speaker">
	42	+ <persName>Obecni</persName>
	43	+ </person>
	44	+ <person xml:id="PBudzynski" role="speaker">
	45	+ <persName>P. Budzyński</persName>
	46	+ </person>
	47	+ <person xml:id="PDebicki" role="speaker">
	48	+ <persName>P. Dębicki</persName>
	49	+ </person>
	50	+ <person xml:id="PDobrzycki" role="speaker">
	51	+ <persName>P. Dobrzycki</persName>
	52	+ </person>
	53	+ <person xml:id="PDuch" role="speaker">
	54	+ <persName>P. Duch</persName>
	55	+ </person>
	56	+ <person xml:id="PGdula" role="speaker">
	57	+ <persName>P. Gdula</persName>
	58	+ </person>
	59	+ <person xml:id="PHanebach" role="speaker">
	60	+ <persName>P. Hanebach</persName>
	61	+ </person>
	62	+ <person xml:id="PHermanowicz" role="speaker">
	63	+ <persName>P. Hermanowicz</persName>
	64	+ </person>
	65	+ <person xml:id="PHyla" role="speaker">
	66	+ <persName>P. Hyla</persName>
	67	+ </person>
	68	+ <person xml:id="PJahodaZoltowski" role="speaker">
	69	+ <persName>P. Jahoda-Żółtowski</persName>
	70	+ </person>
	71	+ <person xml:id="PJedynak" role="speaker">
	72	+ <persName>P. Jedynak</persName>
	73	+ </person>
	74	+ <person xml:id="PJozefKaminski" role="speaker">
	75	+ <persName>P. Józef Kamiński</persName>
	76	+ </person>
	77	+ <person xml:id="PKopec" role="speaker">
	78	+ <persName>P. Kopeć</persName>
	79	+ </person>
	80	+ <person xml:id="PksLubelski" role="speaker">
	81	+ <persName>P. ks. Lubelski</persName>
	82	+ </person>
	83	+ <person xml:id="PLubienski" role="speaker">
	84	+ <persName>P Łubieński</persName>
	85	+ </person>
	86	+ <person xml:id="PMarchlewski" role="speaker">
	87	+ <persName>P. Marchlewski</persName>
	88	+ </person>
	89	+ <person xml:id="PMichalowski" role="speaker">
	90	+ <persName>P. Michałowski</persName>
	91	+ </person>
	92	+ <person xml:id="PMincberg" role="speaker">
	93	+ <persName>P. Mincberg</persName>
	94	+ </person>
	95	+ <person xml:id="PMorawski" role="speaker">
	96	+ <persName>P. Morawski</persName>
	97	+ </person>
	98	+ <person xml:id="PMroz" role="speaker">
	99	+ <persName>P. Mróz</persName>
	100	+ </person>
	101	+ <person xml:id="PMudryj" role="speaker">
	102	+ <persName>P. Mudryj</persName>
	103	+ </person>
	104	+ <person xml:id="POlszewski" role="speaker">
	105	+ <persName>P. Olszewski</persName>
	106	+ </person>
	107	+ <person xml:id="POstrowski" role="speaker">
	108	+ <persName>P. Ostrowski</persName>
	109	+ </person>
	110	+ <person xml:id="PPacholczyk" role="speaker">
	111	+ <persName>P. Pacholczyk</persName>
	112	+ </person>
	113	+ <person xml:id="PPelczynska" role="speaker">
	114	+ <persName>P. Pełczyńska</persName>
	115	+ </person>
	116	+ <person xml:id="PPewny" role="speaker">
	117	+ <persName>P. Pewny</persName>
	118	+ </person>
	119	+ <person xml:id="PPietrzak" role="speaker">
	120	+ <persName>P. Pietrzak</persName>
	121	+ </person>
	122	+ <person xml:id="PPlonka" role="speaker">
	123	+ <persName>P. Płonka</persName>
	124	+ </person>
	125	+ <person xml:id="PPochmarski" role="speaker">
	126	+ <persName>P. Pochmarski</persName>
	127	+ </person>
	128	+ <person xml:id="PPomianowski" role="speaker">
	129	+ <persName>P. Pomianowski</persName>
	130	+ </person>
	131	+ <person xml:id="PRubinsztein" role="speaker">
	132	+ <persName>P. Rubinsztein</persName>
	133	+ </person>
	134	+ <person xml:id="PSikorski" role="speaker">
	135	+ <persName>P. Sikorski</persName>
	136	+ </person>
	137	+ <person xml:id="PSmoczkiewicz" role="speaker">
	138	+ <persName>P. Smoczkiewicz</persName>
	139	+ </person>
	140	+ <person xml:id="PSzczepanski" role="speaker">
	141	+ <persName>P. Szczepański</persName>
	142	+ </person>
	143	+ <person xml:id="PWierzbicki" role="speaker">
	144	+ <persName>P. Wierzbicki</persName>
	145	+ </person>
	146	+ <person xml:id="PWlKaminski" role="speaker">
	147	+ <persName>P. Wł. Kamiński</persName>
	148	+ </person>
	149	+ <person xml:id="PWojcik" role="speaker">
	150	+ <persName>P. Wójcik</persName>
	151	+ </person>
	152	+ <person xml:id="PWymyslowski" role="speaker">
	153	+ <persName>P. Wymysłowski</persName>
	154	+ </person>
	155	+ <person xml:id="PodsekretarzeStanu" role="speaker">
	156	+ <persName>Podsekretarze Stanu</persName>
	157	+ </person>
	158	+ <person xml:id="PrezesNajwyzszejIzbyKontroli" role="speaker">
	159	+ <persName>Prezes Najwyższej Izby Kontroli</persName>
	160	+ </person>
	161	+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
	162	+ <persName>Prezes Rady Ministrów M. Kościałkowski</persName>
	163	+ </person>
	164	+ <person xml:id="PrezydentRzeczypospolitej" role="speaker">
	165	+ <persName>Prezydent Rzeczypospolitej</persName>
	166	+ </person>
	167	+ <person xml:id="SEJMRZECZYPOSPOLITEJPOLSKIEJ" role="speaker">
	168	+ <persName>SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ.</persName>
	169	+ </person>
	170	+ <person xml:id="SekretarzpWadowski" role="speaker">
	171	+ <persName>Sekretarz p. Wadowski</persName>
	172	+ </person>
	173	+ <person xml:id="WicemarszalekByrka" role="speaker">
	174	+ <persName>Wicemarszałek Byrka</persName>
	175	+ </person>
	176	+ <person xml:id="WicemarszalekMudryj" role="speaker">
	177	+ <persName>Wicemarszałek Mudryj</persName>
	178	+ </person>
	179	+ <person xml:id="WicemarszalekPodoski" role="speaker">
	180	+ <persName>Wicemarszałek Podoski</persName>
	181	+ </person>
	182	+ <person xml:id="WicemarszalekSchaetzel" role="speaker">
	183	+ <persName>Wicemarszałek Schaetzel</persName>
	184	+ </person>
	185	+ </particDesc>
	186	+ </profileDesc>
	187	+</teiHeader>
...	...

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
	3	+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
	4	+ <TEI>
	5	+ <xi:include href="header.xml"/>
	6	+ <text>
	7	+ <body>
	8	+ <div xml:id="div-1">
	9	+ <u xml:id="u-1.0" who="#SEJMRZECZYPOSPOLITEJPOLSKIEJ">Kadencja IV. Sesja zwyczajna 1935/36 r.</u>
	10	+ <u xml:id="u-1.1" who="#SEJMRZECZYPOSPOLITEJPOLSKIEJ">Sprawozdanie Stenograficzne z 4 posiedzenia w dniach 5 i 6 grudnia 1935 r.</u>
	11	+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 20)</u>
	12	+ </div>
	13	+ <div xml:id="div-2">
	14	+ <u xml:id="u-2.0" who="#PrezesRadyMinistrow">Marian Zyndram Kościałkowski.*</u>
	15	+ </div>
	16	+ <div xml:id="div-3">
	17	+ <u xml:id="u-3.0" who="#MarszalekSenatu">Aleksander Prystor.*</u>
	18	+ </div>
	19	+ <div xml:id="div-4">
	20	+ <u xml:id="u-4.0" who="#Ministrowie">Minister Spraw Wewnętrznych Władysław Raczkiewicz, Minister Spraw Zagranicznych Józef Beck, Minister Spraw Wojskowych Tadeusz Zbigniew Kasprzycki, Minister Skarbu Eugenjusz Kwiatkowski, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciech Świętosławski, Minister Rolnictwa i Reform Rolnych Julian Poniatowski, Minister Przemysłu i Handlu Roman Górecki, Minister Komunikacji Michał Butkiewicz, Minister Opieki Społecznej Władysław Jaszczołt, Minister Poczt i Telegrafów Emil Kaliński.*</u>
	21	+ </div>
	22	+ <div xml:id="div-5">
	23	+ <u xml:id="u-5.0" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroli">Jakub Krzemieński.*</u>
	24	+ </div>
	25	+ <div xml:id="div-6">
	26	+ <u xml:id="u-6.0" who="#PodsekretarzeStanu">w Prezydjum Rady Ministrów Wacław Grzybowski, w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Henryk Kawecki i Władysław Korsak, w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Jan Szembek, w Ministerstwie Spraw Wojskowych Felicjan Sławoj-Składkowski, w Ministerstwie Skarbu Tadeusz Grodyński, Tadeusz Lechnicki i Wacław Staniszewski, w Ministerstwie Sprawiedliwości Stefan Sieczkowski, w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Konstanty Chyliński, w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych Roger Raczyński, w Ministerstwie Przemysłu i Handlu Franciszek Doleżal, w Ministerstwie Komunikacji Aleksander Bobkowski i Julian Piasecki, w Ministerstwie Opieki Społecznej Wincenty Jastrzębski i Eugenjusz Piestrzyński, w Ministerstwie Poczt i Telegrafów Franciszek Drzewiecki.*</u>
	27	+ <u xml:id="u-6.1" who="#PodsekretarzeStanu">Przewodniczący Marszałek Sejmu Stanisław Car.</u>
	28	+ </div>
	29	+ <div xml:id="div-7">
	30	+ <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Od p. Prezesa Rady Ministrów otrzymałem dnia 29 listopada r. b. następujące zarządzenie Pana Prezydenta Rzeczypospolitej:</u>
	31	+ <u xml:id="u-7.1" who="#Marszalek">„Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o otwarciu sesji zwyczajnej Sejmu.</u>
	32	+ <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">Na podstawie art. 12 pkt. c) ustawy konstytucyjnej otwieram z dniem dzisiejszym sesję zwyczajną Sejmu.</u>
	33	+ <u xml:id="u-7.3" who="#Marszalek">Warszawa, dnia 29 listopada 1935 r.</u>
	34	+ </div>
	35	+ <div xml:id="div-8">
	36	+ <u xml:id="u-8.0" who="#PrezesRadyMinistrow">Na podstawie powyższego zarządzenia zwołałem dzisiejsze posiedzenie Sejmu z porządkiem dziennym, który został Panom Posłom doręczony.</u>
	37	+ <u xml:id="u-8.1" who="#PrezesRadyMinistrow">Otwieram posiedzenie. Jako sekretarze zasiadają pp.: Wadowski i Skrypnyk. Proszę Panów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydjalnym. Protokół i listę mówców prowadzi p. Wadowski.</u>
	38	+ <u xml:id="u-8.2" who="#PrezesRadyMinistrow">Protokół 3 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów.</u>
	39	+ <u xml:id="u-8.3" who="#PrezesRadyMinistrow">Od p. Marszałka Senatu otrzymałem dnia 6 listopada r. b. pismo z zawiadomieniem o przyjęciu przez Senat bez zmian projektu ustawy o upoważnieniu Prezydenta Rzeczypospolitej do wydawania dekretów.</u>
	40	+ <u xml:id="u-8.4" who="#PrezesRadyMinistrow">Od p. Ministra Skarbu otrzymałem w dniu 2 grudnia r. b. zamknięcie rachunków państwowych za okres budżetowy 1933/34 oraz pismo o przedłożenie tego zamknięcia Sejmowi do zatwierdzenia.</u>
	41	+ <u xml:id="u-8.5" who="#PrezesRadyMinistrow">To zamknięcie rachunków zamierzam wnieść na porządek dzienny obrad Sejmu po otrzymaniu od Prezesa Najwyższej Izby Kontroli wniosku o absolutorium dla Rządu.</u>
	42	+ <u xml:id="u-8.6" who="#PrezesRadyMinistrow">Od p. Jerzego Paciorkowskiego otrzymałem dnia 4 listopada r. b. pismo z zawiadomieniem o zrzeczeniu sią mandatu poselskiego.</u>
	43	+ <u xml:id="u-8.7" who="#PrezesRadyMinistrow">Stwierdzam wygaśnięcie mandatu posła Paciorkowskiego z dniem 4 listopada 1935 r. i zawiadomię o tem p. Ministra Spraw Wewnętrznych i p. Generalnego Komisarza Wyborczego.</u>
	44	+ <u xml:id="u-8.8" who="#PrezesRadyMinistrow">Usprawiedliwiają nieobecność w Sejmie posłowie: Bilak, Boluch, Byczyński, Celewicz, Gauza, Kuźmowycz, Michalski, Olewiński, Terszakoweć, Witwicki i Zenkteler.</u>
	45	+ <u xml:id="u-8.9" who="#PrezesRadyMinistrow">Prosi Izbę o udzielenie urlopu z powodu choroby na przeciąg 6 tygodni p. Sapieha.</u>
	46	+ <u xml:id="u-8.10" who="#PrezesRadyMinistrow">Nie słyszę sprzeciwu, uważam więc, że Izba zgadza się na udzielenie tego urlopu.</u>
	47	+ <u xml:id="u-8.11" who="#PrezesRadyMinistrow">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy skarbowej z preliminarzem budżetowym na rok 1936/37.</u>
	48	+ <u xml:id="u-8.12" who="#PrezesRadyMinistrow">Głos ma p. Minister Skarbu.</u>
	49	+ </div>
	50	+ <div xml:id="div-9">
	51	+ <u xml:id="u-9.0" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wysoki Sejmie! Zgodnie z art. 58 Konstytucji, Rząd przedłożył Izbom Ustawodawczym w terminie obowiązującym projekty ustawy skarbowej i budżetu na rok 1936/37, których rozpatrzenie i załatwienie przedstawia w tej sesji zagadnienie szczególnie doniosłe dla Państwa i budzące najszersze zainteresowanie całego społeczeństwa. Nowy bowiem projekt budżetu wiąże się ściśle z szeregiem zarządzeń, wydanych w ciągu ostatnich 4 tygodni na podstawie udzielonych Rządowi przez Izby Ustawodawcze nadzwyczajnych i szerokich pełnomocnictw, zarządzeń, które przyniosły nowe, często dotkliwe obciążenia dla dużej części ludności kraju, które wpływają bezpośrednio na zmianę rozdziału dochodu społecznego i wiążą się pośrednio z warunkami kształtowania się ogólnej sytuacji gospodarczej, a w konsekwencji i politycznej w całem Państwie w najbliższej przyszłości.</u>
	52	+ <u xml:id="u-9.1" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Istnieje więc obecnie usprawiedliwiona rzeczowo potrzeba i konieczność poddania krytycznej ocenie nowych zjawisk i nowych faktów, oczywiśde przy uwzględnieniu w całej rozciągłości tej sytuacji finansowo-gospodarczej, w której znaleźliśmy się ostatnio i z którą na podstawie wspólnie ustalonej świadomości i na podstawie wspólnej decyzji Izb Ustawodawczych i Rządu — podjęliśmy stanowczą, choć trudną i wysoce niepopularną walkę.</u>
	53	+ <u xml:id="u-9.2" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Poczuwam się więc do obowiązku odpowiedzieć i w imieniu Rządu na pytanie, czy nowe zarządzenia miały charakter istotnych konieczności, czy w danych warunkach nie mogliśmy wybrać drogi lepszej, łagodniejszej, a w każdym razie wygodniejszej dla Rządu oraz odpowiedzieć w granicach obiektywnych możliwości, czy ustalane obecnie metody działania dają jakąś nadzieję na opanowanie i przeciwstawienie się procesowi ustawicznego pogłębiania się kryzysu gospodarczego, uderzającego coraz dotkliwiej w coraz szersze warstwy społeczeństwa.</u>
	54	+ <u xml:id="u-9.3" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wysoki Sejmie! Konstytucja nasza stawia zagadnienie budżetu państwowego jako czynnik odrębny w rzędzie podstawowych i naczelnych funkcyj Państwa, podobnie jak zagadnieniu sił zbrojnych i wymiaru sprawiedliwości poświęca ona budżetowi odrębny rozdział, wprowadzając tu wyjątkowe kryteria i wyjątkowe a ważne zasady. Tak więc art. 50 nowej Konstytucji mówi, że inicjatywa ustawodawcza w sprawach budżetu należy wyłącznie do Rządu, oraz że Sejm nie może bez zgody Rządu uchwalić ustawy, pociągającej za sobą wydatki ze Skarbu Państwa, dla których niema pokrycia w budżecie. Art. 59 ustala, że wydatki niezaprojektowane w budżecie nie mogą być uchwalone, a zaprojektowane nie mogą być podwyższone bez zgody Rządu. Sformułowania te tak kategoryczne i jasne posiadają nletylko znaczenie formalne i negatywne, ograniczające uprawnienia budżetowe Izb Ustawodawczych, ale również znaczenie merytoryczne i pozytywne, nakładające na Rząd odpowiedzialność i obowiązek wykorzystania tych uprawnień specjalnych celem zapewnienia równowagi budżetu. W hierarchii zadań państwowych zagadnienie równowagi budżetu zostało postawione w naszej Konstytucji na szczeblu tak wysokim, żadna, najsłuszniejsza nawet inicjatywa ustawodawcza nie może tej zasady ani obalić, ani naruszyć! Wymienione zasady budżetowe — aprobowane również w ustrojach obcych państw, szczycących się tradycją utrwalonych praw parlamentaryzmu — wychodzą bowiem ze słusznego założenia, że zrównoważony albo deficytowy budżet państwowy wpływa tak silnie i tak wszechstronnie na całokształt ewolucji gospodarstwa narodowego, iż żadna ofiara i żadne ograniczenie praw nie może być uważane za zbyt duże dla utrzymania kardynalnego postulatu równowagi wydatków i wpływów budżetowych. Zasady te można i należy uzupełnić następującym komentarzem czysto ekonomicznym. W okresach pomyślnej koniunktury, przy normalnej ewolucji polityczno-gospodarczej, utrzymanie równowagi budżetu publicznego nie przedstawia szczególnych trudności, sprowadza się ono do przejawu woli i decyzji czynników rządowych. Zarazem jednak przy pomyślnym rozwoju gospodarstwa społecznego sporadyczne deficyty budżetowe nie stanowią ani szczególnie ujemnego objawu, ani niebezpieczeństwa. Odwrotnie, w okresach silnych i długotrwałych kryzysów wewnętrznych, przy zaburzeniach funkcyj w gospodarstwie międzynarodowem zmontowanie zrównoważonego budżetu państwowego reprezentuje nie tylko bardzo poważne trudności, ale również staje się nieraz niezależne ani od woli rządu, ani od woli parlamentu, a ponadto — szczególnie przy chronicznem powtarzaniu się deficytu — budżet publiczny staje się jakgdyby — „machiną piekielną”, pogłębiającą i rozszerzającą objawy powszechnej depresji i kryzysu.</u>
	55	+ <u xml:id="u-9.4" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jest to sprawą zbyt dobrze znaną zarówno u nas, jak też i w wielu innych państwach, że właśnie w okresie kryzysu mnożą się codziennie zjawiska, wymagające aktywnej i szerokiej pomocy finansowej ze strony Skarbu Państwa. Potęgujące się jak lawina bezrobocie wymaga zwiększonych wydatków na roboty publiczne i na opiekę społeczną. Załamują się jednostki i całe grupy gospodarcze, niewypłacalność rujnuje aparat kredytowy, kurczy się gwałtownie zdolność konsumcyjna, a nadwyżki produkcji napotykają w naturalnej tendencji ekspansji eksportowej na takie przeszkody, że bez pomocy państwa nie mogą ich pokonać. Każde zaś z tych zjawisk posiada własną dynamikę ujemną, potęgując bez końca wszystkie objawy depresji. Jeżeli w tych warunkach zjawia się i trwa deficytowość budżetu publicznego, to pochód w kierunku pogłębiania kryzysu nie tylko odbywa się ruchem przyspieszonym, ale ponadto zanika coraz bardziej sama możliwość odwrotu. Deficyt gospodarstwa prywatnego i gospodarstwa publicznego tworzy wówczas system dwu kół, połączonych pasem transmisyjnym. Oba koła wzajemnie pobudzają się do zwiększenia obrotów, do ciągłego narastania sił odśrodkowych, zagrażających egzystencji samego mechanizmu.</u>
	56	+ <u xml:id="u-9.5" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Gdy corocznie zamykamy rachunki Skarbu Państwa, wykazujące ciągłe i nieopanowane deficyty, to oczywiście wykonujemy tylko działanie czysto formalne. Skutków bowiem deficytu zamknąć nie jesteśmy w stanie. One posiadają nadal swoją żywotność, a ich ujemna siła sumuje się i mnoży z narastaniem dalszych deficytów. Byłoby największem złudzeniem sądzić, że deficyt obejmuje paraliżem tylko te elementy gospodarstwa publicznego, które albo nie zostały finansowo pokryte, albo też zostały przez deficyt skonsumowane. On zawsze zawiera w sobie chorobliwe bakterie, które niszczą żywotność i warunki egzystencji i tych zagadnień, które wyrównoważyły się z wpływami budżetu. Choćbyśmy na papierze wyodrębnili w budżecie jaknajkategoryczniej opancerzone pozycje na cele obrony Państwa, oświaty, sprawiedliwości, na cele uposażenia pracowników i na cele społeczne, nic to nie pomoże, gdyż z biegiem czasu i z narastaniem deficytowego budżetu muszą się i tam zjawić nieuchronne konsekwencje i dokonać swych niszczących skutków. Długotrwały deficyt budżetowy niszczy bowiem same podstawy i fundamenty gospodarstwa społecznego, którego częścią organiczną i nierozdzielną jest gospodarstwo publiczne i Skarb Państwa.</u>
	57	+ <u xml:id="u-9.6" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Długotrwały chroniczny deficyt budżetowy — to nieuchronne zagrożenie stałości waluty i to w sposób uchylający wszelką możliwość oceny skutków; deficyt budżetowy — to wyczerpywać nie systematyczne i coraz pełniejsze rynku finansowego, to przymusowa przemiana wszystkich kredytów krótkoterminowych na kredyty długoterminowe, zamrożone i gospodarczo pasywne. Że zaś dostęp czynników państwowych i publicznych do rynku finansowego opiera się często bardziej na faktycznej przewadze, niż na istotnej zdolności kredytowej, przeto równoważ zenie deficytów państwowych w ciągu szeregu lat przy pomocy akcji kredytowej jest równo znaczne ze skazaniem inicjatywy prywatnej w zakresie gospodarczym na bezczynność, jest formą ukrytego i potęgującego się etatyzmu. A wreszcie długotrwały deficyt — to synonim przetasowania pozycyj budżetowych w tym sensie, ze stopniowo muszą się kurczyć wszystkie pozycje wydatków aktywnych, gospodarczo i państwowo ważnych, a na ich miejsce wchodzą pozycje martwe, związane z obsługą długów i świadczeń dokonanych w przeszłości; to konieczność narastania zaległości państwowych za usługi gospodarcze i świadczenia własnych obywateli, to konieczność tworzenia funduszów, przerzucania własnych deficytów na barki samorządów i organizacyj gospodarczych, to nieprzejrzystość gospodarki skarbowej.</u>
	58	+ <u xml:id="u-9.7" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jeżeli program przełamywania kryzysu miałby się zawierać m. in. w tem, że ceny towarów i usług winny maleć, że ma się obniżać koszt kredytu, że pieniądz ma być bardziej dostępny dla procesów produkcji i wymiany, że winna wzrastać wypłacalność, że egzekutor podatkowy ma ograniczać swoją działalność, że ma się realizować jakiś konkretny plan robót publicznych, że mają powstawać bardziej trwałe i ustabilizowane warunki pracy i działalności gospodarczej, to deficyt budżetowy to właśnie koło obraca z coraz większą chyżością w przeciwnym kierunku.</u>
	59	+ <u xml:id="u-9.8" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W stosunkach polskich doszliśmy obecnie do tej fazy, w której dalsze tolerowanie deficytu o tak znacznem napięciu cyfro w em stało się niemożliwe. Jesteśmy w tej sprawie zgodni w ocenie z Rządem Premiera Sławka, który rozważał całokształt tego zagadnienia i doszedł do tej samej konkluzji. Pozwolę sobie — dla całkowitej jasności sądu — przytoczyć i przypomnieć, jak się rozwijało dynamicznie to zagadnienie u nas w okresie obecnego kryzysu.</u>
	60	+ <u xml:id="u-9.9" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W r. budżetowym 1930/31 preliminowano nadwyżkę 12,6 milj. zł i osiągnięto w rezultacie deficyt 63,5 milj. zł, w 1931/32 preliminowano deficyt 100,0 milj. zł, osiągnięto deficyt 206,3 milj. zł, w 1932/33 preliminowano deficyt 120,0 milj. zł, osiągnięto deficyt 245,6 milj. zł, w 1933/34 preliminowano deficyt 337,3 milj. zł, osiągnięto deficyt 371,6 milj. zł.</u>
	61	+ <u xml:id="u-9.10" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W r. 1934/35 podjęta została akcja obrony przed potęgującym się deficytem, a apel, skierowany do społeczeństwa, do organizacyj gospodarczych i finansowych, do urzędników państwowych i prywatnych, do robotników — przyniósł istotnie imponujące wyniki w rezultatach subskrypcji Pożyczki Narodowej. Okazało się, że społeczeństwo nasze zrozumiało wagę zagadnienia równowagi budżetu i wpłaciło na ten cel gotówką 334 milj. zł. Jednakże forma kredytowa załatwienia sprawy deficytu budżetowego kryła w sobie jedno niebezpieczeństwo. W obliczu tylu istotnych i niezaspokojonych potrzeb państwowych nie stanowiła ona sama przez się dostatecznie silnego nacisku w kierunku obniżania wydatków. Jednakże doraźny efekt budżetowy był widoczny. Tak więc w r. budżetowym 1934/35 preliminowano deficyt 48,3 milj. zł. i osiągnięto w rezultacie deficyt 61,1 milj. zł.</u>
	62	+ <u xml:id="u-9.11" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ale już w roku następnym — pomimo dopływu środków naskutek nowo rozpisanej pożyczki inwestycyjnej — deficyt budżetowy począł ponownie silnie wzrastać. W ciągu 7 miesięcy budżetowych, t. j. do dnia 31 października b. r. deficyt przekroczył już sumę 190 milj. zł, t. j. przewyższył już trzykrotnie deficyt całego ubiegłego roku gospodarczego. Przewidywania wskazywały, że i nadal należałoby się liczyć z analogicznym rozwojem deficytu, a więc cały rok budżetowy zamknęlibyśmy ponownie saldem ujemnem powyżej 300 milj. zł.</u>
	63	+ <u xml:id="u-9.12" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tak więc po dzień 1 listopada b. r. globalna cyfra deficytu w okresie kryzysu dosięga sumy 1.140 milj. złotych.</u>
	64	+ <u xml:id="u-9.13" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ten sam rachunek z punktu widzenia ściśle bilansowego wykazuje jeszcze silniejsze napięcie deficytowe. Należy bowiem pamiętać, że Skarb musiał prowadzić poza budżetem szereg operacyj finansowych, mających prawie wyłącznie na celu bezpośrednią lub pośrednią pomoc prywatnemu życiu gospodarczemu, uginającemu się pod naporem ostrego kryzysu. Rezultatem tych operacyj były straty na kursie papierów rolniczych, straty na interwencji zbożowej i na organizacjach rolniczo-handlowych oraz straty na gwarancjach nie ujęte, oczywiście, w budżecie. Również akcja pomocy przemysłowi przyniosła pewne straty bezpośrednie, a ponadto akcja interwencyjna obciążyła przyszłe budżety.</u>
	65	+ <u xml:id="u-9.14" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wszystkie te czynniki razem wzięte spowodowały stan — który współcześnie spotykamy i w wielu innych państwach — znamienny tem, że Skarb z coraz większą trudnością mobilizować może niezbędne środki na pokonanie najważniejszych zobowiązań. Jednakże trudności nasze są o tyle większe, o ile słabszy jest rynek kredytowy i lokacyjny.</u>
	66	+ <u xml:id="u-9.15" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wysoki Sejmie! Przedstawiając naszą sytuację budżetową z całą ścisłością i otwartością w rozumieniu, iż tylko na tych elementach można oprzeć wspólną nam i całemu społeczeństwu tendencję walki z trudnościami i wolę zwycięstwa — nie chcę pozostawić fałszywego wrażenia, jakoby walka o równowagę budżetową i walka o redukcję wydatków miała być zapoczątkowaną dopiero przez Rząd obecny. Od pierwszego roku kryzysu widoczne są w cyfrach wysiłki skomprymowania wydatków. Między r. 1931 i 1932 zmniejszono wydatki budżetu państwowego o prawie 350 milj. zł. W roku następnym ponownie o 220 mil jonów, później o 40 milionów, następnie o 30 milionów i dopiero od r. 1934/35 nastąpiła stabilizacja wydatków. Co więcej w pierwszym roku kryzysu wydano faktycznie o 200 milj. mniej, niż preliminowano, a w latach następnych efektywne wydatki w stosunku do odnośnych preliminarzy są mniejsze o 500 milj., o 250 milj., i wreszcie — o 10 mili. zł. Jednakże —jak przedstawiłem uprzednio — dynamiczny rozwój deficytu był silniejszy i nie dał się opanować temi wysiłkami. Podobnie przedstawia się sytuacja i w roku bieżącym. Gdybyśmy na chwilę przyjęli niezupełnie ścisły, czysto mechanizmy podział roku budżetowego, to w okresie zamkniętym rachunkowo 7 miesięcy wpływy i wydatki powinnyby osiągnąć 58 3% w stosunku do preliminarza rocznego. Faktycznie jednak w dochodach pozostaliśmy znacznie w tyle. T. zw. podatki bezpośrednie dały nam zaledwie 53% wpływów, cła 43%, administracja 52%, przedsiębiorstwa 50%, fundusze 39% i tylko w podatkach pośrednich, w opłatach stemplowych i we wpływach z monopoli zbliżyliśmy się do teoretycznej cyfry preliminowanych wpływów.</u>
	67	+ <u xml:id="u-9.16" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Zupełnie inną tendencję wykazuje strona wydatków. Wydatki administracji w okresie 7 miesięcy dosięgają już 59% rocznego preliminarza, przedsiębiorstwa i zakłady 61%. Musimy sobie obecnie z całą otwartością odpowiedzieć na pytanie: jakie pozostały nam do dyspozycji środki pokrywania deficytu, jeżeli wykluczymy a limine — jak sądzę, zgodnie z opinią olbrzymiej większości społeczeństwa — metody opierające się na inflacji środków płatniczych, albo na zignorowaniu terminów płatności poborów urzędniczych, lub wreszcie na powiększaniu obliga u dostawców.</u>
	68	+ <u xml:id="u-9.17" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Rząd nasz — podobnie jak wszystkie rządy od 1926 r. — uważa druk banknotów na potrzeby deficytu budżetowego, a więc w konsekwencji inflację za najgorszy system bezprogramowego wywłaszczania ludzi najbiedniejszych i najbardziej gospodarczo bezbronnych. Niepłacenie należnych urzędnikom poborów — a szłoby przy obecnym stanie rzeczy o 3 pensje w ciągu roku — uważamy za zło równe chyba zniszczeniom huraganu wojennego. Cały nasz dorobek organizacyjny, cała podstawa moralna stosunku urzędnika do Państwa i do obywateli, ległaby, natychmiast w gruzach. Wreszcie gdybyśmy wszystkim dostawcom nie zapłacili ani grosza, nie uratowalibyśmy przyszłego budżetu żadnemi środkami, a kraj pogrążylibyśmy w odmęt prawny i ekonomiczny. Wykluczając te metody, musimy stwierdzić, że doszliśmy również do kresu posługiwania się aparatem kredytowo-lokacyjnym dla pokrywania braków budżetowych i, jak później wykażę, jesteśmy bliscy kresu komprymowania wydatków, przy istniejącym aparacie państwowym.</u>
	69	+ <u xml:id="u-9.18" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W zakresie emitowania biletów skarbowych i bilonu już dawniej doszliśmy do wykorzystania tych środków w granicach ustawowych. Znaczniejszemi zapasami płynnych walorów nie rozporządzamy. Kredyt statutowy w Banku Polskim jest wyczerpany. Emitowanie nowych pożyczek wewnętrznych zarówno z punktu wid ze ni a budżetu, jak i przedewszystkiem ze względu na stan gospodarczy kraju jest już ograniczone. Ponadto o ile decydujemy się poważnie na walkę z istniejącym stanem rzeczy, o ile chcemy mieć prawo myślenia o uczynieniu w niedalekiej przyszłości choćby kilku kroków naprzód, a nie wstecz, jeżeli uświadamiamy sobie konieczność częściowego wyrównania tych obciążeń, które włożyliśmy ponownie na barki gospodarstwa narodowego, to cały przyrost kapitalizacji wewnętrznej, koncentrujący się na zorganizowanym rynku finansowym, musimy rezerwować na cele planowych i dobrze skalkulowanych, szybko rentujących się lub rozpoczętych wcześniej inwestycyj. Ale jeszcze bardziej — niż z punktu widzenia czysto budżetowego — nie możemy dopuścić do dalszego obciążania i pętania deficytem swobody decyzji Państwa z punktu widzenia stanu gospodarczego kraju. Prawdziwa potęga państwa, istotna wielkość narodu uzależniona jest nie tylko od siły obronnej i sprawności jego polityki zagranicznej, ale w tym samym stopniu od jego sił moralnych, kulturalnych i gospodarczych. A zagadnienia gospodarcze stają się coraz wyraźniej dominantą w życiu cywilizowanych państw, gdyż właśnie okres wielkiej wojny i okres powojenny udowodniły aż nadto wyraźnie, że wszystkie wartości potęgi państw opierają się właśnie na fundamencie gospodarczym.</u>
	70	+ <u xml:id="u-9.19" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tej świadomości przeciwstawia się fakt, że właśnie same fundamenty gmachu współczesnej cywilizacji — t. j. gospodarstwo międzynarodowe i narodowe — toczy najbardziej niszczący grzyb, który stereotypowo ochrzciliśmy mianem kryzysu. Gdybyśmy mogli jednym rzutem wzroku i myśli ogarnąć całokształt tych zjawisk, które się składają na obecny kryzys światowy, dostrzeglibyśmy obraz niezwykle paradoksalny i zarazem tragiczny w swoich skutkach. Źródłem jego są elementy psychiczne, bardziej niż kiedykolwiek w przeszłości. One to doprowadziły do tego, że nędza setek milionów ludzi przybiera zastraszające formy, gdy równocześnie dysponujemy 115 miliardami zł w formie złota, zgromadzonego w bankach emisyjnych, przy rocznej produkcji około 5 miliardów zł w formie złota. Nigdy przedtem — w okresach najpomyślniejszego rozwoju ani nie posiadano takich zapasów złota, ani też nie produkowano takich ilości jak obecnie. Współczesny świat rozporządza nadmiarem surowców i fabryk, nadmiarem rąk i mózgów łaknących pracy, środki transportowe w wielu krajach dochodzą do imponującej doskonałości, aparat bankowy stoi do dyspozycji, ludzie i rynki zbytu czekają na towar, a wbrew tym wszystkim możliwościom i koniecznościom świat zamiera w bezwładzie ekonomicznym. Jest ustalonym aksjomatem, że ożywienie gospodarcze leży we współdziałaniu, w uruchomieniu armii handlowej, a każde państwo odcina się równocześnie murem chińskim autarkii od drugich. Jest aksjomatem, że mierniki wartości, t. j. waluty muszą być określone i stałe — jeżeli współpraca gospodarcza ma dochodzić do skutku — a koszty produkcji i wymiany zmienne, ale szereg najpotężniejszych gospodarczo państw odwrócił porządek rzeczy i uczynił miary zmiennemi, a koszty stałemi. Jest aksjomatem, że podstawą handlu jest kredyt, a podstawą kredytu jest praca, ale równocześnie kredyt zaginął, a u dłużników utwierdza się przekonanie, — „że im więcej spłacają, tem więcej są winni, gdyż reszta długów posiada coraz większy ciężar gatunkowy, a praca, jakby na ironię, powiększa nieraz deficyty.</u>
	71	+ <u xml:id="u-9.20" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tein stan chaosu w gospodarstwie światowem nie może być w naszych rozważaniach lekceważony. Niezależnie bowiem od naszych zapatrywań na pożyteczność i konieczność kolaboracji międzynarodowej, musimy mieć świadomość, że wielostronne usamodzielnienie się gospodarcze wielu państw staje się faktem dokonanym. Państwa typowo agrarne stają się stopniowo ogniskami wielkiej produkcji przemysłowej i odwrotnie, państwa przemysłowe rozwijają gorączkowo ekspansję własnego rolnictwa. Traktaty i bilanse handlowe dążą wyraźnie i coraz silniej do punktu równowagi zerowej. Giną naturalne prawa do ekspansji handlowej i specjalizacji. Stąd wniosek pierwszy, że na żadną zagraniczną pomoc kredytową w szerszym stylu w latach najbliższych liczyć nie możemy, że naszego bilansu płatniczego nie możemy opierać na nadziei znacznych aktywów w bilansie handlowym, że i dla nas rynek wewnętrzny staje się coraz ważniejszym i decydującym czynnikiem.</u>
	72	+ <u xml:id="u-9.21" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Drugi wniosek, płynący z tych faktów i zjawisk, jest ten, że istniejący chaos gospodarczy, w świecie musi mieć coraz poważniejsze i głębsze reperkusje w kształtowaniu się zjawisk ekonomiczno-politycznych na te renie międzynarodowym. Byłoby komunałem, gdybym powtarzał zapewnienie o pokojowości zagranicznej polityki polskiej. Ani w kraju, ani zagranicą nikt tego faktu kwestionować nie może, jeżeli podlega w najprymitywniejszy choćby sposób prawu dobrej woli i prawu uczciwego sądu. Ale każdy niepokój zewnętrzny — gospodarczy czy polityczny — choćby najodleglejszy, działa tem silniej, im słabszy jest organizm gospodarczy własnego państwa.</u>
	73	+ <u xml:id="u-9.22" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">To też właśnie w zakresie przebudowy gospodarczej, przebudowy wewnętrznych sil ekonomicznych otwiera się olbrzymie pole dla ekspansji naszego patriotyzmu; załamać linię postępującej depresji, zmobilizować wszystkie aktywne i twórcze, zdrowe i młode siły społeczeństwa dla celów systematycznej pracy nad zatarciem skutków niewoli i wojny, nad rozwojem własnej produkcji i konsumcji, nad odbudową rynku pieniężnego, nad ustaleniem podstawowych i trwałych zasad polityki gospodarczej, nad przywróceniem rentowności w procesach gospodarczych, nad uporządkowaniem gospodarki skarbowej i publicznej, nad wykształceniem własnego oblicza nowych warstw społecznych, wstępujących dopiero na widownię dziejowych procesów, oto zadanie, które ożywi może cale pokolenia, a walce poglądów może nadać jakiś rzetelny i głęboki sens.</u>
	74	+ <u xml:id="u-9.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	75	+ <u xml:id="u-9.24" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Fakt, że pozostaliśmy dość znacznie w tyle w tym wyścigu pracy narodów, jest już u nas powszechnie uświadomiony.</u>
	76	+ <u xml:id="u-9.25" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Nikt u nas nie może się uwolnić od uczucia szczególnej depresji psychicznej, gdy przegląda się kartka za kartką cyfry porównawcze w naszych Rocznikach Statystycznych. Konstatujemy tam, że nasz wskaźnik produkcji przemysłowej jest nawet w cyfrach stosunkowych bardzo niski i że w porównaniu z okresem przedwojennym spadliśmy w produkcji węgla do 3/4, w produkcji żelaza do 1/4, w produkcji stali i nafty do 1/2, że obrót w handlu zagranicznym między r. 1928 i 1935 spadł u nas do 1/4 a bez istnienia Gdyni spadłby jeszcze silniej — gdy równocześnie np. w Czechosłowacji, Rumunii i Litwie spadł do 1/2 a w Bułgarii do 1/3 Rezultat sumowania emisji kapitałów w spółkach akcyjnych nowozałożonych, w spółkach powiększających kapitał i w spółkach zmniejszających kapitał jest obecnie silnie ujemny. Identycznie ujemna jest suma zysków i strat w tych przedsiębiorstwach w okresie kryzysu aż po r. 1933. W rezultacie tego stanu rzeczy kurs akcyj przemysłowych spadł u nas do kilkunastu procent stanu z r. 1928. Między r. 1928 a 1934 szereg państw zdołało powiększyć bardzo silnie produkcję i konsumcję prądu elektrycznego, a Polska zmniejszyła o 10%. Import maszyn i aparatów spadł w tym samym okresie czasu z 391 milj. zł rocznie na 56 milj. zł. Równocześnie zaś wartość podstawowych w naszem gospodarstwie artykułów eksportowych spadła do niezwykle niskiego poziomu. Tak np. eksportowaliśmy w r. 1928 cukru za 102 milj. zł, w r. 1934 za 13 milj. zł, trzody chlewnej w r. 1928 za 208 milj. zł, w r. 1934 za 18 milj. zł, cyniku w r. 1928 za 144 milj. zł, w r. 1934 za 27 milj. zł, masła w r. 1928 za 66 milj. zł, w r. 1934 za 9 milj. zł, jaj w r. 1928 za 145 milj. zł, w r. 1934 za 23 milj. zł i t. p.</u>
	77	+ <u xml:id="u-9.26" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Prężność eksportowa Rumunii — na jednego mieszkańca — jest współcześnie o 40% wyższa niż w Polsce, ma Łotwie o 200% wyższa, w Czechosłowacji o 500% wyższa.</u>
	78	+ <u xml:id="u-9.27" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Stan ten nie jest rezultatem przypadku, ani nawet rezultatem jakichś szczególnych zaniedbań ze strony czynników rządowych. Sprawa, niestety, tkwi znacznie głębiej. Nasza struktura gospodarcza jest wyjątkowo niekorzystna i oporna wobec procesu aktywizacji. Na około 3,3 milj. gospodarstw rolnych w Polsce, 34% przypada na gospodarstwa zupełnie karłowate i dalsze 31% na gospodarstwa małe od 2 — 5 ha. W województwach południowych cyfra gospodarstw karłowatych przekracza nawet 54% ogółu gospodarstw rolnych. Ta wielka warstwa ludności, reprezentująca zwyż 10 milj. ludzi, stoi całkowicie poza nawiasem jakiegokolwiek aktywizmu gospodarczego. W średnich i dobrze prowadzonych gospodarstwach kilkunastohektarowych roczne wydatki gotówkowe gospodarstwa domowego spadły między r. 1929 i 1934 ze 112 zł na 40 zł na dorosłą osobę. Te procesy konsumcyjne wyrażają się więc cyfrą około 11 gr dziennie na osobę.</u>
	79	+ <u xml:id="u-9.28" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ogólna wartość produkcji polowej i łąkowej spadła w Polsce w okresie ostatnich siedmiu lat z sumy prawie 9 miliardów zł na niecałe 3 miliardy, a analogicznie dochód brutto rolnictwa ze sprzedaży produktów na rynku wewnętrznym i w eksporcie ze zwyż 4170 milionów zł na 1518 milj. zł. Temu stanowi rzeczy przeciwstawia się wciąż jeszcze wcale poważne zadłużenie rolnictwa, niewspółmiernie wielkie w stosunku do zredukowanych dochodów. Wedle ankiety, przeprowadzonej pod koniec r. 1932, zadłużenie to wynosiło w kredycie długoterminowym w instytucjach finansowych okrągło 1090 milj. zł, w kredycie długoterminowym prywatnym około 700 milj. izł, w kredycie krótkoterminowym obu grup 1700 milj. zł, a zaległości podatkowe wynosiły około 350 milj. zł.</u>
	80	+ <u xml:id="u-9.29" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wszystko to spowodowało, że wieś polska w XX wieku powróciła prawie do gospodarki naturalnej. Zamiast rozwijać swą pojemność jako naturalny i niewyczerpany wprost rynek zbytu, wieś staje się pod każdym względem tylko skromnym i ciasnym dodatkiem do rynku miejskiego. Możnaby powiedzieć, że pod uderzeniami tego młota kryzysowego kraj nasz począł się rozpadać gospodarczo na cztery różne elementy i części, a każda z nich była niepodobna do drugiej. Warunki bytu i potrzeb, wartość pieniądza, metody pracy gospodarczej, stopień udziału w pokrywaniu potrzeb Państwa, stają się w każdej z tych części zupełnie różne. Najpowierzchowniejsza obserwacja wskazuje na rozpiętość tych różnic, jakie istnieją między miastem w zachodniej i centralnej Polsce, a miastem na kresach wschodnich i południowych, pomiędzy wsią na zachodzie i wschodzie Państwa, pomiędzy każdem miastem i każdą wsią. Szereg potrzeb wsi zaspokaja się dziś w sposób anormalny i niezwykle prymitywny, zapałki dzieli się na części, powraca się do łuczywa, a transport pieszy i kołowy na znaczne nawet odległości przyszedł ponownie — po przerwie od końca XIX w. — do znaczenia. Obciążenia wsi, które niedawno jeszcze nie odgrywały poważniejszej roli i posiadały pełne, rzeczowe usprawiedliwienie, jak opłaty rogatkowe, postojowe, weterynaryjne, ubojowe — stały się dziś jak gdyby granicą celną i polityczną pomiędzy wsią i najbliższem miastem.</u>
	81	+ <u xml:id="u-9.30" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Te niewyczerpane szeregi faktów i zjawisk, zacieśniających życie wsi polskiej do granic prymitywu, nie mogą pozostać bez głębokich i ważkich konsekwencyj w całym ustroju gospodarczym Państwa, zwłaszcza że ludność żyjąca z rolnictwa reprezentuje zwyż 2/3 sumarycznej cyfry mieszkańców. Pomimo obrony poziomu cen przemysłowych, a szczególnie t. zw. cen aparatu skartelizowanego, kryzys wdziera się coraz silniej do miast, do przemysłu, handlu, rzemiosła, do banków i komunikacji, do budżetu Państwa i samorządów, do budżetu pojedynczych ludzi. Jeżeli na te objawy zechcemy popatrzeć z dalszej perspektywy, jeżeli rachunek zamykany w okresie dni, tygodni i miesięcy zamienimy na bilans lat i dziesięcioleci, to wówczas zrozumiemy łatwo, że Istnieje konieczność podjęcia prac dla dokonania głębokiej reformy w ustroju naszego gospodarstwa społecznego.</u>
	82	+ <u xml:id="u-9.31" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Posiadamy wciąż jeszcze — i jest to niewątpliwie naszym walorem pozytywnym — dość wysoki przyrost ludnościowy. Możliwości emigracyjne są niezwykle ograniczone. Gdy przed wojną z emigracji napływały do Polski corocznie kapitały, równe prawie naszej pożyczce stabilizacyjnej z r. 1927, to obecnie dopływ ten spada gwałtownie. W ciągu 5lecia w okresie 1928 — 1933 przychód ujęty w bilansie płatniczym — z tytułu emigracji — spadł ponownie o 120 milj. zł i wynosił w ostatnim roku wymienionego okresu już tylko 150 milj. zł. Pozycja ta i nadał wykazuje tendencje spadkowe.</u>
	83	+ <u xml:id="u-9.32" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Cóż więc mamy uczynić z tą wielką armią młodego pokolenia, idącego ku życiu i znajdującego wszystkie możliwości egzystencji i pracy zamknięte? Państwo, które nie może udźwignąć ciężaru obecnego stanu bezrobocia w mieście i na wsi, nie może liczyć, że w przyszłości zabezpieczy byt nowym setkom tysięcy bezrobotnych. Jedynym możliwym odpływem dla przyrostu ludności pozostaje rozwój miast, przemysłu i handlu. Rozwój ten wobec bogactwa źródeł energetycznych i olbrzymich potrzeb inwestycyjnych — jest zasadniczo możliwy. Ale wstępnym warunkiem tego rozwoju jest konieczność przywrócenia procesom gospodarczym prawa rentowności. Prywatna inicjatywa, wołaniem do której wysycamy dziś wszystkie programy, jest i pozostanie tak długo pustym dźwiękiem, jak długo nie zdolamy obniżyć wysokiej rentowności w obrotach czysto giełdowych, czy spekulacyjnych, a nie podwyższymy rentowności w procesach gospodarczych, produkcyjnych i</u>
	84	+ <u xml:id="u-9.33" who="#komentarz">wymiennych.</u>
	85	+ <u xml:id="u-9.34" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">(Oklaski.)*</u>
	86	+ <u xml:id="u-9.35" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Rentowność produkcji może się rozwijać na dwu różnych płaszczyznach. Jest ona funkcją ceny i obrotu, t. j. wielkość produkcji i handlu. Do tego samego rezultatu można zdążać bądź to na drodze dostosowywania poziomu cen do małego i wciąż zanikającego obrotu, bądź też odwrotnie do rozwijania obrotu i produkcji na podstawie zasady cen możliwie najniższych. Z punktu widzenia polskiej racji stanu tylko ta druga droga, droga walki o konsumenta, droga rozbudowy produkcji i handlu, droga małych zysków jednostkowych i dużych zysków bilansowych, jest postulatem wobec naszej polityki gospodarczej.</u>
	87	+ <u xml:id="u-9.36" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	88	+ <u xml:id="u-9.37" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Należy zdać sobie sprawę z tego, że realizowanie tej polityki, szczególnie w okresie kryzysu, w okresie rekonstruowania równowagi budżetu Państwa, samorządu i instytucyj prawnopublicznych, w okresie wyczerpania kredytowego, osłabienia aparatu bankowego, wysuszenia kapitałów obrotowych, jest szczególnie trudne i skomplikowane. Akcję tę utrudnia niepomiernie i fakt fragmentarycznego ujmowania programów i postulatów gospodarczych przez naszą opinię publiczną i częściowo przez prasę polityczną. Uderzamy i tu najczęściej w same skutki, jako objawy najłatwiej dostrzegalne, a wyjątkowo tylko docieramy do analizy źródła zła. To też i skuteczność tej polityki może być tylko stopniowa i ewolucyjna.</u>
	89	+ <u xml:id="u-9.38" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ten fakt rozpiętości cen rolniczych i przemysłowych, fakt zamierania handlu i konsumcji, fakt gwałtownego załamania się dochodów rolniczych i ich niewypłacalności, fakt usztywnienia kosztów własnych w produkcji i jej nierentowności pomimo utrzymania stosunkowo wysokich cen na rynku wewnętrznym, a wreszcie niezwykle silnego skurczenia się obrotów międzynarodowych, daje w rezultacie i szereg innych ujemnych konsekwencyj.</u>
	90	+ <u xml:id="u-9.39" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Fundamentem strony dochodowej naszego budżetu państwowego — nieprzeciętnie niskiego w Europie — staje się coraz węższa podstawa koncentrująca się na miastach. W zakresie podatków bezpośrednich, rolnictwo nasze zaledwie jest w stanie udźwigać 15% obciążenia. Reszta, t. j. 85% przypada na miasta, przemysł i na świat pracowniczy. W podatkach pośrednich rysuje się analogiczna dysproporcja. W obciążeniach na rzecz samorządu terytorialnego wieś partycypuje już znacznie poważniejszym procentem (53%). Jeżeli ponadto zważy się na szczególną konstrukcję naszego budżetu wydatków, to dopiero wówczas stanie się jasne, wobec jakich trudności postawiony będzie każdy rząd, który w okresie kryzysu zechce podjąć walkę o równowagę wpływów i wydatków, jak szczupłe możliwości pozostają mu do wyboru. W ciągu sześciu i pół miesięcy w każdym roku musimy mobilizować wszystkie wpływy, aby wypełnić najistotniejsze funkcje Państwa, dotyczące zabezpieczenia naszej przyszłości i wypełnić zobowiązania wobec przeszłości—tak np. utrzymanie zadań obrony Państwa choćby na dotychczasowym poziomie. Zagadnienie to musi być traktowane jako absolutna konieczność państwowa i zapewne najskrajniejszy, najbardziej doktrynalny pacyfista musiałby to zagadnienie traktować identycznie, przynajmniej do czasu, dopóki idea rozbrojenia jest interpretowana jako praktyczny wyścig w dozbrajaniu się. Najbardziej minimalny program inwestycyj państwowych pochłania nam rocznie dochody jednego miesiąca.</u>
	91	+ <u xml:id="u-9.40" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ale i przeszłość jest silnie reprezentowana w naszym budżecie. Długi wewnętrzne Państwa — oprócz kredytów handlowych i prywatnych — wynosiły w r. 1928 niecałe 300 milj. zł, obecnie wynoszą okrągło 1350 milj. zł. Długi zagraniczne wedle obecnego stanu reprezentują kwotę ok. 3350 milj. zł. Ponadto do zagadnień obciążenia budżetu z przeszłości zaliczyć należy wydatki na emerytury i renty.</u>
	92	+ <u xml:id="u-9.41" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Na wydatki aktualne dnia bieżącego, na szkolnictwo i oświatę, na wymiar sprawiedliwości, na wszystkie cele gospodarcze, na utrzymanie służby bezpieczeństwa, na opłacenie aparatu urzędniczego, pozostaje nam do dyspozycji dochód z okresu 5% miesięcy w roku. To jest właśnie rezultat samej struktury gospodarstwa polskiego, rezultat faktu, że 2/3 ludności Państwa może z trudem udźwigać minimalną część budżetu dochodowego. Zarazem tylko w tej pozo, stałej części budżetu musimy szukać oszczędności, wskazując wszystkim, choćby najbardziej uzasadnionym egoizmom, iż budżetu naszego nie zdołamy oderwać od sytuacji gospodarczej, w której znajduje się olbrzymia większość ludności Państwa.</u>
	93	+ <u xml:id="u-9.42" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Te same czynniki wpłynęły też decydująco na niezwykłe osłabienie naszego rynku finansowego. W ciągu ostatnich 5 lat sumy kredytu krótkoterminowego dla życia gospodarczego skurczyły się o 1.200 milionów zł, a równocześnie ciężar tego kredytu przesunął się na instytucje bezpośrednio lub pośrednio związane z Państwem. Zarejestrowany obieg wekslowy w tym samym czasie zmniejszył się w swem napięciu prawie o 2 miliardy zł. Kredyt długoterminowy w instytucjach prywatnych zamarł prawie całkowicie. Globalna suma pożyczek w Ustach zastawnych i w obligacjach wydana w ciągu r. 1934 przez Towarzystwa Kredytowe Ziemskie, Tow. Kredytowe Miejskie, przez Tow. Kredytowe Przemysłu Polskiego i wszystkie Banki Hipoteczne wyniosła 3,3 miliona zł, a więc spadła do 2% stanu z r. 1928. W tym samym czasie spadł również obieg pieniężny w Polsce, a szczególnie obieg biletów Banku Polskiego — o około 350 milj. zł, utrzymując ten stan, iż obieg na jednego mieszkańca stał się u nas mniejszy o 25% w porównaniu z Jugosławją, o 100% w porównaniu z Estonią lub Rumunią i o 400% mniejszy niż w Czechosłowacji.</u>
	94	+ <u xml:id="u-9.43" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wysoki Sejmie! Gała przytoczona tu charakterystyka stanu naszego gospodarstwa społecznego, państwowego i prywatnego tworzy obraz daleki od całej rzeczywistości, rzeczywistości wypełnionej ludźmi i zagadnieniami, uginającemi się pod naporem gospodarczego kryzysu. Charakterystyka poszczególnych elementów mogłaby przeciągać się bardzo daleko, a wszędzie zetknęlibyśmy się z szeregiem słusznych i niezaspokojonych postulatów, z naruszoną równowagą, z depresją materialną i psychiczną. Możnaby pogłębić zagadnienie robót publicznych, wskazując na stan dróg, nieuregulowanych rzek, na braki budowlane i cywilizacyjne w miastach i na wsi, możnaby pogłębić zagadnienia związane z przebudową ustroju rolnego, z programem ożywienia akcji parcelacyjnej, z uporządkowaniem stosunków finansowo-kredytowych osadników rolnych, z reformą spółdzielczości i ich budową aparatu rolniczo-handlowego. Możnaby wskazywać jak niezmiernie komplikuje się zagadnienie przemysłu i kartelizacji z powodu różnic rozwojowych przemysłu w okresie zaborów i koniecznej ochrony warsztatów słabszych, pomimo ich wyższych kosztów produkcji. Możnaby pogłębić zagadnienia związane ze strukturą naszego handlu, którego obroty jednostkowe są tak małe, że utrudniają niezmiernie skuteczność akcji obniżki, cen. Możnaby przytaczać kurioza w zakresie ściągania podatków i stosunku biurokracji do obywateli i życia. Ale istota rzeczy leży w tem, że wszystkie te przejawy posiadają ścisłą łączność, że jedno zagadnienie zazębia się o drugie, a skutki ujemne potęgują się stale w przestrzeni i w czasie.</u>
	95	+ <u xml:id="u-9.44" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tworzą się tu całe łańcuchy błędnych kół zamkniętych w sobie i przekazujących wgłąb swe ujemne działania. Rozwiązując — choćby ułamkowo — zagadnienie oddłużenia stajemy w obliczu niszczenia podstaw kredytu. Podtrzymując walor kredytu, musimy się liczyć z nadmierną obfitością bankructw, rozsadzających ramy jakiegokolwiek programu. Ratując równowagę budżetu — czy to zapomocą akcji kredytowej, czy przez redukcje personalne i uposażeniowe — uderzamy w stan produkcji i konsumcji na rynku wewnętrznym. Podtrzymując deficytowość budżetu — uderzamy w podstawy zdrowej naszej waluty, podrażamy koszt kredytu, a więc wytwarzamy skutki, które z innej strony muszą zaatakować całe gospodarstwo społeczne i wszystkich ludzi pracy przedewszystkiem.</u>
	96	+ <u xml:id="u-9.45" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Dylemat jest naprawdę trudny do rozwiązania.</u>
	97	+ <u xml:id="u-9.46" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ale — wydaje mi się — że jedno jest pewne. Nadszedł czas, w którym musimy skoncentrować wszystkie siły, w którym w niewątpliwej harmonii z olbrzymią większością społeczeństwa. musimy położyć nacisk na zagadnienia gospodarcze i finansowe, gdyż one właśnie pozostały wtyle, poza rozwojem politycznych i organizacyjnych elementów naszego Państwa, Każdy rok zwłoki nie ułatwi, ale utrudni i skomplikuje podejście do rozwiązania tego zagadnienia i powiększy dystans między nami a ewolucją, zachodzącą w innych państwach.</u>
	98	+ <u xml:id="u-9.47" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jesteśmy społeczeństwem biednem, eksploatowanem systematycznie w ciągu całej niewoli, zniszczonem w czasie wojny, inflacji i obecnego kryzysu, ale nie mamy powodu stać się społeczeństwem gospodarczo zacofanem, starem, niezdolnem do wysiłku i do ofiar w imię potrzeby odbudowania znośniejszej przyszłości dla olbrzymich rzesz naszych obywateli. Nie możemy być szóstem państwem w Europie, czy to pod względem cyfry mieszkańców, czy to jako dynamiczny element w polityce, a piętnastem pod względem ekspansji gospodarczej. Mamy pracowitą i szczególnie zdolną ludność, mamy dość znaczne bogactwa naturalne, mamy własny i aktywny dostęp do morza, mamy więc elementy, na których możemy budować mocny gmach naszej przyszłości!</u>
	99	+ <u xml:id="u-9.48" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Jeżeli właśnie dotychczas dominowały w organizacji naszego życia zbiorowego inne zadania, to obecnie nadszedł czas skoncentrowania uwagi całego społeczeństwa na uporządkowaniu zagadnień finansowo-gospodarczych, na przełamaniu tej apatii i depresji gospodarczej, która nad nami zaciążyła, by stworzyć normalne warunki dla ustalania podstaw wielkiego i twórczego programu gospodarczego na bliższą i dalszą przyszłość.</u>
	100	+ <u xml:id="u-9.49" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	101	+ <u xml:id="u-9.50" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Panie Marszałku, pozwolę sobie prosić o zarządzenie przerwy.</u>
	102	+ </div>
	103	+ <div xml:id="div-10">
	104	+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę 15-minutową.</u>
	105	+ <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 12 min. 15 do móc. 12min. 45.)</u>
	106	+ <u xml:id="u-10.2" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
	107	+ <u xml:id="u-10.3" who="#Marszalek">Głos ma w dalszym ciągu p. Minister Skarbu.</u>
	108	+ </div>
	109	+ <div xml:id="div-11">
	110	+ <u xml:id="u-11.0" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W chwili, w której przy przedłożeniu Izbom Ustawodawczym projektu ustawy o pełnomocnictwach kreśliliśmy pierwsze wytyczne doraźnych działań, musieliśmy przyjąć pod uwagę następujący stan faktyczny.</u>
	111	+ <u xml:id="u-11.1" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Po pierwsze — aktualny deficyt kasowy Skarbu zbliżał się do cyfry miesięcznych poborów urzędników i pracowników administracji państwowej. Każdy dalszy miesiąc znacznego deficytu musiałby pogorszyć położenie i pogłębić trudności mobilizacji gotówki. Fakt ten domagał się przyśpieszenia decyzji i skierowania poczynań na drogę, zapewniającą całkowitą skuteczność. Jeżeli więc w tym samym czasie wysuwano z różnych stron fantastyczne nieraz projekty równoważenia budżetu, albo przez emisję surogatów pieniądza, albo przez różne bony na cele wielkich robót publicznych albo też ustalano tezy, że najpierw ma się dokonać obniżka cen i kosztów utrzymania, a dopiero następnie mają przyjść dodatkowe obciążenia, albo wreszcie, że deficyt można wyrównać konfiskatą majątków deficytowych za zaległe podatki, stanowiące ponadto normalnie niewielki odsetek obciążeń majątkowych — to oczywiście w projektach tych ignorowana była aktualna sytuacja skarbowa. Tuż dziś operacie kredytowa ciąża nad naszym małym budżetem niepomiernie, a równocześnie wysuszyły rynek kredytowy. To też wszystkim tym pomysłom przeciwstawiamy się zdecydowanie i kategorycznie, uważając, że tylko przez szybkie i istotne zrównoważenie budżetu oraz skierowanie nadwyżek kapitałowych na uporządkowanie rynku finansowego i na cele inwestycyjne otwiera się realne możliwości zmontowania zdrowej i celowej akcji aktywizowania życia gospodarczego w niedalekiej przyszłości.</u>
	112	+ <u xml:id="u-11.2" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Drugim ważnym elementem do decyzji było stwierdzenie, że w wielkiej skali rozpięcia sytuacji kryzysowej elementem, który znajduje się w najcięższej sytuacji i który równocześnie najsilniej wpływa na kształtowanie się całej sytuacji gospodarczej w Państwie, jest rolnictwo polskie i wieś. Konsekwencją tego stwierdzenia stało się przekonanie Rządu, że właśnie rolnictwo nie może być obciążone dodatkowemi świadczeniami na rzecz montowania równowagi budżetowej, a przeciwnie w akcji przesuwania dochodu społecznego i odciążeń rolnictwo musi być uwzględnione pozytywnie na pierwszem miejscu. Tylko przy systematycznym i trwałym wysiłku zwiększania zdolności nabywczej wsi można w naszych warunkach myśleć o realnej i organicznej poprawie położenia miast oraz przemysłu i handlu.</u>
	113	+ <u xml:id="u-11.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	114	+ <u xml:id="u-11.4" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tak samo, jak gotowi jesteśmy zdobywać obce rynki zbytu, tak samo musimy podejść do zdobycia 20milionowego rynku rolniczego, odseparowanego od kilku lat od produkcji przemysłowej i od miast.</u>
	115	+ <u xml:id="u-11.5" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Trzecim czynnikiem, który wymagał doraźnie konsekwentnej akcji ze strony Rządu, to zagadnienie t. zw. nożyc cen i karteli. Jeden z wybitnych ekonomistów angielskich wypowiedział swego czasu twierdzenie, że gdyby w W. Brytanii pewnego dnia zginęła z banków emisyjnych i z obrotu połowa złota, to ceny następnie spadłyby do połowy, gdyż złoto podrożałoby w dwójnasób. Nie zajmuję się w tej chwili rozważaniem tej teorii od strony monetarnej. Ale, jeżeli dla 3/4 kraju 30 groszy przedstawia tę samą wartość, co dla 1/4 1 złoty, jeżeli olbrzymie części społeczeństwa stały się całkowicie pasywne na rynku towarowym, to fakt ten musi znaleźć swój regulator.</u>
	116	+ <u xml:id="u-11.6" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Uważamy za najgorszą metodę ustawiczne i długotrwałe wyciskanie kilkuprocentowych obniżek cen, przy zachowaniu nadal istniejącej rozpiętości między cenami produktów wolnokonkurujących i cenami, podlegającemi prawu kartelizacji. Uważamy, że wewnątrz zagadnienia kartelowego tkwi znacznie głębszy problemat strukturalny, związany z tem, że rozpiętość kosztów własnych w poszczególnych przedsiębiorstwach w jednym kartelu jest u nas szczególnie wielka, a nagłe zamknięcie wielu fabryk i kopalni w imię znacznego obniżenia cen w sposób gospodarczo usprawiedliwiony pociąga za sobą ujemne konsekwencje natury socjalnej i społecznej. Wreszcie w całej dyskusji kartelowej, toczonej z taką namiętnością, uchodził uwagi jeden nie drugorzędny argument. Na ogół przypisywano kartelom złą wolę i egoistyczne ignorowanie istotnej sytuacji na wewnętrznym rynku polskim. Fakt ten niewątpliwie sporadycznie miał miejsce. Jednakże w aktualnej sytuacji było aksjomatem, niejednokrotnie, choć niezawsze potwierdzonym przez życie, że nawet znaczna obniżka cen poje dyń czego produktu skartelizowanego nie przynosiła efektu w postaci zwiększenia konsumcji, a nieraz pogłębiała kryzys tej gałęzi produkcji. Inne bowiem skutki powstają przy równoczesnem obniżeniu całego poziomu cen, przy obniżce sumarycznego wskaźnika cen skartelizowanych. a inne przy akcji sporadycznej i niezorganizowanej w czasie.</u>
	117	+ <u xml:id="u-11.7" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Stąd też powstała konieczność programowej interwencji Rządu w sprawie cen skartelizowanych, interwencji i możliwie najskuteczniejszej w efekcie, i wykonanej w najkrótszym czasie. Wyraźnie jednak stwierdzam, że nie stoję na stanowisku równania procesów gospodarczych w przemyśle do równi deficytowej. Przeciwnie, w wielkim rozwoju przemysłu, w stabilizacji jego warunków, w pracy nad przywróceniem jego rentowności na drodze zwiększenia obrotów, w wysiłku zharmonizowania pracy przemysłu i handlu, stanowiącego niezbędne ogniwo i motor wymiany, widzę jeden z głównych elementów programu gospodarczego Polski. W ten sposób ustalona została podstawa formalna i rzeczowa dla powzięcia decyzyj związanych z faktem udzielenia Rządowi na początku listopada b. r. specjalnych uprawnień w dziedzinie gospodarczo-finansowej.</u>
	118	+ <u xml:id="u-11.8" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Można oczywiście każdą decyzję Rządu poddać dyskusji i krytyce. Każdy człowiek — jak się raz w dyskusji wyraził p. premier Sławek — ma w sobie swoją własną prawdę, swoje przekonanie, swój patriotyzm i w realizacji dążeń posługuje się tym drogowskazem. Sądzę, że jednego tylko nie można odmówić obecnemu Rządowi, t. j. zwartej i energicznej pracy, pominięcia wszelkich względów ubocznych, czy osobistych, a skierowania całego wysiłku dla powstrzymania biegu rozpędowego koła deficytu i związanych z nim konsekwencyj.</u>
	119	+ <u xml:id="u-11.9" who="#komentarz">(Oklaski )</u>
	120	+ <u xml:id="u-11.10" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W hierarchii zadań sprawa równowagi budżetowej — właśnie ze względów ogólnogospodarczych i argumentów, przytoczonych na początku przemówienia—została postawiona na pierwszem miejscu.</u>
	121	+ <u xml:id="u-11.11" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W konstrukcji samego budżetu, w analizie ciężaru gatunkowego poszczególnych działów i paragrafów nie dokonano głębszych zmian i reform. Praca taka nie da się wykonać w pośpiechu, a wszelka niedokładność w reformie tego typu byłaby w skutkach swych gorsza od istniejących, być może, usterek. Ta praca będzie przedmiotem rozważań w ciągu 1936 r.</u>
	122	+ <u xml:id="u-11.12" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Natomiast i w budżecie i w ustawie skarbowej, zaprojektowanej na 1936/37 r., uczyniono pierwszy krok w kierunku uwzględnienia postulatów możliwie największej przejrzystości i zupełności gospodarki skarbowej. W tym celu do odpowiednich budżetów resortowych włączono wszystkie fundusze pozycjami brutto, z wyjątkiem Funduszu Pracy i Funduszu Kwaterunku Wojskowego, które figurują tu pozycjami netto, jako posiadające swe odrębne cele i częściowo odrębne tytuły prawne. Projekt ustawy skarbowej uległ nieco głębszej reformie. Przedewszystkiem usunięty został dotychczasowy, stereotypowy ust. 2 art. 2 mówiący, że wydatki wymienione w budżecie, o ile nie mają pokrycia w dochodach, mają być pokryte w drodze operacyj finansowych. Budżet bowiem jest zrównoważony, a Minister Skarbu dla wydatków zwyczajnych nie chce korzystać z takiego uprawnienia. Celem wzmocnienia akcji w okresie wykonywania budżetu wprowadzono również ograniczenia swobody wydatkowania i przenoszenia kredytów. Zarazem — w celu zabezpieczenia się na przyszłość — urealniono w granicach możliwości przewidywań zarówno wpływy, jak i wydatki. Stąd też wynika, iż budżet wydatków zmniejszono pozornie w stosunku do budżetu tegorocznego tylko o około 24 milj. zł. Jak wynika jednak z poprzednich wywodów, wydatki efektywne w r. b. musiały być wyższe od preliminowanych i stąd właśnie powstał wymieniony uprzednio wielki deficyt. O ile idzie o źródła dochodów preliminowane w r. b., to redukcja ich wyraża się w nowym budżecie sumą około 172 milj. zł. Natomiast wprowadzono do budżetu pozycję nowych dochodów w kwocie około 300 milj. zł, składającą się z trzech głównych źródeł.</u>
	123	+ <u xml:id="u-11.13" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Pierwsze źródło stanowi opodatkowanie wynagrodzeń wypłacanych z funduszów publicznych. Jest to podatek obciążający pracowników państwowych, samorządowych, wszystkich instytucyj, związanych z Państwem, oraz pracowników Banku Polskiego, a ułożony w skali silnie progresywnej, treść tego dekretu, ogłoszonego w dn. 14 listopada jest powszechnie znana. Rzeczowo oznacza on redukcję poborów na okres dwu łat. Uważaliśmy — zgodnie z zapowiedzią w okresie dyskusji nad pełnomocnictwami,—że w okresie tak ciężkiej sytuacji skarbowej i tak niezwykle trudnego położenia gospodarczego całego społeczeństwa, w okresie, w którym olbrzymia większość ludności ogranicza swe wydatki gotówkowe do kilku czy kilkunastu groszy dziennie, musi być złożona poważna ofiara na rzecz dobra ogólnego i przez pracowników instytucyj publicznych, choćby nawet ich położenie materialne było istotnie już bardzo ciężkie i trudne.</u>
	124	+ <u xml:id="u-11.14" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Czyż mam raz jeszcze zapewnić, że Rząd związany sam jaknajsilniej z całem środowiskiem świata pracy nie ma żadnych agresywnych tendencyj ideologicznych w stosunku do własnych urzędników i współpracowników? Znając dokładnie całą istotną sytuację, możemy stwierdzić, iż z istniejących możliwości wybraliśmy formę najmniej dotkliwą dla ludzi pracy i nie oszczędziliśmy poborów wyższych, pomimo, iż mamy pełną świadomość, że spora większość wyższych funkcjonariuszów państwowych nie tylko pracuje dziś wyjątkowo ciężko, ale również ponosi znacznie większą i ryzykowniejszą odpowiedzialność. Bylibyśmy istotnie najbardziej szczęśliwi, gdybyśmy przed ustałonym terminem mogli zmniejszyć nacisk nowych obciążeń i to wyłącznie w stosunku do pracowników gorzej uposażonych, zmniejszając w ten sposób ponownie rozpiętość płac w hierarchii urzędniczej.</u>
	125	+ <u xml:id="u-11.15" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Aby do tego celu się przybliżyć, Rada Ministrów opracowuje wnioski w sprawie ograniczenia kumulacji posad, ograniczenia nadzwyczajnych a nieusprawiedliwionych szczególną wydajnością pracy dodatków, w sprawie ograniczenia możliwości zajmowania wysoko płatnych posad przez męża i żonę równocześnie,</u>
	126	+ <u xml:id="u-11.16" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	127	+ <u xml:id="u-11.17" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">szczególnie tam, gdzie względy czysto rzeczowe tego nie usprawiedliwiają. Wreszcie niech mi wolno będzie przypomnieć, że równocześnie wydaliśmy zarządzenie o rozłożeniu na 10 rat spłaty subskrypcji reszty pożyczki inwestycyjnej, że narazie zatrzymaliśmy ściąganie zaliczek na uposażenia od urzędników i emerytów, zaliczek, których suma globalna dosięga prawie 40 milj. zł, że wreszcie opracowujemy zasady pewnej pomocy w akcji oddłużenia urzędników, jednakże bez naruszania praw ich wierzycieli.</u>
	128	+ <u xml:id="u-11.18" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W końcu pragnę zaznaczyć, że gdyby tylko sytuacja na rynku pracy uległa nieco korzystniejszej zmianie, będziemy zmuszeni podjąć rewizję funkcyj Państwa celem usunięcia — niczem nieusprawiedliwionych — przerostów w funkcjach administracyjnych i gospodarczych Państwa.</u>
	129	+ <u xml:id="u-11.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	130	+ <u xml:id="u-11.20" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Uzyskane zaś na tej drodze oszczędności mają posłużyć w pierwszym rzędzie na poprawę bytu pracowników państwowych.</u>
	131	+ <u xml:id="u-11.21" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Drugiem nowem źródłem wpływów do kas skarbowych jest reforma ustawy o państwowym podatku dochodowym, zawarta w dekrecie z dnia 22 ub. m. I ten podatek jest silnie progresywny, wprowadzając zasadę podwyższenia dotychczasowej skali podatkowej dla t. zw. dochodów fundowanych o 40%, dla dochodów refundowanych o 100% oraz obniżając minimum wolne od podatku dla dochodów niefundowanych do 1.500 zł. Równocześnie zniesione zostały dotychczasowe dwa dodatki do podatku dochodowego.</u>
	132	+ <u xml:id="u-11.22" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Podzielam i tu opinię, że dochody wyższe winny być jaknajsilniej opodatkowane na rzec Państwa, a zasada ta jest tem słuszniejsza, im biedniejsze jest społeczeństwo i im niższe jest minimum egzystencji. Granicą jednak tej zasady jest zjawisko zanikania wyższych dochodów i wówczas zachodzi fakt, że ustawa jest bardzo twarda, a rezultat nikły. Również więc i w odniesieniu do tego zagadnienia musi być w przyszłości dokonana reforma, która uwzględni aktualne założenia polityki gospodarczej Państwa, dążącej z jednej strony do podwyższenia t. zw. minimum egzystencji, z drugiej do potrzeby rozbudowy przemysłu i handlu w większym stylu.</u>
	133	+ <u xml:id="u-11.23" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Trzeciem nowem źródłem dochodu jest przejęcie od kolei i poczt różnicy między normalnemi dochodami i wydatkami eksploatacyjnemi w ciągu roku budżetowego 1936/37. Stwierdzam otwarcie, że nie jest to operacja normalna i może być zastosowana jedynie doraźnie, na przeciąg jednego roku. Z dwojga złego jest jednak zdrowsze, by cele inwestycyjne tych dwu resortów zostały pokryte na rynku kredytowym, niż by tę operację robił Skarb na pokrycie deficytu budżetowego. W stosunku do przyrostu kapitałowego na t. zw. rynku zorganizowanym i zamkniętym suma potrzebna na te cele nie przekracza 30%. Nie przesądzając więc formy załatwienia tej sprawy i możliwości kredytowych w tych skromnych rozmiarach zarówno na rynku wewnętrznym jak i na rynku zagranicznym, jesteśmy zmuszeni w pierwszym roku walki o równowagę budżetową sięgnąć i do tej metody.</u>
	134	+ <u xml:id="u-11.24" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Dalsze dekrety, wydane na podstawie pełnomocnictw, oraz zarządzenia, leżące w zwykłych uprawnieniach Rządu, wydane w ciągu listopada i początku grudnia, mają jedną wspólną cechę. Zmierzają one do bardziej równomiernego rozłożenia ciężaru walki z kryzysem, do odda żenią szerokich rzesz pracowniczych i konsumentów oraz do ułatwienia — w granicach obecnie istniejących możliwości — uruchomienia rynku rolniczego. Dekrety te i zarządzeń^ ^były i są dość szczegółowo omawiane w prasie. Nie będę więc ich w tej chwili szerzej omawiać zbilansuję je tylko najogólniej.</u>
	135	+ <u xml:id="u-11.25" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W zakresie zagadnień finansowo-kredytowych obniżone zostały doraźnie o 2% t. zw. odsetki ustawowe oraz upoważniono Ministra Skarbu do dalszego obniżenia tych odsetek, gdy powstaną odpowiednie warunki na rynku pieniężnym. Analogicznie od dnia 1 grudnia obniżono i wyrównano z obowiązującą stopą dla danin publicznych odsetki od zaległych składek na rzecz instytucyj ubezpieczeń społecznych oraz na rzecz Powszechnego Zakładu Wzajemnych Ubezpieczeń. W zakresie wierzytelności hipotecznych i listów zastawnych towarzystw kredytowych miejskich przedłużono okres karencji na 2 1/2 łat, oraz uprawnionych członków tych towarzystw do spłat części umorzeniowych tych rat listami zastawnemi.</u>
	136	+ <u xml:id="u-11.26" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Następnie dalszym dekretem obniżono oprocentowanie wierzytelności hipotecznych z 6% na 5%. Na podstawie dekretu o ułatwieniach dla instytucji kredytowych, przyznających dłużnikom ulgi w zakresie wierzytelności rolniczych, przygotowane zostało rozporządzenie Ministra Skarbu, wprowadzające 2-letnią karencję w spłacie kapitału wierzytelności rolniczych, objętych układami w Banku Akceptacyjnym. Karencja ta odnosić się będzie do wszystkich układów z posiadaczami wszystkich trzech grup gospodarstw rolnych. Ponadto dekret przewiduje podniesienie o 100 milionów kontyngentu obligacyj, które Bank Akceptacyjny może wiemitować, a emisja ta przeznaczona będzie również na konsolidację krótkoterminowego zadłużenia rolniczego w instytucjach kredytowych. Podobnie, głównie w celu uporządkowania portfelu wekslowego rolniczego w bankach, znowelizowano dekret Prezydenta w sprawie pomocy finansowej instytucjom kredytowym. Analogicznie porządkując zagadnienie zadłużeń, powstałych w okresie lepszej koniunktury, wprowadzono dwa zasadnicze dekrety, o dość znacznym zasięgu działania, a mianowicie dekret z dn. 14 listopada b. r. o poprawie gospodarki i finansów związków samorządowych, mający głównie na celu przyśpieszenie i ułatwienie formalności w sprawie oddłużenia miast, oraz dekret z dn. 27 listopada o ulgach w spłacie kredytów, udzielonych na podstawie rozporządzenia o rozbudowie miast (kredyty budowlane).</u>
	137	+ <u xml:id="u-11.27" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Druga grupa dekretów i zarządzeń wkracza jeszcze silniej i bezpośredniej w zakres przesunięcia dochodu społecznego i zaatakowania sztywnych kosztów utrzymania i częściowo kosztów produkcji i usług. Zarządzone więc zostało obniżenie komornego w miastach na okres do 30 listopada 1937 r., t. j. na okres, w którym będzie pobierany specjalnie podatek od wynagrodzeń. Obniżka ta dotyczy domów, podlegających ochronie lokatorów oraz domów, stanowiących własność Państwa i innych instytucyj publiczno-prawnych. Dekret ten zapoczątkowuje również stopniowo i bardzo ostrożne zniesienie ochrony lokatorów, usuniętej znacznie radykalniej we wszystkich prawie państwach powojennych. Równocześnie przeprowadzono reformę podatku od lokali, znosząc całkowicie podatek od lokali mieszkalnych jedno-i dwuizbowych. Ulga ta dotyczy 1.115.000 płatników w Państwie i reprezentuje wartość praktyczna wpływu około 12 milj. zł, przy wymiarze podatkowym około 20 milj. zł.</u>
	138	+ <u xml:id="u-11.28" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Na ostatniem posiedzeniu uchwaliła Rada Ministrów dekret o obniżeniu obciążeń daninami komunalnemi, a w szczególności temi, które ciążą na rolnictwie. Dekret ten kasuje prawo do poboru myta i opłat wjazdowych, rogatkowych mostowych i w znacznej części t. zw. postojowych. Ten sam dekret upoważnia Rząd do ograniczenia pobieranych dotychczas dodatków do podatku gruntowego, z którego to upoważnienia oczywiście Rząd skorzysta przed najbliższym terminem płatności tego podatku, t. j. przed 1 kwietnia 1936 r. Decyzja ta wymaga jednak zmobilizowania funduszu na częściową rekompensatę ubytku wpływów do budżetu samorządów. Równocześnie uchwalony został dekret, dający formalne upoważnienia osobom prawnym — za aprobatą władzy rządowej — do obniżenia emerytur prywatnych. Oczywiście, iż idzie tu o nadmiernie wysokie emerytury, idące nierzadko miesięcznie w tysiące złotych i obciążające w sposób całkowicie nieuzasadniony koszta produkcji i usług.</u>
	139	+ <u xml:id="u-11.29" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ostatnia grupa zarządzeń odnosi się do uporządkowania zagadnienia kartelowego i obniżenia tych cen, które nie dostosowały się do możliwości konsumcyjnych rynku polskiego. Jakiekolwiek będzie nastawienie pojedyńczych osób czy grup do energicznej akcji, podjętej w tej dziedzinie przez Rząd, jestem głęboko przekonany, że zarządzenia nasze — zgodnie z najlepszą naszą intencją — wyjdą w końcu na dobro polskiego przemysłu.</u>
	140	+ <u xml:id="u-11.30" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	141	+ <u xml:id="u-11.31" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Kto w akcji tej chciałby widzieć jednostronne nastawienie się Rządu, lekceważącego wielkie zagadnienie rozwoju przemysłowego w Polsce, ten byłby całkowicie w błędzie. Ceny kartelowe zostały już cofnięte bardzo silnie wstecz, do granic wytrzymałości tych przemysłów — przy obecnych kosztach własnych i przy obecnym poziomie konsumcji. Oba te czynniki mogą — przy wysiłku ze strony samego przemysłu — ulec korzystnej zmianie i nie potrzebują szukać natychmiast rekompensaty w elemencie najsłabszym gospodarczo, t. j. w robotniku.</u>
	142	+ <u xml:id="u-11.32" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	143	+ <u xml:id="u-11.33" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Sam przeprowadzałem kilkakrotnie w dużym i trudnym przemyśle akcję obniżenia kosztów własnych i me uciekałem się ze świadomością celu do elementu najprostszego, t. j. do obniżenia poborów robotniczych A mimo to akcja obniżenia kosztów wydawała systematycznie pozytywne rezultaty i wydawać je będzie i nadal. Dekretem Prezydenta znowelizowana została ustawa kartelowa w tym sensie, że od tej pory rozwiązywanie umów kartelowych następować może mocą własnej decyzji Ministra Przemysłu i Handlu.</u>
	144	+ <u xml:id="u-11.34" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	145	+ <u xml:id="u-11.35" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Kartel ma prawo zwrócić się po ostateczne rozstrzygnięcie do Sądu i Kartelowego, ale skarga nie wstrzymuje wykonalności decyzji Ministra aż do chwili prawomocnego wyroku. W chwili obecnej całkowitego przegrupowywania frontu gospodarczego, by podjąć z nim razem zwycięską ofenzywę o rozwój Polski wgłąb jej warstw społecznych, by udostępnić milionom ludzi w skromnych choćby rozmiarach prawo do korzystania z dobrodziejstwa cywilizacji współczesnej, by umożliwić przemysłowi zdobycie konsumenta polskiego na miejsce odgraniczającego się murem celnym i walutowym od towaru polskiego konsumenta obcego, to rozporządzenie stało się prostą koniecznością i konsekwencją.</u>
	146	+ <u xml:id="u-11.36" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Na tej podstawie Minister Przemysłu i Handlu oczyścił narazie rejestr kartelowy z absurdalnych przerostów i rozwiązał kilkadziesiąt karteli. W dniach najbliższych (wczoraj) przychodzą, bo przyjść muszą, dalsze i bardziej ważkie decyzje rozwiązujące szkodliwe gospodarczo kartele.</u>
	147	+ <u xml:id="u-11.37" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	148	+ <u xml:id="u-11.38" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Równocześnie zaś przeprowadzone zostały rozmowy z przedstawicielami tych karteli, które — abstrahując od zagadnienia cen — spełniają ważne funkcje gospodarcze, nierzadko zgodnie z istotnym i obiektywnym interesem Państwa. Na tej podstawie zostały uzgodnione lub zarządzone poważne obniżki cen w odniesieniu do cukru, węgla, żelaza, nafty i papieru.</u>
	149	+ <u xml:id="u-11.39" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Przetransponujemy teraz ten okres pracy x bilans cyfrowy z punktu widzenia konsumenta. Oczywiście, iż poszczególne cyfry mogą odchylać się nieco od stanu faktycznego. Jest to pierwszy, najbardziej surowy bilans, który następnie będziemy korygować zarówno my sami jak i życie. Uczyniliśmy jednak wszystko, co leży w granicach ludzkiej możliwości, by rezultaty tej akcji doprowadzić w niesfałszowanej formie aż do rąk konsumenta i poprzeć te decyzje siłą, która tkwi żywa i czujna w aparacie władzy państwowej.</u>
	150	+ <u xml:id="u-11.40" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Rachunek ten da się przedstawić w następującem ujęciu:</u>
	151	+ <u xml:id="u-11.41" who="#komentarz">I. Nowe obciążenia, spadające na konsumentów i samorządy (w stosunku rocznym):</u>
	152	+ <u xml:id="u-11.42" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">1) Podatek od wynagrodzeń (bez prac. komun.) ok. 150 milj. zł. 2) Podatek od wynagrodzeń od pracowników komunalnych ok. 16 milj. zł. 3) Reforma podatku dochodowego ok. 60 milj. zł. 4) Zmniejszenie wpływów samorządu terytorialnego ok. 32 milj. zł. 5) Reforma świadczeń emerytalnych ok. 15 milj. zł. 6) Reforma świadczeń inwalidów ok. 5 milj. zł.</u>
	153	+ <u xml:id="u-11.43" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Razem 278 milj. zł.</u>
	154	+ <u xml:id="u-11.44" who="#komentarz">II. Odciążenie konsumentów i samorządu:</u>
	155	+ <u xml:id="u-11.45" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">1) Zorganizowane lub gwarantowane przez Skarb:</u>
	156	+ <u xml:id="u-11.46" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">a)Obniżka taryf kolejowych ok. 80 milj. zł;</u>
	157	+ <u xml:id="u-11.47" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">b)Obniżka akcyzy od cukru ok. 20 milj. zł;</u>
	158	+ <u xml:id="u-11.48" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">c)Zwrot samorządom podatku od wynagrodzeń ok. 16 milj. zł;</u>
	159	+ <u xml:id="u-11.49" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">d)Przewidywana dotacja dla samorządów ok. 10 milj. zł;</u>
	160	+ <u xml:id="u-11.50" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">e)Obniżka ceny soli ok. 4 milj. zł;</u>
	161	+ <u xml:id="u-11.51" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">f)Obniżka cen w przedsiębiorstwach państwowych ok. 5 milj. zł;</u>
	162	+ <u xml:id="u-11.52" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">g)Obniżka komornego w domach państw, ok. 2 milj. zł;</u>
	163	+ <u xml:id="u-11.53" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">h)Obniżka podatku od lokali ok. 12 milj. zł;</u>
	164	+ <u xml:id="u-11.54" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">i)Awanse urzędników i automatyczne awanse nauczycieli ok. 6 milj. zł;</u>
	165	+ <u xml:id="u-11.55" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">j)Zaliczki dla urzędników i emerytów (wstrzymanie potrąceń rocznie) ok. 20 milj. zł;</u>
	166	+ <u xml:id="u-11.56" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">k)Gwarancie rządowe w Banku Akceptacyjnym i w Banku Gospodarstwa Krajowego ok. 12 milj. zł;</u>
	167	+ <u xml:id="u-11.57" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">l)Oddłużenie samorządu terytorialnego ok. 16 milj. zł.</u>
	168	+ <u xml:id="u-11.58" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Razem 203 milj. zł.</u>
	169	+ <u xml:id="u-11.59" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">2) Odciążenie ze strony samorządu terytorialnego:</u>
	170	+ <u xml:id="u-11.60" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">a)dla rolnictwa 32 milj. zł;</u>
	171	+ <u xml:id="u-11.61" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">b)w czynszach mieszkaniowych 3 milj. zł.</u>
	172	+ <u xml:id="u-11.62" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Razem 35 milj, zł.</u>
	173	+ <u xml:id="u-11.63" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">3) Odciążenie konsumentów ze strony życia prywatnego:</u>
	174	+ <u xml:id="u-11.64" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">a) obniżka cen kartelowych ok. 110 milj. zł;</u>
	175	+ <u xml:id="u-11.65" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">b) obniżka komornego ok. 40 milj. zł;</u>
	176	+ <u xml:id="u-11.66" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">c)obniżka oprocentowania i karencje kapitałowe ok. 20 milj. zł.</u>
	177	+ <u xml:id="u-11.67" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Razem 170 milj. zł.</u>
	178	+ <u xml:id="u-11.68" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Ogólnie 408 milj. zł.</u>
	179	+ <u xml:id="u-11.69" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Zdaję sobie jaknajdokładniej sprawę z tego, że wyliczenie to przedstawia rachunek całkowicie sporny i budzący wątpliwości, czy np. właściciele domów lub przemysł nie reprezentują tak samo konsumenta, jak każdy inny obywatel. Zarzuty te byłyby całkowicie uzasadnione, gdybym pragnął bilansowi temu przypisać jakąkolwiek inną wartość jak orientacyjną i to w dwu kierunkach. Po pierwsze, gdybyśmy nie przystąpili do całej, scharakteryzowanej uprzednio akcji, nie moglibyśmy ani obniżyć taryf kolejowych, ani nie osiągnęlibyśmy odpowiednich obniżek cen, związanych organicznie z taryfami, ani nie bylibyśmy w stanie przeprowadzić obniżki świadczeń w budżetach samorządowych, ani nie moglibyśmy znieść podatku od lokali. Po wtóre pragnę wskazać, że żadne nowe obciążeni nie dotknęło tu rolnictwa polskiego, a przeciw nie, z wymienionych odciążeń skorzysta ono co najmniej w sumie 110 milionów złotych (w taryfach kolejowych, w daninach samorządowych, w obniżce cen skartelizowanych, w zakresie kredytu długoterminowego, w obniżce cen soli i przedsiębiorstw państwowych).</u>
	180	+ <u xml:id="u-11.70" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wysoki Sejmie! Rząd jest całkowicie świadom tego, że to, co zostało dotychczas wykonane i to, co w ciągu trwania pełnomocnictw wykona jeszcze na własną odpowiedzialność, jest akcją doraźną, akcją zapobiegawczą, a nie programem organicznej odbudowy życia gospodarczego Państwa. Wieloletni kryzys pozostawi! w naszem życiu zbiorowem szczerby i dysproporcje na każdem polu naszego gospodarstwa. Wierzyliśmy przez pewien czas — tak samo jak wiele innych narodów — że braki te i rozpiętości wyrówna proces automatycznej poprawy. Dziś wiemy już, że sami musimy w twardym wysiłku montować elementy tej poprawy, że będziemy w pracy tej, niemającej tradycji i wzorów, popełniać pewne błędy, że będziemy je korygować, nie usuwając ani na chwilę z pola naszego widzenia tego jednego sprawdzianu, t. j. obiektywizmu w myśleniu i w działaniu.</u>
	181	+ <u xml:id="u-11.71" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Część naszych prac programowych, tych mianowicie, które nie wymagają szybkiej i jednolitej decyzji, których załatwienie może bez szkody interesu państwowego potoczyć się różnemi drogami, zwiążemy z forum parlamentarnem. Pamiętamy i rozumiemy dobrze, że Rząd nie jest władzą ustawodawczą, że tylko w chwilach wyjątkowych i dla określonych celów może uzyskać mandat do spełnienia tych funkcyj. Sądzimy, że już w czasie najbliższym będziemy w stanie skierować tu zagadnienia całkowicie istotne i ważne dla dalszej decyzji. Wedle programu prac, nakreślonego przez szefa Rządu, mamy opracować celem przedłożenia Izbom Ustawodawczym szereg projektów ustaw o charakterze politycznym i gospodarczym. Znajdą się więc na porządku obrad Sejmu i Senatu tak ważne sprawy, jak ustawa o amnestii i Trybunale Stanu, jak cały kompleks ustaw samorządowych, jak projekt noweli do ustawy o podatku spadkowym, projekt ustawy o Izbach Pracy, projekt ustawy karno-skarbowej, ustawy o kontroli nad długami Państwa, nowej ustawy o spółdzielniach, ustawy zawierającej prawo o obligacjach, a prawdopodobnie również ukończymy na czas zapoczątkowane obecnie prace nad nowelizacją prawa wekslowego i inne.</u>
	182	+ <u xml:id="u-11.72" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wysoki Sejmie! Wszystko są to zagadnienia ważne, ale wchodzą w program nasz tylko fragmentarycznie, nietyle linią ciągłą, ile raczej oddzielnemi rzutami.</u>
	183	+ <u xml:id="u-11.73" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W tym punkcie kryzysu, po tylu ofiarach i niedolach, po chwilowem wdarciu się przez Państwo głęboko w ustrój prywatnego życia gospodarczego, po dokonanych cięciach uposażeń, emerytur i cen, musimy wiedzieć choćby najogólniej, ku czemu zmierzamy.</u>
	184	+ <u xml:id="u-11.74" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Już dziś nie wystarczy powiedzieć, że chcemy iść ku pomyślności gospodarczej, ku rozwojowi, że w wyścigu pracy narodów chcemy zająć należne nam miejsce. Musimy również nakreślić linie kierunkowe, jak te cele ogólne chcemy realizować i jakie wyznajemy zasady. Muszę więc stwierdzić, że zgodnie ze sformułowaniem obowiązującej Konstytucji, stoimy i stać winniśmy na stanowisku, że ustrój gospodarczy Polski opiera się na podstawach kapitalistycznej i prywatnej gospodarki. Celem tej gospodarki jest osiągnięcie rentowności. Na opłacalności pracy ludzkiej, pracy mózgu i pracy rąk, gruntuje się pomyślność Państwa, a rząd jego winien swym obywatelom do spełnienia tego postulatu dopomagać. W obecnych skomplikowanych warunkach światowych, w zamęcie działań i pojęć, w okresie przejaskrawionego egoizmu, państwo nie może jednak stać na uboczu wobec procesów i przemian gospodarczych. Nie tylko ucierpiałby na tem interes społeczeństwa jako całości, ale i interes indywidualnych warsztatów produkcji i wymiany. Interwencjonizm państwa stał się dziś koniecznością i faktem na całej kuli ziemskiej. Pragnąc uniknąć wszelkiej jednostronności w działaniu, w wykonywaniu tych funkcyj i ingerencji państwowej, wzmacniać będziemy samorząd gospodarczy i utrzymamy z nim kontakt bezpośredni i trwały. Musi on zrozumieć, że w interesie rozwoju życia gospodarczego i zdrowej prywatnej inicjatywy produkcja i wymiana mają stwarzać takie warunki rynkowe by w pierwszym rzędzie mogły być zaspokojone potrzeby konsumenta krajowego oraz by suma dóbr użytecznych mogła być rozdzielona pomiędzy największą liczbę obywateli. W tym celu Rząd będzie dążył do wszechstronnej reprezentacji w samorządzie gospodarczym i do stopniowego przekazywania mu funkcyj, które on z większą korzyścią społeczną będzie mógł wypełnić, niż aparat biurokratyczny.</u>
	185	+ <u xml:id="u-11.75" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	186	+ <u xml:id="u-11.76" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W konsekwencji tego stanowiska Rząd ograniczać będzie działalność etatystyczną. Zarządzone już zostało, by wszystkie nowe programy inwestycyjne przedsiębiorstw i zakładów państwowych kierowane były do Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, celem rozpatrzenia celowości nowych poczynań z punktu widzenia całokształtu gospodarstwa społecznego i prywatnego. Niezależnie od tego dotychczasowa działalność zostanie w tej dziedzinie poddana rewizji.</u>
	187	+ <u xml:id="u-11.77" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Tak jak to już poprzednio stwierdziłem, Rząd stoi na stanowisku przeciwnem wszelkim projektom inflacyjnym jako szkodliwym dla gospodarstwa polskiego. Natomiast pragniemy uporządkowania rynku finansowego, odbudowania zdolności kredytowej, wzmocnienia rygorów przy wywiązywaniu się z zobowiązań dłużniczych, a wyraz temu da Rząd w projektach odpowiednich ustaw. W tej dziedzinie, bardziej niż w jakiejkolwiek innej, idzie o przyśpieszenie procesów likwidujących przeszłość i rozpoczęcie nowego życia przy zaostrzeniu rygorów dla ścisłego wypełnienia nowych zobowiązań zarówno prywatnych, jak i wobec Skarbu Państwa.</u>
	188	+ <u xml:id="u-11.78" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Uznajemy następnie, że nasz system podatkowy jest wadliwy i w konstrukcji i jeszcze bardziej w wykonaniu. W obecnych warunkach nie jesteśmy w stanie przeprowadzić zasadniczej i głębokiej reformy. Natomiast powołana została w ostatnich dniach komisja, złożona z wybitnych fachowców, z przedstawicieli społeczeństwa oraz z delegatów samorządu gospodarczego, celem opracowania wniosków w zakresie komasacji podatków, usunięcia wszelkich niepewności oraz uproszczenia przepisów materialnych i proceduralnych. Zostały wydane również zarządzenia, by chronić drobnych i uczciwych płatników przed jaskrawemi objawami funkcyj egzekucyjnych.</u>
	189	+ <u xml:id="u-11.79" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	190	+ <u xml:id="u-11.80" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Zpośród grup, które wymagają najtroskliwszej opieki Rządu, stawiamy — w poczuciu obiektywnego interesu państwowego — rolnictwo, a w tem szczególnie rolnictwo drobne na pierwszem miejscu.</u>
	191	+ <u xml:id="u-11.81" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	192	+ <u xml:id="u-11.82" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Daliśmy temu konkretny wyraz, stawiając w świeżo zawartym traktacie handlowym z Niemcami sprawy rolnictwa i jego eksportu na czołowem miejscu. Zabezpieczymy też należny rolnictwu wpływ na wykonanie tej umowy ze strony polskiej. Z izbami i organizacjami rolniczemi pragniemy nawiązać kontakt celem systematycznego współdziałania w usuwaniu trudności bieżących. Zagadnienie spółdzielczości rolniczej pragniemy poddać gruntownej i nowej ocenie, gdyż w niej widzimy ważny instrument mobilizacji konsumcji i podniesienia ekonomicznego wsi. Również do sprawy parcelacji przywiązujemy podstawowe znaczenie i już w najbliższym czasie będziemy w stanie przydzielić nowe tereny Państwowemu Bankowi Rolnemu na te cele.</u>
	193	+ <u xml:id="u-11.83" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	194	+ <u xml:id="u-11.84" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W stosunku do przemysłu i skoncentrowanych w nim kapitałów — tak samo polskich, jak i obcych — domagamy się wysiłku, harmonizującego interes indywidualny, czysto zarobkowy z państwowym interesem Polski. Mamy szereg przykładów w naszym przemyśle wzorowego pod tym względem stosunku. Niezależnie od doraźnych dyferencyj w poglądach na sprawę ceny surowca i produktu, uznajemy, że np. przemysł cukrowniczy pracuje na szerokiej płaszczyźnie gospodarczo społecznej z dużą korzyścią dla kraju. Z firm reprezentujących kapitał zagraniczny przykładowo mogę wymienić — „Skarboferm” na Śląsku, jako organizację pracującą pozytywnie i rozumiejącą stosunek obcego kapitału do państwa i społeczeństwa, w którem żyje i zarabia.</u>
	195	+ <u xml:id="u-11.85" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W ciągu kilku miesięcy następnych będzie podjęta próba opracowania kilkoletniego planu inwestycyj państwowych. Gdyby przemysł polski zdobył się na ustosunkowanie się do tego dodatkowego i nadzwyczajnego programu robót tak, jak ustosunkowuje się nieraz do eksportu, dając nie tylko niższe ceny, ale i odpowiednio przygotowany kredyt, wówczas i sam mógłby w niejednym wypadku znaleźć lepszy program zatrudnienia i poprawić swą kalkulację i rentowność.</u>
	196	+ <u xml:id="u-11.86" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Wysoki Sejmie! Wymieniłem przykładowo kilka rysów charakterystycznych dla linii działania i poglądów Rządu. Dziś nie stajemy już wobec Sejmu — tak jak przed miesiącem — z pierwszą mową. Mamy za sobą krótką, ale ciężką pracę i skrystalizowaną w czynach działalność. Udowodniliśmy, że odpowiedzialności się nie boimy, a konsekwencje naszej działalności poniesiemy. W omówieniu tem — i tak obopólnie męczącem — pominąłem szereg ważnych zagadnień, jak stosunek do handlu i do rzemiosła, jak omówienie zagadnienia akcji budowlanej czy bezrobocia, jak sprawa motoryzacji kraju, jak zagadnienie gospodarcze, kresów wschodnich i inne. Ale przecież rozpoczynamy okres intensywnej współpracy, a ministrowie resortowi naświetlą niebawem wszystkie te zagadnienia. Osobiście wołałem się skoncentrować na mniej szerokiej płaszczyźnie, ale za to nieco ją pogłębić.</u>
	197	+ <u xml:id="u-11.87" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Pragnę jeszcze tylko stwierdzić, że o ile wspólnie i wyłącznie w imię interesu Państwa i przyszłości naszego narodu podejmiemy wysiłek dla przełamania apatii, jeżeli obudzić zdołamy wiarę, że pragniemy mocno i zdecydowanie walczyć ze skutkami kryzysu, to zwyciężymy. Mam przekonanie, że przedstawiony budżet, zamknięty w obecnych ramach, zdołam w pełnej harmonii z całym Rządem wykonać bez deficytu. Mam przekonanie, że w warunkach, które są nam znane dziś, nie cofniemy się z pozycyj zajętych obecnie przez produkcję i konsumcję, a nawet mam nadzieję, że na wiosnę zdołamy zmobilizować nowe siły, by pójść o krok naprzód. Mam przekonanie, że opanujemy sytuację na rynku finansowym i w ciągu roku stworzymy elementy uzdrowienia i wzmocnienia finansów i kredytu.</u>
	198	+ <u xml:id="u-11.88" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">W przeszłości naszej umieliśmy nieraz walczyć po bohatersku — wbrew przewadze liczby i techniki — o nasze wyzwolenie polityczne.</u>
	199	+ <u xml:id="u-11.89" who="#MinisterSkarbupKwiatkowski">Mobilizujmy dziś ten sam wysiłek — w imię naszej wolności i niepodległości gospodarczej.</u>
	200	+ <u xml:id="u-11.90" who="#komentarz">(Huczne i długotrwałe oklaski.)</u>
	201	+ </div>
	202	+ <div xml:id="div-12">
	203	+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Odraczam posiedzenie do dnia jutrzejszego, t. zn. do dnia 6 grudnia r. b. do godz. 10 rano. Jutrzejsze obrady rozpoczną się od rozprawy nad projektem ustawy skarbowej i nad preliminarzem budżetowym.</u>
	204	+ <u xml:id="u-12.1" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Od p. Prezesa Rady Ministrów otrzymałem dnia 5 grudnia r. b. pismo z zawiadomieniem o zwolnieniu p. prof. dr. Konstantego Chylińskiego z kierownictwa Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i mianowaniu p. prof. dr Wojciecha Świętosławskiego Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.</u>
	205	+ <u xml:id="u-12.2" who="#Marszalek">W myśl art. 45 Regulaminu Sejmu otwieram rozprawę nad rządowym projektem ustawy skarbowej z preliminarzem budżetowym na rok 1936/37.</u>
	206	+ <u xml:id="u-12.3" who="#Marszalek">Głos ma p. Wierzbicki.</u>
	207	+ </div>
	208	+ <div xml:id="div-13">
	209	+ <u xml:id="u-13.0" who="#PWierzbicki">Ta wielka, gruba księga, którą wszyscy posłowie mają w ręku, to wynik niezmiernie wytężonej pracy Rządu, która musiała być przeprowadzona w tak krótkim okresie czasu. A chociaż poeta mówi, że „trudniej jest dzień dobrze przeżyć niż napisać księgę”, to ta licentia poetica w żadnym razie nie może mieć zastosowania do tej księgi, bo od niej zależeć będzie dobre przeżycie przez Państwo i społeczeństwo wszystkich 365 dni w roku.</u>
	210	+ <u xml:id="u-13.1" who="#PWierzbicki">Wielka waga tej księgi polega przedewszystkiem na tem, że przez nią stabilizują się stosunki finansowe i gospodarcze nie tylko w gospodarce państwowej, ale i w gospodarce całego życia społecznego i wszystkich jego dziedzin. A ten moment stabilizacji stosunków, który daje budżet Państwa, jest punktem wyjścia dla wszelkich przewidywań i działań zarówno w gospodarce publicznej, jak i we wszystkich warsztatach pracy. I dlatego zawarty w zrównoważonym budżecie pierwiastek stabilizacji na tak olbrzymim terenie jest jednym z najistotniejszych czynników odrodzenia gospodarstwa narodowego. Trzeba powiedzieć, że przedłożony przez Rząd zrównoważony budżet nie jest pierwszym etapem, który podkreśla wagę tego czynnika stabilizacji. Bo pierwszem oświadczeniem, które otwierało tę kwestię i właściwie ją postawiło — było oświadczenie p. premiera Sławka, że w obecnej dobie, w którą wstępujemy, całe nasze Państwo i wszelka działalność musi opierać się przedewszystkiem na ścisłem przestrzeganiu prawa. Otóż to jest punkt wyjścia dla wszelkiej racjonalnej działalności, a specjalnie w okresie tak ciężkim, jak obecny.</u>
	211	+ <u xml:id="u-13.2" who="#PWierzbicki">Dziś wszystkie nasze zadania streszczają się w ożywieniu gospodarstwa społecznego we wszystkich jego dziedzinach, bo tylko tą drogą możemy naprawdę urealnić budżet. I dlatego też drugim momentem wielkiej wagi w tej sferze zagadnień było oświadczenie p. Premiera Kościałkowskiego natychmiast po sformowaniu nowego Rządu. Powołując się na zadania, jakie Prezydent Rzeczypospolitej postawił Rządowi, p. Premier stwierdził:</u>
	212	+ <u xml:id="u-13.3" who="#PWierzbicki">„Po rozstrzygnięciu podstawowych zagadnień z zakresu ustroju i organizacji Państwa przez Rząd Premiera Sławka, po ukonstytuowaniu się Izb Ustawodawczych, Pan Prezydent Rzeczypospolitej powołał nowy Rząd pod mojem przewodnictwem, wskazując mu, jako zadanie główne na najbliższy okres, pracę nad rozwojem sił ekonomicznych społeczeństwa i Państwa, pracę nad wzmocnieniem organizmu gospodarczego, osłabionego przez skutki długotrwałego kryzysu światowego, a zwężającego podstawy bytu ogółu ludności. Wolą Rządu jest, aby do tej walki o rozwój gospodarstwa narodowego przyciągnąć wszystkie zdrowe, twórcze i aktywne czynniki społeczne, a zarazem by stępić lub usunąć działanie tych wszystkich hamulców, które przez oddziaływanie z zewnątrz lub z wewnątrz zacieśniają sztucznie i niepotrzebnie rozwój życia gospodarczego, rozwój zarówno zadań gospodarstwa publicznego, jak i zdrowej, prywatnej inicjatywy”.</u>
	213	+ <u xml:id="u-13.4" who="#PWierzbicki">To określenie zadań Rządu jako: — „Przyciągnięcie wszystkich zdrowych, twórczych i aktywnych czynników społecznych, a zarazem stępienie lub usunięcie działania tych wszystkich hamulców”, powitane było przez najszersze koła gospodarcze z wielką otuchą i nadzieją, że rzeczywiście wstępujemy w okres niezmiernie wytężonej pracy, kiedy całe społeczeństwo weźmie udział w dźwignięciu gospodarstwa.</u>
	214	+ <u xml:id="u-13.5" who="#PWierzbicki">A potem — z nominacji p. Kwiatkowskiego na Ministra Skarbu i na Wicepremiera gospodarczego — sfery gospodarcze wyciągnęły wniosek, że ten człowiek, który był przez 4 lata Ministrem Przemysłu i Handlu, który potem wrócił do życia gospodarczego i przechodził w swojem wielkiem przedsiębiorstwie przez te wszystkie trudności, z jakimi spotyka się życie gospodarcze, że ten mąż stanu, znany z zapału, z którym przeprowadza najtrudniejsze zagadnienia, i z niestrudzonej energii, doprowadzi w tym zespole do zrealizowania tak niezmiernie trudnego zadania odrodzenia gospodarki narodowej.</u>
	215	+ <u xml:id="u-13.6" who="#PWierzbicki">Gdy przyszło sprecyzowanie polityki gospodarczej Rządu, okazało się, że jednym z podstawowych momentów tej polityki jest koncepcja sformułowana i przez szereg lat głoszona w sposób niezmiernie konsekwentny przez dawnego ministra skarbu p. Ignacego Matuszewskiego. Tak, że w tej chwili, jeśli mówimy o programie Rządu, o jego polityce skarbowej i gospodarczej, nie można pominąć ideologii i programu p. Matuszewskiego, który zresztą dał w prasie wyraz tej zgodności — „żyrując”, jako publicysta, obecne posunięcia programowe Rządu. Z tego stanu rzeczy zdobywamy duży argument, bo program ten nie zjawił się tylko w dniu dzisiejszym, lecz był przez szereg lat szczegółowo rozwijany i konsekwentnie na łamach jednego z czołowych dzienników naszych broniony. I dlatego też jest rzeczą pożyteczną konfrontować posunięcia obecnej polityki rządowej z ideolog]ą tego programu, którego celem jest przystosowanie całego gospodarstwa narodowego do wytworzonego przez kryzys niższego poziomu, tak, ażebyśmy nie zostali zepchnięci przez inne organizmy gospodarcze świata w udziale naszym na rynku światowym, a jednocześnie, ażebyśmy nie zatracili naszej wewnętrznej prężności gospodarczej.</u>
	216	+ <u xml:id="u-13.7" who="#PWierzbicki">W tych warunkach jest rzeczą niezmiernie interesującą zanalizować obecny program Rządu z punktu widzenia nie poglądów tego lub innego posła, tylko światopoglądu p. I. Matuszewskiego.</u>
	217	+ <u xml:id="u-13.8" who="#PWierzbicki">Według jego poglądu — wszyscy żywo to mamy w pamięci, bo żywo śledziliśmy rozwój jego myśli — jest jeden jedyny sposób — „skończenia z deflacją”: to deflację tę zrobić, to znaczy wykonać ją w czasie możliwie krótkim. I twierdzi p. Matuszewski, że jest już ostatnia chwila, ażeby w ten właśnie sposób z deflacją skończyć, czyli wykonać pełną deflację w czasie najkrótszym. W tym programie gospodarczym punktem najbardziej podstawowym i kardynalnym jest to, że żaden z czynników usztywniających cenę nie może być w tej deflacji pominięty i odsunięty na dalszy etap. P. Matuszewski stwierdził, że deflację wykonuje się u nas już od roku 1929, lecz do roku 1933 mniej się o deflacji mówiło, a więcej robiło, a od roku 1933 więcej się mówiło, a mniej się robiło i dlatego po tylu latach polityki deflacyjnej trzeba wreszcie z deflacją skończyć, wykonując ją w całej rozciągłości.</u>
	218	+ <u xml:id="u-13.9" who="#PWierzbicki">Dalej p. Matuszewski z cechującą jego poglądy logiką wysuwa wśród szeregu przesłanek tę tezę, że dla zrównoważenia budżetu trzeba sięgać do dochodów obywateli tam, gdzie one są w rzeczywistości, stwierdzając równocześnie, że jeżeli się — „próbuje zamiast wzięcia części dochodu konfiskować część majątku, to jest to nie tylko nadmierne obciążenie — ale i niszczenie źródeł dochodowych”. I również z całą kategorycznością stwierdza, że — „bez radykalnej rewizji obciążeń publicznych na rzecz samorządów i ubezpieczalni trwała poprawa budżetu państwowego nie wydaje się możliwa”. To jest bardzo daleko idące i wyraźne stwierdzenie. — „Z tą prawdą” — pisze p. Matuszewski — — „trzeba się pogodzić, trzeba jej spojrzeć prosto w oczy i to, co musi być w tym kierunku dokonane, trzeba dokonać jaknajprędzej”. P. Matuszewski konstatuje, że — „wysoki ogólny dochód narodowy i nieprzeciążenie społeczeństwa ciężarami publicznemi — oto dwa wstępne warunki rozwoju kapitalizacji wewnętrznej”. I stwierdza dalej, że to obciążenie w stosunku do dochodu społecznego z roku na rok wzrasta.</u>
	219	+ <u xml:id="u-13.10" who="#PWierzbicki">Dlatego też trzeba ustalić z całą stanowczością, że jeżeli obecny program Rządu ma dać wyniki pozytywne, jeżeli nałożone na społeczeństwo nowe ciężary mają się przetworzyć w nowe siły twórcze, to musi on być zgodny z klasycznym programem p. Matuszewskiego, t. j. musi wykonać całkowitą, pełną deflację, nie pomijając niczego i musi zrealizować tę deflację w jaknajkrótszym czasie.</u>
	220	+ <u xml:id="u-13.11" who="#PWierzbicki">W tym programie deflacji rzeczą niezmiernie istotną jest danie nowych sił tym członom organizmu narodowego, które zamierają, które wychodzą z obrotu gospodarczego. Autarkia gospodarcza, przeprowadzana świadomie przez rządy wszystkich państw, jest jedną z najistotniejszych przyczyn światowego kryzysu. Autarkia naszego rolnictwa jest objawem jego krańcowego wyczerpania. Krew żywa organizmu gospodarczego przestała odżywiać nasze olbrzymie kresy wschodnie i całe nasze rolnictwo.</u>
	221	+ <u xml:id="u-13.12" who="#PWierzbicki">I dlatego jest rzeczą najsłuszniejszą i zgodną z zasadami programu obecnego Rządu ulżenie przedewszystkiem ciężarom rolnictwa. Było rzeczą niezmiernie trudną zdobyć się na to w tym momencie, kiedy zrównoważenie budżetu trzeba było postawić jako pierwsze, najważniejsze zadanie. Rząd jednakże na to się zdobył. Zwolnienie rolnictwa ze 100-milionowego ciężaru nie jest to posunięcie na rzecz tylko rolnictwa, ale to jest posunięcie niezbędne dla bytu całego organizmu gospodarczego Państwa, Nie można dopuścić, by te podstawowe człony organizmu gospodarczego nie były odżywiane i w ten sposób były paraliżowane i wyrzucane poza nawias ekonomiki społecznej. Rolnictwo, stanowiąc 75% ogółu ludności, bierze udział w utrzymaniu Państwa, jak to wczoraj słyszeliśmy w ekspose p. Ministra Kwiatkowskiego, zaledwie w 15% w zakresie podatków bezpośrednich i w tejże samej mniej więcej proporcji w podatkach pośrednich. A to dowodzi, jak głęboko pogrążyła się w bezładzie ta olbrzymia część naszego narodu. W tym stanie rzeczy kwestia możliwego dostosowania cen i kosztów wszelkich, a więc i cen przemysłowych do niższego poziomu zdolności nabywczych jest założeniem słusznem.</u>
	222	+ <u xml:id="u-13.13" who="#PWierzbicki">Ale każde zjawisko oprócz swej strony jakościowej ma i ilościową. I każdy uczony, każdy inżynier, każdy działacz społeczny przedewszystkiem musi znać granicę wytrzymałości mechanizmu, którym operuje, bo jeżeli tę granicę przekroczy, to mechanizm, który miał spełnić określone zadanie, pęka. Granicą obniżenia cen w przemyśle jest moment, od którego przemysł zaczyna się załamywać i przestaje być zdolnym do rozwoju.</u>
	223	+ <u xml:id="u-13.14" who="#PWierzbicki">Poza tę granicę ceny obniżane być nie mogą. Byłoby to tem samem, gdy ktoś chcąc się ogrzać, a mieszkając w chacie drewnianej, zacznie rozbierać belki wiązań swojej chaty, żeby napalić w piecu.</u>
	224	+ <u xml:id="u-13.15" who="#PWierzbicki">Obecny Rząd, myśląc o sharmonizowaniu całości gospodarstwa społecznego, myśli również i o tem, ażeby sharmonizować światopoglądy i realizować ideę solidaryzmu gospodarczego. Dlatego też dali świadectwo prawdzie i p. Minister Przemysłu i Handlu i p. Podsekretarz Stanu Lechnicki, a wczoraj p. Wicepremier. Wszyscy oni stwierdzili, że te wielkie, kluczowe i podstawowe, a najwięcej podlegające obstrzałowi kartele, że te podstawowe gałęzie przemysłu — żelazo, węgiel, nafta, cukier, włókiennictwo, papier, wszystkie spełniają ważne funkcje gospodarcze, nierzadko zgodnie z istotnym i obiektywnym interesem Państwa. Ci członkowie Rządu stwierdzili, że żaden z tych karteli nie może być rozwiązany, że w wielkich przemysłach surowcowych formy kartelowe są koniecznością, że na całym świecie, niezależnie od tego, czy kartele są popularne, czy niepopularne, te kluczowe przemysły muszą być związane w organizacje i bytem ich państwo musi się szczególnie interesować.</u>
	225	+ <u xml:id="u-13.16" who="#PWierzbicki">Są pozatem zagadnienia karteli drobniejszych, przede wszystkiem zwłaszcza karteli handlowych, które w większej ilości zostały w ostatnich dniach rozwiązane. Nie czuję się dostatecznie powołanym do oświetlenia sytuacji tych właśnie karteli. Znają to zagadnienie koledzy posłowie, którzy stoją bliżej handlu, i im pozostawiam zajęcie stanowiska w tej sprawie.</u>
	226	+ <u xml:id="u-13.17" who="#PWierzbicki">Na konferencji prasowej w dniu 30.XI b. r. p. Minister Przemysłu i Handlu sformułował zasadnicze stanowisko Rządu wobec karteli, uważając, iż są one zjawiskiem naturalnem, organicznie związanem z systemem prywatno-gospodarczym i wolnej konkurencji, a nie tylko jakimś sztucznym tworem. Kartele, według słów Ministra, mogą wywierać skutki zdrowe i pożądane, zarówno dla gospodarki narodowej w dziedzinie wzmożenia eksportu i rozwoju krajowego przemysłu, jak i dla pożytecznej dla państwa międzynarodowej kooperacji gospodarczej. Mogą również źle spełniać swoje zadania. Dlatego też Rząd dysponuje ustawą kartelową, przez którą kontroluje ich działanie. Odpowiada to i mojemu stanowisku, które zająłem w dyskusji nad ustawą o pełnomocnictwach. Było to również stanowiskiem Marszałka Miedzińskiego, który referował ogólne konkluzje tej dyskusji. Po zasadniczem przemówieniu p. Ministra Przemysłu i Handlu na konferencji prasowej w dniu 30 listopada b. r, szczegółowo zreferował zagadnienia kartelowe p. Podsekretarz Stanu Lechnicki. W ekspose p. Lechnickiego czytamy: — „Sprawę układu stosunku we włókiennictwie najszerzej pojętem, a więc obejmującem, poza bawełną i wełną, również jedwab sztuczny i jutę, badamy, jednak z góry stwierdzić należy, że proces dostosowawczy jest właściwie w tym przemyśle na ukończeniu”. I nic dziwnego, że jest na ukończeniu. Jeżeli sięgniemy do tego Małego Rocznika Statystycznego, który stale jest w ręku p. Ministra Skarbu i Wicepremiera Kwiatkowskiego, to przekonamy się ze stronicy 55, że ten przemysł włókienniczy na 1 stycznia 1934 r. miał w swoich bilansach strat ni mniej, ni więcej, jak 75 milionów złotych! Bo zysk dały tylko nieliczne przedsiębiorstwa i zysk ten wyniósł ogółem za r. 1933 i poprzednie tylko 5 milj. złotych; natomiast wszystkie inne przedsiębiorstwa dały straty, i straty te z ostatniego roku i z lat poprzednich wyniosły 80 milionów. Stąd widzimy, jak wielkie ofiary poniósł już przemysł włókienniczy, a jak daleki jest jeszcze moment odzyskania przez ten przemysł swych zdolności rozwojowych. Musimy wszak sobie jeszcze uprzytomnić, jakie olbrzymie straty poniósł ten przemysł podczas wielkiej wojny — czemu dał wyraz Minister Kwiatkowski w jednej ze swoich prac. Straty te zostały skompensowane w drodze wzajemnych rozrachunków międzypaństwowych Polski i Niemiec, indywidualne zaś odszkodowanie swoich obywateli za te straty Rząd Polski przejął na siebie. Dotąd jednakże nie był w stanie tego zrealizować i nic dziwnego, że taki jest dziś obraz przemysłu włókienniczego, gdyż był on podczas wojny i okupacji jako całość więcej może zrujnowany od innych dziedzin przemysłu naszego kraju.</u>
	227	+ <u xml:id="u-13.18" who="#PWierzbicki">Dokonana obecnie obniżka ceny cukru jest bardzo głęboka. Rząd dał wyraz swemu zadowoleniu, że cukier w ten sposób potrafił dostosować się do polityki państwowej. Jednocześnie cukier uzyskuje ustabilizowane stosunki na lat pięć i w tem jest pewna kompensata zniżki ceny, bowiem znów powtórzyć muszę to, od czego zacząłem, że działalność gospodarcza musi mieć ustabilizowane stosunki i że bez ustabilizowanych stosunków niemożliwy jest żaden proces dostosowawczy w żadnym wypadku.</u>
	228	+ <u xml:id="u-13.19" who="#PWierzbicki">Kartelowi papierniczemu udało się — łącznie z obniżką ostatnią — zmniejszyć swoje ceny o 50% w porównaniu z cenami z przed lat kilku. Dzięki czemu? To jest właśnie przykład kartelu, niesłychanie ciekawy. Kartel papierniczy zorganizował swój przemysł w ten sposób, że przeprowadził pomiędzy zrzeszonemi papierniami specjalizację i podział pracy, osiągając tą drogą w poszczególnych fabrykach tę jednorodność wytwórczości, tak znaną Wicepremierowi Kwiatkowskiemu a jego działalności; to jest typ wytwórczości standaryzowanej, masowej. Ten system, że każda papiernia nie robi wszystkich gatunków papieru, lecz tylko określone, przydzielone jej przez program wytwórczy kartelu— daje efekt potężny. Dlatego przemysł papierniczy istnieje, rozwija się i w sposób doskonały zaspakaja potrzeby rynku.</u>
	229	+ <u xml:id="u-13.20" who="#PWierzbicki">Przechodzimy do przemysłów kluczowych — nafty, żelaza, węgla, do tych przemysłów, które w sankcjach wojennych, stosowanych w tej chwili przeciwko Wiochom, są decydującym czynnikiem, talk decydującym, że rozszerzenie sankcyj na naftę, żelazo i węgiel, może grozić wybuchem wojny angielsko włoskiej. I właśnie dlatego oczy i naszego społeczeństwa muszą być zwrócone na zagadnienie tych trzech przemysłów kluczowych. Jeśli zwrócimy się znowu do Małego Rocznika Statystycznego, który jest dostępny dla wszystkich, którego danemi stale operuje Wicepremier Kwiatkowski, odraza widzimy różnicę, jaka zachodzi między temi przemysłami a papiernictwem, czy cukrownictwem. Przemysł (papierniczy i przemysł cukrowniczy był jeszcze w swych wynikach operacyjnych aktywny. Aktywność bilansowa jest w każdym razie i dla każdego przemysłu konieczną przesłanką możliwości (Zniżki ceny. A cóż widzimy w górnictwie węglowem, nafcie czy hutnictwie?</u>
	230	+ <u xml:id="u-13.21" who="#PWierzbicki">Przemysł górniczy w 1933 r. miał strat 14 milionów, a razem z niepokrytemi stratami z lat ubiegłych 64 miliony, w czem straty przemysłu naftowego, jako części górnictwa wyniosły 23 miliony. Cały przemysł hutniczy, t. j. i żelazo i cynk (bo statystyka łączy te działy w jedną pozycję), przyniósł na 1 stycznia 1934 r. 28 milionów strat, łącznie z niepokrytemi stratami z lat poprzednich. Panowie widzą tutaj, że nawet przed obecną zniżką cen przemysły te były śmiertelnie zagrożone.</u>
	231	+ <u xml:id="u-13.22" who="#PWierzbicki">Dlatego też muszę oświetlić pewne momenty, z któremi się spotykamy w oświadczeniu p. Wiceministra Lechnickiego co do przemysłu węglowego. W oświadczeniu tem czytamy: — „Nie zapominajmy bowiem, że koszty wydobycia 1 tonny węgla loco kopalnia wahają się od 10 zł w Skarbofermie do prawie 20 zł w najdroższych czynnych kopalniach i że cena kartelowa jest obliczona na możliwości istnienia tych najdroższych kopalń”. Otóż w rzeczywistości cena kartelowa nie jest talk kalkulowana. Rzeczywisty średni utarg netto na 1 tonnę węgla w zbycie krajowym i zagranicznym łącznie wyniósł dla Śląska w pierwszym kwartale 1935 r. 11.44 zł, w drugim kwartale 10.74 zł; dla Dąbrowy — 14.44 zł. i 13.92. A zatem cena kartelowa nie była kalkulowana według najdroższych kopalń, bo średni utarg w najlepszym wypadku osiągnął nie 20, a 14,44 zł. wypadku, gdyby przypuszczenia p. Wiceministra Lechnickiego sprawdzały się w życiu, to przy cenie dwukrotnie wyższej od kosztu własnego, Skarboferm byłby miliarderem.</u>
	232	+ <u xml:id="u-13.23" who="#PWierzbicki">A tymczasem w dniu 26 listopada, na naradzie u p. Ministra Przemysłu i Handlu przedstawiciele Skarbofermu, tego przedsiębiorstwa, które najtaniej produkuje i ma najlepsze warunki geologiczne, przedstawiciele tego wzorowego przedsiębiorstwa, któremu Wicepremier Kwiatkowski słusznie wczoraj złożył wyrazy uznania — jakie musieli zająć stanowisko? Oświadczyli orni: wprawdzie bilans Skarbofermu wykazuje pewne nieznaczne zresztą zarobki, jednak należy uwzględnić, że towarzystwo to nie płaci czynszów, nie odpisuje nic na amortyzację, nie robi wkładów i inwestycyj, jakie są niezbędne. Jeśli w takich warunkach, przy dawnych cenach znalazło się przedsiębiorstwo węglowe najlepiej sytuowane w Polsce i wzorowo prowadzone, a co do jakości złóż węglowych może najlepiej sytuowane w całej Europie, to w jakiej sytuacji po dokonanej ostatnio obniżce cen, znajdzie się całość przemysłu węglowego w Polsce?</u>
	233	+ <u xml:id="u-13.24" who="#PWierzbicki">Podobne zjawiska widzimy w hutnictwie. Zresztą — jaki jest stan hutnictwa — jasne jest z oświadczenia p. Wiceministra Lechnickiego, który sam stwierdził, że problem hutnictwa należy traktować w Polsce z wyjątkową wprost ostrożnością. Wspomniał p. Lechnicki między innemi, że w dziedzinie żelaza zaszedł w tym roku wypadek o historycznem znaczeniu. Wczoraj właśnie wyczytałem w Almanachu polityczno-gospodarczym w Bibliotece Sejmowej, że w ręce Państwa przeszła jedna z hut na Górnym Śląsku; huta ta posiada bardzo dobre urządzenia. Przed nabyciem przez Państwo, przeszła ona przez nadzór sądowy i zawarłszy daleko idą ce umowy ze swoimi wierzycielami, bardzo poważnie zmniejszyła swoje obciążenie. Pomimo to dzieli ona losy całego hutnictwa. I dlatego nie znalazł p. Wiceminister Lechnicki umotywowania dla obniżenia ceny żelaza. Stwierdziwszy, że huty w Polsce mają bardzo trudne warunki, powiedział tylko, że Rząd, — „niezależnie od powyższego, zdecydował się na obniżenie ceny żelaza przeciętnie o 10%”.</u>
	234	+ <u xml:id="u-13.25" who="#PWierzbicki">W polskiem kopalnictwie naftowem p. Wiceminister Lechnicki stwierdził również wielkie i trudne zagadnienia do rozwiązania. Pomimo to obecna obniżka ceny nafty wyniesie około 15%.</u>
	235	+ <u xml:id="u-13.26" who="#PWierzbicki">Niezależnie od tych wszystkich obniżek cen już dokonanych dla nafty, węgla i żelaza p. Wiceminister Lechnicki zapowiedział dalsze, radykalne posunięcia w kierunku obniżki cen. Mianowicie w przemyśle naftowym obniżka cen dla benzyny i olejów została zapowiedziana w związku z rozwiązaniem problemów motoryzacyjnych. Co do żelaza zapowiedział p. Lechnicki, że — „przed wyjaśnieniem sytuacji podstawowych przedsiębiorstw, a więc przed upływem jakiegoś roku, trudno jest zdecydować się na zbyt radykalne pociągnięcia”. Co do węgla powiedziane zostało, że obniżka ceny powinnaby wynieść 20%, czyli 50 milj. Proces ten powinien się odbywać ewolucyjnie. Byłoby rzeczą ryzykowną odrazu tak ryzykowne przeprowadzać zniżki”. Dlatego obniżka, zadecydowana przez Rząd, wyniesie przeciętnie około 11%.</u>
	236	+ <u xml:id="u-13.27" who="#PWierzbicki">Zapowiedź tych wszystkich dalszych zniżek cen węgla, przetworów naftowych i żelaza godzi w podstawę programu rządowego, jaką jest stabilizacja. Ożywienia życia gospodarczego można oczekiwać przy zapanowaniu przekonania, że nareszcie proces równania wdół jest skończony. Zapowiadana po dokonanych obecnie obniżkach cen ser ja nowych obniżek nie przełamie apatii przedsiębiorcy ani rezerwy nabywcy, ani nie zachęci do lokat w gospodarstwie zwolnionych przez Skarb kapitałów.</u>
	237	+ <u xml:id="u-13.28" who="#komentarz">(Marszałek daje znak świetlny i czas przemówienia mówcy upłynął.)</u>
	238	+ <u xml:id="u-13.29" who="#PWierzbicki">Panie Marszałku, mam jeszcze 5 minut.</u>
	239	+ <u xml:id="u-13.30" who="#komentarz">(Głosy: Dosyć, wystarczy.)</u>
	240	+ <u xml:id="u-13.31" who="#PWierzbicki">Program gospodarczy Rządu, jeśli ma się oprzeć na równowadze budżetu Państwa musi się oprzeć tem samem na równowadze budżetów podstawowych gałęzi życia gospodarczego.</u>
	241	+ <u xml:id="u-13.32" who="#komentarz">(P. Walewski: O to powinien się troszczyć sam przemysł.)</u>
	242	+ <u xml:id="u-13.33" who="#PWierzbicki">Sam przemysł robi wszystko co może.</u>
	243	+ <u xml:id="u-13.34" who="#komentarz">(Głos: Zmniejszyć koszta produkcji.)</u>
	244	+ <u xml:id="u-13.35" who="#PWierzbicki">Jeżeli zwrócimy uwagę na ogłoszone niedawno w prasie dane, dotyczące hutnictwa, to będziemy mieli przykład tego, co zrobił już przemysł dla oszczędności w produkcji i Obniżenia kosztów produkcji od niego zależnych, i jak przedstawiają się niektóre koszty sztywne, a niezależne od przemysłu. Oto od r. 1927 do 1935 r. udział w kosztach produkcji danej huty — frachtów kolejowych, robocizny i świadczeń socjalnych wzrósł z 20 na 40 proc., zaś udział wszystkich innych elementów kosztów produkcji zmalał w tymże czasie z 80 do 60 proc.</u>
	245	+ <u xml:id="u-13.36" who="#komentarz">(P. Walewski: Prosimy powiedzieć nam o innych gałęziach przemysłu.)</u>
	246	+ <u xml:id="u-13.37" who="#PWierzbicki">Kończąc swe przemówienie, twierdzę, że polityka równowagi budżetu Państwa musi uwzględnić konieczność utrzymania równowagi budżetów najważniejszych gałęzi życia gospodarczego. Nie da się ustabilizować równowagi budżetu państwowego, jeżeli równowaga składowych czynników gospodarstwa społecznego nie będzie zachowana. Wierzę i mam najgłębsze przekonanie, że Rząd będzie z niesłychaną czujnością i bacznością śledził te zagadnienia i dostosuje do nich swoją politykę.</u>
	247	+ </div>
	248	+ <div xml:id="div-14">
	249	+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Sikorski.</u>
	250	+ </div>
	251	+ <div xml:id="div-15">
	252	+ <u xml:id="u-15.0" who="#PSikorski">Pozwolę sobie prosić Wysoką Izbę o wysłuchanie kilku uwag w sprawie głównych zasad postawionych wczoraj przez p. Wicepremiera, dotyczących właściwego kierunku naszej polityki gospodarczej. Niewątpliwie bowiem o rozwoju gospodarczym każdego państwa wśród innych czynników, niezależnych od woli władz, decyduje w wielkiej mierze świadoma, celowa, na dłuższy dystans obliczona polityka gospodarcza danego państwa,</u>
	253	+ <u xml:id="u-15.1" who="#PSikorski">Chciałbym się oprzeć na dwóch zasadniczych podstawach, które p. Wicepremier postawił, i wyciągnąć z nich logiczny wniosek. Pierwszą taką podstawą jest stwierdzenie, że sprawy gospodarcze stają się dominantą w wielu państwach, a u nas pozostają w tyle.</u>
	254	+ <u xml:id="u-15.2" who="#PSikorski">Jesteśmy szóstem państwem co do ludności, a piętnastem co do ekspansji gospodarczej i tem intensywniej musimy działać, bo przecież warunki przyrodzone mamy nie gorsze od tamtych pierwszych sześciu państw. A drugą, jeszcze kardynalniejszą podstawą zasadniczą jest stwierdzenie, że naszym ustrojem jest ustrój kapitalistyczny, oparty na prywatnej gospodarce, której celem jest rentowność, — lecz równocześnie, że interwencjonizm jest pewną koniecznością chwili. Sądzę, że nie popełnię błędu jeśli stwierdzę, że kapitalizm wymaga liberalizmu, że protekcjonizm jest wejściem na równię pochyłą, na której nie wiadomo, gdzie się zatrzymać. Stany Zjednoczone, Włochy, Niemcy, a może Rosja sowiecka są tego przykładem. Jeśli więc kapitalizm jest dogmatem, to liberalizm gospodarczy powinien być zasadą. Oczywiście mówię o liberalizmie praktycznym — „rebus sic stantibus”, a nie o liberalizmie integralnym, teoretycznym. Jeśli jednak padło wczoraj założenie kapitalizmu jako ustroju, to wtenczas względny liberalizm musi być zasadą, do której dążymy, a interwencjonizm malum necessarium, którego się w zasadzie wystrzegamy. Z chwilą gdy ustalimy zasadniczą linię, gdy posiadamy świadomość dobrego i złego, wiemy do czego dążyć, a czego unikać. Nie wchodząc w szczegóły, będziemy więc popierali wszystko, co się przyczynia do dynamiki, a będziemy rozluźniali wszystko to, co się przyczynia do statyki, co stabilizuje nas na piętnastem miejscu, a nie na szóstem.</u>
	255	+ <u xml:id="u-15.3" who="#PSikorski">P. Wicepremier dał trafną syntezę chaosu: stwierdził, że posiadamy zamiast zmiennych kosztów i stałego pieniądza, zmienny pieniądz i stałe koszty. I tu dochodzę do rdzenia mych uwag, — jakie są te czynniki w Polsce, które usztywniają koszty, a czasem także dążą do zmienności pieniądza. Sądzę, że temi czynnikami, które usztywniły ceny u nas w chwili, gdy wszystkie inne dążyły do poziomu cen światowych, są kartele. One wprowadziły moment statyki zamiast dynamiki, one ustaliły basis kalkulacyjną najgorzej pracujących warsztatów zamiast najlepiej pracujących, one ustaliły basis niskiego indeksu produkcyjnego, a wysokiego indeksu cen. A na teorię iloczynów p. kolegi Wierzbickiego nie godzę się.</u>
	256	+ <u xml:id="u-15.4" who="#PSikorski">Jaka jest więc nasza linia przy podchodzeniu do tego problemu? Linia ta, że kapitalizm nie jest rentownością w protekcji, lecz rentownością w liberalizmie, rentownością przy dynamicznym rozwoju warsztatów. Jestem przeciwnikiem uprawiania demagogii przy tym problemie; obojętną jest rzeczą, czy to będzie demagogia z jednej strony, operująca cepem i siekierą, czy też demagogia obrońców karteli, chcących dialektyką udowodnić korzyść karteli dla naszego życia gospodarczego. Jakie jest podejście do tego problemu? Przecież to problem fascynujący cały kraj. Śmiem twierdzić, że mimo długich, gorących debat nie dochodzimy do jasno sprecyzowanych określeń. Zasady, jakie wysuwają się na czoło tego problemu, są te, że kartele są dobre i złe, dobre są dobre, złe są złe, dobre należy popierać, a złe należy zwalczać. Jeśli w ostatnich dniach stwierdzono, że te kartele, które mogą z dnia na dzień przez przegrupowanie obniżyć ceny o 25%, są dobre, to ja twierdzę, że taki kartel, który z dnia na dzień o 25% ceny obniżył a mógłby był jeszcze o 20% ceny obniżyć, to jest kartel zły. Inna definicja: dobry kartel, to kartel, który eksportuje; zły, który nie umie eksportować. Jeżeli kartel eksportuje za cenę równającą się 1/5 ceny wewnętrznej, to taka definicja dobroci kartelu dla mnie nie istnieje. Trzecia definicja: kartel jest ani zły, ani dobry, to pewna nowa forma ewolucyjna, którą trzeba tolerować w każdym ustroju gospodarczym. Konsekwencją takich określeń jest brak zasadniczego podejścia do problemu. Rząd musi poprostu stosować indywidualną metodę w każdym subjektywnym wypadku.</u>
	257	+ <u xml:id="u-15.5" who="#PSikorski">Więc pytam się, czy istotnie nie można znaleźć obiektywnych cech generalnych, umożliwiających zasadnicze załatwienie tego problemu? Wydaje mi się, że nietrudno odróżnić dwa rodzaje karteli: jednych, powstających w ustroju liberalnym, drugich, powstających w ustroju protekcjonizmu i reglamentacji. Pierwsze kartele są przeważnie międzynarodowe i powstają wtedy, jeżeli pewien artykuł w ramach światowych łatwo zmonopolizować, albo są to kartele mniejsze, które przez istotną organizację wyprzedzają w dynamice gospodarczej luźno chodzące jednostki. To jest pierwszy typ. A drugi typ — to kartele krajowe, których całe istnienie jest uzależnione od państwa, od murów celnych i od cieplarnianej atmosfery. Pierwszego typu kartelu w Polsce nie widzę, a drugi typ widzę niemal na każdym kroku. Typ pierwszy wszędzie da sobie radę, da sobie radę z każdą konkurencją, czy zewnętrzną, czy wewnętrzną. A typ dragi, wyrastający na pożywce protekcjonizmu, potrzebuje dla swojego istnienia protekcjonizmu państwa w formie ceł, kontyngentów i zakazów. Kartele dobre potrzebują nieraz kilkudziesięciu lat dla zorganizowania się, choćby International Steel Corporation, kartele złe powstają w ciągu jednej nocy. Dam przykład. Skontyngentowano koprę, surowiec służący do wytłaczania oleju i fabryka największa w przeciągu kilku dni skupiła wszystkie kontyngenty i posiada kwasi monopol na oleje, które są potrzebne dla fabrykacji mydła. Z dnia na dzień podniosła cenę o 60% i powiedziała fabrykom mydła (swym konkurentom), że dostarczy ten towar, ale dopiero w połowie grudnia, po sezonie fabrykacji danego artykułu. Taka fabryka, monopolizująca cały kontyngent, jest typem złego kartelu. Jeżeli z tak określonemi ziemi kartelami, chcemy walczyć, pytam się jak chcemy je skutecznie zwalczyć.</u>
	258	+ <u xml:id="u-15.6" who="#PSikorski">P. Wicepremier wspomina o mechanicznej metodzie i o metodzie strukturalnej. Mechaniczną metodę zastosował p. Minister Lechnicki do 6 wielkich karteli, a strukturalną metodę zastosował p. Minister Górecki do 44 karteli. Sprawa cukru poszła po wypadkowej jednej i drugiej metody, bo trzeba było iść po wypadkowej wielu sprzecznych interesów. Zgóry odrzucam mechaniczną metodę. Państwo nie może kalkulować każdego szczegółu, nie może korygować cennika np. przy żelazie w tysiącach artykułów. Państwo nie może na ślepo obniżać na 10 czy 15% cen, gdyż odwrotnie każdą najwyższą cenę zainteresowani mogą umotywować. Przy mechanicznej metodzie obniżenie o 10% może być szkodliwe dla danego warsztatu, natomiast przy strukturalnej metodzie obniżenie o 50% może najlepiej funkcjonującemu warsztatowi dać zyski. Dowód w cemencie. Mechaniczna metoda wymaga stałej interwencji i nigdy nie doprowadzi do tak oczekiwanego przez p. Wierzbickiego momentu swobodnej rozgrywki sił gospodarczych. Państwo zawsze będzie musiało interweniować. Jeżeli dziś obniżymy cenę nafty o 5%, to jutro asfalt, stearyna, oleje pójdą w górę. Dziś załatwimy naftę, a jutro będziemy musieli zająć się stearyną. Co znaczy mechaniczna metoda przy żelazie, jeżeli się nie załatwi całego łańcucha skartelizowanych dziedzin metalurgicznych, a przecież tam jest dużo niewłaściwości, jeżeli maszyny rolnicze nieskartelizowane przy wskaźniku łomu 49,6, żelaza 76 — wykazują wskaźnik 56. Jak wygląda ta dziedzina, gdzie są trzy fazy skartelizowane: łom o wskaźniku 49,6, żelazo handlowe — 76, a szpadle i widły, ten rolniczy artykuł o wskaźniku 95 — 96. Co daje mechaniczne załatwienie przy żelazie, jeżeli strukturalnie nie załatwię całego zagadnienia?</u>
	259	+ <u xml:id="u-15.7" who="#PSikorski">Jakie są metody strukturalnego załatwienia tego problemu? A więc albo administracyjny system, stosowany przez Jugosławię i przez Węgry, rozwiązujący pewne kartele, albo załatwienie sprawy na płaszczyźnie polityki gospodarczej, czyli regulowanie tych spraw via polityka celna, tak jak to zrobiła Szwajcaria. Jak już wspomniałem, p. Minister Lechnicki operował w swych zarządzeniach metodą mechaniczną, a p. Minister Górecki — strukturalną. P. Minister Górecki rozwiązał pewną ilość karteli, a imię ich czterdzieści cztery. Mam nadzieję, że nie skończy się na tej symbolicznej liczbie, bo efekt tych rozwiązanych (karteli nie jest wielki. Mam wrażenie, że było to także wyczyszczenie rejestru, jak gdzieś powiedziano, że — „wymieciono śmiecie”. Te handlowe kartele wielkiej roli w życiu nie odgrywały, może to jest 20% co do ilości, ale 2% co do ciężaru w strukturze gospodarczej. Ponieważ p. Minister Górecki rozpoczął od handlowych (karteli, bo one rzekomo tamowały dotarcie dobrodziejstw do konsumenta, muszę dla obrony handlu stwierdzić, że to nie handel organizował te kartele, ale one były organizowane przez podstawowe kartele surowcowe, tak jak również ci zasadniczy dostawcy surowców organizowali sobie przemysł przetwórczy. Był to przeważnie hurt żelazny i papierniczy. Ta sama metoda jest stosowana przy organizowaniu przemysłu przetwórczego. Jest to objaw specyficznego solidaryzmu, zapewniającego przemysłowi surowcowemu spokój ze strony odbiorców, przez zapewnienie im także pewnej renty kartelowej. Problem struktury handlu, to nie jest problem kartelowy, sądzę, że to jest problem, leżący na innej płaszczyźnie zagadnień, nie należących do zagadnienia kartelowego.</u>
	260	+ <u xml:id="u-15.8" who="#PSikorski">Nawiasowo tylko chciałbym zwrócić ma jedno uwagę. Stale mówi się o przeroście handlu. Przyznaję, że w stosunku do obrotów gospodarczych w Polsce mamy za wiele warsztatów. Ale jeśli chodzi o ilość, to jesteśmy ostatniem państwem w Europie po Rosji i bodaj że Bułgarii. Posiadamy najmniejszą ilość osób, zajmujących się handlem. Natomiast nadmiar ludzi w Polsce jest wszędzie. Teoretycy mówią, że na roli powinno pracować nie więcej jak 40 osób na 100 ha użytków, tymczasem mamy 70 osób, a w pewnych okręgach ponad 100 osób. W przemyśle i rzemiośle pracuje się 30% zdolności produkcyjnej. Czyli gdybyśmy w ten sposób argumentowali, to dojdziemy do absurdu, że o 1/3 ludności w Polsce jest wogóle za wiele. Może być dziś za wiele jednostek, ale ta nadmierna ilość jednostek istnieje we wszystkich dziedzinach gospodarczych i nie w problemie gospodarczo-kartelowym należy szukać rozwiązania struktury handlu.</u>
	261	+ <u xml:id="u-15.9" who="#PSikorski">Wracając do zasady rozwiązania karteli, wierzę głęboko, że to jest początek działalności. Ja zbyt wierzę w organiczność i zasadniczość poczynań p. Wicepremiera, ażebym mógł sądzić, że skończy na fragmentaryczności. Jest wielkim problemem jak daleko możemy iść w strukturalnem załatwieniu. Mechaniczne metody zawiodły — przecież w Polsce były już stosowane kilkakrotnie — po kilku miesiącach musieliśmy przystępować do tego samego problemu.</u>
	262	+ <u xml:id="u-15.10" who="#PSikorski">Jak wyobrażam sobie strukturalne załatwienie? Musi to być zgodne z założeniami zasadniczemi, które zacytowałem za p. Wicepremierem na wstępie. Takiem załatwieniem będzie doprowadzenie cen do podstawy najtaniej pracującego warsztatu, nie średnio, a już nie mówiąc o podstawie najdrożej pracującego. Doprowadzenie do zasady najtaniej produkującego warsztatu gwarantuje postęp, a nie sklerozę danej dziedziny produkcji. O rynku wewnętrznym wówczas zadecyduje najsprawniej pracujący warsztat, a nie przydział kontyngentów dla źle pracujących fabryk.</u>
	263	+ <u xml:id="u-15.11" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Schaetzel.)</u>
	264	+ <u xml:id="u-15.12" who="#PSikorski">Ważnym jest przykład węgla. I tu różnię się z cyframi podanemi przez p. kolegę Wierzbickiego. Nie wiem skąd p. Wierzbicki wziął cenę 11 zł utargu. O ile wiem, to cena przeciętnego utargu razem z miałem i gatunkami grubemi wynosi 15 i pół zł eksclusive kosztów własnych konwencji.</u>
	265	+ <u xml:id="u-15.13" who="#komentarz">(P. Wierzbicki: To jest cena podana przez Rząd.)</u>
	266	+ <u xml:id="u-15.14" who="#PSikorski">W takim razie może Pan Poseł wziął jeden gatunek węgla, a nie przeciętną? (P. Wierzbicki: Całkiem przeciętną.) Ja tak sarno konstatuję przeciętną wszystkich gatunków. Może się mylę co do groszy, ale miał będzie mniej więcej 8,60, grube gatunki 21,60, suma przeciętna całego utargu — konstatuję jeszcze raz — wynosi 15.50 zł. Jeśli tu rozpiętość pomiędzy warsztatami produkcji wynosi jak 1:2, to konstatuję, że bardzo łatwo można cenę węgla w Polsce doprowadzić do takiej ceny, ażeby całość konsumcji tego artykułu była o 50 milionów wyższa. Przecież te 50 milionów nie będą zmarnowanym efektem, przecież one się muszą ukazać częściowo we wzroście innej konsumcji a częściowo nawet we wzroście konsumcji węgla. Przecież ta dodatkowa konsumcja tego artykułu powoduje dodatkową produkcję, która z nawiązką pochłonie to bezrobocie lokalne, które powstaje przez produkcję tej samej ilości węgla w mniejszej ilości warsztatów. Przecież te 50 milionów oszczędności na węglu i 55 milionów na cukrze to są tylko oszczędności na dwóch podstawowych artykułach. Uważam, że przez zasadnicze załatwienie wszystkich tych spraw dopiero uzyskamy wzrost konsumcji wszystkich artykułów, wtedy uzyskamy wzrost produkcji nie tylko przemysłu przetwórczego, ale i samych skartelizowanych warsztatów. Mam wrażenie, że gruntowne zbadanie tego problemu ruszy tę sprawę z martwego punktu. A jeśli metoda strukturalna nacisku administracyjnego nie wystarcza, to sądzę, że należy sięgnąć do polityki celnej, albowiem polityka celna jest tem dłutem, które rzeźbi strukturę gospodarczą kraju.</u>
	267	+ <u xml:id="u-15.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	268	+ <u xml:id="u-15.16" who="#PSikorski">Sejm z Rządem muszą być tą ręką, która tem dłutem będzie umiała rzeźbić. Uważam, że to dłuto tkwi nieraz w rękach małych grup zainteresowanych, które umiały dobrze swych interesów bronić, ale nie umiały czy nie chciały rzetelnie kształtować zdrowej, jędrnej struktury gospodarczej.</u>
	269	+ <u xml:id="u-15.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	270	+ <u xml:id="u-15.18" who="#PSikorski">Kilka zdań pozwolę jeszcze sobie dorzucić do samego problemu budżetowego, który p. Wicepremier postawił w hierarchii naszych zagadnień na pierwszem miejscu. Sądzę, że gdzie jak gdzie, ale tu należy także metodą strukturalną, a nie metodą mechaniczną operować. Przed kilku dniami, na jednej konferencji p. minister Matuszewski stwierdził, że posiadamy jeden milj on osób, żyjących z funduszów prawnopublicznych; milion osób nie licząc rodzin, to 4 miliony z rodzinami. Wobec tego, że 70% ludności stanowi ludność wiejska, jak wygląda miasto? Od siebie obciąłbym dodać konsekwencje tego, że jesteśmy państwem posiadającem najwięcej urzędników. Konsekwencją tego stanu mianowicie jest, że posiadamy najwięcej czynności urzędniczych, najwięcej prawnopublicznych funkcyj gospodarczych, a rezultatem tego wszystkiego jest, że funkcje gospodarcze Państwa umniejszają funkcje gospodarcze prywatnego życia gospodarczego. A siła płatnicza społeczeństwa jest odwrotnie proporcjonalna do rozrostu działalności Państwa.</u>
	271	+ <u xml:id="u-15.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	272	+ <u xml:id="u-15.20" who="#PSikorski">Czyli że generalnie należy dążyć do tego, by było mniej osób, czerpiących z kas Państwa, a więcej płacących do kas Państwa, mniej funkcyj państwowych, a osiągnie się automatyczny wzrost czynności prywatnego życia gospodarczego. Rozumiem jedno: zmniejszenie funkcyj Państwa natrafia na opór — o dziwo — samego życia gospodarczego. Mówił tu p. Wicepremier, że w okresach kryzysowych największy napór jest ze strony zainteresowanych. Uważam, że wejście przez kapitalizm poprzez protekcjonizm na płaszczyznę interwencjonizmu jest klątwą złego czynu. W liberalizmie gospodarczym przedsiębiorstwo zależy wyłącznie od koniunktury i do niej ma pretensję; w protekcjonizmie przedsiębiorstwo zależy od pociągnięć Rządu i w konsekwencji do Rządu ma pretensję.</u>
	273	+ <u xml:id="u-15.21" who="#PSikorski">Wreszcie jeszcze jeden szczegół skarbowy. Dekrety francuskie o naprawie budżetu dały dużo dobrych przykładów, jeden z nich cytował p. Wiceminister Grodyński w je dnem ze swoich dzieł. Mam na myśli dekret Doumergesa z marca 1934 r., w którym postanowiono, że nikomu nie wolno brać kilku uposażeń ze skarbu państwa, a przy kumulowaniu funkcyj (najwyżej dwóch) jedno uposażenie musi być odpowiednio zmniejszone. Sądzę, że ścisła analogia u nas byłaby bardzo a bardzo na miejscu.</u>
	274	+ <u xml:id="u-15.22" who="#PSikorski">Pod koniec pewien fragment o fragmentaryczności, której p. Wicepremier tak nie znosi. Próbujemy częstokroć życie gospodarcze uzdrawiać na płaszczyźnie skutków, a nie na płaszczyźnie przyczyn i nie docieramy do źródła. Nasze metody oddłużeniowe częstokroć bronią osoby, a nie bronią warsztatu. Obawiam się, że cała ta akcja mniej ujemne skutki łagodzi, aniżeli nowe przyczyny zła tworzy. Gdyby chore warsztaty przeszły normalną kurację poprzez upadłość, mielibyśmy dziś większą ilość zdrowych warsztatów, a tak? Akcja oddłużeniowa zatrzymała kapitalizacyjny proces. Kredyt krótkoterminowy i średnioterminowy jest zdestruowany. A długoterminowy? P. Wicepremier wczoraj cytował — 2% wynoszą dzisiaj emisje listów zastawnych.</u>
	275	+ <u xml:id="u-15.23" who="#PSikorski">Kończąc, powracam do zasady poruszonej na wstępie, że należy stworzyć właściwy kierunek polityki gospodarczej. Panie Wicepremierze, sądzę, że nie należy wypaczać naszych normalnych, przyrodzonych warunków gospodarczych niezdrowym protekcjonizmem. Niech się rozwija to, co ma zdrowe podstawy, a niech raczej powoli więdnie to, co ich nie ma. Powiedział Pan: Należy stworzyć produkcję i wymianę dla maksymum konsumentów. Jak stworzyć? Należy przez najniższą cenę dojść do największej konsumcji, a wówczas jako wtórny efekt uzyskamy zdrową a nie sztuczną ekspansję zagraniczną.</u>
	276	+ <u xml:id="u-15.24" who="#PSikorski">Nasz niski standard życiowy to jedyny handicap przy starcie gospodarczym. Dowodem jest Japonia, która wykorzystuje swój niski standard i niskiemi cenami podbijając świat, tworzy potęgę i stwarza sobie wyższy standard jutra.</u>
	277	+ <u xml:id="u-15.25" who="#PSikorski">Nasza ekspansja jest romantyczna. Błędni rycerze zdobywają kraje zamorskie: kawę za szyny, lecz szyny po 1/5 ceny wewnętrznej. Gzy nie lepiej za taką cenę budować koleje na kresach wschodnich?</u>
	278	+ <u xml:id="u-15.26" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	279	+ <u xml:id="u-15.27" who="#PSikorski">Mniej egzoty z mu w polityce gospodarczej, więcej zdrowej kalkulacji. Jeżeli — „kapitalizm ma być zasadą, na (której mamy budować naszą strukturę gospodarczą, to niech będzie, ale we właściwej formie. Rząd wytknął dobrą drogę, jeżeli konsekwencję zachowa, może dojdzie do lepszego jutra.</u>
	280	+ <u xml:id="u-15.28" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	281	+ </div>
	282	+ <div xml:id="div-16">
	283	+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekSchaetzel">Głos ma p. Kopeć.</u>
	284	+ </div>
	285	+ <div xml:id="div-17">
	286	+ <u xml:id="u-17.0" who="#PKopec">Wysoki Sejmie! Przystępując do oceny preliminarza budżetowego na rok 1936/37, nie czynimy tego w oderwaniu. Czy nam się to podoba, czy nie, ocenić go musimy na tle poprzednich budżetów, na tle dominującej w poprzednich latach zasady gospodarki finansowej Państwa. Czy nam się podoba, czy nie, stwierdzić musimy, że przez ostatnie 5 lat żyliśmy nadzieją, że uda się nam przeczekać kryzys, że wystarczy przetrwać 7 lat chudych, aby po nich nastąpiło 7 biblijnych lat tłustych. Tylko tą zasadą można umotywować, tylko przy akompaniamencie tego hasła można zrozumieć godzenie się z faktem, że całoroczne deficyty skakały w zawrotnem tempie w górę aż do 1.100 milionów za ostatnie pięć lat. A cały ciężar tej olbrzymiej sumy zwalił się na gospodarkę państwową i prywatną, pogłębiając kryzys. 1.100 milionów zł to cena, którą zapłaciliśmy za hasło przetrwania, ale równocześnie wydaje mi się, że te 1.100 milionów zł to słup graniczny, na którym zatrzymać się musi bierność w dziedzinie gospodarczej, na którym musi się zatrzymać oczekiwanie, że automatyzm gospodarki światowej wpłynie bez świadomości naszej, a co najważniejsze, bez szybkich działań na wyprowadzenie z kryzysu, niszczącego z takim trudem zdobywane wartości Państwa.</u>
	287	+ <u xml:id="u-17.1" who="#PKopec">Doszliśmy do kresu, dłużej czekać nikt nie jest w stanie.</u>
	288	+ <u xml:id="u-17.2" who="#PKopec">Pierwszego wyrazu zerwania z tą biernością dopatruję się w przedłożonym preliminarzu budżetowym.</u>
	289	+ <u xml:id="u-17.3" who="#PKopec">Fakt, że po pięciu latach deficytu budżetowego Wicepremier i Minister Skarbu poraź pierwszy przedkłada zrównoważony budżet, to istotnie olbrzymia zmiana. Poraź pierwszy stajemy na jakimś twardym gruncie i poraź pierwszy po 5 latach czujemy pod nogami ziemię, a nie trzęsawisko, z łatwością wciągające w przepaść. Tę doniosłą zmianę, śmiem twierdzić, odczuwa, mimo bolesnych cięć, całe społeczeństwo.</u>
	290	+ <u xml:id="u-17.4" who="#PKopec">Nie ulega wątpliwości, że przedkładając ten preliminarz budżetowy, Rząd osiągnął poważny sukces, a każdy sukces stwarza nowe możliwości wykonania tego budżetu. To ostatnie jest dla mnie ważniejsze od wszelkiego preliminowania. To też z grubej księgi, zawierającej sumienne zestawienie dochodów i wydatków, najwięcej interesują mnie te dwie skromne kartki, zawierające ustawę skarbową.</u>
	291	+ <u xml:id="u-17.5" who="#PKopec">W naszych warunkach, w których sejmy poprzednie nie zdobyły się na stworzenie ustawodawstwa budżetowego, gdy w ciągu ubiegłych lat faktycznie deficyty były niemal stale większe o 100% a nawet 200% od preliminowanych budżetów, ustawa skarbowa jest dla nas jedynemi ramami, które jako tako gwarantują, że najsłuszniejsze zamierzenia Rządu nie załamią się pod naciskiem, który przynosi z sobą codzienne życie.</u>
	292	+ <u xml:id="u-17.6" who="#PKopec">To też przyznać muszę, że z prawdziwem zadowoleniem stwierdziliśmy przebijającą z tej ustawy skarbowej wielką troskę o to, aby sumy budżetowe, które w preliminarzu wprowadzono, zostały istotnie utrzymane.</u>
	293	+ <u xml:id="u-17.7" who="#PKopec">Jako najbardziej pozytywne pociągnięcie uważam skończenie nareszcie z plagą funduszomani, z plagą zmory samodzielnych funduszów, rozdymanych na koszt wzrostów ogólnych, na koszt deficytu. Słuszną wydaje mi się zasada utrzymania świadczeń, otwierania kredytów, przewidzianych w budżecie z równoczesnem wprowadzeniem kwartalnych kredytów Polskich Kolei Państwowych po porozumieniu Ministra Skarbu z Ministrem Komunikacji. Ta zasada miesięcznego otwierania kredytu zdała niewątpliwie na przestrzeni najgorszych lat naszej gospodarki swój egzamin i zdała go w sposób dodatni. Gdyby nie ona, znajdowalibyśmy się napewno jeszcze w gorszych warunkach.</u>
	294	+ <u xml:id="u-17.8" who="#PKopec">Muszę powiedzieć, że z dużem zaufaniem odnoszę się do tych ludzi, którzy, wprowadzając kontrolę nad wydatkowaniem, nie wyłączają od tej kontroli siebie samych. To też postanowienie ustawy skarbowej, ograniczające prawo virement, przywilej każdego rządu przywilej słuszny, ale równocześnie mogący być niebezpiecznym, bo w praktyce wywracający cały budżet — to ograniczenie virement uważam za niezwykłe słuszne. Być może, że nareszcie skończymy z tym okresem powstawania ni stąd ni zowąd nowych pozycyj na wysokie płace, na luksusowe automobile i na luksusowe wydatki, na które nas napewno w dobie kryzysu nie stać. Słusznie skończono wreszcie z zasadą liczenia na bliskość poprawy koniunktury, a w związku z tem wydatkowania na poczet przyszłych dochodów sum budżetowych. Wydaje mi się, że całość budżetu tak ujęta, wraz z ustawą skarbową budowana była z dużą ostrożnością, z tem słusznem przekonaniem, że równowaga budżetu dokonana jest olbrzymim wysiłkiem całego społeczeństwa. Jeśli jednak zerwano w tej dziedzinie z zasadą bierności, jeśli po raz pierwszy ostremi cięciami wydatków i podwyższeniem dochodów doprowadzono do zrównoważenia budżetu, to wszyscy sobie zdajemy sprawę, że ofiary, jakie złożyło społeczeństwo, byłyby bez znaczenia, gdyby za tą równowagą budżetu nie szła również wyraźnie aktywność w dążeniu do osiągnięcia równowagi gospodarczej.</u>
	295	+ <u xml:id="u-17.9" who="#PKopec">Pierwszy okres dekretowania przyniósł nam poważną obniżkę w cenach wytworów przemysłowych i równocześnie z tem wprowadził pewne odciążenie najbardziej pokrzywdzonych dążeniem do równowagi budżetowej warstw pracowniczych. Nie sądzę jednak, ażeby te wszystkie obniżki mogły wyrównać skurczenie się możliwości konsumcyjnych szerokich mas pracowniczych, możliwości silnie uszczuplonych wielkiem obcięciem ich płac.</u>
	296	+ <u xml:id="u-17.10" who="#PKopec">A trzeba pamiętać, mojem zdaniem, o jednej rzeczy, że złotówka nie tylko na wsi jest kilkakrotnie większa od złotówki w mieście, że w naszym okręgu przemysłowym znajdują się także setki tysięcy ludzi, dla których złotówka jest równie droga jak na wsi, bo jej nie otrzymują. P. Minister Skarbu stwierdził, że konsumcja na wsi osiąga 11 groszy na głowę, a proszę mi powiedzieć, jaka może być konsumcja bezrobotnego na Śląsku, gdzie zasiłek waha się od 2 zł dla bezrobotnego kawalera do 16 zł miesięcznie przy rodzinie, składającej się z pięciorga czy sześciorga dzieci. A ta olbrzymia masa bezrobotnych nie jest małym odcinkiem, bo na terenie Śląska wynosi ponad 100,000 ludzi, nie licząc rodzin, które wchodzą w tę masę, wyrzuconą poza obręb naszej gospodarki. Mnie się wydaje, że granice efektywnej wartości złotego należałoby nieco przesunąć. Nie przeprowadzać jej zupełnie wyraźnie pomiędzy wsią i miastem, ale przeprowadzać ją pomiędzy tymi, którzy stoją silnie gospodarczo i tymi wszystkimi, to znaczy szerokim światem pracy, którzy znajdują się w niesłychanie ciężkich warunkach gospodarczych. I proszę Panów, z zamierzeń Rządu widać, że stara się przesunąć ciężar równowagi budżetowej z tego świata pracy na jednostki silniejsze gospodarczo. W tem widzę duży plus, wielką dodatnią pozycję. Chciałbym jedynie jednej rzeczy. Aby z taką samą konsekwencją, z taką samą siłą, z jaką się przeprowadza ograniczenie budżetu, przeprowadzono sprawiedliwy rozdział ciężarów równowagi budżetowej na wszystkie warstwy społeczne.</u>
	297	+ <u xml:id="u-17.11" who="#PKopec">P. Wierzbicki przed chwilą właśnie motywował nam, jakie to ciężary ponosi przemysł węgłowy w związku z obniżką cen węgla. Nie wiem, ale przypuszczam, że p. Wierzbicki zna doskonale memoriał Unii Polskiego Przemysłu górniczohutniczego, złożony przed tą obniżką Rządowi. Nie posługując się żadnemi innemi danemi, jabym chciał nieco zanalizować — kto do tej pory wszystkie obniżki cen węgla ponosił, na czyich barkach spoczywało dążenie do jakiego takiego wzrostu konsumcji w kraju. Czytamy w tym memoriale, że w okresie 1933 r. obniżka cen węgla wynosiła 18,7% i równocześnie mam tu zestawienie zarówno kosztów własnych, kosztów kapitałowych, jak i kosztów amortyzacji po jednej stronie, a dochodów, jakie przemysł węglowy w 1933 r., osiągnął — po drugiej. Nie wygląda to tak źle. Pokrył on koszty własne, pokrył on oprocentowanie, pokrył również częściowo i amortyzację, a przecież wiemy doskonale, że w rezultacie tej obniżki cen węgla w r. 1933, nad którą tak strasznie biadano, zyskał 3 miliony złotych na czysto.</u>
	298	+ <u xml:id="u-17.12" who="#PKopec">Odbiło się to nie na czem innem, ale na płacach roboczych. Nastąpiła dalsza obniżka cen węgla o 11,7% Została ona wprowadzona 1 listopada 1934 r. Mówiło się, że doprowadzi to do kompletnej ruiny, do zupełnego zawalenia się przemysłu i okazało się, że również w 1934/35 roku przemysł węglowy pokrył te rzeczy. Dostosował się, ale dostosował na czyj koszt? Z tego memoriału mamy zestawienie podziału poszczególnych pozycyj kosztów własnych cen węgla i spadku kosztów własnych. Koszty własne spadły o 33,1%, robocizna o 37,9%, koszty inwestycyjne o 47,8%, koszty materiału i energii o 47,8% , inne koszty o 59% Jak w rezultacie przedstawia się procentowy udział poszczególnych tych pozycyj w kosztach własnych? Otóż okazało się, że kiedy w 1929 r. koszty robocizny stanowiły 35% , to w r. 1934 tylko 33%, jeżeli energia stanowiła 24%, to teraz 19%, natomiast tak zwane inne koszty, inne tajemnicze koszty podniosły się z 33% na 36%, a obaj z p. Wierzbickim doskonale, przypuszczam, wiemy o tem, że w tych innych kosztach mieszczą się często koszty na amortyzację i ukryte zyski nikomu nie podawane i wysokie pensje, i wspaniałe diety na wyjazdy, i olbrzymi aparat administracyjny. Nikt mi chyba nie może powiedzieć, że możemy poważnie traktować ubolewanie, że niskie jest oprocentowanie kapitału w przemyśle. Chociaż jest rzeczą słuszną zasada i każdy z nas z nią się zgadza, że oprocentowanie kapitału trzeba płacić, to jednak wiemy doskonale, że olbrzymia część przemysłu węglowego, hutniczego znaczy się takiemi danemi jak — „Wspólnota Interesów”, Pless, to znaczy fikcyjnem obdłużeniem przemysłu. Otóż mnie się nie wydaje, ażeby proces dostosowania przemysłu do konsumcji był zakończony przez tę obniżkę, która została wprowadzona. Dopóki w górach Świętokrzyskich w państwowem więzieniu na Św. Krzyżu będzie się paliło drzewo, bo węgiel jest za drogi, to nie można mówić, aby proces przystosowania już się skończył.</u>
	299	+ <u xml:id="u-17.13" who="#PKopec">Proszę Panów, jedna z kopalń na Śląsku przeprowadziła eksperyment, dała tani węgiel w okolicach bardzo blisko niej leżących, w zagłębiach węglowych: krakowskiem, dąbrowskiem i Śląskiem. I Panowie możecie się przekonać, że tam odbywają się istne pielgrzymki rolników z workami na plecach po 10 kg. węgla dlatego, że ta kopalnia zdołała przystosować się do rynku konsumcyjnego. Nikt mi jednak nie może powiedzieć, ażeby w dalszym ciągu ten proces dostosowawczy miał być przez przemysł odbijany na barkach robotniczych. To jest dziś wykluczone, to nie jest do zniesienia, bo to załamie całe planowe dążenie do osiągnięcia równowagi budżetu. Są jeszcze wielkie pozycje, są jeszcze koszty, które można spokojnie zmniejszyć. Jeśli w koncernach sprzedających węgiel, rozpiętość kosztów sprzedaży węgla waha się od 35 gr do 1 zł na tonnie w zależności od tego czy innego koncernu sprzedaży, to twierdzę, że coś tu nie jest w porządku, że napewno te koncerny, które mają złotówkę na tonnie przy sprzedaży węgla, mogą tę złotówkę obniżyć, dostosowując się do ciężkich warunków, obniżając wysokie pobory i zmniejszając zbędną, a biurokratyczną administrację.</u>
	300	+ <u xml:id="u-17.14" who="#PKopec">Proszę Panów! Dlatego też kiedy dzisiaj nad kwestią preliminarza budżetowego dyskutujemy i kiedy dyskutujemy nad sposobami wybrnięcia z tej sytuacji, mamy jedną prośbę do p. Ministra Skarbu i do Rządu Rzeczypospolitej, ażeby z taką samą konsekwencją i z taką siłą, z jaką przeprowadza równowagę budżetową, pilnował tego, by ciężar tej równowagi budżetowej sprawiedliwie został rozłożony na barki tych, którzy są silniejsi, a odjęty był tym, którzy są słabsi.</u>
	301	+ <u xml:id="u-17.15" who="#PKopec">Wreszcie wydaje mi się, że w interesie robotników śląskich, w interesie nas wszystkich leży zaktualizowanie życia gospodarczego przez jedną rzecz — przez podniesienie gospodarcze wsi. Nawet największa obniżka cen przemysłowych nie zdoła doprowadzić do osiągnięcia równowagi gospodarczej. Doprowadzić do tego może jedynie ożywienie życia gospodarczego na wsi. Kiedy więc uzyskamy przez równowagę pewne upłynnienie i odciążenie, to niechaj ruch kredytowy rozpocznie się wreszcie w planowy sposób i temu rolnictwu i przemysłowi przetwórczemu, rzemiosłu i handlowi dana będzie z tego tytułu jakaś pomoc. Danie kredytu, usunięcie zbędnego pośrednictwa, rozwój spółdzielczości na wsi — są drogami, które, mojem zdaniem, nareszcie mogą doprowadzić do osiągnięcia tego celu, który przed nami stoi i który jest jedynie ważny, to znaczy do osiągnięcia równowagi gospodarczej.</u>
	302	+ <u xml:id="u-17.16" who="#PKopec">P. Wicepremier Kwiatkowski zaapelował do nas, abyśmy przy tej okazji dali temu Rządowi jaknajwięcej naszej dobrej woli i naszej współpracy. Zaapelował równocześnie do całego społeczeństwa. Ja stwierdzam, że w całem społeczeństwie istnieje w tej chwili dużo dobrej woli, dużo energii, dużo tendencji do tego współdziałania, do tego wspólnego maszerowania w walce o niezależność gospodarczą, o której mówił tak pięknie p. Wicepremier Kwiatkowski. Przy tej okazji muszę powiedzieć, że nie może być rzeczą obojętną dla Rządu forma stworzenia tego współdziałania, oraz forma współdziałania politycznego społeczeństwa. W dążeniu naszem do usunięcia partyjnictwa, które doprowadziło nas do takich fatalnych rezultatów, doszliśmy, wydaje mi się, o tyle za daleko, że wogóle stworzyliśmy pustkę. Ten stan rzeczy jest nie do wytrzymania. Muszą istnieć pewne ośrodki dyspozycji społeczeństwa, muszą istnieć pewne ośrodki koordynacji wszystkich wysiłków i całej energii, która ma prowadzić do realnych rezultatów w dziedzinie walki o wyjście z tej ciężkiej sytuacji, w której się znajdujemy, prowadzić do wzmocnienia naszego Państwa pod względem gospodarczym.</u>
	303	+ <u xml:id="u-17.17" who="#PKopec">Przy tej okazji chciałbym powiedzieć kilka słów pro domo sua. Wydaje mi się, że przedewszystkiem ta organizacja i znalezienie tych form organizacji społeczeństwa musi wyjść od samego Sejmu, że my tu musimy stworzyć trwałe, mocne formy naszej wspólnej pracy nad budową dalszego etapu, który nam pozostał, nad budową siły gospodarczej naszego Państwa.</u>
	304	+ </div>
	305	+ <div xml:id="div-18">
	306	+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekSchaetzel">Głos ma p. Mincberg.</u>
	307	+ </div>
	308	+ <div xml:id="div-19">
	309	+ <u xml:id="u-19.0" who="#PMincberg">Wysoka Izbo! Słowo budżet państwowy jest tak magicznem pojęciem, że zawiera nie tylko sumy zamierzeń państwowych, lecz musi również stać się niejako centralną składnicą wszelkiego rodzaju zagadnień państwowych. Zwyczajem dorocznym parlamentów całego świata, a także naszego rodzimego parlamentu, przystępujemy obecnie do rozważania preliminarza budżetowego na najbliższy rok, mając na oku doświadczenie okresu odchodzącego i pragnąc dać wyraz wszelkim bolączkom, jakie trapią nasz organizm gospodarczy i polityczny, oraz kwestiom, które wymagają bezwzględnego i niezwłocznego rozwiązania.</u>
	310	+ <u xml:id="u-19.1" who="#PMincberg">Nasze życie państwowe, Wysoka Izbo, od niedawna wkroczyło w nową fazę rozwoju. Zaraz u progu rozpoczętych prac sejmowych Rząd zainicjował wielką akcję uzdrowienia życia gospodarczego kraju, która znalazła aprobatę większości parlamentarnej. Obecnie, po wstępnych krokach, zmierzających do zrównoważenia budżetu obywatela, Rząd przedkłada czynnikowi sejmowemu zrównoważony budżet państwowy. Pragnąłbym na marginesie obu tych budżetów: budżetu gospodarki indywidualnej i budżetu gospodarki państwowej — poczynić kilka uwag.</u>
	311	+ <u xml:id="u-19.2" who="#PMincberg">Z dekretów, jakie ukazały się w ostatnich tygodniach, jak również z przemówienia wczorajszego p. Ministra Skarbu, można wywnioskować, że idea zrównoważenia gospodarki obywateli opiera się na dwóch zasadniczych zrębach. Z jednej strony daje się zauważyć dążenie do otrzymania od ludności zwiększonej sumy świadczeń na rzecz Państwa, z drugiej — Państwo ingeruje, by wydatki konsumcyjne ludności przez potanienie niektórych produktów o tyle się zmniejszyły, ażeby obywatel stał się mocny i zdolny do ponoszenia nowych ciężarów podatkowych. W tym właśnie sensie p. Minister Skarbu był łaskaw wczoraj przedstawić nam rzeczywisty stan naszego życia gospodarczego i stan Skarbu Państwa.</u>
	312	+ <u xml:id="u-19.3" who="#PMincberg">Zastanówmy się przez chwilę nad kwestią, czy istotnie równowaga budżetu przeciętnego obywatela zostanie w ten sposób osiągnięta. Czy obniżka komornego, potanienie nafty, cukru, węgla, czy nawet zapowiedziana redukcja taryfy kolejowej wzmocni na tyle zdolność podatkową ludności, że będzie ona w stanie sprostać zwiększonej daninie na rzecz Skarbu Państwa? Mam wrażenie, że mimo wysiłków czynnika rządowego, tak zwany szary człowiek będzie utykał na jedną nogę.</u>
	313	+ <u xml:id="u-19.4" who="#PMincberg">Zresztą nie tylko gospodarka domowa nie znajduje jeszcze oczekiwanego rozwiązania w środkach, jakie dotychczasowe dekrety stosują w dziedzinie reform gospodarczych. Już doświadczenie ostatnich dni jest dosyć pouczające, gdyż wskazuje, że zbytni optymizm nie jest w całych 100 procentach uzasadniony i usprawiedliwiany.</u>
	314	+ <u xml:id="u-19.5" who="#PMincberg">Jeżeli widzimy, że życie gospodarcze kraju ostatnio jeszcze bardziej niż dotychczas zdrętwiało, należy to przypisać przeprowadzonym redukcjom zarobków w postaci zwiększonej daniny podatku dochodowego. Nie ulega wątpliwości, że skolei wpłynie to na osłabienie dochodów sfer przemysłowych i kupieckich, a tem samem na zmniejszenie się ich siły podatkowej.</u>
	315	+ <u xml:id="u-19.6" who="#PMincberg">Czy w tych warunkach równowaga budżetu państwowego, teoretycznie niewątpliwie przemyślana, nie wydaje się w świetle praktyki nieco problematyczna?</u>
	316	+ <u xml:id="u-19.7" who="#PMincberg">Są to refleksje, jakie nasuwa życie codzienne, najlepszy bądź co bądź i najczulszy probierz wszelkich reform społecznych. A cóż dopiero, gdy się bierze pod uwagę niesłychane zubożenie szerokich warstw ludności wogóle, uginającej się pod brzemieniem olbrzymich ciężarów dotychczasowych i borykającej się z wszelkiego rodzaju trudnościami i przeciwieństwami losu?</u>
	317	+ <u xml:id="u-19.8" who="#PMincberg">Mało tego, że chleb powszedni, tak trudny do osiągnięcia, zatruwa nam gorzkim smakiem niedoli ciężkie życie okresu powojennego, niektóre warstwy społeczeństwa skazane są nadto na ciągłą niepewność dnia, na stałe niebezpieczeństwo życia i mienia, na nieznośne ataki niepoczytalnych elementów, tumaniących w swej ślepej nienawiści masy ludowe i czyniących ze sprawy publicznej odskocznię dla swych niecnych celów.</u>
	318	+ <u xml:id="u-19.9" who="#PMincberg">Mam na myśli rozpętaną burzę żydożerczą przez nieodpowiedzialne elementy, które miast hołdować zasadzie, wypowiedzianej wczoraj przez p. Ministra Skarbu, że dążyć należy wespół ze wszystkiemi oddanemi krajowi sferami społecznemi do osiągnięcia ogólnego dobrobytu, prowadzą ustawiczną robotę podjudzania ludności polskiej przeciwko obywatelom Żydom, urządzają krwawe masakry bezbronnej ludności żydowskiej, wywołują niczem nieuzasadnioną nienawiść przeciw trzymilionowemu żywiołowi, który przecież w dziejach rozwoju tak Polski historycznej, jak Polski współczesnej niemałą odegrał rolę.</u>
	319	+ <u xml:id="u-19.10" who="#PMincberg">Czy, będąc otoczona atmosferą zaszczepianej i pielęgnowanej wścieklizny, ludność żydowska jest wogóle w stanie prowadzić jaki taki warsztat zarobkowy, któryby umożliwił jej normalne wykonywanie funkcyj gospodarczych? Czy, będąc stale atakowana i napadana, ludność żydowska przy najlepszej chęci, może pracować normalnie w swym zawodzie i tem samem być zdolną do świadczeń podatkowych? Czy jest do pomyślenia, by teroryzowany i maltretowany odłam ludności czuł się bezpieczny i spokojny? Czy można tedy w tych warunkach liczyć na zrównoważony budżet? Nie.</u>
	320	+ <u xml:id="u-19.11" who="#PMincberg">Wysoka Izbo. Nie żyjemy w barbarii, rządzonej przez gangsterów, tworzących haniebne bezprawie i głoszących zasady wytępienia i wyniszczenia jednego odłamu ludności dla omamienia w ten sposób i zbałamucenia drugiego odłamu ludności. Żyjemy w Polsce, której Konstytucja gwarantuje wszystkim obywatelom bez różnicy narodowości i pochodzenia prawo życia, pracy i rozwoju we wszystkich dziedzinach.</u>
	321	+ <u xml:id="u-19.12" who="#PMincberg">Polska nie kroczyła i nie będzie — mamy nadzieję — kroczyła nigdy drogami barbarzyńców o wyrafinowanej technice prześladowania, lecz będzie niewątpliwie szła utartym szlakiem swych szlachetnych tradycyj historycznych, które nakazują nie tylko współpracę z oddanym krajowi elementem żydowskim, ale także współżycie na zasadach wzajemnej lojalności i życzliwości.</u>
	322	+ <u xml:id="u-19.13" who="#PMincberg">Dlatego też Rząd, który wziął na swe barki odpowiedzialność za losy Państwa Polskiego, a zarazem tę wielowiekową tradycję i obowiązującą Konstytucję, winien stłumić w zarodku wszelkie próby podniecania i podburzania jednej części ludności przeciw drugiej, by zapobiec tak smutnym wypadkom i krwawym ekscesom, jakich jesteśmy świadkami w ciągu ostatnich tygodni. Krew niewinnych ofiar żydowskich w Kielecczyźnie, honor wyższych uczelni polskich, które stały się widownią napadów i ekscesów na studentów-Żydów, niemy strach, jaki ogarnia społeczeństwo żydowskie wszędzie, gdzie nieodpowiedzialne elementy używają sobie na spokojnych przechodniach i mieszkańcach, wzywa nas wszystkich do czujnego obserwowania wszelkich przejawów waśni i do uczynienia z kraju terenu spokojnego i pracowitego życia. Zapamiętajmy sobie, Wysoki Sejmie, słowa wypowiedziane wczoraj przez p. Ministra Skarbu, że nadszedł czas, kiedy musimy skoncentrować wszystkie siły społeczne dla rozwoju życia gospodarczego.</u>
	323	+ <u xml:id="u-19.14" who="#PMincberg">Przechodzę do innej dziedziny. Jest pewna kategoria spraw w naszem życiu państwowem, którą zwykliśmy całkowicie zaufać czynnikowi rządowemu, gdyż jest ona zbyt delikatna i zbyt niedostępna dla niewtajemniczonego, by można było zabrać głos i powiedzieć ważkie i cenne słowo. Istnieją raczej dwie kategorie tych spraw: zagadnienia wojskowe i polityki zagranicznej.</u>
	324	+ <u xml:id="u-19.15" who="#PMincberg">O obronie krajowej nie będę mówił, gdyż stoi ona poza obrębem wszelkiej dyskusji. Jeśli mówię o jednej z tych kategoryj, to mam na myśli tę drugą — sprawy zagraniczne. Nie wtrącamy się do niej. Jest ona dla nas swego rodzaju wyższą matematyką dyplomatyczną. Ale istnieje obok niej wyższa matematyka gospodarcza, która, jakkolwiek dotyczy zagranicy, nie jest ani tabu, ani nam obca, byśmy nie mieli wypowiedzieć swego zdania w tej mierze.</u>
	325	+ <u xml:id="u-19.16" who="#PMincberg">Otóż Rząd polski zawarł układ handlowy z Rzeszą Niemiecką. Ratyfikacja tego układu znajduje się na porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia, pragnę jednak przy omawianiu budżetu poruszyć tę sprawę, gdyż łączy się ona bezpośrednio z życiem gospodarczem, a tem samem z budżetem. W normalnych warunkach tego rodzaju pakty, oparte na negocjacjach natury gospodarczej, mogą być rozpatrywane jedynie z punktu widzenia korzyści handlowych obywateli. W danym wypadku sytuacja jest jednak tego rodzaju, że o gospodarczej korzyści dla obywateli polskich nawet marzyć nie można. Ale niedość tego: wchodzi tu w grę jeszcze moment wielkiej wagi politycznej. Nie będę w tej chwili wdawał się w szczegóły układu polsko-niemieckiego. Znajdzie się po temu inna chyba okazja. Ale nie wiem komu bardziej zależało na tym układzie: p. Schachtowi czy p. Gobbelsowi. Nie wiem, czy pewnym czynnikom zagranicznym szło o penetrację towarów do Polski, czy raczej zależało na deprawacji konsumenta żydowskiego w Polsce.</u>
	326	+ </div>
	327	+ <div xml:id="div-20">
	328	+ <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekSchaetzel">Proszę trzymać się tematu rozprawy budżetowej.</u>
	329	+ </div>
	330	+ <div xml:id="div-21">
	331	+ <u xml:id="u-21.0" who="#PMincberg">Jeżeli, jak powiedziałem, wyższa matematyka dyplomatyczna może wymagać takich, a nie innych posunięć, nie znaczy to bynajmniej, by również wyższa matematyka gospodarcza dyktowała nam potrzebę wyciągnięcia kogoś z izolacji i zapuszczania się w niepewna interesy. Przecież znane są nam warunki bytowania naszej ludności. Mnie osobiście bliżej znane są straszliwe i rozpaczliwe stosunki wśród ludności żydowskiej. Co tu dużo mówić. W takiem mieście jak Łódź niemal 1/3 część ludności żydowskiej, bo około 30%, korzysta z opieki społecznej gminy żydowskiej. Taki sam mniej więcej stosunek daje się zauważyć w całym szeregu innych miejscowości w kraju. Dowodem okropnego stanu materialnego ludności żydowskiej może służyć zastraszający wprost wzrost śmiertelności w ostatnich czasach, spowodowany głodem i nędzą.</u>
	332	+ <u xml:id="u-21.1" who="#PMincberg">Czy w takich warunkach jest wskazany układ, który nam absolutnie żadnych korzyści nie przyniesie? Bo my za wywiezione towary pieniędzy przecież nie dostaniemy, czy zaś towary niemieckie u nas znajdą zbyt, to rzecz wysoce problematyczna.</u>
	333	+ <u xml:id="u-21.2" who="#PMincberg">Nie poruszam w tej chwili całego szeregu niezmiernie ważnych zagadnień żydowskich, jak stojąca otworem od wielu lat i trapiąca gospodarkę ludności żydowskiej kwest ja odpoczynku niedzielnego, nie omawiam narazie także bardzo ważnej kwestii gmin żydowskich, nie zatrzymuję się na wielkim problemie szkolnictwa żydowskiego, gdyż wszystkie te sprawy postaram się oświetlić szczegółowo przy budżetach odnośnych resortów. Ale na chwilę pozwolę sobie skierować uwagę Wysokiej Izby na pewien szczegół. Otóż w czasie, kiedy odczuwamy wielki głód w dziedzinie szkolnictwa, niektóre inspektoraty szkolne nie mają nic lepszego do roboty, jak zmuszać dziatwę żydowską do uczęszczania w sobotę do szkół powszechnych, a w chwili, gdy pożałowania godne nastroje panują w kraju, niektóre inspektoraty uważają za stosowne zamykać szkoły dla dzieci żydowskich i wtłaczać tę dziatwę do szkół ogólnych. Wszystkie te uwagi nasuwają się mimowoli przy rozglądaniu się dokoła, gdy budżet państwowy znajduje się na warsztacie.</u>
	334	+ <u xml:id="u-21.3" who="#PMincberg">Powracając do sprawy samego budżetu, zaznaczam, że jakkolwiek nie widzę narazie w praktycznych poczynaniach czynników rządowych pewności co do osiągnięcia równowagi budżetu indywidualnego obywatela i budżetu ogólnopaństwowego, należy przypuszczać, że Rząd, stykając się oko w oko z rzeczywistością, niektóre rzeczy dostrzeże i odpowiednio je dostosuje do warunków i potrzeb całego społeczeństwa.</u>
	335	+ </div>
	336	+ <div xml:id="div-22">
	337	+ <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszalekSchaetzel">Głos ma p. Budzyński.</u>
	338	+ </div>
	339	+ <div xml:id="div-23">
	340	+ <u xml:id="u-23.0" who="#PBudzynski">Proszę Panów. Gdybym był znacznie młodszy, czyli bardziej naiwny, tobym mógł uwierzyć temu, co się potocznie mówi i temu, co się potocznie pisze, że ta Izba jest najzupełniej wykadzona z polityki, że polityki tutaj zupełnie niema, że nikogo z nas polityka nie obchodzi, zwłaszcza gdy się mówi o sprawach gospodarczych. Ale gdybym nawet w to uwierzył, to mam wrażenie, że obudziłyby mnie z tego mniemania niektóre głosy z tej kontrowersji, jaka wytworzyła się na sali, gdy rozmawiała jedna i druga strona tej Izby w sprawach gospodarczych. I mnie się wydaje, że gdybym patrzał na kopułę tej sali i gdybym pomyślał, że możemy być w tej sali izolowani od całego świata, że możemy w błogim spokoju rozpatrywać i rozstrzygać problemy czysto gospodarcze, to przecież nie możemy sobie wyobrazić, żeby Polska była tak izolowana ażeby prądy, które są na świecie, do nas nie przenikały, ażeby robotnik nie zdawał sobie sprawy z tego, że jego stopa życiowa jest nędzna w porównaniu z tą stopą życiową, jaka jest gdzieindziej w Europie zachodniej. Chłop zdaje sobie z tego sprawę, że jego stopa życiowa jest strasznie niska w porównaniu już nie z europejską, ale daleko nie sięgając, ze stopą życiową chłopa czeskiego czy jugosłowiańskiego. Jeżeli sobie te rzeczy w ten sposób ustalimy, to powiemy sobie, że dyskusja ta dzisiaj nawet może nie powinna dotyczyć fragmentów, bo na to będzie czas wtedy, kiedy będziemy rozpatrywali odpowiednie resorty pod względem budżetowym. Ale musimy sobie powiedzieć, że koncepcja i podejście nas obchodzi, że ważnem jest, w czem się z Rządem zgadzamy i jeżeli są różnice, to będziemy się o nich praktycznie przekonywać w odpowiednim momencie dyskusji. To są rzeczy zasadnicze.</u>
	341	+ <u xml:id="u-23.1" who="#PBudzynski">W tej Izbie każde ekspose budżetowe Rządu było ostrzeliwane bardzo dokładnie, ale z punktu widzenia najczęściej doktryny, a więc powiedzmy sobie raczej, że utop ja walczy z rzeczywistością. Ktoś przychodził z cyframi z rzeczywistego życia, a ktoś cyfry zwalczał ideą, a Rząd może niezawsze korzystnie wyglądał w świetle doktryn, bo Rząd operował rzeczywistością.</u>
	342	+ <u xml:id="u-23.2" who="#PBudzynski">Dla mnie ważna jest koncepcja sama i podejście. Powiedziałbym, że musimy trzymać się rzeczywistości. Ostrze na ostrze można iść w krytyce budżetu, ale musimy powiedzieć co my przedstawiamy, w czem się różnimy i co akceptujemy.</u>
	343	+ <u xml:id="u-23.3" who="#PBudzynski">Proszę Panów, jest jeszcze jedna rzecz, która troszeczkę mnie niepokoi. Mam małego syna, który wykazuje niezwykłą samodzielność, chce sam wszystko robić. Ale czasem bywa moment, że wyciąga do mnie rękę i dla mnie jest to bardzo znamienne. Ten niepokój, który my w sobie uczuwamy w sytuacji dzisiejszej, może być porównany do sytuacji mojego małego syna, kiedy wyczuwa niepewność. Taki moment mamy dziś w Polsce, kiedy to budżet przychodzi poraz pierwszy w nieobecności Marszałka Piłsudskiego. Byliśmy w sytuacji małych synów Wielkiego Ojca, mieliśmy wewnętrzną pewność, że cokolwiek się w Polsce stanie, to my temu rządowi, w którym bierze udział Marszałek Piłsudski, dajemy kredyt niewyczerpany, nieograniczony. Dziś sytuacja jest zasadniczo inna. Też chcemy rękę podać, też chcemy iść ramię w ramię, cieszymy się, iż jest tu mowa o współpracy, ale musimy się wzajemnie dobrze orientować, musimy uzgodnić nawzajem zasadnicze nasze koncepcje, w jakim kierunku idziemy, co mamy ruszyć, co zaakceptować i t. d. Jeżeli mówiłem o tem, że Polska jest pod kopułą i że nie może być izolowana od świata, to powołam się odrazu na niektóre przykłady ze świata, na te przykłady, które właśnie u nas budzą oddźwięk i znajdują analogię.</u>
	344	+ <u xml:id="u-23.4" who="#PBudzynski">Biorę dla przykładu Francję, bo to jest kraj, który strukturalnie, w typie jest zbliżony do nas, oczywiście jeżeli nie liczyć olbrzymich pokładów złota, które Francja posiada; w typie gospodarczym średnia własność, średni przemysł tam dominują. Otóż w tym kraju, gdzie zasadniczo możnaby w starciu poglądów na kwestie gospodarcze wyodrębnić dwie zasadnicze siły — komunizm i liberalizm gospodarczy, powstaje czy usiłuje powstać jakaś siła trzecia, która chce pewne rzeczy pogodzić ze sobą, i to takie rzeczy jak organizacja państwa i organizacja życia gospodarczego. Otóż ta siła trzecia, która będzie zgrupowana, przypuśćmy, około miesięcznika francuskiego — „Esprit” czy jakiejś innej koncepcji — specjalnie tu nie chodzi o nazwę, tylko o samo porównanie — pozwala nam przeprowadzić ciekawą dla nas analogię, że w kraju, który ma niezwykłe poczucie rzeczywistości, który ma ustabilizowane, zdawałoby się, stosunki gospodarcze, odbywa się ustawiczne poszukiwanie, formowanie i kształtowanie tej trzeciej siły. Usiłuje się ten nurt podziemny, ten nurt ludzkich wysiłków, który przechodzi przez umysły ludzkie, zrealizować w formie takiej czy innej organizacji, a więc uzewnętrznić. Jeżeli to jest we Francji, która jest strukturalnie do nas zbliżona, która ma takie poczucie rzeczywistości i stabilizację gospodarczą doskonałą, której nawet bałagan polityczny nie może wywrócić, to tem bardziej w Polsce musi się odbywać poszukiwanie takiej koncepcji, szukanie takiego środka.</u>
	345	+ <u xml:id="u-23.5" who="#PBudzynski">Jeszcze jedno musielibyśmy uwzględnić. Czem jest Francuz, czy powiedzmy europejczyk? Liberał zachodnio-europejski uchwalił na kongresie w Weisenach w roku 1872, że państwo ma prawo interwencji. Powiedzmy, że to było w Weisenach, w epoce bismarkowskiej. Ale w tejże Francji, klasyczny liberał, zmarły już w naszych czasach, bo w 1916 r., w okresie wojny — Leroj-Beaulieu wyraźnie tak samo podkreślił, że tam, gdzie chodzi o konflikty, o sprzeczności między interesem osobistym a interesem zbiorowym czyli państwem, zawsze interes osobisty musi podporządkować się interesowi zbiorowemu. Czyli koncepcja najbardziej klasycznego liberała Francji idzie w kierunku podporządkowania interesu osobistego, powiedzmy handlowego, jako interesu krótkofalowego, interesowi długofalowemu, t. zn. interesowi państwa, który możnaby bez przesady powiedzieć, że ustawia wszystko nie tylko na długą falę działania, ale w perspektywie wiekuistej.</u>
	346	+ <u xml:id="u-23.6" who="#PBudzynski">Cóż w Polsce może powiedzieć polski liberał, człowiek bez szkoły państwowej, który w instynkcie swoim nie ma tego oddania się i podporządkowania interesowi zbiorowemu, a nawet interwencji państwowej, tak przykrej niekiedy dla liberała? W Polsce człowiek zwykły, przeciętny, ma do wyboru środki, które zawarte są w doktrynie politycznej, społecznej czy gospodarczej, a więc importuje sobie tę doktrynę jakby importował banany. Możnaby powiedzieć, że doktrynom importowanym z zagranicy, z zachodniej Europy Polska podporządkuje wszystkie problemy gospodarcze i t. p. To byłoby niewłaściwe, tak, jakby ktoś, powiedzmy, w Polsce chciał zaprowadzić hodowlę bananów. Tutaj musi być uwzględnione poczucie polskiej rzeczywistości, musimy wniknąć, jakby powiedział Mochnacki, w jesteśtwo swoje, w ciało i w krew. W czem my tkwimy, gdzie są podstawy naszej koncepcji życia zbiorowego, jaka jest idea, któraby nam dawała takie nastawienia doktrynalne, koncepcję takich czy innych posunięć, takich a nie innych pociągnięć w życiu gospodarczem? Tu przy analizie sytuacji dochodzimy do dość ciekawych rzeczy. Tenże sam Mochnacki, którego tu wspomniałem, powiedział kiedyś w dziele, które zawiera gruntowne, kapitalne przemyślenie powstania polskiego, że każda insurekcja polska ma dwa oblicza. Jedno oblicze jest właściwie reakcyjne, bo dążymy do restytucji starej Rzeczypospolitej szlacheckiej, drugie oblicze jest rewolucyjne, bo dążymy do utworzenia nowej Polski — kraju, który chcemy oprzeć na innym obywatelu, na nowym człowieku. Na jakim człowieku? Czy to była koncepcja indywidualna Mochnackiego? Ale gdzie tam! To był ten nurt, który przepływał i przez Mochnackiego, ale któremu świadectwo dawali wszyscy najlepsi w narodzie. Proszę przypomnieć sobie w końcu XVII wieku — Kościuszko, który miał niepoślednie serce i odczuwał jako największą bolączkę swojej epoki kwestię chłopską, a więc kwestię przebudowy ustroju rolnego, jak powiedzielibyśmy w terminologii dzisiejszej.</u>
	347	+ <u xml:id="u-23.7" who="#PBudzynski">Potem przeszło w sto lat później występuje Piłsudski. Ma On przed sobą człowieka, Który dorósł do stopnia obywatela w mieście, w rodzącym się przemyśle polskim. I znów Piłsudski organizuje tego człowieka, jakbyśmy powiedzieli według terminologii dnia dzisiejszego. Dąży do organizacji warsztatów miejskich, do organizacji w przemyśle. Ale tu nie chodzi o to, że ci ludzie organizowali świat pracy, organizowali chłopców czy robotników, bo organizowało wielu, ale chodzi o to jaka była koncepcja, jaka zasada tej organizacji To nie było organizowanie niezadowolonych. To było wydźwignięcie człowieka, postawienie go na wyższy poziom, to było tworzenie obywatela, to była koncepcja wiązania go z nowopowstającem Państwem Polskiem. To było nowe przestawienie podstaw społecznych, podejście niemal rewolucyjne do przebudowy ustroju społecznego w Polsce. I to się wiąże się z całą polityką gospodarczą. I oto mamy, proszę Panów, tutaj ten spadek i czy chcemy czy nie chcemy, musimy w tym kierunku iść.</u>
	348	+ <u xml:id="u-23.8" who="#PBudzynski">Otóż my, realnie rzecz biorąc, choćbyśmy najbardziej oderwaną doktryną chcieli operować, to zawsze podejdziemy do tego tematu w ten sposób, że natrafimy na prąd, który nas porwie, a przed którym nie będziemy mogli uciec. Dziś, kiedy Polska jest niepodległa i kiedy Polska ma przed sobą te same zadania, jakie spełniała przed rozbiorami — uderza nas dziwna dość rzeczywistość. Potrafił to powiedzieć Orkan w swoich listach ze wsi, mówiąc: — „Lud jeszcze nie wszedł w Polskę”, to znaczy, że choć od 150 lat mamy poczucie, że nowa Polska musi się oprzeć na podstawie chłopskiej, na podstawie świata pracy i ludu robotniczego — lud nie wszedł jeszcze w Polskę. Przytoczę tego przykład z mojej praktyki poselskiej: jechałem z Łodzi i rozmawiałem z ludźmi należącymi do Kolejowego Przysposobienia Wojskowego, a więc z ludźmi, którzy mają karabin, są w pewnej szkole społecznej, uczą się czegoś i muszą być z Państwem związani, i dowiedziałem się wprost potwornych rzeczy. Polska tych ludzi nic nie obchodzi. Powiedzą Panowie, że to przykład sporadyczny, ale tem niemniej przykład bardzo charakterystyczny. Gminy całe, można powiedzieć bez przesady, nie są wprowadzone do Polski, Polska w tych gminach nie istnieje w istocie samej, tak jak ją uznajemy w swojem jesteśtwie. Sprawę tę musimy postawić bez ogródek — gminy nie są opanowane przez Polskę, nie są opanowane wewnętrznie, bo to jest najważniejsze.</u>
	349	+ <u xml:id="u-23.9" who="#komentarz">(P. Starzak: Zna Pan nazwiska tych kolejarzy?)</u>
	350	+ <u xml:id="u-23.10" who="#PBudzynski">Znam je i podam. To było w gminie Brus. Najstraszniejszym eksperymentem nowej Polski byłoby to, gdybyśmy tę rzecz pozostawili samej sobie, gdybyśmy tutaj nie wystąpili aktywnie i czynnie nie podjęli realizacji tego, co powinno się w Polsce robić.</u>
	351	+ <u xml:id="u-23.11" who="#PBudzynski">Jeżeli tego nie zrobimy, czyli nie przebudujemy warsztatu gospodarczego w związku z interesem państwowym i nie wychowamy człowieka w związku z interesem Państwa, to oczywiście eksperyment będzie straszliwy i skutek może być nieobliczalny.</u>
	352	+ <u xml:id="u-23.12" who="#PBudzynski">Teraz powiedzmy sobie. Czy to się samo zrobi? Bo tak się mówi: my sobie róbmy swoje, a to się samo zrobi, ludzie doszlusują się do tej Polski i te warsztaty przebudują się same. Leseferyzm jest na każdym kroku. Pozwalamy, żeby życie szło samo, jak chce, wierząc, że pójdzie po najlepszej drodze. Znów odwołam się do pojęcia francuskiego, że w istocie rzeczy nie jest to wcale ulepszenie, ale upadek. Rzeczy się marnują i psują, a żeby z nich coś powstało, żeby coś zorganizować musi być zrobiony wysiłek. Tu musi być nie tylko siła, ale musi być i myśl, a więc musi być zorganizowany wysiłek ludzki. Muszą być ci Prometeusze, którzy coś dźwigają wyżej, czyli świadomie musi ten wysiłek być planowany. I oto tu dochodzimy do tej zasady, że musi być plan, że musi być koncepcja takiej, a nie innej przebudowy w Polsce. A teraz proszę Panów, kiedy sobie mówimy, że ten plan zrobimy, że pracuje się tyle lat nad tym planem i że przecież dojdziemy do wyników i biorąc rzeczywistość tak, jak ona istotnie się przedstawia, sprecyzujemy koncepcję w jaki sposób uformować polską rzeczywistość na zasadach, na które nas skazuje nasza historia, to rozstrzygniemy problemy zasadnicze świata chłopskiego i świata robotniczego.</u>
	353	+ <u xml:id="u-23.13" who="#PBudzynski">Kiedy my tu tę rzeczywistość rozpatrujemy i omawiamy, to jednocześnie w ten sen o Polsce nowej, jaka ona powinna być, uderzy szereg rozmaitych drażniących faktów. I tu kilka takich faktów chciałbym przytoczyć, bo są one ważne. Reforma rolna, którą uchwalono kiedyś w Polsce niepodległej, była pewnym planem o przebudowie ustroju rolnego. Otóż jakie dał wyniki ten plan przebudowy ustroju rolnego? Nie chodzi tu o ścisłe cyfry, tylko o proporcje. Na blisko 4 miliony drobnych gospodarstw 500.000 scalonych, — ja operuję mniejwięcej globalnemi cyframi — 127.000 powstało od roku 1921 do chwili obecnej niemal, powiedzmy do 1934 r., z parcelacji folwarków. A 600.000, proszę Panów, powstało z tak zwanych działów rodzinnych. Co to znaczy? To znaczy, że komasacja, parcelacja właśnie stoją w tyle i że mamy wielkie rozdrobnienie gospodarstw. Czyli my właściwie, sporządzając plan przebudowy ustroju rolnego według zasad reformy rolnej, uchwalonej swego czasu, poszliśmy zasadniczo w kierunku rozdrobnienia warsztatów, czyli zrujnowania warsztatów poniżej wydajności ludzkiej. Proszę Panów, jeśli poszliśmy na ten system, bo powiedzmy sobie, że przez niedbalstwo jest to system rozbijania warsztatu rolnego przy istniejącej reformie rolnej, to weźmy następujący przykład : w moim powiecie — radomszczyckim nad Wartą, gdzie zwłaszcza na piaskach grasuje corocznie tyfus głodowy, jednocześnie znajdują się wielkie warsztaty rolne, — nie staję po jednej ani po drugiej stronie — które ani grosza do Skarbu Państwa nie wpłaciły od początku istnienia Państwa Polskiego.</u>
	354	+ <u xml:id="u-23.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	355	+ <u xml:id="u-23.15" who="#PBudzynski">Mówię bez przesady. Czyli majątki te Państwu się najzupełniej nie opłaciły, nie płacą nawet na szkoły, a ten chłop głodujący musi dawać na utrzymanie szkół. I niema żadnej możliwości prawnej zahaczenia takiego ziemianina.</u>
	356	+ <u xml:id="u-23.16" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Mudryj.)</u>
	357	+ <u xml:id="u-23.17" who="#PBudzynski">Z chwilą, kiedy mamy koncepcję, że wszystko robimy z punktu widzenia interesu Państwa, a nie tylko tego chłopa, który tam głoduje, to z tego punktu widzenia wynikają właśnie niedociągnięcia. Ja, proszę Panów, rozumiem, że tu są kapitalne trudności. Nie można nad temi rzeczami lekko przechodzić. To się tak samo znowu nie robi, jak chcielibyśmy dla jednej lub drugiej strony. Ale zdajemy sobie sprawę, że są pewne dysproporcje w tem, co robimy. Są to anachronizmy, które wynikają z niedociągnięć planu czy koncepcji.</u>
	358	+ <u xml:id="u-23.18" who="#PBudzynski">Biorę porównawczo: Polska a zagranica. Proszę Panów, podatki w Polsce są większe niż w Niemczech i Anglii, gdzie stopa życiowa jest bardzo duża. A jednocześnie pieniędzy mamy mniej, niż nawet Rumunia. Polak ma mniej pieniędzy, niż Rumun. Przy tych dysproporcjach rozumiem, że łatwo się tych spraw wszystkich nie przeprowadzi. Nie można na jedną lub drugą stronę bez pewnego przemyślenia w laboratorium tych rzeczy rozstrzygnąć. Tu jeszcze dam Paniom pewien przykład. Jadąc ostatnio do Łodzi, rozmawiałem z kimś z t. zw. konwencji wełnianej. Panowie Koledzy, konwencja wełniana w Łodzi jest instytucją, która pochłania, spożywa i konsumuje ogromny procent wełny importowanej do Polski. Otóż dla tych panów z konwencji wełnianej w Łodzi kwestia zamknięcia importu, czyli dowozu wełny z zagranicy jest katastrofą, która komplikuje się na odcinku społecznym. Natomiast jest to w interesie rolnictwa. Ten dyrektor powiedział mi: — „narazie nie mamy wełny do roboty i robotnicy nie będą pracowali”. Umyślnie to przytaczam, ażeby Panom dowieść, że żadne rozstrzygnięcia biegunowe me są w tej chwili dopuszczalne, bo problemy są bardzo trudne. Ale kiedy weźmiemy pod uwagę interes Państwa, które obecnie stawia na rolnictwo, to zagadnienie to musi być rozstrzygnięte tak łub inaczej, a że właśnie muszą przytem ucierpieć interesy konwencji wełnianej, to trudno. Dlatego to mówię, ażeby przedstawić, że te wszystkie zagadnienia, które wymagają laboratoryjnego przemyślenia, jednocześnie muszą mieć pewną koncepcję bardzo ważną, zrozumiałą, ażeby człowiek zwykły, obywatel, który dla Polski musi być wewnętrznie zjednany, a nie tylko jest obywatelem według paszportu, w tę politykę gospodarczą wierzył.</u>
	359	+ <u xml:id="u-23.19" who="#PBudzynski">Dlaczego te przykłady podałem? Marks w swojej książce — „Kapitał” podał szereg przykładów, w których mailuje czarno ustrój kapitalistyczny. Nie podał żądnej statystyki specjalnej, chodziło mu o pewne symptomatyczne objawy. Mnie się wydaje, że w Polsce rzeczywiście są takie symptomatyczne objawy nie oceny ustroju w Polsce, ale tego, że nie można zostawić stanu faktycznego w Polsce takim, jaki jest. Musi się do tego stanu obecnego przystąpić z pewnym /planem, a ten plan musi być przeprowadzony i ustalony, musi być taka, czy inna koncepcja. Na to musimy zwrócić uwagę. Musi być myśl i musi być organizacja, czyli ta trzecia siła, której się tak poszukuje we Francji, w Niemczech, lub gdziekolwiek zwrócimy oczy. Naszą trzecią siłą musi być dążenie do stworzenia takiej koncepcji, któraby z punktu widzenia interesów państwowych tę rzecz mądrze pozwoliła rozstrzygnąć. Komu ja mam mówić o tem, że tego rodzaju planowa robota jest konieczna, jest celowa i jedyna? Obecny Sejm liczy około 100 ludzi byłych wojskowych, ludzi o drylu wojskowym. Co to jest? To jest specjalne wychowanie. Jeżeli maimy umiejętność i świadomość zbiorowego działania, to dlatego, że nauczyliśmy się koordynacji w działaniu. To jest zasada, którą można przenieść na każdą akcję społeczną i gospodarczą. Ten dryl wojskowy i w akcji gospodarczej daje kapitalne owoce, bo doprowadza do koordynacji. Jeżeli mówimy, ze my wojskowi mamy poczucie hierarchii, to znaczy, że mamy poczucie planu, że jesteśmy związani ze sztabem głównym, który planuje i myśli, daje dyspozycje, które my wykonywamy. Jeżeli przetransponujemy daną sprawę z odcinka wojskowego na cywilny, to mamy tu koordynację działań w terenie, mamy działanie według zgóry określonego planu, nazwijmy go pro-gramem, wszystko jedno. Tego rodzaju działalność, która zbliża nas do rzeczywistości, która nam będzie wytwarzać nie politykę, polegającą na intrydze, ale politykę przetwarzania rzeczywistości, tego rodzaju działanie może się oprzeć na pewnych podstawach i nie będzie działaniem w oderwaniu, ale będzie działaniem z punktu widzenia rzeczywistej rzeczywistości bez teorii samej. Z tego punktu widzenia znajdziemy wytłumaczenie, dlaczego cały świat idzie w kierunku autarkii, zamienia się w obóz warowny, całe państwo jest obozem warownym, który kształtuje w obywatelu żołnierskie poczucie, który daje tym pewnym elementom, które w terenie wykonywają, uzgodnienie, koordynację wszystkiego, porozumienie według pewnego planu. Proszę nie posądzać mnie o przesadę, że jestem za skoszarowaniem na wzór wojska, broń Boże, tylko twierdzę, że życie gospodarcze i życie polityczne od nas nie może być odczepione, wymaga pewnego podejścia, pewnej koncepcji, pewnej myśli, wymaga organizacji. Ta myśl musi być w sposób realny wypowiedziana. Tymczasem u nas się myśli, że ideologia państwowa i gospodarcza tkwi w podłożu anarchistycznem. Dla nas spółdzielczość wyrasta z koncepcji anarchistycznej. Abramowski, polski filozof spółdzielczości, jest typem anarchisty, człowieka, który wskazał drogę dobrowolnej organizacji jako drogę prowadzącą do odrodzenia Polski, czyli sprzeciwił się przymusowej organizacji państwa, bo zasadniczo tylko państwo jest przymusową organizacją. Kiedy mówi to Abramowski i my opieramy się na zasadach Abramowskiego, to znaczy anarchistycznych, to w Polsce nie dziwią się, że my tego nie nazywamy anarchizmem. I Abramowski nie będzie się różnił od Simone'a, który mówi, że tylko dobro wolna organizacja jest idealną dla życia zbiorowego, a nie przymusowa organizacja. I to nazywamy pomieszaniem koncepcyj, pomieszaniem pojęć. To brak oparcia w zrozumieniu, co mamy robić, jak mamy organizować. Tu tworzy się dysonans.</u>
	360	+ <u xml:id="u-23.20" who="#PBudzynski">Więc do Wysokiego Sejmu apeluję w tym wypadku, ażeby przy rozpatrywaniu szczegółowo budżetu na te zasady życia społecznego łaskawie zwrócił uwagę, żeby koledzy zasady życia społecznego w poszczególnych fragmentach łaskawie przestrzegali.</u>
	361	+ <u xml:id="u-23.21" who="#PBudzynski">A następnie, Wysoki Rządzie, o ile te rzeczy będą uwzględnione między innemi w programie gospodarczym, jeżeli będą jak gdyby ożenione z planem gospodarczym, to wtedy niewątpliwie Rząd zapisze się jaknajtrwalej w pamięci całego narodu. Dopiero wtedy, gdy spełni się to, co powiedział Wyspiański, że — „wszyscy powinni być chorzy na Polskę”, dopiero wtedy Państwo będzie zdrowe i naród będzie zdrowy i mocny.</u>
	362	+ </div>
	363	+ <div xml:id="div-24">
	364	+ <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekMudryj">Głos ma p. Krzeczunowicz.</u>
	365	+ <u xml:id="u-24.1" who="#WicemarszalekMudryj">P. Krzeczunowicz: Wysoka Izbo! Leży przed nami preliminarz budżetowy, który będziemy rozpatrywać w toku tej sesji. Preliminarz ten jest zrównoważony i nie maimy żadnej wątpliwości, że Rząd zamierza szczerze tej równowagi budżetowej dochować, ale na to, ażeby równowaga rzeczywiście była dotrzymana, trzeba, aby przesłanki, na których preliminarz został oparty, były dotrzymane, to znaczy, ażeby życie gospodarcze nie uległo dalszemu skurczeniu. Niestety, wiąże się ta sprawa z równoczesnem bardzo poważnem działaniem w kierunku kurczenia się obrotów gospodarczych, z nowym zastrzykiem deflacji, jakim są ostatnie dekrety, a w szczególności te dekrety, które dotyczą obcięcia poborów urzędniczych i podwyższenia podatku dochodowego. A zatem są tu dwie sprzeczne zasady, które jakoś trzeba będzie pogodzić. Z największą radością i uznaniem jako przedstawiciel rolnictwa pragnę stwierdzić, że jesteśmy całkowicie zgodni z Rządem pod tym względem, iż oprzeć musimy poprawę życia gospodarczego na zwróceniu się frontem ku rolnictwu, na umożliwieniu rolnictwu, które dziś leży na obie łopatki i poprostu całkowicie zostało wytrącone z konsumcji, z obrotów gospodarczych, przywrócenia jego właściwej roli w dziedzinie konsumcji, w dziedzinie gospodarczej.</u>
	366	+ <u xml:id="u-24.2" who="#WicemarszalekMudryj">Proszę Panów! Witamy z najwyższą radością zapowiedź Rządu, zresztą już zrealizowaną dekretem, który został ogłoszony, zapowiedź, że obcięcia deflacyjne, podwyższenia podatkowe w niczem nie dotkną rolnictwa, a nawet przeciwnie, że rolnictwo może spotkać cały szereg nowych ulg. Jednakże jeżeli konstatuję dotychczas, że jesteśmy w tych zapatrywaniach całkowicie zgodni z Rządem, pragnę i muszę wyjaśnić dlaczego do głosu zapisałem się. Zapisałem się do głosu dlatego, aby wyrazić jedną wątpliwość, wątpliwość, czy ulgi, które zostały zapowiedziane, będą wystarczające, czy one wystarczą, ażeby osiągnąć to spodziewane ożywienie życia gospodarczego.</u>
	367	+ <u xml:id="u-24.3" who="#WicemarszalekMudryj">Proszę Panów, musimy sobie zdać sprawę, że jeżeli przystąpiliśmy do bardzo daleko idących ofiar, których zażądaliśmy od świata pracy, od świata urzędniczego, jeżeli sobie pozwoliłem określić te ofiary jako nowy zastrzyk deflacji, to proszę Panów, jeżeli te ofiary mają być skuteczne i jeżeli mają swój cel osiągnąć, to muszą być nie tylko ostateczne, ale muszą im towarzyszyć równolegle przesłanki, umożliwiające ożywienie życia gospodarczego i umożliwiające zejście z równi pochyłej, na której znajdowaliśmy się dotychczas, a wejście ma krzywą wzrastającą, która ma nas wyprowadzić z kryzysu gospodarczego.</u>
	368	+ <u xml:id="u-24.4" who="#WicemarszalekMudryj">Otóż proszę Panów! Wątpliwość, która mi się nasuwa, leży w tem, czy te zapowiedziane ulgi wystarczą, ażeby rolnik przy dzisiejszym wciąż jeszcze pogłębiającym się kryzysie, jeśli chodzi o ceny rolnicze, mógł rzeczywiście w większym niż dotychczas stopniu wziąć udział w obrotach gospodarczych.</u>
	369	+ <u xml:id="u-24.5" who="#WicemarszalekMudryj">Proszę Panów! P. Premier w swojem ekspose, gdy pierwszy raz przedstawiał swój Rząd naszej Izbie, zapowiedział ulgi w dziedzinie samorządowej. Ulgi te zostały częściowo załatwione w jednym z ostatnich dekretów. Mam obawy, czy ulgi te będą wystarczające, ponieważ dotyczyć one będą części danin samorządowych, a więc stosunkowo nieznacznej części globalnej sumy danin publicznych rolnictwa.</u>
	370	+ <u xml:id="u-24.6" who="#WicemarszalekMudryj">Jeżeli, proszę Panów, rolnik ma rzeczywiście wziąć czynny udział w gospodarstwie narodowem, to należy w tej dziedzinie dać mu ulgi, w której dotychczas jest dotknięty największym ciężarem. Dziedziną tą jedyną i wyłączną są ciężary publiczne. Wszystkie inne bowiem ciężary, które rolnik dotychczas ponosi i wszystkie inne koszta produkcji zostały bardzo silnie zmniejszone, obcięte. Dlatego mam wrażenie, że ulga i to tylko częściowa w dziedzinie świadczeń na rzecz samorządu jest niewystarczającą, że będzie niewykonalna w całej rozciągłości, w jakiej Rząd może ją wykonać i zamierza wykonać. Nie będzie wykonalna dlatego, że jest wykluczone i niewątpliwie jest nie do pomyślenia, żeby samorząd mógł zaprzestać swej czynności i mógł być tknięty paraliżem zpowodu braku wpływów budżetowych.</u>
	371	+ <u xml:id="u-24.7" who="#WicemarszalekMudryj">Sądzę więc, że wykonanie tego planu, który polega na tem, ażeby równocześnie z pewnem działaniem deflacyjnem przystąpić do pewnego podniesienia życia gospodarczego, do jego ożywienia, nie da się przeprowadzić bez sięgnięcia do dziedziny skarbowej, a więc części danin publicznych, należących do Skarbu.</u>
	372	+ <u xml:id="u-24.8" who="#WicemarszalekMudryj">Ażeby zilustrować słuszność tego założenia, pozwolę sobie zestawić pewne cyfry, dotyczące najlepiej mi znanych stron, mianowicie Małopolski. Cyfry te mówią same za siebie. Jeżeli przyjmiemy za podstawę cyfry obciążeń przedkryzysowych, to jest podatek gruntowy, dodatki samorządowe i przeciętną opłatę specjalną drogową, którą przyjmuję na 50%, to otrzymamy obciążenie przedkryzysowe rolnika w Małopołsce — 210 (tutaj cytuję cyfry z Małopolski, bo te znam najdokładniej). Mianowicie podatek gruntowy będzie wynosił 100, 10% dodatek 10, dodatek samorządowy 50, opłata drogowa 50, razem 210. Proszę Panów, cyfra ta w dobie kryzysu wzrosła o 64, dochodząc do zastraszającej cyfry 274. Przybyły bowiem nowe następujące cyfry: biorę jako wzór średnie gospodarstwa rolne, a więc niedotknięte ani degresyjnym ani progresyjnym dodatkiem, i podaję następujące cyfry: nowy 10% dodatek interwencyjny, nowa 44% danina majątkowa i nowy podatek wyrównawczy nieznany dotychczas na terenie Małopolski — przeciętnie 20 gr od złotego podatkowego, a więc suma 274. O 64 punkty wzrosły obciążenia w porównaniu z obciążeniem przedkryzysowem. Cyfry mówią same za siebie. Rolnik już stracił w dochodach brutto sześćdziesiąt parę procent, dochodów netto nie widzi już dawno, a jest obciążony o 64 punkty wyżej, aniżeli przed kryzysem. Cyfry te obecnie ulegną poważnej zmianie na lepsze, ulegną dalszej zmianie wobec ostatnich dekretów, ale tę rzecz pragnę wyjaśnić, bo tu się ujawnia paradoks, że rolnik mimo już otrzymanych i zapowiedzianych ulg zawsze będzie więcej opodatkowany, aniżeli w roku 1928 i 1929, w chwili najwyższej dla rolnictwa koniunktury. Ulgi przewidują obniżenie do połowy dodatku samorządowego. Ja nie kwestionuję czy to będzie wykonalne, przyjmuję, że to będzie wykonane w całości, już zostały zniesione dwa 10% dodatki, a więc o 20 punktów zostały obniżone te ciężary, dalsze 25 punktów obniżki będzie zawierał dodatek samorządowy. Tylko przy podatku drogowym sprawa przedstawia się inaczej, mianowicie obniżone będą tylko nadmierne opłaty i dotyczyć to będzie tylko tych powiatów, które mają nadmierne opłaty. W moim przykładzie ta sprawa nie gra roli, gdyż przewidziałem bardzo niską stawkę 50, a w ostatnich czasach została obniżona nawet do 40, to jest jedna z najniższych stawek, jaka jest znana na naszym terenie, a zatem przyjmując te dwie dziesięcioprocentowe obniżki i obniżkę ciężarów samorządowych o połowę — otrzymamy w końcowym rachunku obciążenie rolnictwa po zapowiedzianych wszystkich ulgach 229, gdy przedtem było 274, a zatem mamy jeszcze obciążenie o 19 punktów wyższe niż przed kryzysem. Sądzę, że na tej podstawie budować ożywienia życia gospodarczego i interesów rolnictwa nie można.</u>
	373	+ <u xml:id="u-24.9" who="#WicemarszalekMudryj">Z całem uznaniem stwierdzam, że Rząd wszedł na właściwą drogę, Rząd podziela całkowicie zapatrywania sfer rolniczych, że tylko na ludności rolniczej można budować naprawę gospodarstwa narodowego, albowiem ludność ta tworzy 70% ludności, 70% konsumentów i to konsumentów, którzy dzisiaj już wogóle przestali konsumować. Ludność ta dalej tworzy ten klasyczny rynek wewnętrzny, do którego musimy zwrócić się dzisiaj, gdy handel międzynarodowy prawie całkowicie został zahamowany, ten rynek wewnętrzny, który o własnych siłach zmuszony jest budować naprawę gospodarstwa narodowego. Ale, ażeby słuszne zapowiedzi stały się rzeczywistością, należy sięgnąć głębiej, należy stworzyć przesłanki niezbite, takie, które doprowadzić muszą do rezultatów pozytywnych. Mam wrażenie, że obniżenie ciężarów do poziomu jeszcze przekraczającego poziom przedkryzysowy jest niewystarczające. Mam wrażenie, że nie sięgnąwszy do działu należności skarbowych, nie możemy osiągnąć zamierzonych rezultatów. Mam przekonanie, że taki sposób, jak skasowanie 2 podatków, jest jedyną słuszną drogą dla rolnictwa i dlatego, że tutaj stwarzamy podstawy do poważnych ulg. Wraz z podatkami nadmiernie rolnika obciąża danina majątkowa. Proszę Panów, rozmawiając z poważnymi skarbowcami, spotkałem się z zaprzeczeniem mojego twierdzenia. Twierdzą, że niema powodu do skasowania tej daniny, bo wpływa bardzo regularnie i jest dowodem, że rolnik może wpłacać. Nic bardziej niesłusznego. Taka danina, wymierzona od własności nieruchomej, będzie zawsze wpływać regularnie, bo własność nieruchoma jest tym podatnikiem, który nie ucieknie i należność zawsze będzie z niej ściągnięta, ale nie znaczy to, ażeby tego rodzaju danina nie była nadmiernie rujnująca dla życia gospodarczego. Śmiem twierdzić, że ona jest nadmierna, a ponieważ płacona jest właśnie przez sferę gospodarczą, na której sile bazować chcemy naprawę gospodarczą Państwa, należy ją jaknajprędzej znieść.</u>
	374	+ <u xml:id="u-24.10" who="#WicemarszalekMudryj">Wysoka Izbo! To zagadnienie pomocy rolnictwu wiąże się z drugiem jeszcze zagadnieniem, które jest może równie aktualne, ale może jest, że je tak nazwę, bardzo oklepane, z zagadnieniem oddłużenia. Jestem przekonany, że w szeregu ustaw, których tutaj wymieniać nie będę, bo tworzą one cały labirynt przepisów, wiele poszło za daleko, dlatego, że zbyt mechanicznie potraktowały dziedzinę długów tam, gdzie należałoby ją potraktować bardziej indywidualnie. Mam tutaj na myśli jeden mankament bardzo poważny, mianowicie ten, że niektóre przepisy oddłużeniowe nie są wykonywane. Bardzo poważna dziedzina tych ustaw, które miały załatwić redukcję kapitału dłużnego bez krzywdy wierzyciela, to jest konwersję długów gotówkowych na inne walory, ta dziedzina nie została dotychczas wykonana. Dlatego pozwalam sobie apelować do Rządu, aby te rozporządzenia wykonawcze, których dotychczas brak, zostały jaknajszybciej wydane, gdyż brak ich do ustawy, która wyszła w październiku roku zeszłego, jest bardzo poważnym hamulcem w doprowadzeniu do końca akcji oddłużeniowej.</u>
	375	+ <u xml:id="u-24.11" who="#WicemarszalekMudryj">Nakoniec wspomnieć muszę jeszcze o jednej rzeczy, która wydawać się może błaha, ale jednak dla rolnictwa ma ona wręcz podstawowe znaczenie, bo jest fundamentem, na którym się opiera to, co najważniejsze, to jest sprawiedliwość opodatkowania rolników. Mam na myśli reformę podatku gruntowego przez nową klasyfikację gruntów, przez pierwszą klasyfikację, która ma być dokonana w Polsce na podstawie nowych zunifikowanych polskich przepisów ustawowych. Stoimy przed faktem rozpoczęcia tej klasyfikacji w roku bieżącym, przed zapowiedzią Rządu, że klasyfikacja ma potrwać trzy lata; już sam ten termin trzyletni jest bardzo groźny wobec tego, że chcielibyśmy, ażeby rezultaty klasyfikacji jaknajszybciej się ujawniły. Jednak stoimy wobec faktu drugiego — jeszcze smutniejszego, że Rząd ze względów oszczędnościowych zamierza obniżyć dotację budżetową na te cele i dlatego stoimy przed możliwością dalszego przeciągnięcia tej akcji. Śmiem twierdzić, że ten najważniejszy fundament gospodarczy, fundament, na którym buduje się całe opodatkowanie rolników, tak na rzecz Skarbu, jak i wszystkich instytucyj samorządowych, musi być jaknajszybciej zbudowany, jeżeli nie mamy się opierać na dotychczasowych, bardzo szkodliwych przepisach. Proszę Panów, jako przykład zacytuję zastosowany dla Małopolski mnożnik do dawnego austriackiego dochodu katastralnego 41,1, który okazał się tak niesprawiedliwy, że o miedzę graniczące ze sobą powiaty Małopolski i Kongresówki, albo Małopolski Wschodniej i Wołynia opłacają po stronie Małopolski 2 albo 3 razy większy podatek od tej samej jednostki powierzchni, niż to ma miejsce w Kongresówce, ewentualnie na Wołyniu. Te niesprawiedliwości muszą być jaknajrychlej usunięte, i mam wątpliwości, czy z tą sprawą można czekać do chwili wprowadzenia w życie nowej ustawy o podatku gruntowym. Ona jest zbyt pilna i zanadto się wiąże z całym programem gospodarczym, opartym właśnie na poprawie bytu rolnika, aby można było ją odkładać, chociażby nawet na niedaleką przyszłość.</u>
	376	+ <u xml:id="u-24.12" who="#WicemarszalekMudryj">Wysoka Izbo! Może za wiele cytowałem szczegółów, któreby mogły przesłonić cel mego przemówienia. Pragnę stwierdzić, że całe rolnictwo jest zgodne z Rządem w jego zapatrywaniach na cele i sposoby wyjścia z kryzysu. Jedną widzę do tego drogę, to jest drogę prowadzącą przez rolnictwo, przez przywrócenie rolnika do czynnego życia gospodarczego. Jeżeli tu cytowałem pewne przykłady, jeżeli wyraziłem pewne wątpliwości, to uważałem to za swój obowiązek, bo jestem przekonany że połowiczne załatwienie sprawy może zaszkodzić naszym zamierzeniom i doprowadzić do tego, że najlepsze zamierzenia Rządu mogą się załamać, mogą doprowadzić do tego, że zrównoważony preliminarz budżetowy w wykonaniu okaże się deficytowym. Dlatego apeluję do Rządu, ażeby te żądania, które wysuwamy, ażeby te zamierzenia, które Rząd wykonać pragnie, zostały w całej rozciągłości i w całej pełni wykonane, gdyż inaczej grozi nam załamanie się całego programu rządowego.</u>
	377	+ <u xml:id="u-24.13" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	378	+ <u xml:id="u-24.14" who="#WicemarszalekMudryj">Głos ma p. Wymysłowski.</u>
	379	+ </div>
	380	+ <div xml:id="div-25">
	381	+ <u xml:id="u-25.0" who="#PWymyslowski">Wysoki Sejmie! Chciałbym prosić o przebaczenie, jeżeli w swojem przemówieniu użyję jakichś słów nieparlamentarnych, a to ze względu na to, że jestem robociarzem i pierwszy raz będę przemawiał w parlamencie. We wczorajszem przemówieniu p. Wicepremier podkreślił kilkakrotnie, że Rząd i polityka gospodarcza Rządu jest nastawiona w kierunku poprawy życia materialnego wsi i małorolnego. Rząd chce, aby dobrobyt zapanował na wsi i aby ludność wiejska odczuła silną opiekę Rządu. Słysząc to, jako robotnik, uradowałem się, że nareszcie Rząd w Polsce przychodzi do przekonania, że trzeba biedzie ulżyć. Lecz obawiam się, żeby ta pomoc Rządu dla wsi, dla tego biednego rolnika, nie była wykorzystana w większości przez tych wielmożnych panów rolników, którzy mają stosunki i stosuneczki po starostwach i po różnych urzędach państwowych.</u>
	382	+ <u xml:id="u-25.1" who="#PWymyslowski">Rząd bardzo dużo uwagi poświecił wsi, lecz w swych oświadczeniach wykazał zbyt , mało zainteresowania tą częścią społeczeństwa, która żyje w skrajnej nędzy i której budżet możnaby nazwać budżetem konającego, to znaczy, że zarabiającego tylko tyle, żeby nie umrzeć głodową śmiercią wraz ze swoją rodziną. I dlatego dzisiaj klasa pracująca zwróciła się frontem do Rządu i czeka na dzień, który nastąpi, że Rząd zwróci się frontem do klasy robotniczej i powie ważkie słowo, że musi się stopę życiową robotnika podnieść i że trzeba poprawić te wszelkie ustawy, które dotyczą spraw robotniczych. Chociażby na pierwszy ogień wziąć ustawę, któraby przewidywała kary za przekroczenia, za zrywanie umów zbiorowych przez kapitalistów. Druga ustawa to ta, któraby zabezpieczała robotnika na wypadek choroby. Dzisiaj tak się ułożyło, że robotnik, który nie jest ubezpieczony w ubezpieczalni, jest zdrowy, a jeżeli ubezpieczy go się przymusowo, jak zobaczy te porządki, jak się z nim obchodzą, to momentalnie zachoruje. Trzecia ustawa to jest, aby robotnikowi przedłużyć okres zasiłku na wypadek bezrobocia. Czwartą rzeczą bardzo ważną moralnie dla robotnika jest to, żeby Rząd ujął ustawowo, prawnie przedstawicielstwo robotnicze, począwszy od delegata fabrycznego. Dzisiaj są bowiem takie stosunki, że delegat, który jest wybrany, liczy się z tem, że na drugi dzień wyleci z pracy. To też robotnicy zwracają się dzisiaj frontem do Rządu i czekają, bo pamiętają słowa w 1926 r. powiedziane przez Marszałka Piłsudskiego, kiedy obejmował rządy, że w Polsce muszą być takie rządy, któreby silną i sprawiedliwą otoczyły opieką tego najbiedniejszego i najsłabszego, który się nie może należycie obronić od wyzysku kapitału.</u>
	383	+ <u xml:id="u-25.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	384	+ </div>
	385	+ <div xml:id="div-26">
	386	+ <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszalekMudryj">Głos ma poseł ks. Lubelski.</u>
	387	+ </div>
	388	+ <div xml:id="div-27">
	389	+ <u xml:id="u-27.0" who="#PksLubelski">Zabierając głos w ogólnej dyskusji nad nowym budżetem, chciałbym najpierw złożyć wyrazy uznania Rządowi obecnemu za to, że nam powiedział szczerą prawdę o stanie gospodarczym naszego Państwa. Lepsza jest bowiem prawda, chociażby bardzo gorzka, od najsłodszej, najpiękniejszej blagi. Z przerażeniem społeczeństwo polskie dowiedziało się, że Ojczyzna nasza, że to Państwo nasze, wywalczone trudem i krwią najlepszych synów, że to Państwo nasze, które ze względu na terytorium, ze względu na liczbę ludności i jej zalety, ma słuszne aspiracje i ambicje, ażeby być potęgą mocarstwową, znalazło się na granicy przepaści ekonomicznej i gospodarczej.</u>
	390	+ <u xml:id="u-27.1" who="#PksLubelski">I rozwiązały się języki obywateli. Mówiono sobie o tem, co powiedział tutaj p. Premier i Wicepremier Kwiatkowski i zaczęto boleć nad tem, że taki jest stan gospodarczy naszego Państwa. Zaczęto wytykać wszystkie wady i błędy w naszem życiu gospodarczem i nastało wielkie zainteresowanie Państwem, którego przez szereg lat ze strony znacznej części społeczeństwa nie było, co także uważam za wielki sukces obecnego Rządu.</u>
	391	+ <u xml:id="u-27.2" who="#PksLubelski">Należy także z uznaniem podnieść, że Rząd obecny zdecydował się stanowczo zerwać z polityką bankruta i doprowadzić gospodarstwo państwowe do równowagi budżetowej, co jest pierwszą podstawą uzdrowienia stosunków gospodarczych.</u>
	392	+ <u xml:id="u-27.3" who="#PksLubelski">Z uznaniem także podnieść należy, że mimo ciężkich czasów, Rząd zdecydował się spełnić wszystko to, co jest konieczne, ażeby utrzymać siłę obronną naszej bohaterskiej armii, stwórz onej genjuszem ś. p. Marszałka Piłsudskiego. Jeśli tu wspominam o armii, niech mi wolno będzie w tej Wysokiej Izbie dać wyraz zaufania, jakie ma całe społeczeństwo dla naszej armii i jej wodza—Generalnego Inspektora, wznosząc okrzyk: — „Nasza bohaterska armia niech żyje!”</u>
	393	+ <u xml:id="u-27.4" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	394	+ <u xml:id="u-27.5" who="#PksLubelski">Rząd osiągnął równowagę budżetową w projekcie budżetu, który został nam przedstawiony. Muszę niestety jednak podnieść, że stało się to także kosztem najniżej opłacanych pracowników państwowych, którzy na rzecz tej równowagi razem z innymi lepiej płatnymi będą musieli ponieść ofiarę. W poprzedniej sesji nadzwyczajnej w dyskusji nad pełnomocnictwami dla Wysokiego Rządu proponowałem, ażeby nie nakładać podatku uposażeniowego na pracowników gorzej płatnych, do 8 stopnia płac, a natomiast proponowałem, ażeby znieść dodatki funkcyjne, ograniczyć znacznie dodatki reprezentacyjne i fundusze dyspozycyjne i podnieść progresję u wyższych stopni płac. Rząd nie poszedł na tę koncepcję i w świecie pracowników państwowych powstało wielkie rozgoryczenie. Ja się nie dziwię temu rozgoryczeniu, bo w wielu wypadkach jest ono wyrazem rozpaczy. Mam to głębokie przekonanie, że gdyby znieść dodatki funkcyjne, przynajmniej na ten okres kryzysowy naszego Państwa, gdyby znieść, względnie ograniczyć znacznie dodatki reprezentacyjne i fundusze dyspozycyjne, następnie, gdyby zmniejszyć liczbę podsekretarzy stanu, gdyby znieść cały szereg niepotrzebnych komisyj, to wtenczas przynajmniej znaczna część gorzej płatnych pracowników państwowych ochroniona zostałaby od tej wielkiej ofiary, którą musi ponosić dla dobra Państwa.</u>
	395	+ <u xml:id="u-27.6" who="#PksLubelski">Specjalnie czują to pokrzywdzenie emeryci. Nie znam emerytów z b. zaboru pruskiego i z b. zaboru rosyjskiego, ale znam kwestię emerytalną emerytów b. zaboru austriackiego. I muszę tutaj stwierdzić, że oni tem zamierzeniem Rządu, żeby im rok służby zaborczej liczyć za 9 miesięcy, czują się bardzo dotknięci i bardzo pokrzywdzeni. Oni nie mogą zrozumieć tego, że sikoro rok ma 12 miesięcy, będzie się im liczyć tylko 9 miesięcy. Oni nie mogą zrozumieć tego, że prawa ich nabyte są tutaj pokrzywdzone. Ja muszę stwierdzić, że emeryci z pod zaboru austriackiego pracowali dla Polaków, oni myśleli o Polsce i pod tym mundurem austriackiego urzędnika biło gorące polskie serce. Oni położyli dla tej Polski wielkie zasługi i właśnie w znacznej mierze ich to zasłudze i ich pracy należy zawdzięczać, że Małopolska stała się Piemontem Polski. Szczególnie wielkie zasługi położyło tutaj nauczycielstwo polskie wszystkich stopni od nauczycieli szkół powszechnych, aż do profesorów uniwersytetów. Muszę także z tej trybuny podnieść, że kolejarze Małopolski w październiku i listopadzie r. 1918 dali dowody wielkiego patriotyzmu i wielkie skarby dla Ojczyzny uratowali.</u>
	396	+ <u xml:id="u-27.7" who="#PksLubelski">Wiem, że obciążenie Skarbu przez emerytów jest bardzo wielkie. Liczba ich dochodzi do blisko 180.000. Ale nie jest to wina emerytów, jest to w wielkiej mierze wina tych, którzy często czy to wskutek fałszywych donosów, czy też zemsty osobistej, czy, ażeby zrobić miejsce dla drugiego, posyłali młodych ludzi na emeryturę bez faktycznej potrzeby i tych przedewszystkiem powinno się teraz pociągnąć do odpowiedzialności za to wielkie obciążenie Skarbu przez emerytury dla pracowników państwowych.</u>
	397	+ <u xml:id="u-27.8" who="#PksLubelski">P. Premier Kościałkowski w swojem przemówieniu radjowem podniósł, że przez nowe oszczędności, zmierzające do równowagi budżetowej, w nowym budżecie ani jedno dziecko nie zostanie pozbawione nauki i ani jeden etat nauczycielski nie zostanie zniesiony. Dobre to jest, ale to nas nie zadowala. Obecnie taki jest stan, że blisko milion dzieci znajduje się bez nauki i że na jednego nauczyciela przypada często przeszło 100 dzieci, a oddziały liczą po 60, 70 uczniów i uczennic. W tych warunkach stworzenie nowych etatów szkolnych jest wprost koniecznością, Państwo pieniędzy na to nie ma. One mogłyby się znaleźć w samym resorcie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, trzeba tylko znieść niektóre rzeczy. W szczególności uważam za całkowicie zbędny drugi podsekretariat stanu w Ministerstwie Oświaty. Funkcje te może spełniać bardzo dobrze dyrektor departamentu. Uważam także, że można ograniczyć liczbę wizytatorów ministerialnych i w kuratoriach szkolnych i możnaby znieść w dziale oświaty pozaszkolnej wizytatorów, którzy często są utrapieniem dla nauczycielstwa i tak przeciążonego pracą i którzy wykazują się dorobkiem nauczycielstwa, jako swoją własną pracą.</u>
	398	+ <u xml:id="u-27.9" who="#PksLubelski">Uważam, że także można przez ograniczenie liczby rozmaitych komisyj, wizytacyj, kursów otrzymać znaczne sumy. W ten sposób etaty nauczycielskie znacznie możnaby pomnożyć, co jest wprost koniecznością ze względu na oświatę powszechną.</u>
	399	+ <u xml:id="u-27.10" who="#PksLubelski">Chcę także kilka słów poświęcić naszej administracji. Ogólne są skargi, a i dzisiaj z tej trybuny słyszeliśmy, że procentowo Polska ma największą liczbę urzędników. Trzeba do tego do, dać, że w administracji naszej jest wielka centralizacja. Nieraz z drobnemi sprawami trzeba udawać się do Ministerstwa. Niedawno w szkole średniej widziałem budżet, który musiał przejść przez kuratorium i przez Ministerstwo. Uważam, że takie sprawy mogą być bardzo dobrze załatwiane przez samo kuratorium. Następną cechą naszej administracji jest zbytni biurokratyzm. W Małopołsce przed powstaniem Polski żaliliśmy się na administrację austriacką. Była ona okrzyczana ze swego biurokratyzmu, ale kto wie, czy nie bardziej biurokratyczna jest nasza administracja. Ile to niepotrzebnych wykazów statystycznych i kwestionariuszy trzeba wysyłać, z których potem nikomu nic nie przychodzi i niema żadnego pożytku. Skarżą się także u nas na brak fachowości w naszej administracji, zwłaszcza na wyższych stanowiskach; bardzo często się słyszy, że u nas o stanowisku nie decydują kwalifikacje zawodowe, tylko decyduje to, kto urzędnika popiera i czyim jest krewnym.</u>
	400	+ <u xml:id="u-27.11" who="#PksLubelski">Rząd, co podnieść należy z całem zadowoleniem, zabrał się do energicznej walki z kartełami i ma w tej walce za sobą całe społeczeństwo, któremu zależy na dobrobycie Państwa i na dobrobycie szerokich warstw.</u>
	401	+ <u xml:id="u-27.12" who="#PksLubelski">Chciałbym tylko zwrócić uwagę na to, żeby to obniżenie cen artykułów kartelowych, a także obniżenie cen artykułów monopolowych, które ma nastąpić, nie było przeprowadzone tylko kosztem samego Państwa, kosztem taryf przewozowych, ale także żeby było dokonane kosztem tych wielkich pensyj dyrektorów karteli, tych wielkich tantiem członków rad nadzorczych i tych wielkich zysków, jakie niektóre kartele osiągają.</u>
	402	+ <u xml:id="u-27.13" who="#PksLubelski">Ale wałka z kartelami, to tylko jeden fragment tej walki, którą powinien nasz Rząd rozegrać. Mam tu na myśli pracę nad przebudową ustroju gospodarczego. W dosadnych słowach wczoraj p. Wicepremier Kwiatkowski przedstawił straszne zubożenie wsi Dolskiej, przedstawił, że 20 milionów łudzi żyje trybem pierwotnym, nie mogąc zaspokoić najprymitywniejszych potrzeb nie tylko kulturalnych, ale i życiowych.</u>
	403	+ <u xml:id="u-27.14" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Byrka.)</u>
	404	+ <u xml:id="u-27.15" who="#PksLubelski">Miasta nasze zaczyna otaczać pierścień ludzi bezrobotnych, ludzi niepewnych dnia, ludzi, którzy nie mają nic do stracenia. Miliony obywateli znajduje się w najcięższem (położeniu, tymczasem widzimy, że są inni, nie tak liczni, ale w każdym razie tysiące, którym na niczem nie zbywa, którzy na wszystko mogą sobie pozwolić, czego tylko namiętności zażądają. Są ludzie, których stać na wszystko, którzy idą za wszystkiemi swemi zachciankami. W tych warunkach, kiedy tak przeważająca większość obywateli Państwa Polskiego bieduje, kiedy znajduje się w takiej nędzy, musimy pomyśleć o przebudowie naszej struktury społecznej, o przebudowie naszego ustroju gospodarczego — tem bardziej, że ten ustrój gospodarczy, oparty na kapitale bardzo często zagranicznym, wydał ma siebie wyrok potępienia przez te masy bezrobotnych, przez ten wyzysk robotników, przez to, że topi, jak w krajach zagranicznych nieraz całe okręty, albo całe wagony pali ze środkami żywności, przez te kartele z wielkiemi pensjami dyrektorów i tantiemami członków rad nadzorczych. Ten ustrój gospodarczy potępił także najwyższy autorytet moralny świata Papież Pius XI w encyklice — „Quadragesimo anno”. Ziemię i skarby Pan Bóg stworzył dla wszystkich i powinniśmy dążyć do tego, żeby wszyscy mieli na tym świecie zapewniony byt człowieka, byt godny istoty stworzonej na obraz i podobieństwo Boże. Powinniśmy dążyć do tego, aby wszyscy mogli zaspokoić swoje najkonieczniejsze potrzeby życiowe. Jestem oczywiście jako kapłan zwolennikiem własności prywatnej i uznaję potrzebę kapitału, ale tę własność prywatną uważam tylko za moralne prawo dysponowania skarbami tego świata dla dobra ogółu.</u>
	405	+ <u xml:id="u-27.16" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	406	+ <u xml:id="u-27.17" who="#PksLubelski">Wolno używać własności prywatnej, ale nie wolno jej nadużywać. Jeżeli się teraz palą sutereny społeczne, jeżeli ogień zaczyna dochodzić już do parteru, to nie mogą spokojnie spać ci, którzy mieszkają na wyższych piętrach, jak uczy historia rewolucji francuskiej. Dlatego czas najwyższy, aby Rząd po naprawie stosunków gospodarczych zabrał się także do przebudowy ustroju gospodarczego w duchu sprawiedliwości społecznej, w duchu wielkich encyklik społecznych papieży Leona XII i Piusa XI.</u>
	407	+ <u xml:id="u-27.18" who="#PksLubelski">Jeszcze chciałbym jedną sprawę poruszyć. Jako obywatel bardzo boleję nad tem, że w społeczeństwie naszem jest rozdział na dwa wielkie obozy. Dzisiejsza sytuacja jest bardzo poważna, jak słyszeliśmy z ust p. Premiera Kwiatkowskiego. Chciałbym, żeby Rząd ze swej strony zrobił wszystko, aby wszystkich obywateli wciągnąć do pracy nad potęgą Państwa Polskiego. Chciałbym, żeby już raz zasłona zapomnienia zapadła na to wszystko, co nas dzieli, na to wszystko, co nas różni i żeby całe społeczeństwo stanęło do wspólnej pracy dla dobra i potęgi Ojczyzny naszej.</u>
	408	+ <u xml:id="u-27.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	409	+ </div>
	410	+ <div xml:id="div-28">
	411	+ <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszalekByrka">Głos ma p. Pochmarski.</u>
	412	+ </div>
	413	+ <div xml:id="div-29">
	414	+ <u xml:id="u-29.0" who="#PPochmarski">Wysoki Sejmie! Zrównoważenie budżetu było tym właśnie celem, dla którego zdecydowaliśmy się głosować za pełnomocnictwami dla Rządu, wiedząc, na jak ciężkie ofiary skazany będzie świat pracy.</u>
	415	+ <u xml:id="u-29.1" who="#PPochmarski">Jeżeli jednak ten cel, z tą maleńką, że tak powiem, symboliczną nadwyżką, ma być realnem zwycięstwem, jeżeli te źródła przedstawionych dochodów nie mają się załamać w najbliższych miesiącach, to sądzimy, czemu dano wyraz już kilkakrotnie przede mną, że muszą już w najbliższym czasie, o czem p. Wicepremier już wspominał, a o czem mówił przed chwilą również ks. prałat Lubelski, nastąpić pewne korektury pewnych najdotkliwszych części ostatnich dekretów, że muszą się zjawić szersze podstawy ujęcia współczesnego zagadnień gospodarczych, odpowiednio do życia szerokich mas, odpowiednio do prężności ich żądań i potrzeb.</u>
	416	+ <u xml:id="u-29.2" who="#PPochmarski">Zdaję sobie sprawę, że gdy dziś w tym nowym Sejmie, pracującym w zupełnie nowych warunkach na zasadach nowego regulaminu, przemawiam, czy przemawiamy, tio właściwie mamy wytwarzać nowy styl pracy parlamentarnej. Poseł, jako tylko cząstka ciała ustawodawczego i kontrolującego, powinienby o ile możności odrywać się od terenu, nie interweniować doraźnie, tylko ze swego terenu zbierać jakgdyby doświadczenia sądów, opinij, referować je i przedstawiać je na terenie Sejmu. Ta idealistyczna koncepcja jest jednak — „fantastycznie trudna”, nie dlatego, że posłowi takiemu grozi starcie z powierzchni życia politycznego, bo nie o to chodzi, o to mniejsza, nie dlatego, że jest wielki nacisk zdołu na nas w kierunku ciągłej opieki, ale dlatego, że jest — „pora nie po temu”, mówiąc po staropolsku. Wszak wszyscy wiemy, czytamy o tem i piszemy, że cały świat jest obecnie pod grozą wojny, gdzieś daleko zapalonej, a mogącej się przenieść na bliższe tereny, pod grozą kryzysu, który trafnie i jaskrawo przedstawił nam p. Wicepremier Kwiatkowski, pod grozą bezrobocia, tego miliona naszych bezrobotnych i tego drugiego miliona dzieci bez szkoły, tych milionów niedożywionych, nieodzianych, tej młodzieży z ukończonemi studiami, błąkającej się bezradnie i szukającej pracy. To wszystko zmusza nas, że niestety wbrew chęci do pracy na wyższym poziomie, w bardziej spokojnej formie, my jednak tu w Sejmie, czy to na plenum, czy w komisjach, słyszymy, co mówi do nas ten — „szary człowiek”, słyszymy ten glos, bijący tu od wielu miast i wielu wsi, i my musimy — chcemy czy nie chcemy — dać temu jaskrawy wyraz. Bo to daje także ulgę tym masom i to, co mówią przedstawiciele Rządu, i to, co my mówimy, bo dajemy dowód, że my dbamy o nich i że zdajemy sobie sprawę z ciężaru tych rzeczy. Poprzedni mówca ks. prałat Lubelski dotknął właśnie już tych spraw, które powinny być zapisane w tej drugiej rubryce — „obciążeń”, które p. Wiceminister Kwiatkowski przedstawił tutaj jako najbliższą — „odciążenia”.</u>
	417	+ <u xml:id="u-29.3" who="#PPochmarski">Doprawdy proszę mi wierzyć, że bez względu na to, z kim się o tem mówi, z kim się styka, bez względu na to, jakie jest życie rodzinne, czy jest w niem jakiś emeryt, czy niema, to proszę mi wierzyć, że jest to najboleśniejsze uderzenie pod względem moralnym, to odebranie, zmniejszenie lat zaliczonych do wysługi emerytalnej. To jest istotnie coś, z czem nie da się pogodzić poczucie prawa i poczucie porządku. I prosiłbym Rząd, ażeby wziął pod uwagę tę sprawę, nie tylko dlatego, że to dotknie szereg patriotycznie w latach przedwojennych działających nauczycieli, kolejarzy w Małopolsce, przyczem wspomnę również zawodowo pracującą inteligencję polską z b. Królestwa, która ma zaliczone emerytury na podstawie swej pracy społecznej, szczególnie w szkolnictwie polskiem w latach zaborczych, ale prze de wszystkiem dlatego, że jest to podważanie autorytetu Państwa i powagi prawa. Jeżeli to będzie tylko możliwem, to sądzę, że warto dokonać tu korektury, bo nie wiem, czy zyskanie tych 15.000.000 na emeryturach i rentach jest tak dużą pozycją, która zrównoważy poniesione straty moralne. Mówiono tutaj również o uchronieniu najniższych kategoryj pracowników od nałożonych nowych ciężarów podatkowych, co oby było możliwe przed upływem dwóch lat, daj Boże, jeszcze w ciągu najbliższego roku. Narazie chociażby 200 zł. powinno być najniższą granicą, jeżeli nie 400 — według znanego wniosku p. Krukowskiego.</u>
	418	+ <u xml:id="u-29.4" who="#PPochmarski">Mówiło się również o ulgach dla lokatorów w starych domach. A nowe domy? A przybudówki na piętrach, gdzie się mieści biedota? Wiele jest zatem jeszcze ważnych szczegółów do korektury. Będziemy o nich mówili i zwracali na nie uwagę na komisji, z czego Rząd niewątpliwie będzie mógł skorzystać.</u>
	419	+ <u xml:id="u-29.5" who="#PPochmarski">Voks populi wskazuje źródła pokrycia dla tych koniecznych nowych ulg. Wskazywał je także ks. prałat Lubelski, jak np. te dodatki funkcyjne, które oblicza się na 40 milj. czy też różne remuneracje. Między innemi trzeba zwrócić uwagę, że w prasie codziennej pojawiają się dość niepokojące, alarmujące wieści, że np. w chwili obecnych obniżek w je dnem z państwowych przedsiębiorstw udzielono remuneracyj w wysokich kwotach. Nie wiem, może to była nieprawdziwa wiadomość. Tem bardziej pragniemy, by p. Premier i p. Minister Skarbu wglądnęli w te rzeczy. Mówią o zaliczkach dawanych doraźnie w tym właśnie czasie. Dlaczego o tem wspominam? Dlatego, że my wszyscy, co mamy wiarę w program Rządu, wiarę w Państwo, musimy tę wiarę przenieść do szerokich mas i musimy mieć ich pomoc w pracy dla Państwa. Jeżeli zaś zjawiają się w prasie opozycyjnej wiadomości alarmujące, to musimy żądać albo sprostowania i stwierdzenia, że to są kłamstwa, albo wkroczenia i naprawienia danej nieprawidłowości. Sprawa progresji w nowych obciążeniach podatkowych omawianą była gorąco na kongresie pracowniczym w Warszawie, gdzie podniesiono żądanie wyższej progresji w odniesieniu do najwyższych płac, przyczem wysunięto dwie koncepcje: jedną, domagającą się przyjęcia jako najwyższej granicy płac 1.500 zł, a drugą uchwaloną na kongresie, by od 600 zł zastosować wyższą progresję, a od 3.000 zł począwszy wgórę — obniżkę 50%. I kto wie, gdyby Rząd wraz z Sejmem zdecydował się pójść na ten program znacznych ofiar na okres walki z kryzysem, czy nie dałaby się z tego źródła stworzyć specjalna danina na rzecz Państwa. Toby się przyczyniło niezmiemie do uspokojenia głębokiego wstrząsu, jaki my wszyscy musimy obecnie przeżywać. Najważniejsza rzecz, że ludzie obliczają sobie najrozmaitsze niecelowe, a kosztowne inwestycje. Niejeden robotnik, pracujący w jakimś gmachu w tej chwili remontowanym, oblicza, ilu to woźnych, ilu to niższych funkcjonariuszów miałoby nieobciążone płace, gdyby się tego właśnie nie wykonało.</u>
	420	+ <u xml:id="u-29.6" who="#PPochmarski">Gdy np. jedzie się z Krakowa do Warszawy skróconą linią przez Miechów — Radom, poprowadzoną t. zw. szlakiem kadrówki, to serce raduje się z tego, że Ministerstwo Komunikacji wraz ze społeczeństwem dokonało tej pożytecznej rzeczy. To samo, gdy się widzi osiedla robotnicze w Warszawie i w Krakowie, które przy pomocy Funduszu Pracy wykonano. Ale z drugiej strony, gdy się uprzytomni te — „piękne i romantyczne” wzloty na Kasprowy Wierch i to, że ta luksusowa kolejka linowa kosztować ma 2 milj. zł, to nam się zdaje, że za te 2 milj. możnaby mieć jednak dużą ilość nowych etatów nauczycielskich.</u>
	421	+ <u xml:id="u-29.7" who="#komentarz">(Oklaski na wszystkich ławach.)</u>
	422	+ <u xml:id="u-29.8" who="#PPochmarski">A właśnie, jeśli przejdę do szkolnictwa, to w obecnej chwili panuje olbrzymie poruszenie w sferach oświatowych i szkolnych. Wprost jest zaniepokojenie. Jestem przekonany, że wejście nowego Ministra, człowieka wielkiej nauki, wielkiej wiedzy i pracy społecznej, będzie uspokojeniem już dzięki osobistemu autorytetowi. Ale niestety nie mamy narazie Komisji Oświatowej, na której moglibyśmy rozpatrzeć aktualne zagadnienia szkolnictwa. Szkolnictwo woła o etaty nauczycielskie. Przecież nawet teraz, ażeby ten nowy kontyngent dzieci wchłonąć, potrzeba 2 tysięcy etatów, na co trzeba będzie wydać może właśnie tyle, co ta kolejka linowa kosztuje. Dla tych 2 tys. etatów będziemy musieli w budżecie znaleźć 1 milion 700 tysięcy złotych. Ks. Lubelski wskazywał te pozycje. Będzie to już przedmiotem debaty ściślejszej przy budżecie Ministerstwa Oświaty. Ale są jeszcze inne zagadnienia, równie ważne. Zagadnienie szkoły średniej, która nagle stanęła na rozdrożu, w chwili wykonywania niewątpliwie głęboko i nowocześnie pomyślanej reformy szkolnictwa. Choćby ze względu na różne trudności w przejściu ze szkoły powszechnej do gimnazjum. A przejście wyżej, do liceum? Co z tem będzie — w tej chwili niewiadomo. Dalej zagadnienie nauczyciela dzisiejszego, uginającego się pod ciężarem ciągłych okólników, nakazów, konferencyj, wizytacyj, lekcyj pokazowych, instruktorskich i innych rozmaitych praktyk, to są zagadnienia żywe, bo tam w tej szkole, w tym młodym uczniu i w tym wychowawcy Polska się nowa tworzy. Zagadnienia 15 milj. taksy administracyjnej, ściąganej przez gimnazja w dużej mierze dla użytku reszty szkół i na inne cele. Zagadnienie oświaty pozaszkolnej — zmniejszenie tej pozycji o 200 tys. złotych, (bo, gdy dzisiaj dziecko małorolnego nie ma tak łatwo dostępu do szkoły powszechnej wyższego stopnia, oświata pozaszkolna posiada doniosłe znaczenie. Tak samo pomniejszenie działu nauki i działu sztuki, którą tak wydatnie Państwo opiekowało się w ostatnich czasach, jest niepokojące. Odnośnie do działu nauki, niechaj wspomnę, iż muzeum etnograficzne w Krakowie na Wawelu wali się, muzeum zoologiczne tutaj w Warszawie spaliło się i eksponaty są pod namiotami. Mówię o tem dlatego, że są to potrzeby, któreby można zaspokoić, wypełnić, gdybyśmy oszczędzali na innych pozycjach.</u>
	423	+ <u xml:id="u-29.9" who="#PPochmarski">Fundusz Pracy również zagrożony. Ten Fundusz Pracy, który stworzył cały szereg możliwości pracy dla bezrobotnych. Do tego Funduszu Pracy przejść mają obecnie ośrodki pracy dla młodzieży niezatrudnionej. Mówi się jednak, że te ośrodki pracy będą zniesione i w ten sposób — „junacy” pójdą na bezrobocie, na nędzę moralną. Jest to zagadnienie bardzo ważne, zagadnienie młodzieży robotniczej i młodzieży wiejskiej.</u>
	424	+ <u xml:id="u-29.10" who="#PPochmarski">W związku z tem prosiłbym jeszcze o jedno, o powołanie do życia Komisji Pracy, któraby tak ważne zagadnienia, które przede mną już kol. Wymysławski podnosił, mianowicie ubezpieczeń społecznych, sprawę obrony przed obniżką płac i szereg innych spraw ważnych dla robotników mogła rozpatrywać.</u>
	425	+ <u xml:id="u-29.11" who="#PPochmarski">Wreszcie pod koniec chcę zwrócić uwagę, o czem już p. Minister Kwiatkowski mówił i o czem Rząd wie doskonale, że miasta w związku z tą całą operacją bolesną zostały ciężko dotknięte. My szczególnie w Krakowie mamy sytuację niezmiernie trudną. W chwili regulowania i zrównoważania budżetu spadły na Kraków nowe ciężary, które przyniosą ubytek w kwocie zgórą 3 milionów, a wszakże wiąże się z tem sprawa miejskich robotników, których znaczna ilość z rodzinami skazana będzie na bezrobocie, sprawa urzędników miejskich. Te nowe ciężary, spadające na miasta i na świat pracowniczy — to wszystko tworzy ogniwa tego, co stanowi życie w miastach, to życie ciężkie, trudne, a równie tajemnicze i zagadkowe, stojące pod znakiem zapytań, rzucanych właśnie w przyszłość naszego ustroju. Bo w miastach, w ich ogniskach, związkach i w ich pracowiskach niewątpliwie wykluwa się świadomość i myśl nowej Polski. Nie będę tu specjalnie polemizował z przedstawicielami świata starego, świata kapitalistycznego. A choć p. Wicepremier weryfikuje ten świat, mówiąc, że winniśmy starać się, dążyć — nie pamiętam w tej chwili, jakie słowa były użyte, — ażeby Polska rozwijała się w ramach kapitalistycznej gospodarki, to w tem całem przemówieniu p. Premiera i w całym szeregu innych enuncjacyj p. Ministra i w tem wszystkiem, co reprezentuje Rząd Premiera Kościałkowskiego, mamy gwarancję, że jednak Rząd zdaje sobie sprawę, iż to jest forma, która dziś jeszcze trwa, ale jutro, może za lat dziesięć mogą być już inne zupełnie formy. Lat dziesięć — to jest już pewien poważny okres czasu, a my żyjemy w tym właśnie okresie wytwarzania się nowych form i cokolwiek powiemy o obecnym ustroju, nie można żadną więzią, żadną siłą, zamknąć prężności elementów, które go kształtują. Właśnie wojna, właśnie kryzys, a ostatnio ten głęboki wstrząs w związku z ofiarami, poruszył masy robotnicze i pracownicze, które szukają wyjścia. Zgadzam się z kol. Budzyńskim, że Polska znajdzie inne wyjście, ani komunistyczne, ani na modłę zachodnią, że Polska musi własną koncepcję wytworzyć, własnemi drogami musi iść na nowe życie. W każdym razie nie pójdzie torem tego świata, który znowu tak bardzo ofiarnym dla Państwa się nie okazał. Bo jeżeli weźmiemy pod uwagę Pożyczkę Narodową, to świat pracy na nią złożył 150 milj., a przemysł ledwie 46 milj. z nadwyżką, jeżeli weźmiemy Pożyczkę Inwestycyjną, to świat pracy złożył 145 milj., a przemysł tylko 30 milj. z nadwyżką. Tak! Nie mógł więcej, jest — „biedny”, a my wszyscy widzimy, że tam są przecież pewne nadmierne objawy życia, pewne bogactwa, które płyną zagranicę. To właśnie stwarza podkład dla dążenia do stworzenia nowych form. Jesteśmy przekonani, że my tutaj w Sejmie będziemy musieli się nad tem zastanawiać i o tem rozprawiać. Możemy stać na stanowisku, że te siły pracownicze, robotnicze, a podkreślę, elementy wysoko patriotyczne, głęboko przywiązane do Polski, dla Polski zawsze ofiarne, które tak dużo z siebie dały ojczyźnie, że te właśnie żywotne siły, w ramach dobra Państwa, będą szukały sformowania dla siebie nowych podstaw w życiu. Wspomniał p. Wicepremier, bardzo słusznie, za co jesteśmy mu wdzięczni, o Izbie Pracy. Oby jaknarychlej powstała ta Izba Pracy, ale wyposażona w należyte kompetencje, wynikające z żądań, idących od świata pracy. Jeszcze jedno już dojrzewające zagadnienie. Jak widmo groźne dla kapitalizmu idzie przez cały świat żądanie 6cio godzinnego dnia pracy. Skrócenie dnia pracy da nie tylko ulgę robotnikowi, ale i wchłonąć może w zakres pracy wielkie zastępy bezrobotnych. Wszystko to są elementy, które idą i budują nową Polskę, a o których słusznie mówił kol. Wymysłowski, wspominając, że Marszałek Piłsudski w maju r. 1926 wytyczył Polsce szlak nowy. I niechaj przypomnę słowa Marszałka z tych dni majowych: — „Nie może być w państwie zawiele niesprawiedliwości względem tych, co pracę swą dla innych dają”. Tak! Bo tylko na tych siłach oparta Polska będzie potęgą szanowaną przez sąsiadów, którzy dziś pokój z nami zawierają, a jutro co innego czynić mogą. Tylko ta Polska przezwycięży kryzys i pomoże Rządowi, ażeby jego program gospodarczy stał się jaknajbardziej realnym.</u>
	426	+ <u xml:id="u-29.12" who="#PPochmarski">W imię postulatów i dążeń świata pracy, my, którzy stykamy się codzień z „szarym człowiekiem”, zwracamy się z apelem do Rządu, aby nowe ulgi i złagodzenia dotkliwych obciążeń mogły być zrealizowane już niedługo, bo to umocni nie tylko Rząd, to umocni Polskę, a także te wielkie ideowe podstawy nowej struktury politycznej, którą nam zostawił wielki nasz Wódz Marszałek Piłsudski.</u>
	427	+ <u xml:id="u-29.13" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	428	+ </div>
	429	+ <div xml:id="div-30">
	430	+ <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszalekByrka">Głos ma p. Hermanowicz.</u>
	431	+ </div>
	432	+ <div xml:id="div-31">
	433	+ <u xml:id="u-31.0" who="#PHermanowicz">Wysoka Izbo! Większość moich szanownych przedmówców, analizując program gospodarczy na tle preliminarza przyszłego budżetu, podkreślała szczególnie pewne bolączki i pewne nasze biedy gospodarcze. Otóż zawsze, kończąc swoje przemówienia, wyrażali się moi przedmówcy, że „trzeba jakoś zaradzić”. Kilku przedmówców mówiło o potrzebie własnej koncepcji, ażeby ożywić życie gospodarcze wewnętrznie. Sądzę, że żaden rząd nie może wykonywać — „jakoś”, a może tylko wykonywać na podstawie pewnego programu uzgodnionego z Wysoką Izbą. Otóż uważam, że jednak należy rozpocząć snuć te koncepcje, nie jakieś utopijine, ale oparte na podstawach realnych.</u>
	434	+ <u xml:id="u-31.1" who="#PHermanowicz">Pokuszę się rozpocząć tę niebezpieczną dyskusję. Rozumiem całą trudność tego. Jednak miesiąc temu powstały realne możliwości ożywienia życia gospodarczego wewnątrz kraju według pewnej zupełnie dotychczas nieznanej koncepcji gospodarczej. Otóż mam na myśli jeden z punktów porządku dziennego, to jest sprawę ratyfikacji umowy gospodarczej między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką podpisanej w Warszawie dnia 4 listopada. W tej umowie gospodarczej jest rewelacja, mianowicie to, że sąsiadujące państwa będą i mogą prowadzić wymianę towarów bezgotówkowo. To są rzeczy, które przed rokiem były kwalifikowane jako utopja, a jednak stają się dziś prawem. Znalazła się nadzwyczajna możność rozwinięcia życia gospodarczego bezgotówkowego. Wysoka Izbo! Możemy sobie, sądzę, zdać sprawę z tego, że wchodzimy w nowy okres rozwoju wymiany gospodarczej. Dotychczas, gdy mówiliśmy o tem, że w Polsce istnieje kryzys, to rozumieliśmy brak gotówki. Otóż jaką rolę ta gotówka odgrywa? Innej roli nie odgrywa jak instalacji, rozprowadzającej wymianę towarową. Jeżeli ta wymiana towarowa ma się odbywać bez gotówki, to czy nie może się odbywać wewnątrz państwa, na tych samych zasadach, na zasadach rozrachunku? Przecież dużo łatwiej tę zasadę przeprowadzić tembardziej w państwie takiem jak nasze, gdzie niema żadnych podstaw, ażeby istniał kryzys gospodarczy. Jest podaż i popyt. Rolnictwo potrzebuje wyrobów przemysłowych. Przemysł ma pod dostafkiem surowców i rąk roboczych, ażeby produkować. Czy to jest utopja, ażeby na podstawie tej samej koncepcji, podnoszonej przez fachowych ekonomistów, organizować wymianę towarów wewnętrznych? Nie widzę żadnej utopijności w tem, ażeby Rząd w przyszłości zechciał zwrócić uwagę na możliwości, istniejące w samej naszej wewnętrznej strukturze, dlatego że nas trapi nie kryzys gospodarczy, ale kryzys organizacyjny. Nie wysilamy się nawet na szukanie sposobów zorganizowania życia wewnętrznego. Oglądamy się prawie wszyscy na możliwości z zewnątrz Państwa idące, na t. zw. prawa kapitału pieniężnego. Słyszymy już od kilku lat o tem, że polityka Rządu stale stoi na tem stanowisku, ażeby nie narażać stałości waluty. Ale waluta nasza nie jest stała, waluta nie spada, jak idzie wgórę, tak że zasadniczo biorąc stałości waluty nie mamy, waluta ucieka. Są inne kryteria i przesłanki, że waluta nie jest stała, pomijając to, że polityka jest deflacyjna. Jeżeli istnie ją trudności w tem, ażeby tą drogą pójść, to w psychice naszego społeczeństwa mamy jakieś fatalne uprzedzenie do liczb, do rachuby. Jeżeli w tym projekcie mówimy o izbach rozrachunkowych, to wszystkim ręce opadają” jak to przeprowadzić. My, jako społeczeństwo, nie lubimy rachunków. Jeżeli spółdzielczość upada, jeżeli kapitalizacja upada, to dlatego, że nie lubimy cyfr, że uciekamy od cyfr. Musimy zwrócić się w takim razie do przyszłych planów rozwojowych i wychowawczych, twarzą do rachunków, do liczb. Ale jest jeszcze drugie zagadnienie: czy Polska nie posiada, powiedziałbym szczerze, kopalni złota? Czy nie można byłoby w banku emisyjnym emitować na podstawie kopalni złota właśnie walutę dla obiegu wewnętrznego? Taką kopalnią złota jest Fundusz Pracy, są dewizy; te same złote, jeżeli zdeponujemy w banku emisyjnym i wypuścimy je. jako asygnacje Funduszu Pracy, będą stanowiły pokrycie nasze i w tym celu powinniśmy je zdeponować. To jest pokrycie, to jest rozpoczęcie systemu rozrachunkowego na podstawie waluty wewnętrznej, i na podstawie waluty wewnętrznej, tak jak prawo wekslowe, możemy taką kopalnię uzyskać i udzielać kredytu. Czy nie możemy stworzyć waluty wewnętrznej, która po kilku latach nagromadziłaby zapas tego złota? Na tem nasza waluta musi się oprzeć. Czy my koniecznie musimy oczekiwać zlitowania i nadzwyczajnej koniunktury zewnętrznej, która kiedyś powstanie? Trzeba samemu radzić i szukać możliwości wyjścia z tej głębokiej depresji gospodarczej. Zdaję sobie z tego sprawę, jak i Wysoka Izba, w jak trudnej jesteśmy pozycji. Można powiedzieć utopja, ale są realne możliwości. Znajduje się wprost kopalnia złota — ten Fundusz Pracy, gdzie wydawane są pieniądze na zasiłki i który jest w ręku i w dyspozycji władz państwowych. Niech nad tem władze państwowe zechcą zastanowić się, czy nie możnaby tego funduszu użyć jako podkładu dla kapitału własnego, własnej waluty i nie potrzebaby się liczyć z giełdą. Nie są to rzeczy nowe i nadzwyczajne. Trzeba to jednak zrobić.</u>
	435	+ <u xml:id="u-31.2" who="#PHermanowicz">Kończąc swoje przemówienie, rozumiem dobrze, że koncepcje poruszone są trudne, żeby miały wzięcie, ale sądzę, że świat nauki i ekonomiści powinniby zwrócić uwagę na te możliwości, jakie posiadamy.</u>
	436	+ <u xml:id="u-31.3" who="#PHermanowicz">Jestem głęboko przekonany, że niema u nas w Polsce kryzysu gospodarczego, a jest brak ludzi i nieuctwo w dziedzinie gospodarczej i brak organizatorów.</u>
	437	+ </div>
	438	+ <div xml:id="div-32">
	439	+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekByrka">Zarządzam przerwę do godz. 16. Pierwszym mówcą zapisanym do głosu po przerwie jest p. Olszewski.</u>
	440	+ <u xml:id="u-32.1" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 14 min. 5 do godz. 16 min. 10.)</u>
	441	+ </div>
	442	+ <div xml:id="div-33">
	443	+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekPodoski">Wznawiam posiedzenie. Głos ma p. poseł Olszewski.</u>
	444	+ </div>
	445	+ <div xml:id="div-34">
	446	+ <u xml:id="u-34.0" who="#POlszewski">Wysoka Izbo! Ponieważ jesteśmy już wszyscy dostatecznie uzbrojeni w argumenty, jeśli chodzi o zagadnienia teoretyczne polityki ekonomicznej, przeto ja przejdę do omówienia konkretnych zagadnień.</u>
	447	+ <u xml:id="u-34.1" who="#POlszewski">Z niesłychaną uwagą, z napięciem wprost z zapartym tchem obserwujemy walkę, jaką toczy Rząd przeciwko kartelom, zwłaszcza przeciwko tym kartelom, które produkują przedmioty masowego zbytu, masowej potrzeby dla szerokich warstw społeczeństwa. Gdy słuchałem przemówienia p. posła Wierzbickiego, to wydawało mi się, że stan tych najważniejszych karteli jest tak wprost katastrofalny, że Rząd powinien właściwie wynaleźć jakąś nową realizację pożyczki, którąby ściągnął z szerokich warstw pracowniczych i oddał z powrotem tym kartelom, ażeby one mogły produkować przedmioty, których nikt właściwie w Polsce nie jest w stanie kupić. Ale my zdajemy sobie sprawę z tego, że sytuacja nie jest tak groźna, jeśli chodzi o kartele. Tam jest jeszcze wiele miejsca na oszczędności, poczynając od wielkich pensyj dyrektorskich, poprzez usprawnienie produkcji, nie naruszając oczywiście i tak już niesłychanie niskich wynagrodzeń robotniczych. Tak, że my zdajemy sobie sprawę z tego, że te kartele dadzą sobie doskonale radę, nawet przy najbardziej radykalnej obniżce cen.</u>
	448	+ <u xml:id="u-34.2" who="#POlszewski">Natomiast, proszę Wysokiej Izby, z głęboką troską patrzę w przyszłość, analizując te poszczególne ustępy przemówienia p. Wicepremiera Kwiatkowskiego, w których on przedstawia nam program działalności rządowej na~ przyszłość. Wprawdzie p. Wicepremier bardzo gruntownie zanalizował obecną sytuację gospodarczą w kraju i obecny jego stan rzeczywiście tragiczny, bowiem w takich barwach nam ten stan przedstawił, ale jednocześnie wyjaśnił, że żaden z dotychczasowych rządów nie ponosi winy ani odpowiedzialności za niego. Nadmienił jednak p. Wicepremier, że takie państwa jak Estonia, jak przemysłowa Czechosłowacja, która powinna jeszcze bardziej borykać się z kryzysem aniżeli my, następnie jak Jugosławja, która znajduje się w zupełnie podobnych warunkach z Polską, boć również, z bardzo wielu różnych ziem, o rożnem nastawieniu gospodarczem, cementuje jedno państwo, i to państwo daje sobie lepiej radę z kryzysem, aniżeli Polska. Muszą więc istnieć w Polsce jakieś specyficzne warunki, które doprowadziły do takiego katastrofalnego stanu gospodarczego. P. Wicepremier tych warunków nie wskazał, mówiąc ogólnie tylko o kryzysie. Przypuszczam, że jednym z tych czynników, które na taki stan wpływały, jest wielka dysproporcja, jaka istnieje pomiędzy trzema zasadniczemi czynnikami produkcji, pomiędzy pracą, naturą i kapitałem, przyczem praca zepchnięta została na szary koniec i odgrywa rolę całkiem pogardzanego kopciuszka przez kapitał, kapitał zaś u nas nie jest zorganizowany jak na Zachodzie, ale wynaturzony całkowicie i pozbawiony prawie zupełnie nowoczesnego typu przedsiębiorców.</u>
	449	+ <u xml:id="u-34.3" who="#POlszewski">Zasadniczą i specyficzną cechą tego programu rządowego na przyszłość jest jego charakter pasą ratunkowego dla budżetu Skarbu Państwa. Z tej zasadniczej cechy wypływają dla mnie ważne konsekwencje i wnioski na przyszłość. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że po okresie 2-letnim takiej najlepszej inicjatywy, któraby zmierzała do właściwszego i sprawiedliwszego podziału dóbr materialnych pomiędzy poszczególne warstwy społeczne, z uwagi na to, że wymaga to ofiar znacznych od społeczeństwa spotkamy się ze zdecydowanym sprzeciwem Rządu. Dlatego też, proszę/Wysokiej Izby, musimy sobie zdać sprawę z tego, że w tym kierunku po okresie 2-letnim niema u nas miejsca na tego rodzaju właśnie inicjatywę. Ale my zdajemy sobie sprawę z tego, że jeżeli po okresie 2-letnim ten sam Rząd stanie przed tym samym parlamentem i przedstawi nam, że nie mógł się u porać z trudnościami, które go oczekiwały, to wówczas my będziemy wiedzieli, gdzie znaleźć winowajców. Jest bardzo możliwą rzeczą, że wówczas powstanie u nas zagadnienie, czy nie należy zmienić poszczególnych przepisów Konstytucji i poszukać nowej drogi ustrojowej, któraby w sposób bardziej sprawiedliwy rozdzielała między społeczeństwo te wartości materialne, które posiadamy. Testem przekonany, że i ten Rząd i Premier Kościałkowski przyjdzie do nas z zasadniczym programem wielkiej ustrojowej reformy, której choć częściowa realizacja da nam możność przynajmniej dopięcia tego podstawowego celu, jakim jest sprawiedliwy podział dóbr między poszczególne warstwy społeczne.</u>
	450	+ <u xml:id="u-34.4" who="#POlszewski">Wysoka Izbo! Zagadnienie wsi jest dla mnie zdecydowanie skomplikowane. Gdy słuchałem przemówień poprzednich mówców w tej Wysokiej Izbie, to zdawało mi się, że gdyby Rząd rozstrzygnął zagadnienie cen tak, żeby wytwórczość rolnicza opłacała się, to wówczas zagadnienie wsi byłoby rozwiązane. Tymczasem na wsi mieszkają warstwy ludności o różnej skali gospodarczej. Mieszkają ci, którzy są często związani z wielkim przemysłem i przeważnie tkwią w bankach zagranicznych. Mieszkają na wsi przedstawiciele wielkich latyfundiów, o średniowiecznych prawach i tytułach własności, właściciele majoratów i ordynacyj; potem idzie wielka i średnia własność ziemska, a potem miliony karłowatych gospodarstw i wielkie miliony tych największych pariasów w Polsce, których żadne ubezpieczenia społeczne nie chronią — ludności bezrolnej. Wystarczy przejrzeć tylko i sprawdzić w drodze ankiety, w jaki sposób ubiera się i czem żyje polskie dziecko w szkole powszechnej, ażeby stwierdzić, że stan obecny jest wprost przerażający. Nie chcę być w ten sposób zrozumianym, że poszczególne warstwy ludności dzielę i przeciwstawiam sobie, ale to jest rzeczywistość. Natomiast twierdzę, że podciąganie pod jeden mianownik wszystkich warstw ludności wiejskiej może nas doprowadzić do zupełnie błędnych przesłanek. W tym okresie dwuletnim, który nas obecnie czeka, zainteresowanie moje musi być skierowane na te dziedziny życia społecznego i publicznego, które nie potrzebują wielkich obciążeń ze Skarbu Państwa, a wymagają naprawy.</u>
	451	+ <u xml:id="u-34.5" who="#POlszewski">Przyznaję się, że kiedy jako prawnik zmuszony byłem wielokrotnie stosować ustawę o małżeństwie z roku 1936, tyle razy czynię, to z rumieńcem wstydu wprost na twarzy. 17 lat minęło od odrodzenia Państwa Polskiego i od tego czasu dotychczas na wielu obszarach polskich ziem ta najważniejsza komórka organizacyjna, jaką jest rodzina, kształtuje się, a właściwie wypacza się na podstawie ustawy, którą narzucił społeczeństwu car Mikołaj jako karę za wywołanie powstania listopadowego. Czekam z niecierpliwością, kiedy Rząd wniesie do laski marszałkowskiej tę ustawę i chciałbym uspokoić p. Marszałka Miedzińskiego, że wtedy napewno dojdzie w tej Wysokiej Izbie do wielkiej debaty.</u>
	452	+ <u xml:id="u-34.6" who="#POlszewski">Chciałbym poruszyć jeszcze jedną bolączkę naszego życia gospodarczego i społecznego. Mam tu na myśli wielką, w sposób przerażający rozrastającą się w Polsce, falangę różnego rodzaju synekurzystów i protekcjonistów. Zdawałoby się w pewnych momentach, że — są to przeważnie eleganccy panowie o ptasich mózgach, szerokich plecach i o ogromnych żołądkach, pożerających wszystko wokoło siebie — wprost nieraz zalewają oni całą Polskę. W tym okresie redukcji, który przeżywamy, jeśliby Rząd zredukował, albo przynajmniej zahamował rozwój tej falangi pasorzytów, którzy uniemożliwiają w Polsce prawidłowy i zdrowy rozwój opinii publicznej, byłbym niesłychanie wdzięczny Rządowi.</u>
	453	+ <u xml:id="u-34.7" who="#POlszewski">Cały szereg zagadnień i naszych bolączek poruszę na komisji, tu chciałbym dać tylko wyraz swej wiary w to, że przedstawiciele tego parlamentu to są nie tylko ludzie o takiem lub innem zestawieniu zwojów mózgowych, ale ludzie gorąco czujący niedolę społeczną, którzy potrafią w odpowiednich momentach poruszyć z wielką odwagą cywilną najbardziej palące zagadnienia naszej rzeczywistości polskiej.</u>
	454	+ </div>
	455	+ <div xml:id="div-35">
	456	+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekPodoski">Głos ma p. Pewny.</u>
	457	+ </div>
	458	+ <div xml:id="div-36">
	459	+ <u xml:id="u-36.0" who="#PPewny">Wysoka Izbo! Wniesiony do Sejmu preliminarz budżetowy umożliwia nam, posłom Ukraińcom, określenie naszego stosunku zarówno do polityki Rządu, jak i do Rzeczypospolitej Polskiej wogóle.</u>
	460	+ <u xml:id="u-36.1" who="#PPewny">Sam fakt obecności przedstawicieli ludności ukraińskiej w Izbach Ustawodawczych, przedstawicieli, którzy zostali powołani na zasadzie nowej Konstytucji, świadczy o tem, że ludność ukraińska, wybierając swoich posłów do Sejmu, zajmuje w stosunku do Rzeczypospolitej stanowisko pozytywne i pragnie, aby posłowie byli rzecznikami tego społeczeństwa, a nie jakiejkolwiek bądź partii.</u>
	461	+ <u xml:id="u-36.2" who="#PPewny">Właśnie ten istotny kierunek myśli politycznej społeczeństwa ukraińskiego, a w szczególności społeczeństwa ukraińskiego na Wołyniu na terenie Izb Ustawodawczych, reprezentuje Ukraińska Reprezentacja Parlamentarna Wołynia.</u>
	462	+ <u xml:id="u-36.3" who="#PPewny">Otóż reprezentujemy: 1) rzeczowe podejście do zagadnień państwowych, 2) ten układ wzajemnych sił społecznych, jaki istnieje na Wołyniu, 3) pragnienie świadomego społeczeństwa ukraińskiego, aby Rzeczpospolita Polska była państwem mocarstwowem i aby społeczeństwo ukraińskie brało aktywny udział w jej rozbudowie, 4) dążenie do posiadania właśnie takich warunków życia narodowego, jakie posiadaliśmy w Rzeczypospolitej w czasach przedrozbiorowych, gdy Wołyń promieniował swoją kulturą daleko na wschód i był ozdobą w koronie ziem Państwa Polskiego.</u>
	463	+ <u xml:id="u-36.4" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	464	+ <u xml:id="u-36.5" who="#PPewny">To właśnie różniło i różni naszą taktykę od tej, jaką stosowało ukraińskie partyjniactwo, bo nasza taktyka jest konsekwencją zasad ideologicznych — wierności ogólno-ukraińskiemu ideałowi i uczciwego stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej, która wcieliwszy w swoje granice ziemię z ukraińską ludnością, tem samem naszą ludność uratowała od zatraty, naszą wiarę od poniżenia i deptania, a ukraińską kulturę od zanieczyszczenia jej wpływami doktryny materialistycznej.</u>
	465	+ <u xml:id="u-36.6" who="#PPewny">Wysoki Sejmie! Z całą pewnością możemy stwierdzić, że obecnie w Polsce i tylko w Polsce nasza kultura narodowa zarówno w formie jak i w swej treści jest ukraińską, opartą na zasadach moralności chrześcijańskiej, oraz, że tylko w Polsce naród ukraiński ma pełnię praw, jakich nie ma w żadnem innem państwie.</u>
	466	+ <u xml:id="u-36.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	467	+ <u xml:id="u-36.8" who="#PPewny">Gdy więc dzisiaj przystępujemy do rozpatrzenia budżetu, to jest on dla nas nie tylko podsumowaniem wydatków i wpływów z takiem czy innem dodatniem saldem. Przystępujemy do rozpatrzenia budżetu jako do przejawu moralnej siły Państwa, jako do fundamentu jej wielkości i uświadamiamy sobie, że niema już między nami Tego, który swoim autorytetem tę moralną siłę budował i wzmacniał.</u>
	468	+ <u xml:id="u-36.9" who="#PPewny">Dlatego właśnie nasz pierwszy budżet powinien być we wszystkich pozycjach doskonały, abyśmy mogli udowodnić, że ślubowanie wierności idei testamentu Marszałka Józefa Piłsudskiego umiemy wcielić w czyn. To ślubowanie na Wołyniu złożyło i podpisało przeszło 500,000 Ukraińców. Później nasze społeczeństwo masowo głosowało ma tych kandydatów, których zgodnie z nową Konstytucją i nową ordynacją wyborczą wybrały zgromadzenia okręgowe.</u>
	469	+ <u xml:id="u-36.10" who="#PPewny">Pamiętając o tym nakazie, który mamy od swoich wyborców, abyśmy dawali wyraz prawdziwemu stanowi rzeczy na Wołyniu, który przejawił się we współpracy obu społeczeństw na wszystkich odcinkach życia społecznego i gospodarczego, — podchodzimy do budżetu Rzeczypospolitej.</u>
	470	+ <u xml:id="u-36.11" who="#PPewny">Ze wszystkich działów tego budżetu nas najbardziej interesuje sprawa armii, szkolnictwa, reformy rolnej — komasacji, parcelacji i likwidacji serwitutów, oraz sprawy związane z uregulowaniem stanu prawnego naszej cerkwi prawosławnej. Wiemy, że Rząd, poza dążeniem do równowagi gospodarczej, największy nacisk położył na dwa pierwsze z pośród przytoczonych zagadnień. Niemniej w sprawach szkolnictwa musimy dorzucić swój głos. Wołyń ma zastraszający odsetek analfabetów. System szkolny zwany utrakwizmem w obecnych formach jego zastosowania w praktyce, bez zabezpieczenia słusznych interesów ludności ukraińskiej, krzywdzi nasze społeczeństwo. Na Wołyniu zmniejsza się ilość nauczycieli Ukraińców, natomiast zwiększa się ilość nauczycieli, którzy nie znają języka ukraińskiego. Ukraińskie szkolnictwo traktuje się rygorystycznie. Swego czasu ukraińska reprezentacja parlamentarna Wołynia w tej sprawie wystosowała odpowiedni memoriał do Rządu. Niestety nie możemy stwierdzić, aby sytuacja w szkolnictwie na Wołyniu zmieniła się na lepsze. Coprawda w porównaniu ze stanem przedwojennym stwierdzamy wielki postęp co do ilości szkół, ich jakości i pracy nad podniesieniem kultury wsi.</u>
	471	+ <u xml:id="u-36.12" who="#PPewny">Natomiast z wielkiem uznaniem przyjmujemy prace Rządu, dotyczące uregulowania stanu prawnego naszej cerkwi, oraz zrozumienia dla walki ludności ukraińskiej o usunięcie z cerkwi prawosławnej naleciałości moskiewskich. Dzięki temu zaczynają w naszej djecezji na Wołyniu odżywać stare tradycje i nasze duchowieństwo staje coraz odważniej do walki z rozkładową akcją komunistyczną i nacjonalistyczną. Prosimy, ażeby Rząd rozpatrzył przychylnie sprawę liceum teologicznego na Wołyniu, aby nasi przy szli pasterze wzrastali w swojem otoczeniu i byli prawdziwymi przewodnikami duchowymi ludności. Z pełnem zaufaniem odnosimy się do udziału przedstawicieli Państwa w pracach nad przebudową ustroju naszej cerkwi i jesteśmy pewni, że po zakończeniu tych prac będzie zwołany Sobór Cerkwi Prawosławnej, który raz na zawsze usunie wszelkie naleciałości moskiewskie i tem samem credzie Pana Prezydenta Rzeczypospolitej o zwołaniu Generalnego Soboru Cerkwi Prawosławnej w Polsce będzie zrealizowane dla dobra samej cerkwi, dla dobra Państwa, a Rzeczpospolita Polska wykona nawet w tych trudnych kwestiach część swojej wielkiej misji na w schodzie.</u>
	472	+ <u xml:id="u-36.13" who="#PPewny">Pragniemy, aby Rząd nadal nie pozostawił Wołynia bez swojej opieki co do przeprowadzenia reformy rolnej, a przedewszystkiem komasacji z upełnorolnieniem wraz z melioracją, zniesienia serwitutów i przeprowadzenia parcelacji na korzyść miejscowej ludności. Nie wolno tych prac przerwać w połowie, bo one na Wołyniu zwiększają gospodarczą pojemność i przyczyniają się do podniesienia kultury gospodarczej i całego życia na wsi.</u>
	473	+ <u xml:id="u-36.14" who="#PPewny">Wysoki Sejmie! Wołyń pierwszy zamanifestował i dał wyraz idei zgodnego współżycia i współpracy. Nasz samorząd terytorialny jest dowodem i wyrazem prawdy ziemi wołyńskiej oraz tego, że tam, gdzie Rzeczpospolita Polska wskrzesza dawne tradycje tolerancji, tam wygasają przerosty nacjonalizmu i kwitnie twórcza praca, tam wszyscy znajdują wspólną ideę w pracy dla dobra Państwa. Bez przeszkód i bez poniżenia naszej godności narodowej rozbudowujemy spółdzielnie, rozwijają się nasze narodowe ośrodki, krzepnie myśl państwowa na Wołyniu. Prawda ziemi wołyńskiej kształtuje przyszłość narodu ukraińskiego i polskiego. Przemówiła ona i na innych terenach, zamieszkałych przez mieszaną ludność podczas ostatnich wyborów. Nadeszła sposobna chwila, aby i Rząd Rzeczypospolitej konkretnie wyjawił swój stosunek do spraw kultury ukraińskiej, gdyż nasza teza, nasze przekonania, że zagadnienie ukraińskie w Polsce jest sprawą jej wewnętrznej polityki, dzisiaj coraz bardziej trafia do świadomości ukraińskiego społeczeństwa w Polsce. Dzisiaj już niema w Sejmie posłów ukraińskich, którzyby zajmowali wrogie stanowisko w stosunku do Rzeczypospolitej. Opozycja dla samej opozycji już nie istnieje i nic jej nie wskrzesi. Ideologia Wołyńskiego Zjednoczenia Ukraińskiego oraz taktyka Ukraińskiej Reprezentacji Parlamentarnej Wołyń znajduje obecnie zrozumienie i uznanie wśród społeczeństwa ukraińskiego Galicji.</u>
	474	+ <u xml:id="u-36.15" who="#PPewny">Na dowód powyższego pozwolę sobie przytoczyć ostatnia uchwałę, powziętą przez, zarząd główny — „Ukraińskiej Narodnoi Obnowy” U. N. O., na posiedzeniu, odbytem w Stanisławowie dnia 1 grudnia b. r., która dosłownie brzmi: — „Jednogłośnie uchwalono dążyć wszelkiemi siłami do tego, ażeby Ukraińska Reprezentacja Parlamentarna Galicji połączyła się w jedno przedstawicielstwo narodowe z Ukraińską Reprezentacją Parlamentarną Wołynia”. Jak wiadomo Ukraińską Narodniu Obnowę reprezentuje w Izbach ustawodawczych dwóch przedstawicieli.</u>
	475	+ <u xml:id="u-36.16" who="#PPewny">Wysoki Sejmie! Twórcza siła narodu ukraińskiego powstała na Wołyniu, wystąpiła otwarcie przeciwko irredencie i przeciwko ukraińskiemu maksymalizmowi politycznemu, który był następstwem utraty wiary w siły własne społeczeństwa. Ta sama twórcza myśl zmusiła ukraińskie społeczeństwo do poddania rewizji i przeanalizowania polityki oportunistycznej, opartej na partyjnictwie. Siła tej myśli zmusiła do zrozumienia, że naród ukraiński miał tylko jednego w swym rozwoju sojusznika. Tym sojusznikiem był Marszałek Józef Piłsudski, a dziś jest Jego idea. Jego i tylko Jego czyn może stanowić podstawę do obudzenia wiary w siły własne narodu, oraz rozwiązania kwestii ukraińskiej w Polsce. Rzeczpospolita Polska i tylko Ona jedna, silna, potężna, mocarstwowa może być główną gwarantką pokoju na wschodzie. Dlatego obowiązkiem każdego świadomego Ukraińca jest -praca dla wielkości Rzeczypospolitej, aby problem ukraiński w oczach opinii całego świata stał się problemem pokoju na wschodzie i aby dojrzało zrozumienie, że rozwiązanie sprawy ukraińskiej jest koniecznym warunkiem utrwalenia pokoju na wschodzie Europy.</u>
	476	+ <u xml:id="u-36.17" who="#PPewny">To są myśli, proszę Panów, które zrodziły się i ukształtowały na Wołyniu. To są myśli, które zrodziły się z czynu 1920 roku, który dał Rzeczypospolitej Polskiej obecne jej granice wschodnie. To są myśli, które sięgają w daleką przyszłość obu narodów. Te myśli stały się już udziałem całej świadomej ukraińskiej ludności w Polsce i ich emanację widzieliśmy, gdy wszyscy posłowie ukraińscy głosowali za udzieleniem pełnomocnictw Rządowi, a teraz ujrzymy w czasie głosowania za przyjęciem budżetu.</u>
	477	+ <u xml:id="u-36.18" who="#PPewny">Tak więc wśród ukraińskiego społeczeństwa przyjęły się nowe kategorie myślenia, których fundamentem był wspólny połsko-ukraiński czyn Wołynia.</u>
	478	+ <u xml:id="u-36.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	479	+ <u xml:id="u-36.20" who="#PPewny">Ukraińska reprezentacja parlamentarna Wołynia z wielką uwagą przysłuchuje się wypowiedzeniom Rządu w sprawach ukraińskich. Zdajemy sobie sprawę, że nasze zdobycze muszą być następstwem unormowania wzajemnych stosunków obu społeczeństw. Dlatego też nie wysuwamy tych haseł i żądań, które z ukraińskiego punktu widzenia byłyby bardzo efektownemi, ale niemożliwemi w chwili obecnej do zrealizowania.</u>
	480	+ <u xml:id="u-36.21" who="#PPewny">Wysoki Sejmie! Wierzymy w Rzeczpospolitą, mamy zaufanie do rządów, które działają w myśl testamentu Marszałka Józefa Piłsudskiego, — to też walimy mniej dbać o popularność na giełdzie politycznej, ale za to postępować zgodnie ze swojem sumieniem. Chcemy być uczciwi wobec Rzeczypospolitej i wierni przysiędze, złożonej idei Marszałka Józefa Piłsudskiego.</u>
	481	+ <u xml:id="u-36.22" who="#PPewny">Wieczne może być tylko to, co jest czynione pod kątem widzenia przyszłości. Dla tej wspólnej i jasnej przyszłości odważnie i uczciwie służy Wołyń, dając dowód, że zaspokajanie powszednich potrzeb społeczeństwa ukraińskiego w dziedzinie jego życia kulturalnego nie tylko nie podważa, ale sprzyja wzmocnieniu współżycia i współpracy obu społeczeństw: polskiego i ukraińskiego i wzmacnia podstawy państwowości polskiej na wschodnich rubieżach.</u>
	482	+ <u xml:id="u-36.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	483	+ </div>
	484	+ <div xml:id="div-37">
	485	+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekPodoski">Głos ma p. Rubinsztein.</u>
	486	+ </div>
	487	+ <div xml:id="div-38">
	488	+ <u xml:id="u-38.0" who="#PRubinsztein">Wysoka Izbo! Byłbym niezmiennie szczęśliwy, gdybym mógł i gdybym miał podstawę dać wyraz z tej wysokiej trybuny błogiemu zadowoleniu z położenia, w jakim się znajdują moi wyborcy,—jak to zrobił mój przedmówca.</u>
	489	+ <u xml:id="u-38.1" who="#PRubinsztein">Niestety, tak nie jest. Wiem, że łatwiej mówić z tej trybuny o zadowoleniu, o braku wszelkich żalów i utyskiwań, — niestety, nie jestem w tem szczęśliwem położeniu.</u>
	490	+ <u xml:id="u-38.2" who="#PRubinsztein">Na tej trybunie sejmowej jestem homo novus, stoję przed Wysoką Izbą po raz pierwszy, ale na trybunie parlamentarnej Rzeczypospolitej jestem starym obywatelem, bo przez dwie kadencje miałem zaszczyt piastować stanowisko senatora Rzeczypospolitej.</u>
	491	+ <u xml:id="u-38.3" who="#PRubinsztein">I otóż po przerwie 5letnie j mam zaszczyt znów stać przed Wysoką Izbą. Ód tego czasu, kiedy po raz pierwszy znalazłem się na trybunie parlamentarnej, do dziś dnia przeżyliśmy tyle zmian, tyle zmian podstawowych, mieliśmy tyle zmian rządu, mamy czwarty z kolei nowy parlament, mamy teraz nową Konstytucję, nowy Rząd, który zapowiada wkroczenie na nowe tory. Ale, niestety, w stosunku do ludności żydowskiej, którą mam zaszczyt tutaj reprezentować, nic się nie zmieniło. I nie jest wielką przyjemnością, Wysoka Izbo, rok rocznie powtarzać te same żale na nieuwzględnione żądania, te same skargi na niezaspokojone potrzeby.</u>
	492	+ <u xml:id="u-38.4" who="#PRubinsztein">W pierwszym Sejmie ten ciężki, bardzo ciężki obowiązek spoczywał na barkach 34 posłów, dziś jest nas w Sejmie tylko 3, — za sprawą nowej ordynacji wyborczej.</u>
	493	+ <u xml:id="u-38.5" who="#PRubinsztein">Tem cięższym jest nasz obowiązek, gdy bieda nasza rośnie, a głos nasz słabnie. Ciężkim jest nasz obowiązek, ciężkie są czasy, ale podjęliśmy się tego obowiązku i rzetelnie, uczciwie, szczerze i otwarcie chcę roztoczyć przed Wysoką Izbą ten ponury obraz smutnego położenia narodu żydowskiego w Polsce, Znowu mamy ciężki budżet. Ta księga budżetowa,— jak Panowie widzą — jest ciężka. Trudno Państwu Polskiemu dźwigać ten ciężar, a tembardziej trudno jest ten ciężar dźwigać nam, Żydom.</u>
	494	+ <u xml:id="u-38.6" who="#PRubinsztein">Wczoraj skonstatował p. Wicepremier w swojem przemówieniu, że ciężar płacenia podatków bezpośrednich pada w 85% na ludność miejską. A kto tę ludność miejską stanowi? Stanowią w wielkim odsetku, bo sięgającym około 40%— Żydzi, którzy w jeszcze większym odsetku są zatrudnieni w handlu i rzemiośle, które właściwie płacą ten podatek bezpośredni. To znaczy, że główny ciężar utrzymania tego budżetu, pokrywania tego budżetu kładzie się na ludność żydowską, a handel i rzemiosło leżą obecnie w gruzach. Z drugiej strony wszystko, co było dotychczas zrobione w dziedzinie gospodarcze ostrzem swem skierowane było przeciwko ludności żydowskiej. Ustawa przemysłowa rujnuje rzemiosło żydowskie, wszystkie posunięcia etatystyczne pozbawiły pracy i zajęcia krocie tysięcy Żydów. Prawda, te przeobrażenia etatystyczne trafiły też w społeczeństwo polskie, ale było to tylko przewarstwowienie ludności, bo jeżeli odeszli jedni, to przyszli na ich miejsce drudzy. Kiedy fabryki tytoniowe, zapałczane, alkoholowe i t. d. zostały upaństwowione, przeszły na gospodarkę państwową, to robotnicy Żydzi zostali wyrzuceni, a na ich miejsce przyszli robotnicy nieżydowscy. A fabryki te były przecież założone przez Żydów, którzy te gałęzie przemysłu rozwinęli swoją pracą, energią i inicjatywa, swemi zdolnościami i zawsze pracowali tam robotnicy2ydzi, — teraz zostali stamtąd wypędzeni i niema tam ani urzędników, ani robotników-Żydów. Rząd powinien jednak zastano wić się nad tem, co się stanie z tą ludnością, wypartą ze wszystkich dziedzin działalności gospodarczej. Przecież musi się ona gdziekolwiek podziać, musi mieć jakąkolwiek możność życia.</u>
	495	+ <u xml:id="u-38.7" who="#PRubinsztein">P. Premier w swem przemówieniu podkreślił, że musi się szukać nowych dróg zatrudnienia, dostarczenia zajęcia nowemu pokoleniu, t. j. pokoleniu, które wyrosło w ostatnich czasach, gdy wszystkie placówki są już zajęte.</u>
	496	+ <u xml:id="u-38.8" who="#PRubinsztein">A ja zapytuję, w jaki sposób dostarczy się zajęcia i źródeł wyżywienia dla tych kroci tysięcy rodzin żydowskich, które zostały wyrzucone z wszystkich dziedzin życia gospodarczego? Nie mają one żadnej przyszłości, nie mają żadnego celu i żadnej nadziei.</u>
	497	+ <u xml:id="u-38.9" who="#PRubinsztein">I nas trwoży myśl o tę młodzież. Niepokoi nas nie tylko to, co ta młodzież będzie robiła, z czego będzie żyła, gdy wstąpi samodzielnie, samoistnie do życia, a trwoży nas jeszcze myśl, która wszystkich powinna trwożyć, — a przedewszystkiem Rząd, — co ta młodzież będzie myślała i co będzie odczuwała w tak strasznem położeniu bez nadziei, bez celu w życiu, bez wyjścia.</u>
	498	+ <u xml:id="u-38.10" who="#PRubinsztein">Gdy carat zapędził Żydów do t. zw. strefy osiedlenia, były granice całego świata otwarte, to nasza bezrobotna młodzież, jak zresztą i młodzież polska jechała do Ameryki i innych ośrodków emigracyjnych. Teraz cały świat jest zamknięty na siedem spustów, niema dokąd jechać.— musimy tu pozostać i pozostaniemy. Wielu Żydów wyjeżdża do Palestyny, kilkadziesiąt tysięcy młodych ludzi w, ostatnich latach wyjechało już do Palestyny. Prawda, Rząd na zewnątrz wyraża swoje sympatie w sprawie odbudowy naszej ojczyzny w Palestynie. Jesteśmy też zadowoleni i chcemy mieć tę możność, ale ta możność wyjazdu do Palestyny jest ograniczona. Rząd łoży wielkie sumy na emigrację do innych krajów, ale na emigrację do Palestyny nic nie daje i nie pomaga. Emigracja do Palestyny nie rozwiązuje całokształtu zagadnienia. Ta młodzież musi tu w kraju pozostać. Żyjemy w pewnych połaciach Rzeczypospolitej od tysiąca lat, w Wilnie marny pamiątki, wykazujące, że żyliśmy tam jeszcze przed Unią Lubelską. Jesteśmy w Polsce autochtonami i ta ziemia musi nas karmić narówni z innymi jej mieszkańcami.</u>
	499	+ <u xml:id="u-38.11" who="#PRubinsztein">Gdy rozpatrujemy budżet, widzimy, że z jednej strony Ministerstwo Skarbu ściąga swoje dochody w lwiej części ze społeczeństwa żydowskiego</u>
	500	+ <u xml:id="u-38.12" who="#komentarz">(Sprzeciwy),</u>
	501	+ <u xml:id="u-38.13" who="#PRubinsztein">ale po stronie rozchodów, t. zn. świadczeń, które Państwo daje wzamian za świadczenia społeczeństwa, prawie nic nie otrzymujemy. Gdybyśmy sądzili o miejscu zajmowanem przez Żydów w Państwie według części rozchodowej budżetu, to można byłoby myślę, że sen endeków — Polska bez Żydów, — już się ziścił, bo niema prawie żadnych wzmianek w budżecie o zaspokojeniu jakichkolwiek potrzeb ludności żydowskiej. Jest tylko jedna jedyna pozycja, mianowicie 180.000 zł na utrzymanie wyznania żydowskiego. Proszę Panów,</u>
	502	+ <u xml:id="u-38.14" who="#PRubinsztein">Panowie chyba przyznacie nam rację, jeżeli stwierdzę, że nie jest to tylko krzywdą, ale poniżeniem i upokorzeniem dla 3 milionów Żydów, jeżeli wszystkie wyznania są w zupełności utrzymywane (przez Państwo, a Żydom są rzucone ochłapy. 180.000 zł. na utrzymanie wszystkich urządzeń wyznaniowych i</u>
	503	+ <u xml:id="u-38.15" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
	504	+ <u xml:id="u-38.16" who="#PRubinsztein">prawda, mamy samorząd wyznaniowy, ale samorząd wyznaniowy jest po to, aby rządził wyznaniem żydowskiem, ale nie poto, aby jeszcze wzmacniał i powiększał ten ciężar podatkowy, który Państwo powinno ponosić. Co do samorządu wyznaniowego muszę tu podnieść zarzut, że i tego samorządu nie mamy, dlatego że w szeregu miast zostały powołane komisaryczne zarządy wyznaniowe, zamiast rozpisania nowych wyborów.</u>
	505	+ <u xml:id="u-38.17" who="#PRubinsztein">Z wyżej nakreślonego obrazu nędzy i ruiny żydowskiej, jakoteż zatamowania źródeł zarobkowania, wynika, że Żydzi są nie tylko upośledzeni, ale są w stanie wielkiej rozpaczy i zwątpienia, zwłaszcza, że nasze młode pokolenie niema żadnych widoków na przyszłość.</u>
	506	+ <u xml:id="u-38.18" who="#PRubinsztein">P. Premier Kościałkowski, zarówno jak i p. Wicepremier Kwiatkowski, w swoich przemówieniach poruszyli kwestię zatrudnienia młodego pokolenia. Prosiłbym o wyjaśnienie, co oni myślą zrobić dla żydowskiego młodego pokolenia, które wyrasta i wstępuje w życie bez widoków na otrzymanie zajęcia bez celu i bez nadziei, bo przecież nie można pozostawić setek tysięcy młodych ludzi bez nadziei i bez celu w życiu. Muszą oni wiedzieć, że myśli się o nich, bo zwątpienie i rozpacz są bardzo złymi doradcami. Uczucia i myśli czerpane z tego źródła są bardzo niedobre. Więc zwracam uwagę na katastrofalny stan rzeczy co do ludności żydowskiej.</u>
	507	+ <u xml:id="u-38.19" who="#PRubinsztein">Proszę Panów, Marszałek Józef Piłsudski pozostawił w dziedzictwie szczytne hasło, które jest wypisane we wszystkich urzędach: — „Znamieniem naszych czasów jest wyścig pracy, jak ongiś był wyścig krwi i żelaza.” To ma przypominać wszystkim urzędnikom, pracującym w urzędach, że mają się wyróżnić w wyścigu pracy i jej wydajności. To przypomina też wszystkim klejentom i interesantom, przychodzącym do urzędów, że mają służyć Ojczyźnie swoją pracą.</u>
	508	+ <u xml:id="u-38.20" who="#PRubinsztein">Wyścig ma być współzawodnictwem przy równych warunkach. Jeżeli droga wyścigowa jest dla jednego uczestnika zagrodzona, przecięta jest murem nieprzepartym, a drugi uczestnik wyścigu ma przed sobą równe pole, to nie jest to wyścigiem, ale upośledzeniem i spostponowaniem jednego, a uprzywilejowaniem i sprzyjaniem drugiemu. A jeśli się mówi o wyścigu pracy, to muszą wszyscy mieć równe możliwości, muszą wszyscy mieć dostęp do tej pracy, dostęp do tego wyścigu. Konstatuję, że Żydów do tego wyścigu pracy się nie dopuszcza.</u>
	509	+ <u xml:id="u-38.21" who="#PRubinsztein">Proszę Panów, wyścig pracy przynosi nie tylko pożytek materialny, ale i pożytek duchowy, bo uszlachetnia człowieka, który ma pracować w warunkach wyścigu, uzdalnia go, pobudza go do postępu, do rozwoju. A jeśli Żydzi, którzy mają utrudnienia na każdym kroku, którzy mają przed sobą zapory i przeszkody, przed którymi wrota do wszystkich zajęć i urzędów są zatrzaśnięte, pomimo to wytężają wszystkie siły, rozwijają swoje zdolności i osiągają cokolwiek, to mówi się ze złośliwością, że Żydzi są zdolniejsi, są pracowitsi i dlatego trzeba ich usunąć i oddalić od wyścigu pracy. W ten sposób znajdujemy się w błędnem kole.</u>
	510	+ <u xml:id="u-38.22" who="#PRubinsztein">Proszę Panów, jeżeli wyścig pracy w stosunku do ludności żydowskiej nie jest znamieniem naszych nowych czasów, to druga połowa tej sentencji — wyścig krwi i żelaza, ożyła teraz w najnowszych czasach. Jeżeli nie mamy możności uczestniczenia w wyścigu pracy, to urządza się przeciwko nam wyścig krwi i żelaza. Panowie czytacie dzień w dzień opowiadania w gazetach o ekscesach antyżydowskich, nie wszystko czytacie, bo cenzura nie wszystko co do ekscesów żydowskich pisać pozwala, ale jednak czytacie o Żydach, zbroczonych krwią, o potrzaskanych głowach, połamanych rękach i nogach, a nawet w ostatnich czasach o częstych wypadkach zabicia Żydów. Wiemy wszyscy jacy ludzie podjudzają i w jakim celu to się robi. Jestem przekonany, że to nie leży ani w intencji Rządu, ani tej Wysokiej Izby, ale są jakieś tajniki, jakieś ośrodki, które podjudzają młodzież, nieświadomą część polskiego społeczeństwa do tak haniebnych czynów. Te czyny mają być pomostem do władzy. To nie jest tajemnica. Mamy silny Rząd, ale jeżeli chodzi o Żydów, to nawet tego pomostu słabo się broni.</u>
	511	+ <u xml:id="u-38.23" who="#PRubinsztein">Chcę zacytować z tej trybuny powiedzenie jednego wielkiego Polaka, humanisty i moralisty, który miał odwagę tak powiedzieć: — „Za czasów niewoli było nam źle, było nam oczywiście gorzej, aniżeli teraz, ale my sami byliśmy lepszy, bo wówczas nie biliśmy Żydów, chociaż byliśmy bici, a teraz nasza młodzież bije Żydów”.</u>
	512	+ <u xml:id="u-38.24" who="#PRubinsztein">Proszę Panów, tem gorzej dla nas bitych, i tem gorzej też dla bijących, bo to przyszła Polska już teraz nas bije. A cóż dopiero będzie, kiedy ta przyszła Polska, przesiąknięta tą nienawiścią i tą złośliwością, wstąpi do życia przyjdzie do wpływów i do władzy? Co wówczas z nami będzie, jakie stosunki zapanują wówczas w Polsce? To nas niepokoi, ale to powinno także niepokoić Rząd i Wysoką Izbę!</u>
	513	+ <u xml:id="u-38.25" who="#PRubinsztein">Niepokoi nas także to, że nie widzimy właściwego odruchu starszego społeczeństwa polskiego. Ci starsi, którzy sami byli ofiarami złośliwości nienawiści plemiennej, zachłanności i przemocy, dlaczego nie reagują na takie wystąpienia i na takie czyny?</u>
	514	+ <u xml:id="u-38.26" who="#PRubinsztein">My, Żydzi, w naszej okropnej rzeczywistości dziejowej nauczyliśmy się wierzyć w lepszą przyszłość. Nie tylko nauczyliśmy się wierzyć w lepszą przyszłość, ale też nauczyliśmy świat cały wiary w lepszą przyszłość. A teraz, gdy widzimy, jak ta najbliższa przyszłość będzie wyglądała, czy możemy zachować tę wiarę w lepszą przyszłość?</u>
	515	+ <u xml:id="u-38.27" who="#PRubinsztein">Lepszą przyszłość rozumiemy pod względem postępu moralnego i humanitarnego w sensie zwycięstwa w świecie idei sprawiedliwości, równości i braterstwa ludzi i ludów.</u>
	516	+ <u xml:id="u-38.28" who="#PRubinsztein">A przecież lepsza przyszłość w tym sensie jest ważną nie tylko dla nas — dla ściganych i bitych, lecz jest ważną także dla Państwa Polskiego, jest to prawie zagadnieniem bytu, jest sprawą hamletowską, czy przyszłość będzie lepsza, czy gorsza, bo jeśli my liczymy na postęp moralny ludzkości, to i los Państwa Polskiego jest uzależniony od tego postępu moralnego i humanitarnego ludzkości.</u>
	517	+ <u xml:id="u-38.29" who="#PRubinsztein">Otóż powiadają nam, że ten jad sączy się z kraju krwawego obłędu, z którym zawiera się umowę handlową, której ratyfikacja znajduje się na porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia Sejmu. Ale czy ktoś z nas wątpi w to, że ten jad, który wsiąka w duszę narodu niemieckiego, który kaleczy duszę tego narodu, jest przeznaczony tylko dla nas. W rzeczywistości jest on przeznaczony dla wszystkich narodów, które okażą się od nich słabsze, bo równolegle z fabrykowaniem w urzędach Goebelsa tego jadu dla nas, produkują fabryki gazy trujące, przeznaczone już nie tylko dla nas, ale dla podboju ziem i narodów. Równocześnie z wytworzeniem bakteryj nienawiści przeciwko nam, fabryki przemysłu wojennego produkują bakterie, które będą nosiły śmierć nie tylko nam, ale całemu światu. Równolegle z pochodem krzyżowym przeciwko Żydom w tym kraju krwawego obłędu potęguje się czynność i wydajność zakładów Kruppa.</u>
	518	+ <u xml:id="u-38.30" who="#PRubinsztein">Tam oni myślą, że przyszedł już czas ironicznie wypowiedzianej sentencji lafontainowskiej: — „La raison du plus fort est tou jours la milleure”. Racja mocniejszego jest zawsze najlepsza. Nie rozumieją oni jednak, że może ona być lepsza, ale nie jest pewniejsza, bo może przyjść jeszcze mocniejszy, którego racja będzie jeszcze lepsza.</u>
	519	+ <u xml:id="u-38.31" who="#PRubinsztein">Przyszłość Polski, oczywiście, nie jest związana z panowaniem brutalnej siły mięśni, ale jest związana i uzależniona całkowicie od zwycięstwa idei sprawiedliwości i słuszności w świecie. Na zwycięstwo, na ostateczne zwycięstwo sprawiedliwości dziejowej w świecie my czekamy, ale i Państwo Polskie też musi na to czekać. Innej drogi niema, innej nadziei niema i innej pewności niema.</u>
	520	+ <u xml:id="u-38.32" who="#PRubinsztein">Dlatego też Polska, — która już była ofiarą siły brutalnej i przemocy — winna zaważyć na szali zwycięstwa sił światłych, humanitarnych i moralnych w świecie.</u>
	521	+ <u xml:id="u-38.33" who="#PRubinsztein">Wczoraj p. Wicepremier scharakteryzował położenie Polski w jednem bardzo trafnem powiedzeniu, że moc państwa polega nie tylko na sile obronnej, nie tylko na korzystnych stosunkach międzynarodowych, ale na dobrej gospodarce państwowej, a ja dodam, że nie tylko na dobrej gospodarce państwowej, ale i na siłach moralnych i kulturalnych Państwa.</u>
	522	+ <u xml:id="u-38.34" who="#PRubinsztein">Zapytuję Pana Ministra czy to, co widzimy na ulicach miast i miasteczek, zwłaszcza w miastach uniwersyteckich, czy te brutalne napady na bezbronnych, spokojnych współobywateli Żydów są wynikiem rozwoju moralnego i kulturalnego Polski?</u>
	523	+ <u xml:id="u-38.35" who="#PRubinsztein">Studenci, którzy zawsze byli chlubą narodów, teraz hańbią swe społeczeństwa brutalnemi napadami. Czapka i mundur studencki, które były honorową oznaką postępu światła i rozumu w świecie — teraz napawają lękiem. Ucieka się od nich, jak od najgorszych napastników.</u>
	524	+ <u xml:id="u-38.36" who="#komentarz">(Głos: Kto ucieka?)</u>
	525	+ <u xml:id="u-38.37" who="#PRubinsztein">Żydzi, ma się rozumieć. Napastnicy uzbrojeni są w żelazne narzędzia śmierci i w ten sposób uprawiają wyścig krwi i żelaza, który stał się znamieniem naszych najnowszych czasów.</u>
	526	+ <u xml:id="u-38.38" who="#PRubinsztein">Proszę Panów! Każdy z nas musi zastanowić się nad tem. Ponieważ czas mego przemówienia już upłynął, muszę kończyć. Mamy nowe warunki, nowy parlament, nowy Rząd, który zapowiedział wkroczenie na nowe tory. Życzymy sobie, aby Rząd wkroczył na nową drogę i w stosunku do ludności żydowskiej. Tego wymaga słuszność, sprawiedliwość, interes, powaga i przyszłość Państwa. I Rząd ten, krocząc po nowej drodze, niechaj doprowadzi do takiego stanu rzeczy, aby Państwo Polskie było rzeczywiście wspólnem dobrem dla wszystkich obywateli.</u>
	527	+ </div>
	528	+ <div xml:id="div-39">
	529	+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekPodoski">Głos ma p. Pełczyńska.</u>
	530	+ </div>
	531	+ <div xml:id="div-40">
	532	+ <u xml:id="u-40.0" who="#PPelczynska">Usłyszeliśmy wczoraj z ust p. Wicepremiera poraź wtóry wypowiedziane zdanie w sprawie ograniczenia możliwości zajmowania posad przez męża i żonę. Zdanie to wygłoszone w komisji sejmowej obiegło głośnem echem całą Polskę. Obiegły również głośnem echem brawa, które przy wyrzeczeniu tych słów zabrzmiały na sali komisji. Zabierając dziś głos, wiem, że będę płynęła pod falę, ale ta świadomość tem bardziej nakłania mnie do poruszenia tej kwestii.</u>
	533	+ <u xml:id="u-40.1" who="#PPelczynska">Wiemy aż nadto dobrze, jak będzie wyglądała w realizowaniu zasada redukcji jednego z małżonków. Będzie to oczywista redukcja zony. Obawiam się, że redukcje te nie przyczynią się w żadnej mierze do zwalczania kryzysu, jak staną się źródłem szeregu niesprawiedliwości. Nie przeczę, że tu lub owdzie istnieją fakty, gdzie praca zarobkowa żony wysokiego urzędnika, praca niefachowa, lub nawet fachowa, ale niedbale pełniona, spoczywająca jedynie na protekcji, jest krzyczącym nonsensem, który trzeba natychmiast usunąć. Ale tam, gdzie zarówno mąż, jak i żona są rzetelnymi pracownikami państwowymi lub samorządowymi — tam redukcja jednego z małżonków byłaby nielogicznością. Dlatego z radością muszę stwierdzić, że w przemówieniu wczorajszem podkreślone zostały względy rzeczowe, o których oby nie zapomniano przy wprowadzaniu w życie tej zasady. Mówił p. Minister o wysoko uposażonych urzędnikach. Trzebaby sprecyzować, co rozumiemy pod wysokiem uposażeniem, 400 czy 500 zł? Ale w takim razie należałoby wogóle określić granicę maksymalnych zarobków w Polsce, a już conajmniej zarobków urzędniczych, poza którą nie może wykraczać ani indywidualny ani wspólny zarobek małżonków. Należałoby również postawić zapytanie, czy powinien zajmować posadę państwową człowiek, mający dochody z prywatnego majątku, czy nie powinien on ustąpić miejsca temu, który nie posiada żadnych środków do życia, a te same, co on, kwalifikacje. Nie zabieram tu głosu z pobudek feministycznych, które są mi obce, zabieram tu głos, jako pełnomocny obywatel Państwa, stojący na gruncie obowiązującej Konstytucji, na gruncie równego prawa do pracy. Nie wiem, czy ci z posłów, którzy na ubiegłej sesji z entuzjazmem przyjęli zapowiedź redukcji mężatek, stoją na stanowisku niszczenia życia rodzinnego w Polsce. Od czasu do czasu przepływają przez Polskę fale redukcji mężatek, dają one w wyniku zjawisko ukrywania małżeństw, zawieranych między pracownikami państwowymi lub samorządowymi, dają w wyniku fakty przedstawiania kopji świadectw fikcyjnych rozwodów i przyczyniają się do zawierania nielegalnych związków.</u>
	534	+ <u xml:id="u-40.2" who="#PPelczynska">Obawiam się, że realizowanie zasady, postawionej przez p. Wicepremiera, stać się może źródłem szeregu niesprawiedliwości, których ofiarą, jak to zwykle bywa w życiu, padną nietyle możni tego świata, ile skromni pracownicy, walczący wspólnemi siłami o jaki taki poziom kulturalny życia swojej rodziny i o możność kształcenia dzieci.</u>
	535	+ <u xml:id="u-40.3" who="#PPelczynska">Uczynił wczoraj p. Minister słuszne zastrzeżenie co do niedopuszczalności obniżki płac robotniczych w kartelach. Należałoby tę najsłuszniejszą opiekę rozszerzyć i na niższych urzędników, zatrudnionych w przedsiębiorstwach, cofających wstecz ceny kartelowe pod naciskiem Rządu.</u>
	536	+ <u xml:id="u-40.4" who="#komentarz">Omówiona tu była dziś sprawa oświaty powszechnej. Wymaga również chwili uwagi kwestia oświaty pozaszkolnej. Oświata pozaszkolna spadła z 859.000 na 300.000 w przyszłym budżecie. Państwo przyjęło na siebie obowiązek prowadzenia oświaty pozaszkolnej. Ten obowiązek, przy ilości dzieci odchodzących z kwitkiem od drzwi szkoły, wzrasta. Ten obowiązek wzrasta w momencie, gdy przepełnione klasy szkolne, mimo największego wysiłku ze strony nauczycieli, muszą dawać obniżenie wyników pracy pedagogicznej, wyników pracy nauczania i wychowania młodzieży. Z lękiem myślimy o tej ilości dzieci, której nie obejmie szkoła powszechna. Z tem większym lękiem musimy myśleć o redukcji oświaty pozaszkolnej. Roztoczył wczoraj p. Wicepremier ponury obraz ciężkiego okresu w życiu gospodarczem Państwa. Nie był ten obraz dla nas niespodzianką. Zdajemy sobie sprawę, jak boleśnie muszą trzeszczeć kości organizmu państwowego, gdy przechodzi on przez taki okres zarządzeń, jak ten, który przeżywamy. Społeczeństwo nasze wydobyć może z siebie bardzo wiele, ma w sobie olbrzymi hart, olbrzymią zdolność przetrzymywania rzeczy twardych. Przez życie narodu naszego przewalił się tyle razy ciężki walec historii, ale społeczeństwo nasze już nie chce paliatywów. Chce reform celowych, sięgających głęboko w istotę rzeczy. Chce reform, usuwających stopniowo nie objawy zła, ale przyczyny zła.</u>
	537	+ <u xml:id="u-40.5" who="#PPelczynska">(Oklaski.)*</u>
	538	+ </div>
	539	+ <div xml:id="div-41">
	540	+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekPodoski">Głos ma p. Wicemarszałek Mudryj.</u>
	541	+ </div>
	542	+ <div xml:id="div-42">
	543	+ <u xml:id="u-42.0" who="#PMudryj">Wysoki Sejmie! Zgodnie z tradycją parlamentarną i zwyczajem zabieram głos w dyskusji nad przedłożonym budżetem, ażeby w imieniu Ukraińskiej Reprezentacji Parlamentarnej przedstawić Wysokiej Izbie dążenia polityczne narodu ukraińskiego i jego postulaty w Polsce. Na wstępie uważam za swój obowiązek podkreślić, że Ukraińska Reprezentacja Parlamentarna, w imieniu której przemawiam, jest ściśle związana, o ile chodzi o jej dążenia polityczne, z poprzednią Ukraińską Reprezentacją Parlamentarną. Jesteśmy głosicielami tych samych ideałów narodowo politycznych, jakie reprezentowali w tych Izbach nasi poprzednicy. Na czele naszych dążeń politycznych, tak samo jak i dążeń naszych poprzedników stoi wielka idea państwowości ukraińskiej, idea głęboko zakorzeniona w krwi i duszy narodu ukraińskiego. Ta potężna idea była tą siłą, która w swoim czasie wysyłała na front walki orężnej o jej urzeczywistnienie najlepszych i najdzielniejszych synów narodu ukraińskiego. Wartość tej idei okupiliśmy krwią i żyliśmy dzięki temu przez niedługi czas w wolnem państwie ukraińskiem. Nie utrzymaliśmy go. Może za małemi były nasze siły materialne, bo moralnych sił i hartu ducha nam nie brakowało, może stosunki i warunki międzynarodowe były za twarde, ażebyśmy mogli je przełamać w kierunku pozytywnym dla naszej państwowości, bo swoją niezależność państwową wywalczyli sobie nie tylko Polacy i Czesi, ale i Litwini, Łotysze i inni, a wielki czterdziestomilionowy naród ukraiński mimo krwawych wysiłków pozostał bez swego państwa narodowego. Część narodu ukraińskiego skutkiem przegranej walki znalazła się wraz ze swojem terytorium w granicach Państwa Polskiego. Powstały nowe fakty, fakty wysoce skomplikowane, z któremi trudno było pogodzić się.</u>
	544	+ <u xml:id="u-42.1" who="#PMudryj">Młode Państwo Polskie względnie jego odpowiedzialni kierownicy poprowadzili wówczas w stosunku do Ukraińców politykę, dla której lepiej, że w tej chwili odpowiadającego jej terminu nie użyję. Prawda, że dnia 26 września 1922 r. pierwszy Sejm Rzeczypospolitej uchwalił był ustawę o t. z w. autonomii wojewódzkiej i o założeniu uniwersytetu ukraińskiego, ale była to ustawa podjęta jedynie w celu przygotowania umowy między Polską a Radą Ambasadorów, do której podpisania doszło 15 marca 1923 r. W tej umowie czołowi wówczas przedstawiciele mocarstw europejskich, oceniając wielkie i krwawe wysiłki narodu ukraińskiego w kierunku urzeczywistnienia swego prawa do samookreślenia i w kierunku realizowania swoich ideałów narodowo-politycznych, zastrzegli konieczność nadania autonomii ziemiom ukraińskim w granicach Państwa Polskiego. Jednakże kierownicy polskiej polityki państwowej nie uważali za celowe i potrzebne wprowadzić w życie tych zobowiązań.</u>
	545	+ <u xml:id="u-42.2" who="#PMudryj">Nic też dziwnego, że chociaż po akcie z 15 marca 1923 r. powstały nowe stosunki prawne, to na odcinku stosunków polsko-ukraińskich nie szło wcale ku lepszemu, wręcz przeciwnie, stosunki te zaogniały się. System polityki polskiej parł dalej do tego, ażeby 6-ciomilionowy naród ukraiński, jako jednolitą i zwartą indywidualność narodową, jako zbiorową jednostkę duchową za pomocą represyj osłabiać i wynaradawiać. W odpowiedzi na to społeczeństwo ukraińskie reagowało jako strona słabsza legalną obroną, a skrajne, zakonspirowane w podziemiu, ukraińskie elementy rewolucyjne reagowały na to osądzanemi i zwalczanemi przez nas aktami teroru.</u>
	546	+ <u xml:id="u-42.3" who="#PMudryj">I trzeba było wiele czasu i bardzo dużo ciężkich, pełnych bólu i goryczy obopólnych doświadczeń i dotkliwych strat, ażeby się przekonać, że u podstaw zgodnego współżycia dwu narodów nie może leżeć wyłącznie nienawiść, wzajemne uprzedzenie i obopólna negacja. Przecież wóz historii toczy się po bardzo zmiennych drogach. Dziś jego koła tłoczą jednych, a jutro mogą miażdżyć innych. W perspektywie historycznej pojęcia — „dziś” i — „jutro” są bardzo względne, bo także to — „dziś” jak i to — „jutro” mogą trwać nie tylko kilka, kilkanaście, ale i kilkadziesiąt lat. Historyczne — „dziś” to jest teraźniejszość. A ona u nas nie najlepsza. Tak samo stoją sprawy i z nieznaną wprawdzie, ale zawsze przypuszczalną na podstawie teraźniejszości przyszłością. A przecież zadaniem odpowiedzialnych polityków, a w danym wypadku polityków odpowiedzialnych za stosunki polsko-ukraińskie winno być naprawianie złej teraźniejszości właśnie w imię lepszej przyszłości. Jeżeli los historii zadecydował już o tem, że żyjemy obok siebie, to obowiązkiem naszym jest i z tej rzeczywistości wybierać takie elementy, które dałyby nam sposobność i możliwość wynalezienia sposobu dla wyrównania wszystkich i najprzykrzejszych rachunków w imię lepszego jutra.</u>
	547	+ <u xml:id="u-42.4" who="#PMudryj">Patrzymy realnie na świat, dajemy obiektywną ocenę rzeczywistości i wyciągamy z tego praktyczne wnioski dla naszego życia narodowego i dla naszej polityki. Nie możemy zaprzeczać historycznych faktów, które są i które trwają niezależnie od tego, czy są dla nas gorsze czy lepsze. Dlatego i w nowych stosunkach walczyliśmy przez szereg lat o samo prawo do życia, ale nie jednostkowego, lecz zbiorowego, narodowego. I w stosunkach tych rzeźbiliśmy dalej indywidualne oblicze swego narodu, hartowaliśmy jego ducha i uczyliśmy go wytrwałej, cierpliwej i nieprzerwalnej pracy dla ugruntowania życia jednolitego organizmu narodowego. Byliśmy zawsze elementem konstruktywnym i jako tacy będziemy w tym kierunku i w takiej płaszczyźnie pracować dalej.</u>
	548	+ <u xml:id="u-42.5" who="#PMudryj">Gdy weszliśmy tym razem do polskich Izb Ustawodawczych, to weszliśmy do nich pod innemi nieco auspicjami niż nasi poprzednicy, ale w tym samym celu, a mianowicie w celu obrony praw narodu naszego, reprezentowania jego interesów i stworzenia dlań jaknajszerszej podstawy jego materialnego i duchowego rozwoju jako zwartej jednostki narodowej w Polsce. Weszliśmy do tych Izb przy nowej Konstytucji, na podstawie nowej ordynacji wyborczej i co najważniejsze na podstawie kompromisu wyborczego z Rządem. A ten kompromis wyborczy wypłynął z woli jednej i drugiej strony nie dlatego, ażeby za jego pomocą dojść do takiej czy innej liczby mandatów, lecz wyrósł z szerokiego założenia naprawy stosunków polsko-ukraińskich w Polsce, założenia normalizacji życia polsko ukraińskiego i wyrównania praw i obowiązków obywateli ukraińskich Rzeczypospolitej. Otóż jeszcze przed wyborami i niezależnie od nich stała się naszem zdaniem wielka rzecz, a mianowicie zainicjowano rzeczowe rozpatrzenie ówczesnego stadjum stosunków polsko-ukraińskich i obmyślenie dróg do ich naprawy. Z polskiej strony wziął udział w tej sprawie Rząd, który reprezentował nie tylko Państwo, ale, naszem zdaniem, i najodpowiedzialniejsze za losy Państwa koła społeczeństwa polskiego, na którem się opierał, a ze strony ukraińskiej przedstawiciele zorganizowanego w Ukraińskiem Narodowo-Demokratycznem Zjednoczeniu (UNDO) społeczeństwa ukraińskiego. Kompromis wyborczy był pierwszym realnym krokiem na gruncie tych szerszych założeń dla normalizacji stosunków polsko-ukraińskich. Był on i pierwszą próbą w tej dziedzinie i dał pozytywne wyniki. Przynajmniej społeczeństwo ukraińskie kompromisu wyborczego dotrzymało i swym aktywnym udziałem w wyborach podkreśliło, że aprobuje ów kierunek tej nowozainicjowanej polityki normalizacji stosunków.</u>
	549	+ <u xml:id="u-42.6" who="#PMudryj">A więc weszliśmy tutaj poto, ażeby goić stare rany, poto, ażeby konstruktywnie pracować dla poprawy stosunków. Ze względu na to obowiązani jesteśmy oświadczyć, co jest dla poprawy koniecznem</u>
	550	+ <u xml:id="u-42.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	551	+ <u xml:id="u-42.8" who="#PMudryj">Zanim przystąpię do sformułowania tych konieczności, muszę podkreślić, że pozostawiam w danej chwili na uboczu międzynarodowe akty czy też polskie ustawy, które miały zabezpieczyć nasze prawa jako jednostce narodowej. Bo niezależnie od tych aktów na czoło naszych dążeń politycznych w Polsce wysuwamy postulat autonomii terytorialnej dla wszystkich ziem ukraińskich w Polsce, to jest postulat stworzenia pewnej odrębnej jednostki autonomicznej na wszystkich etnograficznych terytoriach ukraińskich w granicach Państwa Polskiego. Stawiając ten postulat na czoło naszych dążeń politycznych w Polsce, kierujemy się przedewszystkiem naszą wolą wewnętrzną i prawem naturalnem do pełnego życia narodowego.</u>
	552	+ <u xml:id="u-42.9" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
	553	+ <u xml:id="u-42.10" who="#PMudryj">Od postulatu tego odstąpić nie możemy. Wymaga on od nas wiele pracy, dużo ofiar i jeszcze więcej cierpliwości, słowem wymaga upartych i trwałych wysiłków. My ich nie zaniechamy i wierzymy, że w wyniku naszej pracy i walki, postulat ten stanie się w Polsce i dla Polaków nie tylko teoretycznym postulatem ukraińskim, ale realną potrzebą wewnętrznego życia Państwa Polskiego.</u>
	554	+ <u xml:id="u-42.11" who="#PMudryj">Jednakowoż niezależnie od tego, czy do realizacji postulatu tego dojdzie prędzej czy później, musimy stwierdzić i dobitnie podkreślić, że w granicach Państwa Polskiego płynie szeroką rzeką życie 6-ciomilionowego narodu ukraińskiego. Życie to jest wynikiem zbiorowego organizmu narodowego i dlatego ma ono swoje specyficzne i wyłączne potrzeby dnia powszedniego, które wymagają natychmiastowego zaspokojenia. Potrzeby te winny znaleźć po stronie polskiej nie tylko pełne zrozumienie, ale i korzystne załatwienie. My dążymy do tego, ażeby dla rozwoju narodowego życia ukraińskiego w Polsce stworzyć jaknajkorzystniejsze, jaknajprzychylniejsze warunki. Jesteśmy przekonani, że pozytywne załatwienie ważnej sprawy normalizacji stosunków polsko-ukraińskich w Polsce leży nie tylko w ukraińskim interesie narodowym. Oczywiście, że nie chcemy być mentorami polskiej polityki państwowej i narodowej, jednakowoż jako obywatelom przysługuje i nam prawo wypowiedzenia się w tej materii.</u>
	555	+ <u xml:id="u-42.12" who="#PMudryj">Dla nikogo nie jest dzisiaj tajemnicą, że sprawa ukraińska nie jest tylko wewnętrznopolską sprawą, nie jest wyłącznie sprawą polsko-ukraińskiego porozumienia, czy wyrównania stosunków polsko-ukraińskich, lecz jest sprawą o międzynarodowym zasięgu, albowiem poza granicami Rzeczypospolitej żyje większość narodu ukraińskiego. Rozwiązanie problemu ukraińskiego zajmuje i będzie zajmować umysły najwpływowszych i najodpowiedzialniejszych czynników na ważnym odcinku życia międzynarodowego. Nie wątpimy w to, że godne i sprawiedliwe załatwienie postulatów ukraińskiej polityki narodowej w Polsce wywrze korzystny wpływ na ukształtowanie niezmiernie ważnych i dla Państwa Polskiego stosunków polsko ukraińskich w przyszłości, w perspektywie odrodzenia i restauracji narodowego państwa ukraińskiego. Nie wątpimy i w to, że dążenia polsko-ukraińskie i praca nad normalizacją stosunków między obu narodami mogą nie tylko odciążyć Państwo Polskie wewnętrznie, ale mogą podnieść i wzmocnić ciężar gatunkowy Polski, jako czynnika międzynarodowego, w szczególności jako czynnika, który może mieć ważny wpływ na przyszły układ stosunków międzynarodowych nie tylko w Europie. Wiemy, że w społeczeństwie polskiem niedużo jest takich polityków, którzyby podzielali w pełni to nasze stanowisko, lecz wiemy i to, że są w tej Izbie i poza nią wpływowe polskie osobistości, a nawet grupy całe, które skłonne są rozumieć dążenia nasze i postulaty. Chcemy wierzyć, że one dołożą swego najszczerszego wysiłku w pracy nad rozwiązaniem sprawy ukraińskiej w Polsce wskazaną przez nas drogą. Życie ukraińskie w Polsce ma bardzo wiele potrzeb we wszystkich dziedzinach, wymagających bezzwłocznego uregulowania. Do takich należą: sprawa unormowania parcelacji na naszych ziemiach i natychmiastowego wstrzymania kolonizacji pozamiejscowym elementem, ze względu ,na wielki głód ziemi na naszych terytoriach, sprawa organizacji pracy dla szerokich zastępów nierejestrowanych bezrobotnych po naszych wsiach, t. zn. walka z bezrobociem wiejskiego rolnego proletariatu, sprawa organizacji warsztatów pracy dla bezrobotnej inteligencji ukraińskiej, organizacja planowej walki z głodem w naszych okolicach górskich i podgórskich i nareszcie sprawa zabezpieczenia narodowi ukraińskiemu nie tylko teoretycznej, ale i rzeczywistej możności wszechstronnej organizacji własnych sił gospodarczych w narodowych organizacjach gospodarczych na całem terytorium narodowoukraińskiem pod jednolitem kierownictwem z ośrodków, które zbudowała ofiarna praca pokoleń ukraińskich. Oprócz tego wchodzą tu postulaty innej ważnej kategori, — a mianowicie: postulaty z dziedziny praw języka ukraińskiego we wszystkich urzędach, instytucjach publicznych i samorządzie, zrealizowania prawa do pobierania nauki w języku ojczystym i u nauczycieli narodowości ukraińskiej w szkołach, jakoteż rewindykacja szkół państwowych z ukraińskim językiem nauczania, które straciliśmy dzięki specjalnej polityce szkolnej, uprawianej dotychczas na naszych ziemiach, a w sumie stworzenie odrębnej administracji dla szkolnictwa ukraińskiego, założenie uniwersytetu ukraińskiego i wogóle zaspokajanie potrzeb nauki i kultury ukraińskiej, a dalej sprawy: naprawy stosunków w samorządzie terytorialnym, dostępu Ukraińców do wszystkich urzędów państwowych i komunalnych w charakterze urzędników i takiegoż udziału Ukraińców w sądownictwie. Nie mam zamiaru wyliczać wszystkich piekących potrzeb, bo konkretne postulaty nasze i potrzeby z każdej dziedziny sformułujemy i omówimy dokładnie przy rozpatrzeniu preliminarzy budżetowych dla poszczególnych resortów życia państwowego.</u>
	556	+ <u xml:id="u-42.13" who="#PMudryj">Przy tej sposobności nie mogę pominąć jeszcze jednego, bardzo ważnego postulatu naszego, postulatu, który wypływa sam przez się z ducha teraźniejszej polityki obustronnej. Mam na myśli sprawę zastosowania jak najszerszej amnestii w stosunku do ukraińskich więźniów politycznych i nie tylko do nich, ale wogóle do wszystkich zasądzonych Ukraińców za przestępstwa o charakterze politycznym, również i za przestępstwa karno-administracyjne, popełnione z pobudek politycznych, oraz zniesienia obozu w Berezie Kartuskiej, w którym w większości przebywają Ukraińcy. Chcemy wierzyć, że te niezbędne dla ugruntowania nowego kierunku polityki polsko-ukraińskiej i przy dzisiejszych ciężkich warunkach minimalne postulaty nasze znajdą po stronie polskiej należyte uwzględnienie.</u>
	557	+ <u xml:id="u-42.14" who="#PMudryj">Jednakowoż od chwili zainicjowania pierwszych kroków w kierunku naprawy stosunków polsko-ukraińskich upłynęło już dużo czasu, ale w terenie i na odcinku zaspokajania bodaj niektórych minimalnych potrzeb ukraińskiego życia narodowego dotychczas zrobiło się zbyt niewiele. A przecież zainicjowane zostało wielkie — jak powiedziałem — i przełomowe dzieło i jeżeliby ono zostało unicestwione nie z naszej winy, lecz skutkiem nieprzychylnego stanowiska społeczeństwa polskiego i niższych organów władzy, to zniweczonoby wielką ideę, przekreślonoby dobre chęci i dobrą wolę na długie — długie czasy, gdyż wątpię, czy do drugiej takiej próby naprawy stosunków polsko-ukraińskich w Polsce przyszłoby łatwo i prędko, a mam wrażenie, że może i nigdy.</u>
	558	+ <u xml:id="u-42.15" who="#PMudryj">Stwierdzamy, że chociaż w Rządzie pod przewodnictwem p. Premiera M. Kościałkowskiego i w kierowniczych ośrodkach polityki państwowej spotykaliśmy dobrą wolę, ażeby móc iść dalej po nowej drodze, to w terenie widzimy dużo przykrych zjawisk nie tylko ze strony społeczeństwa polskiego, ale i ze strony czynników miejscowej administracji i miejscowych przedstawicieli wszystkich resortów życia państwowego, które tę dobrą wolę kierowniczych ośrodków i samego centrum często bądź przekreślają, bądź wypaczają i stwarzają fakty, które na drodze do naprawy stosunków tworzą poniekąd przeszkody nie do przebycia. Będziemy mieli możność na komisjach zilustrować konkretnemi faktami takie niepożądane zjawiska.</u>
	559	+ <u xml:id="u-42.16" who="#PMudryj">Podkreślam, że myśmy ze swej strony wyjawili dotychczas dużo owocnej pracy i dobrej woli, wyjawiło ją też społeczeństwo ukraińskie. Doprowadziliśmy do odprężenia atmosfery moralnej. Obecnie niezbędne są realne czyny z polskiej strony, ażeby niemi stworzyć rzeczywistą podstawę dla nowego układu stosunków między obu narodami. Idąc konsekwentnie raz obranym szlakiem, który winien prowadzić do zaspokajania wszystkich niezbędnych potrzeb narodu ukraińskiego, żywimy nadzieję, że Wysoka Izba i Rząd wykażą w tym kierunku i dobrą wolę i owocne działanie.</u>
	560	+ <u xml:id="u-42.17" who="#PMudryj">Do spraw preliminarza budżetowego na rok 1936/37 ustosunkowujemy się rzeczowo.</u>
	561	+ </div>
	562	+ <div xml:id="div-43">
	563	+ <u xml:id="u-43.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Pacholczyk.</u>
	564	+ <u xml:id="u-43.1" who="#Marszalek">P. Pacholczyk: Wysoki Sejmie! W komisji dla pełnomocnictw należałem do tych, którzy życzyli Rządowi, ażeby plany swoje i zamierzenia swoje najlepiej i najskuteczniej przeprowadził. Dziś przy przedłożeniu projektu preliminarza budżetowego chciałbym życzyć Rządowi, ażeby ta, jak to już było powiedziane, symboliczna nadwyżka 50.000 zł przewidywana w budżecie nie stała się w rezultacie deficytem, ażeby nie stało się tak, jak to było z wykonaniem budżetów w latach poprzednich. Przewidywano deficyty daleko mniejsze, niż okazały się w wykonaniu budżetu. Przy tych decyzjach, jakie Rząd powziął, jeśli pewne zamierzenia nie dopiszą, to i rezultat w wykonaniu budżetu może być mniej pomyślny, niż w tej chwili się przewiduje.</u>
	565	+ <u xml:id="u-43.2" who="#Marszalek">Chciałem omówić tylko te kwest je, które niedostatecznie albo zupełnie nie były tu poruszone. Zarówno na konferencji prasowej w Ministerstwie Przemysłu i Handlu przez usta pana Ministra Przemysłu i Handlu, jak też i przez usta p. Wiceministra Skarbu Lechnickiego, jako też i w ekspose wczorajszem p. Wicepremiera i Ministra Skarbu podniesiono, że kartele w życiu gospodarczem spełniają jednak rolę bardzo dodatnią i że pretensje, jakie są pod ich adresem kierowane, nie są dostatecznie uzasadnione. Kartel cukrowy nawet spotkał się z pewnego rodzaju uznaniem w ekspose wczorajszem. Ja występowałem przeciw kartelom z całą mocą podczas debat nad pełnomocnictwami na komisji. Twierdziłem, że kartele jako zorganizowana część naszego gospodarstwa narodowego mają dużą supremację nad życiem gospodarczem niezorganizowanem. Uważałem, że aby wprowadzić pewnego rodzaju równowagę w życiu gospodarczem, należy kartele rozwiązywać. Powiedziano mi wtedy przez usta reprezentantów interesów przemysłu i karteli, że należy o kartelach mówić daleko ostrożniej, bo można tą siekierą, o której była na komisji mowa, siebie uderzyć. Ale jednak w tem co powiedziałem było dużo racji, bo i Rząd uznał działalność karteli za niepożądaną i szkodliwą i rozwiązał kilkadziesiąt karteli. Mam wrażenie, że na rozwiązaniu tych 44 karteli nie skończy się, że Rząd w dalszych badaniach dojdzie do wniosku, że i inne są również szkodliwe i w dalszym ciągu będzie z niemi postępował tak, jak postąpił z owemi rozwiązanemi kartelami. Jeżeli padły słowa uznania dla karteli wogóle, a dla kartelu cukrowego w szczególności, to ja byłbym więcej rad, gdyby czy to kartel żelazny, cukrowy, czy inny, rozumiejąc potrzebę życia gospodarczego, obniżył ceny bez specjalnego nacisku Rządu, gdyby kartel sam doszedł do tego wniosku i obniżył ceny. Bo jeżeli pod naciskiem Rządu można było ceny obniżyć, to prawdopodobnie to, co dziś zostało obniżone, stanowiło zysk ponad normę kalkulacyjną w tym dziale naszego przemysłu.</u>
	566	+ <u xml:id="u-43.3" who="#Marszalek">Specjalnie na cukrownictwo pragnę zwrócić uwagę z innej strony. Jest prawdą oczywistą, że wiele fabryk cukrowniczych jest zamkniętych, nieczynnych i za postój otrzymują odszkodowanie. Może w ogólnej kalkulacji, w produkcji cukru to być wygodne, ale ludzie, którzy patrzą na zamknięte fabryki i wiedzą, że otrzymują one po kilkadziesiąt tysięcy złotych za postój, są tem ogromnie zgorszeni. Przed kilku dniami przychodzi do mnie delegacja z powiatu Łęczyckiego z pod fabryki Młynów i mówi: — „Na litość Boską, fabryka Młynów nieczynna i za postój otrzymuje 600 tysięcy złotych, a my chcemy i nie możemy buraków plantować, bo nam nie chce dać kontraktów”. Żadne perswazje, żadne przekonywania nic nie pomogą, bo ci ludzie zdają sobie sprawę, że kosztem ich pracy fabryka za postój otrzymuje odszkodowanie. I tutaj jest niesłychane rozgoryczenie tych, którzy może nietrafnie, może niesłusznie, ale takie informacje posiadają i są niesłychanie zgorszeni. A z drugiej strony, wprawdzie nie na wszystkich terenach, ale bardzo często niektóre fabryki, zawierając kontrakty z plantatorami buraków, specjalnie honorują większą posiadłość ziemską, natomiast drobny rolnik nie może dostać kontraktu na jedną czy dwie morgi buraków. I stąd znowu pretensje i niezadowolenie tych, którzy chcieliby ten bodaj jedyny produkt — buraki— produkować, który się względnie dziś kalkuluje.</u>
	567	+ <u xml:id="u-43.4" who="#Marszalek">Dziś znowu podnosi się alarm w okolicy fabryki Guzów. Cukrownia w Guzowie ma być zamknięta. Ludność miejscowa chodzi z prośbami, interwencjami i petycjami. Zabiega, aby fabryki nie zamknąć. Cukrownia w Guzowie ma być zamknięta, podczas gdy inna ma być uruchomiona. I gorzej, bo te żale, które idą od tych, którym fabrykę zamykają, którzy tracą plantacje buraków lub pracę, są kierowane pod adresem Ministerstwa Skarbu zamiast pod adresem kartelu cukrowego. I dlatego wydaje mi się, że pod tym względem należałoby się jeszcze zastanowić i zbadać, co jest do naprawienia i usunięcia, aby ludności dawać jaknajmniej powodów do rozgoryczenia i tych żalów, które się tak często powtarzają.</u>
	568	+ <u xml:id="u-43.5" who="#Marszalek">Druga rzecz, to samorząd terytorialny. W nowej ustawie samorządowej i w teorii, która została powszechnie przyjęta, samorząd terytorialny jest przedłużeniem administracji rządowej. Jest on ramieniem administracji rządowej, które służy tym samym zadaniom i spełniać ma to, czego nie może spełnić administracja państwowa. Jednak samorząd od dłuższego czasu jest stawiany w pozycji daleko gorszej i trudniejszej niż administracja państwowa. Zawsze gdy rysowały się trudności w Skarbie Państwa, usuwanie tych trudności odbywało się w takiej czy innej formie, kosztem samorządu terytorialnego. Na samorząd terytorialny przerzuca się stale nowe zadania i nowe obciążenia, a nie daje mu się nowych źródeł dochodu. Oczywiście przez to wytwarza się deficyty w budżetach związków samorządowych. Pamiętamy przecież przerzucanie na samorządy znacznego ciężaru w postaci wypłaty dodatku na mieszkania dla nauczycieli, zamiast wypłacania tego dodatku przez Skarb Państwa. Obciążyło to budżety związków samorządowych, i nie tylko to, ale wprowadziło wiele nieporozumień między nauczycielstwem a samorządem, bo samorząd, nie mając pieniędzy, nie jest w stanie tych dodatków w terminach wypłacić, nauczycielstwo zaś, nie otrzymując w porę dodatków, słusznie jest niezadowolone.</u>
	569	+ <u xml:id="u-43.6" who="#Marszalek">Za dodatkami mieszkaniowemi dla nauczycielstwa przyszła wkrótce ta niesłychanie uciążliwa, pracowita, często nawet niewykonalna, ewidencja ludności, której założenie kosztowało tak znaczne sumy. Przez cztery lata ewidencja ludności jeszcze nie została założona. Do prowadzenia tej uciążliwej ewidencji w każdej najmniejszej bodaj gminie trzeba utrzymywać conajmniej jednego urzędnika.</u>
	570	+ <u xml:id="u-43.7" who="#Marszalek">W roku ubiegłym znowu przychodzi nowe obciążenie samorządu przez powołanie do życia Związku Rewizyjnego Samorządu Terytorialnego. Związek ten zostaje powołany poto, ażeby kontrolował działalność samorządu. Budżet Związku Rewizyjnego, jeśli jestem dobrze poinformowany, wynosi dziś zł. 590.000. Gdybyśmy kwotę tego budżetu rozdzielili na województwa, to na każde województwo przypada 38 tysięcy złotych. Za te 38 tysięcy złotych, licząc uposażenie jednego urzędnika 500 zł. miesięcznie, można w każdem województwie utrzymać 6-ciu urzędników. A więc, jeśli samorząd znowu ma i ten wydatek ponosić, jeżeli jedno miasto Kraków czy Lwów płaci na ten cel 50 tysięcy złotych rocznie, to doprawdy jest to nowe obciążenie, bez którego, pytanie, czyby nie można się obejść. W całości naszej pracy, w administracji publicznej, zarówno państwowej, jak i samorządowej, panuje dziwna psychoza. Jest kompletny brak zaufania do urzędnika i do obywatela. Przecież dzięki temu brakowi zaufania ten wąż, ten sznur rewizyj od góry do dołu jest tak olbrzymi i tak uciążliwy, że naprawdę dzisiaj w instytucji publicznej, a zwłaszcza w samorządzie pewna część urzędników jest zajęta tylko asystowaniem przy kontroli, niema natomiast czasu na wykonywanie tych czynności, do których jest powołana. A przecież dzisiaj mamy już na podstawie nowych ustaw ustrojowych zorganizowany samorząd prawdopodobnie lepiej, aniżeli przedtem. Władze nadzorcze mają przecież duży wpływ przy powoływaniu organów zarządzających, kierujących samorządami, boć zatwierdzają wybory przełożonych związków samorządowych. A zatem niewątpliwie możnaby odciążyć samorząd od kontroli często zbędnej, a przez to uniknąć niepotrzebnych wydatków. Jeżeli kontrola nad samorządem terytorialnym nie była dostateczna, to zamiast stwarzać specjalną instytucję, której budżet wynosi dzisiaj około 600 tysięcy złotych, trzeba było w każdem województwie dodać tylko jednego urzędnika — fachowca, który obok inspektora wojewódzkiego byłby jeszcze drugim rewidentem, to z pewnością ci dwaj ludzie, gdyby nie byli przeciążeni innemi czynnościami, a poświęcili się tylko kontroli, to z pewnością byliby w stanie przeprowadzić kontrolę związków samorządowych. Niepotrzebne byłyby wtedy te znaczne wydatki.</u>
	571	+ <u xml:id="u-43.8" who="#Marszalek">Jeśli chodzi o związek rewizyjny, to ta instytucja tak została zorganizowana, że nawet wtedy gdy nie będzie zupełnie potrzebna, nie będzie można jej zlikwidować, bo likwidacja zobowiązań wynikających z zapewnionych emerytur uniemożliwi likwidację.</u>
	572	+ <u xml:id="u-43.9" who="#Marszalek">Samorząd nie jest w stanie dziś bilansować swoich budżetów. Jest w deficycie najczęściej, dzięki temu, ze mamy nadmiar zadań włożonych na samorząd. Czas najwyższy, ażeby zrewidować zadania ciążące na samorządzie, czas najwyższy, ażeby usunąć prace zbędne, bez których sprawność naszej administracji zupełnie nie zostanie nadwyrężona. Czas najwyższy nie tylko w samorządzie, ale i w administracji państwowej wiele rzeczy skontrolować, naprawdę my w Polsce dusimy się w papierkach, które fruwają od biurka do biurka. Czas najwyższy, ażeby tę wynalazczość w dziedzinie naszej administracji ukrócić, żeby wiele rzeczy uprościć i uporządkować, ażeby można było osiągnąć jaknajwiększą oszczędność przez zmniejszenie pracy, a za tem nastąpić może i zmniejszenie personelu, który jest liczny, ale bardzo licho wynagradzany.</u>
	573	+ <u xml:id="u-43.10" who="#Marszalek">Dowiedziałem się wczoraj z przemówienia p. Ministra Skarbu, że pobrane od pracowników samorządowych w formie nowego podatku 16 milionów zł zostaną zwrócone samorządowi. Przyznam się szczerze, że gdy była mowa o obciążeniu nowemi świadczeniami zarówno urzędników państwowych, jak i samorządowych i innych, to byłem zdania, że od tego obowiązku nikt nie powinien się uchylać; i każdy, kto jest w stanie świadczyć na rzecz Państwa, powinien ten ciężar bez szemrania ponosić, ażeby do równowagi budżetowej w naszem Państwie doprowadzić. Ale jeżeli jest mowa o zwrócie 16 milionów, pobranych od pracowników samorządowych, to widocznie równowaga budżetu Państwa tych ofiar nie wymagała, a jeśli owe 16 milionów złotych mają iść na fundusz zapomogowopożyczkowy, to na mnie doprawdy robi to przykre wrażenie, bo dlaczego akurat pracownicy samorządowi mają składać się na fundusz, który ma pokrywać deficyty budżetowe związków samorządowych. Przesadnem jest twierdzenie, że pracownicy samorządowi są tak świetnie sytuowani, iż można im w nieskończoność zmniejszać wynagrodzenia. Proszę łaskawe zwrócić uwagę, że przy 250 złotowem uposażeniu obecnie funkcjonariusz państwowy płaci 10% podatku, pracownik prywatny płaci 11,2%, podczas gdy pracownik samorządowy łącznie ze świadczeniami socjalnemi płaci 19,3%. Przy uposażeniu 450 złotych funkcjonariusz państwowy płaci w tej chwili podatku 11%, pracownik prywatny — 14,75%, natomiast pracownik samorządowy — 22,75%, a przy rzadko spotykanem w samorządzie uposażeniu 750 zł miesięcznie pracownik samorządowy płaci 24,1% ze swojego uposażenia, podczas gdy urzędnik państwowy płaci 14 %, pracownik zaś prywatny 14,1%. Dlaczego się tak stało? Dlatego, że pracownik samorządowy płacił przedtem podatek dochodowy, płacił Kasę Chorych i składki emerytalne i na Fundusz Pracy. Obecnie przyszedł nowy, podwyższony podatek dochodowy, łącznie z urzędnikami państwowymi, nadto od 1 stycznia zostanie wprowadzona podwyżka podatku dochodowego. Dotknie ona także pracowników samorządowych. Dlatego dwadzieścia zgórą procent potrąceń z niewielkich uposażeń jest naprawdę ponad wszelką miarę.</u>
	574	+ <u xml:id="u-43.11" who="#Marszalek">Proszę Panów! Mówiło się już, że zwłaszcza gminy wiejskie są bardzo często deficytowe. Gminy wiejskie na terenie Małopolski, Pomorza i Poznańskiego, tam, gdzie zostały niedawno zorganizowane gminy zbiorowe, gdzie podatek wyrównawczy jest daleko niższy niż na terenie b. zaboru rosyjskiego, nie mogą w żaden sposób ustabilizować swojego budżetu, nie mogą pokryć wydatków i dlatego i uposażenia pracowników są tak minimalne, że stoją poza wszelką możnością bytowania, a pracy jest ponad miarę.</u>
	575	+ <u xml:id="u-43.12" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Byrka.)</u>
	576	+ <u xml:id="u-43.13" who="#Marszalek">Do tego dochodzi jeszcze w samorządach to, co jest dla pracownika najbardziej przykre, mianowicie stała udręka, nieustanne troski personalne, stała niepewność jutra, stała chęć pozbycia się jednego, ażeby przyjąć na jego miejsca drugiego. To są troski, które pogłębiają kłopoty, wynikające z niedostatku materialnego.</u>
	577	+ <u xml:id="u-43.14" who="#Marszalek">Mogę udowodnić, że na terenie poszczególnych powiatów cały szereg zwłaszcza większych właścicieli ziemskich zalega z olbrzymiemi sumami podatków, zarówno państwowych jak i samorządowych. Bywają wypadki, że je den majątek ziemski zalega z większą sumą podatków na rzecz gminy, niż całoroczny budżet gminy. Bywają wypadki, że gmina nie może w żaden sposób zbilansować swego budżetu, bo jeśli połowę albo więcej niż połowę gminy zajmuje jeden obszar dworski i nie płaci podatków na rzecz gminy, to oczywiście pozostała połowa albo mniej gminy nie jest w stanie wszystkich wydatków ponosić. I dlatego też, ponieważ wierzę, że ci z kolegów moich, którzy zasiadają na ławach poselskich, czy senatorskich są wolni od niepłacenia podatków, niewątpliwie — to nie od rzeczy będzie zwrócić się do nich z gorącym apelem, ażeby wpływali na tych, którzy ten obowiązek lekceważą, ażeby ten stan rzeczy zniknął. Albowiem ta ludność, która płaci podatki regularnie, a płaci je przeważnie drobny rolnik i jest niesłychanie zgorszony tem, iż ostatni kęs chleba odnosi, albo zabiera mu go sekwestrator, podczas gdy ktoś inny, mając swobodniejsze życie, tych obowiązków nie spełnia.</u>
	578	+ <u xml:id="u-43.15" who="#komentarz">(Głos: Oni mają progresję.)</u>
	579	+ <u xml:id="u-43.16" who="#Marszalek">Płacą podatki regularnie i ci, którzy mają progresję, tylko jedni płacą, a drudzy swoje obowiązki lekceważą. Jeżeli stan gospodarczy danego obszaru jest tak zły, że on istotnie nie może uiścić swoich zobowiązań, to przecież nie trzeba być koniecznie radykałem ani anarchistą gospodarczym, aby mieć ustawę z roku 1933, wydaną w formie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej, która daje prawo Ministrowi Skarbu do przejmowania większych obszarów ziemskich za niezapłacone należności państwowe i samorządowe, względnie instytucyj prawa publicznego. Niechaj choć w jednym wypadku, gdzieś w okolicy, w powiecie majątek, który nie może dobrze gospodarować i swoich obowiązków dobrze spełniać, niech dla przykładu zostanie przez Państwo przejęty, niechaj zostanie rozparcelowany, a wtedy ta gorycz, jaka tkwi w społeczeństwie z tego właśnie powodu, zniknie.</u>
	580	+ <u xml:id="u-43.17" who="#Marszalek">A druga sprawa, która nie mniej wyraźnie i przykro występuje na terenie samorządu ziemskiego, to szarwarki, czyli świadczenia w naturze. W tym wysokim Sejmie była uchwalona ustawa o świadczeniach w naturze. Ustawa o świadczeniach w naturze miała spełnić to mianowicie, że ponieważ dziś brak jest środków obiegowych, a sił do pracy jest pod dostatkiem w Polsce, przeto siły te pragnęło się wykorzystać, żeby drogi i rowy były doprowadzone do jakiego takiego stanu. Bardzo często wymierzone świadczenia w naturze przeliczone na pieniądze dają obciążenie wyższe, aniżeli budżet danej gminy. Ale proszę sobie łaskawie wyobrazić, jakież znowu rozgoryczenie musi być u tych, którzy często nie mają pęczka siana dla konia na wiosnę, ani snopka słomy, ażeby pod niego podesłać i ta szkapina chwiejąca się ciągnie piasek czy kamień na drogę publiczną. Natomiast właściciel większego majątku tych świadczeń nie spełnia, potem po tej drodze jeździ dobremi końmi, a często i samochodem. Jakaż jest gorycz tych, którzy muszą te świadczenia wykonywać, bo gdyby nie chcieli, to ich do tego zmuszą. Mogę udowodnić, że znowu większa część posiadłości ziemskich, jeśli chodzi o świadczenia w naturze, wykonywa je z oporem, — jeśli wogóle wykonywa. I znowu niezadowolenie na wsi potęguje się. Znowu jest żal pod adresem Rządu i temu tam komuś na wsi zdaje się, że to jest metoda, że to jest system taki polecony przez Rząd, przez władze państwowe i dlatego jeden jest ochraniany, a drugi — w ich pojęciu — gnębiony. I dlatego też znowu mój apel idzie w tym kierunku, ażeby do tych obowiązków, które z mocy ustaw wypływają, do tych obowiązków, od których nikt uchylać się nie powinien, niech zwłaszcza ten, który lepiej rozumie obowiązek państwowy, obowiązek własny, obowiązek publiczny, niech się nie upiera i niech świadczy dla przykładu, ażeby mniej uświadomionych do pracy pociągnąć i aby nasze drogi często nie do przebycia do lepszego stanu doprowadzić.</u>
	581	+ <u xml:id="u-43.18" who="#Marszalek">Była mowa o nastrojach społecznych, o psychice społecznej. To są momenty, których nigdy nie wolno zapoznawać; to są momenty, które w każdem działaniu są decydujące. Ale, ażeby z tego marazmu, z tego niezadowolenia, tego, co ludziom często tak strasznie ciąży, otrząsnąć się, ażeby mimo tych wszystkich trosk ludzie uwierzyli, że nareszcie ruszono z martwego punktu, że nareszcie te trudności znikną, że nareszcie jest sprawiedliwość, że biedny i bogaty, wszyscy razem zostali wprzęgnięci do rydwanu i ciągną go, ażeby to osiągnąć — wszyscy, ktokolwiek jest obowiązany z mocy ustaw świadczyć na rzecz Państwa czy samorządów, niechże świadczy, niechże nie będzie wybranych i upośledzonych, niechże wszyscy, którzy są przecież wobec Konstytucji i wobec prawa równi, niech wszyscy jednakowo świadczą na rzecz dobra publicznego.</u>
	582	+ <u xml:id="u-43.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	583	+ </div>
	584	+ <div xml:id="div-44">
	585	+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekByrka">Głos ma p. Gdula.</u>
	586	+ </div>
	587	+ <div xml:id="div-45">
	588	+ <u xml:id="u-45.0" who="#PGdula">Wysoka Izbo! Rząd przez złożenie budżetu, przez ustalenie gospodarki państwowej, pragnie przejść do następnego etapu swego działania, to jest do uaktywizowania życia gospodarczego. Świat pracy, a przedewszystkiem Państwo, poniosło wielkie ofiary. Ktokolwiek z szanownych Panów przejrzy zestawienie sumaryczne obciążeń i odciążeń, które nam przedstawił w swem przemówieniu p. Wicepremier Kwiatkowski, musi zauważyć, że ofiary ze strony Państwa i ze strony świata pracy są jednak zbyt duże w stosunku do ofiar, jakie ma ponieść świat, który powszechnie nazywamy światem kapitału.</u>
	589	+ <u xml:id="u-45.1" who="#PGdula">Jeśli chodzi o stosunki gospodarcze w Państwie, to powszechnie jest wiadome, że w wyniku zasad obecnego ustroju gospodarczego i w wyniku wielu przyczyn, wśród których wojna odgrywa niepowszednią rolę, znaleźliśmy się w okresie kryzysu i szalejącego bezrobocia.</u>
	590	+ <u xml:id="u-45.2" who="#PGdula">I zagadnienie to stoi przed nami, ustawicznie nierozwiązane i jesteśmy świadkami ciągłego wzrostu bezrobocia z każdym rokiem. Widzimy wysiłki rządów poprzednich pomajowych i obecnego, który zdecydowanie pragnie pójść w tym kierunku, aby bezrobocie jako skutek kryzysu zwalczać. Należy jednak sięgnąć do właściwej przyczyny, do sedna rzeczy naszego ustroju gospodarczego, naszej rzeczywistości polskiej. Jeżeli weźmiemy pod uwagę przyrost naturalny; ten fakt, że w ciągu 14 lat przybyło około 6.000.000 nowych obywateli, spragnionych pracy, pragnących wnosić swój udział i twórcze siły w życie gospodarcze Państwa, to to zagadnienie przed nami stoi w całej jaskrawości i wymaga poważnego zastanowienia się i poważnych środków. Wieś jest przeludniona. Bezrolni i małorolni wzrastają w coraz to poważniejszej liczbie. Nie mogą znaleźć na swoich terenach warsztatów pracy i idą do miasta. Miasta duszą się pod brzemieniem coraz szybciej wzrastającej liczby bezrobotnych. Należałoby i należy sięgnąć do sedna rzeczy i niedopuścić do tego, aby ilość bezrolnych, małorolnych na wsi się powiększała; należy rozwiązać to zagadnienie, które nieraz tu było przedmiotem dyskusji, zagadnienie kolonizacji wewnętrznej, aby ci rolnicy, ci małorolni i ich synowie, w których sercu jest jeszcze miłość do ziemi, do jej uprawy, nieraz ciężkiej i trudnej, aby oni mogli tam pozostać, aby tam dla nieb zostały stworzone trwałe warsztaty pracy. Zagadnienie to, sfinansowane przy pomocy Państwa, przemysłu, czy samorządu, czy zainteresowanych, pozwoliłoby utworzyć cały szereg warsztatów rolnych, któreby dopomogły do tego, aby w wysokim stopniu jednak ta fala bezrobotnych nie płynęła do miast. Nie ulega wątpliwości, że zdecydowane wysiłki obecnego Rządu idą również w kierunku zwalczania przedewszystkiem bezrobocia przez to, że warsztaty pracy mają być oparte na podstawie produkcji o najniższych kosztach, produkcji, która ma zadowolić szerokie masy, która ma pozwolić na to, aby druga połowa Polski — wschodnia, na wschód, jak powiedział p. Wicepremier, od Wisły, mogła korzystać z dóbr materialnych i kulturalnych. Jeśli jednak popatrzymy na wysiłki i skutki ostatnich pociągnięć Rządu, musimy zwrócić uwagę, że jednak kapitał skartelizowany nie zszedł jeszcze ze swego klasowego stanowiska, nie pozbył się tej klasowości, którą narzuca światu pracy, jest w dalszym ciągu egoistycznie nastawiony — ciągle powiada, że jego koszty produkcji są wielkie i kiedy trzeba przekonać Rząd o tem, że koszty są wysokie, to zawsze znajduje się memoriał, który ad oculos udowadnia, że koszty są zbyt wielkie. Jeżeli zaś chodzi o zamknięcie danego warsztatu pracy jako nierentownego, to się znów bardzo łatwo udowadnia, że te koszty są małe. Nie będę tu powtarzał tego, co mówił kol. Kopeć z tej trybuny, ale muszę jedno stwierdzić, że obciążenia fikcyjne, fałszywe zadłużenie, zwłaszcza warsztatów produkcji na Górnym Śląsku, sięgające setek milionów, skutecznie obniżają dochody Państwa i dochody świata pracy. W tym kierunku należy pójść dalej, gdyż obecna chwila jest ciężka. Gaj mowa o amortyzacji przedsiębiorstw, to ciekawa rzecz, że przedsiębiorstwa, które dawno się zamortyzowały, ciągle w swoim bilansie wykazują odpowiedni procent na amortyzację. To zagadnienie jest troską i przedmiotem wysiłków obecnego Rządu.</u>
	591	+ <u xml:id="u-45.3" who="#PGdula">Nie będę powtarzał tego, co tu się mówiło przy pełnomocnictwach i obecnie przy rozważaniach nad preliminarzem budżetowym, to jest o administracji warsztatów pracy. P. Minister Przemysłu i Handlu, względnie p. Wicepremier łaskawie nam zakomunikował, że około 50 karteli zostało zlikwidowanych. Cieszymy się z tego, ale pozostało jeszcze 200. Zatem jeszcze długa i żmudna jest droga wysiłków Rządu w walce z kartelami, w walce z obcym kapitałem, bo ten decyduje o wszystkiem tem, co się nazywa produkcją w Polsce i o tem, co się nazywa konsumcją. Jest to ciężka droga i zdajemy sobie z tego sprawę, o ile chodzi o obecne Izby, o ile chodzi o świat pracy, że każdy z nas poprze Rząd w tych wysiłkach, bo w nich widzimy jedyną drogę do obniżenia kosztów produkcji i wzmożenia konsumcji, zwłaszcza wśród świata pracy na wsi. Jednak jeżeli chodzi o walkę z moralnym wyzyskiem, o którym tu nieraz się mówi i będzie się mówiło, i z którym walka nie jest łatwa, to trzeba powiedzieć jedno, że cieszymy się, iż p. Wicepremier wskazał przemysłowi, że jako naczelny dyrektor w Państwowych Zakładach w Mościcach, mimo trudnych warunków konsumcyjnych na wsi, zawsze zdołał tak koszty produkcji ustalić, że świat pracy w Mościcach nie był narażony na obniżkę płac i zarobków. Przecież jesteśmy świadkami ciągłego obniżania płac i zarobków, obniżania stopy życiowej świata pracy. Apel i uwaga p. Wicepremiera w związku z tem bardzo nas cieszy. Pragnęlibyśmy również u przemysłu widzieć zrozumienie, że nie tędy droga, że nie tutaj należy szukać obniżki kosztów produkcji i na barki świata pracy spychać wszystkie swoje winy z przeszłości. Trzeba sobie zdać sprawę również z tego, że przemysł może gdzieindziej szukać oszczędności i może je łatwo znaleźć. Były one tyle razy wskazywane, że nie będę ich powtarzał.</u>
	592	+ <u xml:id="u-45.4" who="#PGdula">Jednak jeżeli mówię o coraz bardziej obniżających się płacach i zarobkach, to chciałbym nie polemizując z nieobecnym tutaj kol. Wierzbickim, zwrócić mu na niektóre rzeczy uwagę. Ten Mały Rocznik Statystyczny wskazuje na potężną broń w rozwiązaniu zagadnień gospodarczych, czy dyskusyj parlamentarnych.</u>
	593	+ <u xml:id="u-45.5" who="#PGdula">I cóż się okazuje? Okazuje się, że Pan Kolega Wierzbicki bynajmniej nie przeczytał tego, ile spółki akcyjne za 5-ciolecie — od 1928 — 1933 — naprawdę zyskały. Trzeba sobie powiedzieć, że jeżeli w 1928 r. zysk spółek akcyjnych wyraził się w 208 milionach zł, jeżeli następnie w roku 1931 już w 70 milionach, a obecnie 68 milionach, to druga mniej więcej połowa tych spółek poniosła zaledwie 87 milionów strat, gdy pierwsza ma w dalszym ciągu zysku 68 milionów. Czyli jeżeli porównamy jedne i drugie, to jest straty niespełna 18 milionów. Tych liczb nie wskazywał, tylko wszedł na inne straty, gdzie chciał ad oculos udowodnić nam, że przemysł papierniczy jest bardzo biedny. Jeżeli patrzę na przemysł papierniczy to za ostatnie lata — 11 spółek ma 5.400.000 zysku. Drugie spółki, których jest tylko 8, mają 4.900.000 zł zysku. Przemysł papierniczy w Polsce w tej sytuacji ma, — może to ulegnie zmianie — najlepsze widoki rozwoju i fabryki papieru ustawicznie się mnożą.</u>
	594	+ <u xml:id="u-45.6" who="#PGdula">Również zupełnie inaczej przedstawił nam tutaj kolega Wierzbicki zagadnienie przemysłu włókienniczego, gdzie wielkich strat również nie widzę.</u>
	595	+ <u xml:id="u-45.7" who="#PGdula">O ile chodzi o cukrownie, to wreszcie została tu przedstawiona sytuacja odpowiednio, ponieważ za ten czas wykazują one 11 milionów zł zysku.</u>
	596	+ <u xml:id="u-45.8" who="#PGdula">Jeżeli tych parę liczb podałem, to tylko jako dowód, jak często jest niebezpieczne posługiwanie się rocznikiem statystycznym, bo z tego samego rocznika można wywnioskować także i inne rzeczy.</u>
	597	+ <u xml:id="u-45.9" who="#PGdula">Również mimochodem chcę powiedzieć koledze Wierzbickiemu o sprawie ubezpieczeń społecznych, o tym — „niesłychanym ciężarze ubezpieczeń społecznych”. Historia jest znana i bajeczka ciągle powtarzana. Kiedy sytuacja jest dobra, wtedy się o ubezpieczeniach społecznych nie mówi. Kiedy kryzys daje się we znaki, to o tem się ciągle mówi. A jednak myślałby kto, że to naprawdę są straszne obciążenia. Tymczasem Komisja Ankietowa z roku 1928, która badała warunki i koszty produkcji, stwierdziła, że w przemyśle węglowym koszty ubezpieczeń wynoszą 4,2% kosztów wydobycia, w przemyśle metalurgicznym 1,6% kosztów całej produkcji, we włókienniczym 0,97% do 0,98%, to znaczy niespełna 1 procent kosztów produkcji i t. d. To tylko chciałem dać jako skromną odpowiedź.</u>
	598	+ <u xml:id="u-45.10" who="#PGdula">Jeśli obecnie Rząd pragnie bardziej uprzemysłowić kraj, jeśli do tego celu zdąża dzięki bardzo zdecydowanym wysiłkom i pociągnięciom, to jednak jest jeszcze cały szereg posunięć, które mają na celu łagodzenie skutków bezrobocia, t. zw. koniunkturalnego. I tu nasuwają się pewne zastrzeżenia, o ile chodzi o Fundusz Pracy. Fundusz Pracy, o którym tutaj była mowa, powstał jako oręż, który miał służyć do produktywnego zwalczania bezrobocia. Tymczasem widzimy z przerażeniem, że dochody, jak i rozchody, ulegają zniżkom i to grubym, a jeśli chodzi o rozchody, to dotacja na akcję zatrudnienia, wynosząc w roku 1934 — 30 milionów, następnie w 1935 ponad 60 milionów, w roku budżetowym 1936/37 ma wynieść 35 milionów. Każdy milion złotych to mniej więcej zatrudnienie 1.200 osób, jeżeli ustalimy ich zarobki na około 800 zł rocznie. Zatem bezrobocie znowu wzrośnie, gdyż około 35 milionów zł mniej ma pójść na zwalczanie bezrobocia. Kolega Pochmarski mówił o robotniku, który buduje domy, kanały, wodociągi, rzeźnie i t. p. Ten robotnik jest przekonany, że będzie robił to samo i w przyszłym roku, jednak ta liczba, poważnie zmniejszona o 33 milionów, zmniejszy w wysokim stopniu liczbę zatrudnionych, a powiększy bezrobotnych. I dlatego też, jeżeli p. Wicepremier mówił o tem zagadnieniu pierwszorzędnego znaczenia dla świata pracy, t. j. o samej pracy, o robotach inwestycyjnych, o stworzeniu Banku Inwestycyjnego, — zdaje mi się, że obecnie istniejący Fundusz Pracy wraz ze swym sztabem, jeżeli będzie miał jeszcze rozszerzone możliwości kredytowe, będzie mógł w znacznym stopniu zastąpić ten przyszły Bank Inwestycyjny i będzie mógł decydować o tych przedsiębiorstwach, które są rentowne, a które nie. Ale zawsze będzie to samo zagadnienie bezrobocia w ośrodkach przemysłowych, jak zagłębie węglowe, Warszawa, Łódź, Białystok czy Poznań. W tych miastach będą w dalszym ciągu pozbawieni pracy, i aczkolwiek wiele robót będzie miało pierwszorzędne znaczenie gospodarcze w całej Polsce, to jednak zagadnienie zwalczania bezrobocia na terenach miast będzie miało stale wielkie znaczenie.</u>
	599	+ <u xml:id="u-45.11" who="#PGdula">Jeżeli popatrzymy na rozdział kredytów z Funduszu Pracy, to trzeba wyrazić pewne zastrzeżenia. Na roboty w miastach jest to procent za mały. Wszak w najbliższym czasie całe fale małorolnych, bezrolnych ze wsi będą szły do miast i będą tam szukały zatrudnienia. Przecież miasta są wielkim rezerwuarem, w którym wiele robót jest jeszcze do zrobienia. Dlatego sprawa przeznaczenia większych funduszów na walkę z bezrobociem przedewszystkiem tam, powinna być postawiona bardzo zdecydowanie, ażeby w ten sposób pomóc miastom, aby mogły w najbliższej przyszłości być przygotowane odpowiednio na przyjęcie i zatrudnienie u siebie bezrobotnych.</u>
	600	+ <u xml:id="u-45.12" who="#PGdula">Niejednokrotnie było tu poruszane zagadnienie. o którem powiem na zakończenie, budżetu nadzwyczajnego, budżetu inwestycyjnego. O tem zagadnieniu p. Wicepremier mówił, co nas serdecznie cieszy. Co więcej p. Wicepremier; mam wrażenie, może już ostatni raz odzywa się w trybie warunkowym do przemysłu, mówiąc: — „Gdyby przemysł polski zdobył się na ustosunkowanie się do tego dodatkowego i nadzwyczajnego programu robót, tak jak ustosunkowuje się nieraz do eksportu, dając nie tylko niższe ceny, ale i odpowiednio przygotowany kredyt, wówczas i sam mógłby w niejednym wypadku znaleźć lepszy program zatrudnienia i poprawić swą kalkulację i rentowność”. Czy przemysł ze swego klasowego stanowiska zejdzie i usłucha tego apelu p. Wicepremiera, najbliższa przyszłość pokaże.</u>
	601	+ <u xml:id="u-45.13" who="#PGdula">O ile chodzi o świat pracy, to on pragnie razem z Państwem w dalszym ciągu na swoich barkach nieść rozwój mocarstwowego stanowiska Polski, stwarzać dalsze warunki jej rozwoju gospodarczego. Dla świata pracy istnieje jeszcze cały szereg zagadnień, które w tej chwili trudno poruszać; poruszymy je przy budżecie Ministerstwa Opieki Społecznej; będą to zagadnienia kodeksu pracy, kodeksu ubezpieczeń, warunków życiowych robotnika w fabryce i poza fabryką, czy przedewszystkiem te zagadnienia, które mają robotnika sprząc z Państwem, które mają pomóc Rządowi w rozwiązywaniu wielkich problemów gospodarczych — mówię tu o zagadnieniach ustrojowych, jakimi są izby pracy, — jak również opiniowaniu projektów, dotyczących podstawy stosunków wśród robotników, t. j. związków zawodowych, warunków, które mają robotników związać z warsztatem pracy, które mają robotnikom przedstawić warsztat pracy nie tylko w ujemnem świetle, ale przedewszystkiem w świetle dodatniem — ten cały szereg zagadnień jest przed nami i mamy to przekonanie, że go rozwiążemy i że również świat pracy w Polsce otrzyma ważkie stanowisko, które nie tylko oddawna mu się należy ze względu na poniesione ofiary, do których zawsze jest gotów, ilekroć Rząd wezwie go w imię dobra Państwa, ale że ten świat również znajdzie miejsce należne mu przy rozwiązywaniu wielkich zagadnień gospodarki Państwa Polskiego ku najwyższemu jego dobru i interesowi.</u>
	602	+ </div>
	603	+ <div xml:id="div-46">
	604	+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekByrka">Głos ma p. Mróz.</u>
	605	+ </div>
	606	+ <div xml:id="div-47">
	607	+ <u xml:id="u-47.0" who="#PMroz">Wysoka Izbo! Świat pracy poniósł dotkliwe klęski na dwóch frontach — na froncie zarobków i płac i na odcinku ustawodawstwa społecznego. Place i zarobki pracownicza stanowiły źródło, do którego sięgało się stale. Dwie fale kryzysu przeżył świat. Jedną w r. 1929/30, drugą w r. 1932/33. Obie one spowodowały pogorszenie płac i redukcje pracowników.</u>
	608	+ <u xml:id="u-47.1" who="#PMroz">Drugi odcinek klęsk to reszta zdobyczy społecznych, jakie świat pracowniczy uzyskał wcale nie na poziomie wygórowanym i dalekim od wzorów zagranicznych. Doznał klęsk na odcinku ubezpieczeń społecznych i na odcinku ochrony pracy. Innowacja na odcinku ubezpieczeń społecznych, przynosząc jednolite ubezpieczenie emerytalne, była ograniczeniem, zwężeniem dotychczasowych uprawnień w dziedzinie ubez4 pieczenia chorobowego, jak i przez wyłączenie z pod tego ubezpieczenia robotników rolnych, którzy na terenie województw zachodnich od dawna z niego korzystali.</u>
	609	+ <u xml:id="u-47.2" who="#PMroz">Kto chciałby się ze skutkami tego zapoznać, wystarczy przeczytać szereg publikacyj o spadku stanu sanitarnego wśród robotników rolnych szczególniej. Obecnie robotnik rolny, mając zapewnioną pomoc pracodawcy w razie choroby, ma tylko jedną perspektywę — terminatkę, to jest zwolnienie.</u>
	610	+ <u xml:id="u-47.3" who="#PMroz">Ofiara poniesiona z okazji ustawy scaleniowej w zakresie ubezpieczeń chorobowych jest tembardziej dotkliwa, że ustalone normy ubezpieczenia inwalidzkiego, starczego, emerytalnego są dalekie od wartości, które robotnik w wyniku znojnej pracy całego życia złożył produkcji, złożył dorobkowi ogólnemu. Ochrona prawa w okresie kryzysu została zwężona z dwóch stron. Ze strony ustawodawstwa przez podwyższenie czasu pracy, uskutecznione wobec większości robotników jedynie na przyszłość (na czas dobrej koniunktury), ale jako demonstracja i sukces pracodawców — w okresie obronnie dla robotników niesłychanie trudnym — tem mocniej jątrzący świat pracy.</u>
	611	+ <u xml:id="u-47.4" who="#PMroz">Jednocześnie dokonano pogorszenia zapłaty urlopowej i za godziny nadliczbowe.</u>
	612	+ <u xml:id="u-47.5" who="#PMroz">Urlopy na G. Śląsku złośliwie wprowadzono (ogólnopolska ustawa) wówczas, kiedy stosowanie tego kosztuje taniej, niż dotychczasowa normy.</u>
	613	+ <u xml:id="u-47.6" who="#PMroz">Wzrost wypadków oto wynik pogorszenia u staw.</u>
	614	+ <u xml:id="u-47.7" who="#PMroz">Obecnie świat pracy wezwano do nowych ofiar i ofiary te zostały już zrealizowane przez dekrety z pełnomocnictw o obniżeniu minimum wolnego od dochodów z 2,500 zł na 1,500 zł, natomiast minimum dochodów fundowanych nie uległo podobnemu obniżeniu. To rzeczy dokonane. A teraz zamierza się przyjść jeszcze z rewizją ubezpieczeń społecznych. Dalsze zmiany i dalsze oddłużenia. Z tem należy skończyć. Niech obowiązuje istniejąca ustawa — chociaż jest to malum necessarium, ale niech nie będzie wiecznych zmian i niepokoju. W r. 1934 była już znowelizowana i wyłączono z niej najlepiej płatne kategorie pracowników, potem alarm, że ubezpieczenia społeczne nie wywiązują się ze swoich obowiązków. Nie tylko w dziedzinie ustawowej ale i organizacyjnej ubezpieczenia społeczne są ciągle niepokojone.</u>
	615	+ <u xml:id="u-47.8" who="#PMroz">Posiadaliśmy przed półtora rokiem cztery samodzielne zakłady ubezpieczeń społecznych. Od niespełna roku posiadamy jeden zakład ubezpieczeń społecznych z 4-ma samodzielnemi funduszami. Obawiam się, że tolerowane obecnie nastroje pragnęłyby zostawić świat pracy bez żadnych funduszów w jednym zakładzie opieki społecznej. My się na to nie zgodzimy. Tragiczna sytuacja świata pracy da się porównać tylko z tragedią nauczyciela, z tragedią w szkolnictwie, z tragedią oświaty. W tej sytuacji następuje deklaracja Rządu, która w stosunku do przemysłu w pierwszem przemówieniu p. Wicepremiera brzmiała: — „jeżeli Państwo idzie na ogromne ofiary, jeżeli te ofiary przerzucamy na ludzi pracy, na urzędników, to również przyszedł moment, żeby przemysł stanął do szeregu i głęboko wierzę, że będzie to uczynione”.</u>
	616	+ <u xml:id="u-47.9" who="#PMroz">Jak głęboko zawiódł się p. Wicepremier, najlepszym dowodem jest fakt, że obniżka cen kartelowych: węgla, żelaza, cukru jest wprowadzana w drodze nadzwyczajnych dekretów wobec sabotażu odnośnych organizacyj przemysłowych. Na jaki opór natrafiają najbardziej kategoryczne oświadczenia Rządu, niech świadczy fakt, że deklarowana przez p. Wiceministra Lechnickiego w dniu 1 grudnia cena węgla w Warszawie, loco piwnica, która miała wynosić 38 złotych, wzrosła w parę dni potem do 45 złotych. I jakąż korzyść ma konsument, który dotychczas płacił 44 złote.</u>
	617	+ <u xml:id="u-47.10" who="#PMroz">W dziedzinie rolnictwa, program zadeklarowany przez p. Wicepremiera, figurował pod imponującym tytułem — „Ulgi dla rolnictwa”. Oddłużenie wielkiej własności, jako program pozytywny, nie jest wystarczające.</u>
	618	+ <u xml:id="u-47.11" who="#PMroz">W opublikowanej ostatnio przez Warszawskie T-wo Kredytowe Ziemskie liście wielkich majątków ziemskich, przeznaczonych na licytację, naliczyliśmy 960 nieruchomości ziemskich, które zalegają z zapłatą kolejnych rat Towarzystwa — z zapłatą drobnych, niejednokrotnie paruset złotowych kwot.</u>
	619	+ <u xml:id="u-47.12" who="#PMroz">Nie chcę mnożyć przykładów, łatwo dostępnych dla wszystkich, ale licytacja majątku wartości 530,000 złotych za zaległość w kwocie 816 zł stanowi jaskrawy dowód, że to nie jest niemożność płacenia, lecz system i niemoralny klimat, jaki panuje wśród 19.000 posiadaczy wielkiej własności ziemskiej, który nie zezwala na przeobrażenie naszych stosunków rolnych.</u>
	620	+ <u xml:id="u-47.13" who="#PMroz">Charakterystyczne dane, opublikowane ostatnio przez pracowników samorządowych wskazują, że tylko 33 wielkie własności ziemskie zalegają z opłatą podatków na 1.870.000 zł.</u>
	621	+ <u xml:id="u-47.14" who="#PMroz">Poco ulgi i poco oddłużenie, ażeby w dalszym ciągu powiększać zobowiązania ziemian wobec Skarbu, a tem samem obciążać świat pracy świadczeniami, które zjada oddłużenie. Czy dla gospodarstwa narodowego nie byłoby rzeczą właściwszą przejść na strukturę spółdzielczą lub drobnej własności rolnej, skoro statystyka nasza wskazuje, że dochód brutto w miarę powiększania się gospodarstwa maleje i gdy dochód z gospodarstwa 5 ha wynosi 415 zł od 1 ha, to z 50 ha wynosi już tylko 194 zł., a wielkiej własności spadał poniżej 100 zł z 1 ha.</u>
	622	+ <u xml:id="u-47.15" who="#PMroz">Przecież tylko Polska wykazuje, że 27% powierzchni użytkowej rolnie zajmują wielkie gospodarstwa, podczas, gdy naprzykład w Holandii zajmują wielkie gospodarstwa 1,5%, w Finlandii — 6,2%, w Szwecji — 10%.</u>
	623	+ <u xml:id="u-47.16" who="#PMroz">Apel i ulgi dla posiadających a wyciąganie ofiarnych groszy już nie z kieszeni, ale z żołądków mas pracowniczych, nie stwarza równowagi w programie gospodarczym, który jest obecnie wykonywany, nie likwiduje klęski bezrobocia, a podważa wiarę w trwałość równowagi budżetowej.</u>
	624	+ <u xml:id="u-47.17" who="#PMroz">Muszę przytem wyrazić obawę, że mimo okólnika w tej sprawie Ministra Opieki Społecznej produkcja będzie usiłowała przerzucić obniżkę cen na płace robotnicze przez ich redukcje, co może wywołać niepożądane zaognienie.</u>
	625	+ <u xml:id="u-47.18" who="#PMroz">Zapowiedziane przez p. Wicepremiera Izby Pracy mają stanowić dla świata pracy kompensatę tych niezliczonych ofiar, mają stanowić jakgdyby podniesienie uznania honoru i godności pracownika narówni z innemi grupami społecznemi, narówni z przedstawicielstwami w Izbach Przemysłowo-Handlowych. Takie przyrównanie nie stanowiłoby dla nas żadnego zaszczytu. Wierzymy, że Izbom Pracy w myśl postanowień Konstytucji będzie powierzona administracja publiczna w zakresie samorządu gospodarczego na odcinku spraw pracy i że będzie to uczynione bez naruszenia podstawowej komórki organizacyjnej świata pracy, jatką są związki zawodowe. Gdyby Izby Pracy miały się stać jedynie ciałem, sankcjonującem zmienną a często szkodliwą politykę społeczną kolejnych rządów, świat pracy bez wahania zrzeka się tego dobrodziejstwa.</u>
	626	+ <u xml:id="u-47.19" who="#PMroz">Uaktywnienie życia gospodarczego, zapowiedziane przez p. Wicepremiera, nie może być przeprowadzone tylko kosztem jednej warstwy i tylko z pomocą zadeklarowanych środków.</u>
	627	+ <u xml:id="u-47.20" who="#PMroz">Będąc zdecydowanym zwolennikiem ingerencji Państwa w życie gospodarcze, uważam za karygodne wszelkie niedociągnięcia i błędy, które dyskredytują gospodarkę państwową w przedsiębiorstwach Skarbu, lub w przedsiębiorstwach, uzależnionych od finansów publicznych. Jeden z najpotężniejszych koncernów w Europie, a największy w Polsce, Wspólnota Interesów, zatrudniający przeszło 30 tysięcy pracowników, jest gospodarowany źle i rozrzutnie. Jest gospodarowany źle, skoro działalność jego potępiło Ministerstwo Przemysłu i Handlu, nakładając 100 tysięcy kary za umowę kartelową. Na czele tego przedsiębiorstwa nie stoi nikt, gdyż rządzone jest przez 9 osobowe ciało zbiorowe: 4 nadzorców sądowych, 3 generalnych dyrektorów, 1 syndyka i 1 generalnego sekretarza. Każdy z tych panów bierze pensje, których wysokość znana jest chyba Ministerstwu Przemysłu i Handlu, a mogę zapewnić, że nie mniejszą od norm ustalonych dekretem p. Prezydenta o nadmiernych uposażeniach. Nie od rzeczy będzie zauważyć, że pp. generałni dyrektorzy biorą pensje nie z potępionego kartelu Wspólnoty Interesów, ale z dwóch spółek, wchodzących w skład tego kartelu, a więc ze Zjednoczonych Hut Królewskiej i Laury i z Katowickiej Spółki. Akcyjnej. A więc wprawdzie pensje bez dodatków może i nie przekraczają maksymalnych norm, ale się bierze je z dwóch źródeł, to jest podwójnie.</u>
	628	+ <u xml:id="u-47.21" who="#PMroz">Rząd nie tylko nie znalazł w swoim programie sposobów do równego pociągnięcia do świadczeń wszystkich warstw społecznych, lecz nawet nie usunął dotychczas tych jaskrawych nierówności, które powodują szczególne rozgoryczenie.</u>
	629	+ <u xml:id="u-47.22" who="#PMroz">Od trzech lat istnieje ustawa o ograniczeniu nadmiernych uposażeń w przemyśle. Zapytuję, czy był wypadek, ażeby choć raz ustawa ta została zastosowana, pomimo notorycznie znanych wypadków nie po kilka, a po kilkanaście tysięcy zł miesięcznie pobieranych wynagrodzeń.</u>
	630	+ <u xml:id="u-47.23" who="#PMroz">Jest i druga niestosowana ustawa, ustawa o rozjemstwie w przemyśle, która w ciągu trzech lat swego istnienia była zastosowana zaledwie dwa razy dla przemysłu budowlanego w stolicy. Zręczne sformułowanie tej ustawy, zezwalające na powołanie komisji rozjemczej jedynie w wypadku, gdy zatarg zagraża ogólnopaństwowym interesom gospodarczym, stwarza wśród szerokich rzesz robotników przemysłowych pogląd, że tylko wówczas można otrzymać decyzję rozjemczą zatargu, gdy się spowoduje, rozpali wielką, niebezpieczną akcję.</u>
	631	+ <u xml:id="u-47.24" who="#PMroz">Czy tego rodzaju ujęcie da się pogodzić z prawdziwym interesem już nie społecznym, lecz racji stanu?</u>
	632	+ <u xml:id="u-47.25" who="#PMroz">Czy jednolita dla całego Państwa ustawa o umowach zbiorowych i rozjemstwie w przemyślę nie dojrzała już do realizacji?</u>
	633	+ <u xml:id="u-47.26" who="#PMroz">Wysoki Sejmie! Jeżeli pracownik uzyskał tyle zainteresowania Rządu, gdy chodziło o pociągnięcie warstwy pracowniczej do ofiar, to ma prawo żądać, ażeby najpilniejsze potrzeby świata pracy były rozważone i ocenione.</u>
	634	+ </div>
	635	+ <div xml:id="div-48">
	636	+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekByrka">Głos ma p. Hyla.</u>
	637	+ </div>
	638	+ <div xml:id="div-49">
	639	+ <u xml:id="u-49.0" who="#PHyla">Wysoka Izbo! Z danych statystycznych wynika, że na sto osób ogólnej liczby ludności mamy w Polsce 72,3% ludności pracującej na roli, w leśnictwie i rybołóstwie, że z ogólnej powierzchni kraju gospodarstwa do 50 ha obejmują 80,3%, że na ogólną ilość 3.262.000 gospodarstw rolnych przypada tylko 30.000 gospodarstw powyżej 50 ha, że z cyfr 11.648.000 ha łącznej powierzchni uprawy 4 głównych zbóż przypada w roku 1934 na gospodarstwa poniżej 50 ha 9.186.000 ha, zaś z liczby 125.476.000 q zbiorów tych zbóż 103.500.000 q na wymienione gospodarstwa poniżej 50 ha, że w roku 1934 z ogólne) ilości pogłowia bydła 9.253.000 przypada na gospodarstwa poniżej 50 ha 8.213.000, z liczby 7.089.000 ogólnej ilości trzody 6.320.000, z liczby 3.762.000 koni 3.172.000, i z liczby 2.554.000 owiec—2.154.000 na gospodarstwa poniżej 50 ha.</u>
	640	+ <u xml:id="u-49.1" who="#PHyla">Z przytoczonych danych wynika, że ogólny program gospodarczy Państwa powinien być nastawiony według rolnictwa, w szczególności według drobnej własności rolnej, która jest decydującym czynnikiem zarówno w zakresie produkcji zwierzęcej, jak i roślinnej. Po stwierdzeniu tego należy zbadać jak w niektórych ważniejszych szczegółach przedstawia się stan rzeczywisty. Otóż, gdy jeszcze w 1929 r. u tworzono i dopełniono na podstawie akcji parcelacyjnej 55.912 gospodarstw drobnych powierzchnią 164.589 ha, to w r. 1934 już tylko 18.453 gospodarstw drobnych parcelując 54.702 ha. Zatem parcelacja w bardzo dużym stopniu zamiera, wobec czego uznano za wskazane zlikwidować Ministerstwo Reform Rolnych, a agendy jego wcielić do Ministerstwa Rolnictwa, zaś dotychczasowe odrębne władze pierwszej i drugiej instancji zespolić z władzami administracji ogólnej, to jest województwami i starostwami.</u>
	641	+ <u xml:id="u-49.2" who="#PHyla">Wartość produkcji rolnej ulegała stałemu spadkowi. Ceny miejscowe płacone producentom wynosiły za 100 kg wagi: pszenica w r. 1928 — 50,67, w 1934 — 17,83; żyto w 1928 r. — 41,61, w r. 1934 — 13,14; trzoda: w 1928 r. — 192,00, w 1934 r. — 68,00; krowa w 1928 r. — 456,00, w 1934 r. — 155,00.</u>
	642	+ <u xml:id="u-49.3" who="#PHyla">W r. 1935 nastąpiły niewielkie zmiany.</u>
	643	+ <u xml:id="u-49.4" who="#PHyla">Wskaźnik cen, płaconych producentom za ziemiopłody, wynosił: w r 1934 — 34, w porównaniu ze wskaźnikiem 100 w r. 1928; natomiast wskaźnik artykułów skartelizowanych wynosił w roku 1934 — 84, a artykułów nabywanych przez rolników 71. — Nic też dziwnego, że na drodze takiej polityki rolnej i przemysłowej przemysł łącznie z władzami państwowemi i samorządowemi wyciągnął z szerokich warstw rolniczych zasoby pieniężne.</u>
	644	+ <u xml:id="u-49.5" who="#PHyla">Taki stan rzeczy spowodował fatalne skutki, bo np. w gospodarstwach drobnych od 2 do 50 ha spadły wskaźniki w następujący sposób: ze 100 punktów w roku 1927/28 ogólnych przy chodów na 1 ha ziemi użytkowej na 29 w roku 1933/34; rozchodów zaś gotówkowych na 1 ha ze 100 na 28; rocznych rozchodów gospodarstw prywatnych na osobę dorosłą (odzież, bielizna, obuwie i t. d.) ze 100 na 33.</u>
	645	+ <u xml:id="u-49.6" who="#PHyla">Wydatki gospodarstw włościańskich spadły w porównaniu roku 1928/29 z rokiem 1933/34: na zakupno nawozów — o 87,6 %, na inwentarz martwy—o 86,6%, na inwestycje budynków — o 82,5%, na kształcenie dzieci — o 77,3%, na węgiel o 77,6%.</u>
	646	+ <u xml:id="u-49.7" who="#PHyla">Ludność wiejska pokrywa więc swe normalne zapotrzebowanie na artykuły przemysłowe zaledwie w kilkunastu procentach, a sam spadek wydatków na kształcenie dzieci o 77,3% wywołać musi w przyszłości nieobliczalne wprost skutki ujemne dla ogółu społeczeństwa i Państwa.</u>
	647	+ <u xml:id="u-49.8" who="#PHyla">Ten stan rzeczy stanie się jeszcze wyrazistszy, jeśli weźmiemy pod uwagę, że w przeliczeniu na kilogram żyta kosztował: jeden pług w 1927/28 roku 100 kg., w 1933/34 r. 276 kg., 10 kg. soli— 8 kg., obecnie 20 kg., 10 Lr. nafty — 13 kg., obecnie 42 kg., 10 kg. cukru — 36 kg., obecnie 111 kg., 10 kg. superfosfatu — 20 kg., obecnie 51 kg., 1 kg. tytoniu — 141 kg., obecnie 580 kg.</u>
	648	+ <u xml:id="u-49.9" who="#PHyla">Stąd pochodzi spadek intensywności gospodarowania, zużycie inwentarza martwego, brak zapasów pieniężnych na pokrycie najkonieczniejszych potrzeb życiowych, jak sól, nafta, cukier i t. p. Stąd też wynika prawie zupełne usunięcie drobnego rolnictwa z rynku towarów przemysłowych.</u>
	649	+ <u xml:id="u-49.10" who="#PHyla">Wartość eksportu zbóż spadła w porównaniu lat 1929 i 1934 o 7część (ze 155.000.000 zł na 108.000.000 zł), przyczem, nieistniejąca w roku 1928, premia doszła do sumy 94.000.000 zł, t. zn. zrównała się niemal z wartością tego eksportu.</u>
	650	+ <u xml:id="u-49.11" who="#PHyla">W tych samych latach 1929 i 1934 wartość eksportu produktów zwierzęcych, produkowanych przeważnie przez gospodarstwa włościańskie, spadła prawie czterokrotnie, przyczem wysokość premii w r. 1934 wyniosła zaledwie około 10% wartości eksportu. Taki stan rzeczy świadczył zupełnie wyraźnie o nastawieniu polityki eksportowej na niekorzyść gospodarstw włościańskich.</u>
	651	+ <u xml:id="u-49.12" who="#PHyla">O ile chodzi o obciążenie drobnego rolnictwa podatkami państwowemi, samorządowemi i innemi spłatami i daninami, — brak dokładnych danych; jednak w przybliżeniu można przyjąć, że drobne rolnictwo przeważnie uiściło ciążące na niem sumy.</u>
	652	+ <u xml:id="u-49.13" who="#PHyla">O ile chodzi o dochód społeczny z jednego ha w gospodarstwach od 2 do 50 ha — to spadł on z 388.42 zł w r. 1928/29 do 163.66 zł w r. 1933/34, i dał w ostatnim czasie wskaźnik 42,13, zaś podatki rolnicze spadły z 247 milionów zł do 220 milionów zł w r. 1934/35, to znaczy zaledwie o 12%.</u>
	653	+ <u xml:id="u-49.14" who="#PHyla">Widzimy tu wielką nieproporcjonalność między olbrzymim spadkiem dochodu społecznego a wprost nikłem obniżeniem podatków. Na skutki tego już wyżej wskazałem.</u>
	654	+ <u xml:id="u-49.15" who="#PHyla">Mimo znacznego spadku naturalnego przyrostu ludności z 17 promille w roku 1930 na 12 promille w roku 1934, przyrost ten daje w ostatnich latach przeciętnie około 450 tysięcy nowych obywateli rocznie, z czego lwia część przypada na ludność wiejską. A gdy do tego stanu rzeczy dodamy prawie zupełny zanik emigracji, sprawę reemigracji, brak możności odpływu ludności wsi do przemysłu i miast, zamierającą parcelację gruntów, odpływ ludności z miast na wieś — otrzymamy zastraszający obraz przeludnienia wsi. Gdy zaś przyjmiemy, że w każdem gospodarstwie rolnem do 2 ha znajduje się tylko jeden zbędny człowiek, otrzymamy około 1.100.000 bezrobotnych. Gdy zaś dodamy do tego jeszcze bezrobotnych w gospodarstwach powyżej 2 ha, otrzymamy w sumie przynajmniej 2 miliony bezrobotnych na wsi. Są to liczby, których próżno byłoby szukać w jakichkolwiek urzędowych statystykach, dotyczących bezrobocia w Państwie.</u>
	655	+ <u xml:id="u-49.16" who="#PHyla">Z powyższego przedstawienia stanu gospodarczego ludności wiejskiej wynikają następujące ważniejsze postulaty. Konieczność możliwie największego wzmożenia akcji parcelacyjnej; podstawę do uzyskania na ten cel potrzebnego zapasu ziemi stanowią przepisy obowiązującego ustawodawstwa z zakresu przebudowy ustroju rolnego oraz ustawa o przejęciu ziemi za podatki zaległe. Wydatniejsze niż dotąd popieranie produkcji zwierzęcej. Zreformowanie i obniżenie taryf kolejowych za przewóz osób i towarów. Odpowiednie zorganizowanie zbytu wytworów gospodarstwa wiejskiego w drodze zbliżenia producenta do konsumenta. Możliwie największe obniżenie cen wyrobów monopolów państwowych i przemysłu zorganizowanego oraz niezorganizowanego, celem uzyskania możliwie największego zwarcia nożyc cen produktów rolniczych i cen wyrobów przemysłowych oraz monopolowych.</u>
	656	+ <u xml:id="u-49.17" who="#PHyla">Wprowadzenie możliwych zmian w ustawodawstwie celnem. Konieczność uaktywnienia polityki traktatowej. Wydatne powiększenie przydziału kontyngentu produkcji buraka cukrowego dla drobnej własności rolnej. Odpowiednie obniżenie obecnej. wysokości państwowych i samorządowych podatków, opłat, danin i ubezpieczeń od ognia.</u>
	657	+ <u xml:id="u-49.18" who="#PHyla">Więcej szczegółowego omówienia wymagają nieporuszone wyżej zagadnienia.</u>
	658	+ <u xml:id="u-49.19" who="#PHyla">Stan szkolnictwa naszego budzić musi bardzo poważne obawy, a szczególnie na wsi, bowiem zanik dochodowości gospodarstw rolnych spowodował, że wydatki rolników na kształcenie dzieci spadły o 77% według danych Instytutu Puławskiego. W tym stanie rzeczy kształcenie synów chłopskich na wyższych uczelniach stało się prawie niemożliwe, w gimnazjach również ilość synów chłopskich spadła w wielkim stopniu z przyczyn powyżej podanych oraz ze względu na opłaty szkolne, które są wysokie, a tworzy się z tych opłat fundusze, z których pokrywa się komorne, opał, światło okręgowych inspektoratów szkolnych, a podobno nawet opał w gmachu Ministerstwa Oświaty.</u>
	659	+ <u xml:id="u-49.20" who="#PHyla">Na te cele mamy pozycje w preliminarzu budżetowym na przeszło 5 milionów zł, w dziale 9 § 7. Mówi się dużo o oszczędnościach, a jednak okręgowe inspektoraty szkolne mają bardzo duże wydatki i wygląda to tak, że np. na terenie okręgu 87 były 2 inspektoraty w Myślenicach i Wadowicach; nauczycielstwo i ludność byli zadowoleni, gdyż będąc w mieście powiatowem załatwiali sobie sprawy bieżące z inspektorami szkolnymi. Po utworzeniu okręgowego inspektoratu szkolnego w Wadowicach ludność z myślenickiego, nie mając dojazdu kolejowego z Myślenic do Wadowic, jeździ do niego drogą na Kraków autobusami, a z Krakowa dopiero koleją, tracąc czas i pieniądze. Tak jest również i z przyjazdem inspektora szkolnego, który traci czas w dużej części na przejazdy kolejowe i autobusowe. Czy to jest taniej? Ludność i nauczycielstwo tych powiatów są niezadowolone i pragną powrotu do starego stanu. Dochód z taksy administracyjnej przewiduje się w preliminarzu budżetowym o 1.240.000 wyższy. Mam wątpliwości poważne co do tej pozycji. Czy w okresie trudności gospodarczych należy ją podwyższać? Uważam, że wskazanemby było tę pozycję dochodu obniżyć wydatnie i zwolnić częściowo lub zupełnie dzieci wiejskie na pewien czas od taksy administracyjnej, aż do poprawy stosunków w rolnictwie. Podczas gdy w ostatniem 7-mioleciu przyrost dzieci w wieku szkolnym wyniósł ponad milion, które w dużej części nie znajdują pomieszczenia w szkołach, wprowadzono liczne wydatki na oświatę pozaszkolną. Równocześnie rozbudowano w sposób nadmierny kurator ja okręgów szkolnych, na których utrzymanie przeznacza się duże sumy. Wobec ciężkiej sytuacji finansowej należałoby dążyć do zupełnej reorganizacją administracji szkolnej we władzach drugiej i pierwszej instancji.</u>
	660	+ <u xml:id="u-49.21" who="#PHyla">Sprawa tak zwanych dodatków mieszkaniowych dla nauczycieli rujnuje gminy. Koniecznem jest odciążenie samorządu od tych wydatków. Będziemy szukali drogi wyjścia w tej sprawie.</u>
	661	+ <u xml:id="u-49.22" who="#PHyla">Pragnę podkreślić jeszcze jedno w tej sprawie, a mianowicie dojazdy kolejowe dzieci do szkół. Uważam to za konieczne; w obecnym czasie gdybyśmy robili ograniczenia w dojazdach, dotknęłoby to szczególnie wieś, która i tak boryka się z trudnościami gospodarczemi i niewielką ilość dzieci tą drogą posyła do szkół w miastach. Koleje państwowe przewidują pociągi szkolne, któremi młodzież dojeżdża do szkół, jednak nieregularność przejazdu pociągów przynosi tak dzieciom, jak i rodzicom duże przykrości. Przesiadanie dzieci i pasażerów z dwu pociągów do jednego, jak to się dzieje np. w Płaszowie pod Krakowem, grozi dzieciom śmiercią, gdyż nie mogąc się pomieścić w jednym pociągu, jeżdżą one na schodkach i platformach pociągów.</u>
	662	+ <u xml:id="u-49.23" who="#PHyla">Dyskutuje się od szeregu lat nad ujednostajnieniem podręczników szkolnych i do dziś dnia ta piekąca sprawa nie została uregulowana. Nauczycielstwo jest w rozterce, jakimi podręcznikami ma się posługiwać, a dzieci, niemające często butów, zmusza się do kupowania coraz to nowych podręczników, po parę złotych za sztukę. Znam zakłady średnie, w których zmusza się dzieci do kupna atlasów po 52 zł. za sztukę. Ten stan rzeczy musi ulec naprawie; dla szkół trzeba podręczniki ujednolicić tak, by dzieci młodsze w rodzinie mogły korzystać z podręczników dzieci starszych. Słynna jest również sprawa gramatyki języka polskiego, która w krótkim okresie czasu zmieniała się kilkakrotnie i każdorazowo była polecana do użytku przez władze szkolne.</u>
	663	+ <u xml:id="u-49.24" who="#PHyla">Ministerstwo Komunikacji, chcąc usprawnić przejazdy, kolejowe, wydaje w roku cztery razy rozkłady jazdy kolejowej. Niestety są wypadki, że po wydaniu rozkładu jazdy już w parę dni później ogłasza się w prasie zmiany przebiegu pociągów, a osoby jeżdżące z rozkładem jazdy, nie przeczytawszy w gazetach poprzednio zmian, stoją na stacjach godzinami, czekając na pociągi, które według rozkładu jazdy miały mieć bieg, określony przez rozkłady. Nieczytający ani rozkładu jazdy, ani dzienników nie orientują się w biegu pociągów z powodu zbyt częstych zmian. Uważam, że dwurazowe wydanie w roku rozkładu jazdy wystarczy zupełnie do obsługi zainteresowanych.</u>
	664	+ <u xml:id="u-49.25" who="#PHyla">Koszty przejazdu kolejowego są dla ludzi, płacących całe bilety, za wysokie. Potrzebna tu jest reforma, by do możliwości gospodarczej dostosować taryfę, tak osobową, jak i towarową. Obecnie koń jest tą lokomotywą, która w dużym stopniu zastępuje kolej. Przy rozwoju motoryzacji, co oby jaknajprędzej nastąpiło, trudności kolei jeszcze się powiększą. Koszty przewiezienia, w stosunku do wartości przewożonych towarów, są wprost rażące i niedostosowane do życia. Obniżki, zastosowane ostatnio, nie załatwiają zagadnienia.</u>
	665	+ <u xml:id="u-49.26" who="#PHyla">W Ministerstwie Poczt i Telegrafów podwyższono o około 600.000 zł wydatki na Zarząd Centralny, podając w motywach potrzebę zwiększenia etatów personelu, związanych z rozwojem przedsiębiorstwa.</u>
	666	+ <u xml:id="u-49.27" who="#PHyla">Rozwój przedsiębiorstwa byłby naprawdę duży, gdyby opłaty pocztowe nie były za wygórowane. Niestety dla wsi w czasach obecnych opłata ta jest za wysoka, a pozatem obsługa obywatela wiejskiego jest taka, że gminy i gromady są zmuszone wprowadzić jeszcze jedną opłatę pocztową od listu zwykłego 10 za doręczenie dla posłańca — lub też rolnicy okolicznych gromad muszą chodzić na pocztę i dowiadywać się, czy do nich nie nadeszły listy.</u>
	667	+ <u xml:id="u-49.28" who="#PHyla">Ten stan rzeczy wykazuje, jaką wprowadzono różnicę między obywatelem miasta, który otrzymuje pocztę do domu czasem 2 razy dziennie, a obywatelem wiejskim, który list czy gazetę musi opłacać dodatkowo. Przed wojną istnieli listonosze, którzy doręczali listy po wioskach rolnikom bez żadnych dopłat. Należy usunąć podział obywateli na dwie kategorie — tem bardziej, że wówczas nastąpi rozwój przedsiębiorstwa poczty i telegrafu. W tym celu należałoby przeznaczyć pewne kwoty na powyżej omówiony cel.</u>
	668	+ <u xml:id="u-49.29" who="#PHyla">Wkońcu uważam za konieczne poruszenie tu kilku spraw, związanych z równowagą budżetu oraz polityką gospodarczą i społeczną, uznaćby należało za konieczne rozważenie przez właściwe czynniki poruszanych coraz częściej z różnych stron: 1) sprawy ewentualnego wydania w odpowiedniej drodze przepisów odnośnie nakazu sprowadzenia do kraju sum pieniężnych obywateli polskich, ulokowanych obecnie zagranicą w nieruchomościach, bankach i papierach wartościowych — oraz pokrycia z tych sum zaległych należności państwowych, samorządowych, ubezpieczeniowych, jak również dokonania z tych sum zapłaty zaciągniętych długów w bankach państwowych; 2) sprawy ewentualnego wydania przepisów w kwestii wysyłania i wywożenia zagranicę sum pieniężnych iw pewnych wypadkach przez osoby fizyczne i prawne jedynie za zezwoleniem właściwych władz; 3) sprawy ewentualnego wydania zarządzeń w kwestii zakazu budowy luksusowych budynków z sum budżetowych — państwowych, samorządowych, ubezpieczeniowych i ich przedsiębiorstw, 4) sprawy ewentualnego wydania przepisów celem wprowadzenia w życie zasady: jedna rodzina — jeden dochód (uposażenie) oraz określenia największej wysokości tego dochodu; 5) sprawy ewentualnego wydania przepisów, wprowadzających obowiązek składania przez urzędników resortów gospodarczych deklaracyj o nieobejmowaniu żadnych stanowisk w przedsiębiorstwach przemysłowych w ciągu lat 6 po odejściu ze służby państwowej.</u>
	669	+ <u xml:id="u-49.30" who="#PHyla">Wierzę, że rozpoczęta akcja Rządu naprawy stosunków gospodarczych przy współpracy wszystkich obywateli da korzystne rezultaty dla wsi polskiej i całego Państwa.</u>
	670	+ <u xml:id="u-49.31" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	671	+ </div>
	672	+ <div xml:id="div-50">
	673	+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekByrka">Głos ma p. Pietrzak.</u>
	674	+ </div>
	675	+ <div xml:id="div-51">
	676	+ <u xml:id="u-51.0" who="#PPietrzak">Wysoki Sejmie! Rząd przedłożył nam preliminarz budżetowy wraz z ustawą skarbową. Preliminarz ten według zapewnień p. Wicepremiera jest zrównoważony i ma odpowiadać potrzebom naszego kraju.</u>
	677	+ <u xml:id="u-51.1" who="#PPietrzak">Budżet ten został ustalony dzięki ustawie o pełnomocnictwach i na jej mocy wydanym dekretom.</u>
	678	+ <u xml:id="u-51.2" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
	679	+ <u xml:id="u-51.3" who="#PPietrzak">Dekrety te dotknęły lud pracujący i najmniej zarabiających. Z programem rządowym łączyła się obietnica, że Rząd ze swojej strony uczyni wszystko, czego społeczeństwo, a w szczególności świat pracy pragnie, a mianowicie przystąpi do rozwiązania karteli. Świat pracy dekret ten przyjął z zadowoleniem i dlatego to pierwsze niezadowolenie zostało w pewnej mierze złagodzone, o ile Rząd w dalszych swych poczynaniach dotrzyma przyrzeczenia, które dał Wysokiej Izbie przez usta p. Wicepremiera i zdobędzie dalsze zaufanie. W dekrecie samym w. pierwszej chwili okazał się pewien brak, a w szczególności mamy do zanotowania, że pracownicy przedsiębiorstwa, które jest prowadzone pod okiem i wiedzą p. Wicepremiera, zostaną podwójnie opodatkowani. Zwrócili się oni z prośbą do władz i mam wrażenie, że prośba ich zostanie uwzględniona.</u>
	680	+ <u xml:id="u-51.4" who="#PPietrzak">Jeżeli chodzi o sam budżet, to do tego budżetu, przedłożonego nam przez nasz Rząd, mam całkowite zaufanie, ale boję się, że budżet ten nie wytrzyma próby życia dnia dzisiejszego w tych warunkach, w jakich my żyjemy, a w szczególności, jeżeli chodzi w całości budżetu o tak zwaną opiekę społeczną. Opieka społeczna rok rocznie zostaje poważnie redukowana, a mamy przecież do zanotowania, że ta opieka potrzebuje więcej wydatków, ażeby spełnić swe zadanie, do którego jest powołana. Mamy do zanotowania, że choroby zakaźne potrzebują coraz więcej opieki, żeby się nie rozszerzały i żeby ten stan rzeczy doprowadzić do normalnych stosunków. Ten powód skłania mnie do wypowiedzenia się w Wysokiej Izbie, jak również i ten, że w budżecie nie widzę pewnych sum, które winny być wstawione, aby wyrównać zaległości zakładów ubezpieczeń, a w szczególności Śląskiego Zakładu Inwalidzkiego. Wiemy, że Skarb Państwa ma pewne z tego tytułu zaległości i że te zaległości muszą być wyrównane, o ile rentobiorcy nie mają całkowicie utracić praw, przysługujących im z tytułu rent. Częściowe wywłaszczenie już nastąpiło, bo z powodu braku gotówki Sejm Śląski znowelizował ustawodawstwo i skumulował renty w jedną całość, co jest powodem, że rentobiorca został wywłaszczony w 2/3. Zarobkującemu ponad 90 zł, lub pobierającemu rentę ponad 90 zł pozostała tylko dotacja w wysokości 8 zł 35 gr. Ten stan rzeczy jest wyjątkowy w Polsce w całem ustawodawstwie socjalnem. I ten stan potrzebuje koniecznie naprawy, bo jeżeli na obywatela nakłada się obowiązek płacenia, to trzeba mu też pozostawić prawo pobierania renty. Mamy rentobiorców, którzy przez lat 40 i więcej składki swe opłacali, a jeżeli w ostatniej chwili zostali dotknięci nieszczęśliwym wypadkiem, to wtedy renta na starość, starcza renta zostanie całkowicie skrócona. Skarb Państwa zalegał z tego tytułu Zakładowi Ubezpieczeń 5.864.000, jak wynika z druku Sejmu Śląskiego. Cieszę się, że słowa te mogę wypowiedzieć w obecności p. Wicepremiera. Zakład ten ma jeszcze dalsze pretensje do Skarbu Państwa w wysokości przeszło 9.000.000. Znane są te cyfry p. Wicepremierowi dokładnie, bo on był tym człowiekiem, który objął to przedsiębiorstwo w Chorzowie i doprowadził je do tak wielkiego rozkwitu, które dla Skarbu Państwa dorzucało poważne plusy. Wiemy, że pod kierownictwem p. Wicepremiera było rocznie plus 15.000.000 netto. Ale jednak chociaż Skarb Państwa z ubezpieczeń niemieckich przejął te sumy jako rekompensatę od zaborców a konto za przejęty zakład, zaległości zakładu nie wyrównał. Dlatego dziś osobiście do p. Wicepremiera wnoszę prośbę, ażeby był łaskaw tę rzecz załatwić, ażeby nasi rentobiorcy z całem zaufaniem odnosili się do poczynań Rządu, jak również mieli całkowite zaufanie do instytucyj ubezpieczeń.</u>
	681	+ <u xml:id="u-51.5" who="#PPietrzak">Opieka społeczna została również poważnie ograniczona w dziale t. zw. pomocy doraźnej, czyli funduszów doraźnych. Część tych świadczeń została przełożona na Fundusz Pracy. A przecież wiemy, że Fundusz Pracy tych wszystkich potrzeb załatwić nie będzie w stanie, i opieka społeczna państwowa z konieczności życiowej w tę dziedzinę wkroczyć musi. Te powody właśnie skłaniają mnie do tego, iż mam obawę, że ten zrównoważony budżet nie wytrzyma potrzeb nakładanych na Skarb Państwa; chciałbym, żeby to się nie sprawdziło, ale może będziemy świadkami, że pewne przekroczenia nastąpić będą musiały.</u>
	682	+ <u xml:id="u-51.6" who="#PPietrzak">Dalej p. Minister Skarbu oświadczył nam, że drogą zakreśloną przez Rząd postępować będzie nadal, a w szczególności zapowiedział światu pracy, że w najbliższym czasie mamy się spodziewać projektu o Izbach Pracy. Oświadczenie to przyjmujemy do wiadomości. Mamy jeszcze dalszą prośbę do Rządu i wniosek, żeby Pan Wicepremier raczył nam oświadczyć, że w najbliższym czasie będziemy mieli projekt o 6-cio godzinnym dniu pracy, żeby, w szczególności młodzieży niepracującej, dać możność pójścia do warsztatu pracy i dać jej wyszkolenie zawodowe w tej dziedzinie, do której ona jest powołana. To jest największa bolączka naszej ojczyzny, bo jeżeli młodzieży nie zaprowadzimy do danego warsztatu, w którym ona się znaleźć powinna, to możemy się znaleźć w tej sytuacji, że zabraknie nam fachowców, potrzebnych dla ciężkiego przemysłu. Ciężki przemysł ma specyficzne zadania i w każdej dziedzinie trzeba poważnego przeszkolenia, ażeby warsztaty pracy nie kulały.</u>
	683	+ <u xml:id="u-51.7" who="#PPietrzak">Dalej spodziewamy się, że nasz Rząd, Rząd gospodarczy raczy spojrzeć w dziedzinę prawa o radach załogowych. Aczkolwiek przez ciężki przemysł bardzo znienawidzone jest to prawo, 2 tej trybuny śmiem jednak twierdzić, że było ono zbawienne dla świata pracy, a w szczególności dla Polski. Mamy do zanotowania, że zatargi pomiędzy pracodawcami a pracobiorcami na terenach tych, na których prawo to istniało, były bardzo nikłe i nie przynosiły szkody ani danemu robotnikowi, ani danemu przedsiębiorcy, a równocześnie żadnych szkód dla Państwa. O to więc również prosilibyśmy, ażeby Rząd raczył to prawo wziąć pod rozwagę. Cieszymy się z oświadczenia Pana Wicepremiera, który znając ten teren, na którym przez szereg lat z nami współpracować, miał cywilną odwagę powiedzieć dzisiaj, że nie dopuści do tego, żeby niszczyć konsumenta przez zmniejszanie dochodów warstwy pracującej. To znaczy, że taryfy obowiązujące w teraźniejszym stanie winny i muszą być przez dłuższy okres czasu utrzymane, ażeby przez to konsumcja krajowa została podniesiona, Prosilibyśmy również, aby to oświadczenie nie odnosiło się tylko do miast i ciężkiego przemysłu, ale żeby miało swoje znaczenie i dla rolnictwa, dla tej tak bardzo zubożałej wsi, o której z Panem Ministrem mówiliśmy wtedy, kiedy był Ministrem Przemysłu i Handlu. Wieś potrzebuje szczególnej opieki, a lud pracujący na roli potrzebuje ustawodawstwa, dzięki któremu otrzymywałby za sprawiedliwą pracę sprawiedliwe wynagrodzenie. Wiemy, że lud pracy jest ofiarny, że gdy Państwo woła, zawsze stanie w szeregach pierwszy i będzie się starał, ażeby godność naszego Państwa podnieść do tej wyżyny, na jaką Polska zasługuje przez swoją pracę, przez swój pokój wewnętrzny, a w szczególności przez współpracę ze swym Rządem. Niech Rząd drogą wytkniętą kroczy, a my go wspierać będziemy.</u>
	684	+ <u xml:id="u-51.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	685	+ </div>
	686	+ <div xml:id="div-52">
	687	+ <u xml:id="u-52.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Łubieński.</u>
	688	+ </div>
	689	+ <div xml:id="div-53">
	690	+ <u xml:id="u-53.0" who="#PLubienski">Wysoka Izbo! Przemawiając jako rolnik, a w tej chwili reprezentant rolników Wielkopolski i Pomorza, chciałbym przedewszystkiem wyrazić nasze zadowolenie, że nareszcie Rząd zabrał się systematycznie i konsekwentnie do obniżenia cen produktów kartelowych. Mamy nadzieję, że przyjdzie niebawem kolej i na wyroby monopolowe i że będą wytworzone warunki, iż wszystkie ceny zaczną się staczać po równi pochyłej w dół. Mam jednak to przekonanie, że ta droga nie doprowadzi do zrównoważenia cen przemysłowych i rolniczych. Nie wystarcza zniżenie górnego ramienia nożyc, i dlatego nie należy pomijać żadnej możliwości podniesienia dolnego ich ramienia. P. Wicepremier podniósł konieczność rozbudowy krajowego rynku zbytu i widział tę możliwość dla przemysłu w zniżeniu cen. Jeżeli chodzi o zbyt artykułów rolniczych, to sytuacja jest inna. Obowiązuje tu w dużej mierze ten ekonomiczny paradoks, że im cena produktów rolniczych jest wyższa, tem pojemniejszy na te artykuły jest rynek krajowy.</u>
	691	+ <u xml:id="u-53.1" who="#PLubienski">Głównym bowiem konsumentem produktów rolniczych jest samo rolnictwo, a niezaprzeczonym jest fakt, że gdy produkty rolne są droższe, to rolnik sam więcej konsumuje, lepiej się sam odżywia i inwentarz ma w lepszym stanie. Nie zamierzam tego paradoksu podnosić do godności teorii, ale niewątpliwie w pewnej mierze istnieje on. Nadmiar produktów rolnych na rynku nietyle pochodzi z nadprodukcji, co z nieprawdopodobnego, wyraźnie głodowego zmniejszenia się konsumcji samego rolnika, a ta konsumcja podwyższy się, gdy się podwyższy opłacalność rolnictwa.</u>
	692	+ <u xml:id="u-53.2" who="#PLubienski">Jeśli to dolne ramię nożyc ma się podnieść, jeżeli ma być podwyższona wartość produktów rolnych, to koniecznością jest, ażeby wszelkie działania w tym kierunku poddane były jednolitemu kierownictwu Ministerstwa Rolnictwa i ażeby Ministerstwo to uważało sprawę podniesienia opłacalności rolnictwa za najpilniejsze w tej chwili swoje zadanie.</u>
	693	+ <u xml:id="u-53.3" who="#PLubienski">Nie mogąc, ze znanych powodów, skartelizować się, ani normować ilościowo swej produkcji, rolnictwo więcej niż inne gałęzie produkcji zależy i musi zależeć od pociągnięć gospodarczych Rządu, które wtenczas tylko przyniosą owoce, gdy będą przeprowadzane według jednolitego, przemyślanego planu i gdy będą stałe i konsekwentne. Wszelkie załamania stałej linii, za nerwowe reagowanie na tymczasowe wskazówki statystyczne, które później nieraz okazują się błędne, czy też na chwilową przemijającą koniunkturę, wywołują w rolnictwie zamieszanie, niepotrzebne straty oraz brak wiary w ciągłość zamierzeń Rządu i niechęć, a nawet niemożność ciągłego przystosowywania się do zmienionych warunków. Tę wiarę w ciągłość polityki gospodarczej Rządu należy koniecznie wzbudzić spowrotem, żeby rolnik, którego okres pracy jest conajmniej roczny, a przy hodowli kilkakrotnie dłuższy, mógł spokojnie produkować. Bezwzględnie najważniejszem zadaniem jest podniesienie opłacalności rolnictwa, a dopiero w drugim rzędzie należy traktować skądinąd bardzo ważne kwestie ulg i kwestie oddłużeniowe. Wysuwanie tej sprawy na pierwszy plan przypomina błędne postępowanie w stosunku do ciężko rannego żołnierza, którego zamiast odnieść do szpitala i tam obandażować, bandażuje się zostawiając go w polu obstrzału nieprzyjaciela. Nie starczy wtenczas nigdy ustaw oddłużeniowych, nie starczy bandaży do tamowania upływu krwi, jeśli ciągle nowe rany będą powstawały.</u>
	694	+ <u xml:id="u-53.4" who="#PLubienski">Co do spraw rolniczych zachodniej Polski, chciałbym podnieść, że i tam bieda coraz więcej się rozszerza i nieraz rolnicy i działacze przyjeżdżający z innych dzielnic Polski nie chcą uwierzyć, że stan rolnictwa aż tak dalece u nas podupadł.</u>
	695	+ <u xml:id="u-53.5" who="#PLubienski">Ze spraw poszczególnych chciałbym tutaj wymienić niektóre, może najbardziej palące, a mianowicie: bardzo ciężkie położenie w tej chwili u nas osadników, którą to sprawę w najbliższym czasie przedstawimy szerzej i która jeszcze będzie musiała znaleźć swoje rozwiązanie. Dalej trudności naszej spółdzielczości, a równocześnie wszystkich tych, którzy wydatnie z tą spółdzielczością współpracowali i nieraz przez osobiste, bezinteresownie dane gwarancje są dziś najzupełniej zrujnowani. Trzecia sprawa — trudności, które odczuwa specjalnie zachodnia Polska z powodu tego, że jej zadłużenie jest głównie oparte na kredycie zorganizowanym, który tylko w małej mierze jest objęty ustawodawstwem oddłużeniowem. Czwarta sprawa — rzecz bardzo paląca, to ciężkie położenie finansowe Ubezpieczalni Krajowej w Poznaniu, która w najbliższym czasie będzie musiała znaleźć rozwiązanie.</u>
	696	+ <u xml:id="u-53.6" who="#PLubienski">Budżet, który mamy przed sobą, jest zrównoważony w dużej mierze przez to, że zostały faktycznie zmniejszone wydatki na pensje urzędników. Nie mówiąc już o kwestii uczucia czy sentymentu, zdajemy sobie jasno sprawę, że obniżenie tych najniższych pensyj także uderzy w zmniejszenie się rynku rolniczego, jednakże nie widzimy możności rozwiązania tej sprawy w tej chwili inaczej. Ale zdaje mi się, że na przyszłość zmniejszyć budżet będziemy mogli najpierw przez zmniejszenie funkcyj gospodarczych Rządu, o których była szeroko mowa na dzisiejszem posiedzeniu, a potem przez rzecz trudną i mozolną, ale konieczną, przez przepracowanie w ten sposób całego szeregu naszych ustaw, ażeby wymagały mniej biurokratycznej pracy, przez przeorganizowanie w ten sposób naszych urzędów, ażeby poszczególny urzędnik był samodzielniejszy i więcej mógł załatwiać w swojej kompetencji, ażeby nie było tak dużo różnych nadzorczych funkcyj, co pozwoli na umniejszenie ilości urzędników, obniżenie kosztów i znacznie ułatwi porozumiewanie się ludności z urzędem, gdy ten niższy urzędnik w swojej kompetencji będzie mógł szereg spraw samodzielnie załatwić.</u>
	697	+ <u xml:id="u-53.7" who="#PLubienski">Jeszcze silniej obarczenie zbytnią biurokracją obciąża samorząd, zwłaszcza wiejski. Samorząd jest przeciążony całym szeregiem prac, wydaje mi się, że zupełnie niepotrzebnych i niefunkcjonujących dobrze na dole. Przypomnijmy chociażby zaprowadzenie dwa czy trzy lata temu na wsi nowego systemu meldunków policyjnych, który, zdaje mi się, że w żadnej gminie w zupełnym porządku nie jest, który być. może, w tej skomplikowanej formie potrzebny jest w miastach, ale na wsi mało jest potrzebny i powoduje tylko zamieszanie i bezużyteczną pracę.</u>
	698	+ <u xml:id="u-53.8" who="#PLubienski">Gmina musi dalej ciągle składać raporty w ściśle przepisanej formie, ma mnóstwo zajęć ze statystyką i sprawozdaniami; wszystkie te prace mogłyby być znacznie umniejszone a przez to samorządy poważnie odciążone. Chciałbym jeszcze już tylko od siebie parę słów odpowiedzieć kil ku moim przedmówcom.</u>
	699	+ <u xml:id="u-53.9" who="#PLubienski">Niezupełnie zgadzam się z p. Pacholczykiem, który twierdzi, że samorząd jest przedewszystkiem przedłużeniem ramienia administracji państwowej. Niewątpliwie jest niem w zakresie poruczonych zadań, ale zdaje mi się, że właśnie p. Pacholczyk zaledwo kilka lat temu występował bardzo silnie w kierunku, jaknajwiększego rozbudowania go i usamodzielnienia. Nie byłem nigdy zwolennikiem obejmowania zbyt wielu funkcyj przez samorząd, ale jestem i byłem zdania, że najważniejszem jego zadaniem jest rzeczywista gospodarka samorządowa, polegająca na pracy miejscowych jednostek i wydaje mi się, że jeżeli gdzie, to przedewszystkiem w samorządzie gminnym możemy, stosując się do słów p. Wicepremiera, zwalczać trudności przez powołanie do pracy sił miejscowych, młodych i pełnych zapału. Siły takie nieomal wszędzie się znajdą, tylko trzeba umieć odpowiednio do nich przystąpić.</u>
	700	+ <u xml:id="u-53.10" who="#PLubienski">Zdaje mi się, że niesłuszne jest chyba generalizowanie tych wypadków, że większa własność nie płaci podatków i tak bardzo znacznie zalega w gminach. Osobiście mogę przeciwnie przytoczyć gminy, gdzie przeważnie większa własność utrzymuje je, a bardzo biedne gromady osadnicze nic nie płacą na nie. Generalizowanie tak tego, jak i przeciwnego faktu byłoby błędne. Chciałbym stwierdzić, bo mogłoby się wydawać z przemówienia p. Pacholczyka, że jest inaczej, że nie są mi znane ustawy podatkowe, któreby uprzywilejowywały większą własność i które stawiałyby ją pod względem płacenia podatków w jakimś korzystniejszem położeniu. Znane mi są tylko takie ustawy, które większą własność stawiają w trudniejszem położeniu, jeżeli chodzi o progresję przy podatku gruntowym.</u>
	701	+ <u xml:id="u-53.11" who="#PLubienski">P. poseł Mróz przytaczał znowu rzecz, dotyczącą specjalnie naszej dzielnicy, że po zniesieniu kas chorych na wsi mnożą się bardzo znacznie skargi na niedostateczne leczenie pracowników. Te fakty bardzo często dochodzą do organizacyj rolniczych jako zupełnie ogólnikowe skargi. Prosiliśmy o wskazywanie poszczególnych wypadków i stwierdzam, że organizacje rolnicze ziem zachodnich są gotowe wszelkie usprawiedliwione skargi popierać i z całą ostrością wystąpić, aby żadnych nadużyć pod tym względem nie było. Stwierdzam, że niesłychanie małą ilość wypadków konkretnych zdołano nam przytoczyć.</u>
	702	+ <u xml:id="u-53.12" who="#PLubienski">Jeżeli w budżetach dawniejszych nieraz przy końcu się okazało, że dochód budżetowy nie był dociągnięty, że był mniejszy niż przewidywano, to dlatego, że w ciągu tego roku zmniejszyła się zamożność społeczeństwa, że jego dochód zmalał. Jestem przekonany, że i ten budżet nie będzie realny, jeżeli nie poprze się wystarczająco rolnictwa, jeżeli wieś nie stanie się rynkiem, który będzie w możności odbierać od przemysłu i w większej mierze swoje własne produkty konsumować. Jestem przekonany, że mówiąc to, występuję nie tylko w obronie samego rolnictwa, ale że tutaj leży klucz do podniesienia stanu gospodarczego Państwa.</u>
	703	+ <u xml:id="u-53.13" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	704	+ </div>
	705	+ <div xml:id="div-54">
	706	+ <u xml:id="u-54.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Marchlewski.</u>
	707	+ </div>
	708	+ <div xml:id="div-55">
	709	+ <u xml:id="u-55.0" who="#PMarchlewski">Wysoka Izbo! Przemawiając imieniem grupy posłów pomorskich, muszę podkreślić, że społeczeństwo pomorskie, pracujące na odcinku pod względem politycznym i pod względem gospodarczym niesłychanie eksponowanym, ma szczególne zrozumienie dla tych wysiłków Rządu, które zmierzają do zrównoważenia budżetu, i pragnie, by ogrom ofiar, jakich równowaga ta wymaga, pozwolił tę równowagę, w tej chwili teoretyczną, istotnie wcielić w czyn. Realność przedłożonego nam budżetu będzie zależała w dużej mierze od tego, czy uda nam się stabilizacja cen na obniżonym poziomie. Pan Wicepremier podkreślił jaką wagę przywiązuje do zmniejszenia rozpiętości cen oraz do tego, żeby zniżki produkcji dotarły do konsumenta. Jest to niewątpliwie apel pod adresem naszego handlu. Dowód zrozumienia i dobrej woli ze strony kupiectwa dla tego niesłychanie ważnego zagadnienia dał kongres kupiectwa chrześcijańskiego w Krakowie. Dowód tem cenniejszy, że kongres był wielką manifestacją solidarności zawodowej kupiectwa chrześcijańskiego. Pragnęliśmy, ażeby tezy kongresu, zmierzające do odbudowy struktury handlowej, do usunięcia przeszkód, stojących na drodze do tego celu, były wzięte przez Rząd pod rozwagę i w możliwie krótkim czasie zrealizowane.</u>
	710	+ <u xml:id="u-55.1" who="#PMarchlewski">Podkreślając konieczność przywrócenia rentowności w procesie gospodarczym, miał p. Premier niewątpliwie na myśli także wymianę czyli handel, który dotąd, szczególnie jeśli chodzi o handel wewnętrzny, był nie tylko zaniedbywany, ale w znacznej mierze z naszej własnej winy — dezorganizowany. Jeśli sobie uprzytomnimy, że proces gospodarczy opiera się przedewszystkiem na 3 fazach: na produkcji, na wymianie i na konsumcji i że wymiana tworzy ten środek, łączący produkcję z konsumcją, to wówczas dopiero możemy sobie uprzytomnić, jak ważną organiczną czynnością procesu gospodarczego jest handel. Trzeba jednak było, ażeby życie gospodarcze zeszło niemal na dno, by na tę ważną czynność wymiany dóbr, na ważną czynność funkcyj jakie spełnia handel w odbudowie rynku wewnętrznego, zwrócono należytą uwagę i dostrzeżono, że ten aparat wymiany jest u nas poważnie chory i że dlatego swe funkcje dziś niezawsze może spełniać i to nie ze swej winy, ale z winy tej nieprzychylnej atmosfery, w jakiej się handel musiał w naszych warunkach rozwijać.</u>
	711	+ <u xml:id="u-55.2" who="#PMarchlewski">Dziś chodzi mi o rzecz konkretną, chodzi o to ażeby bez dalszej szkody dla aparatu handlowego rozpiętość cen mogła być doprowadzona możliwie do granic najbardziej zwężonych. Ale od samej dobrej woli kupiectwa to również nie zależy. Każdy warsztat kupiecki ma także swój budżet, ma swoją stronę przychodu i rozchodu, w którym po stronie rozchodu w kosztach handlowych tak zwane koszty sztywne odgrywają decydującą rolę.</u>
	712	+ <u xml:id="u-55.3" who="#PMarchlewski">Wśród tych kosztów sztywnych, niezależnych od kupca, które muszą jednak być w stosunku do jego obrotu pewną wytyczną kalkulacji, bardzo poważną pozycję zajmuje oprocentowanie kredytu kupieckiego. Zarówno kongres kupiecki w Krakowie, jak i poszczególne walne zjazdy naczelnych organizacyj terytorialnych podkreślały konieczność obniżenia odsetek bankowości prywatnej. Trzeba wziąć pod uwagę, że kupiec, który większą część swojego kapitału obrotowego stracił, musiał się siłą rzeczy zadłużyć i korzystać z kredytów bankowych. Trudno mu dziś spłacać ten kredyt, którego stopa stoi w niesłychanej dysproporcji do stopy Banku Polskiego. Kiedy stopa Banku Polskiego wynosi 5 %, płacimy dziś normalnie za kredyt banków prywatnych 9 1/2 %, w spółdzielniach do 10%, a łącznie z kosztami ubocznemi bankowemi do 12% w stosunku rocznym. Jeśli powiem, że w handlu spożywczym, do którego p. Minister Przemysłu i Handlu przykłada specjalną wagę, zysk na soli wynosi 9% brutto, na cukrze 8%, na wyrobach monopolowych 7 do 9 %, to wtedy dopiero zrozumiemy, jakim obciążeniem w kosztach sztywnych handlowych kupca jest właśnie ten drogi kredyt bankowy. Oczywiście, w zasadzie podaż i popyt muszą stanowić o stopie procentowej kredytu. Ale w naszych warunkach już dwukrotnie Rząd z urzędu musiał regulować stopę dyskontową i obecnie, bez tego urzędowego uregulowania stopy dyskontowej w bankowości prywatnej się nie obejdzie. Apeluję w imieniu kupiectwa do Rządu, ażeby zechciał na tę konieczność zwrócić uwagę i drogą zarządzenia obniżyć stopę dyskontową do 7, najwyżej 8% w stosunku rocznym, włącznie z ubocznemi kosztami bankowemi, czyli że marża między stopą Banku Polskiego a stopą bankowości prywatnej nie powinna przekraczać 50%.</u>
	713	+ <u xml:id="u-55.4" who="#PMarchlewski">Mógłby ktoś zapytać, dlaczego z tak drogiego kredytu kupiec korzysta. Otóż zadłużenie kupiectwa kredytowe jest dwojakie. Po pierwsze zadłużenie, istniejące jeszcze z lat prosperity, gdy rozbudowywały się placówki handlowe, które zaciągały wówczas pożyczki bankowe, dziś trudne do spłacania i bieżący kredyt krótkoterminowy. Przypominają mi się tu słowa p. Premiera, o dłużniku, który ciągle płaci, a mimo to wartość jego zadłużenia nie zmniejsza się. To odnosi się przedewszystkiem do doli kupca, który od początku kryzysu ciągle spłaca i który czuje, że jego zadłużenie pod względem wartości nie tylko że się nie zmniejsza, ale wzrasta. Jeżeli kupiec płaci 12% w stosunku rocznym, za to że bank redyskontuje jego papier po 5% w Banku Polskim, to zrozumiałe, że jest to objaw niezdrowy, który w wybitnej mierze musi wpływać na rozpiętość cen.</u>
	714	+ <u xml:id="u-55.5" who="#PMarchlewski">Chciałbym także wierzyć, że monopole państwowe przy obniżce cen nie przeprowadzą jej jednocześnie kosztem kupców i koncesjonariuszów, tylko kosztem oszczędności i usprawnienia własnej administracji. Rabaty monopolowe muszą być raczej powiększone. Ponieważ mówi się, że Rząd przystąpi do usprawnienia prac monopoli państwowych, pragnę oświadczyć w imieniu zainteresowanego kupiectwa, że przez swoich rzeczoznawców chętnie będzie współdziałać w usprawnieniu obsługi monopolów państwowych w tem zrozumieniu, żeby kupiec koncesjonariusz nie był tylko ślepym instrumentem dla tego monopolu, ale żeby był żywym zainteresowanym współpracownikiem, któryby dążył do tego, aby produkcja monopolu państwowego zwiększała swój zbyt.</u>
	715	+ <u xml:id="u-55.6" who="#PMarchlewski">Chciałbym dalej oświadczyć, że bardzo mile dotknęło nas, iż p. Premier tak mocno podkreśli! konieczność usuwania przerostów etatyzmu. W dziedzinie zwężania rozpiętości cen powinny przedewszystkiem instytucje państwowe świecić dobrym przykładem. Oto jeden z przykładów udokumentowanych, który ostatnio wydarzył się na terenie Pomorza i głęboko poruszył opinię publiczną. Powiatowe Biuro Funduszu Pracy w Brodnicy sprowadziło wagon mąki żytniej z Ciechanowa od niejakiego Wajnsztoka. W Ciechanowie za tę mąkę płacono 23 złote za 100 kg., wówczas kiedy w tym samym czasie w Brodnicy na miejscu notowano 17 złotych za 100 kg. tej samej mąki. A zatem z pokrzywdzeniem rolników, z pokrzywdzeniem kupców miejscowych Biuro Funduszu Pracy w Brodnicy sprowadziło ten wagon mąki z Ciechanowa, przepłacając o tysiąc złotych i krzywdząc własnych pracowników, którym policzyło mąkę naturalnie odpowiednio drogo. Jak tu zwalczać rozpiętość cen, kiedy w tej dziedzinie tak godne ubolewania zachodzą przykłady ze strony instytucji publicznej.</u>
	716	+ <u xml:id="u-55.7" who="#PMarchlewski">Chcę wreszcie odpowiedzieć w kilku słowach p. posłowi Rubinszteinowi.</u>
	717	+ <u xml:id="u-55.8" who="#PMarchlewski">P. Rubinsztein nie ma prawa narzekać na to, że kupiectwo żydowskie jest pokrzywdzone i nie znajduje dostatecznego miejsca w handlu polskim. Pragnę imieniem kupiectwa i społeczeństwa chrześcijańskiego oświadczyć, że kupiectwo żydowskie musi się z tem liczyć także na przyszłość, iż ten teren pracy będzie się nadal zwężał i że naród polski będzie dążył do tego, żeby handel ująć w swoje własne ręce.</u>
	718	+ <u xml:id="u-55.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	719	+ <u xml:id="u-55.10" who="#PMarchlewski">Raczej musiałbym się zapytać, jakim prawem Żydzi zajmują w handlu 6 razy więcej miejsca, niżby to wynikało ze stosunku procentowego do ogółu ludności? (P. Rubinsztein:* Należałoby i w innych dziedzinach, żeby było procentowo, nie tylko w handlu.)</u>
	720	+ <u xml:id="u-55.11" who="#PMarchlewski">Chciałbym w dalszym ciągu zwrócić uwagę p. Posłowi, że nie potrzebuje pouczać nas o niebezpieczeństwie niemieckiem. My Polacy, szczególnie z b. zaboru pruskiego, znamy to niebezpieczeństwo i pamiętamy, że dopóki w Niemczech finansjera żydowska rządziła, to Żydzi nasi tego niebezpieczeństwa nie widzieli.</u>
	721	+ <u xml:id="u-55.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	722	+ <u xml:id="u-55.13" who="#PMarchlewski">Dopiero teraz, kiedy zmieniły się gruntownie warunki, to nagle Żydzi zauważyli niebezpieczeństwo niemieckie dla narodu polskiego.</u>
	723	+ <u xml:id="u-55.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	724	+ <u xml:id="u-55.15" who="#PMarchlewski">My, którzy w czasie wojny światowej byliśmy zniewoleni niestety służyć w armii niemieckiej, kiedy wkraczaliśmy na teren b. Królestwa, doskonale sobie przypominamy, jakie stosunki i sympatie łączyły wówczas Żydów z Niemcami. Dlatego uwagi o niebezpieczeństwie niemieckiem, które padły z ust p. Rubinsztejna wypraszam sobie kategorycznie jako niewłaściwe i wysoce nietaktowne.</u>
	725	+ <u xml:id="u-55.16" who="#PMarchlewski">W końcu oświadczam, że do zagadnienia żydowskiego przystąpimy w swoim czasie bez namiętności i bez chęci wywołania jakiegokolwiek rozognienia, ale jednak w rozumieniu tej troski i tego obowiązku, jakie nam narzuca polska racja stanu.</u>
	726	+ <u xml:id="u-55.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	727	+ </div>
	728	+ <div xml:id="div-56">
	729	+ <u xml:id="u-56.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Jahoda-Żółtowski.</u>
	730	+ </div>
	731	+ <div xml:id="div-57">
	732	+ <u xml:id="u-57.0" who="#PJahodaZoltowski">Wysoka Izbo! Przedłożony przez Rząd preliminarz budżetu Państwa i wysiłki podjęte dla zrównoważenia budżetu państwowego, a raczej niektóre środki, zmierzające do uzyskania równowagi budżetowej, wywołać mogą i faktycznie wywołują w sferach gospodarczych wrażenie niedoceniania znaczenia równowagi bilansu gospodarstwa prywatnego. Rozumiemy, że narazie trzeba zrównoważyć budżet Państwa i to możliwie najprędzej, ale rozumiemy, iż realizacja tęgo zagadnienia nie może odbywać się przy pomijaniu gospodarki prywatnej, której stan od szeregu lat jest opłakany — zrozumiałej mówiąc — „deficytowy”. Jestem głęboko przekonany, że gdyby czynniki miarodajne traktowały budżet Państwa jako kompleks zagadnień gospodarki publicznej i prywatnej, a nie jako jednostronne bilansowanie gospodarki publicznej i to tylko jej części, jaką jest budżet państwowy — nie bylibyśmy w tej sytuacji, w jakiej się obecnie znajdujemy. Zapominanie przez szereg lat o tej zasadzie wywołało i musi wywołać zwichnięcie równowagi budżetowej w gospodarstwie narodowem. Łatanie dziur skarbowych drogą zwiększania ciężarów publicznych, drogą zadłużania się wewnętrznego (Pożyczka Narodowa i Pożyczka Inwestycyjna), musiało odbić się ujemnie na naszem życiu gospodarczem, podobnie jak przerzucanie na związki samorządowe nowych obowiązków i nowych świadczeń, powoduje chroniczną deficytowość w budżetach samorządowych. W tym stanie rzeczy, gdy nowy Rząd odrzucając dorywczość środków, podchodzi do zrównoważenia budżetu Państwa drogą programu gospodarczego, którego pierwszym etapem jest obniżenie cen artykułów pierwszej potrzeby, ścinanie przerostów kartelowych, redukcja taryf kolejowych, — sfery gospodarcze chcą wierzyć że bolesna operacja obniżenia poborów urzędniczych była koniecznością państwową, malum necessarium, a nie ponownem wkraczaniem Rządu na dawno już znane i dobrze wypróbowane drogi różnych grzechów gospodarczych. Podkreślam, grzechów gospodarczych, albowiem jest rzeczą nie podlegającą dyskusji, że obniżka poborów urzędniczych musi się odbić i już się odbija niekorzystnie w budżecie gospodarki prywatnej, osłabia proces kapitalizacji wewnętrznej i konsumcję.</u>
	733	+ <u xml:id="u-57.1" who="#PJahodaZoltowski">Rzemiosło, które mam zaszczyt reprezentować, a które zawsze pozytywnie współdziała w pracach państwowych, zgadza się, że ofiary trzeba ponieść, ale też i obawia się, aby ofiary, jakie już poniosło i będzie ponosić, nie poszły na marne i przyczyniły się nie tylko do zrównoważenia bilansu gospodarstwa publicznego, ale i prywatnego. Należy bowiem uświadomić sobie, że w stopniu niemniejszym niż w kupiectwo, zmniejszenie realnej siły płatniczej najszerszych rzesz urzędniczych, godzi przedewszystkiem w półmilionową masę rzemiosła, którego produkcja głównie jest nastawiona na zaspokajanie potrzeb świata urzędniczego.</u>
	734	+ <u xml:id="u-57.2" who="#PJahodaZoltowski">Wyrażam głębokie przekonanie, że obawy te, które w dużej mierze rozprasza skład gabinetu i osoby panów Premiera i Wicepremiera do których rzemiosło odnosi się z pełnem zaufaniem, byłyby płonne, gdyby Rząd z tą samą energią i pośpiechem jakie cechują jego ostatnie pociągnięcia dekretowe, przystąpił do usunięcia tych wszystkich dysproporcyj, które utrudniają sanację budżetu Państwa, a w życiu gospodarczem są niemożliwe do utrzymania.</u>
	735	+ <u xml:id="u-57.3" who="#PJahodaZoltowski">Mam tu na myśli przedewszystkiem ciężary publiczne, które w dotychczasowej konstrukcji i Wysokości są jednem z ognisk chorobowych naszego organizmu gospodarczego. Jak wykazuje jeden z czołowych ekonomistów polskich— dochód brutto rolnictwa spadł od r. 1928 do 1934 do 34%, dochód brutto przemysłu w tym samym czasie do 32 — 33 %, zaś obciążenia publiczne wzrosły do około 67%. Realny ciężar gospodarki (państwowej wzrósł więc dwukrotnie w czasie kryzysu. Apeluję więc do Rządu, aby te ogniska chorobotwórcze, te przerosty ciężarów publicznych, szczególnie nieznośne dla rzemiosła na odcinku danin socjalnych, ubezpieczeń społecznych, zaczął niezwłocznie likwidować, jeżeli organizm gospodarczy ma funkcjonować normalnie.</u>
	736	+ <u xml:id="u-57.4" who="#PJahodaZoltowski">Druga dysproporcja w życiu gospodarczem Polski, to polityka cen i rozdziału wyrobów skartelizowanych. Wskaźnik tych cen przy relacji rok 1928 — 100, jest dwukrotnie przeszło wyższy od wskaźnika cen rolnych i o 50% wyższy od wskaźnika cen, wytworów przemysłu nieskartelizowanego. Projektowana obniżka cen podstawowych w przemyśle przetwórczym artykułów skartelizowanych raczej może przynieść szkodę kartelowi, jak korzyść przemysłowi przetwórczemu. — „Dobre”, a zwłaszcza — „złe kartele” winny zrozumieć we własnym interesie, że zsunięcie szeroko rozwartego kartelowego wachlarza cen o jedno tylko pióro, stanowiące 10 % redukcję cen kartelowych, nie przyniesie istotnej ulgi życiu gospodarczemu i stanowi pociągnięcie zbyt kompromisowe, a mało skuteczne. Zsunięcie to jest więcej kompromisowe, niż skuteczne, jeżeli jednocześnie z obniżką ceń nie ulegnie radykalnej zmianie zła polityka gospodarcza karteli, utrudniająca małemu konsumentowi, rzemieślnikowi, drobnemu przemysłowcowi i kupcowi nabycie towaru skartelizowanego. Nie będę tu cytował faktów, jakie utrudnienia stawiają kartele i syndykaty sprzedaży rzemieślnikom w nabyciu czy to żelaza, papieru, płótna, czy też innych artykułów, albowiem Rząd ma możność zapoznać się z niemi w materiałach, jakie rzemieślniczy samorząd gospodarczy przedstawił „Komisji Martinowskiej”. Pragnę tylko stwierdzić, że bez całkowitego zliberalizowania kartelowej polityki cen i sprzedaży w sensie uprzystępnienia drobnemu przedsiębiorcy nabycia artykułów skartelizowanych tanio i w małych ilościach, nie może być mowy o załatwieniu sprawy kartelowej, tak, jak bez zniesienia prohibicjonizmu celnego nie wyobrażamy sobie skutecznej walki Rządu ze ziemi kartelami.</u>
	737	+ <u xml:id="u-57.5" who="#PJahodaZoltowski">Obok zmniejszenia ciężarów publicznych, potanienia surowców przemysłowych, obfitszy i tańszy kredyt stanowi trzeci czynnik ożywienia produkcji. Taniość i obfitość kredytu staje się dziś w dobie daleko idącej deflacji, drożyzny kredytu, zmniejszenia płac — czynnikiem decydującym dla równowagi budżetu rzemieślnika czy kupca. Zdaniem rzemiosła szczupłe źródło kredytów, jakie dotychczas płyną dla rzemiosła z Banku Gospodarstwa Krajowego, należałoby odpowiednio silnie zasilić funduszami P. K. O.</u>
	738	+ <u xml:id="u-57.6" who="#PJahodaZoltowski">Równoległe do akcji Rządu, na odcinku zwierania nożyc cen kartelowych, niezbędne jest zwarcie nożyc zbyt wybujałej gospodarki etatystycznej, tych nożyc etatyzmu, które chowają się wstydliwie w cieniu nożyc kartelowych, wyrządzając niemniejszą szkodę w bilansie gospodarki prywatnej i w stosunku społeczeństwa do zagadnień programowych Rządu.</u>
	739	+ <u xml:id="u-57.7" who="#PJahodaZoltowski">Czy walka z przerostami kartelowemi przy zachowaniu bierności na odcinku walki z etatyzmem, nie będzie wypędzaniem diabła Belzebubem?</u>
	740	+ <u xml:id="u-57.8" who="#PJahodaZoltowski">Również w interesie Skarbu Państwa, w imię moralności publicznej, a przedewszystkiem zrównoważenia budżetu gospodarstwa prywatnego musimy domagać się od Rządu, aby działalność handlowa w niektórych instytucjach państwowych i publicznych była ograniczona, jeżeli wręcz nie zaniechana, szczególnie warsztatów więziennych, poprawczych, szkolnych i t. d. Albo też, jeżeli to jest niemożliwe, musimy żądać, aby przedsiębiorstwa te korzystając ze wszystkich przywilejów gospodarki prywatnej, partycypowały conajmniej w równej mierze w ponoszeniu tych ciężarów publicznych, jakie ponosi przedsiębiorca prywatny, co nie tylko stanowić będzie wielką ulgę dla gospodarstwa prywatnego, ale /także przysporzy korzyści Skarbowi Państwa. Przykładem są tu szczególnie te tajne okólniki, które wysyła Ministerstwo Sprawiedliwości do zakładów więziennych, ażeby produkty swoje rzucały na rynek publiczny. A więc warsztaty więzienne mają konkurować z temi produktami, które rzemiosło czy drobny przemysł ma sprzedawać po cenach normalnych.</u>
	741	+ <u xml:id="u-57.9" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Podoski.)</u>
	742	+ <u xml:id="u-57.10" who="#PJahodaZoltowski">Przykładem tego jest, będący w naszem ręku, jeden z takich okólników więzienia śledczego w Kaliszu, które rozsyłało, drukowany w tym celu specjalnie do wszystkich prywatnych osób okólnik wraz z zamówieniem. To też Rząd musi ten postulat obok innych docenić i wierzymy, że doceni, zważywszy jego pozytywne ustosunkowanie się do kompleksu zagadnień państwowych i gospodarczych.</u>
	743	+ </div>
	744	+ <div xml:id="div-58">
	745	+ <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszalekPodoski">Głos ma p. Krukowski.</u>
	746	+ <u xml:id="u-58.1" who="#komentarz">(Nieobecny.)</u>
	747	+ <u xml:id="u-58.2" who="#WicemarszalekPodoski">Głos ma p. Płonka.</u>
	748	+ </div>
	749	+ <div xml:id="div-59">
	750	+ <u xml:id="u-59.0" who="#PPlonka">Wysoka Izbo! Nie chcę powtarzać uwag już poruszonych, ale w związku z wniesionym budżetem i treścią przemówień moich poprzedników nasuwają mi się następujące spostrzeżenia.</u>
	751	+ <u xml:id="u-59.1" who="#PPlonka">Znaczna większość przemówień dziś tu w Izbie wygłoszonych na marginesie preliminarza budżetowego (dotyczyła rolnictwa. Słyszeliśmy w różnych odmianach o pomocy dla rolnictwa, o ulgach dla rolnictwa, o moratorium, o zwróceniu twarzy w kierunku wsi t. j. w kierunku rolników i t. d. Ta znaczna większość przemówień na temat rolnictwa jest rzeczą zrozumiałą u nas w Polsce, gdzie według statystyki 75% ludności pracuje w rolnictwie, lub żyje z niego. Zdawałoby się zatem, że po bezpośredniem uwzględnieniu poruszonych potrzeb i życzeń rolnictwa zapanuje u nas stuprocentowy dobrobyt. Znane jest przysłowie niemieckie: hat der Bauer Geld, so hat es die ganze Welt. Tymczasem sprawa jest więcej skomplikowana. P. Wicepremier cytował nam wczoraj, że 54% gospodarstw rolnych w Polsce to gospodarstwa karłowate, ludność pracująca w tych gospodarstwach — czy to rolnicy w calem tego słowa znaczeniu? Przeliczywszy te 54% gospodarstw na liczbę ludności, otrzymamy jakieś 24 tych 75% ludności rolniczej, a zatem około 15 milionów ludności Polski. Dodajmy do tego bezrolnych, których Polska liczy kilka milionów, a otrzymamy od 18 do 20 milionów tej ludności. Gzy interesy tych 18 — 20 milionów ludności pokrywają się w zupełności z interesami i zainteresowaniami rolnictwa? Niezupełnie. Prawdziwi rolnicy w calem tego słowa znaczeniu produkują na większą lub mniejszą skalę. Dążą oni naturalnie do najwyższych cen swoich artykułów, bo taka cena zapewnia im opłacalność warsztatu pracy. Rzesze zaś bezrolnych i małorolnych, ta ludność i konsumenci, zainteresowani są w tem, ażeby artykuły żywnościowe, których im zawsze brakuje, były jaknajtańsze. Ażeby ludność ta mogła żyć, musi ona poszukiwać pracy narówni z robotnikami, bo pracy na roli znaleźć nie może, a gdy ją znajduje, to nie daje ona zadowalającego utrzymania. Brak pracy i zarobku zmusza tę ludność do domagania się parcelacji majątków ziemskich, jakkolwiek świadoma jest trudności, jakie czekają dziś osadnika. Trudności zaś osadnika są dwojakiego rodzaju: materialnej natury i fachowo rolniczej. Ażeby te trudności usunąć, trzebaby obniżyć cenę ziemi sprzedawanej drogą parcelacji i obniżyć odsetki od włożonego kapitału do minimum, a przez kilka lat początkowo uwalniać osadników od opłacania odsetek i podatków, przynajmniej dochodowego, jak to się dzieje z podatkiem budynkowym od budynków nowych. Po usunięciu trudności fachowo rolniczych, i tu są interesy wspólne wszystkich rolników, należałoby rozpocząć systematyczne dokształcanie rolników, jak to się działo w b. zaborze pruskim i jak to się dzieje u rzemieślników i handlowców. Mniejszą uwagę poświęcać należy zawodowym szkołom rolniczym niższym i średnim, które wychowują ekonomów i zarządców, dla których niema pracy. Ponieważ jednak przez parcelację nie nasycimy głodu u małorolnych i bezrolnych, dlatego pomyśleć trzeba o pracy nie tylko dla oficjalnie zgłoszonych bezrobotnych miast i ośrodków przemysłowych, ale i dla bezrobotnych wsi.</u>
	752	+ <u xml:id="u-59.2" who="#PPlonka">Przez danie pracy jaknajszerszym warstwom bezrobotnych stworzymy Konsumenta przedewszystkiem dla rolnictwa, a potem dla przemysłu.</u>
	753	+ <u xml:id="u-59.3" who="#PPlonka">Praca znaleźć się może w dzisiejszej sytuacji jedynie przez rozpoczęcie wielkich robót publicznych przy drogach, rzekach i kanałach. Wielu poprzedników moich wskazywało źródła, skąd wziąć można fundusze na te prace.</u>
	754	+ <u xml:id="u-59.4" who="#PPlonka">Jeszcze jedna uwaga nasuwa się w związku z uwagami nad budżetem.</u>
	755	+ <u xml:id="u-59.5" who="#PPlonka">Walczyliśmy długo i uparcie z przerostami partyjnictwa — całe społeczeństwo odetchnęło po zrzuceniu niewoli partyj, ale zamiast niej ma my wszechwładzę administracji.</u>
	756	+ <u xml:id="u-59.6" who="#PPlonka">Rząd p. Premiera Kościałkowskiego rozpoczął dzieło reorganizacji i w tej dziedzinie.</u>
	757	+ <u xml:id="u-59.7" who="#PPlonka">Apelujemy do niego i jego Rządu, aby dzieło doprowadził do końca.</u>
	758	+ <u xml:id="u-59.8" who="#PPlonka">Genialny i zdecydowany czyn Marszałka Piłsudskiego dał nam niepodległą Polskę. Walczyliśmy pod Jego rozkazami o Polskę bogatą, silną i sprawiedliwą — taką Polskę osiągnąć jednak możemy tylko przez wytrwałą i planową pracę organizacyjną.</u>
	759	+ <u xml:id="u-59.9" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
	760	+ <u xml:id="u-59.10" who="#PPlonka">Odszedł od nas, niestety, nie na czas Ojciec i Komendant i Wódz narodu. Teraz trzeba nam organizatora na wzór Solona i Likurga.</u>
	761	+ </div>
	762	+ <div xml:id="div-60">
	763	+ <u xml:id="u-60.0" who="#Marszalek">Lista mówców wyczerpana.</u>
	764	+ <u xml:id="u-60.1" who="#Marszalek">Zanim zamknę rozprawę, muszę oświadczyć i przeglądając stenogram przemówienia p. Rubinszteina zauważyłem, że w tem przemówieniu p. Rubinsztein użył zwrotu niewłaściwego w stosunku do jednego z państw ościennych, z którem Polska utrzymuje normalne stosunki sąsiedzkie. Za ten zwrot przywołuję p. Rubinszteina do porządku.</u>
	765	+ <u xml:id="u-60.2" who="#Marszalek">Rozprawę zamykam. Stosownie do art. 45 regulaminu po pierwszem czytaniu i po przeprowadzeniu dyskusji projekt ustawy musi być odesłany do komisji.</u>
	766	+ <u xml:id="u-60.3" who="#Marszalek">Na podstawie art. 18 regulaminu proponuję powołanie na okres bieżącej sesji zwyczajnej Komisje Budżetową. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że ta propozycja została przyjęta.</u>
	767	+ <u xml:id="u-60.4" who="#Marszalek">Proponuje utworzyć komisję złożoną z 30 członków. Opierając się na art. 19 regulaminu, zamierzam przedłożyć Panom swoje propozycje. Proponuję na członków tej komisji np. posłów Byrkę Władysława, Celewicza Włodzimierza, Długosza Wacława, Ducha Kazimierza, Flojar-Rajchmana Henryka, Hołyńskiego Jana, Hutten-Czapskiego Emeryka, Jabłońskiego Jerzego, Jedynaka Jana, Kamińskiego Władysława, Kozłowskiego Tomasza, Miedzińskiego Bogusława, Mincberga Łajba, Pietrzaka Tana, Sikorskiego Brunona, Siodę Zygmunta, Sowińskiego Zygmunta, Starzaka Władysława^ Strońskiego Zdzisława, Szczepańskiego Włodzimierza, Slaskiego Jana, Swidzińskiego Bolesława, Tomaszkiewicza Leopolda, Tymoszenkę Sergiusza, Wagnera Edwina, Walewskiego Jana, Waszkiewicza Ludwika, Wielhorskiego Władysława, Wojciechowskiego Bronisława i Żeligowskiego Lucjana.</u>
	768	+ <u xml:id="u-60.5" who="#Marszalek">Czy Izba zgadza się, ażeby komisja składała się z 30 członków? Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Izba godzi się na to, ażby Komisja Budżetowa składała się z 30 członków. Sprzeciwu nie słyszę. Czy są jeszcze inne propozycje co do kandydatów?</u>
	769	+ </div>
	770	+ <div xml:id="div-61">
	771	+ <u xml:id="u-61.0" who="#PHanebach">Ja zgłaszam p. Antoniego Pacholczyka.</u>
	772	+ </div>
	773	+ <div xml:id="div-62">
	774	+ <u xml:id="u-62.0" who="#PWojcik">Ja zgłaszam kandydatury posłów: Kobyłeckiego Wacława, Kopcia Stanisława, dr. Maleszewskiego Wiktora i Pochmarskiego Bolesława.</u>
	775	+ </div>
	776	+ <div xml:id="div-63">
	777	+ <u xml:id="u-63.0" who="#Marszalek">Panie Pośle, nie mamy w naszym spisie posła Kopcia Stanisława tylko mamy Kopcia Tadeusza.</u>
	778	+ </div>
	779	+ <div xml:id="div-64">
	780	+ <u xml:id="u-64.0" who="#PDobrzycki">Zgłaszam p. Hofmana Jakuba.</u>
	781	+ </div>
	782	+ <div xml:id="div-65">
	783	+ <u xml:id="u-65.0" who="#PPacholczyk">Zgłaszam kandydaturę pp. Antoniego Snopczyńskiego, Bronisława Brunona Wankego, Jana Wójcika i Antoniego Hanebacha.</u>
	784	+ </div>
	785	+ <div xml:id="div-66">
	786	+ <u xml:id="u-66.0" who="#POstrowski">Proponuję p. Stanisława Krawczyńskiego.</u>
	787	+ </div>
	788	+ <div xml:id="div-67">
	789	+ <u xml:id="u-67.0" who="#PJozefKaminski">Proponuję p. Michałowskiego Stanisława.</u>
	790	+ </div>
	791	+ <div xml:id="div-68">
	792	+ <u xml:id="u-68.0" who="#PSmoczkiewicz">Zgłaszam kandydaturę: pp. Dębickiego Czesława i Hofmana Jakuba.</u>
	793	+ </div>
	794	+ <div xml:id="div-69">
	795	+ <u xml:id="u-69.0" who="#Marszalek">Może Panowie będą łaskawi mówić głośniej nazwiska, bo sala nie jest akustyczna i panowie sekretarze nie słyszą.</u>
	796	+ </div>
	797	+ <div xml:id="div-70">
	798	+ <u xml:id="u-70.0" who="#PSzczepanski">Wobec tylu zgłoszonych kandydatur, proponuję jedną jeszcze, o ile nie jest zgłoszona, mianowicie p. Madejskiego Zbigniewa.</u>
	799	+ </div>
	800	+ <div xml:id="div-71">
	801	+ <u xml:id="u-71.0" who="#PDebicki">Zgłaszam kandydaturę p. Ostafina Józefa i p. Gładysza Mariana.</u>
	802	+ </div>
	803	+ <div xml:id="div-72">
	804	+ <u xml:id="u-72.0" who="#PKopec">Zgłaszam kandydaturę p. Bronisława Wojciechowskiego.</u>
	805	+ </div>
	806	+ <div xml:id="div-73">
	807	+ <u xml:id="u-73.0" who="#Marszalek">Kandydatura p. Bronisława Wojciechowskiego jest już zgłoszona.</u>
	808	+ <u xml:id="u-73.1" who="#Marszalek">Czy są jeszcze jakie propozycje?</u>
	809	+ </div>
	810	+ <div xml:id="div-74">
	811	+ <u xml:id="u-74.0" who="#PPacholczyk">Proponuję, aby listę kandydatów w porządku alfabetycznym powielić i rozdać do głosowania.</u>
	812	+ </div>
	813	+ <div xml:id="div-75">
	814	+ <u xml:id="u-75.0" who="#Marszalek">Lista moja jest powielona i będzie rozdana, natomiast lista kandydatów, którzy zostali zgłoszeni na sali obrad, będzie tu odczytana przez p. sekretarza, a Panowie Posłowie zechcą tę listę, którą ja przedstawiłem, uzupełnić nowo zgłoszonemi kandydaturami.</u>
	815	+ </div>
	816	+ <div xml:id="div-76">
	817	+ <u xml:id="u-76.0" who="#PPochmarski">Panie Marszałku, rezygnuję z kandydatury.</u>
	818	+ </div>
	819	+ <div xml:id="div-77">
	820	+ <u xml:id="u-77.0" who="#PPomianowski">Zgłaszam kandydaturę p. Karśnickiego Feliksa.</u>
	821	+ </div>
	822	+ <div xml:id="div-78">
	823	+ <u xml:id="u-78.0" who="#PMorawski">Zgłaszam kandydaturę p. Zakliki Waleriana.</u>
	824	+ </div>
	825	+ <div xml:id="div-79">
	826	+ <u xml:id="u-79.0" who="#Marszalek">Innych propozycyj niema. Zamykam listę kandydatów.</u>
	827	+ <u xml:id="u-79.1" who="#Marszalek">Listy kandydatów, zgłoszonej przeze mnie, powtórnie odczytywać nie będę, bo lista ta jest powielona na kartach, które Panom będą rozdane.</u>
	828	+ <u xml:id="u-79.2" who="#Marszalek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie tych kandy datur, które zgłosili posłowie.</u>
	829	+ <u xml:id="u-79.3" who="#Marszalek">Sekretarz p. Wadowski (czyta):* Pacholczyk Antoni, Kobyłecki Wacław, Maleszewski Wiktor, Snopczyński Antoni, Wanke Bronisław, Wójcik Jan, Michałowski Stanisław, Krawczyński Stanisław, Hofman Jakub, Hanebach Antoni, Dębicki Czesław, Madejski Zbigniew, Ostafin Józef, Gładysz Marian, Karśnicki Feliks, Zaklika Walerian.</u>
	830	+ <u xml:id="u-79.4" who="#Marszalek">Proszę Panów, została Panom odczytana lista tych kandydatur, które zgłosili panowie posłowie. Oddając kartki, głosować należy jak następuje: na kartkach, które Panowie otrzymali, należy skreślić nazwiska tych kandydatów, na których dany poseł nie chce głosować, a na ich miejsce wpisać nazwiska zpośród kandydatów, zgłoszonych przez panów posłów.</u>
	831	+ <u xml:id="u-79.5" who="#Marszalek">Oświadczam, że listy, na których byłyby umieszczone nazwiska kandydatów niezgłoszonych, będą nieważne. Również będą nieważne te listy, na których będzie więcej nazwisk niż 30. Można natomiast skreślić więcej nazwisk. Listy obejmujące mniej nazwisk, niż 30tu kandydatów, będą ważne.</u>
	832	+ <u xml:id="u-79.6" who="#Marszalek">Panie Sekretarzu, proszę rozdać karty do głosowania.</u>
	833	+ <u xml:id="u-79.7" who="#komentarz">(Po rozdaniu kart do głosowania.)</u>
	834	+ <u xml:id="u-79.8" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Posłowie otrzymali karty do głosowania?</u>
	835	+ <u xml:id="u-79.9" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza, proszę Panów Sekretarzy o zajęcie się zbieraniem kart.</u>
	836	+ <u xml:id="u-79.10" who="#komentarz">(Po zebraniu kart do głosowania.)</u>
	837	+ <u xml:id="u-79.11" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Posłowie oddali karty?</u>
	838	+ <u xml:id="u-79.12" who="#Marszalek">Zapytuję po raz ostatni, czy który z Panów Posłów nie złożył jeszcze swojej karty? Nikt się nie zgłasza. Zamykam głosowanie.</u>
	839	+ <u xml:id="u-79.13" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę dla obliczenia wyniku głosowania i proszę wszystkich Panów Sekretarzy, wchodzących w skład prezydjum, ażeby wzięli udział w pracach skrutacyjnych.</u>
	840	+ <u xml:id="u-79.14" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 20 min. 30 do godz. 22 min. 5.)</u>
	841	+ <u xml:id="u-79.15" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Proszę Panów Posłów o zajęcie miejsc. Ogłaszam wynik głosowania. Oddano kart ważnych 172, bezwzględna większość wynosi 87. Otrzymali głosów posłowie: Wagner Edwin 166, Wojciechowski Bronisław 164, Byrka Władysław 163, Sikorski. Brunon 163, Jedynak Jan 160, Świdziński Bolesław 160, Duch Kazimierz 156, Slaski Jan 156, Szczepański Włodzimierz 155, Tomaszkiewicz Leopold 155, Pietrzak Jan 154, Waszkiewicz Ludwik 154, Kamiński Władysław 152, Starzak Władysław 152, Walewski Jan 152, Żeligowski Lucjan 152, Sioda Zygmunt 150, Sowiński Zygmunt 150, Celewicz Włodzimierz 148, Stroński Zdzisław 144, Jabłoński Jerzy 143, Długosz Wacław 142, Kozłowski Tomasz 139, Miedziński Bogusław 138, Tymoszenko Sergjusz 137, Wielhorski Władysław 128, Hutten-Czapski Emeryk 117, Mincberg Łajb 93, Hołyński Jan Walerian 87.</u>
	842	+ <u xml:id="u-79.16" who="#Marszalek">W ten sposób do Komisji Budżetowej zostało wybranych 29 członków, którzy otrzymali dostateczną liczbę głosów, ponieważ regulamin głosi, że przy pierwszem głosowaniu mogą wejść do komisji tylko ci posłowie, którzy otrzymali bezwzględną większość głosów.</u>
	843	+ <u xml:id="u-79.17" who="#Marszalek">Nie otrzymali bezwzględnej większości: pp. Flojar-Rajchman Henryk 85, Pacholczyk Antoni 43, Hofman Jakub 40, Madejski Zbigniew 39, Gładysz Marian 38, Dębicki Czesław 37, Ostafin Józef 37, Zaklika Walerian 31, Krawczyński Stanisław 28, Snopczyński Antoni 23, Karśnicki Feliks 19, Michałowski Stanisław 18, Maleszewski Wiktor 13, Wójcik Jan 12, Wanke Brunon Bronisław 10 i Kobyłecki Wacław 5.</u>
	844	+ <u xml:id="u-79.18" who="#Marszalek">W tym stanie rzeczy, skorośmy wybrali 29 członków, pozostaje jeszcze do obsadzenia jedno miejsce w komisji. Stosownie do regulaminu trzeba zarządzić ściślejsze wybory między dwoma kandydatami, którzy otrzymali największe kolejno ilości głosów. Otóż kolejno największą ilość głosów otrzymali posłowie: Flojar-Rajchman Henryk 85 i Pacholczyk Antoni 43. Zechcą Panowie Posłowie na kartach do głosowania, które rozdadzą Panowie Sekretarze, napisać jedno z tych dwóch nazwisk.</u>
	845	+ <u xml:id="u-79.19" who="#komentarz">(Po rozdaniu kart do głosowania.)</u>
	846	+ <u xml:id="u-79.20" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o zebranie kart do głosowania.</u>
	847	+ <u xml:id="u-79.21" who="#komentarz">(Po zebraniu kart do głosowania.)</u>
	848	+ <u xml:id="u-79.22" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Posłowie oddali swoje karty? Nikt więcej się nie zgłasza. Zarządzam przerwę dla obliczenia głosów.</u>
	849	+ <u xml:id="u-79.23" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 22 min. 13 do godz. 22 min. 30.)</u>
	850	+ <u xml:id="u-79.24" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Ogłaszam wynik głosowania ściślejszego:</u>
	851	+ <u xml:id="u-79.25" who="#Marszalek">Oddano kart 157, w tem ważnych 138. Otrzymali głosów pp.: Pacholczyk — 98, Flojar-Rajchman — 40. Zatem na 30 miejsce do Komisji Budżetowej został wybrany p. Pachołczyk. W ten sposób Sejm dokonał wyboru Komisji Budżetowej.</u>
	852	+ <u xml:id="u-79.26" who="#Marszalek">Projekt ustawy skarbowej z preliminarzem budżetowym na r. 1936/37 przekażę Przewodniczącemu Komisji Budżetowej.</u>
	853	+ <u xml:id="u-79.27" who="#Marszalek">Na podstawie art. 58 ust. 3 Konstytucji, Sejm winien rozpatrzeć budżet w ciągu 90 dni od złożenia projektu przez Rząd.</u>
	854	+ <u xml:id="u-79.28" who="#Marszalek">Ponieważ budżet został złożony w dniu 30 listopada r. b., Sejm winien pracę nad nim ukończyć do 22 lutego 1936 r.</u>
	855	+ <u xml:id="u-79.29" who="#Marszalek">Ponieważ na rozprawę nad sprawozdaniem komisji i przyjęcie go w drugiem czytaniu muszę zarezerwować 14 dni, uwzględniając ponadto termin Regulaminem przewidziany dla rozsyłki druków, wyznaczam dzień 10 lutego jako ostatni termin, w którym komisja powinna ukończyć swe prace i przedłożyć drukowane sprawozdanie.</u>
	856	+ <u xml:id="u-79.30" who="#komentarz">(P. Władysław Kamiński: Proszę o głos.)</u>
	857	+ <u xml:id="u-79.31" who="#Marszalek">Głos ma p. Kamiński.</u>
	858	+ </div>
	859	+ <div xml:id="div-80">
	860	+ <u xml:id="u-80.0" who="#PWlKaminski">Ponieważ praca Komisji Budżetowej jest szczególnie ważna i wymaga dużej znajomości poszczególnych działów budżetu, pozatem jest pracą niezwykle uciążliwą, wnoszę, ażeby oprócz 30 członków komisji wybrać do komisji 15 zastępców.</u>
	861	+ </div>
	862	+ <div xml:id="div-81">
	863	+ <u xml:id="u-81.0" who="#Marszalek">Jest wniosek p. posła Wł. Kamińskiego, ażeby Sejm wybrał oprócz 30 członków Komisji Budżetowej jeszcze 15 posłów jako zastępców. Wniosek ten poddaję pod głosowanie. Kto jest za wnioskiem p. Kamińskiego, zechce wstać. Większość, wniosek p. Kamińskiego został przyjęty.</u>
	864	+ <u xml:id="u-81.1" who="#Marszalek">Wobec tego, opierając się na art. 19 Regulaminu, proponuję następującą listę zastępców: 1) Bakon Józef, 2) Traczewski Stefan, 3) Dębicki Czesław. 4) Karśnicki Feliks, 5) Kopeć Tadeusz, 6) Kozicki Jerzy, 7) Dehnel Marian, 8) Madejski Zbigniew, 9) Michałowski Stanisław, 10) Ostafin Józef, 11) Pełeński Euzebjusz, 12) Pochmarski Bolesław, 13) Snopczyński Antoni, 14) Tatarczak Stefan, 15) Wróblewski Czesław.</u>
	865	+ </div>
	866	+ <div xml:id="div-82">
	867	+ <u xml:id="u-82.0" who="#PDuch">Proszę o głos w sprawie formalnej.</u>
	868	+ </div>
	869	+ <div xml:id="div-83">
	870	+ <u xml:id="u-83.0" who="#Marszalek">W sprawie formalnej głos ma p. Duch.</u>
	871	+ <u xml:id="u-83.1" who="#Marszalek">P. Duch: Stawiam wniosek formalny, ażeby listę zgłoszoną przez Pana Marszałka przyjąć przez aklamację.</u>
	872	+ <u xml:id="u-83.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
	873	+ <u xml:id="u-83.3" who="#Marszalek">Uważam ten wniosek za dopuszczalny, ponieważ na podstawie art. 65 Regulaminu, prócz wniosku formalnego jest przewidziany również wniosek o sposobie lub porządku głosowania. Poddaję wniosek p. Ducha pod głosowanie. Kto jest za wnioskiem p. Ducha, żeby lista, którą przed chwilą zgłosiłem, była głosowana en bloc, zechce wstać. Większość. Wniosek formalny został przyjęty. Poddaję pod głosowanie samą listę. Kto jest za listą, którą przed chwilą odczytałem, zechce wstać. Stwierdzam, że stoi większość. Przeto na zastępców zostali przez Izbę wybrani posłowie, których nazwiska odczytałem przed chwilą.</u>
	874	+ <u xml:id="u-83.4" who="#Marszalek">Proszę Panów Posłów, członków komisji, ażeby zechcieli zebrać się jutro o godz. 10 w sali posiedzeń Komisji Budżetowej dla ukonstytuowania komisji.</u>
	875	+ <u xml:id="u-83.5" who="#Marszalek">Przechodzimy obecnie do następnego punktu porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw: a) o dodatkowych kredytach na rok 1934/35 (druk nr 8), b) o dodatkowych kredytach na rok 1935/36 (druk nr 5), c) o dodatkowym kredycie na rok 1935/36 (druk nr 6). — Stosownie do art. 45 Regulaminu, wobec tego że przedstawiciele Rządu nie zabierali głosu w tej rozprawie, projekty te należy odesłać do komisji bez rozprawy. Proponuję Izbie, ażebyśmy wszystkie te projekty odesłali również do Komisji Budżetowej, która przed chwilą została wybrana. Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał moją propozycję za przyjętą. Sprzeciwu nie słyszę, projekty te odsyłam do Komisji Budżetowej.</u>
	876	+ <u xml:id="u-83.6" who="#Marszalek">Przechodzimy do następnego punktu porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
	877	+ <u xml:id="u-83.7" who="#Marszalek">a) w sprawie ratyfikacji konwencji handlowej i nawigacyjnej między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Hiszpańską, podpisanej w Madrycie dnia 14 grudnia 1934 r. (druk nr 9), b) w sprawie ratyfikacji umowy gospodarczej między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką, podpisanej w Warszawie dnia 4 listopada 1935 (druk nr 10), c) w sprawie ratyfikacji protokółu taryfowego miedzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Estońską, podpisanego w Warszawie dnia 27 marca 1935 r. (druk nr 11), d) w sprawie ratyfikacji podpisanego w Warszawie dnia 20 września 1935 r. protokółu dodatkowego do układu dodatkowego z dnia 3 lutego 1934 r. do konwencji handlowej, zawartej między Polską a Szwajcarią w dniu 26 czerwca 1932 r. (druk nr 12), e) w sprawie ratyfikacji porozumienia między Polską a Szwajcarią w formie wymiany not z dnia 29 lipca 1935 r., dotyczących wzajemnego udzielenia kontyngentów na tkaniny wełniane i plecionki do kapeluszy (druk nr 13), f) w sprawie ratyfikacji dodatkowego traktatu ekstradycyjnego między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonemi Ameryki, podpisanego w Warszawie dnia 5 kwietnia 1935 r. (druk nr 14), g) w sprawie ratyfikacji podpisanego w Warszawie dnia 5 września 1935 r. protokółu dodatkowego do konwencji handlowej i nawigacyjnej między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką z dnia 10 lutego 1934 r. (druk nr 15).</u>
	878	+ <u xml:id="u-83.8" who="#Marszalek">Proponuję, ażeby te projekty odesłać do Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
	879	+ <u xml:id="u-83.9" who="#Marszalek">Proponuję powołanie Komisji Spraw Zagranicznych również na okres obecnej sesji zwyczajnej w składzie 21 członków. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że ta propozycja moja jest przyjęta. Sprzeciwu nie słyszę, wobec tego propozycję tę uważam za przyjętą. Na członków komisji proponuję następujących posłów: Choiński-Dzieduszycki Jan, Flojar-Rajchman Henryk, Formela Bolesław, Hutten-Czapski Emeryk, Jahoda-Żółtowski Robert, Kaczkowski Józef, Łubieński Bogusław, Miedziński Bogusław, Nowak Ignacy, Goetz-Okocimski Antoni, Pełczyńska Wanda, Schaetzel Tadeusz, Sikorski Brunon, Stpiczyński Wojciech, Surzyński Leon, Tomaszkiewicz Leopold, Wadowski Marian, Wagner Edwin, Walewski Jan, Wielhorski Władysław, Witwicki Stefan.</u>
	880	+ <u xml:id="u-83.10" who="#Marszalek">Zapytuję, czy są jakieś inne propozycje?</u>
	881	+ </div>
	882	+ <div xml:id="div-84">
	883	+ <u xml:id="u-84.0" who="#PDebicki">Zgłaszam kandydaturę: pp. Suchorzewskiego Leona, Żyborskiego Witolda, Smoczkiewicza Dezyderego i De Tuna Tadeusza.</u>
	884	+ </div>
	885	+ <div xml:id="div-85">
	886	+ <u xml:id="u-85.0" who="#PMichalowski">Zgłaszam kandydaturę p. Marchlewskiego Tadeusza.</u>
	887	+ </div>
	888	+ <div xml:id="div-86">
	889	+ <u xml:id="u-86.0" who="#PJedynak">Zgłaszam kandydaturę p. Tarnowskiego Artura.</u>
	890	+ </div>
	891	+ <div xml:id="div-87">
	892	+ <u xml:id="u-87.0" who="#Marszalek">Czy ktoś jeszcze zgłasza kandydatury? Nikt. Zamykam listę kandydatów.</u>
	893	+ <u xml:id="u-87.1" who="#Marszalek">Pan Sekretarz zechce odczytać nazwiska kandydatów, zgłoszonych przez Panów Posłów.</u>
	894	+ </div>
	895	+ <div xml:id="div-88">
	896	+ <u xml:id="u-88.0" who="#SekretarzpWadowski">Suchorzewski Leon, Żyborski Witold, Smoczkiewicz Dezydery, de Tun Tadeusz, Marchlewski Tadeusz, Tarnowski Artur.</u>
	897	+ <u xml:id="u-88.1" who="#SekretarzpWadowski">Marszałek: Proszę Panów Posłów! W tej chwili będą Panom rozdane karty do głosowania. Pozwolę sobie zwrócić uwagę, że na ostatniem miejscu proponowałem nazwisko p. Witwickiego Stefana. Zmieniam moją propozycję w tem miejscu i proponuję nazwisko p. Mudria Wasyla. Na kartach to nie będzie uwidocznione, więc proszę Panów o poprawienie.</u>
	898	+ <u xml:id="u-88.2" who="#SekretarzpWadowski">Proszę Panów Sekretarzy o rozdanie kart do głosowania.</u>
	899	+ <u xml:id="u-88.3" who="#komentarz">(Po rozdaniu kart do głosowania.)</u>
	900	+ <u xml:id="u-88.4" who="#SekretarzpWadowski">Proszę Panów Sekretarzy o zbieranie kart do głosowania.</u>
	901	+ <u xml:id="u-88.5" who="#SekretarzpWadowski">Proszę Panów Posłów! Ze względu na to. że ostatnie nazwisko na liście, mianowicie p. Witwickiego, zmieniłem na nazwisko p. Mudria, przeto oświadczam, że głosy, któreby padły na nazwisko p. Witwickiego, będę uważał za oddane za p. Mudryjem, bo to jest tylko sprostowanie omyłki.</u>
	902	+ <u xml:id="u-88.6" who="#SekretarzpWadowski">Czy wszyscy Panowie oddali swe karty do głosowania? Zapytuję po raz drugi, czy wszyscy oddali karty? Nikt się nie zgłasza. Zamykam głosowanie i zarządzam przerwę dla obliczenia wyników głosowania.</u>
	903	+ <u xml:id="u-88.7" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 22 min. 50 do godz. 23 min. 40.)</u>
	904	+ <u xml:id="u-88.8" who="#SekretarzpWadowski">Marszałek: Wznawiam posiedzenie. Ogłaszam wynik głosowania. Oddano kart ważnych 159. bezwzględna większość wynosi 80. Otrzymali głosów posłowie: Kaczkowski Józef 158, Łubieński Bogusław 155, Pełczyńska Wanda 154, Schaetzel Tadeusz 153, Tomaszkiewicz Leopold 153. Sikorski Brunon 152, Wadowski Marian 152, Formela Bolesław 151, Nowak Ignacy 149, Surzyński Leon 146, Wagner Edwin 145, Walewski Jan 141, Stpiczyński Wojciech 140, Jahoda-Żółtowski Robert 139, Gótz-Okocimski Antoni 139, Wielhorski Władysław 139, Choiński-Dzieduszycki Jan 137, Miedziński Bogusław 137, Mudryj Wasyl 125 i Hutten-Czapski Emeryk 109. W ten sposób został dokonany wybór 20 członków.</u>
	905	+ <u xml:id="u-88.9" who="#SekretarzpWadowski">Ponieważ Izba postanowiła utworzenie komisji w składzie 21 członków, przeto zachodzi konieczność wybrania jeszcze jednego członka. Nie otrzymali bezwzględnej większości głosów posłowie: Flojar-Rajchman Henryk 56, Marchlewski Tadeusz 55, Tarnowski Artur 50, de Tun Tadeusz 43, Żyborski Witold 27. Suchorzewski Leon 25 i Smoczkiewicz Dezydery 19. Przystępujemy przeto do wyboru ostatniego 21 członka komisji. Kandydatami są posłowie Flojar-Rajchman i Marchlewski. Panowie Posłowie zechcą napisać na kartach do głosowania, które rozdadzą panowie sekretarze, jedno z tych dwu nazwisk.</u>
	906	+ <u xml:id="u-88.10" who="#komentarz">(Po rozdaniu, kart do głosowania.)</u>
	907	+ <u xml:id="u-88.11" who="#SekretarzpWadowski">Proszę Panów Sekretarzy o zebranie kart do głosowania.</u>
	908	+ <u xml:id="u-88.12" who="#SekretarzpWadowski">Zapytuję, czy wszyscy Panowie Posłowie oddali karty do głosowania? Nikt się nie zgłasza. Zamykam głosowanie. Zarządzam przerwę dla obliczenia wyników głosowania.</u>
	909	+ <u xml:id="u-88.13" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 23 min. 45 do godz. 23 min. 50.)</u>
	910	+ <u xml:id="u-88.14" who="#SekretarzpWadowski">Marszałek: Wznawiam posiedzenie. Ogłaszam wynik głosowania: Głosowało posłów 122, głosów ważnych oddano 119. P. poseł Marchlewski otrzymał głosów 98, p. poseł Flojar-Rajchman 21. Na 21 miejsce do Komisji Spraw Zagranicznych wchodzi więc poseł Marchlewski.</u>
	911	+ <u xml:id="u-88.15" who="#SekretarzpWadowski">Projekty ustaw, wymienione w punkcie 3 porządku dziennego, przekażę Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
	912	+ <u xml:id="u-88.16" who="#SekretarzpWadowski">W ten sposób wyczerpaliśmy porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia. Zamierzam zamknąć posiedzenie. Proszę Pana Sekretarza o odczytanie zgłoszonych interpelacyj.</u>
	913	+ <u xml:id="u-88.17" who="#SekretarzpWadowski">Sekretarz p. Kopeć (czyta):* Interpelacja posła dr. Józefa Płonki w sprawie oświadczenia się p. Ministra Spraw Zagranicznych, dotyczącego obrony praw mniejszości polskiej, zamieszkałej w granicach Republiki Czechosłowackiej.</u>
	914	+ <u xml:id="u-88.18" who="#SekretarzpWadowski">Interpelacja posła inż. Jana Henryka Jedynaka do p. Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych w sprawie działalności Polskiego Związku Eksporterów bekonów i artykułów zwierzęcych.</u>
	915	+ <u xml:id="u-88.19" who="#SekretarzpWadowski">Interpelacja posła dr. Emila Sommersteina do p. Prezesa Rady Ministrów i p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie bezpieczeństwa żydowskiej młodzieży akademickiej na wyższych uczelniach.</u>
	916	+ <u xml:id="u-88.20" who="#SekretarzpWadowski">Interpelacja posła dr. Emila Sommersteina do p. Prezesa Rady Ministrów, p. Ministra Spraw Wewnętrznych i p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie bezpieczeństwa życia i mienia ludności żydowskiej.</u>
	917	+ </div>
	918	+ <div xml:id="div-89">
	919	+ <u xml:id="u-89.0" who="#Marszalek">Interpelacje te przyjmuję do laski marszałkowskiej i prześlę je do p. Prezesa Rady Ministrów.</u>
	920	+ <u xml:id="u-89.1" who="#Marszalek">Panów członków Komisji Spraw Zagranicznych proszę o zebranie się jutro o godzinie 11 rano w jednej z sal komisyjnych dla ukonstytuowania komisji.</u>
	921	+ <u xml:id="u-89.2" who="#Marszalek">Komunikuję Panom, że od p. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli otrzymałem w dniu dzisiejszym — „Uwagi Najwyższej Izby Kontroli o zamknięciach rachunków Państwa oraz o wykonaniu budżetu za rok 1933/34” z wnioskiem o udzielenie absolutorium z gospodarki finansowej dla Rządu. Sprawę wniosę na porządek dzienny najbliższego posiedzenia plenarnego.</u>
	922	+ <u xml:id="u-89.3" who="#Marszalek">Protokół obecnego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
	923	+ <u xml:id="u-89.4" who="#Marszalek">O terminie następnego posiedzenia będą Panowie Posłowie zawiadomieni na piśmie.</u>
	924	+ <u xml:id="u-89.5" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
	925	+ <u xml:id="u-89.6" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 24)</u>
	926	+ </div>
	927	+ </body>
	928	+ </text>
	929	+ </TEI>
	930	+</teiCorpus>
...	...

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193538-sjm-ppxxx-00005-01">
	3	+ <fileDesc>
	4	+ <titleStmt>
	5	+ <title>5 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	6	+ </titleStmt>
	7	+ <publicationStmt>
	8	+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
	9	+ </publicationStmt>
	10	+ <sourceDesc>
	11	+ <bibl>
	12	+ <title>5 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	13	+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
	14	+ <note type="system">II RP</note>
	15	+ <note type="house">Sejm</note>
	16	+ <note type="termNo">4</note>
	17	+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
	18	+ <note type="sessionNo">5</note>
	19	+ <note type="dayNo">1</note>
	20	+ <date>1935-12-13</date>
	21	+ </bibl>
	22	+ </sourceDesc>
	23	+ </fileDesc>
	24	+ <profileDesc>
	25	+ <particDesc>
	26	+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
	27	+ <persName>Komentarz</persName>
	28	+ </person>
	29	+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
	30	+ <persName>Marszałek</persName>
	31	+ </person>
	32	+ <person xml:id="Ministrowie" role="speaker">
	33	+ <persName>Ministrowie</persName>
	34	+ </person>
	35	+ <person xml:id="PDebicki" role="speaker">
	36	+ <persName>P. Dębicki</persName>
	37	+ </person>
	38	+ <person xml:id="PHolynski" role="speaker">
	39	+ <persName>P. Hołyński</persName>
	40	+ </person>
	41	+ <person xml:id="PJahodaZoltowski" role="speaker">
	42	+ <persName>P. Jahoda-Zółtowski</persName>
	43	+ </person>
	44	+ <person xml:id="PSurzynski" role="speaker">
	45	+ <persName>P. Surzyński</persName>
	46	+ </person>
	47	+ <person xml:id="PWielhorski" role="speaker">
	48	+ <persName>P. Wielhorski</persName>
	49	+ </person>
	50	+ <person xml:id="PodsekretarzeStanu" role="speaker">
	51	+ <persName>Podsekretarze Stanu</persName>
	52	+ </person>
	53	+ <person xml:id="PrezesNajwyzszejIzbyKontroli" role="speaker">
	54	+ <persName>Prezes Najwyższej Izby Kontroli</persName>
	55	+ </person>
	56	+ <person xml:id="SekretarzpSosinski" role="speaker">
	57	+ <persName>Sekretarz p. Sosiński</persName>
	58	+ </person>
	59	+ </particDesc>
	60	+ </profileDesc>
	61	+</teiHeader>
...	...

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
	3	+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
	4	+ <TEI>
	5	+ <xi:include href="header.xml"/>
	6	+ <text>
	7	+ <body>
	8	+ <div xml:id="div-1">
	9	+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ</u>
	10	+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja IV. Sesja zwyczajna 1935/36 r.</u>
	11	+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie stenograficzne z 5 posiedzenia w dniu 13 grudnia 1935 r.</u>
	12	+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 20)</u>
	13	+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Obecni:</u>
	14	+ </div>
	15	+ <div xml:id="div-2">
	16	+ <u xml:id="u-2.0" who="#Ministrowie">Minister Skarbu Eugenjusz Kwiatkowski, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciech Świętosławski, Minister Komunikacji Michał Butkiewicz.*</u>
	17	+ </div>
	18	+ <div xml:id="div-3">
	19	+ <u xml:id="u-3.0" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroli">Jakub Krzemieński.*</u>
	20	+ </div>
	21	+ <div xml:id="div-4">
	22	+ <u xml:id="u-4.0" who="#PodsekretarzeStanu">w Ministerstwie Spraw Wojskowych Felicjan Sławoj-Składkowski, w Ministerstwie Skarbu Tadeusz Grodyński, w Ministerstwie Przemysłu i Handlu Franciszek Doleżal.*</u>
	23	+ <u xml:id="u-4.1" who="#PodsekretarzeStanu">Przewodniczący Marszałek Sejmu Stanisław Car.</u>
	24	+ </div>
	25	+ <div xml:id="div-5">
	26	+ <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokół 4 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Jako sekretarze zasiadają posłowie Dudziński i Sosiński. Protokół i listę mówców prowadzi p. Dudziński</u>
	27	+ <u xml:id="u-5.1" who="#Marszalek">Usprawiedliwiają nieobecność w Sejmie posłowie: Boluch, Kuczyński, Łazarski, Marchlewski, Puławski, Skrypnyk, Surzyński, Zenkteler i Kolbusz.</u>
	28	+ <u xml:id="u-5.2" who="#Marszalek">Udzieliłem urlopu posłowi Kolbuszowi na 1 tydzień z powodu choroby.</u>
	29	+ <u xml:id="u-5.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budżetowej o rządowych projektach ustaw:</u>
	30	+ <u xml:id="u-5.4" who="#Marszalek">a) o dodatkowych kredytach na rok 1934/35 (druki nr 8 i 25), b) o dodatkowych kredytach na rok 1935/36 (druki nr 5, 6 i 26).</u>
	31	+ <u xml:id="u-5.5" who="#Marszalek">Proszę p. Przewodniczącego komisji, aby zechciał zająć miejsce przy stole prezydjalnym.</u>
	32	+ <u xml:id="u-5.6" who="#Marszalek">Jako sprawozdawca głos ma p. Hołyński.</u>
	33	+ </div>
	34	+ <div xml:id="div-6">
	35	+ <u xml:id="u-6.0" who="#PHolynski">Wysoki Sejmie! W druku nr 8 mamy przedłożenie rządowe o dodatkowych kredytach na rok 1934/35.</u>
	36	+ <u xml:id="u-6.1" who="#PHolynski">W art. 1 podano wszystkie te zwiększenia, jakie, zgodnie z ówczesną uchwałą Rady Ministrów, na podstawie wówczas obowiązującej ustawy skarbowej, zostały dokonane. Przedłożenie Wysokiemu Sejmowi, zgodnie z ustawą, wymaga legalizacji ustawodawczej zgłoszonych kredytów dodatkowych. Kredyty te dotyczą w pierwszym rzędzie zagadnienia płac. Mianowicie w lutym 1934 r. została wprowadzona nowa ustawa uposażeniowa, zmieniająca ustosunkowanie się płac. Dlatego budżet opracowany w drugiej połowie 1933 r. nie przewidywał zmian, jakie wprowadzała ta ustawa. Dopiero na Komisji Budżetowej w trzeciem czytaniu Rząd przyszedł z przedłożeniami i z poprawkami do tego budżetu, obliczonemi prowizorycznie, mającemi dostosować preliminowaną kwotę wydatków do nowego stanu prawnego, stworzonego przez nową ustawę uposażeniową. Okazało się jednak, że te dostosowania nie wszędzie mogły być obliczone odrazu w sposób zupełnie dokładny. Z tych przyczyn wywołana została konieczność dla niektórych paragrafów płac podniesienia wydatków, tak jak na innych znowu paragrafach mamy oszczędności w wydatkach na płace. Te przeniesienia obliczone prowizorycznie, jak powiedziałem, nie dały możności dokładnego przerzucenia z jednych paragrafów na drugie sum potrzebnych na uposażenia. Te wszystkie sumy w kredytach są zawarte pod punktem A. W punkcie B. mamy sumy, dotyczące różnych wydatków w dziale ogólnym zarządu skarbowego, dotyczące likwidacji dawnych pretensyj do Skarbu Państwa. W punkcie G. w Ministerstwie Opieki Społecznej jest drobna suma 8.770 zł, dotycząca przeprowadzenia przez budżet sum, jakgdyby wydatkowanych na zasadzie innej ustawy. Mianowicie ustawa o Pożyczce Narodowej upoważniała Skarb Państwa do zapłaty pewnych zaległych sum drogą zapłaty nie gotówkowej, ale tytułami Pożyczki Narodowej. Została suma 8.770 i na tej podstawie tytułami Pożyczki Narodowej wypłacona. Zostało to zrobione zgodnie z ustawą o Pożyczce Narodowej. Jednakże dla zbilansowania sumy trzeba przeprowadzić ją przez budżet i z tego względu w przedłożeniu tem zostaje przewidziana ta suma 8.770 zł jako dodatkowy kredyt. Wreszcie w punkcie D. i w punkcie E. są sumy, które okazały się konieczne do dodatkowych wypłat dla załatwienia sprawy emerytur i inwalidów. Przypominam, że zgłoszenia o rentach inwalidzkich upłynęły już kilka lat temu, ale do dziś dnia te sprawy są rozpatrywane, zgłoszenia takie przechodzą przez najrozmaitsze komisje, zgłaszający się przechodzi odpowiednie badania lekarskie i w ciągu właśnie tego roku 1934/35 zostało przyznanych dodatkowo 10.041 zaopatrzeń inwalidzkich. Globalna suma podniesienia tym sposobem wydatków wynosi 15.056.092 zł.</u>
	37	+ <u xml:id="u-6.2" who="#PHolynski">Art. 2 przewiduje sposób pokrycia nadwyżki tych wydatków, w tym artykule jest przewidziane, że nadwyżka zostanie pokryta z oszczędności osiągniętych na innych paragrafach, tak, aby suma 2.184.552.590 przewidziana w preliminarzu budżetowym nie została przekroczona.</u>
	38	+ <u xml:id="u-6.3" who="#PHolynski">Sposób przewidziany w art. 2 dla pokrycia tej nadwyżki nie jest sposobem normalnym przewidywania pokrycia, i dlatego, żeby tę rzecz załatwić faktycznie i formalnie i tak, jak ona powinna być załatwiona, w art. 2 powinny być podane wszystkie te paragrafy, na których zostało dokonane zmniejszenie odpowiadające tej sumie.</u>
	39	+ <u xml:id="u-6.4" who="#PHolynski">Jednak, ponieważ dotyczy to roku zamkniętego już, gdzie znamy globalną sumę dokonanych wydatków, mianowicie chodzi o rok 1934/35 i ponieważ suma dodatkowych kredytów mieści się faktycznie w tej pozycji 2.184.552.590 zł, Komisja Budżetowa nie proponuje przeprowadzenia zmian w tem brzmieniu art. 2.</u>
	40	+ <u xml:id="u-6.5" who="#PHolynski">Przejdę teraz do drugich dwu ustaw, dotyczących kredytów dodatkowych na rok budżetowy 1935/36.</u>
	41	+ <u xml:id="u-6.6" who="#PHolynski">Rząd przedłożył 2 projekty ustaw, a to z tego powodu, że zgodnie z obowiązującą ustawą skarbową, po uchwale Rady Ministrów, podnoszącej kredyty, Rząd winien złożyć te rzeczy natychmiast Sejmowi. Ponieważ uchwały zostały powzięte przez Radę Ministrów dwukrotnie, dlatego Rząd przedłożył Wysokiemu Sejmowi dwa projekty ustaw.</u>
	42	+ <u xml:id="u-6.7" who="#PHolynski">Uchwalając jednak w tej chwili te dwa projekty ustaw, Komisja Budżetowa postanowiła połączyć je w jedną i dlatego mamy jedno sprawozdanie Komisji Budżetowej, łączące te kredyty.</u>
	43	+ <u xml:id="u-6.8" who="#PHolynski">W druku nr 5 mamy kredyty przewidziane na zwiększenie 532,000 zł na „Opiekę nad emigrantami zagranicą” Jak Panowie z motywów wiedzą, dotyczy to opieki naszej nad emigrantami w Niemczech, zgodnie z porozumieniem zawartem z rządem niemieckim.</u>
	44	+ <u xml:id="u-6.9" who="#PHolynski">W części 7 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych mamy podniesienie kredytów o 2 miliony złotych przez utworzenie nowego paragrafu 16 na pokrycie kosztów wyborów do Sejmu i Senatu. Preliminarz budżetowy na rok 1935/36 nie przewiduje odpowiednich wydatków na pokrycie kosztów wyborów do Sejmu i Senatu.</u>
	45	+ <u xml:id="u-6.10" who="#PHolynski">Wreszcie w punkcie 3 mamy sumę 500,000 zł w § 12 — „Rzeki Żeglowne” — dotyczący gruntów wywłaszczonych na budowę portu handlowego na Wiśle, zgodnie z przegranym procesem przez Skarb Państwa. Jednak po przegraniu tego procesu Rząd ułożył się z właścicielami tere, nów, którzy opuścili jeszcze 20% od sumy wygranej w procesie. Dlatego tranzakcja ta jest korzystna dla Skarbu Państwa.</u>
	46	+ <u xml:id="u-6.11" who="#PHolynski">W drugiem przedłożeniu, druk nr 6, mamy podniesiony paragraf 11 „Melioracja” o sumę 250,000 zł. Jest to suma potrzebna w związku z naprawą urządzeń wodnomelioracyjnych, zniszczonych przez powódź na jesieni w roku 1934.</u>
	47	+ <u xml:id="u-6.12" who="#PHolynski">W dziale 3 par. 10 — zasiłki na popieranie drobnego rolnictwa 1.030.000 zł; 30.000 zł w tym paragrafie jest przewidzianych dla gospodarstw poszkodowanych wskutek gradobicia w 1934 r., 1.000.000 dla gospodarstw dotkniętych klęską posuchy w r. 1935 w województwie poznańskiem.</u>
	48	+ <u xml:id="u-6.13" who="#PHolynski">Wreszcie mamy sumę 7.667.000 zł w dziale 3 § 5: zasiłki i inne wydatki na popieranie eksportu artykułów hodowlanych. W preliminarzu budżetowym były przewidziane dwie sumy na ten cel, a mianowicie w § 15 — zasiłki i inne wydatki na popieranie eksportu artykułów hodowlanych — 5.000.000 zł i w § 16 zasiłki na cele popierania obrotu produktami rolnemi — 7.733.000 zł; razem w tych dwóch paragrafach 12.733.000 złotych. Suma ta na popieranie rolnictwa okazała się niewystarczająca i uchwałą Rady Ministrów, zgodnie z postanowieniem Komitetu Ekonomicznego z dnia 8 czerwca 1935 r., została podniesiona o sumę 7.733.000 zł do sumy 20.400.000 zł. Tym sposobem suma potrzebna na popieranie rolnictwa została znacznie powiększona.</u>
	49	+ <u xml:id="u-6.14" who="#PHolynski">Przechodzę teraz do art. 2. Art. 2 przewiduje pokrycie tych wydatków. Jak już wspomniałem przy referowaniu poprzedniej ustawy o dodatkowych kredytach na rok 1934/35, brzmienie tego artykułu w przedłożeniu rządowem mogło zadowolić Komisję Budżetową w tym wypadku, o ile chodziło o rok budżetowy już zamknięty.</u>
	50	+ <u xml:id="u-6.15" who="#PHolynski">Ponieważ rok budżetowy 1935/36 nie jest jeszcze rokiem zamkniętym, powiedzenie, że dodatkowe kredyty mają się zmieścić w sumie globalnej uchwalonego budżetu 2.168 milionów nie dawałoby gwarancji tego zmieszczenia i nie stanowiłby faktycznego pokrycia, Komisja Budżetowa uchwaliła zmianę redakcji tego artykułu 2 w sposób następujący: — „Ogólna kwota wydatków ustalonych w ustawie skarbowej z 24 marca 1935 r. na okres od 1 kwietnia 1935 r. do 31 marca 1936 r. (Dz. U. R. P. Nr 21, poz. 121) w kwocie 2.168.378.160 zł nie może ulec zwiększeniu mimo postanowień artykułu 1 niniejszej ustawy, co winno być osiągnięte wskutek oszczędności, uzyskanych drogą przepisanego w art. 5 ustawy skarbowej na okres od 1 kwietnia 1935 r. do 31 marca 1936 r. miesięcznego otwierania kredytu.” Mianowicie, ustawa skarbowa dalej przewidując globalną sumę wydatków Państwa w ciągu roku, przewiduje w art. 5, że Minister Skarbu będzie otwierał drogą miesięcznych budżetów kwoty wydatków na każdy miesiąc. To brzmienie obowiązuje Ministra Skarbu, żeby otwieranie kredytów miesięcznych przeprowadzał w tej formie, ażeby zdołał przeprowadzić oszczędności na niektórych paragrafach, i aby suma powiększeń została zmieszczona w tej globalnej sumie. Konsekwencja tego brzmienia jest taka, że o ile Minister Skarbu nie zdoła w ciągu tych kilku miesięcy pozostałych tak wydatki zmniejszyć, ażeby te sumy zmieściły się w tej globalnej sumie budżetu, będzie zmuszony znów przyjść z ustawą do Wysokiej Izby o zalegalizowanie przekroczenia globalnej sumy przewie dzianej w preliminarzu budżetowym w wysokości 2.168 milionów.</u>
	51	+ <u xml:id="u-6.16" who="#PHolynski">Wnoszę o przyjęcie ustawy w druku nr 8 w brzmieniu zaproponowanem przez Rząd, a ustaw: druki nr 5 i 6 w brzmieniu zaproponowanem przez komisję.</u>
	52	+ </div>
	53	+ <div xml:id="div-7">
	54	+ <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Proszę Pana Referenta o zajęcie miejsca przy stole prezydjalnym.</u>
	55	+ <u xml:id="u-7.1" who="#Marszalek">Zarządzam zgłaszania krótkich zapytań do referenta. Czy zgłasza kto zapytanie? Nikt zapytań nie zgłasza. Otwieram rozprawę. Do głosu zapisany jest poseł Dębicki.</u>
	56	+ <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">Udzielam głosu p. Dębickiemu.</u>
	57	+ </div>
	58	+ <div xml:id="div-8">
	59	+ <u xml:id="u-8.0" who="#PDebicki">Wysoka Izbo! Przedłożono nam do rozpatrzenia i powzięcia uchwały ustawy w sprawie kredytów dodatkowych na rok 1934/35 i 1935/36. Między temi dwoma projektami zachodzi zasadnicza różnica. Ustawa o dodatkowych kredytach, dotyczy roku 1934/35, a więc okresu atrybucji poprzedniego Sejmu. Pod obrady naszej Izby przychodzą liczby, które głównie dotyczą sum, powstałych ze złego obliczenia i przygotowania ustawy o przeszeregowaniu pracowników państwowych. Mówię tu o dekrecie, który wszedł w życie w lutym 1934 r. Nie chcę wgłębiać się w wartość tej ustawy ani w analizę liczb; niech to robią ludzie, których one dotyczą. Chcę jednak podkreślić nienormalność tego zjawiska. Wprawdzie suma 15 milionów złotych w skali państwowej nie jest znów tak wielka, ale dotyczy tych pozycyj, które, mojem zdaniem, mogły i powinny być ściśle obliczone. Uważam, że za ten stan rzeczy, jaki jest zobrazowany w druku nr 8 poz. A, ktoś powinien ponieść odpowiedzialność, w każdym razie nie obecny Rząd i nie obecny Sejm.</u>
	60	+ <u xml:id="u-8.1" who="#PDebicki">Zupełnie inaczej ustosunkowuję się do ustawy o dodatkowych kredytach na rok 1935/36. Tu jesteśmy w trakcie wykonywania budżetu bieżącego. Sumy dodatkowych kredytów, o które Rząd wystąpił, znajdują swoje całkowite gospodarcze uzasadnienie. Nie dziwi mnie, że znalazła się tu suma 250 tysięcy zł na melioracje; nie była ona ujęta w budżecie poprzednim, bo wynikła wskutek klęski powodzi, której straszliwych skutków nikt nie mógł przewidzieć. Zjawienie się tej sumy w ustawie o kredytach dodatkowych uważam za rzecz zupełnie życiową, rzeczowo też ustosunkowuję się do sumy 7.667.000 zł na popieranie eksportu artykułów hodowlanych. W okresie przewekslowywania polityki wywozu rolniczego z produkcji zbożowej na hodowlaną, akcja ta musi znaleźć odpowiednie poparcie finansowe. Zastanawiając się jednak nad tą sumą, nie mogę powstrzymać się od podkreślenia faktu, że potrzeba forsowania wywozu produktów hodowlanych jest wtórnem zjawiskiem od szeregu lat wadliwie postawionej polityki ochrony tłuszczów krajowych. Przez szereg lat bezczynnie i biernie patrzono, jak nasz rynek wewnętrzny był zalewany tłuszczami obcego pochodzenia. Obcy łój, szmalec, margaryna, obce zastępcze tłuszcze roślinne wyciskały nasz produkt krajowy, niszcząc całkowicie opłacalność jego wytwarzania. Nie chcę zbyt daleko sięgać. Uprzytomnię tylko liczby ostatniego pięciolecia, t. j. okresu kryzysu od 1929 do 1934 r. włącznie. W tym okresie sprowadziliśmy do kraju różnych tłuszczów okrągło na sumę 500 milionów zł. Nie będę rozbijał tych pozycyj na poszczególne lata. Kształtują się one w granicach od 180 do 40 kilku milionów zł rocznie. Chcę tu tylko podkreślić jeden moment, mianowicie ten, że z całej ilości tłuszczów, którą sprowadziliśmy do kraju, blisko 60% wwieźliśmy bez żadnych umów kontygentowych. Podana przeze mnie liczba obejmuje i tłuszcze pochodzenia roślinnego i tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. Biorę te pozycje razem dlatego, że trudno jest przeprowadzić granicę, gdzie tłuszcz roślinny przetwarzany na margarynę atakuje masło, a gdzie kopra atakuje łój. Stwierdzam, że ten import, idący w setki milionów złotych, jest jedną ze składowych, z których źródło swoje czerpie obecna nędza wsi. My, rolnicy, zwrot na drogę ochrony produkcji hodowlanej chcemy widzieć nie tylko w premiach wywozowych, ale także w ustawach chroniących rynek wewnętrzny. Ustawa z 26 marca 1935 roku o opodatkowaniu tłuszczów krajowych oraz przepisy wykonawcze do niej z 30 kwietnia 1935 r. sprawy tej nie załatwiały. Musi nastąpić nowelizacja tej ustawy w kierunku mocniejszego systemu ochrony produkcji tłuszczów krajowych.</u>
	61	+ <u xml:id="u-8.2" who="#PDebicki">Drugim składnikiem na drodze do ochrony krajowej produkcji hodowlanej są taryfy. Transport świń załadowanych na stacjach kresowych, leżących na wschód od linii Wilno — Lida — Baranowicze kosztuje do Mysłowic około 800 zł. Jeden wagon liczący 8—10 sztuk załadowany z tych stacyj do Mysłowic sięga prawie tej samej sumy. Przeciętny koszt przewozu jednej sztuki bydła do Mysłowic równa się w przybliżeniu wartości biletu pierwszej klasy. Takie paradoksy muszą zniknąć, i, jeżeli ze zmianą całej taryfy możemy poczekać do momentu należytego jej przepracowania, to w dziedzinie zmiany taryf przewozowych na produkty hodowlane czekać absolutnie nie wolno i sprawę tę załatwić należy jako wyjątkową, natychmiast.</u>
	62	+ <u xml:id="u-8.3" who="#PDebicki">Pan Minister Rolnictwa w swojem przemówieniu przez radjo zwrócił się do szerokich mas rolniczych z apelem, żeby dużo i tanio produkowały. Stwierdzam, że masy rolnicze pójdą za tą radą; będziemy dużo i tanio produkować, ale prosimy, żeby Rząd w ustawach ochronił nam wszystkie drogi, na których ta zwiększona produkcja toczyć się może.</u>
	63	+ </div>
	64	+ <div xml:id="div-9">
	65	+ <u xml:id="u-9.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt więcej się nie zapisał.</u>
	66	+ <u xml:id="u-9.1" who="#Marszalek">Głosu udzielam jeszcze p. sprawozdawcy.</u>
	67	+ </div>
	68	+ <div xml:id="div-10">
	69	+ <u xml:id="u-10.0" who="#PHolynski">Wysoka Izbo! Poseł Dębicki wymienił sumę 15.000.000 zł, jako tę, która została wywołana przeszeregowaniem urzędników państwowych.</u>
	70	+ <u xml:id="u-10.1" who="#PHolynski">Chcę stwierdzić, że popełnił błąd rachunkom wy, ponieważ, suma wynikła z przeszeregowania urzędników państwowych, t. zn. z podniesienia na niektórych paragrafach, bo nie wszystkich, wynosi nie 15.000.000 lecz 4.500.000.</u>
	71	+ <u xml:id="u-10.2" who="#PHolynski">To jest podniesienie na niektórych paragrafach płac. Na innych zaś jest zmniejszenie. Ustawa skarbowa nie upoważnia Rządu do podnoszenia i do robienia virement na paragrafach płac i dlatego mamy takie przykłady, że w tym samym dziale, dajmy na to biorę np. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, mamy podniesienie paragrafu osobowego o 3.292 zł, gdy jednocześnie zmniejsza się paragrafy pewnych wydatków osobowych na sumę około 136.000 zł. A zatem nie można bez porównania każdego paragrafu, gdzie się podnosi i gdzie się zmniejsza wydatki personalne, wyciągać takich wniosków, jakie wyciąga p. pos. Dębicki. Wynika to wyraźnie z brzmienia ustawy skarbowej, która, jak powiedziałem na wstępie, nie pozwala Rządowi na dokonywanie virement z jednych paragrafów płac na inne paragrafy i podnoszenia tych paragrafów wówczas, kiedy w innych działach Rządowi wolno dokonywać virement. Jest to efekt sztywniejszej gospodarki budżetowej w dziale płac, który odbija się na kredytach dodatkowych.</u>
	72	+ <u xml:id="u-10.3" who="#PHolynski">Na zakończenie zaznaczam jeszcze raz, że dotyczy to sumy nie 15 milionów, ale około 4,5 miliona.</u>
	73	+ <u xml:id="u-10.4" who="#PHolynski">Wnoszę o przyjęcie tych dwóch ustaw w brzmieniu Komisji Budżetowej.</u>
	74	+ </div>
	75	+ <div xml:id="div-11">
	76	+ <u xml:id="u-11.0" who="#Marszalek">Rozprawa zamknięta. Przystępujemy do głosowania. Przedewszystkiem będziemy głosować nad projektem pierwszym — ustawy o dodatkowych kredytach na rok 1934/35 według druków nr. 8 i 25. Ponieważ nie zostały zgłoszone żadne poprawki, będziemy głosowali nad całym projektem en bloc. Kto jest za przyjęciem tego projektu w całości, zechce wstać. Stoi większość. Projekt ten został przez Izbę w drugiem czytaniu przyjęty.</u>
	77	+ <u xml:id="u-11.1" who="#Marszalek">Ponieważ projekt został przyjęty według brzmienia zaproponowanego przez komisję, możemy przystąpić niezwłocznie do trzeciego czytania. Do głosu nikt się nie zapisał. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy w trzeciem czytaniu, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Izba projekt ustawy uchwaliła.</u>
	78	+ <u xml:id="u-11.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy o dodatkowych kredytach na rok 1935 i 1936 według druków nr 5, 6 i 26. Ponieważ nie zgłoszono żadnych poprawek, będziemy głosowali nad tym projektem ustawy w całości. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy w całości, zechce wstać. Stoi większość. Projekt ustawy został w drugiem czytaniu przyjęty.</u>
	79	+ <u xml:id="u-11.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Izba projekt ustawy uchwaliła.</u>
	80	+ <u xml:id="u-11.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu</u>
	81	+ <u xml:id="u-11.5" who="#komentarz">2</u>
	82	+ <u xml:id="u-11.6" who="#Marszalek">porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji protokółu taryfowego między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Estońską, podpisanego w Warszawie dnia 27 marca 1935 r. (druki nr 11 i 30).</u>
	83	+ <u xml:id="u-11.7" who="#Marszalek">Proszę Pana Przewodniczącego komisji o zajęcie miejsca przy stole prezydjalnym.</u>
	84	+ <u xml:id="u-11.8" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca p. Wielhorski.</u>
	85	+ </div>
	86	+ <div xml:id="div-12">
	87	+ <u xml:id="u-12.0" who="#PWielhorski">Zgodnie z uchwalą Komisji Spraw Zagranicznych przedstawiam do ratyfikacji Sejmu, zaaprobowany przez powyższą komisję dnia 10 grudnia 1935 r., projekt rządowy ustawy w sprawie ratyfikacji protokółu taryfowego między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Estońską, podpisanego w Warszawie 27 marca 1935 roku. Przepisy tego protokółu weszły prowizorycznie w życie 1 kwietnia r. b., a ekspirują 31 grudnia 1935 roku.</u>
	88	+ <u xml:id="u-12.1" who="#PWielhorski">Obrót handlowy pomiędzy Polską a Estonią jest nikły. Przywóz do Polski wynosił w latach ostatnich ponad milion złotych, a wywóz z Polski do Estonii ponad dwa mil jony złotych. Saldo dodatnie na nasza korzyść przekracza jeden milion złotych rocznie. Import nasz w omawianej pozycji wyniósł naprzykład w roku ubiegłym 1934 zaledwie 0,1 % ogółu wwozu, a eksport — około 0,2% ogółu wywozu krajowego. Chodzi więc w sensie gospodarczym o rzecz bardzo małej wagi.</u>
	89	+ <u xml:id="u-12.2" who="#PWielhorski">Charakter wytwórczości interesujących nas krajów jest taki, że Polska posiada warunki naturalne wywożenia do Estonii bardzo znacznej liczby różnych wytworów swego przemysłu. Polityka kontyngentowa i dewizowa Estonii możliwości te wszakże silnie ogranicza. Odwrotnie Republika Estońska rozporządza bardzo nielicznym asortymentem towarów, możliwych do umieszczenia na rynku polskim. Warunki tedy obu krajów są nader nierówne przy ich handlu wzajemnym, a skłonność do kształtowania się bilansu handlowego jednostronnie na korzyść Polski wybitna.</u>
	90	+ <u xml:id="u-12.3" who="#PWielhorski">Przyjazne stosunki między obu państwami każą szukać dróg ku łagodzeniu wzmiankowej tendencji naturalnej i utrzymywania obrotu towarowego pomiędzy Polską a Estonią choćby w niewielkich obecnych rozmiarach, lecz na zasadzie jeżeli już nie ścisłej równowagi, to chociażby bilansu nieodbiegającego zbyt daleko od powyższej zasady.</u>
	91	+ <u xml:id="u-12.4" who="#PWielhorski">Celowi powyższemu służyć miał omawiany protokół taryfowy. Działanie jego, sądząc z wyników handlu pierwszych dziesięciu miesięcy roku bieżącego, utrzyma i w roku 1935 handel polsko-estoński na poziomie zeszłorocznym, pozostawiając Polsce saldo dodatnie w wysokości około 1 miliona złotych. Zdaje się przeto, że cel zamierzony zostanie osiągnięty. Po wygaśnięciu omawianego porozumienia z dniem 31 grudnia r. b. projektuje się rokowania nad nową analogiczną umową pomiędzy zainteresowanemi państwami. Rozpoczęcie -jej przewiduje się w Warszawie około 10 stycznia 1936.</u>
	92	+ <u xml:id="u-12.5" who="#PWielhorski">Treść handlowa protokółu taryfowego jest następująca: Rzeczpospolita Polska udziela Estonii zniżek celnych na ryby słodkowodne: szczupaki, sandacze, leszcze i okonie w okresie wiosennym od 1 kwietnia do 30 czerwca 1935i określa stawki taryfowe na powyższe artykuły w wysokości od 26 do 50 złotych za 100 kg. w zależności od gatunku ryby. Zwalnia zaś zupełnie od cła kopalinę, zwaną — „Estobitumin”, służącą do wyrobu brykietów.</u>
	93	+ <u xml:id="u-12.6" who="#PWielhorski">Republika Estońska ze swej strony obniża cło na materiały wybuchowe, lonty i zapalniki, przychodzące z Polski a służące górnictwu estońskiemu, do półtorej korony estońskiej za 1 kilogram brutto tych towarów. W specjalnych zaś wypadkach nawet do 0,05 korony estońskiej za 1 kilogram brutto. Nadmieniam, że kurs korony estońskiej równa się współcześnie około 1,30 zł.</u>
	94	+ <u xml:id="u-12.7" who="#PWielhorski">Opierając się na powyższem, Komisja Spraw Zagranicznych wnosi: Wysoki Sejm uchwalić raczy projekt ustawy w sprawie ratyfikacji protokółu taryfowego między Rzplitą Polską a Republiką Estońską, podpisanego w Warszawie dnia 27 marca 1935 r.</u>
	95	+ </div>
	96	+ <div xml:id="div-13">
	97	+ <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Proszę p. Sprawozdawcę o zajęcie miejsca przy stole prezydjalnym.</u>
	98	+ <u xml:id="u-13.1" who="#Marszalek">Czy są jakieś zapytania z miejsca do Pana Referenta? Niema zapytań. Przystępujemy do rozprawy. Nikt nie jest zapisany do głosu. Wobec tego przystępujemy do głosowania. Ponieważ głosujemy po raz pierwszy nad projektem ustawy, upoważniającej Prezydenta Rzplitej do ratyfikowania protokółu taryfowego, przypominam treść art. 80 ust. 4, że nad projektami ustaw, wyrażającemi zgodę Izb ustawodawczych na ratyfikację umów, głosuje się tylko w całości.</u>
	99	+ <u xml:id="u-13.2" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem ustawy zechce wstać. Stoi większość. Ustawa została przyjęta w drugiem czytaniu.</u>
	100	+ <u xml:id="u-13.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy w całości, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Izba uchwaliła ustawę.</u>
	101	+ <u xml:id="u-13.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji handlowej i nawigacyjnej między Rzplitą Polską a Republiką Hiszpańską, podpisanej w Madrycie dnia 14 grudnia 1934 r. (druki nr 9 i 28).</u>
	102	+ <u xml:id="u-13.5" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca p. Jahoda2óltowski.</u>
	103	+ </div>
	104	+ <div xml:id="div-14">
	105	+ <u xml:id="u-14.0" who="#PJahodaZoltowski">Wysoki Sejmie! Rząd przedłożył Sejmowi projekt ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji handlowej i nawigacyjnej między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Hiszpańską, podpisanej w Madrycie dnia 14 grudnia 1934 r.</u>
	106	+ <u xml:id="u-14.1" who="#PJahodaZoltowski">Konwencję tę podpisali ze strony polskiej, p. Jan Perłowski, poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny Polski w Madrycie, a ze strony hiszpańskiej p. H. Juan Jose Rojacha, minister stanu Republiki Hiszpańskiej.</u>
	107	+ <u xml:id="u-14.2" who="#PJahodaZoltowski">Konwencja madrycka z dnia 14 grudnia roku ubiegłego zastąpiła konwencję handlową i nawigacyjną z dnia 7 maja 1930 roku, która została przez Hiszpanię wypowiedziana, a to na skutek wybitnie aktywnego salda wzajemnych obrotów na korzyść Polski. Po wypowiedzeniu konwencji rozpoczęto pertraktacje, które w pierwszej swej fazie nie odniosły skutku tak, że przez parę miesięcy roku ubiegłego — bo od czerwca 1934 do chwili zawarcia konwencji — istniał, stan beztraktatowy. Dopiero druga faza petraktacyj zakończona została pomyślnie i doprowadziła do podpisania konwencji.</u>
	108	+ <u xml:id="u-14.3" who="#PJahodaZoltowski">Rozwój stosunków handlowych z Hiszpanią przedstawia się tak, że początkowo saldo obrotów kształtowało się wybitnie na korzyść Hiszpanii i wynosiło naprzykład w roku 1924— 14.957.000 złotych, prawie 15 milionów złotych. W latach następnych sytuacja zmienia się szybko na korzyść Polski, bo w roku 1928 przywieźliśmy z Hiszpanii towarów za około 3 miliony złotych, a wywieźliśmy za około 5 milionów złotych. Temsamem w porównaniu z rokiem 1924 nasz przywóz z Hiszpanii spadł z 15 milionów złotych do 3 milionów złotych, podczas gdy wywóz z 257 tysięcy złotych w roku 1924 podniósł się w roku 1928 do 5 milionów złotych, czyli przywóz spadł pięciokrotnie, a wywóz wzrósł dwudziestokrotnie.</u>
	109	+ <u xml:id="u-14.4" who="#PJahodaZoltowski">Konwencja w roku 1930 nie zawierała klauzuli największego uprzywilejowania, wskutek czego dalszy rozwój stosunków handlowych kształtował się nadal na korzyść Polski, osiągając najwyższe natężenie w roku 1933, w którym to roku wywóz nasz do Hiszpanii wzrósł do kwoty 12.298.000 zł, a wywóz spadł do kwoty 2.850.000 zł, dając saldo na korzyść Polski w sumie 9.448.000 zł. Ten właśnie stan skłonił Hiszpanię do wypowiedzenia poprzedniej konwencji.</u>
	110	+ <u xml:id="u-14.5" who="#PJahodaZoltowski">Należy brać pod uwagę, że w tym samym czasie obroty handlu zagranicznego Hiszpanii wybitnie się skurczyły, gdyż w roku 1928 wynosiły 396 złotych na głowę ludności, a w roku 1932 już tylko 125 złotych na głowę ludności.</u>
	111	+ <u xml:id="u-14.6" who="#PJahodaZoltowski">W roku 1933 — roku najwyższego salda korzystnego dla Polski, lokowaliśmy w Hiszpanii 1,3% naszego globalnego wywozu, gdy Hiszpania partycypowała tylko 0,4% naszego globalnego przywozu.</u>
	112	+ <u xml:id="u-14.7" who="#PJahodaZoltowski">Gdy więc równocześnie niemal Hiszpania zmuszona była zawiesić wolny obrót walutami i dewizami, wprowadzając reglamentację dewizową, uregulowanie wzajemnych stosunków handlowych pomiędzy Polską i Hiszpanią stało się nieodzowne.</u>
	113	+ <u xml:id="u-14.8" who="#PJahodaZoltowski">Parę miesięcy beztraktatowych spowodowało w r. 1934 wzrost przywozu z Hiszpanii do sumy 3.890.000 zł, a spadek naszego wywozu do sumy 8.703.000 zł, zmniejszając saldo na korzyść Polski do sumy 5.413.000 zł za ostatnie 10 miesięcy r. 1935.</u>
	114	+ <u xml:id="u-14.9" who="#PJahodaZoltowski">Pertraktacje o zawarcie nowej konwencji obracać się siłą rzeczy musiały około dwóch zasadniczych problemów: kontygenty i przydział dewiz. Konwencja zatem, nad którą obecnie prowadzimy obrady, ma charakter właściwie układu kontyngentowego, przyczem zasadniczą jej podstawą są jaja z naszej strony, a pomarańcze ze strony Hiszpanii.</u>
	115	+ <u xml:id="u-14.10" who="#PJahodaZoltowski">Przystępując do zreferowania tekstu konwencji, zaznaczyć muszę, że strony układające się zapewniają sobie, że ich obywatele będą korzystali z traktowania, stosowanego względem obywatelami państwa najbardziej uprzywilejowanego co do osiedlania się, pobytu, wykonywania handlu, przemysłu, rzemiosła i innych zawodów, co do praw posiadania i nabywania, zajmowania. dzierżawienia wszelkiego rodzaju dóbr ruchomych i nieruchomych i dysponowania niemi w dowolny sposób, wreszcie co do prawa stawania w sądach, jak również prawa tworzenia spółek o charakterze gospodarczym.</u>
	116	+ <u xml:id="u-14.11" who="#PJahodaZoltowski">Osoby prawne, utworzone w jednym z krajów i mające tam swoją siedzibę, będą uznane za prawnie istniejące w drugim z krajów. Dalej zapewnione jest wykonywanie handlu bądź bezpośrednio, bądź za pomocą podróżujących, przyczem próbki towarów korzystają wzajemnie z klauzuli największego uprzywilejowania.</u>
	117	+ <u xml:id="u-14.12" who="#PJahodaZoltowski">Obie strony przyznały sobie klauzulę największego uprzywilejowania na szereg produktów gleby i przemysłu, wymienionych w liście B i C, dołączonej do konwencji, podczas gdy dla towarów, wymienionych w liście A, Polska udzieliła Hiszpanii specjalnych zniżek celnych. Nowe cła konwencyjne, przyznane Hiszpanii, obejmują: cebulę, pomidory świeże, winogrona, pomarańcze, mandarynki, brzoskwinie, oliwki, wina. Zaznaczyć wypada, że zniżki na cebulę, pomidory i winogrona zrównane zostały ze zniżkami udzielonemi Rumunii.</u>
	118	+ <u xml:id="u-14.13" who="#PJahodaZoltowski">Hiszpania uzyskuje natomiast dużą zniżką konwencyjną na pomarańcze i mandarynki, taką, jaka dotąd nie została udzieloną żadnemu innemu państwu. Otrzymuje również specjalne zniżki na wina ciężkie (o mocy powyżej 16 do 20% alkoholu).</u>
	119	+ <u xml:id="u-14.14" who="#PJahodaZoltowski">Produkty gleby i przemysłu, nie wymienione na dołączonych listach, będą opłacały cło autonomiczne.</u>
	120	+ <u xml:id="u-14.15" who="#PJahodaZoltowski">Układające się strony zastrzegły sobie, że klauzula największego uprzywilejowania nie będzie obejmowała ulg, przyznanych przez Polskę Łotwie, Estonii, Litwie i Finlandii, a więc krajom bałtyckim i odwrotnie nie będzie obejmowała Portugalii i hiszpańskiej strefy Marokka oraz republik hiszpańsko-amerykańskich, o ile nie udzielą ich nadto innemu mocarstwu. Dalsze artykuły konwencji (art. XV — XVIII) dotyczą układu nawigacyjnego, przyczem i tu uznana jest zasada największego uprzywilejowania.</u>
	121	+ <u xml:id="u-14.16" who="#PJahodaZoltowski">Art. XVIII uznaje ważność zaświadczeń sanitarnych. Art. XIX — XXI zapewniają ochronę przed nieuczciwą konkurencją, zwłaszcza jeżeli chodzi o wina, przyczem Polska zobowiązuje się na ochronę marek szeregu win oraz zapewnia największe uprzywilejowania również dla win hiszpańskich.</u>
	122	+ <u xml:id="u-14.17" who="#PJahodaZoltowski">Art. XXII jest tak zwaną klauzulą gdańską.</u>
	123	+ <u xml:id="u-14.18" who="#PJahodaZoltowski">W końcu nadmienić mi wypada, że w połowie roku bieżącego toczyły się jeszcze dodatkowe pertraktacje, mające na celu usunięcie trudności, przyczem zakończone one zostały przyznaniem dodatkowych kontygentów.</u>
	124	+ <u xml:id="u-14.19" who="#PJahodaZoltowski">Największe trudności w wymianie z Hiszpanią powstają z powodu istnienia pewnych martwych sezonów, w których przydział dewiz ze strony hiszpańskiej jest utrudniony. Niemniej jednak jest to wdzięczne zadanie dla naszego kupiectwa, by obroty z Hiszpanią jeszcze bardziej ożywić.</u>
	125	+ <u xml:id="u-14.20" who="#PJahodaZoltowski">10 miesięcy roku bieżącego wykazały już znaczne ożywienie obrotów, gdyż przywieźliśmy w ciągu tego czasu z Hiszpanii za 7.791.000 zł, a wywieźliśmy za 12.782.000 zł, a więc saldo dodatnie na korzyść Polski wynosi za ten okres czasu już 4.991.000 zł. Wynikiem zawarcia konwencji jest penetracja na rynku hiszpańskim naszego przemysłu naftowego, bowiem hiszpański monopol naftowy zakupuje w Polsce parafinę. Widoki natomiast na uplasowanie w Hiszpanii pewnej ilości węgla są minimalne na skutek konkurencji angielskiej.</u>
	126	+ <u xml:id="u-14.21" who="#PJahodaZoltowski">Biorąc pod uwagę motywy wyżej przytoczone, Komisja Spraw Zagranicznych wnosi: Wysoka Izba uchwalić raczy: Projekt ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji handlowej i nawigacyjnej między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Hiszpańską, podpisanej w Madrycie dnia 14 grudnia 1934 r. Wysoka Izba przyjmuje w brzmieniu przedłożonem przez Rząd.</u>
	127	+ </div>
	128	+ <div xml:id="div-15">
	129	+ <u xml:id="u-15.0" who="#Marszalek">Nikt nie zgłasza krótkich zapytań, jak również nikt nie zapisał się do głosu. Przystępujemy zatem do głosowania nad projektem ustawy w całości. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy w całości, zechce wstać. Stoi większość. Projekt ustawy został w drugiem czytaniu przyjęty.</u>
	130	+ <u xml:id="u-15.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za przyjęciem projektu w całości, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Izba projekt ustawy uchwaliła.</u>
	131	+ <u xml:id="u-15.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowymi projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji, podpisanego w Warszawie dnia 20 września 1935 r., protokółu dodatkowego do układu dodatkowego z dnia 3 lutego 1934 r. do konwencji handlowej, zawartej między Polską a Szwajcarią w dniu 26 czerwca 1922 r. (druki nr 12 i 31).</u>
	132	+ <u xml:id="u-15.3" who="#Marszalek">Udzielam głosu sprawozdawcy p. Surzyńskiemu.</u>
	133	+ </div>
	134	+ <div xml:id="div-16">
	135	+ <u xml:id="u-16.0" who="#PSurzynski">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt zreferować dwa rządowe projekty ustaw w sprawie ratyfikacji umowy handlowej między Polską a Szwajcarią. W obydwuch wypadkach chodzi o rzeczy drobne i niebudzące wątpliwości.</u>
	136	+ <u xml:id="u-16.1" who="#PSurzynski">W pierwszym wypadku (druk nr 12) chodzi o rzecz następującą: w układzie dodatkowym do konwencji handlowej polsko-szwajcarskiej, podpisanym w Bernie dn. 3 lutego 1934 r., Szwajcaria uzyskała cały szereg zniżek na produkty chemiczne. Termin na te zniżki ekspirował 31 grudnia 1934 r. Wobec tego zaszła konieczność przedłużenia terminu tych zniżek i protokółem dodatkowym z 20 września b. r. ustalono 7 chemikalij, które w dalszym ciągu do 31 grudnia 1935 r. mają korzystać ze zniżek celnych. Wzięto pod uwagę te chemikalia, które są potrzebne dla naszego przemysłu krajowego i które w kraju nie są wytwarzane, a pozatem nie brano pod uwagę tych produktów chemicznych, które naskutek korzystania z klauzuli największego uprzywilejowania, wynikłej z urnowy polsko-angielskiej z lutego b. r., uzyskały zniżki celne.</u>
	137	+ <u xml:id="u-16.2" who="#PSurzynski">W myśl uchwały Komisji Spraw Zagranicznych proszę Wysoką Izbę o wyrażenie zgody na ratyfikację podpisanego w Warszawie dnia 20 września 1935 protokółu dodatkowego do układu dodatkowego z dnia 3 lutego 1934 r. do konwencji handlowej, zawartej między Polską a Szwajcarią w dniu 26 czerwca 1922 r.</u>
	138	+ </div>
	139	+ <div xml:id="div-17">
	140	+ <u xml:id="u-17.0" who="#Marszalek">Czy Panowie Posłowie nie mają żadnych zapytań? Przystępujemy do głosowania. Będziemy głosowali nad projektem ustawy w całości. Kto jest za projektem ustawy w całości, zechce wstać. Stoi większość, stwierdzam, że Izba projekt w drugiem czytaniu przyjęła.</u>
	141	+ <u xml:id="u-17.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za projektem w trzeciem czytaniu, zechce wstać. Stoi większość, stwierdzam, że Izba projekt uchwaliła.</u>
	142	+ <u xml:id="u-17.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dzielnego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji porozumienia między Polską a Szwajcarią w formie wymiany not z dnia 28 lipca 1935 roku, dotyczących wzajemnego udzielenia kontyngentów (druki nr 13 i 32).</u>
	143	+ <u xml:id="u-17.3" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca p. Surzyński.</u>
	144	+ </div>
	145	+ <div xml:id="div-18">
	146	+ <u xml:id="u-18.0" who="#PSurzynski">Wysoka Izbo! W drugim wypadku chodzi o porozumienie celnokontyngentowe, na podstawie którego Polska i Szwajcaria przyznały sobie wzajemnie kontyngent celny, pokrywający się co do wartości. Polska przyznała Szwajcarii kontyngent 10 kwintali tkanin wełnianych po zniżonem cle, a vice versa, Szwajcaria przyznała Polsce kontyngent na 10 kwintali plecionek do kapeluszy.</u>
	147	+ <u xml:id="u-18.1" who="#PSurzynski">Sprawa ta nie budziła żadnych wątpliwości na Komisji, przeto proszę Wysoki Sejm w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych o wyrażenie zgody na ratyfikację porozumienia między Polską a Szwajcarią w formie wymiany not z dnia 28 lipca 1935 r., dotyczących wzajemnego udzielania kontyngentów na tkaniny wełniane i plecionki do kapeluszy, w brzmieniu rządowem według druku nr 13.</u>
	148	+ </div>
	149	+ <div xml:id="div-19">
	150	+ <u xml:id="u-19.0" who="#Marszalek">Nikt nie zgłasza zapytań, nikt do głosowania nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania. Będziemy głosować nad ustawą w całości.</u>
	151	+ <u xml:id="u-19.1" who="#Marszalek">Kto jest za ustawą w całości, zechce wstać. Stoi większość, stwierdzam, że Izba projekt w drugiem czytaniu przyjęła.</u>
	152	+ <u xml:id="u-19.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do trzeciego czytania. Kto jest za projektem w trzeciem czytaniu, zechce wstać. Stoi większość, stwierdzam, że Izba ustawę uchwaliła.</u>
	153	+ <u xml:id="u-19.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
	154	+ <u xml:id="u-19.4" who="#Marszalek">a) w sprawie ratyfikacji konwencji handlowej między Polską a Kanadą, podpisanej w Ottawie dnia 3 lipca 1935 r. (druk nr 16), b) w sprawie ratyfikacji międzynarodowej konwencji o ujednostajnieniu niektórych zasad, odnoszących się do przywilejów i hipotek morskich, podpisanej w Brukseli dnia 10 kwietnia 1926 r. (druk nr 17), c) w sprawie zatwierdzenia zgłoszonego przez Rząd Polski w dniu 31 października 1921 r. przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do konwencji w sprawie okrętów szpitalnych, podpisanej w Hadze dnia 21 grudnia 1904 r. (druk nr 18), d) w sprawie ratyfikacji konwencyj międzynarodowych: 1) dotyczącej konosamentów i 2) dotyczącej ograniczenia odpowiedzialności właścicieli statków morskich (druk nr 19).</u>
	155	+ <u xml:id="u-19.5" who="#Marszalek">Proponuję, ażeby wszystkie te projekty odesłać do Komisji Spraw Zagranicznych. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał moją propozycję za przyjętą. Sprzeciwu niema, projekty te przekażę Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
	156	+ <u xml:id="u-19.6" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego:</u>
	157	+ <u xml:id="u-19.7" who="#Marszalek">Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
	158	+ <u xml:id="u-19.8" who="#Marszalek">a) o kontroli parlamentarnej nad długami Państwa (druk nr 36), b) o dietach senatorów i posłów (druk nr 7), c) o likwidacji Tymczasowej Kasy Przezorności Pracowników Kolei Państwowych Polskich w b. zaborze rosyjskim (druk nr 22).</u>
	159	+ <u xml:id="u-19.9" who="#Marszalek">Proponuję na zasadzie art. 45 odesłanie tych projektów do Komisji Budżetowej. Nie słyszę sprzeciwu, uważam, że Izba propozycję moją przyjęła. Projekty te przekażę Komisji Budżetowej.</u>
	160	+ <u xml:id="u-19.10" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 8 porządku dzielnego:</u>
	161	+ <u xml:id="u-19.11" who="#Marszalek">Przedłożenie rządowe o zamknięciu rachunków państwowych za okres od 1 kwietnia 1933 r. do 31 marca 1934 r. z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli o zatwierdzenie rachunków i udzielenie Rządowi absolutorium z gospodarki finansowej za powyższy okres budżetowy (druk nr 35).</u>
	162	+ <u xml:id="u-19.12" who="#Marszalek">Proponuję, ażeby przesłać to przedłożenie do Komisji Budżetowej. Ponieważ nie słyszę sprzeciwu, uważam, że Izba propozycję moją przyjęła.</u>
	163	+ <u xml:id="u-19.13" who="#Marszalek">Przedłożenia przekażę Komisji Budżetowej.</u>
	164	+ <u xml:id="u-19.14" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 9 porządku dzielnego:</u>
	165	+ <u xml:id="u-19.15" who="#Marszalek">Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o utworzeniu Muzeum Józefa Piłsudskiego w Belwederze (druk nr 27). Na podstawie art. 45 Regulaminu, ponieważ przedstawiciel Rządu nie zabrał głosu w sprawie tego projektu ustawy, projekt przechodzi bez rozprawy do komisji. W tym też celu proponuję wybrać Komisję Oświatową, składającą się z 25 osób na okres obecnej sesji zwyczajnej.</u>
	166	+ <u xml:id="u-19.16" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja ta została przyjęta.</u>
	167	+ <u xml:id="u-19.17" who="#Marszalek">Nie słyszę sprzeciwu, uważam, że Sejm propozycję przyjął.</u>
	168	+ <u xml:id="u-19.18" who="#Marszalek">Proponuję następujących posłów do Komisji Oświatowej: pp. Bakon Józef, Bodziony Jakub, Bołądź Jerzy, Chojnacki Bronisław, ks. Downar Stefan, Drozd-Gierymski Jan, Ekert Edward, Frejman Jan, Gauza Czesław, Hofman Jakub, Kuczyński Kazimierz, Kuźmowycz Włodzimierz, Ligoń Stanisław, Mróz Stanisław, Pełczyńska Wanda, Pimonów Borys, Pochmarski Bolesław, Rubinsztejn Izaak, Sarnecki Adolf, Stpiczyński Wojciech, Tarnowski Artur, Wojtowicz Władysław, ks. Wołków Marcin, Zubrzycki Andrzej, Żyborski Witold.</u>
	169	+ <u xml:id="u-19.19" who="#Marszalek">Czy są jakieś inne propozycje? Niema. Wobec tego, że jest tylko tylu kandydatów, ile jest miejsc do obsadzenia, sprawę musimy załatwić w myśl regulaminu bez głosowania i Panowie Posłowie, których nazwiska zostały w tej chwili odczytane, są członkami Komisji Oświatowej, Projekt ustawy rządowej o utworzeniu Muzeum Józefa Piłsudskiego w Belwederze przekażę tej komisji. Poproszę Komisję Oświatową, ażeby dla ukonstytuowania się zebrała się dzisiaj o godz. 16.</u>
	170	+ <u xml:id="u-19.20" who="#komentarz">(P. Mudryj:</u>
	171	+ <u xml:id="u-19.21" who="#Marszalek">Może o godz. 18, bo o 16 jest co innego.)</u>
	172	+ <u xml:id="u-19.22" who="#Marszalek">W takim razie tej kwestii nie będziemy w tej chwili przesądzali, a załatwimy ją dopiero wtedy, gdy zobaczymy, kiedy wyczerpie się porządek dzienny, bo jeżeli wyczerpie się szybciej, będziemy mogli Komisję Oświatową ukonstytuować niezwłocznie po zakończeniu posiedzenia.</u>
	173	+ <u xml:id="u-19.23" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 10 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw: a) o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 21); b) o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 24). Proponuję, ażebyśmy oba te projekty odesłali do Komisji Oświatowej, którąśmy dopiero co powołali. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał propozycję moją za przyjętą. Sprzeciwu nie słyszę. Projekty te odeślę do Komisji Oświatowej.</u>
	174	+ <u xml:id="u-19.24" who="#Marszalek">Przystępujemy do następnego 11 punktu porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o amnestii (druk nr 23). Ponieważ przedstawiciel Rządu nie zabiera głosu, przeto projekt odsyłam do komisji bez rozprawy zgodnie z art. 45 Regulaminu.</u>
	175	+ <u xml:id="u-19.25" who="#Marszalek">Proponuję powołać Komisję Prawniczą na okres obecnej Sesji zwyczajnej, złożoną z 25 członków. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał propozycję moją za przyjętą. Sprzeciwu nie słyszę. Proponuję, ażeby członkami Komisji Prawniczej byli następujący posłowie: Gauza Czesław, Grętkiewicz Wincenty, Hanebach Antoni, Hyla Wincenty, Hoppe Jan, Kroebl Adam, Kobyłecki Wacław, Krzeczunowicz Kornel, Krzywoszyński Włodzimierz, Madejski Zbigniew, Mesing Henryk, Morawski Józef, Olszewski Stefan, Pimonów Borys, Pewny Piotr, Podoski Bohdan, Sioda Zygmunt, Sobczyk Piotr, Smoczkiewicz Dezydery, Sommerstein Emil, Szczepański Włodzimierz, Witwicki Stefan, Zadurski Józef, Zakrocki Ludwik i Zaklika Walerian. Czy są jakieś inne propozycje? Niema. Uważam, że Izba powołała Komisję Prawniczą w składzie posłów, których nazwiska przed chwilą odczytałem.</u>
	176	+ <u xml:id="u-19.26" who="#Marszalek">Projekt ustawy o amnestii przekażę Komisji Prawniczej.</u>
	177	+ <u xml:id="u-19.27" who="#Marszalek">Przechodzimy do następnego 12 punktu porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zamianie nieruchomości państwowej (Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Paryżu) (druk nr 20). Proponuję przesłać ten projekt ustawy do dopiero co wyłonionej Komisji Prawniczej. Sprzeciwu nie słyszę, a zatem projekt ten przekażę Komisji Prawniczej.</u>
	178	+ <u xml:id="u-19.28" who="#Marszalek">Wreszcie przystępujemy do ostatniego punktu porządku dziennego: Wybór Komisji Regulaminowej. Komisja ta musi być powołana już ze względu na to, że art. 44 Konstytucji przewiduje dla niej pewne czynności. Proponuję powołanie Komisji Regulaminowej, złożonej z 15 posłów, na okres bieżącej sesji zwyczajnej. Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, moją propozycję za przyjętą. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
	179	+ <u xml:id="u-19.29" who="#Marszalek">Proponuję następujący skład Komisji Regulaminowej: pp. Bilak Stefan, Bogusz Edward, ks. Downar Stefan, Dudziński Juliusz, Gorczyca Wojciech, Kielak Stanisław, Kopeć Tadeusz, Maleszewski Wiktor, Osiński Michał, Podoski Bohdan, Puławski Ignacy, Schaetzel Tadeusz, Sosiński Wojciech, de Tun Tadeusz, Zakrocki Ludwik.</u>
	180	+ </div>
	181	+ <div xml:id="div-20">
	182	+ <u xml:id="u-20.0" who="#PDebicki">Proponuję do Komisji Regulaminowej również p. Władysława Kamińskiego.</u>
	183	+ </div>
	184	+ <div xml:id="div-21">
	185	+ <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Czy p. poseł Władysław Kamiński jest na sali?</u>
	186	+ <u xml:id="u-21.1" who="#komentarz">(Glos: Jest w kuluarach.)</u>
	187	+ <u xml:id="u-21.2" who="#Marszalek">P. poseł Kamiński jest członkiem Komisji Budżetowej. Chciałbym, ażeby w ciągu obecnej sesji każdy z Panów Posłów przynajmniej w jednej komisji mógł pracować. Nie wiem, czy p. Kamiński nie jest zaangażowany już w dwóch komisjach lub, czy nie byłoby rzeczą słuszniejszą nie utrudniać na przyszłość p. Kamińskiemu, który interesuje się zagadnieniami gospodarczemi, jeśli ewentualnie wpłynie na porządek dzienny jakieś zagadnienie gospodarcze, wejścia do tamtej komisji?</u>
	188	+ <u xml:id="u-21.3" who="#Marszalek">Czy Pan Poseł podtrzymuje tę kandydaturę?</u>
	189	+ </div>
	190	+ <div xml:id="div-22">
	191	+ <u xml:id="u-22.0" who="#PDebicki">Podtrzymuję. P. poseł Kamiński przyjmie wybór do tej komisji.</u>
	192	+ </div>
	193	+ <div xml:id="div-23">
	194	+ <u xml:id="u-23.0" who="#Marszalek">Wobec tego proszę Panów Sekretarzy o rozdanie kart z mojemi propozycjami. Ponieważ musimy sprawę załatwić przez glosowanie, będziemy głosowali na kandydatów, którzy są umieszczeni na kartach. Oprócz tego jest proponowana kandydatura p. posła Wł. Kamińskiego. Można głosować tylko na 15 nazwisk, więc kto będzie głosował na p. posła Kamińskiego, musi skreślić jedno z nazwisk, proponowanych przeze mnie. Proszę Panów Sekretarzy o rozdanie kart do głosowania.</u>
	195	+ <u xml:id="u-23.1" who="#komentarz">(Po chwili.)</u>
	196	+ <u xml:id="u-23.2" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o zebranie kart do głosowania.</u>
	197	+ <u xml:id="u-23.3" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Posłowie oddali swoje głosy? Nikt więcej się nie zgłasza. Zamykam głosowanie.</u>
	198	+ <u xml:id="u-23.4" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę dla obliczenia głosów.</u>
	199	+ <u xml:id="u-23.5" who="#Marszalek">(Przerwa od godz. 11 min. 25 do godz. 11 min. 50.)</u>
	200	+ <u xml:id="u-23.6" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Ogłaszam wynik głosowania. Oddano kart 159, w tem kart ważnych 158. Bezwzględna większość wynosi 80 głosów. Otrzymali głosów posłowie: ks. Downar Stefan 154, Kopeć Tadeusz 153, Bogusz Edward 152, Sosiński Wojciech 152, Gorczyca Wojciech 151, Zakrocki Ludwik 151, Dudziński Juliusz 150, Osiński Michał 149, Schaetzel Tadeusz 149, De Tun Tadeusz 149, Kielak Stanisław 146, Maleszewski Wiktor 145, Bilak Stefan 144, Puławski Ignacy 142, Podoski Bohdan 108 i Kamiński Władysław 51.</u>
	201	+ <u xml:id="u-23.7" who="#Marszalek">Wobec tego do Komisji Regulaminowej wybrani zostali posłowie, których nazwiska są umieszczone na pierwszych piętnastu miejscach, to znaczy, że przeszła propozycja Marszałka, a p. poseł Kamiński do komisji nie wchodzi.</u>
	202	+ <u xml:id="u-23.8" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany. Zamierzam zamknąć posiedzenie. Proszę p. Sekretarza o odczytanie interpelacji.</u>
	203	+ </div>
	204	+ <div xml:id="div-24">
	205	+ <u xml:id="u-24.0" who="#SekretarzpSosinski">Interpelacja posła księdza dra Lubelskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie nauki religii katolickiej, wy chowania religijnomoralnego w szkołach powszechnych i średnich i w sprawię wynagrodzenia duchowieństwa za naukę religii katolickiej.</u>
	206	+ </div>
	207	+ <div xml:id="div-25">
	208	+ <u xml:id="u-25.0" who="#Marszalek">Interpelację tę prześlę do p. Prezesa Rady Ministrów.</u>
	209	+ <u xml:id="u-25.1" who="#Marszalek">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
	210	+ <u xml:id="u-25.2" who="#Marszalek">Proszę Panów Posłów, członków Komisji Oświatowej, ażeby zechcieli się zebrać w jednej z sal komisyjnych w 15 minut po zakończeniu posiedzenia, to znaczy o godz. 12 min. 10. Panów Posłów, należących do Komisji Prawniczej, proszę, ażeby zebrali się o godz. 12 min. 30 w jednej z sal komisyjnych.</u>
	211	+ <u xml:id="u-25.3" who="#Marszalek">O terminie i porządku dziennym następnego posiedzenia zawiadomię Panów Posłów pisemnie. Jednakże chcę zakomunikować już obecnie, że zwołam najbliższe posiedzenia plenarne prawdopodobnie na wtorek o godz. 10 rano. Porządek dzienny tego posiedzenia jeszcze nie jest ustalony, ale komunikuję, że zamierzam wprowadzić projekt ustawy o Muzeum Józefa Piłsudskiego w Belwederze, a następnie projekt ustawy amnestyjnej, jeżeli będzie przepracowany w komisji, oraz projekty ratyfikacyjne, które zostały przez Izbę do Komisji Spraw Zagranicznych odesłane.</u>
	212	+ <u xml:id="u-25.4" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
	213	+ <u xml:id="u-25.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 11 min. 55)</u>
	214	+ </div>
	215	+ </body>
	216	+ </text>
	217	+ </TEI>
	218	+</teiCorpus>
...	...

1935-1938/sejm/posiedzenia/pp/193538-sjm-ppxxx-00006-01/header.xml 0 → 100644

View file @22fefb6

	1	+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
	2	+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193538-sjm-ppxxx-00006-01">
	3	+ <fileDesc>
	4	+ <titleStmt>
	5	+ <title>6 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	6	+ </titleStmt>
	7	+ <publicationStmt>
	8	+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
	9	+ </publicationStmt>
	10	+ <sourceDesc>
	11	+ <bibl>
	12	+ <title>6 posiedzenie Sejmu II RP</title>
	13	+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
	14	+ <note type="system">II RP</note>
	15	+ <note type="house">Sejm</note>
	16	+ <note type="termNo">4</note>
	17	+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
	18	+ <note type="sessionNo">6</note>
	19	+ <note type="dayNo">1</note>
	20	+ <date>1935-12-17</date>
	21	+ </bibl>
	22	+ </sourceDesc>
	23	+ </fileDesc>
	24	+ <profileDesc>
	25	+ <particDesc>
	26	+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
	27	+ <persName>Komentarz</persName>
	28	+ </person>
	29	+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
	30	+ <persName>Marszałek</persName>
	31	+ </person>
	32	+ <person xml:id="MarszalekSenatu" role="speaker">
	33	+ <persName>Marszałek Senatu</persName>
	34	+ </person>
	35	+ <person xml:id="MinisterSprawiedliwoscipMichalowski" role="speaker">
	36	+ <persName>Minister Sprawiedliwości p. Michałowski</persName>
	37	+ </person>
	38	+ <person xml:id="Ministrowie" role="speaker">
	39	+ <persName>Ministrowie</persName>
	40	+ </person>
	41	+ <person xml:id="PDebicki" role="speaker">
	42	+ <persName>P. Dębicki</persName>
	43	+ </person>
	44	+ <person xml:id="PDuch" role="speaker">
	45	+ <persName>P. Duch</persName>
	46	+ </person>
	47	+ <person xml:id="PKrukowski" role="speaker">
	48	+ <persName>P. Krukowski</persName>
	49	+ </person>
	50	+ <person xml:id="PksDownar" role="speaker">
	51	+ <persName>P. ks. Downar</persName>
	52	+ </person>
	53	+ <person xml:id="PksLubelski" role="speaker">
	54	+ <persName>P. ks. Lubelski</persName>
	55	+ </person>
	56	+ <person xml:id="PLubienski" role="speaker">
	57	+ <persName>P. Łubieński</persName>
	58	+ </person>
	59	+ <person xml:id="PMadeyski" role="speaker">
	60	+ <persName>P. Madeyski</persName>
	61	+ </person>
	62	+ <person xml:id="PMatusiak" role="speaker">
	63	+ <persName>P. Matusiak</persName>
	64	+ </person>
	65	+ <person xml:id="PMichalowski" role="speaker">
	66	+ <persName>P. Michałowski</persName>
	67	+ </person>
	68	+ <person xml:id="PMincberg" role="speaker">
	69	+ <persName>P. Mincberg</persName>
	70	+ </person>
	71	+ <person xml:id="POlszewski" role="speaker">
	72	+ <persName>P. Olszewski</persName>
	73	+ </person>
	74	+ <person xml:id="PPelczynska" role="speaker">
	75	+ <persName>P. Pełczyńska</persName>
	76	+ </person>
	77	+ <person xml:id="PPrystorowa" role="speaker">
	78	+ <persName>P. Prystorowa</persName>
	79	+ </person>
	80	+ <person xml:id="PSikorski" role="speaker">
	81	+ <persName>P. Sikorski</persName>
	82	+ </person>
	83	+ <person xml:id="PSnopczynski" role="speaker">
	84	+ <persName>P. Snopczyński</persName>
	85	+ </person>
	86	+ <person xml:id="PSommerstein" role="speaker">
	87	+ <persName>P. Sommerstein</persName>
	88	+ </person>
	89	+ <person xml:id="PSzczepanski" role="speaker">
	90	+ <persName>P. Szczepański</persName>
	91	+ </person>
	92	+ <person xml:id="PWagner" role="speaker">
	93	+ <persName>P. Wagner</persName>
	94	+ </person>
	95	+ <person xml:id="PWalewski" role="speaker">
	96	+ <persName>P. Walewski</persName>
	97	+ </person>
	98	+ <person xml:id="PWitwicki" role="speaker">
	99	+ <persName>P. Witwicki</persName>
	100	+ </person>
	101	+ <person xml:id="PodsekretarzeStanu" role="speaker">
	102	+ <persName>Podsekretarze Stanu</persName>
	103	+ </person>
	104	+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
	105	+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
	106	+ </person>
	107	+ <person xml:id="WicemarszalekSchaetzel" role="speaker">
	108	+ <persName>Wicemarszałek Schaetzel</persName>
	109	+ </person>
	110	+ </particDesc>
	111	+ </profileDesc>
	112	+</teiHeader>
...	...

Add 1935-1938 period.

Too many changes to show. Reload with full diff Plain diff Email patch

Too many changes to show.
Reload with full diff Plain diff Email patch