Commit 2f69a3b062aa8e95e8ce5c774b9bc1f173544685
1 parent
78edaf20
Update Senat 1928-1930
Showing
62 changed files
with
16970 additions
and
2252 deletions
Too many changes to show.
To preserve performance only 21 of 62 files are displayed.
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00001-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00001-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 1)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 1)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">1</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">2_001_000005660.odt</note> | |
| 21 | + <date>1928-03-27</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 28 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + <person xml:id="PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski" role="speaker"> | |
| 31 | + <persName>Prezes Rady Ministrów Marszałek Piłsudski</persName> | |
| 32 | + </person> | |
| 33 | + <person xml:id="PrzewodniczącysThullie" role="speaker"> | |
| 34 | + <persName>Przewodniczący s. Thullie</persName> | |
| 35 | + </person> | |
| 36 | + <person xml:id="SAbramowiczWitold" role="speaker"> | |
| 37 | + <persName>S. Abramowicz Witold</persName> | |
| 38 | + </person> | |
| 39 | + <person xml:id="SAchmatowiczAleksander" role="speaker"> | |
| 40 | + <persName>S. Achmatowicz Aleksander</persName> | |
| 41 | + </person> | |
| 42 | + <person xml:id="SBaranykWasyl" role="speaker"> | |
| 43 | + <persName>S. Baranyk Wasyl</persName> | |
| 44 | + </person> | |
| 45 | + <person xml:id="SBarczewskiErnst" role="speaker"> | |
| 46 | + <persName>S. Barczewski Ernst</persName> | |
| 47 | + </person> | |
| 48 | + <person xml:id="SBohdanowiczWiaczesław" role="speaker"> | |
| 49 | + <persName>S. Bohdanowicz Wiaczesław</persName> | |
| 50 | + </person> | |
| 51 | + <person xml:id="SBudzynerSalem" role="speaker"> | |
| 52 | + <persName>S. Budzyner Salem</persName> | |
| 53 | + </person> | |
| 54 | + <person xml:id="SCiastekFranciszek" role="speaker"> | |
| 55 | + <persName>S. Ciastek Franciszek</persName> | |
| 56 | + </person> | |
| 57 | + <person xml:id="SDalŁazarz" role="speaker"> | |
| 58 | + <persName>S. Dal Łazarz</persName> | |
| 59 | + </person> | |
| 60 | + <person xml:id="SDanielewiczJózef" role="speaker"> | |
| 61 | + <persName>S. Danielewicz Józef</persName> | |
| 62 | + </person> | |
| 63 | + <person xml:id="SDaszyńskaGolińskaZofja" role="speaker"> | |
| 64 | + <persName>S. Daszyńska-Golińska Zofja</persName> | |
| 65 | + </person> | |
| 66 | + <person xml:id="SDawidsohnJózefHersz" role="speaker"> | |
| 67 | + <persName>S. Dawidsohn Józef Hersz</persName> | |
| 68 | + </person> | |
| 69 | + <person xml:id="SDecykiewiczWłodzimierz" role="speaker"> | |
| 70 | + <persName>S. Decykiewicz Włodzimierz</persName> | |
| 71 | + </person> | |
| 72 | + <person xml:id="SDobrzańskiStefan" role="speaker"> | |
| 73 | + <persName>S. Dobrzański Stefan</persName> | |
| 74 | + </person> | |
| 75 | + <person xml:id="SDruckiLubeckiFranciszek" role="speaker"> | |
| 76 | + <persName>S. Drucki-Lubecki Franciszek</persName> | |
| 77 | + </person> | |
| 78 | + <person xml:id="SDąmbskiStanisław" role="speaker"> | |
| 79 | + <persName>S. Dąmbski Stanisław</persName> | |
| 80 | + </person> | |
| 81 | + <person xml:id="SEnglischJan" role="speaker"> | |
| 82 | + <persName>S. Englisch Jan</persName> | |
| 83 | + </person> | |
| 84 | + <person xml:id="SErdmanAlfons" role="speaker"> | |
| 85 | + <persName>S. Erdman Alfons</persName> | |
| 86 | + </person> | |
| 87 | + <person xml:id="SEvertLudwikJózef" role="speaker"> | |
| 88 | + <persName>S. Evert Ludwik Józef</persName> | |
| 89 | + </person> | |
| 90 | + <person xml:id="SGaszyńskiStanisław" role="speaker"> | |
| 91 | + <persName>S. Gaszyński Stanisław</persName> | |
| 92 | + </person> | |
| 93 | + <person xml:id="SGliwicHipolit" role="speaker"> | |
| 94 | + <persName>S. Gliwic Hipolit</persName> | |
| 95 | + </person> | |
| 96 | + <person xml:id="SGołuchowskiAgenor" role="speaker"> | |
| 97 | + <persName>S. Gołuchowski Agenor</persName> | |
| 98 | + </person> | |
| 99 | + <person xml:id="SGrajekMichał" role="speaker"> | |
| 100 | + <persName>S. Grajek Michał</persName> | |
| 101 | + </person> | |
| 102 | + <person xml:id="SGruszczyńskiStanisław" role="speaker"> | |
| 103 | + <persName>S. Gruszczyński Stanisław</persName> | |
| 104 | + </person> | |
| 105 | + <person xml:id="SGötzOkocimskiJan" role="speaker"> | |
| 106 | + <persName>S. Götz-Okocimski Jan</persName> | |
| 107 | + </person> | |
| 108 | + <person xml:id="SGłąbińskiStanisław" role="speaker"> | |
| 109 | + <persName>S. Głąbiński Stanisław</persName> | |
| 110 | + </person> | |
| 111 | + <person xml:id="SHałuszczyńskiMichał" role="speaker"> | |
| 112 | + <persName>S. Hałuszczyński Michał</persName> | |
| 113 | + </person> | |
| 114 | + <person xml:id="SHedingerWitold" role="speaker"> | |
| 115 | + <persName>S. Hedinger Witold</persName> | |
| 116 | + </person> | |
| 117 | + <person xml:id="SHorbaczewskiAntoni" role="speaker"> | |
| 118 | + <persName>S. Horbaczewski Antoni</persName> | |
| 119 | + </person> | |
| 120 | + <person xml:id="SHuskowskiStanisław" role="speaker"> | |
| 121 | + <persName>S. Huskowski Stanisław</persName> | |
| 122 | + </person> | |
| 123 | + <person xml:id="SIżyckiAleksander" role="speaker"> | |
| 124 | + <persName>S. Iżycki Aleksander</persName> | |
| 125 | + </person> | |
| 126 | + <person xml:id="SJabłonowskiStanisław" role="speaker"> | |
| 127 | + <persName>S. Jabłonowski Stanisław</persName> | |
| 128 | + </person> | |
| 129 | + <person xml:id="SJanuszewskiWacław" role="speaker"> | |
| 130 | + <persName>S. Januszewski Wacław</persName> | |
| 131 | + </person> | |
| 132 | + <person xml:id="SKamienieckiWitold" role="speaker"> | |
| 133 | + <persName>S. Kamieniecki Witold</persName> | |
| 134 | + </person> | |
| 135 | + <person xml:id="SKellesKrauzStanisław" role="speaker"> | |
| 136 | + <persName>S. Kelles-Krauz Stanisław</persName> | |
| 137 | + </person> | |
| 138 | + <person xml:id="SKisielewskaHelena" role="speaker"> | |
| 139 | + <persName>S. Kisielewska Helena</persName> | |
| 140 | + </person> | |
| 141 | + <person xml:id="SKoernerMozes" role="speaker"> | |
| 142 | + <persName>S. Koerner Mozes</persName> | |
| 143 | + </person> | |
| 144 | + <person xml:id="SKopcińskiStefan" role="speaker"> | |
| 145 | + <persName>S. Kopciński Stefan</persName> | |
| 146 | + </person> | |
| 147 | + <person xml:id="SKozickiSergjusz" role="speaker"> | |
| 148 | + <persName>S. Kozicki Sergjusz</persName> | |
| 149 | + </person> | |
| 150 | + <person xml:id="SKozickiStanisław" role="speaker"> | |
| 151 | + <persName>S. Kozicki Stanisław</persName> | |
| 152 | + </person> | |
| 153 | + <person xml:id="SKuźmynMykoła" role="speaker"> | |
| 154 | + <persName>S. Kuźmyn Mykoła</persName> | |
| 155 | + </person> | |
| 156 | + <person xml:id="SKłuszyńskaDorota" role="speaker"> | |
| 157 | + <persName>S. Kłuszyńska Dorota</persName> | |
| 158 | + </person> | |
| 159 | + <person xml:id="SLempkeLeon" role="speaker"> | |
| 160 | + <persName>S. Lempke Leon</persName> | |
| 161 | + </person> | |
| 162 | + <person xml:id="SLimanowskiBolesław" role="speaker"> | |
| 163 | + <persName>S. Limanowski Bolesław</persName> | |
| 164 | + </person> | |
| 165 | + <person xml:id="SLubomirskiZdzisław" role="speaker"> | |
| 166 | + <persName>S. Lubomirski Zdzisław</persName> | |
| 167 | + </person> | |
| 168 | + <person xml:id="SMakarewiczJuljusz" role="speaker"> | |
| 169 | + <persName>S. Makarewicz Juljusz</persName> | |
| 170 | + </person> | |
| 171 | + <person xml:id="SMakuchIwan" role="speaker"> | |
| 172 | + <persName>S. Makuch Iwan</persName> | |
| 173 | + </person> | |
| 174 | + <person xml:id="SMicińskiIgnacy" role="speaker"> | |
| 175 | + <persName>S. Miciński Ignacy</persName> | |
| 176 | + </person> | |
| 177 | + <person xml:id="SMiklaszewskiJerzy" role="speaker"> | |
| 178 | + <persName>S. Miklaszewski Jerzy</persName> | |
| 179 | + </person> | |
| 180 | + <person xml:id="SMotzBolesław" role="speaker"> | |
| 181 | + <persName>S. Motz Bolesław</persName> | |
| 182 | + </person> | |
| 183 | + <person xml:id="SNiezabytowskiKarol" role="speaker"> | |
| 184 | + <persName>S. Niezabytowski Karol</persName> | |
| 185 | + </person> | |
| 186 | + <person xml:id="SNocznickiTomasz" role="speaker"> | |
| 187 | + <persName>S. Nocznicki Tomasz</persName> | |
| 188 | + </person> | |
| 189 | + <person xml:id="SNowakAntoni" role="speaker"> | |
| 190 | + <persName>S. Nowak Antoni</persName> | |
| 191 | + </person> | |
| 192 | + <person xml:id="SNowakStanisław" role="speaker"> | |
| 193 | + <persName>S. Nowak Stanisław</persName> | |
| 194 | + </person> | |
| 195 | + <person xml:id="SOssowskiPaweł" role="speaker"> | |
| 196 | + <persName>S. Ossowski Paweł</persName> | |
| 197 | + </person> | |
| 198 | + <person xml:id="SPepłowskiEdward" role="speaker"> | |
| 199 | + <persName>S. Pepłowski Edward</persName> | |
| 200 | + </person> | |
| 201 | + <person xml:id="SPerzyńskiStefan" role="speaker"> | |
| 202 | + <persName>S. Perzyński Stefan</persName> | |
| 203 | + </person> | |
| 204 | + <person xml:id="SPoczętowskiJuljan" role="speaker"> | |
| 205 | + <persName>S. Poczętowski Juljan</persName> | |
| 206 | + </person> | |
| 207 | + <person xml:id="SPosnerStanisław" role="speaker"> | |
| 208 | + <persName>S. Posner Stanisław</persName> | |
| 209 | + </person> | |
| 210 | + <person xml:id="SPrykoIzydor" role="speaker"> | |
| 211 | + <persName>S. Pryko Izydor</persName> | |
| 212 | + </person> | |
| 213 | + <person xml:id="SPrzybylskiZygmunt" role="speaker"> | |
| 214 | + <persName>S. Przybylski Zygmunt</persName> | |
| 215 | + </person> | |
| 216 | + <person xml:id="SRadomskiWładysław" role="speaker"> | |
| 217 | + <persName>S. Radomski Władysław</persName> | |
| 218 | + </person> | |
| 219 | + <person xml:id="SRedkoStefan" role="speaker"> | |
| 220 | + <persName>S. Red'ko Stefan</persName> | |
| 221 | + </person> | |
| 222 | + <person xml:id="SRogowiczJan" role="speaker"> | |
| 223 | + <persName>S. Rogowicz Jan</persName> | |
| 224 | + </person> | |
| 225 | + <person xml:id="SRolleKarol" role="speaker"> | |
| 226 | + <persName>S. Rolle Karol</persName> | |
| 227 | + </person> | |
| 228 | + <person xml:id="SRomanWalery" role="speaker"> | |
| 229 | + <persName>S. Roman Walery</persName> | |
| 230 | + </person> | |
| 231 | + <person xml:id="SRubinszteinIzaak" role="speaker"> | |
| 232 | + <persName>S. Rubinsztein Izaak</persName> | |
| 233 | + </person> | |
| 234 | + <person xml:id="SRudnikMichał" role="speaker"> | |
| 235 | + <persName>S. Rudnik Michał</persName> | |
| 236 | + </person> | |
| 237 | + <person xml:id="SSchreiberDawid" role="speaker"> | |
| 238 | + <persName>S. Schreiber Dawid</persName> | |
| 239 | + </person> | |
| 240 | + <person xml:id="SSeydaMarjan" role="speaker"> | |
| 241 | + <persName>S. Seyda Marjan</persName> | |
| 242 | + </person> | |
| 243 | + <person xml:id="SSkokowskiMichał" role="speaker"> | |
| 244 | + <persName>S. Skokowski Michał</persName> | |
| 245 | + </person> | |
| 246 | + <person xml:id="SSokołowskiMichał" role="speaker"> | |
| 247 | + <persName>S. Sokołowski Michał</persName> | |
| 248 | + </person> | |
| 249 | + <person xml:id="SSorokoMichał" role="speaker"> | |
| 250 | + <persName>S. Soroko Michał</persName> | |
| 251 | + </person> | |
| 252 | + <person xml:id="SSpickermanJózef" role="speaker"> | |
| 253 | + <persName>S. Spickerman Józef</persName> | |
| 254 | + </person> | |
| 255 | + <person xml:id="SSteinbornOtton" role="speaker"> | |
| 256 | + <persName>S. Steinborn Otton</persName> | |
| 257 | + </person> | |
| 258 | + <person xml:id="SSzabadCemach" role="speaker"> | |
| 259 | + <persName>S. Szabad Cemach</persName> | |
| 260 | + </person> | |
| 261 | + <person xml:id="SSzarskiMarcin" role="speaker"> | |
| 262 | + <persName>S. Szarski Marcin</persName> | |
| 263 | + </person> | |
| 264 | + <person xml:id="SSzuyskiWacław" role="speaker"> | |
| 265 | + <persName>S. Szuyski Wacław</persName> | |
| 266 | + </person> | |
| 267 | + <person xml:id="SSzymańskiJuljan" role="speaker"> | |
| 268 | + <persName>S. Szymański Juljan</persName> | |
| 269 | + </person> | |
| 270 | + <person xml:id="STarnowskiZdzisław" role="speaker"> | |
| 271 | + <persName>S. Tarnowski Zdzisław</persName> | |
| 272 | + </person> | |
| 273 | + <person xml:id="STatarczakStefan" role="speaker"> | |
| 274 | + <persName>S. Tatarczak Stefan</persName> | |
| 275 | + </person> | |
| 276 | + <person xml:id="STrojanKornel" role="speaker"> | |
| 277 | + <persName>S. Trojan Kornel</persName> | |
| 278 | + </person> | |
| 279 | + <person xml:id="STrzeciakJózef" role="speaker"> | |
| 280 | + <persName>S. Trzeciak Józef</persName> | |
| 281 | + </person> | |
| 282 | + <person xml:id="SWasiutyńskiBohdan" role="speaker"> | |
| 283 | + <persName>S. Wasiutyński Bohdan</persName> | |
| 284 | + </person> | |
| 285 | + <person xml:id="SWańkowiczStanisław" role="speaker"> | |
| 286 | + <persName>S. Wańkowicz Stanisław</persName> | |
| 287 | + </person> | |
| 288 | + <person xml:id="SWierzejewskiIreneusz" role="speaker"> | |
| 289 | + <persName>S. Wierzejewski Ireneusz</persName> | |
| 290 | + </person> | |
| 291 | + <person xml:id="SWiniarczykFeliks" role="speaker"> | |
| 292 | + <persName>S. Winiarczyk Feliks</persName> | |
| 293 | + </person> | |
| 294 | + <person xml:id="SWodzińskiRadzisław" role="speaker"> | |
| 295 | + <persName>S. Wodziński Radzisław</persName> | |
| 296 | + </person> | |
| 297 | + <person xml:id="SZaglenicznyJan" role="speaker"> | |
| 298 | + <persName>S. Zagleniczny Jan</persName> | |
| 299 | + </person> | |
| 300 | + <person xml:id="SZakrzewskiStanisław" role="speaker"> | |
| 301 | + <persName>S. Zakrzewski Stanisław</persName> | |
| 302 | + </person> | |
| 303 | + <person xml:id="SZaleskiAugust" role="speaker"> | |
| 304 | + <persName>S. Zaleski August</persName> | |
| 305 | + </person> | |
| 306 | + <person xml:id="SksAlbrechtJan" role="speaker"> | |
| 307 | + <persName>S. ks. Albrecht Jan</persName> | |
| 308 | + </person> | |
| 309 | + <person xml:id="SksBrandysPaweł" role="speaker"> | |
| 310 | + <persName>S. ks. Brandys Paweł</persName> | |
| 311 | + </person> | |
| 312 | + <person xml:id="SksKasprzykLudwik" role="speaker"> | |
| 313 | + <persName>S. ks. Kasprzyk Ludwik</persName> | |
| 314 | + </person> | |
| 315 | + <person xml:id="SksLondzinJózef" role="speaker"> | |
| 316 | + <persName>S. ks. Londzin Józef</persName> | |
| 317 | + </person> | |
| 318 | + <person xml:id="SksManugiewiczSamuel" role="speaker"> | |
| 319 | + <persName>S. ks. Manugiewicz Samuel</persName> | |
| 320 | + </person> | |
| 321 | + <person xml:id="SksTatomyrJuljan" role="speaker"> | |
| 322 | + <persName>S. ks. Tatomyr Juljan</persName> | |
| 323 | + </person> | |
| 324 | + <person xml:id="SŁubieńskiLeon" role="speaker"> | |
| 325 | + <persName>S. Łubieński Leon</persName> | |
| 326 | + </person> | |
| 327 | + <person xml:id="SŚredniawskiAndrzej" role="speaker"> | |
| 328 | + <persName>S. Średniawski Andrzej</persName> | |
| 329 | + </person> | |
| 330 | + <person xml:id="SekretarzSGołuchowski" role="speaker"> | |
| 331 | + <persName>Sekretarz S. Gołuchowski</persName> | |
| 332 | + </person> | |
| 333 | + <person xml:id="SekretarzsGołuchowski" role="speaker"> | |
| 334 | + <persName>Sekretarz s. Gołuchowski</persName> | |
| 335 | + </person> | |
| 336 | + <person xml:id="SekretarzsRadomski" role="speaker"> | |
| 337 | + <persName>Sekretarz s. Radomski</persName> | |
| 338 | + </person> | |
| 339 | + <person xml:id="StefanSBoguszewskiStefan" role="speaker"> | |
| 340 | + <persName>Stefan S. Boguszewski Stefan</persName> | |
| 341 | + </person> | |
| 342 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 343 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 344 | + </person> | |
| 345 | + </particDesc> | |
| 346 | + </profileDesc> | |
| 347 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00001-01/text_structure.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | + <xi:include href="PPC_header.xml"/> | |
| 4 | + <TEI> | |
| 5 | + <xi:include href="header.xml"/> | |
| 6 | + <text> | |
| 7 | + <body> | |
| 8 | + <div xml:id="div-1"> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Otwarcie Senatu.)</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Ślubowanie senatorów.)</u> | |
| 11 | + <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">(Przedstawiciele Rządu: Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wojskowych Marszałek Józef Piłsudski, Minister Spraw Wewnętrznych gen. Feliks Sławoj Składkowski. Minister Spraw Zagranicznych August Zaleski, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Gustaw Dobrucki, Minister Skarbu Gabrjel Czechowicz, Minister Rolnictwa Karol Niezabytowski, Minister Sprawiedliwości Aleksander Meysztowicz, Minister Przemysłu i Handlu Eugeniusz Kwiatkowski, Minister Robót Publicznych Jędrzej Moraczewski, Minister Pracy i Opieki Społecznej Stanisław Jurkiewicz, Minister Reform Rolnych Witold Staniewicz, Minister Komunikacji Paweł Romocki, Minister Poczt i Telegrafów Bogusław Miedziński.)</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Wiceprezesi Najwyższej Izby Kontroli — Franciszek Niewiadomski i Zenobjusz Rugiewicz, oraz Podsekretarze stanu: W Ministerstwie Skarbu — Tadeusz Grodyński, w Ministerstwie Spraw Wojskowych — gen. Daniel Konarzewski, w Ministerstwie Sprawiedliwości — Stanisław Car, w Ministerstwie Komunikacji — Witold Czapski, w Ministerstwie Reform Rolnych — Józef Radwan, w Ministerstwie Poczt i Telegrafów — Włodzimierz Dobrowolski.)</u> | |
| 13 | + </div> | |
| 14 | + <div xml:id="div-2"> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.0" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">W imieniu Pana Prezydenta Rzeczypospolitej: Po raz trzeci od chwili odzyskania wolności zbiera się Sejm Rzeczypospolitej, a po raz drugi Jej Senat.</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.1" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Pierwszy Sejm zaczynał obradować wtedy, gdy losy naszego Państwa były jeszcze bardzo niepewne, gdy o mury tego gmachu biły echa wojny prowadzonej o nasze granice i odgłosy krwawych zmagań się naszych żołnierzy o prawo Polski do samodzielnego życia.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-2.2" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">U kolebki drugiego Sejmu stała blada jeszcze jutrzenka pokoju, ciężka troska o stan Skarbu Państwa, a chmury coraz to czarniejsze i coraz bardziej groźne zbierały się wówczas nad naszem życiem gospodarczem.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-2.3" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Papowie macie rozpocząć swą pracę w momencie powielokroć szczęśliwszym.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-2.4" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Pierwszy Sejm obradował podczas wojny, drugi rozpoczynał swą działalność wtedy, gdy nasza praca pokojowa była dopiero w zarodku. Dziś bardzo znacznie i skutecznie praca ta została naprzód posunięta.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-2.5" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Przez ogólną opinję została należycie oceniona nasza gorliwa współpraca w utrwalaniu i wzmacnianiu dzieła powszechnego pokoju. Przyjaźń specjalna, która łączy Polskę z Francją i Rumunją, daje nam tem większą pewność w naszej pracy pokojowej, że nikomu ona nie zagraża, a daje rękojmię dłuższej wspólnej pracy w zawiłych i cięższych zagadnieniach.</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-2.6" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Rząd nasz za swe specjalne zadania postawił sobie biec z wysiłkami pokojowego i zgodnego współżycia tam, gdzie o to ułożenie stosunków najtrudniej, gdyż prawem było dotąd, że najwięcej jest sporów nie gdzieindziej, jak pomiędzy sąsiadami.</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-2.7" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Utrwalenie się stosunków międzynarodowych, zniknięcie tak jeszcze do niedawna usprawiedliwionych obaw o stan Skarbu Państwa, usunięcie grozy ciążącej jeszcze przed dwoma laty nad naszem życiem gospodarczem, stwarzają pomyślne warunki dla rozważnej i spokojnej pracy Panów.</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-2.8" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Tem łatwiej będzie więc Panom zużyć swe siły dla podniesienia moralnej i materjalnej kultury, tak silnie u nas zaniedbanej nie z naszej, lecz z obcej winy.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-2.9" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Życzę Panom, byście czas umieli wyzyskać dla poprawienia powszechnie odczuwanych wad naszego ustroju państwowego, bez siły którego z żadnemi trudnościami uporać się nie będziemy w stanie, Życzę Panom, byście z najlepszą wolą, liczącą się z realnemi potrzebami życia, szukali rozwiązania wielkiego zagadnienia harmonijnego współdziałania władz Państwa, i to zarówno przez położenie nowych podstaw prawnych w tej dziedzinie, jak i przez zdrowe obyczaje codziennego życia.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-2.10" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Wreszcie życzę Panom w Waszej pracy owocności, która osiągnąć można, jak w każdej zresztą ludzkiej działalności, tylko wtedy, gdy wysiłki swoje i uwagę kieruje się na rzeczy istotne.</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-2.11" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">W imieniu Pana Prezydenta ogłaszam Senat za otwarty.</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-2.12" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Ustanowiony przez P. Prezydenta Rzeczypospolitej porządek dzienny jest następujący:</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-2.13" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">1) przyprowadzenie pp. senatorów do ślubowania.</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-2.14" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">2) wybór Marszałka Senatu.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-2.15" who="#PrezesRadyMinistrówMarszałekPiłsudski">Dla przewodniczenia P. Prezydent Rzeczypospolitej wybrał senatora, który przed Nim złożył ślubowanie. P. Senator Thullie zechce objąć przewodniczenie.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-2.16" who="#komentarz">(S. Thullie obejmuje przewodnictwo.)</u> | |
| 32 | + </div> | |
| 33 | + <div xml:id="div-3"> | |
| 34 | + <u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczącysThullie">Dla ukonstytuowania Senatu zapraszam jako tymczasowych sekretarzy najmłodszych wiekiem senatorów: senatora Radomskiego i senatora Gołuchowskiego.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczącysThullie">Przystępujemy do złożenia ślubowania. P. sekretarz Radomski zechce odczytać rotę ślubowania, a potem będziemy odczytywać nazwiska wszystkich senatorów i każdy z pp. senatorów ma powiedzieć: „ślubuję”.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-3.2" who="#PrzewodniczącysThullie">Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u> | |
| 37 | + </div> | |
| 38 | + <div xml:id="div-4"> | |
| 39 | + <u xml:id="u-4.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-4.1" who="#SekretarzsRadomski">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego jako całości”.</u> | |
| 41 | + </div> | |
| 42 | + <div xml:id="div-5"> | |
| 43 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Abramowicz Witold.</u> | |
| 44 | + </div> | |
| 45 | + <div xml:id="div-6"> | |
| 46 | + <u xml:id="u-6.0" who="#SAbramowiczWitold">Ślubuję.</u> | |
| 47 | + </div> | |
| 48 | + <div xml:id="div-7"> | |
| 49 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Achmatowicz Aleksander.</u> | |
| 50 | + </div> | |
| 51 | + <div xml:id="div-8"> | |
| 52 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SAchmatowiczAleksander">Ślubuję.</u> | |
| 53 | + </div> | |
| 54 | + <div xml:id="div-9"> | |
| 55 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. ks. Albrecht Jan.</u> | |
| 56 | + </div> | |
| 57 | + <div xml:id="div-10"> | |
| 58 | + <u xml:id="u-10.0" who="#SksAlbrechtJan">Ślubuję.</u> | |
| 59 | + </div> | |
| 60 | + <div xml:id="div-11"> | |
| 61 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Baranyk Wasyl</u> | |
| 62 | + </div> | |
| 63 | + <div xml:id="div-12"> | |
| 64 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SBaranykWasyl">Ślubuję.</u> | |
| 65 | + </div> | |
| 66 | + <div xml:id="div-13"> | |
| 67 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Barczewski Ernst</u> | |
| 68 | + </div> | |
| 69 | + <div xml:id="div-14"> | |
| 70 | + <u xml:id="u-14.0" who="#SBarczewskiErnst">Ślubuję.</u> | |
| 71 | + </div> | |
| 72 | + <div xml:id="div-15"> | |
| 73 | + <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Boguszewski.</u> | |
| 74 | + </div> | |
| 75 | + <div xml:id="div-16"> | |
| 76 | + <u xml:id="u-16.0" who="#StefanSBoguszewskiStefan">Ślubuję.</u> | |
| 77 | + </div> | |
| 78 | + <div xml:id="div-17"> | |
| 79 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Bohdanowicz Wiaczesław.</u> | |
| 80 | + </div> | |
| 81 | + <div xml:id="div-18"> | |
| 82 | + <u xml:id="u-18.0" who="#SBohdanowiczWiaczesław">Ślubuję.</u> | |
| 83 | + </div> | |
| 84 | + <div xml:id="div-19"> | |
| 85 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. ks. Brandys Paweł.</u> | |
| 86 | + </div> | |
| 87 | + <div xml:id="div-20"> | |
| 88 | + <u xml:id="u-20.0" who="#SksBrandysPaweł">Ślubuję.</u> | |
| 89 | + </div> | |
| 90 | + <div xml:id="div-21"> | |
| 91 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Budzyner Salem.</u> | |
| 92 | + </div> | |
| 93 | + <div xml:id="div-22"> | |
| 94 | + <u xml:id="u-22.0" who="#SBudzynerSalem">Ślubuję.</u> | |
| 95 | + </div> | |
| 96 | + <div xml:id="div-23"> | |
| 97 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Ciastek Franciszek.</u> | |
| 98 | + </div> | |
| 99 | + <div xml:id="div-24"> | |
| 100 | + <u xml:id="u-24.0" who="#SCiastekFranciszek">Ślubuję.</u> | |
| 101 | + </div> | |
| 102 | + <div xml:id="div-25"> | |
| 103 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Dal Łazarz.</u> | |
| 104 | + </div> | |
| 105 | + <div xml:id="div-26"> | |
| 106 | + <u xml:id="u-26.0" who="#SDalŁazarz">Ślubuję.</u> | |
| 107 | + </div> | |
| 108 | + <div xml:id="div-27"> | |
| 109 | + <u xml:id="u-27.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Danielewicz Józef.</u> | |
| 110 | + </div> | |
| 111 | + <div xml:id="div-28"> | |
| 112 | + <u xml:id="u-28.0" who="#SDanielewiczJózef">Ślubuję.</u> | |
| 113 | + </div> | |
| 114 | + <div xml:id="div-29"> | |
| 115 | + <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Daszyńska-Golińska Zofja.</u> | |
| 116 | + </div> | |
| 117 | + <div xml:id="div-30"> | |
| 118 | + <u xml:id="u-30.0" who="#SDaszyńskaGolińskaZofja">Ślubuję.</u> | |
| 119 | + </div> | |
| 120 | + <div xml:id="div-31"> | |
| 121 | + <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Dawidsohn Józef Hersz.</u> | |
| 122 | + </div> | |
| 123 | + <div xml:id="div-32"> | |
| 124 | + <u xml:id="u-32.0" who="#SDawidsohnJózefHersz">Ślubuję.</u> | |
| 125 | + </div> | |
| 126 | + <div xml:id="div-33"> | |
| 127 | + <u xml:id="u-33.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Dąmbski Stanisław.</u> | |
| 128 | + </div> | |
| 129 | + <div xml:id="div-34"> | |
| 130 | + <u xml:id="u-34.0" who="#SDąmbskiStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 131 | + </div> | |
| 132 | + <div xml:id="div-35"> | |
| 133 | + <u xml:id="u-35.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Decykiewicz Włodzimierz.</u> | |
| 134 | + </div> | |
| 135 | + <div xml:id="div-36"> | |
| 136 | + <u xml:id="u-36.0" who="#SDecykiewiczWłodzimierz">Ślubuję.</u> | |
| 137 | + </div> | |
| 138 | + <div xml:id="div-37"> | |
| 139 | + <u xml:id="u-37.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Dobrzański Stefan.</u> | |
| 140 | + </div> | |
| 141 | + <div xml:id="div-38"> | |
| 142 | + <u xml:id="u-38.0" who="#SDobrzańskiStefan">Ślubuję.</u> | |
| 143 | + </div> | |
| 144 | + <div xml:id="div-39"> | |
| 145 | + <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Englisch Jan.</u> | |
| 146 | + </div> | |
| 147 | + <div xml:id="div-40"> | |
| 148 | + <u xml:id="u-40.0" who="#SEnglischJan">Ślubuję.</u> | |
| 149 | + </div> | |
| 150 | + <div xml:id="div-41"> | |
| 151 | + <u xml:id="u-41.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Erdman Alfons.</u> | |
| 152 | + </div> | |
| 153 | + <div xml:id="div-42"> | |
| 154 | + <u xml:id="u-42.0" who="#SErdmanAlfons">Ślubuję.</u> | |
| 155 | + </div> | |
| 156 | + <div xml:id="div-43"> | |
| 157 | + <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Evert Ludwik Józef.</u> | |
| 158 | + </div> | |
| 159 | + <div xml:id="div-44"> | |
| 160 | + <u xml:id="u-44.0" who="#SEvertLudwikJózef">Ślubuję.</u> | |
| 161 | + </div> | |
| 162 | + <div xml:id="div-45"> | |
| 163 | + <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Gaszyński Stanisław.</u> | |
| 164 | + </div> | |
| 165 | + <div xml:id="div-46"> | |
| 166 | + <u xml:id="u-46.0" who="#SGaszyńskiStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 167 | + </div> | |
| 168 | + <div xml:id="div-47"> | |
| 169 | + <u xml:id="u-47.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Gliwic Hipolit.</u> | |
| 170 | + </div> | |
| 171 | + <div xml:id="div-48"> | |
| 172 | + <u xml:id="u-48.0" who="#SGliwicHipolit">Ślubuję.</u> | |
| 173 | + </div> | |
| 174 | + <div xml:id="div-49"> | |
| 175 | + <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Głąbiński Stanisław.</u> | |
| 176 | + </div> | |
| 177 | + <div xml:id="div-50"> | |
| 178 | + <u xml:id="u-50.0" who="#SGłąbińskiStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 179 | + </div> | |
| 180 | + <div xml:id="div-51"> | |
| 181 | + <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Gołuchowski Agenor.</u> | |
| 182 | + </div> | |
| 183 | + <div xml:id="div-52"> | |
| 184 | + <u xml:id="u-52.0" who="#SGołuchowskiAgenor">Ślubuję.</u> | |
| 185 | + </div> | |
| 186 | + <div xml:id="div-53"> | |
| 187 | + <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Grajek Michał.</u> | |
| 188 | + </div> | |
| 189 | + <div xml:id="div-54"> | |
| 190 | + <u xml:id="u-54.0" who="#SGrajekMichał">Ślubuję.</u> | |
| 191 | + </div> | |
| 192 | + <div xml:id="div-55"> | |
| 193 | + <u xml:id="u-55.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Gruszczyński Stanisław.</u> | |
| 194 | + </div> | |
| 195 | + <div xml:id="div-56"> | |
| 196 | + <u xml:id="u-56.0" who="#SGruszczyńskiStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 197 | + </div> | |
| 198 | + <div xml:id="div-57"> | |
| 199 | + <u xml:id="u-57.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Hałuszczyński Michał.</u> | |
| 200 | + </div> | |
| 201 | + <div xml:id="div-58"> | |
| 202 | + <u xml:id="u-58.0" who="#SHałuszczyńskiMichał">Ślubuję.</u> | |
| 203 | + </div> | |
| 204 | + <div xml:id="div-59"> | |
| 205 | + <u xml:id="u-59.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Hedinger Witold.</u> | |
| 206 | + </div> | |
| 207 | + <div xml:id="div-60"> | |
| 208 | + <u xml:id="u-60.0" who="#SHedingerWitold">Ślubuję.</u> | |
| 209 | + </div> | |
| 210 | + <div xml:id="div-61"> | |
| 211 | + <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Horbaczewski Antoni.</u> | |
| 212 | + </div> | |
| 213 | + <div xml:id="div-62"> | |
| 214 | + <u xml:id="u-62.0" who="#SHorbaczewskiAntoni">Prysiahaju.</u> | |
| 215 | + </div> | |
| 216 | + <div xml:id="div-63"> | |
| 217 | + <u xml:id="u-63.0" who="#PrzewodniczącysThullie">Proszę o złożenie ślubowania w języku polskim.</u> | |
| 218 | + </div> | |
| 219 | + <div xml:id="div-64"> | |
| 220 | + <u xml:id="u-64.0" who="#SHorbaczewskiAntoni">Ślubuję.</u> | |
| 221 | + </div> | |
| 222 | + <div xml:id="div-65"> | |
| 223 | + <u xml:id="u-65.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Huskowski Stanisław.</u> | |
| 224 | + </div> | |
| 225 | + <div xml:id="div-66"> | |
| 226 | + <u xml:id="u-66.0" who="#SHuskowskiStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 227 | + </div> | |
| 228 | + <div xml:id="div-67"> | |
| 229 | + <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Iżycki Aleksander.</u> | |
| 230 | + </div> | |
| 231 | + <div xml:id="div-68"> | |
| 232 | + <u xml:id="u-68.0" who="#SIżyckiAleksander">Ślubuję.</u> | |
| 233 | + </div> | |
| 234 | + <div xml:id="div-69"> | |
| 235 | + <u xml:id="u-69.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Jabłonowski Władysław.</u> | |
| 236 | + </div> | |
| 237 | + <div xml:id="div-70"> | |
| 238 | + <u xml:id="u-70.0" who="#SJabłonowskiStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 239 | + </div> | |
| 240 | + <div xml:id="div-71"> | |
| 241 | + <u xml:id="u-71.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Januszewski Wacław.</u> | |
| 242 | + </div> | |
| 243 | + <div xml:id="div-72"> | |
| 244 | + <u xml:id="u-72.0" who="#SJanuszewskiWacław">Ślubuję.</u> | |
| 245 | + </div> | |
| 246 | + <div xml:id="div-73"> | |
| 247 | + <u xml:id="u-73.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Kamieniecki Witold.</u> | |
| 248 | + </div> | |
| 249 | + <div xml:id="div-74"> | |
| 250 | + <u xml:id="u-74.0" who="#SKamienieckiWitold">Ślubuję.</u> | |
| 251 | + </div> | |
| 252 | + <div xml:id="div-75"> | |
| 253 | + <u xml:id="u-75.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. ks. Kasprzyk Ludwik.</u> | |
| 254 | + </div> | |
| 255 | + <div xml:id="div-76"> | |
| 256 | + <u xml:id="u-76.0" who="#SksKasprzykLudwik">Ślubuję.</u> | |
| 257 | + </div> | |
| 258 | + <div xml:id="div-77"> | |
| 259 | + <u xml:id="u-77.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Kelles-Krauz Stanisław.</u> | |
| 260 | + </div> | |
| 261 | + <div xml:id="div-78"> | |
| 262 | + <u xml:id="u-78.0" who="#SKellesKrauzStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 263 | + </div> | |
| 264 | + <div xml:id="div-79"> | |
| 265 | + <u xml:id="u-79.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Kisielewska Helena.</u> | |
| 266 | + </div> | |
| 267 | + <div xml:id="div-80"> | |
| 268 | + <u xml:id="u-80.0" who="#SKisielewskaHelena">Ślubuję.</u> | |
| 269 | + </div> | |
| 270 | + <div xml:id="div-81"> | |
| 271 | + <u xml:id="u-81.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Kłuszyńska Dorota.</u> | |
| 272 | + </div> | |
| 273 | + <div xml:id="div-82"> | |
| 274 | + <u xml:id="u-82.0" who="#SKłuszyńskaDorota">Ślubuję.</u> | |
| 275 | + </div> | |
| 276 | + <div xml:id="div-83"> | |
| 277 | + <u xml:id="u-83.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Koerner Mozes.</u> | |
| 278 | + </div> | |
| 279 | + <div xml:id="div-84"> | |
| 280 | + <u xml:id="u-84.0" who="#SKoernerMozes">Ślubuję.</u> | |
| 281 | + </div> | |
| 282 | + <div xml:id="div-85"> | |
| 283 | + <u xml:id="u-85.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Kopciński Stefan.</u> | |
| 284 | + </div> | |
| 285 | + <div xml:id="div-86"> | |
| 286 | + <u xml:id="u-86.0" who="#SKopcińskiStefan">Ślubuję.</u> | |
| 287 | + </div> | |
| 288 | + <div xml:id="div-87"> | |
| 289 | + <u xml:id="u-87.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Kozicki Sergjusz.</u> | |
| 290 | + </div> | |
| 291 | + <div xml:id="div-88"> | |
| 292 | + <u xml:id="u-88.0" who="#SKozickiSergjusz">Ślubuję.</u> | |
| 293 | + </div> | |
| 294 | + <div xml:id="div-89"> | |
| 295 | + <u xml:id="u-89.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Kozicki Stanisław.</u> | |
| 296 | + </div> | |
| 297 | + <div xml:id="div-90"> | |
| 298 | + <u xml:id="u-90.0" who="#SKozickiStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 299 | + </div> | |
| 300 | + <div xml:id="div-91"> | |
| 301 | + <u xml:id="u-91.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Kuźmyn Mykoła.</u> | |
| 302 | + </div> | |
| 303 | + <div xml:id="div-92"> | |
| 304 | + <u xml:id="u-92.0" who="#SKuźmynMykoła">Pryrekaju.</u> | |
| 305 | + </div> | |
| 306 | + <div xml:id="div-93"> | |
| 307 | + <u xml:id="u-93.0" who="#PrzewodniczącysThullie">Proszę o złożenie ślubowania w języku polskim.</u> | |
| 308 | + </div> | |
| 309 | + <div xml:id="div-94"> | |
| 310 | + <u xml:id="u-94.0" who="#SKuźmynMykoła">Ślubuję.</u> | |
| 311 | + </div> | |
| 312 | + <div xml:id="div-95"> | |
| 313 | + <u xml:id="u-95.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Lempke Leon.</u> | |
| 314 | + </div> | |
| 315 | + <div xml:id="div-96"> | |
| 316 | + <u xml:id="u-96.0" who="#SLempkeLeon">Ślubuję.</u> | |
| 317 | + </div> | |
| 318 | + <div xml:id="div-97"> | |
| 319 | + <u xml:id="u-97.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Limanowski Bolesław.</u> | |
| 320 | + </div> | |
| 321 | + <div xml:id="div-98"> | |
| 322 | + <u xml:id="u-98.0" who="#SLimanowskiBolesław">Ślubuję.</u> | |
| 323 | + </div> | |
| 324 | + <div xml:id="div-99"> | |
| 325 | + <u xml:id="u-99.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. ks. Londzin Józef.</u> | |
| 326 | + </div> | |
| 327 | + <div xml:id="div-100"> | |
| 328 | + <u xml:id="u-100.0" who="#SksLondzinJózef">Ślubuję.</u> | |
| 329 | + </div> | |
| 330 | + <div xml:id="div-101"> | |
| 331 | + <u xml:id="u-101.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Drucki-Lubecki Franciszek.</u> | |
| 332 | + </div> | |
| 333 | + <div xml:id="div-102"> | |
| 334 | + <u xml:id="u-102.0" who="#SDruckiLubeckiFranciszek">Ślubuję.</u> | |
| 335 | + </div> | |
| 336 | + <div xml:id="div-103"> | |
| 337 | + <u xml:id="u-103.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Lubomirski Zdzisław.</u> | |
| 338 | + </div> | |
| 339 | + <div xml:id="div-104"> | |
| 340 | + <u xml:id="u-104.0" who="#SLubomirskiZdzisław">Ślubuję.</u> | |
| 341 | + </div> | |
| 342 | + <div xml:id="div-105"> | |
| 343 | + <u xml:id="u-105.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Łubieński Leon.</u> | |
| 344 | + </div> | |
| 345 | + <div xml:id="div-106"> | |
| 346 | + <u xml:id="u-106.0" who="#SŁubieńskiLeon">Ślubuję.</u> | |
| 347 | + </div> | |
| 348 | + <div xml:id="div-107"> | |
| 349 | + <u xml:id="u-107.0" who="#SekretarzSGołuchowski">S. Makarewicz Juljusz.</u> | |
| 350 | + </div> | |
| 351 | + <div xml:id="div-108"> | |
| 352 | + <u xml:id="u-108.0" who="#SMakarewiczJuljusz">Ślubuję.</u> | |
| 353 | + </div> | |
| 354 | + <div xml:id="div-109"> | |
| 355 | + <u xml:id="u-109.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Makuch Iwan.</u> | |
| 356 | + </div> | |
| 357 | + <div xml:id="div-110"> | |
| 358 | + <u xml:id="u-110.0" who="#SMakuchIwan">Ślubuję.</u> | |
| 359 | + </div> | |
| 360 | + <div xml:id="div-111"> | |
| 361 | + <u xml:id="u-111.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. ks. Manugiewicz Samuel.</u> | |
| 362 | + </div> | |
| 363 | + <div xml:id="div-112"> | |
| 364 | + <u xml:id="u-112.0" who="#SksManugiewiczSamuel">Ślubuję.</u> | |
| 365 | + </div> | |
| 366 | + <div xml:id="div-113"> | |
| 367 | + <u xml:id="u-113.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Miciński Ignacy.</u> | |
| 368 | + </div> | |
| 369 | + <div xml:id="div-114"> | |
| 370 | + <u xml:id="u-114.0" who="#SMicińskiIgnacy">Ślubuję.</u> | |
| 371 | + </div> | |
| 372 | + <div xml:id="div-115"> | |
| 373 | + <u xml:id="u-115.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Miklaszewski Jerzy.</u> | |
| 374 | + </div> | |
| 375 | + <div xml:id="div-116"> | |
| 376 | + <u xml:id="u-116.0" who="#SMiklaszewskiJerzy">Ślubuję.</u> | |
| 377 | + </div> | |
| 378 | + <div xml:id="div-117"> | |
| 379 | + <u xml:id="u-117.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Motz Bolesław.</u> | |
| 380 | + </div> | |
| 381 | + <div xml:id="div-118"> | |
| 382 | + <u xml:id="u-118.0" who="#SMotzBolesław">Ślubuję.</u> | |
| 383 | + </div> | |
| 384 | + <div xml:id="div-119"> | |
| 385 | + <u xml:id="u-119.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Niezabytowski Karol.</u> | |
| 386 | + </div> | |
| 387 | + <div xml:id="div-120"> | |
| 388 | + <u xml:id="u-120.0" who="#SNiezabytowskiKarol">Ślubuję.</u> | |
| 389 | + </div> | |
| 390 | + <div xml:id="div-121"> | |
| 391 | + <u xml:id="u-121.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Nocznicki Tomasz.</u> | |
| 392 | + </div> | |
| 393 | + <div xml:id="div-122"> | |
| 394 | + <u xml:id="u-122.0" who="#SNocznickiTomasz">Ślubuję.</u> | |
| 395 | + </div> | |
| 396 | + <div xml:id="div-123"> | |
| 397 | + <u xml:id="u-123.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Nowak Antoni.</u> | |
| 398 | + </div> | |
| 399 | + <div xml:id="div-124"> | |
| 400 | + <u xml:id="u-124.0" who="#SNowakAntoni">Ślubuję.</u> | |
| 401 | + </div> | |
| 402 | + <div xml:id="div-125"> | |
| 403 | + <u xml:id="u-125.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Nowak Stanisław.</u> | |
| 404 | + </div> | |
| 405 | + <div xml:id="div-126"> | |
| 406 | + <u xml:id="u-126.0" who="#SNowakStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 407 | + </div> | |
| 408 | + <div xml:id="div-127"> | |
| 409 | + <u xml:id="u-127.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Götz-Okocimski Jan.</u> | |
| 410 | + </div> | |
| 411 | + <div xml:id="div-128"> | |
| 412 | + <u xml:id="u-128.0" who="#SGötzOkocimskiJan">Ślubuję.</u> | |
| 413 | + </div> | |
| 414 | + <div xml:id="div-129"> | |
| 415 | + <u xml:id="u-129.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Ossowski Paweł.</u> | |
| 416 | + </div> | |
| 417 | + <div xml:id="div-130"> | |
| 418 | + <u xml:id="u-130.0" who="#SOssowskiPaweł">Ślubuję.</u> | |
| 419 | + </div> | |
| 420 | + <div xml:id="div-131"> | |
| 421 | + <u xml:id="u-131.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Pepłowski Edward.</u> | |
| 422 | + </div> | |
| 423 | + <div xml:id="div-132"> | |
| 424 | + <u xml:id="u-132.0" who="#SPepłowskiEdward">Ślubuję.</u> | |
| 425 | + </div> | |
| 426 | + <div xml:id="div-133"> | |
| 427 | + <u xml:id="u-133.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Perzyński Stefan.</u> | |
| 428 | + </div> | |
| 429 | + <div xml:id="div-134"> | |
| 430 | + <u xml:id="u-134.0" who="#SPerzyńskiStefan">Ślubuję.</u> | |
| 431 | + </div> | |
| 432 | + <div xml:id="div-135"> | |
| 433 | + <u xml:id="u-135.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Poczętowski Juljan.</u> | |
| 434 | + </div> | |
| 435 | + <div xml:id="div-136"> | |
| 436 | + <u xml:id="u-136.0" who="#SPoczętowskiJuljan">Ślubuję.</u> | |
| 437 | + </div> | |
| 438 | + <div xml:id="div-137"> | |
| 439 | + <u xml:id="u-137.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Posner Stanisław.</u> | |
| 440 | + </div> | |
| 441 | + <div xml:id="div-138"> | |
| 442 | + <u xml:id="u-138.0" who="#SPosnerStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 443 | + </div> | |
| 444 | + <div xml:id="div-139"> | |
| 445 | + <u xml:id="u-139.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Pryko Izydor.</u> | |
| 446 | + </div> | |
| 447 | + <div xml:id="div-140"> | |
| 448 | + <u xml:id="u-140.0" who="#SPrykoIzydor">Ślubuję.</u> | |
| 449 | + </div> | |
| 450 | + <div xml:id="div-141"> | |
| 451 | + <u xml:id="u-141.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Przybylski Zygmunt.</u> | |
| 452 | + </div> | |
| 453 | + <div xml:id="div-142"> | |
| 454 | + <u xml:id="u-142.0" who="#SPrzybylskiZygmunt">Ślubuję.</u> | |
| 455 | + </div> | |
| 456 | + <div xml:id="div-143"> | |
| 457 | + <u xml:id="u-143.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Radomski Władysław.</u> | |
| 458 | + </div> | |
| 459 | + <div xml:id="div-144"> | |
| 460 | + <u xml:id="u-144.0" who="#SRadomskiWładysław">Ślubuję.</u> | |
| 461 | + </div> | |
| 462 | + <div xml:id="div-145"> | |
| 463 | + <u xml:id="u-145.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Red'ko Stefan.</u> | |
| 464 | + </div> | |
| 465 | + <div xml:id="div-146"> | |
| 466 | + <u xml:id="u-146.0" who="#SRedkoStefan">Ślubuję.</u> | |
| 467 | + </div> | |
| 468 | + <div xml:id="div-147"> | |
| 469 | + <u xml:id="u-147.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Rogowicz Jan.</u> | |
| 470 | + </div> | |
| 471 | + <div xml:id="div-148"> | |
| 472 | + <u xml:id="u-148.0" who="#SRogowiczJan">Ślubuję.</u> | |
| 473 | + </div> | |
| 474 | + <div xml:id="div-149"> | |
| 475 | + <u xml:id="u-149.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Rolle Karol.</u> | |
| 476 | + </div> | |
| 477 | + <div xml:id="div-150"> | |
| 478 | + <u xml:id="u-150.0" who="#SRolleKarol">Ślubuję.</u> | |
| 479 | + </div> | |
| 480 | + <div xml:id="div-151"> | |
| 481 | + <u xml:id="u-151.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Roman Walery.</u> | |
| 482 | + </div> | |
| 483 | + <div xml:id="div-152"> | |
| 484 | + <u xml:id="u-152.0" who="#SRomanWalery">Ślubuję.</u> | |
| 485 | + </div> | |
| 486 | + <div xml:id="div-153"> | |
| 487 | + <u xml:id="u-153.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Rubinsztein Izaak.</u> | |
| 488 | + </div> | |
| 489 | + <div xml:id="div-154"> | |
| 490 | + <u xml:id="u-154.0" who="#SRubinszteinIzaak">Ślubuję.</u> | |
| 491 | + </div> | |
| 492 | + <div xml:id="div-155"> | |
| 493 | + <u xml:id="u-155.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Rudnik Michał.</u> | |
| 494 | + </div> | |
| 495 | + <div xml:id="div-156"> | |
| 496 | + <u xml:id="u-156.0" who="#SRudnikMichał">Ślubuję.</u> | |
| 497 | + </div> | |
| 498 | + <div xml:id="div-157"> | |
| 499 | + <u xml:id="u-157.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Schreiber. Dawid.</u> | |
| 500 | + </div> | |
| 501 | + <div xml:id="div-158"> | |
| 502 | + <u xml:id="u-158.0" who="#SSchreiberDawid">Ślubuję.</u> | |
| 503 | + </div> | |
| 504 | + <div xml:id="div-159"> | |
| 505 | + <u xml:id="u-159.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Seyda Marjan.</u> | |
| 506 | + </div> | |
| 507 | + <div xml:id="div-160"> | |
| 508 | + <u xml:id="u-160.0" who="#SSeydaMarjan">Ślubuję.</u> | |
| 509 | + </div> | |
| 510 | + <div xml:id="div-161"> | |
| 511 | + <u xml:id="u-161.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Skokowski Michał.</u> | |
| 512 | + </div> | |
| 513 | + <div xml:id="div-162"> | |
| 514 | + <u xml:id="u-162.0" who="#SSkokowskiMichał">Ślubuję.</u> | |
| 515 | + </div> | |
| 516 | + <div xml:id="div-163"> | |
| 517 | + <u xml:id="u-163.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Sokołowski Michał.</u> | |
| 518 | + </div> | |
| 519 | + <div xml:id="div-164"> | |
| 520 | + <u xml:id="u-164.0" who="#SSokołowskiMichał">Ślubuję.</u> | |
| 521 | + </div> | |
| 522 | + <div xml:id="div-165"> | |
| 523 | + <u xml:id="u-165.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Soroko Michał.</u> | |
| 524 | + </div> | |
| 525 | + <div xml:id="div-166"> | |
| 526 | + <u xml:id="u-166.0" who="#SSorokoMichał">Ślubuję.</u> | |
| 527 | + </div> | |
| 528 | + <div xml:id="div-167"> | |
| 529 | + <u xml:id="u-167.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Spickerman Józef.</u> | |
| 530 | + </div> | |
| 531 | + <div xml:id="div-168"> | |
| 532 | + <u xml:id="u-168.0" who="#SSpickermanJózef">Ślubuję.</u> | |
| 533 | + </div> | |
| 534 | + <div xml:id="div-169"> | |
| 535 | + <u xml:id="u-169.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Steinborn Otton.</u> | |
| 536 | + </div> | |
| 537 | + <div xml:id="div-170"> | |
| 538 | + <u xml:id="u-170.0" who="#SSteinbornOtton">Ślubuję.</u> | |
| 539 | + </div> | |
| 540 | + <div xml:id="div-171"> | |
| 541 | + <u xml:id="u-171.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Szabad Cemach.</u> | |
| 542 | + </div> | |
| 543 | + <div xml:id="div-172"> | |
| 544 | + <u xml:id="u-172.0" who="#SSzabadCemach">Ślubuję.</u> | |
| 545 | + </div> | |
| 546 | + <div xml:id="div-173"> | |
| 547 | + <u xml:id="u-173.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Szarski Marcin.</u> | |
| 548 | + </div> | |
| 549 | + <div xml:id="div-174"> | |
| 550 | + <u xml:id="u-174.0" who="#SSzarskiMarcin">Ślubuję.</u> | |
| 551 | + </div> | |
| 552 | + <div xml:id="div-175"> | |
| 553 | + <u xml:id="u-175.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Szuyski Wacław.</u> | |
| 554 | + </div> | |
| 555 | + <div xml:id="div-176"> | |
| 556 | + <u xml:id="u-176.0" who="#SSzuyskiWacław">Ślubuję.</u> | |
| 557 | + </div> | |
| 558 | + <div xml:id="div-177"> | |
| 559 | + <u xml:id="u-177.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Szymański Juljan.</u> | |
| 560 | + </div> | |
| 561 | + <div xml:id="div-178"> | |
| 562 | + <u xml:id="u-178.0" who="#SSzymańskiJuljan">Ślubuję.</u> | |
| 563 | + </div> | |
| 564 | + <div xml:id="div-179"> | |
| 565 | + <u xml:id="u-179.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Średniawski Andrzej.</u> | |
| 566 | + </div> | |
| 567 | + <div xml:id="div-180"> | |
| 568 | + <u xml:id="u-180.0" who="#SŚredniawskiAndrzej">Ślubuję.</u> | |
| 569 | + </div> | |
| 570 | + <div xml:id="div-181"> | |
| 571 | + <u xml:id="u-181.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Tarnowski Zdzisław.</u> | |
| 572 | + </div> | |
| 573 | + <div xml:id="div-182"> | |
| 574 | + <u xml:id="u-182.0" who="#STarnowskiZdzisław">Ślubuję.</u> | |
| 575 | + </div> | |
| 576 | + <div xml:id="div-183"> | |
| 577 | + <u xml:id="u-183.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Tatarczak Stefan.</u> | |
| 578 | + </div> | |
| 579 | + <div xml:id="div-184"> | |
| 580 | + <u xml:id="u-184.0" who="#STatarczakStefan">Ślubuję.</u> | |
| 581 | + </div> | |
| 582 | + <div xml:id="div-185"> | |
| 583 | + <u xml:id="u-185.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. ks. Tatomyr Juljan.</u> | |
| 584 | + </div> | |
| 585 | + <div xml:id="div-186"> | |
| 586 | + <u xml:id="u-186.0" who="#SksTatomyrJuljan">Ślubuję.</u> | |
| 587 | + </div> | |
| 588 | + <div xml:id="div-187"> | |
| 589 | + <u xml:id="u-187.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Trojan Kornel.</u> | |
| 590 | + </div> | |
| 591 | + <div xml:id="div-188"> | |
| 592 | + <u xml:id="u-188.0" who="#STrojanKornel">Ślubuję.</u> | |
| 593 | + </div> | |
| 594 | + <div xml:id="div-189"> | |
| 595 | + <u xml:id="u-189.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Trzeciak Józef.</u> | |
| 596 | + </div> | |
| 597 | + <div xml:id="div-190"> | |
| 598 | + <u xml:id="u-190.0" who="#STrzeciakJózef">Ślubuję.</u> | |
| 599 | + </div> | |
| 600 | + <div xml:id="div-191"> | |
| 601 | + <u xml:id="u-191.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Wańkowicz Stanisław.</u> | |
| 602 | + </div> | |
| 603 | + <div xml:id="div-192"> | |
| 604 | + <u xml:id="u-192.0" who="#SWańkowiczStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 605 | + </div> | |
| 606 | + <div xml:id="div-193"> | |
| 607 | + <u xml:id="u-193.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Wasiutyński Bohdan.</u> | |
| 608 | + </div> | |
| 609 | + <div xml:id="div-194"> | |
| 610 | + <u xml:id="u-194.0" who="#SWasiutyńskiBohdan">Ślubuję.</u> | |
| 611 | + </div> | |
| 612 | + <div xml:id="div-195"> | |
| 613 | + <u xml:id="u-195.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Wierzejewski Ireneusz.</u> | |
| 614 | + </div> | |
| 615 | + <div xml:id="div-196"> | |
| 616 | + <u xml:id="u-196.0" who="#SWierzejewskiIreneusz">Ślubuję.</u> | |
| 617 | + </div> | |
| 618 | + <div xml:id="div-197"> | |
| 619 | + <u xml:id="u-197.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Wodziński Radzisław.</u> | |
| 620 | + </div> | |
| 621 | + <div xml:id="div-198"> | |
| 622 | + <u xml:id="u-198.0" who="#SWodzińskiRadzisław">Ślubuję.</u> | |
| 623 | + </div> | |
| 624 | + <div xml:id="div-199"> | |
| 625 | + <u xml:id="u-199.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Zagleniczny Jan.</u> | |
| 626 | + </div> | |
| 627 | + <div xml:id="div-200"> | |
| 628 | + <u xml:id="u-200.0" who="#SZaglenicznyJan">Ślubuję.</u> | |
| 629 | + </div> | |
| 630 | + <div xml:id="div-201"> | |
| 631 | + <u xml:id="u-201.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Zakrzewski Stanisław.</u> | |
| 632 | + </div> | |
| 633 | + <div xml:id="div-202"> | |
| 634 | + <u xml:id="u-202.0" who="#SZakrzewskiStanisław">Ślubuję.</u> | |
| 635 | + </div> | |
| 636 | + <div xml:id="div-203"> | |
| 637 | + <u xml:id="u-203.0" who="#SekretarzsGołuchowski">S. Zaleski August.</u> | |
| 638 | + </div> | |
| 639 | + <div xml:id="div-204"> | |
| 640 | + <u xml:id="u-204.0" who="#SZaleskiAugust">Ślubuję.</u> | |
| 641 | + </div> | |
| 642 | + <div xml:id="div-205"> | |
| 643 | + <u xml:id="u-205.0" who="#PrzewodniczącysThullie">Przechodzimy do drugiego punktu porządku dziennego, mianowicie do wyboru Marszałka. Art. 9 Regulaminu Obrad Senatu mówi: „Marszałka wybiera Senat w tajnem głosowaniu bezwzględną większością głosów obecnych senatorów. Jeżeli w pierwszem głosowaniu żaden kandydat nie uzyska tej większości, następuje wybór ściślejszy pomiędzy tymi pięcioma kandydatami, którzy otrzymali największą liczbę głosów. Jeżeli i w tem drugiem głosowaniu żaden kandydat nie uzyska większości, następuje ściślejszy wybór między tymi dwoma kandydatami, którzy osiągnęli największą liczbę głosów. W razie równości głosów rozstrzyga przy wszystkich wyborach los. Złożonych białych kartek nie bierze się w rachubę. Wybrany Marszałek obejmuje natychmiast swoje czynności”.</u> | |
| 644 | + <u xml:id="u-205.1" who="#komentarz">(S. Koerner: Czy są zgłoszone kandydatury, a jeżeli są, to jakie?)</u> | |
| 645 | + <u xml:id="u-205.2" who="#PrzewodniczącysThullie">Niema kandydatur. Przystępujemy wprost do głosowania. Głosowanie odbywa się kartkami. Na kartce powinno być imię i nazwisko kandydata. Proszę Panów Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem.</u> | |
| 646 | + <u xml:id="u-205.3" who="#komentarz">(Po obliczeniu głosów.)</u> | |
| 647 | + <u xml:id="u-205.4" who="#PrzewodniczącysThullie">Rezultat głosowania jest następujący: głosowało senatorów 99, białych kartek oddano 7, zatem ważnych głosów 92, absolutna większość jest 47. Otrzymali: s. Szymański 54, s. Posner 25, s. Głąbiński 8, s. Średniawski 5, wybrany zatem został na Marszałka s. Szymański.</u> | |
| 648 | + <u xml:id="u-205.5" who="#PrzewodniczącysThullie">Czy Pan przyjmuje wybór?</u> | |
| 649 | + <u xml:id="u-205.6" who="#komentarz">(S. Szymański: Przyjmuję.)</u> | |
| 650 | + <u xml:id="u-205.7" who="#komentarz">(Marszałek Szymański obejmuje przewodnictwo.)</u> | |
| 651 | + </div> | |
| 652 | + <div xml:id="div-206"> | |
| 653 | + <u xml:id="u-206.0" who="#Marszałek">Wysoki Senacie! Wybór człowieka z „Jedynki” oznacza odpowiedź członków tego zebrania — chęć współpracy z Rządem. Oby ta praca była jak najwydatniejsza ad maiorem patriae.</u> | |
| 654 | + <u xml:id="u-206.1" who="#Marszałek">Niech żyje Marszałek Piłsudski!</u> | |
| 655 | + <u xml:id="u-206.2" who="#komentarz">(Głosy: Niech żyje!)</u> | |
| 656 | + <u xml:id="u-206.3" who="#Marszałek">Ogłaszam przerwę 15-minutową, po której nastąpi wybór wicemarszałków.</u> | |
| 657 | + <u xml:id="u-206.4" who="#komentarz">(Głosy: Prosimy o przerwę półgodzinną.)</u> | |
| 658 | + <u xml:id="u-206.5" who="#Marszałek">Ogłaszam przerwę półgodzinną.</u> | |
| 659 | + <u xml:id="u-206.6" who="#komentarz">(Po przerwie.)</u> | |
| 660 | + <u xml:id="u-206.7" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie,</u> | |
| 661 | + <u xml:id="u-206.8" who="#Marszałek">Do ślubowania zgłosili się jeszcze pp. senatorowie: Kulerski i Winiarczyk. Odczytuję rotę ślubowania: „Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego jako całości”, S. Kulerski Wiktor: Ślubuję.</u> | |
| 662 | + </div> | |
| 663 | + <div xml:id="div-207"> | |
| 664 | + <u xml:id="u-207.0" who="#SWiniarczykFeliks">Ślubuję.</u> | |
| 665 | + </div> | |
| 666 | + <div xml:id="div-208"> | |
| 667 | + <u xml:id="u-208.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do wyboru wicemarszałków i sekretarzy. Proszę p. Sekretarza o odczytanie art. 10 Regulaminu obrad Senatu, Sekretarz s. Radomski</u> | |
| 668 | + <u xml:id="u-208.1" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 669 | + <u xml:id="u-208.2" who="#Marszałek">„Następnie wybiera Senat łącznie najprzód wicemarszałków, potem sekretarzy.</u> | |
| 670 | + <u xml:id="u-208.3" who="#Marszałek">O ile wybór nie nastąpi przez aklamację, odbywa się kartkami.</u> | |
| 671 | + <u xml:id="u-208.4" who="#Marszałek">Wybranymi są ci, którzy otrzymali więcej niż połowę głosów ważnych.</u> | |
| 672 | + <u xml:id="u-208.5" who="#Marszałek">Jeżeli w pierwszem głosowaniu nie zostali wybrani wszyscy wicemarszałkowie lub wszyscy sekretarze, następuje wybór ściślejszy, do którego wchodzą ci. którzy otrzymali po wybranych najwięcej głosów, w liczbie nie większej niż dwóch na każde stanowisko do obsadzenia. Przy wyborze ściślejszym wybrani są ci, którzy otrzymali najwięcej głosów.</u> | |
| 673 | + <u xml:id="u-208.6" who="#Marszałek">Złożonych białych kartek nie bierze się w rachubę.</u> | |
| 674 | + <u xml:id="u-208.7" who="#Marszałek">Jeżeli w pierwszem głosowaniu otrzymało absolutną większość więcej kandydatów, aniżeli jest stanowisk do obsadzenia, wybrani są ci, którzy otrzymali, najwięcej głosów.</u> | |
| 675 | + <u xml:id="u-208.8" who="#Marszałek">W razie równości głosów rozstrzyga los”.</u> | |
| 676 | + <u xml:id="u-208.9" who="#komentarz">(S. Januszewski: Proszę o głos w sprawie głosowania).</u> | |
| 677 | + <u xml:id="u-208.10" who="#Marszałek">W sprawie głosowania art. 10 mówi, że może się ono odbyć przez aklamację.</u> | |
| 678 | + <u xml:id="u-208.11" who="#komentarz">(S. Januszewski: Właśnie proponuję ułożenie listy wicemarszałków i sekretarzy i przyjęcie jej przez aklamację.)</u> | |
| 679 | + <u xml:id="u-208.12" who="#Marszałek">Zgłoszeni są następujący kandydaci: ss. Hipolit Gliwic, Stanisław Posner, Michał Hałuszyński, Stanisław Kozicki, Maksymiljan Thullie. Wybieramy tylko 3 kandydatów. Będziemy głosować w tym porządku przez aklamację.</u> | |
| 680 | + <u xml:id="u-208.13" who="#komentarz">(S. Rogowicz: Gdy jest więcej niż 3 kandydatów, to nie możemy głosować przez aklamację, bo jest więcej kandydatów, niż miejsc. Musimy głosować kartkami.)</u> | |
| 681 | + <u xml:id="u-208.14" who="#Marszałek">W takim razie proszę o napisanie na kartce tylko trzech nazwisk. Proszę Panów Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem.</u> | |
| 682 | + <u xml:id="u-208.15" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek.)</u> | |
| 683 | + <u xml:id="u-208.16" who="#Marszałek">Proszę Panów Sekretarzy o obliczenie głosów.</u> | |
| 684 | + <u xml:id="u-208.17" who="#komentarz">(Po obliczeniu głosów.)</u> | |
| 685 | + <u xml:id="u-208.18" who="#Marszałek">Głosowało 99 senatorów, w tem oddano 4 kartki białe i jedną unieważniono, gdyż zawierała 6 nazwisk.</u> | |
| 686 | + <u xml:id="u-208.19" who="#Marszałek">Otrzymali głosów pp. senatorowie: Hipolit Gliwic — 89, Stanisław Posner — 86, Stanisław Kozicki — 9, Michał Hałuszczyński — 78, Maksymiljan Thullie — 6, Wybrani zostali panowie: Hipolit Gliwic, Stanisław Posner i Michał Hałuszczyński.</u> | |
| 687 | + <u xml:id="u-208.20" who="#komentarz">(Oklaski, głosy: brawo.)</u> | |
| 688 | + <u xml:id="u-208.21" who="#Marszałek">Przystępujemy do wyboru sekretarzy. Do laski marszałkowskiej wpłynęło 6 nazwisk kandydatów: ss. Kamieniecki, Gołuchowski, Iżycki, Kopciński, Wasiutyński, Schreiber.</u> | |
| 689 | + <u xml:id="u-208.22" who="#komentarz">(Głos: Przyjmujemy przez aklamację.)</u> | |
| 690 | + <u xml:id="u-208.23" who="#Marszałek">Zgłoszono jeszcze nazwisko senatora Radomskiego.</u> | |
| 691 | + <u xml:id="u-208.24" who="#komentarz">(Głos: Nie przejdzie.)</u> | |
| 692 | + <u xml:id="u-208.25" who="#Marszałek">Czy pan Radomski przyjmuje?</u> | |
| 693 | + <u xml:id="u-208.26" who="#komentarz">(P. Radomski: Nie.)</u> | |
| 694 | + <u xml:id="u-208.27" who="#Marszałek">Ponieważ p. Radomski się zrzeka i jest 6 kandydatów na 6 miejsc, przeto proponuję wybór przez aklamację.</u> | |
| 695 | + <u xml:id="u-208.28" who="#komentarz">(Głosy: Zgadzamy się.)</u> | |
| 696 | + <u xml:id="u-208.29" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 697 | + <u xml:id="u-208.30" who="#Marszałek">Czy niema sprzeciwu? W takim razie wybrani przez aklamację pp. sen.: Kamieniecki, Gołuchowski, Iżycki, Kopciński, Wasiutyński i Schreiber.</u> | |
| 698 | + <u xml:id="u-208.31" who="#Marszałek">Następne posiedzenie naznaczam na piątek dnia 30 marca na godzinę 4 po poł.</u> | |
| 699 | + <u xml:id="u-208.32" who="#komentarz">(S. Głąbiński: Jaki porządek dzienny?)</u> | |
| 700 | + <u xml:id="u-208.33" who="#Marszałek">Porządek dzienny będzie ustalony i podany do wiadomości. Zależy on od Sejmu.</u> | |
| 701 | + <u xml:id="u-208.34" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 702 | + <u xml:id="u-208.35" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 20 m. 10.)</u> | |
| 703 | + </div> | |
| 704 | + </body> | |
| 705 | + </text> | |
| 706 | + </TEI> | |
| 707 | +</teiCorpus> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00002-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00002-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 2)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 2)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">2</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">2_002_000005682.odt</note> | |
| 21 | + <date>1928-03-31</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 28 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + <person xml:id="PWiceprezesRadyMinistrówBartel" role="speaker"> | |
| 31 | + <persName>P. Wiceprezes Rady Ministrów Bartel</persName> | |
| 32 | + </person> | |
| 33 | + <person xml:id="SBohdanowicz" role="speaker"> | |
| 34 | + <persName>S. Bohdanowicz</persName> | |
| 35 | + </person> | |
| 36 | + <person xml:id="SBusseJerzy" role="speaker"> | |
| 37 | + <persName>S. Busse Jerzy</persName> | |
| 38 | + </person> | |
| 39 | + <person xml:id="SCzerkawskiAleksander" role="speaker"> | |
| 40 | + <persName>S. Czerkawski Aleksander</persName> | |
| 41 | + </person> | |
| 42 | + <person xml:id="SGałeckiTadeusz" role="speaker"> | |
| 43 | + <persName>S. Gałecki Tadeusz</persName> | |
| 44 | + </person> | |
| 45 | + <person xml:id="SGłąbiński" role="speaker"> | |
| 46 | + <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 47 | + </person> | |
| 48 | + <person xml:id="SHasbach" role="speaker"> | |
| 49 | + <persName>S. Hasbach</persName> | |
| 50 | + </person> | |
| 51 | + <person xml:id="SHasbachErwin" role="speaker"> | |
| 52 | + <persName>S. Hasbach Erwin</persName> | |
| 53 | + </person> | |
| 54 | + <person xml:id="SHorbaczewski" role="speaker"> | |
| 55 | + <persName>S. Horbaczewski</persName> | |
| 56 | + </person> | |
| 57 | + <person xml:id="SJanuszewski" role="speaker"> | |
| 58 | + <persName>S. Januszewski</persName> | |
| 59 | + </person> | |
| 60 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 61 | + <persName>S. Kopciński</persName> | |
| 62 | + </person> | |
| 63 | + <person xml:id="SLaurysiewiczStefan" role="speaker"> | |
| 64 | + <persName>S. Laurysiewicz Stefan</persName> | |
| 65 | + </person> | |
| 66 | + <person xml:id="SPantEdward" role="speaker"> | |
| 67 | + <persName>S. Pant Edward</persName> | |
| 68 | + </person> | |
| 69 | + <person xml:id="SSchreiber" role="speaker"> | |
| 70 | + <persName>S. Schreiber</persName> | |
| 71 | + </person> | |
| 72 | + <person xml:id="SSokołowski" role="speaker"> | |
| 73 | + <persName>S. Sokołowski</persName> | |
| 74 | + </person> | |
| 75 | + <person xml:id="SSzafranekJan" role="speaker"> | |
| 76 | + <persName>S. Szafranek Jan</persName> | |
| 77 | + </person> | |
| 78 | + <person xml:id="SSzarski" role="speaker"> | |
| 79 | + <persName>S. Szarski</persName> | |
| 80 | + </person> | |
| 81 | + <person xml:id="SksAlbrecht" role="speaker"> | |
| 82 | + <persName>S. ks. Albrecht</persName> | |
| 83 | + </person> | |
| 84 | + <person xml:id="SekretarzsIżycki" role="speaker"> | |
| 85 | + <persName>Sekretarz s. Iżycki</persName> | |
| 86 | + </person> | |
| 87 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 88 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 89 | + </person> | |
| 90 | + </particDesc> | |
| 91 | + </profileDesc> | |
| 92 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00002-01/text_structure.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | + <xi:include href="PPC_header.xml"/> | |
| 4 | + <TEI> | |
| 5 | + <xi:include href="header.xml"/> | |
| 6 | + <text> | |
| 7 | + <body> | |
| 8 | + <div xml:id="div-1"> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 1 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają ss. Kamieniecki i Iżycki. Listę mówców prowadzi s. Iżycki.</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do złożenia ślubowania przez pp. senatorów: Szafranka, Czerkawskiego, Panta, Hasbacha, Bussego, Laurysiewicza i Gałeckiego. Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u> | |
| 11 | + </div> | |
| 12 | + <div xml:id="div-2"> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#SekretarzsIżycki">„Ślubuję uroczyście jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego jako całości”.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.2" who="#SekretarzsIżycki">Panowie Senatorowie zechcą pokolei powtarzać: „ślubuję”. S. Szafranek Jan.</u> | |
| 16 | + </div> | |
| 17 | + <div xml:id="div-3"> | |
| 18 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SSzafranekJan">Ślubuję.</u> | |
| 19 | + </div> | |
| 20 | + <div xml:id="div-4"> | |
| 21 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">S. Czerkawski Aleksander.</u> | |
| 22 | + </div> | |
| 23 | + <div xml:id="div-5"> | |
| 24 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SCzerkawskiAleksander">Ślubuję.</u> | |
| 25 | + </div> | |
| 26 | + <div xml:id="div-6"> | |
| 27 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">S. Pant Edward.</u> | |
| 28 | + </div> | |
| 29 | + <div xml:id="div-7"> | |
| 30 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SPantEdward">Ślubuję.</u> | |
| 31 | + </div> | |
| 32 | + <div xml:id="div-8"> | |
| 33 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">S. Hasbach Erwin.</u> | |
| 34 | + </div> | |
| 35 | + <div xml:id="div-9"> | |
| 36 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SHasbachErwin">Ślubuję.</u> | |
| 37 | + </div> | |
| 38 | + <div xml:id="div-10"> | |
| 39 | + <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">S. Busse Jerzy.</u> | |
| 40 | + </div> | |
| 41 | + <div xml:id="div-11"> | |
| 42 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SBusseJerzy">Ślubuję.</u> | |
| 43 | + </div> | |
| 44 | + <div xml:id="div-12"> | |
| 45 | + <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">S. Laurysiewicz Stefan.</u> | |
| 46 | + </div> | |
| 47 | + <div xml:id="div-13"> | |
| 48 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SLaurysiewiczStefan">Ślubuję.</u> | |
| 49 | + </div> | |
| 50 | + <div xml:id="div-14"> | |
| 51 | + <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">S. Gałecki Tadeusz.</u> | |
| 52 | + </div> | |
| 53 | + <div xml:id="div-15"> | |
| 54 | + <u xml:id="u-15.0" who="#SGałeckiTadeusz">Ślubuję.</u> | |
| 55 | + </div> | |
| 56 | + <div xml:id="div-16"> | |
| 57 | + <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Zanim przystąpimy do porządku dziennego, chciałbym wobec podnoszonych wątpliwości stwierdzić, że na zasadzie powszechnie stosowanych zwyczajów regulamin poprzedniej Izby obowiązuje i w nowej Izbie tak długo, dopóki ta nie wypracuje sobie nowego regulaminu. Dlatego też regulamin poprzedniego Senatu uważam i dla nas za obowiązujący.</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-16.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 1 punktu porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o projekcie ustawy o prowizorjum budżetowem na czas od 1 kwietnia do 30 czerwca 1928 r. (druk sejmowy nr 1 i 11), Jako sprawozdawca głos ma s. Szarski.</u> | |
| 59 | + </div> | |
| 60 | + <div xml:id="div-17"> | |
| 61 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SSzarski">Wysoki Senacie! Ponieważ dziś kończy się rok fiskalny, a z powodu nieobecności ciał ustawodawczych nie mógł być uchwalony regularny budżet, zatem jest konieczność zapewnienia prowadzenia gospodarstwa państwowego, konieczne są zarządzenia tymczasowe. Takie zarządzenia są przeprowadzane za pomocą tak zwanych prowizorjów budżetowych, znanych we wszystkich państwach i we wszystkich ustawodawstwach. Temu czyni zadość wniesione przez Rząd a uchwalone przez Sejm prowizorjum budżetowe pod tytułem „ustawa o prowizorjum budżetowem na czas od 1 kwietnia do 30 czerwca 1928 r. To prowizorjum budżetowe różni się pod względem formalnym i prawnym od zwykłego naukowego pojęcia prowizorjum budżetowe oznaczało bowiem nic innego, jak prolongatę ustawą uchwalonych kredytów. Tu zaś w art. 1 Minister Skarbu jest upoważniony do wydatkowania na wydatki państwowe w wysokości, która odpowiada 1/4 części kwoty, nie budżetu uchwalonego, lecz preliminarza dopiero co przedłożonego. Gdyby się trzymać ściśle litery prawa, to możnaby oczywiście to krytykować, jednak w obecnych warunkach nie możemy się kierować wyłącznie literą prawa, lecz potrzebami życia i stanem faktycznym.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-17.1" who="#SSzarski">Przedewszystkiem stwierdzić musimy, że budżet, którego ważność dzisiaj w nocy się kończy, nie mógł być wykonany w tej formie, w jakiej został uchwalony, ponieważ życie, stosunki państwowe i zmiany struktury gospodarczej, które zaszły, są tak poważne, że nie pozwoliły na przeprowadzenie go w ścisłej formie.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-17.2" who="#SSzarski">Jeżeli porównamy wydatki roku ubiegłego, które są mniej więcej znane, z tem, co preliminowane jest na rok przyszły, to zobaczymy, że między wydatkami temi jest bardzo niewielka różnica, skutkiem czego można snadnie twierdzić, że choć w art. 1 jest powiedziane, że Minister Skarbu jest upoważniony do wydatkowania 1/4 części kredytów preliminowanych, to w istocie jest on upoważniony do tych wydatków, które z małą różnicą poczynione były poprzednio.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-17.3" who="#SSzarski">Jeżeli mówimy o życiu, wchodzi tu w grę wzgląd bardzo ważny: preliminarz przedłożony obu ciałom ustawodawczym na rok przyszły jest budżetem niezwykłym, dlatego że czyni zadość potrzebom życia gospodarczego, w przeciwieństwie do poprzednich budżetów, które były po większej części budżetami konsumcyjnemi. Jest to budżet w wysokim stopniu inwestycyjny pominąwszy już to. że Rząd w ustawie następnej przedstawia osobno inwestycje. Gdybyśmy zatem stanęli na stanowisku uchwalonego budżetu, to z jednej strony nie moglibyśmy ruszyć z gospodarstwem, ponieważ kwoty by nie wystarczały na zmienione stosunki, a przedewszystkiem zapobieglibyśmy pracy inwestycyjnej, która nam jest niezmiernie potrzebna i leży w interesie wszystkich warstw bez wyjątku. Z tych powodów komisja sejmowa przyłączyła się do zapatrywania Rządu, który w ten sposób usprawiedliwił podstawy tego prowizorjum i do tego stanowiska przyłączyła się Komisja Skarbowo-Budżetowa Senatu.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-17.4" who="#SSzarski">Przychodząc teraz do pojedyńczych ustępów, chciałbym nadmienić tylko ważniejsze, ponieważ mniej więcej odpowiadają formie zwykłego prowizorjum budżetowego. A mianowicie jest upoważnienie Ministra do wydatkowania powyżej 1/4, która odpowiada potrzebom kwartałowym, do wysokości 50% w tych wypadkach, w których chodzi o inwestycje, że zatem wydatki muszą być uczynione ze względu na konieczność prowadzenia robót, a wreszcie do jednorazowego, a więc 100% dodatku, jeżeli chodzi o wydatek jednorazowy — oczywiście to nie potrzebuje żadnych bliższych tłomaczeń. Ważnym jest art. 5, który postanawia budżety miesięczne, jakie zostały stypułowane stosownie do planu stabilizacyjnego. Art. 6 zawiera zwykłe postanowienia virement, to samo dotyczy postanowień o wydatkach w przedsiębiorstwach skarbowych i finansowych. Wreszcie w art. 9 jest przewidziane w związku z planem stabilizacyjnym upoważnienie Rządu do udzielania kredytów z zapasów kasowych na termin nie dłuższy niż 12 miesięcy i do wysokości nie przekraczającej 20% rocznej sumy podatków.</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-17.5" who="#SSzarski">Przedłożenie rządowe zostało przez Sejm uzupełnione jednem ważnem postanowieniem, odnoszącem się do tak zwanego jednorazowego zasiłku dla urzędników. Ten zasiłek nie był przewidziany w prowizorjum budżetowem i został dopiero później wcielony, czemu Komisja Skarbowo Budżetowa Senatu nie sprzeciwia się, lecz musiała się oświadczyć za tem ze względu na niesłychanie niskie uposażenie naszych urzędników państwowych i na to, że mimo wstawienia tej pozycji stało się zadość równowadze budżetowej, gdyż na wydatek ten znajduje się w nadwyżce budżetowej zupełne pokrycie.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-17.6" who="#SSzarski">Wobec tego, proszę Wysokiego Senatu, komisji senackiej nie pozostawało nic innego, jak przedłożyć wniosek o przyjęcie tego i uczynię to za parę minut. Chciałbym skorzystać jednak ze sposobności, aby powtórzyć rzeczy choć znane, wymagające jednak podkreślenia jeszcze raz.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-17.7" who="#SSzarski">Jeżeli wogóle zastanawiamy się dziś nad tym budżetem, to czynimy to w innej zupełnie atmosferze niż dotychczas. Poprawa stosunków jest tak widoczna, iż bije z każdej cyfry statystycznej, czy to w dziedzinie komunikacji, czy kredytów i t. d. i każda uchwała odnoszącą się do spraw budżetowych może być powzięta w zupełnie innej atmosferze i z innem przekonaniem niż dotychczas. Istotnie, największą zasługą, największym pomnikiem, który postawiło sobie Państwo, względnie Rząd w tych ostatnich czasach, jest pomruk postawiony na polu walutowem.</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-17.8" who="#SSzarski">Niedostatecznie doceniane jest znaczenie tego, czem jest stała wartość. Początkowo znana była teoretykom i ekonomistom, dziś każdy odczuwa, że to znaczy kupować za pieniądze tak jak dziś, jutro to samo i za lat kilka również to samo. Ale nie tylko to Rząd uczynił. Rząd uczynił niesłychany wysiłek, że zapewnił walucie formalnie podstawę spiżową. Nietylko, że pokrycie jest znakomite, ale przedewszystkiem zapewnił równowagę budżetową. Wiemy z historji waluty powojennej, że źródłem wszelkiego nieszczęścia na polu monetarnem był niezrównoważony budżet. Dziś ten budżet jest nietylko zrównoważony, ale wykazuje nadwyżkę, która pozwala Ministrowi Skarbu prowadzić w wysokim stylu politykę inwestycyjną, bez której podnosząca się konjunktura nie mogłaby być w pełni wyzyskana ze względu na to, że losy są zmienne, a urodzaje lub nieurodzaje mogą to zmienić.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-17.9" who="#SSzarski">Następnie chcę podnieść stronę kredytu i stronę kapitalizacji. Czy przedtem widzieliśmy przyrost kapitalizacji? Nie było go. W przeciągu roku kapitalizacja robi wielki postęp, Przedewszystkiem uzyskujemy pożyczkę stabilizacyjną. Polska zdobyła stanowisko na targach miedzynarodowych. Państwo posiada zaufanie, cieszy się kredytem zagranicznym. Jeżeli jeszcze czegokolwiek nam brak, to tego że jeszcze kredyt prywatny nie ma tego znaczenia na rynkach co zagraniczny, Ale w tym kierunku wymagamy za wiele. Jest to moje prywatne zapatrywanie.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-17.10" who="#SSzarski">Polska, przecież niedawno powstała, a w kredycie trzeba mieć tradycję gospodarczą, Tej tradycji gospodarczej Polska nie mogła mieć, a po powstaniu straciła i jeżeli się miała ta tradycja rozpocząć, to dopiero teraz jest ugruntowana i przy stałości pieniądza kredyt będzie i prywatnym osobom otwarty. Z tą chwilą rzeczywiście zaczną się prawdziwie dobre czasy, prawdziwy dobrobyt.</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-17.11" who="#SSzarski">Kończę zatem i na podstawie uchwały komisji senackiej przedkładam wniosek: Wysoki Senat raczy przyjąć projekt ustawy o prowizorjum budżetowem, uchwalony przez Sejm, w formie nie zmienionej, przyjętej przez Sejm.</u> | |
| 73 | + </div> | |
| 74 | + <div xml:id="div-18"> | |
| 75 | + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Horbaczewski.</u> | |
| 76 | + </div> | |
| 77 | + <div xml:id="div-19"> | |
| 78 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SHorbaczewski">Wysoki Senacie! W imieniu ukraińskiego senackiego klubu mam zaszczyt oświadczyć, co następuje. Stojąc na stanowisku deklaracji złożonej przez przewodniczącego ogólnego ukraińskiego parlamentarnego przedstawicielstwa na posiedzeniu Sejmu w dniu 29 marca r. b., stwierdziliśmy, że polityka Rządu polskiego wobec mniejszości narodowych, a w szczególności wobec narodu ukraińskiego, nie doznała zmiany w porównaniu z tym kierunkiem politycznym, jaki istniał przy poprzednich rządach. Poprzednie rządy usiłowały utrwalić władzę na ziemiach ukraińskich przy pomocy represji i teroru, przy pomocy aresztów, internowania, rewizji i temu podobnych przyjemnych rzeczy. Rząd obecny nie zmienił tego postępowania i idzie tą samą drogą, wytkniętą przez poprzednie rządy, nie licząc się zupełnie z potrzebami narodu ukraińskiego. Rząd miał wykonać pewne zobowiązania, które nawet przyjął na międzynarodowej arenie, jednak te zobowiązania nie zostały dotychczas wykonane. Przypomnę chyba tylko jeszcze sprawę autonomji, przypomnę sprawę uniwersytetu i t. d., które zostały tylko niewykonaną obiecanką na papierze.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-19.1" who="#SHorbaczewski">Proszę Wysokiego Senatu. Rząd obecny ma do zanotowania na swojem koncie dwa momenty, które idą wyłącznie już na jego rachunek i które obciążają. Mam tu na myśli ostatnie wybory do izb parlamentarnych. Jak odbywały się te wybory, o urn świadczą wnioski nagłe wniesione w Sejmie, a domagające się ustanowienia specjalnej komisji ze szczególnemi upoważnieniami dla rozpatrzenia sprawy.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-19.2" who="#SHorbaczewski">Nie potrzebuję dużo słów tracić na to, aby podkreślić to, co obciąża obecny Rząd w stosunku do mniejszości narodowych, a w szczególności do narodu ukraińskiego.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-19.3" who="#SHorbaczewski">Proszę Wysokiego Senatu, drugi fakt, wydarzył się przed paru dniami — my byliśmy sami świadkami aktu gwałtu, dokonanego na przedstawicielach ludu,...</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-19.4" who="#komentarz">(Głos na ławach B. B.: Za awantury.)</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-19.5" who="#SHorbaczewski">...na tych, których ludność wysłała, aby z tej trybuny bronili ich praw.</u> | |
| 84 | + <u xml:id="u-19.6" who="#SHorbaczewski">Zdaje mi się, że to jest fakt, któremu nie można zaprzeczyć, fakt zupełnie jasny i świeży.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-19.7" who="#komentarz">(Głos z ław B. B: Bo Izby ustawodawcze nie są do robienia awantur.)</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-19.8" who="#SHorbaczewski">To jest jeszcze kwestja, Jeżeli się trzymać zasady — audia tur et altera pars — to należałoby rozważyć, czy była podstawa do takiego wkroczenia. Stwierdzamy, że podobnego wystąpienia żaden rząd jeszcze się nie podjął.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-19.9" who="#SHorbaczewski">Wobec tego proszę Wysokiego Senatu, nie mogę udzielić zaufania obecnemu Rządowi, zwłaszcza w chwili, kiedy ma się dysponować kwotami podatników, bo przecież ci kontrybuenci, którzy składają ciężko zapracowany grosz podatkowy na cele publiczne, mają prawo zapytać się swego rzecznika, swego zastępcy: Jak ty się odniosłeś do Rządu w tym momencie, kiedy Rząd domagał się kredytów.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-19.10" who="#SHorbaczewski">Wobec tego oświadczam w imieniu mojem i moich towarzyszy klubowych, że będziemy głosować przeciwko prowizorjum budżetowemu.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-19.11" who="#komentarz">(Oklaski na ławach ukraińskich)</u> | |
| 90 | + </div> | |
| 91 | + <div xml:id="div-20"> | |
| 92 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Głos ma s. ks. Albrecht.</u> | |
| 93 | + </div> | |
| 94 | + <div xml:id="div-21"> | |
| 95 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SksAlbrecht">Proszę Wysokiego Senatu! Zwykle przy prowizoriach budżetowych odbywają się debaty polityczne, bo jeżeli Rządowi przyznaje się kredyty, prawo dysponowania funduszami, to jednocześnie przeprowadza się debatę polityczną i ustala się swój stosunek do Rządu. Dziś zaskoczeni jesteśmy tem prowizorjum budżetowem w ostatniej chwili w ostatniej godzinie, tak, że nawet czasu nie było, żeby przeprowadzić odpowiednią debatę polityczną związaną z samym budżetem; nad budżetem nie było nawet czasu się zastanowić.</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-21.1" who="#SksAlbrecht">To też oświadczamy, że za prowizorjum budżetowem, ponieważ to jest konieczność państwowa, głosować będzięmy, aczkolwiek zastrzegamy sobie przy rozważaniu późniejszem budżetu ustosunkowanie się do pewnych posunięć politycznych w niektórych resortach politycznych i rządowych.</u> | |
| 97 | + <u xml:id="u-21.2" who="#SksAlbrecht">Głos ma s. Schreiber.</u> | |
| 98 | + </div> | |
| 99 | + <div xml:id="div-22"> | |
| 100 | + <u xml:id="u-22.0" who="#SSchreiber">Wysoki Senacie! Dla klubu, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, sprawa uchwalenia prowizorjum budżetowego ma dwojakie znaczenie: ma znaczenie ściśle rzeczowe i znaczenie polityczne.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-22.1" who="#SSchreiber">Ze stanowiska ściśle rzeczowego uchwalenie prowizorjum budżetowego, a zatem danie możności Rządowi prowadzenia gospodarki państwowej w drodze legalnej bez uciekania się do jakichś nadzwyczajnych dróg, uważamy za konieczność państwową i dlatego będziemy głosować za prowizorjum budżetowem, choć mamy bardzo znaczne i ważne wątpliwości znowu dwojakiej natury.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-22.2" who="#SSchreiber">Mamy przedewszystkiem wątpliwości prawno-konstytucyjnej natury. Prawo budżetowe jest najważniejszem prawem parlamentaryzmu, prawo kontroli gospodarki państwowej należy do podstawowych praw izb ustawodawczych, Uchwalenie więc prowizorjum budżetowego na podstawce preliminarza budżetowego dopiero co przedłożonego, którego izby ustawodawcze jeszcze nie miały sposobności poznać, a tem mniej nad nim się zastanowić, budzi bardzo poważne wątpliwości natury prawno-konstytucyjnej. A jeszcze ważniejsze są wątpliwości natury gospodarczej. Mamy bardzo poważne wątpliwości czy budżet, przedstawiający się w cyfrze podanej przez Rząd w prowizorium budżetowem jako jedna czwarta część, nie jest zbyt wygórowany, czy odpowiada w rzeczywistości siłom społeczeństwa.</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-22.3" who="#SSchreiber">Wiemy, że w kołach rządowych, a może także i w innych kołach, panuje znaczny optymizm co do stosunków gospodarczych. Ten optymizm bezwątpienia jest w pewnej mierze uzasadniony. Prawdą jest, ze mamy silną walutę, prawda jest, że stan finansowy Państwa jest pomyślny, o wiele lepszy, aniżeli był dawniej, ale zdaje mi się, że to jeszcze nie stanowi o stanie gospodarczym Państwa. W innych kierunkach nie widzimy tej pomyślności. Wiemy o tem, że szerokie warstwy ludności, a nie mnie i także i te warstwy, które ja mam zaszczyt reprezentować, żyją w bardzo wielkiem ubóstwie, nie maja żadnego dobrobytu, że pod względem kredytowym są wielkie dla naszej ludności, prawie że niema kredytu państwowego, jest brak pieniądza i wogóle brak dobrobytu.</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-22.4" who="#SSchreiber">Zdaje mi się, że p. Minister Skarbu powinien gruntownie się nad tem zastanowić, czy ma słuszność, jeżeli twierdzi, że wysoki dochód Państwo zawdzięcza wyłącznie konjunkturze. Bez kwestji konjunktura przyczynia się do pomnożenia dochodów Państwa, ale to znowu nie wyczerpuje wszystkiego. Mam wrażenie i tem wrażeniem dzielę się z szerokiemi warstwami ludności, że dużo, bardzo dużo przyczynia się do tego znana śruba podatkowa. Śruba podatkowa Wysoki Senacie, jest, wydaje mi się, obosieczną bronią. Ona sprawia, że na chwilę wydostaje się większe dochody dla Państwa, ale ona bardzo łatwo przyczynić się może i w wielu wypadkach przyczyniła się do zniszczenia warsztatów pracy, a zatem także ze stanowiska Skarbu Państwa do utraty źródeł dochodu.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-22.5" who="#SSchreiber">Mam wrażenie, i mam nawet wiadomości, że w niektórych urzędach skarbowych i w niektórych izbach skarbowych sądzą, że jedynym i wyłącznym obowiązkiem urzędów skarbowych jest silne naciskanie śruby podatkowej, zwłaszcza w ostatnich czasach są takie wiadomości z okręgowej izby skarbowej we Lwowie. Pozwoliłem sobie na Komisji Budżetowej dziś rano, zwrócić uwagę p. Ministra Skarbu na stosunki tam panujące. Ludność jest zaniepokojona i wzburzona stosowanemi tam praktykami, a nie odbiegnę od prawdy, gdy powiem, że podobne stosunki są także i w innych izbach skarbowych. Dlatego nie dobrze jest bawić się w zbytni optymizm i sądzić, że konjunktura jest tak wspaniała, że przynosi wielkie dochody; trzeba i drugą stronę widzieć i wyciągać odpowiednie konsekwencje.</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-22.6" who="#SSchreiber">To są wątpliwości, jakie nam się nasuwają, ale wspomniałem już, że uważamy prowizorjum budżetowe za konieczność państwową i dlatego będziemy za niem głosowali.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-22.7" who="#SSchreiber">Co do drugiej strony sprawy mianowicie politycznej, to zwykle przy dyskusjach budżetowych wyraża się także stosunek do Rządu. Wysoki Senacie! Zdaje mi się, że nie zdradzę żadnej tajemnicy, jeśli powiem, że klub, który mam zaszczyt reprezentować wraz z całą ludnością żydowską w Państwie, od maja 1926 r. ustosunkował się pozytywnie do nowego regimu, bo stosunki w Polsce były już tak duszne, tak trudno było oddychać, że spodziewaliśmy się oczyszczenia atmosfery po nowym regonie; spodziewaliśmy się radykalnej zmiany stosunków i z największą otuchą przyjęliśmy do wiadomości mocne, godne prawdziwego męża stanu słowa, wypowiedziane z tej oto trybuny przez ówczesnego premjera, a obecnie Wicepremjera p. Bartla, słowa, które świadczyły o wielkiem zrozumieniu stanu rzeczy, które powiedziały całemu światu, że Rząd uznaje antysemityzm gospodarczy za szkodliwy dla Państwa. Bylibyśmy niesprawiedliwi, gdybyśmy nie uznali, że od tego czasu nastąpiła pewna zmiana na lepsze, ale dziś stoimy wobec faktu, że od tego czasu od tych rozumnych, bardzo rozumnych słów nie nastąpiły niestety żadne czyny. My czekamy na te czyny, a jest bardzo dużo do zrobienia. Wspomnę tylko o tem, że dziś jeszcze po tylu latach istnienia niepodległej Polski, jeszcze mają moc ograniczenia carskie ula ludności żydowskiej. Wspomnę o tem, że dziś jeszcze nie jest uregulowana sprawa odpoczynku niedzielnego. Zdaje mi się, że nie jest w interesie Państwa, ażeby ludność trzymiljonową postawić przed alternatywą: albo świętować 2 dni w tygodniu, to znaczy niszczyć swoją egzystencję materjalną, albo też złamać przepisy swojej religji.</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-22.8" who="#SSchreiber">Czeka nas załatwienie jeszcze innych spraw ekonomicznej, kulturalnej i narodowej natury. My chcemy czekać na te czyny ale kiedyś te czyny muszą nastąpić.</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-22.9" who="#SSchreiber">Wobec naszego pozytywnego ustosunkowania się do obecnego regimu nie możemy absolutnie zrozumieć tego wszystkiego, co się działo podczas wyborów i po wyborach.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-22.10" who="#SSchreiber">Przywódcy żydowstwa w dawnem Królestwie Polskiem i na Kresach przyłączyli się do bloku mniejszości narodowych celem wywalczenia odpowiedniej reprezentacji dla siebie. Każdemu, zdaje mi się, objektywnie myślącemu jest znane, że ordynacja wyborcza do Sejmu i Senatu jest wysoce niesprawiedliwa dla ludności żydowskiej. Każdy o tem wie, że ludność żydowska na podstawie obecnej ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu nie może mieć nawet w przybliżeniu tej reprezentacji parlamentarnej, która według jej liczby, nie mówiąc już o jej stopniu kulturalnym i ekonomicznym, słusznie jej się należy. Łączenie się więc w tym celu, ażeby wywalczyć dla siebie reprezentację liczniejszą, przecież w żadnym wypadku nie może być poczytywane za akt natury antypaństwowej.</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-22.11" who="#SSchreiber">Wysoki Senacie, proszę sobie przypomnieć, że w Państwie niemieckiem przy ostatnich wyborach również istniał blok mniejszości narodowych z inicjatywy i pod kierownictwem polskiej mniejszości narodowej. Nikomu nie wpadło na myśl, żeby powiedzieć, że to jest akt antypaństwowy. I to także nie było aktem antypaństwowym i nie było rozumnem ze stanowiska administracji państwowej w ten sposób napiętnować pewną część ludności, że idzie w kierunku antypaństwowym, gdy ta ludność nigdy takiej intencji nie miała. Tem mniej można usprawiedliwić postępowanie administracji. Aresztowanie, pałaszowanie ludzi, zabranianie zgromadzeń i t. d. i t. d. było na porządku dziennym. To nie jest metoda administracji, to nie jest rozumny sposób administrowania państwem, to nie jest sposób, żeby ludność przyłączyć i związać lepiej z Państwem. Ja sam jestem małopolaninem. Myśmy w Małopolsce nie przyłączyli się do bloku mniejszości narodowych z zupełnie innych motywów, ponieważ myśmy tego nie uważali za wskazane dla naszej połaci kraju, ale właśnie dlatego jesteśmy objektywni i nie możemy się zgodzić na takie pojmowanie rzeczy, nie możemy zgodzić się na to, żeby jedną część ludności piętnować jako antypaństwową tam, gdzie niema żadnych powodów, żadnego uzasadnienia. Tembardziej nas to dziwi, że jednak i w Małopolsce były wypadki, że postępowanie władz nie miało żadnego usprawiedliwienia. Jeżeli np. w jakiemś mieście, że wspomnę tylko o jednem — Starym Samborze, starosta nakazał nagle spędzić wszystkie fury z rynku, gdzie targ odbywa się od setek lat i to czyni akurat w dzień przed wyborami do Sejmu i jeżeli przychodzi do niego delegacja — nawiasem zaznaczam, że złożona nie tylko z żydów, ale i z chrześcjan i prosi, żeby cofnąć to zarządzenie, a starosta na to odpowiada, że cofnie dopiero po wyborach i odpowiednio do wyniku wyborów — to nie jest odpowiedni sposób postępowania, to nie jest rozumna administracja.</u> | |
| 112 | + <u xml:id="u-22.12" who="#SSchreiber">Takich wypadków było bardzo dużo w Małopolsce, gdzie już nie było żadnego uzasadnienia niby to blokiem mniejszości.</u> | |
| 113 | + <u xml:id="u-22.13" who="#SSchreiber">Zdaje mi się, Wysoki Senacie, że stosunek ludności do Państwa i do Rządu powinien się inaczej ułożyć. Spodziewamy się po obecnym Rządzie, który dał nam już niektóre dowody przynajmniej moralne, teoretyczne, zrozumienia naszych potrzeb, że Rząd ten wniknie w te potrzeby i uzna, że ludność żydowska jest bardzo skromna, nie stawia wygórowanych żądań, lecz domaga się tego, co jest najkonieczniejsze i najżywotniejsze ze stanowiska jej interesów. I to może być i powinno być spełnione nie tylko dlatego, że według ustawy to nam się słusznie należy, ale dlatego, że jest skromne, żywotne i konieczne, że bez tego ludność żydowska żyć nie może. I w tem znaczeniu spodziewamy się, że nastąpi zmiana stosunków, że może kiedyś nastąpi normalny stosunek do Rządu i wtedy może nietylko z konieczności państwowej, ale także i z innych powodów ułożymy swój stosunek do Rządu.</u> | |
| 114 | + </div> | |
| 115 | + <div xml:id="div-23"> | |
| 116 | + <u xml:id="u-23.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Hasbach.</u> | |
| 117 | + </div> | |
| 118 | + <div xml:id="div-24"> | |
| 119 | + <u xml:id="u-24.0" who="#SHasbach">W imieniu Klubu Niemieckiego mam zaszczyt złożyć następującą deklarację: Klub Niemiecki w Senacie w logicznej konsekwencji stanowiska Klubu Niemieckiego w Sejmie będzie głosował za prowizorjum budżetowem.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-24.1" who="#SHasbach">Jednakże oczekujemy, że Rząd przed uchwaleniem budżetu na rok bieżący, określi wyraźnie stanowisko do mniejszości narodowych w kraju, od czego uzależniamy nasze dalsze postępowanie.</u> | |
| 121 | + </div> | |
| 122 | + <div xml:id="div-25"> | |
| 123 | + <u xml:id="u-25.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Głąbiński.</u> | |
| 124 | + </div> | |
| 125 | + <div xml:id="div-26"> | |
| 126 | + <u xml:id="u-26.0" who="#SGłąbiński">Wysoki Senacie! przemawiając w imieniu senackiego KI. Związku Ludowo-Narodowego nie chcę tutaj poruszać spraw politycznych. Uważam, że przy prowizorjum budżetowem niema miejsca na szerokie debaty polityczne.</u> | |
| 127 | + <u xml:id="u-26.1" who="#SGłąbiński">Nie chcę zatem tutaj wyrzucać Rządowi postępowania przy wyborach, bo znajdzie się do tego inna sposobność. Na uwagi zaś niektórych uprzednich mówców, muszę odpowiedzieć, ze jeżeli kto, to chyba stronnictwo, do którego ja należę, mogłoby ciężkie wyrzuty pod tym względem skierować przeciw Rządowi, a szczególnie jeśli chodzi o Małopolskę Wschodnią, przeciw tamtejszemu wojewodzie. Skoro w tej sprawie zostały wniesione interpelacje, skoro powołanie komisji śledczej zostało w Sejmie uchwalone, uważam, że byłoby rzeczą niewłaściwą te rzeczy teraz przed Wysokim Senatem roztaczać.</u> | |
| 128 | + <u xml:id="u-26.2" who="#SGłąbiński">Pozostawiając odpowiedź na zarzuty niektórych przedmówców Rządowi, pragnę zaznaczyć, że wszyscy mamy prawo żądać od każdego stronnictwa i każdej narodowości, aby stała na stanowisku państwowości polskiej, a następnie, że nie możemy się zgodzić, aby jakiekolwiek stronnictwo i narodowość chciała mieć specjalne dla siebie przywileje poza przepisami obowiązującemi wszystkich. Ustawa o spoczynku niedzielnym u nas i w innych państwach obowiązuje i dlatego nikt z pod tej ustawy wyłamać się nie ma prawa i nie ma prawa żądać pod tym względem jakiegoś przywileju.</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-26.3" who="#SGłąbiński">Jeżeli się dziś ograniczam wyłącznie do prowizorjum budżetowego, to przyznać muszę, że nasza sytuacja finansowa obecna jest korzystniejsza, lepsza aniżeli była, że równowaga budżetowa wydaje się być zapewnioną i że sytuacja gospodarcza jest nieco korzystniejsza dzięki przedewszystkiem korzystniejszym konjunkturom ogólnoświatowym.</u> | |
| 130 | + <u xml:id="u-26.4" who="#SGłąbiński">Nie należy jednakowoż sądzić, że ta sytuacja finansowa jest tak silnie ugruntowana, że można spokojnie patrzeć w przyszłość, że można także nasz budżet rozciągać ewentualnie na rozmaite wydatki, które są sprzeczne z zasadami oszczędności dlatego, ponieważ mamy wielką obfitość dochodów. Tak nie jest. P. Minister Skarbu sam przyznał, i słusznie przyznał w Komisji Skarbowo-Budżetowej, że przedewszystkiem należy zwrócić uwagę na to, że nasza waluta jest znacznie tańsza, aniżeli bywała w ostatnich latach, i stosunkowo do tej tańszej waluty i drożyzna znacznie postąpiła, a wskutek tego i dochody Państwa z różnych źródeł zależnie od ceny i wartości waluty musiały być wyższe i są wyższe. Zresztą także i podatki niektóre zostały podniesione. Pamiętajmy o tem, że przecież Rząd niezależnie od władzy prawodawczej ma możność podwyższania podatków, szczególniej w zakresie opłat od swoich przedsiębiorstw, a więc stawek kolejowych, opłat pocztowych i w zakresie monopolów. Jeżeli monopole dają tak znaczny dochód obecnie w porównaniu z dawniejszym, to jest to nietylko wynikiem tego, że może sprawniejsza jest administracja, że nie jest tak wielkie przemytnictwo, jak było początkowo, ale jest to skutkiem podniesienia cen monopolowych. Wskutek tego także i dochody z tych monopolów musiały być wyższe i są wyższe. O tem więc musimy pamiętać.</u> | |
| 131 | + <u xml:id="u-26.5" who="#SGłąbiński">Nasz system walutowy jest narazie utrwalony, ale powiadam „narazie” utrwalony: nie jesteśmy jeszcze zabezpieczeni zupełnie przed zmianami naszej waluty, przed obniżeniem naszej waluty na wypadek, gdyby nas trafiła jakaś klęska elementarna, gdyby nasze gospodarstwo narodowe znowu radykalnie ucierpiało.</u> | |
| 132 | + <u xml:id="u-26.6" who="#SGłąbiński">Pamiętajmy o tem, że opieramy naszą walutę jeszcze dotychczas na systemie kredytowym, że nasza przedsiębiorczość jeszcze się nie rozwinęła tak, ażeby gospodarstwo narodowe stanęło na swoim własnym gruncie. Wszystko, co możemy powiedzieć na zabezpieczenie naszej waluty, odnosi się do kredytu. Mówimy: mamy kredyty, otrzymaliśmy pożyczkę, dzięki tej pożyczce Bank Polski ma znaczne fundusze, ewentualnie możemy dostać nową pożyczkę, ale te pożyczki same przez się jeszcze nie tworzą siły wytwórczej. Chodzi o to, by były tak użyte, ażeby siły wytwórcze narodu były większe i ażeby dochody mogły pokryć wydatki, jakie stąd płyną. Te wydatki, związane z pożyczką stabilizacyjną są wielkie — 50 miljonów rocznie idzie na tę pożyczkę. Pożyczki, które zostaną zaciągnięte, obniżą nasze szanse bilansu płatniczego, gdyż wymagają bardzo znacznych wydatków za granicą, a nie mamy także pewności, czy te pożyczki, które będą w przyszłości zaciągane, będą w ten sam sposób ulokowane w kraju, ażeby istotnie stąd płynęły dochody niezbędne na zapłacenie odsetek, na wzmożenie i odrodzenie sił ekonomicznych w kraju.</u> | |
| 133 | + <u xml:id="u-26.7" who="#SGłąbiński">Natomiast sądzę, że trochę optymistycznie zapatruje się na naszą sytuację p. referent, gdy mówi o tych wielkich kapitałach pieniężnych, które są gromadzone obecnie w oszczędnościach. Te kapitały niezawodnie się gromadzą, ale są jeszcze minimalne — paręset miljonów złotych w kasach oszczędności to jest jeszcze drobnostka w stosunku do tego, co mieliśmy przed wojną. Wszakże ziemie polskie nie były zupełnie bogate przed wojną, a jednak można liczyć, że miały 7 do 8 miljardów kapitałów pieniężnych w rozmaitych formach: listów zastawnych, obligacji pocztowych, Kas Oszczędności i innych. Czemże zatem są te paręset miljonów złotych, na które można dzisiaj wskazać, że one się nagromadziły? One się gromadzą niewątpliwie w miarę stabilizacji waluty, w miarę wzrostu zaufania społeczeństwa do waluty; ludzie gromadzą te swoje drobne oszczędności, ale to jednak nie jest tą siłą, na której można polegać, na niej jeszcze nie można się oprzeć. A przecież dążyć musimy do tego, żebyśmy mogli mieć kredyty z własnych sił, ze swoich środków, żebyśmy się opierali na własnych kapitałach pieniężnych, a nie ciągle sięgali po pożyczki zagraniczne. Tyle zatem w krótkości o sytuacji gospodarczej.</u> | |
| 134 | + <u xml:id="u-26.8" who="#SGłąbiński">Co do prowizorjum budżetowego pragnąłbym jednak, żebyśmy szli tą drogą, którą wskazał p. Referent w pierwszej części swego przemówienia, ażebyśmy mianowicie trzymali się tych wydatków, jakie rzeczywiście zostały wyłożone, i na tych wydatkach opierali prowizorjum, jako pewnego rodzaju przedłużenie, prolongowanie dotychczasowej gospodarki. Te wydatki, jakieśmy mieli w przeszłym roku, były pod względem formy dwojakiego rodzaju. Jedne były w ustawie skarbowej na rok 1927/1928 ustalone, ale pozatem jeszcze były tak zwane kredyty dodatkowe. Te kredyty dodatkowe nie zostały przedłożone ani Sejmowi, ani oczywiście także Senatowi, ale one wynosiły około 400 miljonów, na jeden kwartał wynosiły zatem około 100 miljonów złotych. Otóż rzeczywiście Rząd ma prawo żądać, jeżeli mu się daje prowizorjum budżetowe, aby uwzględnić nietylko te wydatki, jakie były przewidziane w ustawie skarbowej, ale także i te wydatki, jakie okazały się potrzebne w ciągu roku budżetowego, jakie ten Rząd rzeczywiście wyłożył, a dla których niema dotąd zatwierdzenia, bo wówczas tylko można mówić o prolongowaniu tej gospodarki.</u> | |
| 135 | + <u xml:id="u-26.9" who="#SGłąbiński">Natomiast nie jest słusznem żądanie, ażebyśmy się zgodzili na prowizorjum, jak proponuje Komisja Skarbowo-Budżetowa, oparte na nowym preliminarzu budżetowym. Nie jest to słusznem dlatego, bo preliminarza budżetowego jeszcze nie roztrząsaliśmy, me znamy go dokładnie. Wiemy tylko z powierzchownego przejrzenia, że są tam różne pozycje, nastręczające duże wątpliwości: są bardzo podniesione fundusze inwestycyjne, są i inne wydatki, nie tylko dyspozycyjne, które będą wymagały bardzo krytycznej oceny i być może, że znajdą się jeszcze jakieś inne cele, a nie koniecznie te wydatki, które tam są przewidziane. Jeżelibyśmy zatem dziś uchwalili, że zgadzamy się, iż 1/4 część preliminarza daje się na ten kwartał jako prowizorjum budżetowe dla Rządu, to wprawdzie w ten sposób nie przesądzamy ewentualnej zmiany preliminarza budżetowego, ale do pewnego stopnia stwarzamy precedens na to, że uznajemy słuszność tego preliminarza budżetowego i zgadzamy się, aby ten preliminarz budżetowy wszedł w życie na jeden kwartał. To nie jest zgodne z dobrą tradycją parlamentarną. Nie twierdzę, żeby to nie było nie zgodne z obowiązującem prawem budżetowem, bo prawa budżetowego jeszcze nie mamy, a zatem może być zgodne z prawem, ale nie jest zgodne z ustawami budżetowemi, jakie dotychczas obowiązywały. Ale pragnąłbym właśnie, ażeby szczególnie Senaty który pod tym względem ma dobrą tradycję — tu już u nas w Polsce ma dobrą tradycję w porównaniu z uchwałami niejednokrotnie niedość przezornemi Sejmu, ażeby Senat trzymał się tych dobrych tradycji parlamentarnych.</u> | |
| 136 | + <u xml:id="u-26.10" who="#SGłąbiński">Wniosek, jaki zgłosiłem w Komisji Skarbowo-Budżetowej i który większości tam nie uzyskał, pozwolę sobie i tutaj zgłosić. Nie w znaczeniu negatywnem przeciw Rządowi, ponieważ na 1 kwartał kredyty w ustawie skarbowej przewidziane, zostają podniesione przez mój wniosek o 100 miljonów złotych, bo uwzględniam te wydatki, jakie rzeczywiście zostały poczynione przez Rząd poza budżetem, a one wynosiły na 1 kwartał około 100 miljonów, a różnica pomiędzy temi wydatkami a wydatkami przewidzianemi w nowym budżecie znowu nie jest tak znaczna, wynosi kwartalnie jakieś 20 miljonów. Ale chodzi o to, ażeby trzymać się zasad stałych, prawnych przy budżetowaniu w każdym parlamencie, a więc także i w naszym parlamencie.</u> | |
| 137 | + <u xml:id="u-26.11" who="#SGłąbiński">Dlatego też wnoszę, ażeby art. 1 o tyle zmienić w prowizorjum budżetowem, ażeby zamiast ostatnich słów: „preliminarza budżetowego na rok 1928/9” wstawić słowa; „ustawy skarbowej z 22 marca 1927 łącznie z dodatkowemi kredytami na rok 1927/8”.</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-26.12" who="#SGłąbiński">Wrazie, jeżeli Wysoki Senat przychyli się do tego wniosku, sądzę, że uczyni zadość dobrym tradycjom parlamentarnym i zapisze się tak samo dobrze w stosunku do Sejmu, jak się zapisał Senat ostatni.</u> | |
| 139 | + </div> | |
| 140 | + <div xml:id="div-27"> | |
| 141 | + <u xml:id="u-27.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Sokołowski.</u> | |
| 142 | + </div> | |
| 143 | + <div xml:id="div-28"> | |
| 144 | + <u xml:id="u-28.0" who="#SSokołowski">Wysoka Izbo! W imieniu Klubu P. P. S. mani zaszczyt złożyć następujące oświadczenie: Przedłożone przez Rząd prowizorjum budżetowe jest koniecznością i jako takie musi być traktowane. Z tego powodu nie podejmujemy dziś Krytyki działalności Rządu w okresie od ustania prac poprzedniego do otwarcia sesji obecnego Sejmu i Senatu. Uczynimy to później w ciągu normalnych prac Senatu.</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-28.1" who="#SSokołowski">Nie możemy jednak głosować za prowizorjum opartem na przedłożonym równocześnie preliminarzu, sam bowiem preliminarz nie mógł być rozpatrzony. Uchwalenie prowizorjum w takich warunkach jest równoznaczne z uchwaleniem bez dyskusji i namysłu nowego budżetu na najbliższy kwartał. Równa się to samoograniczeniu praw i obowiązku parlamentu do wyczerpującej dyskusji i rozważnego uchwalania budżetu. Trudno bowiem będzie zmieniać choćby poszczególne pozycje budżetu, nie mówiąc już o zasadniczych i poważnych odchyleniach od projektu rządowego, jeżeli z góry zezwala się na zapoczątkowanie wydatków, idących po linji zaprojektowanego, lecz nie uchwalonego budżetu.</u> | |
| 146 | + <u xml:id="u-28.2" who="#SSokołowski">Prowizorjum winno opierać się na cyfrach znanych i, skontrolowanych. W Sejmie i na posiedzeniu senackiej Komisji Skarbowo-Budżetowej proponowaliśmy zmiany, zmierzające do oparcia prowizorjum na budżecie z roku 1927/28 z uwzględnieniem koniecznych zmian. Propozycje te zostały większością głosów odrzucone.</u> | |
| 147 | + <u xml:id="u-28.3" who="#SSokołowski">Uznając prowizorjum za konieczność państwową, a nie mogąc przyjąć odpowiedzialności za prowizorjum oparte na nieskontrolowanych obliczeniach i wnioskach, Klub P. P. S. powstrzyma się od głosowania.</u> | |
| 148 | + </div> | |
| 149 | + <div xml:id="div-29"> | |
| 150 | + <u xml:id="u-29.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Januszewski.</u> | |
| 151 | + </div> | |
| 152 | + <div xml:id="div-30"> | |
| 153 | + <u xml:id="u-30.0" who="#SJanuszewski">Wysoki Senacie! Rząd złożył prowizorjum budżetowe, które jest 1/4 preliminarza budżetowego na następny rok, przez co uniemożliwił nam kontrolę i krytykę zamierzeń na następny rok budżetowy. Rząd mógł złożyć prowizorjum budżetowe, opierając się na poprzedniego budżetu, który ubiega, żądając dodatkowych kredytów, przez co umożliwiłby nam wgląd w zamierzenia Rządu.</u> | |
| 154 | + <u xml:id="u-30.1" who="#SJanuszewski">Wobec tego stanowiska Rządu z czysto rzeczowych przesłanek stronnictwo Wyzwolenie będzie głosowało przeciw obecnemu przedłożeniu rządowemu.</u> | |
| 155 | + </div> | |
| 156 | + <div xml:id="div-31"> | |
| 157 | + <u xml:id="u-31.0" who="#Marszałek">Czy wobec wyczerpania listy mówców p. Referent życzy sobie zabrać głos?</u> | |
| 158 | + </div> | |
| 159 | + <div xml:id="div-32"> | |
| 160 | + <u xml:id="u-32.0" who="#SSzarski">Parę słów tylko co do propozycji p. s. Głąbińskiego. Z punktu widzenia ścisłe prawnego teorji prawa budżetowego, zapatrywanie to może być słuszne, jednakże jeżeli chodzi o stronę praktyczną, to chciałbym podkreślić, że mamy precedens prowizorjów budżetowych, opartych nie na istniejącym budżecie, ale na preliminarzu. Mianowicie w r. 1924 dwa prowizorja opierały się tylko na preliminarjach, a następnie mamy pewną analogję w tych dwóch prowizorjach budżetowych, które przyznawały globalne cyfry. Z teorji prawa budżetowego wiemy, że nie chodzi o prawo uchwalania kredytów w sumie globalnej, ale najważniejszą rzeczą jest specyfikacja kredytów. Jeżeli więc uchwalimy sumę globalną, pozostawiając specyfikację Rządowi, to jest to daleko większe rozluźnienie tego prawa dyspozycyjnego, niż uchwalanie prowizorjum na podstawie preliminarza.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-32.1" who="#SSzarski">Następnie przemawiają za tem względy praktyczne, bo gdybyśmy uchwalili to, co proponuje p. s. Głąbiński, to przecież nie mógłby być wykonany w pełni ten program inwestycyjny, Który jest przewidziany w preliminarzu, względnie na podstawie prowizorjum budżetowego. Ze względu na niesłychanej wagi inwestycje i na całe życie gospodarcze, ten wzgląd praktyczny, nie połączony z żadnem niebezpieczeństwem dla Skarbu, ani dla gospodarstwa, przemawia za tem, że ja jako referent muszę się oświadczyć przeciw poprawce p. Głąbińskiego.</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-32.2" who="#SSzarski">P. s. Głąbiński wspomniał, jakobym powiedział, że jest kolosalna kapitalizacja. Tak nie jest. Znam sytuację kapitalistyczną w Polsce dość dokładnie. Ale jeżeli sobie przypomnimy tylko to, co było 2, 3, 4 lata temu, jeżeli zobaczymy daty statystyczne, jak wyglądają wszystkie statystyki w naszych instytucjach kredytowych, oszczędnościowych, to p. Senator przyznać musi, że jest wzrost bardzo znaczny. Oczywiście o jakiejś kolosalnej kapitalizacji mowy być nie może, to nastąpi wtedy, kiedy Polska będzie krajem o wielkim dobrobycie. Łudzili się wszyscy ci, którzy wierzyli, że po pożyczce stabilizacyjnej spadnie na Polskę deszcz złota. To byli ludzie poczciwi, ale wysoce naiwni, bowiem bogactwo tworzy się przedewszystkiem pracą, a do pracy trzeba kapitału, a potem dopiero można odłożyć i oszczędzać, a do odłożenia i kapitalizacji trzeba lat dziesiątków. Ale cieszmy się, że zrobiliśmy już początek i to początek, który rokuje jak najlepsze nadzieje. O zbytnim optymizmie w moim referacie niema mowy. Zapatruję się na sytuację zupełnie trzeźwo, ale właśnie zapatrując się zupełnie trzeźwo i apolitycznie, nie mogę zaprzeczyć, że sytuacja się znacznie poprawiła. Bądźmy spokojni, że się poprawiać nadał będzie, o ile zechcemy uznawać, że się nieźle dzieje.</u> | |
| 163 | + <u xml:id="u-32.3" who="#komentarz">(Brawa w centrum)</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-32.4" who="#SSzarski">Jest wniosek Komisji Budżetowej o przyjęcie prowizorjum budżetowego. Pozatem zgłoszona została podczas dyskusji poprawka s. Głąbińskiego do art. 1, która brzmi: Zamiast słów ostatnich „preliminarza budżetowego na rok 1928/9” wstawić słowa „ustawy skarbowej z 22 marca 1927 łącznie z dodatkowemi kredytami na rok 1927/28”. Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, żeby wstali. Stoi mniejszość, poprawka upadła. Proszę Senatorów, którzy są za wnioskiem komisji o przyjęcie ustawy, żeby wstali. Stoi większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-32.5" who="#SSzarski">Przystępujemy do następnego punktu porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o projekcie ustawy o nadzwyczajnych inwestycjach państwowych (druk sejm. nr 2).</u> | |
| 166 | + <u xml:id="u-32.6" who="#SSzarski">Głos ma sprawozdawca s. Szarski.</u> | |
| 167 | + </div> | |
| 168 | + <div xml:id="div-33"> | |
| 169 | + <u xml:id="u-33.0" who="#SSzarski">Wysoki Senacie! Poprawa sytuacji gospodarczej odbiła się w sposób wybitny we wpływach podatkowych. Niema kwestji, że choćby istniała — i może istnieje — śruba podatkowa, jednakowoż w miarę poprawy dobrobytu, wpływ podatków musi być większy.</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-33.1" who="#SSzarski">Z nadwyżek budżetowych powstają nadwyżki kasowe i temi nadwyżkami kasowemi względnie budżetowemi Rząd chce teraz rozporządzać w sposób jedynie racjonalny, to jest użyć je na inwestycje. Temu czyni zadość uchwalona przez Sejm ustawa o nadzwyczajnych inwestycjach państwowych. Jak Wysokiemu Senatowi wiadomo i w preliminarzu zwyczajnym są przewidziane inwestycje i to w daleko wyższym stopniu, aniżeli dotychczas to się działo, przez co budżet ma charakter bardziej produkcyjny jak dawniej. Jeżeli rozdzielono te inwestycje, to cel był ten, że chodzi o gotowy całokształt, gotowy plan inwestycyjny, który ze względu na istniejące prawo budżetowe byłby o tyle niedokładny do wykonania, że kredyty zapadają w ciągu roku, a inwestycje względnie budowle wymagają 2 względnie 3 lat. Ażeby zatem nadać uchwalonym kredytom podstawę prawną, niezależnie od zapadłości kredytów budżetowych, przedłożenie to zostało ujęte w osobną ustawę.</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-33.2" who="#SSzarski">Przedłożenie to przewiduje 80.160.000 z zapasów kasowych na szereg budowli które wchodzą w resort większej części ministerstw, a oprócz tego osobno 5.000 000 zł ponad te kwotę na utworzenie specjalnego funduszu na cele kulturalne.</u> | |
| 172 | + <u xml:id="u-33.3" who="#SSzarski">Pojedyńcze pozycje Sz. Panowie Senatorowie mają w przedłożeniu wyszczególnione. Podkreśliłbym tylko wydatek na Instytut Wychowania Fizycznego, następnie w zarządzie Ministerstwa Wyznań wydatek miljonowy na Bibljotekę Jagiellońską, czem rzeczywiście zostaje spełniony zaniedbany obowiązek, gdyż największa nasza bibljoteka i najdawniejszy zabytek przeszłości ruina stoi i zagraża nietylko życiu ludzi, ale i zniszczeniu księgozbiorów. Dalej wydatki na szereg budynków administracyjnych i na budowę dróg i mostów, które są tak potrzebne. Art. 4 i 5 mówią o obowiązku przedkładania zamknięcia rachunkowych sprawozdań, a art. 6 staje się pewnego rodzaju źródłem kredytu długoterminowego, gdyż kwoty momentalnie nie zapotrzebowane na budowy mają być lokowane w papierach posiadających pupilarne bezpieczeństwo, tem samem spełniać będą rolę kredytu długoterminowego.</u> | |
| 173 | + <u xml:id="u-33.4" who="#SSzarski">Ustawa ta została uchwalona w Sejmie z dodaniem pewnych pozycji, które nie były tu przewidziane. Komisja Skarbowo-Budżetowa co do tych pozycji stanęła na następującem stanowisku: Rząd poświęcając dość znaczne kwoty z funduszów i zapasów kasowych na inwestycje, działał oczywiście na podstawie gotowego dokładnie opracowanego planu, który natychmiast może być zrealizowany w chwili uchwalenia środków. Nie jest zatem rzeczą słuszną i usprawiedliwioną, aby ten projekt, który jest rodzajem kosztorysu, uzupełniać wnioskami, które nie mają podstaw w samem przygotowaniu kosztorysu. Sejm powiększył ten plan inwestycyjny trzema pozycjami, a mianowicie dodał w zarządzie Ministerstwa Robót Publicznych 2 miljony na odbudowę wsi po zniszczeniach wojennych, następnie w Ministerstwie Rolnictwa 15 milionów na meljorację w połączeniu z regulacją rzek dla celów rolniczych i 25 miljonów w zarządzie Ministerstwa Oświaty na budowę szkół powszechnych po wsiach. Nikt nie przeczy i zdaje mi się, że nikt nie może zaprzeczyć, iż cele, na które te kwoty są przeznaczone, zasługują na najzupełniejsze poparcia. Któż może być przeciwny budowie szkół, regulacji rzek, albo odbudowie? To też ten punkt widzenia nie jest miarodajny, jeżeli chodzi o stanowisko komisji. Jeżeli komisja odrzuciła te propozycje, to zajęła tu stanowisko apolityczne, rzeczowe realne. To jest kosztorys, na ten kosztorys trzeba pieniędzy i nie można przy sposobności uchwalania kosztorysu powiedzieć sobie, że oprócz tego potrzeba jeszcze na to i na to takich a takich kwot, które nota bene nie są znowu tak niskie, tem więcej, że jeżeli Rząd ograniczył się narazie do tej kwoty, to musimy mieć zaufanie, że znaczniejszej kwoty nie chce wydatkować.</u> | |
| 174 | + <u xml:id="u-33.5" who="#SSzarski">Dlatego też Komisja Skarbowo-Budżetowa uchwaliła przyjąć ustawę w brzmieniu pierwotnem, to zn. jak brzmiało przedłożenie rządowe, i postanowiła uchwalone pozycje: 2 miliony na odbudowę wsi po zniszczeniach wojennych, 15 milj. na melioracje, 25 milj. na budowę szkół z tego projektu, uchwalonego przez Sejm, wykreślić.</u> | |
| 175 | + </div> | |
| 176 | + <div xml:id="div-34"> | |
| 177 | + <u xml:id="u-34.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Januszewski.</u> | |
| 178 | + </div> | |
| 179 | + <div xml:id="div-35"> | |
| 180 | + <u xml:id="u-35.0" who="#SJanuszewski">Wysoki Senacie! Mamy przed sobą projekt ustawy o nadzwyczajnych inwestycjach państwowych, przyjęty przez Sejm z poprawkami na 25 miljonów i 2 miljony. 25 milj. na budowę szkół powszechnych po wsiach i 2 miljony na odbudowę wsi po zniszczeniach wojennych. Niestety, większość komisji zdecydowała się te poprawki skreślić i przyjąć brzmienie przedłożenia rządowego.</u> | |
| 181 | + <u xml:id="u-35.1" who="#SJanuszewski">Muszę jednakowoż tutaj kilka słów powiedzieć w obronie poprawek Sejmu. Sądzę, proszę Wysokiego Senatu, że tak jak zresztą uczynił to sam referent, nikt nie może tutaj między nami negować ważności budowy szkół powszechnych po wsiach; wiemy w jakich budynkach, w jak okropnych często, warunkach te szkoły się mieszczą na wsi. Dlatego 25 milj. zł wstawione w ten budżet inwestycyjny, nie sądzę, żeby były nadwyrężeniem zasobów p. Ministra Skarbu. Chcę wierzyć w to gorąco, że Wysoki Senat tę sumę uchwali.</u> | |
| 182 | + <u xml:id="u-35.2" who="#SJanuszewski">To samo można powiedzieć i o sumie na odbudowę wsi po zniszczeniach wojennych. Nie będę tutaj dłużej się rozwodził nad obroną tych dwóch pozycji. Chcę jednak zwrócić się do dobrej woli Wysokiego Senatu, do wszystkich pp. Senatorów, aby przynajmniej jeżeli będą chcieli skreślić te poprawki Sejmu, utrzymali chociaż jedną pozycję na budowę szkół powszechnych, gdyż analfabetyzm u nas jest ogromny. Każdy grosz przeznaczony na zmniejszenie tego analfabetyzmu wzmacnia prestige Państwa i w imię tego proszę o uchwalenie tego przedłożenia z poprawkami Sejmu.</u> | |
| 183 | + <u xml:id="u-35.3" who="#komentarz">(Głos: Trzeba mieć pokrycie)</u> | |
| 184 | + </div> | |
| 185 | + <div xml:id="div-36"> | |
| 186 | + <u xml:id="u-36.0" who="#Marszałek">Głos na s. Schreiber.</u> | |
| 187 | + </div> | |
| 188 | + <div xml:id="div-37"> | |
| 189 | + <u xml:id="u-37.0" who="#SSchreiber">Wysoki Senacie! Klub, w którego imieniu przemawiam, uważa obecne przedłożenie Rządu za potrzebne, i korzystne. Wszelki ruch budowlany i wszelkie danie roboty bezrobotnym przyczyni się z pewnością do podniesienia dobrobytu Państwa.</u> | |
| 190 | + <u xml:id="u-37.1" who="#SSchreiber">Klub mój wita z zadowoleniem zwłaszcza jeden przepis tego przedłożenia, który przeznacza na cele kulturalne 5 miljonów złotych. Jest to pozycja ogromnie ważna i korzystna, ponieważ pod względem kulturalnym w Polsce dotychczas bardzo mało się robiło. Ale ze stanowiska ludności, którą reprezentuję, muszę powiedzieć, że potrzeby kulturalne ludności żydowskiej są dotychczas bardzo po macoszemu traktowane.</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-37.2" who="#SSchreiber">Mimo przepisów ustawy, która nakłada obowiązek na Państwo zakładania i utrzymywania szkół, ludność żydowska zmuszona jest z własnych funduszów sama utrzymywać wiele szkół w języku hebrajskim i żydowskim. a ponadto szereg szkół zawodowych, które właśnie z braku funduszów są zupełnie zaniedbane.</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-37.3" who="#SSchreiber">Z tego powodu pozwalam sobie przedłożyć Wysokiemu Senatowi następującą rezolucje: „Senat wzywa Rząd, aby z przeznaczonej na cele kulturalne i oświatowe sumy 5.000.000 przeznaczył odpowiednią kwotę na cele kulturalne i oświatowe żydowskie”.</u> | |
| 193 | + </div> | |
| 194 | + <div xml:id="div-38"> | |
| 195 | + <u xml:id="u-38.0" who="#Marszałek">Głos ma p. Wiceprezes Rady Ministrów Bartel.</u> | |
| 196 | + </div> | |
| 197 | + <div xml:id="div-39"> | |
| 198 | + <u xml:id="u-39.0" who="#PWiceprezesRadyMinistrówBartel">Wysoki Senacie! Wobec przemówienia p. s. Januszewskiego, zmuszony jestem w paru słowach ponowić argumenty, które w dzisiejszej rannej dyskusji na Komisji Senackiej miałem zaszczyt przytoczyć, wypowiadając się przeciwko wnioskom, które przyjęte zostały jako dodatek do wniosku rządowego, a w szczególności wypowiadając się imieniem Rządu przeciw dodatkowi 2.000.000 na odbudowę wsi, 25.000.000 na budowę szkół po wsiach, 15.000.000 na meljorację podstawowe. Sprzeciw Rządu w tym wypadku umotywowany jest względami czysto rzeczowemi. Widziałem na dzisiejszem rannem posiedzeniu Komisji Senackiej, że jakkolwiek przedłożenie to wygląda bardzo skromnie, to jednakowoż każda pozycja w tem przedłożeniu była przedmiotem bardzo szczegółowych i długich debat, samo przedłożenie opracowywane było przez okres 3 miesięcy i dla każdej pozycji sprawa jest tak przygotowana, że do roboty można przystąpić natychmiast. Przedłożenie, które Wysoki Senat ma przed sobą, jest przedłożeniem rozbudowy czysto technicznem. Gdyby Wysoki Senat zechciał wotować 25 miljonów i nawet większe sumy dodawać do sum, które zostały określone w tem przedłożeniu, to im bardziej suma ta będzie przekraczała 88 miljonów, tem mniej jest prawdopodobieństwa, ażeby roboty te mogły być przeprowadzone. Jestem zdania. że cały aparat techniczny Państwa z największym tylko wysiłkiem będzie mógł podołać tej, pracy, która tutaj w tem przedłożeniu Wysokiemu Senatowi jest podana do wiadomości z prośbą o uchwalenie. Każde powiększenie nietylko nie daje gwarancji możności przeprowadzenia, ale napewno przeprowadzone nie będzie i ponieważ uchwalanie sum, które następnie nie będą mogły być zrealizowane, jest niepraktyczne, dlatego imieniem Rządu proszę, ażeby Wysoki Senat zechciał przyjąć projekt rządowy tak, jak on był przedłożony Sejmowi, odrzucając poprawki Sejmu.</u> | |
| 199 | + </div> | |
| 200 | + <div xml:id="div-40"> | |
| 201 | + <u xml:id="u-40.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Kopciński:</u> | |
| 202 | + </div> | |
| 203 | + <div xml:id="div-41"> | |
| 204 | + <u xml:id="u-41.0" who="#SKopciński">Wysoka Izbo! A jednak my nie jesteśmy przekonani wywodami p. Wicepremjera. My, siedzący na lewicy, niezmiernie cieszymy się, że w projekcie inwestycji są umieszczone rzeczy, które już od kilku lat wymagały załatwienia w tych dziedzinach, które tyczą się oświaty, nauki i t. d. A jednak nie zostało nic przygotowane, jak p. Wicepremjer oświadczył, do zaczepienia choćby, do zaczęcia w tej niezmiernie ważnej dziedzinie jaką jest szkolnictwo powszechne. Przecież nie kto inny, ale obecny Rząd ku ogólnemu zadowoleniu demokracji polskiej w tej sprawie wszczął na serjo sprawę jednolitej szkoły powszechnej. Przygotowania te były zrobione przez p. Wicepremjera, kiedy był ministrem oświaty, były w dalszym ciągu prowadzone przez ministra Dobruckiego i pojawiły się w formie projektu ustawy. A ja się pytam, czy możliwem jest załatwienie tej sprawy drogą ustawy, jeżeli nie przystąpimy natychmiast do budowy szkół powszechnych? I śmiem twierdzić, że żadna ustawa nie pomoże i przeciwnicy ustawy, choćby była uchwalona i stała się ciałem na papierze, będą mieli rację wtedy, kiedy szkoła powszechna nie otrzyma przedewszystkiem gmachu. Dlatego też zapoczątkowanie tego ważnego działu prac budowlanych w Polsce jest dla nas kwestją istnienia, czy nie istnienia demokratycznej szkoły dla szerokich warstw ludności.</u> | |
| 205 | + <u xml:id="u-41.1" who="#SKopciński">Czy można to robić w prowizorjum budżetowem? Otóż przecież szkoły powszechne budują samorządy, chyba, że Rząd nie zechce samorządom udzielać na to funduszów, bo innej drogi ja w Polsce dotychczas nie widzę, tylko że szkoły powszechne budować będą samorządy, Które otrzymają pewne fundusze od Rządu. Gdy chodzi o przygotowanie pod tym względem, to śmiem twierdzić, że wiele miast i miasteczeK mają gotowe plany i czekają, nie mając funduszów na budowę szkół. Dlatego przypuszczam, że i w tym kwartale budżetowym te fundusze mogą być wyzyskane.</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-41.2" who="#komentarz">(P. Wicepremjer Bartel: Poprawki mówią o szkołach po wsiach, Sejm uchwalił 25 miljonów dla wsi.)</u> | |
| 207 | + <u xml:id="u-41.3" who="#SKopciński">Zresztą niewątpliwie i tam, gdzie niema przygotowanych planów i przygotowań do budownictwa, gdy się pojawią fundusze, to to zachęci gminy, ażeby poszły energicznie w tym kierunku. Z. tego względu my jednak będzięmy głosować za utrzymaniem tej poprawki Sejmu.</u> | |
| 208 | + <u xml:id="u-41.4" who="#SKopciński">Chciałbym dodać małą uwagę co do art. 5–5 miljonów złotych na cele kulturalne. Artykuł ten nie mówi, kto ma rozporządzać temi funduszami.</u> | |
| 209 | + <u xml:id="u-41.5" who="#komentarz">(Wicepremjer Bartel: Prezes Rady Ministrów.)</u> | |
| 210 | + <u xml:id="u-41.6" who="#SKopciński">Chodzi mi o to, czy słusznem jest pomijanie Ministerstwa Oświecenia. Ten resort był ostatnim resortem w Polsce. Czy nie słuszniej byłaby, ażeby wszystkiemi sprawami, dotyczącemi kultury i nauki rozporządzał ten resort, do którego to należy? Jeżeli ten resort jest słaby, należy go wzmocnić, aby mógł te rzeczy załatwić skutecznie. Wniosków żadnych pod tym względem nie stawiani, tylko chciałem tę rzecz podkreślić.</u> | |
| 211 | + </div> | |
| 212 | + <div xml:id="div-42"> | |
| 213 | + <u xml:id="u-42.0" who="#Marszałek">Nikt głosu więcej nie żąda, przystępujemy do głosowania.</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-42.1" who="#Marszałek">Mamy zmiany proponowane przez Komisję Skarbowo-Budżetową do projektu ustawy o nadzwyczajnych inwestycjach państwowych (dr. nr 2).</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-42.2" who="#Marszałek">Do art. 1.</u> | |
| 216 | + <u xml:id="u-42.3" who="#Marszałek">1) Punkt 6 skreślić.</u> | |
| 217 | + <u xml:id="u-42.4" who="#Marszałek">2) W punkcie 7 wyrazy: „Na budowę szkół powszechnych po wsiach… 25.000.000” — skreślić.</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-42.5" who="#Marszałek">3) w punkcie 8 wyrazy: „Na odbudowę wsi po zniszczeniach wojennych — 2 miljony złotych” — skreślić.</u> | |
| 219 | + <u xml:id="u-42.6" who="#Marszałek">Jeżeli nie usłyszę innej propozycji, będziemy głosować en bloc.</u> | |
| 220 | + <u xml:id="u-42.7" who="#komentarz">(S. Serg. Kozicki: Sprzeciwiam się.)</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-42.8" who="#Marszałek">W takim razie będziemy głosowali punkt po punkcie.</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-42.9" who="#Marszałek">Punkt 1: Punkt 6 — skreślić. Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Większość — przyjęty.</u> | |
| 223 | + <u xml:id="u-42.10" who="#Marszałek">Punkt 2: W punkcie 7 wyrazy: „Na budowę szkół powszechnych po wsiach… 25 miljonów zł” — skreślić.</u> | |
| 224 | + <u xml:id="u-42.11" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Większość — przyjęty.</u> | |
| 225 | + <u xml:id="u-42.12" who="#Marszałek">Punkt 3: w punkcie 8 wyrazy: „Na odbudowę wsi po zniszczeniach wojennych 2 miljony zł” skreślić. Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Większość — przyjęty. Wszystkie wnioski zostały przyjęte.</u> | |
| 226 | + <u xml:id="u-42.13" who="#Marszałek">Wobec wyniku głosowania kwotę 130.000.000 trzeba zredukować o 42 milj. do wysokości pierwotnego brzmienia projektu rządowego. Z temi zmianami ustawa została przyjęta.</u> | |
| 227 | + <u xml:id="u-42.14" who="#Marszałek">Jest rezolucja posła Schreibera, która brzmi jak następuje; „Senat wzywa Rząd, aby z przeznaczonej na cele kulturalne i oświatowe sumy 5 milj. przeznaczył odpowiednią kwotę na cele kulturalne i oświatowe żydowskie”.</u> | |
| 228 | + <u xml:id="u-42.15" who="#komentarz">(S. Rogowicz: To jest dla wszystkich narodowości.)</u> | |
| 229 | + <u xml:id="u-42.16" who="#komentarz">(S. Schreiber: Na papierze.)</u> | |
| 230 | + <u xml:id="u-42.17" who="#komentarz">(S. Koerner: Prosimy o głosowanie.)</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-42.18" who="#komentarz">(Głos: Wczoraj Pan Wicepremjer oświadczył, że to jest przeznaczone dla wszystkich narodowości.)</u> | |
| 232 | + <u xml:id="u-42.19" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej rezolucji, aby wstali. Stoi mniejszość, rezolucja upadła.</u> | |
| 233 | + <u xml:id="u-42.20" who="#Marszałek">Nadeszły następujące wnioski.</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-42.21" who="#Marszałek">Wniosek senatorów z klubu Ukraińsko-Białoruskiego i innych w sprawie zawieszenia postępowania karno-sądowego przeciwko s. Bazylemu Roguli — odsyłam do Komisji Regulaminowej i Nietykalności Poselskiej.</u> | |
| 235 | + <u xml:id="u-42.22" who="#komentarz">(S. Bohdanowicz: Panie Marszałku, prosimy o przyjęcie nagłości tego wniosku i proszę o głos dla uzasadnienia nagłości.)</u> | |
| 236 | + <u xml:id="u-42.23" who="#Marszałek">S. Bohdanowicz ma głos dla uzasadnienia nagłości.</u> | |
| 237 | + </div> | |
| 238 | + <div xml:id="div-43"> | |
| 239 | + <u xml:id="u-43.0" who="#SBohdanowicz">Wysoki Senacie! Nagłość tego wniosku jest sama przez się jasna, z samej treści tego wniosku. Wniosek ten brzmi, jak następuje:</u> | |
| 240 | + <u xml:id="u-43.1" who="#SBohdanowicz">„Dnia 27 lutego r. b. sąd okręgowy w Nowogródku skazał b. posła na Sejm Bazylego Rogulę z art. 129 na 2 lata ciężkiego więzienia za przemówienie na wiecu sprawozdawczym poselskim w Nowogródku w maju 1924 r.</u> | |
| 241 | + <u xml:id="u-43.2" who="#SBohdanowicz">Jako środek zapobiegawczy do uprawomocnienia tego wyroku sąd zastosował do s. Roguli areszt i osadził go w więzieniu nowogródzkiem.</u> | |
| 242 | + <u xml:id="u-43.3" who="#SBohdanowicz">Przeciwko wyrokowi sądu I instancji s. Rogula złożył skargę apelacyjną, wobec czego wyrok ten nie jest jeszcze uprawomocniony, 11 marca r. b. Rogula został wybrany na senatora Rzeczypospolitej Polskiej z okręgu województwa nowogródzkiego, lecz nie może wykonywać swego obowiązku senatora z przyczyny aresztowania.</u> | |
| 243 | + <u xml:id="u-43.4" who="#SBohdanowicz">Wobec powyższego niżej podpisani wnoszą:</u> | |
| 244 | + <u xml:id="u-43.5" who="#SBohdanowicz">Wysoki Senat uchwalić raczy:</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-43.6" who="#SBohdanowicz">a) zwolnienie s. Bazylego Roguli z aresztu prewencyjnego;</u> | |
| 246 | + <u xml:id="u-43.7" who="#SBohdanowicz">b) zawieszenie postępowania karno-sądowego przeciwko senatorowi Rzeczypospolitej Polskiej Bazylemu Roguli aż do czasu wygaśnięcia mandatu.</u> | |
| 247 | + <u xml:id="u-43.8" who="#SBohdanowicz">Do tego wniosku muszę jeszcze dodać, że sąd okręgowy w Nowogródku uchwalił zwolnienie s. Roguli za kaucją 10.000 zł., więc jeżeliby s. Rogula miał te pieniądze, to już w tem posadzeniu brałby udział i siedziałby tu wśród Panów. Ale on nie ma pieniędzy, więc musi jeszcze siedzieć w więzieniu i podczas ferji świątecznych.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-43.9" who="#SBohdanowicz">Proszę Wysokiego Senatu, aby nagłość tego wniosku była przyjęta i proszę o uzupełnienie dzisiejszego posiedzenia tym wnioskiem i o przyjęcie meritum tej sprawy.</u> | |
| 249 | + </div> | |
| 250 | + <div xml:id="div-44"> | |
| 251 | + <u xml:id="u-44.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania nad nagłością tego wniosku. Proszę Panów, którzy są za nagłością tego wniosku, aby wstali. Stoi większość, wniosek jako nagły odsyłam do Komisji Regulaminowej</u> | |
| 252 | + <u xml:id="u-44.1" who="#komentarz">(Głos: Prosimy o rozpatrzenie na dzisiejszem posiedzeniu meritum tej sprawy.)</u> | |
| 253 | + <u xml:id="u-44.2" who="#komentarz">(Głos: Panie Marszałku, nagłość uchwalona, prosimy o merytoryczną rozprawę.)</u> | |
| 254 | + <u xml:id="u-44.3" who="#Marszałek">Wniosek został odesłany do Komisji Regulaminowej.</u> | |
| 255 | + <u xml:id="u-44.4" who="#Marszałek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie interpelacji.</u> | |
| 256 | + </div> | |
| 257 | + <div xml:id="div-45"> | |
| 258 | + <u xml:id="u-45.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 259 | + <u xml:id="u-45.1" who="#SekretarzsIżycki">Interpelacja s. ks. Tatomyra i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie nieprzyjmowania dziatwy gr.- kat. obrządku do powszechnej szkoły im. A. Mickiewicza i im. Orzeszkowej w Samborze, Interpelacja s. ks. Tatomyra i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Poczt i Telegrafów w sprawie nadużyć kontraktowego kierownika urzędu pocztowego w Łące, pow. Samborskiego, Interpelacja s. ks. Tatomyra i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie niezatwierdzenia przez starostwo w Samborze, woj, lwowskie, wyboru naczelnika gminy w Łące Szlacheckiej.</u> | |
| 260 | + <u xml:id="u-45.2" who="#SekretarzsIżycki">Interpelacja s. s. Związku Ludowo-Narodowego do p. Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie orzeczeń przewodniczącego Komisji Mieszanej na Górnym Śląsku z ramienia Ligi Narodów p. Calondera, które przekraczają jego kompetencje, a godzą w prawa podstawowe Państwa Polskiego.</u> | |
| 261 | + <u xml:id="u-45.3" who="#SekretarzsIżycki">Interpelacja s. Kuźmin i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie zawieszenia w urzędowaniu naczelników gmin prawnie wybranych w Daniłowcach i Bohdanówce, pow. zborowskiego woj. tarnopolskiego.</u> | |
| 262 | + <u xml:id="u-45.4" who="#komentarz">(S. Bohdanowicz: Proszę o głos w sprawie formalnej)</u> | |
| 263 | + </div> | |
| 264 | + <div xml:id="div-46"> | |
| 265 | + <u xml:id="u-46.0" who="#Marszałek">Proszę.</u> | |
| 266 | + </div> | |
| 267 | + <div xml:id="div-47"> | |
| 268 | + <u xml:id="u-47.0" who="#SBohdanowicz">W sprawie formalnej mam zaszczyt powiedzieć co następuje. Nagłość wniosku przyjęta była przez Senat. Przecież prosiłem w takim razie, aby tą sprawą był uzupełniony dzisiejszy porządek dzienny i żeby ta sprawa była rozpatrzona merytorycznie, ponieważ od tego zależy czy s. Rogula będzie siedział podczas ferji, czy nie. Prosiłbym albo ten mój wniosek przyjąć, albo wyjaśnić dlaczego on nie jest rozpatrywany.</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-47.1" who="#komentarz">(S. Rodowicz: Kwestja jest przesądzona uchwałą Senatu. Wniosek bez protestu odesłano do komisji. Chyba, że kolega stawi wniosek o reasumcję uchwały).</u> | |
| 270 | + </div> | |
| 271 | + <div xml:id="div-48"> | |
| 272 | + <u xml:id="u-48.0" who="#Marszałek">Jest wniosek o reasumcję uchwały. Kto jest za wnioskiem, proszę wstać. Stoi mniejszość.</u> | |
| 273 | + <u xml:id="u-48.1" who="#Marszałek">Wpłynął jeszcze wniosek senatorów Klubu Ukraińskiego w sprawie zmiany regulaminu obrad Senatu — odsyłam go do Komisji Regulaminowej.</u> | |
| 274 | + <u xml:id="u-48.2" who="#Marszałek">Następne posiedzenie odbędzie się około 20 kwietnia. Panowie otrzymają pisemne zawiadomienia.</u> | |
| 275 | + <u xml:id="u-48.3" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 276 | + <u xml:id="u-48.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18 m. 5.)</u> | |
| 277 | + </div> | |
| 278 | + </body> | |
| 279 | + </text> | |
| 280 | + </TEI> | |
| 281 | +</teiCorpus> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00003-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00003-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 3)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 3)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">3</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">6_003_000046498.odt</note> | |
| 21 | + <date>1928-05-07</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 28 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + <person xml:id="SAchmatowicz" role="speaker"> | |
| 31 | + <persName>S. Achmatowicz</persName> | |
| 32 | + </person> | |
| 33 | + <person xml:id="SGodlewski" role="speaker"> | |
| 34 | + <persName>S. Godlewski</persName> | |
| 35 | + </person> | |
| 36 | + <person xml:id="SJanuszewski" role="speaker"> | |
| 37 | + <persName>S. Januszewski</persName> | |
| 38 | + </person> | |
| 39 | + <person xml:id="SThullie" role="speaker"> | |
| 40 | + <persName>S. Thullie</persName> | |
| 41 | + </person> | |
| 42 | + <person xml:id="SekretarzsKopciński" role="speaker"> | |
| 43 | + <persName>Sekretarz s. Kopciński</persName> | |
| 44 | + </person> | |
| 45 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 46 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 47 | + </person> | |
| 48 | + </particDesc> | |
| 49 | + </profileDesc> | |
| 50 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00003-01/text_structure.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | + <xi:include href="PPC_header.xml"/> | |
| 4 | + <TEI> | |
| 5 | + <xi:include href="header.xml"/> | |
| 6 | + <text> | |
| 7 | + <body> | |
| 8 | + <div xml:id="div-1"> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 1 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 2 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie Gołuchowski i Kopciński. Listę mówców prowadzi s. Kopciński.</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#Marszałek">Przed porządkiem dziennym złożą ślubowanie następujący senatorowie: Brzeziński Tomasz i Godlewski Stanisław, Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u> | |
| 11 | + </div> | |
| 12 | + <div xml:id="div-2"> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#SekretarzsKopciński">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego, jako całości” S. Brzeziński: Ślubuję.</u> | |
| 15 | + </div> | |
| 16 | + <div xml:id="div-3"> | |
| 17 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SGodlewski">Ślubuję.</u> | |
| 18 | + </div> | |
| 19 | + <div xml:id="div-4"> | |
| 20 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Zgodnie z zapowiedzią moją na ostatniem posiedzeniu, porządek dzienny został Panom zakomunikowany pisemnie. Obecnie na wniosek kilku klubów proponuję uzupełnienie tego porządku dziennego, mianowicie wniesienie jako punkt 3: sprawozdania Komisji Regulaminowej o wniosku senatorów z Klubu Ukraińsko-Białoruskiego o zawieszenie postępowania karno-sądowego przeciwko senatorowi Bazylemu Roguli.</u> | |
| 21 | + </div> | |
| 22 | + <div xml:id="div-5"> | |
| 23 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SJanuszewski">Proszę o głos w sprawie porządku dziennego.</u> | |
| 24 | + </div> | |
| 25 | + <div xml:id="div-6"> | |
| 26 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Januszewski.</u> | |
| 27 | + </div> | |
| 28 | + <div xml:id="div-7"> | |
| 29 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SJanuszewski">Prosiłbym, ażeby odłożyć do następnego plenarnego posiedzenia Senatu punkt 1 porządku dziennego, to znaczy wybór czterech członków Trybunału Stanu z tego powodu, że kluby jeszcze się nie porozumiały dostatecznie co do kandydatów, Na miejsce tego punktu prosiłbym wstawić sprawę s. Roguli.</u> | |
| 30 | + </div> | |
| 31 | + <div xml:id="div-8"> | |
| 32 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Jest wniosek s. Januszewskiego, ażeby punkt 1 odłożyć do następnego plenarnego posiedzenia. Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, ażeby wstali. Większość — wniosek przyjęty.</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-8.1" who="#Marszałek">Drugi punkt: wybór 2 członków i 1 zastępcy Komisji Kontroli Długów Państwa. Czy są jakie wnioski w tej sprawie?</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-8.2" who="#komentarz">(S. Gliwic: W sprawie Komisji Kontroli Długów Państwa jest wniosek Komisji Skarbowo-Budżetowej. Komisja ta proponuje mianowicie senatorów Boguszewskiego i Januszewskiego jako członków Komisji Kontroli Długów Państwa i senatora Everta, jako zastępcę)</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-8.3" who="#Marszałek">Czy są jeszcze inne wnioski?</u> | |
| 36 | + </div> | |
| 37 | + <div xml:id="div-9"> | |
| 38 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SThullie">Prosimy o głosowanie kartkami.</u> | |
| 39 | + </div> | |
| 40 | + <div xml:id="div-10"> | |
| 41 | + <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">S. Thullie proponuje głosowanie kartkami. Czy Panowie się na to zgadzają?</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Głosy: Prosimy.)</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-10.2" who="#Marszałek">Proszę pp. Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-10.3" who="#komentarz">(Po głosowaniu.)</u> | |
| 45 | + <u xml:id="u-10.4" who="#Marszałek">Czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali kartki? Wobec tego, że kartki oddane, proszę pp. Sekretarzy o obliczenie głosów.</u> | |
| 46 | + <u xml:id="u-10.5" who="#komentarz">(Po obliczeniu głosów.)</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-10.6" who="#Marszałek">Głosowało senatorów 95, białych kartek oddano 25, przeto ważnych głosów było 70. Absolutna większość stanowi 36. Otrzymali głosów, jako członkowie Komisji Kontroli Długów Państwa: s. Boguszewski 69, s. Januszewski 69, Jako zastępcy otrzymali głosów: s. Evert 69, s. Szarski 1 głos. Wobec tego są wybrani: s. Boguszewski i s. Januszewski 69, s. Januszewski 69. Jako zastępcy szewski, jako członkowie, s. Evert, jako zastępca.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-10.7" who="#Marszałek">Przystępujemy do załatwienia wniosku senatorów Klubu Ukraińsko-Białoruskiego o zawieszenie postępowania karno-sądowego przeciw s. Bazylemu Roguli.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-10.8" who="#Marszałek">Sprawa ta była oddana do Komisji Regulaminowej. Głos ma sprawozdawca tej komisji, s. Achmatowicz.</u> | |
| 50 | + </div> | |
| 51 | + <div xml:id="div-11"> | |
| 52 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SAchmatowicz">Z polecenia Komisji Regulaminowej mam zaszczyt zreferować Wysokiej Izbie okoliczności sprawy, dotyczącej zgłoszonego wniosku.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-11.1" who="#SAchmatowicz">Dnia 22 maja 1924 r. na wiecu w Nowogródku ówczesny poseł na Sejm, a obecnie obrany na senatora, Bazyli Rogula, wygłosił przemówienie wyraźnie antypaństwowego charakteru. Był za to oddany pod sąd i sąd sprecyzował faktyczną stronę, jako trzy oddzielne przestępstwa, które podpadają pod art. 129 kodeksu karnego.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-11.2" who="#SAchmatowicz">Przyjęcie wniosku.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-11.3" who="#SAchmatowicz">Interpelacje.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-11.4" who="#SAchmatowicz">Otóż sąd uznał za ustalone następujące przestępstwa: że podburzał ludność białoruską do oderwania województw północno-wschodnich od Polski, mówiąc, że na kresach nie powinno być żadnej Polski, tylko Białoruś, że przy pomocy Białorusi sowieckiej Białorusini wyzwolą się z polskiego regime'u, że dopną celu, jeśli nie drogą ewolucji pokojowej, to drogą rewolucji i kończąc swoje przemówienia krzyknął: niech żyje niezależna Białoruś!; secundo, że nawoływał do nieuległości i przeciwdziałania obowiązującym w Polsce ustawom przez niepłacenie podatków i wymierzonych kar, do uchylania się od powszechnego przymusu szkolnego, oraz do wypędzenia osadników wojskowych, którym Państwo nadało ziemię na kresach i tertio nawoływał do nienawiści pomiędzy ludnością białoruską a Polską, przedstawiając tę ostatnią jako gnębicielkę i wyzyskiwaczkę ludności białoruskiej.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-11.5" who="#SAchmatowicz">Sąd okręgowy zbadał szereg świadków i na podstawie zeznań 8 świadków przyszedł do wniosku, że te trzy oskarżenia zostały całkowicie udowodnione. Stosując trzy części: 1, 3 i 6, art. 129 kodeksu karnego Sąd wymierzył s. Roguli łączną karę dwóch lat ciężkiego więzienia z pozbawieniem wszystkich praw. Po wydaniu wyroku sąd okręgowy zadecydował zaaresztować Rogulę, żeby przeszkodzić mu w uchylaniu się od sądu i wymiaru kary. Na tę decyzję Rogula złożył skargę incydentalną do sądu apelacyjnego w Wilnie i sąd apelacyjny złagodził środek zapobiegawczy, zastępując bezwzględny areszt kaucją w wysokości 10.000 zł., której to kaucji Rogula nie zdążył złożyć i do dzisiejszego dnia jest w areszcie.</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-11.6" who="#SAchmatowicz">Komisja Regulaminowa po rozważeniu tej sprawy, najpierw była przekonana widocznie, że to jest zbrodnia, jednak po szczegółowem i głębokiem rozważeniu okoliczności sprawy, mając na względzie, że jak widać z motywacji sądu okręgowego, Rogula w przeciągu 4 lat następnych swojem postępowaniem poprawnem zupełnie się zmienił, zaniechał wszelkiej przestępnej działalności i jak widać ze stosunku rządu sowieckiego Rogula jest przez niego ścigany, jako osoba, która z punktu widzenia Rosji bolszewickiej działa przeciw niej, — wobec tego Komisja Regulaminowa, widząc, że w ideologji s. Roguli nastąpił poważny zwrot, że są wątpliwości co do tego, czy on szczerze wygłaszał takie mowy, tembardziej, że w roku 1924 najbardziej panoszyła się ta akcja, niestety poselska, skierowana wyłącznie do zaskarbienia sobie popularności w masach — z tych wszystkich względów Komisja Regulaminowa zadecydowała postępowanie karno-sądowe względem senatora Bazylego Roguli zawiesić aż do wygaśnięcia mandatu.</u> | |
| 59 | + </div> | |
| 60 | + <div xml:id="div-12"> | |
| 61 | + <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Jest wniosek Komisji Regulaminowej Senatu: Postępowanie karno-sądowe przeciwko senatorowi Bazylemu Roguli zawiesić aż do czasu wygaśnięcia mandatu senatorskiego.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-12.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem komisji, aby wstali. Stoi większość, wniosek jest przyjęty.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-12.2" who="#Marszałek">Porządek dzienny wyczerpany. Proszę p. Sekretarza o odczytanie interpelacji.</u> | |
| 64 | + </div> | |
| 65 | + <div xml:id="div-13"> | |
| 66 | + <u xml:id="u-13.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-13.1" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie zastanowienia śledztwa przez Prokuraturę Państwową w Samborze przeciw Iwanowi Ortyńskiemu w Ortynicach pow. Samborskiego.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-13.2" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Poczt i Telegrafów w sprawie nieprzyjęcia do służby funkcjonarjusza Andrzeja Daszo.</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-13.3" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie reaktywowania szkoły powszechnej w Milnie, pow. Zborowskiego.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-13.4" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych w sprawie odmawiania przez Bank Rolny pożyczek długoterminowych dla ludności rolniczej z powiatów, w których w czasie wojny światowej zniszczone zostały księgi tabularne.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-13.5" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie sprzecznego z ustawami wprowadzenia języka utrakwistycznego do szkoły powszechnej w gminie Hrusiatycze, pow. Bobrka, woj. lwowskiego oraz sprzecznego z ustawami orzeczenia kuratorjum okręgu lwowskiego w tym samym przedmiocie.</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-13.6" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie niewłaściwego postępowania kierownika szkoły powszechnej w Bykowie, pow. Samborskiego, p. Franciszka Mareczka.</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-13.7" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińsko-Białoruskiego do p. Ministra Robót Publicznych w sprawie bezprawnej ekshumacji zwłok prawosławnych z cmentarza prawosławnego w Baranowiczach i przeniesienia ich na cmentarz niemiecki.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-13.8" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie nieprzyznania i niewypłacania dodatku letniskowego urzędnikom sądowym i skarbowym i nauczycielom w Zaleszczykach, woj. tarnopolskiego.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-13.9" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie zachowania się delegata starostwa w Tłumaczu; woj, stanisławowskiego, p. referendarza Tabęckiego w Tłumaczu przy wyborach zwierzchności gminnej w Pałahiczach pow. tłumackiego, woj. stanisławowskiego.</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-13.10" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie bezpodstawnego odwołania wyboru zwierzchności gminnej w Petryłowie, pow. tłumackiego, woj. stanisławowskiego przez p. referendarza Tabęckiego w Tłumaczu.</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-13.11" who="#SekretarzsKopciński">Wnioski Klubu Ukraińskiego.</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-13.12" who="#SekretarzsKopciński">Odesłanie do Komisji.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-13.13" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatora dr. Schreibera i tow. z Koła Żydowskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie sprzecznego z Konstytucją ogłoszenia konkursu przez starostę w Horodence.</u> | |
| 80 | + </div> | |
| 81 | + <div xml:id="div-14"> | |
| 82 | + <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Interpelacje te prześlę p. Prezesowi Rady Ministrów. Proszę p. Sekretarza o odczytanie wniosków.</u> | |
| 83 | + </div> | |
| 84 | + <div xml:id="div-15"> | |
| 85 | + <u xml:id="u-15.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-15.1" who="#SekretarzsKopciński">Wniosek senatorów Klubu Ukraińskiego w sprawie ściągania podatków gruntowych od ludności wiejskiej w miesiącach przedżniwnych od marca do sierpnia włącznie każdego roku.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-15.2" who="#SekretarzsKopciński">Wniosek senatorów Klubu Ukraińskiego w sprawie doraźnej pomocy dla głodującej ludności rolniczej, nawiedzonej klęską gradobicia w pow. Zborowskim.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-15.3" who="#SekretarzsKopciński">Obydwa te wnioski prześlę do Komisji Skarbowo-Budżetowej,</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-15.4" who="#SekretarzsKopciński">Przed zakończeniem posiedzenia pragnąłbym jeszcze zwrócić uwagę pp. Senatorów na konieczność zapisywania się na liście obecności, ażeby potem nie zachodziły nieporozumienia.</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-15.5" who="#SekretarzsKopciński">O terminie następnego posiedzenia, które odbędzie się prawdopodobnie za miesiąc, otrzymają pp. Senatorowie zawiadomienia.</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-15.6" who="#SekretarzsKopciński">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-15.7" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 55).</u> | |
| 93 | + </div> | |
| 94 | + </body> | |
| 95 | + </text> | |
| 96 | + </TEI> | |
| 97 | +</teiCorpus> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00004-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00004-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 4)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 4)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">4</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">2_004_000005700.odt</note> | |
| 21 | + <date>1928-06-20</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 28 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + <person xml:id="SGłąbiński" role="speaker"> | |
| 31 | + <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 32 | + </person> | |
| 33 | + <person xml:id="SHasbach" role="speaker"> | |
| 34 | + <persName>S. Hasbach</persName> | |
| 35 | + </person> | |
| 36 | + <person xml:id="SHorbaczewski" role="speaker"> | |
| 37 | + <persName>S. Horbaczewski</persName> | |
| 38 | + </person> | |
| 39 | + <person xml:id="SJanuszewski" role="speaker"> | |
| 40 | + <persName>S. Januszewski</persName> | |
| 41 | + </person> | |
| 42 | + <person xml:id="SKoerner" role="speaker"> | |
| 43 | + <persName>S. Koerner</persName> | |
| 44 | + </person> | |
| 45 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 46 | + <persName>S. Kopciński</persName> | |
| 47 | + </person> | |
| 48 | + <person xml:id="SMiklaszewski" role="speaker"> | |
| 49 | + <persName>S. Miklaszewski</persName> | |
| 50 | + </person> | |
| 51 | + <person xml:id="SMotz" role="speaker"> | |
| 52 | + <persName>S. Motz</persName> | |
| 53 | + </person> | |
| 54 | + <person xml:id="SPosner" role="speaker"> | |
| 55 | + <persName>S. Posner</persName> | |
| 56 | + </person> | |
| 57 | + <person xml:id="SRogowicz" role="speaker"> | |
| 58 | + <persName>S. Rogowicz</persName> | |
| 59 | + </person> | |
| 60 | + <person xml:id="SRogula" role="speaker"> | |
| 61 | + <persName>S. Rogula</persName> | |
| 62 | + </person> | |
| 63 | + <person xml:id="SSzarski" role="speaker"> | |
| 64 | + <persName>S. Szarski</persName> | |
| 65 | + </person> | |
| 66 | + <person xml:id="SWodziński" role="speaker"> | |
| 67 | + <persName>S. Wodziński</persName> | |
| 68 | + </person> | |
| 69 | + <person xml:id="SksAlbrecht" role="speaker"> | |
| 70 | + <persName>S. ks. Albrecht</persName> | |
| 71 | + </person> | |
| 72 | + <person xml:id="SekretarzsKopciński" role="speaker"> | |
| 73 | + <persName>Sekretarz s. Kopciński</persName> | |
| 74 | + </person> | |
| 75 | + <person xml:id="WicemarszałekPosner" role="speaker"> | |
| 76 | + <persName>Wicemarszałek Posner</persName> | |
| 77 | + </person> | |
| 78 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 79 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 80 | + </person> | |
| 81 | + </particDesc> | |
| 82 | + </profileDesc> | |
| 83 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00004-01/text_structure.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | + <xi:include href="PPC_header.xml"/> | |
| 4 | + <TEI> | |
| 5 | + <xi:include href="header.xml"/> | |
| 6 | + <text> | |
| 7 | + <body> | |
| 8 | + <div xml:id="div-1"> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 2 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 3 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie Kamieniecki i Kopciński. Listę mówców prowadzi s. Kopciński.</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(S. Rogowicz: Proszę o głos w sprawie porządku dziennego.)</u> | |
| 11 | + <u xml:id="u-1.2" who="#Marszałek">Głos ma s. Rogowicz.</u> | |
| 12 | + </div> | |
| 13 | + <div xml:id="div-2"> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.0" who="#SRogowicz">Proponuję przesunięcie punktu 1 porządku dziennego na punkt ostatni.</u> | |
| 15 | + </div> | |
| 16 | + <div xml:id="div-3"> | |
| 17 | + <u xml:id="u-3.0" who="#Marszałek">Izba o tem zadecyduje.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-3.1" who="#Marszałek">Do biura Senatu wpłynęły dwa podania o urlopy: s. Godlewskiego o urlop do dnia 1 Iipca i s. Pepłowskiego o urlop dwu miesięczny. W myśl art. 74 regulaminu obrad Senatu podaję to do wiadomości Wysokiej Izbie celem uchwalenia tych urlopów. Nie słyszę sprzeciwu, uważam sprawę za załatwioną pozytywnie.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-3.2" who="#Marszałek">P. s. Rogula ma złożyć ślubowanie. Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u> | |
| 20 | + </div> | |
| 21 | + <div xml:id="div-4"> | |
| 22 | + <u xml:id="u-4.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-4.1" who="#SekretarzsKopciński">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego, jako całości”.</u> | |
| 24 | + </div> | |
| 25 | + <div xml:id="div-5"> | |
| 26 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SRogula">Ślubuję.</u> | |
| 27 | + </div> | |
| 28 | + <div xml:id="div-6"> | |
| 29 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Jest wniosek, ażeby pierwszy punkt porządku dziennego przenieść na koniec.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(S. Koerner: Nie, Panie Marszałku, zupełnie zdjąć z porządku dziennego.)</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-6.2" who="#komentarz">(S. Rogowicz Ja postawiłem wniosek o przesunięcie na ostatni punkt.)</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-6.3" who="#Marszałek">Czy Senat zgadza się na przesunięcie? Załatwione.</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-6.4" who="#Marszałek">Przystępujemy do 2 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy w sprawie zmiany przepisów ustawy postępowania cywilnego, dotyczących zabezpieczenia powództw i egzekucji wyroków przeciw związkom komunalnym w okręgach sądów apelacyjnych w Warszawie, Lublinie i Wilnie. Jako sprawozdawca ma głos s. Wodziński.</u> | |
| 34 | + </div> | |
| 35 | + <div xml:id="div-7"> | |
| 36 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SWodziński">Wysoki Senacie! Projektowana nowelizacja ustawy postępowania cywilnego dotyczy tylko trzech artykułów i pozornie jest mało istotna, mianowicie dotyczy art. 1291, 1295 ze znakiem 1 i 1614. Art. 1291 i 1614 są prawie równobrzmiące. Art. 1291 przed wojną obowiązywał na całym terenie państwa rosyjskiego z wyjątkiem b. Królestwa, art. 1614 obowiązywał w b. Królestwie. Obecnie pierwszy artykuł obowiązuje tylko w okręgu sądu apelacyjnego w Wilnie, a drugi w okręgach sądów apelacyjnych w Warszawie i w Lublinie. Artykuły te różnią się tylko pod jednym względem, właściwie kilkoma słowami; obydwa mówią, że niedopuszczalne jest zabezpieczenie powództwa, w którem pozwanym jest Skarb Państwa, i niedopuszczalne jest zaopatrzenie wyroku w rygor tymczasowego wykonania, z wyjątkiem spraw, dotyczących nieruchomości, gdzie pewne rodzaje zabezpieczenia są dopuszczalne. I tu jest różnica między jednym a drugim artykułem. Różnica polega na tem, że drugi artykuł, obowiązujący obecnie w okręgach sądów apelacyjnych w Warszawie i Wilnie, przewiduje jeszcze jako zabezpieczenie wniesienie ostrzeżenia hipotecznego.</u> | |
| 37 | + <u xml:id="u-7.1" who="#SWodziński">Trzeci artykuł, 1395 ze znakiem 1, mówi o tem, że wykonanie wyroków II instancji w sprawach, w których jest pozwany Skarb Państwa, jest niedopuszczalne przed upływem terminu kasacji, względnie przez rozpoznaniem sprawy przez Sąd Najwyższy.</u> | |
| 38 | + <u xml:id="u-7.2" who="#SWodziński">Nowelizacja polega na tem, ażeby te przywileje, dotyczące Skarbu Państwa, rozciągnąć również na związki komunalne i w rezultacie formalnym cała poprawka sprowadza się do tego, że w odnośnych miejscach, gdzie mówi się o Skarbie Państwa, dodaje się „i związki komunalne”; „przeciw związkom komunalnym”. Projektodawcy naturalnie ożywieni byli najlepszemi intencjami pod adresem samorządu, jednak ustawa ma szereg wad. Jest ona niewytworna nawet pod względem formalno-prawnym, a to dlatego, że powstała wskutek pewnych trudności w pewnym konkretnym wypadku. Mianowicie, miasto Lublin nie mogło wykonać swych zobowiązań, stwierdzonych wyrokami dwóch instancji, i nie wiem, czy wyzyskało wszystkie środki prawne, dopuszczalne na mocy postępowania cywilnego w poprzednich redakcjach, bo takie środki prawne były, czy też po nieudałem wyzyskaniu tych środków prawnych zwróciło się do Sejmu i powstał odnośny projekt. Otóż projekt ten nie jest elegancki pod względem prawnym, bo nie jest uzgodniony z innemi artykułami ustawy postępowania cywilnego. Mianowicie pod art. 1282 są uwagi, które część związków komunalnych pod tym względem już zrównał ze Skarbem Państwa, więc należałoby coś z temi uwagami zrobić, bo stają się zupełnie bezprzedmiotowemi. Następnie nie wyczerpuje ten projekt zagadnienia, gdyż z jednej strony powiada, że w żadnych sprawach zabezpieczenie powództwa przeciw związkom komunalnym nie jest dopuszczalne, między innemi w sprawach z protestowanych weksli, i widocznie przez przeoczenie zapomniano, że oprócz zwykłej drogi sądowej jest jeszcze uproszczona droga postępowania z weksli protestowanych, mianowicie klauzula egzekucyjna. Art. 161 ze znakiem 2) brzmi, że na mocy aktu notarjalnego względnie na mocy weksla protestowanego można bez wezwania stron uzyskać klauzulę. Więc jest tu pewna niekonsekwencja. Z jednej strony w normalnym trybie, gdzie pozwany staje w sądzie, sąd na podstawie weksla protestowanego nie może wyroku opatrzyć w rygor tymczasowego wykonania, z drugiej zaś strony bez wezwania związku można uzyskać wyrok, który w pewnym trybie, mianowicie po wyczekaniu trzech dni od dnia doręczania nakazu wykonawczego przez komornika, może być wykonany.</u> | |
| 39 | + <u xml:id="u-7.3" who="#SWodziński">Następnie jest szereg luk w tej ustawie. Między innemi, zdaje mi się, wbrew widocznej intencji projektodawców, projekt poszedł zbyt daleko. Mianowicie istnieje powództwo, gdy Skarb Państwa i związki komunalne, jakkolwiek są pozwanemi, nie są atakowani, lecz atakujący. Mam tu na myśli sprawy, przewidziane w dwóch artykułach ustawy postępowania cywilnego, mianowicie w art. 1092 i 1197 w sprawach o wyłączeniach. Magistrat kieruje egzekucją na podstawie wyroków, względnie na podstawie własnego orzeczenia do ruchomości, względnie nieruchomości i zajmuje ruchomości nie dłużnika, lecz osoby trzeciej. Osoba trzecia, według przepisów obowiązującej ustawy postępowania cywilnego nie ma innej drogi, jak wytoczenie przeciw Magistratowi powództwa o wyłączenie. I normalnie takie powództwo jest bezprzedmiotowe, o ile nie jest zabezpieczone. Normalnie powód żąda zabezpieczenia powództwa przez zajęcie własnych rzeczy celem uniemożliwienia sprzedaży ich przez licytację do czasu prawomocnego wyroku. Nie sądzę, aby projektodawcy mieli na myśli uniemożliwienie zabezpieczenia powództw tego rodzaju.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-7.4" who="#SWodziński">To jedno. A następnie, proszę Wysokiego Senatu, ustawa projektowana świetnie reguluje i usuwa trudności, które powstały w konkretnym wypadku w Lublinie, bo o ten Lublin chodzi, ale zapomina się o tem, że tworzy się normę ogólną, że ta ustawa będzie regulowała nietylko ten wypadek lubelski, lecz szereg innych wypadków na przyszłość. Łatwo sobie wyobrazić, że żaden związek komunalny nie będzie mógł zdyskontować weksli przy tej ustawie w tej formie, w jakiej była przyjęta przez Sejm. To będzie zupełnie wykluczone, chyba że sobie poszuka żyranta, ale żyranta znowu nie znajdzie ze względu na to, że ten żyrant nie będzie miał gwarancji, że w drodze uproszczonej bądź co bądź, w drodze procesu wekslowego uzyska należność. Czy związki komunalne będą mogły uzyskać jakikolwiek kredyt na podstawie obligu w postaci aktu notarjalnego? Również nie, a to dlatego, że przecież jeżeli związek komunalny z tych lub innych przyczyn będzie narażony na pewne trudności płatnicze, wierzyciel będzie musiał wyczekać trzy instancje, co w praktyce stanowi rok, dwa albo i znacznie więcej.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-7.5" who="#SWodziński">Można na to powiedzieć: Jakże jest w innych państwach? I na innych terenach Polski przecież jest inaczej. Jakże jest w stosunku do Skarbu Państwa? Naturalnie ten zarzut nie będzie istotny. Przedewszystkiem pretensje, jeżeli chodzi o Skarb Państwa, są emanacją autorytetu władz państwowych i tego domniemania, że Skarb Państwa złych spraw nie ma, następnie, że Skarb Państwa będzie honorował swe własne zarządzenia w postaci wyroków sądowych. Co się zaś tyczy związków komunalnych, to proszę Wysokiego Senatu, przecież jesteśmy w odmiennem położeniu. Zarządy komunalne mają pewne tradycje i w samej organizacji samorządów komunalnych są gwarancje, że zobowiązania ich będą wykonywane należycie.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-7.6" who="#SWodziński">Więc z tego względu Komisja Prawnicza poszła na pewien kompromis, mianowicie uznała, że do pewnego stopnia jest słuszne niewykonywanie wyroków II instancji przeciw związkom komunalnym do czasu upłynięcia terminu kasacyjnego, względnie do czasu rozpoznania sprawy przez Sąd Najwyższy, a to dlatego, że przecież Sąd Najwyższy bardzo często uchyla wyroki II instancji i później oddala powództwo. Po egzekucji wyroku związek komunalny może być narażony na to, że tych pieniędzy, które zapłaci z powodu wyroku pierwotnego, nie otrzyma, bo płatnik okaże się niewypłacalnym. To zasadniczo jest słuszne. Komisja Prawnicza stanęła na tem stanowisku, że nie należy zabezpieczać powództwa zwróconego przeciw związkom komunalnym dlatego, że jest to niepotrzebne. Związek komunalny w rezultacie wcześniej czy później zapłaci, z wyjątkiem tych spraw, w których, jak powiedziałem, związki komunalne są atakujące z wyjątkiem spraw, przewidzianych w art. 1092 i 1197.</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-7.7" who="#SWodziński">Następnie, jako ogólną normę, zdaniem Komisji Prawniczej, należy przyjąć, że jest niedopuszczalne opatrywanie wyroków w rygor tymczasowego wykonania i niedopuszczalne jest wykonanie wyroków II instancji przed upływem terminu kasacyjnego, z wyjątkiem dwóch wypadków, przewidzianych w art. 595 i z wyjątkiem spraw weksli protestowanych i z obiegów notarjalnych. To są dwa wyjątki i poprawki, proponowane przez Komisję Prawniczą, kierują się tylko do tego, mianowicie zdaniem Komisji Prawniczej, unieszkodliwiają one tę ustawę i usuwają trudności, któreby napewno powstały w razie przyjęcia ustawy według projektu sejmowego. Poprawki te są identyczne przy art. 1291 i 1614 dlatego, że artykuły te są jednakowe. Poprawki brzmią jak następuje: „Dozwolone jest również w sprawach przeciwko zarządowi skarbowemu i związkom komunalnym zabezpieczenie powództw, wytaczanych na zasadzie art. 1092 i 1197 U. P. C.,” — to jest w sprawach o wyłączenie „oraz wstrzymanie egzekucji na skutek skarg, wnoszonych trybem art. 965 U. P. C.” — to jest analogiczna rzecz. „Dozwolone jest także w sprawach przeciwko związkom komunalnym nadawanie wyrokom rygoru tymczasowego wykonania w wypadkach, przewidzianych w art. 595 U. P. C. — to jest w wypadkach, kiedy powództwo oparte jest na akcie notarjalnym — i w art. 1291 ze znakiem 1, który mówi, że wyrok II instancji jest niewykonalny do czasu upływu terminu kasacyjnego” Otóż Komisja Prawnicza wnosi poprawkę, że nie dotyczy to spraw, w których pozwany jest związek komunalny. Artykuł ten dosłownie brzmi: „Artykuł ten nie ma zastosowania w sprawach, wymienionych w art. 595 U. P. C., w których pozwanym jest związek komunalny”. Proszę Wysoki Senat o przyjęcie projektu ustawy z poprawkami, dokonanemi przez Komisję Prawniczą.</u> | |
| 44 | + </div> | |
| 45 | + <div xml:id="div-8"> | |
| 46 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Wobec tego, że nikt się nie zapisał do dyskusji, przystępujemy do głosowania. Proszę wziąć do ręki odbitki nr. 4 i 7.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-8.1" who="#Marszałek">Do art. 1 są cztery poprawki. Poprawka 1) brzmi:</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-8.2" who="#Marszałek">Art. 1291 U. P. C. uzupełnić na końcu następującym przepisem (przed uwagą):</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-8.3" who="#Marszałek">„Dozwolone jest również w sprawach przeciwko zarządowi skarbowemu i związkom komunalnym zabezpieczenie powództw wytaczanych na zasadzie art. 1092 i 1197 U. P. C. oraz wstrzymanie egzekucji na skutek skarg, wnoszonych trybem art. 965 U. P. C. Dozwolone jest także w sprawach przeciwko związkom komunalnym nadawanie wyrokom rygoru tymczasowego wykonania w wypadkach, przewidzianych w art 595 U. P. C.”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-8.4" who="#Marszałek">Poprawka 2) brzmi:</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-8.5" who="#Marszałek">W uwadze do art. 1291 U. P. C. wyrazy: „przewidzianych w uwadze 2 do art. 1289” zastąpić przez: „przewidzianych w uwadze 3 do art. 1289”.</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-8.6" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-8.7" who="#Marszałek">Przystępujemy do 3) poprawki:</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-8.8" who="#Marszałek">Art. 12951 U. P. C. uzupełnić w końcu następującym przepisem (przed uwagą):</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-8.9" who="#Marszałek">„Artykuł ten nie ma zastosowania w sprawach, wymienionych w art. 595 U. P. C., w których pozwanym jest związek komunalny”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, ażeby wstali. Większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-8.10" who="#Marszałek">Przystępujemy do czwartej zmiany, w art. 1614:</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-8.11" who="#Marszałek">Art. 1614 U. P. C. uzupełnić na końcu następującym przepisem:</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-8.12" who="#Marszałek">„Dozwolone jest również w sprawach przeciwko zarządowi skarbowemu i związkom komunalnym zabezpieczenie powództw, wytaczanych na zasadzie art. 1092 i 1197 U. P. C. oraz wstrzymanie egzekucji na skutek skarg, wnoszonych trybem art. 965 U. P. C. Dozwolone jest także w sprawach przeciwko związkom komunalnym nadawanie wyrokom rygoru tymczasowego wykonania w wypadkach, przewidzianych w art. 595 U. P. C”.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-8.13" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, ażeby wstali. Większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-8.14" who="#Marszałek">Do art. 2 niema poprawek, uważam ten artykuł za przyjęty. Zatem cała ustawa z uchwalonemi zmianami została przyjęta.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-8.15" who="#Marszałek">Przechodzimy do 3 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o preliminarzu budżetowym na rok 1928/29 (druk sejmowy nr 80 i odbitka nr 5 oraz druk Senatu nr 2.) Jako sprawozdawca ma głos s. Szarski.</u> | |
| 62 | + </div> | |
| 63 | + <div xml:id="div-9"> | |
| 64 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SSzarski">Wysoki Senacie! Osiągnięcie istotnej równowagi w naszym budżecie, którą zawdzięczamy własnym wysiłkom, jest epokowem zdarzeniem w historji Państwa. Jest to skarb, którego strzec musimy i chronić tak, jak każdy swe zdrowie: jeżeli Państwo chce żyć, budżet jego musi być w równowadze. Jeśliby wydatki przewyższać miały dochody, to groziłaby nam śmierć. Widzieliśmy to już wtedy, gdy wskutek deficytów drukowano pieniądz papierowy, a w potopie inflacji zaczęło tonąć i Państwo i wszystko. Równowaga budżetowa umożliwiła stabilizację wartości pieniądza, a więc i stabilizację życia gospodarczego, a co za tem idzie, stosunków społecznych. Od tej chwili gospodarcza izolacja Polski się skończyła i Państwo nasze, politycznie bardzo już wzmocnione, mimo swe niewielkie bogactwo kapitałowe stanęło w rzędzie mocarstw jako wybitna jednostka. Uznała to też dzisiaj cała zagranica. A budżet tego mocarstwa wynosi netto 2,6 miljarda zł., czyli 300 miljonów dolarów! I dziwić się tylko można, że takiemi środkami prowadzi się największe gospodarstwo, to jest gospodarstwo Państwa, jeżeli tylko dla ilustracji przytoczę, że wysokość spadków, przypadłych we Francji w jednym 1926 r., wynosiła 12 miljardów franków, t. j. 4 miljardy złotych, a więc i 60% całego naszego budżetu. Atoli wedle stawu grobla; narazie musimy być skromni, a dumni z sanacji finansów, czekać chwili, kiedy i my będziemy w stanie wydawać na cele Państwa i społeczeństwa, co nasi sąsiedzi na zachodzie. A chwila ta, wierzę w to mocno, kiedyś przyjdzie. Warunkiem zaś tego oszczędność, powściągliwość i ofiarność, tak, by dochody Państwa rosły szybciej, niż jego wydatki, by Skarb zbierał rezerwy, bez których żadne gospodarstwo ostać się nie może. Dopiero oparty na silnych rezerwach będzie budżet mógł sprostać tym wszystkim żądaniom, których spełnienia żąda się ledwie po dwóch latach równowagi z niejednej strony.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-9.1" who="#SSzarski">Preliminarz, przedłożony Sejmowi przez Rząd, był niezwykle ostrożny, bardzo realny i elastyczny, albowiem przewidywał dochody znacznie niższe niż rzeczywiste dochody ubiegłego roku, a co do wydatków trzymał się poniżej wydatków rzeczywistych. Elastyczność budżetu, na którą tak wielki nacisk kładł zawsze wielki nasz minister skarbu, który chociaż rządził budżetem obcym, był wielkim Polakiem, Juljan Dunajewski, objawiała się w tem, że dochody, preliminowane niesłychanie ostrożnie, zawierały właśnie rezerwy, które na kształt silnego fundamentu potrafią utrzymać gospodarkę skarbową nawet wtedy, gdyby przyszły złe czasy. Zarzucano preliminarzowi rządowemu, że jest rozdęty; oczywiście, porównany z budżetem roku zeszłego wykazuje on rzeczywiście wzrost, ale nie zapominajmy, że budżet, uchwalony zeszłego roku, obowiązywał w roku, w którym rozdęło się i to zupełnie zdrowo całe życie gospodarcze. Rok 1927 był rekordowy i byłoby wprost nienaturalne, gdyby wobec zwiększonych cyfr produkcji spożycia i obiegu pieniężnego tylko cyfry budżetu miały pozostać na tym poziomie, na którym stały w budżecie zeszłorocznym. Wykonanie budżetu, trzymane w tych granicach, byłoby odbiegło od rzeczywistości i odbiegło też, ale, co podkreślić należy, daleko więcej po stronie dochodów, niż rozchodów. To też racjonalna gospodarka wydatkowa roku zeszłego, która mimo wyższych cyfr była produktywna, doprowadziła do tego, że budżet zakończył się nadwyżką, która, wynosząc 214 milj., przewyższała o 40% nadwyżkę z 1926 na 1927. Powrót do dwumiljardowego budżetu jest wykluczony, wykluczyło go życie.</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-9.2" who="#SSzarski">Zarzucano, że takiego budżetu jak preliminowany, nie potrafi znieść nasze życie gospodarcze. Nie twierdzę, żeby ciężar był lekki, ze względu na nasze ubóstwo, ale bez wielkiej przesady powiedzieć sobie musimy, żeśmy wykonanie budżetu roku zeszłego znieśli, że wśród tego powodziło się przecież lepiej i że w końcu musimy, jeżeli chcemy ugruntować Państwo, ponosić dla niego ofiary. Nie będę tu wcale wyliczał, ale zaznaczę tylko, że płaciliśmy daniny do skarbów zaborczych nie niniejsze. Daniny nie są instytucją sympatyczną, nie lubią ich nawet bardzo wysoko stojące narody, nietylko Polacy, o których to pięknie pisze Bobrzyński w swej Historji Polski; że przy wszystkich jednak wspaniałych zaletach nie płacili podatków. Jest to już wrodzone człowiekowi, że chętnie tylko płaci dobrowolnie i gdy ktoś świadczy mu wzajemnie, a nie przymusowo.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-9.3" who="#SSzarski">Nie zapominajmy jednak, że podatki nie są właściwie niczem innem, jak premją asekuracyjną, która nas chroni przed największem niebezpieczeństwem, osłabieniem Państwa. Pełne kasy państwowe, nadwyżki budżetowe pochodzą z podatków, a te wyrabiają nam kredyt i zaufanie w świecie. Oto prawdziwe znaczenie podatków w dzisiejszych czasach. Są one czemś więcej, niż składkami na utrzymanie Państwa.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-9.4" who="#SSzarski">Zarzucano dalej, że linja rozwojowa może się załamać. Mamy za sobą istotnie dwa lata pomyślności gospodarczej, której rozpęd był nieraz zadziwiający. Przełom gospodarczy łączy się z przełomem psychicznym. Pewne warunki polepszenia istniały już dawniej, ale nie mogły się wyładować z powodu wielkiej nieufności, spowodowanej chwiejnością władzy. Dopiero z nastaniem istotnie silnej władzy zaczęły one działać, co znalazło wyraz latem roku 1926 w poprawie, a później w faktycznej stałości naszego pieniądza. Nie będę wyliczał cyfr, obrazujących te linję rozwojową, umieściłem je w sprawozdaniu, a szereg prac wybornych, wydanych przez Rząd, maluje je jeszcze jaskrawiej. Postawię sobie tylko pytanie, czy społeczeństwo preliminarz ten zniesie. Otóż nawet patrząc w przyszłość optymistycznie, nie można się spodziewać, by linja rozwoju szła i w najbliższej przyszłości w równej szybkości, jak dotąd. Prawdopodobnie stanie ona, ale uwzględnił też to preliminarz, przewidując o ćwierć miljarda niższe dochody, niż rzeczywiste roku zeszłego. Przypuszczać zaś, by sytuacja gospodarcza mogła spowodować spadek dochodów poniżej tych nisko preliminowanych, byłoby już prawdziwym defetyzmem. Niema poszlak, któreby wskazywały na to, że będziemy szli w rozwoju na dół; przypuszczać należy, myśląc trzeźwo, że pozostaniemy na dotychczasowej linji, a wtedy dochody zostaną osiągnięte, a nawet, jak to wskazałem w sprawozdaniu, możemy się spodziewać wyższych, gdyż tak w cłach, jak w podatku dochodowym, jak też i w monopolach tkwią w preliminarzu rządowym prawdziwe rezerwy.</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-9.5" who="#SSzarski">Zarzuca się, że jest zanadto wielkie obciążenie podatkowe. Wielu nawet twierdzi i czytamy to bardzo często, że jeżeli w roku zeszłym tak silnie i obficie wpływały podatki, to był to wynik wyciśnięcia ostatniego grosza ze społeczeństwa; siła płatnicza ludności wskutek tego osłabła, płace robotnicze są niskie, ceny będą rosły, brak kredytu; jest on drogi, bilans handlowy jest bierny, a wreszcie i żniwa zapowiadają się źle.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-9.6" who="#SSzarski">Co się tyczy ciężarów publicznych i podatków, to w kilku słowach wspomniałem moje zapatrywania w tym względzie. Nie będę powtarzał cyfr, ograniczę się tylko do kilku charakterystycznych danych.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-9.7" who="#SSzarski">Czy ciężar podatkowy jest nieznośny, o tem nie rozstrzygają tak bardzo cyfry obciążenia na głowę, tak samo, jak o drożyźnie nie rozstrzyga poziom cen, lecz stosunek dochodów do cen. Jeżeli chcemy się oprzeć na cyfrach statystyki, musimy porównać obciążenie podatkowe w stosunku do dochodu społecznego. Otóż obciążenie to wzrosło wszędzie po wojnie. Wynosiło ono, względnie wynosi:</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-9.8" who="#SSzarski">Po wojnie 1913,1925–1924 w Austrji 16,9%, 17,3% w Francji 14%, 17–20% w Anglji 11,4%, 22% na Węgrzech 13–14%, 17–19% Francuzi płacą dziś wszystkich podatków, inclusive podatki komunalne, dwa razy tyle, co przed wojną (60 miljardów franków papierowych, t. j. 12 miljardów franków złotych). Wysokość dochodu społecznego w Polsce nie jest znana dokładnie; jeżeli ocenia się ją na 10–15 miljardów, to ciężar danin i monopoli państwowych bez podatków komunalnych na podstawie wpływów za rok ubiegły (2,292 milj. zł.) wynosi 15,28%, a bez monopoli 10%, jest zatem niższy, niż nawet w Austrji.</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-9.9" who="#SSzarski">Obciążenie to nie jest jednak równomiernie rozłożone. Skargi na obciążenie podatkowe pochodzą głównie z tego nierównomiernego rozkładu. Już sam Rząd w motywach do przedłożeń podatkowych przyznał, że z małemi wyjątkami drobni rolnicy nie opłacają u nas żadnych podatków bezpośrednich, oprócz bardzo niskiego podatku gruntowego, tak, że obecnie olbrzymia część obywateli przyczynia się tylko w niskim stopniu do utrzymania Państwa. Istotnie, z dochodu, ustalonego do podatku dochodowego (bez Śląska), tylko 17%% przypadło na dochód z gruntów, a 62,6% na handel i przemysł. Gdy sobie uprzytomnimy, że dochód ten na r. 1926 ustalony został na okrągło 1.830 milj. zł., a na rok bieżący preliminuje się według wpływów lat ubiegłych tytułem utargu ze sprzedaży wyrobów tytoniowych, spirytusu, wódki i losów loteryjnych okrągło 1.300 milj. zł., to gdyby ten dochód ustalony został na r. 1927 dobrze ponad 2 miljardy, nasuwa się pytanie, czy jest możliwe, by społeczeństwo, fatujące 2 a nawet 2% miljarda złotych dochodu, mogło 1.300 milj. zł. poświęcić tylko na tytoń, wódkę i grę na loterji. Wprawdzie ogromna ilość konsumentów tych artykułów należy istotnie do warstw, słusznie zwolnionych od płacenia podatku dochodowego, jednak przeciwstawienie tych cyfr jaskrawo dowodzi, że przecież zawsze jeszcze ogromna ilość dochodów bez powodu wolna jest od podatku. Racjonalne rozłożenie ciężarów podatkowych jest postulatem gospodarczym pierwszego znaczenia.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-9.10" who="#SSzarski">Jeżeli weźmiemy obciążenie na głowę, to ono istotnie rośnie, ale nie zapominajmy, że jeżeli weźmiemy statystykę od roku 1924, od tego czasu wartość pieniądza spadła, to znaczy ceny poszły w górę, a zatem, ażeby zapłacić cyfrę wyższą nominalnie, niż w r. 1924, w każdym razie mniej trzeba dóbr sprzedać, a szczególnie płodów rolniczych, niż dawniej.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-9.11" who="#SSzarski">Kto jednak ponosi te ciężary podatkowe? Możemy powiedzieć zupełnie szczerze, że ponosi je przedewszystkiem miasto, a z własności ziemskiej głównie własność większa, własność mniejsza jest mniej obciążona. Odnosi się to przedewszystkiem oczywiście do podatków bezpośrednich. Monopole, podatki pośrednie i inne ponosi cała ludność.</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-9.12" who="#SSzarski">Przypatrzmy się, jak przedstawia się wzrost i rozwój podatków bezpośrednich, podatków pośrednich i monopoli, obciążających całą ludność. Otóż biorąc rok 1924 za punkt wyjścia, widzimy, że w roku 1927 podatki pośrednie wzrosły o 88%, a bezpośrednie o 114%, czyli, że mamy znaczny wzrost podatków bezpośrednich, jednak stosunek podatków pośrednich do bezpośrednich jest lepszy, bo gdy w roku 1924 podatki pośrednie i monopole były dwa razy wyższe na głowę, niż podatki bezpośrednie, to w roku 1927 stosunek się poprawił, podatki bezpośrednie stoją do podatków pośrednich w stosunku, jak 1:1,88.</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-9.13" who="#SSzarski">Ustosunkowanie obciążenia podatkami bezpośredniemi a pośredniemi, jak wiadomo, jest wielkim problemem socjalnym. Twierdzi się, że podatek pośredni obciąża tylko pozornie płacących go, bo jest przerzucany i obciąża spożywców, dalej, że podatki bezpośrednie trafiają w kapitał, podatki pośrednie w pracę, a antydemokratyczny jest system podatkowy, który obciąża pracę. Jednakowoż statystyka dowodzi, że mimo to po wojnie zwyciężyły podatki pośrednie.</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-9.14" who="#SSzarski">Biorąc statystykę budżetów zagranicznych, przekonywamy się że podatki pośrednie stanowią dziś filar dochodów państwowych. Dlaczego to się stało? Stało się to poprostu dlatego, że percepcja podatków pośrednich jest łatwiejsza i że podatki pośrednie, płacone w cenie, nie kłują w oczy i nie wywołują tych zawiści i waśni, jak podatek bezpośredni, Porównanie z zagranicznemi budżetami dowodzi, że podatki pośrednie u nas mniejszą odgrywają rolę, niż w budżetach zagranicznych. W Austrji np. podatki pośrednie, cła i monopole stanowią 64% (u nas 48%), podatki bezpośrednie 25% wszystkich dochodów budżetowych.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-9.15" who="#SSzarski">Jeżeli wrócimy teraz do tych wszystkich ciemnych stron budżetu, właściwie do tych ciemnych stron życia gospodarczego, na które zwracają uwagę przeciwnicy preliminarza, to przekonamy się, że może zarzuty te nie są słuszne. Przecież mamy cyfry, które wskazują, że spożywamy więcej, a w tej sytuacji ceny, choć wzrosły, ponieważ musiały wrosnąć wskutek zaprowadzenia stałej waluty, jednak nie skakały tak, jak to widzieliśmy przedtem.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-9.16" who="#SSzarski">Realna wartość płac robotniczych, które z pewnością nie są zadowalające, byłbym pierwszym, któryby temu przeczył, wskazuje faktycznie zwyżkę choć niewielką, w porównaniu z r. 1925. Przytoczyłem w sprawozdaniu przykładowo płace górników na Górnym Śląsku, przeciwstawiając im wskaźniki, na podstawie obliczeń, udzielonych mi z Górnego Śląska, z czego się okazuje, że gdy ceny wzrosły o 30%, to płace robotnicze wzrosły o 60%. Dlaczego tak się stało? Dlatego, że przemysł pracował rentownie, a od rentowności pracy w przemyśle zależy ostatecznie powodzenie robotników i płaca. Musi być tak, bo, proszę Wysokiej Izby, abstrahując od wszystkich elementów i doktryn ekonomicznych, musimy sobie powiedzieć, że jeżeli jakiś przedsiębiorca potrafi tylko tyle wydostać z swego zajęcia, iż pokryje koszta produkcji i to, co jest potrzebne do życia, to nie pozostaje mu nic, z czegoby sobie stworzył kapitał; kapitał powstaje z uzyskanych zysków z pracy, tylko ten kapitał odłożony stwarza oszczędności, te oszczędności to kapitalizacja, powiększenie produkcji, tańsza produkcja i niższe ceny.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-9.17" who="#SSzarski">Dotykam tu najważniejszego problemu życia gospodarczego w Polsce. Słyszymy z wszystkich stron, i słusznie, że jest lepiej, znacznie lepiej, ale brak nam czegoś jeszcze, t. j. kapitału. Zupełnie słusznie. Brak nam kapitału dlatego, żeśmy go stracili podczas wojny, a po wojnie wskutek inflacji, ale oprócz tego Polska wogóle i złączone dziś jej dzielnice nigdy przecież nie należały do krajów wielkiego kapitału; Polska była zawsze krajem uboższym. Ale jestem przekonany, że nie będziemy tego kapitału posiadali w obfitości i później, jeżeli nie będzie on przenosił odpowiedniej renty. Pozostaje to w związku z przypływem kapitałów. Musimy sobie powiedzieć, że dopóki istnieje dzisiejszy ustrój społeczny — czy on jest dobry, czy zły, nie wiem, ale istnieje, dopóki kapitał rządzi w świecie, kapitał ten płynie tam, gdzie ma bezpieczeństwo i rentę. Przez renesans polityczny u nas, przez stabilizację waluty stworzyliśmy dla kapitału bezwzględne bezpieczeństwo, musimy teraz się starać, aby nie w sposób, który zasługuje na krytykę, lecz w sposób rozumny i godziwy zapewnić kapitałowi rentę. Jestem przekonany, że kapitał zagraniczny wtedy większej mierze przypłynie.</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-9.18" who="#SSzarski">Przypływ kapitału zagranicznego posiada dla nas jeszcze inne wybitne znaczenie, pominąwszy te rozważania czysto gospodarcze, a mianowicie z punktu widzenia skompensowania ujemności naszego bilansu handlowego. Dotknę tu znowu tematu, którym zajmuje się u nas całe społeczeństwo. Obawa przed ujemnym bilansem handlowym jest u nas poprostu psychozą. Nie zgadzam się tu może z wieloma i chociaż przyznaje, że nie jest rzeczą korzystną, ażeby bilans handlowy był bierny, jednak nie przywiązuję do tego tak kolosalnej wagi i nie widzę w tem tak strasznego niebezpieczeństwa. Powtarzałbym się w wysokim stopniu i byłbym z pewnością, jak zresztą jestem, ale byłbym tem więcej nudny gdybym tłumaczył, że ta bierność bilansu handlowego jest koniecznością i to dodatnią. Wysoka Izba wie, że pominąwszy może ostatni miesiąc, maj, saldo bilansu handlowego jest uszlachetniające dlatego, że składa się z towarów, które służą jako surowce do produkcji, i z środków produkcji. Jeżeli kupiec, czy producent nabywa surowce i narzędzia produkcji, to chyba nie jest pozbawiony zdrowego rozsądku, żeby wydawał pieniądze na zakup tego, czego mu nie potrzeba. Widocznie zatem potrzebujemy tych surowców i tych narzędzi produkcji, ażeby powiększyć naszą wytwórczość, i dlatego to saldo nie jest niebezpieczne. Byłoby oczywiście szkodliwe, gdybyśmy sprowadzali rzeczy, które wprost konsumujemy, albo które nam są zbędne. Ale są kraje, które na taki zbytek nietylko sobie pozwalają, lecz pozwalać sobie muszą, gdyż jako kraje wierzycielskie inkasować swych wierzytelności nie mogą inaczej, jak tylko towarami. Polska, która jest krajem dłużniczym i na długo takim krajem pozostanie, czynić tego nie może i prowadzić musi swój handel zagraniczny na tej linji, na której dziś prowadzi, chociażby z saldem ujemnem.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-9.19" who="#SSzarski">Przeprowadzę tu dowód, że ujemność naszego bilansu handlowego jest produktywna, w kilku cyfrach rażących. Mianowicie miesięczny przywóz wynosił w tysiącach ton: rud żelaznych w 1924 r. 21,6, w 1927 r. 69,1. Biorę jeszcze jeden taki przykład rażący. Nawozów sztucznych w 1924 r. 19,3, w 1927 r. 47,9. Więcej nie przytaczam, bo te 2 cyfry kłują wprost w oczy i wykazują, że import nasz jest czysto produktywny.</u> | |
| 84 | + <u xml:id="u-9.20" who="#SSzarski">Ale źródło obaw o bilans handlowy tkwi nie w rozważaniach gospodarczych, lecz w obawach o walutę. Ponieważ w r. 1925, kiedy się złoty załamał mieliśmy za sobą dłuższy okres bilansu handlowego ujemnego i szerzy się obawa, żeby też znowu to się nie powtórzyło, bo mamy przecież bilans handlowy ujemny. Otóż pod tym względem dyskusja jest zamknięta. Złoty załamał się w roku 1925 nie wskutek ujemnego bilansu handlowego, lecz dlatego, że nasz pieniądz został zarażony emisją pieniądza papierowego. Gdyby w roku 1925 finanse Państwa były w porządku, gdyby wydatki odpowiadały dochodom, a nie były wyższe od nich, kto wie, czy wtedy nie bylibyśmy pokryli tak samo ujemnego bilansu handlowego kredytami, jak go dziś ze skutkiem pokrywamy i pokrywać będziemy, na co wskazuje fakt, że rezerwy Banku Polskiego mimo bilansu handlowego biernego nieznacznie, bardzo nieznacznie się zmniejszają.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-9.21" who="#SSzarski">Dwa słowa o rolnictwie, które wymaga omówienia dla oceny sytuacji. Wykazałem w sprawozdaniu, jak dalece rolnictwo wpływa na nasze życie gospodarcze, jak bilans handlowy jest wprost zależny od wyniku żniw, jak od siły nabywczej ludności rolniczej zależne jest powodzenie naszego życia gospodarczego, jak dopiero z chwilą, kiedy ceny artykułów przemysłowych nie prześcigały cen artykułów rolniczych, lecz ceny artykułów rolniczych podskoczyły szybciej, niż ceny artykułów przemysłowych, ludność rolnicza, rolnicy mogli konsumować więcej, co wywołało poprawę gospodarczą. Z wszystkich czynników ujemnych jedyny może czynnik, który istotnie zasługuje na rozwagę i zdaje się być usprawiedliwiony, to obawa i troska o zbiory. Zbiory nie zapowiadają się dobrze i z pewnością nie oddziała to korzystnie na naszą sytuację gospodarczą, ale proszę Wysokiej Izby, i to z naciskiem podkreślić muszę i proszę, żeby wszyscy członkowie tej Wysokiej Izby na chwilę się zastanowili nad tem, jaka jest różnica między niebezpieczeństwem złych zbiorów dziś, a tem niebezpieczeństwem wtedy, kiedyśmy się znajdowali w stanie płynności stosunków, wywołanej chwiejnością wartości pieniądza. W owym czasie złe żniwa groziły załamaniem całego życia gospodarczego, a dziś jest to zupełnie wykluczone, dlatego że waluta jest stała, budżet jest zrównoważony i posiadamy rezerwy, na których przedtem nie mogliśmy się oprzeć. Jeżeli zatem żniwa wywołają ujemne skutki, to będziemy mieli do czynienia z zwykłem odchyleniem się konjunktury gospodarczej, z którem się liczyć każdy musi i z którem, jak wspomniałem na początku, liczyć się musiał i liczył się też preliminarz rządowy.</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-9.22" who="#SSzarski">Mając to wszystko na oku i stwierdzając raz jeszcze, że trzeźwość jest treścią, a rzeczywistość podstawą rządowego preliminarza, dochodzi się do konkluzji, że jego wykonanie nie przyniesie rozczarowań, lecz raczej przynieść może w niektórych pozycjach wyższe dochody. Warunkiem urzeczywistnienia tych przypuszczeń jest jednak surowa administracja wydatków, ochrona zebranych z lat poprzednich rezerw budżetowych i racjonalniejsze rozłożenie ciężarów podatkowych.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-9.23" who="#SSzarski">Chciałbym się jak najbardziej streszczać. Zanim przystąpię do szczegółowego omawiania budżetu, chciałbym jeszcze słowem wspomnieć o złem rozłożeniu podatków.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-9.24" who="#SSzarski">Jest tu mojem zdaniem niesłuszne, jeżeli są warstwy i klasy, które przypuszczają, że można z niesłusznego rozdziału ciężarów podatkowych ciągnąć jakie korzyści. Tak nie jest. Czasy się zmieniają. Jeżeli jedne klasy obciąża się zanadto silnie, to ciężar taki nie do zniesienia przerzucony zostanie na inne klasy. Misterny organizm gospodarczy rozdziela go na wszystkich. Czyli zatem nie lepiej, ażeby a priori rozłożyć ciężar podatkowy w miarę możności świadczeń, niż obciążać nim pewne klasy i zwalniając inne, wywoływać zawiść i niepokoje gospodarcze.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-9.25" who="#SSzarski">Odrzucenie ostatnich przedłożeń podatkowych w Sejmie, które właśnie dążyły do usunięcia istniejącego u nas, a bardzo rozwiniętego systemu ulg, a tem samem do korektury nierównomiernego rozkładu podatków bezpośrednich, dowodzi, że doktryny polityczne opanowują jeszcze zawsze kwestję natury czysto gospodarczej, wskutek czego skarbowi odmawia się dochodów, które mu są niezbędnie potrzebne. Polityka ta łatwo sprowadzić może na manowce, gdyż są wydatki, które muszą być poniesione, a do tych należą chyba bezsprzecznie wydatki na polepszenie bytu urzędników, którzy wśród wszystkich pracowników są najgorzej sytuowani.</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-9.26" who="#SSzarski">W dyskusji nad budżetem na rok 1928/29 wysunął się też w Sejmie na pierwszy plan problem poprawy bytu urzędników. Realna wartość płac urzędniczych w połowie 1927 była o 25% niższa, niż w pierwszej połowie 1925, a w lutym r. 1928, mimo wypłaty t. zw. jednorazowych zasiłków, poziom realny wartości tych płac pozostał jeszcze o 10% niższy, niż w r. 1925. Dla ilustracji podnieść natomiast należy, że wartość realna płac robotniczych w lutym b. r. była o 5% wyższa, niż w pierwszej połowie r. 1925. Wobec tych cyfr problem urzędniczy stał się piekącym. Rząd w drugiej połowie r. 1927 podwyższył pobory, wypłacając wspomniany jednorazowy zasiłek w wysokości 15% miesięcznej płacy. Zarządzenie to miało jednak charakter prowizoryczny; definitywne uregulowanie kwestji urzędniczej musi oczywiście nastąpić w drodze ustawowego unormowania uposażeń. Podwyżka wydatków budżetowych, związana z tą nieuniknioną reformą, wynosić będzie około 200 milj. zł. i wymaga, co się samo przez się rozumie, zapewnienia nowych, a trwałych dochodów państwowych. Dochody te miały zrealizować przedłożone w maju b. r Sejmowi rządowe projekty, tyczące się podatku gruntowego, budynkowego i majątkowego. Pierwsze dwa z tych projektów odrzucił jednak Sejm wbrew wszędzie obowiązującej praktyce już w pierwszem czytaniu, wskutek czego i trzeci, odnoszący się do podatku majątkowego, został przez Rząd wycofany. Definitywne uregulowanie doniosłej sprawy urzędniczej musiało wiec być niestety na razie odłożone. Ponieważ jednak sprzeciwiałoby się to zasadom najprostszej sprawiedliwości, gdyby pobory urzędnicze w bieżącym roku były niższe, niż w roku zeszłym, stało się nieodzownem utrzymać przynajmniej narazie w mocy wypłatę wspomnianych już kilkakrotnie t. zw. zasiłków jednorazowych, które jednak nie były przewidziane ani w projekcie prowizorjum budżetowego na czas od 1 kwietnia do 30 czerwca b. r., ani też w preliminarzu na r. 1928) 29. Prowizorjum budżetowe (ustawa z 31 marca 1928 r. Dz. Ust. Rz. P. nr 43. Poz.: 419) dlatego w art. 2 utrzymało w mocy wypłatę zasiłku na pierwszy kwartał roku budżetowego 1928, a nowy art. 5 projektu ustawy skarbowej na r. 1928 (29, uchwalonej przez Sejm, upoważnia Ministra Skarbu do wypłaty tych zasiłków przez cały rok budżetowy 1928/29. Wydatek z tą wypłatą połączony wynosi 130 milj. za cały rok. Wydatek ten, jak wspomniano, nie jest przewidziany w budżecie, wskutek czego upoważnienia Rządu do wypłaty zasiłków projekt ustawy skarbowej uzależnia oczywiście od uzyskania pokrycia z nowych lub zwiększenia się wpływów z istniejących źródeł dochodowych.</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-9.27" who="#SSzarski">Prowizoryczne to, a ponadto w istocie warunkowe załatwienie tej pierwszorzędnej sprawy jest zupełnie niezadowalające. Definitywne uregulowanie istotnie nędznych poborów urzędniczych jest rzeczą nieodzowną, ale wymaga stworzenia nowych stałych źródeł dochodów. Ponieważ ich narazie nie otworzono, Komisja Skarbowo-Budżetowa Senatu nie miała innego wyboru, jak przyjąć uchwałę Sejmu, co uczynić mogła tem łatwiej, że silnie ufundowana sytuacja Skarbu i waluty, jakoteż pewność, że Minister Skarbu, tak jak dotychczas i nadal z równym sukcesem trzymać będzie budżet w silnych karbach, ponadto że Sejm w najbliższej przyszłości będzie przecież musiał stworzyć nowe źródła dochodów państwowych, dają zupełną gwarancję, że zasiłek urzędniczy znajdzie całkowite pokrycie w dochodach roku bieżącego, nie naruszając w niczem równowagi budżetowej, A teraz, proszę Wysokiej Izby, chcę jeszcze przejść do krótkiej analizy cyfrowej preliminarza rządowego. Otóż preliminarz rządowy ustalał do chód w administracji na 1.500 milj., mówię w okrągłych cyfrach. W tem daniny 1.200 milj., przedsiębiorstwa 176 milj., monopole 836 milj., wszystkie dochody na 2,5 miljarda. Wydatki zaś ustalał na administrację na 2,4 miljarda, dopłaty do przedsiębiorstw na 19.800.000, razem na 2.478 milj. Jeżeli porównamy cyfry w tym schemacie, który w sprawozdaniu przedstawiłem, a który może jest interesujący, to się przekonamy, że administracja pracuje z deficytem 946 milj. Nie jest to zadziwiające, bo żadna administracja, prócz skarbowej, nie przynosi właściwie dochodów. Przedsiębiorstwa dają nadwyżkę 156 milj., monopole 836 milj. Z globalnego przeciwstawienia tych cyfr wynika w preliminarzu rządowym nadwyżka 47 milj.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-9.28" who="#SSzarski">Połowa dochodów państwowych płynie z danin publicznych, z podatków, ceł, należytości, 1/3 z monopoli, 1/10 z dochodów administracyjnych i wreszcie 7% z przedsiębiorstw. Właściwa administracja pokrywa z własnych dochodów, 61,5% swych wydatków, resztę wydatków pokrywają dochody z monopolów. Monopole stanowią zatem filar naszego budżetu.</u> | |
| 93 | + <u xml:id="u-9.29" who="#SSzarski">Że względu na brak czasu nie będę tu przytaczał odnośnych cyfr w budżetach innych państw, wskażę tylko że co do monopolów zajmujemy w Europie pierwsze miejsce, gdyż partycypacja monopolów we wszystkich dochodach budżetowych jest w Polsce najwyższa. U nas wynosi ona 33%, gdy tymczasem w Rumunji wynosi 17%, we Włoszech 14%, w Austrji 15%. Są zaś kraje, w których monopole nie istnieją, np. Anglja i Belgja.</u> | |
| 94 | + <u xml:id="u-9.30" who="#SSzarski">Jakżeż teraz szeregują się dochody budżetowe według swej wysokości? Otóż, jeżeli przypatrzymy się tym dochodom, to zobaczymy, co oczywiście jest jasne, że na czele wszystkich ministerstw kroczy Ministerstwo Skarbu, dając blisko 53% wszystkich dochodów państwowych. Drugie miejsce zajmuje właściwie też Ministerstwo Skarbu, to jest monopol spirytusowy, który przynosi 15,8% wszystkich dochodów Państwa. Na trzeciem miejscu znajduje się monopol tytoniowy, przynoszący 14,6%, następnie idą lasy państwowe, ale tylko z 3%, później koleje państwowe z 2,9%, monopol solny 1,7% i reszta ministerstw, a na ostatniem miejscu figuruje dopiero monopol zapałczany. Interesującym jest fakt, że monopol zapałczany wskutek tego nie posiada jako źródło dochodów Państwa najmniejszego znaczenia. Cały ten dochód wynosi 8 milj. na przeszło 2.600 milj., czyli 0,3%. Natomiast podnieść należy, że dochody z kolei państwowych, które w roku zeszłym wynosiły tylko 2% dochodów, w tym roku wynoszą 3%. Wogóle przedsiębiorstwa państwowe zaczynają odgrywać w dochodach budżetowych poważniejszą rolę.</u> | |
| 95 | + <u xml:id="u-9.31" who="#SSzarski">Jeżeli teraz zszeregujemy wydatki Państwa brutto w kolejności ich wysokości, to zobaczymy, że na czele stoją wydatki na koleje państwowe. Wynoszą one blizko 30% wszystkich wydatków brutto. Na drugiem miejscu jest Ministerstwo Spraw Wojskowych z 15,6%, na trzeciem Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 7,8%, później idzie monopol tytoniowy, spirytusowy, długi państwowe, które wysuwają się w tym roku na czoło przedewszystkiem ze względu na pożyczkę stabilizacyjną. Później Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Poczta i Telegraf, Ministerstwo Robót Publicznych, Renty Inwalidzkie, Ministerstwo Skarbu, Sprawiedliwość, Emerytury, Opieka, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Loterję Państwowe, Monopol Solny, Senat i Sejm zajmują bardzo dalekie miejsce, bo wymagają tylko 0,2% wszystkich wydatków państwowych, a na ostatniem miejscu jest Mennica — 0,3%. Okazuje się więc, że największy wydatek przypada na koleje, które jednakowoż pochłaniając 30% wszystkich wydatków, dają tylko 3% dochodów. Wprost odwrotnie jest z Ministerstwem Skarbu. Ministerstwo Skarbu kosztuje Państwo 2,7% wydatków, a przynosi 53% dochodu.</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-9.32" who="#SSzarski">Jeżeli wreszcie zszeregujemy wszystkie wydatki netto, to obraz troszkę się zmieni, mianowicie na czele idzie Ministerstwo Spraw Wojskowych, potem Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Długi Państwowe na trzeciem miejscu, a na ostatniem miejscu Prezydjum Rady Ministrów.</u> | |
| 97 | + <u xml:id="u-9.33" who="#SSzarski">Jak wyglądają te wydatki w państwach zagranicznych, nie będę tem Wysokiej Izby trudził. Przyznaję, że wydatki na Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego są u nas znaczne, wynoszą bowiem 15% wszystkich wydatków netto, gdy naprzykład w Anglji, oczywiście, struktura administracyjna Anglji jest inna, ale na linję rozwoju polityki wydatkowej rzucają i te cyfry pewne znamienne światło — wynoszą one tylko 8%, a mamy kraje, jak np, Austrja, gdzie wydatki te wynoszą tylko 3%. Więc wydatek na wyznania i na oświatę jest u nas dość znaczny.</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-9.34" who="#SSzarski">Kilka uwag chciałbym poświęcić wydatkom na obronę Państwa.</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-9.35" who="#SSzarski">Koszta obrony Państwa, jeżeli weźmiemy jako podstawę porównania wydatki brutto, są stosunkowo niskie. Procentowy udział tych wydatków w wydatkach netto natomiast jest wyższy, niż gdziekolwiek indziej. Atoli równocześnie zwrócić trzeba uwagę na obciążenie budżetu kosztami oprocentowania i amortyzacji długów państwowych. Bardzo poważna wysokość tych pozycyj w budżecie Anglji, Francji, Belgji i Włoch wynika z wydatków wojennych; a więc wydatków na obronę Państwa. Znaczniejszą część tych pozycyj należałoby właściwie doliczyć do wydatków na obronę państwa, a wtedy ujawniłoby się realne obciążenie ludności na cele wojskowe. Byłoby ono z pewnością znacznie wyższe, niż nasze, przyczem podnieść należy, że nasze długi państwowe nie mają nic wspólnego z wydatkami na armję. Toż samo da się powiedzieć i o pensjach wojennych, których procentowy udział w wydatkach np. we Francji i w Austrji jest znacznie wyższy, aniżeli w naszym budżecie. Według Publikacyj statystycznych Ligi Narodów Europa wydaje obecnie 2.200 milj. dolarów na cele wojskowe; wydatek Polski wynosi 83 miljony dolarów, t. j. 3,7% wszystkich wydatków Europy. Zdaje się, że udział procentowy armji polskiej w armjach europejskich jest większy, niż udział wydatków Polski w wydatkach Europy. Świadczyłoby to o ekonomji wydatkowej.</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-9.36" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Gliwic.)</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-9.37" who="#SSzarski">Wreszcie ostatnie słowo o wydatkach produkcyjnych.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-9.38" who="#SSzarski">Tak często w dyskusji nad budżetem podnoszona kwestja nikłości wydatków produkcyjnych w porównaniu z konsumpcyjnemi nie da się załatwić prostem wskazaniem na cyfry budżetu, pominąwszy już fakt, że każdy budżet państwowy obciążony jest z natury rzeczy w lwiej części wydatkami na machinę administracyjną; a więc wydatkami osobowemi. Jeżeli przypatrzymy się wydatkom na administrację, to widzimy, że wydatki osobowe wynoszą 36,13%, wydatki rzeczowo-administracyjne 23,12%, wydatki specjalne 35,02%, a wydatki inwestycyjne istotnie tylko 5,73% wszystkich wydatków. Atoli wydatki rzeczowo-administracyjne są po większej części takie, z których korzysta przemysł i życie gospodarcze (szczególniej w Ministerstwie Spraw Wojskowych), a więc właściwie należą do wydatków produkcyjnych, których udział w wydatkach administracyjnych wynosi zatem łącznie z inwestycjami co najmniej 28%. W przedsiębiorstwach inwestycje wynoszą 308 milj. zł., czyli przeszło 17% wszystkich wydatków na tę część budżetu. W cyfrach bezwzględnych wynoszą preliminowane wydatki na cele produkcyjne:</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-9.39" who="#SSzarski">— w administracji inwestycyjne 140,7 milj. zł.</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-9.40" who="#SSzarski">— w przedsiębiorstwach 308,3 milj. zł.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-9.41" who="#SSzarski">— w monopolach 21,5 milj. zł.</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-9.42" who="#SSzarski">— razem 470,5 milj. zł.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-9.43" who="#SSzarski">Do tego dodać można choćby tylko połowę wydatków rzeczowo-administracyjnych 280,0 milj. zł.</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-9.44" who="#SSzarski">Razem 750,5 milj. zł.</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-9.45" who="#SSzarski">Z samego budżetu zatem kwota 3/4 miljarda zł. użyźnić ma życie gospodarcze. Ale na tem nie koniec. Wszak ustawa o nadzwyczajnych inwestycjach przeznacza z zapasów kasowych 88,6 milj. zł. na inwestycje (pozycja ta powinna była być objęta budżetem), tak że wydatki produktywne budżetowe i pozabudżetowe wynoszą razem około 840 milj. zł. Jest to, jak na nasze stosunki, bardzo pokaźna kwota, która nie może pozostać bez wpływu na życie gospodarcze i zdolność płatniczą ludności.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-9.46" who="#SSzarski">Proszę Wysokiej Izby, tak wygląda preliminarz, przedłożony przez Rząd. Wykładnia moja tego preliminarza nie jest różowa, ale nie jest i czarna. Stoję na stanowisku, że kto czarno patrzy na świat, traci siłę i ochotę do czynu, a któż więcej powinien posiadać ochoty i siły do czynu, jak Polska, która stoi przecież przed nowym warsztatem?</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-9.47" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 112 | + <u xml:id="u-9.48" who="#SSzarski">Musimy mieć wiarę, że i my potrafimy dojść tam, gdzie stoją już nasi zamożni i wielcy sąsiedzi. Warunków do osiągnięcia tego nie odmówiła nam Opatrzność, która hojną ręką Polskę zaopatrzyła w wielkie skarby, skarby te należy tylko ożywić. Do ożywienia tych skarbów potrzeba dwóch rzeczy: pracy i kapitału...</u> | |
| 113 | + <u xml:id="u-9.49" who="#komentarz">(S. Średniawski: I oświaty.)</u> | |
| 114 | + <u xml:id="u-9.50" who="#SSzarski">Wysoko trzeba cenić pracę, jako najwspanialszy wysiłek człowieka, chyba nieludzka istota może pogardzać pracą. Pracy należy się daleko idąca opieka, pracownikom należy się zapewnienie powodzenia w życiu,...</u> | |
| 115 | + <u xml:id="u-9.51" who="#komentarz">(Głos na ławach B.B.: Słusznie.)</u> | |
| 116 | + <u xml:id="u-9.52" who="#SSzarski">...atoli da się to osiągnąć tylko wtedy, jeżeli usuniemy stałą niezgodę między pracą a kapitałem. Bez zgodnego współżycia pracy i kapitału nie masz gospodarczego rozkwitu, bo nie masz wytwórczości. Rozsądny kapitał podaje rękę do zgody, gdyż wie, że tak, jak pracownicy nie mogą nic zarabiać bez udziału kapitału, tak i kapitał mało przynosi bez wysiłku pracy. Może fantazjuję osobiście, ale wierzę, że to będzie możliwe, a leży to w wysokim stopniu w interesie naszego młodego Państwa.</u> | |
| 117 | + <u xml:id="u-9.53" who="#SSzarski">Wniesiony przez Rząd preliminarz, który był przedmiotem dotychczasowych moich wywodów, jak wspomniałem, ustalał dochody okrągło na 2,5 miljarda, wydatki na 2,4 miljarda, nadwyżka dochodów wynosiła 47 miljonów. Uchwalony przez Sejm dnia 15 b. m. budżet ustala zaś dochody na 2,6 miljarda, wydatki na 2,5 miljarda i nadwyżkę na 126 miljonów. Zmiany te są dość znaczne, gdy się uwzględni, że zwiększają dochody o 130 milj., t. j. przeszło o 5%, wydatki o 50 milj., t. j. o 2%, a nadwyżkę o 80 miljonów, t. j. 167%. Na podwyższenie dochodów składają się, jeżeli wymienię tylko najważniejsze pozycje budżetu, nie będę nużył Wysokiej Izby wyliczaniem wszystkich, — podwyżka dochodów z ceł 50 milj., podwyżka dochodów z monopolu spirytusowego 20 milj., podwyżka dochodów z monopolu tytoniowego 20 milj., podwyżka z odsetek od ruchomego majątku państwowego 12% milj. Zwiększenie wydatków odnosi się do trzech Ministerstw, dwóch gospodarczych, Rolnictwa i Reform Rolnych, oraz do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-9.54" who="#SSzarski">Reszta różnic między preliminarzem rządowym a budżetem, uchwalonym przez Sejm, tłumaczy się skreśleniem szeregu mniejszych wydatków, względnie podwyżką podobnych dochodów, które uzasadnią referenci poszczególnych części budżetu.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-9.55" who="#SSzarski">W odróżnieniu od przedłożenia rządowego projekt ustawy skarbowej, uchwalony przez Sejm, upoważnia w art. 5 Ministra Skarbu do wypłaty kilkakrotnie wspomnianych już zasiłków urzędniczych do wysokości 130 milj. zł., dalej do wypłaty zasiłków dla inwalidów do wysokości 15 milj. zł., wreszcie w art. II liczba 2 do udzielania z zapasów kasowych kredytów w wysokości 100 milj. zł. z terminem dwunastomiesięcznym na cele podniesienia produkcji drobnego rolnictwa.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-9.56" who="#SSzarski">Z wszystkich tych najważniejszych zmian preliminarza rządowego nie nastręczają powodu do uwag ani upoważnienie Ministra Skarbu do utrzymania w mocy wypłaty dodatków do uposażeń urzędniczych i zasiłków dla inwalidów wojennych, o czem już wspomniałem, ani też podwyżka odsetek z ruchomego majątku państwowego, wynikła z wstawienia do budżetu dywidendy akcyj Banku Polskiego, odsetek od kwoty 75 milj. zł., ulokowanej z zapasów kasowych w papierach wartościowych i odsetek od rezerwy skarbowej, pochodzącej z pożyczki stabilizacyjnej, a ulokowanej w Banku Polskim, jakoteż i podwyżki dochodów z kolei państwowych. Natomiast zwiększenie dochodów z ceł o poważną kwotę 50 milj., jakoteż z monopolu spirytusowego i tytoniowego po 20 milj. jest zmniejszeniem rezerw budżetowych, których niezbędność usprawiedliwiłem poprzednio. W szczególności, uwzględniając, że już preliminarz rządowy przewidywał w monopolu spirytusowym dochód o 40 milj. wyższy, podwyżka ta nie zdaje się być racjonalną. Zgoła zaś upoważnienie Ministra Skarbu do udzielania kredytów w wysokości 100 milj. na cele podniesienia produkcji drobnego rolnictwa nie wytrzymuje krytyki, gdyż pominąwszy już, że udzielanie kredytów z zapasów kasowych nie harmonizuje z postanowieniami ustawy stabilizacyjnej, na tak wielki wydatek niema pokrycia, albowiem zapasy kasowe, jak to już kilkakrotnie w sprawozdaniu z naciskiem podnoszono, muszą być w interesie utrzymania sprawnej gospodarki państwowej bezwarunkowo chronione. Znaczeniu rolnictwa i konieczności jego popierania poświęcono już szereg uwag, atoli popieranie to musi się liczyć z środkami Skarbu i nie może absolutnie osłabiać jego siły. Zresztą akcja rządowa na polu rolnictwa jest bardzo znaczna, choćby tylko wspomnieć o podwyższeniu kapitału Banku Rolnego na 100 milj. zł., jakoteż o uruchomieniu kredytów w listach zastawnych.</u> | |
| 121 | + <u xml:id="u-9.57" who="#SSzarski">Z tego powodu obciążenie Ministra Skarbu takiem upoważnieniem nie zdaje się być oparte tylko na motywach rzeczowych. Toż samo powiedzieć można o obniżeniu szeregu koniecznych wydatków administracyjnych, oraz nieusprawiedliwionych niczem podwyżkach dochodów.</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-9.58" who="#komentarz">(Marszałek obejmuje przewodnictwo.)</u> | |
| 123 | + <u xml:id="u-9.59" who="#SSzarski">Słowem, wrażenie, które się odnosi po pobieżnem tylko przeglądnięciu uchwalonego przez Sejm budżetu, nie jest korzystne. Znacznej części tych zalet, które posiadał preliminarz rządowy, budżet uchwalony przez Sejm nie posiada. Jest to budżet, który stracił część swych rezerw, a więc elastyczność, a zawiera wydatki, chociaż może potrzebne, ale nie niezbędne, a więc takie, które ze względu na stan finansów nie powinne znaleźć w nim uwzględnienia. Stało się niestety inaczej, nad czem ubolewa Komisja Skarbowo-Budżetowa.</u> | |
| 124 | + <u xml:id="u-9.60" who="#SSzarski">Atoli budżet ten wpłynął do Senatu dopiero dn. 16 b. m. to jest zaledwie na dwa tygodnie przed upływem terminu prowizorjum budżetowego. O gruntownem rozpatrzeniu i roztrząśnieniu budżetu w tym krótkim czasie nie może być oczywiście mowy, a cóż dopiero budżetu, w którym bez żadnej wątpliwości należałoby poczynić szereg i to wybitnych zmian. Oprócz tego Komisja Skarbowo-Budżetowa musiała się liczyć z przykrą ewentualnością, że choćby znaczna część poprawek Senatu została przez Sejm przyjęta, a jedna tylko w Sejmie została odrzucona, ale nie wystarczającą ilością głosów (11/20), to w myśl ar., 24 regulaminu obrad Sejmu projekt ustawy skarbowej i budżetu upadłby w całości. W zupełnie podobnem położeniu znalazł się Senat przy uchwalaniu budżetu na r. 1924, także i wtedy Komisja Skarbowo-Budżetowa widziała się zniewoloną przedłożyć Senatowi wniosek o przyjęcie budżetu bez zmian. Komisja Skarbowo-Budżetowa stała więc przed dwiema alternatywami, albo poczynić w projekcie budżetu poprawki i narazić Państwo w danym a bardzo prawdopodobnym razie na zupełny brak budżetu, a więc uczynić koniecznem wniesienie do Sejmu zupełnie nowego budżetu, względnie prowizorjum budżetowego, albo też z ciężkiem sercem przyjąć uchwalony przez Sejm budżet bez zmian, by tem samem nie odraczać uchwalenia i tak spóźnionego budżetu. Z dwojga złego ostatnie jest bezwątpienia daleko mniejsze, zwłaszcza, że dotychczasowa, słusznie bardzo surowa administracja budżetu, wykonywana przez Ministerstwo Skarbu, daje zupełną gwarancję, że wykonanie i tego budżetu w niczem nie naruszy równowagi budżetowej i silnie ufundowanego stanu finansów państwowych.</u> | |
| 125 | + <u xml:id="u-9.61" who="#SSzarski">Z tych to z punktu widzenia państwowego niesłychanie ważnych powodów Komisja Skarbowo-Budżetowa występuje z wnioskiem o przyjęcie projektu ustawy skarbowej i preliminarza uchwalonego przez Sejm bez zmian.</u> | |
| 126 | + <u xml:id="u-9.62" who="#SSzarski">Pozostaje mi jeszcze do zreferowania ustawa skarbowa, której zmiany polegają na trzech upoważnieniach, z których dwa nie dają powodu do żadnych uwag, a trzecie poddałem już krytyce. Pozatem ustawa skarbowa nie wywołuje żadnych zastrzeżeń. Podnieść należy tylko, że chociaż fundusz dyspozycyjny Ministra Spraw Wewnętrznych został z preliminarza przez Sejm skreślony, ustawa skarbowa zabrania przecież wyraźnie virement kredytów z tej części budżetu na fundusz dyspozycyjny.</u> | |
| 127 | + <u xml:id="u-9.63" who="#SSzarski">Na podstawie tych wywodów, Wysoki Senacie, stawiam w imieniu Komisji Skarbowo-Budżetowej Senatu następujący wniosek:</u> | |
| 128 | + <u xml:id="u-9.64" who="#SSzarski">Wysoki Senat raczy przyjąć uchwalony przez Sejm projekt ustawy skarbowej i preliminarza budżetowego na rok 1928/29 bez zmian, jako też załączone rezolucje.</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-9.65" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 130 | + </div> | |
| 131 | + <div xml:id="div-10"> | |
| 132 | + <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">W sprawie formalnej głos ma s. Miklaszewski.</u> | |
| 133 | + <u xml:id="u-10.1" who="#Marszałek">Wysoko Izbo! Wobec tego, że Komisja Skarbowo-Budżetowa z rzadką zgodnością, bo prawie jednomyślnie stanęła na stanowisku przyjęcia budżetu tak, jak go uchwalił Sejm, przeto sądzę, że będę wyrazicielem wszystkich, jeżeli postawię wniosek formalny, aby połączyć dyskusję ogólną z szczegółową, oczywiście przy zastosowaniu dotychczasowego podziału czasu systemem de Hondt'a dla przemówień poszczególnych klubów. Sądzę, że w ten sposób oszczędzimy referatów co do poszczególnych ministerstw i dyskusja się skróci.</u> | |
| 134 | + <u xml:id="u-10.2" who="#Marszałek">Głos ma s. Kopciński.</u> | |
| 135 | + </div> | |
| 136 | + <div xml:id="div-11"> | |
| 137 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SKopciński">Proszę Wysokiej Izby, propozycja Komisji Skarbowo-Budżetowej przyjęcia budżetu bez zmian nie powinna, mojem zdaniem, przesądzać o formie dyskusji, dlatego, że chociaż przyjmiemy zgóry, że oczywiście propozycja Komisji Skarbowo-Budżetowej zostanie przyjęta przez Senat, a co do niektórych pozycji myśmy na Komisji Skarbowo-Budżetowej stawiali wnioski, które spotkały się ze sprzeciwem, to jednak dyskusja budżetowa ma drugą stronę, mianowicie wyrażenie opinji o wykonaniu budżetu i o działalności tego czy innego resortu. Zdaje mi się, że wniosek, postawiony przez s. Miklaszewskiego, nie zdąża do obcięcia dyskusji, bo proponuje, żeby cały czas był wyzyskany, ale jednak ta rzecz stworzy niewątpliwie w dyskusji pewną, że się tak wyrażę, wieżę Babel, bo co minuta będziemy mówili o czem innem i dyskusji nad poszczególnemi resortami nie będzie można skoncentrować. Nie chciałbym przypuszczać, że Senat nie czuje się na siłach przeprowadzenia dyskusji rzeczowej, my jesteśmy zawsze zwolennikami skasowania tej Wysokiej Izby, drugiej wyższej, Senatu, ale póki ona istnieje stoimy na stanowisku, że należy stać na gruncie powagi jej obrad, a niewątpliwie pomieszanie dyskusji powagę tych obrad obniży. Dlatego jesteśmy przeciwni temu wnioskowi i stawiamy wniosek, żeby dyskusja była przeprowadzona tak, jak miała być przeprowadzona, jak na początku było projektowane.</u> | |
| 138 | + </div> | |
| 139 | + <div xml:id="div-12"> | |
| 140 | + <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Koerner.</u> | |
| 141 | + </div> | |
| 142 | + <div xml:id="div-13"> | |
| 143 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SKoerner">Wysoki Senacie! Wniosek, postawiony przez s. Miklaszewskiego, zmierza do tego że wystarczy, żeby Komisja Skarbowo-Budżetowa zapoznała się z poszczególnemi resortami rządowemi i budżetami tych resortów, a Senat jako całość powinien słuchać tego, co Komisja Skarbowo-Budżetowa mu przyniesie. Sądzę, że wszystkich senatorów bez wyjątku, bez względu na to, czy należą do Komisji Skarbowo-Budżetowej, czy nie, interesują referaty sprawozdawców i oświetlenie działalności każdego resortu oddzielnie.</u> | |
| 144 | + <u xml:id="u-13.1" who="#SKoerner">Referent generalny budżetu dał nam tylko ogólny pogląd na całość budżetu, ale oczywiście nie mógł wniknąć we wszystkie szczegóły, dotyczące działalności poszczególnych resortów. Sądzę, że byłoby to poniżenie powagi Senatu, gdyby Senat sam wyrzekł się wysłuchania uwag rzeczowych, jak również krytycznych poglądów na działalność każdego resortu osobno.</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-13.2" who="#SKoerner">Wnoszę zatem, aby jednak dyskusja szczegółowa się odbyła, abyśmy mogli wysłuchać przynajmniej sprawozdań poszczególnych referentów i zapoznać się z działalnością Rządu i z budżetem, jak to przystoi Wysokiej Izbie.</u> | |
| 146 | + </div> | |
| 147 | + <div xml:id="div-14"> | |
| 148 | + <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Rogowicz.</u> | |
| 149 | + </div> | |
| 150 | + <div xml:id="div-15"> | |
| 151 | + <u xml:id="u-15.0" who="#SRogowicz">Wysoki Senacie! Sądzimy, że wobec sytuacji, jaka się wytworzyła, a którą nam tu zreferował sprawozdawca generalny Komisji Skarbowo-Budżetowej, niema istotnej potrzeby rozgraniczenia dyskusji generalnej od dyskusji szczegółowej. Wobec tego klub nasz głosować będzie za wnioskiem s. Miklaszewskiego, aby dyskusję generalną połączyć z szczegółową.</u> | |
| 152 | + </div> | |
| 153 | + <div xml:id="div-16"> | |
| 154 | + <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem s. Miklaszewskiego, aby wstali. Większość, wniosek przyjęty, zatem dyskusji szczegółowej nie będzie. Do dyskusji ogólnej zapisało się po kilku członków klubów, zatem kluby będą mogły się wypowiedzieć.</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-16.1" who="#Marszałek">Pierwszy ma głos s. Horbaczewski.</u> | |
| 156 | + </div> | |
| 157 | + <div xml:id="div-17"> | |
| 158 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SHorbaczewski">Wysoki Senacie! Zawrotne cyfry budżetu, przedłożone Wysokiemu Senatowi do uchwały, mimo pewnych modyfikacyj i restrykcyj, wprowadzonych uchwałą Sejmu, przedstawiają tak wielkie i znaczne obciążenie kontrybuentow, że każde stronnictwo parlamentarne i każdy członek parlamentu musi zdać sobie z tego sprawę i musi zająć stanowisko wobec przedłożenia budżetowego.</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-17.1" who="#SHorbaczewski">Utarła się nomenklatura konieczności państwowych i w imię tych konieczności państwowych, pod które podciąga się różne pozycje i różne postulaty, przychodzi p. Minister Skarbu z żądaniem wielkich, niepomiernych, nie odpowiadających możności płatniczej społeczeństwa świadczeń.</u> | |
| 160 | + <u xml:id="u-17.2" who="#SHorbaczewski">Czynnik społeczny, reprezentacja społeczeństwa musi wbrew tym żądaniom, wbrew zasadzie konieczności państwowych wysunąć i podkreślić zasadę konieczności społecznych i narodowych, a zwłaszcza muszą to uczynić, i jest to ich obowiązek, reprezentacje tych kół obywatelskich, które w układzie społeczno-państwowym zajmują stanowisko obywateli drugiej, czy trzeciej klasy.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-17.3" who="#SHorbaczewski">Wysoka Izbo! Reprezentanci, jak powiedziałem, społeczeństwa obowiązani są zająć stanowisko wobec przedłożenia budżetowego i zbadać, czy i o ile społeczno-narodowe konieczności w administracji Rządu, który ma dysponować budżetem, znajdują należyte uwzględnienie i czy akty rządu odpowiadają tym wymogom, które stawia mu zupełnie słusznie społeczeństwo.</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-17.4" who="#SHorbaczewski">Z tego stanowiska chcę rozpatrzeć akty rządu, o ile odnoszą się do narodu ukraińskiego, który mam zaszczyt zastępować, a dla którego konieczności państwowe nie są bezwzględnym argumentem. Odłam narodu ukraińskiego, który zamieszkuje Wschodnią Galicję,...</u> | |
| 163 | + <u xml:id="u-17.5" who="#komentarz">(Głos: Małopolskę.)</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-17.6" who="#SHorbaczewski">...Wołyń, Polesie, Podlasie, Chełmszczyznę, znalazł się w granicach Państwa Polskiego na podstawie aktów dyplomatycznych obcej dyplomacji, które nie miały nic wspólnego ze szczytnemi hasłami prezydenta Wilsona, z zasadą samookreślenia narodów, nie miały nic wspólnego z wolą i dążeniami ludności ukraińskiej odnośnych terytorjów. Ludność ukraińska na wymienionych terytorjach, z Galicją Wschodnią na czele, zorganizowanem orężnem wystąpieniem zaznaczyła i podkreśliła swe dążenie do osiągnięcia państwowej samodzielności, a ten zbiorowy wysiłek woli odniósł skutek, osiągnął cel zamierzony przez to, że powstało rzeczywiście samoistne suwerenne państwo z własnym rządem i własnym organem ustawodawczym. Emancypacyjne dążenia ukraińskiego narodu na wzmiankowanych terytorjach poniosły klęskę przez upadek wspomnianego tworu państwowego, ale przez to nie zostało jeszcze zniszczone samo dążenie do samodzielności państwowej, które tkwi głęboko w świadomości narodu. I tak, jak Polacy, kiedy dążyli do osiągnięcia swej niepodległości, nie oglądali się na stojące im na drodze przeszkody w świadomości swych zamierzeń, tak też ideał ukraińskiego narodu urzeczywistniony we własnem państwie nie może być żadną siłą wyrwany ze świadomości narodowego zespołu.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-17.7" who="#SHorbaczewski">Emancypacyjne dążenia ukraińskiej ludności zostały zlikwidowane, a ludność ukraińską wspomnianych terytorjów zadekretowano wbrew jej woli obywatelami Państwa Polskiego. Ale zastosowano do tych nowo pozyskanych obywateli takie zasady administracyjne, które uczyniły ich zupełnie pozbawionymi praw i to nietylko praw politycznych, ale tych najprymitywniejszych uprawnień, które w każdem państwie praworządnem stanowią udział każdego mieszkańca kraju. Wszystko, co przynosi kultura, wszystko, co stanowi treść praw obywatelskich, zostało narodowi ukraińskiemu odjęte. Przypomnę tylko represje, których przedmiotem były organa prasy, urządzenia i organizacje kulturalne, prawo zgromadzania i stowarzyszenia, a nawet życie towarzyskie.</u> | |
| 166 | + <u xml:id="u-17.8" who="#SHorbaczewski">To wszystko zostało zaraz w początku uchylone. Uważam za zupełnie zbyteczne szczegółowe omawianie tych środków represyjnych, szczegółów tego regimu, tembardziej, że były one już przedmiotem rozpraw w tej Wysokiej Izbie i że Wysoki Senat miał już możność zaznajomić się z temi faktami, także z ust byłej reprezentacji parlamentarnej ukraińskiej.</u> | |
| 167 | + <u xml:id="u-17.9" who="#SHorbaczewski">Chcę tylko podkreślić jeden moment, mianowicie to, że akty represyjne, militarne i policyjne, któremi zainaugurował rząd polski swą politykę wobec ludności ukraińskiej w swoim czasie zaraz po okupacji, stały się stałym czynnikiem tego systemu rządzenia, który obecnie istnieje. I dziś stoimy pod znakiem bezgranicznych wszechwładnych wpływów policji, która na wszystkich dziedzinach życia wytłoczyła swe znamię. Ten regime policyjny daje się odczuwać dotkliwie wszędzie, a zwłaszcza tam, gdzie organa podwładne, może nie należycie uświadomione o swych obowiązkach, przekraczają swój zakres działania. Poza tem chcę podnieść tylko niektóre fakty administracyjnych zarządzeń dla scharakteryzowania tego naszego położenia.</u> | |
| 168 | + <u xml:id="u-17.10" who="#SHorbaczewski">W dziedzinie administracji szkolnictwa pozwolę sobie podnieść fakt, że szkolnictwo ukraińskie na Wołyniu, Polesiu, Podlasiu, Chełmszczyźnie zostało kompletnie zniszczone. Niema tam ani jednej literalnie szkoły ukraińskiej. A o ile chodzi o Galicję Wschodnią, czy jak kto chce Wschodnią Małopolskę, chociaż tego terminu nie uważam za uzasadniony historycznie i naukowo, to muszę zaznaczyć, że w tym kraju za czasów Austrji były 2.662 szkoły ludowe. Od czasu objęcia władzy w Galicji Wschodniej przez rząd polski ta liczba stopniała do 700.</u> | |
| 169 | + <u xml:id="u-17.11" who="#SHorbaczewski">Z życia gospodarczego muszę zaznaczyć fakt, że chłop ukraiński wskutek polityki rządu polskiego został zupełnie odsunięty od nabywania ziemi.</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-17.12" who="#komentarz">(Minister Reform Rolnych Staniewicz: To niezgodne z rzeczywistością. S. Makuch: Ale tak było. Minister Staniewicz: Ale tak nie jest. S. Makuch: Teraz za drogie pieniądze może sobie kupić. Minister Staniewicz: W Małopolsce Wschodniej od dwóch lat może nabywać.)</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-17.13" who="#SHorbaczewski">Czekam na dowody. Narazie zaznaczam, że nie dano temu chłopu ukraińskiemu możności nabywania ziemi nawet za pieniądze. (Minister Staniewicz: Sprawdzałem sam przed tygodniem i 75% kredytu ulgowego idzie na kupno gruntów przez miejscową ludność ruską.) Białoruską, może, nie wiem.</u> | |
| 172 | + <u xml:id="u-17.14" who="#komentarz">(Minister Staniewicz: Przez ludność ruską w Małopolsce Wschodniej, sprawdzałem to sam przed tygodniem.)</u> | |
| 173 | + <u xml:id="u-17.15" who="#SHorbaczewski">Materjały, które posiadamy, zupełnie co innego mówią. Ale muszę zaznaczyć, że głód ziemi, który naturalnie istniał i istnieje jeszcze dotychczas, nie został zaspokojony i nie może być zaspokojony. A przecież ten ruski, jak go panowie nazywacie, a ja pozwolę sobie nazwać ten ukraiński chłop był tym czynnikiem, który setki lat swym potem zraszał te ziemie i krzewił kulturę rolniczą na tych obszarach, a teraz zostaje wykluczony, odsunięty, jeżeli nie w całości, to w części od tego, co mu, jako temu, który dał podstawę dla tej kultury, zupełnie słusznie się należy.</u> | |
| 174 | + <u xml:id="u-17.16" who="#SHorbaczewski">Cały obszar, który tam był do dyspozycji, wynosił 1.600.000 ha. Z tego 445.000 ha użyto na kolonizację polskich osadników.</u> | |
| 175 | + <u xml:id="u-17.17" who="#komentarz">(Minister Reform Rolnych Staniewicz: Przecież już mówiłem o tem w Sejmie.)</u> | |
| 176 | + <u xml:id="u-17.18" who="#SHorbaczewski">Bardzo chętnie posłuchamy. Otóż 445.000 ha użyto na kolonizację polskich osadników, rozumie się przy użyciu znacznych zasobów pieniężnych, które do tego służyły. A natomiast chłopu ukraińskiemu, który ostatecznie miałby tam największe prawo do ziemi, powiedziano: dla ciebie niema miejsca. I mimo to, chociażby ten cały pozostały obszar ziemi, jaki jest jeszcze do rozparcelowania, został użyty na rozdzielenie między ludnością miejscową, toby nie wystarczył na zaspokojenie tego głodu, na stworzenie gospodarstw samowystarczalnych, bo według wykazów statystycznych 800.000 gospodarstw jest takich, które nie są samowystarczalne.</u> | |
| 177 | + <u xml:id="u-17.19" who="#komentarz">(Głos na prawicy: To samo jest i z chłopem polskim, nietylko z ruskim, a polski pot i polska krew ma tam też coś do gadania. Głos na ławach ukraińskich: Jeżeli jest na miejscu ludność polska, miejscowa, niech i ona bierze.)</u> | |
| 178 | + <u xml:id="u-17.20" who="#SHorbaczewski">Jeżeli weźmiemy za podstawę te 800.000 małych niesamowystarczalnych gospodarstw, a liczymy 5 osób na jedno gospodarstwo, to mamy bardzo poważną liczbę obywateli na pół sproletaryzowanych, a mimo to p. Minister Reform Rolnych propaguje dalej pochód polskich osadników na ziemie ukraińskie.</u> | |
| 179 | + <u xml:id="u-17.21" who="#komentarz">(Minister Reform Rolnych Staniewicz: Panie, już to obaliłem i Panowie przyznali mi, że to była fantazja tych panów, którzy to napisali.)</u> | |
| 180 | + <u xml:id="u-17.22" who="#SHorbaczewski">Mnie się zdaje, że enuncjacja publiczna w Sejmie daje nam podstawę do tych wniosków, do jakich dochodzimy...</u> | |
| 181 | + <u xml:id="u-17.23" who="#komentarz">(Minister Reform Rolnych Staniewicz: A co poseł Łucki powiedział w dyskusji? Przyznał zmianę.)</u> | |
| 182 | + <u xml:id="u-17.24" who="#SHorbaczewski">Nie wchodzę w to, co poseł Łucki mówił, ale sądzę, że fakty nie dadzą się zupełnie usunąć. Co było, a może co jest w zamierzeniach Rządu, to bardzo dalekie...</u> | |
| 183 | + <u xml:id="u-17.25" who="#komentarz">(Minister Reform Rolnych Staniewicz: Niech Pan mówi o tem co jest.)</u> | |
| 184 | + <u xml:id="u-17.26" who="#SHorbaczewski">Tego, co jest, narazie nie widzimy.</u> | |
| 185 | + <u xml:id="u-17.27" who="#SHorbaczewski">Ziemie ukraińskie, o których wspomniałem, Galicja Wschodnia, Wołyń, Polesie i t. d. były terenem operacji wojennych w wielkiej wojnie światowej i stały się kompletną ruiną. A nie można chyba zaprzeczyć, że wojna światowa, czy jakakolwiek inna wojna, jeżeli przejdzie nad pewnem terytorjum, to nie zostawia za sobą błogosławieństwa, tylko ślady zniszczenia i, proszę Panów, gdzie indziej, powiedzmy czy to we Francji, czy w Belgji, te ślady zniszczenia zostały już zatarte, rany zostały zabliźnione i zagojone, tylko u nas chłop ukraiński czeka na darmo na pomoc państwa, któremu ostatecznie przynosi podatek majątku i podatek krwi.</u> | |
| 186 | + <u xml:id="u-17.28" who="#SHorbaczewski">Ale może najważniejszym działem administracji jest ten, który dotyczy samorządu. Muszę skonstatować, że samorząd, jaki miała Galicja za czasów Austrji, z chwilą objęcia rządów przez Polskę, został kompletnie, doszczętnie zniszczony i to od najniższych komórek do szczytu. Długi szereg lat panowali wszechwładnie w gminach ustanowieni przez rząd komisarze. W roku zeszłym Rząd rozpisał wybory, wybory przeprowadzono, ale w znacznej części gmin, które przeprowadziły u siebie wybory, nowo wybrane reprezentacje gminne nie zostały dopuszczone do urzędowania, bo dzieje się tak, że kiedy już wybrana rada gminna po rozmaitych protestach, zażaleniach, rekursach i t. d. może się ostatecznie ukonstytuować, zawsze zachodzi wypadek, że to ukonstytuowanie jest niemożliwe, gdyż zawsze znajdą się pewne czynniki, które dekompletują radę.</u> | |
| 187 | + <u xml:id="u-17.29" who="#komentarz">(Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Dobrucki: Rząd temu nie winien.)</u> | |
| 188 | + <u xml:id="u-17.30" who="#SHorbaczewski">A w końcu przychodzi do tego, że te reprezentacje nowo wybrane znowu się rozwiązuje. I tak idzie ad infinitum. I obecnie jest taki stan, że połowa reprezentacji gminnych nie obraduje. I tam, rozumie się, znowu wszechwładna ręka ustanowionych, powołanych nieraz nawet z mętnych kół społecznych indywiduów prowadzi dalej swą politykę, która przynosi ogromne szkody materjalne, a nie mówię już o moralnej szkodzie, o demoralizacji, którą ludzie nieodpowiedzialni swym systemem rządzenia tam powodują.</u> | |
| 189 | + <u xml:id="u-17.31" who="#SHorbaczewski">Prawie połowa gmin dotychczas nie ma swych reprezentacji, a cały prawie średni szczebel drabiny autonomicznej, samorząd powiatowy, znajduje się w ręku starostów.</u> | |
| 190 | + <u xml:id="u-17.32" who="#komentarz">(Głos: Na zachodzie to samo się dzieje.)</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-17.33" who="#SHorbaczewski">Pozwolę sobie przypomnieć tylko, że kiedy zaprowadzono w Galicji samorząd, były głosy protestujące przeciw temu, ażeby, broń Boże, nie skonstruować samorządu w ten sposób, iżby na czele jego stał starosta. Uważano go za czynnik zupełnie ku temu nieodpowiedni. Nie wiem, czy któryś z panów brał udział w tej debacie, ale zdaje mi się, że są tu panowie, którzy tam zabierali głos i decydowali o tej sprawie. Dlaczego mieliby zmienić to stanowisko i uznać, że wtedy nie był odpowiedni starosta do rządzenia samorządem powiatowym, a obecnie należy staroście dać pełnię władzy, nietylko na jego właściwem stanowisku, lecz także w samorządzie? Proszę Wysokiego Senatu, co się stało? I sejm galicyjski, i wyłoniony z niego wydział krajowy jednym dekretem, jednem pociągnięciem pióra został skasowany i cały majątek krajowy został skonfiskowany, został przeniesiony na państwo i użyty do innych celów, nie do tych, do których był przeznaczony. To samo stało się z bankiem krajowym, powołanym do życia jeszcze w r. 1881, a utworzonym na to, ażeby popierał kulturę krajową, ażeby służył interesom kredytowym ludności...</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-17.34" who="#komentarz">(Głos: To też popiera.)</u> | |
| 193 | + <u xml:id="u-17.35" who="#SHorbaczewski">...z funduszów uzbieranych z grosza podatkowego tej ludności, której przeważną część stanowią właśnie Ukraińcy. I ten bank krajowy także jednem pociągnięciem pióra został skasowany (Minister Dobrucki; Rozszerzony na Państwo.) i cały jego fundusz, cały majątek przelany na zupełnie nową instytucję, której siedzibę naznaczono w Warszawie. A o ile chodzi o korzystanie z tego, to nie będę się długo rozwodził, tylko przytoczę fakt, że zastępca banku krajowego, Bank Gospodarstwa Krajowego, wypowiedział wprost wszystkie kredyty instytucjom ukraińskim.</u> | |
| 194 | + <u xml:id="u-17.36" who="#komentarz">(Minister Dobrucki: Wszystkie filję zostały.)</u> | |
| 195 | + <u xml:id="u-17.37" who="#SHorbaczewski">W konfiskacie majątku krajowego, w tej polityce kredytowej obecnego Rządu i w tych wszystkich działaniach Rządu dopatrujemy się tendencji, ażeby ludność ukraińską zniszczyć także na polu gospodarczem.</u> | |
| 196 | + <u xml:id="u-17.38" who="#komentarz">(Minister W. R. i O. P. Dobrucki: Czy to prawda?)</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-17.39" who="#SHorbaczewski">Ta tendencja w niczem nie odbiega od linji politycznej dawnych rządów, a przecież obecny Rząd, który wywiesił na swym sztandarze hasło sanacji, sanacji wszystkich stosunków, hasło zrównania obywateli pod względem ich praw, kroczy po linji politycznej dawnych rządów. To też do poczynań Rządu nie mamy i nie możemy mieć zaufania, a pozwalam sobie zaznaczyć, że z ust jednego z reprezentantów rządu padły nawet bardzo markantne słowa. P. Stanisław Grabski powiedział w swoim czasie, że możemy tu być spokojni o Galicję Wschodnią, czy wogóle o wszystkich tych, którzy tam teraz oponują, gdyż do 25 lat sprawa ukraińska zostanie zupełnie w granicach Polski zlikwidowana. To fakt, proszę Panów, to enuncjacja członka rządu.</u> | |
| 198 | + <u xml:id="u-17.40" who="#komentarz">(Minister Reform Rolnych Staniewicz: Ale byłego rządu.)</u> | |
| 199 | + <u xml:id="u-17.41" who="#SHorbaczewski">Ale Rząd obecny zupełnie identyfikuje się w swem działaniu z tym rządem dawniejszym. Wobec tego nie możemy mieć zaufania do obecnego Rządu.</u> | |
| 200 | + <u xml:id="u-17.42" who="#SHorbaczewski">Oświadczam w imieniu mojem i moich kolegów klubowych, że będziemy głosowali przeciw budżetowi.</u> | |
| 201 | + <u xml:id="u-17.43" who="#komentarz">(Głos: Grabskiemu dajcie votum nieufności.)</u> | |
| 202 | + </div> | |
| 203 | + <div xml:id="div-18"> | |
| 204 | + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Posner.</u> | |
| 205 | + </div> | |
| 206 | + <div xml:id="div-19"> | |
| 207 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SPosner">Wysoka Izbo Senatorska! Komisja Skarbowo-Budżetowa postawiła wniosek, ażeby p. Minister Spraw Zagranicznych należał do Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, ażeby domagać się od Rządu, żeby Ministra Spraw Zagranicznych do tego Komitetu Ekonomicznego zaprosił.</u> | |
| 208 | + <u xml:id="u-19.1" who="#SPosner">Ten fakt jest bardzo znamienny, świadczy o tem u nas, o czem świadczy zresztą na całym świecie cywilizowanym, że dzisiejsza polityka spraw zagranicznych jest w znacznej części i przedewszystkiem oparta na podstawach ekonomicznych, że bez tego bliskiego stosunku spraw zagranicznych z ekonomiką, polityki z ekonomiką, żadnego postępu na świecie w kierunku stabilizacji pokoju być nie może. Przedewszystkiem ekonomika, a potem polityka. Dziś świat doszedł do tego przekonania. Do tego przekonania my, socjaliści, doszliśmy znacznie wcześniej, bo od czasów Saint Simon'a i od czasów Karola Marxa, jeszcze od połowy XIX wieku, my, socjaliści, zawsze dowodziliśmy: przedewszystkiem ekonomika, a potem polityka. Nawet Karol Marx stworzył taką specjalną terminologję, mówiąc o nadbudowie całego życia społecznego i politycznego na podstawach ekonomicznych. Wielki włoski ekonomista Achille (Achilles) Loria napisał w roku 1886, prawie 50 lat temu, bardzo ciekawą i ważną książkę, która była tłumaczona na różne języki świata, która jeszcze dziś we włoskiej literaturze ma wciąż nowe wydania, w której pogłębia tę kwestję i może troszeczkę zadaleko, może troszeczkę aż do absurdu doprowadził tę myśl, że wszystko, co jest w społeczeństwie, jest tylko ekonomiką. Ale dla nas, dla naszego życia społecznego, życia politycznego, ten fakt, że my w Komisji Skarbowo-Budżetowej tej Wysokiej Izby domagamy się, ażeby Minister Spraw Zagranicznych należał do Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, jeść nadzwyczaj charakterystyczne.</u> | |
| 209 | + <u xml:id="u-19.2" who="#SPosner">Wszyscy wiedzą, że w zeszłym roku w Lidze Narodów odbyła się t. zw. Międzynarodowa Konferencja Ekonomiczna, w której nasi przedstawiciele, przedstawiciele polscy, brali bardzo wybitny udział, i zdobyli tam bardzo daleko idące uznanie. W roku bieżącym odbyła się podobna konferencja w tej samej Lidze Narodów przed kilku tygodniami zaledwie. 4 października zbiera się taka sama konferencja międzynarodowa w Pradze Czeskiej. Te kwestje uporządkowania wzajemnych stosunków ekonomicznych stają dziś na pierwszym planie wszystkich zainteresowań politycznych świata.</u> | |
| 210 | + <u xml:id="u-19.3" who="#SPosner">Niedawno nasz kolega w Senacie, p. senator Gliwic, ogłosił nadzwyczaj ciekawą książkę, którą Panowie Senatorowie prawdopodobnie już wszyscy zdążyli przeczytać, poświęconą tej samej kwestji, z pewnego szczególnego stanowiska rozpatrywanej, ze stanowiska tej starej kwestji, tego starego przesądu o samostarczalności narodów i społeczeństw. Świat dąży do tego, ażeby skończyć ze wszystkiemi ekonomicznemi nacjonalizmami. Świat dąży do tego, aby stabilizować pokój, a pokój może być stabilizowany tylko na podstawie porozumienia ekonomicznego. To jest według mego przekonania bardzo ważny szczegół, który prawdopodobnie przez mówców, którzy tutaj zabiorą głos, będzie szerzej rozwinięty i zaopatrzony w szereg argumentów, których ja tutaj wcale, nie chcę poruszać dlatego, że dla mnie jest to tylko zapoczątkowaniem tego referatu, który tutaj przychodzę wygłosić. Ale chcę stwierdzić, że ta ekonomiczna podstawa wszelkich rozważań politycznych jest i dla Senatu polskiego najzupełniej zasadnicza.</u> | |
| 211 | + <u xml:id="u-19.4" who="#SPosner">Zwracam uwagę Panów, że ta uchwała Komisji Skarbowo-Budżetowej, która potem była powtórzona przez Komisję Spraw Zagranicznych, zapadła wszystkiemi głosami. Wszyscy bez różnicy stronnictw rozumieją dziś, że zbawienie świata i ratunek świata przed wszystkiemi wojnami tu mianowicie ma podstawę. Jeżeli chcemy naprawdę twórczego pacyfizmu, jeżeli chcemy naprawdę ustabilizować porządek świata na zasadach słuszności i sprawiedliwości, to musimy zacząć od uporządkowania ekonomicznych stosunków.</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-19.5" who="#SPosner">Proszę Panów, jeżeli tak jest, to muszę zapytać się przedstawicieli Rządu: a jakże to jest w naszych wewnętrznych stosunkach? Bo, jeżeli twierdzimy, a to jest naszem głębokiem przekonaniem, to jest przekonaniem całego cywilizowanego świata dzisiaj, że te stosunki ekonomiczne muszą być uporządkowane, to musimy zapytać Rządu: a jakże to jest w wewnętrznych naszych stosunkach? Nasz Rząd przez usta swoich przedstawicieli w Genewie i wszędzie, gdzie się te kwestje rozważa, zawsze stoi na tem stanowisku, któremu ja dałem przed chwilą wyraz. P. Minister Spraw Zagranicznych zawsze stale i wszędzie głosi te zasady, które ją tu w kilku słowach starałem się scharakteryzować. Ale jak to jest w naszych wewnętrznych stosunkach? Bo, jeżeli mówimy o stabilizacji stosunków ekonomicznych na szerokim świecie, to przecież należy nam przedewszystkiem ustabilizować stosunki ekonomiczne w naszych wewnętrznych stosunkach.</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-19.6" who="#SPosner">Proszę Panów, bardzo przepraszam, że mówiąc o tak wysokich rzeczach, cytując ministrów i wysokie komisje spraw zagranicznych, powiem coś, co może niektórym moim kolegom w Senacie wyda się trywialnem, lecz ja to jednak powiem. Byłem raz w Paryżu na przedstawieniu teatralnem w jakiemś Cafe Concert i tam występowało 16 członków Akademji Francuskiej. Ci panowie byli wszyscy ubrani w zielone traki, mieli zielone kołnierze. — Panowie wszyscy znają mundur akademika francuskiego, — byli ucharakteryzowani na bardzo znanych przedstawicieli Akademji Francuskiej tak, iż publiczność, patrząc na nich, wciąż krzyczała: to jest Barres, to jest Poincare, to jest trzeci, czwarty, — po co wymieniać te nazwiska. Ale do pasa to był jeden człowiek, a od pasa to był człowiek, który tańczył cake walk'a i ci panowie z minami najpoważniejszemi akademików francuskich, mając na twarzy napisane wszystko to, co w dziejach ludzkości było myślą i pięknem, tańczyli w sposób zupełnie nieprzytomny cake walk'a. To była zupełnie szalona sarabanda nóg wtedy, kiedy głowa była spokojna i bardzo inteligentnie uśmiechnięta.</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-19.7" who="#SPosner">I proszę Panów, kiedy porównam te nasze stosunki zewnętrzne ze stosunkami wewnętrznemi, to przychodzi mi na myśl — przepraszam Wysoką Izbę za to trywialne porównanie — tych 16 akademików, francuskich którzy tańczyli cake walka, albowiem my nazewnątrz w Genewie jesteśmy przedstawicielami tego poglądu poważnego i europejskiego, a wewnątrz kraju? Jak wyglądamy w przemówieniu p. Ministra Skarbu, wygłoszonem na Komisji Budżetowej Sejmu i wydrukowanem, — a bardzo dziękuje p. Ministrowi, że polecił wydrukować swoje przemówienie. Ja jestem zawsze rad, gdy ministrowie nasi korzystają ze sztuki drukarskiej i swoje przemówienia czynią popularnemi dla szerokiego społeczeństwa, bo jednak stoję na tem stanowisku, że z przemówień ministra, osoby tak odpowiedzialnej za losy kraju, ja zawsze tylko nauczyć się mogę bardzo wielu rzeczy. Dlatego cieszę się zawsze, gdy panowie ministrowie korzystają z tej starej sztuki drukarskiej i swoje przemówienia kodyfikują dla pamięci świata i dla pożytku nietylko naszego, ale i wielu przyszłych pokoleń Otóż w przemówieniu Ministra Czechowicza znalazłem także między innemi zdanie, które pozwolę sobie odczytać. Muszę powiedzieć, że to przemówienie jest bardzo ciekawe, że jest pełne umiaru. Odróżnia się ono bardzo dodatnio od przemówień dawniejszych ministrów skarbu, a to dlatego, że spotykam w niem zdanie w rodzaju: „przestrzec jeszcze raz muszę przed niebezpieczeństwem zbędnego optymizmu”. Pamiętam dawniejszych ministrów skarbu — ta nuta ostrzeżenia przed zbyt daleko idącym optymizmem brzmi także w sprawozdaniu naszego kolegi sen. Szarskiego, ale dawniej byliśmy przyzwyczajeni do bardzo dalekiego optymizmu. Przychodziłem na posiedzenia Sejmu, mogłem kąpać się w tym optymizmie, który się wylewał z ust tego, czy innego Ministra Skarbu. Unikam wymieniania nazwisk tych ministrów, ale ludzie, którzy znają historję Polski z ostatnich 7 lat, bardzo łatwo te nazwiska wydobędą z pamięci. Tu jest nowy ton: „Panowie, nie oddawajcie się zbyt daleko idącym utopjom optymistycznym, bądźcie ostrożni”. Mnie się zdaje, że człowiek, który tak mówi, jest mężem stanu, który czuwa nad swojem społeczeństwem, który przewiduje wiele rzeczy niedostępnych dla zwykłych ludzi, który ostrzega, i jeżeli coś przyjdzie nieoczekiwanego, albo złego, to powie: ja ostrzegałem. Podkreślam; dla mnie w tym momencie jeszcze chodzi o coś innego, a mianowicie, p. Minister Czechowicz mówił w drugiem zdaniu: „Odbudowa gospodarcza Polski wymaga szeregu lat żmudnych a planowych wysiłków”. To jest oczywiste, ale mnie w tem zdaniu chodzi o jeden wyraz; „planowych”. Tak jest. Jeżeli mamy ustabilizować stosunki ekonomiczne świata, a także i swoje własne w tej dziedzinie, musi być jakiś plan. Otóż niestety ja tego planu w naszych stosunkach ekonomicznych nie widzę.</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-19.8" who="#SPosner">Żyjemy z dnia na dzień. Coś się nie udało… to się naprawi, coś źle poszło — to się załata, i tak się żyje z dnia na dzień, tak oto zbliżając się do końca roku, do końca roku budżetowego. Planu niema. Konferencja ekonomiczna w Genewie, która chce stabilizować stosunki, układa swój plan, maksymalistyczny plan, minimalistyczny plan. To są rzeczy konieczne, od których odstąpić nie możemy. Gdzie jest ten wielki plan stabilizacji ekonomicznej naszych stosunków wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej? Tego zdaje mi się nikt nie wie. Panowie wiedzą, że jest dużo tajemniczości w tem wszystkiem, co się dzieje u nas, w tem, co robią ministrowie. Rzadko widujemy ministrów. Oni z nami nie chcą mieć żadnych stosunków. Widziałem tu dziś rano p. Ministra Czechowicza, ale musiał znudzić się referatem p. Szarskiego i poszedł. Rozumiem, że każdy minister ma dużo zajęć. Wielu innych ministrów też tutaj niema. Niema tutaj p. Prezesa Ministrów i p. Wicepremjera. My byśmy zawsze pragnęli być przynajmniej na posiedzeniach plenarnych w bliskim stosunku do Rządu, bez względu na to, ja kie są nasze wzajemne uczucia. Tego nie przesądzam, my jednakowoż chcielibyśmy na siebie wzajemnie popatrzeć. Ale, niestety, proszę Panów, modlił się chłop do obrazu, a obraz do niego ani razu. I to nie jest nowe, co ja w tej chwili mówię, mówiłem to i w poprzednim Senacie nieraz, iż jest niedopuszczalne, aby dyskusja budżetowa w Senacie mogła się odbywać pod nieobecność przedstawicieli Rządu, bo przecież cały czas mówi się o tym Rządzie. to jest treścią tej dyskusji budżetowej.</u> | |
| 216 | + <u xml:id="u-19.9" who="#komentarz">(Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Dobrucki przerywa.)</u> | |
| 217 | + <u xml:id="u-19.10" who="#SPosner">Pan, Panie Senatorze Dobrucki, jest dla mnie bardzo pożądanym i bardzo poważnym przedstawicielem tego Rządu, ale mnie w tej chwili potrzeba kogo innego na pożarcie.</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-19.11" who="#komentarz">(Wesołość.)</u> | |
| 219 | + <u xml:id="u-19.12" who="#SPosner">Ja też. Panowie to rozumieją, nie mam żadnych pretensji, nie mam prawa zgłaszać żadnej pretensji tutaj, jest to pożądanie, które ma pewien charakter prawny, oparte na zrozumieniu, na naszej Konstytucji, a także na zwyczajach parlamentarnych, przyjętych powszechnie na całym świecie. Znam troszkę życie parlamentarne świata cywilizowanego, bywałem nieraz na posiedzeniach izb, prawda, że tam stosunki troszeczkę inne, dlatego, że tam są rządy parlamentarne i tam na tych ławach rządowych siedzą tacy sami koledzy, jak na tych ławach senatorskich. Panowie wiedzą, niema człowieka, któryby nie był w Paryżu, a kto był w Paryżu, ten postarał się być na posiedzeniu izby i widział, że tam niema takich rządowych ław oddzielnych od poselskich, niema oddzielenia od obywateli drugiego stopnia, posłów i senatorów, tam jest tak, że pierwsze dwie ławy są dla ministrów. To stanowi jedną całość i to może jest lepiej. My tutaj chcemy odgrodzić się wzajemnie: tu jest rząd, a tu jest Senat. Może być, że to jest polski obyczaj parlamentarny, — lecz nie będę tego teraz krytykował, tembardziej, że ta krytyka do niczego nie doprowadzi, muszę wrócić do tego, co powiedziałem, do tej planowości.</u> | |
| 220 | + <u xml:id="u-19.13" who="#SPosner">Uważam, że do tego trzeba się brać bardzo na serjo. Panowie wiecie, że mamy w tej chwili kilkanaście tomików pracy Komisji Ankietowej, bardzo ciekawego zapoczątkowania. Jest 9 tomów dotychczas wydanych, a będzie 14, dlatego powiedziałem kilkanaście. Jest rzeczą zrozumiałą, że dzieło to jest nierówne, jak zresztą wszystko, co jest dziełem zbiorowem, ale jest bardzo ciekawe, jako zapoczątkowanie. Uważam, że autorowie tej ankiety sami nie zapatrują się na swoje dzieło, jak na coś idealnego, jak na coś doskonałego. Jest to próba. Na Komisji Skarbowo-Budżetowej trochę się spieraliśmy — delikatnie zresztą, bo tak się powinien obywatel spierać z rządem swoim — z p. Wicepremjerem Bartlem, wynikła bowiem taka kwestja, że senatorowie niektórzy uważali, że dane, które się znajdują w tych tomikach, nie odpowiadają rzeczywistości, Takiemu sporowi, w którym jeden mówi, że to będzie 14, a drugi mówi, że to będzie 11, proszę Panów, można bardzo łatwo zaradzić tej trudności, a mianowicie trzeba tę datę urządzić publiczną. Komisja Ankietowa pracowała na marginesie naszego życia i nikt nie wiedział co się tam dzieje.</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-19.14" who="#komentarz">(Minister Reform Rolnych Staniewicz: Znawcy.)</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-19.15" who="#SPosner">Tak, znawcy, ci panowie zbierali się między sobą, ale świat, ale myśmy o tem nic nie wiedzieli. Ażeby tego uniknąć, narody, które mają dłuższą historję, daleko posuniętą w tym względzie, takie narody jak Anglja, dla których ankieta jest codziennym chlebem, urządzają ankiety publiczne. Ankiety, które się odbywają w Niemczech, czy w Wiedniu też odbywają się publicznie, to też panowie, którzy biorą udział w pracy ankietowej, mogą uzgadniać swoje poglądy, wtedy niema nieporozumień.</u> | |
| 223 | + <u xml:id="u-19.16" who="#SPosner">Na tej planowości polega gospodarstwo społeczne i ekonomiczne, a my na każdym kroku spotykamy nietylko brak, ale nawet zupełny brak istnienia jakiegokolwiek planu. Istnieje jakaś fabryka. Co się dzieje w tej fabryce nikt nie wie. Ankieta wykazała, proszę Panów, bardzo wiele rzeczy, których nikt nie wiedział. W ciągu ostatnich 5 lat myśmy się ciągle w Senacie i w Sejmie o to spierali z przedstawicielami pewnej części tej Izby, że ich ataki na świadczenia socjalne są zupełnie niesłuszne. Dowodzono nam, że nasz przemysł jest tak obciążony, że nie może wcale żyć, że musi umrzeć. Komisja Ankietowa skończyła z tym przesądem. Proszę Panów, ten procent w produkcie wyprodukowanym w fabryce, który idzie na świadczenia socjalne, powiem więcej, który idzie na opłacenie, pracy robotniczej, jest tak mały, że to wszystko, co mówiono przeciw tym świadczeniom socjalnym, było na niczem nie oparte. To jest tylko dowodem pewnego klasowego interesu, który znajduje w tem wyraz, dowodem walki pomiędzy kapitałem i pracą i nic więcej, ale to nie ma nic wspólnego z prawdą.</u> | |
| 224 | + <u xml:id="u-19.17" who="#SPosner">Otóż, proszę Panów, jeżeli ma być jakaś planowość, to ta planowość musi iść przez całe społeczeństwo od dołu do góry, od tej najdrobniejszej fabryki do największych karteli przemysłowych, które są właśnie wyrazem tej planowości gospodarki społecznej. I te kartele prowadzą między innemi do stabilizacji stosunków ekonomicznych. To dzisiaj stało się zupełnie jasne, nie trzeba być członkiem wysokiej konferencji ekonomicznej w Genewie, aby to zrozumieć. Cała literatura ekonomiczna dzisiaj jest zbudowana na tej zasadzie.</u> | |
| 225 | + <u xml:id="u-19.18" who="#SPosner">Proszę Panów, dam Panom przykład, który także zapożyczony jest z prac Komisji Ankietowej. Weźmy taką drobną kwestję, jak produkcja lnu polskiego. Obliczono, że gdyby ona była oparta na zasadach naukowych, toby Polska za len sprzedawany do Anglji miała 400,000 funtów szterlingów więcej.</u> | |
| 226 | + <u xml:id="u-19.19" who="#komentarz">(Minister Reform Rolnych Staniewicz: Jest wydane odpowiednie zarządzenie.)</u> | |
| 227 | + <u xml:id="u-19.20" who="#SPosner">Ja przepraszam Pana, Panie Ministrze, ale może Pan Minister będzie łaskaw nie przerywać mi. Nie boję się tego, ale tu u nas w Senacie było przyjęte, żeby i Senat i Rząd sobie wzajemnie nie przeszkadzali. 400.000 funtów szterlingów Państwo Polskie mogłoby zarobić, gdyby czuwało nad produkcją lnu i gdyby do produkcji wprowadzono czynnik naukowy, ten czynnik, bez którego dziś żadna produkcja nie jest możliwa. Można było produkować bez nauki za czasów pańszczyzny, za czasów niewolnictwa, ale dziś produkcja w fabrykach, na roli, w gospodarstwach postępowych bez ołówka w ręku i bez wiadomości, co i jak trzeba zrobić, jest niemożliwa. I ja nie odkrywam Ameryki, mówiąc te wszystkie rzeczy, które nie jednemu z Panów, zwłaszcza Ministrów, mogą wydać się zupełnie banalne. Pan Minister mi przerwał i powiedział, że są już dane rozporządzenia. Panie Ministrze, od rozporządzeń do wykonania jest droga bardzo daleka, dalsza niż z Krakowa do Wilna, to każdy z ministrów i każdy z nas doskonale wie, bo znamy tysiące rozporządzeń, a nawet całych ustaw, o których wiemy, że nie są wcale wykonywane.</u> | |
| 228 | + <u xml:id="u-19.21" who="#SPosner">I o to jest główny spór pomiędzy nami, przedstawicielami opinji publicznej, a Panami, którzy rządzicie.</u> | |
| 229 | + <u xml:id="u-19.22" who="#SPosner">Uważam, że taka planowość, o której mimochodem wspomniałem, może jest trudna do wprowadzenia w życie, ale ona jest konieczna i ona musi być kiedyś rozpoczęta. Zawsze musi być: un commencement du commencement. My więcej nie żądamy w tej chwili. I jeżeli mówię z p. Czechowiczem, nieobecnym, niestety, — jest rzeczą przykrą mówić z kimś, kogo niema… Jeżeli p. Minister Staniewicz mi przerywa, to mi nie jest tak przykro, bo widzę jego uśmiech, to nie robi, tak piorunującego wrażenia.</u> | |
| 230 | + <u xml:id="u-19.23" who="#komentarz">(Minister Pracy i Opieki Społecznej Jurkiewicz: To robi przyjemność.)</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-19.24" who="#SPosner">Teraz Pan zaczyna przerywać.</u> | |
| 232 | + <u xml:id="u-19.25" who="#komentarz">(Wesołość.)</u> | |
| 233 | + <u xml:id="u-19.26" who="#SPosner">Słowem chciałem zapytać nieobecnego tutaj p. Ministra Czechowicza, co znaczy ta planowość. Nie możemy się porozumieć, p. Minister myśli jedno, a ja myślę co innego. Ja myślę kategoriami p. Gliwica, kategorjami konferencji ekonomicznej praskiej, konferencji genewskiej, paryskiej, myślę temi kategorjami i zdaje mi się, że nie może być innego wytłumaczenia tego wyrazu. Ja chciałbym, aby tej różnicy nie było.</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-19.27" who="#SPosner">Wspominałem tutaj o naukowej organizacji pracy. Chcę przypomnieć Panom pewien szczegół z naszego życia, mianowicie pewne zebranie towarzyskie u Marszałka poprzedniej Izby senatorskiej, gdzie zebrało się kilku specjalistów od naukowej organizacji pracy, którzy nam cały wieczór wykładali tajemnicę tej nowej nauki. My, socjaliści, jesteśmy troszeczkę obeznani z tą kwestją, mianowicie od czasu, kiedy niejaki wielki amerykanin Taylor wymyślił nowy system organizacji pracy w Ameryce. Panowie wiedzą, że przez szereg lat socjaliści i europejscy i amerykańscy protestowali przeciwko temu, albowiem zwalczali ten nowy, doskonalszy sposób wyzyskiwania robotnika. Istotnie każdy człowiek, znający historję tayleryzmu w Ameryce, musi dojść do przekonania, że to jest nowy sposób wyzysku. Przypomnę Panom, że niedawno wyszła książka, poświęcona Ameryce, profesora szarlotenburskiej politechniki, konserwatysty, przyjaciela kapitału. Zwiedzając fabryki w Ameryce, tak mówi do fabrykanta, który go oprowadza: Panie, mnie to okropnie dziwi, że niema tu wcale starszych robotników, gdy się w Niemczech przychodzi do fabryki, to widzi się robotników młodych, troszkę starszych, a nawet siwowłosych, — co Pan robi z temi robotnikami? A ten fabrykant z całym spokojem, nie chcę powiedzieć z całym cynizmem, mówi: Ci dawno są już na cmentarzu. Może być, że w Ameryce system Taylora ma te jedyne oblicze, że tam z tym robotnikiem prędko się robi koniec, bo organizm tego robotnika nie wytrzymuje strasznego wysiłku, jaki jest związany z tą metodą. W Europie ta metoda nie daje takich rezultatów, ale stara Europa nie jest tak bezwzględną, tak logiczną i tak konsekwentną i to może wychodzić na dobro nietylko robotnikowi, ale nawet moralności publicznej.</u> | |
| 235 | + <u xml:id="u-19.28" who="#SPosner">Ci panowie, którzy nas uczyli na owem posiedzeniu towarzyskiem, na którym byli sami senatorowie, ku naszemu najmilszemu zdziwieniu cały czas dowodzili, że naukowa organizacja pracy, jeżeli ma jakich przeciwników, to w osobie fabrykantów, mówili, że z robotnikiem wszystko można zrobić, można naukową organizację pracy przeprowadzić w każdem wielkiem przedsiębiorstwie z tym materjałem robotniczym, który jest, ale z inżynierami, z fabrykantami, przyzwyczajonymi do pewnego sposobu fabrykowania, nie można. Cytowali taki przykład, że zaprowadzili naukową organizację pracy w jednej wielkiej fabryce i po kilku miesiącach wielki właściciel fabryki przyszedł do nich z wielką pretensją, mówił: no, dobrze, zaprowadziliście naukową organizację pracy, ale co ja mam zrobić z temi maszynami, które są niepotrzebne? Fabrykant oczywiście przyzwyczaił się do pracy przy pomocy pewnych maszyn, które się okazały zupełnie zbyteczne przy nowej naukowej organizacji pracy i trudno było go nagiąć do tego, że świat się zmienił.</u> | |
| 236 | + <u xml:id="u-19.29" who="#SPosner">To samo jest z planowością, o której my piszemy w sprawozdaniach naszych ministrów. Sprawozdania drukują, ale planowości wcale w życiu niema.</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-19.30" who="#SPosner">To jest może ta pretensja i ten żal, który zgłaszam do p. Ministra Skarbu i wszystkich innych ministrów, reprezentujących resorty ekonomiczne, że nauczyli się już mówić językiem europejskim, ale nie nauczyli się jeszcze robić tak, jak się robi w Europie. Mybyśmy bardzo pragnęli, żebyśmy w dziedzinie produkcji ekonomicznej, w dziedzinie opieki na produkcją ekonomiczną znajdowali się w Europie, w zachodniej Europie.</u> | |
| 238 | + <u xml:id="u-19.31" who="#SPosner">Jeżeli już mówię o naukowej organizacji pracy, jeżeli wymieniam wyraz „nauka”, to właśnie bardzo się cieszę, że obecny jest tutaj przedstawiciel nauki w Rządzie p. Minister, dawny nasz kochany kolega, sen, Dobrucki. W Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jest wydział, który się nazywa wydziałem nauki. Mnieby się zdawało, że ten wydział nauki powinien czuwać nad wszystkiemi dziedzinami myśli ludzkiej, a myśl krystalizuje się w takiej, czy innej dyscyplinie naukowej, w takiej czy innej książce naukowej. Jabym się zapytał, ile pieniędzy z tego wydziału idzie na popieranie nauki ekonomji, na popieranie produkcji naukowych w dziedzinie zagadnień ekonomicznych. Odpowiedź na to byłaby łatwa. Żadnego niema w tym względzie dowodu opieki szczególnej. Wymoczki, czy inna kwestja, ważna lub mniej ważna, ale znajdzie człowieka, którego zaciekawi, i ten człowiek znajdzie pomoc. Ekonomista nigdy. A przecież my także mamy produkcję ekonomicznych nauk. Przez to ja uważam, że wydział nauki w ministerstwie powinien czuwać nad temi kwestjami, nad temi dyscyplinami naukowemi, które są na porządku dziennym, które są najpotrzebniejsze dla życia państwa i dla życia społeczeństwa w danej chwili.</u> | |
| 239 | + <u xml:id="u-19.32" who="#komentarz">(Głosy: Słusznie.)</u> | |
| 240 | + <u xml:id="u-19.33" who="#SPosner">Archeologja, wykopaliska są bardzo ciekawą rzeczą. Ja w godzinach odpoczynku, po ciężkiej pracy politycznej bardzo chętnie czytam rzeczy odnoszące się do wykopalisk, kupuje nawet takie książki, dotyczące wykopalisk. Panom wiadomo, że we Francji w Glosel wykopano nadzwyczajne rzeczy i na tem tle rozwiązał się spór w akademji francuskiej, czy to są rzeczy autentyczne, czy fałszowane. Mnie te kwestje bardzo interesują, ale jabym chciał, żeby ministerstwo, które czuwa nad całością naszego życia, przedewszystkiem miało na oku, to co jest potrzebne dla życia Państwa Polskiego, dla życia społeczności polskiej, dla postępu, dla rozwoju tych instytucji ekonomicznych w naszym kraju.</u> | |
| 241 | + <u xml:id="u-19.34" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 242 | + <u xml:id="u-19.35" who="#SPosner">To jest to, co chciałem powiedzieć p. Ministrowi Dobruckiemu. Znając jego wysoką inteligencję, kiedyśmy przez 5 lat tu razem pracowali, wiem, że on najzupełniej podziela mój pogląd,...</u> | |
| 243 | + <u xml:id="u-19.36" who="#komentarz">(Minister W. R. i O. P. Dobrucki: Najzupełniej.)</u> | |
| 244 | + <u xml:id="u-19.37" who="#SPosner">...że jest tego samego zdania, ale teraz zobaczymy, jak daleko jest od przekonania do wykonania. Mam nadzieję, że w najbliższem sprawozdaniu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego znajdziemy ślady tej zgody, pomiędzy zapoczątkowaniem a wykonaniem.</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-19.38" who="#SPosner">Nie będę już długo Panom czasu zabierał, ale muszę z obowiązku powiedzieć parę słów o innym jeszcze resorcie naszego Rządu, a mianowicie o Ministerstwie Sprawiedliwości. Bardzo żałuję, że niema tu p. Meysztowicza, że jest tylko jego zastępca, — ale to nie jest jednak p. Meysztowicz, to nie jest jednak p. wiceminister Car. Otóż niema tych pp. ministrów i ja tego żałuję, bo jestem obowiązany mówić tu nie o tem, co jest najpiękniejszego w tem ministerstwie, tylko o tem, co jest mniej piękne, co jest nawet czasami brzydkie według mego mało oświeconego poglądu obywatela. Panowie wiedzą, że my o Ministerstwie Sprawiedliwości mówimy stale od lat w Komisji Skarbowo-Budżetowej, tu w tym Senacie, z tego miejsca. Niestety bardzo często się powtarzam. Ile razy przychodzi na porządek dzienny sprawa Ministerstwa Sprawiedliwości, to ja do znużenia mówię to samo. Dlaczego? Dlatego, że tak mało widzę postępu; dobra wola napewno tam istnieje w najwyższym stopniu, ale wykonanie, ale postęp w zakresie instytucji, w zakresie wymiaru sprawiedliwości?… Mnie ta sprawa w szczególności bardzo boli, nietylko dlatego, że jestem prawnikiem, ale i dlatego, że zajmuję się polityką zagraniczną. Muszę powiedzieć, że z ogromnym niepokojem czytam w wydawnictwach francuskich i angielskich wiadomości o tem, co się u nas dzieje w zakresie wymiaru sprawiedliwości i w zakresie więziennictwa. Chcę tu powiedzieć z całą szczerością, że wczoraj w życiu naszem zaistniał fakt wielkiej wagi. Sejm o późnej wieczornej godzinie uchwalił ustawę amnestyjną, która jest bardzo daleka od ideału, która w małym tylko stopniu uwzględnia to, co ustawa amnestyjna powinna była uwzględnić. Ale to jest wielki czyn w naszem życiu. My dziś, mam nadzieję, uchwalimy tę ustawę na Komisji Prawniczej Senatu i zanim się rozejdziemy, zanim się rozjedziemy, ten projekt ustawy stanie się naprawdę ustawą, aktem wysokiego miłosierdzia Państwa, aktem wielkiego rozumu stanu.</u> | |
| 246 | + <u xml:id="u-19.39" who="#SPosner">Proszę Panów, jeżeli mówię, że mnie te rzeczy tak bardzo bolą, to dlatego, że zajmuję się polityką zagraniczną, że jestem stale czynny na Zachodzie, że mam ciągle do czynienia z przedstawicielami opinji publicznej we Francji, Anglji, czy Niemczech, czy Austrji. Muszę powiedzieć, że miałem już dosyć tego ciągłego wtrącania się cudzoziemców do tego, co się dzieje u nas w zakresie wymiaru sprawiedliwości i więziennictwa. A jeżelibym nie chciał, aby cudzoziemcy wtrącali się do tego, co się u nas dzieje, to musiałbym też powiedzieć sobie, że niema też żadnego powodu po temu, żeby się wtrącali, bo u nas jest tak, jak wszędzie. Nieraz musiałem mówić zagranicą z ludźmi, którzy temi kwestjami specjalnie się interesują, w Lidze Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Paryżu i nieraz z tymi panami musiałem staczać walki, nie w tym sensie, żeby oni bronili tego, co się u nas dzieje, a ja żebym oskarżał, przeciwnie, ja, który stale oskarżam tutaj, tam musiałem mówić tym panom, że „mam już dość tego, możebyście troszkę zamietli na swojem podwórku, bo i wy macie swoje więzienia”. Jedenaście lat mieszkałem w Paryżu i jestem troszeczkę obeznany z tem, co się dzieje w komisarjatach policji w nocy w Paryżu i co się tam dzieje w więzieniach. Kiedy im to mówiłem, otwierali szeroko oczy. To był wielki mój tryumf jako obrońcy Polski. Ale kiedy wracałem z Paryża do Warszawy — otóż wracając z Paryża do Warszawy, jednak musiałem zawsze sobie myśleć: przecież ów Francuz trochę racji ma, bo jest niedobrze w tej dziedzinie. P. Minister Meysztowicz o tem mówił na Komisji Skarbowo-Budżetowej, przyznawał, że to a to jest niedoskonałe, że tu są pewne braki i pewne niedoskonałości, ale stwierdził, że jest pewien postęp. Ja jednak, proszę Panów, chciałbym, aby ten postęp był realny i prędszy. Ja się już starzeję, jestem starym człowiekiem i chciałbym dożyć tej chwili, kiedy mógłbym z czystym sumieniem powiedzieć, że wymiar sprawiedliwości w Polsce jest naprawdę sprawiedliwy.</u> | |
| 247 | + <u xml:id="u-19.40" who="#SPosner">Proszę Panów, dam tu pewien świeży przykład. Tych przykładów jest bardzo wiele. Oto niech Panowie wezmą wszystkie polityczne procesy, które toczą się na terytorjum Rzeczypospolitej Polskiej. Panowie dobrze wiedzą, że w tych procesach jest dużo rzeczy, których być nie powinno, że kary, które sądy nasze wymierzają, wcale nie odpowiadają winie, że w procesie sądzenia jest bardzo wielki udział czynnika niechęci, czynnika czasami poprostu nienawiści, nienawiści do klasy, do narodu. Gdy ten Białorusin, ten Ukrainiec, ten Żyd staje przed sądem, bywa niestety inaczej traktowany, niżby traktowało się na jego miejscu Polaka, katolika.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-19.41" who="#komentarz">(Głos: Tak nie jest.)</u> | |
| 249 | + <u xml:id="u-19.42" who="#SPosner">Te rzeczy znam, mówię o tem, co znam.</u> | |
| 250 | + <u xml:id="u-19.43" who="#komentarz">(Głos: Teoretycznie.)</u> | |
| 251 | + <u xml:id="u-19.44" who="#SPosner">Nie teoretycznie, jestem także prawnikiem. Zresztą Panowie potem mogą mnie unicestwić, teraz pozwólcie, że w spokoju tutaj wypowiem to wszystko, co mam do powiedzenia, te wszystkie nieprawdy i nonsensy, które przedstawi' ciel P. P. S. w tych sprawach i z tego miejsca mówić jest obowiązany.</u> | |
| 252 | + <u xml:id="u-19.45" who="#SPosner">Spór pomiędzy mną, a Ministerstwem Sprawiedliwości w tej dziedzinie toczy się od wielu lat. Nie skarżę się na Ministerstwo Sprawiedliwości nawet wtedy, kiedy tu takie rzeczy nieładne mówię. Wiem, że tam bardzo dużo jest dobrej woli, jako założyciel polskiej Ligi Obrony Praw Człowieka z tego tytułu miałem w ciągu ostatnich 5, 6 lat ciągle do czynienia z ministerstwem, i z tej strony spotykałem najlepszą wolą i uwzględnienie moich życzeń w duchu najbardziej liberalnym. Proszę Panów, więc chyba to nie jest złe świadectwo, tylko, że niestety to jest tak mało, w porównaniu z tem, co należy zrobić. W kropli wody przegląda się, jak mówi poeta, cały świat, ale w tej dziedzinie to jest nie tylko kropla wody do połknięcia, ale całe morze. To są rzeczy, których zrozumieć czasem nie można.</u> | |
| 253 | + <u xml:id="u-19.46" who="#SPosner">Jest w Wilnie prof. Petrusewicz. Znam go osobiście, przyjaciel, bardzo szlachetny i zacny człowiek. Jest profesorem uniwersytetu, a jednocześnie adwokatem.</u> | |
| 254 | + <u xml:id="u-19.47" who="#komentarz">(Minister R. i O. P. Dobrucki: Jest zastępcą.)</u> | |
| 255 | + <u xml:id="u-19.48" who="#SPosner">Oczywiście, że jednym i drugim nie może być, więc jest zastępcą.</u> | |
| 256 | + <u xml:id="u-19.49" who="#komentarz">(Minister W. R. i O. P. Dobrucki: To jest co innego.)</u> | |
| 257 | + <u xml:id="u-19.50" who="#SPosner">Ja wiem, że to jest trochę co innego. Ten Petrusewicz, znany i bardzo dobry prawnik, zupełnie wyjątkowa inteligencja i żaden rewolucjonista, żaden bolszewik, i żaden członek Hromady Białoruskiej, występował w procesie tej Hromady, jako obrońca narówni z wielu bardzo adwokatami, którzy stawali w tej sprawie. To nie jest żadna hańba, to nie jest żaden wstyd, to to jest obowiązek nie tylko prawnika, adwokata, ale i obowiązek obywatela. Otóż tak się złożyło, że jego klijenci zostali wszyscy uniewinnieni, mimo to ten człowiek został pozbawiony prawa wykładania w uniwersytecie wileńskim...</u> | |
| 258 | + <u xml:id="u-19.51" who="#komentarz">(Minister W. R. i O. P. Dobrucki przerywa.)</u> | |
| 259 | + <u xml:id="u-19.52" who="#SPosner">Pan Minister prostuje. Rozumiem, nie kijem, to pałką: „nie odnowiono z nim kontraktu”. Taka elegancka, ładna formuła prawnicza dla stwierdzenia faktu, który się nazywa: żegnaj. Nie jesteś godzien znajdować się w naszem towarzystwie dlatego, że się poniżyłeś do tego stopnia, że stawałeś w obronie tych ludzi, których wprawdzie sąd uniewinnił, ale powinien był skazać. Bo nam nawet sędzia który skazał, nie wystarcza. — Przychodzi się do sędziego i pyta się: dlaczego skazał, jeżeli skazał na 6 miesięcy, to dlaczego nie na 6 lat, dlaczego nie na śmierć, chociaż niema śmierci w kodeksie. Proszę Panów, przepraszam bardzo, co to jest takiego? Dokąd my idziemy z takiemi stosunkami? Czy chcemy Petrusewicza zrobić komunistą? To jest najlepszy sposób.</u> | |
| 260 | + <u xml:id="u-19.53" who="#SPosner">Ja naszym ministrom sprawiedliwości nieraz mówiłem: Proszę Pana, dlaczego wy te dzieci skazujecie? Minister mówi: Przecież ja nie mam wpływu na sąd, mam może pewien wpływ na prokuratora w pewnych granicach, ale sąd jest niezawisły, zrobi, co mu się podoba. Ależ Panie — powiadam — przecież Pan jest człowiekiem i ten sędzia jest człowiekiem, dlaczego wy się nie zejdziecie i nie pogadacie o tych rzeczach? Kiedyś, nie pamiętam, z którym ministrem sprawiedliwości, — było ich tak dużo — umawiałem się o to, ażeby urządził posiedzenie, na którymby byli obecni przedstawiciele sądu, prokuratury, on sam i ci przedstawiciele społeczeństwa, którzy się specjalnie temi kwestjami zajmują, i my szczerze powiemy sobie, co można zrobić, a czego zrobić nie można. Nie przyszło to do skutku, jakieś tam przeszkody stanęły na drodze urzeczywistnienia tego projektu. Jestem przekonany, że gdyby tylko ci ludzie zeszli się ze sobą, pogadali, bardzo wiele reform dałoby się zrobić bez krzyku i bez hałasu. Aresztuje policja chłopca dlatego, że znajduje u niego w kieszeni proklamację. Jest domniemanie, że to jest komunista, ponieważ u niego, w kieszeni u 16-letniego chłopca znaleziono jakąś odezwę. I ten chłopiec siedzi rok, 2 lata, czasem dłużej. To prawda — zaznaczam, bo zawsze chcę być w zgodzie z prawdą, — to siedzenie w areszcie prewencyjnem jest coraz krótsze, jednak Ministerstwo postawiło na swojem i żąda od sędziego śledczego, od prokuratora, aby zamykać jaknajprędzej to śledztwo. Ten chłopiec przypadkowo zupełnie dostał tę odezwę; nawet Panowie Senatorowie nie są wolni od tego, że ktoś im włoży do kieszeni na ulicy, w tramwaju jakąś odezwę i to się nieraz w życiu zdarza, że powróciwszy do domu znajdziemy w kieszeni jakiś kawałek papieru.</u> | |
| 261 | + <u xml:id="u-19.54" who="#komentarz">(S. Makarewicz: Czasem list miłosny.)</u> | |
| 262 | + <u xml:id="u-19.55" who="#SPosner">Można znaleźć czasem i list miłosny, ale to wtedy, kiedy się jest tak przystojnym, jak s. Makarewicz. Ja nie znajduję żadnych listów miłosnych, ale czasem jakąś odezwę wrzucą mi w tramwaju. Może moja fizjonomja specjalnie im się podoba, może wydaje im się specjalnie pociągającą, dość, że agitator włożył mi raz do kieszeni taką odezwę. Tak jest. Ten chłopiec, jakiś smarkacz, dziecko, które nic nie rozumiało, bo co 16-letni chłopiec może rozumieć z polityki, z rewolucji? — Ten chłopiec siedzi w więzieniu i jaki jest rezultat? Po 2 lub 3 latach wykształci się na bardzo dobrego komunistę, a ponieważ do żadnej szkoły go nie przyjmą, ponieważ żadnego wykształcenia nie otrzyma, nic mu w życiu nie pozostaje jak wstąpić w szeregi tej partji i służyć obcemu mocarstwu. Ta psycholog ja jest zupełnie prawdziwa.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-19.56" who="#SPosner">Wpływałem na ministerstwo, aby skracać te lekcje komunizmu w więzieniu, ażeby odgradzać te dzieci od wpływu tych doskonałych komunistów, wychowanych w Moskwie w uniwersytetach i akademjach komunistycznych. Wpływałem i stwierdzam, że jest pewien postęp, ale bardzo niewielki i niepełny. Wtedy, kiedy oddziaływałem na ministerstwo i tych pp. ministrów, którzy chcieli o tem ze mną rozmawiać i chcieli słuchać, czasem uważnie i życzliwie, tych rad, które im dawałem, nie występowałem jako członek P. P. S., jako przedstawiciel Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela, lecz występowałem jako człowiek, któremu jest drogie Państwo Polskie, droga jest niezawisłość tego Państwa, droga jest ta niepodległość, dla której trzydzieści kilka lat pracowałem. Bo twierdzę: kiedy sytuacja geograficzna lege Państwa jest taka, jaka jest, kiedy ta Polska jest między tym kolosem sowieckim, a tym drugim kolosem niemieckim, to nam wcale nie powinno zależeć na tem, ażeby wewnątrz tego Państwa rozwijały się grupy, rozwijały się stowarzyszenia, które w porozumieniu z tym sąsiadem od wschodu i z tym sąsiadem od zachodu godzą w istnienie tego Państwa.</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-19.57" who="#komentarz">(Brawa.)</u> | |
| 265 | + <u xml:id="u-19.58" who="#SPosner">Powiedziałem, że jest pewien postęp, ale jest bardzo mały i zupełnie niewystarczający na potrzeby tego Państwa. Proszę Panów, czytam, że w więzieniach polskich siedzi 30.000 ludzi. Jestem przerażony. Dlaczego aż tylu ludzi siedzi w więzieniach? P. Minister przychodzi na posiedzenia Komisji Skarbowo-Budżetowej i mówi nam: Więzienia są niedostateczne, więzienia są złe, w więzieniach niema żadnych hygienicznych urządzeń, my nie możemy ich zaprowadzić, bo nie mamy pieniędzy, bo na to trzeba wielu miljonów, ażeby stworzyć nowoczesny europejski system więzień. Więc po co trzymacie w tych więzieniach ludzi, którzy, gdy ich sprawa przychodzi na wokandę sądową, zostają uniewinnieni? Był taki proces w Białymstoku, gdzie było 25 oskarżonych i sąd wszystkich 25 uniewinnił. Ale oni trzy lata siedzieli w więzieniu do sprawy.</u> | |
| 266 | + <u xml:id="u-19.59" who="#SPosner">Byłem kiedyś w Grodnie z powodu jakiegoś odczytu, który miałem wygłosić. Poszedłem na posiedzenie sądu okręgowego, gdzie sądzono sprawę komunistyczną. Proszę Panów, przyglądałem się ławie oskarżonych. Tam siedziało jakichś dwudziestu kilku chłopów białoruskich i siedział również jeden osobnik, co do którego miałem głębokie przekonanie, że to jest właśnie ten jeden komunista, ten sowiecki urzędnik, ten sowiecki agent, a ta reszta — ci biedacy, nic nie rozumieli z tego, co się koło nich dzieje, Przypomnę tutaj jednego sędziego z Białej Podlaskiej, który stworzył całą teorję, kiedyś była ona stosowana w Niemczech, o t. zw. dolus eventualis, to znaczy takie rozumowanie; prawda, że śledztwo nie dowiodło, że ten człowiek jest wrogiem Państwa Polskiego, ale on mógłby być wrogiem Państwa Polskiego, a więc na wszelki wypadek niech dostanie 6 lat odpoczynku w więzieniu. Nie chcę wymieniać nazwiska tego pana, ale sam musiałem się starać i w ministerstwie i w sądzie o to, aby wytoczyć mu dyscyplinarną sprawę, nie z tego tytułu, ale z tytułu innych gorszych jeszcze przewinień. To jest człowiek pełen nienawiści, taki człowiek nie może być sędzią, sędzia musi być pozbawiony nienawiści, bo sędzia może mieć poza rozumem i poza wiadomościami, które posiadać powinien w zakresie prawa, tylko jedno uczucie, to jest uczucie miłosierdzia.</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-19.60" who="#komentarz">(S. Roman: To jest wyjątek.)</u> | |
| 268 | + <u xml:id="u-19.61" who="#SPosner">Tak jest, to też ja nie mówię, że takim jest każdy sędzia, że takim jest p. Roman, ale mówię, że był taki wypadek, że takie wypadki mogą się zdarzyć, ale nie powinny się zdarzyć.</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-19.62" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 270 | + <u xml:id="u-19.63" who="#SPosner">Uważam, że każdy człowiek może być winien, ale nie sędzia. Sędzia jest po to, żeby nie był winien, po to jest, on zajmuje to stanowisko dlatego właśnie, żeby nigdy nie być winnym.</u> | |
| 271 | + <u xml:id="u-19.64" who="#SPosner">Kiedy tak mówię, muszę pod adresem sędziów przytoczyć okoliczności łagodzące. Jestem przedstawicielem takiego stronnictwa, które chce być zawsze sprawiedliwe. Rozumiem, że od sędziego można wymagać wiele rzeczy i to jest naszym obowiązkiem, musimy żądać, aby wymiar sprawiedliwości w Polsce był na najwyższym poziomie. Ale, jeżeli żądam od sędziego, ażeby był mądry, uczony w prawie przedewszystkiem, ażeby był obywatelem tego kraju i z godnością reprezentował ten wysoki urząd, który ma reprezentować, to jest moim obowiązkiem, psim obowiązkiem, zapewnić temu sędziemu takie stanowisko materjalne, aby ten człowiek mógł sprostać tym wszystkim obowiązkom. Rzadko się o tem mówi. Byli sędziowie w Senacie, którzy stale upominali się o prawa naszego stanu sędziowskiego. Ja tutaj wypisałem notatkę o tem, jak wynagradzani są sędziowie w Polsce. Niech panowie posłuchają to się przyda niejednemu.</u> | |
| 272 | + <u xml:id="u-19.65" who="#SPosner">Sędzia pokoju, sędzia śledczy, podprokurator przy sądzie okręgowym w Warszawie otrzymują miesięcznie 431 zł. 37 gr. z dodatkiem mieszkaniowym 25 zł. Sędzia pokoju, sędzia śledczy, podprokurator przy sądzie okręgowym poza Warszawą, oraz Śląskiem otrzymują 359 złotych miesięcznie. Sędzia sądu okręgowego poza Warszawą i Śląskiem — 500 złotych miesięcznie, sędzia sądu apelacyjnego poza Warszawą i Katowicami — 643 złote. Niema tu ani jednej kategorji płac, któraby dochodziła do 700 zł. miesięcznie. Czy można żyć za te pieniądze?</u> | |
| 273 | + <u xml:id="u-19.66" who="#komentarz">(Głosy: Nie.)</u> | |
| 274 | + <u xml:id="u-19.67" who="#SPosner">Nie można żyć. To każdy powie bez różnicy stronnictw. Człowiek inteligentny, który ma rodzinę, ma dzieci, musi chować te dzieci, nie może żyć za 600 złotych miesięcznie.</u> | |
| 275 | + <u xml:id="u-19.68" who="#komentarz">(Głos: Żyć można, ale sądzić nie można.)</u> | |
| 276 | + <u xml:id="u-19.69" who="#SPosner">Nie może żyć, można tylko nie umrzeć, ale żyć nie można. Ten sędzia musi sobie kupować książki. Ja osobiście mam wielką pretensję do siędziów, że oni, pod względem naukowym nie stoją na wysokości zadania, że nie stoją na poziomic wiedzy nowoczesnej, dzisiejszej. Sędzia powinien ciągle uzupełniać swe wykształcenie, bo ten człowiek 30 lat temu skończył uniwersytet i od tego czasu żadnej książki nie miał w ręku. A ten sędzia odpowiada mi: a za co kupię książkę? Mój sąd nie ma książek, mój sąd nie ma się z czego uczyć, nie ma bibljoteki w tym sądzie. To są okoliczności łagodzące w bardzo wielkim stopniu i uważałem za swój obowiązek przytoczyć je tutaj wtedy, — kiedy wystawiłem taki rachunek pretensji pod adresem sądownictwa polskiego.</u> | |
| 277 | + <u xml:id="u-19.70" who="#SPosner">To jest kilka uwag, które byłem obowiązany tutaj w imieniu mojego stronnictwa zgłosić.</u> | |
| 278 | + <u xml:id="u-19.71" who="#SPosner">Na zakończenie Panowie mi pozwolą, że odczytam tu kilka uwag, które ogłosiłem na początku tego roku. Właściwie powinienem był na ten temat wygłosić całe przemówienie, ale niestety p. Marszałek dał mi już znać, że nadużyłem cierpliwości tego Wysokiego Zgromadzenia. Nie chcę się narazić na drugi sygnał, dlatego nie mogę tego przemówienia wygłosić. Byłoby to mianowicie przemówienie na temat tego, czem być powinno w życiu narodu polskiego prawo i czem powinna być praworządność. Ponieważ tego wygłosić nie mogę, pozwolą Panowie, że parę wierszy odczytam:</u> | |
| 279 | + <u xml:id="u-19.72" who="#SPosner">„Bez PRAWA niema dzisiejszego Państwa z całą różnorodnością etnicznych, kulturalnych, wyznaniowych i klasowych antagonizmów. Siła antagonizmów tych nie rozwiązuje, przeciwnie, zaostrza je i zaognia. Tylko PRAWO je osłabia i wiąże to, co jest pomimo różnic wspólnego w atmosferze zaufania i wolności. Bez PRAWA niema wewnątrz Państwa, w granicach interesów gospodarczych i społecznych, jak tylko walka i bezlitosny klasowy egoizm. Dopiero PRAWO dobywa z tych przeciwstawnych interesów to, co może być podłożem porozumienia, rozjemstwa, ugody i stwarza porządek tam, gdzie był tylko chaos i wzajemna nienawiść”. Tylko PRAWO dało życie tym wielkim instytucjom, które się nazywają: Liga Narodów i „Międzynarodowe Biuro Pracy”.</u> | |
| 280 | + <u xml:id="u-19.73" who="#SPosner">Wysoki Senacie! Mnie się zdaje, że w tym Senacie niema nikogo, ktoby się na to zdanie nie zgodził: Justitia fundamentum regnorum!</u> | |
| 281 | + </div> | |
| 282 | + <div xml:id="div-20"> | |
| 283 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Zarządzam przerwę do godz. 15 min. 30.</u> | |
| 284 | + <u xml:id="u-20.1" who="#komentarz">(Po przerwie.)</u> | |
| 285 | + <u xml:id="u-20.2" who="#Marszałek">Wznawiam przerwane posiedzenie.</u> | |
| 286 | + <u xml:id="u-20.3" who="#komentarz">(S. Posner: Proszę o głos.)</u> | |
| 287 | + <u xml:id="u-20.4" who="#Marszałek">Głos ma p. sprawozdawca Komisji Prawniczej, s. Posner.</u> | |
| 288 | + </div> | |
| 289 | + <div xml:id="div-21"> | |
| 290 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SPosner">Panie Marszałku! Komisja Prawnicza prosi, aby przedmiot, którym się zajmowała i który załatwiła na swojem dzisiejszem przedpołudniowem posiedzeniu, został wprowadzony na porządek dzienny jako ostatni punkt, mianowicie sprawozdanie Komisji Prawniczej w przedmiocie ustawy amnestyjnej.</u> | |
| 291 | + </div> | |
| 292 | + <div xml:id="div-22"> | |
| 293 | + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Jest wniosek Komisji Prawniczej o uzupełnienie porządku dziennego sprawozdaniem Komisji Prawniczej. Nie słyszę sprzeciwu, porządek dzienny z tem uzupełnieniem uważani za przyjęty.</u> | |
| 294 | + <u xml:id="u-22.1" who="#Marszałek">Głos ma s. Głąbiński.</u> | |
| 295 | + </div> | |
| 296 | + <div xml:id="div-23"> | |
| 297 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SGłąbiński">Wysoka Izbo! Poprzedni mówca dzisiejszej dyskusji, p. sen. Posner, w swoim przemówieniu słusznie położył nacisk na wielkie znaczenie ekonomiki dla dzisiejszego życia państwowego i społecznego, wogóle dla wszystkich stosunków społecznych. Przemówienie jego jednakowoż wymaga pewnego uzupełnienia. Nietylko bowiem stosunki ekonomiczne wpływają na wszelkie inne stosunki w państwie i w społeczeństwie, ale także naodwrót stosunki polityczne wpływają również bardzo silnie, bardzo skutecznie na stan gospodarstwa narodowego i na finanse Państwa. To jest przyczyna, dla której nie można się zgodzić na zdanie tego mówcy jakoby t. zw. nacjonalizm ekonomiczny nie był uzasadniony. Przeciwnie, wiadomo, że stosunki gospodarcze, warunki finansowe w rozmaitych państwach są bardzo rozmaite, nietylko zależnie od tego, jak państwo jest uzbrojone pod względem gospodarczym, ale także od tego, jak jest uzbrojone pod względem politycznym.</u> | |
| 298 | + <u xml:id="u-23.1" who="#SGłąbiński">Nierówności pod względem politycznym, niepewność ustroju politycznego, niepewność prawa i praworządności i inne stosunki kulturalne to wszystko bardzo silnie wpływa także na dobrobyt, na warunki ekonomiczne, że już pominę działalność Państwa także i na polu ekonomicznem, która nie w każdem państwie jest równa, i nie w każdem państwie jest równie skuteczna. Z tego powodu zachodzi potrzeba t. zw. nacjonalizmu ekonomicznego, nie w tem znaczeniu, ażeby jedne narody miały się odgrodzić od drugich murem chińskim, na podstawie t. zw. samowystarczalności, ale że każdy naród powinien dążyć do tego, ażeby u siebie rozwinąć nietylko równe warunki gospodarcze, ale także i te wszystkie warunki polityczne, kulturalne i społeczne, które są podstawą dla życia gospodarczego i dla życia politycznego. Stąd także nasze Państwo musi pilnie baczyć na to, ażeby stworzyć u siebie równe warunki gospodarczego rozwoju.</u> | |
| 299 | + <u xml:id="u-23.2" who="#SGłąbiński">Słuszne jest zdanie autora, na którego powoływał się szan. p. senator, że współdzielczość ekonomiczna istnieje między narodami. Niewątpliwie, ta współzależność istnieje, ale ta współzależność istnieje w rozmaitym stopniu. Są jedne narody, które są zależne od drugich w tem, że muszą pobierać od nich żywność, otrzymują surowce i inne środki, są inne narody, które są zależne z tego powodu, że nie mają rozwiniętych u siebie tych warunków, które są potrzebne koniecznie, ażeby wytworzyć jednak siłę konkurencyjną z innemi ludami. Muszą one mieć opiekę, opiekę Państwa i dlatego to tak zwany nacjonalizm państwowy, gospodarka narodowa i polityka narodowa jest niezbędna. Jest to do pewnego stopnia analogja między stosunkami międzynarodowemi a stosunkami w samem społeczeństwie. Dzisiaj i te sfery, które reprezentuje p. senator Posner, są tego zdania i nawet są największymi propagatorami tej idei, że jednakże wolna konkurencja w poczuciu samoobrony — nie może być dopuszczona bez jakiejś pomocy, bez jakiejś interwencji ze strony Państwa. I mnożą się te środki ochronne ze strony Państwa w formie gospodarstwa ochronnego, w formie ubezpieczeń społecznych, w formie ustawodawstwa handlowego, ustawodawstwa asekuracyjnego i innych gałęzi prawodawczych.</u> | |
| 300 | + <u xml:id="u-23.3" who="#SGłąbiński">Jeżeli zatem to powszechnie uznano, że jest konieczna potrzeba, ażeby popierać słabszych, tych, którzy nie mogą się sami bronić, albo którzy nie mają potrzebnej siły, ażeby się mogli ostać w konkurencji z innymi.</u> | |
| 301 | + <u xml:id="u-23.4" who="#SGłąbiński">Obecna sesja parlamentu, pierwsza w tym parlamencie, przyniosła pewien duży zawód tym wszystkim, którzy oczekiwali, że w tej sesji odbędzie się wielka rozprawa na tle naszego ustroju państwowego, na tle dążenia od reformy Konstytucji. Rozprawa, która była zapowiedziana w szczególności przez to stronnictwo, które uzyskało względnie najwięcej posłów i senatorów i które ma także najwięcej warunków po temu, aby tego rodzaju rozprawę i taką reformę zapoczątkować, przyniosła zawód, mówię, z tego powodu, ponieważ sytuacja dzisiejsza, niepewna pod względem politycznym, pod względem prawnym i pod względem praworządności, wpływa ujemnie na ogół naszych stosunków społecznych, a także i na ogół naszych stosunków politycznych i kulturalnych. Wytwarza się niepewność co do tego, co będzie z formą ustrojową Państwa Polskiego w przyszłości.</u> | |
| 302 | + <u xml:id="u-23.5" who="#SGłąbiński">Byliśmy bardzo ciekawi tego, co oświadczą reprezentanci stronnictwa dziś rządowego. Dowiedzieliśmy się jednak z ust ich przedstawicieli bardzo niewiele. Przewodniczący tego stronnictwa w Izbie posłów, w Sejmie, oświadczył, że chodzi mu przedewszystkiem o uleczenie parlamentaryzmu. Nawet zrezygnował z myśli reformy ordynacji wyborczej. Drugi wybitny reprezentant tego stronnictwa oświadczył, że pragnąłby oprzeć nasze życie państwowe na oświeconej demokracji. Są to jednak ogólniki, z których niewiele konsekwencji wysnuć można. Możnaby stąd wysnuć wniosek, że zdaniem tego stronnictwa, może nasz parlamentaryzm w sposób naturalny zupełnie się uleczy i że nie będzie potrzeba żadnych sztucznych nadzwyczajnych środków. Można jednak dojść także do innych wniosków, jak słyszeliśmy od jednego z posłów tego stronnictwa w Sejmie, który powiedział, że ewentualnie przeprowadzi się zmiany i mimo Sejmu, a więc możnaby wysnuć wniosek, że są i inne prądy, które zmierzają do tego, aby niezależnie od Sejmu, poza Sejmem, te zmiany Konstytucji przeprowadzić.</u> | |
| 303 | + <u xml:id="u-23.6" who="#SGłąbiński">W każdym razie ta niepewność oddziaływa ujemnie na wszelkie stosunki polityczne, a także na stosunki ekonomiczne, kredytowe i stosunki finansowe. Wpływa ona ujemnie także na całe społeczeństwo, wywołuje dezorganizację i do pewnego stopnia demoralizację w społeczeństwie, wpływa ujemnie także i na idee naszej młodzieży tak polskiej, jak i młodzieży innych narodowości, a wywołuje również reakcję, niezgodną z prawami państwa, w tej Wysokiej Izbie, a szczególnie w Izbie sejmowej.</u> | |
| 304 | + <u xml:id="u-23.7" who="#SGłąbiński">Bo oto, jeżeli w deklaracjach pewnych stronnictw, względnie narodowości tu reprezentowanych, słyszeliśmy, że dążą do tego, aby oderwać od Państwa Polskiego tyle a tyle tysięcy kilometrów kwadratowych, które rzekomo im się należą, aby utworzyć z tego inne niepodległe państwo, i jeżeli na to nie było żadnej reakcji ani ze strony Rządu, ani ze strony stronnictwa rządowego, stąd widać, że jednakże ta niepewność sytuacji i te bardzo sprzeczne, krzyżujące się ze sobą dążenia co do naszego ustroju politycznego tak głęboko zakorzeniły się w umysłach naszych posłów, a mogę powiedzieć — i senatorów, bo echa tych oświadczeń słyszeliśmy już i z tej trybuny Senatu, że nawet nie zdobyto się na jakieś stanowcze przeciwstawienie się tego rodzaju oświadczeniom, które są niezgodne ani z obowiązkiem obywatela polskiego, którego pierwszym obowiązkiem konstytucyjnym jest wierność dla Rzeczypospolitej, ani także ze ślubowaniem poselskiem, które obejmuje prace wyłącznie tylko dla Państwa Polskiego, ani z naturalnem pojęciem każdego obywatela w stosunku do Państwa.</u> | |
| 305 | + <u xml:id="u-23.8" who="#SGłąbiński">Doszło do tego, że nawet ze strony polskiej, w jednej z komisji, w Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu, reprezentant klubu chłopskiego, dawny wiceminister spraw zagranicznych, był gotów mówić o zmianie granic polskich na wschodzie. To wszystko razem jest świadectwem tego zamętu, jaki w sprawach politycznych w naszem państwie zakorzenił się i który jak najszybciej powinien być usunięty, przedewszystkiem przez jakieś stanowcze stanowisko Rządu, a także i stronnictwa rządowego.</u> | |
| 306 | + <u xml:id="u-23.9" who="#SGłąbiński">Niewątpliwie nasza Konstytucja, nasz ustrój polityczny wymagają zmiany, wymagają reformy. Stronnictwo, które mam zaszczyt reprezentować, uznawało potrzebę i przedstawiło pod tym względem swoje wnioski.</u> | |
| 307 | + <u xml:id="u-23.10" who="#SGłąbiński">Źródło tej niepewności tkwi od pierwszych początków naszej niepodległej Rzeczypospolitej w owej t, zw, małej konstytucji, którą uchwaliliśmy w Sejmie konstytucyjnym 20 lutego 1919 roku. Wówczas nastąpił układ pomiędzy Sejmem, względnie większością tego Sejmu, a ówczesnym Naczelnikiem Państwa, Józefem Piłsudskim, układ, który został zaaprobowany ową uchwałą Sejmu, nazwaną później małą konstytucją. Jest w niej powiedziane, że Naczelnik Państwa jest przedstawicielem Państwa i wykonywa uchwały sejmowe oraz powołuje rząd w porozumieniu z Sejmem, że jest narówni z rządem przed Sejmem odpowiedzialnym. W tych postanowieniach było zupełne zwichnięcie równowagi między władzą ustawodawczą, a władzą wykonawczą, zwichnięcie, na które, muszę to stwierdzić, zgodził się i ówczesny Naczelnik Państwa. To było powodem ciągłych nieporozumień, tarć pomiędzy Naczelnikiem Państwa, Sejmem, które powodowały, że w zasadniczych sprawach polityki wewnętrznej była ciągła dwutorowość, która odbiła się również dwoistością w naszej polityce zagranicznej, która była niezrozumiała nietylko w kraju, ale i zagranicą, albowiem posłowie zagraniczni zapytywali się, jaką jest polityka wasza, czy ta, którą reprezentuje Naczelnik Państwa, czy ta, która uchwalacie sobie w Sejmie.</u> | |
| 308 | + <u xml:id="u-23.11" who="#SGłąbiński">Konstytucja nasza z 17 marca 1921 roku była pewnego rodzaju odbiciem owych stosunków. Większość sejmowa, obawiając się tej dwutorowej polityki, starała się pełnię władzy przenieść na Sejm i wskutek tego rzeczywiście nastąpiło pewne zwichnięcie stosunku równowagi między władzą ustawodawczą a władzą wykonawczą, które powinno być obecnie usunięte.</u> | |
| 309 | + <u xml:id="u-23.12" who="#SGłąbiński">Jeżeli jednakowoż mówimy o usunięciu tej zwichniętej równowagi, to nie mamy na myśli, o ile chodzi o ten obóz, który mam zaszczyt reprezentować, fantastycznych projektów, które rodziły się w umysłach tych, czy innych projektodawców, nie mamy na myśli ani zmiany naszego ustroju jako państwa zjednoczonego na jakiś ustrój federalistyczny, ani nikomu nie przychodzi na myśl ustępować piędzi ziemi z naszych terytorjów Rzeczypospolitej Polskiej, nie przychodzi na myśl przeprowadzanie jakichś zmian w naszych granicach i w całości Rzeczypospolitej. Jeżeli ktokolwiek w tym parlamencie nosi się z takim zamiarem, to niema mowy o tem, żebyśmy tego rodzaju zamiary mogli poprzeć. Jesteśmy tego zdania, że Państwo Polskie winno zostać państwem zjednoczonem. I granice dzisiejsze tak zachodnia jak i wschodnia, nie powinne podlegać żadnym rewizjom, ani u nas, ani na mocy jakichkolwiek traktatów zagranicznych.</u> | |
| 310 | + <u xml:id="u-23.13" who="#komentarz">(Głosy: Słusznie.)</u> | |
| 311 | + <u xml:id="u-23.14" who="#SGłąbiński">Zgadzamy się na zmianę w Konstytucji, mianowicie na usunięcie braku równowagi między władzą wykonawczą i ustawodawczą. Zgadzamy się na to, ażeby osoba Prezydenta Rzeczypospolitej była uposażona w pewne przywileje, ażeby Prezydent miał prawo veta przeciwko uchwałom obu Izb, jesteśmy za tem, ażeby Izby były równouprawnione, ażeby miały jednakowe kompetencje. Jesteśmy za pewną zmianą ordynacji wyborczej, szczególniej w tym kierunku, ażeby złagodzić za daleko sięgającą proporcjonalność, ażeby wprowadzić dwu mandatowe okręgi. Jesteśmy za tem, ażeby Rząd był otoczony większą gwarancją, niż dotychczas, ażeby votum nieufności dla Rządu wymagało pewnej kwalifikowanej ilości posłów, którzy się znajdują w Izbie. Nie jesteśmy za zmianą systemu reprezentacyjnego, ale zgodzilibyśmy się na to, ażeby Sejm był na innych zasadach wybierany, niż Senat, ażeby Senat był oparty częściowo na wyborach powszechnych takich obywateli, którzy czynnie pracowali przez szereg łat w pracy gospodarczej, kulturalnej łub innej, ażeby dopuszczono pewną ilość wirylistów jako reprezentantów nauki, wyższego duchowieństwa, nadto delegatów samorządu terytorjalnego, czy zawodowego. W tych granicach jesteśmy za zmianą i jesteśmy gotowi poprzeć dążenia w tym kierunku idące.</u> | |
| 312 | + <u xml:id="u-23.15" who="#SGłąbiński">Ten t. zw. pakt, który zawieraliśmy celem utworzenia większości i celem utworzenia rządu opartego na większości w r. 1923, który był tak atakowany, który był nazwany przez jednego z posłów paktem lanckorońskim, — sam nigdy nie byłem w Lanckoronie — ten pakt nie miał nic innego na oku, jak tylko zapewnienie rządu silnego, opartego na większości, a obejmował program narodowy, oraz projekt reformy rolnej, ograniczony przez to stronnictwo, które mam zaszczyt reprezentować. Jeżeli kto jest ciekawy, to jestem gotów oryginał tego paktu dać do przeczytania, lub do ogłoszenia, ponieważ nic nie mamy do ukrywania i dlatego dziwię się, że pewni posłowie, którzy nie znają wcale tych stosunków, w tak nienawistny sposób o tym pakcie w Sejmie przemawiają.</u> | |
| 313 | + <u xml:id="u-23.16" who="#SGłąbiński">Jesteśmy za tem, żeby nasze Państwo zachowało charakter państwa narodowego; nie znaczy to jednak, żebyśmy nie uznawali praw i uprawnień innych narodowości w naszem państwie, ale jesteśmy zdania, że cementem, na którym się opiera każde państwo, i to nietylko nasze, jest patrjotyzm obywateli, jest gotowość tych obywateli do poświęceń, do przelania w razie potrzeby krwi i oddania wszystkiego na rzecz całości tego państwa. Ponieważ ta gotowość do poświęceń przedewszystkiem istnieje wśród narodowości polskiej, a więc na tej też narodowości siła, trwałość i przyszłość tego państwa się opiera. Dlatego jesteśmy zdania, że w każdym okręgu wyborczym musi być zapewniona reprezentacja narodowi polskiemu bez względu na to, gdzie te okręgi się znajdują. Pomijając kwestje językowe i inne, które zostały zabezpieczone ustawowo, jesteśmy za tem, żeby narodowość polska w całem Państwie Polskiem była otoczona troskliwością i opieką naszych władz, aby nie zdarzały się wypadki częste niestety, z któremi mamy do czynienia, że włościanin polski i robotnik polski z kresów wschodnich przychodzi i skarży się, że uważa się go za intruza, że uważa się go za natręta, że nie ma żadnej opieki i z tego powodu musi te części kraju opuścić.</u> | |
| 314 | + <u xml:id="u-23.17" who="#SGłąbiński">Wprawdzie słyszeliśmy dziś jak p. s. Horbaczewski skarżył się na rzekome upośledzenie narodowości ukraińskiej na wschodzie specjalnie przy reformie rolnej. Muszę stwierdzić, że przeciwnie, tego samego rodzaju skargi dochodzą mnie ze strony Polaków. A że nie jest im dobrze w Polsce dziś, tego najlepszym dowodem są cyfry statystyczne, dotyczące emigracji. Jeżeli Szanowni Panowie zechcą przeczytać te cyfry, ogłoszone przez urząd emigracyjny, to dowiecie się, że w r. 1927 wyemigrowało z Polski przeszło 89.000 ludzi, z tego przeszło 81.000 rzymskich katolików, a rzymsko-katolików i Polaków nie mamy 90%, lecz tylko sześćdziesiąt kilka procent w naszem Państwie. Specjalnie w województwach małopolskich, na wschodzie w lwowskiem, wyemigrowało 5.160 ludzi, a w tem 3.564 rzymskich katolików. Najlepszy dowód, że te skargi, jakie są tutaj podnoszone, nie mają uzasadnienia także i przy reformie rolnej; z pewnością nie Polacy, ale inni są więcej uprzywilejowani.</u> | |
| 315 | + <u xml:id="u-23.18" who="#SGłąbiński">Z tych powodów dla nas jest rzeczą bardzo bolesną, że nawet w sferach poselskich polskich, w komisji sejmowej, odezwał się głos posłanki, który wywołał oburzenie sfer patrjotycznych we Lwowie, albowiem zlekceważył nasze uczucia narodowe i ducha patriotycznego polskiego, który nakazuje nam święcić uroczyście pamięć bohaterskich czynów naszych dzieci w czasach wojen nie tylko o podległość, ale także i ostatnich wojen, jakie mieliśmy do rozebrania w obronie Lwowa i Wschodniej Małopolski. W komisji sejmowej wyraziła ta posłanka życzenie, aby dla świętej zgody zaniechać świętowania rocznicy wyzwolenia Lwowa, i to, rzecz dziwna, właśnie w czasie, kiedy nasze wojsko odbywało wielkie uroczystości na cześć pułku odsieczy Lwowa, kiedy odbywają się pielgrzymki do Zadwórza, aby uczcić pamięć naszych bohaterów!</u> | |
| 316 | + <u xml:id="u-23.19" who="#SGłąbiński">Przechodząc obecnie do spraw finansowych, muszę zaznaczyć, że stan finansowy naszego Państwa jest obecnie dość pomyślny, że jednak także i pod względem finansowym sytuacja nie jest przez Rząd dostatecznie wyjaśniona. Jeżeli bowiem jesteśmy za tem, aby zapewnić równowagę polityczną pomiędzy Sejmem, względnie parlamentem a Rządem, to mamy na myśli przedewszystkiem ścisłe rozgraniczenie kompetencji ustawodawczej i kontrolującej władzy prawodawczej, od rządzącej, wykonawczej Rządu. Obowiązkiem więc Rządu jest również ścisłe przestrzeganie kompetencji parlamentu w sprawach finansowych, nietylko przez dostarczanie tych wyjaśnień i dat, które są potrzebne do tego, aby wytworzyć jasny obraz sytuacji finansowej, ale nadto i przedewszystkiem przez poddanie się tym przepisom, które Rząd obowiązują.</u> | |
| 317 | + <u xml:id="u-23.20" who="#SGłąbiński">Do tych przepisów w szczególności należy postaranie się o to, aby wszelkie przekroczenia budżetowe, jakie dokonane zostały przez Rząd przed wniesieniem nowego budżetu, nietylko zostały przedłożone parlamentowi, ale także, żeby zostały przez parlament zaaprobowane, ponieważ budżetem jest nietylko ten preliminarz, który został uchwalony w swoim czasie, ale i preliminarz uzupełniony wszelkiemi dodatkowemi kredytami, względnie przedłożeniami, które Rząd poczynił w interesie Państwa, uznając konieczność tych wydatków. Na tem polega prawo budżetowe. Przytem stwierdzam, że gdybyśmy wychodzili z tego stanowiska, z jakiego wyszedł generalny referent nie Senatu, ale Sejmu, który sądził, że te przekroczenia budżetowe można odesłać do Najwyższej Izby Kontroli, a Najwyższa Izba Kontroli przy zamknięciu może nam te rzeczy przedłożyć, tobyśmy przekreślili całe prawo budżetowe, bo cóż parlamentowi z prawa budżetowego, jeżeli te wydatki, które zostaną uchwalone przez parlament, są ignorowane przez Rząd, jeżeli pewne wydatki są czynione albo nie, a natomiast czynione są najrozmaitsze wydatki, o których Rząd nawet nie daje wiadomości parlamentowi. To nie jest prawo budżetowe, to jest przekreślenie prawa budżetowego. Najwyższa Izba Kontroli nie istnieje w tym celu, ażeby zastępować ciała parlamentarne. Najwyższa Izba Kontroli ma kontrolować, czy rzeczywiście wszystkie wydatki w sposób konstytucyjny zostały poczynione, a zatem czy rzeczywiście istnieje uchwała parlamentu czynienia tych wydatków. Robi się z Najwyższej Izby Kontroli jakiś surogat ciał ustawodawczych, który po kilku latach przedstawić ma te zamknięcia rachunkowe parlamentowi. To równa się uchyleniu prawa budżetowego, pierwszego prymitywnego prawa konstytucyjnego każdego parlamentu. Uważamy zatem to zapatrywanie za błędne, nietylko za błędne, ale musiałbym zaprotestować, jeżeliby z tego rodzaju zapatrywania Rząd chciał wyciągnąć pewne konsekwencje.</u> | |
| 318 | + <u xml:id="u-23.21" who="#SGłąbiński">Muszę stwierdzić, że Najwyższa Izba Kontroli, która dawniej była nadzwyczaj czynna, która przedstawiała Sejmowi i Senatowi swoje sprawozdania, które były często powodem nawet pewnych tarć z rządem już od dłuższego czasu nie daje tych sprawozdań. I nie wiemy, co się dzieje. A nawet zamknięć rachunkowych z r. 1924 i 1925, które miały być przedstawione ciałom ustawodawczym w ciągu roku 1926 i które były już przygotowane, bo materjał był zebrany, — tych zamknięć rachunkowych także nie otrzymaliśmy.</u> | |
| 319 | + <u xml:id="u-23.22" who="#SGłąbiński">Wiemy jak wielkie były wydatki państwowe sumarycznie. W „Wiadomościach Statystycznych” umieszcza się od czasu do czasu pewne takie wiadomości oczywiście na podstawie informacji rządu. Według tych „Wiadomości Statystycznych” w roku 1927–28 wydatki były znacznie wyższe, aniżeli preliminowane, przewyższały je o 512 miljonów. Według tych dat, które wyczytałem w sprawozdaniu generalnem naszego referenta, wydatki były jeszcze większe, mianowicie wynosiły 560 miljonów więcej niż wydatki preliminowane. To są sumy bardzo znaczne. Prawda, że z tych dat, jakie wyczytałem w „Wiadomościach Statystycznych”, wypada 395 miljonów na ministerstwa, na władze centralne, a reszta na przedsiębiorstwa i inne gałęzie naszej administracji, na monopole. W każdym razie wydatki olbrzymie i był czas na to, skoro Rząd ma te wszystkie daty, ażeby parlamentowi to przedłożyć. Dla nas to jest do pewnego stopnia upokarzające, a to z tego powodu, że na podstawie planu stabilizacyjnego, mianowicie rozporządzenia p. Prezydenta Rzeczypospolitej z 13 października 1927 r. ów doradca finansowy, kontroler Banku Polskiego (adviser), musi być o wszystkich wydatkach poinformowany. Wszystkie wpłaty i wszystkie wypłaty muszą być czynione na ręce Banku Polskiego, Pocztowej Kasy Oszczędności lub kas skarbowych i one znowu muszą te rozrachunki perjodycznie przedstawiać Bankowi Polskiemu, zatem także temu kontrolerowi. On wie dokładnie jakie wydatki były uczynione, a my w parlamencie, ani Sejmie, ani w Senacie tego nie wiemy, mamy tylko cyfry ogólne. Jeżeli chodzi o trzy działy, mianowicie: renty inwalidzkie, długi państwowe i emerytury, to odnośne daty są podane w „Wiadomościach Statystycznych”, chociaż my nie mamy ani urzędowej wiadomości, ani nawet żądania aprobaty tych kredytów dodatkowych. Stąd pochodzi, że szerzą się rozmaite pogłoski, którym można wierzyć lub nie wierzyć. Z pewnego źródła zapewniano mnie, że Prezydjum Rady Ministrów przekroczyło wydatki bużdetowe 6-krotnie. Nie wiem, czy to jest prawdą, czy nie, w każdym razie powinniśmy mieć te wiadomości i to oficjalnie nam przedstawione. Muszę zatem powiedzieć, że jest to wyrazem pewnej daleko idącej wyrozumiałości, jeżeli nie abnegacji Sejmu, jeżeli nie nastawa! na to, przy uchwalaniu obecnego preliminarza budżetowego, a nawet przed jego uchwaleniem, ażeby Rząd przedłożył te wszystkie kredyty przekroczone i postarał się o to, ażeby przez Sejm zostały jako kredyty dodatkowe zaaprobowane. W sytuacji, w jakiej Rząd znajduje się, nie trudnoby mu było uzyskać to zatwierdzenie, w każdym razie ignorowanie Izb parlamentarnych w tak ważnej kwestji uważamy za wielką wadę, za rzecz ze stanowiska Konstytucji niedopuszczalną.</u> | |
| 320 | + <u xml:id="u-23.23" who="#SGłąbiński">Jeżeli mam mówić o stanie finansowym naszego Państwa, to, jak już powiedziałem, przyznaję i przyznać musi każdy, że nasze stosunki finansowe, obecnie są znacznie lepsze niż przed kilku laty. Sądzę jednak, że jeżeli się chce ocenić tę sytuację finansową, to należy się jej z większym spokojem przypatrywać, niż to się dzieje nietylko w pewnych kołach zainteresowanych partyjnie, ale także w kołach rządowych.</u> | |
| 321 | + <u xml:id="u-23.24" who="#SGłąbiński">W jednem z przemówień powiedział p. Minister Skarbu, że Rząd pomajowy otrzymał finanse w rozpaczliwym stanie. Pomijam to, że to jego przemówienie, to jego zdanie jest zupełnie niezgodne z zapatrywaniem jego poprzednika w rządzie pomajowym, mianowicie p. ministra Klarnera, który tu w swojem przemówieniu wyraźnie oświadczył, że pomyślny stan Skarbu zawdzięczać należy przedewszystkiem pracy poprzednich rządów, a mianowicie rządu koalicyjnego, który położył podwaliny pod lepsze finanse. Bo przecież już w kwietniu 1926 r. wykazany był niedobór w wysokości zaledwie 2 miljonów, a faktycznie niedoborów już nie było, ponieważ nie zaliczono wtedy nadwyżek z przedsiębiorstw państwowych, które są później doliczane i które nie były wtedy jeszcze odesłane do Skarbu. Ale w ogólności jest rzeczą niemożliwą, aby nagle w parę miesięcy finanse w ten sposób bez żadnej nadzwyczajnej reformy uzyskały taką nadwyżkę. Ta poprawa była od początku 1926 r., szła powoli i ostatecznie doszliśmy do większych sum, o czem jeszcze będę mówił. Więc nie jest rzeczą słuszną, żeby reprezentant skarbowości publicznie w ten sposób oceniał sytuację i zasługi swoich poprzedników.</u> | |
| 322 | + <u xml:id="u-23.25" who="#SGłąbiński">Z drugiej strony, jeżeli chcemy ocenić należycie nasze finanse, to trzeba przypatrzeć się przyczynom, z powodu których te finanse tak się zmieniły, że mieliśmy w r. 1927/28 — 775 miljonów nadwyżki. Jakie na to złożyły się przyczyny?</u> | |
| 323 | + <u xml:id="u-23.26" who="#SGłąbiński">Oto przedewszystkiem jedna przyczyna ogólna, o której się tu zapomina, że nasza waluta się zmieniła, że na miejsce złotego w złocie dawniejszego, wszedł złoty obiegowy, który miał coraz to mniejszą wartość, że wartość jego obiegowa była znacznie większa aniżeli wartość giełdowa, bo można powiedzieć, że wreszcie wartość giełdowa spadła do wartości tej, jaka została później zredukowana.</u> | |
| 324 | + <u xml:id="u-23.27" who="#SGłąbiński">Idźmy dalej, przypatrzmy się tej sumie 775 miljonów. 190 milj. wpłynęło więcej z ceł, z powodu zwiększenia się importu. To nie jest przecież zasługą Ministerstwa Skarbu, to jest jednym z motywów ujemnych, bo wprawdzie bilans handlowy wykazuje pewne dodatnie strony, ale ten fakt, że nasz import tak znacznie się zwiększył, że wobec preliminowanych 182 milj. wpłynęło 371 milj. z ceł, jest wynikiem konjunktury ogólnej, jest następstwem innych stosunków, na które nie można wskazać jako na stosunki nadzwyczaj świetne. Następnie to jest skutek pewnego ujemnego zjawiska, które nastąpiło częściowo wskutek naszej polityki, częściowo wskutek konjunktury światowej, ale nie może być uważane za zasługę Ministra Skarbu.</u> | |
| 325 | + <u xml:id="u-23.28" who="#SGłąbiński">140 miljonów wpłynęło więcej z monopolu tytoniowego i z monopolu spirytusowego, przy których cena i spirytusu i fabrykatów tytoniu zostały podniesione. Monopol nie jest niczem innem tylko podatkiem pobieranym w formie monopolowej, w ten sposób, że podwyższa się ceny wytworów monopolowych i mamy oczywiście wskutek tego większe dochody. Dalej mamy 93 miljony więcej z przedsiębiorstw, głównie z lasów. Cena drzewa, jak wiadomo, poszła w górę. Mamy więcej z poczt i telegrafów — taryfy zostały podniesione. Mamy więcej z kolei żelaznych — taryfy zostały podniesione i nie przeczę, że sprawność kolei ciągle ulepsza się. Mamy 66 miljonów z opłat, co ma pewien związek z polepszeniem się konjunktury ogólnej, pewien związek także z ustawą o opłatach, którą uchwaliliśmy już w poprzednim Sejmie. Podatki bezpośrednie dały także większe dochody i podatki pośrednie większe, razem z dodatkami o 246 milj. zł., Ale trzeba wziąć pod uwagę, że w podatkach bezpośrednich głównem źródłem dochodu jest podatek od obrotu, którego wysokość zależna jest w znacznej części od sumy obrotu. Im większe są ceny i im większy jest obrót, tem ten podatek jest większy. Podatek dochodowy dał więcej niż dawniej.</u> | |
| 326 | + <u xml:id="u-23.29" who="#SGłąbiński">Otóż tak się przedstawia ta świetność, o której p. referent generalny mówił, to nagłe zwiększenie się dochodów Skarbu, jeżeli się bliżej tym cyfrom przypatrzymy.</u> | |
| 327 | + <u xml:id="u-23.30" who="#SGłąbiński">A teraz, co zrobiło nasze Ministerstwo Skarbu dla podniesienia dochodów? Nie przeczę temu, że administracja skarbowa niewątpliwie się polepszyła, jest sprawniejszą, ale żadnej reformy podatkowej przecież nie przeprowadzano. Ministerstwo Skarbu przedłożyło wprawdzie Sejmowi, o czem mówił już dziś p. referent generalny, 3 projekty podatkowe; podatku majątkowego, gruntowego i od domostw wiejskich, ale chyba sam p. Minister Skarbu nie powie, że w tych projektach mieści się jakaś reforma. Te projekty zostały a limine przez Sejm odrzucone. Tego systemu nie mogę pochwalać. W każdym razie przedłożenia rządowe powinne być w Sejmie traktowane, Rząd ma prawo inicjatywy ustawodawczej, którą mu daje Konstytucja, a zresztą jest powszechnym zwyczajem, że a limine się nie odrzuca projektów rządowych.</u> | |
| 328 | + <u xml:id="u-23.31" who="#komentarz">(Głos: Pański klub głosował za tem.)</u> | |
| 329 | + <u xml:id="u-23.32" who="#SGłąbiński">Mój klub zatem nie głosował, przeciwnie, głosowaliśmy przeciwko temu i to jest wykluczone, ażeby mój klub mógł głosować za tego rodzaju wnioskiem. Takie wnioski dawniej w tamtym Sejmie się pojawiały i głosowaliśmy zawsze przeciwko nim. Ale jest inna rzecz, czy te przedłożenia, które zostały odrzucone, rzeczywiście mogłyby być przyjęte. Czy Panowie czytali ten wniosek o podatku gruntowym? Nasz podatek gruntowy jest wogóle nieracjonalny. Przede wszyskiem mamy tu postanowienie o progresji, postanowienie demagogiczne, które było wprowadzone dla łatwiejszego wywłaszczenia t. zw. obszarników; niema nigdzie progresji w podatku gruntowym, bo podatek katastralny, który polega na fikcji, że podatek płaci nie właściciel gruntu lecz grunt, który daje dochód, — ten podatek nie dopuszcza żadnej progresji. Progresja jest dopuszczalna tylko przy podatku osobistym, w którym bierze się za podstawę dochód osobisty, kto ma wyższy dochód, ten ma większą możność płacenia i płaci więcej. Ale to przedłożenie, o ile czytałem, nie wyklucza tej nieracjonalnej zasady, a co gorsza proponowało, ażeby podatek gruntowy zwiększyć podwójnie. Podatek gruntowy jest nierówny, niesprawiedliwy, polega on na katastrze, który był robiony w Austrji, blisko sto lat temu, i już nie odpowiada dzisiejszym stosunkom. To samo odnosi się do Wielkopolski, a jeszcze w wyższym stopniu odnosi się do Królestwa Polskiego i naszych rubieży wschodnich, ponieważ tam nawet katastru nie robiono. Podatek gruntowy wymaga reformy, winien być zamieniony w częściowy podatek dochodowy, to znaczy, powinno się opodatkować dochód z gruntów, jeżeli właściciel ten dochód ma, zamiast pogłębiania tych wszystkich krzywd, niesprawiedliwości i nierówności, jakie istnieją w podatku gruntowym.</u> | |
| 330 | + <u xml:id="u-23.33" who="#SGłąbiński">Drugi podatek — podatek od domów wiejskich. Najprzód niesłusznie motywował ten podatek p. Minister Skarbu, wskazując, że ten podatek dla celów wyborczych został w poprzednim Sejmie zniesiony. To nie było dla celów wyborczych. Był zniesiony po wyborach w r. 1923, a nie przed wyborami z r. 1922, a był zniesiony dlatego, ponieważ płacono go w markach przed waloryzacją marki, a koszt wymiaru i ściągania tego podatku był większy, niż wynosiła suma ściąganego podatku. Był on proponowany nie jako domowy, lecz jako podatek zależny od obszaru gruntu, a więc nowy podatek gruntowy, który miał się nazywać podatkiem od domów wiejskich.</u> | |
| 331 | + <u xml:id="u-23.34" who="#SGłąbiński">W każdym razie zatem tego rodzaju przedłożenia nie były reformatorskie i z pewnością chlubić się niemi nasze Ministerstwo Skarbu nie może.</u> | |
| 332 | + <u xml:id="u-23.35" who="#SGłąbiński">Nie będę mówił o podatku majątkowym, ponieważ ten został cofnięty, zresztą to jest kwestja, która wymagałaby zbyt długiego czasu, czy ma on być zastąpiony jakim innym nadzwyczajnym podatkiem majątkowym, czy nie. Oczywiście ten nadzwyczajny podatek majątkowy, który dziś istnieje, jest pobierany, jakkolwiek jest w tem sprzeczność prawna, bo wprawdzie Sejm uchwalił miljard franków złotych jako sumę, którą z tego podatku miał mieć Rząd, ale równocześnie zastrzegł się, że najwyższa stopa progresywna miała wynosić 13%. Okazało się, że przy 13% niemożliwe byłoby uzyskanie tej sumy, a więc trzebaby ten podatek zreformować, zmienić w ten sposób, ażeby znacznie wyższą stopę procentową ustanowić. Ten podatek był specjalnie uchwalony na regulację waluty; ponieważ nie można było dostać pożyczki, więc zamiast tego miał być ten miljard złożony przez samo społeczeństwo. Skoro regulacja waluty została już przeprowadzona, to możnaby w konsekwencji powiedzieć, że ten podatek powinien odpaść. Natomiast podatek majątkowy uzupełniający był wprowadzony w Polsce już w r. 1920 na wzór pruski i był zawieszony w chwili, gdy nałożono daninę majątkową dwukrotnie, Nie można zatem twierdzić, żeby Rząd proponował jakąś wielką reformę. Wprawdzie w dziennikach i czasopismach czytaliśmy, że Rząd nosi się z zamiarem przedłożenia nam reformy podatkowej, opartej na zreformowaniu wszystkich podatków bezpośrednich, a także i podatków samorządowych i to częściowo na wzór podatków cedularnych, jakie istnieją we Francji, a częściowo na wzór Niemiec. Jednak tego przedłożenia nie otrzymaliśmy dotychczas, ale zgóry muszę powiedzieć, że jakkolwiek mieści ono w sobie pewne dobre intencje, ale w takiej postaci, jak zostało pomyślane przez Ministerstwo Skarbu, absolutnie również nie będzie do przyjęcia. Słuszne jest dążenie, żeby podatek przychodowy dziś zastąpić podatkiem cedularnym, to znaczy cząstkowym dochodowym. Ale we Francji i gdzie indziej przeprowadzono to w ten sposób, że w miejsce podatku gruntowego, w miejsce podatku domowego, w miejsce podatku przemysłowego wprowadzono podatki cząstkowe cedularne, ale, nie wprowadzono tego w ten sposób, że zostawić i podatek gruntowy i podatek domowy i podatek zarobkowy, czy podatek przemysłowy, a oprócz tego wprowadzić jeszcze podatek cedularny. Takiej reformy nigdzie nie projektowano i oczywiście nie możnaby było i u nas takiej reformy przeprowadzić.</u> | |
| 333 | + <u xml:id="u-23.36" who="#SGłąbiński">Równocześnie Rząd dąży do tego, ażeby przy tej sposobności uregulować finanse samorządowe. Zupełnie słuszne dążenie. Wskazuje się tu naprzykład Niemiec. Mianowicie w państwie niemieckiem starano się doprowadzić do pewnej unifikacji pobieranych podatków w ten sposób, że na miejsce rozmaitych podatków krajowych, dawniej państwowych, pruskich, saskich i innych, autonomicznych, wprowadzono podatki państwowe, a państwo dzieli się z krajami na podstawie osobnego układu, a kraje znowu dzielą się z powiatami i z gminami. Zupełnie słuszna myśl i tę myśl możnaby zaaprobować; aby uchronić podatników od najrozmaitszych podatków samorządowych, i doprowadzić do pewnej jasności, co do wysokości podatków ciążących na każdym podatniku, a także zmniejszyć koszta pobierania. Jednakże tę myśl chce się przeprowadzić w projekcie w ten sposób, że dla samorządów przeznacza się kwotę 300 miljonów złotych, jaką rzekomo samorządy dziś mają. Dziś mają faktycznie więcej, 500–600 miljonów i tę sumę ryczałtową Rząd miał rozdzielić według swego uznania między samorządy. Czegoś podobnego nie można absolutnie przyjąć. Samorząd ma swoje prawa, samorząd się rozwija, jest w stanie prymitywnym w wielu częściach kraju, szczególnie w dawnem Królestwie i na Kresach Wschodnich, więc nie można samorządu oprzeć tylko na udziałach, jakieby Rząd przydzielił. Zupełnie inaczej jest w Niemczech. Według ustawodawstwa niemieckiego samorząd otrzymuje przedewszystkiem to, co wpływa na te cele z jego terytorjum podług procentu z poszczególnych podatków, a oprócz tego dostaje dodatkowo od państwa na swoje cele tam, gdzie wykaże większe swoje wydatki.</u> | |
| 334 | + <u xml:id="u-23.37" who="#SGłąbiński">Powtarzam zatem, że te projekty reformy, jakie Ministerstwo Skarbu ma na myśli, których nam tutaj jeszcze nie przedłożyło, są także niezadawalające, a w każdym razie nie można na nie wskazać jako na dzieło Ministerstwa Skarbu, ponieważ one wcale nie przysporzyły dotychczas dochodów Państwu.</u> | |
| 335 | + <u xml:id="u-23.38" who="#SGłąbiński">P. referent generalny przy tej sposobności mówił o naszem obciążeniu podatkowem i potrzebie reformy podatkowej. Że reforma podatkowa u nas jest potrzebna — nie ulega wątpliwości, że jednakowoż nie może ona być dziełem jednej jakiejś ustawy, lecz musi się liczyć z tem, co zakorzeniło się już dawno, to także jest pewne, i to jest uznawane przez wszystkich. Jeżeli chodzi o podatki bezpośrednie, to wszelkie reformy podatków muszą zmierzać do tego, ażeby opodatkować rzeczywisty dochód, ogólny albo częściowy, jak chce projekt reformy p. Ministra Skarbu, jak jest zresztą w Anglji, we Włoszech, we Francji, gdzie obok ogólnego podatku dochodowego są podatki cząstkowe, ale wtedy należałoby usunąć wszelkie inne podatki przychodowe, katastralne, które są nierównem i nowem obciążeniem tych samych źródeł dochodowych.</u> | |
| 336 | + <u xml:id="u-23.39" who="#SGłąbiński">Jeżeli chodzi o obciążenie podatkowe, to obciążenie to w poszczególnych kwotach wymieniane niezawodnie jest u nas mniejsze; niż w państwach zachodnich. Ale w ten sposób nie można mierzyć obciążenia podatkowego, gdyż trzeba się liczyć przedewszystkiem z zamożnością społeczeństwa, trzeba się liczyć z tą liczbą ludności, która może być powołana do większych świadczeń, szczególnie w podatkach bezpośrednich, bo o ile chodzi o podatki pośrednie, monopole, podatki konsumcyjne, to one spadają na całą ludność. I tutaj niesłusznie zapomina, się często, ze nasz chłop płaci te podatki i to w znacznych kwotach. Natomiast o ile chodzi o podatki bezpośrednie, to należy dążyć do ustalenia minimum egzystencji, czyli niezbędnych kosztów utrzymania, a jeżeli tak, to znaczy; że u nas znaczna część ludności musi być zwolniona od podatków bezpośrednich. Skoro więc podatek ten zreformujemy na wzór zachodni i oprzemy na rzeczywistych dochodach, to musimy niestety liczyć się z tem, że podatki bezpośrednie mogą być nałożone tylko na część naszej ludności, na tę część, która ma dochód wystarczający na niezbędne utrzymanie ludzi i ich rodzin i może dzięki temu bezpośrednio przyczynić się do utrzymania Państwa poza temi ciężarami, jakie ponosi w podatkach pośrednich, konsumcyjnych, opłatach i innych.</u> | |
| 337 | + <u xml:id="u-23.40" who="#SGłąbiński">Tymczasem, jak powiedziałem, u nas społeczeństwo nie jest zamożne. W podatku dochodowym jest tylko 1500 zł. wolnych od podatku, i poza urzędnikami, którzy są osobno opodatkowani w drodze potrąceń, mamy zaledwie trzysta kilkadziesiąt tysięcy podatników. Przyjmijmy, że jest drugie trzysta kilkadziesiąt podatników, którzy się uchylają, a więc będzie razem tylko 700.000, co również jest nieznaczną ilością. A nawet od tych rolników, o których mówił p. generalny referent, ja wiele się nie spodziewam, bo niema u nas wiele zamożnych rolników, o których można powiedzieć, że mają minimum egzystencji, prócz ziemian oczywiście. Z tem trzeba się liczyć. I rolnik nasz wcale nie znajduje się w tak dobrym bycie, jakby się wydawało. Zewsząd mamy liczne skargi i dlatego nasze warstwy średnie, rolnicze i średnie rękodzielnicze, są zbyt biedne, aby można było wiele od nich wyciągnąć. Zupełnie co innego jest na zachodzie. Jeżeli np. w Anglji dochód w kwocie 150 f. szt. jest wolny od podatku dochodowego, a razem z rodziną do 400 f. jest wolnych od podatku dochodowego, co stanowi blisko 20.000 zł., a pomimo to, ten podatek dochodowy daje wspaniałe dochody, to jest to następstwem zamożności społeczeństwa angielskiego, a drugi podatek, progresywny podatek dochodowy, w Anglji płacą dopiero ludzie, którzy mają więcej niż 5000 f. szt., czyli więcej niż 200.000 zł. U nas, jak mnie zapewniała administracja skarbowa, niema ani jednego obywatela, któryby należał do tej kategorji.</u> | |
| 338 | + <u xml:id="u-23.41" who="#SGłąbiński">Więc trzeba się z tem liczyć, jeżeli się oblicza podatki u nas na głowę ludności. Tu nie chodzi o głowę ludności, tu chodzi o głowę tych, którzy płacą podatki. A zupełnie inaczej te cyfry wypadają, jeżeli będziemy uwzględniali liczbę tych ludzi, którzy płacą podatki bezpośrednie, ile na głowę tych ludzi wypada. Im jest większa zamożność, tem więcej można od społeczeństwa żądać.</u> | |
| 339 | + <u xml:id="u-23.42" who="#SGłąbiński">Tak samo nie można polegać na obliczeniach stosunków opodatkowania do dochodu narodowego. Obliczenie bowiem cyfrowe dochodu narodowego jest bardzo trudne, skoro nie mamy pewnych danych, ani co do wartości produkcji rocznej, ani co do wysokości dochodów. Możemy podawać nasz dochód narodowy w sumie 10 do 15 miljonów złotych tylko w przeliczeniu, w każdym razie jednak opodatkowanie sięga wyższego procentu, niż p. referent generalny przypuszcza.</u> | |
| 340 | + <u xml:id="u-23.43" who="#SGłąbiński">A teraz, czy nasz budżet, który jest przedłożony, jest realny? Sądzę, iż budżet nasz jest realny. Te kwoty dochodu, które są preliminowane, są preliminowane niżej, aniżeli były osiągnięte w roku poprzednim. A ponieważ nie można twierdzić, żeby rok gospodarczy poprzedni był nadzwyczaj pomyślny, więc można liczyć się z tem, że ten dochód będzie osiągnięty. Oczywiście, nie można tego twierdzić z całą pewnością, ale naogół w finansowości liczymy się przedewszystkiem z temi dochodami, jakie były rzeczywiście i z temi wydatkami, jakie były w ostatnim roku.</u> | |
| 341 | + <u xml:id="u-23.44" who="#SGłąbiński">Mamy jednakowoż jedną wielką lukę w naszym budżecie. O tej luce mówił także p. referent generalny i poprzedni mówca. W szczególności tą luką są, jak wiadomo, płace urzędnicze. Płace urzędnicze dzisiejsze, jak nam powszechnie wiadomo, nie wystarczają nawet na minimum egzystencji dla tych urzędników, którzy należą do niższych kategorji. Z tem trzeba się liczyć. Te kwoty, które wyliczył tu p. s. Posner, to są dochody sędziów, urzędników nieco wyższych, to nie są dochody niższych urzędników. W Małopolsce nawet starostowie pobierają 300, trzysta kilkadziesiąt złotych i muszą pokrywać wszystkie wydatki i na reprezentację, bo nie mieli tego szczęścia, żeby byli posunięci do 6, czy 5 stopnia, i są przeważnie w 7-ym stopniu płac. Cóż dopiero mówić o innych urzędnikach! Czy można pomyśleć, żeby w dzisiejszych trudnych warunkach życia człowiek inteligentny, należący do warstwy średniej, należący zresztą do organów rządowych, a więc mający także pewne obowiązki reprezentacyjne, mógł wyżyć z 200, 300, czy trzystukilkudziesięciu złotych razem z rodziną? To jest niemożliwe.</u> | |
| 342 | + <u xml:id="u-23.45" who="#SGłąbiński">Jeżeli wysuwamy tu konieczność podniesienia płac urzędniczych, to nie czynimy tego w celach demagogicznych, ale w poczuciu interesu Państwa. Urzędnicy są organem państwowym, oni należą do maszyny państwowej, minister jest tylko kierownikiem, ale oni są również ogniwami Rządu i te ogniwa rządowe muszą być przynajmniej w ten sposób zaopatrzone, żeby mogły mieć niezbędne minimum egzystencji, bo inaczej zachodzi wielka obawa demoralizacji i tych urzędników i nienależytego spełniania obowiązku z ich strony.</u> | |
| 343 | + <u xml:id="u-23.46" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 344 | + <u xml:id="u-23.47" who="#SGłąbiński">Można to powiedzieć: Niema pieniędzy. Przedewszystkiem jednak, jeżeli chodzi o urzędników, to Rząd ma zobowiązania moralne. Kiedyśmy uchwalili w Sejmie, w grudniu 1925 r., ustawę t. zw. sanacyjną, w której jeszcze bardziej zmniejszyliśmy pobory urzędnicze, — ale to były przynajmniej pobory wówczas w lepszej walucie, bo ona wprawdzie chwiała się na giełdzie, ale jej siła obiegowa była znacznie większa, — wówczas daliśmy urzędnikom przyrzeczenie, i Rząd i stronnictwa, które to uchwalały, że skoro tylko równowaga będzie osiągnięta, płace urzędników zostaną uregulowane. Oni mieli mnożną ruchomą, a pamiętajmy, że dotychczas jeszcze urzędnicy nie mają ustawy, któraby regulowała ich płace. Płace ich są regulowane w punktach na podstawie ustawy z 1923 roku i te punkty mnożono mnożną stosownie do drożyzny. Oczywiście, ciągłe stosowanie się do drożyzny nie jest racjonalne ze stanowiska budżetowego, bo wydatki by się ciągle zmieniały, wynosiłyby mniej albo więcej. Z tego powodu mnożna została zniesiona, ale w tym celu, aby przy osiągnięciu równowagi budżetowej płace te zostały uregulowane według słuszności i rzeczywistych kosztów.</u> | |
| 345 | + <u xml:id="u-23.48" who="#SGłąbiński">Tymczasem równowaga została osiągnięta i są znaczne nadwyżki i wprawdzie dodano 10%, ale nie uwzględniono przyrzeczenia, nie uregulowano im płacy, chociaż można było to uczynić, bo nikt zaprzeczyć mi nie może, że jeżeli miało się 775.000.000 nadwyżki w dochodach i jeżeli się powiększyło wydatki o 566.000.000, to w tych wydatkach nie można było zmieścić 200 czy dwustu kilkudziesięciu miljonów na lepszą regulację płac. Zapewne dziś, kiedy wydatki znalazły już przeznaczenie na różne cele, częściowo na cele inwestycyjne, częściowo na nieinwenstycyjne, dziś nie jest już tak łatwo to uczynić, ale to można było zrobić, gdyby się było pamiętało, że to jest dług moralny, który się zaciągnęło wobec urzędników, który leży w interesie państwowym. To jest niewątpliwie także inwestycja, to nie jest inwestycja ekonomiczna, ale inwestycja państwowa, ażeby mieć urzędników jako tako zadowolonych, żeby nie mieć w nich tej warstwy ludzi, która skłania się często do rozpaczliwych myśli, jeżeli w państwie nie dostają za swoją pracę nawet niezbędnego utrzymania.</u> | |
| 346 | + <u xml:id="u-23.49" who="#SGłąbiński">I dlatego sądzę, że urzędnikom powinno się dać te minimum 25%. Jeżeli 25% nie godzi się z ustawą, zaproponowałem, ażeby podnieść tę sumę, jaką się daje do rozporządzenia Ministrowi Skarbu do 200 miljonów ze 130 miljonów, ażeby minister miał pewną swobodę. Na to mi mówią, że niema ustawy. A na przekroczenie budżetu ustawa była? Na danie urzędnikom 15% była ustawa? Jeżeli Rząd mógł przekroczyć o tyle bez ustawy, to w tym wypadku, kiedy napewno Sejm i Senat zgodzą się na to, żeby sprawiedliwości zadośćuczynić, może Rząd korzystać z nadwyżki, jaką ma i mieć będzie, w tym stosunku, aby ten dług moralny wobec urzędników spłacić.</u> | |
| 347 | + <u xml:id="u-23.50" who="#SGłąbiński">Mówiono wiele o sytuacji ekonomicznej, która zapowiada zwiększenie lub zmniejszenie się naszych dochodów, mówiono w szczególności także o bilansie handlowym. Ja nie należę do tych, którzyby do bilansu handlowego przywiązywali zbyt wielkie znaczenie, o ile bilans handlowy bierny jest przejściowy. Ale jeżeli deficyt bilansu handlowego jest stały, jeżeli się ciągle zwiększa, to już powstaje wielkie niebezpieczeństwo. Już za czasów ministra Grabskiego podnosili niektórzy ekonomiści, że bilans handlowy nie może wpłynąć wogóle na stan waluty. Ja byłem innego zdania, i okazało się, że może, bo skoro Bank Polski nie był w możności wypłacenia dolarów za złote polskie, wówczas musiała się zachwiać waluta, bo ludzie potrzebując dolarów, musieli się zwrócić gdzie indziej, a więc musieli za nie płacić więcej. Nie ulega wątpliwości, że bilans handlowy, jeżeli się łączy z bilansem płatniczym ogólnym, biernym, musi w końcu doprowadzić do zachwiania waluty. Nie mówię o naszej walucie — ona jest dostatecznie w tej chwili obwarowana — i tego niebezpieczeństwa dla naszej waluty nie widzę. Wspominam tylko o tem, ażeby nie lekceważyć bilansu handlowego. Panowie, którzy porównywają nas z innemi krajamii zapominają o jednem, że czem innem jest bilans handlowy, a czem innem bilans płatniczy. Anglja ma od szeregu lat bilans handlowy ujemny, ale ma bilans płatniczy dobry, ponieważ pokrywa stałe niedobory bilansu handlowego stałemi wpływami z kapitałów ulokowanych za granicą, z zysków transportowych i swoich wierzytelności, a nadto ma stałą nadwyżkę bilansu płatniczego. Także dla Włoch, Francji i Niemiec bilans handlowy nie daje decydującego obrazu wypłat na rzecz zagranicy. Inaczej jest w krajach zadłużonych za granicą i nie mających z zagranicy znaczniejszych wpływów, i do tych krajów należy Polska. W Polsce saldo bilansu handlowego powinno pokrywać niedobory bilansu płatniczego, wskutek czego stale bierny bilans handlowy jest niebezpieczny i jest obecnie pokrywany długami, zaciąganemi za granicą i odpływem gotówki w walutach zagranicznych z kraju.</u> | |
| 348 | + <u xml:id="u-23.51" who="#SGłąbiński">Kredytami zagranicznemi żyć ciągle nie można. Kapitałów własnych nie mamy, kapitalizacja u nas idzie bardzo powoli. Z tego powodu bilansu handlowego nie można lekceważyć. Niebezpieczeństwa dla waluty narazie niema, ale jeżeliby bilans handlowy był stale bierny, jeżeliby wskutek tego nastąpiło wyssanie tych zapasów walut, jakie są w obrocie krajowym, gdybyśmy jednocześnie nie zaciągnęli pożyczki, która nam przyniesie dolary i waluty obce innych krajów, to zacznie odpływać ten zapas kruszców i dewiz, jaki jest obecnie w Banku Polskim. Z tem trzeba się liczyć. Wprawdzie bilans handlowy ma pewne strony dodatnie, skoro napływają do kraju surowce i maszyny, ale wyroby gotowe i artykuły spożywcze, reprezentują daleko większą kwotę, aniżeli te rzeczy, które służą produkcji.</u> | |
| 349 | + <u xml:id="u-23.52" who="#SGłąbiński">Obok biernego bilansu handlowego dotkliwy jest brak kredytu i zbyt wysoka stopa procentowa, stopa tak wysoka nie może być podstawą rozwoju przemysłu, bo nie można liczyć na tak wysoką rentowność inwestycyj. Dlatego nie dziwię się, że miasta, którym się ofiaruje tak drogi kredyt, wahają się, czy mają się na ten kredyt zgodzić. Przecież nawet pożyczka' stabilizacyjna stoi poniżej kursu emisyjnego, 91,5, a druga pożyczka, która ma być dla Śląska — 89, to jest kurs emisyjny, a przychodzi jeszcze 6% na koszta bankowe, zostaje 83%. To jest bardzo wysoki procent, na taki procent nasza wytwórczość, nasz przemysł nie może pójść i dlatego nasze życie gospodarcze narazie nie postępuje.</u> | |
| 350 | + <u xml:id="u-23.53" who="#SGłąbiński">To jest ujemny objaw. Ujemnym objawem jest również drożyzna, bo drożyzna niepomiernie podnosi koszta produkcji, obniża zyski i może utrudnić całą produkcję.</u> | |
| 351 | + <u xml:id="u-23.54" who="#SGłąbiński">Pesymistą nie jestem, mam wiarę w Polskę, w siły twórcze Polski, wierzę, że wydobędziemy się z tych trudności. Nie można być jednak takim optymistą, żeby widząc te i owe objawy pomyślne, nie patrzeć już na objawy niepomyślne i niebezpieczne dla naszej przyszłości.</u> | |
| 352 | + <u xml:id="u-23.55" who="#SGłąbiński">Chciałem pomówić o naszej sytuacji politycznej, ale chcę, żeby i inni koledzy klubu doszli do głosu, więc muszę się tego zadania wyrzec. Pragnę zaznaczyć, że nasze stosunki polityczne bardzo wiele pozostawiają do życzenia, że pomimo zakończenia okresu wyborczego, w którym dopuszczano się tylu wykroczeń, nie ustaje prześladowanie ludzi niemiłych rządowi i jego organom. Rząd powinien być rządem dla całego społeczeństwa, dla całego kraju i powinien postarać się, aby przyczyny tych skarg i zażaleń były usunięte. Można było w czasie wyborczym prowadzić pewną agitację partyjną, ale musi być raz położony kres tej akcji. Rząd musi dążyć do tego, aby społeczeństwo uspokoić, aby wszyscy obywatele Polski czuli, że są obywatelami Polski, że są równouprawnieni, że prawo jest jednakowe dla wszystkich i że to Państwo nasze jest państwem konstytucyjnem i praworządnem.</u> | |
| 353 | + <u xml:id="u-23.56" who="#SGłąbiński">Jeżeli chodzi o sam budżet, to ubolewam nad tem, że Sejm nie przyjął wniosków oszczędnościowych, jakie były proponowane przez mój klub. Część wniosków została przyjęta, ale bardzo niewielka. Z tych stu dwudziestu kilku miljonów złotych, jakie były projektowane tytułem oszczędności, przyjęto niewiele. Wiem o tem, że w Senacie te wnioski nie byłyby przyjęte i dlatego ich nie ponawiam, ale wznawiam 14 wniosków na podstawie preliminarza rządowego, uważam, że Rząd miał zupełną rację w wielu wypadkach, w których zwalczał żądania zadaleko idące i to żądania w znacznej części takie, które mają charakter demagogiczny dlatego, że nie mogą być zrealizowane.</u> | |
| 354 | + <u xml:id="u-23.57" who="#SGłąbiński">Nie będę odczytywał szczegółów ze względu na czas, zaznaczę tylko, że szereg pozycyj, podwyższonych w Sejmie wbrew preliminarzowi rządowemu, nie może być zrealizowanych chociażby dlatego, że nie mamy odpowiedniej organizacji, nie mamy odpowiedniej ustawy, którąby się miało wykonać. Z tego powodu wnoszę, żeby preliminarz rządowy w tych 14 punktach przywrócić, żeby przyjąć według wniosku preliminarza rządowego te oszczędności, które Rząd proponował, a względnie które popierał Rząd razem z moim klubem.</u> | |
| 355 | + <u xml:id="u-23.58" who="#SGłąbiński">Apeluję do Senatu, żeby okazał się w tym wypadku samodzielny. Tu nie chodzi o jakieś demonstracje, ale jednak my przynajmniej w moim klubie jesteśmy za tem, żeby Senat był traktowany równorzędnie z Sejmem, żeby Senat był rzeczywiście równouprawniony i pragniemy mieć pewne argumenty za tem. Senat w poprzedniej kadencji dostarczył nam szeregu argumentów za równouprawnieniem Senatu, ale pragniemy, żeby także i ten Senat w tej kadencji, a szczególnie na pierwszej swojej sesji również okazał pewną samodzielność, pewną siłę twórczą, pewną żywotność, żeby okazał, że rozumie swoje obowiązki, a te obowiązki jego polegają przedewszystkiem na tem, żeby naprawić oczywiste błędy, które zostały popełnione przez Sejm.</u> | |
| 356 | + <u xml:id="u-23.59" who="#SGłąbiński">Obaw, jakie były przytoczone przez p. generalnego referenta, zupełnie nie podzielam. Przedewszystkiem nie jesteśmy związani jednym dniem, jak to było w roku 1924, ale mamy przed sobą dłuższy przeciąg czasu; następnie niema najmniejszego niebezpieczeństwa, o czem się mówiło, żeby Sejm mógł obalić cały budżet, niema najmniejszego niebezpieczeństwa, już dlatego, że stronnictwo rządowe, któremu przecież na budżecie zależy, jest czynnikiem decydującym. Pamiętamy z poprzedniego Sejmu, że jeżeli które stronnictwo ma 100 głosów, lub jak Panowie stokilkadziesiąt, to może odeprzeć wszelkie zakusy, zmierzające do obalenia budżetu, bo przedewszystkiem stawia się pod głosowanie wniosek o przyjęcie wniosków Senatu, a jeżeli te wnioski nie zostaną przyjęte, jeżeli się okaże, że niema większości, wtedy wielkie stronnictwo ma możność przerzucenia swych głosów na wniosek o odrzucenie. Nikt wtedy nie poradzi i niema obawy o to, żeby budżet upadł. Tak było w praktyce i to jest rzecz jasna, więc nie można tym argumentem walczyć, że budżet może potem w Sejmie upaść. Dlatego też sądzę, że byłoby rzeczą bardzo pożądaną ze względów zasadniczych, i ze względu na powagę Senatu, ażeby Senat jednakowoż wykazał samodzielność w tym wypadku, poprawił te oczywiste błędy, jakie popełnił Sejm, ażeby pokazał, że zasługuje na to, żeby być ciałem trwałem i przyczynić się do istotnej naprawy Rzeczypospolitej, tak Konstytucji, jak i wszelkich ustaw, które będą uchwalane. Nie tracę nadziei, że jednakowoż taka decyzja w Wysokim Senacie zapadnie. Na tem kończę.</u> | |
| 357 | + <u xml:id="u-23.60" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 358 | + </div> | |
| 359 | + <div xml:id="div-24"> | |
| 360 | + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Januszewski.</u> | |
| 361 | + </div> | |
| 362 | + <div xml:id="div-25"> | |
| 363 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SJanuszewski">Wysoki Senacie! Zabierając głos w ogólnej debacie budżetowej, nie mam zamiaru nużyć Wysokiego Senatu rozwlekłemi wywodami na temat krytyki tego budżetu. Spełnienie tego obowiązku zostawiam sobie na jesienną normalną sesję budżetową. W tej chwili chcę podkreślić pewne fakty, związane z budżetem i życiem państwa, które bezwątpienia płynie w szybszem tempie, aniżeli w latach ubiegłych. Trzeba to z całą obiektywnością i przyjemnością stwierdzić. Chodzi o to, czy szybkość ta w porównaniu z rozwojem szybkości naszych bliższych i dalszych sąsiadów jest taka, że możemy rozwój naszego życia nazwać postępem, czy też wycofaniem się, chociaż robimy krok naprzód. Proszę Wysokiego Senatu, przed wypadkami majowemi odczuwaliśmy wszyscy silnie, że są zatory hamujące bieg naszego życia państwowego. Byliśmy pełni entuzjazmu, widząc skupiającą się energję czynu, widzieliśmy oczyma wyobraźni wielki pęd tej wyzwalającej się energji i byliśmy przekonani, że w niedługim okresie Polska przeobrazi się w kraj, który będzie wzorem dla państw innych. Niestety, entuzjazm chwil cennych i kosztownych zaczęła zasłaniać mgła starych metod rządzenia, które czasem, szczególniej w okresie wyborczym, przypominają aż do złudzenia administracyjny „szimel” austrjacki. I z wielkiego oto entuzjazmu dzisiaj pozostał tylko normalny bieg wypadków o kierunkach zdecydowanych prawie tylko przez długotrwałe studja i narady coraz to więcej pewnej i świadomej swoich celów własnych biurokracji.</u> | |
| 364 | + <u xml:id="u-25.1" who="#SJanuszewski">Proszę Wysokiego Senatu, rewolucja majowa rozlazła się po kościach biurokracji. A przecież poza zagadnieniami konstytucyjnemi, o których tutaj była mowa, było jedno kapitalne zagadnienie do rozwiązania i to stanowczego — ześrodkowanie rozporządzalnej energji celem wydźwignięcia z nędzy materjalnej i kulturalnej miljonów mieszkańców naszego Państwa. Domyśli się Wysoki Senat, że mówię o wsi. Sprawę uzdrowienia stosunków gospodarczych na wsi uważam bowiem za najważniejsze i najpilniejsze zagadnienie na dziś. Wierzę w to mocno, że gdyby entuzjazm pierwszych dni majowych wyładował się przedewszystkiem w haśle wydajności pracy wsi naszego Państwa, że gdyby ta polityka gospodarcza była skierowana ku pomnożeniu plonów oraz produkcji zwierzęcej, to p. Minister Skarbu nie potrzebowałby się troszczyć o byt urzędników, a p. Minister Przemysłu i Handlu nie musiałby przychodzić na posiedzenia Komitetu Ekonomicznego z ustawą o naprawie bilansu handlowego, to proszę Wysokiego Senatu, dziś byłyby zupełnie inne stosunki.</u> | |
| 365 | + <u xml:id="u-25.2" who="#SJanuszewski">Ale powiecie Panowie, że to jest entuzjastyczna przesada. Chłop na wsi ma się dobrze, podobno chłop na wsi jest bogaty. Otóż jak opłakane są stosunki na wsi, tego miarę daje ankieta, którą przeprowadziła rada powiatowa Krakowa na temat obdłużenia wsi. Z ankiety tej wynika, że powiat krakowski jest winien lichwiarzom miljon złotych na minimum 5% miesięcznie. Być może, że to tylko jeden wypadek. Ale niedawno przeprowadzona była podobna ankieta we wsi Udrycze i okazało się, że wieś jest zadłużona na 160.000 i płaci rocznie 70.000 zł. procentów, to znaczy 35 zł. na głowę. Gdybyśmy, proszę Panów, wzięli tylko 10 zł. na głowę, to przy 18 miljonach ludności wiejskiej wypada, że wieś płaci 180 miljonów procentów lichwiarskich.</u> | |
| 366 | + <u xml:id="u-25.3" who="#komentarz">(Głos: Komu?)</u> | |
| 367 | + <u xml:id="u-25.4" who="#SJanuszewski">Proszę Wysokiego Senatu, jeżeliby i to jeszcze było przesadą, i gdyby to moje uogólnianie się nie podobało, to w tej chwili przytoczę jeszcze jedną pracę. Oto Zjednoczony Związek Rolniczy Ziem Rzeczypospolitej Polskiej wydał ankietę w tym samym przedmiocie pod tytułem „Lichwa na wsi”. Nie będę przytaczał strasznych obrazów, jakie są w tej książce zamieszczone, przytoczę tylko rezultat mapek, które mam przed sobą. Na mapkach tej pracy jest zamieszczona przeciętna stopa procentowa od prywatnych pożyczek na wsi w okresie lipiec, sierpień 1927 r. Stopa ta wynosi od 11/2 do 18%. Według tych tutaj zamieszczonych poszczególnych procentów w każdym powiecie i według grubości linji, jaką widzimy na tej mapce, można określić, że wieś średnio płaci miesięcznie przynajmniej 10% od pożyczek prywatnych. Z tego widać, że wieś nie jest zasobna w kapitały, nie ma kapitału, nie ma dóbr, jedynem dobrem może, które wieś ma, to są dobra polityczne i jak tutaj dowiedziałem się z przemówienia s. Głąbińskiego, i to jedyne dobro partją, do której należy s. Głąbiński, chce wsi odebrać. Mówię tu o reformie ordynacji wyborczej. To dobro jedyne, jakie z tego wynika, to dobro moralne wieś tak wysoko ceni, że tego sobie przy żadnej reformie Konstytucji nie damy odebrać.</u> | |
| 368 | + <u xml:id="u-25.5" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Nie odbieramy.)</u> | |
| 369 | + <u xml:id="u-25.6" who="#SJanuszewski">Proszę Panów, z tegoby również wynikało, że i podatki wieś płaci niechętnie. Mówił tu generalny referent budżetu, s. Szarski, że wogóle na całym świecie, to też i w Polsce podatki płaci się niechętnie, przytaczał nawet tutaj obraz podgolonego szlachcica i t. d., który potrafił przelewać krew za Ojczyznę, ale nie lubił płacić podatków. Muszę zapewnić Wysoki Senat, że jednak jest jedna warstwa w Polsce, która, oddawna pracując dla cudzego dobra, przywykła płacić daniny i obecnie je płaci dla swojego państwa, płaci je z przyjemnością, ale pod jednym warunkiem, jeżeli są one sprawiedliwe.</u> | |
| 370 | + <u xml:id="u-25.7" who="#SJanuszewski">Dopływ kapitału zagranicznego bezsprzecznie czyni kapitalizację wewnętrzną bardziej ożywioną. Dlatego nastawienie polityki rządowej na przyciąganie kapitału zagranicznego trzeba pochwalić, a przez stałą i pewną kapitalizację wewnętrzną ożywimy dopiero kapitalizację na wsi, to znaczy stworzymy takie warunki, któreby sprzyjały jej rozwojowi. Te drobne kapitały wiejskie, przelewane do kas oszczędności, stworzą dopiero stałe i pewne źródło kapitału rodzimego. Można bowiem nasycić cudzym kapitałem życie tylko do pewnej granicy, poza którą istnieje już stan wyrobnictwa na cudzem.</u> | |
| 371 | + <u xml:id="u-25.8" who="#SJanuszewski">Oprócz tego co powiedziałem, chcę jeszcze rzucić kilka cyfr, dać nowy obraz życia wiejskiego. Czynię to nietylko dlatego, aby przekonywać Wysoką Izbę, ale czynię to i dla prasy, która zapatrzona w zaduch i kurz miejski, nie zdaje sobie sprawy z tego, jakiem życiem żyje wieś. Dla większej części prasy postawienie wniosku o 100 miljonów na kredyty dla rolników było skandalem, dla mnie zaś jest skandalem ciemnota prasy na punkcie wiedzy o wsi. Prasa nawet intuicyjnie nie odczuwa, gdzie leży punkt ciężkości naszego bytu gospodarczego. Jest to stan niezdrowy, a ponieważ Rząd w wielkiej mierze inspiruje prasę, jest więc za ten stan współodpowiedzialny. I otóż ten obrazek życia wiejskiego, mianowicie zobaczmy jak wieś mieszka.</u> | |
| 372 | + <u xml:id="u-25.9" who="#SJanuszewski">Cytuję tu dane s. Boguszewskiego. Przeszło 10 miljonów ludności wiejskiej, a więc prawie 1/3 ludności polskiej, a przeszło połowa ludności wiejskiej gnieździ się, bo nie można tego nazwać mieszkaniem, w mieszkaniach jednoizbowych, do czego zresztą dochodzi jeszcze 6 miljonów ludności, posiadającej tylko dwie izby na rodzinę. Zaludnienie mieszkań na wsi jest o 1,2 na izbę intensywniejsze niż w mieście, a jeżeli weźmiemy pod uwagę brak podłóg, światła i konieczność pomieszczenia w okresie zimowym w tych izbach kur, a często trzody, to chyba Panowie się zgodzą, że ten stan długo trwać nie może i trzeba się nim energicznie zająć.</u> | |
| 373 | + <u xml:id="u-25.10" who="#SJanuszewski">Obecnie Rząd nasyca pożyczkami przeważnie samorządy miejskie. Kultura miast będzie rosła. Jeżeli w tym czasie kultura wsi pozostanie na obecnym poziomie, to obawiam się niepożądanego dla rozwoju społecznego zjawiska odseparowania się miasta i wsi i coraz więcej pogłębiającego się wzajemnego niezrozumienia.</u> | |
| 374 | + <u xml:id="u-25.11" who="#SJanuszewski">Dlatego też przyjście z pomocą kredytową i samorządom ziemskim staje się już koniecznością państwową. Skoro mówimy o samorządzie, trudno mi nie wspomnieć o zbyt pieczołowitej opiece, jaką biurokracja otacza samorząd; na tej opiece samorząd wychodzi zresztą jak najgorzej. Obecnie jest już ostatni czas, żeby doprowadzić wreszcie ustawodawstwo samorządowe do końca. Nieszczęsne ustawy samorządowe nie mogą ujrzeć światła dziennego ani z Sejmu, ani z Rządu. Według mego zdania jest już czas największy na wprowadzenie wojewódzkich sejmików, chociażby ze względów finansowych. Problem należytej rozbudowy sieci drogowej bez istnienia samorządu wyższego stopnia nie rozwiąże się w czasie dość szybkim, zaś możność tworzenia celowych związków powiatowych jak dotychczas nie wydała należytych rezultatów.</u> | |
| 375 | + <u xml:id="u-25.12" who="#SJanuszewski">Pozatem jedynie dobrze rozwinięty samorząd pozwoli zmienić postępowanie urzędników państwowych, których stosunek do chłopa nie jest życzliwy, a w najlepszym razie fest sucho-formalistyczny. Interesanta chłopa, można powiedzieć że z reguły, traktuje się nieprzychylnie. Szczególniej należałoby zwrócić uwagę na stosunek urzędników do t. zw. obcych narodowości, bo jeżeli dla chłopa polskiego są one przykre, to o ileż są przykrzejsze dla chłopa ukraińskiego lub białoruskiego, który, przytem nie orjentując się w sytuacji, kładzie na karb ogólnopaństwowej polityki. Ten nierozumny stosunek wyzyskuje też przy każdej sposobności antypaństwowy agitator.</u> | |
| 376 | + <u xml:id="u-25.13" who="#SJanuszewski">Przy tej okazji muszę zaznaczyć, że program naszego stronnictwa walczy o jak najszerszy samorząd dla słowiańskich naszych współobywateli, o jak najlepsze warunki dla ich kulturalnego rozwoju, jesteśmy więc radzi, że Komisja Budżetowa jednogłośnie przyjęła wniosek o stworzenie ukraińskiego uniwersytetu i rozumiemy, że ta wielka nadbudowa, jaką on jest, musi mieć fundamenty w prawidłowo zbudowanem szkolnictwie ukraińskiem. W tych sprawach zawsze będziemy występować jak najlojalniej względem naszych słowiańskich współobywateli.</u> | |
| 377 | + <u xml:id="u-25.14" who="#SJanuszewski">Wysoki Senacie! Na zakończenie muszę wrócić jeszcze do uchwalonego budżetu. Głosujemy za nim, gdyż uzyskaliśmy nadzieję polepszenia kredytowych stosunków na wsi — myślę o owych stu miljonach. Ustawa upoważnia Ministra Skarbu do kredytowania — nie obowiązuje go jednak do tego kategorycznie. Zależyć to więc będzie, jeżeli tak można powiedzieć, od dobrej woli Rządu, od poczucia prawnego Rządu, od dążności Rządu do lojalnej współpracy z parlamentem. Proszę Panów, s. Szarski na pierwszej stronie swego sprawozdania mówi: „Równowaga budżetowa to równowaga gospodarcza, społeczna i polityczna”. Chcę wierzyć, że to jest również poglądem Rządu, bo to jest pogląd logiczny i mądry. Lecz jeżeli Rząd pogląd ten uznaje, to przyjąwszy bez sprzeciwu i walki budżet z rąk Senatu taki, jakim jest on dzisiaj, musi go wypełnić całkowicie, w przeciwnym razie Rząd naraża Państwo na zakłócenie równowagi politycznej, a przez to samo i budżetowej.</u> | |
| 378 | + <u xml:id="u-25.15" who="#SJanuszewski">Głosujemy za tym budżetem, lecz podkreślamy, że poddamy najsurowszej krytyce i kontroli jego wykonanie.</u> | |
| 379 | + <u xml:id="u-25.16" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 380 | + </div> | |
| 381 | + <div xml:id="div-26"> | |
| 382 | + <u xml:id="u-26.0" who="#Marszałek">Głos ma s. ks. Albrecht.</u> | |
| 383 | + </div> | |
| 384 | + <div xml:id="div-27"> | |
| 385 | + <u xml:id="u-27.0" who="#SksAlbrecht">Wysoka Izbo! Gdy przypadło mi w udziale przemawianie w debacie budżetowej ogólnej, uważam to za rzecz bardzo trudną, albowiem cały budżet zawiera wiele działów administracji, o którychby wypadło coś powiedzieć. Czas jednak nam na to nie pozwala, ponieważ większość tej Izby stanęła na stanowisku, że debata ma być jedna ogólna tylko, więc o szczegółach trudno mówić, a należałoby w gospodarce państwowej poruszyć niejedną kwestję.</u> | |
| 386 | + <u xml:id="u-27.1" who="#SksAlbrecht">Naogół widzimy, że gospodarstwo państwowe nasze podniosło się, że gospodarczo jest cokolwiek lepiej, widzimy poprawę dość znaczną, choć z drugiej strony widzimy warstwy ludzi pogrążonych w biedzie i nędzy, albowiem podatki nierównomiernie są rozłożone i nierówno dotykają różnych warstw i stąd widzimy warstwę drobnych rzemieślników, czy też ludność na wsi bardzo na to narzekającą. Nie chcę poruszać szczegółowo kwestji budżetowej, chcę poruszyć kwestję ministerstwa, które uważam za dział podstawowy, za dział, który buduje fundament pod Państwo i dla Państwa, to jest dział administracji państwowej wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Mojem zdaniem, jest to najważniejszy dział, albowiem na tej podwalinie możemy i powinniśmy oprzeć tylko Państwo. Ten resort przez tworzenie kultury umysłowej i moralnej narodu ma przyczynić się do tego, by naród polski spełnił swoje dziejowe posłannictwo. Ministerstwo to musi dbać, ażeby kultura narodu polskiego i wszystkich obywateli nie była jednostronną, ażeby harmonizował rozwój sił duchowych i materjalnych. Wiemy, że prawdziwa kultura Zachodu, kultura ducha, urabiała się pod wływem nauki Chrystusa. Wszystkie nasze nowoczesne urządzenia, formy polityczne, nasz demokratyzm, to wyniki działalności tej nauki chrześcijańskiej. Nie wszyscy obywatele polscy są wyznawcami nauki Chrystusa, lecz wszystkie wyznania opierają swe moralne wychowanie na dekalogu. Zdaniem mojem, mojego klubu i całej przytłaczającej większości, ministerstwo to winno opieką otaczać właśnie dział wyznań religijnych. Doświadczenia bowiem wielkich pedagogów i filozofów wykazały, że rozwój rozumu, a tak samo rozwój ciała bez kultury ducha nie może człowieka naprawdę uczynić kulturalnym. Kultura materjalną, chociażby wysoko postawiona, może dać tylko zewnętrzną ogładę, że tak powiem, dryl pruski — nie chcę tem ubliżać prawdziwej kulturze germańskiej, czy niemieckiej. Nie można budować państwa bez wychowania człowieka na moralnego, odpowiedzialnego za swe czyny obywatela. Trudno inaczej coś zdziałać dla społeczeństwa i państwa, trudno budować mocne państwo.</u> | |
| 387 | + <u xml:id="u-27.2" who="#SksAlbrecht">To też jest obowiązkiem Rządu, ażeby przyczynił się do pewnego uporządkowania spraw wyznaniowych.</u> | |
| 388 | + <u xml:id="u-27.3" who="#SksAlbrecht">Czytaliśmy i słyszeliśmy w przemówieniach sejmowych może nawet gorszące mowy co do wyznań religijnych, co do Kościoła Katolickiego, czem duża część społeczeństwa czuje się obrażoną i podrażnioną. Uważam, że te rzeczy można tu do pewnego stopnia uregulować i zabezpieczyć, albowiem jest zawarty Konkordat. To są ramy ogólne, w tych ramach należy ułożyć statut, który działalność władzy jednej i drugiej ureguluje, a wtedy niepotrzebne będą zatargi w sprawie rozgraniczenia kompetencji władzy jednej i drugiej. Ta rzecz usunie nieporozumienia i wiemy, że w tym kierunku obecny p. Minister pracuje.</u> | |
| 389 | + <u xml:id="u-27.4" who="#SksAlbrecht">Jeżeli pragniemy, ażeby kultura narodu się podniosła, ażebyśmy nie zostali w tyle za innemi narodami zachodu, to musimy, jak już tu przedemną niektórzy panowie wspominali, dbać przedewszystkiem o naukę, o szkolnictwo wyższe, bo nie możemy być tylko tymi, co zapożyczają się u innych kulturalnych narodów, lecz trzeba dać Polsce możność wychowania ludzi nauki, ludzi twórczych, bo, mówiąc budżetowo, to zawsze nam się opłaci. Wprawdzie przeznaczono na ten cel około 34 miljonów zł., ale mojem zdaniem i to na nasze Państwo niezupełnie wystarczy. Mamy kilka towarzystw naukowych, akademji, które borykają się z trudnościami finansowemi i me mają pieniędzy, aby wydawać dzieła naukowe. Mamy politechniki, mamy 6 uniwersytetów, mamy blisko 40.000 studentów, a na to wszystko, na te wykłady, na administrację instytucji naukowych dajemy zaledwie 2.900.000 zł.</u> | |
| 390 | + <u xml:id="u-27.5" who="#SksAlbrecht">Jeżeli chodzi o laboratorja, to widzimy, że laboratorja są dostępne tylko dla części studentów, a słyszy się wciąż żądania otwarcia nowych uniwersytetów, nowych politechnik, gdy tymczasem te, które istnieją, nie mają dotacji odpowiednich i nie ma w nich miejsca odpowiedniego, ażeby młodzież pracowała i kształciła się. I zdaje mi się, że jest za daniem naszego ministerstwa to, co jest dobrze zbudowane, wzmocnić i stworzyć warunki, ażeby nauka mogła się rozwijać.</u> | |
| 391 | + <u xml:id="u-27.6" who="#SksAlbrecht">Istnieje duży postęp w szkolnictwie średniem. Dziś mamy już sporo, bo 75% nauczycieli wykwalifikowanych, a tylko 25% nie posiada jeszcze pełnych kwalifikacji, t. j. mają egzaminy, ale nie mają jeszcze zupełnej kwalifikacji. Szkół jest dość dużo, muszę przytem poruszyć, że przeważnie są to, zwłaszcza w centralnych województwach, szkoły prywatne, które bardzo drogo kosztują i dlatego u nas w centralnych województwach jest wielka trudność dla ludzi biednych dostawania się do gimnazjów. W szczęśliwszem położeniu są inne dzielnice Państwa, południowa i zachodnia, gdzie więcej jest szkół średnich państwowych.</u> | |
| 392 | + <u xml:id="u-27.7" who="#SksAlbrecht">Chciałbym przejść w krótkości, po łebkach, że tak powiem, szkolnictwo powszechne. To jest ta podwalina zasadnicza oświaty narodowej i to musi być należycie pogłębione. Jeszcze teraz kilkadziesiąt tysięcy dzieci nie chodzi do szkół, bo brak nam pomieszczeń na to, żeby wszystkie dzieci powszechne nauczanie obowiązywało. Jak mię zapewniano w ministerstwie, w przyszłym roku, zdaje się, stanie się to, że wszystkie dzieci nasze pójdą do szkół. I tu znaczny jest postęp, bo przy powstaniu naszego Państwa mieliśmy zaledwie 21.000 nauczycieli na ziemiach polskich, a dziś mamy 65.000. Przedtem było nauczycieli niewykwalifikowanych przeszło 50%, nienadających się zupełnie do tego. Dziś zaś mamy 97% przeszło, a wkrótce będzie 99% ludzi wykwalifikowanych. Tylko parę tysięcy jest nie z pełnemi kwalifikacjami. Ale chodzi mi jeszcze o jedną rzecz ze stanowiska mojego stronnictwa. Mamy nauczycieli przygotowanych może naukowo, ale nie w dziedzinie wychowania. Trzeba zwrócić uwagę, że narzekania we wszystkich dzielnicach są na to, że nauczycielstwo w 50% nie jest odpowiednio przygotowane, że nieodpowiednio wychowuje młodzież, że przynajmniej; jak mię dochodziły wieści, bo to badałem, następnie słyszałem od kolegów z zachodnich prowincji Śląska i z południa, nauczyciele występują wrogo przeciw ideałom młodzieży, jakie zaszczepiono jej w domu, w rodzinie.</u> | |
| 393 | + <u xml:id="u-27.8" who="#SksAlbrecht">Następnie widzimy, że te szkoły elementarne może mają program niewłaściwy, różne rzeczy kładą w głowę, ale tego, co potrzeba, niema. Narzeka się na to i w szkołach średnich. Otóż widzimy, że i tu są braki, nadużycia, demoralizacja, a nawet czytaliśmy w tych dniach w gazetach, że gdzieś w szkole elementarnej bandy się zbierają chłopców i napadają na sklepy, jak podobno miało to miejsce we Lwowie. Może się więc dba o naukę, ale wychowania niema.</u> | |
| 394 | + <u xml:id="u-27.9" who="#SksAlbrecht">Raduję się, że p. Minister niedawno wydał okólnik do wszystkich władz szkolnych, aby przedewszystkiem zwracały uwagę może nie tyle na naukę jak na wychowanie. To jest jądro rzeczy, żeby nietylko nauczyć, lecz i wychować przyszłego obywatela. Tu trudności są wielkie i dopiero wtedy będą usunięte, gdy się wychowanie postawi na właściwej płaszczyźnie, a właściwa płaszczyzna będzie wtedy, jeżeli wprowadzimy szkołę wyznaniową. To jest stanowisko mego klubu.</u> | |
| 395 | + <u xml:id="u-27.10" who="#SksAlbrecht">Teraz podniósłbym, że nasz dział wychowania i oświaty potrzebuje pewnej reformy i budzi się jednak pewien niepokój i obawa tak na zjazdach nauczycielskich jak i rodziców przed eksperymentami, jakie mogą mieć miejsce. Jak zapewniał mnie p. Minister, nie ma on zamiaru robić eksperymentów, ma zamiar powoli wprowadzać pewne rzeczy. Toby mnie uspokoiło. Ale musimy iść naprzód, albowiem profesorowie uniwersytetów skarżą się na to, iż młodzież nie jest przygotowana, tak samo i w szkole elementarnej przygotowanie naukowe nie jest tak postawione, jak być powinno. Dział wychowania i oświaty otrzymał 15 i pół procent całego budżetu. Nie jest to zbyt duża suma, jeżeli się zwróci uwagę na to, że w porównaniu z Zachodem jesteśmy bardzo daleko, że musimy jeszcze reparować, co przez setkę lat zostało zaniedbane i zachwaszczone. Prawda, że inne działy administracji państwowej, jak np. wojsko, otrzymały znacznie większe kwoty, ale nieszczęśliwe nasze położenie geograficzne tego wymaga. Dużo nas kosztuje bezpieczeństwo publiczne, szpitale i więziennictwo, lecz jeżeli potrafimy nietylko wyuczyć, lecz i wychować dzielnych, rozumnych i moralnych obywateli, to lepiej potrafią bronić Ojczyzny, będzięmy potrzebowali mniej więzień, policji i szpitali i w ten sposób wydatek na naukę zawsze się nam nawet budżetowo sowicie opłaci.</u> | |
| 396 | + <u xml:id="u-27.11" who="#SksAlbrecht">Następnie chcę jeszcze na jedną rzecz zwrócić uwagę. Każdy naród musi pielęgnować swój język i dbać o jego stronę literacką. Tak też naród polski, który posiada piękny język literacki, musi troszczyć się o jego pielęgnowanie, bo język jest wyrazem zbiorowym jaźni narodu. Mojem zdaniem, p. Minister może nie z obowiązku, ale z poczucia pewnego powinien się zatroszczyć o to, żeby czystość języka i duch jego były zachowane nietylko w szkołach, ale i we wszystkich działach administracji państwowej. To też czas już, żeby te potrójne trzechdzielnicowe barbaryzmy, jakie się panoszą w naszych urzędach, w ustawodawstwie i wszędzie, raz usunąć. Może byłoby praktycznie, ażeby taka komisja, zainicjowana przez p. Ministra, powstała, złożona z lingwistów i znawców, i ażeby do porządku doprowadziła tę sprawę.</u> | |
| 397 | + <u xml:id="u-27.12" who="#SksAlbrecht">Następnie, jeżeli chodzi o stosunki ekonomiczne, to już wspominali mówcy poprzedni, że te stosunki się poprawiły, że pokój zewnętrzny i wewnętrzny będzie się opierał na uregulowanych stosunkach ekonomicznych. Uważam, że jeżeli ten pokój i stosunki wewnętrzne mają się oprzeć na liberalizmie ekonomicznym, to na tem pokoju nie zbudujemy. Jeżeli czynników duchowych nie weźmiemy pod uwagę, to samemi czynnikami materjalnemi tego nie dokonamy.</u> | |
| 398 | + <u xml:id="u-27.13" who="#SksAlbrecht">Ponieważ mamy zająć stanowisko do budżetu, więc i do polityki Rządu należałoby się ustosunkować. Wspomniał tu jeden z przedmówców, że musi być plan we wszystkiem. Otóż ten plan chcielibyśmy widzieć, bo do planu możemy się ustosunkować. Jeżeli Rząd plan taki przedstawi, to do tego planu możemy się ustosunkować i politykę Rządu popierać, lub nie. Tu tego planu nie widzimy. Z czynów, z tego, co zostało zrobione, możemy wnioskować możemy pochwalić to, co zostało dobrze zrobione, możemy to popierać, ale nie widzimy planu na przyszłość w stosunkach politycznych. Poniekąd trochę może widzimy w stosunkach ekonomicznych.</u> | |
| 399 | + <u xml:id="u-27.14" who="#SksAlbrecht">Co do rzeczowego ustosunkowania się do budżetu, uważamy, że budżet jest koniecznością państwową i za budżetem głosować będziemy.</u> | |
| 400 | + <u xml:id="u-27.15" who="#SksAlbrecht">Głos ma s. Koerner.</u> | |
| 401 | + </div> | |
| 402 | + <div xml:id="div-28"> | |
| 403 | + <u xml:id="u-28.0" who="#SKoerner">Wysoki Senacie! Naczelną zasadą gospodarki finansowej i ekonomicznej po wojnie jest oszczędność. Głosiły to wszystkie nasze rządy dotychczasowe, we wszystkich mowach, jakie były wygłaszane w parlamencie od czasu ukończenia wielkiej wojny i powstania niepodległej Polski, że jedyną drogą, która może doprowadzić do utrzymania tej niepodległości na zawsze, jest oszczędzanie i tworzenie jak największej ilości dóbr państwowych. Wszystkie rządy wzywały ludność do tej oszczędności i to jest zrozumiałe, ale zdawałoby się, że przykładem dla tej ludności winien być przedewszystkiem rząd sam. Okazuje się jednak z obecnego budżetu, że obecny Rząd, nie dał tego przykładu, a przynajmniej w roku ubiegłym nie mógł wykazać się tym przykładem.</u> | |
| 404 | + <u xml:id="u-28.1" who="#SKoerner">Na rok ubiegły budżet był preliminowany w wysokości 1.991.000.000 zł., Rząd zaś wydał 2.503.000.000 zł. Nie będę tu już mówił o stronie prawnej, o tem czy Rząd miał prawo, przedmówcy rozwodzili się o tem dość szeroko, p. prof. Głąbiński ujął sprawę obszernie. Ale to wydatkowanie nadmierne, bezprawne, ponad preliminarz budżetowy zachęciło widocznie Rząd, żeby w roku bieżącym ułożyć budżet już w stosunku do tych wydatków, jakie były dokonane w roku ubiegłym. I jak widzimy, preliminarz obecny przewiduje w wydatkach 2.508.000.000, a pozatem jeszcze przewidzianych jest około 20 miljonów na pokrycie wydatków przedsiębiorstw, które nie będą pokryte przez same przedsiębiorstwa i jeszcze jest przewidziane w ustawie skarbowej, o ile środki na to pozwolą, żeby wydać 130 miljonów na uposażenie dla urzędników, a potem jeszcze przewiduje się również w ustawie skarbowej, o ile środki na to pozwolą, 15 miljonów dla inwalidów.</u> | |
| 405 | + <u xml:id="u-28.2" who="#SKoerner">Wysoka Izba widzi z tego, że zamiary idą bardzo daleko, że jeżeli istotnie to wszystko ma być wydane, to faktyczna suma wydatków w końcu roku budżetowego wyniosłaby 2.673.000.000 zł. zgórą. I przy tak wielkich wydatkach radzi się ludności oszczędność! Powstaje pytanie, czy Rząd ma powód do tak optymistycznego oceniania sytuacji? P. sen. Posner powołał się dziś na przemówienie p. Ministra Skarbu; istotnie przemówienie bardzo dobre, treściwe, niezbyt długie, nie takie, jak te grube książki, które mieliśmy w poprzedniej kadencji, kiedy przemówienia zajmowały nieco więcej jak ta broszurka. Ale ja się powołam na sam Rząd, na samego p. Ministra Skarbu, czy istnieją te powody? Otóż p. Minister mówi: „Pomyślna konjunktura, jaką mieliśmy w r. 1927, może się zmienić na gorsze, na co wskazuje szereg objawów i żadną miarą nie możemy liczyć na dalszy tak znaczny wzrost dochodów państwowych”. Dosłownie cytuję słowa p. Ministra Skarbu. Powstaje zatem pytanie, skąd się bierze ten optymizm, ten rozmach, ażeby budżet nasz rozdąć do wysokości zgórą 2.673.000.000 zł. Czy są pozatem jakieś inne powody, któreby upoważniały Ministra Skarbu do takiego optymizmu?</u> | |
| 406 | + <u xml:id="u-28.3" who="#SKoerner">Bilans handlowy — o tem już dziś dużo mówiono. P. generalny referent jest większym jeszcze optymistą, zdaje się, niż p. Minister Skarbu, bo powiada, że ujemny bilans handlowy to nic strasznego, nic złego, damy sobie radę, mamy tak wielkie zapasy w Skarbie Państwa, że to nie jest dla nas żadną groźbą. Ale o tem, że ten ujemny bilans handlowy może ujemnie oddziałać na rozwój gospodarki wewnątrz państwa, p. s. referent nie chciał nam powiedzieć. Dalej, czy mamy już ustabilizowane warunki cen? Otóż chyba wszyscy Panowie wiedzą, że drożyzna dotychczas wstrzymana nie została, że wciąż wzrasta, a zatem i to nie może uzasadniać optymizmu, by można sobie pozwolić na rok najbliższy podnieść tak bardzo wydatki w budżecie. Że tak jest, że Rząd sam przewiduje, że drożyzna rosnąć będzie, świadczy o tem pozycja przewidziana w budżecie na djety i rozjazdy. Djety urzędników budżet przewiduje o 30% większe. Mieści się to w dziale 2 pozycja 3. Już ten przykład wskazuje na to, jak Rząd patrzy na najbliższą przyszłość, jeżeli chodzi o drożyznę.</u> | |
| 407 | + <u xml:id="u-28.4" who="#SKoerner">Proszę Panów, zasoby pieniężne, to jest to remedjum, które p. sen. referent znalazł, przeciwko obawom z powodu ujemnego bilansu handlowego. Co do zasobów pieniężnych Polska zajmuje ostatnie miejsce w Europie, a jednak każde państwo ma wielką obawę przed ujemnym bilansem handlowym i uważa to za złą oznakę, walczy z tem, bo się tego boi. Że tak jest, że u nas głód pieniężny jest wielki, świadczą o tem dane, które przytoczył p. Minister Skarbu. Okazuje się, że w Polsce mamy w złocie licząc na głowę 28 zł., w Czechosłowacji 81 zł., w Niemczech 90 zł., we Włoszech 95 zł. a w Anglji 213 zł. Proszę Panów 213 zł. — i 28 zł!</u> | |
| 408 | + <u xml:id="u-28.5" who="#SKoerner">W Anglji panowała wielka obawa, wtedy kiedy był strajk węglowy, o bilans handlowy państwa i nic dziwnego, że skoro panuje wielki głód pieniężny w państwie, to kredyt jest niezmiernie drogi. To jest największa klęska, jaką przeżywamy w życiu gospodarczem, że mamy kredyt drogi, bo u nas oficjalna stopa dyskontowa Banku Polskiego jest 8%, ale jak wygląda ta stopa w bankach emisyjnych zagranicznych? W Gdańsku, blisko nas sąsiadującym, stopa oficjalna banku emisyjnego jest 6%, w Czechosłowacji też u sąsiada naszego 5%, a we Francji 3%%, w Niemczech 7%, a więc niżej niż u nas. Już nie mówię o kredytach prywatnych, bo nie jest to chyba tajemnicą, że kredyt prywatny dochodzi teraz do 3% miesięcznie, — lichwiarska, niedozwolona przez ustawę stopa procentowa, jednak w życiu jest praktykowana, P. s. Januszewski przytoczył nam tu stopę procentową po wsiach, a ja się tylko zapytuję, gdzie są władze, które tych lichwiarzy, pobierających 14% miesięcznie, nie sadzają do kozy? Powoływać się zatem na to, że taki stan w Państwie istnieje, to jest tylko stwierdzenie, że niema u nas praworządności, że nie stosuje się obowiązujących ustaw.</u> | |
| 409 | + <u xml:id="u-28.6" who="#SKoerner">Niedaleko już do nowych zbiorów. Gdybyśmy mieli dobre widoki na żniwa, to p. Minister Skarbu mógłby powiedzieć; — mogę śmiało bronić tego rozdętego budżetu, bo są znakomite przewidywania co do żniw. Ale w r. b. nic chyba nie upoważnia do wielkiego optymizmu, bo nie jest tajemnicą, że nie możemy liczyć w tym roku na dobre rezultaty żniw.</u> | |
| 410 | + <u xml:id="u-28.7" who="#SKoerner">Jeszcze jeden drobny przykład, który wskazuje, że to źródło, na które się tak bardzo liczyło i które może będzie w przyszłości podstawą zachowania równowagi, mianowicie pieniądze z pożyczek, zaczyna zawodzić. Są już objawy i symptomaty, wskazujące na to, że i pod tym względem sytuacja jakoś zmieniła się nieco na gorsze. Ostatnio Łódź, jak Panowie wiedzą, miała otrzymać pożyczkę, ta pożyczka nie została zrealizowana, jakkolwiek została niby formalnie zawarta, bo oświadczono, że na rynku pieniężnym w Ameryce już w tej chwili niema tego dobrego usposobienia, jakie było dotychczas, dla pożyczek w Polsce.</u> | |
| 411 | + <u xml:id="u-28.8" who="#SKoerner">Proszę Panów, pozostaje jeszcze jedno. Może w takim razie stan gospodarczy, sytuacja gospodarcza ludności jest tak dobra, tak się poprawiła, że to nam może pozwolić na optymizm i na różowe widoki? Wątpię, czy znajdzie się ktokolwiek w Polsce, ktoby chciał wierzyć, że sytuacja gospodarcza ludności tak się poprawiła, że Rząd będzie z łatwością mógł ściągnąć wielkie podatki, jakie przewiduje w obecnym budżecie.</u> | |
| 412 | + <u xml:id="u-28.9" who="#SKoerner">Wystarczy, proszę Panów, również drobna uwaga, umieszczona w samym budżecie. Otóż w dziale 2 pozycja 14, Ministerstwa Skarbu, jest powiedziane, że na specjalne koszta egzekucji przewiduje się na rok najbliższy 1.650.000 zł., gdy w roku ubiegłym przewidywało się tylko 443.000, czyli że w tym roku przewiduje się, że 4 razy więcej trzeba będzie wydać na koszta egzekucji. Dalej jest drugie potwierdzenie tego, że sam rząd patrzy bardzo pesymistycznie na możliwość ściągnięcia podatków, bo gdy w ubiegłym roku przewidziano sezonowych egzekutorów 100, to na rok bieżący przewiduje się 350, a więc trzy i pół raza więcej. To są chyba dostateczne dowody, jak sam Rząd nie wierzy w to, że łatwo będzie ściągnąć podatki i uważa, że trzeba będzie tę śrubę jeszcze mocniej przykręcić, aniżeli w roku ubiegłym.</u> | |
| 413 | + <u xml:id="u-28.10" who="#SKoerner">Proszę Panów, jest jeszcze jeden dowód, również z budżetu wzięty. W roku ubiegłym przewidywano wpływy z kar w wysokości 18 miljonów zł. Rząd nie wierzy, że to jest dostateczna suma i na rok bieżący wstawił już z podatków bezpośrednich 20 miljonów z kar, za pośrednie 2 1/2 miljona, a oprócz tego jeszcze ze specjalnych podatków spadkowego i darowizny 700.000 zł. Czyli, że na same kary zgóry Rząd przewiduje w roku bieżącym 23.200.000. Jeżeli ma być tak, jak było w roku ubiegłym to prawdopodobnie Rząd ściągnie — będzie to bardzo dobra pozycja dochodowa — nie 23 miljony kar, lecz jak przypuszczam, conajmniej trzy razy tyle. Już w roku ubiegłym podatków bezpośrednich zamiast 18, Rząd ściągnął 34 miljony dlatego, że ludność nie była w stanie zapłacić na czas.</u> | |
| 414 | + <u xml:id="u-28.11" who="#SKoerner">Proszę Panów teraz jeszcze jedna sprawa, która jest niesłychanie ważna i na którą się powołuję zawsze wtedy, gdy się mówi o podatkach — czy ludność może zapłacić takie podatki, jakie Rząd chce ściągnąć? Tu jako przykład pierwszy wskazywano, że obciążenie na głowę podatkami w Polsce nie jest tak wielkie, jak w innych krajach, a zatem można je powiększyć.</u> | |
| 415 | + <u xml:id="u-28.12" who="#SKoerner">Mam tu jeden niezmiernie ciekawy dokument. Istnieje w Warszawie Towarzystwo Liga Pracy, które w marcu zwróciło się do kilku ministrów z memorjałem i w którym wyliczono, jak się przedstawia obciążenie ludności w Polsce i czy obywatel polski może znieść te podatki. Jest to bardzo ciekawe zestawienie. Okazuje się, że licząc dochód państwowy na 15 miljardów, wysoko biorąc, bo to zdaje się, jest najwyższa liczba, jaka była wskazywana, wypada budżet społeczny na głowę w Polsce 500 zł., licząc 30 miljonów ludności. Wydatek na życie, na żywność obywatela, wynosi mniej więcej 70% z tego, to jest 350, a zatem pozostaje mu 150 zł. Obciążenie podatkami państwowemi, komunalnemi i ubezpieczenia społeczne, biorąc średnio według obliczeń Tow. Ligi Pracy, wynosi na obywatela w Polsce 109 zł., pozostaje zatem obywatelowi do swobodnego rozporządzenia 41 zł. Jak się ta rzecz przedstawia zagranicą, gdzie podatki są znacznie wyższe? Otóż mam zestawienie dokonane przez to samo towarzystwo z Niemiec i Ameryki. Okazuje się, że w Niemczech budżet społeczny na 1 obywatela wypada 1.700 zł., wydatek na żywność 850 zł. — u nas liczymy tylko 350 zł., a więc bardzo mało się liczy — obciążenie podatkowe wynosi tam 450 zł. — u nas liczyliśmy 109 zł. — pozostaje zatem wolnej gotówki do rozporządzenia obywatelowi 400 zł., a u nas 41 zł. Czyli tam mamy obciążenie podatkowe 4 lub 5 razy większe, wydatki na utrzymanie 21/2 razy większe, ale temu obywatelowi pozostaje 10 razy więcej niż u nas.</u> | |
| 416 | + <u xml:id="u-28.13" who="#SKoerner">Jeszcze większa różnica jest w Ameryce, bo tam dochód społeczny wypada na głowę 4.250 zł., wydatek na żywność 2.800 zł., obciążenie podatkowe 850 zł., wówczas kiedy u nas jest 109 zł., i obywatelowi pozostaje wolnej gotówki 1.950 zł. Proszę teraz porównać, jak to wygląda, a nie brać tylko liczb obciążenia samego, liczb oderwanych. Okazuje się, że jeżeli obywatelowi polskiemu pozostaje do dyspozycji na wszystkie inne potrzeby jednostka, to obywatelowi niemieckiemu pozostaje 10 jednostek, a obywatelowi amerykańskiemu pozostaje 48 jednostek!</u> | |
| 417 | + <u xml:id="u-28.14" who="#SKoerner">Tak oto się przedstawia obciążenie podatkowe i w tem świetle należy to obciążenie rozpatrywać.</u> | |
| 418 | + <u xml:id="u-28.15" who="#SKoerner">Proszę Panów, powstaje teraz pytanie, czy zdanie p. referenta generalnego, który mówił o tem, że najważniejszą rzeczą jest, by budżet był elastyczny, może się ostać wobec tych danych, które tu przytoczyłem, i wobec tych przewidywań, jakie mam? Sądzę, że nie. A teraz powstaje pytanie — jaka jest struktura tego budżetu w stosunku do obciążenia obywateli? Okazuje się, że w tym roku podatki bezpośrednie — już nie pośrednie, na które się powoływał p. referent, że nie są zbyt dotkliwe dla obywateli — są powiększone nominalnie o 86.000.000, a faktycznie Rząd liczy na to, że ściągnie jeszcze więcej. Z tych 521.250.000 podatku bezpośredniego — to chcę p. s. Januszewskiemu powiedzieć — na wieś przypada zaledwie 60 miljonów, na podatek gruntowy, resztę płaci miasto. Jeżeli Panowie porównają 60 miljonów z 460 miljonami, jeżeli Panowie zważą jeszcze, że wieś liczy 20 miljonów mieszkańców, a miasto 61/2 miljona, to wtedy stanie przed Panami ten prawdziwy obraz.</u> | |
| 419 | + <u xml:id="u-28.16" who="#komentarz">(S. Januszewski: Ale jaki kapitał jest na wsi?)</u> | |
| 420 | + <u xml:id="u-28.17" who="#SKoerner">Śmiem twierdzić, że taki ciężar podatkowy jest tendencyjny i że niestety od szeregu lat panuje w naszych budżetach tendencja nadmiernego obciążenia miast, natomiast udzielania ulg i pozostawiania w całkowitym spokoju wsi.</u> | |
| 421 | + <u xml:id="u-28.18" who="#SKoerner">Proszę Panów, w miastach, jak wiadomo, przeważna część ludności zajmuje się przemysłem i handlem, a zatem głównie te dziedziny pracy są obciążone bardzo znacznie, bo w wysokości 70% podatków bezpośrednich. Najlepszym dowodem, że tak nie jest, jak p. s. Januszewski sądzi, że miasta się bogacą, a wieś ubożeje, jest statystyka wykupionych świadectw przemysłowych. Jeżeli Pan przyjmie, że w r. 1923 wykupiono 100 patentów I kategorji, to okazuje się, że w roku 1926 wykupiono zaledwie 16. Liczba patentów II kategorji zmalała w 1926 r. do 44, III kategorji do 77, natomiast powiększyła się znacznie ilość patentów, wykupywanych na handel okrężny obnośny, przez największych nędzarzy.</u> | |
| 422 | + <u xml:id="u-28.19" who="#SKoerner">To świadczy o tem, że ludność, która się handlem zajmuje, bardzo zbiedniała. Proszę Panów, kosztem właśnie tej spauperyzowanej ludności, zajmującej się handlem lub przemysłem, a zajmuje się tem przeważnie ludność żydowska, chce się budować tak rozdęty budżet. Ludność miejska takiego budżetu na długą metę wytrzymać nie może, a w szczególności ludność żydowska, uginająca się pod temi ciężarami.</u> | |
| 423 | + <u xml:id="u-28.20" who="#SKoerner">Ta tendencja, o której wspomniałem, ma podkład polityczny. W państwach o ludności mieszanej narodowościowo, polityka podatkowa jest jednym z najskuteczniejszych środków ucisku. Ta metoda została zastosowana w budżecie, który nam został przedłożony. Nadmierny wymiar szczególnie jednego podatku, podatku obrotowego, który jest strasznym ciężarem, jest największą plagą, jaką przeżywa obecnie ludność, zajmująca się handlem i przemysłem.</u> | |
| 424 | + <u xml:id="u-28.21" who="#SKoerner">Ten podatek, który jest przeżytkiem z czasów inflacji, został wymierzony przez Rząd, przez Izby Skarbowe w takiej wysokości, że to wywołało ogólny protest i to już protest niezależnie od wyznania, bo i ludność żydowska i polska wystąpiły solidarnie przeciw temu wymiarowi. Dość powiedzieć, że podatek obrotowy został wymierzony na rok bieżący w wysokości trzystukilkudziesięciu miljonów, wówczas, gdy budżet przewiduje tylko 210 miljonów zł. Jaki jest skutek takiej polityki i tego rodzaju podziału? Skutek jest taki, że taki wymiar prowadzi do nadużyć niektórych urzędników, że w urzędach skarbowych gromadzi się wiele rekursów i próśb o zwalnianie od podatku, a w ostatecznym skutku prowadzi do powiększenia ilości urzędów skarbowych, bo te, które są, rady sobie dać nie mogą. Istotnie w ciągu ostatnich 3 lat ilość urzędów skarbowych powiększyła się blisko o 100 i to się kładzie wielkim ciężarem na budżet, a jest to ciężar niezdrowy. Ciekawym objawem takiego wymiaru i podziału było ukazanie się w sprzedaży gotowych druków, formularzy do zażaleń i rekursów. Ktoś napisał nawet artykuł, że na tem bardzo skorzystała branża papiernicza i drukarska, ale jest to bardzo zły objaw, bo mnożenie się tych rekursów zaczyna przyjmować wprost charakter regularnej wojny z urzędami skarbowemi, a to znów prowadzi do demoralizacji.</u> | |
| 425 | + <u xml:id="u-28.22" who="#SKoerner">Proszę Panów, otóż ten podatek obrotowy musi jak najszybciej być, jeżeli nie zniesiony, co byłoby najlepiej, bo już w wielu państwach to zrobiono, to przynajmniej tak zreformowany, żeby te dziedziny pracy, które najbardziej są narażone na szkodę, jaką powoduje ten podatek, były zwolnione. Drobny handel i drobny przemysł musi być całkowicie od tego podatku zwolniony. A jeżeli ten podatek ma być na kogoś przerzucony, to jedynie na producenta bezpośrednio i wtedy on stanie się istotnie podatkiem, który będzie mógł być przeniesiony na konsumenta, bo w tej chwili to jest niemożliwe.</u> | |
| 426 | + <u xml:id="u-28.23" who="#SKoerner">Proszę Panów, miastom dzieje się jeszcze jedna niesprawiedliwość, bo kary płacone w miastach są w stosunku 2% miesięcznie, gdy tymczasem od podatków na wsi pobiera się tylko 1%. Ale nawet 1% pobierany przez państwo jest pewnego rodzaju lichwą, usprawiedliwiającą tylko lichwiarzy prywatnych, którzy powiadają, że skoro Państwo może brać 2%, to i im wolno brać 2%. Gdyby Rząd, dając przykład ludności, przynajmniej sam dotrzymywał terminów, płacił wszystkie swoje należności na czas, to mógłbym jeszcze zrozumieć, że wymaga, aby i jemu na czas płacono. Okazuje się jednak, że sam Rząd jest niepunktualnym płatnikiem, niepłacącym należności. Przytoczę tu Panom pewien ciekawy przykład, jak Rząd tłumaczy, że wolno mu nie płacić na czas, i nietylko, ale jeżeli jest przepis uprawniający do ściągania kar z instytucji rządowych za niepłacenie na czas, to Rząd powiada: mnie to nie obchodzi, że jest taki przepis, ja płacić nie będę. W Warszawie, jak Panom wiadomo, jest instytucja wodociągów i kanalizacji. Dostarcza ona wody instytucjom państwowym. W tej chwili, to jest na 1 czerwca, zaległości rządowe w Dyrekcji Wodociągów m. st. Warszawy wynoszą 937.355 zł., a w tem mieści się 372.016 zł. kar za nieopłacenie na czas. Panowie widzą więc, jakim punktualnym płatnikiem jest sam Rząd. Niech Panowie nie sądzą, że ta kara jest za parę miesięcy.</u> | |
| 427 | + <u xml:id="u-28.24" who="#SKoerner">Na podstawie dokumentów wykażę Panom, że od cytadeli warszawskiej, która nie płaci przeszło od 4 lat, bo od 1 maja, 1924 r., należy się za samą wodę 167.000, a kary wynoszą 210.000 zł. Główny port lotniczy jest winien za wodę 42.000 zł., a kary wynoszą 95.000 zł. Magistrat m. Warszawy zwrócił się ze skargą do p. Wicepremjera, że tak dalej gospodarować nie można. P. Wicepremjer oburzony wystosował natychmiast pisma do ministerstw, żeby zapłaciły. Mogę Panom zakomunikować, że ani jedno ministerstwo nie zapłaciło, a to pismo Wicepremjera zostało wystosowane mniej więcej 3 miesiące temu. To jest, jak Panowie widzicie, też stosowanie się do istniejących przepisów, obowiązujących nietylko człowieka prywatnego, ale przedewszystkiem, zdaje się, instytucje rządowe do płacenia swoich długów. Ciekawą jest jednak rzeczą, że kiedy Magistrat zwrócił się w tej sprawie do Ministerstwa Spraw Wojskowych, to odpisało ono, że nie może zapłacić, bo nie ma tyle pieniędzy w budżecie i poskarżyło się do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, że Magistrat jest taki złośliwy, że żąda, żeby mu zapłacić, co mu się należy. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, jako władza nadzorcza, napisało do Magistratu następujące pismo:</u> | |
| 428 | + <u xml:id="u-28.25" who="#SKoerner">„Przez ustanowienie dla związków komunalnych uprawnienia do stosowania tych kar względem opornych płatników prawodawca miał na celu zapewnienie terminowego uiszczania danin”. Słusznie. „Postanowienie to o charakterze represyjnym, mając na celu wdrożenie płatników do terminowego płacenia należności, oczywiście nie powinno być stosowane do Skarbu Państwa w przypadkach, gdy występuje on w charakterze płatnika danin komunalnych, nie można bowiem Skarbu Państwa traktować na równi z płatnikiem opornym lub opieszałym”. „Niesłusznem byłoby więc doliczanie tych kar do należności od Skarbu Państwa, gdy zwłoka, o ile w poszczególnych wypadkach ma miejsce w płaceniu danin komunalnych, uzasadniona jest właśnie ważnemi względami (przeważnie trudnościami budżetowemi.) „ I oto ponieważ Magistrat napisał, że jest obowiązany, bo ma uchwałę Rady Miejskiej, to Ministerstwo Spraw Wewnętrznych poucza Magistrat: „Jeżeli jednak Magistrat, jak to wynika z treści ostatniego ustępu sprawozdania, związany jest odnośną uchwałą Rady Miejskiej, należy jej przedstawić tę sprawę celem wyjednania uchwały o niedoliczaniu kar za zwłokę w płaceniu przez Skarb Państwa danin na rzecz gminy m. st. Warszawy”. Muszę tutaj nadmienić, że jeżeli miasto opóźni się o jeden dzień w płaceniu jakiejkolwiek należytości Skarbowi, to Skarb ściąga z miasta kary, i miasto i zarząd miasta Warszawy przy uchybieniu jakiejś opłaty stemplowej płaci karę.</u> | |
| 429 | + <u xml:id="u-28.26" who="#SKoerner">Skarbowi Państwa więc wolno powoływać się na to, że niema pieniędzy, ale obywatelowi nie wolno się na to powoływać, lecz jak nie zapłaci, to wymierza się i ściąga z niego karę, sprzedaje się jego ostatnie bety, jego meble i niszczy go się. Oczywiście, że Magistrat z takiem stanowiskiem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych się nie zgodzi, ale jesteśmy w takiej sytuacji, że możemy mówić swoje, a Skarb swoje. Jak Panowie widzą od 1924 r. Skarb nie chce płacić, nie płaci i powiada, że może nie płacić.</u> | |
| 430 | + <u xml:id="u-28.27" who="#SKoerner">Otóż tego rodzaju tłumaczenie się Rządu i taki przykład Rządu, nie przypuszczam, żeby był budujący dla obywateli. A ci obywatele rzeczywiście są tak bardzo obciążeni, bo jak to obliczono na Komisji Budżetowej, obywatel polski w tej chwili płaci w miastach podatków bezpośrednich państwowych 73 zł., a jeżeli Panowie doliczą podatki komunalne, to według posiadanych przezemnie danych z r. 1925 średnio we wszystkich miastach polskich wypada na głowę mieszkańca 15 zł. A zatem mieszkaniec miasta płaci 88 zł., a mieszkaniec wsi. Panie Senatorze Januszewski, płaci bezpośrednich podatków 3 zł. 30gr. i, jeżeli Pan doliczy jeszcze podatki komunalne, to znowu według tego samego źródła dochodzi 1 zł. 50 gr., czyli razem 4 zł. 80 gr. Oto jest stosunek — 88 zł. i 4 zł. gr. 80.</u> | |
| 431 | + <u xml:id="u-28.28" who="#SKoerner">Proszę Panów, dalej ten ciężar, który spada na mieszkańców miast, potęguje w znacznym stopniu polityka kredytowa, prowadzona przez nasze banki państwowe, bo jeżeli Panowie wezmą dane, dotyczące kredytów, udzielanych handlowi, to się okaże, że banki nasze, np, Bank Polski, w r. 1927 ze swoich kredytów dał handlowi 2,2%, a Bank Gospodarstwa Krajowego około 3%. Już nie mówię o tem, że w innych państwach tak się na handel nie patrzy i takiego stosunku się nie uwzględnia, chciałbym tu jeszcze powiedzieć jak się te kredyty przedstawiają w stosunku do rolnictwa. Znowu biorę przemówienie p. Ministra Skarbu, bo to jest dla mnie dzisiaj tą świętą księgą, z której wszystko chcę wyczytać, sądzę bowiem, że nikt nie obalił tego, bo to p. Minister Skarbu powiedział, i tu się okazuje, że Państwowy Bank Rolny do 31 grudnia 1925 r. udzielił kredytu krótkoterminowego 281/2 miljona, a w końcu 1927 r. 126,7 miljona. Tak wzrosły te kredyty. Jeżeli Panowie wezmą kredyty długoterminowe, to okaże się, że w Państwowym Banku Rolnym w końcu r. 1925 te kredyty wynosiły wszystkiego 1/10 miljona franków złotych, a w końcu r. 1927 — 41,4 miljona franków złotych. 1/10 miljona i 41,4 miljona w przeciągu 2 lat. To są liczby podane przez p. Ministra Skarbu. Już nie mówię o tem, że dla Państwowego Banku Rolnego w tym roku Rząd jeszcze podwyższył kredyty o 100 miljonów. To niezrozumienie znaczenia handlu dla naszego życia gospodarczego jest niestety tak bardzo rozpowszechnione i prowadzi w skutkach do postępowania i nieliczenia się z nim. Trzeba przyznać, że w ostatnich czasach Minister Przemysłu i Handlu specjalnie podkreślił swój stosunek do handlu, być może, że niektórzy inni ministrowie pójdą za tym przykładem i swój stosunek do handlu zmienią.</u> | |
| 432 | + <u xml:id="u-28.29" who="#SKoerner">Proszę Panów, nie będę oczywiście argumentował, że handel jest ważny, że reguluje produkcję, że rozprowadza kredyty, ale przytoczę jedną ciekawą rzecz. W roku ubiegłym ukazała się broszura wyższego urzędnika Banku Polskiego, p. Pszczółkowskiego, pod tytułem: „O zagranicznych kredytach i ich znaczeniu dla polskiej polityki kredytowej”. W tej broszurze znajduje się zwrot, który odsłania tajemnicę, dlaczego właściwie banki państwowe tak traktują handel pod względem kredytów. Otóż p. Pszczółkowski, omawiając komu należy w Polsce dawać kredyt, wypowiedział się przeciwko temu, aby naśladować Anglję. Wiadomą jest rzeczą, że państwowe banki angielskie udzielają bardzo znacznych kredytów handlowi. To jest rzecz zrozumiała. Anglicy, mądry naród, doświadczony, wiedzą, że jeżeli kupiec ma łatwy i tani kredyt, to on u producenta taniej kupi, a jak taniej kupi, to i taniej sprzeda i, posiadając kredyt od banku państwowego, rozprowadzi ten kredyt po całym kraju. Ale p. Pszczółkowski jest zdania, że my Anglików naśladować nie powinniśmy, aczkolwiek wiemy, że Anglicy mają opinię doskonałych kupców i ludzi bardzo doświadczonych.</u> | |
| 433 | + <u xml:id="u-28.30" who="#SKoerner">Jakiż jest główny argument p. Pszczółkowskiego? Dlatego, powiada, że handel nie leży w rękach polskich, ale opanowany jest przez element obcy. Tu trzeba wstawić w nawiasie — przez Żydów. Tu więc kryje się tajemnica dlaczego nasze banki państwowe tak traktują handel, dlaczego wówczas, kiedy w Rzeszy Niemieckiej daje się 36% kredytów handlowi, u nas daje się 2,2%.</u> | |
| 434 | + <u xml:id="u-28.31" who="#SKoerner">Proszę Panów, że jednak ludność żydowska, ludność kupiecka, spełnia bardzo poważne zadania, dowodzi tego eksperyment dokonany przez p. Ministra Przemysłu i Handlu. W lutym r. b. odbyła się konferencja prasowa w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Otóż p. Minister Przemysłu i Handlu opowiedział bardzo ciekawy fakt. Chcąc się przekonać gdzie i który z kupców, która gałęź, czy część kupiectwa sprzedaje drożej, a która taniej, posłał na miasto urzędnikowi powiedział: proszę kupić pudełko kakao tej samej firmy. Urzędnicy poszli posłusznie i kupili pudełko kakao w centrum miasta. Poszli też na Nalewki do żydowskiej dzielnicy i tam również kupili pudełko kakao i okazało się, że w centrum miasta zapłacili za to samo pudełko 1 zł. 40 gr., a na Nalewkach 1 zł. 10 gr. Otóż p. Minister Przemysłu i Handlu na tej konferencji między innemi wskazywał — muszę to tutaj przytoczyć, — że kupiec żydowski sprzedaje taniej, a więc jest paskarzem, zadawala się małym zarobkiem, byle mieć większy obrót. Ale wtedy przychodzi Rząd i karze tego kupca, mówiąc: popełniasz przestępstwo, chcesz mieć większy obrót, taniej sprzedawać, płać więc większy podatek obrotowy.</u> | |
| 435 | + <u xml:id="u-28.32" who="#SKoerner">Zdawałoby się, że w interesie nietylko tego kupca, ale przedewszystkiem konsumenta jest, żeby skończyć z tą polityką i wejść na inną drogę, która prowadzi do potanienia życia, co zdaje się jest ideałem. Dlatego ja sądzę, że ta inna droga jest popieraniem drożyzny, wypieraniem kupców żydowskich z pozycji, polityką eksterminacyjną względem tej części ludności handlującej. To niedopuszczanie do zajmowania przez Żydów pewnych placówek gospodarczych, mojem zdaniem, jest wielce szkodliwe nietylko dla ludności żydowskiej, ale dla ludności całego Państwa, bo, jak to dziś stwierdził p. referent, jeżeli się jedną część ludności gniecie, to to się musi odbić i na innych częściach.</u> | |
| 436 | + <u xml:id="u-28.33" who="#SKoerner">Niektórzy z panów przedmówców, a w szczególności p. sen. Posner na początku swego przemówienia, podkreślali bardzo mocno, jak wielką wagę mają czynniki gospodarcze nietylko w naszem życiu wewnętrznem, ale i w naszej polityce zagranicznej. Istotnie tak jest. Primat kwestji gospodarczych, primat spraw ekonomicznych w t. zw. czystej polityce jest zjawiskiem pozytywnem. Współpraca gospodarcza narodów i krajów jest doskonałym środkiem do pokojowego współżycia, wspólne zainteresowanie w życiu gospodarczem jest jedną może z najbardziej skutecznych dróg do zbliżenia narodów i państw; niezawodnie solidarność gospodarcza pracuje dla pokoju nietylko zewnętrznego, ale i to trzeba podkreślić, dla pokoju wewnętrznego. Wielokrotnie i w poprzednim Senacie z tej wysokiej trybuny stwierdzaliśmy, że wszelkie tendencje pokojowe rządu będziemy z całą energją popierali. Leży to w żywotnym interesie ludności, którą mam zaszczyt reprezentować, albowiem ludność kupiecka i przemysłowa może pracować tylko wówczas ze skutkiem dobrym dla siebie, kiedy panuje pokój.</u> | |
| 437 | + <u xml:id="u-28.34" who="#SKoerner">Ale jest i inna strona tego zagadnienia. Zwolnione tempo gospodarcze osłabia stanowisko danego państwa w koncercie państw. Jeżeli nam tak bardzo zależy na podniesieniu sytuacji gospodarczej, na jej poprawie, to jest to jeden z czynników, który odgrywa poważną rolę w polityce zagranicznej, bo jeżeli Polska ma zachować swoje stanowisko mocarstwowe, to przedewszystkiem jej sytuacja gospodarcza musi stać na odpowiedniej wyżynie. A ta dobra sytuacja gospodarcza w Państwie wówczas może się rozwijać, jeżeli nie będą istniały niesprawiedliwości gospodarcze i tendencja eksploatacji jednej warstwy na rzecz drugiej, jednej narodowości przez drugą. Ucisk i eksploatacja słabszej narodowości przez silniejszą nie może prowadzić do pokoju wewnętrznego, musi doprowadzić do fermentu, do niezadowolenia, do niepokoju, a to oczywiście stanowisko Państwa, jako całości, osłabia.</u> | |
| 438 | + <u xml:id="u-28.35" who="#SKoerner">Otóż te środki eksploatacji są rozmaite: nietylko w podatkach, nietylko w nadmiernem obciążeniu, ale też może to być prowadzone i za pomocą polityki wydatkowej. Państwo utrzymuje wielką administrację, armję urzędników i robotników. Jest to forma, w jakiej Państwo część tego, co zabrało od obywatela, oddaje mu w postaci płacy. I co się okazuje? Na tem polu, niestety, ludność żydowska odczuwa największy ucisk, wywierany przez Rząd i Państwo. Zdolni fachowcy, wykształceni pracownicy, chodzą, poszukując zajęcia, a droga do zajęcia w urzędach zamknięta. Brama silnie zamknięta, wejście zakazane dla nich. Ukończenie dwóch fakultetów dla Żyda nie wystarczy, by zajął nawet stanowisko sprzedawcy znaczków na poczcie, bo ma nieszczęście być Żydem. Dzieje się to nietylko w ukryciu, ale nawet jawnie, czego przykładem może służyć wywieszone ogłoszenie w Politechnice Lwowskiej, która jest instytucją państwową. Dyrekcja polskich kolei państwowych wywiesiła niedawno ogłoszenie o konkursie na stanowisko 3 kandydatów referendarskich na kolejowym kursie eksploatacyjnym. Jest tam jeden warunek, który uniemożliwił kandydatom Żydom złożenie oferty. Oto obowiązkowo musi być przedstawiona metryka chrztu. Zapytuję p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, czy ten fakt jest mu wiadomy?</u> | |
| 439 | + <u xml:id="u-28.36" who="#komentarz">(Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego: Nie.)</u> | |
| 440 | + <u xml:id="u-28.37" who="#SKoerner">Żałuję bardzo. Może p. Minister zechce na przyszłość odpowiednie wskazania dać tym instytucjom, które mu są podwładne, a myślę, że p. Minister uczyni to, ażeby podobnego jawnego pogwałcenia Konstytucji i równouprawnienia obywatelskiego nie było.</u> | |
| 441 | + <u xml:id="u-28.38" who="#SKoerner">Przytoczę drugi przykład. Istnieje u nas sp. akc. „Zakłady rolniczo-przemysłowe w ziemi kutnowskiej”. Te zakłady powiększyły swój kapitał zakładowy z 50.000 na 1.700.000. Do tego statutu tej sp. akc. wprowadzono klauzule, że zastrzega się 20% akcji uprzywilejowanych w tym sensie, że każda taka akcja korzysta z 4-krotnego prawa głosu, a więc 20% akcji będzie miało 80% głosów, że muszą być imienne i należeć do obywateli polskich wyznania chrześcijańskiego. Zapytuję, czy Minister Skarbu, mając przed sobą naszą Konstytucję, mógł i powinien był taki statut spółki akcyjnej, ograniczający prawa obywateli zatwierdzić.</u> | |
| 442 | + <u xml:id="u-28.39" who="#komentarz">(Głos: Kwestja prywatna.)</u> | |
| 443 | + <u xml:id="u-28.40" who="#SKoerner">Proszę Panów, że ta walka o przyjmowanie na urzędy i do pracy pracowników i robotników żydowskich jest prowadzona planowo, na to mieliśmy dość przykładów, chociażby w monopolach. Wiemy dobrze, jak w monopolu tytoniowym zostali wyrugowani prawie wszyscy robotnicy Żydzi, a budżet tegoroczny ma pozycję dość wysoką w monopolach tytoniowym i spirytusowym, bo na płace dla robotników, nie licząc świadczeń, preliminarz budżetowy przewiduje 23.941.000. Otóż ta polityka eksploatacji, jak powiedziałem, może być prowadzona nietylko w dochodowej części budżetu, ale i w wydatkowej.</u> | |
| 444 | + <u xml:id="u-28.41" who="#SKoerner">Przechodzę do dziedziny, która ma bliski związek z p. Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego — subsydja dla szkół. Proszę Panów, niestety szkolnictwo żydowskie jest skazane na to, aby obciążać niemal całkowicie społeczeństwo żydowskie. Szkolnictwo powszechne żydowskie, utrzymywane przez instytucje społeczne żydowskie, daje naukę około 29.000 dzieciom. Po raz pierwszy, trzeba to stwierdzić, w tym budżecie ma otrzymać subwencje w wysokości, o ile się nie mylę, 30.000 zł. a więc 1 zł. na dziecko, uczące się w szkołach żydowskich, utrzymywanych przez społeczeństwo żydowskie. P. Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego na Komisji Skarbowo-Budżetowej powiedział, że jest daleko do tego, abyśmy mieli należycie rozwiniętą sieć szkolną, zwłaszcza szkół powszechnych, że społeczeństwo musi jeszcze ponosić wielkie ciężary, ale niech Rząd umożliwi społeczeństwu ponoszenie tych ciężarów. Społeczeństwo chce i wykazuje gotowość, ale Rząd dotychczas był zupełnie głuchy. Po raz pierwszy z uznaniem musimy to stwierdzić, że w tym roku w budżecie została wstawiona pozycja, ale jest tak mała, że czyż ona może pobudzić społeczeństwo do tego, czego p. Minister od niego żąda?</u> | |
| 445 | + <u xml:id="u-28.42" who="#SKoerner">Jest dziedzina bardzo ważna nietylko dla ludności żydowskiej, ale mojem zdaniem, dla wszystkich obywateli Państwa, aby nie było w niem wielu ludzi, zajmujących się nieprodukcyjnemu zajęciami. W interesie Państwa leży, aby jak najwięcej obywateli zajmowało się twórczą pracą.</u> | |
| 446 | + <u xml:id="u-28.43" who="#SKoerner">Zadaniem Państwa jest tworzenie jak największej ilości szkół zawodowych i rozszerzanie sieci szkół. Niestety w państwowych szkołach zawodowych Żydów prawie niema. W Kongresówce, Panie Ministrze, w szkołach państwowych zawodowych średnich i niższych prawie wcale Żydów niema. Jedyną szkołą, może wyjątkową, jest szkoła Wawelberga, a we wszystkich innych szkołach niema nawet 1% Żydów. Otóż budżet na szkolnictwo zawodowe przewiduje w roku bieżącym około 19 miljonów złotych, jest wyższy od budżetu roku ubiegłego o 4 miljony, A subsydja dla szkół zawodowych — bo prawie dla całej młodzieży, która pobiera naukę zawodową, samo społeczeństwo żydowskie te szkoły pobudowało — wynoszą, w roku bieżącym już znacznie powiększone, 97.000 zł. To nie może pobudzić społeczeństwa do należytej pracy, a należy się temu społeczeństwu i z innego tytułu, żeby specjalnie szkolnictwo zawodowe było odpowiednio subsydjowane, bo część opłat za patenty jest przeznaczona właśnie na szkolnictwo zawodowe, a przecież Panowie chyba nie zaprzeczą temu, że większość tych opłat za patenty ponosi ludność żydowska. Kiedy zaś upominałem się o to w rozmowie — nie chcę wymieniać nazwiska — ale z wysokim urzędnikiem Ministerstwa W. R. i O. P. i zapytałem, dlaczego jest taka niesprawiedliwość, dlaczego tak się krzywdzi tę ludność, otrzymałem odpowiedź: Proszę Pana, my nie krzywdzimy, bo przecież Żydzi płacą za te patenty z nadwyżki swoich zarobków, oni tyle zarabiają jako kupcy i przemysłowcy, że to nie jest żadną krzywdą, że zabieramy te pieniądze i oddajemy na szkoły zawodowe, gdzie Żydzi się nie uczą.</u> | |
| 447 | + <u xml:id="u-28.44" who="#SKoerner">To nie jest droga, po której można dojść do jakiegokolwiek porozumienia i znalezienia wspólnej mowy. A jeżeli samorządy chcą pomóc społeczeństwu i wstawiają do swoich budżetów pozycję na pomoc dla szkolnictwa, utrzymywanego przez społeczeństwo żydowskie, to mamy tak gorliwych wojewodów, albo starostów, że skreślają całkowicie lub zmniejszają te pozycje. W jednem z miast, gdzie magistrat przyznał zapomogę szkole 1.700 zł., wojewoda zmniejszył ją do 100 zł. Ta polityka oczywiście nic dobrego nie da, p. Minister tak szybko pomocy społeczeństwa w rozwinięciu sieci powszechnego nauczania nie będzie mógł oczekiwać. Zdawałoby się, że jest większość i w Izbie i Rząd jest za tem, żeby przynajmniej potrzeby religijne ludności bez różnicy wyznań były popierane, ale proszę zajrzeć do budżetu jak jest to potraktowane w stosunku do ludności żydowskiej?</u> | |
| 448 | + <u xml:id="u-28.45" who="#SKoerner">W budżecie jest pozycja na wyznanie żydowskie 110.000 zł. i 93.250 zł. na seminarjum nauczycielskie wyznania żydowskiego. Budżet ogólny na wyznania wynosi około 25 miljonów zł. Żydów w Polsce jest, skromnie licząc, 10, 11, 12%, a z tych 25 miljonów dla żydowskiego wyznania wyznacza się 110.000. Jest to tem dziwniejsze, że ażeby wykazać, iż się wyznacza nie 110.000, tylko 203.000, to się dołącza do tej pozycji i seminarja. Ale to się tyczy tylko seminarjum żydowskiego, bo już seminarjum prawosławne nie figuruje w tym dziale i w tej pozycji, wydatki i subsydja na dwa seminarja figurują w § 5, w szkolnictwie średniem ogólnokształcącem. To jest działanie na pewną optykę, że nie jest to 110.000, a 203.000. A wszak p. Minister Wyznań najlepiej wie, zresztą przypuszczam, że i cały Rząd dobrze wie, że gminy żydowskie uginają się teraz pod ciężarem swego budżetu, że nie mogą pokryć swych wydatków, i szereg pozycyj, które figurują w budżetach gmin, nie są wypłacane. A ludność żydowska wszak płaci podwójnie na swoje potrzeby religijne, bo płaci do gminy, a niezależnie od tego płaci podatki i na wyznania nieżydowskie. To też postawiliśmy wniosek w Sejmie, który ponowiliśmy i na Komisji Skarbowo-Budżetowej, ażeby podwyższyć tę pozycję do miljona. Jeżeli Wysoka Izba tego nie uwzględni, jeżeli pozostanie ów wydatek w wysokości 110.000 zł., to uważamy, że jest to ochłap, który nas nietylko krzywdzi, ale i obraża i dlatego, jeżeli Panowie nie chcą nam podnieść tego do miljona, to bardzo prosimy o całkowite skreślenie tej pozycji.</u> | |
| 449 | + <u xml:id="u-28.46" who="#SKoerner">Nietylko w dziedzinie wyznaniowej, ale i w dziedzinie opieki społecznej gminy żydowskie ponoszą wielkie ciężary, odciążają budżet Państwa, własnemi siłami utrzymują szereg instytucji, a jak Państwo pomaga — proszę spojrzeć.</u> | |
| 450 | + <u xml:id="u-28.47" who="#SKoerner">Istnieje centralne towarzystwo opieki nad sierotami, Pomoc Rządu dla tego towarzystwa wynosi 3%. Istnieje towarzystwo ochrony zdrowia, które w bardzo poważnym stopniu odciąża w budżecie Państwa na walkę z epidemjami, na walkę z chorobami zakaźnemi, i to towarzystwo otrzymuje 2.000 zł. miesięcznie, kiedy budżet tegoroczny tego towarzystwa jest 3.000.000 zł. Czy to jest zdrowa polityka, czy to nie leży w interesie Państwa, ażeby właśnie popierać tego rodzaju instytucje, które odciążają budżet Państwa, które ułatwiają pracę Państwa w tych ważnych dziedzinach? Niestety, tego dotychczas nie zrozumiano jeszcze.</u> | |
| 451 | + <u xml:id="u-28.48" who="#SKoerner">Proszę Panów, jest dalsza sprawa, która jest już wielce krzywdząca. Sen. ks. Albrecht mówił dziś o pomocy dla młodzieży akademickiej. Mam tutaj dane jak to się przedstawia. Otóż okazuje się, że wówczas, kiedy w r. 1925/6 budżet przewidywał 210.000, w r. 1926/7 — 230.000, a w r. 1927/28 — 140.000 na subsydja dla stowarzyszeń akademickich, to żydowska instytucja, opiekująca się młodzieżą akademicką „auxilium academicum judaicum” otrzymała w r. 1926 2.300 zł. z tych 210.000 zł. czy 230.000 zł., a w 1927 r. dano 2.000 zł. My niejednokrotnie spotykamy się z tem, że nam się wytyka: czego wy żądacie, mówicie o numerus clausus, kiedy w wyższych zakładach naukowych jest 25% młodzieży żydowskiej. Ale gdy ma się tej młodzieży pomóc, to Panowie widzicie, jaki się znajduje stosunek: 2.000 do 230.000, to już nie jest 25%.</u> | |
| 452 | + <u xml:id="u-28.49" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Posner.)</u> | |
| 453 | + <u xml:id="u-28.50" who="#SKoerner">Dalej podział funduszów, przeznaczonych dla młodzieży żydowskiej, jak jest dokonywany przez wyższe szkoły akademickie? P. Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego już w tej sprawie ingerował (Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Dobrucki: Tak jest.) i sam uznał, że dzieje się krzywda. Ale czy p. Ministra usłuchano? Otóż muszę stwierdzić, Panie Ministrze, że w tym roku na Uniwersytecie Warszawskim wypłacono 71/2. I tu przechodzę do sprawy autonomji.</u> | |
| 454 | + <u xml:id="u-28.51" who="#SKoerner">Ja wiem, że p. Minister jednym gestem tej rzeczy nie załatwi, ale Panowie widzą, jak dalece autonomja wyższych zakładów w swojej hypertrofji, w swoich przesadnych rozmiarach staje się szkodliwą. Okólnik p. Ministra nie jest wykonywany. Niejednokrotnie udzielane wskazówki p. Ministra głucho odbijają się od murów tych wyższych zakładów, które nie chcą się do nich stosować, powołując się na swoją autonomję. Ten samorząd nieodpowiedzialny przed nikim, ani przed Sejmem, ani przed Senatem, ani przed żadną inną instancją, jeżeli pozostanie i nadal tak wyolbrzymiony, będzie w dalszym ciągu prowadził do szkód, o jakich już niejednokrotnie mówiliśmy i od szeregu lat wskazywaliśmy. Że sprawa numerus clausus nie przyczynia się do podniesienia opinji Państwa Polskiego zagranicą, to Panowie pamiętają, że już kilka lat temu zagranicą zaczęły odzywać się poważne głosy przestrzegające Polskę przed tem. To jest wpływ tej wyolbrzymionej autonomji, która w rezultacie musi być ujęta w pewne karby prawne, tak że i ten samorząd musi być odpowiedzialny przed jakąkolwiek instancją państwową, jak każdy inny samorząd w Państwie.</u> | |
| 455 | + <u xml:id="u-28.52" who="#komentarz">(Minister W. R. i O. P. Dobrucki: Słusznie.)</u> | |
| 456 | + <u xml:id="u-28.53" who="#SKoerner">Z tego powodu wnieśliśmy w Sejmie wniosek o nowelizację art. 86, który dawał możność stosowania numerus clausus.</u> | |
| 457 | + <u xml:id="u-28.54" who="#SKoerner">Jeżeli wskazywałem na ciężki stan gospodarczy, szczególnie ludności miast, a wśród niej przedewszystkiem ludności żydowskiej, to, proszę Panów, zdawałoby się, że skoro i Państwo i nasze Izby są świadome tego, że dalsza taka polityka, która prowadzi do zniszczenia i do ruiny, może, jak to powiedział p. referent, zarazić i inne części ludności i odbić się na dobrobycie całego Państwa, że wobec tego Rząd i Państwo i obie nasze Izby pójdą po drodze poprawy. Tymczasem okazuje się, że nie. Istnieje u nas pewna ustawa, która zamiast popierać pracę, popierać zwiększenie wytwórczości, hamuje pracę, hamuje rozwój gospodarczy. Nie będę oczywiście przytaczał wszystkich argumentów, jakie tu od szeregu lat przytaczaliśmy, że ustawa, o przymusowym odpoczynku niedzielnym prowadzi do tego, że zdolność płatnicza ludności żydowskiej słabnie, skoro ona może pracować tylko 4 i pół dnia, zamiast 6 dni w tygodniu, że wydajność pracy jest mniejsza, skutkiem czego ludność nie może płacić tyle podatków, że to jest związane z gwałtem nad sumieniem ludności żydowskiej i t. d. Ale przytoczę Panom znowu dane z tego samego memorjału, który dziś przytaczałem, Towarzystwa Ligi Pracy. Jak już wspomniałem, towarzystwo to zwróciło się 9 marca do pp. ministrów z memorjałem, w którym domaga się, między innemi, od Rządu, aby uczynił wszystko, żeby wytwórczość u nas się powiększyła, tak, aby poprawa stanu gospodarczego jak najszybciej nastąpiła. Towarzystwo to pisze w swoim memorjale co następuje:</u> | |
| 458 | + <u xml:id="u-28.55" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 459 | + <u xml:id="u-28.56" who="#SKoerner">„Wskutek niskiej wytwórczości Polski dochód przeciętny obywatela polskiego jest poniżej minimum egzystencji średniego europejczyka, nadmierne zaś obciążenie daninami publicznemi w stosunku do jego niskiego dochodu tamuje gromadzenie oszczędności”. Następnie wzywa Rząd, aby zwrócił uwagę na to, że istnieje ustawa z dnia 18 grudnia 1919 r., która tamuje rozwój pracy. Towarzystwo to pisze, że podniesienie wydajności pracy całego społeczeństwa, jako prowadzące ku zwiększeniu wytwórczości, winno być zasadniczym programem Rządu. Programowi temu, zdaniem towarzystwa, powinny być podporządkowane wszelkie zarządzenia z dziedziny gospodarczej lub z nią związane. Podlec winny też rewizji zarządzenia dotychczasowe nadmiernie obniżające wytwórczość, w szczególności ustawa z dnia 18 grudnia 1919 r. o czasie pracy w przemyśle i handlu.</u> | |
| 460 | + <u xml:id="u-28.57" who="#SKoerner">Otóż niektórzy pp. ministrowie odezwali się na ten memorjał. Wiem, że p. Minister Przemysłu i Handlu, jak również p. Minister Skarbu niezmiernie zadowoleni napisali list do prezesa tego towarzystwa, a jest nim znany obywatel p. Piotr Drzewiecki. Jeden tylko minister się obraził, kiedy otrzymał ten memorjał, dosłownie się obraził i odpisał p. Drzewieckiemu, że jest to niesłychane, żeby z podobnemi memorjałami zwracać się do Rządu. A czy Panowie wiedzą, kto jest tym ministrem? To jest p. Minister Pracy, który tak się obraził, że zwrócił się do niego obywatel z wskazówkami, że trzeba w Polsce poczynić wszelkie kroki, żeby pracę poprzeć i wytwórczość powiększyć. Takie się wytworzyły u nas nienormalne stosunki, że kiedy się obywatel zwraca do Ministra Pracy i powiada, że chce wskazać, jak poprawić naszą sytuację, to p. Minister się obraża i odpisuje, że takich listów nie wolno pisać do ministra.</u> | |
| 461 | + <u xml:id="u-28.58" who="#SKoerner">Należy żałować, że prawo odpoczynku, które miało być wyrazem daleko idącego postępu socjalnego i sprawiedliwości, tak ciężko i tak dotkliwie krzywdzi 3-miljonową ludność żydowską.</u> | |
| 462 | + <u xml:id="u-28.59" who="#SKoerner">Obydwie zasady, które w tem prawie są przewidziane, to jest ochrona pracującego i wzmożenie produkcji, niestety prowadzą dla Żydów do wręcz odwrotnych skutków, prowadzą do nieróbstwa i do upadku wytwórczości. Zapytuje Panów, w czyim to leży interesie? Jestem przekonany, że w interesie Państwa to nie leży. A do jakich skutków prowadzi to prawo? Istnieje ono przeszło od ośmiu lat, wielu kupców i rzemieślników zrujnowało, wiele kar zapłacono w związku z tem prawem, wielu pracowników i robotników straciło pracę, zarobek, zostało zniszczonych. Ja zapytuję, czy Państwo zyskało na tem? Proszę Panów, Państwo nic nie zyskało. Nawet ci konkurenci, który uważali, że to prawo istnieć powinno, bardzo mało zyskali, i przypuszczam, że mniej zyskali ci konkurenci, niż Skarb i Państwo straciły przy tej ustawie. Niech Panowie nie sądzą, że to są tylko nasze żale. Parę miesięcy temu przyjechał do stolicy człowiek, który się nie zna na tych wszystkich wysokich politykach, prezydent miasta Szamotuł i ni stąd ni zowąd na posiedzeniu zarządu Związku Miast postawił wniosek wystąpienia do Rządu z petycją o znowelizowanie ustawy o odpoczynku niedzielnym, żeby pozwolić na handel w niedzielę, jeżeli się nie mylę, do godz. 9 min. 30 rano, tak bowiem w b. zaborze pruskim było, bo, powiada, ten przymusowy odpoczynek wyrządza nietylko kolosalne szkody handlującym kupcom, ale i ludności wiejskiej i pracującej, która, nie mając możności przybywania do miast w dni powszednie, musi pozostawać bez niezbędnych artykułów, a jeżeli przyjeżdża, to traci czas, w którym powinna pracować. Panowie rozumieją, że wszyscy ci, którzy byli na tem posiedzeniu, byli zaskoczeni tym wnioskiem ogromnie niemile i bardzo szybko uspokoili zapędy p. prezydenta miasta Szamotuł, do ucha mu szepnęli, co należy i ten wniosek p. prezydent cofnął niezwłocznie, a szepnęli mu do ucha: Co pan robi? Toć pan tutaj Żydom pomoże.</u> | |
| 463 | + <u xml:id="u-28.60" who="#SKoerner">A p. Minister Spraw Zagranicznych mówi o współpracy ekonomicznej w harmonji z wewnętrzną polityką gospodarczą. Chciałbym wiedzieć, jak tu można sharmonizować politykę gospodarczą, sytuację gospodarczą, przy tym ucisku ekonomicznym, jaki Panom zilustrowałem? Muszę powiedzie, że t. zw. wewnętrzna polityka Rządu niestety nie rokuje zbyt różowych widoków na przyszłość. Był czas, kiedy mieliśmy — czas to niedawny — premjera wielce i wiele obiecującego. W pięknym dniu lipcowym, kiedy ów premjer, akurat w tym dniu, kiedy inny b. premier, bardzo potężny, obchodził swoje imieniny, a było to 19 Iipca 1926 r., otóż ów, jak powiadam, wielce obiecujący premjer czytał expose z trybuny Sejmu. Przytoczę tylko trzy zdania, wygłoszone przez ówczesnego premjera.</u> | |
| 464 | + <u xml:id="u-28.61" who="#komentarz">(S. Roman: Jaki premjer?)</u> | |
| 465 | + <u xml:id="u-28.62" who="#SKoerner">W tej chwili powiem. „Wychodząc z założenia — cytuję dosłownie — że antysemityzm gospodarczy jest szkodliwy dla państwa, Rząd uważa za konieczne przestrzeganie w zakresie swego działania zasady bezstronności i słuszności”. Bardzo ładnie. „Rząd przeprowadzi we właściwej drodze zniesienie pozostałości ograniczeń prawnych charakteru narodowościowego, czy wyznaniowego z czasów zaborczych”. „Rząd stwierdzi we właściwej drodze, że wszystkie ograniczenia prawne żydów, wydane przez dawne władze zaborcze, są zniesione i do ludności żydowskiej stosowane nie będą”.</u> | |
| 466 | + <u xml:id="u-28.63" who="#SKoerner">Panowie interesują się, kto był tym premjerem? Tym premjerem był p. Bartel. A ten drugi premjer, który wówczas obchodził imieniny swoje, w tym samym dniu, śmieje się w kułak teraz z tego drugiego premjera, z obecnego Wicepremjera, śmieje się w kułak, bo to nie zostało wykonane. Ale jeżeli premjer z trybuny sejmowej tego rodzaju oświadczenie składa, to to oświadczenie obowiązuje. Rząd nie może na wiatr rzucać słów i nie spełniać obowiązków, a przecież rozporządzenie można było wydać już nazajutrz. Jest angielskie przysłowie, które mówi, że słowa długów nie płacą. Nie przypuszczam, ażeby p. Wicepremjer chciał się tak ściśle trzymać tego przysłowia.</u> | |
| 467 | + <u xml:id="u-28.64" who="#komentarz">(Głos: Te ograniczenia automatycznie są zniesione.)</u> | |
| 468 | + <u xml:id="u-28.65" who="#SKoerner">Te ograniczenia carskie, to jest żółta łata, która dotychczas hańbi żydów, bo w państwie praworządnem, w państwie konstytucyjnem dotychczas są zachowane ograniczenia carskie, choć mamy Konstytucję, którą uznajemy oficjalnie.</u> | |
| 469 | + <u xml:id="u-28.66" who="#komentarz">(Głos: Niema ograniczeń.)</u> | |
| 470 | + <u xml:id="u-28.67" who="#SKoerner">Są. Panie Senatorze. Żydowi np. nie wolno kupić kopalni. Panowie wiedzą, że na to się nie pozwoli. Jestem przekonany, że gdyby u nas miała powstać Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela, to Rząd znalazłby się w kłopocie, czy może zatwierdzić taki statut, bo dotychczas prawa tego obywatela nie są obronione.</u> | |
| 471 | + <u xml:id="u-28.68" who="#komentarz">(Głos: Jest wyrok Sądu Najwyższego.)</u> | |
| 472 | + <u xml:id="u-28.69" who="#SKoerner">Otóż jest wyjaśnienie Trybunału Administracyjnego, Panie Senatorze, którego nie mam przy sobie, ale przyniosę to Panu, gdy rejent odmówił spisania aktu.</u> | |
| 473 | + <u xml:id="u-28.70" who="#SKoerner">P. Minister Spraw Zagranicznych na komisji bardzo obszernie mówił o wzajemnem poznaniu kulturalnem między narodami, mówił, że Polska przystąpiła też do Międzynarodowego Instytutu Współpracy Umysłowej i obwieścił nam, że nie długo przyjadą do nas profesorowie szwajcarscy, by wykładali. To jest bardzo piękne i bardzo chętnie i miłe, jak przypuszczam, będą tu widziani przez wszystkich bez wyjątku obywateli państwa, bo ci profesorowie szwajcarscy dobrowolnie przyjadą do Polski wykładać. Ale, Panie Ministrze, niestety są tacy profesorowie, którzy nie dobrowolnie, ale przymusowo muszą wykładać nie w Polsce, ale zagranicą, chociaż są obywatelami polskimi, Żydzi, profesorowie wybitni nie mogli dla siebie znaleźć tu miejsca w uniwersytecie.</u> | |
| 474 | + <u xml:id="u-28.71" who="#komentarz">(Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Dobrucki: Kto taki?)</u> | |
| 475 | + <u xml:id="u-28.72" who="#SKoerner">Zaraz będę służył nazwiskami, Fajans.</u> | |
| 476 | + <u xml:id="u-28.73" who="#komentarz">(Minister W. R. i O. P. Dobrucki: Za drogi.)</u> | |
| 477 | + <u xml:id="u-28.74" who="#SKoerner">Lichtenstein, znakomity matematyk, Funk, oto nazwiska ludzi, którzy w kraju nie mogli znaleźć dla siebie katedr do pracy. Prawdą jest, że jeżeli odznaczają się ci panowie gdzieś zagranicą, u nas prasa pisze o tem i pisze nawet bardzo wiele i pisze że „nasz rodak, nasz ziomek” osiągnął takie znakomite rezultaty. Broń Boże, nie dodaje się, że to jest Żyd, bo to zepsułoby wrażenie, ale chwali się, chwali się nawet bardzo, a kiedy możnaby było i należałaby tych ludzi na miejscu użyć, drogi dla nich są zamknięte.</u> | |
| 478 | + <u xml:id="u-28.75" who="#SKoerner">Muszę powiedzieć, że jeżeli z zadowoleniem będziemy widzieli profesorów zagranicznych w Polsce, którzyby przyjechali dobrowolnie i wykładali, to są jednak tacy profesorowie, których widzieć tutaj nie chcielibyśmy. Wydał ich naród, który niedawno splamił się krwią żydowską i pił łzy żydowskie w Wielkim Wrażdynie. Pochodzą oni z kraju, w którym władze potrafiły przeprowadzić wybory do parlamentu w sposób daleko bardziej wyrafinowany, niż u nas podczas ostatnich wyborów do Sejmu i Senatu. Tej sprawy nie będę poruszał szeroko, albowiem jest wybrana Komisja Parlamentarna, która się tą rzeczą zajmie. Ale jeżeli ucisk gospodarczy i eksploatacja ekonomiczna rujnuje egzystencję materjalną, to ucisk kulturalny podważa najdroższy skarb każdego narodu, bo podważa jego jaźń, jego dobytek duchowy. Najstraszniejszą rzeczą dla każdego narodu, o tem Polacy wiedzą przecież najlepiej, nie gorzej, niż my, jest polityka wynaradawiania, to najstraszniejsza kara, jaka może być zastosowana do jakiegokolwiek narodu. Państwa zaborcze z zaciekłością prowadziły taką politykę względem Polaków. Polacy jednak wykazali tyle siły żywotnej, że mimo wszelkie represje sto kilkadziesiąt lat potrafili się oprzeć tej polityce wynaradawiania. Ale chcę Panów zapewnić, że nie mniej siły odpornej posiada ludność żydowska. Żadne środki, żadne drogi, które będą prowadziły do wynarodowienia tej ludności, do celu nie doprowadzą. P. Minister sądzi, że tak nie jest, pozwoli Pan, że Panu powiem, że prawa do nauczania w języku ojczystym, w języku narodowym nie wolno zabierać żadnemu narodowi. Niestety to się u nas dzieje, bo mało powiedzieć, żeby społeczeństwo samo sobie szkołę prywatną założyło, szkoła musi dać pewne uprawnienia młodzieńcom, kończącym tę szkołę, a prawa publiczności szkoła prywatna, utrzymywana przez ludność żydowską, dotychczas nie otrzymała. Po raz pierwszy w tym roku dla dwóch szkół zrobiono ten wyłom, i to nie dla wszystkich klas. Droga, po której Rząd dotychczas kroczył, do celu nie doprowadzi, prowadzi tylko do pogłębienia niezadowolenia obywateli. Domagamy się, żeby szkoły, utrzymywane przez społeczeństwo żydowskie i stojące na odpowiednim poziomie, uzyskały prawo publiczności. Jest bardzo wiele takich szkół, które stoją wyżej nawet od szkół państwowych, a dotychczas niestety prawa publiczności nie otrzymały. Wiem, że co do niektórych szkół istnieje tendencja w Państwie, żeby wprowadzić szkoły Utrakwistyczne, specjalnie dla szkolnictwa zawodowego, wiem, że nietylko utrakwizm, ale i więcej, bo ostatnio wyraźnie powiedziano, że dla szkół zawodowych z językiem wykładowym żydowskim nie możemy liczyć na prawo publiczności. Otóż tu się już wyraźnie mówi, że Rząd się nie zgadza na to, żeby istniały szkoły zawodowe, w którychby wykłady odbywały się w języku ojczystym. Przytoczyłbym Panom, jakie stanowisko zajęła w poprzednim Senacie w znakomitem przemówieniu p. s. Szebeko, która przytoczyła dane, dotyczące szkolnictwa polskiego w innych państwach, mianowicie przykłady z Czechosłowacji, Litwy, Łotwy i z innych krajów. Tam rząd utrzymuje własnym kosztem państwowe szkoły powszechne dla ludności polskiej z językiem wykładowym polskim. Nie będę tego wszystkiego czytał, mam to przed sobą, i jeżeli Panów to interesuje, — jest to sprawozdanie stenograficzne z 133 posiedzenia Senatu z 1 Iipca 1927 r., gdzie są przytoczone te wszystkie dane, ile szkół i ile dzieci uczy się w państwowych szkołach powszechnych z wykładowym językiem polskim w tych kilku państwach. Rząd polski jednak po tej drodze nie idzie, żeby narodowości, które Państwo Polskie zamieszkują, mogły korzystać z tych dobrodziejstw, z jakich korzysta ludność polska w tych krajach, jak Litwa, Łotwa i Czechosłowacja.</u> | |
| 479 | + <u xml:id="u-28.76" who="#SKoerner">Jest jeszcze jedna sprawa, o której muszę wspomnieć, albowiem sądzę, że p. Minister zechce przynajmniej na nią zwrócić uwagę. Jest to znowu w związku z szkolnictwem zawodowem, a dotyczy dokształcającego szkolnictwa zawodowego. U nas w Państwie brak tych szkół. Ostatnia ustawa przemysłowa obowiązuje wszystkich kandydatów na czeladników, żeby ukończyli uprzednio szkoły zawodowe dokształcające. Społeczeństwo co do tego musi jeszcze większy wysiłek uczynić, niż przy szkolnictwie powszechnem, albowiem ustawa przewiduje ograniczenie, że ta młodzież musi w ciągu 3 lat ukończyć szkołę dokształcającą, tymczasem brak tych szkół dokształcających, w szeregu miast nie może młodzież dostać się do szkoły dokształcającej, nawet w stolicy Państwa, w Warszawie, zaledwie 40% tej młodzieży może ukończyć naukę w szkole dokształcającej. Zwracam się z prośbą do p. Ministra, aby co do tego nie czynił żadnych trudności językowych, skoro społeczeństwo swoim kosztem te szkoły rozbudowuje, chce dać możność młodzieży rzemieślniczej uczęszczania do szkoły, i mojem zdaniem, Rząd powinien wszelką pomoc dać tym instytucjom.</u> | |
| 480 | + <u xml:id="u-28.77" who="#SKoerner">Proszę Wysokiej Izby, wyłuszczony przezemnie pogląd klubu mego na sytuację gospodarczą i polityczną Państwa wskazuje na to, że przedłożony budżet swemi wygórowanemi wydatkami opiera się na nadmiernem obciążeniu podatkami mieszkańców miast, a przedewszystkiem ludności żydowskiej, nie otrzymującej w porównaniu z ponoszonemi ciężarami prawie żadnej pomocy na jej gospodarcze, społeczne, kulturalne i religijne potrzeby, że ludności tej zagraża spauperyzowane i zniszczenie materjalne dzięki podobnemu budżetowi, który podważa równowagę gospodarczą Państwa. Biorąc pod uwagę te przesłanki, nie przesądzając stosunku reprezentowanego przezemnie klubu do Rządu, będziemy ze względów rzeczowych, opierając się na dobrze zrozumianym interesie Państwa, a w szczególności ludności żydowskiej, głosowali przeciw przedłożonemu budżetowi.</u> | |
| 481 | + <u xml:id="u-28.78" who="#komentarz">(Oklaski na ławach żydowskich.)</u> | |
| 482 | + </div> | |
| 483 | + <div xml:id="div-29"> | |
| 484 | + <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszałekPosner">Na prośbę panów senatorów zarządzam półgodzinną przerwę. Następnie do głosu jest zapisany s. Miklaszewski. Będziemy obradowali do godz. 10 wieczorem.</u> | |
| 485 | + <u xml:id="u-29.1" who="#komentarz">(Po przerwie.)</u> | |
| 486 | + </div> | |
| 487 | + <div xml:id="div-30"> | |
| 488 | + <u xml:id="u-30.0" who="#Marszałek">Ogłaszam, że posiedzenie dzisiaj będzie się odbywało tylko do godz. 9, bo panie stenografki są nadzwyczaj zmęczone, jutro zacznie się o godz. 10.</u> | |
| 489 | + <u xml:id="u-30.1" who="#Marszałek">Podczas przerwy wręczono mi stenogram przemówienia s. Koernera i znalazłem tam takie wyrażenie: „są jednak tacy profesorowie o typie cygańskim i narowach chuligańskich”. Przywołuje p. s. Koernera do porządku za te wyrazy i wykreślam tak nieparlamentarne wyrażenie z protokółu, bo w życiu parlamentarnem tego rodzaju wyrażeń używać nie można.</u> | |
| 490 | + <u xml:id="u-30.2" who="#komentarz">(S. Koerner: We Francji nazwano hańbą, że ten prof. Cuza śmiał przyjechać i tam tego nie skreślono.)</u> | |
| 491 | + <u xml:id="u-30.3" who="#Marszałek">Głos ma s. Miklaszewski.</u> | |
| 492 | + </div> | |
| 493 | + <div xml:id="div-31"> | |
| 494 | + <u xml:id="u-31.0" who="#SMiklaszewski">Wysoka Izbo! Przemawiając po raz pierwszy w tej Wysokiej Izbie, chciałbym przedewszystkiem złożyć pokłon wysokiemu tonowi dyskusji politycznej i wzajemnych stosunków, jakie tu panują. Wszyscy tu uznają w zasadzie, że bez względu na różnicę poglądów stronniczych każdy z nas tę naszą Rzeczpospolitą kocha i wszyscy chcą jej szczęścia, jakkolwiek każdy, rzecz prosta, na swój sposób do tego celu zdąża. Prosiłbym o odniesienie się także w ten sposób do bardzo krótkiego mego przemówienia, które ma na celu jedynie zaznaczenie stanowiska politycznego mego stronnictwa.</u> | |
| 495 | + <u xml:id="u-31.1" who="#SMiklaszewski">Stwierdzić mi przedewszystkiem wypada, że stronnictwo moje od przewrotu majowego i podczas jego trwania Rząd ten zawsze popierało, że do ostatniej chwili w dyskusji budżetowej w Sejmie głosowało również za budżetem. Dało tedy wyraz temu, że w zasadniczej opozycji do Rządu nie stoi. Popieramy bezwzględnie politykę zagraniczną tego Rządu, ponieważ zadokumentowała ona godność mocarstwową Polski i jest równocześnie polityką pokoju. Popieramy także politykę gospodarczą tego Rządu, atoli z pewnemi zastrzeżeniami. Nietylko nie negujemy, ale uznajemy ogromny sukces Rządu obecnego w dziedzinie gospodarczej, żałować nam tylko wypada, że sukcesy tego Rządu najmniej dochodzą do wsi, najmniej dają się odczuwać stanowi włościańskiemu. Rząd bez kwestji zrobił od czasu swego istnienia dla rolnictwa bardzo dużo, lecz zrobił to jedynie pod kątem wielkiej własności, w każdym razie głównie pod kątem wielkiej własności.</u> | |
| 496 | + <u xml:id="u-31.2" who="#SMiklaszewski">Jeżeli p. referent generalny w swem przemówieniu zaatakował nietylko reprezentantów ludności włościańskiej w Sejmie, lecz nawet samą tę ludność w tym kierunku, że nie płaci wcale podatków, to muszę powiedzieć, że jak są frazesy lewicowe, tak są i frazesy prawicowe. Do tych frazesów prawicowych należy aksjomat, że ludność włościańska podatków nie płaci. Jednym tchem prawie p. generalny referent w swym wywodzie stwierdził, że ogromna część budżetu, część przeważająca, składa się z podatków pośrednich, daniny państwowej, opłat administracyjnych, dochodów z monopoli i przedsiębiorstw państwowych; proszę Panów, 80% tych kwot płaci ludność włościańska ze względu na swą liczebność. Słyszeliśmy tu skargi p. sen. Koernera o przeciążeniu ludności miejskiej, a w szczególności kupiectwa żydowskiego, przeważnie podatkiem obrotowym. P. sen. Koerner zapomina o tem, że podatek obrotowy, który kupiectwo opłaca, przerzuca się na konsumenta, a tym konsumentem jest przeważnie warstwa chłopska. Aczkolwiek nie mam zamiaru polemizować z p. sen. Koernerem, muszę zaznaczyć, że w sprawach mniejszości, jeżeli kto, to ten Rząd zrobił najwięcej, zrobił najwięcej w kwestji żydowskiej i dziwi mię, że tego sen. Koerner nie uznał. Jest to pierwszy Rząd, który do sprawy żydowskiej uczciwie się zabrał, i nikt z żydów nie przeczy temu, gdy się prywatnie rozmawia, że jest bardzo znaczna poprawa. Z oceny s. Koernera tego wysnuć nie można.</u> | |
| 497 | + <u xml:id="u-31.3" who="#SMiklaszewski">Wracając do podatków, płaconych przez ludność włościańską, trzeba powiedzieć, że ta ludność jest u granic wytrzymałości. P. sen. Szarski powiedział, że wsi nie zna; szkoda, bo gdyby ją znał, toby się przekonał, że przy niesłychanie niskim standarcie życia wsi brak kapitału obrotowego na intensyfikację gospodarstwa rolnego, niema kapitału, któryby gospodarkę rolną mógł z intensyfikować. Nie można uważać w tych warunkach za demagogję udzielenia kredytu krótkoterminowego z zapasów kasowych; to się z mojem rozumowaniem zgodzić nie może, tem więcej, że intensyfikacja gospodarstw rolnych nie jest niczem innem, jak poprawą ogólnej sytuacji gospodarczej, a przedewszystkiem poprawą bilansu handlowego. Nie chcę się wdawać w szczegółową analizę bilansu, bo, jak powiedziałem, mówię tylko z punktu widzenia swego stronnictwa i aby zaznaczyć nasze polityczne stanowisko w tej sprawie; mogę stwierdzić tylko to, że nietylko my, ale wszystkie stronnictwa włościańskie uważają ten budżet za zbyt wielki i zbyt obciążający i daliśmy temu przekonaniu wyraz w Sejmie, że w wielu kierunkach dałoby się zrobić oszczędności, nie tykając tych stosunkowo nieznacznych postulatów drobnego rolnictwa, które w nim nie zostały uwzględnione.</u> | |
| 498 | + <u xml:id="u-31.4" who="#SMiklaszewski">Proszę Panów, zaznaczyłem na wstępie, że nie stoimy w zasadniczej opozycji do obecnego Rządu i muszę przy tej sposobności poruszyć pewien incydent z dyskusji sejmowej nad budżetem. P. Minister Składkowski w dyskusji zarzucił poprostu, że niektóre stronnictwa lewicowe, przytem miał na myśli Wyzwolenie i Piasta, nadużywały nazwiska Marszałka Piłsudskiego podczas wyborów. Chciałbym tu w stronę ław rządowych dać odpowiedź, że wtedy, kiedy wielu z panów, siedzących tu na ławach Bloku Bezpartyjnego, jeszcze Marszałka Piłsudskiego zwalczało, albo zwalczały go ich stronnictwa w prasie, w Sejmie i Senacie, to jednak myśmy z nazwiskiem Marszałka Piłsudskiego szli w masy i tłumaczyli im, że to mąż opatrznościowy Polski. Dziwnem się wydaje, dlaczego p. Minister Składkowski dziś żąda od nas zmiany naszego stanowiska. Mamy tyle spokoju, żeśmy tego stanowiska nie zmienimy.</u> | |
| 499 | + <u xml:id="u-31.5" who="#SMiklaszewski">Kamieniem, o który potykać się będzie nasz stosunek do Rządu, jest polityka wewnętrzna, którą Rząd prowadzi. Nie da się zaprzeczyć, że naukę o ustrojach państwowych stronnictwo B. B., czyli, jak Panowie wolą, zespół stronnictw Bloku Bezpartyjnego, chce wzbogacić nową koncepcją. Koncepcję tę w skrócie nazwaćby można parlamentem bez parlamentaryzmu, czyli, jak to się w Rosji mówiło, cnotę zachować i kapitał uciułać. Boję się tylko, że cała ta koncepcja jest nietyle kapitałem politycznym, ile raczej polityką inflacji; jak w inflacji pieniężnej były wielkie cyfry, tylko bez pokrycia, tak tu w języku ustrojowym wszystko bez odpowiedzialności, bez dotrzymania zobowiązań wobec zasad demokracji. Oczywiście można gospodarować i systemem politycznym inflacji, przykłady na to mamy we Włoszech w jednym kierunku i u naszego sąsiada wschodniego w innym kierunku; nie można tylko, mając za punkt wyjścia inflację, chcieć by się wszystkim zdawało, że to demokratyczny parlamentaryzm stabilizacji i nie można wpadać w rozdrażnienie, gdy ktoś ten stan stwierdzi. Przedewszystkiem szczerość. Albo dyktatura jednego stronnictwa, albo nowoczesne poddanie się zasadom parlamentaryzmu. Tymczasem cóż się dzieje? Przy najdrobniejszym incydencie w powietrzu wisi groźba; rozejdźmy się. Stronnictwo, którego mam zaszczyt być tu reprezentantem, żadnych gróźb się nie boi. Włościanin polski przywykł już do ustroju parlamentarnego i rozumie, jak on jest korzystny dla mas ludowych, ale nie wpada w rozpacz, gdy jakiś czas będzie musiał przetrzymać stan bezparlamentarny, lub fikcji parlamentarnej. Chłop umie przetrzymać przednówki. Realistyczny zmysł chłopski prędzej też, niż zmysł innych warstw, zdaje sobie sprawę z tego, że stan takiego parlamentu bez parlamentaryzmu, to to samo, coby jemu kazać siać plewy w ziemię. Woli już raczej nic nie siać, woli poczekać na ziarno.</u> | |
| 500 | + <u xml:id="u-31.6" who="#SMiklaszewski">Głosować będziemy za budżetem tak, jak głosowaliśmy w Sejmie.</u> | |
| 501 | + </div> | |
| 502 | + <div xml:id="div-32"> | |
| 503 | + <u xml:id="u-32.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Hasbach.</u> | |
| 504 | + </div> | |
| 505 | + <div xml:id="div-33"> | |
| 506 | + <u xml:id="u-33.0" who="#SHasbach">Wysoka Izbo! Mój klub miał zamiar zająć stanowisko nietylko w ogólnej dyskusji, ale też do poszczególnych ministerstw, bo właśnie szczegółowa dyskusja daje specjalistom sposobność do objektywnego wyświetlenia sprawy, a mamy w każdym dziale życia publicznego powody do skarg na ucisk i prześladowanie niemieckiej mniejszości narodowej, które stoją w sprzeczności z Konstytucją i z traktatem o mniejszościach narodowych. Stwierdzam, że uchwała Wysokiej Izby pozbawia nas tej możności.</u> | |
| 507 | + <u xml:id="u-33.1" who="#SHasbach">Niewiele dni upłynęło od czasu, jak przez całą prasę przechodziła wiadomość o mowie p. Ministra Spraw Zagranicznych o Nadrenji i innych sprawach, które wygłosił na pewnym bankiecie. My nie mamy nic przeciw mowom naszego p. Ministra Spraw Zagranicznych, póki nie uważa za stosowne właśnie zagranicą rozwodzić się o niemieckiej mniejszości w Polsce, ale gdy mówi o nas, wówczas musimy się jego słowom dokładnie przysłuchiwać.</u> | |
| 508 | + <u xml:id="u-33.2" who="#SHasbach">Jeżeli prasa podała dokładne wiadomości, a do dziś nie nastąpiło sprostowanie, to p. Zaleski powiedział na tym bankiecie w Paryżu między innemi: „Niemcy nie mają w Polsce powodu do skarg”. P. Ministra Spraw Zagranicznych niema tu, jeżeliby był, tobym się go zapytał, czy p. Minister Spraw Zagranicznych nie zna przemówień moich kolegów, posłów Naumana, Utty i Spitzera w Sejmie, które omawiała, można powiedzieć, prasa całego świata. Te przemówienia dały nam straszny obraz naszego położenia i traktowania nas. P. Ministrowi to jest wiadome, ponieważ i w czasie podróży jest w kontakcie i au courant wszystkich zdarzeń w kraju.</u> | |
| 509 | + <u xml:id="u-33.3" who="#SHasbach">Dalej p. Minister powiedział, że na Pomorzu jest tylko 6–8% Niemców. Czy p. Minister nie wie o tem, że w ostatnich wyborach 3 miesiące temu osiągnęliśmy na Pomorzu 25% mandatów do Sejmu i 30% mandatów do Senatu. Jak to się zgadza: 30% mandatów i 6–8% ludności?</u> | |
| 510 | + <u xml:id="u-33.4" who="#komentarz">(Głos: Rozbicie polskich głosów.)</u> | |
| 511 | + <u xml:id="u-33.5" who="#SHasbach">Mnie się zdaje, że Rząd powinien być zadowolony, że tych Niemców ma na Pomorzu, którzy przetrzymali te wszystkie szykany. Niema lepszego obywatela, niż ten, który jest wierny ziemi swoich ojców — tak powiedział król angielski do Archibalda Douglas'a, który nie chciał opuścić ojczyzny mimo rozkazu króla. W znanej bajce poeta niemiecki mówi przez usta króla Jakóba: „Denn der ist in tiefster Seele treu, der die Heimat liebt, wie Du”. Taki właśnie obywatel jest cennym materjałem dla państwa, które potrafi się z nim obchodzić.</u> | |
| 512 | + <u xml:id="u-33.6" who="#SHasbach">Przechodzę teraz do etatu p. Ministra Oświaty. Rząd nasz poczuwa się do obowiązku popierania szkolnictwa nietylko w kraju, ale też dbania o to, ażeby Polacy, mieszkający za granicą, zachowali i pielęgnowali swoją narodowość. Wylicza dalej, jak sobie pozwolę udowodnić, że to dążenie naturalne jest tolerowane przez rządy państw, w których znajdują się mniejszości narodowościowe polskie. Jako przykład niechaj posłuży propozycja, którą Rząd polski zrobił rządowi czeskiemu w sprawie przekształcenia ochrony polskiej mniejszości w Czechosłowacji i vice versa mniejszości czeskiej w Polsce. Czytamy między innemi: Rodzice mogą sami bez wpływu władz wyznaczyć szkoły dla swych dzieci; nauczycielstwo i szkolne organa nadzorcze bezwarunkowo muszą być tej samej narodowości, co uczniowie danej szkoły, we władzach szkolnych wszystkich instancji musi się znajdować odpowiednia ilość urzędników danej mniejszości; duszpasterze muszą należeć do tej samej narodowości, co ich parafjanie. Przy nadawaniu koncesji i innych przywilejów państwowych trzeba mieć wzgląd na mniejszości, przyczem należy przedewszystkiem uwzględniać ludność tubylczą. Kwalifikacje nauczycielskie, osiągnięte w kraju ojczystym, nabierają pełnej wartości po złożeniu egzaminu uzupełniającego. Rozszerza się prawa językowe mniejszości we władzach państwowych. Są to propozycje bardzo rozsądne.</u> | |
| 513 | + <u xml:id="u-33.7" who="#SHasbach">W materjałach, odnoszących się do działalności Rządu w czasie od 15. V. 1926 do 31. XII. 1927, znajduje się na str. 189 ustęp pod nagłówkiem „Szkolnictwo polskie za granicą, prace dokonane”. Z prac dokonanych w tym okresie należy wymienić: uregulowanie sprawy subwencji na potrzeby oświatowe wychodźtwa, w tym bowiem czasie przewidziano i wypłacano regularnie zasiłki, poprzednio asygnowane tylko dorywczo; załatwienie sprawy poborów nauczycieli, pracujących za granicą, które dostosowano do warunków miejscowych, umożliwiając w ten sposób tym pracownikom oświatowym na obczyźnie bardziej swobodną działalność; wspomaganie fachowe szkolnictwa polskiego na obczyźnie przez wysyłanie instruktorów pedagogicznych, urządzanie kursów, bądź to na miejscu w danym kraju (Łotwa), bądź też w Polsce i t. p.; popieranie finansowe szkół średnich na obczyźnie, a mianowicie gimnazjum Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego w Orłowej (Czechosłowacja), Polskiej Macierzy Szkolnej w Gdańsku i t. d.; znaczne rozwinięcie akcji sprowadzania dzieci wychodźców polskich na studja średnie gimnazjalne lub zawodowe do kraju.</u> | |
| 514 | + <u xml:id="u-33.8" who="#SHasbach">Poza tem Ministerstwo wspierało działalność organizacji, opiekujących się Polakami zagranicą, przychodząc im z pomocą w takich przedsięwzięciach, jak np. sprowadzanie dzieci polskich z obczyzny na kolonję wakacyjne, wycieczki do Polski itp.</u> | |
| 515 | + <u xml:id="u-33.9" who="#SHasbach">Widzimy, że uważa się za samozrozumiałe, że Polska ma prawo do tej pracy i my również uznajemy tę czynność za słuszną, ponieważ służy wysokim celom etycznym. Wobec tego pozwalamy sobie z tego miejsca zwrócić się z gorącym apelem do naszych rodaków w Niemczech, żeby skłonili swój rząd pójść tą samą drogą i zaopiekować się w podobny sposób swymi rodakami zagranicą, a w szczególności nami w Polsce, w tej mierze, jak się Rząd polski opiekuje swemi rodakami zagranicą. Apelujemy jednak i do naszego Rządu, ażeby ze swej strony popierał w tym kierunku działalność państwa niemieckiego tak, jak słusznie żąda tego prawa dla siebie.</u> | |
| 516 | + <u xml:id="u-33.10" who="#SHasbach">Niestety u nas sprawa przedstawia się inaczej. Proszę tylko przeczytać mowę p. Utty w Sejmie.</u> | |
| 517 | + <u xml:id="u-33.11" who="#komentarz">(Głos: Skandaliczna.)</u> | |
| 518 | + <u xml:id="u-33.12" who="#SHasbach">Niemieckie szkolnictwo zwalcza się do tego stopnia, że krzyżuje się rzetelne wysiłki naszych kierowników szkół, jeżeli się starają o pozyskanie wybitnych sił nauczycielskich, zwłaszcza dla nauczania języka polskiego. Wytrawnym i doświadczonym nauczycielom języka polskiego nie udziela się zezwolenia na nauczanie, tak, że ma się wrażenie, jakby chciało się przeszkodzić naszym niemieckim dzieciom w owładnięciu językiem państwowym. tak jak władają językiem ojczystym. Niezrozumiała sprzeczność, gdyż z drugiej strony żądają, i to zupełnie słusznie, komisje egzaminacyjne z roku na rok coraz lepszej znajomości języka państwowego. Powiadam „zupełnie słusznie”, bo kto żyje w kraju i ma tu swą egzystencję, musi władać językiem państwowym, jeżeli chce uniknąć strat, wypływających z jego nieznajomości. Ta już przed laty przezemnie postawiona teza nie przesądza żądania dwujęzykowości w Poznańskiem, na Pomorzu i na Śląsku. Przecież nikt nie może żądać od obecnej starszej generacji, ażeby na starość poświęciła się studjom językowym. Dzisiejsza walka o byt wcale nie pozostawia na to czasu. Słusznie żądamy, ażeby w życiu publicznem, w urzędach, sądach, na poczcie i na kolei ile możności byli urzędnicy, władający polskim i niemieckim językiem. Wprost śmieszne jest np., jeżeli urzędnik kolejowy, zapytany po niemiecku o informacje, kurczowo odpowiada w języku polskim i dyskretnie tłumaczy: „Nam mianowicie nie wolno mówić po niemiecku”. Albo jeżeli w jakiemś mieście na Pomorzu naczelnik poczty w swym wygórowanym zapale, który się może tem tłumaczy, że biedak ma Niemkę za żonę, zabrania naraz telefonistkom dawać połączenia, jeżeli zamówienie nastąpiło w języku niemieckim, chociaż 5 lat obsługiwano po niemiecku abonentów, nie władających językiem polskim. Zabawne jest, że ów naczelnik każe telefonistkom odpowiadać: „Wolno nam mówić po francusku”. Przy próbie otrzymania połączenia w języku francuskim okazało się, że tylko jedna pani w całym urzędzie umiała trochę po francusku, gdy tymczasem językiem niemieckim wszyscy władali, i ostatecznie w tym właśnie języku nastąpiło porozumienie się. Chwytamy się za głowę i pytamy, czy żyjemy w 20 wieku, w czasie gdzie ruch przyjmuje gigantyczne rozmiary, a państwo otacza się murem językowym, zamiast dążyć do tego, żeby w takiem przedsiębiorstwie, jak poczta, urzędnicy władali jak najwięcej językami, przynajmniej temi, które są potrzebne w stosunkach lokalnych. I tu również wciąga się urzędników w politykę, zamiast, żeby mogli pracować oni dla interesów publiczności.</u> | |
| 519 | + <u xml:id="u-33.13" who="#SHasbach">Jak już oświadczyłem w debacie nad prowizorjum, my Niemcy bynajmniej nie jesteśmy przeciwnikami rozsądnie i sprawiedliwie przeprowadzonej reformy rolnej. Przyznajemy, że dla małorolnych lub bezrolnych ziemia koniecznie musi być dostarczona. Bez sarkania weźmiemy również udział w oddawaniu ziemi, jeżeli zobaczymy, że się sprawiedliwie postępuje przy odbieraniu i rozdawaniu ziemi. Niechaj się przy reformie rolnej pomija stronę polityczną i niechaj jedynie prowadzi się reformę rolną. Zaspakajanie potrzeby reformy w drodze związków, dostarczających ziemie, należy poddać uważnemu badaniu, zamiast przymusowego wywłaszczenia musi nastąpić dobrowolne oddanie ziemi za odpowiedniem wynagrodzeniem.</u> | |
| 520 | + <u xml:id="u-33.14" who="#SHasbach">Pierwsze lata wprowadzenia w życia ustawy okazały, że dużo rzeczy wymaga poprawy. Zapas 550.000 ha, będący do rozporządzenia Ministerstwa Rolnictwa, z uwzględnieniem obszarów dodatkowych na podstawie art. 5 musi być podwyższony w dwójnasób, jeżeli się nie chce doprowadzić do ruiny prosperujących przedsiębiorstw. Również normy szacunkowe na ziemię, którą się oddaje, muszą być podwyższone, ponieważ dzisiaj przypominają ukryte wywłaszczenie.</u> | |
| 521 | + <u xml:id="u-33.15" who="#SHasbach">Jedno słowo do kosztów. Obywatel ziemski, który musi oddać ziemię na reformę rolną, zgóry jest znacznie pokrzywdzony, ponieważ wiemy bardzo dobrze, że to, co mu zapłacą, nigdy nie pokryje rzeczywistej wartości ziemi. A że koszta miernicze są niesłychanie wysokie, to sobie pozwoliłem p. Ministrowi w ostatnim czasie udowodnić i dostałem dziś od p. Ministra list, w którym p. Minister mi pisze, że po rozpatrzeniu sprawy wszystko jest w porządku, że to oszacowanie tych robót mierniczych było zrobione na podstawie ustawy. O ile tak jest, a jestem pewny, że tak jest, to mamy dowód, że trzeba będzie tam coś zmienić, bo jeżeli Panom powiem, że pewien pan, który ma oddać 300 ha ziemi na reformę rolną, za wymierzenie tej ziemi zapłacił 4.429 zł., a drugi pan za 100 ha więcej ma zapłacić za roboty miernicze 6.000 zł., to Panowie mi przyznają, że to koszta olbrzymie i zupełnie niepotrzebne. Wiem, że np. w pierwszym wypadku urzędnik mierniczy na miejscu pracował 6 dni, a ponieważ u nas na Pomorzu wszędzie są do dyspozycji mapy rządowe, księgi gruntowe, to cała robota biurowa jest bardzo mała. Nie widzę powodu, dlaczego za tak małą robotę taki urzędnik mierniczy musi zarabiać w ciągu kilku dni 6.000 zł.</u> | |
| 522 | + <u xml:id="u-33.16" who="#SHasbach">Przechodzę do Ministerstwa Rolnictwa, Kredyty, które rolnictwo dostaje dziś po 8%, w czasach obecnych zdawać się może, że są bardzo dogodne, ale proszę Panów, nie łudźmy się, już w czasach przedwojennych przekonano się, że rolnictwo nie jest w stanie udźwignąć ciężarów procentowych w tej samej wysokości, co handel i przemysł. Fakt ten wypływa z natury rolnictwa. Kupiec czy przemysłowiec obraca swym kapitałem kilkakrotnie w ciągu roku, rolnik zaś tylko raz do roku, raz do roku zbiera plon, raz do roku wypala spirytus, wozi drzewo. Hodowla, remonty trwają 3 lata, krowa, zanim będzie dojna, potrzebuje 2, 21/2 lata i t. d. Póki stopa procentowa kredytów Banku Gospodarstwa Krajowego i Banku Rolnego nie ulegnie znacznemu obniżeniu — 4–5% uważam za granicę maksymalną — trzeba przestrzegać przed obciążaniem posiadłości ziemskich w znaczniejszej mierze. W Niemczech np. już skutki nadmiernego obciążenia dają się we znaki i tam dużo ziemian, którzy w tych czasach wzięli na hipoteki duże sumy, dziś są zrujnowani. I my pewnego dnia znajdziemy się w obliczu bankructwa rolnictwa, szczególnie jeżeli rolnictwo drobne, które nie ogarnia okiem grożącego niebezpieczeństwa i któremu dzisiejsza stopa procentowa wydaje się niska, wobec wyższego dyskonta prywatnego, przyjmuje chętnie zaofiarowany mu kredyt. P. Minister Rolnictwa powinien działać w tym kierunku, ażeby rolnictwo w najbliższym czasie otrzymało tańsze kredyty.</u> | |
| 523 | + <u xml:id="u-33.17" who="#SHasbach">Tak samo mamy prośbę do p. Ministra o wywarcie wpływu na Ministrów Spraw Wojskowych i Skarbu, ażeby podniesione były ceny płacone przez Rząd za remonty dla wojska i ogiery dla stadnin państwowych. Dotychczasowe ceny mogłyby pokryć koszta hodowli, ale nigdy nie pokryją ogromnego ryzyka, które związane jest z hodowlą konia szlachetnego. Ze względów obrony Państwa musimy dążyć do tego, ażeby całe zapotrzebowanie koni dla wojska było pokrywane w kraju.</u> | |
| 524 | + <u xml:id="u-33.18" who="#SHasbach">Co do Ministerstwa Spraw wewnętrznych pozwolę sobie powiedzieć, że żadne ministerstwo nie ma tak wielkiego znaczenia dla ogółu, a przedewszystkiem dla mniejszości narodowych w kraju, jak właśnie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. A żadne ministerstwo u nas w parlamencie nie dało tyle powodów do krytyki. System Ministerstwa Spraw Wewnętrznych niczem nie różni się od systemu byłych państw policyjnych. Obywatela obniża się na stanowisko niepoczytalnego stworzenia, którego trzeba pilnować przez całą rzeszę urzędników różnego rodzaju. Wszystko podpada cenzurze, począwszy od prasy i korespondencji, nawet prywatnej, a skończywszy na samym człowieku. Wszędzie, gdzie się szuka spirytus agens jakiejbądź sprawy, natrafia się na Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Z nadzwyczajnem zainteresowaniem oczekują obywatele wyniku działalności komisji, która ma się zająć skargami wyborczemi.</u> | |
| 525 | + <u xml:id="u-33.19" who="#SHasbach">Największą bolączką jest odziedziczony po starej Rosji system tajnych ajentów t. zw. szpiclów. Robi się doniesienia i zapisuje się do akt, których nigdy nie można sprawdzić. Przeciw takim zarzutom niema możności obrony, ponieważ biedny oskarżony nigdy się nie dowie, co mu zarzucają. Wynikiem takiego postępowania jest t. zw. opinją o obywatelu i z tej opinji korzysta się według upodobania. Ma się jakąś sprawę w jakimbądź urzędzie, nie zostanie ona załatwiona bez zasiągnięcia tej opinji. O przedstawicielu mniejszości narodowych opinją jest zgóry co najmniej nieprzychylna, uważa się go za wrogo usposobionego do Państwa, o ile nie udowodni przeciwieństwa. Ubiega się ktoś o posadę nauczycielską, ministerstwo odbywa naradę i zasięga opinji u Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Stara się ktoś inny o koncesję na wyszynk piwa, zasięga się również opinji. Ziemianin, który chce kupić kawałek ziemi, dostaje prawo przewłaszczenia od Ministerstwa Reform Rolnych jedynie na podstawie dobrej opinji władz administracyjnych. Przy rozdziale robót i zamówień przez Rząd rozstrzyga opinja, a nawet dla takich drobnostek jak założenie radjo, udzielenie paszportów i t. d. opinja jest decydująca.</u> | |
| 526 | + <u xml:id="u-33.20" who="#SHasbach">A teraz zapytajmy, kto robi te opinje, które organa biorą na siebie odpowiedzialność za moralne i materjalne zniszczenie obywatela. Koniec końców, są to urzędnicy pierwszej instancji, bardzo często wójt lub policjant, którzy o tem decydują, czy ten lub ów obywatel jest porządnym człowiekiem, czy nie, czy jest wrogiem Państwa, czy nie. Pytam się Panów, czy wszyscy wójtowie i wszyscy policjanci w kraju stoją moralnie tak wysoko, że można na nich włożyć tak daleko sięgającą odpowiedzialność?</u> | |
| 527 | + <u xml:id="u-33.21" who="#SHasbach">Ten cały system jest niemoralny i należy go znieść. Obywatel ma prawo wymagać, aby wszystkie organa państwowe odnosiły się do niego grzecznie i z zaufaniem i aby go uważały za porządnego i lojalnego człowieka, aż nie dostarczą przeciwnych dowodów.</u> | |
| 528 | + <u xml:id="u-33.22" who="#SHasbach">Proszę Panów, dodaję na końcu kilka typowych wypadków. Nie będę długo Panów nudził i zabierał skąpego czasu, który zostaje dla moich kolegów. W ostatnich czasach nadeszła do nas następująca sprawa z powiatu ostrowskiego w Poznańskiem. Starosta nakłada z powodów drobniejszych przekroczeń najwyższe kary policyjne, np. za przejazd na niewłaściwej stronie szosy 10 do 30 zł., za psa biegnącego bez marki 30 zł., za niezabezpieczenie maszyn rolniczych, przeznaczonych na szmelc 30 zł., za wypisanie imienia niemieckiego łacińskiemi literami 10 do 30 zł., za odpływ wody deszczowej do rowu szosowego 30 zł. Są rzeczy z jednej strony śmieszne, ale z drugiej strony bardzo bolesne dla tych ludzi, którzy tam mieszkają. Mam wrażenie, że jest to samowola, nie wiem, na jakiej podstawie p. starosta tę taryfę sobie wymierzył. Przepisy, dotyczące strefy pogranicznej, stosuje się najsurowiej, np. dzieciom, które mieszkają tuż nad granicą, nie zezwala się odwiedzać rodziców.</u> | |
| 529 | + <u xml:id="u-33.23" who="#SHasbach">W ostatnich dniach kierownik naszego biura w Ostrowie był aresztowany i trzyma się go w więzieniu bez rozprawy sądowej, a nie możemy tej sprawy sądowej uzyskać.</u> | |
| 530 | + <u xml:id="u-33.24" who="#SHasbach">9 listopada 1927 r. Klub Niemiecki w Sejmie i w Senacie wystosował do p. Ministra Spraw Wewnętrznych list następujący: „Po raz trzeci, zdaje się, zwracam się do Pana Ministra w sprawie udzielenia p. Emilji Schmergal ze Starego Folwarku, pow. Nowotomyśl, przepustki na przekroczenie granicy w celu uczęszczania do kościoła ewangelickiego po stronie niemieckiej. Pomimo, że pierwsze nasze pismo w tej sprawie wysłaliśmy już we wrześniu roku ubiegłego, sprawa ta dotychczas jeszcze nie jest załatwiona i p. Schmergal nie otrzymała jeszcze przepustki. W tych dniach znów otrzymuję pismo od petentki, które przytaczam poniżej w tłumaczeniu: „Ponieważ już od przeszło 66 lat należę do kościoła w Tierschtiegel, byłam tam chrzczona, brałam ślub w tym kościele i do ostatniego czasu w chwilach smutku i radości tam moje dziękczynne modły zanosiłam, proszę jeszcze raz o łaskawą interwencję w tej sprawie, abym w ostatnich latach mego życia nie musiała chodzić do innego kościoła, zbyt daleko oddalonego dla mnie, tem bardziej, że droga jest za uciążliwa dla mnie i dlatego uczęszczanie do kościoła byłoby zupełnie niemożliwe”. Na to pismo z dn. 9 listopada 1927 r. tak samo nie dostaliśmy odpowiedzi i prawdopodobnie ta pani umrze bez otrzymania tego zezwolenia.</u> | |
| 531 | + <u xml:id="u-33.25" who="#SHasbach">Wczoraj dostaliśmy list, iż w ostatnich dniach była wydalona bratanica katolickiego księdza Papacka, która temu księdzu przez 3 i pół roku prowadziła gospodarstwo, a to dlatego tylko, że jest obywatelką niemiecką. Rozumie się, nie mogę bronić praw tej pani, ale muszę stwierdzić, że poszkodowanym w tym wypadku jest ksiądz Papack, który jest obywatelem polskim.</u> | |
| 532 | + <u xml:id="u-33.26" who="#SHasbach">Takich dowodów mógłbym przytoczyć jeszcze bardzo dużo, ale czas krótki i muszę skończyć moje przemówienie deklaracją, że nie jesteśmy w stanie głosować za tym budżetem i będziemy głosowali przeciw budżetowi.</u> | |
| 533 | + </div> | |
| 534 | + <div xml:id="div-34"> | |
| 535 | + <u xml:id="u-34.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Motz.</u> | |
| 536 | + </div> | |
| 537 | + <div xml:id="div-35"> | |
| 538 | + <u xml:id="u-35.0" who="#SMotz">Wysoki Senacie! Występując tu z ramienia naszego ludowego i radykalnego stronnictwa „Wyzwolenie”, poruszę tylko jedną sprawę, która dotyczy do pewnego stopnia budżetów kilku ministerstw, a w szczególności Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Co się tyczy budżetu Ministerstwa Spraw Zagranicznych, pozwolę sobie zrobić pewną uwagę. Dziś lub jutro będziemy głosowali za tym budżetem dlatego, że mamy głębokie przekonanie, że polityka zagraniczna Rządu Polskiego jest pokojowa, będziemy głosowali za nim również dlatego, że mamy osobiste zaufanie do p. Ministra Spraw Zagranicznych, ale przyznam się Panom szczerze, że uchwalimy sumy, których nie rozumiemy. Wątpię bowiem, czy ktokolwiek z obecnych tu pp. senatorów, przeczytawszy preliminarz budżetu Ministerstwa Spraw Zagranicznych, wyjaśnił sobie wyraźnie, co on w sobie zawiera. Była chwila, kiedy powiedziałem sobie, że być może zawsze ministerstwa spraw zagranicznych w ten sposób redagują budżety, i dlatego poprosiłem w Paryżu, ażeby dostarczono mi z izby francuskiej analogiczny druk i skonstatowałem, że przeglądając budżet francuski, z łatwością mogłem się dowiedzieć, jakie jest wynagrodzenie np. jakiegoś urzędnika kontraktowego w konsulacie, czy poselstwie, a raczej ambasadzie francuskiej w Pekinie czy Tokjo, gdyż budżet francuski jest szczegółowy, jasny i przejrzysty. Gdym wrócił do naszego budżetu, zobaczyłem, że nietylko nie mogę dowiedzieć się, co dostają u nas urzędnicy kontraktowi, lecz przekonałem się, że niemożliwe jest wiedzieć, co dostaje nasz poseł w Rio de Janeiro albo w Waszyngtonie, Jest to rzecz nienormalna, bo po to posiadamy tu dwie Izby, aby wiedziały komu, w jakiej mierze i w jakim celu są rozdawane pieniądze przez nas tu przyznane. Rozumiemy potrzeby Państwa, nie chodzi nam bynajmniej o to, ażeby nam wskazywano na co zużyto fundusze specjalne. Nie w każdem, ale w pewnych ministerstwach są one niezbędne i sprawozdanie z nich powinno być zdawane jedynie Prezydentowi Rzeczypospolitej. To też nam bynajmniej o te fundusze nie chodzi, ale o te, które każdy może zbadać i co do których mamy prawo żądać, ażeby były nam wyraźnie przedstawione. Dla układania budżetu urzędnicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych nie potrzebują szukać wzorów gdzieś zagranicą, wystarczy, ażeby otworzyli budżet Ministerstwa Oświaty i zobaczyli, że jest on tak ułożony, jak być powinno. W preliminarzu budżetowym Ministerstwa Oświaty wszystko jest szczegółowo wyłożone i każdy z nas może się z niego nauczyć bardzo wiele ciekawych i pożytecznych rzeczy. Jestem przekonany, że zaniedbanie, na które zwracam uwagę, jest rzeczą tylko naszej młodości państwowej i że w następnych sesjach parlamentarnych ta sprawa zostanie załatwiona ku naszemu ogólnemu zadowoleniu. Jest to szczegół, dotyczący strony formalnej.</u> | |
| 539 | + <u xml:id="u-35.1" who="#SMotz">Wysokie Senacie! My demokraci polscy, my radykali polscy, pragniemy całą duszą pokoju, pragniemy pokoju tak wewnątrz naszego kraju, jak i pokoju międzynarodowego. Żądamy i pracujemy nad tem, ażeby wśród naszego społeczeństwa zapanował prawdziwy pokój, polegający na tem, by bez różnicy wyznania i pochodzenia wszyscy obywatele kraju czuli się u siebie, ażeby nastąpiła harmonja między obywatelami, którzy składają naszą Rzeczpospolitą Polską. Oto nasze zadanie i nasze dążenie i to dążenie jest zupełnie szczere. To dotyczy naszej polityki wewnętrznej.</u> | |
| 540 | + <u xml:id="u-35.2" who="#SMotz">Co się zaś tyczy polityki zewnętrznej, to ta sama tendencja naszej szczerości przebija na każdym kroku. Chcemy pokoju, chcemy zgody, chcemy braterstwa ludów. O braterstwie ludów mówiono już bardzo dawno, nie jest to wymysł ani demokracji obecnej, ani socjalistów. Wśród nas jest bardzo dużo erudytów, którzy nam mogą powiedzieć, że tego rodzaju idee istniały już dawno, istniały w umysłach ludzi, więcej myślących, w umysłach stojących ponad swoją epoką, w ludziach mających gorące, szczere serce. Przeszły nietylko lata, ale może nawet stulecia od chwili, gdy tego rodzaju hasło było rzucone. I teraz dopiero ku naszej wielkiej radości te hasła nie są tylko fantazją, te hasła zaczynają się zbliżać ku urzeczywistnieniu, te hasła wcześniej czy później wyrażą się w Stanach Zjednoczonych Europy.</u> | |
| 541 | + <u xml:id="u-35.3" who="#SMotz">Panowie, przypominam sobie dobrze okres, kiedy takie zdanie, jak przed chwilą tu wyrażone, wywołałoby w tego rodzaju gronie, jak tutaj, wśród senatorów jakiegokolwiek państwa śmiech homeryczny. Uważanoby to za naiwność, za niepoczytalność. Panowie, do tego nasza generacja jest już przyzwyczajona, my w naszej młodości widzieliśmy, że wielkie hasła, które znajdowaliśmy w dziełach mistrzów, były uważane za naiwność, za niewyrobienie, często za doktrynerstwo. Między takiemi hasłami 35–40 lat temu było również hasło niepodległości Polski. Gdyśmy mówili o niepodległości Polski, my wychowani na dziełach mistrzów naszych, jak Bolesław Limanowski, to na nas poważni ludzie patrzyli jak na obłąkańców. Cytuję tu ten fakt, który do pewnego stopnia został już urzeczywistniony, a mógłbym zacytować szereg innych faktów, innych dążeń i teorji, które 30 lat temu były uważane za coś naiwnego i śmiesznego, a teraz zaczynają się oblekać w rzeczywistość i stają się podstawą rozwoju kulturalnego i postępu ludzkości. To samo ma miejsce z hasłem Stanów Zjednoczonych Europy, do czego teraz dążymy, a co może być tylko wynikiem zniesienia granic.</u> | |
| 542 | + <u xml:id="u-35.4" who="#SMotz">Proszę Panów Senatorów, dla nas, ludzi nie oderwanych od rzeczywistości, nie jakichś lunatyków, to hasło nie jest połączone z jakimś ideałem śmiesznego, naiwnego dziecinnego pacyfizmu. Rozumiemy, że kierując się tem hasłem, jednocześnie musimy się liczyć z rzeczywistością, a rzeczywistość polega na tem, że teraz setki i tysiące inżynierów i matematyków zastanawia się nad tem, w jaki sposób można wynaleźć jakiś instrument, czy jakąś maszynę, któraby zabijała jak najwięcej ludzi. Widziałem parę dni temu w Paryżu inżyniera pułkownika duńskiego, który z lubością opowiadał mi, nad czem obecnie pracuje i co wynalazł. Wynalazł on taki karabin maszynowy, który będzie zmiatał ludzkość, jak nic dotychczas jeszcze nie zmiatało. I nietylko to powiedział mi, że jest to już wypróbowane, nie chciał tylko powiedzieć, gdzie i na kim było to zrobione. Wiemy, że nad takiemi strasznemi barbarzyńskiemi instrumentami i narzędziami ludzkość pracuje. Wiemy dobrze z wypadku, który zdarzył się w Hamburgu, że chemicy, którzy powinni pracować nad tem, aby uszczęśliwiać ludzkość, dostarczając ludzkości materjały do życia, których jej brak, poświęcają swój czas na wymyślanie gazów, któreby zatruwały ile możności jak największą ilość ludzi. I wymyślili je. Panowie wiedzą, że bali się oni wypuścić je do morza, a to wszystko było przygotowane na ludzi.</u> | |
| 543 | + <u xml:id="u-35.5" who="#SMotz">Otóż my, demokraci, którzy dążymy do Stanów Zjednoczonych Europy, wiemy, że jeszcze Europa i nietylko Europa, ale i świat cały nie dojrzał do takiego stanu. I rozumiemy, że każde państwo musi myśleć i to bardzo poważnie o samoobronie. Uważamy, że ludzkość obecnie wychodzi z okresu barbarzyństwa, bo tylko barbarzyńcy mogą w ten sposób postępować, jak my wszyscy, przygotowując się do tego, żeby rzucić się na bliźniego i w ten lub inny sposób go zamordować; ludzkość obecnie wychodzi z tego okresu barbarzyństwa, dzięki postępowi i rozwojowi demokracji, dzięki temu, że szerokie masy ludu pracującego wiejskiego i miejskiego biorą udział w kierownictwie państw, i że losy państw i narodów nie zależą już, a w każdym razie w bardzo małym stopniu zależą od dynastji, od klik militarnych, albo wszelkiego rodzaju rekinów bankierskich albo przemysłowych. Te masy ludowe, wychodzące zdołu, stawiają pewną tamę. Widzimy, że ten postęp się odbywa i że doprowadził on ludzkość do okresu przejściowego, okresu samoobrony, który skończy się na Stanach Zjednoczonych Europy. A na czem polega samoobrona państwowa? Polega ona przedewszystkiem na przygotowaniu wewnątrz kraju zbrojnej siły. Przyznać należy, że mimo wszelkich zarzutów, jakie robiono dotychczas parlamentaryzmowi polskiemu, ażeby go zdyskredytować, jednego tylko zarzutu nie mogłem znaleźć i zdaje się, nigdy nie był wyrażony, mianowicie, jakoby parlament polski odmówił kiedykolwiek środków na rzecz tej siły zbrojnej. Jest to prawdziwa zasługa parlamentów polskich, że one rozumiały, że samoobrona musi być należycie postawiona, czy to w armji czynnej, czy w armji przygotowawczej, to znaczy w tak zwanem przygotowaniu wojskowem.</u> | |
| 544 | + <u xml:id="u-35.6" who="#SMotz">Drugim warunkiem samoobrony jest porozumienie się z tymi, którzy mają takie same interesy, jak my, którzy znajdują się w tych samych warunkach politycznych i mają interes w razie jakiegoś wstrząśnienia, jakiegoś napadu, razem z nami wystąpić. Jest to właśnie porozumienie międzynarodowe, polityka międzynarodowa, jaką musimy prowadzić.</u> | |
| 545 | + <u xml:id="u-35.7" who="#SMotz">Jeżeli rzucimy okiem na kartę Europy i na to nieszczęśliwe nasze położenie geograficzne, to widzimy, że na wschodzie mamy szereg państw, które mają pewne wspólne z nami pod tym względem interesy. Zaczynając od północy, szereg państw, rozsianych nad Bałtykiem, łącznie z Litwą, z którą tymczasem nie możemy dojść do porozumienia, ale z którą wcześniej czy później pogodzimy się, dalej mamy Rumunję, a potem jeszcze dalej na południe Turcję. Są to państwa, które mają z nami coś wspólnego w samoobronie, nie w napaści, tylko w obronie. Z drugiej strony, w centrum Europy mamy Czechosłowację, która też do pewnego stopnia ma wspólne kwestje z nami. Jeżeli rzucimy okiem na zachód, to tam widzimy Belgję i Francję, a dalej jeśli nie dziś, to w odległej przyszłości może i Włochy. Oto jest ten teren, na którym skoncentrować się musi nasza polityka zagraniczna, dążąca do wytworzenia wspólnej akcji w razie, gdyby instynkt barbarzyński z tej czy innej strony przejawił się w napaści na nas.</u> | |
| 546 | + <u xml:id="u-35.8" who="#SMotz">Jeżeli cenimy wartość tych wszystkich państw, które przed chwilą wyliczyłem, to stwierdzić należy, że co do swej wartości pod każdym względem najważniejsza jest Francja. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności Francja nietylko ma wspólne interesy z nami, lecz ma również prawdziwą, szczerą przyjaźń dla narodu polskiego. Mógłby ktoś powiedzieć, że ta przyjaźń jest wynikiem właśnie zrozumienia naszego wspólnego interesu. Nie powiem, bo polityka francuska — panowie historycy lepiej te sprawy znają odemnie — była błędna przez całe stulecia i nie dążyła do stworzenia jakiejś wspólnej akcji na terenie międzynarodowym. Więc wątpię, ażeby ta sympatja i życzliwość, jaka istnieje we Francji, była wynikiem stuletniego zrozumienia jakiegoś bezpośredniego interesu francusko-polskiego. Nie. Nie wdawajmy się w poszukiwania źródeł obopólnej sympatji, które zrobi kiedyś ktoś inny, a może już nawet i zrobił, i stwierdźmy tylko fakt, że tego rodzaju nastroje istnieją we Francji. Spotykam się z różnemi sferami społeczeństwa francuskiego, z ludźmi różnych fachów i mogę Panów zupełnie szczerze zapewnić, że ta sympatja Francji dla Polski jest jak najszczersza i jak najgłębsza. W czasie moich przyjazdów do kraju słyszałem nieraz wątpliwości co do nastrojów panujących względem nas we Francji? Jak wszystkim wiadomo, porozumienie francusko-niemieckie posuwa się naprzód, co wywołało już wśród naszego społeczeństwa pewne zaniepokojenie o przyszłość naszego przymierza z Francją. Nie mamy się czego niepokoić, bo jest to rozwój naturalny stosunków międzynarodowych, który musi doprowadzić nas wszystkich do tego, ażeby w Europie zniknęły wszelkie pozostałości tej wielkiej katastrofy, jaką mieliśmy przed dziesięciu laty. Istotną podstawą prądu, jaki istnieje obecnie we Francji w kierunku porozumienia się z Niemcami, jest czynnik ekonomiczny. Przed chwilą, powiedzieli niektórzy mówcy, a w szczególności p. Marszałek Posner, że polityka zależy od ekonomji; jest to bardzo słuszne i bardzo głębokie. Otóż we Francji nietylko socjaliści i radykali pchają do porozumienia z Niemcami, ale przedewszystkiem przemysłowcy, kupcy i bankierzy, czyli, że prąd ten czerpie swe siły w potrzebach gospodarczych. Podkreślam to dlatego, żeby Panów ten obrót w stosunkach francuskich nie zastraszył, nie niepokoił. Ponieważ przed chwilą mówiliśmy, że osią naszej polityki zagranicznej musi być nasze porozumienie z Francją, to musimy zastanowić się nad tem, w jaki sposób należy je utrzymać i pogłębić.</u> | |
| 547 | + <u xml:id="u-35.9" who="#SMotz">Otóż z tego, co tu mówiono wynika, że w polityce międzynarodowej trzeba się ogromnie liczyć z realnemi, ekonomicznemi interesami państw. Niestety, nieszczęście chciało, że przez 150 lat, znajdując się w niewoli obcej, nie mogliśmy wyzyskać tych wszystkich zalet narodu polskiego, tych materjalnych bogactw, które on posiada, gdyż zaborca tutaj przynajmniej w naszym dawnym zaborze rosyjskim robił wszystko, żeby nie dopuścić do rozwinięcia strony ekonomicznej i kulturalnej tej części naszej Rzeczypospolitej. Nic też dziwnego, że pod względem ekonomicznym nie możemy nic dać, a w każdym razie możemy bardzo niewiele dać Francji, a Francja również nie bardzo wiele może nam dać ze swych produktów, bo jesteśmy za biedni na te rzeczy, które Francja dostarcza całemu światu. Są to rzeczy bardzo drogie. Z czego wynika, że rozszerzenie stosunków polsko-francuskich nie może się oprzeć na gruncie ekonomicznym.</u> | |
| 548 | + <u xml:id="u-35.10" who="#SMotz">Ale mamy inny wielki walor w naszej polityce międzynarodowej, a jest nim nasza emigracja. Nieszczęście chce, że wskutek ucisku i rabunkowej polityki, która była stosowana przez setki lat zgórą na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, czy to przez Rosję, czy przez Austrję, wytworzyły się takie warunki, że naturalny przypływ ludności, to jest, jak teraz, pół miljona ludności rocznie, nie znajduje dostatecznego zajęcia, dostatecznego warsztatu pracy i zmuszony jest już oddawna do emigracji. Jak Panowie wiedzą, zgórą 4 miljony ludności polskiej, można powiedzieć, utonęło w wielkiem morzu Stanów Zjednoczonych, a setki tysięcy rozpłynęły się na południu Ameryki i teraz już pół miljona ludności polskiej znajduje się na terytorjum Francji. Otóż uważam, że posiadamy w tem walor na rynku międzynarodowym, który może odegrać pierwszorzędną rolę w naszych stosunkach z Francją. Powiem szczerze, że dziwiło mię bardzo, że ten walor nie został dotychczas dostatecznie zrozumiany, dziwiło mię, że rząd Rzeczypospolitej Polskiej wysyła jakieś ekspedycje do Peru, do Afryki, aby przeprowadzić badania, czy ten biedny lud, który zmuszony jest opuścić naszą ojczyznę, nie znajdzie odpowiedniego dla siebie miejsca gdzieś pod tropikalnem słońcem, w bliskości Sahary i t. d. Widziałem kilku panów z ekspedycji do Afryki, którzy wrócili i poważnie mówili o tem, że nie jest tam tak źle, że początkowo w bliskości Sahary słońce będzie ich trochę raziło, ale z czasem przyzwyczają się do niego i będzie im dobrze. Dziwi mię bardzo, że tego rodzaju fantastyczne projekty mogą być popierane przez Rząd. Mamy nie daleko od nas piękny, bogaty i kulturalny kraj, Francję, której ludność się nie powiększa. Nie trzeba być jednak bardzo dumnym z tego, że u nas jest inaczej. Będzie czas, kiedy i u nas ludność nie będzie się powiększała, bo jest to kwestja kultury. Każdy kraj dojdzie do okresu, kiedy ludność przestanie się powiększać, widzimy to już w Niemczech, w Szwecji i w innych krajach. Francja doszła w swym rozwoju do tego okresu, że potrzebuje rąk do pracy w przemyśle, w handlu i na roli.</u> | |
| 549 | + <u xml:id="u-35.11" who="#SMotz">Nie należy zapominać o jednym wielkim fakcie, który nie został dotychczas u nas oceniony, mianowicie, że ludność wiejska francuska opuszcza masowo wieś. Jest to normalny proces i żadne kazania, komitety zatrzymywania ludności na roli rezultatów nie wydadzą. Jest faktem, że francuska prowincja wyludnia się na rzecz miast. I cóż się dzieje? Jest przysłowie łacińskie, które mówi, że natura nie lubi pustki, więc pustka wytworzona przez odpływ ludności do miast, musi być przez kogoś zajęta i robią to Włosi, którzy zajmują już całe okręgi. Mamy wielką sympatję dla włoskiego narodu, ale nie wiem, czy w interesie Francji, z punktu widzenia jej przyszłości, leży dopuszczenie do tego, aby cała południowa Francja była zajęta przez Włochów. Uważam, że w interesie naszym jest wyzyskanie tej sytuacji i zamiast szukać gdzieś na Saharze albo w jakichś peruwiańskich pustyniach miejsca dla naszej emigracji, należy zająć się osadnictwem na roli we Francji, co może potężnie wzmocnić naszą międzynarodową pozycję.</u> | |
| 550 | + <u xml:id="u-35.12" who="#komentarz">(Minister Staniewicz: To już się robi.)</u> | |
| 551 | + <u xml:id="u-35.13" who="#SMotz">Wiem, że zaczęto już to robić i dlatego też to podkreślam. Proszę Panów, jaka wspaniała byłaby nasza sytuacja tu w Europie, gdyby te 4 miljony naszych rodaków, którzy znajdują się w Stanach Zjednoczonych i tam stopniowo wsiąkają w ten kraj, a niema na to żadnej rady, były już skoncentrowane na terenie zaprzyjaźnionej z nami Rzeczypospolitej Francuskiej! Naturalna rzecz, nie trzeba sobie robić iluzji, trzecia, czy czwarta generacja zawsze wsiąka w kraj, do którego się przeniosła, to nie ulega kwestji, ale nawet to wsiąkanie we Francję stanowiłoby w naszem życiu politycznem bardzo ważną rolę.</u> | |
| 552 | + <u xml:id="u-35.14" who="#SMotz">Ja, który przypatrywałem się temu, co się dzieje z wnukami, względnie wnuczkami naszych emigrantów z 1831, czy 1863 r., którzy są już Francuzami, i o których się nie wie, że mają w sobie część krwi polskiej, nieraz widziałem, że o ile dotknąć sprawy polskiej, to z nich wychodzi ten element polski i wytwarza ukrytą sympatję dla Polski, tkwiącą w duszach Francuzów. Chodzi o to, aby wyzyskać ten element, który dla naszej przyszłości państwowej, dla naszego stanowiska mocarstwowego jest pierwszorzędnej wagi. Zdaje mi się, że co do tego nie może być tu dwóch zdań, ale wyzyskanie tego naszego waloru narodowego nie jest tak łatwe i nie można sobie powiedzieć: Panowie dostaniecie tyle a tyle pociągów, jedzcie do Francji, a to wyjdzie na dobre i wam i Polsce. Gdy miały wyjechać po wojnie pierwsze pociągi naszych emigrantów, to pisałem do naszych pp. ministrów: Nie wypuszczajcie tych pociągów bez odpowiedniego przygotowania, bo będzie to nieszczęściem dla nich i dla nas, dla prestiżu naszego Państwa. Pisałem kilkakrotnie. Naturalna rzecz. Panowie się domyślają, co się z temi listami stało, jeżeli są nie w koszu, to w dalekiem archiwum. I pierwszy pociąg przyjechał do Francji zimą czy jesienią. W każdym razie było zimno i tym biednym ludziom powiedziano: wysiadajcie. Oni z tobołkami i z dziećmi musieli wysiadać i pytali co mają robić. Powiedziano im: Idźcie do zimnych baraków, gdzie pozostali kilka dni bez gorącej strawy. Gdyby postępowano dalej w ten sposób, to nietylko, że nie wzmocnionoby naszych przyjaznych stosunków z Francją, lecz doprowadzonoby do ich zerwania. Teraz Rząd zrobił bardzo dużo w ciągu ostatnich lat w zakresie emigracji polskiej we Francji, ale pozostaje jeszcze bardzo dużo do zrobienia, Musimy zważyć, że ta emigracja niestety wzrośnie. Jestem o tem przekonany i z tego się bynajmniej nie cieszę. Dopóki tu produkcja rolna i przemysłowa nie podniesie się, setki tysięcy naszych rodaków będą skazane na emigrację i będzie jej nie pół miljona, lecz być może kilka miljonów. Otóż chodzi o to, że jeżeli chcemy wyzyskać ten walor na forum międzynarodowem, trzeba, ażeby przedstawiał on rzeczywistą wartość dla narodu który ma z niego korzystać. Potrzeba, ażeby ludzie stąd wyjeżdżający byli otoczeni przez pierwszy czas daleko idącą opieką i to pod każdym względem, a w szczególności pod względem wychowania i nauczania, i ażeby z tych ludzi, nieprzyzwyczajonych do obracania się na terytorjum obcem, zrobić użytecznych obywateli danego kraju, a z drugiej strony, ażeby pozostali dobrymi polakami.</u> | |
| 553 | + <u xml:id="u-35.15" who="#SMotz">Niestety sprawa wychowania dzieci naszych emigrantów we Francji stoi jak najgorzej. W obecnej chwili na terytorjum francuskiem znajduje się 45.000 młodzieży w wieku szkolnym. Jeżeli ktoś zapyta Rząd polski, co się dzieje z temi 45.000 dzieci, nie mówiących językiem danego kraju, kto się zajmuje ich nauką i wychowaniem, to nie wątpię, że otrzyma prędką i stanowczą odpowiedź, że we Francji istnieją szkoły polskie. Otóż twierdzę, że niema szkół polskich we Francji i te 45.000 naszych młodych rodaków nietylko nie znajdują się pod opieką szkolną, ale wogóle pod żadną opieką wychowawczą, Ks. Albrecht mówił tu o ważności nietylko nauczania, lecz i wychowania. Nie zapominajmy, że zaledwie — a to są już oficjalne dane, którym nie zaprzeczy przedstawiciel Rządu — 10.000 dzieci polskich znajduje się pod jaką taką opieką i kierunkiem nauczycielstwa polskiego, oddającego zresztą wielką usługę sprawie polskiej, za co kraj winien mu prawdziwą wdzięczność, a 35.00 naszych młodych rodaków, można powiedzieć, wałęsa się po Francji, wałęsa się po ulicach, po miasteczkach, nie uczy się i może wyrosnąć na ludzi, którzy nie przyniosą zaszczytu Polsce. Jeżeli opieka nad tą młodzieżą nie będzie postawiona na wysokości zadania, to nietylko nie wyzyskamy wielkiego waloru dla naszych stosunków międzynarodowych i dla naszych stosunków mocarstwowych, jakim jest nasza emigracja lecz wręcz przeciwnie skończy się na tem, że ta szczera przyjaźń, która istnieje dziś we Francji dla nas, zniknie, dlatego, że naród, który znajduje wśród siebie jednostki niewychowane, niegodne,...</u> | |
| 554 | + <u xml:id="u-35.16" who="#komentarz">(Głos: Tysiące.)</u> | |
| 555 | + <u xml:id="u-35.17" who="#SMotz">...nie może mieć sympatji dla kraju, który je przysyła.</u> | |
| 556 | + <u xml:id="u-35.18" who="#SMotz">Wysoki Senacie! Pozwoliłem sobie zabrać głos w tej sprawie, ażeby nietylko podzielić się wrażeniami memi z Wysoką Izbą co do tego, co się dzieje z naszą emigracją we Francji, lecz aby zastanowiono się bardzo poważnie nad sposobami zaradzenia opłakanemu stanowi naszej szkoły we Francji. Prezes związku nauczycieli polskich we Francji powiedział na kongresie, który się odbył niedawno w Paryżu, że przyszłość emigracji zależy od szkoły polskiej. Tej szkoły niema, albo jeżeli jest gdzieniegdzie, to bardzo źle zorganizowana. Na zapytanie moje, co należałoby zrobić, odpowiedziano mi, że jeżeliby parlament polski i rząd polski dodały rocznie półtora miljona zł. rocznie, co przecież nie jest tak wielką sumą, gdy się zważy, o jaki wielki cel chodzi, to możnaby dać naukę i wychowanie wszystkim dzieciom w wieku szkolnym i wykierować ich na dobrych Polaków i na pożytecznych i uczciwych pracowników, z którychby Francja była bardzo zadowolona.</u> | |
| 557 | + <u xml:id="u-35.19" who="#SMotz">Pp. ministrowie, którzy przystępują już do układania przyszłego budżetu, winni pamiętać, że jest to pierwszorzędna sprawa. Jestem przekonany, że nasz Minister Spraw Zagranicznych, który był 10 dni w Paryżu, wyczuł ten nastrój szczerej sympatji i życzliwości, jaką Francja żywi dla nas. Jeżeli te uczucia istnieją, to zawdzięczamy je w wielkiej mierze naszej politycznej emigracji, tym, którzy w ciągu stulecia po bohaterskich walkach o niepodległość naszej Ojczyzny byli zmuszeni wyemigrować do Francji i tam, pracując uczciwie, potrafili wytworzyć dla Polski i dla nas tego rodzaju sympatyczne usposobienie.</u> | |
| 558 | + <u xml:id="u-35.20" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 559 | + <u xml:id="u-35.21" who="#SMotz">Miejmy nadzieję, że za kilkadziesiąt lat inny Minister Spraw Zagranicznych, tak jak teraz p. Zaleski, pojedzie do Paryża, to zobaczy, że ta sympatja nietylko nie osłabła, ale się wzmogła, a wzmoże się wtenczas, jeżeli nasza ekonomiczna zarobkowa emigracja będzie się zachowywać z taką godnością z jaką się zachowywała emigracja polityczna.</u> | |
| 560 | + <u xml:id="u-35.22" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 561 | + </div> | |
| 562 | + <div xml:id="div-36"> | |
| 563 | + <u xml:id="u-36.0" who="#Marszałek">Stenografki omdlewają ze znużenia, więc dalsze obrady odroczymy. Zawiadamiam, że wpłynęły do laski marszałkowskiej dwa wnioski: wniosek senatorów z Bloku Bezpartyjnego Współpracy z Rządem o nagłą pomoc Rządu dla 8 gmin pow. rzeszowskiego z powodu gradobicia i wniosek senatorów z Klubu Ukraińskiego o doraźną pomoc dla pogorzelców gm. Berestek, pow. zaleszczyckiego, woj. tarnopolskiego oraz gminy Wierzbica, pow. bobreckiego, woj. lwowskiego.</u> | |
| 564 | + <u xml:id="u-36.1" who="#Marszałek">Wnioski te odsyłam do Komisji Skarbowo-Budżetowej.</u> | |
| 565 | + <u xml:id="u-36.2" who="#Marszałek">Następnie donoszę, że zapisało się do rozprawy budżetowej jeszcze 25 mówców. Otóż dziś obrady miały przebieg mniej więcej taki, że średnio przypada 1 godzina na 1 senatora, więc jeżeli w tym trybie będziemy dalej prowadzić dyskusję, nie skończymy jej jutro. Przytem zaznaczam, że oprócz tej dyskusji mamy jeszcze dwie sprawy; wybór 4 członków Trybunału Stanu i sprawę amnestji.</u> | |
| 566 | + <u xml:id="u-36.3" who="#Marszałek">Proponuję początek jutrzejszego posiedzenia na godzinę 10 rano. Nie słyszę innej propozycji. Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 567 | + <u xml:id="u-36.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 21 min. 30.)</u> | |
| 568 | + </div> | |
| 569 | + </body> | |
| 570 | + </text> | |
| 571 | + </TEI> | |
| 572 | +</teiCorpus> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00005-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00005-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 5)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 5)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">5</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">2_005_000005702.odt</note> | |
| 21 | + <date>1928-06-21</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 28 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + <person xml:id="SCiastek" role="speaker"> | |
| 31 | + <persName>S. Ciastek</persName> | |
| 32 | + </person> | |
| 33 | + <person xml:id="SGruszczyński" role="speaker"> | |
| 34 | + <persName>S. Gruszczyński</persName> | |
| 35 | + </person> | |
| 36 | + <person xml:id="SHałuszczyński" role="speaker"> | |
| 37 | + <persName>S. Hałuszczyński</persName> | |
| 38 | + </person> | |
| 39 | + <person xml:id="SIżycki" role="speaker"> | |
| 40 | + <persName>S. Iżycki</persName> | |
| 41 | + </person> | |
| 42 | + <person xml:id="SKellesKrauz" role="speaker"> | |
| 43 | + <persName>S. Kelles-Krauz</persName> | |
| 44 | + </person> | |
| 45 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 46 | + <persName>S. Kopciński</persName> | |
| 47 | + </person> | |
| 48 | + <person xml:id="SKłuszyńska" role="speaker"> | |
| 49 | + <persName>S. Kłuszyńska</persName> | |
| 50 | + </person> | |
| 51 | + <person xml:id="SMakuch" role="speaker"> | |
| 52 | + <persName>S. Makuch</persName> | |
| 53 | + </person> | |
| 54 | + <person xml:id="SNocznicki" role="speaker"> | |
| 55 | + <persName>S. Nocznicki</persName> | |
| 56 | + </person> | |
| 57 | + <person xml:id="SOssowski" role="speaker"> | |
| 58 | + <persName>S. Ossowski</persName> | |
| 59 | + </person> | |
| 60 | + <person xml:id="SRadomski" role="speaker"> | |
| 61 | + <persName>S. Radomski</persName> | |
| 62 | + </person> | |
| 63 | + <person xml:id="SSergjuszKozicki" role="speaker"> | |
| 64 | + <persName>S. Sergjusz Kozicki</persName> | |
| 65 | + </person> | |
| 66 | + <person xml:id="SSokołowski" role="speaker"> | |
| 67 | + <persName>S. Sokołowski</persName> | |
| 68 | + </person> | |
| 69 | + <person xml:id="SThullie" role="speaker"> | |
| 70 | + <persName>S. Thullie</persName> | |
| 71 | + </person> | |
| 72 | + <person xml:id="SksTatomyr" role="speaker"> | |
| 73 | + <persName>S. ks. Tatomyr</persName> | |
| 74 | + </person> | |
| 75 | + <person xml:id="SŚredniawski" role="speaker"> | |
| 76 | + <persName>S. Średniawski</persName> | |
| 77 | + </person> | |
| 78 | + <person xml:id="WicemarszałekGliwic" role="speaker"> | |
| 79 | + <persName>Wicemarszałek Gliwic</persName> | |
| 80 | + </person> | |
| 81 | + <person xml:id="WicemarszałekHałuszczyński" role="speaker"> | |
| 82 | + <persName>Wicemarszałek Hałuszczyński</persName> | |
| 83 | + </person> | |
| 84 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 85 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 86 | + </person> | |
| 87 | + </particDesc> | |
| 88 | + </profileDesc> | |
| 89 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00005-01/text_structure.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | + <xi:include href="PPC_header.xml"/> | |
| 4 | + <TEI> | |
| 5 | + <xi:include href="header.xml"/> | |
| 6 | + <text> | |
| 7 | + <body> | |
| 8 | + <div xml:id="div-1"> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 3 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 4 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie Gołuchowski i Kopciński. Listę mówców prowadzi s. Kopciński.</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#Marszałek">Wpłynął wniosek nagły senatorów Bloku Bezpartyjnego Współpracy z Rządem w sprawie nagłej pomocy Rządu dla 7 gmin pow. brzeskiego z powodu gradobicia. Wniosek ten odsyłam do komisji. Przystępujemy do 1 punktu porządku dziennego: Dalsza rozprawa nad budżetem, Donoszę, że zgłoszonych jest jeszcze 25 mówców. Jest wniosek o zamknięcie listy mówców. Nie słyszę sprzeciwu, lista mówców zamknięta.</u> | |
| 11 | + <u xml:id="u-1.2" who="#Marszałek">W sprawie formalnej głos ma s. Iżycki.</u> | |
| 12 | + </div> | |
| 13 | + <div xml:id="div-2"> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.0" who="#SIżycki">Wobec tego, że podczas wczorajszej dyskusji wszystkie sprawy zostały dostatecznie oświetlone i zapewne dzisiejsi mówcy poprzestaną tylko na uzupełnianiu, wnoszę o ograniczenie czasu przemówień do 5 minut.</u> | |
| 15 | + </div> | |
| 16 | + <div xml:id="div-3"> | |
| 17 | + <u xml:id="u-3.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Thullie.</u> | |
| 18 | + </div> | |
| 19 | + <div xml:id="div-4"> | |
| 20 | + <u xml:id="u-4.0" who="#SThullie">Sprzeciwiam się temu wnioskowi. Przecież wedle powziętej uchwały, to jest dyskusja równocześnie ogólna i szczegółowa, więc wniosek ten byłby zamknięciem możności przemawiania poszczególnych klubów. Wnoszę, aby czasu nie ograniczać, gdyż Konwent Senjorów już oznaczył dla każdego klubu odpowiedni kontyngent czasu i jest zwyczajem, że trzymamy się tego, co Konwent Senjorów uchwali.</u> | |
| 21 | + </div> | |
| 22 | + <div xml:id="div-5"> | |
| 23 | + <u xml:id="u-5.0" who="#Marszałek">W sprawie formalnej głos ma s. Kłuszyńska.</u> | |
| 24 | + </div> | |
| 25 | + <div xml:id="div-6"> | |
| 26 | + <u xml:id="u-6.0" who="#SKłuszyńska">Wysoka Izbo! Zdaje mi się, że zgłoszenie wniosku o 5-minutowy czas przemówień jest poniżeniem powagi Senatu. W ciągu 5 minut żaden szanujący się mówca nie będzie mówił, chyba w kwestji formalnej, bo nikt nie może w ciągu 5 minut czegokolwiek powiedzieć. I dlatego z całą stanowczością w imieniu mojego klubu sprzeciwiam się wnioskowi o ograniczenie czasu przemówień do 5 minut. Kontyngent czasu jest wyznaczony, mam wrażenie, że żadne niebezpieczeństwo nie grozi nam w tej Izbie, mieliśmy obradować do 26 b. m., więc wolno nam obradować do 22.</u> | |
| 27 | + </div> | |
| 28 | + <div xml:id="div-7"> | |
| 29 | + <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem o ograniczenie czasu przemówień do 5 minut, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-7.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do dalszej dyskusji. Głos ma s. Thullie.</u> | |
| 31 | + </div> | |
| 32 | + <div xml:id="div-8"> | |
| 33 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SThullie">Wysoki Senacie! Słyszeliśmy tutaj świetną pod względem rzeczowym mowę sprawozdawcy p. s. Szarskiego. Przez cały czas, gdy słuchałem tej mowy, byłem zupełnie tego zdania, co sprawozdawca, tylko koniec tej mowy, wnioski, które postawił, już nie przemówiły do mnie. Mianowicie powiedział p. sprawozdawca, że należy przyjąć budżet, uchwalony przez Sejm, bez zmiany i dał dwa powody: pierwszy, że nie mamy czasu, że budżet zapóźno przyszedł do Senatu. Na to powiem, że według Konstytucji Senatowi przysługuje miesiąc czasu. Panowie może powiedzą: musiałoby być nowe prowizorjum. Jest kwestja, co jest większem złem, czy uchwalenie budżetu nieprzedyskutowanego, czy uchwalenie prowizorjum jeszcze na jeden miesiąc. Co się tyczy tego, że musiało się uchwalić prowizorjum, to przecież tu nie zawinił ani Sejm, ani Senat, bo z powodu wyborów stało się to przesunięcie. Nikliby nie miał tego za złe. Ale jeżeli Senat nie robi żadnych poprawek i wogóle prawie nie chce dyskutować nad budżetem, to niejako sam się zrzeka tego prawa.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-8.1" who="#SThullie">Drugi zarzut był ten, że jeżeli uchwalimy jakąś poprawkę, to jest możliwość, że w Sejmie nie uzyskałaby ona ani większości dla przyjęcia, ani większości dla odrzucenia i przez to upadłaby cała ustawa, Otóż ja jestem przeciwnego zdania. Mianowicie art. 25 naszej Konstytucji mówi tak: „Prezydent Rzeczypospolitej ogłasza budżet jako ustawę w brzmieniu, przyjętem przez Sejm albo Senat, jeżeli tylko Sejm względnie Senat uchwalił budżet w oznaczonym terminie, Postanowienie to nie odnosi się i nie ma zastosowania, jeżeli Sejm odrzuci w całości przedłożony przez Rząd projekt budżetu”. Nieuchwalenie jakiejś poprawki, przypuśćmy, powoduje nieuchwalenie ustawy — w tym sensie mówię, co p. sprawozdawca, ale to nie jest odrzucenie. To jest nieuchwalenie ustawy, a w razie nieuchwalenia ustawy przez Sejm, Prezydent ogłasza ustawę według tego, jak Senat uchwalił. Niema więc najmniejszej obawy pod względem konstytucyjnym, a zresztą jeżeli tak rozumujemy, to ja się zapytuję, dlaczego nie zrobiliśmy tego przy prowizorjum? Przecież gdyśmy uchwalali prowizorjum, to także robiliśmy poprawki i tak samo mogło się stać, że głosując nad naszemi poprawkami Sejm mógłby także prowizorjum odrzucić.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-8.2" who="#SThullie">Otóż, widzicie Panowie, że to nie ma uzasadnienia, i dlatego nie zgadzamy się na to, aby zasadniczo przyjąć bez żadnych zmian budżet uchwalony przez Sejm.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-8.3" who="#SThullie">Przechodzę teraz do omawiania poszczególnych działów budżetu. Nie będę tu mówił o cyfrach, tylko, jak zwykle przy budżecie, mówić będę o sprawach ogólniejszych, dotyczących rozmaitych ministerstw. P. s. Koerner mówił tutaj o ograniczeniach wyznania żydowskiego i żądał zniesienia tych ograniczeń. Bardzo słusznie. Ale ja, jako przedstawiciel Chrześcijańskiej Demokracji, muszę podnieść sprawę ograniczeń Kościoła Katolickiego, które niestety dotychczas nie zostały zniesione. Jednem z najważniejszych jest ograniczenie pod względem prawa małżeńskiego, które w Rosji miało może rację bytu, gdyż cerkiew prawosławna była wyznaniem panującem, ale obecnie, gdy na podstawie art. 114 Konstytucji wyznanie rzymskokatolickie zajmuje w Państwie Polskiem naczelne stanowisko wśród innych równouprawnionych wyznań, to przywileje cerkwi prawosławnej nie mają już uzasadnienia. Sąd Najwyższy rzeczywiście zapatruje się w ten sposób, ale proszę Panów, czy to jest rzeczą sądu uznawać, że jakaś ustawa jest sprzeczna z Konstytucją, czy leż to jest rzeczą parlamentu? Art. 126 naszej Konstytucji mówi: „Wszelkie istniejące obecnie przepisy i urządzenia prawne, niezgodne z postanowieniami Konstytucji, będą najpóźniej do roku od jej uchwalenia przedstawione ciału ustawodawczemu do uzgodnienia z nią w drodze prawodawczej”. A więc nie przez sąd. Dlatego też wnoszę rezolucję: „Senat wzywa Rząd do wniesienia ustawy, znoszącej ograniczenia Kościoła Katolickiego z czasów rządów zaborczych, zwłaszcza przywilejów cerkwi prawosławnej Jeżeli jestem już przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, to muszę tutaj parę słów powiedzieć o szkolnictwie powszechnem. Przedewszystkiem muszę zwrócić uwagę na program szkół powszechnych. Program ten w bardzo dobrej intencji rozszerza jednak zakres nauki w szkole powszechnej tak daleko, że to zupełnie nie odpowiada poziomowi rozwoju umysłowego dzieci, które są w tych szkołach. I tak np. w klasie 5 dla dzieci 11-letnich już jest obliczanie objętości brył, w klasie 7 są równania drugiego stopnia, są rzuty prostopadłe, więc jest geometrja wykreślna, jest mowa o warstwicach, wykreślanie według warstwie profilów. To są rzeczy, które byłyby możliwe w wyższych klasach szkoły średniej, ale przecież nie w 7 klasie szkoły powszechnej. Np. w geografji w oddziale trzecim, to znaczy dla dzieci 8-letnich ma być wykładane: władze administracyjne, rady gminne, urzędy administracyjno-policyjne, wybory, podatki i ich użytkowanie — dla 8-letnich dzieci. Już przed rokiem przedstawiciel ministerstwa uznał, że program ten wymaga zmiany. I dlatego też wnoszę rezolucję następującą: „Senat wzywa Rząd, żeby przeprowadził jak najrychlej rewizję programu nauki szkół powszechnych, który okazał się niedostosowany do rozwoju umysłowego dzieci szkolnych”. A zwracam uwagę, że ten system nauczania doprowadza do tego, że zaniedbuje się naukę pisania i czytania, tak że ci, którzy wychodzą ze szkoły po ukończeniu 7 klas nieraz nie umieją ortograficznie pisać.</u> | |
| 37 | + <u xml:id="u-8.4" who="#SThullie">Już poprzedni mówca ks. Albrecht zwracał uwagę na ważność wychowania w szkole. Jak może być dobrze postawiona sprawa wychowania, gdy wielu nauczycieli ustosunkowuje się nieprzychylnie do religji, gdy wiece nauczycielskie oświadczają się za szkolą świecką, bez Boga, bez nauki religji? Na czemże taki nauczyciel oprze wychowanie? W naszym programie jest zaprowadzenie szkoły wyznaniowej, uważamy bowiem, że tylko taka szkoła potrafi dać wychowanie oparte na gruncie religijnym.</u> | |
| 38 | + <u xml:id="u-8.5" who="#SThullie">Chciałbym jeszcze podnieść pewną niezgodność obecnych stosunków z Konstytucją. Mianowicie, w Konstytucji jest powiedziane, że szkoła jest bezpłatna. Tymczasem pod rozmaitemi pozorami zaprowadza się rozmaite opłaty. Ostatecznie nie mam nic przeciw temu, bo trzeba pokryć pewne koszta, czy to na przyrządy gimnastyczne, czy na inne przyrządy naukowe, ale sądzę, że to nie powinno być przeszkodą dla kształcenia się dzieci rodziców ubogich, zwłaszcza takich, które się odpowiednio uczą. Dlatego też w szkołach, zwłaszcza w szkołach zawodowych, gdzie nauka jest kosztowniejsza, bo potrzeba więcej przyborów, powinno się postawić zasadę, że dziecko biednych rodziców, uczące się dobrze, powinno być uwolnione od opłat. Tymczasem wiemy z praktyki, że żąda się od rodziców rozmaitych opłat i to od takich rodziców, którzy nie mają co dać jeść dzieciom. Wprawdzie szkoły od pewnych opłat uwalniają dzieci, ale w ograniczonej procentowo ilości. Zdaje mi się, że nie powinien rozstrzygać procent, lecz niemożność płacenia i sądzę, że Państwo Polskie winno popierać zdolnych uczni, choć są biedni.</u> | |
| 39 | + <u xml:id="u-8.6" who="#SThullie">Muszę wspomnieć o pewnych zarządzeniach ministerstwa, które oburzyły ludność, zwłaszcza z Małopolski. Chodzi o likwidację dwóch seminarjów nauczycielskich, mianowicie, drugie seminarjum nauczycielskie żeńskie we Lwowie i seminarjum w Radzyminie mają ulec powolnej likwidacji. Dzieje się to w tym czasie, gdy ministerstwo samo przyznaje, że liczba potrzebnych nauczycieli będzie musiała wzrastać w tempie bardzo szybkiem ze względu na zwiększanie się ilości dzieci w wieku szkolnym. Co się tyczy seminarjum żeńskiego we Lwowie, to i ten wzgląd powinien tu przemawiać, że likwidacja jego zmniejszy stan posiadania ludności polskiej na Kresach.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-8.7" who="#SThullie">Udawaliśmy się w tej sprawie do p. Ministra, który przyrzekł zrobić, co będzie można. Z tej trybuny jeszcze raz o to proszę.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-8.8" who="#SThullie">Muszę jeszcze wspomnieć, że ustawa sanacyjna, która była potrzebna w r. 1925 dla uzdrowienia skarbu, została przeważnie zniesiona co do urzędników, jednak najwięcej ucierpieli przez tę ustawę nauczyciele, zwłaszcza nauczyciele szkół średnich. Dla nich zostawiono postanowienia tej ustawy, i dlatego też sądzę, że słuszną jest rzeczą, jeżeli wszystkie postanowienia tej ustawy będą zniesione i dlatego proponuję rezolucję: „Senat wzywa Rząd do wniesienia projektu, znoszącego postanowienia ustawy sanacyjnej z r. 1925, o ile dotyczy ona nauczycieli wogóle, a w szczególności nauczycieli szkół średnich”.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-8.9" who="#SThullie">Przechodzę teraz do innych ministerstw. Chciałbym stanąć w obronie emerytów państw zaborczych. Pod tym względem są inne stosunki w b. zaborach rosyjskim i pruskim, a inne w austrjackim. Jeżeli w dwóch pierwszych zaborach byli urzędnikami przeważnie Rosjanie, albo Niemcy, to administracja w zaborze austrjackim była polska i ci Polacy pracowali przecież dla kraju i dlatego tembardziej odczuwają krzywdę, która im się dzieje wskutek tego, że uzyskują tylko 75% poborów, a nie 100%. Dlatego też sądzę, że Rząd powinien wziąć inicjatywę znowelizowania tej ustawy pod tym względem i w tej myśli wnoszę rezolucję; „Senat wzywa Rząd do zrównania poborów emerytów z czasów zaborczych oraz wdów i sierot po nich z poborami emerytów polskich oraz wdów i sierot po tychże”.</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-8.10" who="#SThullie">Niedawno wyszło rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które nie wiem z jakich względów, ale zakazuje sprzedawać specyfiki w drogerjach, tylko wyłącznie w aptekach. Otóż jest to przeciwne interesom ludności, gdyż ludność powinna mieć możność zakupywania tych rzeczy, które wydaje się bez recepty, wszędzie, gdzie ma jaknajbliżej i dlatego też pozwalam sobie wnieść rewolucję: „Senat wzywa Rząd do cofnięcia rozporządzenia o wyłącznem prawie sprzedawania specyfików w aptekach”.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-8.11" who="#SThullie">Jeszcze parę słów o Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Klub nasz, a zdaje się, że i cały Senat, wyraża zupełną zgodę na kierunek polityki zagranicznej naszego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Ale miałbym przecież do p. Ministra — szkoda, że jest nieobecny — pewną prośbę i pewne uwagi, z których może zechce skorzystać. Mianowicie, w obecnym budżecie wstawiona została po raz pierwszy suma na konsulat w Meksyku. Tłumaczono nam, że dzieje się to dla opieki nad ludnością polską w Meksyku, której tam jest kilkanaście tysięcy. Nie sprzeciwiamy się temu, jednak musimy zaznaczyć, że przez to nie chcemy uznać, jakobyśmy zachowywali się biernie wobec barbarzyńskich prześladowań katolików w Meksyku. Gdy swego czasu w Sowietach stracono ks, Budkiewicza, cała Europa wystąpiła przeciw temu. A obecnie, gdy się prześladuje religję katolicką, księży i wiernych za uczestnictwo w nabożeństwach, gdy kościoły się zamyka i księży się rozstrzeliwuje, to wszyscy milczą. Może p. Minister znajdzie sposobność poruszenia tej sprawy na sesji Ligi Narodów albo w inny sposób, jaki uzna za stosowny.</u> | |
| 45 | + <u xml:id="u-8.12" who="#SThullie">Druga sprawa dotyczy Gdańska. Gdańsk został utworzony, jako dostęp Polski do morza, tak przynajmniej było to w intencjach traktatu wersalskiego, jednak mimo to, po Wiatach, jeszcze ciągle spotykamy się tylko z trudnościami, które nam Gdańsk stawia. Mianowicie, w ostatnich czasach stawia trudności żegludze naszej z Tczewa, a także na Radzie Portu, która przecież jest utrzymywana wspólnie przez Gdańsk i Polskę. W tej Radzie Portu na 500 robotników jest tylko 12 Polaków, zdaje mi się, że to przecież jest krzywdą Polski. My płacimy, żeby za te pieniądze przyjmowano robotników niemieckich. Nie wiem, ilu Polaków jest na 550 urzędników tej Rady, ale musimy żądać, żeby pod tym względem Polacy byli równouprawnieni.</u> | |
| 46 | + <u xml:id="u-8.13" who="#SThullie">Na zakończenie muszę parę słów powiedzieć o przemówieniach przedstawicieli mniejszości narodowych. Słyszeliśmy, jak zwykle, skargi, już do nich jesteśmy przyzwyczajeni — i uważamy, że te skargi są zupełnie nieuzasadnione. P. s. Hasbach przeczytał nam tu propozycje, które rząd polski przedłożył rządowi czeskiemu dla uregulowania stosunków szkolnych na Śląsku, i powiedział, że to jest wzór, jak powinno się postępować. Godzimy się, bardzo dobrze, ale pod warunkiem wzajemności. Co się tyczy stosunku do szkoły i do Niemców wogóle w Polsce, chętnie zrobimy to samo pod warunkiem wzajemności. A tymczasem jakie są obecnie stosunki? W Łodzi jest zupełnie taka sama ilość Niemców, co w Berlinie Polaków. W Łodzi mamy około 3 szkół niemieckich, utrzymywanych przez rząd, i seminarjum nauczycielskie, utrzymywane przez rząd polski, a w Berlinie nie mamy żadnej, szkoły polskiej subwencjonowanej przez rząd, jest tylko jedna prywatna szkółka polska. My jesteśmy gotowi do układów z Niemcami…</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-8.14" who="#komentarz">(Głos na ławach mniejszości niemieckiej: Berlin a Łódź, to jest wielka różnica!)</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-8.15" who="#SThullie">Ale ta sama ilość Polaków i Niemców i ta sama ilość dzieci potrzebuje tej samej ilości szkół tu czy tam, czy mieszka w Berlinie, czy mieszka gdzieindziej.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-8.16" who="#komentarz">(Głosy: Słusznie.)</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-8.17" who="#SThullie">Otóż, proszę Panów, ja uważam, że te pretensje są nieuzasadnione.</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-8.18" who="#SThullie">A p. s. Koerner skarży się znowu na to, że w budżecie jest za mała kwota przeznaczona na wyznanie żydowskie w porównaniu do kwoty, przeznaczonej na wyznanie katolickie, ale zapomina o tem, że Kościół Katolicki posiadał dobra, które rządy zaborcze skonfiskowały i z tego powodu, rozumie się, zobowiązały się łożyć na utrzymanie duchowieństwa i to jest powód prawny, dla którego Państwo Polskie, objąwszy spadek, musi łożyć na wyznanie katolickie. A taka okoliczność nie zachodzi przy wyznaniu żydowskiem, bo przecież nie słyszeliśmy, ażeby rządy zaborcze konfiskowały dobra Żydów.</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-8.19" who="#SThullie">P. s. Koerner narzeka na to, że jakaś spółka prywatna umieściła w swoim statucie, że akcje przeznaczone są tylko dla chrześcijan, Proszę Panów, czyż niema wielu stowarzyszeń żydowskich, których członkami mogą być tylko Żydzi?</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-8.20" who="#komentarz">(S. Koerner: Niema.)</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-8.21" who="#SThullie">Przecież wolno założyć jakiekolwiek towarzystwo dla chrześcijan, tak samo jak i dla Żydów. Mnie się zdaje, że to nie może być powodem żalów.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-8.22" who="#SThullie">P. s. Koerner zaczepił pewne przywileje szkół wyższych, które datują się od wieków, to znaczy autonomję tych szkół i oświadczył się przeciw niej i chiałby, ażeby w szkołach wyższych rządził nie rektor, wybrany przez profesorów, lecz może komisarz rządu Tego niema nigdzie. W całym świecie jest autonomję uniwersytetów, chyba może w Sowdepji — tego nie wiem napewno, ale mnie się zdaje, — że do tych stosunków nie pójdziemy i autonomji szkół naszych będziemy bronili.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-8.23" who="#SThullie">Co się tyczy wniosku, o którym mówił s. Koerner, to jest o numerus clausus, i chciał, ażeby ta ustawa była zniesiona, to muszę powiedzieć, że numerus clausus nie może być zniesione, bo cóż mówi numerus clausus: jeżeli niema miejsca na przyjęcie wszystkich studentów, to się przyjmuje pewną ilość, która może być przyjęła.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-8.24" who="#komentarz">(Głos: Niema miejsca tylko dla Żydów.)</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-8.25" who="#SThullie">Tego w ustawie niema. Tego nie potrzebujemy znosić, w ustawie niema o Żydach ani słowa i tej ustawy znieść nie możemy. Jestem bardzo ciekawy, jak Panowie chcą to znieść, bo jeżeli niema miejsca, to chociażby Panowie znieśli ustawę, to i tak wszystkich się nie przyjmie.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-8.26" who="#komentarz">(Głos: Niema miejsca tylko dla Żydów.)</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-8.27" who="#SThullie">W ustawie tego niema, zresztą nie mogą się Panowie skarżyć, bo sam p. s. Koerner mówił, że 25% studentów jest żydowskich, więc my moglibyśmy się skarżyć, a nie Panowie na te stosunki.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-8.28" who="#SThullie">Dalej zaczepił p. s. Koerner ustawę o święceniu niedzieli i o odpoczynku niedzielnym, Panowie w Polsce chcą mieć takie przywileje, jakich nie mają ani w Niemczech, ani we Francji, ani gdzieindziej. Dlaczego Żydzi francuscy nie żądają tego.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-8.29" who="#komentarz">(Głos: We Francji tego niema.)</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-8.30" who="#SThullie">Ale we wszystkich protestanckich krajach odpoczynek niedzielny jest bardzo ściśle przestrzegany, a dla Żydów wyjątków niema. Tylko tu w Polsce Panowie chcą mieć ten wyjątek. Polska jest w swojej większości krajem katolickim i ludność katolicka nie dopuści do tego, ażeby był zniesiony odpoczynek niedzielny, ani żeby jakikolwiek uszczerbek w lej ustawie można było zrobić.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-8.31" who="#SThullie">Co się tyczy szkół to i tu s. Koerner narzeka. Okazuje się, że dobra wola p. Ministra, który robi wszystko, ażeby być sprawiedliwym dla mniejszości narodowych i który pewne subwencje już dal i pewnej ilości szkół dał prawo publiczności, przeszkodziła skargom Panów. Panom zawsze jest wszystkiego za mało.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-8.32" who="#komentarz">(Głos: 2 szkoły to za mało.)</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-8.33" who="#SThullie">Ja nie jestem ministrem, i może p. Minister odpowie, ile jest, ale wiem, że p. Minister w tym kierunku postępuje, jednak uznania u Panów nie znajduje.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-8.34" who="#SThullie">Jeszcze parę słów co się tyczy przemówienia p. Horbaczewskiego, który znowu narzekał, że ilość szkół ruskich została zmniejszona. Mybyśmy także musieli narzekać, bo ilość szkół polskich także została zmniejszona, a to stało się z tego powodu, że szkoły jednoklasowe organizuje się i przekształca się na wieloklasowe i wskutek tego ilość jest mniejsza.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-8.35" who="#SThullie">Jedno mogę przyznać s. Horbaczewskiemu, że zmniejszenie ilości szkół czysto ruskich nastąpiło także wskutek utrakwizacji. Na tej utrakwizacji cierpią jednakże tak samo Polacy jak i Rusini, i tak samo Polacy protestują przeciw temu, jak i Rusini.</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-8.36" who="#komentarz">(Głos na ławach mniejszości: Utrakwistyczne szkoły — to są polskie szkoły.)</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-8.37" who="#SThullie">Jakże to, proszę Pana Senatora, jeżeli połowa przedmiotów wykładana jest po polsku, a połowa po rusku, to w takim razie to nie są polskie szkoły i ludność polska gwałtownie protestuje przeciw tej ustawie, którą p. Grabski wprowadził.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-8.38" who="#komentarz">(Głos: Pozornie.)</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-8.39" who="#SThullie">Dalsze skargi także są nieuzasadnione przeciw p. Ministrowi Reform Rolnych. P. Ministra Reform Rolnych spotkał taki sam los, jak p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. P. Minister stara się, aby jak najbardziej sprawiedliwie postępować i uchylać wszystkie krzywdy, jakie były i taką samą wdzięczność ma od Panów, bo usłyszał, że wskutek tego Panowie będą głosowali przeciw budżetowi! Ja z mowy p. Ministra Reform Rolnych w Sejmie pozwolę sobie tylko parę dat przedstawić. W powiecie postawskim, dziśnieńskim, witejskim i mołodeczniańskim nabywców w procentach było: katolików w pow. postawskim 55%, prawosławnych — 45%, w dziśnieńskim 50% katolików i 50% prawosławnych, w wilejskim 29% katolików, 71% prawosławnych, w mołodeczniańskim 18% katolików, 82% prawosławnych. I to ma być krzywda? To jest ziemia polska pod względem narodowym, Polacy mogliby mieć pretensję, że ziemia polska przechodzi do rąk niepolskich. Ale to nie my się skarżymy, lecz skarżą się Panowie. Od r. 1919 cło r. 1925 ogólna liczba nabywców w Małopolsce Wschodniej wynosiła około 32,000, w tem osadników cywilnych 6.500, W r. 1926/27 ogólna ilość nabywców wynosiła około 20.000, w tem osadników 250. A więc okres osadzania tych osadników na roli się kończy, ta sprawa się już likwiduje, to było potrzebne i musiało nastąpić po wojnie, gdyż tym, którzy walczyli tyle lat za Polskę, Polska musiała też dać warsztat pracy na roli. Tu się mówi tylko o terytorjach polskich, a nie o jakichś zagranicznych. Wszystko to jest Polska i jeżeli Panowie mówią o tem, że ta ziemia została zroszona potem ruskim, to ja mówię, że nietylko została zroszona potem ruskim…</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-8.40" who="#komentarz">(Głos: Ukraińskim.)</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-8.41" who="#SThullie">Panowie mówią ukraińskim, co do tego my się różnimy, ja mówię po polsku, Polacy nazywają po polsku ten naród, z którym od wieków żyją, który Panowie nazywają ukraińskim, narodem ruskim. Wam wolno po ukraińsku nazywać się Ukraińcami. Niemcy nie mają do nas żadnej pretensji, żeby ich nazywać „Deutsche” a nie „Niemcy”, I sam p. s. Hasbach powiedział „Niemiec”, a nie „Deutscher”. Jeżeli mowa o zroszeniu tej ziemi potem ludności ruskiej, to muszę wspomnieć, że ta ziemia, gdyby nie została zroszona potem i krwią Polaków, gdyby tych Polaków nie było tam, to byliby Tatarzy, a nie Rusini.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-8.42" who="#komentarz">(Protesty na ławach ukraińskich.)</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-8.43" who="#SThullie">Tak było, ile razy Tatarzy zabierali do niewoli przeważającą część ludności, a jako osadnicy szli Polacy i to są ci dawni Polacy z nazwiskami polskiemi: Wiśniowieccy, Potoccy, którzy są teraz Rusinami.</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-8.44" who="#komentarz">(Głos na łowach ukraińskich: To szlachta ukraińska.)</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-8.45" who="#SThullie">Tysiące, można powiedzieć, że miljon z pewnością obecnych Rusinów, to są właśnie dawniejsi Polacy.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-8.46" who="#SThullie">Otóż, wobec tego ja jeszcze muszę powiedzieć na zakończenie, że zachodnia część Polski, Polska rdzenna jest przeludniona…</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-8.47" who="#komentarz">(Głos na ławach mniejszości: A my nie?)</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-8.48" who="#SThullie">...takie np. woj. łódzkie, albo Śląsk, to tam jest przeludnienie. Mówiono tu wczoraj o emigracji, że kilkadziesiąt tysięcy Polaków rocznie musi emigrować z Polski. Otóż ja sądzę, że przedewszystkiem nim Polak zostanie zmuszony do emigracji, to ma prawo w Państwie Polskiem nabyć grunt i pracować na roli tak samo, jak każdy inny.</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-8.49" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 83 | + </div> | |
| 84 | + <div xml:id="div-9"> | |
| 85 | + <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Kłuszyńska.</u> | |
| 86 | + </div> | |
| 87 | + <div xml:id="div-10"> | |
| 88 | + <u xml:id="u-10.0" who="#SKłuszyńska">Wysoki Senacie! Sytuacja, jaka się wytworzyła w Senacie, to jest zwierciadło, w którem od dwóch lat przegląda się Polska polityczna. Nie będziesz wiedział dnia ani godziny, musisz być na wszystko przygotowany. Senat, który do soboty jeszcze miał przyprawione skrzydła orle, szedł na zdobycie wszystkich pozycji przez Sejm obalonych w preliminarzu budżetowym, przedłożonym przez Rząd, dziś wygląda jak małe, słabiutkie orlątko, które macha skrzydłami, ale o locie nie może być mowy, podcięto mu skrzydła. Niejeden z siedzących tutaj Panów pociesza się w głębi duszy: odegramy się na jesieni. Tak, trzeba żyć nadzieją, bo gdyby tę nadzieję odebrano ludziom, którzy wierzą w Senat, to właściwie musieliby popełnić odrazu polityczne samobójstwo.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-10.1" who="#SKłuszyńska">Ale, Szanowni Panowie, ta sytuacja byłaby może zabawna, gdyby nie była tragiczna. W państwie przedstawicielstwo narodu musi cośkolwiek wiedzieć. A jeżeli któremukolwiek z Panów się zdaje, że stoi przy wielkim ołtarzu, to są złudzenia optyczne, a jeżelibym którego z Panów, który nawet stoi przy tym wielkim ołtarzu, zapytała co wie o najbliższej przyszłości, to gdyby mówił prawdę, powiedziałby: wiem to, że nic nie wiem i to jest prawda dzisiejszej Polski. Tak wygląda rzeczywistość dzisiejszej Polski. Nic nie znaczy, że na arenie życia politycznego spotykamy w tej chwili kilka czy kilkanaście — to jest rzeczą zresztą zupełnie obojętną — nazwisk wysokiej arystokracji. To nie ma najmniejszego znaczenia w życiu politycznem Polski. To jest na bardzo krótką metę obliczona polityka, bo takie, czy inne magiczne słowo, jakieś magiczne pociągnięcie może sprowadzić chwilową zmianę, ale przecież ta klasa społeczna już zgóry skazana jest na to, że wielkiej roli politycznej w Polsce odegrać nie może z tej prostej przyczyny, że jej rola się skończyła, a minionych kształtów żaden cud i cudotwórca nie wróci do istnienia na dłuższą metę. Można przysztukować, dodać, poprawić, wyretuszować, ale to nie jest nic trwałego. Dlatego przyszłość Polski musi być na innych zupełnie podstawach oparta, jeżeli ktoś chce wierzyć w trwałość tej Polski. Zupełnie nowe siły wystąpiły na arenę życia społecznego w całym świecie i w Polsce nie może być inaczej jak gdzieindziej, a temi silami są warstwy pracujące miast i wsi. One są historycznie powołane do tego, ażeby odegrać tę rolę w Polsce, i każda siła polityczna w Polsce, która temu naturalnemu rozwojowi stawia przeszkody, niedobrze przysłuży się Ojczyźnie dla tego, że gromadzi na firmamencie chmury, które w takiej czy innej chwili mogą spaść w formie oberwania się chmury, czy ulewnego deszczu, czy czego innego, ale to może odbić się bardzo boleśnie na Polsce.</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-10.2" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, miałam referować budżet Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, Budżet Ministerstwa Pracy jest nowożytnym w całem tego słowa znaczeniu. Nie ma przeszłości, a przynajmniej ma bardzo krótką przeszłość. To jest budżet, który w każdem państwie zdobywać sobie musi pozycje w ciężkiej walce, ponieważ ma do czynienia z przeciwnikiem bądź co bądź silnym ekonomicznie, ma do czynienia z klasami posiadającemi. Kapitalizm po wojnie został boleśnie zraniony. Nie jest to już kapitalizm przedwojenny, to są kapitaliści, którzy powiadają, że nie mają pieniędzy, przychodzą do rządu i powiadają: Rządzie, daj pieniędzy, a my będziemy kapitalistami. To każdy potrafi, jeżeli z tytułu kas rządowych ma być kapitalistą, to nie jest żadna wielka sztuka i dlatego rola, jaką kapitalizm odgrywa w tej chwili w Polsce, jest niewielka i Panowie zgodzą się ze mną, że kapitalizm w Polsce z patrjotyzmem nie ma nic wspólnego, bo to nie jest kapitał wyłącznie polski, to są kapitały francuskie, angielskie, niemieckie, wrogowie i nieprzyjaciele przyszli do Polski i tutaj się ze sobą spotkali i złączyli i dlatego nie można mówić o patriotyźmie kapitalizmu, bo ten kapitalizm jest międzynarodowym.</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-10.3" who="#SKłuszyńska">Jest rzeczą wielkiej wagi — w tej chwili przypominam sobie, że na jednem z posiedzeń Komisji Budżetowej, zdaje mi się przy budżecie Ministerstwa Przemysłu i Handlu, ktoś z przedstawicieli sfer kapitalistycznych, — mówię z przedstawicieli, bo nie wiem, czy sam jest kapitalistą, bo może być przedstawicielem kapitalistów, ale sam może nie mieć dużo pieniędzy i dlatego nie śmiałam go nazwać kapitalistą — rzewnemi łzami płakał, że Rząd niektóre przedsiębiorstwa prowadzi w zakresie państwowym. A więc, że Chorzowa, Tarnowa, kolei, salin i t. d. nie oddaje prywatnym kapitalistom, lecz prowadzi sam.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-10.4" who="#komentarz">(Głos: I dopłaca.)</u> | |
| 93 | + <u xml:id="u-10.5" who="#SKłuszyńska">Nie, nie dopłaca, przedsiębiorstwa te dają nawet jeszcze 1% zysku, któryby kapitaliści schowali do kieszeni i wzięliby państwowe pieniądze i powiedzieli, że budują w Polsce przemysł. Nie jest tak, jak się zdaje Panom, że co jest pod kierownictwem państwowem, musi niedomagać, ja bynajmniej nie jestem zachwycona i nikt tutaj z pp. senatorów z pewnością nie podejrzewa mnie, że z entuzjazmem odnoszę się do tego Rządu, ale każdy musi przyznać, że to jest droga po której się idzie do uspołecznienia wszystkich narzędzi pracy i warsztatów pracy. Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej, oczywista rzecz, ma w swoim zakresie obronę interesów ludzi pracy. W jakim zakresie może bronić ludzi pracy? Ma 60.000.000 budżetu. Ale 60 miljonów budżetu nie na swoje cele, bo ma z tego 25.000.000 (w poprzednim budżecie 34.000.000) na utrzymanie bezrobotnych. Ktoby uważał, że bezrobocie jest objawem przejściowym, gruboby się pomylił. Najlepszy dowód, że przecież gospodarstwo rozszerza się, życie gospodarcze płynie nieco szerszeni korytem, a bezrobotni są, bo zapomina się o jednym rezerwuarze — o wsi polskiej,...</u> | |
| 94 | + <u xml:id="u-10.6" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 95 | + <u xml:id="u-10.7" who="#SKłuszyńska">o tej wsi, na której jest nędza, o której poprostu Panowie nie mają wyobrażenia. Bardzo bym pragnęła, żeby ktoś postawił wniosek, ażeby powołać komisję senacką, aby Panowie byli łaskawi pofatygować się na wieś i popatrzeć prawdzie w oczy, jak wygląda wieś polska, jaka bezgraniczna nędza jest na wsi polskiej. Ci ludzie żyją, jakby jeszcze w okresie jaskiniowym, są jakieś 300–400–500 lat odsunięci od kultury. To jest powód, dla którego bezrobocie w Polsce się nie zmniejsza. W tej chwili mamy na wsi 1.480.000 najemnych ludzi przy warsztatach pracy, a 6.200.000 członków rodzin, a my wiemy, że członek rodziny na wsi, kiedy podrośnie, chce uciec z tego piekła, jakie jest na wsi, idzie do miasta. I ta liczba nie będzie się zmniejszać, ale przynajmniej pozostanie na tym samym poziomie.</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-10.8" who="#SKłuszyńska">Wysoki Senacie, można włożyć szkiełko różowe i patrzeć na świat różowo i można powiedzieć, że, ostatecznie to bezrobocie nie jest groźne. Ale, szanowni Panowie, ta statystyka, którą prowadzi Ministerstwo w sprawach bezrobotnych, to jest wielka komedia omyłek. Kto tam jest bezrobotny? Na moją ocenę, a ja mam prawo powiedzieć, że znam Polskę robotniczą, jest w tej chwili w Polsce przeszło 1.500.000 ludzi, którzy nie mają egzystencji, żadnej egzystencji. Pracują na wsi w sezonowych robotach po 3, 4 miesiące i pozatem nie mają żadnych dochodów.</u> | |
| 97 | + <u xml:id="u-10.9" who="#komentarz">(Głos: Po 60 groszy dziennie dostają.)</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-10.10" who="#SKłuszyńska">Ja już nie mówię o wynagrodzeniu, ale oni nie mają wcale warsztatu pracy, nie mają możności zarobkowania. Szanowni Panowie, czy można sobie wyobrazić, że to jest możliwe na długą metę, że ci ludzie będą ze spokojem znosili piekło tych udręczeń? To jest krótkowzroczna polityka, obliczona nawet nie na jedno pokolenie, daleko mniej niż na jedno pokolenie. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że Ministerstwo Pracy ma faktycznie na wszystkie swoje potrzeby, odliczając 25 miljonów na bezrobotnych, 35 miljonów, to jest kropla w morzu potrzeb tego Ministerstwa. To jest markowanie, że się coś robi wobec zagranicy i wobec tej opinji w kraju, która się temi sprawami interesuje. 135 inspektorów pracy ma zwiedzić wszystkie zakłady, które stoją poniżej wszelkiego dopuszczalnego poziomu nawet między największymi przyjaciółmi takich warsztatów. To są warsztaty, w których się wylęga gruźlica, które są siedliskiem chorób, warsztaty bez światła, w podziemiach i t. d. Tych 135 inspektorów ma to zwiedzić, ma temu się przyjrzeć i ma starać się zmienić to wszystko. Ja wiem, że człowiek w Polsce nie dużą ma wartość; życie ludzkie w Polsce nie wchodzi w rachubę, bo przecież co roku rodzi się pół miljona ludzi, więc każdy wie, że w tym wypadku podaż i popyt ma swoje uzasadnienie. Skoro tego towaru tak niesłychanie dużo, oczywista rzecz, że o niego nie potrzeba się troszczyć dlatego, że armja zawsze znajdzie rekruta, a fabrykanci swych robotników, a wszyscy inni mogą żyć tak, czy inaczej. Urządza się w Polsce „Dzień Matki”, daje się kwiatuszki, lilijki, ale to nie jest żadną poważną sprawą, w ten sposób tej sprawy absolutnie załatwić nie można. Tych 135 inspektorów ma załatwić te wszystkie sprawy, pierwszorzędnej doniosłości w Polsce.</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-10.11" who="#SKłuszyńska">Wysoki Senacie, chciałabym, ażeby Panowie na chwilę, na jedną chwilę chcieli pomyśleć kategorjami, obowiązującemi każdego odpowiedzialnego człowieka. Przecież gromadzi się bez przerwy w ciągu 10 lat ogromny rezerwuar niezadowolenia w Polsce. Szanowni Panowie, ja mogę z całą powagą powiedzieć, że spokój, który jest w Polsce, to jest zasługa lewicy polskiej, ponieważ wszyscy rozumieją bardzo dobrze — P. P. S., Stronnictwo „Wyzwolenie” i stronnictwa chłopskie, że niepodległość i byt Państwa Polskiego to jest kwestja życia i śmierci klas robotniczych, dlatego ta polityka, która może niejednemu nie bardzo obeznanemu z życiem politycznem może się wydawać za mało radykalną, ale z naszej strony to jest polityka salwowania interesu Państwa, który dla klasy robotniczej jest podstawowym interesem.</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-10.12" who="#komentarz">(Głosy: Brawo.)</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-10.13" who="#SKłuszyńska">Kapitaliści wszędzie się będą dobrze czuli, ale robotnicy mogą tylko w wolnym demokratycznym kraju czuć się dobrze, czuć swoją przyszłość i łączność z tym krajem.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-10.14" who="#SKłuszyńska">I dlatego na nas, na przedstawicielach klasy robotniczej spożywa ta ciężka troska o byt i istnienie Państwa, i to jest tytuł, który nam daje prawo do tego, że mamy dosyć tego lizania cukru przez szybę, bo nikt nie wie, jakim ten cukier lizany przez szybę jest, nie wie, czy jest słodki, czy kwaśny, czy jaki inny. My powiadamy, że chcemy w Polsce rządzić, że mamy prawo w Polsce rządzić z tytułu wsi i miasta, z tytułu pracy, jaką temu Państwu dajemy i z tytułu całej przeszłości pracy, dzięki której Polska niepodległa powstała. Dlatego najwyższy czas skończyć z skromnością, trzeba powiedzieć sobie i innym jak się w tej chwili sprawa przedstawia. Wszelkie zakusy odegrania się na jesieni, wszelkie zakusy zmiany Konstytucji, zmiany ordynacji wyborczej mogą wywołać w Polsce burzę, o jakiej się naprawdę nikomu z Panów nie śniło. Tej pozycji bronić będziemy do upadłego, bo to jest pozycja, po której klasa robotnicza musi rzeczywiście iść drogą rozwojową tam, gdzie jest jej historyczne przeznaczenie. Żadnem czarodziejskiem słowem, żadnem magicznem pociągnięciem, żadnym frazesem o zgodzie narodowej, o jedności całego narodu nie pozwolimy zaciemniać prawdziwego obrazu. Ja byłabym bardzo zadowolona, ażeby mogła być jedność narodowa. Nie jestem osobiście bojownikiem w tem znaczeniu, że chciałabym wszystko burzyć. Nie, ja chcę budować, Moja partja jest partją, budującą Państwo,...</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-10.15" who="#komentarz">(Głosy: Brawo.)</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-10.16" who="#SKłuszyńska">...ale na naszych grzbietach nie mogą wysuwać się ludzie i grupy społeczne, które z tytułu swojej nie powiem przeszłości, bo nikomu przeszłości nie wypominam, jeżeli w przeszłości nie byli bardzo wierni swojej Ojczyźnie ale się nawrócili, to Panu Bogu nawrócony grzesznik jest miły, dlaczego mnie mają być niemili, nie wydaję więc żadnego wyroku, ale w tej chwili sytuacja jest taka, że klasa robotnicza nie pozwoli na to, ażeby grupy społeczne, które do tego nie mają żadnego tytułu, chciały przez zmianę Konstytucji i ordynacji wyborczej zająć stanowiska, które im się wcale nie należą. Budżet Ministerstwa Pracy jest zwierciadłem tego, że klasa robotnicza w tej chwili w Polsce nie ma ani cienia władzy w ręku, nikt nie ma władzy ale i klasa robotnicza jej nie ma, to jest poza wszelką dyskusją. P. Minister Pracy ma do rozporządzenia 114% całego budżetu. Proszę Panów, ja nie jestem ekonomistą. I dlatego nie chcę tych spraw specjalnie poruszać, bo jak siedzi taki ekonomista, jak p. Gliwic, to trzeba bardzo ostrożnie mówić o sprawach, w których nie jest się specjalistą. Ale niemniej muszę zwrócić uwagę na jeden fakt. Weźmy pożyczkę stabilizacyjną. Te pieniądze poszły dla Banku Polskiego, prywatnej instytucji i fachowcy, którzy na tych sprawach dobrze się znają, powiadają, że pomiędzy przyjaciółmi Bank Polski bodzie miał miljard zarobku na tej tranzakcji, która ma służyć do stabilizowania złotego. Nie powiem, że w tej chwili grozi nam inflacja, inflacja papierowa w tem znaczeniu, jak była poprzednio, ale zgodzą się Panowie na to, że oprócz inflacji papierowej jest jeszcze inflacja obniżenia wartości pieniądza, a tej gwarancji, zdaje mi się, że nawet p. Minister Czechowicz, który jest specjalistą, nie chciałby wziąć na siebie i powiedzieć, że swoją głowę daje za to, że sfery kapitalistyczne nie będą chciały dążyć w pewnym momencie do obniżenia wartości złotego, bo to jest przecież najcudowniejszy interes.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-10.17" who="#komentarz">(S. Gliwic: Nie, wprost przeciwnie.)</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-10.18" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, gesty pewnego oburzenia ze strony przedstawicieli kapitału nie są dla mnie bardzo uspakajające, bo przecież wiemy, że takie rzeczy dzieją się nie na arenie publicznej, tylko poza areną publiczną, za kulisami, i w każdym razie mam wrażenie, że jeżeli można wogóle mówić o jakiejś proporcji ustosunkowania się rządu do klas posiadających i do Ministerstwa Pracy, to uważam, że 1,75%, które p. Minister Skarbu wyznaczył temu ministerstwu, to jest procent niesłychanie mały i to ministerstwo nie może rozwinąć żadnej działalności. Mogłabym tutaj zagrać na strunach liryzmu i rozczulić wszystkich Panów do łez, bo jak się mówi o dziecku, to wszyscy są ogromnie wrażliwi, nie mam jednak tych zamiarów, bo jeżelibym powiedziała, że z funduszów Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej na utrzymanie jednego dziecka w zakładach prywatnych idzie aż 16 gr. na dzień, jeżeli instytucje się zgłaszają i proszą o subwencje, jeżeli powiem, że w zakładach, prowadzonych przez Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej, 3.400 dzieci jest chorych na gruźlicę, na gruźlicę otwartą, dlatego że nie mają odpowiedniego pożywienia, to oczywista rzecz to każdego człowieka wzrusza. Proszę Panów, jesteśmy świadkami tylu nędz i takiej nędzy, bo jak chodzimy po Warszawie, to na każdym kroku spotyka się tu dziada, tam żebraka, kalekę bez nogi lub bez reki, do tego przyzwyczailiśmy się i nikogo to już tak bardzo nie rozczula, ale, proszę Panów, procent budżetu Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej jest dowodem, jak do tych spraw najżywotniejszych ustosunkowują się w tej chwili sfery rządzące.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-10.19" who="#SKłuszyńska">Jeszcze chcę powiedzieć kilka słów o jednej sprawie, niesłychanie z mego punktu widzenia przykrej. Kiedy była walka o Śląsk Cieszyński, brałam udział we wszystkich przejawach tej walki od początku do końca, byłam naocznym świadkiem tej walki. Śląska Cieszyńskiego, jak zresztą i Górnego Śląska, bronili górnicy. Śląsk Cieszyński odpadł od Polski z przyczyn od ludności śląskiej zupełnie niezależnych, nie obwiniam w tej chwili nikogo w perspektywie czasu sprawy zupełnie inaczej wyglądają, ale w każdym razie jeżeli podpis ktoś położył w Spa, to nie ręka robotnika polskiego. Zostało kilka tysięcy ludzi, których Czesi, podobno zresztą teraz nasi przyjaciele polityczni, wówczas wypędzili, odebrali warsztaty, możność pracy i ci ludzie do dnia dzisiejszego od rządu Rzeczypospolitej Polskiej, za którą walczyli i dali swoje życie, bo wielu ludzi zginęło, nie dostali żadnego odszkodowania. Zwracałam się, gdzie mogłam, aby to uzyskać. Byłam u p. Ministra, prosiłam, zaklinałam, odesłał mnie do wojewody Grażyńskiego i ta sprawa do dziś dnia nie jest załatwiona. Przecież to chyba zbytniej chluby nie przynosi żadnemu rządowi, od początku do końca, jakie rządy były w Polsce po dziś dzień. Spotykałam bardzo wielu tych górników we Francji na emigracji, o których wczoraj tak pięknie mówił p. s. Motz. Słyszałam tych ludzi, co oni mówią tam we Francji o Najjaśniejszej Rzeczypospolitej. Jest ważną rzeczą, nie przeczę, budować zagranicą reprezentacyjne pałace dla ambasadorów, ja sama nie mogę sobie wyobrazić ambasadora, mieszkającego w jakiejś chacie, to jest reprezentant państwa, a więc daje mu się pałac taki, czy inny. Ale trzeba przyjrzeć się emigracji we Francji, jak Francuzi odnoszą się do emigrantów, jak odnoszą się kapitaliści francuscy — i polscy nie są dobrzy, ale tamci są po wielokroć gorsi, trzeba wziąć pod uwagę, jak ci emigranci tam wogóle istnieją. Jeżeli weźmiemy fundusze, jakie Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej ma na cele emigracyjne, to znowu musimy przyjść do przekonania, że ta podstawa narodu jest w Polsce traktowana w całem tego słowa znaczeniu po macoszemu. Zdaje mi się, że leży w interesie całego Państwa, ażeby te sprawy uległy gruntownej zmianie. Ale one nie mogą ulec zmianie żadnym frazesem, żadnem zaklęciem.</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-10.20" who="#SKłuszyńska">I gdybym ja tu do Panów mówiła złotemi słowami, i nie sama, ale stu takich mówców gdyby mówiło, to nie są sprawy, które się zmieniają rozmowami, to są sprawy, które się zmieniają na płaszczyźnie sił społecznych. Klasa robotnicza musi wytworzyć i wytwarza taką siłę i te wszystkie frazesy, które nie mają żadnego znaczenia, bo klasa robotnicza rośnie w siłę na wsi i w mieście, budzi się ten żywioł ogromny, silny i idzie tylko o to, aby on doszedł do władzy drogą demokracji, naturalnego rozwoju, żeby mu nie stawiano zapór i zatorów, bo rozbijanie zapór i zatorów nie odbywa się już z termometrem w ręku, z jakąś miotełeczką tylko w daleko gorszych i cięższych warunkach, których oby Polska nigdy nie potrzebowała przeżywać. To jest życzenie, które wypowiadają wszyscy ludzie odpowiedzialni, ale nie widzimy absolutnie takich pociągnięć rządu, któreby klasie robotniczej dały rzeczywiście tę nadzieję zmiany, tę nadzieję, że rzeczywiście będzie lepiej i że rzeczywiście stopa zarobkowa nie będzie wynosiła 100 zł, miesięcznie.</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-10.21" who="#SKłuszyńska">Szanowni Panowie, nie chcę tutaj się bawić w demagogję, trybuna senacka nie może być użyta do demagogicznych zwrotów, których chciałabym, żeby wogóle nie trzeba było używać. Ale pytam się wszystkich tu zebranych szczerze: niech Panowie powiedzą mi, czy można żyć za 100 zł. miesięcznie? 14 miljonów ludzi w Polsce jest ludźmi pracy, a z tego % to są nędzarze, w ścisłem tego słowa znaczeniu, nędzarze straszliwi, dzieci ich żyją w nieprawdopodobnej nędzy. A kto jest za to odpowiedzialny? I dlatego Szanowni Panowie te sprawy wymagają bardzo głębokiego przemyślenia; one wymagają bardzo prędkiej naprawy; one wymagają bardzo prędkich pociągnięć, żeby nie było za późno. Polska wieś nie jest dziś tą cichą polską wsią, opisywaną tak pięknie przez naszych poetów; tam wre, tam wre tak, jak z tego Panowie nie zdają sobie sprawy. Ludność bezrobotna wsi, która nie może wyjechać, która nie może wyemigrować, to jest element w tej chwili groźny, dlatego, że nie ma co jeść.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-10.22" who="#SKłuszyńska">Podczas akcji wyborczej, kiedy przejeżdżałam wsie i miasta, widziałam taką nędzę, o której ja, która wzrosłam i całe życie swoje związałam z klasą robotniczą, nie miałam pojęcia, ponieważ mieszkałam całe życie na Śląsku, gdzie stopa życia jest wyższa. I powiedziałam sobie: to są święci ludzie, każdy z nich powinien dostać order, order Odrodzenia, albo jakiś inny specjalny order.</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-10.23" who="#komentarz">(Głos: Połowę nieba zapełnią.)</u> | |
| 112 | + <u xml:id="u-10.24" who="#SKłuszyńska">To jest daleka droga, nim się dostaną do nieba, ja wolę realne rzeczy na ziemi. Ci ludzie powinni być specjalnie dekorowani za to, że oni cierpliwie żyją w tych warunkach. I dlatego, kończąc moje przemówienie, które miało dotyczyć tylko resortu pracy i opieki społecznej, ale wobec tego, że przecież niema właściwie dyskusji budżetowej, jest tylko, że tak się wyrażę, roztrząsanie sumień, tak możnaby nazwać tę debatę, bo inaczej jej nazwać nie mogę, uważałam za swój obowiązek w imieniu klubu, do którego mam zaszczyt należeć, tych kilka słów powiedzieć w tem przekonaniu, że jednak znajdą się może tutaj odpowiedzialni ludzie, którzy będą rozumieli, że do rozgrywki na szkodę klasy robotniczej iść nie wolno, ponieważ ta rozgrywka mogłaby przynieść Polsce ciężkie, niepowetowane szkody.</u> | |
| 113 | + <u xml:id="u-10.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 114 | + </div> | |
| 115 | + <div xml:id="div-11"> | |
| 116 | + <u xml:id="u-11.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Hałuszczyński.</u> | |
| 117 | + </div> | |
| 118 | + <div xml:id="div-12"> | |
| 119 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SHałuszczyński">Wysoki Senacie! Do tego roztrząsania sumienia, o jakiem mówiła p. senatorka, dołączyć muszę kilka uwag w sprawach oświatowo-kulturalnych. W dyskusji w Sejmie i na Komisji Budżetowej Senatu zarysowało się kilka poglądów. Jeden pogląd zgodny z ministerstwem, że chociaż są pewne niedomagania w tej dziedzinie, to jednak one usprawiedliwione są tem, że nie można łożyć więcej wydatków na tę sprawę, a i w tym wypadku w stosunku procentowym Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zajmuje drugie miejsce. Drugi pogląd nie podzielał tego optymizmu i wskazywał niedomagania w ogólno-państwowem szkolnictwie, a niektóre głosy nawet krytyki odnosiły się do sprawy t. zw. mniejszościowego szkolnictwa. Ale był i trzeci pogląd wręcz przeciwny, który mówił o tendencyjnem i wrogiem stanowisku i polityce szkolnej i te głosy podnosili przeważnie zastępcy mniejszości narodowych, a między temi głosami najsilniejszem echem odbiły się głosy zastępców ukraińskiego narodu. W tych głosach może najwięcej rozgoryczenia i oburzenia, a to z tego powodu, że nawet już w dzisiejszej dyskusji my nie znajdujemy uznania dla tych głosów. Poprostu nie chce nikt uwierzyć, że to, co mówimy, czego domagamy się, na co zwracamy uwagę, że to jest przeżyte, że to wychodzi z głębi naszej, a te sprawy traktuje się tak, że to są tylko „pretensje” Ukraińców. Takie głosy prasy można było z powodu dyskusji szkolnej skonstatować.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-12.1" who="#SHałuszczyński">Ja pozwolę sobie zwrócić uwagę na jedną sprawę. Już w przemówieniach i p. Ministra i p. referenta i innych skonstatowano wogóle, że Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego należy do tych, które rozpoczęło swoją twórczość od podstaw, że to, co było przedtem, to był chaos, to były tylko okruszyny, któremi żywił się organizm narodowy w czasie swojego niewolniczego istnienia w państwach zaborczych. Ale czy ktokolwiek z tych, którzy tę sprawę specjalnie podnosili, na chwilę jedną choćby pomyślał o tem, że wskutek tej twórczości Państwa w dziedzinie szkolnej my, Ukraińcy, straciliśmy cały nasz dorobek, zdobyty w walkach i w pracy prawie że trzech pokoleń? Ta praca i walka ta jest szczytna i chlubna. My od dwóch pokoleń już przyszliśmy do przekonania, że tylko własną pracą potrafimy coś zrobić i mimo wojennych czasów i naszego tak katastrofalnego upadku starań o własną niepodległość państwową, my w tych powojennych czasach zebraliśmy jeszcze tyle sił, że potrafiliśmy stworzyć i, zawdzięczamy tym naszym zmaganiom stworzenie prywatnego ukraińskiego uniwersytetu, dzieła ośmieszanego bardzo często, a do którego stosowano takie metody policyjne, że trudno wyobrazić sobie i znaleźć równoważnik, któryby wyjaśnił proporcję między śmiesznością dzieła, a represjami, stosowanemu do tego śmiesznego dzieła.</u> | |
| 121 | + <u xml:id="u-12.2" who="#SHałuszczyński">W karcie dziejowej ukraińskiej sprawa ukraińskiego uniwersytetu będzie dziełem heroicznem i wolnem zupełnie od wszelkiego materjalizmu. To też nic dziwnego, że i u nas powtórzyło się to samo, co było kiedyś i w Polsce, że do kryminału szły całe szkoły tam na dole, a na górze siedziały oświatowe zarządy. Tylko, że Bezmiana brał pusty śmiech na widok tego, ale my się nie śmiejemy, bo stoimy na ruinach, bo ból serdeczny szarpie nasze serca. Bo gdy patrzymy na bierność bilansu naszego na polu szkolnictwa, to widzimy, że ona nie jest spowodowana naszem lenistwem, czy niechęcią do pracy i do twórczości, ale jakąś niezrozumiałą pychą obecnego pana, a jeszcze tak niedawno niewolnika. „Ale cóż ty nazywasz pychą mojej Ojczyzny?” zapyta mnie kto słowami Żeromskiego. Słowami Żeromskiego odpowiem: „pychą Ojczyzny nazywam żądzę krzywdy, którą ta Ojczyzna nazywa swoją misją”. O tej misji wspomniał p. Minister Staniewicz w odpowiedzi dr. Baranowi na komisji. O tej misji mówi każdy osadnik i każdy strzelec, uzbrojony w karabin, o tej misji mówi każdy, że się tak wyrażę „Kulturtröger”, o tej misji wspomina się zawsze wtedy, gdy się stawia przeszkody „żywemu narodowemu rozpędowi do europejskiego życia”.</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-12.3" who="#SHałuszczyński">Sprawy oświatowe dzielą się na trzy działy: wychowania przedszkolnego, szkolnego wychowania i nauczania i pozaszkolnej oświaty. Te wszystkie trzy działy stanowią jedną życiową całość. Do zrozumienia tej całości doszło dopiero w powojennych czasach nasze pokolenie. Ono to zrozumiało, i tendencję ograniczenia tej całości widzimy w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświaty. Jednakże licząc się z pewnością z wydatkami, jakie musi się łożyć na ten cel, działy wychowania przedszkolnego i pozaszkolnej oświaty schodzą na szary koniec i wstawiono je z zupełnie niezrozumiałych powodów w dziale szkolnictwa powszechnego. Powodem będzie zapewne mały zakres działalności, — gdyż w wychowaniu przedszkolnem mówi się tylko o 2 ochronkach i 69.000 zł. na ten cel wyłożonych, — Zdaje się, że ten zakres działania jest dostrojony do małej kwoty, ona decydowała o tem.</u> | |
| 123 | + <u xml:id="u-12.4" who="#SHałuszczyński">W dziale oświaty pozaszkolnej mamy 316.000. W wyjaśnieniach do tego rozdziału podano, że Ministerstwo tem opłaca swoją pracownię pozaszkolnej oświaty i subwencjonuje odpowiednie oświatowe instytucje. Myślę, że jeszcze i z tego powodu ta sprawa jest umieszczona w szkolnictwie powszechnem, ponieważ Ministerstwo, rozporządzając odpowiednim zastępem nauczycielstwa, chce zaznaczyć swoje zainteresowanie i będzie starało się tę pracę bardziej intensywnie wykonywać. Ja jednak w mojem przemówieniu oddzielę te dwa działy od szkolnictwa powszechnego, dlatego, że między nimi a szkolnictwem jest raczej rozwojowy związek, ale z treści szkolnictwa powszechnego on bynajmniej nie wypływa, Przystępuję zatem do szkolnictwa.</u> | |
| 124 | + <u xml:id="u-12.5" who="#SHałuszczyński">Z przedłożonego sprawozdania Ministerstwa można skonstatować, że prace Ministerstwa szły w kierunku reglamentacyjnym. I tutaj takie były wytyczne: sprawa administracji szkolnej, stworzenie jednolitej szkoły, sprawy planu jednolitej szkoły, organizacja szkolnictwa średniego, rozbudowa szkolnictwa zawodowego i kwalifikacja i kształcenie nauczycieli, Uznano, że inne sprawy mogą się rozwijać na podstawie dotychczasowych programów. Wśród spraw szkolnych w kilku miejscach napotykamy na sprawę szkolnictwa mniejszości narodowych. Tu wydano kilka rozporządzeń i w sprawozdaniu czytamy, że „żądania administracji szkolnej na Kresach są nietylko ważne, ale i niezmiernie doniosłe”. Ale rozwiązać tej kwestji nie potrafią ani rozporządzenia, ani utrakwizacja, ani zlewanie średnich zakładów w jeden zakład, ani też tworzenie surogatów szkolnictwa wyższego w formie instytutów ruskich. Jedynym sposobem, który potrafi rozwiązać tę sprawę, jest wykonanie postanowień Konstytucji, a mianowicie art. 95, 96 oraz 109 i 110, a dalej wykonanie tych zobowiązań międzynarodowych, jakie przyjęła na siebie Rzeczpospolita Polska w stosunku do mniejszości narodowych. A temi domaganiami, których nie zaspokoją żadne zarządzenia, są:</u> | |
| 125 | + <u xml:id="u-12.6" who="#SHałuszczyński">1) szkolnictwo narodowościowe od najniższego przez zawodowe szkoły aż do najwyższego i 2) administracja tem szkolnictwem, od rad szkolnych miejscowych począwszy aż do stworzenia osobnego ministerstwa dla szkolnictwa mniejszościowego, wraz z opieką nad przedszkolnem wychowaniem i pozaszkolną oświatą — w rękach tych mniejszości. Inaczej pustyni dźwiękiem zostaną słowa sprawozdania tego Ministerstwa, że „w okresie sprawozdawczym dążono do uwzględnienia potrzeb szkolnych mniejszości narodowych”.</u> | |
| 126 | + <u xml:id="u-12.7" who="#SHałuszczyński">Na przeszkodzie spełnieniu tego wymagania stoi kresowa ustawa. Na przeszkodę tę powoływał się także p. Minister. Ale jednakowoż, jeżeli to jest przeszkodą, to nic łatwiejszego, jak przyjść z nową ustawą, któraby tę przeszkodę usunęła. Bo wszelka ustawa, która faworyzuje jednych obywateli, która przewiduje 40 podpisów dla t. zw. mniejszości — w tych miejscowościach ona jest właściwie większością — ulegalizowanych, a 20 podpisów nieulegalizowanych dla narodowości polskiej, to jest faworyzowanie jednych obywateli przed innemi, to jest tworzenie obywateli drugiej klasy z jednakowemi obowiązkami, a z różnemi prawami.</u> | |
| 127 | + <u xml:id="u-12.8" who="#SHałuszczyński">Wspominał p. Minister o tem, że w deklaracjach szkolnych nie spotkał się z żadnym protestem, i tylko jedna jakaś sprawa oparła się o Trybunał Administracyjny, ale i to była sprawa polska. Chcę zwrócić uwagę na jedno: wieś to jest zupełnie co innego niż miasto. Wieś ukraińska, kiedy się przekonała z pierwszych deklaracji, że ich celem ma być likwidacja szkolnictwa ukraińskiego, że z deklaracjami nikt się nie liczy, to przestała wnosić protesty. Zresztą, do wnoszenia protestów trzeba zorganizowanego aparatu, większych materjalnych środków, a tego wieś ukraińska nie ma.</u> | |
| 128 | + <u xml:id="u-12.9" who="#SHałuszczyński">Następstwem akcji plebiscytowej jest to, że z około 3000 szkół ukraińskich w Galicji Wschodniej — zaznaczam to w odpowiedzi na dzisiejsze przemówienie p. sen. Thullie — zostało w r. 1926/27 już tylko 845, a w r. 1927/28 tylko 690 szkół. Równocześnie na terytorjum wołyńskiego kuratorjum są tylko 4 szkoły ukraińskie, a w poleskiem kuratorjum niema ani jednej, Nie mówię już o lubelskiem, bo tam ustawa kresowa nie ma zastosowania, a tem samem nietylko niema tam ani jednej szkoły ukraińskiej, ale niema utrakwistycznych szkół ani języka ukraińskiego, jako przedmiotu nauczania.</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-12.10" who="#SHałuszczyński">Idąc dalej za mową tych cyfr, mógłbym jeszcze dalej wykazać, jak rosną szkoły polskie na tych samych terenach, i chociaż do tych szkół chodzą także dzieci ukraińskie, to w nich niema nauki języka ukraińskiego jako przedmiotu. Na Polesiu np. takich szkół polskich jest 1003, gdzie nawet języka miejscowego, czy to ukraińskiego, czy białoruskiego, zupełnie się nie wykłada. P. Minister w odpowiedzi posłowi Celewiczowi zaznaczył, że chociaż utrakwizm nie jest bardzo pedagogiczny, ale on jest zmuszony do przeprowadzenia utrakwizmu ze względu na rozbudowę siedmioletniej szkoły. Inaczej koszta tej rozbudowy będą tak wielkie, że szkoła narodowościowa nie mogłaby temu podołać i w takim wypadku szkoła narodowościowa musiałaby się ograniczyć do jednoklasówek. Jak już na komisji powiedziałem, że wiązanie utrakwizmu z rozbudową siedmioletniej szkoły jest tylko zwrotem krasomówczym. Rozbudowa wogóle szkoły powszechnej i szkoły siedmioletniej wymaga tak wielkich kosztów, że ciężarowi temu państwo samo nie podoła, że do pokrycia tego kosztu muszą być powołane organizacje samorządowe, terytorialne, gospodarcze i inne organa życia publicznego. I dlatego pozwalam sobie być tego zdania, że przy szkołach narodowościowych, gdy przy układaniu programu nauczania będziemy mieli na uwadze przygotowanie młodzieży do życia, żeby na tle ogólnoludzkiej oświaty móc prowadzić wychowańców do ich życiowego powołania i zawodu, w następstwie odpowiednio przeprowadzonych psychologicznych badań, na które między innemi zwracał uwagę ś. p. Joteyko, wtedy społeczeństwo zrozumie zadania takiej szkoły, wtenczas organizacje samorządowe i inne będą łożyć na takie szkoły. Inaczej te szkoły nie będą rozbudowane nigdy, To moje zapatrywanie można nazwać czczym frazesem, jak ja nazwałem głuchym dźwiękiem dążenia Ministerstwa. Ale za mojem zapatrywaniem jest jedna racja, że w tym wypadku społeczeństwo danego narodu rozumie, że rozbudowa szkoły idzie po linji jego interesu. Wtedy ustanie wrogi stosunek między szkołą i społeczeństwem, który dzisiaj zaistniał, wtedy położymy kres powtórnemu analfabetyzmowi. Inaczej szkoła będzie tylko obcą instytucją. Na wprowadzenie tej obcej instytucji tyle wysiłków, tyle energji, tyle zaciekłości i walk wewnętrznych, że gdybyśmy tę energję zrachowali razem, to z mniejszą jej ilością przeprowadzimy szkołę narodowościową i ona szybciej będzie rozbudowana.</u> | |
| 130 | + <u xml:id="u-12.11" who="#SHałuszczyński">Chociaż ustawa kresowa obstawiona jest różnemi zastrzeżeniami, ja zwracam uwagę, że np. w Sokalu zebrano więcej jak 150 podpisów za ukraińskim językiem nauczania. W kuratorjum unieważniono kilka podpisów z tych czy innych powodów, wobec czego niema 150 ważnych podpisów i nie może być mowy nietylko o języku ukraińskim nauczania, ale także i o utrakwizacji tego gimnazjum.</u> | |
| 131 | + <u xml:id="u-12.12" who="#SHałuszczyński">Wogóle trzeba powiedzieć, że prace Ministerstwa noszą raczej reglameutacyjny charakter. Ministerstwo wydaje rozporządzenia nieraz bardzo słuszne i ładne, ale wykonawcami tych rozporządzeń są zawsze ludzie. Jeżeli te rozporządzenia są drobnostkowe, jeżeli są za liczne, dają tylko możność wykonawcom dać odczuć zależność i niższość tych, do których mają stosować zarządzenia. Wydawanie tych licznych i drobnostkowych zarządzeń jest wręcz przeciwne zasadzie, która mówi: Pour gouverner mieux, il faudrait gouverner moins.</u> | |
| 132 | + <u xml:id="u-12.13" who="#SHałuszczyński">Istnieje rozporządzenie, że w szkołach ukraińskich i utrakwistycznych na żądanie rodziców mają być wydawane świadectwa w języku ukraińskim. P. Ministrowi może niewiadomo, że dotychczas niema blankietów takich świadectw. Na żądanie rodziców wydano w I półroczu tylko tymczasowe zaświadczenie, Zbliża się koniec II półrocza, a blankietów niema. Jedni rodzice zadawalają się polskiemi świadectwami, bo i u nas są tacy, którzy stoją tu i tam, którzy mają zdrowe myśli a robaczywe serca. Jedną nogą stoją w wolności, a drugą w dybach. My zastrzegamy się, aby nam tego typu obywateli nie karmiono i nie odżywiano. A później p. Minister powie, ponieważ nie wniesiono żadnych protestów, więc ludność jest zadowolona.</u> | |
| 133 | + <u xml:id="u-12.14" who="#SHałuszczyński">W ostatnim czasie wyszło rozporządzenie kuratorjum o tem, że świadectwo dojrzałości, uzyskane w ukraińskich seminarjach, mają zawierać uwagę, że kandydat czy kandydatka jest uzdolniona do nauczania tylko w szkołach ruskich, czy z językiem wykładowym ruskim. To ograniczenie odnosi się tylko do nielicznych prywatnych seminarjów ukraińskich, bo państwowego seminarjum takiego niema ani jednego, tylko są prywatne. Szkół ukraińskich mamy już niewiele, bo tylko 690, liczba ich bardzo zmalała i będzie dalej malała, jeżeli będzie stosowana dalej akcja ograniczeń, jak dotychczas. Do defektów kandydata, po niemiecku można powiedzieć Schönheitsfehler, a mianowicie do wyznania i narodowości kandydata, przychodzi jeszcze stwierdzenie urzędowe jego uzdolnienia tylko do szkoły ruskiej, czy ukraińskiej i rozumie się, każdy Sezam, chociażby najbardziej uprawniony, będzie zamknięty dla niego.</u> | |
| 134 | + <u xml:id="u-12.15" who="#SHałuszczyński">Ministerstwo w jednem rozporządzeniu podaje warunki, kto może być nauczycielem. Bardzo słuszne rozporządzenie, tą sprawą wszyscy się zajmujemy. Ale jeżeli uwzględnić głos Kerschensteinera, który mówi o psychologicznej strukturze wychowawcy i o psychologicznej strukturze nauczyciela, o różnicy między niemi, o potrzebie związania obu struktur w jedną, zrozumiemy, jak ciężko rozwiązać tę sprawę rozporządzeniem. Od nauczyciela i wychowawcy wymagamy wiary w wartość ponadczasowych wartości, w zwycięstwo rozumu nad zmysłowością, Wymagamy od nauczyciela, aby on nietylko wpływał na młodzież rzeczową treścią materjału, aby siłą imponderabilji własnej istoty wpływał na nią. Wtedy asenterowanie młodzieży nie ma żadnego zastosowania. Jeden przykład. W III nauczycielskiem seminarjum we Lwowie jest niejaki p. Kossowski, który naucza języka polskiego. Na 50 kandydatek do matury 19 już na podstawie wypracowania pisemnego nie dopuszcza do matury, nie licząc tych uczennic, które padły w czasie ustnego egzaminu. Gdzie owoce pracy tego pana przez 5 lat? Jak dalekim jest ten wychowawca od ideału Kerschensteinera! Czy może on przeżywać złote chwile razem z młodzieżą, czy nie tamuje on żywego entuzjazmu, kiedy wchodząc do klasy trzaska z całej siły drzwiami, kopie przedmioty, znajdujące się w klasie, aby w ten sposób podnieść swój autorytet. Jego też uczennice uczą się przez 5 lat języka polskiego kosztem innych przedmiotów, by wreszcie po 5 latach przy egzaminie dojrzałości 50% uczenie przepadło.</u> | |
| 135 | + <u xml:id="u-12.16" who="#SHałuszczyński">Święta narodowe polskie, chociażby o charakterze państwowym, z natury rzeczy wśród ludności innej narodowości noszą charakter chłodny, raczej oficjalny. Dlatego też wszelkie sztuczne wywoływanie entuzjazmu nie prowadzi do celu. Chcę wierzyć, że zamiarem najwyższej władzy szkolnej, kiedy przeprowadzano sejmową ustawę o obchodzeniu święta 3 maja, było ograniczyć się do święta zamkniętego w gronie nauczycieli i młodzieży, z krótką jedynie wzmianką o tem święcie. Cóż z tego? Kiedy przyjdzie takie rozporządzenie do kuratorjum lwowskiego, a znajdzie się tam taki p. Sośnicki, który tylko wyszukuje i przemyśliwa nad tem, jakby najbardziej poglądowo dać odczuć hajdamackiemu szczepowi jego niższość i zależność i podlewa je swoim sosem, to w takim razie wypadki takie jak w Stanisławowie, Tarnopolu i Lwowie będą się stale powtarzać i będą doprowadzać do coraz ostrzejszych wybuchów. Czytając opis przemarszu młodzieży ukraińskiej w marcowem święcie, miałem to wrażenie, jakie przeżywało wojsko rzymskie, gdy je prowadzono sub jugum Gaudinum, z tą różnicą, że rzymskiego wojska nie obrzucano wyzwiskami, jak młodzieży ukraińskiej, Kiedy kuratorjum doleje swego sosu i sprawa pójdzie do jakiegoś komitetu wojewódzkiego, czy powiatowego miasta, to wszyscy prześcigają się w tem, jakby ten bezgraniczny entuzjazm uwidocznić. I nie dziw, że wobec argusowego oka władz zgarbiony kręgosłup ukraińskiego nauczyciela i dyrektora nie może się wyprostować. I słyszy się zarzut, że przecież dyrekcja ukraińska zamknęła gimnazjum, że nikt nie zmuszał nikogo do brania udziału w publicznym obchodzie święta. Ale młodzież nie może takiemu treningowi poddawać swoich kręgosłupów. Wszyscy, jak tutaj jesteśmy zebrani, mamy za sobą swoją wiekową tradycję i historję, którą przeżywaliśmy serdecznie w naszej złotej młodości, którą przeżywamy i dzisiaj ilekroć nam zdarzy się sposobność zetknięcia się z dziatwą i młodzieżą. Jedni mają swoich Mahabeuszów, drudzy Wilhelmów Tellów, inni Rejtanów, tak samo naród polski i ukraiński mają ich także. A ze wszystkich tych postaci odzywa się wiecznie świeży, wiecznie młody, wiecznie entuzjazmujący głos: na tem miejscu stoję i nie mogę inaczej. Dźwięk tego nieśmiertelnego głosu z duchowych głębin naszych jest tak samo istotny i obowiązujący dla dziecka, jak i dla starca rad grobem. Jeżeli ten głos jest przeżyty, t. j. wychodzi z głębokiego wewnętrznego przekonania, musi być uszanowany przez wszystkich, przez przeciwników i wrogów. I jeżeli już podchodzić z karą, to nie do młodzieży, ale do tych wszystkich, którzy do najbardziej niewinnych rozporządzeń podlewają swój zatruty sos, ażeby potem móc święcić orgje, gdy młodzież odruchowo zaprotestuje, ażeby móc uprawiać „selekcję”, jak to wyraził się jeden wysoki szkolny dostojnik nie tutaj, ale we Lwowie, gdy o tych sprawach z nim musiałem prowadzić rozmowy.</u> | |
| 136 | + <u xml:id="u-12.17" who="#SHałuszczyński">Dlatego musimy od Ministerstwa domagać się, ażeby ono wydało jasny i zrozumiały zakaz wciągania młodzieży ukraińskich szkół do udziału we wszystkich wojskowych i obywatelskich świętach, a równocześnie pouczyć p. Sośnickiego, który kiedyś w młodości swojej był bardzo postępowy, a potem był powolnem narzędziem Narodowej Demokracji, kiedy była u władzy, a dziś jest powolnem narzędziem pomajowego Rządu, — ażeby on tego nie robił, bo słyszymy, że nawet w dodatkowych rozporządzeniach wymaga, ażeby w czasie świąt t. zw. wychowania fizycznego wprowadzić śpiewki legjonowe, i tym sposobem wywoływać zupełnie niepotrzebny ferment.</u> | |
| 137 | + <u xml:id="u-12.18" who="#SHałuszczyński">Przejdę teraz do sprawy szkolnictwa prywatnego. Ograniczę się z braku czasu do kilku słów tylko. Wspomniałem na Komisji Budżetowej, że wizytatorowie nie chcą wizytować ukraińskich szkół, gdzie nauka odbywa się po południu. Szkolnictwo prywatne, z taką ofiarnością naszego społeczeństwa prowadzone, nie jest w stanie zaraz uzyskać potrzebnych lokali. Wspomniałem o ukraiński em seminarjum nauczycielskiem we Lwowie. Wtedy nawet z pewnem zdziwieniem wyraził się p. Minister, czy to jest możliwe. A w rzeczywistości Ministerstwo zatwierdziło wniosek kuratorjum o odmówienie koncesji z powodu braków. Ja jestem zdania, że jeżeli jest życzliwe oko i życzliwa opieka władzy, to wszelkie braki w miarę polepszania się warunków można usunąć. I władza jest nie po to, aby wynajdywać braki i wyciągać z tego konsekwencje, tylko jeżeli władza widzi, że się prowadzi praca istotna, praca głęboka, serdeczna, bezpośrednia, powinna tej pracy wymagać.</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-12.19" who="#SHałuszczyński">Wspomnę krótko o przeprowadzaniu egzaminów dojrzałości w prywatnych gimnazjach. Ubiegłego roku w gimnazjum w Rohatynie rokicińskim na egzaminie ściął się jeden uczeń. Zaraz p. wizytator przyjechał i wyraził swe niezadowolenie i powiedział, że tak nie może być. A w roku bieżącym wydano nakaz delegatowi, że ma przeprowadzić ostrą klasyfikację i 50% uczni padło przy egzaminie dojrzałości. To samo stało się, jak słyszałem, w Jaworowie i t. d.</u> | |
| 139 | + <u xml:id="u-12.20" who="#SHałuszczyński">Wprowadziłbym w podziw Wysoką Izbę, gdybym roztoczył obraz, jakiemi ofiarami społeczeństwo ukraińskie te szkoły dźwiga, nie korzystając rozumie się z żadnej pomocy, z żadnych subwencyj. Dziś odmawia się tym szkołom prawa publiczności i tym sposobem pozbawia się rodziców zwrotu opłat szkolnych, jakie są wyznaczone w sumie 2.855.000 — właśnie dla szkół prywatnych. Na pomoc i opiekę polskiej uczącej się młodzieży od najniższych szkół do najwyższych preliminowano 2,5 miljona. Nie będę cyfr przytaczał, bo one są w budżecie przedstawione. Mówię o sumie 2,5 miljona, nie powiem, żeby to było dużo. Ale należy pamiętać, że z tej sumy korzysta tylko polska młodzież.</u> | |
| 140 | + <u xml:id="u-12.21" who="#SHałuszczyński">O sprawie uniwersytetu ukraińskiego, nie będę mówił. Chcę tylko wspomnieć o nostryfikacji, którą potrzeba uregulować. Dwa lata czekać na nostryfikację nie można. Proszę zważyć, że kandydaci, którzy mają 30 lat, muszą dwa lata czekać na nostryfikację. P. dziekan Zalewski prostuje to, co powiedziano dotychczas o nostryfikacji i zaprzecza temu, jakoby przy nostryfikacji egzaminów robiono trudności. Na dostateczne przygotowanie kandydatów wykazuje uwaga na dyplomach, że oni nie mogą być zajęci w tych państwach, w których składali egzamin. Taka klauzula oznacza tylko, że państwo zastrzega się przeciw napływowi obcokrajowców, a nie oznacza kwalifikacji kandydata. Żadne państwo nie będzie przyjmowało obcych pracowników u siebie, jeżeli ma swoich dość. Ale znam wypadek, gdy jeden kandydat zgłosił się ze złożonym egzaminem z odznaczeniem i p. dziekan powiedział „dla pana to będzie zabawką, jeżeli pan powtórzy te egzaminy”, Zwracam jeszcze uwagę na sprawę wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Na ten cel przeznaczono 10 miljonów. Krytykę odkładam do późniejszego czasu, może do jesieni, ale muszę pomimo to zwrócić uwagę na nierównomierne traktowanie ukraińskiego harcerstwa z harcerstwem Polskiem. W przysposobieniu wojskowem młodzież polska może ćwiczyć z karabinami, a ćwiczenia młodzieży ukraińskiej z pałkami i toporami uważa się za antypaństwowe wystąpienia, „Piast”, t. j. ukraiński skauting rozwiązano w Równem za zjazd w Aleksandrii, miasteczku w pow. rówieńskim. Ukraińskie „Sokoły”, „Łuhy” są rozwiązywane w wielu powiatach. A tymczasem „Strzelec” teroryzuje ukraińską ludność. W Nestorowcach i Biłkowcach pow. Zborowskiego doszło do krwawych starć między członkami „Strzelca” a spokojną ludnością ukraińską. W pow. pod. podhajeckim członkowie Strzelca wdzierają się do czytelń, udaremniając spokojną pracę oświatową. My na miejscu przeżywamy tę dysproporcję. Panowie — z daleka tego zupełnie nie odczuwają.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-12.22" who="#SHałuszczyński">Życie kulturalne wymaga także odpowiedniej opieki dla pracy naukowej. Polska praca naukowa chociaż nie wysoką sumą, ale w każdym razie jest dotowana; tworzą się placówki nauki polskiej zagranicą. Tymczasem w sprawie urlopów płatnych dla ukraińskich nauczycieli w naukowych celach, chociaż załatwionej, jak oświadcza p. Minister, trzeba było specjalnie interwenjować.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-12.23" who="#SHałuszczyński">Sprawa sztuki należy także do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Sztuka jest tą dziedziną, w której może najlepiej ujawnia się samowyrazistość narodu. Nie wiem, czy dobrze oddałem tutaj znaczenie angielskiego słowa „self expression”.</u> | |
| 143 | + <u xml:id="u-12.24" who="#SHałuszczyński">Do czego dochodzi opieka nad sztuką i twórczością ukraińską, pokażą następujące fakty, którym poprostu trudno dać wiarę, a przecież są prawdziwe. Od pewnego czasu policyjna cenzura otacza nadzwyczajną opieką nawet literackie utwory ukraińskiego piśmiennictwa. Dobrze znaną jest cenzura stosowana do prasy politycznej wogóle, a ukraińskiej w szczególności. Ale w wypadkach, o których wspominam, padają ofiarą utwory literackie nietylko obecnie żyjących pisarzy, lecz i dawniejszych. Analfabetyzm czynownictwa przechodzi wszelkie pojęcie, a jak wiadomo z jego tępotą i głupotą walka jest poprostu beznadziejna.</u> | |
| 144 | + <u xml:id="u-12.25" who="#SHałuszczyński">W Monitorze Polskim z dn. 31 Iipca 1925 r. w nr. 175 ogłoszono, że wiersze Bohdana Lepkiego, obecnego profesora Uniwersytetu Krakowskiego, zebrane w wydawnictwie „Ukr. Nakładni”, uległy konfiskacie. Wiersze owe, jako owoc dwudziestoletniej pracy poetyckiej, wydano w jednym wielkim tomie. Ażeby nie wywołać wrażenia, że słowa dalsze są tylko moim osobistym poglądem, pozwolę sobie zacytować krytyczne odezwanie Juljusza Kaden-Bandrowskiego, pomieszczone w Głosie Prawdy z 10 października 1927 r. „Owe wiersze opatrzone krytycznemi uwagami i rzeczową charakterystyką Lepkiego przez Wasyla Wernywolę, zakończone pięknem posłowiem samego poety, przyszły do Polski. Przeczytaliśmy piękne „Pisania” Łepkiego od początku do końca. Są to liryki o wybitnie ukraińskiej melodji, pełne wdzięku, czaru i arcysubtelnej miękkości słowa. W tych lirykach niema ani jednego słowa przeciw Polsce”. I kończy autor: „Od kogoż zależy uchylenie tej konfiskaty, bardziej żałosnej niż śmiesznej”. Tyle Juljusz Kaden-Bandrowski.</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-12.26" who="#SHałuszczyński">Jeszcze jeden wypadek z wielu innych. Policja skonfiskowała i przeprowadziła przez prokuraturę konfiskatę powieści Oleksandra Konyśkiego p. t. „W hostiach dobre, w doma lepsze”. O. Konyśki jest przedstawicielem naszego ukrainofilskiego ruchu w drugiej połowie XIX stulecia. Zmarł na długo przed wojną. Powieść nazwana historyczną, w rzeczywistości należy do słabszych utworów wspomnianego autora, W powieści tej odmalowane są rusyfikacyjne dążenia carskiej Rosji na terenie Chełmszczyzny. Wszędzie, gdzie tylko trafia się do tego sposobność, autor bierze w obronę i Polaków przed rusyfikacją. W rzeczywistości powieść można nazwać polonofilską. W jednym jednak, czy dwóch miejscach zwraca się autor do Polaków galicyjskich i wytyka im, że oni w Galicji postępują tak jak Moskale z Polakami w Królestwie. Widać, że tych kilka uwag spokojnych i rzeczowych powieści, wydanej przed 40 laty w czasopiśmie ukraińskiem „Zorja”, które wychodziło we Lwowie, a następnie w osobnej odbitce, tak zaniepokoiły teraz policyjne organa, że nowe wydanie tej powieści przez „Ukraińską Nakładnię” dzięki policyjnemu analfabetyzmowi uległo konfiskacie.</u> | |
| 146 | + <u xml:id="u-12.27" who="#SHałuszczyński">O innych faktach zamilczę, gdyż czasu nie starczyłoby mi, ażeby je wszystkie podać do wiadomości Wysokiej Izby. Chcę zwrócić uwagę tylko na to. ile to materjalnej szkody poniosło towarzystwo „Proświta” z powodu niczem nieusprawiedliwionych konfiskat, a poniosło dlatego, że wymienione utwory zakupiło w „Ukraińskiej Nakładni” w większej ilości. Nie od rzeczy będzie podać do wiadomości Wysokiej Izby, jak bez ceremonji administracyjna cenzura obchodzi się naprzykład z utworami poety takiej miary, jak Franko. Mam zanotowanych kilka wypadków, ostatni zdarzył się w Kowlu, gdzie administracja nie pozwala na koncertowych występach deklamować jednego z najpiękniejszych utworów Franki, a mianowicie jego prologu do poematu „Mojsej”. Inkryminowane miejsce, które podlega takiej osobliwej opiece cenzury podam tutaj w oryginale, ażeby Wysoka Izba nabrała przekonania, że nawet utwory wysoce artystyczne podpadają traktowaniu narówni z artykułami politycznemi. W prologu mamy do czynienia z poetycką ekstazą autora. Poeta widzi swój naród rozbity i prawie w beznadziejnem położeniu, ale nie traci nadziei i przepowiada, że Prijde czas i ty ohnystym wydom zasiadesz u narodiw wolnych koli, trusnesz Kawkaz, wpereżeszsia Bestkydom pokotysz Czornym Morem homin woli i hlanesz jak choziain domowytyj po swoij chati i po swoim poli.</u> | |
| 147 | + <u xml:id="u-12.28" who="#SHałuszczyński">Jeżeli w tych słowach jest cośkolwiek takiego, co podlegałoby konfiskacie, to jestem gotów przyłączyć mój głos do tego.</u> | |
| 148 | + <u xml:id="u-12.29" who="#SHałuszczyński">Przechodząc do spraw oświaty pozaszkolnej, trzeba stwierdzić, że tutaj daje się odczuwać nadzwyczajny brak dokładnego oznaczenia kompetencji Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Na to niedomaganie, które bardzo odczuwa ukraińska pozaszkolna oświata, zwróciłem uwagę na komisji. Widać to niedomaganie także i w projekcie ustawy o ustroju szkolnictwa, wydanem przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w art. 14 i 15, gdzie omawia się stanowisko oświaty pozaszkolnej. Dotychczasowe krytyczne głosy wykazują luki tego projektu i niedopowiedzenia. Przedewszystkiem muszę zwrócić uwagę na artykuł Aleks, Patkowskiego w 5–6 zeszycie Polskiej Oświaty Pozaszkolnej w r. 1927 pod tyt. „Oświata pozaszkolna jako zagadnienie polityki państwowej”. Cóż dopiero mówić o tem, aby to stanowisko oświaty pozaszkolnej znalazło należytą ocenę i traktowanie ze strony politycznej administracji. Rozdział kompetencji między jedną władzą a drugą doprowadza do tego, że dziś nie wiemy od kogo zależy pozwolenie na prowadzenie pewnych działów oświaty pozaszkolnej np. kursów dla analfabetów, niewiadomo kto ma dawać pozwolenie. Wytyczne Ministerstwa W. R. i O. P. wskazują, że inspektor szkolny odpowiada za całość wychowania szkolnego w swoim okręgu. Inspektorowie tłumaczą to sobie w ten sposób, że oni mają narzucać szablon w sprawach oświaty pozaszkolnej, podczas gdy powinni iść tylko na rękę oświatowym instytucjom. Jeżeli ktoś się interesuje tą sprawą, to wie, że ta sprawa w świecie oświatowym jest dopiero roztrząsana. A między inspektorami szkolnymi nie wiem czy 1% jest kwalifikowanych do tego, żeby prowadzić oświatę pozaszkolną. Niejasność kompetencji 2 władz, stwarza nieporozumienia i oczywiście hamuje oświatę pozaszkolną.</u> | |
| 149 | + <u xml:id="u-12.30" who="#SHałuszczyński">Nie będę temi sprawami długo panów zajmował, chcę tylko zwrócić uwagę na jedną sprawę, będącą w związku z oświatą i nakreślę bardzo ciekawy obraz właśnie takiej pracy oświatowej. Polityczna administracja traktuje pracę oświatową jako polityczną. E. Nowicki w artykule „Zagadnienia życia politycznego w pracy oświatowej” (zesz. 4 P. O. P. z r. 1927) podaje dokładnie przegląd tego pytania, nazywając je „kwestją drażliwą, wstydliwie obchodzoną i przemilczaną przez oświatowców, bez różnicy kierunku, z ogromną szkodą dla samej pracy oświatowej”.</u> | |
| 150 | + <u xml:id="u-12.31" who="#SHałuszczyński">Do jakich śmieszności można dojść pod tym względem, przytoczę tutaj słowa wspomnianego E. Nowickiego:</u> | |
| 151 | + <u xml:id="u-12.32" who="#SHałuszczyński">„Sam byłem świadkiem takiego wykładu, mówiąc nawiasem, prowadzonego przez jednego z najlepszych prelegentów i pracowników oświatowych, który charakteryzując liberalizm naszej Konstytucji, opowiadał o nietykalności mieszkania, tajemnicy listów, wolności osobistej i t. p., w czasie, kiedy doświadczenia współczesne zadawały najoczywistszy kłam tym wszystkim postanowieniom Konstytucji, a biedny, prostym rozumem myślący słuchacz drapał się zapewne mocno w głowę nie mogąc zgadnąć, dlaczego ta Konstytucja pisze tak pięknie, a wykonanie odbywa się często naodwrót.</u> | |
| 152 | + <u xml:id="u-12.33" who="#SHałuszczyński">Wykład był bezwątpienia apolityczny, żadną dygresją nie zaczepia tematów polityki aktualnej. Wątpić jednak należy, czy ten „apolityczny” wykład nauczył obywatela szacunku dla pięknej Konstytucji krajowej i pomógł mu w znalezieniu drogi, na którejby potrafił dążyć do jej przestrzegania; obawiać się raczej można, że go w zupełności odstręczył od tego paskudztwa, co się nazywa żydem politycznem, czy obywatelskiem i że go nauczył lekceważyć postanowienia Konstytucji, której wykonanie tak często bywa niezgodne z autentycznym jej tekstem.</u> | |
| 153 | + <u xml:id="u-12.34" who="#SHałuszczyński">Stojąc na gruncie pryncypialnej apolityczności, nie można oczywiście robić prelegentowi żadnego zarzutu, że objaśniał odpowiedni rozdział Konstytucji według jej autentycznego tekstu i nie wdawał się w rozważanie, jak rozmaicie tekst ten bywa w praktyce politycznego życia odmieniany, przekręcany i gwałcony. Kiedy jednakże ocenić zechcemy wartość takiego wykładu z punktu widzenia korzyści obywatelsko-wychowawczych, będziemy musieli polens volens przyznać, że mija się on z tym celem, nie wprowadza słuchacza in medias res jego obywatelskich zainteresowań. Być może, że pięknie opracowany wykład nauczył go o Konstytucji tego, czego dotąd nie wiedział, ale napewno nie pomógł mu wyjaśnić sobie, dlaczego interpretacja i stosowanie Konstytucji w praktyce jest tak często odmienne od brzmienia jej tekstu i jak to zrobić należy, by do wykrzywiania konstytucyjnych postanowień nie dopuścić.</u> | |
| 154 | + <u xml:id="u-12.35" who="#SHałuszczyński">I zupełnie słusznie dowodzi autor, że „wszędzie zagadnienia natury politycznej stanowić będą integralną część programu pracy oświatowej, którą realizować ona musi w taki czy inny sposób, jeżeli program jej tak zdefiniowany ma posiadać wogóle sens jakiś i rację istnienia”.</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-12.36" who="#SHałuszczyński">Prawie, że do każdego z tych pytań można podchodzić z różnego stanowiska i rozważanie tych kwestji może odbywać się w atmosferze większej lub mniejszej namiętności. Przyznaję zupełną słuszność następującemu określeniu, że „działacz oświatowy będzie tem bliższy ideału, im mniej jest zdogmatyzowany, tem dalszy, im bardziej przywiązany do doktryny. Oświatowiec winien być człowiekiem całkowicie opanowanym, nie patrzeć na świat pod kątem namiętności politycznych, zachować stosunek służenia do elementu, z którym pracuje, uważać jednostkę ludzką za cel sam w sobie”. Ale takiego opanowania siebie można domagać się tylko w zdrowych stosunkach, gdy ten, który domaga się, sam stoi na wysokości zadania. W przeciwnym wypadku przypominają się słowa Pestalozziego o tem, jak to dopuszczamy do jego, aby wszędzie krzewił się chwast, a potem postępujemy jak dzikie krwiożercze zwierzęta, starając się zaprowadzić porządek.</u> | |
| 156 | + <u xml:id="u-12.37" who="#SHałuszczyński">W ostatnich czasach mamy do zanotowania zawieszenie działalności trzech powiatowych „Proswit” w Kowlu, Dubnie i Równem. Motywy, jakie podaje starosta w Kowlu, są tego rodzaju, że wystarczyłoby kategoryczne zażądanie usprawiedliwienia, żądanie usunięcia nieprawidłowości, ewentualnie zagrożenie zawieszenia działaIności na wypadek stwierdzonego powtórzenia się, albo niezastosowania się do udzielonych wskazówek. Bo Wysoka Izba musi to przyjąć do wiadomości, że tutaj nie chodzi tylko o trzy „Proświty”. Wraz z niemi zamknięto ponad 300 oświatowych placówek, rozrzuconych w tych trzech powiatach, 300 bibljotek, 300 ognisk, z których rozchodziła się praca oświatowa przy pomocy chórów i amatorskich zespołów dramatycznych. Wszystko to przestało istnieć za jednem pociągnięciem pióra politycznej administracji. Panowie starostowie i ich naczelna władza, p. wojewoda wołyński powinni być pociągnięci do najostrzejszej odpowiedzialności za ten nieuzasadniony i tak szkodliwy w swoich następstwach krok.</u> | |
| 157 | + <u xml:id="u-12.38" who="#SHałuszczyński">Obecnie województwo stara się narzucić ukraińskiej ludności Wołynia swój statut oświatowego towarzystwa. Dają się słyszeć pogróżki, że na wypadek, gdyby ten statut nie był przyjęty, nastąpi rozwiązanie i reszty Proswit na Wołyniu. Czy to ma być droga, wiodąca do celu? Muszę stwierdzić stanowczo, że taki sposób postępowania sprzeciwia się zupełnie nowoczesnemu rozumieniu oświaty pozaszkolnej. Zresztą do takiego kroku władz w obecnych stosunkach społeczeństwo odnosi się jak do danajskiego podarunku. „Dziwnem się wyda, co powiem: Nie pragnę ja nawet waszej oświaty dla tych ciemnych wioszczyzn. Niech już ludzie lepiej żyją jak żyli. Przynajmniej sobą zostaną”. Są to słowa, które powiedział stryj Michał do Piotra Rozłuckiego. Analogja zdaje się zrozumiała. Nie tylko pod tym względem ukraińskie stowarzyszenia oświatowe przechodzą ciernistą drogę swego istnienia. Na niepokonane przeszkody natrafia np. dążenie do przeprowadzenia pewnej jednolitości w organizacji oświatowej wśród ludności Galicji i na Wołyniu, Polesiu i Chełmszczyźnie z Podlasiem, ale i to jest sprawa polityczna, że ten sam naród, o tym samym języku, o tej samej tradycji, chce wziąć ideę twórczości własnej.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-12.39" who="#SHałuszczyński">Przed kilkoma dniami padły z jednego wysokiego miejsca słowa, że „cierpliwość ma swoje granice”. Te słowa nagrodzono rzęsistemi oklaskami tych, którzy w obecnych stosunkach mają zupełną swobodę wypowiadania takich słów, ale co powiedzieć o tych, których cierpliwość już dawno przeszła granice, którzy znaleźli się już w stanie odrętwienia, z którego zdaje się tylko jedno wyjście, wyjście rozpaczy i szału. Ale zdrowy naród wyjdzie zwycięsko z tego nastroju rozpaczy i szału i weźmie żelazną ręką ster własnego życia, jako całości, bo każdy chce swemu Bogu służyć po swojemu. A według słów Weraera Jansona, kto chce służyć Bogu, musi rozpocząć od służby ojczyźnie. I pod tym względem niema granic ofiarności, a zyskują tylko ci, którzy ofiarują się.</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-12.40" who="#SHałuszczyński">W przeciągu ostatnich lat starostwa zawiesiły kilkadziesiąt czytelń „Proswity” za ich rzekomą polityczną działalność. Wystarczy tylko nadmienić, że czytelnię w Iskaniu starostwo w Przemyślu rozwiązało za to, że wydział czytelni odstąpił swój lokal na przedwyborcze zgromadzenie dla „18”, A cóż powiedzieć o tem, że B. B. używał na swe zgromadzenia sali szkolnej?</u> | |
| 160 | + <u xml:id="u-12.41" who="#SHałuszczyński">Dla celów kulturalnych w małych ośrodkach służy mały kirowy aparat marki „Pathe Baby”. Polityczna administracja stawia i tym aparatom przeszkody. Starostwo w Zbarażu żąda kwalifikowanego operatora, zamkniętego miejsca dla aparatu, a nawet nie zezwala na wykłady przy pomocy tego aparatu w miejscowościach, gdzie istnieje kino jako przedsiębiorstwo. To są fakty dla nikogo niezrozumiałe.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-12.42" who="#SHałuszczyński">Zespoły dramatyczne w pow. śniatyńskim nie mogą dawać amatorskich przedstawień bo p. komendant policji państwowej tego sobie nie życzy.</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-12.43" who="#SHałuszczyński">Starostwo w Samborze nie daje zezwolenia na urządzenie w czytelni „Proswity” przedstawienia „Swatania na Honczariwci”, ponieważ — cytuję tutaj słowa zarządzenia starosty — „przeprowadzone dochodzenia wykazały, że przez urządzenie tego przedstawienia spokój i porządek publiczny. byłby zakłócony”. Gdy prezesa filji „Proswity” dra Roguckiego pytałem czy wniósł rekurs przeciw temu orzeczeniu, odpowiedział, że poprostu czasu nie starczyłoby na pisanie rekursów, które i tak, o ile są rozstrzygnięte, przychodzą po niewczasie. I tak bez końca.</u> | |
| 163 | + <u xml:id="u-12.44" who="#SHałuszczyński">Odpowiednie materjały będziemy przedkładać władzom celem wglądnięcia w te anormalne stosunki. Równocześnie dokładać będziemy wszystkich sił, aby bronić prawu do własnej kultury i oświaty, bo uważamy to nasze prawo za tak samo istotne, jak istotnem jest prawo do korzystania z powietrza i ciepła słonecznego. Zaspakajanie potrzeb pod tym względem jest dla nas nietylko równoznaczne z potrzebą jedzenia i picia dla podtrzymania zdrowia organizmu, ale jeszcze ważniejsze.</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-12.45" who="#SHałuszczyński">Wyznaczony dla mnie czas dobiega końca i muszę kończyć moje wywody.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-12.46" who="#SHałuszczyński">Już sam sposób traktowania kulturalno-oświatowych spraw ukraińskiego narodu, jako „pretensji”, jako czegoś w rodzaju „darów łaski” — wskazuje na zupełnie nienaturalny stan, a nawet na chorobliwy stan. Obydwie strony, a mianowicie Rząd i my, jako obywatele wychodzimy z wręcz przeciwnego założenia. Dla pierwszej strony istnieje tylko oderwane pojęcie „państwa”. To abstractum uważa się za coś tak wysokiego, że wobec niego interesy, żywotne sprawy żywych łudzi muszą ustąpić na bok. A mnie się zdaje, że tak nie można stawiać kwestji w jednolitem państwie pod względem narodowościowym. Gdyż i w takim wypadku raczej słuszność musimy przyznać słowom wybitnego pedagoga Hugona Gaudyga, że „państwo nie jest celem samo w sobie, państwo i kulturalny zespół oceniamy odpowiednio do tego, o ile one umożliwiają wartościowe istnienie pojedynczym członkom narodowego zespołu”. Są tacy, jak Jakób Burkhardt, którzy utrzymują, że państwo jest absolutnem złem. To pojęcie absolutnego zła stosują do każdego upozorowanego państwowego ustroju, jeżeli w nim tłumi się swobodę osobistego rozwoju, gdzie na miejsce sprawiedliwości postawiono swawolę indywidualnego łub zbiorowego (kolektywnego) despotyzmu, gdzie wyżej się stawia cmentarny spokój brutalnego gwałtu nad współzawodnictwo religijnych, naukowych, społecznych, gospodarczych przekonań. Im bardziej bezwzględnie i bardziej szeroko zatacza swój wpływ i władzę konkretne państwo na wszelkie dziedziny narodowej wspólnoty, tem nastręcza na silniejszy opór w zdrowym narodzie przeciwko sobie.</u> | |
| 166 | + <u xml:id="u-12.47" who="#SHałuszczyński">I dziś, jeżeli jest mowa o państwie jednolitem pod względem narodowościowym, to tylko „ongi wystarczały ogólne uczucia patrjotyczne i tradycje lojalności wobec państwa, by wbrew siłom odśrodkowym podtrzymywać jedność górującą”. W dzisiejszych stosunkach „nie pozostaje nic innego — mówi drugi pedagog W. Forster, — jak wyrzec się dawnego abstrakcyjnego entuzjazmu dla idei państwowej, a natomiast konkretne stosunki między poszczególnemi grupami ludzi uszlachetniać i utrwalać za pomocą nowej etyki państwowego współżycia”. Tak się ma sprawa w państwie narodowościowo jednolitem, O ileż bardziej skomplikowana jest sytuacja w takiem państwie, gdzie obok siebie znajdują się różne narody i każdy z nich chociażby najmniejszy ma zupełne prawo żądać i domagać się tego, aby nie traktowano go jako „quantile negligeable”. I to bez względu na to, czy rząd ocenia zachowanie się tych narodów, jako lojalne ozy nielojalne. Dlatego też i my, wysłańcy swego narodu, musimy żądać od przedstawicieli Rządu, ażeby nad ich subjektywizmem zatriumfowało dążenie do objektywności pod każdym względem i na każdem polu.</u> | |
| 167 | + <u xml:id="u-12.48" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Gliwic.)</u> | |
| 168 | + <u xml:id="u-12.49" who="#SHałuszczyński">My mieliśmy sposobność wyrazić dokładnie nasze aspiracje polityczne, jako narodu dojrzałego. I mimo naszego prawno-państwowego stanowiska z zupełną śmiałością i podniesionem czołem musimy domagać się, aby nas traktowano jako wolnych obywateli, a nie tresowano nas na poddanych, aby traktowano nas „jako moralne istoty, a nie jak psy obite”. Te ostatnie słowa należą także do Forstera, dla którego naród polski i pedagogika polska „jest z podziwem”, jak to można przekonać się z artykułów prasy o tym wybitnym pedagogu. W „Tęczy” (Nr. 20 z 19 maja b. r.) czytamy artykuł o istocie poglądów polityczno-wychowawczych Forstera. „Nic też bardziej niebezpiecznego — mówi autor artykułu — jak stosowanie podwójnej moralności w życiu politycznem, skutki bowiem takiego postępowania mszczą się na całym narodzie, a państwo pchają na bezdroża”. Znamienne i to, że autor artykułu użył jako motto do niego słowa Gladstona: „Co jest fałszywe moralnie, to nie może być słusznem politycznie”, A tymczasem w postępowaniu Rządu względem narodu ukraińskiego wszędzie spotykamy stosowanie podwójnej moralności. I chociaż my, posłowie i senatorowie ukraińscy, występujemy tutaj w małej liczbie, i z naszym głosem można się nie liczyć, to my sami jednak jesteśmy przekonani, że suwerenność ustawodawczych ciał, do których należymy, spływa na nas w tej samej ilości i wielkości co i na tych, którzy są przy władzy, i że na terytorja, które zamieszkuje nasz naród, rząd musi łożyć to samo, co łoży na polskie ziemie i to nie łożyć jak na Kresy, gdzie trzeba podtrzymywać polską mniejszość, lecz w tym celu, żeby osłabiać tubylczą większość.</u> | |
| 169 | + <u xml:id="u-12.50" who="#SHałuszczyński">Stanowisko naszego klubu do przedłożonego budżetu jest negatywne. Budżet Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego powinien stać na pierwszem miejscu, potem powinny iść budżety tych ministerstw, które dbają o podniesienie dobrobytu obywateli, dobrobytu ludności, a na samym końcu powinien znajdować się budżet spraw wojskowych.</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-12.51" who="#SHałuszczyński">Drugim powodem naszego negatywnego stanowiska będzie ta okoliczność, że w budżecie nie są uwzględnione potrzeby narodu ukraińskiego i innych mniejszości. Ten drugi powód ściśle łączy się z trzecim, a tym jest cała oświata i szkolna polityka Rządu.</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-12.52" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 172 | + </div> | |
| 173 | + <div xml:id="div-13"> | |
| 174 | + <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów! Konwent Senjorów powziął niezmiernie mądrą uchwałę, kontyngentując czas przemówień. Zwracam uwagę, że do głosu zapisanych jest jeszcze 22 panów senatorów, wszyscy generalni mówcy wszystkich klubów, prócz jednego, już się wypowiedzieli i bardzo proszę wszystkich Panów Senatorów, żeby mieli na względzie, że teraz każdy z mówców odbiera już czas swoim kolegom z tego samego klubu. Dlatego proszę, żeby Panowie byli łaskawi streszczać się. Głos ma s. Średniawski.</u> | |
| 175 | + </div> | |
| 176 | + <div xml:id="div-14"> | |
| 177 | + <u xml:id="u-14.0" who="#SŚredniawski">Wysoki Senacie! Stoimy wobec budżetu, uchwalonego przez Sejm na rok 1928/29. Budżet ten jest większy o 500 miljonów od zeszłorocznego. Podatki już obecnie są bardzo wysokie, bardzo ciężkie, szczególnie uciążliwy jest podatek obrotowy dla handlu i przemysłu oraz rzemiosła, należy więc dążyć nie do powiększania, ale raczej do zniżenia tego podatku. Dlaczego przestrasza nas ten powiększony budżet? Rząd zapowiada zaprowadzenie nowych podatków, które zostały już w Sejmie odrzuconej, lecz mają być znowu przedłożone. Podatki te będą wielkim ciężarem dla wsi i rolnictwa, któremu zdaniem prasy sanacyjnej jest bardzo dobrze, coraz lepiej i które jakoby podatków żadnych nie płaci. To jest przedewszystkiem nieprawda. My żyjemy na wsi i widzimy, że na wsi jest bieda, a nawet nędza. W pobliżu większych miast jest trochę lepiej, w pobliżu ośrodków przemysłowych również, lecz na wsi, położonej na głębokiej prowincji, jest bardzo wielka nędza. Rok 1926 był nieurodzajny. Mówię tu przedewszystkiem o Małopolsce, bo te stosunki znam bardzo dobrze. W r. 1926 był nieurodzaj, w r. 1927 chociaż chybiła ozimina, ale urodziły się ziemniaki i było trochę lepiej. Ale zarobków żadnych nie było i niema. Otóż przedstawmy sobie, że ogromna masa ludności rolniczej i małorolnej, to są drobni rolnicy od półtora morga do 5 morgów. Tych jest największa ilość. Taki rolnik ma na utrzymaniu przeciętnie od 4 do 8 osób, więc nie może wyżywić rodziny ze swojej własnej roli, szuka zarobków i nie może ich znaleźć. Wskutek tego położenie jego jest bardzo złe, wieś się zadłuża na wszystkie strony. Ponadto muszę dodać, że rolnictwo nie zdążyło jeszcze należycie odbudować się po wojnie. Po wielkiej wojnie przyszła wojna ukraińska, po tem wojna z bolszewikami i każdy wie, a przynajmniej ten, kto widział te rzeczy, że wojna głównie niszczy rolnictwo. Ona żeruje na rolnictwie, zniszczyła ziemię, budynki, zabrała inwentarz, zabrała wszystkie zapasy, całe zbiory, a ludność musiała uciekać. Po powrocie zastała pustkę i musiała zaczynać od nowa. A jeszcze dodam, że po wojnie przyszły kontyngenty, przyszły ceny maksymalne, przyszedł ciężki zakaz wywozu zagranicę produktów rolnych i t. d. Otóż to znowu krzywdziło rolnictwo i dopiero od sierpnia r. 1925 te zakazy zostały zniesione. Zbyt mało czasu upłynęło, aby rolnictwo mogło się dorobić. Nie płaciło dużych podatków, ale połowa pracy rolnika szła za pół darmo na korzyść całego społeczeństwa, bo wskutek zakazów i ograniczeń wszystko co on produkował było o połowę tańsze niż na całym świecie, zaś to co sam kupował było o połowę droższe. Piszą, że obecnie produkty rolne zrównały się w cenie z produktami przemysłowemi. To słyszy się nawet z tej trybuny. Dla porównania podam Panom ceny zboża. Istotnie, ceny zboża są dzisiaj wysokie, ale głównie większa własność i ziemianie na tem zyskują, Małorolny wprawdzie także produkuje zboże, ale on tego zboża nie sprzedaje, tylko zużywa do wyżywienia swojej rodziny i jeszcze najczęściej musi dokupić. Ci małorolni mają bydło, cielę, owcę, świnię, hodowla to było zwykłe zajęcie małego rolnictwa, bo oni głównie zajmowali się hodowlą świń, sprzedawali nabiał i jaja. Bydło zaledwie obecnie dochodzi do ceny przedwojennej. Mam sprawozdanie z targu krakowskiego z 18 maja 1928 r. Za krowę płacono przed wojną średnio po koronie za 1 kg, żywej wagi, teraz 1,13 do 1,90 za kilo żywej wagi; za woły 84 do 1,72; za jałówki 1,28 do 1,82. Za świnie pierwszej klasy 1,85, drugiej klasy 1,75, trzeciej klasy 1,65. Przed wojną płacono za świnie nawet po 2,20 do 2,50. A trzeba wiedzieć, że obecnie to jest sezon, kiedy bydło jest najdroższe. Są to daleko niższe ceny niż przed wojną. Szczególnie cena na świnie jest taka, że nie opłaca się hodować, a dawniej hodowcy świń dobrze zarabiali. Nabiał, t. j. mleko, dziś nie jest droższe niż przed wojną, może tylko jaja są droższe. Natomiast obuwie, odzież, cztery razy drożej kosztują, niż przed wojną. Np. narzutkę na lato, sam kupowałem, bardzo porządną za 30 koron można było kupić przed wojną, obecnie kosztuje 180 zł. Oto jest mniej więcej stosunek cen obecnych do przedwojennych. Dochód małego rolnika wynosi brutto 200 do 600 zł. rocznie. On z tego musi żyć cały rok z rodziną, więc żyje w nędzy. Dobrze jeżeli mu się trafi jakiś zarobek, to wówczas sobie trochę dorobi. Wołamy: oświaty i szkół jak najwięcej, ale jeżeli warunków egzystencji tych ludzi się nie poprawi, to i szkoły niewiele pomogą, bo oświata musi iść w parze z dobrobytem.</u> | |
| 178 | + <u xml:id="u-14.1" who="#SŚredniawski">Mówi się i piszę, że chłopi nie płacą podatków. Ja pozwolę sobie przytoczyć przykład bogatszego chłopa i płaconych przez niego podatków i wogóle danin razem z asekuracją. Za ścisłość ręczę, bo zestawiłem to z kwitów, otrzymanych przez niego. Chłop ten posiada 18 morgów gruntu ornego, górskiego, 3 morgi pastwisk, 27 morgów lasu, młodego przeważnie, w tem tylko 4 morgi grubszego, czyli razem 48 morgów. Obliczony w katastrze czysty dochód z jego gruntu wynosi 146 zł, 75 gr., są to grosze, bo to było w koronach i zostało przerachowane na złote. Otóż ten gospodarz płacił z tego przed wojną podatku gruntowego i domowego około 100 koron, ponieważ zaczyna się od 70, a czasem przekracza 100, dochodzi do 103, więc ja biorę średnio 100, Podatki dlatego są nieregularne, bo do tych podatków doliczało się dodatki gminne, powiatowe, krajowe, a te się zmieniały, chodziaż podatek gruntowy się nie zmieniał. Dochodowego podatku płacił 25 koron, asekuracji 15 koron, czyli suma sumarum podatek wynosił 140 koron. Obecnie w roku 1927 zapłacił podatku gruntowego 96 złotych 97 groszy, podatku majątkowego 201 złotych 15 groszy, podatku dochodowego 93 zł. 93 gr., podatku mieszkaniowego 37 zł, 80 gr., podatku drogowego 46 zł. 37 gr., asekuracji 22 zł. 22 gr. i kasy chorych 135 zł., czyli zamiast przedwojennych 140 koron, zapłacił obecnie 633 zł. 43 gr.</u> | |
| 179 | + </div> | |
| 180 | + <div xml:id="div-15"> | |
| 181 | + <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszałekGliwic">Panie Senatorze, może Pan Senator będzie łaskaw się streszczać, proszę opuszczać chociaż grosze w swoich wywodach.</u> | |
| 182 | + </div> | |
| 183 | + <div xml:id="div-16"> | |
| 184 | + <u xml:id="u-16.0" who="#SŚredniawski">Dobrze, będę się streszczał. Więc przerachowawszy złote na korony, licząc po 180 za koronę, to wypadnie 352 korony, czyli trzy i pół razy tyle co przed wojną. Musimy pamiętać o tem, że rolnik, jak wogóle każdy producent, jest płatnikiem wszelkich podatków, bo będąc sam producentem pewnych artykułów, jest zarazem konsumentem innych artykułów. Chcę zwrócić uwagę na tę okoliczność, bo uważam to za rzecz ważną, mianowicie, że producent przemysłowy może obciążenie podatkowe w pewnych warunkach przerzucić na odbiorcę, bo nietylko podaż reguluje jego ceny, ale związawszy się w kartel, sam narzuca również ceny innym. Dwa lata temu zawiązał się kartel fabrykantów cementu i ustanowił ceny wyższe prawie o 100%, niż przedtem. Kupiec także podatek przerzuca na konsumenta, rzemieślnicy są w trudniejszem położeniu, bo są za biedni, żeby mogli zawiązywać kartele, o cenach zaś płodów rolniczych decyduje nie rolnik, ale podaż, o ile nie spekulanci giełdowi, więc on nie może przerzucić zapłaconych przez siebie podatków na innych, ale on przy kupowaniu różnych artykułów płaci podatek za innych. To są rzeczy ważne. Płaci podatek także urzędnik, ale ponieważ on ma pensję z podatków, więc nie jest źródłem podatku, W r. 1926 i 1927 Rząd przychodził z pomocą ludności, udzielając pożyczek na 8%, W każdej wsi kilkunastu uboższych gospodarzy dostało po 50, a nawet po 100 zł., lecz dotąd nie wszyscy mogli je spłacić. Wielu spłaciło w ten sposób, że zaciągnęli w miejscowych kasach większe pożyczki, by te spłacić, a pewna część dotąd nie spłaciła. Więc Bank Rolny sprolongował je, lecz oprocentował w wysokości 12%. Była to pomoc konieczna, ale byłoby lepiej, gdyby to nie były pożyczki, ale fundusze na roboty publiczne, przy których możnaby zarobić. W tak ciężkich czasach należy dać pożyczki bezprocentowe samorządom z nakazem, by w gminach, dotkniętych klęską, zarządzono roboty publiczne na drogach i w ten sposób umożliwić ludności zarobek oczywiście w ciągu wiosny i lata przed żniwami.</u> | |
| 185 | + <u xml:id="u-16.1" who="#SŚredniawski">W Austrji nałożono 2% do podatku gruntowego na fundusz klęskowy. W razie klęski przysyłał rząd kilkanaście tysięcy lub w razie potrzeby więcej do samorządu powiatowego, który za te pieniądze naprawiał drogi w gminach, dotkniętych klęską i płacił za robociznę. Dziś ludność jest obdłużona nietylko w Banku Rolnym, ale i w kasach miejscowych, a także i w różnych sklepach, a wszystko na wysoki procent, bo 12 i wyżej. Takiego procentu rolnictwo nie opłaci, i to każdego doprowadzi do ruiny.</u> | |
| 186 | + <u xml:id="u-16.2" who="#SŚredniawski">Miałem kiedyś w ręku sprawozdanie konsulatu polskiego w Danji, który opisywał, że gospodarstwa rolne stoją tam może najwyżej pod względem kultury w Europie i cieszą się ogromną opieką swojego rządu, Wykazywał on, że tam na podstawie prowadzonych rachunków gospodarskich wypośrodkowano ile, w jakiej okolicy przynosi dochodu gospodarstwo w różnej wielkości, wraz z odpowiednim kapitałem obrotowym, i tam wykazano czysty dochód 5,6 i 7%, a tylko w dwóch wypadkach 8%, Otóż, jeżeli tam bardzo wysoko stojące gospodarstwa, przy wielkiej opiece rządu i mądrem prowadzeniu, przynoszą 5–8%, to u nas zapewne i 3% nie przyniosą. Więc jak rolnik musi płacić 12% i wyżej, to nie polepsza swej doli, ale ją pogarsza.</u> | |
| 187 | + <u xml:id="u-16.3" who="#SŚredniawski">Przysłowie niemieckie mówi: „Gdy pieniądze mają rolnicy, to mają je wszyscy”. Rozumieją to Niemcy i dlatego tam podatki gruntowe były bardzo małe, najmniejsze ze wszystkich zaborów, lecz dlatego tamtejsze rolnictwo stanęło bardzo wysoko. Podatki dotychczasowe są dość wysokie, a tu się myśli o podwyższeniu niemal o 100%, oprócz nowych: budynkowego i majątkowego.</u> | |
| 188 | + <u xml:id="u-16.4" who="#SŚredniawski">Podatek majątkowy był uchwalony jako nadzwyczajny wysiłek społeczeństwa dla umożliwienia ustalenia waluty. Obliczono, że grunt ma zapłacić 500.000.000, przemysł 375.000.000, zaś miasta 125.000.000; było to w 1923 roku. Okazało się, że obliczenia były mylne, gdyż grunta zostały za wysoko oszacowane i dużo było zwolnień, np. grunty rządowe, samorządowe, grunty zniszczone wojną i mała własność do 3.000 fr. szw. wartości były zwolnione. Podatek miał być ściągnięty w ciągu trzech lat, lecz ściągnięto tylko 310/604.000 do końca 1926 r., zaś w r. 1927 ściągnięto dodatkowo 54.300.000, a na rok 1928 preliminowano 50.000.000. Każdy właściciel sam sobie ocenić miał wartość swego majątku, lecz dotąd nie sprawdzono, czy należycie oceniono, a to zrobić należało.</u> | |
| 189 | + <u xml:id="u-16.5" who="#SŚredniawski">Mała własność zapłaciła wszystko pod grozą egzekucji, lecz wielka własność i wielki przemysł nie zapłacił wymierzonego podatku. Teraz ma być wymierzony stały podatek majątkowy 5‰, czego gospodarstwo rolne nie wytrzymałoby.</u> | |
| 190 | + <u xml:id="u-16.6" who="#SŚredniawski">Sejm ówczesny zdawał sobie sprawę z tego, że Państwo po ściągnięciu tego podatku jakieś dochody mieć musi i dlatego uchwalił monopol tytoniowy i spirytusowy. Okazało się, że to była bardzo cenna ustawa dla Państwa, bo z monopolu tytoniowego preliminowano na rok 1928 370.500.000, a z monopolu spirytusowego preliminowano na r. 1928 398.337.000. Najlepszym dowodem, że już dzisiejsze podatki są uciążliwe jest, że kary i egzekucje oraz procenty za te podatki przynoszą ogromne sumy i z roku na rok wzrastają. Za rok 1925 przyniosły one Skarbowi 20.700.952 zł., za rok 1926 — 27.451.647 zł. a za rok 1927 — 33.944.947 zł.</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-16.7" who="#SŚredniawski">Nałożono kiedyś te 2% miesięcznie za zwłokę z tego powodu, że Skarb był w potrzebie, a wówczas procent był wysoki, więc była obawa, że wielu, spekulując na procent, może opóźniać płacenie podatku.</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-16.8" who="#SŚredniawski">Dzisiaj to jest już lichwą, i jeżeli jeszcze i w tych warunkach nie płacą i dopuszczają do egzekucji, to to dowodzi, że płacić nie mogą i że podatek jest zbyt uciążliwy.</u> | |
| 193 | + <u xml:id="u-16.9" who="#SŚredniawski">Wszystko za tem przemawia, że budżet winien być powiększony tylko o tyle, o ile wskutek wzrostu zamożności społeczeństwa podatki i dochód z monopolów same się podniosą.</u> | |
| 194 | + <u xml:id="u-16.10" who="#SŚredniawski">Zwracam uwagę Pana Senatora, że według regulaminu nie wolno czytać.</u> | |
| 195 | + </div> | |
| 196 | + <div xml:id="div-17"> | |
| 197 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SŚredniawski">Ja mam cyfry, a zresztą Panie Marszałku, prawie wszyscy czytają. Ja mam cyfry, więc muszę patrzeć, zresztą dlaczego dla mnie ten wyjątek, to jest ciekawe?</u> | |
| 198 | + </div> | |
| 199 | + <div xml:id="div-18"> | |
| 200 | + <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę,</u> | |
| 201 | + </div> | |
| 202 | + <div xml:id="div-19"> | |
| 203 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SŚredniawski">Wszystko za tem przemawia, że budżet powinien być podwyższony tylko o tyle, o ile wzrasta zamożność mieszkańców. O ile ta zamożność wzrasta, wzrastają podatki, a szczególniej dochodowy, bo podatek dochodowy jest istotnie wszędzie na zachodzie podstawą dochodów państwa. Wzrastają także monopole, podatki bezpośrednie i pośrednie, więc ma się rozumieć o tyle powinien się budżet podnieść i w takiej mierze tylko powinno państwo budżet uchwalać, a nie wprowadzać nowych podatków, bo nowe podatki wprowadza się tylko w specjalnych, wyjątkowych warunkach, Przyjdzie wojna, jakieś okoliczności nadzwyczajne, wtedy panowie wprowadzicie nowe podatki. My już w zaraniu tworzącego się Państwa rozbudowaliśmy administrację do absurdu wielką. Utworzyliśmy 18 ministerstw, a w każdem ministerstwie setki urzędników i urzędniczek. Było także sporo gońców, woźnych i pomocników rozmaitych, to samo działo się w powiatach, ale najgorzej może było na kolejach. Następne dopiero rządy te rzecz trochę uporządkowały, ale jeszcze w niektórych miejscach mamy niezupełnie oszczędną gospodarkę, Inne państwa budowały swoją administrację w miarę wzrostu dobrobytu i dochodów. Jestem stary, pamiętam dawną austrjacką administrację. Były to czasy, kiedy starosty nie było, kiedy naczelnik sądu był i starostą i urzędnikiem administracyjnym i w sądzie. Była taka prymitywna gospodarka. Ale w miarę, jak przyszła konstytucja, w miarę wzrostu dobrobytu, wzrostu siły podatkowej, wtedy rozbudowano administrację, zaprowadzono starostwa i urzędników, Uważam, że i my powinniśmy od tego zacząć, a nie przesadzać wszystkich. I dziś, mamy taki skutek, że zrównoważyć budżetu nie było można i że ciągle jeszcze kuleje, Budżet powiększono o 500 miljonów głównie na administrację. Generalny referent w Sejmie, poseł Krzyżanowski, zapowiada utworzenie 14.000 nowych etatów urzędniczych, z tego 8.000 wyższych, a 6.000 niższych. Oczywiście, następne budżety muszą być znowu powiększone, bo same awanse do tego zmuszą. Prezydent Rzeczypospolitej wydał rozporządzenie o utworzeniu izb rolniczych, więc znowu potrzeba będzie setek nowych urzędników i trzeba będzie nałożyć nowe ciężary na rolników. Przyznaję, że urzędnicy są potrzebni i powinni być należycie zaopatrzeni, ale „według stawu grobla”. Społeczeństwo ubogie nie może hojniej wynagradzać, niż go stać na to. Dużo się dziś piszę w różnych dziennikach o potrzebie podwyżki płacy dla urzędników i dla oficerów, ale ani w jednym nie czytałem, by pisano o rolnikach, o ich ubóstwie, chyba tyle, że oni nie płacą żadnych podatków. Tak samo nikt nie piszę o szeregowcach, służących przy wojsku, o poprawie ich żołdu. Pobierają oni 86 groszy na 10 dni, czyli 8,6 grosza dziennie i to ma im wystarczyć na czernidło do butów, na mydło, golenie, pranie bielizny, papierosy i t. d. Referent sejmowy budżetu Min. Spraw Wojskowych uważa to za niewystarczające i uznał za potrzebne podniesienie żołdu o 200%, lecz tego nie widać w budżecie. Widocznie i oni są traktowani narówni z chłopami, chociaż i jedni i drudzy są podstawą państwa i armji.</u> | |
| 204 | + <u xml:id="u-19.1" who="#SŚredniawski">Z wielkiem uznaniem muszę podnieść okazanie przez obecny Rząd dużego zrozumienia dla potrzeb rolnictwa, a w szczególności dla popierania drobnego rolnictwa przez pomoc przy scalaniu gruntów, przy meljoracji, przez różne dotacje na oprocentowanie ulgowe listów zastawnych, przez kredyt ulgowy dla spółdzielni rolniczych, przez wstawienie do budżetu większych kwot na regulację rzek, przez kredyt dla małej własności, a szczególnie przez kredyt na zakup nawozów sztucznych i t. d. Nadmieniam, jednak, że rolnictwo nie wytrzymuje tak wysokich procentów, jakie są obecnie, bo mimo dobrej woli, jaką Rząd okazuje, ten kredyt jest o wiele zamały, i rolnicy muszą szukać kredytu w różnych instytucjach, które pobierają najmniej 12%. A oprócz tego, są i inne koszta, które ten kredyt podrażają. Koniecznem jest, aby Bank Polski obniżył stopę procentową przynajmniej do 6% i żeby bezpośrednio, a nie za pośrednictwem banków, udzielał kredytów kasom komunalnym.</u> | |
| 205 | + <u xml:id="u-19.2" who="#SŚredniawski">W materjałach o działalności Rządu niema bliższych szczegółów o przeprowadzonych meljoracjach. Jest tylko wykazane, ile zawiązało się spółek w ostatnich trzech latach i ile preliminowano, lecz niema, ile hektarów ziemi zdrenowano, ani ile na ten cel wydano, Byłoby to dla nas bardzo interesujące.</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-19.3" who="#SŚredniawski">Zaznaczyć muszę, że już rząd p. Skrzyńskiego w sierpniu 1925 r. zaczął przychylniej traktować rolnictwo, niż poprzedni rząd p. Grabskiego. P. Zdziechowski, jako Minister Skarbu, przez kilka miesięcy pracował z całym wysiłkiem przy współudziale Sejmu, żeby zrównoważyć budżet. Poobcinano wszystkie budżety poszczególnych ministerstw, jedynie nie naruszono budżetu Min, Rolnictwa. Do tego stopnia wprowadzano wszędzie oszczędności, że nawet urzędnikom o 4 do 6% poobcinano pensję, Obniżono również djety senatorów i posłów, ale właściwie nie obniżono, bo oni sami sobie obniżyli, widząc, że tego potrzeba. Wprowadzono wszelkie oszczędności, a Sejm uchwalił 10% podwyżkę od danin publicznych dla powiększenia dochodów. Także bilans handlowy państwa od września 1925 r. był czynny i to wszystko sprawiło, że budżet już w czerwcu 1926 r. mógł być zrównoważony. Nie mógł więc ówczesny rząd w tych warunkach więcej świadczeń dawać dla rolnictwa, bo był deficyt, który starano się za wszelką cenę usunąć.</u> | |
| 207 | + <u xml:id="u-19.4" who="#SŚredniawski">Niedługo po zamachu majowym wybuchł strajk węglowy w Anglji i w ten sposób dla Polski wytworzyła się korzystna konjunktura na wywóz węgla, która trwała pół roku. R. 1926 nie był zbyt urodzajnym, był nawet rokiem klęskowym dla rolnictwa, przynajmniej w Małopolsce, także i w r. 1927 chybiły zboża ozime, mimo to płacono podatki dobrze, tak, że tworzyły się znaczne nadwyżki. Z uznaniem podnoszę, że nadwyżki tych podatków użyto w dużej mierze na bardzo potrzebne i użyteczne dla ludności i rolnictwa potrzeby.</u> | |
| 208 | + <u xml:id="u-19.5" who="#SŚredniawski">Podnosząc sprawy dodatnie, trudno pominąć także spraw na budżet oddziałujących ujemnie. Niepokoją nas masowe usuwania i przenoszenia urzędników, a także oficerów, a szczególnie pensjonowanie wielu ludzi młodych, bo 40–50 lat nie mających, którzyby jeszcze wiele lat mogli Państwu służyć. Z tego powodu obciąża się budżet, w którym zwiększył się wydatek emerytury około 20 miljonów rocznie. Także i traktowanie naszych towarzystw rolniczych nasuwa pewne objekcje, którym podobno ze względów politycznych wstrzymano subwencje, lecz je po kilku miesiącach przywrócono, ale przez to sparaliżowano ich działalność. Znam stosunki w M. T. R. w Krakowie i jego bardzo pożyteczną działalność. Przez cofnięcie subwencji musiano odwołać dużo kursów, które się corocznie odbywały w czasie zimy. Możnaby podnieść i inne sprawy, ale chcę się trzymać spraw tylko czysto gospodarczych, więc o nich mówić nie będę.</u> | |
| 209 | + <u xml:id="u-19.6" who="#SŚredniawski">Mimo twierdzenia, że jest coraz lepiej, ja sądzę przeciwnie, że położenie Skarbu psuć się zaczyna. Bilans handlowy państwa od 17 miesięcy jest deficytowy. Ludność wiejska żyje w nędzy i jest obdłużona. Rzemieślnicy w małych miasteczkach obdłużeni są po uszy. Nie można więc myśleć o wprowadzaniu nowych podatków, ale przeciwnie, istniejące zbyt uciążliwe, jak podatek obrotowy, trzeba odpowiednio zmienić, by nie był tak uciążliwy i niesprawiedliwy.</u> | |
| 210 | + <u xml:id="u-19.7" who="#SŚredniawski">Tutaj takie porównanie dam, że np. płaci podatek kupiec od całego obrotu, adwokat płaci podatek od całego obrotu, lekarz — od całego obrotu. Co to jest za obrót? Obrót adwokata i lekarza to jest czysty zysk. Dajmy na to w obrocie szewca, czy kupca, to jest tylko cząstka jego dochodu osobistego, a resztę obrotu, stanowią przecież koszta kupna materjału, za które on płaci. On zarabia dajmy na to 10% czy 15%, ale musi pracować i płacić podatek od całości obrotu lub swego dochodu brutto. Taki krawiec, który z gotowego przyniesionego materjału szyje ubranie, płaci tylko z tego, co on zarobi. Więc to jest słuszne, by jeden płacił od zarobku chociażby brutto, a drugi od obrotu.</u> | |
| 211 | + <u xml:id="u-19.8" who="#SŚredniawski">Drugim podatkiem jest podatek przemysłowy, patenty. Byłem przytem, kiedy w poprzednim Sejmie rozstrzygano tę sprawę i kalkulowano między systemem austrjackim, niemieckim i rosyjskim. Za rosyjskim Komisja Budżetowa oświadczyła się dlatego, że dawał on zgóry pewien dochód i dawał więcej, aniżeli w innych dzielnicach. Wszelkiemi siłami wówczas staraliśmy się wszyscy, ażeby jak najwięcej dochodów dać rządowi, bo kredyt był w tarapatach, ale to nie jest podatek, to jest toporowy wymiar, który poprostu krzywdzi dużo ludzi.</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-19.9" who="#SŚredniawski">Teraz wyszła ustawa przemysłowa, która mówi o tem, że kto sam wykonuje swoją pracę t. j. rzemieślnik, który pracuje sam albo z jednym robotnikiem, ma płacić podatek, tylko w formie świadectwa przemysłowego, to znaczy obrotowego niema płacić. Ale ponieważ, dajmy na to, on coś wyrabia, to musi na jarmark wywieźć. A to nie wolno, gdyż na jarmarku tylko ten ma prawo sprzedawać, kto wykupi patent handlowy. Ale jeżeli patent handlowy wykupił, to musi płacić i podatek obrotowy. Więc unicestwia się rozporządzeniem ustawę, czyli, że ustawa przemysłowa została przekreślona. W tym kierunku więc te niesprawiedliwości powinny być usunięte. Pewien program wymiaru stosowania tych podatków powinien być wniesiony. Podatek zarobkowy powinien być unormowany według zachodnich wzorów, a nie według wzorów rosyjskich. To było może narazie konieczne, ale na dłuższą metę tego się cierpieć nie powinno. Koniecznie trzeba zmniejszyć tę różnorodność podatków, a punkt ciężkości przenieść na podatek dochodowy. Nie czas powiększać podatków wtedy, gdy ludność się zadłużyła i żyje prawie tylko kredytami. Przyjdzie czas na to, gdy się dorobi i tworzyć będzie oszczędności, Dlatego nie wolno nam powiększać budżetu i rozbudowywać administracji.</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-19.10" who="#SŚredniawski">Chciałbym jeszcze kilka słów powiedzieć w sprawie samorządów. Obecnie na samorządy nakłada się coraz większe obowiązki, np. utrzymywanie szpitali, ściąganie podatków, opieka społeczna, popieranie hodowli bydła, częściowe pokrywanie kosztów przysposobienia wojskowego i t. p., to są nowe rzeczy i dlatego o nich wspominam. Najważniejszym jednak obowiązkiem samorządów powiatowych jest utrzymywanie i budowa dróg w powiecie. Ponieważ najwięcej podatków na samorządy idzie od rolników i podatek ten zwykle bywa wpłacany w jesieni, to wtedy samorządy, chcąc wyrobić to, co mają w budżecie, całą siłą rozpoczynają roboty na drogach, odrywając ludzi od młocki, od kopania ziemniaków i od robót przy zasiewach. Wtedy dzień krótszy, drożej muszą robociznę płacić i ostatecznie dochodzą nawet do mrozów, a często mrozy niszczą te roboty, dość, że to jest niekorzystne.</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-19.11" who="#SŚredniawski">Otóż Prezydent Rzeczypospolitej wydał rozporządzenie z dnia 1 czerwca 1927 r. w którem zarządza, aby odciągać samorządom 5%, a w następnych latach po 10% i z lego tworzyć fundusz pożyczkowy, który Bank Komunalny ma udzielać w formie pożyczek krótkoterminowych za 6% oprocentowaniem. Mnie się widzi, że to jest niewłaściwe. Bo jakże? Samorząd będzie wpłacał fundusz, a potem ma się starać o pożyczkę, no i ma płacić procenty i pytanie, czy ją dostanie.</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-19.12" who="#SŚredniawski">Więc, proszę Panów, uważam, że byłoby najlepiej, żeby był obowiązek samorządów, aby one robiły rezerwy, aby nie przeprowadzać tych robót w jesieni, z wyjątkiem robót, które są istotnie konieczne. Ale tego się nie zrobi, bo niema na to funduszów. Ponieważ samorządy zamykają budżet w końcu marca, i ma się rozumieć, że nie mają na początku odrazu za co budować. Chodzi o to, aby samorządy same u siebie tworzyły rezerwy, aby nie robiły robót publicznych na drogach na jesieni, tylko wiosną i latem, że w ten sposób przyjdą ludności z pomocą na przednówku. Przytem te roboty będą taniej zrobione, dzień jest duży, a wtedy inaczej to się zupełnie robi.</u> | |
| 216 | + <u xml:id="u-19.13" who="#SŚredniawski">Dlatego uważam za potrzebne zgłosić odpowiednie rezolucje i będę prosił o jej uchwalenie. Pierwsza:</u> | |
| 217 | + <u xml:id="u-19.14" who="#SŚredniawski">„Senat wzywa Rząd, ażeby się postarał o obniżenie procentu przynajmniej o 2% w Banku Polskim i żeby następnie unormował odpowiednio procent w obrocie ogólnym całego Państwa”. — Sądzę, że wszyscy się z tem zgadzają. Dziwię się nawet, że po otrzymaniu pożyczki stabilizacyjnej, tak długo nie zniża się nasza stopa procentowa, tem więcej, że Francja, która nie ma ustabilizowanej waluty, ma tylko stopę 3 1/2% w państwowym banku francuskim. Jeżeli potanimy procent, to i wszystko będzie tańsze.</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-19.15" who="#SŚredniawski">Druga rezolucja brzmi: „Senat wzywa Rząd, ażeby dozwolił względnie nakazał powiatowym samorządom, by z dochodów podatkowych, wpływających w jesieni, tworzyły rezerwy (fundusz obrotowy drogowy), który ma służyć na prowadzenie robót drogowych wiosną i latem następnego roku. Fundusz ten ma być uwidoczniony w preliminarzu każdego roku”. Na tem kończę i proszę Panów Senatorów o uchwalenie tych rezolucji.</u> | |
| 219 | + <u xml:id="u-19.16" who="#komentarz">(Marszałek obejmuje przewodnictwo.)</u> | |
| 220 | + </div> | |
| 221 | + <div xml:id="div-20"> | |
| 222 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Kelles-Krauz.</u> | |
| 223 | + </div> | |
| 224 | + <div xml:id="div-21"> | |
| 225 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SKellesKrauz">Wysoka Izbo! W bardzo mądrze, z dużą erudycją i pracowitością opracowanem sprawozdaniu naszego generalnego sprawozdawcy, oraz w tym wielkim tomie preliminarza budżetowego Rządu, znajdujemy całe morze optymizmu, znajdujemy całe morze różowego patrzenia na stosunki w naszem Państwie. Byłbym szczęśliwy, gdybym moją biedną, zgilotynowaną pierwszą mową w tej Wysokiej Izbie mógł również nastroić na ten różowy, optymistyczny ton. Jednakże życie nasze szare, rzeczywiste życie, oraz bliższa znajomość życia szerokich mas ludności, nie pozwala na ten optymizm i zmusza mnie do użycia tej koniecznej roli opozycji w tej Wysokiej Izbie, aby ten może szczery, a może oficjalny optymizm i te różowe barwy nieco zetrzeć i dodać barwę bardziej szarą i bliższą rzeczywistemu życiu.</u> | |
| 226 | + <u xml:id="u-21.1" who="#SKellesKrauz">Proszę Panów, wystarczy wyjść z tej Izby na miasto, aby zobaczyć zupełnie inny obraz, zobaczyć tego urzędnika, który w tym coprawda zrównoważonym budżecie nie znajduje choćby tych 15% podwyżki. Niedaleko stąd, pod kościołem św. Aleksandra mogą Panowie zobaczyć robotnika, starca 50-letniego… Przepraszam Szanownych Panów Senatorów, u nas w Senacie, 50 lat jest młodym wiekiem, ale dla robotnika jest to wiek starczy. Znajdziecie nawet 40-kilkoletnich robotników, którzy pod kościołem wyciągają rękę po jałmużnę i czekają nadaremnie, od długiego już czasu, ziszczenia obietnic ubezpieczenia na starość. To nie są buntownicy, to są lojalni obywatele, którzy głosowali na Jedynkę, i którym Jedynka również obiecała ubezpieczenia na starość, a nie mogą się doczekać ziszczenia tych obietnic.</u> | |
| 227 | + <u xml:id="u-21.2" who="#SKellesKrauz">A nieco dalej Panowie zobaczycie na ulicach późno wieczorem wracających robotników i robotnice, nieletnich, 13–14-letnich po ciężkiej 10–12 godzinnej pracy w fabryce. To się oczywiście sprzeciwia naszej ustawie, ale naprzeciwko takiej fabryki może mieszkać nawet inspektor pracy. To są obrazki z codziennej naszej starej, smutnej rzeczywistości, z życia szerokich mas ludności. Jeżeliby pp. ministrowie zechcieli w swych przejażdżkach po kraju mieć, nie powiem już PPS-owskie uszy, ale zwykłe, nie ministerjalne uszy, toby Panowie usłyszeli ten naprawdę, groźny, wzmagający się pomruk mas ludności niezadowolonych z polityki obecnego Rządu. Ten pomruk my słyszymy i czujemy się w obowiązku obywatelskim i poselskim, by przestrzec Wysoką Izbę i Rząd przed rezultatami tego niezadowolenia, które niewątpliwie się wzmaga. Ale Szanowni Panowie, ja jestem z natury łagodnego i pogodnego usposobienia i dlatego wybiorę sobie tylko dwie dziedziny i krótko je zreferuję: dziedzinę wojny i dziedzinę chorób.</u> | |
| 228 | + <u xml:id="u-21.3" who="#SKellesKrauz">Szanowni Panowie, za kilka dni zbierze się tu w Warszawie wielki międzynarodowy kongres pokoju, kongres pacyfistyczny. My socjaliści, wysoko cenimy te szlachetne usiłowania i wysoko cenimy tych szlachetnych, pełnych idealizmu ludzi, co się zbiorą na ten kongres. Ale ja bardzo przepraszam, ja się obawiam, że p. Wicemarszałek Gliwic i p. Wicemarszałek Posner cofną zaproszenie dla mnie na to wysokie zgromadzenie pokoju po tem, co powiem: my socjaliści, nie przywiązujemy wielkich nadziei do tych obrad. Niewątpliwie mają one wielkie znaczenie moralne, niewątpliwie ci ludzie, co się zjadą z całej Europy, urobią tę moralną atmosferę potępienia wojny. I to jest rzecz wielka. Ale, proszę Panów, czy oni zdecydują, czy będą mieli ważkie słowa, czy będzie ważyło ich powiedzenie, jeżeli wielka finansjera powie, że ma być wojna, albo jeżeli wielki przemysł żelazny, albo jakikolwiek inny, obliczy, że mu się kalkuluje wojnę zrobić. To są ci mocarze, Wysoka Izbo, którzy decydują o wybuchu wojny, o pokoju i wojnie. Taki jest nasz pogląd na te rzeczy.</u> | |
| 229 | + <u xml:id="u-21.4" who="#SKellesKrauz">Tu powtórzę jeszcze słowa mojego nauczyciela, ośmielam się powiedzieć, mojego przyjaciela, Wicemarszałka Posnera, że stabilizacja pokoju jest zależna od stabilizacji ekonomicznej świata. My się na nią zgadzamy, ale z drugiej strony nie wierzymy w tę stabilizację ekonomiczną przy takim ustroju, kiedy decydują o wojnie i pokoju nie te masy, które od tej wojny najwięcej cierpią, tylko garść ludzi, która na tej wojnie, nieraz grubo zarabia. Otóż wychodząc z tego założenia i wychodząc z przesłanki głębokiego państwowego poczucia, do którego my, jako PPS. mamy bodaj znacznie starsze prawa niż wielu innych, musimy nasz stosunek do budżetu Ministerstwa Spraw Wojskowych określić rzeczowo i realnie. Z natury rzeczy jesteśmy antimilitarystami, z natury rzeczy chcielibyśmy, ażeby ten budżet był jak najmniejszy, ale, widzimy, że obrona Państwa wymaga tego budżetu, i dlatego, powtarzam, stosunek nasz do tego budżetu jest zupełnie rzeczowy i realny. Nie doszukujemy się i nie będziemy się doszukiwali w tym budżecie żadnych dążeń agresywnych ze strony Polski. Wiemy doskonale i cieszymy się, że możemy szczerze skonstatować, że Polska jest usposobiona pokojowo i to podkreślamy z całą szczerością, ale z drugiej strony wiemy doskonale, że ten budżet, prawie 800-miljonowy, wielkim ciężarem leży przedewszystkiem na barkach najszerszych warstw ludności i że ten budżet może być oszczędniejszy, bez uszczuplenia obronności Państwa. W Sejmie nasi referenci szczególnie poseł Lieberman, przedstawiali zupełnie rzeczowo źródła i sposób, żeby te oszczędności zaprowadzić, wskazywał i uzasadniał zupełnie realnie nasze stanowisko, dążące do ograniczenia, skrócenia służby wojskowej, coby się na obronności Państwa szkodliwie nie odbiło, natomiast mogłoby dać bardzo dużą oszczędność. Gdybyśmy zaoszczędzili w budżecie Ministerstwa Spraw Wojskowych i te oszczędności, któreby tu można porobić, chcieli w tym samym zakresie zużyć, to dla dobra szerokich mas znaleźlibyśmy na to miejsce.</u> | |
| 230 | + <u xml:id="u-21.5" who="#SKellesKrauz">Szanowni Panowie, znaną już dziś jest rzeczą, że obrona Państwa zależy nietylko od wielkości i obronności armji, ale w znacznej, może w większej mierze, zależy też od obronności całej ludności, od jego dobrego bytu, od jej ekonomicznej siły. Widzimy jednak, że ta zasada w Ministerstwie Spraw Wojskowych i w jego budżecie nie jest dostatecznie doceniana. Jeżeli niewolno mówić o rzeczy, którą znam nieźle, bo jestem wysłannikiem z województwa, na którego terenie cały kompleks fabryk wojskowych i wytwórni się znajduje, to muszę zaznaczyć, że położenie robotników w tych fabrykach jest nad wyraz złe, że płace ich są niezwykle niskie i że ta obronność nawet Państwa może być bardzo poszkodowana, jeżeli w Ministerstwie Spraw Wojskowych nie znajdzie się należytego zrozumienia, że niezadowolenie tych licznych rzesz robotniczych, które pracują dla obronności tego Państwa, i niezaspokojenie ich pierwszych elementarnych potrzeb może się bardzo smutnie odbić na tej obronności. Dlatego podkreślamy to w Sejmie i chcemy podkreślić to w tej Wysokiej Izbie, że należy położenie robotników w tych fabrykach wydatnie polepszyć i stosunek władz wojskowych i zarządów tych fabryk do tych robotników uzdrowić.</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-21.6" who="#SKellesKrauz">Drugą rzeczą, którą niestety socjalista podnieść musi, jest zaniedbanie obronności szerokich warstw ludności w dziedzinie obrony przeciwgazowej, W budżecie M. S. Wojsk, umieszczono 1.200.000 na obronę przeciwgazową wojska, ale nie znajdziemy ani grosza na jakieś poczynania w kierunku zabezpieczenia cywilnej ludności przeciw ewentualnemu niebezpieczeństwu tej gazowej wojny. Podnosiłem to na Komisji Skarbowo-Budżetowej. P. Minister przyznał, że w tym kierunku dotychczas nic nie zrobiono, ale, chwała Bogu, obiecał, że Ministerstwo będzie nad tem myślało.</u> | |
| 232 | + <u xml:id="u-21.7" who="#SKellesKrauz">Dalej chciałbym, skoro już mówię o ochronie życia i zdrowia, w paru słowach poruszyć sprawę zdrowotności w naszem Państwie. Niewątpliwie dużo robi w tym kierunku Departament Służby Zdrowia, w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, ale jest to kropla w morzu.</u> | |
| 233 | + <u xml:id="u-21.8" who="#SKellesKrauz">Jeżeli Wysoka Izba zechce się zainteresować temi cyframi, to np. na zwalczanie gruźlicy, tej strasznej plagi, nad którą w Polsce umiera 75.000 ludzi rocznie, znajdzie tam tylko około 800.000 zł. Jeżeli przejdziemy do drugiej plagi, jaką są choroby umysłowe, konieczność leczenia i umieszczania tych chorych w zakładach, to znajdziemy tam horendalne rzeczy. Znajdziemy w subsydjach dla szpitali tylko około 1.200.000 zł., a musimy wiedzieć, że w naszem Państwie mamy jedno łóżko dla umysłowo chorych w szpitalach na 3.000 ludności, kiedy powinniśmy mieć 1 łóżko na 250 osób. Mamy 11.000 łóżek w szpitalach dla umysłowo chorych, a powinniśmy mieć przynajmniej 120.000.</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-21.9" who="#SKellesKrauz">Wysoka Izbo, te cyfry mówią nam wyraźnie o strasznem zaniedbaniu w tym kierunku i wielką krzywdę wyrządzili społeczeństwu w poprzednich izbach ustawodawczych ci, którzy znieśli ministerstwo zdrowia. Był to krok fatalny, który niewątpliwie odbił się na zdrowotności kraju. Agendy sanitarne, tak ważne, są rozsiane po różnych ministerstwach, niemal po wszystkich, a scentralizowane są do pewnego stopnia w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, w Departamencie Służby Zdrowia. Jest to objaw niezdrowy, objaw, który się odbił na sprawności tych ministerstw w walce z chorobami zakaźnemi, z innemi chorobami, z gruźlicą, chorobami umysłowemi i t. d.</u> | |
| 235 | + <u xml:id="u-21.10" who="#SKellesKrauz">Dążymy do tego, alby ten krok błędny naprawić, Jeżeli już nie można restytuować ministerstwa zdrowia, bo na toby się prawdopodobnie nie znalazła większość ani w tej, ani w innej Izbie, to należy przynajmniej przekazać te wszystkie agendy sanitarne Ministerstwu Pracy i Opieki Społecznej, które i tak samo ma dużo tych agend w swoim zakresie, W tym kierunku idzie rezolucja, którą złożyliśmy w Sejmie imieniem naszego klubu i którą tutaj pozwalam sobie przedłożyć:</u> | |
| 236 | + <u xml:id="u-21.11" who="#SKellesKrauz">„Sejm wzywa Rząd do przekazania Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej agend sanitarnych, wykonywanych obecnie na zasadzie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 stycznia 1924 r. (Dz. Ust. Rz. P. Nr. 9, poz. 86) przez Ministra Spraw Wewnętrznych, jak również agend sanitarnych, wykonywanych obecnie przez inne ministerstwa z wyjątkiem Ministerstwa Spraw Wojskowych”.</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-21.12" who="#SKellesKrauz">Jest to, mojem zdaniem, zupełnie słuszne i zdrowe dążenie.</u> | |
| 238 | + <u xml:id="u-21.13" who="#SKellesKrauz">Pozwoliłem sobie przez tych krótkich chwil parę uwagę Wysokiej Izby zatrzymać na tych paru zagadnieniach i sądzę, że tych parę słów przestrogi przed tym pomrukiem niezadowolenia, jaki teraz wyraźnie daje się słyszeć z powodu postępowania obecnego Rządu w dziedzinie politycznej i w dziedzinie ekonomicznej, nie będzie głosem wołającego na puszczy.</u> | |
| 239 | + </div> | |
| 240 | + <div xml:id="div-22"> | |
| 241 | + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Nocznicki.</u> | |
| 242 | + </div> | |
| 243 | + <div xml:id="div-23"> | |
| 244 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SNocznicki">Wysoki Senacie! W tej Wysokiej Izbie mówi się o wszystkich rzeczach, związanych z całokształtem naszego życia kulturalnego, ekonomicznego, rozwojowego i t. d. W mojem przemówieniu poruszę jedną rzecz, niezmiernie doniosłą, niezmiernie ważną — sprawę oświaty mas ludowych, a mam tu na myśli w szczególności sprawę oświaty polskiej wsi. Tak się jakoś nasze życie w Polsce ułożyło, że można z dużą dozą słuszności powiedzieć, że Polska mieszka na wsi; mieszka ona na wsi już chociażby dlatego, że 2/3 ludności jej to jest wieś. Z pozostałej 1/3 ludności miejskiej połowę stanowią Żydzi, którzy są obywatelami Polski, ale nie są Polakami. I tak się złożyło, że siedmioklasowe szkoły powszechne zostały zgrupowane przeważnie w miastach, a wieś ma szkółki niżej zorganizowane, przeważnie jednoklasowe, w tych warunkach wieś jest skazana na ciemnotę.</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-23.1" who="#SNocznicki">Dlatego, proszę Panów, żeby mówić o tej tak niezmiernie ważnej, doniosłej rzeczy, trzeba rzucić wzrokiem trochę wstecz i uprzytomnić sobie, jak te sprawy przedstawiały się u nas dawniej. Mówię u nas, mając na myśli wszystkie trzy zabory. Co do największego zaboru, jakim był rosyjski, to rzecz przedstawiała się bardzo prosto — ciemnota i rusyfikacja. Jeżeli przejdziemy do Galicji, jak się dziś mówi, do Małopolski, to tam sprawa się przedstawiała zupełnie inaczej, albowiem w tej dzisiejszej Małopolsce społeczeństwo polskie od lat przeszło 60 miało duży głos i wielki wpływ na tę niezmiernie doniosłą sprawę, jaką jest oświata ludu. Cóż tam zrobiono dla tej wielkiej sprawy? Proszę Panów, jako bilans tej roboty w r. 1888 Stanisław Szczepanowski działacz, filozof-wychowawca, ekonomista i społecznik napisał książkę pod tytułem „Nędza Galicji”, gdzie w cyfrach ujawnił w jakiej nędzy żyje ludność Galicji, przeważnie ludność wsi i małych miasteczek. Dlaczego tak się stało? Dlaczego tam była nędza? Otóż, proszę Panów, w 16 lat później w r. 1904 drugi działacz galicyjski pod pseudonimem Światłomir napisał książkę pod tytułem „Ciemnota Galicji”, i po przeczytaniu i zestawieniu obu tych książek mamy wyjaśnienie dlaczego w Galicji była taka nędza, albowiem Światłomir dowodzi również cyfrowo, jak się ta rządząca większość w ówczesnych wpływowych sferach Galicji ustosunkowała do tego niezmiernie ważnego problemu, jakim jest oświata mas ludowych, W Niemczech była germanizacja i tresura; oświaty nie było. Proszę Panów, u nas tu w b. zaborze rosyjskim, tak zwanym Królestwie Kongresowem, jakkolwiek było bardzo a bardzo ciemno, ale ponieważ były długie lata spokoju, i ponieważ nadział ziemi, jaką włościanie otrzymali w roku 1864, był w wielu wypadkach wystarczający, przeto u ludu zaczęły się gromadzić pewne fundusze, wzrastające z oszczędności, i za te fundusze lud nasz wykupywał ziemię i wykupił jej bardzo dużo, tak, że dziś obszar posiadanej przez niego ziemi, wynosi więcej jak 3/4 całej uprawnej ornej ziemi. Jeżeli 3/4 ziemi należy do ludu polskiego, a więc 3/4 tego podstawowego bogactwa narodu należy do pewnej klasy ludności, która wytwarza gorzej lub lepiej z większym lub mniejszym dochodem dla całości Państwa, ale jest potężnym wytwórcą i tu winny być skierowane wszystkie wysiłki, aby wytwórczość z tego olbrzymiego już dziś warsztatu pracy mogła być intensywniejszą, gdyż wówczas nasz bilans handlowy będzie zawsze dodatni. To się zaniedbało, tego się nie robiło w należytej mierze i dziś mamy jako następstwa tego, — a może być, że to będzie jeszcze dłużej, ujemny bilans handlowy. Nad temi sprawami tak wielkiej doniosłości nie wolno przechodzić do porządku dziennego, tą sprawą powinny się zajmować i gorąco ją propagować wszystkie czynniki w Polsce, począwszy od Sejmu, Senatu, Rządu, wszystkich działaczy społecznych i wszystkich tych ludzi, którym droga jest Polska, jej rozwój i jej przyszłość, albowiem, proszę Wysokiej Izby, gdy w Państwie przeszło 2/3 ludności, 2/3 organizmu państwowego jest w stanie chorym, to cały organizm musi zachorować i umrzeć. Ciemnota mas ludowych najdrożej kosztuje, a przecież my ciągle powtarzamy, że Polska jest krajem ubogim. Jeżeli jesteśmy ubodzy, to na ten wielki, że tak powiem, zbytek jakiem jest ciemnota, nie stać nas, albowiem będziemy podobni do bankruta, który nie ma pieniędzy, pożycza, a jednakże, jak to mówią, zadaje szyku.</u> | |
| 246 | + <u xml:id="u-23.2" who="#SNocznicki">Proszę Panów, jeżeli trzeba kraju bronić, co jest rzeczą konieczną, jeżeli trzeba, ażeby w kraju był ład i porządek, to również trzeba, ażeby w kraju była należyta oświata szerokich mas ludowych.</u> | |
| 247 | + <u xml:id="u-23.3" who="#SNocznicki">Kiedyś, proszę Panów, kiedy byłem jeszcze bardzo młodym chłopcem, czytałem jedno dzieło Sienkiewicza, zdaje mi się, że podróż jego do Ameryki, kiedy zwiedzał Francję, Anglję, był w Londynie, Ameryce i później, pisząc stamtąd, zrobił spostrzeżenie, że przedział pomiędzy t. zw. inteligencją, a ludem, czyli górą i dołem, u nas jest straszny i prawie nie do przezwyciężenia. Ja od tej pory przeżyłem blisko lat 50, a może i więcej i ciągle baczę, przyglądam się temu i ciągle mam na myśli to powiedzenie Sienkiewicza i dziś, stojąc na tej mównicy przed Wysokim Sejmem, muszę stwierdzić, że choć już od 10 lat mamy szczęście wielkie mieszkać, żyć i być obywatelami niepodległej Polski, ten przedział straszny, jaki Sienkiewicz widział, bardzo mało się zmniejszył. Ale nie może tak być, proszę Panów, bo co z tego, że Polska wydała wielu pisarzy, wielu filozofów, mędrców, nauczycieli, nietylko swojego narodu, ale i ludzkości, bo i tacy byli, jeżeli miljony ludu, współobywateli tych wielkich ludzi, nie są wcale uczestnikami ich wielkich myśli? Z tej obłędnej drogi trzeba koniecznie zejść, trzeba sobie powiedzieć, że szeroka oświata ludu jest naczelnym postulatem niepodległej Polski. Trzeba na tę oświatę nie żałować funduszu, trzeba na nią dać wiele miljonów. Rozumiem, proszę Panów, że nie zrobimy tego w ciągu roku, a nawet najbliższych paru lat, ale trzeba to robić bardzo prędko i nie rozciągać tego na dziesiątki lat. To się nam stokrotnie opłaci. Podniesienie intelektualne i oświaty wsi da nam zyski wielkie.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-23.4" who="#SNocznicki">Proszę Panów, 3/4 ziemi należy do chłopów. P. Minister Reform Rolnych mówił, że będzie się starał jak najlepiej przeprowadzić reformę rolną. Rozumie się p. Ministrowi muszę wierzyć, bo jakże mam posądzać dygnitarza i ministra polskiego, że mówi nieprawdę. Wierzę mu, a ponieważ wierzę, to jednocześnie muszę żądać, aby ziemia, która do tego ludu przechodzi i przechodzić będzie dopóki jej starczy, żeby ta ziemia w tych rękach niezmiernie pracowitych i przy tych głowach i umysłach niezmiernie oszczędnych wydawała stokrotny plon, żeby te wszystkie urządzenia, jakie są potrzebne do wytwarzania, do przetwarzania, i do sprzedaży owoców pracy, były dostępne dla rąk i igłowy tego ludu.</u> | |
| 249 | + <u xml:id="u-23.5" who="#SNocznicki">Dziś wielkim wzorem, wielkim nauczycielem, może dla nas jeszcze niedościgłym, ale wierzę, że w przyszłości będzie dościgłym, są Czechy i Danja, kraje prawie że chłopskie i przez chłopów rządzone, w których rozwój rolnictwa spowodował wielkie ich narodowe bogactwo. Jeździ się tam, jeździliśmy tam za czasów „Zarania” dwadzieścia parę lat temu, były tam prowadzone specjalne wycieczki przez obecnego posła Malinowskiego, jeździli chłopi, pisano o tem książki, zachwycaliśmy się tem, uczyliśmy się, i może być, że to, co się u nas dzisiaj w życiu gospodarczem na wsi dzieje, z tamtej epoki bierze swój początek. Ale jeżeli ta sprawa jest zapoczątkowana i to zapoczątkowana dobrze, jeżeli ta sprawa w naszem rozumieniu ma i ludowi i Państwu przynieść wielki pożytek, to trzeba ją popierać, a dziś popierać ją można, albowiem nie jesteśmy, chwała Panu Bogu, w tej strasznej niewoli, w jakiej byliśmy, ale jesteśmy u siebie w domu gospodarzami, mamy swoje wolne, niepodległe Państwo, w którem nam wolno i jesteśmy obowiązani te wielkie sprawy jak najlepiej dla siebie, dla przyszłości załatwić.</u> | |
| 250 | + <u xml:id="u-23.6" who="#SNocznicki">Mówił tutaj nasz szan. kolega klubowy, czcigodny dr. Motz, który mieszka i pracuje w Paryżu, ale serce ma w Polsce, o tej emigracji, o tem wynarodowieniu, o tych wszystkich rzeczach, które dziś z emigracją są związane. O tych krociach, miljonach naszych rodaków, którzy biedą, może nieraz nędzą rzuceni w świat szeroki wynaradawiają się, zapominają o swojej ojczyźnie. W pierwszem pokoleniu odzywa się w ich duszach tęsknota za Ojczyzną, drugie pokolenie tej tęsknoty ma mniej, a trzecie staje się już obojętnem. W ten sposób pozbywamy się bardzo życzliwych nam i potrzebnych obywateli na obczyźnie. O jednym szczególe szanowny p. doktór nie wspomniał, mianowicie, kto się wynaradawia. To nie było powiedziane. Wynaradawia się człowiek nieoświecony, człowiek ciemny. Człowiek oświecony, człowiek zrośnięty z kulturą swojego narodu, człowiek wychowany na naszej wielce bogatej, wspaniałej literaturze, człowiek związany duchem z wieszczami narodu — ten człowiek nietylko, że się nie wynarodowi, ale dzieciom swoim przekaże ten wielki, bogaty skarb narodu swojego i zabezpieczy je w ten sposób przed wynarodowieniem. I dlatego sprawy oświatowe powinniśmy rozwiązać tu w domu u siebie, bo tam na terenach cudzych nam tak bardzo rozporządzać się nie dadzą, nasze umowy są iluzoryczne, bo jeżeli Francja bierze naszych ludzi to trudno, ale ona chce z nich zrobić Francuzów. Takie jest prawo życia, Francja niema naturalnego przyrostu, a wiemy, proszę Panów, że Francja niedawno przeszła straszny upust krwi, że tam zginęły miljony mężczyzn w kwiecie wieku, że tam ten proces zmniejszania się naturalnego przyrostu nie zmniejsza się, ale może zwiększa się i dlatego, proszę Panów, Francja w swoim własnym interesie, bo nikt dla naszych interesów i dla naszych pięknych oczu nie będzie nas specjalną otaczał opieką, będzie chciała zasymilować tych ludzi, jeżeli będzie mogła, a nie dadzą się zasymilować tylko ci ludzie, którzy nasyceni będą naszą rodzimą kulturą.</u> | |
| 251 | + <u xml:id="u-23.7" who="#SNocznicki">Jeszcze jedną rzecz chciałbym poruszyć. Wczoraj szan. ks. s. Albrecht wygłosił tutaj bardzo ładne kazanie. Ja rzadko chodzę na kazania, ale wczoraj byłem zachwycony tem kazaniem, bo było bardzo spokojne, piękne i budujące. Mówił nam ks. Albrecht o wychowaniu narodowem, o tem, jak to trzeba narodowo myśleć, narodowo działać i narodowo pracować. Wszystko to są bardzo piękne rzeczy. Ja w roku 1922 widziałem tych narodowo wychowanych młodzieńców, jak niestety znieważali św. pamięci Gabrjela Narutowicza, pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i znieważali starców, senatorów i posłów. Jeżeli o takie narodowe wychowanie będzie nam chodziło, wyprzyjmy się go i nie mówmy o niem, ale mówmy o wychowaniu ogólno-ludzkiem, humanitarnem, które niesie wszechludzką miłość pomiędzy ludźmi.</u> | |
| 252 | + <u xml:id="u-23.8" who="#SNocznicki">Proszę Panów, trudno jest mówić takie słowa jak naród, patrjotyzm, Bóg, ojczyzna, wiara, jeżeli uczynki nie będą odpowiadały słowom. Niech uczynki będą dobre, a wówczas nie potrzeba słów.</u> | |
| 253 | + <u xml:id="u-23.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 254 | + </div> | |
| 255 | + <div xml:id="div-24"> | |
| 256 | + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Ogłaszam przerwę do godziny 16-ej.</u> | |
| 257 | + <u xml:id="u-24.1" who="#komentarz">(Po przerwie.)</u> | |
| 258 | + <u xml:id="u-24.2" who="#Marszałek">Wznawiam przerwane posiedzenie. Głos ma s. Makuch.</u> | |
| 259 | + </div> | |
| 260 | + <div xml:id="div-25"> | |
| 261 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SMakuch">Wysoki Senacie! W swojem przemówieniu pragnę zająć się stosunkami politycznemi, wśród jakich musi żyć naród ukraiński w Polsce. Naród ukraiński już w zamierzchłych czasach utworzył swoje państwo i przez wieki bronił jego niepodległości, swoją piersią zasłaniał zachód Europy przed koczowniczemi narodami Wschodu i stworzył przedmurze, za którem mogły narody, na zachód położone, spokojnie rozwijać się. W tej walce osłabił się i nie miał już tyle siły, aby wstrzymać innych sąsiadów, którzy zazdrośnie patrzyli i dotychczas patrzą na urodzajny czarnoziem ukraiński.</u> | |
| 262 | + <u xml:id="u-25.1" who="#SMakuch">„Oj, bida czajci nebożi, szczo wyweła ditok pry bytij dorozi”. Przyczyną tragedji narodu ukraińskiego było i jest geograficzne położenie ukraińskich ziem i ich bogactwa naturalne.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-25.2" who="#SMakuch">Walka ukraińskiego narodu o byt niepodległy dotychczas nie ukończona. Do ukraińskiego narodu nie zastosowano szczytnych haseł, któremi Ententa pragnęła zwyciężyć centralne państwa. W myśl historycznych dążności wolnościowych, idących po linji haseł, pod któremi prowadzono wojnę światową, — wyzwolenia niepaństwowych narodowości — stworzył ukraiński naród na wszystkich prawie swoich ziemiach swoje państwo i przez kilka lat toczył ciężką walkę o niepodległość. Najlepsi synowie narodu położyli swoje życie, lecz nie utrzymali tej państwowości. Widać historyczna godzina jeszcze nie wybiła dla ukraińskiego narodu.</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-25.3" who="#SMakuch">Chociaż nasze ziemie, tak w wojnie światowej, jak i w walce niepodległościowej, zostały kompletnie zniszczone i chociaż naszą Ojczyznę rozdarto na 4 części, to jednak wyniki wojny niepodległościowej, nie są dla nas ujemne. Ogromne sukcesy moralne przyniosły nam walki niepodległościowe. Naród ukraiński dojrzał w kilku miesiącach. Zupełnie zaniedbany naddnieprzański chochoł i galicyjski chłop tworzył cuda niezupełnie przygotowany do tak wzniosłej misji historycznej, wzbudził przecież w sobie drzemiące siły i wśród bardzo niesprzyjających okoliczności sam własnemi siłami stworzył państwo. Prawda, może to budownictwo nie było zgodne z wzorami europejskiemi, ale to, co on stworzył własnemi siłami i wśród niesprzyjających okoliczności, przeszło marzenia nawet największych fantastów — Ukraińców z przed 1914 roku.</u> | |
| 265 | + <u xml:id="u-25.4" who="#SMakuch">Ze zgliszcz i popiołów powstał ukraiński Goljat. To, co osiągnięto w świadomości narodowej w przeciągu kilku miesięcy, na to w normalnych czasach trzebaby było czekać całe dziesięciolecia. Na zachodnich ukraińskich ziemiach ulegliśmy przemocy, lecz nie da się z historji wykreślić faktu, że po 600 latach niewoli ukraiński naród zdobył niepodległość i, że jego sztandar powiewał przez 7 miesięcy na całej Galicji Wschodniej, a nawet krótki czas we Lwowie. Krwią swoją przerwał zasiedzenie na tej ziemi, na które sąsiedzi bardzo często powołują się, i ciężką walką zaświadczył przed całym światem swoją niezłomną wolę stania się gospodarzem na swojej ziemi.</u> | |
| 266 | + <u xml:id="u-25.5" who="#SMakuch">Na wielkiej Ukrainie uczynił to samo. Na wielkiej Ukrainie nie można było w zupełności przekreślić niepodległej Ukrainy i dzięki przelanej krwi utrzymała się państwowość ukraińska, wprawdzie niezupełnie suwerenna i nie odpowiadająca swym ustrojem państwowym ideałom ukraińskiego narodu, jednak nie da się zaprzeczyć, że państwo ukraińskie tam istnieje i że lud ukraiński otrzymał tam cały zapas ziemi, wywłaszczonej od obcej i wrogo do państwowości ukraińskiej usposobionej warstwy ziemian. Zaprowadzono tam szkoły ukraińskie tak powszechne, jak zawodowe i średnie, jest kilka uniwersytetów i jest Akadem ja Nauk. Wydaje się ogromną ilość wydawnictw i książek, a nawet w ostatnich czasach zaprowadzono język urzędowy ukraiński.</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-25.6" who="#SMakuch">Jakże inaczej wygląda to na ziemiach ukraińskich, które obecnie weszły w skład Państwa Polskiego, Wszystkie zdobycze, osiągnięte z wielkim trudem za czasów austrjackich, zostały zniweczone z chwilą wejścia wojsk polskich na ziemie ukraińskie, Przedewszystkiem usunięto Ukraińców od wszelkiej władzy, oddalono wszystkich urzędników z tych stanowisk, jakie zajmowali. Długi czas ich nie przyjmowano, aż później, po przejściu poniżającej kontroli różnych narodowych organizacji, t. zw. komisji rehabilitacyjnych, przyjęto tylko tych, którzy zdali egzamin lojalności przed szowinistycznemi organizacjami polskiemi. Język ukraiński, który w Galicji Wschodniej był równouprawniony z językiem polskim, zupełnie usunięto, nietylko ze wszystkich urzędów państwowych, ale nawet z urzędów gminnych w czysto ukraińskich wsiach i z urzędów parafialnych grecko-katolickich. W jednej chwili znikły wszystkie napisy nietylko ze wszystkich urzędów, ale i z dworców i drogowskazów, żeby przypadkiem przejeżdżający cudzoziemiec nie mógł dopatrzeć się, że tam żyje ukraiński naród. Wprowadzono nawet nazwę tego kraju „Małopolska”, historycznie nieusprawiedliwioną, a chyba na to tylko, żeby zatrzeć charakter ukraiński tej ziemi i żeby nas autochtonów ukraińskich drażnić. Skasowano samorząd gminny w zupełności. We wszystkich gminach zaprowadzono komisarzy gminnych, prawie wyłącznie Polaków, a jeżeli w której wsi nie było Polaka, to takiego Ukraińca, który się wyrzekł swojego imienia i który stał się posłusznem narzędziem panów starostów.</u> | |
| 268 | + <u xml:id="u-25.7" who="#SMakuch">Od tak zamianowanych komisarzy gminnych zażądano opinji co do przekształcenia ukraińskich szkół ludowych na polskie i prawie wszędzie taka opinja z urzędu gminnego wyszła i nasze szkolnictwo narodowe znikło, tem bardziej, że nauczycieli ukraińskich przeniesiono masowo do rdzennie polskich powiatów, a w ich miejsce zamianowano nauczycieli Polaków, którzy często nie władają wcale językiem ukraińskim, i siłą faktu nawet w tych szkołach, które nie były jeszcze przemianowane na polskie, naukę prowadzono w języku polskim.</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-25.8" who="#SMakuch">O swobodach obywatelskich nie było mowy Każdy Ukrainiec mógł być każdej chwili aresztowany, jego dom zrewidowany, jego korespondencja prywatna zrewidowana, towarzystwa wszystkie zamknięte, a nawet rozwiązane, a ukraińska prasa przez konfiskaty zupełnie zniszczona, zgromadzenia utrudnione i uniemożliwione, nawet życie kulturalne oddane pod kontrolę policji, bo od zezwolenia policji zależy, czy jakieś amatorskie przedstawienie może się odbyć, czy nie. Posterunkowy stał się wszechwładnym panem, od jego opinji zależy mianowanie komisarza gminnego, przeniesienie nauczyciela, udzielenie pomocy kredytowej lub zapomogi i wbrew jego woli, władza administracyjna nic nie zdziała.</u> | |
| 270 | + <u xml:id="u-25.9" who="#SMakuch">Taki stan trwał dotychczas. Rząd sanacyjny nietylko nic w tem nie zmienił, lecz przeciwnie, ten stan ulegalizować wydając rozporządzenie o zniesieniu Wydziału Krajowego i rozporządzenie o organizacji władz administracyjnych, na którego podstawie wojewoda i starosta ma wpływ na mianowanie wszelkich urzędników. A kto wyda opinję o tem? Posterunkowy. Sposób przeprowadzenia ostatnich wyborów do Sejmu i Senatu, przy użyciu niebywałych nadużyć, dowodzi, że Rząd sanacyjny widocznie chce mniejszości narodowe pozbawić wszelkiego wpływu i zrobić je tylko przedmiotem rządzenia.</u> | |
| 271 | + <u xml:id="u-25.10" who="#SMakuch">Jakie nadużycia działy się u nas przy wyborach, o tem nie będę mówił. My w Galicji Wschodniej przeżywaliśmy różne wybory, od sławnych wyborów Badenich, Pinińskich i Potockich do dość liberalnych wyborów do parlamentu austrjackiego. Ale jedną rzecz może sanacja opatentować, a mianowicie, dodanie głosów Jedynce po zamknięciu głosowania w komisjach obwodowych. Mam tutaj zestawienie z 18 gmin pow. tłumackiego, z którego wynika, że Jedynka otrzymała przy głosowaniu, jak ustalono w komisjach obwodowych, 2758 głosów, a od chwili odejścia aktów z komisji obwodowej do chwili dojścia do komisji okręgowej w starostwie dopisana 3.005 głosów, więcej niż 100%.</u> | |
| 272 | + <u xml:id="u-25.11" who="#SMakuch">Do Senatu w tych samych gminach Jedynka otrzymała 3.642 głosy, dopisano 2.049 głosów. Publicznie oskarżani o dopisanie p. zastępcę starosty w Tłumaczu. Jeżeli Panowie życzą sobie, mogę służyć dokumentami przezemnie sporządzonemi, za które biorę pełną odpowiedzialność.</u> | |
| 273 | + <u xml:id="u-25.12" who="#SMakuch">Do wytworzenia takiego stanu rzeczy, przyczyniło się przedewszystkiem Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, ono bowiem swojemi zarządzeniami zepchnęło mniejszość narodową, specjalnie ukraińską, do rzędu obywateli drugiej klasy. Wprawdzie Rząd pomajowy zarządził zeszłego roku przeprowadzenie wyborów do rad gminnych, do samorządów gminnych w Galicji Wschodniej, jednak Ministerstwo Spraw Wewnętrznych przez swoje podwładne organa udaremniło prawie w zupełności te zarządzenia Rządu. Panowie na dole sabotują zarządzenia centralnego Rządu. Na dowód tego p. Minister Spraw Wewnętrznych otrzymał dużo materjału, ja osobiście dostarczyłem mu tego materjału bardzo dużo i dziś mam go na trzy godziny, ale nie będę go produkował.</u> | |
| 274 | + <u xml:id="u-25.13" who="#SMakuch">Przez stronnicze rozstrzygnięcie protestów unieważniono mnóstwo wyborów, choć nie zachodziła tego żadna potrzeba, bo wszystko było zrobione zgodnie z ordynacją wyborczą. Natomiast, gdzie komisarz upadł, tam sztucznie unieważniano wybory, ażeby go przecież utrzymać.</u> | |
| 275 | + <u xml:id="u-25.14" who="#SMakuch">Śmiem tutaj zapytać Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, czy ono podtrzymuje swe oświadczenia, złożone w maju 1927 roku przez swego wiceministra p. Jaroszyńskiego we Lwowie, że Rząd pragnie przywrócić legalność w samorządach gminnych we Wschodniej Galicji, bo nie chce brać odpowiedzialności za gospodarkę komisarzy gminnych, których sam mianował? Na dole zupełnie inaczej się dzieje, z tych właśnie komisarzy dotychczas się trzyma i nawet mianuje się nowych. Nawet gdy wybory zostały zatwierdzone i zwierzchność gminna została wybrana, często nie wprowadza się zwierzchności gminnej w urzędowanie dlatego, że obalony komisarz gminny zrobił zarzut nielojalności nowowybranemu wójtowi. To wystarcza, ażeby prowadzić jakieś dochodzenia, które miesiącami trwają i kończą się tem, że wójta się usuwa, a na jego miejsce mianuje się komisarza. Po wyborach ostatnich usunięto mnóstwo naczelników gminnych, którym nic nie można było zarzucić, usunięto, bez żadnych powodów, a na ich miejsce zamianowano komisarzy. Najciekawsze, że nie podano nigdy powodów, dlaczego to zrobiono.</u> | |
| 276 | + <u xml:id="u-25.15" who="#SMakuch">Ostatniemi czasy w niektórych powiatach, na których czele stoją starostowie, przywłaszczają oni prawo przyjmowania i odprawiania funkcjonarjuszów gminnych, co wyraźnie sprzeciwia się ustawie gminnej galicyjskiej. Chodzi o to, ażeby nietylko naczelnik gminy był powolnem narzędziem starosty, lecz ażeby i pisarz był jego konfidentem. W ostatnich czasach we wszystkich wydziałach powiatowych komisarzami ustanowiono starostów, co sprzeciwia się ustawie o samorządzie powiatowym, a mimo to Minister Spraw Wewnętrznych to aprobuje i zarządza.</u> | |
| 277 | + <u xml:id="u-25.16" who="#SMakuch">Rozporządzenie wprowadza zamiast Tymczasowego Wydziału Samorządowego, wydziały wojewódzkie, ale to jest tylko parodją, bo wydziały te schodzą do roli opiniodawczego ciała, a p. wojewoda w każdej chwili może zasystować uchwały, powzięte przez wydawały wojewódzkie. Nie zabezpieczono nawet w tych wydziałach wojewódzkich ukraińskiej mniejszości, która na miejscu jest większością, bo p. Minister Spraw Wewnętrznych powołał do nich 5/6 Polaków, a tylko 1/6 Ukraińców. Tak, Panie Senatorze Dąmbski, jak było w wydziale krajowym.</u> | |
| 278 | + <u xml:id="u-25.17" who="#SMakuch">Jak chce Rząd rozwiązać ukraińską kwestję? Zaraz po przegranej wojnie w całej rozciągłości pokazał nam: przegraliście wojnę. Setki tysięcy Ukraińców poszło do obozów koncentracyjnych, dużo rozstrzelano bez sądów, spalono zagrody, zabrano mienie. Zaprowadzono tak ostry regime, jakiego nie przeżywaliśmy nawet podczas wojny światowej pod okupacjami. Wszystko zamilkło, wszystko na wszystkich zakątkach ucichło. Ale żeby przecież defenzywa miała żer, puszczono masę prowokatorów, szczególnie na huculszczyźnie, setki zbałamuconych i sprowokowanych poszło do kryminału, setki politycznych procesów, setki lat więzienia, oto owoce roboty prowokatorów. Wytworzył się taki stan, że każdy Ukrainiec był jakby muszką maleńką, którą mógł rozdeptać w każdej chwili przodownik, wywiadowca, konfident i prowokator. Policyjny teror zapanował wszechwładnie. Gdy ukraiński naród zamknął się i prowokacja nie działała, to wtedy puszczono się na drugi sposób: demoralizowanie. Za pieniądze kupiono jednostki, korzystając z ogromnej nędzy wsi i z bezrobocia inteligencji i stworzono grupę Chliborobów, których u nas nazywają Chlibojedami. Wybrana nawet 5 z nich do poprzedniego Sejmu policyjnym terorem i głosami polskiemi. Następnie przemieniono tę grupę w U. N. S. i wypłacano z rządowych kas miesięcznie 12–15.000 zł. na podtrzymanie organizacji i wydawnictwa „Selańskiego Prapora”, który rozsyłano bezpłatnie do urzędów gminnych, czy też do zarządów szkół dla bałamucenia ludności.</u> | |
| 279 | + <u xml:id="u-25.18" who="#SMakuch">Ostatnie wybory pokazały, że ta impreza nie udała się. Teraz próbuje się nową imprezę. Zakłada się u nas związki zawodowych rolników pod egidą wojewodów i starostów, w szczególności stanisławowskie województwo uszczęśliwiono tem nowem wydaniem „chlibojedów”. Ludność ściąga się do organizacji przyrzeczeniami pożyczki z Państwowego Banku Rolnego. Lecz sama administracja nie wierzy w żywotność tej imprezy, dlatego wymyśliła dalszy nowy sposób: regjonalizmu. Rozedrzeć trzeba organizm narodowy zachodnich ziem ukraińskich na regjony, na co utworzono aż 4 województwa w Galicji Wschodniej zupełnie niepotrzebnie; ująć wszystkie sprawy ekonomiczne w swoje ręce, podkopać ekonomiczne organizacje ukraińskie, stworzone z takim trudem i tym sposobem zapanować nad naszą wsią — oto cel. Posłowie z Jedynki jedynie są uprawnieni do zastępstwa ludności, ludność może tylko przez nich zwracać się do administracji z prośbami i tylko przez nich przedłożone żądania ludności będą przeglądane.</u> | |
| 280 | + <u xml:id="u-25.19" who="#komentarz">(Głos na ławach B. B.: Nic podobnego!)</u> | |
| 281 | + <u xml:id="u-25.20" who="#SMakuch">Oto praktyczna droga do tego. Na północnych ziemiach stworzono nowych „Chlibojedów”, mianowicie wybrano czterech Ukraińców z Jedynki, pochodzenia ukraińskiego. W ich obronie w Sejmie bardzo energicznie występowano.</u> | |
| 282 | + <u xml:id="u-25.21" who="#SMakuch">Pytam się, czy to są sposoby rozwiązania kwestji ukraińskiej? Jak odnoszą się do kwestji ukraińskiej polskie partje? Ogromna większość społeczeństwa polskiego nawet w teorji nie przyznaje równouprawnienia mniejszościom narodowym, elita jego z katedr uniwersyteckich propaguje, że mniejszości narodowe nie mogą mieć pełnych praw, a są w państwie tylko tolerowane. Profesor uniwersytetu w Warszawie, Zygmunt Cybichowski, w swoich wykładach seminaryjnych wyraźnie adeptom swoim i przyszłym administratorom głosi, że tylko naród polski ma pełnię praw, że on jest jedynie suwerenem, mniejszości narodowe są tylko tolerowane. Tę teorję o nie równouprawnieniu w codziennem życiu administracja przeprowadza na każdem polu.</u> | |
| 283 | + <u xml:id="u-25.22" who="#SMakuch">W ostatnich czasach P. P. S. koncedowała teoretycznie Ukraińcom i Białorusinom autonomję terytorialną, lecz przytem nic nie zrobiła, ażeby ten swój postulat wprowadzić w życie. Przewodniczący tej partji w ostatniej swojej mowie sejmowej oświadczył wyraźnie: kwestja ukraińska będzie rozwiązana. Dodał jednak, że stanie się to dopiero wtedy, kiedy przyjdą nowi ludzie. Jedynka już tych nowych ludzi znalazła, a partją socjalistyczna jeszcze ich szuka. Nie macie odwagi popatrzeć otwartemi oczyma na ukraińską kwestję. I Rząd i najbardziej lewa partja polska traktują to pytanie jako sprawę czysto wewnętrzną, gdy tymczasem codziennie przekonywa się, że pytanie ukraińskie jest pytaniem międzynarodowem.</u> | |
| 284 | + <u xml:id="u-25.23" who="#komentarz">(S. Rodowicz: Nic podobnego.)</u> | |
| 285 | + <u xml:id="u-25.24" who="#SMakuch">Nie da się rozedrzeć tego pytania ukraińskiego ni tak drobne części, jak Panowie żądają. Pytania tego nie rozwiążemy w samej Polsce, bo kwestja ukraińska jest o wiele szerszą i zajmuje o wiele więcej miejsca w Europie, niż w samej Polsce.</u> | |
| 286 | + <u xml:id="u-25.25" who="#komentarz">(Wrzawa.)</u> | |
| 287 | + <u xml:id="u-25.26" who="#SMakuch">Kwestja ukraińska może być rozwiązana w Kijowie.</u> | |
| 288 | + <u xml:id="u-25.27" who="#komentarz">(Głos: W Charkowie.)</u> | |
| 289 | + </div> | |
| 290 | + <div xml:id="div-26"> | |
| 291 | + <u xml:id="u-26.0" who="#komentarz">(dzwoni:)</u> | |
| 292 | + <u xml:id="u-26.1" who="#Marszałek">To jest zwrot niedopuszczalny.</u> | |
| 293 | + </div> | |
| 294 | + <div xml:id="div-27"> | |
| 295 | + <u xml:id="u-27.0" who="#SMakuch">W Kijowie, nie w Charkowie.</u> | |
| 296 | + <u xml:id="u-27.1" who="#komentarz">(S. Rodowicz: W imieniu których miast Pan mówi?)</u> | |
| 297 | + <u xml:id="u-27.2" who="#SMakuch">Naród ukraiński pragnie rozwiązania kwestji ukraińskiej bez obcej pomocy i dlatego sprzeciwia się wszelkim interwencjom ościennych państw na wielką Ukrainę.</u> | |
| 298 | + <u xml:id="u-27.3" who="#komentarz">(Głos na ławach ukraińskich: Brawo!)</u> | |
| 299 | + <u xml:id="u-27.4" who="#SMakuch">On jeden jest uprawniony i od jego woli zależy jak ma zmienić formę rządu ukraińskiego państwa na Ukrainie.</u> | |
| 300 | + <u xml:id="u-27.5" who="#SMakuch">Stosunki polityczne w Polsce dla ukraińskiego narodu są tak ciężkie, że chyba tylko w Rumunji są cięższe, bo Rumunja mniejszości narodowe zupełnie zgniotła i nie dała im najmniejszych praw. Czechosłowacja w ostatnich czasach pod naporem Rządu Polskiego zaczyna wynaradawiać ukraińską ludność tamtejszą i odgrzebywać stare moskalofilstwo, które w Polsce znajduje popleczników.</u> | |
| 301 | + <u xml:id="u-27.6" who="#SMakuch">Chcę jeszcze parę słów powiedzieć o sprawach ekonomicznych. Wojna światowa toczyła się na naszych ziemiach. Nasze ziemie może najwięcej w Europie ucierpiały, chociaż nikt nie przyszedł nam z pomocą w odbudowie, choć jak to było gdzieindziej. Za szkody wojenne i świadczenia wojenne nie zapłacono nam, choć do tego mamy pełne prawo, a nawet za świadczenia i rekwizycje z polsko-bolszewickiej wojny przeważnie nie zapłacono włościaństwu. Na urągowisko całego świata kulturalnego jeszcze setki tysięcy ludności naszej żyje w norach, a to, co naród własnemi siłami odbudował, jest tak liche, że nie może uchodzić za mieszkanie. Na Zachodzie bydło ma lepsze pomieszczenie niż nasi włościanie.</u> | |
| 302 | + <u xml:id="u-27.7" who="#SMakuch">Reforma walutowa p. Grabskiego podcięła zupełnie lud ukraiński.</u> | |
| 303 | + <u xml:id="u-27.8" who="#komentarz">(Głos: Tylko ukraiński? Wszystkich.)</u> | |
| 304 | + <u xml:id="u-27.9" who="#SMakuch">Myśmy najwięcej jeszcze tych koron mieli. Jeżeli się zważy, co zrobiła Czechosłowacja z austrjackiemi koronami, a co zrobiła Polska, to widzimy jak na dłoni jak ogromne zniszczenie przyniosła reforma walutowa p. Grabskiego. Co Austrja nam dała, to Polska nam odebrała, a to jest wynikiem tej reformy.</u> | |
| 305 | + <u xml:id="u-27.10" who="#SMakuch">W samo serce trafiła nasz lud reforma agrarna z wyraźnem! tendencjami. Setki tysięcy polskiego elementu z centralnej i zachodniej Polski przerzucono na nasze ziemie, wykopano ogromna przepaść między ukraińskim a polskim ludem i zasiano nienawiść zupełnie niepotrzebną między obu pracującymi ludami. Przyznaję, że polskiemu ludowi jest potrzebna ziemia, jak i naszemu, ale on ma u siebie na miejscu ten zapas,...</u> | |
| 306 | + <u xml:id="u-27.11" who="#komentarz">(Głos: Nie ma.)</u> | |
| 307 | + <u xml:id="u-27.12" who="#SMakuch">...a zapas na naszem terytorjum niech zostanie dla naszego ludu. Z obecnym stanem agrarnej sprawy nie pogodzi się ukraiński naród i nie zastraszą go oświadczenia: pójdziemy na wschód, jakieśmy szli, bo niesiemy kulturę. Dużo dałoby się mówić o tej kulturze dawnych królewiąt na naszych ziemiach, a i obecnie wszyscy, którzy szczerze patrzą na tę sprawę, widzą, że nie bardzo nas zbuduje ta kultura, którą przynosi polski włościanin na nasze ziemie. Ogromne przeludnienie, brak wszelkich zarobków, hermetyczne zaniknięcie — szkoda, że niema p. senatora prof. Głąbińskiego, który wczoraj mówił, że polski lud idzie zagranicę na zarobki — nasz naród chciałby iść, ale go nie puszczają, hermetycznie zamknięty — spowodowały, że ludność żyje pod grozą fizycznego wyniszczenia. Kiedy ludność widzi, jak z przed nosa sprząta mu się tę ziemię, którą ona miała dostać, to wtedy oczywiście budzi się nienawiść do tych, którzy bez własnej woli, stali się przyczyną tej tragedji narodu ukraińskiego. Kwestja agrarna, to najbardziej piekąca sprawa. W latach 1920–21 mógł naród ukraiński nabywać ziemię, bo dużo reemigrantów wróciło z Ameryki i przy wiozło dolary. W nadziei, że kupią ziemię, zmienili te dolary na marki i potem stracili na inflacji. Były jednak wypadki, że nawet patrjota sprzedał za dolary ziemię, bo dolary były wtedy rzeczą bardzo ponętną, a gdy dolary puścił, sumienie patrjoty obudziło się w nim i kasował swoje słowo w ten sposób, że sam prosił urząd ziemski, aby nie zatwierdzał tranzakcji, którą zrobił z Ukraińcem.</u> | |
| 308 | + <u xml:id="u-27.13" who="#SMakuch">Kwestja agrarna na naszych ziemiach zaognia stosunki tembardziej, że ludność widzi inne rozwiązanie i szczególnie zazdrosnem okiem patrzy na Wschód, gdzie naród dostał cały zapas ziemi.</u> | |
| 309 | + <u xml:id="u-27.14" who="#komentarz">(Przerywania.)</u> | |
| 310 | + <u xml:id="u-27.15" who="#SMakuch">Ludność naraz odczuwa historyczne krzywdy, przypomina sobie, jak ją skrzywdzono przy uwłasnowolnieniu 1848 roku, jak ją zniszczono przez regulację serwitutów od 1853 do 1870 roku (a teraz tutaj to samo się dzieje), jak ją obdarto za idemnizację i propinację, jak łamano wszelkie strajki, zdążające do poprawy płac, — to wszystko naraz staje przed oczyma tej ludności, która straciła nadzieję dostania tej ziemi, a która do niedawna tę nadzieję jeszcze miała.</u> | |
| 311 | + <u xml:id="u-27.16" who="#SMakuch">Chcę jeszcze mówić ogólnie o budżecie, a szczególnie o Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Budżet jest tak rozbudowany, że ludność nie wytrzyma go długo. Nad całym budżetem ciążą wydatki na wojsko, policję, na korpus ochrony pogranicza. Wszystkie te wydatki razem wzięte wynoszą około miljarda złotych. Ile wydano poza budżetem na te cele tego nie wiemy, bo zamknięć rachunkowych żadnych niema. Wszystkie inne wydatki, to przeważnie wydatki personalne. Papierowa robota, oto druga charakterystyka budżetu. Wiele się pisało w carskiej Rosji i Austrji, ale tyle, ile się piszę w Polsce, chyba jeszcze tylko u sowietów się piszę. Setki tysięcy urzędników bardzo licho płatnych zapisuje setki bumag, które nikomu na nic się nie przydadzą, Na co przydadzą się wykazy, które sądy i inne urzędy robią — one idą do centrali i spokojnie sobie spoczywają i nikogo nie interesują. Pereat justitia fiat fajka — mówi się zgryźliwie na te wszystkie wykazy, które sądy piszą.</u> | |
| 312 | + <u xml:id="u-27.17" who="#SMakuch">Co zrobiły urzędy ziemskie w sprawie rozwiązania reformy agrarnej? Wstrzymywanie Ukraińców i Białorusinów od kupienia ziemi — to chyba nie wyczerpuje tych zadań, do jakich ustawodawca je powołał. Wszystkie prawie prywatne parcelacje nieuporządkowane, setkom ludzi grozi utrata nabytej ziemi, a urzędy ziemskie milczą. Znieść ten balast i za te 8 miljonów kupować corocznie ziemię i dawać tym bezrolnym, to sto razy lepsza reforma niż trzymać te zupełnie niepotrzebne urzędy.</u> | |
| 313 | + <u xml:id="u-27.18" who="#SMakuch">Poco było tworzyć cztery województwa, Bobrzyński nieźle rządził całą Galicją, względy narodowościowe wymagały dwuch województw, lecz utworzono karykatury. Do województwa lwowskiego przydzielono 6 powiatów Zachodniej Galicji ze względów narodowościowych. Względy narodowościowe spowodowały, że utworzono dalsze dwa województwa zupełnie dla administrowania niepotrzebne, tylko ażeby Ukraińców lepiej w krypach trzymać. Cztery aparaty zamiast dawnego jednego, a tylko potrzeba dwuch. To kosztuje, Panowie, i te względy narodowościowe dużo Państwo kosztują.</u> | |
| 314 | + <u xml:id="u-27.19" who="#SMakuch">Poco w centrali tyle urzędników! Radbym ja widzieć tego szefa, który potrafi opanować setki tych urzędników i inwigilować ich pracę. Tam na dole gdzie urzędnik haruje, niema urzędników pod dostatkiem, a są tu w centrali, bo praca jest lżejsza.</u> | |
| 315 | + <u xml:id="u-27.20" who="#SMakuch">Nasze stanowisko względem budżetu jest jasne. A zresztą Panowie nic sobie z naszego stanowiska nie robią.</u> | |
| 316 | + <u xml:id="u-27.21" who="#komentarz">(Głos: Jeżeli Panowie takie zajmują, to pewnie, że tak.)</u> | |
| 317 | + <u xml:id="u-27.22" who="#SMakuch">Tylko niepożądanym elementem jesteśmy tutaj.</u> | |
| 318 | + <u xml:id="u-27.23" who="#komentarz">(Głos: Bardzo żałujemy.)</u> | |
| 319 | + <u xml:id="u-27.24" who="#SMakuch">Przecież Panowie traktują nas tak, że my nawet żadnych żądań do Was nie postawimy. Jedno żądanie, Panowie, możemy postawić do Was: uwolnijcie nas z pod swojej opieki…</u> | |
| 320 | + </div> | |
| 321 | + <div xml:id="div-28"> | |
| 322 | + <u xml:id="u-28.0" who="#Marszałek">Przerywam i zwracam uwagę, że to już jest mowa przeciwpaństwowa.</u> | |
| 323 | + </div> | |
| 324 | + <div xml:id="div-29"> | |
| 325 | + <u xml:id="u-29.0" who="#SMakuch">Zaraz skończę… a jakoś my sobie radę sami damy.</u> | |
| 326 | + <u xml:id="u-29.1" who="#SMakuch">Korzystając ze sposobności, mam zaszczyt przedłożyć następujące rezolucje:</u> | |
| 327 | + <u xml:id="u-29.2" who="#SMakuch">„Wzywa się Rząd:</u> | |
| 328 | + <u xml:id="u-29.3" who="#SMakuch">1) aby natychmiast zarządził, by na terenie województwa lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego zostały przeprowadzone ostateczne wybory gminne w każdej gminie, w której urzęduje dotychczas komisarz gminny;</u> | |
| 329 | + <u xml:id="u-29.4" who="#SMakuch">2) ażeby w tych gminach, gdzie wybory ostatecznie zostały przeprowadzone, ale rady gminne dotychczas nie ukonstytuowane, zostały wybrane zwierzchności gminne, a naczelnicy gmin zostali wprowadzeni w urzędowanie;</u> | |
| 330 | + <u xml:id="u-29.5" who="#SMakuch">3) by w tych gminach, w których ustanowiono napowrót komisarzy rządowych, a rady gminne rozwiązano, rozpisane zostały wybory do rad gminnych w 6-tygodniowym ustawowym czasokresie, a w wypadkach nierozwiązania równoczesnego rad gminnych, by samorządy przeszły natychmiast na organa wybrane;</u> | |
| 331 | + <u xml:id="u-29.6" who="#SMakuch">4) by w razie rozwiązania rady gminnej lub usunięcia członków zwierzchności gminnej naprowadzono przyczyny tego zarządzenia i wykonano je dopiero po prawomocności tegoż, a w razie zatwierdzenia tego zarządzenia przez władze wyższe, by zarządzono natychmiast ponowne wybory do rady gminnej, względnie uzupełniające wybory w miejsce usuniętych członków zwierzchności gminnych;</u> | |
| 332 | + <u xml:id="u-29.7" who="#SMakuch">5) by w końcu wydziały powiatowe ze starostami na czele nie wkraczały w kompetencje gmin przez usuwanie i narzucenie gminom funkcjonarjuszy gminnych, a w szczególności sekretarzy gminnych, i by takich odwołały z tych gmin, w których ich przeznaczyły”.</u> | |
| 333 | + </div> | |
| 334 | + <div xml:id="div-30"> | |
| 335 | + <u xml:id="u-30.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Kopciński.</u> | |
| 336 | + </div> | |
| 337 | + <div xml:id="div-31"> | |
| 338 | + <u xml:id="u-31.0" who="#SKopciński">Wysoka Izbo! Przychodzą mi na myśl pamiętne dni majowe znanego nam przewrotu, kiedy wszyscy, życzący dobrze Polsce, wszyscy, którzy skupili się w obozie demokratycznym, chociażby mieli jakieś skrupuły co do sposobu, w jaki chciano utworzyć stosunki w Polsce, jednak współczuli tym, którzy podjęli walkę i chcieli choćby piorunem rozjaśnić chmury, zbierające się nad naszym krajem. I kiedy skończyły się dni strzałów, przypominam sobie dobrze, że my, skupiający się koło szkoły polskiej, sądziliśmy, że skoro rzucone zostało słuszne hasło sanacji moralnej to nastąpi podniesienie życia duchowego, uzdrowienie ducha polskiego tam, gdzie on fest obolały, że szkoła w Polsce jako ta, która ma podnieść duchowość Polski nie na dzień dzisiejszy, ale na trwałe, znajdzie skuteczną opiekę. Ci, którzy byli w dniach majowych razem, wspólnie, rozeszli się; przyszli wykonawcy, przyszli ci, którzy mieli stwarzać rezultaty. Przypatrzmy się, jak wyglądają te rezultaty w dziedzinie szkolnictwa.</u> | |
| 339 | + <u xml:id="u-31.1" who="#SKopciński">Jeżeli chodzi o szkołę polską, to mam zdaje się słuszne przekonanie, że to co jest w Polsce w dziedzinie szkolnictwa, to dał rozpęd ludzi, dążących do niepodległości, tworzących podstawy szkolnictwa polskiego w czasie niewoli, w czasie okupacji, i budujących pierwsze podwaliny szkoły polskiej u progu niepodległości. Pamiętamy zjazdy w czasie okupacji, sejmy nauczycielskie w początkach naszej niepodległości. Władze państwowe przez cały czas swego istnienia zrobiły bodaj bardzo niewiele dla wytknięcia linji rozwojowej szkoły i oświaty w Polsce. W ustawodawstwie mamy zaledwie jedną podstawową ustawę o ustroju władz szkolnych, w kilku zaledwie artykułach, z których coprawda jeden jest niezmiernie ważny, bo mówi o niezależności szkolnictwa od władz administracyjnych. Pozatem było parę praktycznych ustaw. Jak o budowie i utrzymaniu szkół, o stosunkach służbowych nauczycieli, ale zręby organizacji szkolnictwa nie zostały ustalone.</u> | |
| 340 | + <u xml:id="u-31.2" who="#SKopciński">Był coprawda przed majem minister energiczny i wiedzący do czego dążył, ale naszem zdaniem, dążenia jego powodowały dezorganizację szkoły, bo wszystkie te rzeczy, jak ustawa sanacyjna, obniżenie wychowawstwa w szkole, zamknięcie instytutów nauczycielskich, ograniczenie etatów nauczycielskich, wielkie oszczędności w szkolnictwie, — wszystko to zawdzięczamy tej osobie, która stała na czele Ministerstwa Oświaty przed majem. Ale od kiedy przyszły do władzy rządy pomajowe, czy zmieniło się coś z tych fatalnych pomysłów, wiszących nad szkolnictwem? Nie. Mówiliśmy tysiąckrotnie o ustawie sanacyjnej, wszyscy ministrowie pomajowi przyznawali, że jest ona szkodliwa dla szkolnictwa polskiego, ale ustawa ta dalej istnieje. Mówiliśmy zgodnie i o wielu innych rzeczach, które jednak nie uległy zmianie. Natomiast obecny Rząd dodał kilka posunięć również dotkliwych, idących w tymże samym, co polityka p. ministra Grabskiego kierunku. Wspomnę tutaj okólnik p. Ministra Bartla o praktykach religijnych, wspomnę ostatnie rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej, poddające szkolnictwo, a zwłaszcza personel szkolny, pod nadzór władz administracyjno-politycznych, — rzeczy, które niewątpliwie na szkolnictwie odbiją się bardzo źle. Oczywiście, muszę tutaj zastrzec się, że my najzupełniej uznajemy dobrą wolę, dobre chęci i przychylność obecnego p. Ministra Oświaty Dobruckiego dla szkolnictwa, ale p. Minister Dobrucki jest w gabinecie ministrów i musi w tych ramach pracować, w jakich pracuje obecny Rząd. A wysiłki p. Ministra w różnych sprawach, oczywiście bardzo dobre i celowe, nie mogą naprawić tego, co nas gnębi od początku istnienia naszego Ministerstwa, a czego na jotę nie poprawił obecny Rząd, t. j. zupełnej bezplanowości, o której mówił tutaj jeden z przedmówców, omawiając ogólną politykę Rządu, a którą i ja muszę wytknąć, gdy mówię o polityce szkolnej.</u> | |
| 341 | + <u xml:id="u-31.3" who="#SKopciński">Proszę Panów! Przyjrzyjmy się najważniejszym zagadnieniom z tej dziedziny. Ustrój szkolnictwa w Polsce. Prawda, za obecnego Rządu było wiele dyskusji, tyczących się tej sprawy. P. Minister Bartel proponował przeprowadzenie wielkiej ankiety i skończyło się na niczem. Przy obecnym Ministrze, i to musimy podnieść jako wielką zasługę p. Ministra, ta sprawa wypłynęła na szersze forum, bo został oddany do publicznej własności projekt ustawy o ustroju szkolnym. Ale mam wrażenie, że gdy tylko w resorcie Ministerstwa zrobi się krok naprzód, ogarnia je natychmiast lęk i już nie widzimy kroków dalszych. W społeczeństwie zaś rozpoczęła się wielka dyskusja, a nieprzyjaciele reformy szykują się do wielkiej z nią walki. Dlatego w paru słowach muszę dotknąć tego projektu.</u> | |
| 342 | + <u xml:id="u-31.4" who="#SKopciński">Przeciw demokratycznemu ustrojowi szkoły, opartemu na jej jednolitości wysuwa się argumenty rzekomo pedagogicznego charakteru. Ustrój taki miałby obniżyć poziom oświaty i przygotowania naukowego młodzieży. Nie mam czasu polemizować z temi argumentami, ale muszę oświadczyć, że niewątpliwie ta sprawa musi być rozstrzygana tylko pod kątem widzenia społecznym, innego kąta widzenia niema. Albo chcemy przygotować do życia państwowego szerokie masy, a zatem podstawę narodu, stanowiącą większą część ludności, albo chcemy mieć wykształconą tylko elitę. Na coś się musimy zdecydować.</u> | |
| 343 | + <u xml:id="u-31.5" who="#SKopciński">A kwestja pedagogiczna? Sądzę, że pedagogowie polscy i pedagogowie wogóle wystawiliby sobie świadectwo ubóstwa, gdyby nie potrafili przystosować metody i organizacji szkoły do ustroju szkoły, opartego na potrzebach społecznych. Coby powiedziano o architekcie, któryby chciał budować tylko pałace, a gdy mu powiedziano, że pałace są niepotrzebne, a potrzebne są mieszkania robotnicze, usług swoich odmówił? Każdy przystosować musi swoją działalność do tych potrzeb, które się zjawiają w społeczeństwie. Jeżeli potrzeby społeczeństwa wykazują, że musi być demokratyczna szkoła powszechna, oparta na podstawie jednolitej, to rzeczą pedagogów jest wysilić mózg swój i zdolności swoje, aby metody i organizację tej szkoły do tych potrzeb przystosować.</u> | |
| 344 | + <u xml:id="u-31.6" who="#SKopciński">Dlaczego mówię o lękliwości w poczynaniach Ministerstwa? Nie chodzi o ustawę, nie chodzi o to, czy ona szybko będzie uchwalona w ciałach ustawodawczych, chodzi o te wielkie przygotowania, które muszą być zrobione dla demokratycznej szkoły, a temi są: budowa szkół, zasilanie ich w pomoce i siły nauczycielskie. Co do nauczycieli, to wiele zrobiono, i to jest wielka zasługa nauczycielstwa, zwłaszcza szkół powszechnych, ale co do budownictwa i pomocy szkolnych to przypominam debatę obecną w Komisji Budżetowej. Panowie pamiętają, jak się sprzeczano o podniesienie o 5 miljonów, a p. Minister, wbrew swemu przekonaniu, wierzę w to, nie zgodził się na tych 5 miljonów, mówił, że to jest niemożliwe, bo budżet jest niezrównoważony. A okazało się, że to jednak jest możliwe, bo zaraz po uchwaleniu budżetu w Sejmie Rząd obdarzył duchowieństwo 22 1/2% zasiłkiem. (Minister W. R. i O. P. Dobrucki: 300.000 tylko.) Wszystko jedno, Panie Ministrze, czy to mały, czy większy zasiłek, chodzi o to, w jakim kierunku idą sympatję. A przecież bez budowania szkoły, bez dania jej pomocy, trudno, aby ta szkoła stanęła na właściwym poziomie. Ministerstwo obiecuje nam przedstawić w tym roku plany realizacji rozbudowy szkolnictwa, daj Boże, aby te przyrzeczenia były urzeczywistnione.</u> | |
| 345 | + <u xml:id="u-31.7" who="#SKopciński">Dalej, może jeszcze ważniejszą rzeczą jest dla nas ustrój władz szkolnych. Panowie wszyscy prawdopodobnie wiedzą, była o tem mowa na komisji, co to są rady szkolne i dozory szkolne, co to są rady szkolne okręgowe. Wiemy, że to są instytucje przestarzałe, mające wielkie prawa, a nie mające pieniędzy ani egzekutywy. Wiemy, że element społeczny jest tam mało uwzględniony, że one mają mały kontakt z samorządem terytorjalnym, który pomimo pozbawienia go praw wielką rolę odegrał w budowie szkolnictwa w Polsce w niektórych miastach. To wszystko wiemy, ale o tych wszystkich rzeczach w Polsce się nie myśli. Prawda, Ministerstwo powiada, że nie może tworzyć samorządu szkolnego, kiedy niema samorządu terytorjalnego. P. Minister ma rację i nie chcę mu robić zarzutów, ale chcę zrobić zarzut Rządowi, bo Rząd miał opracowane ustawy o samorządzie terytorjalnym i dla niewiadomych nikomu a tajemniczych powodów, w momencie, kiedy ustawy mogły być uchwalone, nie dał możności ciałom prawodawczym uczynienia tego. A zatem, mojem zdaniem, nie jest wytłomaczeniem konieczność przystosowania jednej ustawy do drugiej. Tak, trzeba je przystosować, ale jeżeli kto chce robić samorząd szkolny, musi w Radzie Ministrów wpływać, ażeby samorząd ogólny powstał i ażeby z nim związać samorząd szkolny.</u> | |
| 346 | + <u xml:id="u-31.8" who="#SKopciński">Dalej mówiło się tu o wychowaniu. Mieliśmy okólnik p. Ministra w sprawie wychowania, mamy poszczególne rozporządzenia, wiemy wszyscy, że to jest kwestja wielkiej wagi. Gdy się mówi o wychowaniu, chciałbym w dwóch słowach dotknąć tego, co mówił p. sen. Thullie. P. sen. Thullie zawsze nam powtarza, że wychowanie w Polsce musi być oparte na wychowaniu religijnem, na szkole wyznaniowej. Ja chcę Panu odpowiedzieć, że my nie chcemy wcale p. Senatorowi przeszkadzać, żeby tam, gdzie chce i może, dawał wychowanie religijne, pozostawimy pod tym względem zupełną swobodę, ale p. sen. Thullie chyba sobie uświadamia, że wśród nas dorosłych są ludzie odnoszący się inaczej niż on do religji. Jaką odda usługę wychowanie, oparte na dogmatach i obrzędach religijnych człowiekowi, który z czasem swój stosunek do religji i wyznania zmieni? Będąc dalekim od stosunku p. senatora Thulliego do religji, uważam siebie jednak za człowieka uczciwego, a tę cechę pozwoliły mi zachować całkiem inne podstawy zdobyte w wychowaniu i w życiu. Ja wiem, że dla kleru i dla stronnictw, które się z nim wiążą szkoła wyznaniowa jest terenem działania, ale to nie jest kwestja Polski, to nie jest kwestja wychowania w Polsce. Bo podstawy religijne mogą się zachwiać, a trzeba dać takie wychowanie, ażeby ono starczyło na całe życie człowieka.</u> | |
| 347 | + <u xml:id="u-31.9" who="#SKopciński">Jeżeli zaś chodzi o wychowanie, to ja się pytam, czy ustawa sanacyjna, której Rząd znieść nie chce, chyba dlatego, że ta nazwa „sanacyjna” jest mu tak sympatyczna, czy ta ustawa sanacyjna, kasująca wynagrodzenie za wychowawstwo, wynagrodzenie za inne obowiązki, związane z wychowaniem, czyli inaczej mówiąc, kasująca możność istotnego wychowania w szkołach średnich, kasująca możność zorganizowania szkoły przez kierowników w szkołach powszechnych, czy to jest droga do podniesienia wychowania? Narzeka się i Ministerstwo w swoich sprawozdaniach mówi nam bardzo często: szkoła średnia jest zła, szkoła średnia pod względem wychowania i nauczania daje złe rezultaty. Ale czy i tu widać jakikolwiek plan jasny i wyraźny? Bo przecież podniesienie wymagań na egzaminach stanu rzeczy nie poprawi. Nie utrudnianie egzaminów, ale wymaganie dobrego wychowania i nauczania, — to jest istota rzeczy w szkole średniej i wogóle w każdej szkole.</u> | |
| 348 | + <u xml:id="u-31.10" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Hałuszczyński.)</u> | |
| 349 | + <u xml:id="u-31.11" who="#SKopciński">Czy pomyślano o zmianie krytykowanych programów? Mówi się o odpowiednich metodach, ale nie widzę, żeby istniał jakikolwiek plan zmiany, żeby był plan wytworzenia nowych odpowiednich programów d metod. Jeżeli zaś chodzi o najważniejszy instrument szkolny, o nauczyciela, to mam wrażenie, że nic nie chce się poprawić w doli tego człowieka, żeby on miał swobodną chwilę, żeby nie musiał poza godzinami szkolnemi biegać jeszcze po lekcjach prywatnych, żeby się mógł oddać całkowicie szkole i obowiązkom ze szkołą związanym.</u> | |
| 350 | + <u xml:id="u-31.12" who="#SKopciński">Są jeszcze inne rzeczy — dokształcanie zawodowe. Mamy ustawę przemysłową, ustawę o ochronie młodocianych, które dają możność wprowadzenia przymusowego dokształcania zawodowego. Czy te rzeczy zostały ujęte planowo, żeby im móc sprostać, żeby ta ustawa nie była tylko na papierze, żeby z niej można było korzystać. Tutaj także tej planowej pracy nie widzimy.</u> | |
| 351 | + <u xml:id="u-31.13" who="#SKopciński">Przytoczyłem tu najważniejsze zagadnienia. Jeżeli są pewne posunięcia, jeżeli dzięki osobistej energji tego czy innego ministra, dzięki przychylności dla szkolnictwa obecnego p. Ministra, pewne drobne rzeczy się robi, to jednak w tym resorcie od jego narodzin nigdy planu nie było. Bo od tych właśnie narodzin, kiedy od inicjatywy społecznej szkolnictwo przeszło pod zarząd Ministerstwa, zamiast zapalonych społeczników zajęli się niem specjaliści — biurokraci, którzy zasiedli przy biurkach i zaczęli urzędować i do tej chwili bez przeszkody urzędują. Mówiło się po dniach majowych, że w tym resorcie coś się przecież zmieni, że nastąpi nowy kurs, nowy duch, ale tych zmian całkowicie nie widzimy, bo łudzi się p. Minister i wielu, którzy może chcieliby tych zmian, że przejście człowieka, powiedzmy, z dawnego obozu endeckiego do obecnego Bezpartyjnego Bloku zmieni jego duszę — nie o polityczną jej stronę zresztą tu chodzi — że zmieni duszę suchego biurokraty, który poza okólnikami i drobiazgami na nic się zdobyć nie potrafi. Ten resort, jak patrzymy na niego przez 10 lat, jest skamieniałym.</u> | |
| 352 | + <u xml:id="u-31.14" who="#SKopciński">W jednym kierunku, zdawałoby się, Ministerstwo zrobiło cokolwiek, to jest w dziedzinie wyznań religijnych, ale Panowie z tych ław nie są zadowoleni, a my przeciw działalności Ministerstwa w tej dziedzinie musimy bardzo protestować. Cały Rząd idzie w kierunku wielkich ustępstw dla kleru, który wskutek tego staje się drugą władzą w Polsce. W Sejmie przytaczaliśmy przykłady tego. Nie będę ich powtarzał. Powiem tylko, że jednak interwencja p. Ministra w sprawie bezprzykładnych zarządzeń biskupa Łukomskiego odniosła pewien skutek. Ale mam tutaj przed sobą inny dokument, zupełnie oficjalną kurrendę biskupa Tarnowskiego, w której biskup zawiadamia podwładne opiekuńcze zakłady, aby się nie poddawały kontroli Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, zabrania im poddawać się kontroli państwowej. Nie wiem, czy może istnieć instytucja w Polsce, któraby zupełnie wyraźnie powiedziała: ja nie chcę kontroli państwowej. To jest przeraźliwy przywilej.</u> | |
| 353 | + <u xml:id="u-31.15" who="#SKopciński">Na zasadzie tego, co powiedziałem, musimy się zwrócić do Ministerstwa, ażeby nareszcie wypracowało jasny plan polityki szkolnej i budowania szkolnictwa w Polsce. Jeżeli chodzi o najbliższe chwile, to niewątpliwie trzeba znieść ustawę sanacyjną, niewątpliwie trzeba się pozbyć okólnika. Ministra Bartla. Trzeba wreszcie pozbyć się wpływu administracji politycznej na szkołę na wsi. Ponieważ ostatnia kwestja jest podniesiona w Oświatowej Komisji senackiej, ponieważ w kwestji ustawy sanacyjnej jest rezolucja, zgłoszona przez s. Thulliego, ja złożę tylko rezolucję w sprawie okólnika p. Ministra Bartla.</u> | |
| 354 | + <u xml:id="u-31.16" who="#SKopciński">Widzimy, że Minister, przy najlepszych chęciach, nie może poruszyć tego skostniałego biurokratyzmu naszego resortu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a on istnieje w centrali i w kuratorjach i w inspektoratach. Dlatego też zrobienie zmian, pewne ożywienie duchowe tego resortu jest rzeczą konieczną.</u> | |
| 355 | + <u xml:id="u-31.17" who="#SKopciński">Moje wywody w poprzednich latach kończyłem tem, że zadania w szkolnictwie są tak wielkie, że trzeba wielkiego entuzjazmu do ich wykonania i do tego entuzjazmu wzywałem resort Ministerstwa Oświaty. Teraz sądzę, że wzywać do entuzjazmu byłoby nam trudno. Chciałbym tylko, żeby p. Ministrowi udało się obudzić z letargicznej śpiączki jego resort, który się nazywa resortem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Wiem, że p. Minister jest tak dobrym człowiekiem, że boi się, żeby ten chory wskutek przebudzenia się nie dostał paraliżu. Jeżeli jednak p. Ministrowi uda się przerwać tę śpiączkę, sądzę, że wrażenie w społeczeństwie będzie tak podniecające, że o wywołanie potrzebnego entuzjazmu nie będzie trudno.</u> | |
| 356 | + </div> | |
| 357 | + <div xml:id="div-32"> | |
| 358 | + <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszałekHałuszczyński">Głos ma s. Ossowski.</u> | |
| 359 | + </div> | |
| 360 | + <div xml:id="div-33"> | |
| 361 | + <u xml:id="u-33.0" who="#SOssowski">Wysoki Senacie! O konieczności panowania prawa i sprawiedliwości w Państwie już w Sejmie powiedziano to, co było do powiedzenia, — w szerokich zarysach. Chciałbym w mojem przemówieniu wskazać jeszcze na rozmaite szczegóły, na to, co się działo i dzieje, zwłaszcza na ziemiach zachodnich, w pewnych instancjach resortu Ministerstwa Sprawiedliwości.</u> | |
| 362 | + <u xml:id="u-33.1" who="#SOssowski">Otóż po 10 łatach wymiaru sprawiedliwości w Polsce niepodległej, należałoby się spodziewać, że zaufanie do wymiaru sprawiedliwości mogłoby być już mocno ufundowane. Niestety, tak nie jest i nie powiem w tej Wysokiej Izbie za wiele, jeżeli oświadczę, że w ostatnich czasach na ziemiach zachodnich zaufanie do naszego sądownictwa zamiast wzrastać, niknie niestety, i to nie z winy sądów i nie z winy sędziów, ale z winy posunięć i niedopatrzeń zgóry.</u> | |
| 363 | + <u xml:id="u-33.2" who="#SOssowski">Skargi są na zbyt powolny wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych procesowych. Winien jest temu błąd w organizacji. Na ziemiach zachodnich mamy bowiem w wydziałach cywilnych sądów okręgowych jednego tylko sędziego do najpoważniejszych spraw procesowych, do spraw, w których waży się nieraz los całego majątku jednej lub drugiej osoby, zamiast żeby było trzech sędziów, tak jak było dawniej i jak jest jeszcze dzisiaj w Małopolsce, o ile się nie mylę, także i na terenie b. Kongresówki. Nie dość na tem. Ten jedyny sędzia dla najważniejszych spraw pierwszej instancji, który czuję cały ogrom odpowiedzialności za swoją decyzję, bo może unieszczęśliwić nieraz człowieka przez pomyłkę, jest obarczony wokandą tygodniową od 60 do 80 spraw, a widziałem już wokandy blisko i przeszło 100 spraw. Otóż nikt nie może wymagać od jednego sędziego, aby choć 1/3 tych spraw w należytym czasie doprowadził do wyroku. I stąd skargi. Procesy trwają czasem kilka lat i dają złośliwemu dłużnikowi możność uchylenia się od egzekucji przez wyzbycie się swego majątku za pomocą tranzakcji z osobami trzeciemi.</u> | |
| 364 | + <u xml:id="u-33.3" who="#SOssowski">Zaprowadzono ten system jednego sędziego z powodu braku sędziów. Brak ten był przez pewien czas uzasadniony, ale dziś, po dziesięcioleciu sądownictwa własnego, musiało przybyć nie 100, nie 200, ale kilkuset, może blisko tysiąc nowych, młodych sędziów.</u> | |
| 365 | + <u xml:id="u-33.4" who="#SOssowski">Zwykle p. Minister Sprawiedliwości uniewinniał się tem, że zaznacza się wielka ucieczka z sądownictwa i że z młodzieży prawniczej stosunkowo mało zgłasza się i pozostaje w sądownictwie. Tak jest. Lecz w czem tkwi przyczyna? Otóż przedewszystkiem w zawstydzająco niskiem uposażeniu naszych sędziów, a powtóre, w ostatnich czasach zaznacza się ucieczka z sądownictwa dlatego, iż zabrano temu stanowi jego najwspanialszy przymiotnik, t. j. niezależność, bo przecież w tym kierunku idzie ustawa o ustroju sądownictwa. Na głodowanie przy nadzwyczajnych wysiłkach nie pójdzie dużo naszej młodzieży prawniczej o najlepszych kwalifikacjach. Ci zawsze znajdą stanowisko w wolnych zawodach, czy w adwokaturze, czy w przemyśle i handlu, czy w bankowości. I te dwie okoliczności, według mego zdania, są przyczyną ucieczki z sądownictwa i sądownictwo dzisiaj nie ma tej przynęty, jaką miało dawniej i jaką mogłoby mieć i dzisiaj. Zadaniem ciał ustawodawczych i Rządu, będzie zmienić ten stan, zwłaszcza na ziemiach zachodnich; przedewszystkiem osadzić sądy okręgowe dla spraw cywilnych przynajmniej tam, gdzie się rozstrzygają sprawy najważniejsze. Trzeba pomnożyć etaty; będzie to zadanie przyszłych budżetów i dobrze byłoby, gdyby w budżecie, który Rząd będzie przygotowywał na jesieni, już pomnożono etaty na ziemiach zachodnich dla sądów okręgowych.</u> | |
| 366 | + <u xml:id="u-33.5" who="#SOssowski">W tak niepożądanych warunkach, w jakich sądownictwo obecnie się znajduje, spadło na nie rozporządzenie o ustroju sądownictwa, o którem przedtem mówiłem. Zdajemy sobie sprawę, że niezależność sędziowska, to paladjum tego stanu, to przymiotnik, który najwięcej przyciągał dotychczas młodzież, który przyciągał osobistości z charakterem, z poczuciem niezależności pragnące służenia tylko prawu i sprawiedliwości. Otóż obecnie jest obawa, że stan sędziowski zostanie odarty z tego paladjum choć na czas przejściowy, jednak na kilka lat. Społeczeństwo umiało i umie rozpoznać i wie, co znaczy niezależność sędziowska. I to jest druga przyczyna zaniku zaufania i zachwiania w społeczeństwie dobrej opinji o naszem sądownictwie.</u> | |
| 367 | + <u xml:id="u-33.6" who="#SOssowski">Jeżeli się czyta rozporządzenie o ustroju sądownictwa, to widzimy, jak często wymieniony jest tam wyraz „niezależność”, czy „celem zapewnienia niezależności”. Ale na końcu mamy: przesuwalność, usuwalność, nieskonkretyzowano nawet w jakich wypadkach, na żądanie i na wniosek p. Ministra Sprawiedliwości. Ustawa zawiera ogromny przerost jego władzy. To częste powtarzanie niezależności a potem zupełne wyzucie stanu sędziowskiego na pewien czas z tej niezależności, przypomina powiedzenie starego dyplomaty: les paroles sont pour cacher les pensées. Ciała ustawodawcze powinne za wszelką cenę usunąć ten przepis. Rozporządzenie w innych działach b. dobrze reguluje stosunki, stosownie do warunków prawnych na ziemiach zachodnich, ale ten przepis musi być zmieniony, bo inaczej może wyrządzić jak największą szkodę Państwu i naszemu sądownictwu.</u> | |
| 368 | + <u xml:id="u-33.7" who="#SOssowski">Oświadczam jednak, że co do naszych sądów i co do naszych sędziów nie mam poważnych zastrzeżeń, gorzej natomiast przedstawia się sprawa w prokuraturze. Od czasu, kiedy mamy tak zwane „dekrety prasowe”, prokuratura działa, jak gdyby — nie mam konkretnych dowodów i nie chcę tego konkretnie twierdzić — jak gdyby pod dyrektywami, które nie idą z jej łona, t. j. ze strony przełożonych samej tylko prokuratury, Wystarczy jeżeli przypomnę, że po wypadkach majowych dziennik prowincjonalny, jakim jest „Słowo Pomorskie”, wychodzący w Toruniu, miał dotąd przeszło 20 procesów karnych o same wykroczenia prasowe, odbyło się przeszło 30 rozpraw sądowych, a jednakowoż jeszcze żaden wyrok zasądzający do dziś nie stał się prawomocny. Rozporządzenia prasowe dają pierwszą decyzję w ręce prokuratury co do konfiskat, które często uniemożliwiają gazetom ponowne ukazanie się tego samego dnia. Gorzej jest, jeżeli się tak dzieje, jak w prokuraturze toruńskiej, gdzie nie zawsze się stosuje art. 38 ust. 3, który mówi, że prokuratura powinna zakomunikować co i za co się konfiskuje i jeżeli druk da się podzielić, która mianowicie część druku, który ustęp ma być skonfiskowany. Otóż zdarzały się wypadki, że prokuratura toruńska tego nie komunikowała zaraz, tak, iż redakcja kilkakrotnie nie wiedziała za co „Słowo Pomorskie” jest konfiskowane.</u> | |
| 369 | + <u xml:id="u-33.8" who="#SOssowski">Jeszcze gorzej było podczas wyborów. „Słowo Pomorskie”, widząc, że własne artykuły bywają konfiskowane zbyt często, przedrukowywało z innych gazet artykuły, a więc z „Robotnika”, wychodzącego w Warszawie, z „Głosu Narodu”, wychodzącego w Krakowie, nawet z „Dziennika Bydgoskiego” w Bydgoszczy, z „Gazety Warszawskiej”, lecz i te numery „Słowa Pomorskiego” zostały skonfiskowane, chociaż odnośnych artykułów nie skonfiskowano ani w Warszawie, ani w Krakowie, ani w Bydgoszczy, ani przez prokuraturę w Toruniu, gdzie w setkach egzemplarzy gazety te promulgowano w Toruniu. Mimo, że wymienione gazety nie zostały skonfiskowane, „Słowo Pomorskie” za przedruk dostało akt oskarżenia i redaktora sadza się na ławie oskarżonych. Był wypadek, że 4 redaktorów powołano jednego dnia w czterech sprawach na ławę oskarżonych.</u> | |
| 370 | + <u xml:id="u-33.9" who="#SOssowski">Oto takie kwiatki mamy w prokuraturze toruńskiej w zastosowaniu ustaw prasowych.</u> | |
| 371 | + <u xml:id="u-33.10" who="#SOssowski">Znam i mógłbym przytoczyć jeszcze przykłady, jak według podobnych metod działała prokuratura toruńska i dawniej, naprzykład w czasie najdzikszej inflacji w r. 1923, gdy chodziło o przestępstwa rzekomej lichwy. I wtedy okazywano tę samą gorliwość co teraz przy stosowaniu dekretów prasowych. Dziesiątkami aresztowano piekarzy, rzeźników, kupców, sadzano bo aresztu śledczego za rzekomą lichwę, ponieważ w czasie inflacji, gdy maszyna w Warszawie przez jedną noc nadrukowała tyle i tyle miljonów marek polskich, rzemieślnik i kupiec musiał kalkulować prawie codziennie inaczej, czyli wyżej. Ojców posiwiałych, mających liczne dzieci, zasiedziałych w mieście, osadzano wtenczas niesłusznie w areszcie. Były rozprawy sądowe, Prawie 80% było zwolnień na skutek braku winy. Przytaczam te szczegóły na dowód, że prokuratura toruńska nietylko w jednym wypadku nie zachowała umiaru należytego, którego należy się spodziewać po każdej prokuraturze.</u> | |
| 372 | + <u xml:id="u-33.11" who="#SOssowski">W ostatnich czasach odbył się znamienny proces na Kaszubach w Wejherowie. Oskarżono burmistrza przed sądem należącym do obwodu prokuratorskiego w Starogardzie o to, jakoby w nocy włamał się do gazowni, wykradł tam księgi i zniszczył je czy usunął. Czytając akta przed rozprawą nietylko prawnik, ale i laik rozpoznałby, że już dochodzenia policji ustaliły, iż defraudować pieniądze i akta usunąć mógł tylko kierownik gazowni, który na zarzuty burmistrza w 10 minut przyniósł około 900 zł. do kasy i przy rewizji okazywał niepokój i usuwał nawet papiery, kiedy brano zdjęcia daktyloskopijne. Mimo to oskarżono i posadzono na ławie burmistrza, a najsilniej podejrzany kierownik gazowni, którego obciąża blisko 30 świadków staje jako świadek przeciw burmistrzowi. Na rozprawie burmistrz został uwolniony od winy i kary. Lecz prokurator z Starogardu, który popierał oskarżenie, od początku aż do końca, był innego zdania, W połowie rozprawy nietylko wniósł o aresztowanie burmistrza, ale uzasadnił swój wniosek w następujący niezwykły sposób:</u> | |
| 373 | + <u xml:id="u-33.12" who="#SOssowski">„Od 2 lat mamy świetnie działającą sanację”, „to jest proces sanacyjny, który ma przeczyścić i uzdrowić stosunki” i dodał: „ponieważ burmistrz mógłby”, jakkolwiek nic nie ujawniono w tym kierunku, „wpływać na świadków, wnosi o areszt”. Oczywiście są nie przychylił się do wniosku. Nie dość na tem; po publikacji wyroku uwalniającego, chociaż p. prokurator uprzednio nie stawiał żadnego konkretnego wniosku o ukaranie, lecz decyzję zostawił był sądowi, wstaje ten p. prokurator i oświadcza sądowi orzekającemu w twarz: „Wnoszę o rewizję tego wyroku”. Gdyby obrońca jakikolwiek to samo powiedział, to słusznie sąd orzekający uważałby to za nieuszanowanie sądu. Prokurator tak samo jak i obrońca winien wiedzieć, że rewizji nie zgłasza się sądowi orzekającemu w twarz, tylko albo pisemnie, albo do protokułu sekretarza sądowego.</u> | |
| 374 | + <u xml:id="u-33.13" who="#SOssowski">Nawiasem tylko wspomnę, że p. prokurator, który popierał to oskarżenie jest komendantem Strzelca w miejscowości, w której urzęduje.</u> | |
| 375 | + <u xml:id="u-33.14" who="#SOssowski">Przytoczę drugi interesujący następujący wypadek, Przed kilku tygodniami ten sam p. prokurator popierał oskarżenie również na Kaszubach w pow. Kościerskim w zwyczajnej sprawie przeciw jakiemuś bandycie Szumilasowi, który był oskarżony o to, że w nocy z rewolwerem napadł wójta z okrzykiem: ręce do góry, odebrał mu pieniądze i postrzelił go. Za to stanął przed sądem. Ten sam prokurator w jednogodzinnym wywodzie zaczepiał tylko wiarogodność świadka, właśnie napadniętego wójta i w końcu nie postawił konkretnego wniosku karnego, lecz pozostawił decyzję sądowi. Sąd po stosunkowo krótkiej naradzie ogłosił wyrok na 10 lat domu karnego, pozbawienie praw obywatelskich, nadzór policyjny i t. d. Nie wiem, czy i w tym wypadku p. prokurator zgłosił skargę rewizyjną, nie byłem świadkiem tej rozprawy osobiście sądzę, że nie Szumilis, oskarżony o napad, był strzelcem.</u> | |
| 376 | + <u xml:id="u-33.15" who="#SOssowski">Przeciw narodowym redaktorom w Toruniu oskarżenia idą b. szybko, z piorunującą nieraz szybkością, oskarżenie na drugi tydzień, za dwa tygodnie rozprawa. Natomiast kiedy oskarżono w postępowaniu prywatnem redaktora „Głosu Prawdy”, już od roku przeszło sąd powiatowy nie ma ani sposobu, ani środków, żeby sprowadzić redaktora na rozprawę sądową w Toruniu. Byli policjanci w Warszawie, lecz wracali z relacją: nie możemy obwinionego znaleźć, nie było go w domu, — i tak do dziś dnia rozprawa się odbyć nie może.</u> | |
| 377 | + <u xml:id="u-33.16" who="#SOssowski">Jeszcze gorzej: p. prezes sądu apelacyjnego w Toruniu półtora roku temu wniósł o ukaranie tego samego redaktora oraz o ukaranie autora artykułu wysoce obelżywego, znieważającego sądy toruńskie, zarzuca bowiem sądom toruńskim, iż nie kierują się prawem i sprawiedliwością lecz partyjnictwem przy ferowaniu wyroków. Wniosek karny przeciw redaktorowi i autorowi, który artykuł podpisał w „Głosie Prawdy” prezes sądu apelacyjnego wysłał do p. Ministra Sprawiedliwości, P. Minister Sprawiedliwości należycie odesłał wniosek prokuratorowi do dalszego załatwienia, ale do dziś nie było ani rozprawy, ani niema bodaj aktu oskarżenia. Cóż, kiedy autor jest obecnie ministrem.</u> | |
| 378 | + <u xml:id="u-33.17" who="#SOssowski">Muszę poruszyć jeszcze pewną sprawę delikatną i sam będę ją również traktował delikatnie, Chodzi o redaktora o którym już była mowa, został on niedawno temu ułaskawiony. Laska jest wyłączną prerogatywą Prezydenta Rzeczypospolitej. P. Prezydent Rzeczypospolitej nie jest odpowiedzialny, i nikt nie może mieć do p. Prezydenta Rzeczypospolitej pretensji, że któregokolwiek delikwenta ułaskawił. Już niejedno czytałem podanie o ułaskawienie, a nawet sam koncypowałem. Otóż zasądzony zwykle w piśmie do Prezydenta Rzeczypospolitej powołuje się bądź to na to, że to pierwsza kara, że dotąd nie był karany, bądź też że przyrzeka poprawę, albo uniewinnia się uniesieniem, podrażnieniem przez stronę przeciwną i t. p. Jednak jak każdy akt łaski i w niniejszym wypadku akt ułaskawienia jest aktem rządowym, wymaga podpisu Prezesa Rady Ministrów i Ministra Sprawiedliwości.</u> | |
| 379 | + <u xml:id="u-33.18" who="#komentarz">(Wiceminister Sprawiedliwości Car: Pan się myli.)</u> | |
| 380 | + <u xml:id="u-33.19" who="#SOssowski">Gdyby i tak było, proszę p. Ministra, t. j. jeżeli się mylę, to jednak wiadomo jest, że Pan Prezydent działa na propozycję Ministra Sprawiedliwości i dlatego spada odpowiedzialność i wina nie na Pana Prezydenta, ale na tych, którzy propozycję ułaskawienia przedstawiają. Co mówi o ułaskawieniu Krzymuski, w wykładzie prawa karnego austrjackiego w 1911? Mówi:</u> | |
| 381 | + <u xml:id="u-33.20" who="#SOssowski">„Ułaskawienie przestępcy o tyle zasługuje na uznanie, o ile się przedstawia jako akt rozumnie pojętego wymiaru sprawiedliwości. Jednak prawo łaski uchodzi powszechnie za jeden z najniebezpieczniejszych przywilejów głowy państwa, mogąc w praktyce bardzo łatwo stać się źródłem wielkich nadużyć. Przy każdem ułaskawieniu rozstrzyga się pytanie, czy z dwóch wymagań sprawiedliwości należy dać pierwszeństwo temu, które żąda ukarania, czy temu, które domaga się uwolnienia od kary. Dopuszczalne est ułaskawienie tylko wtedy, jeżeli według zdania głowy państwa formalny przepis prawa jest zbyt twardy wobec czynu obwinionego”.</u> | |
| 382 | + <u xml:id="u-33.21" who="#SOssowski">W ustawodawstwie niemieckiem, respective pruskiem, dawniej, kiedy stosowano ułaskawienie, zwłaszcza za obelgi i urazy cielesne, zawsze odbywało się to w następujących prawie już ustalonych formach: skazany za obrazę lub za cielesne obrażenie tylko wtedy ma prawo do ułaskawienia, jeśli dostarczy rezygnacji obrażonego z ukarania. O ile wiem, w tym wypadku ułaskawiony nie miał rezygnacji znieważonych. Nie wiem też, czy ułaskawienie stoi w jakimkolwiek stosunku do krytyki, której dopuścił się ułaskawiony względem czcigodnej osoby p. Trąmpczyńskiego, b. Marszałka tej Wysokiej Izby. Jestem raczej przekonany, że nie. Jednakowoż proszę Wysokiego Senatu, już wniosek karny prezesa sądu apelacyjnego w Toruniu z przed półtora roku powinien był, mojem zdaniem, wstrzymać osobistości odpowiedzialne od tego aktu łaski, od prezentowania delikwenta do łaski aż w kilkunastu wypadkach aczkolwiek złączonych w jednym wypadku. Bo proszę Wysokiego Senatu, w jakiem położeniu stawia się Głowę Państwa? Iluż innych podobnych delikwentów zechce powołać się w przyszłości na precedens, że nawet w wypadku kilkunastokrotnego zasądzenia nastąpiło ułaskawienie, przyczem delikwent nie okazał nawet poprawy.</u> | |
| 383 | + <u xml:id="u-33.22" who="#SOssowski">Proszę Wysokiego Senatu, niebywała krytyka przemówienia i osoby czcigodnego byłego p. Marszałka Trąmpczyńskiego, zamieszczona w „Głosie Prawdy”, w treści i formie była rzeczywiście taka, jakiej od czasu wynalazku Gutenberga aż do dziś nie czytało się w prasie przynajmniej nie na zachód od Uralu.</u> | |
| 384 | + <u xml:id="u-33.23" who="#SOssowski">To, co mówię, mówię w interesie wymiaru sprawiedliwości i w interesie równości przed prawem. Jeżeli się doda, że na terenie ziem zachodnich w Toruniu po wypadkach majowych działy się publiczne wybryki wysokiego urzędnika wojewódzkiego bezpieczeństwa publicznego, który napadł w samo południe na ul. Głównej redaktora i wszczął z nim bójkę, a pozostał do dziś dnia bezkarny, jeśli ten sam urzędnik urządził potem drugi napad również na miejscu publicznem, celem wywołania awantury i również pozostał bezkarny, — jeżeli się uwzględni, że pan „ksiądz” Hajduk hodurowiec w Grudziądzu za zohydzanie Papieża i duchowieństwa katolickiego ma tyle wyroków prawomocnych w kieszeni, ile miał wspomniany redaktor w Warszawie, a także nie potrzebuje kary odsiadywać — niedawno była wielka manifestacja katolicka w Grudziądzu przeciw niemu, — jeżeli się nareszcie doda 4 wypadki które zaszły w samej stolicy Państwa, a które jakoś nie mogą dostać się przed sądy, wypadki jaskrawego bezprawia i gwałtu, — to powstaje poważne pytanie, gdzie jest bezpieczeństwo publiczne, gdzie jest prawo dla wszystkich równe i gdzie jest sprawiedliwość, Panie Ministrze Sprawiedliwości.</u> | |
| 385 | + </div> | |
| 386 | + <div xml:id="div-34"> | |
| 387 | + <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszałekHałuszczyński">Głos ma p. Wiceminister Sprawiedliwości.</u> | |
| 388 | + <u xml:id="u-34.1" who="#WicemarszałekHałuszczyński">Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Car:</u> | |
| 389 | + <u xml:id="u-34.2" who="#WicemarszałekHałuszczyński">Proszę Szanownych Panów! Jeżeli zabieram głos, to tylko z powodu ostatniego przemówienia.</u> | |
| 390 | + <u xml:id="u-34.3" who="#WicemarszałekHałuszczyński">Była tu poruszona sprawa wiążąca się z prawem łaski, służącem Prezydentowi Rzeczypospolitej. Nie miałbym nic przeciw temu, żeby wogóle instytucja prawa łaski była przedmiotem dyskusji na terenie Senatu, ale uważam za rzecz wysoce niewłaściwą i niepożądaną, ażeby kwestja prawa łaski, zastosowanego w konkretnym wypadku, a właśnie w ten sposób była ta sprawa tu postawiona, była przedmiotem jakiejkolwiek bądź dyskusji na Senacie. Prawo łaski Prezydenta jest prerogatywą Głowy Państwa i z tego aktu nikomu Prezydent Rzeczypospolitej nie ma obowiązku zdawać sprawy i dlatego uważam, że to była wysoka niewłaściwość.</u> | |
| 391 | + <u xml:id="u-34.4" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 392 | + <u xml:id="u-34.5" who="#komentarz">(Marszałek obejmuje przewodnictwo.)</u> | |
| 393 | + </div> | |
| 394 | + <div xml:id="div-35"> | |
| 395 | + <u xml:id="u-35.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Sergjusz Kozicki.</u> | |
| 396 | + </div> | |
| 397 | + <div xml:id="div-36"> | |
| 398 | + <u xml:id="u-36.0" who="#SSergjuszKozicki">Szanowni Panowie! Państwo winno być organizacją sprzyjającą rozwojowi ekonomicznemu, kulturalnemu, oświatowemu i politycznemu społeczeństwa. Ale cóż powiedzieć na to, że na potrzeby Państwa przedłożony nam budżet zabiera u obywateli nietylko nadmiar tego, co oni mogą dać Państwu, ale i to, co stanowi podstawę ich egzystencji. Tu już poprzedni mówcy przytaczali, że obciążenie podatkowe Rzeczypospolitej Polskiej jest bez porównania wyższe, niż w b. państwach ościennych, niż wogóle w jakimkolwiek z państw Europy, gdy wziąć pod uwagę bardzo niski stopień dochodowości, przypadającej u nas na głowę obywatela. Co jest przyczyną takiej niewspółmierności między podatkami na potrzeby Państwa a tem, co obywatele dać mogą?</u> | |
| 399 | + <u xml:id="u-36.1" who="#SSergjuszKozicki">Przedewszystkiem układ życia wewnętrznego w Państwie, Gdy 40% obywateli jest w tym stanie, że dzień w dzień, co chwila są narażeni na różnego rodzaju szykany, gdy się im odbiera najprymitywniejsze ludzkie prawa, to z tego powodu muszą się burzyć i muszą wyrażać swoje niezadowolenie, gdy, że tak powiem trywialnie, dla „uspakajania” tych ludzi musi się mieć szeroko rozbudowane organy „bezpieczeństwa”, to ma się rozumieć, że kosztuje to Państwo bardzo drogo i budżet musi być rozdęty do niesłychanych rozmiarów.</u> | |
| 400 | + <u xml:id="u-36.2" who="#SSergjuszKozicki">Uchwalenie budżetu jest zawsze wyrazem zaufania do Rządu. Czy mogą mieć zaufanie do Rządu masy ukraińskie, włościańsko-robotnicze, których jestem tu rzecznikiem? Zaufanie mogą mieć do rządu swojego, a za taki, nasz, swój rząd, uważalibyśmy rząd robotniczo-włościański z udziałem naszych ludzi. Rząd obecny bynajmniej takim nie jest. Jest to Rząd niesprzyjający, Rząd nieprzyjemnie patrzący na potrzeby ekonomiczne robotniczych i włościańskich mas. Jest to Rząd, wrogi odrodzeniu narodu ukraińskiego, znajdującego się w granicach Rzeczypospolitej Polskiej.</u> | |
| 401 | + <u xml:id="u-36.3" who="#SSergjuszKozicki">Dać uchwałę, dać zgodę na budżet dla Rządu obecnego, to znaczy dać swoje placet na kontynuowanie tej polityki, która dziś tępi rozwój kulturalny i ekonomiczny naszego narodu. W każdej dziedzinie życia społecznego, czy to będzie szkoła, czy to będzie sądownictwo, czy to będzie sprawa reformy agrarnej, czy sprawa równouprawnienia obywatelskiego, — wszędzie jesteśmy na ostatnim planie traktowani jako obywatele nie drugiego rzędu, lecz jako obywatele może dziesiątego rzędu. Przed paru godzinami tutaj kolega Hałuszczyński rozwodził się, udzielał lekcji o potrzebach kulturalno-oświatowych narodu ukraińskiego i o tem jak powinno być zorganizowane szkolnictwo. Szkoda tej nauki w Polsce, bo żaden Rząd za żądaniami kol. Hałuszczyńskiego nie pójdzie. Nie będzie takiego rządu w Polsce, któryby uznał za konieczność te potrzeby nasze, narodu ukraińskiego i w istocie starał się je zadowolić. Nie będzie w Polsce takiego rządu, któryby włościańskim i robotniczym masom ukraińskim dał taką oświatę i taką szkołę, jaka najprostszą drogą poprowadziłaby je na wyżyny istotnej kultury i istotnej wiedzy.</u> | |
| 402 | + <u xml:id="u-36.4" who="#SSergjuszKozicki">Jest to dziś już maksyma pedagogiczna, że oświata powinna być udzielana w języku macierzystym. Tego nikt na świecie, oprócz nas Ukraińców, mieszkających w Polsce, nie potrzebuje dowodzić nikomu, jest to aksjomat, o który się teraz nikt nie spiera. Tylko tu w Rzeczypospolitej specjalnie dla nas, prawda i dla Białorusinów, a po części i dla Żydów stworzony jest utrakwizm.</u> | |
| 403 | + <u xml:id="u-36.5" who="#komentarz">(Głos: Dla Polaków także.)</u> | |
| 404 | + <u xml:id="u-36.6" who="#SSergjuszKozicki">Polacy mają tyle szkół, że nie mają potrzeby uciekać się do szkoły Utrakwistyczne, zresztą nie my tworzyliśmy utrakwistyczną szkołę; jeżeli Panowie macie pretensje, to miejcie je do swego ministra. O utrakwizmie p. Minister powiedział, że prowadzony uczciwie jest najlepszym systemem w Polsce. Ja jednak nie myślę, żeby siedzący tu senatorowie, a niewątpliwie są tacy, którzy mają dzieci, zechcieli swoje dzieci posyłać do szkół utrakwistycznych. Jest to rozdwojenie duszy, jest to to, co wnosi do głowy dziecka chaos. To jest siedzenie na dwuch stołkach. Jeżeli utrakwizm jest według zdania p. Ministra takim najlepszym wynalazkiem, to dlaczego tego utrakwizmu nie zaprowadzi się w Warszawie? Przecież Warszawa nie ma większego procentu ludności polskiej niż my na Wołyniu albo w Galicji Wschodniej. W Warszawie jest nie więcej jak 50% ludności polskiej, więc zaprowadźcie tu utrakwizm. Dlaczego tego nie robicie? Oczywiście nie robicie tego, bo wiecie, że to jest nonsens pedagogiczny. Tylko u nas, na naszych ziemiach, gdzie nie chcecie dać szkoły z ojczystym językiem, wprowadza się utrakwizm. I mówi się o tem przed światem, jak o jakimś wynalazku.</u> | |
| 405 | + <u xml:id="u-36.7" who="#SSergjuszKozicki">Gdy były dla Was ciężkie czasy, to się dla świata specjalnie spreparowało trzy ustawy językowe. Trzech Stanisławów te ustawy urodziło i cały Sejm „ku chwale Rzeczypospolitej”, jak się jeden z mówców wówczas wyraził, uchwalił te ustawy. I poszły w świat. P. minister Thugutt, jeden z tych trzech Stanisławów, przyznał się na jednem posiedzeniu, że zagranicą zrobiło to piorunujące wrażenie, gdy dowiedziano się, że są takie ładne ustawy, które pozwalają mniejszościom narodowym w Polsce mieć swoje szkoły. Ale p. minister Thugutt był zanadto łatwowierny, gdyż był drugi Stanisław, Grabski, który z tych ustaw zrobił to, co mu było potrzebne: zniszczył zupełnie całe szkolnictwo ukraińskie na Wołyniu i na Polesiu i w 5/6 zniszczył je w Galicji. Więc na zewnątrz się robi ustawy takie, któreby mogły udowodnić, że wszystko jest w porządku, a tu się gnębi do ostateczności.</u> | |
| 406 | + <u xml:id="u-36.8" who="#SSergjuszKozicki">Nie będę tu teraz przypominał tych historji z deklaracjami szkolnemi, z tem, co było z tą legalizacją podpisów, z tem, że wójta zwykle nie było w domu, gdy trzeba było zalegalizować podpis, że ludzi prowadzono na posterunki policyjne i chłopów straszono: „Co, ty chcesz szkoły ukraińskiej? To jest bolszewizm”.</u> | |
| 407 | + <u xml:id="u-36.9" who="#SSergjuszKozicki">P. Minister Dobrucki na postawione mu zapytanie na komisji senackiej odpowiedział, że widocznie jest zupełne zadowolenie z obecnego stanu rzeczy w szkołach, bo do Trybunału Administracyjnego nie wpływają skargi na nadużycia w postępowaniu władz szkolnych, mówił, że wpływają skargi, ale ze strony polskiej. Proszę Panów, skargi nasze, skargi do rządów polskich zawsze mają jeden skutek: „nie uwzględniono”, „odmówiono”, „nie przychylam się”, „nie przyjmuję do wiadomości”. To są zwykłe frazesy w naszych stosunkach, przy odwołaniach, rekursach, czy to do województwa na zarządzenie starosty, czy do ministerstwa na rekursy wniesione do województwa, więc wnosić je do Trybunału Administracyjnego, na to nie ważyliśmy się nigdy. To jest zanadto wysoka instytucja, żeby Ukrainiec poważył się tam wystąpić ze skargą. A jednak płacimy podatki, a jednak według Konstytucji jesteśmy obywatelami…</u> | |
| 408 | + <u xml:id="u-36.10" who="#komentarz">(Głos: Wbrew woli!)</u> | |
| 409 | + <u xml:id="u-36.11" who="#SSergjuszKozicki">Wbrew woli, przyznaje Pan sam rację. Wbrew woli jesteśmy obywatelami i jako obywatele mamy prawo wymagać tego, co się nam należy. I ta sama Konstytucja, a nawet mimo Konstytucji zwykłe prawo ludzkie daje nam uprawnienie do wymagania tego, co mają już Polacy. To znaczy: Wy tutaj macie szkołę polską dla kształcenia Waszych dzieci, my wymagamy dla siebie szkoły ukraińskiej. Wy macie szkoły początkowe, średnie i wyższe, my tego samego się domagamy.</u> | |
| 410 | + <u xml:id="u-36.12" who="#SSergjuszKozicki">Wczoraj padły tu słowa radości, takbym powiedział, z ust przedstawiciela „Wyzwolenia”, że na senackiej Komisji Skarbowo-Budżetowej zapadła jednomyślna uchwała, nie uchwała nawet, ale projekt, powiedziałbym rezolucja, a właściwie tylko projekt rezolucji, która się potem znajdzie na plenum, żeby Rząd przychylnie się odnosił do kreowania ukraińskiego uniwersytetu, żeby przystąpił do tego dzieła. Ale proszę Panów, ta rezolucja Rządu nie obowiązuje. Rząd zobowiązany jest tylko ustawą; tyle tych rezolucji b. Sejm i Senat uchwalił, nie w tej sprawie, ale w innych, a te rezolucje są to życzenia tylko, to nie jest obowiązujące dla Rządu. Ale ustawa była i ustawa głosząca, że w 1926 r. musi być ten uniwersytet otwarty i jeżeli ta ustawa nie została wykonana, to jakiż skutek może być z tego, że my w rezolucji może dziś lub jutro swe żądania wyrazimy?</u> | |
| 411 | + <u xml:id="u-36.13" who="#SSergjuszKozicki">Szkolnictwa naród ukraiński tu w Rzeczypospolitej Polskiej nie ma. W Galicji pozostało jeszcze dziś około 700 szkół, ale jeżeli system teraźniejszy będzie działał nadal, to za parę lat ta liczba zmniejszy się do kilkudziesięciu. Cały Wołyń, Polesie, Podlasie, Chełmszczyzna ani początkowej, ani średniej ani jednej szkoły państwowej nie ma. Z wielkiemi trudnościami, dzięki ogromnej ofiarności narodu naszego udało się pomalutku założyć 3 prywatne gimnazja na Wołyniu. Ciężki żywot tych szkół, nie miały one do niedawna żadnych praw, coś się im teraz dało, cokolwiek. To jest pierwsze pociągnięcie, ale tego za mało, żeby mówić, że Rząd pomajowy zmienił stosunki, że coś zrobił, ażeby kwestie szkolnictwa ukraińskiego postawić należycie. Bo przecież wydanie okólnika o tem, że zezwala się historje i geografię ogólną wykładać w języku nauczania, a nie obowiązkowo po polsku, że na posiedzeniach rady pedagogicznej zezwala się mówić w tym języku, w jakim jest prowadzona nauka, co dotyczy głównie naszych szkół prywatnych i 5 szkół państwowych, jakie są w Galicji, — to leszcze nie jest rozwiązaniem sprawy szkolnictwa ukraińskiego. Rozwiązanie sprawy szkolnictwa ukraińskiego tylko wtedy nastąpi, kiedy każde ukraińskie dziecko bodzie mogło uczyć się w państwowej szkole ukraińskiej, od początku przez szkołę średnią i wyższą, kiedy te szkoły będą rządzone i kontrolowane przez społeczeństwo ukraińskie, przez wybitnych pedagogów naszych. To jest to, co się tyczy szkoły.</u> | |
| 412 | + <u xml:id="u-36.14" who="#SSergjuszKozicki">Jeżeli przejdziemy do innych resortów, np. do resortu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, to tu mamy tyle żalów, że to wszystko, o czem mówili niektórzy mówcy, że gdzieś tam jakiś jeden prokurator nieżyczliwie się odniósł do jakiejś sprawy, to jest takie malutkie, takie mizerne, że mybyśmy o tem nigdy nie mówili. Ale my mamy tu cały ogrom tego wszystkiego. Zacznę dajmy na to od naszych pozaszkolnych kulturalno-oświatowych organizacyj, jakiemi są „Proświty”. Tu już kolega Hałuszczyński przytoczył, że w 3 powiatach zupełnie zostały zlikwidowane. Jako motyw do zlikwidowania Proświt, między innemi, w pow. zdołbunowskim przytoczono taki; „załatwiając podanie tamtejsze” z dnia takiego, a takiego „w sprawie rejestracji filji Proświty we wsi Michałkowce niniejszem odmawiam rejestracji” — a teraz ważna podstawa do odmówienia — ponieważ kierownicy filji tacy a tacy „jako aktywni działacze polityczni, a nadto posiadający niski stopień wykształcenia, nie dają dostatecznej pewności, że potrafią należycie prowadzić pracę kulturalno-oświatową”.</u> | |
| 413 | + <u xml:id="u-36.15" who="#SSergjuszKozicki">Proszę Panów, gdyby żył jeszcze teraz Szczedrin, to potrafiłby odpowiednio ten dokumencik wyśmiać w swojej satyrze. I to jest wydrukowane dla wszystkich 13 filji, jakie są w powiecie. Jeżeli ktoś jest aktywnym politycznym działaczem, więc widocznie ma olei w głowie, a jeżeli ma olej w głowie, to nie ma tak niskiej kultury, żeby nie potrafił w tej filji, czytelni czytać książek z ludźmi. Ale rekurs wniesiony za pośrednictwem starostwa do województwa dotychczas został tam na miejscu, w województwie od 3 miesięcy jeszcze tych aktów niema, potem napewno będą leżały 6 miesięcy w województwie, z województwa do Ministerstwa jeszcze rok, bo tak zwykle bywa i w ten sposób zwykle dzieje się z zamknięciem naszych kulturalno-oświatowych organizacji. Z jednej strony mówi się o bardzo życzliwem traktowaniu potrzeb kulturalno oświatowych ukraińskich — z drugiej strony wadzi Wam, szkodzi nawet taka maleńka organizacja, jak czytelnia ukraińska.</u> | |
| 414 | + <u xml:id="u-36.16" who="#SSergjuszKozicki">Czy życie nasze jakąś ulgę odczuło przy Rządzie obecnym, o tem świadczy świeży list, który mam tutaj: wszystko tak jak było, kary i kary za wszystko, Stanie włościanin na drodze i wyprzęże konie, aby obiad zjeść — kara. Za nieposyłanie dzieci do szkół — kara. Z tem nieposyłaniem dzieci jest cała historja. Dzieci do szkół posyłać należy, ale weźcie Panowie pod uwagę że dziś mamy głodną wiosnę, że dziś u nas wskutek ciężkiej zimy włościanie wyzbyli się paszy dla krów i karmią strzechą, a dzieci od wczesnej wiosny muszą paść te krowy, bo nie będą miały co jeść. Do czego doprowadzą tak bardzo srogo stosowane kary za nieposyłanie dzieci? Do tego, że te dzieci zupełnie nie będą miały w co się odziać i co jeść.</u> | |
| 415 | + <u xml:id="u-36.17" who="#SSergjuszKozicki">Mam tak krótki czas, że o tych rzeczach, o których chciałbym mówić, mówić nie mogę. Stanowisko nasze względem budżetu nie może być przychylne. Rząd obecny, jak i rządy poprzednie, rządy przedmajowe, życzeń naszych w żadnej mierze nie spełnił i potrzebom kulturalno-oświatowym, ekonomicznym narodu ukraińskiego na rękę nie idzie.</u> | |
| 416 | + <u xml:id="u-36.18" who="#SSergjuszKozicki">Na zakończenie chciałbym odpowiedzieć s. Głąbińskiemu, który żalił się, że oto z trybuny parlamentarnej padają życzenia ukraińskie co do niepodległości. Chciałbym powiedzieć, że to jest życzeniem każdej uczciwej ukraińskiej duszy i my sobie nie wyobrażamy inaczej rozwiązania naszej kwestji, jak przez złączenie wszystkich naszych ziem z macierzystym pniem naszym, gdzie jest serce nasze, gdzie jest ośrodek naszej kultury, a jeżeli Wy Panowie wyszukujecie wśród szumowin naszego społeczeństwa jednostki, które Wam deklamują o rzekomym raju naszym pod władzą Polski, to Was to drogo kosztuje, ale kwestji bynajmniej nie rozwiązuje. Ktoś może domyśleć się tu i poszukiwać tu jakiejś t. zw. zdrady. Senator Głąbiński, gdy zajmował wysokie stanowisko w rządzie austrjackim, chyba równocześnie myślał o zjednoczeniu ziem polskich i chyba tego nie taił, a jednak nikt nie kwalifikował tego jako zdradę. Dlaczego zaś kwalifikuje się to u nas jako zdradę? Dlaczego tysiące ludzi naszych, odbywają ciężkie kary po więzieniach?</u> | |
| 417 | + <u xml:id="u-36.19" who="#SSergjuszKozicki">Oświadczam, że wobec wrogiego stanowiska Rządu do potrzeb ludności naszej i wobec tego, że w zasadzie jesteśmy przeciwni regimowi jaki teraz jest, będziemy głosować przeciwko budżetowi.</u> | |
| 418 | + </div> | |
| 419 | + <div xml:id="div-37"> | |
| 420 | + <u xml:id="u-37.0" who="#Marszałek">Głos ma s. ks. Tatomyr.</u> | |
| 421 | + </div> | |
| 422 | + <div xml:id="div-38"> | |
| 423 | + <u xml:id="u-38.0" who="#SksTatomyr">Wysoki Senacie! Jak w poprzednich budżetach, tak też i w budżecie na rok bieżący interesy gospodarcze ludności rolniczej nie są należycie uwzględniane. Co do ludności ukraińskiej to z całą stanowczością stwierdzić muszę, że 9-lecie państwowości polskiej dobitnie nas przekonało, że w praktycznem zastosowaniu, w realizacji pozycji budżetowych i wogóle w całej polityce gospodarczej Rządu, interesy narodowości ukraińskiej nietylko nie należycie, ale wcale nie są uwzględniane.</u> | |
| 424 | + <u xml:id="u-38.1" who="#SksTatomyr">Ażeby należycie ocenić stosunek Rządu do ludności rolniczej, wystarczy powierzchowny rzut oka na całokształt budżetu. Na ogólna sumę wydatków budżetowych 2.528.000.000 na cele rolnicze przeznacza się zaledwie 46.000,000. Wygląda to na ironję. Niemcy. kraj wybitnie przemysłowy, a zarazem kraj o nader wysokiej kulturze rolniczej, uwzględniają potrzeby swojej ludności rolniczej w stosunku 3% do budżetu. Polska, kraj wybitnie rolniczy, bo przecież na etnograficznem terytorjum Polski ludność rolnicza sięga 65%, na terytorjum ukraińskiem, w granicach Rzeczypospolitej Polskiej, sięga 82%, a więc państwo o wybitnym charakterze rolniczym, rekompensuje stan rolniczy procentem 1,9. W państwie o tak niskiej kulturze rolniczej wstawia się pozycję na utrzymanie zaledwie 19 państwowych szkół rolniczych. A przecież są fundacje na szkoły rolnicze, np. w Szutromińcach i Szypowcach. Nie wiem, czy i o ile Rząd interesuje się temi fundacjami, zdaje się, że nie bardzo — bo o ile wiem, to zamierza się wypuścić Szutromińce w dzierżawę.</u> | |
| 425 | + <u xml:id="u-38.2" who="#komentarz">(Minister Rolnictwa: Nie.)</u> | |
| 426 | + <u xml:id="u-38.3" who="#SksTatomyr">Przepraszam, w takim razie była to mylna informacja.</u> | |
| 427 | + <u xml:id="u-38.4" who="#SksTatomyr">Panowie raczcie porównać preliminarz budżetu wojskowego z rolniczym, a dysproporcja tych dwóch preliminarzy przedstawi się w całej grozie. Czy trzeba wobec tego być prorokiem, ażeby snuć niezawodne przepowiednie na przyszłość? Czy obciążony podatkami, po macoszemu traktowany w budżecie, wyzyskiwany w polityce gospodarczej rolnik na długo jeszcze będzie mógł być ostoją dla materjalnej egzystencji państwa. I z trybuny sejmowej i senackiej, jak wczoraj słyszeliśmy, i w czasopismach głosi się, że ludność rolnicza jest stosunkowo najmniej obciążona pod względem podatkowym. Wychodząc z tego założenia, Rząd proponował nawet znaczną podwyżkę podatku gruntowego. Śmiem przeto zapytać, czy naprawdę Rząd nie zdaje sobie sprawy, w jakiej nędzy żyje obecnie stan rolniczy. Czy Rząd nie widzi, że 50% ludności rolniczej każdego roku na przednówku formalnie głoduje? P. sen. Koerner skarżył się wczoraj, że istnieje tendencja podatkowego obciążania miast i żądał przesunięcia tego ciężaru z drobnego handlu i przemysłu na producenta, motywując to tem. że rolnik przeciętnie płaci rocznie wszystkiego cztery i pół złotego podatku. Obliczenie oczywiście nieścisłe. Oprócz tego, p. senator świadomie, czy nieświadomie przemilczał o podatku drogowym, który w niektórych powiatach sięga wyżej 50% podatku gruntowego. Prócz tego zapomniał o przymusowej asekuracji i opłatach targowych, które w bilansie każdego miasta miesięcznie wynoszą wcale pokaźne sumy, bo przeciętnie na każdego gospodarza, który posiada chociażby jednego konia i wóz, oczywiście, o ile niczego nie sprzedaje, nakładają miesięczny ciężar 1zł. 20 gr., a rocznie przeszło 14 zł. Zresztą drobny handel i drobny przemysł opłaca podatek od obrotu i od przewidzianego zysku. Rolnik zysku nie ma, bo jest samoniewystarczalnym i jeżeli musi zapłacić podatek, to musi sobie odmówić na całe miesiące soli do kartofli i nafty do oświetlenia. Tyle co do stosunków rolniczych wogóle.</u> | |
| 428 | + <u xml:id="u-38.5" who="#SksTatomyr">Ludność ukraińska w granicach Rzeczypospolitej Polskiej jest specjalnie traktowana. W polityce gospodarczej względem ludności ukraińskiej decydującym jest nie moment gospodarczy, ale wyłącznie interes polityczny narodu polskiego. Oczywiście ta tendencja, ta zasada nie jest odpowiednio uwyraźniona w ustawodawstwie, — rzecz całkiem zrozumiała ze względu na politykę zagraniczną, — ale pomimo to są rzeczy stanowczo bezprzykładne nawet w b. zaborze rosyjskim i pruskim. Np. w statucie prawno-państwowym z 20 Iipca 1919 r. o stosunku prawnym Wschodniej Galicji, w granicach Rzeczypospolitej Polskiej w art. 12 i 13 zabrania się kolonizacji Wschodniej Galicji, a jednak już w roku następnym, w r. 1920. Sejm 17 grudnia uchwala ustawę o kolonizacji wojskowej. Cel wyraźny: rozszarpać jednolitą masę ukraińskiego narodu, stworzyć placówki polskie i to terytorjum, które w 1919 r. było okupowane, także i w ten sposób zespolić z całością Rzeczypospolitej Polskiej.</u> | |
| 429 | + <u xml:id="u-38.6" who="#SksTatomyr">Wogóle przeprowadzenie reformy rolnej na terytorjum, zamieszkałem przez ludność ukraińską, nie przynosiło naszemu rolnikowi żadnej korzyści, ale było tylko jednym ze sposobów eksterminacyjnej polityki względem narodowości ukraińskiej. I właśnie to przeprowadzenie agrarnej reformy we Wschodniej Galicji jest i na zawsze zostanie rażącą, haniebną ilustracją bezwzględnej polityki gospodarczej Rządu wobec małorolnej ludności ukraińskiej. Bo proszę uprzytomnić sobie, na ogólną ilość 1.457.090 gospodarstw włościańskich w Galicji Wschodniej 585.700 — to gospodarstwa drobne do 2 ha, a 485.900 karłowatych — na Wołyniu 37.200 drobnych i 85.000 karłowatych. Przeciętnie na jedno gospodarstwo przypada 1.7 ha. Czy jest tu miejsce na osadnictwo polskie?</u> | |
| 430 | + <u xml:id="u-38.7" who="#SksTatomyr">Twierdzenie p. Ministra Reform Rolnych dowodziłoby tego, że czynniki miarodajne zaczynają sobie zdawać sprawę z niecelowości osadnictwa i pod względem gospodarczym i nawet pod względem politycznym. Jednak praktyka urzędów ziemskich na ukraińskiem terytorjum nie uwidocznia zmiany kursu pod tym względem. Oczywiście, kolonizacja nie osiągnęła celu, nie podniosła nawet kultury rolnej, natomiast rozogniła stosunki narodowościowe. Osadnicy to w przeważnej części element, który nie ma pojęcia o racjonalnej gospodarce. Szukał tylko łatwej zdobyczy, łatwych materjalnych korzyści, oczywiście kosztem Rządu, a z osobna specjalnie kosztem ukraińskiej narodowości. Minęło zaledwie kilka lat, a jest już zjawiskiem ogólnem, że osadnicy odsprzedają ziemię, którą niedawno nabyli. A trzeba zaznaczyć, że i poprzedni i teraźniejszy budżet przeznacza wielkie sumy na osadnictwo. Dalej z twierdzeń p. Ministra wychodziłoby, że osadnictwo, kolonizacja ukraińskiego terytorjum będzie wstrzymana, a reforma rolna będzie zrealizowaną. Praktyka jednak poucza, że temperatura, jaka zapanowała może faktycznie w Ministerstwie Reform Rolnych, spada, im więcej oddalamy się od centrum, a w urzędach ziemskich zniża się do zera.</u> | |
| 431 | + <u xml:id="u-38.8" who="#SksTatomyr">Rząd prowadzi propagandę meljoracji i scalania gruntów. Pytam się, co właściwie ukraiński rolnik ma meljorować i scalać? Trzeba było nie sprowadzać osadników, a obszary dworskie rozparcelować między małorolną ludność ukraińską, — to byłaby naprawdę celowa polityka gospodarcza. Zresztą scalanie gruntów, przeprowadzane przez Ministerstwo Reform Rolnych na całem terytorjum Polski, a specjalnie na terytorjum ukraińskiem, znalazło się na martwym punkcie i z tego martwego punktu Ministerstwo nie może sprawy tej ruszyć. I ten stan — zaznaczam — nie zmieni się tak długo, jak długo z jednej strony nie usunie się balastu biurokratyzmu, a z drugiej strony nie uniemożliwi się dotychczasowych praktyk niższych urzędów ziemskich. Na przeprowadzenie komasacji w Rudnikach, pow. Żydaczów, ministerstwo wydatkowało kolosalne sumy, bo chciało przeprowadzić wzorową komasację, — jednak skutku nie osiągnięto, ludności nie zadowolono. Bo dostarczanie podwód dla różnych funkcjonarjuszy, którzy potrzebnie i niepotrzebnie zjeżdżali do wsi, tak dało się ludności we znaki, że jak zbawienia oczekuje ona chwili, kiedy scalanie ostatecznie skończy się, a to jest odstraszającym przykładem dla sąsiednich gmin.</u> | |
| 432 | + <u xml:id="u-38.9" who="#SksTatomyr">Komisarze ziemscy starają się to scalenie przeprowadzać tam specjalnie, gdzie grunta dla tej akcji są najmniej odpowiednie. Np. w gminie Sokol, pow. Kamionka Strumiłowa, komisarz ziemski namawia ludność do scalania gruntów. Tymczasem obszar dworski tam już rozparcelowany. Jest około 30 osadników Polaków, którzy ziemię dworską już rozparcelowali.</u> | |
| 433 | + <u xml:id="u-38.10" who="#SksTatomyr">A więc już niema z czego przy scalaniu dopełnić gruntów małorolnych. Urząd ziemski pomimo to forsuje scalanie w interesie osadników niezadowolonych z jakości nabytej ziemi, ażeby w ten sposób dać im możność odsprzedania swoich działek na warunkach korzystnych, a zarazem umożliwić im nabycie lepszej ziemi na jednym z pobliskich folwarków.</u> | |
| 434 | + <u xml:id="u-38.11" who="#SksTatomyr">Oczywiście tego rodzaju praktyki nie ruszą sprawy z martwego punktu. W gminie Tarnowica, pow. Nadworna, urząd ziemski rozpoczął akcję scalania. Wieśniacy zgodzili się, żądając wyłączenia małej części parcel leśnych. Urząd ziemski z tej przyczyny odmówił przeprowadzania scalania, oczywiście nieprawnie, bo ustawa wyraźnie dopuszcza, że scalanie nie musi rozciągać się na całą gminę katastralną. Wieśniacy są przekonani, że urząd ziemski robi to w porozumieniu z dworem dlatego, ażeby rolnik ukraiński nie dostał dworskiej ziemi.</u> | |
| 435 | + <u xml:id="u-38.12" who="#SksTatomyr">Dalej, naglącą sprawą dla ludności wiejskiej jest rewizja ksiąg gruntowych. Ustawa wydana za czasów austrjackich pleśnieje gdzieś pod aktami. Zaznaczam, że wskutek działań wojennych jest dużo gmin, gdzie księgi gruntowe całkowicie zostały zniszczone. Teraz wobec przeprowadzania reformy rolnej, któraby znacznie zmieniła strukturę wsi, rewizja ksiąg gruntowych jest konieczna. Apeluję przeto do p. Ministra Reform Rolnych, ażeby w porozumieniu z p. Ministrem Sprawiedliwości polecił odszukać wspomnianą wyżej ustawę i wprowadził ją w życie.</u> | |
| 436 | + <u xml:id="u-38.13" who="#SksTatomyr">Wrogie wobec ludności ukraińskiej stanowisko urzędów ziemskich uwyraźnia się nietylko tem, że z rozmysłem nie dopuszczają do parcelacji obszarów dworskich między małorolnych Ukraińców, ale pozatem robią nieuzasadnione trudności przy zakupnie ziemi od osadników polskich. Nie wdaję się w to czy to system, czy samowolna polityka niższych urzędników. Zwracam uwagę p. Ministra Reform Rolnych, że rolnik ukraiński latami czeka na zatwierdzenie kontraktów kupna ziemi, sprzedanej mu przez kolonistów polskich.</u> | |
| 437 | + <u xml:id="u-38.14" who="#SksTatomyr">Naglącą jest sprawa meljoracji. Za czasów austrjackich rząd dawał przez krajowe biuro meljoracyjne techniczną pomoc i oprócz tego subwencje z funduszów rządowych i krajowych. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej nie subwencjonuje tej sprawy, tylko kredytuje. Kredyt minimalny nie stoi w żadnym stosunku do zapotrzebowania. Na rozbudowę miast stawia się 40 miljonów nadzwyczajnego kredytu, na meljorację 1/10 część tego. Kredyt ten jako inwestycyjny jest absolutnie za drogi. P. Minister powinienby zastanowić się, czy nie należałoby wstawić pewną sumę z funduszu Ministerstwa Rolnictwa na obniżenie stopy procentowej tego kredytu. Muszę stwierdzić, że ludność ukraińska prawie że nie korzysta i z tego mimalnego kredytu. Podaję cyfry: w r. 1925 Państwowy Bank Rolny miał do dyspozycji na pożyczki meljoracyjne 1.868.900, udzielił 14 pożyczek w sumie 486.650, jednak dla terytorjum ukraińskiego Galicji nie przyznano ani jednej pożyczki. W r. 1926 Bank Rolny miał 6.868.900, udzielił 158 pożyczek na łączną kwotę 4.961.800 zł., dla ludności ukraińskiej przyznano na terytorjum województwa lwowskiego 70.400 zł., stanisławowskiego 5.000. A więc jak dotychczas grunta Wschodniej Galicji nie korzystały z meljoracji.</u> | |
| 438 | + <u xml:id="u-38.15" who="#SksTatomyr">Przy kredytowaniu meljoracji na terytorjum ukraińskiem Bank Rolny robi takie trudności że należałoby to nazwać conajmniej złą wolą albo hipertrofją biurokratyzmu. Tak np. podanie, wniesione o pożyczkę na meljorację, na podstawie projektu krajowego biura meljoracyjnego Bank Rolny odrzucił z tej przyczyny formalnej, że plany były zrobione na kalce a nie na płótnie i że jakiś tam odwadniający rów, nie mający esencjonalnego znaczenia dla projektu, nie był obliczony co do pomiarów. A trzeba wiedzieć, że krajowe biuro meljoracyjne we Lwowie ma za sobą wieloletnią tradycję i wyrobioną markę. Inżynierowie, jak Kędzior, Blaut, Kornela, to znane fachowe siły i poza granicami kraju. Dziwnie przeto wygląda taki biurokratyzm i zarozumiała krytyka referentów technicznych Banku Rolnego. Można sobie przedstawić, jakie trudności będzie robić Bank Rolny, gdy petentem będzie spółka wodna, złożona z włościan ukraińskich.</u> | |
| 439 | + <u xml:id="u-38.16" who="#SksTatomyr">Terytorjum ukraińskie pomocy nie doznaję, ale natomiast jest terenem bezwzględnej eksploatacji. Np. eksploatacja lasów karpackich. Koncerny drzewne, na których czele stali między innymi i kierownicy rządu (Ludowa Spółka Drzewna — p. Wincenty Witos), masowo wyrąbywały i masowo niszczyły karpackie lasy. I oczywiście, gdy już lasów nie stało, gdy drzewo wywieziono — p. Witos, dając wyraz swoim sympatjom dla narodu ukraińskiego, szczerze wypowiedział się, że teraz nie pozostało nic, jak tylko w glebę ukraińską zapuścić polski pług, a co ten pług wyorze, to stanie się niezaprzeczoną własnością narodu polskiego. Pytam się, a co stanie się z ludem ukraińskim? Młodzież polska śpiewa: Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród! Czy panowie łudzą się, że my moglibyśmy rzucić tę ziemię, zroszoną krwią i potem naszego ludu, że moglibyśmy rzucić tę. ziemię, pokrytą kurhanami i mogiłami naszych narodowych bohaterów? Czy panowie łudzą się, że moglibyśmy my też nie stanąć na tem stanowisku, na jakiem Wy Stoicie? My też nie chcemy rzucić tej ziemi, skąd nasz ród!</u> | |
| 440 | + <u xml:id="u-38.17" who="#SksTatomyr">Lud ekonomicznie wyniszczony, serwituty drzewa opałowego i pastwiskowe dawno przepadły; lasy wyniszczone tak, że nawet za pieniądze drzewa kupić nie można. Parcelację obszarów dworskich, o ile przeprowadza się, to z wyłączeniem elementu ukraińskiego, a głód ziemi straszny, bo karłowate gospodarstwa nie są w stanie wyżywić ludności. Stwierdzam, że trzecia część ludności wiejskiej nie ma dla siebie warsztatów pracy, ale ma usta i ma wnętrzności i chce jeść, bo czuje głód. Emigracja na sezonowe roboty byłaby tu zbawienną, tymczasem miarodajne czynniki niczego nie zaniedbują, żeby chłop ukraiński nie mógł wyjechać na zarobek. Na podstawie umowy z Niemcami ustalono kontyngent robotnika sezonowego na 50.000. Rekrutacja miała się odbyć przedewszystkiem w powiatach nawiedzonych powodzią a tymczasem nie ogłoszono kontyngentu dla szeregu powiatów Wschodniej Galicji, nie zawezwano ochotników do wyjazdu, ażeby zgłosili się. Dopiero wskutek kilkakrotnych interwencyj, na cały powiat Samborski ogłoszono kontyngent 180 ludzi. Sądzą Panowie, że kto z nich wyjechał? Ani jeden, Bo to była tylko zabawa w ciuciubabkę. Jak wszędzie, tak i tutaj, starostwa i policja państwowa, jak mogą, teroryzują ludność. Naprzykład w Waniowicach, pow. samborskiego posterunkowy Jarosz wpłynął na wykluczenie z kontyngentu zgłaszającego się we wsi małorolnego Iwana Sarachmana, za rzucając mu, że interesuje się polityką.</u> | |
| 441 | + <u xml:id="u-38.18" who="#SksTatomyr">Zaznaczam, że 80 lat minęło, jak zniesiono pańszczyznę ukraińskiego ludu we Wschodniej Galicji. Z tą chwilą lud ukraiński uzyskał swobodę osobistą i pod tym względem powinien stanąć narówni z rolnikami zachodu i nie może być tych bezprawi policji i starostwa na każdym kroku. Dla ilustracji byłoby pożądanem dowiedzieć się, czy i jaki procent ukraińskich emigrantów do Niemiec zawiera się w sumie 50.000.</u> | |
| 442 | + <u xml:id="u-38.19" who="#SksTatomyr">Ludność ukraińska z dnia na dzień nędznieje. Rząd pamięta o niej, gdy chodzi o ściąganie podatków, ale z pomocą jej nie śpieszy, o naprawę stosunków na dalszą metę i o podniesienie gospodarczej kultury nie troszczy się. Szkół rolniczych niema. Polityka urzędów wyższych i niższych względem organizacji kooperatywnych i rolniczej „Silskij Hospodar „, która, mając autorytet i wyrobioną markę wśród ludności ukraińskiej, mogłaby dużo zrobić, jest stale więcej niż nieprzychylna. Aby przeszkodzić organizacji towarzystwa „Silskij Hospodar” forsuje się per fas et nefas organizację małopolskiego towarzystwa rolniczego z funduszów wydziałów powiatów, opłaca się organizatorów, którzy jeżdżą po powiatach, ale nic nie organizują, i zaznaczę, że organizować nie potrafią. Pod tym względem przoduje starosta Samborski. Mogę służyć przykładem. Filja towarzystwa „Silskij Hospodar” w Samborze odniosła się do wydziału powiatowego o przyznanie subwencji, odpowiedniej kwoty na utrzymanie powiatowego agronoma, Wezwano mnie, interwenjowałem w tej sprawie, i gdy pierwszy raz byłem, p. starosta i sekretarz wydziału przyobiecali pewną kwotę wstawić w budżet wydziału powiatowego. Za dwa dni odwołali, zaznaczając, że zgłosiło się Małopolskie Towarzystwo Rolnicze i wobec tego starosta nie chce angażować się w żadnem towarzystwie, aby potem nie zarzucano mu stronniczości, a natomiast zachował inicjatywę dla siebie. W trzy dni później dowiaduję się, że agronom, względnie instruktor Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego dostał subwencję, której odmówiono agronomowi, już przyjętemu dawniej przez filję Towarzystwa „Silskij Hospodar”.</u> | |
| 443 | + <u xml:id="u-38.20" who="#SksTatomyr">Podobnie jak budżet państwowy tak i budżety powiatowe wcale nie liczą się z potrzebami ludności ukraińskiej. W budżet wstawia się poważne pozycje, które dla ukraińskiej ludności rolniczej nie przynoszą najmniejszej korzyści. Wstawia się kwoty na ochronki sieroce, oczywiście wyłącznie polskie, na przysposobienie wojskowe, a brak funduszów na naprawę dróg powiatowych, chociaż podatek drogowy bezwzględnie się ściąga, Proszę Panów przejechać się po powiatowych drogach we Wschodniej Galicji, a przedewszystkiem drogą z Dorożowa Łąka do Wołoszczyk w pow. Samborskim, a ręczę za skutek nawet w stanie najostrzejszej obstrukcji. Polska droga ma wyrobioną markę z dawnych czasów. Teraz utrwala ją sobie na stulecia kosztem narodu ukraińskiego. Budżety gminne, korekturą wydziałów powiatowych formalnie pokiereszowane, noszą cechy budżetów powiatowych. Prócz tego nakłada się po gminach na gminne potrzeby horendalne podatki, np. 12 zł. od psa, jak to miało miejsce w pow. Samborskim. Majątki gminne rujnują komisarze gminni (Strzebice, pow. St. Sambor, Tatary, pow. Sambor). O tem wiedzą bardzo dobrze panowie starostowie, jednak z rozmysłu nie chcą temu zaradzić, bo musieliby dopuścić do urzędowania w gminach legalnie wybrane rady gminne. Stwierdzam, że w pow. Samborskim dotychczas nie zatwierdzono ani jednej rady gminnej legalnie wybranej, natomiast zatwierdza się rady wybierane sztuczkami, albo pod terorem. Pomimo enuncjacji Rządu z 1927 r. dochodzi do prawdziwego skandalu. Przedstawiciele władzy, legalizmu niszczą legalne instytucje i sami nielegalnie rządzą powiatem, sankcjonując łajdactwa komisarzy, trwoniących dobro gminne.</u> | |
| 444 | + <u xml:id="u-38.21" who="#SksTatomyr">To co mówię, to nie przesada, przeciwnie to wcale nie wyczerpuje tych krzywd, szykan i ciężarów, jakie cierpi i jakie musi dźwigać na swoich barkach ludność ukraińska. Panowie posądzają nas o szowinizm; zaznaczam, że to co mówię, to nie głos szowinisty, to głos protestu, jaki podnoszę z tej trybuny parlamentarnej w imieniu ciemiężonego, pod względem ekonomicznym, kulturalnym i politycznym gnębionego narodu ukraińskiego, Z trybuny sejmowej, w czasie dyskusji w komisjach, z ust pp. posłów Dąbskiego i Sobolewskiego oraz z ust samego p. Ministra Reform Rolnych padły przykre słowa, słowa pogróżki, słowa, które brzmią, jak zew wojenny: idziemy na wschód i iść będziemy, a jeden z panów posłów z Jedynki z przekąsem i ironją dorzucił: a Wy idźcie na zachód! Odpowiem słowami naszego poety: my czużoho nie bażajemo a swoho to prawa! Nie łakniemy cudzej własności, ale swojej nie damy i bronić będziemy! I z całą stanowczością podkreślam, że tego rodzaju twarde słowa nie zdławią protestu miIjonowych mas ukraińskiego narodu, jak nie zdławiły gnębionego przez setki lat narodu irlandzkiego, jak nie zdławiły protestu jeszcze niedawno przez Moskali ciemiężonego narodu polskiego.</u> | |
| 445 | + <u xml:id="u-38.22" who="#SksTatomyr">Wysoka Izbo! Niech ci panowie nie łudzą się, ci panowie, którzy sądzą, że twardą ręką, twardemi słowami, słowami pogróżek, czy nawet terorem policyjnym, można ściszyć głos protestu.</u> | |
| 446 | + <u xml:id="u-38.23" who="#SksTatomyr">Drang nach Osten — pochód na Wschód nie wykreśli ukraińskiej narodowości, jej krwią i potem okupionych terytorjów z kart Europy.</u> | |
| 447 | + <u xml:id="u-38.24" who="#SksTatomyr">Rano p. sen. Thullie podkreślił wyraźnie, że terytorjum ukraińskie, w granicach Rzeczypospolitej, zroszone krwią polską, stało się niezaprzeczoną własnością narodu polskiego. Cześć tym bohaterom, którzy, idąc za głosem swego serca, przed stuleciami szli na Zaporoże i tam razem w szeregach sławnego kozactwa stawali murem przeciw nawale wschodniej. Jednak z całą stanowczością zaznaczam, że cały nacisk, cały ciężar walk z Pieczyngami, z Połowcami, z Tatarami wziął na siebie naród ukraiński, synowie tego narodu swoją krwią, swoją piersią bronili ukraińskiej ziemi, a zarazem i dalszych na zachodzie leżących etnograficznych ziem polskich.</u> | |
| 448 | + <u xml:id="u-38.25" who="#SksTatomyr">Polityka twardej ręki, polityka przemocy i teroru niszczy materjalnie ciemiężonego, to prawda, ale niszczy i tego, który takich metod w walce używa, natomiast hartuje ducha w najszerszych masach ciemiężonego narodu i muszę stwierdzić, że właśnie ten plus w tych ciężkich zapasach ostatnich lat zdobył naród ukraiński. Wycieńczeni materjalnie — hartujemy ducha. Na twarde słowa groźby — mamy twarde słowa nieustraszonego i nieściszającego się nigdy protestu, protestu przeciw eksterminacyjnej polityce Rządu wobec gospodarczych potrzeb, wobec kulturalnych i politycznych dążeń ukraińskiego narodu.</u> | |
| 449 | + <u xml:id="u-38.26" who="#SksTatomyr">Z tych motywów wnoszę o odrzucenie budżetu na rok bieżący.</u> | |
| 450 | + </div> | |
| 451 | + <div xml:id="div-39"> | |
| 452 | + <u xml:id="u-39.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Radomski.</u> | |
| 453 | + </div> | |
| 454 | + <div xml:id="div-40"> | |
| 455 | + <u xml:id="u-40.0" who="#SRadomski">Wysoki Senacie! Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na ujemną stronę naszego budżetu, mianowicie na wadliwość naszego systemu podatkowego i na nieracjonalność ciężarów podatkowych. Ważność zasady racjonalności wynika ze stwierdzenia p. Ministra Skarbu w mowie sejmowej, że wysokość dochodów państwowych u nas nie zależy tyle i w takiej mierze od wysokości stawek podatkowych, ile od rozwoju gospodarczego. Nieracjonalność ciężarów podatkowych musi ujemnie odbijać się na rozwoju gospodarczym i musi doprowadzić wreszcie do zaniku dochodów Państwa, Wadliwość naszego systemu podatkowego polega przedewszystkiem na jego niejednolitości. Zamiast systemu podatkowego, opierającego się na podatku najbardziej sprawiedliwym i najłatwiej ściąganym, na podatku dochodowym, przy którym inne podatki winne odgrywać tylko rolę wyrównawczą, mamy szereg podatków luźnych, organicznie ze sobą nie złączonych, a jednak często mających wspólne źródło, czyli że podatkiem dochodowym jest nieraz i podatek inny, jak to się zdarza przy podatku obrotowym, nieraz też przy podatku gruntowym. Pozatem zdawać trzeba sobie sprawę, że dobrego systemu podatkowego w Polsce nie stworzymy bez rozszerzenia podstawy podatkowej, bez wciągnięcia większej liczby ludności do opodatkowania, Nie jest bowiem możliwe, ażeby tak szczupła liczba podatników jak obecnie miała ponosić cały ciężar podatków bezpośrednich, bez uszczuplenia czy obniżenia swych obrotów i bez strat gospodarczych.</u> | |
| 456 | + <u xml:id="u-40.1" who="#SRadomski">Trzeba sobie zdawać sprawę, że konieczne będzie usunięcie rażącej różnicy w obciążeniu podatkowem między wsią a miastem. Ujemny system nasz najwięcej odzwierciedla się w fakcie, że główny podatek, główne źródło dochodu państwowego, to nie podatek dochodowy, lecz podatek, który częściowo jest podatkiem nie bezpośrednim, lecz podatkiem pośrednim, bo w tej części, którą podatnik zdoła przerzucić na konsumenta, jest podatkiem obciążającym konsumpcję, podatkiem szkodliwym, częściowo zaś jest surogatem podatku dochodowego. Jest to podatek przemysłowy, inaczej zwany obrotowym. Obciążenie ogólnego obrotu tak u nas, jak i w niektórych krajach zachodnio-europejskich wprowadzone zostało jako konieczność kiepskiej powojennej gospodarki skarbowej, względnie gospodarki inflacyjnej; jest to już powszechnie uznane za szkodliwe pod względem gospodarczym i społecznym. Podatek obrotowy bowiem niezgodny jest z prawidłową polityką cen, przyczyniając się niezmiernie do drożyzny i do rozpięcia cen. Przedewszystkiem podatek ten wprowadza niezdrową konkurencję. Jest on mianowicie wielką nagrodą dla podatnika, który ten podatek obchodzi, a ciężarem często nie do zniesienia dla podatnika lojalnego. Już sama ta przyczyna powinna prowadzić do likwidacji, względnie do zasadniczej reformy tego podatku, gdyż w konsekwencji musi ona mieć ten skutek, że dochód z tego podatku umniejszać się będzie i to ze stratą społeczną, ponieważ pozostanie wtenczas w handlu, w rzemiośle, drobnym przemyśle jedynie podatnik nieuczciwy, uczciwi zaś będą zlikwidowani.</u> | |
| 457 | + <u xml:id="u-40.2" who="#SRadomski">Pozatem podatek ten niszczy szanse konkurencji handlu rodzimego z zagranicą. Kupiec zagraniczny tego podatku nie opłaca i płacić nie potrzebuje, bo jego dochód zresztą byłby trudny podatkowo do uchwycenia. Konsekwencją tego jest zanik inicjatywy handlowej w naszem kupiectwie, zwłaszcza w wielkiem, i kupiectwo polskie staje się coraz więcej wyrobnikiem kupiectwa zagranicznego. Przypomnieć też należy, że podatek ten u nas został zaprowadzony w czasie inflacji, i to wpłynęło na sposób ustanowienia stawek podatkowych, gdyż wtenczas trzeba było brać pod uwagę, że stawki te przy płaceniu będą już znacznie zdeprecjonowane.</u> | |
| 458 | + <u xml:id="u-40.3" who="#SRadomski">Reforma tego podatku jest konieczna i powinna iść w kierunku likwidacji stopniowej przez obniżenie generalnych stawek podatku, przez zwolnienie od tego podatku artykułów pierwszej potrzeby, (a zwłaszcza spożywczych) oraz całego eksportu i przez zaliczenie świadectw przemysłowych na poczet tego podatku.</u> | |
| 459 | + <u xml:id="u-40.4" who="#SRadomski">Pozwolę sobie zwrócić jeszcze uwagę Wysokiej Izby na złą sytuację handlu naszego. Jest bowiem faktem, że handel nie brał udziału w rozwoju gospodarczym ostatnich lat. Świadczą o tem nietylko niskie cyfry naszego handlu zagranicznego, ale też malejąca cyfra wykupionych świadectw wyższych kategoryj handlowych. Przedstawiciel Koła Żydowskiego widział w fakcie tym wrogie usposobienie społeczeństwa polskiego, które rzekomo w handlu widzi tylko przedstawicieli sfery żydowskiej. Muszę temu kategorycznie zaprzeczyć, ponieważ w województwach zachodnich mamy handel prawie w 100 proc. polski, a i tam niema rozwoju handlu.</u> | |
| 460 | + <u xml:id="u-40.5" who="#SRadomski">Referent odnośnego działu widzi powód cofania się handlu w okoliczności, że handel nie jest dostatecznie sprawny, że nie ma dostatecznie sprawnego aparatu handlowego. Temu muszę zaprzeczyć. W dzielnicy naszej, w województwach zachodnich, forma handlu stoi zupełnie na wysokości zachodnio-europejskiej, ale i tam niema rozkwitu. Przyczyny niedorozwoju handlu, tej tak ważnej dziedziny, widzę w niezrozumieniu przez społeczeństwo polskie doniosłości handlu dla gospodarki krajowej i w braku zrozumienia jego zadań społecznych. Niema dotychczas w społeczeństwie polskiem zrozumienia, że handel narówni z innemi gałęziami gospodarki narodowej jest produkcją i że pomnaża użyteczność artykułów, będących w handlu, że przez swoją akcję rozdzielczą, względnie komasującą przyczynia się do wytwarzania dóbr i podnoszenia stanu gospodarczego Polski. Niezrozumienie tego powoduje, że społeczeństwo polskie handlu ani gospodarczo, ani moralnie nie popiera. Gospodarczo uwidacznia się to w istnieniu podatku obrotowego, w braku poparcia przy rozdziale kredytów, a moralnie w istnieniu dotychczas ustawy o lichwie wojennej, ustawy, która deklasuje kupca zawodowego na obywatela drugiej klasy. Chociaż wojna i stosunki wojenne dawno już minęły, tej hańbiącej ustawie nie podlega większa część społeczeństwa, mianowicie rolnictwo, nawet wtenczas, gdyby się zawodowo trudniło handlem. Jeżeli więc kupiec trudni się handlem zawodowo, to ustawie podlega, jeżeli rolnik trudni się handlem zawodowo, to jej nie podlega, czyli że: quod licet Jovi, non licet bovi. Ustawę tę uważam za sprzeczną z duchem Konstytucji i ona powinna być bezwzględnie zniesiona.</u> | |
| 461 | + <u xml:id="u-40.6" who="#SRadomski">Przyznać należy, że w ostatnim czasie w Ministerstwie Przemysłu i Handlu sprawy te doznały dostatecznego zrozumienia u p. Ministra Przemysłu i Handlu Kwiatkowskiego, który w enuncjacjach swoich podobne stanowisko zajmuje i ważność handlu w gospodarce narodowej podnosi. Wskazać muszę także, że na podstawie rozporządzeń p. Prezydenta Rzeczypospolitej wydane zostały w ostatnich czasach różne ustawy, które mają na celu umożliwienie rozwoju handlu, uregulowanie jego potrzeb życiowych, jak ustawa o izbach przemysłowo-handlowych, o Państwowym Instytucie Eksportowym i ustawa o ubezpieczeniu pracowników umysłowych. Wszystkie te ustawy są dobre, jednakże nie regulują w dostatecznej mierze potrzeb życia handlowego. Zwracam uwagę Wysokiej Izby na fakt, że już jednym z powodów upadku naszej Ojczyzny była niezdolność do wytworzenia stanu średniego, stanu, którego kością pacierzową jest handel, drobny przemysł i rzemiosło, i że stan ten od zarania demokracji ponosi w głównej mierze ciężary dla państwa. Musimy sobie zdawać sprawę, że chcąc mieć zdrowe stosunki społeczne, chcąc mieć handel nietylko polski, ale i uczciwy, musimy dokonać dziś reformy zasadniczej podatku obrotowego i znieść ustawę o lichwie wojennej.</u> | |
| 462 | + <u xml:id="u-40.7" who="#SRadomski">Wysoka Izbo, proszę o przyjęcie rezolucyj następujących:</u> | |
| 463 | + <u xml:id="u-40.8" who="#SRadomski">„Senat wzywa Rząd do przedłożenia Izbom Ustawodawczym projektu reformy podatku przemysłowego.</u> | |
| 464 | + <u xml:id="u-40.9" who="#SRadomski">Senat wzywa Rząd do przedłożenia Izbom Ustawodawczym projektu o zniesienie ustawy o lichwie wojennej”.</u> | |
| 465 | + </div> | |
| 466 | + <div xml:id="div-41"> | |
| 467 | + <u xml:id="u-41.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Ciastek.</u> | |
| 468 | + </div> | |
| 469 | + <div xml:id="div-42"> | |
| 470 | + <u xml:id="u-42.0" who="#SCiastek">Wysoka Izbo! Od pierwszej chwili odzyskania niepodległości, od pierwszej chwili, kiedy na tej sali władze nasze ustawodawcze zasiadły, ażeby radzić nad sprawami, nad potrzebami Państwa naszego, przed nami jako przed narodem stanęło wielkie pierwszorzędne zadanie rozwiązania wielkiego problemu życia ekonomiczno-gospodarczego. Wiemy dobrze, że poza problemem politycznym największą wagę ma problem ekonomiczno-gospodarczy, boć na tem polu głównie układają się nasze stosunki międzynarodowe, boć tą a nie inną miarą mierzą nas nasi sąsiedzi, obserwujący nas, patrzący na nas, czy potrafimy być gospodarzami u siebie, czy potrafimy zorganizować to swoje wielkie gospodarstwo, jakiem jest Państwo, tak, ażeby ono mogło zaspokoić wszystkie potrzeby swoje i aby mogło przedstawiać się w całokształcie tak, jak się przedstawiają inne państwa.</u> | |
| 471 | + <u xml:id="u-42.1" who="#SCiastek">Przy rozwiązywaniu tego problemu gospodarczego bardzo ważną jest pewna jego część składowa, a mianowicie rozwiązanie problemu ustroju rolnego, boć jeżeli cała opinja dzisiaj, jeżeli wszyscy obywatele w Polsce i zagranicą twierdzą, że Polska jako kraj rolniczy musi się oprzeć na te; podstawie rolniczej, to jasnem i zrozumiałem się staje, że problem ten musi być tak rozwiązany, ażeby ta część składowa, ta podstawa, ten fundament był tak twardy, tak pewny, ażeby gmach na nim zbudowany mógł istnieć i mógł być trwałym.</u> | |
| 472 | + <u xml:id="u-42.2" who="#SCiastek">Na rozwiązanie całokształtu tej sprawy agrarnej, na rozwiązanie tego problemu gospodarczego, jeżeli chodzi o rolnictwo, składają się sprawy związane z rolnictwem, a więc najpierw rolnictwo jako takie, reformy rolne i dobrze zorganizowany, dobrze przemyślany samorząd wojewódzki, powiatowy i gminny. I o tych sprawach, o tych potrzebach, o tem, coby trzeba poprawić, patrząc z dołu, patrząc z tej praktyki życiowej, coby trzeba zmienić, o tem chcę, licząc się z krótkością czasu, kilka uwag powiedzieć.</u> | |
| 473 | + <u xml:id="u-42.3" who="#SCiastek">Jeżeli chodzi, proszę Panów, o rolnictwo, to jak wspomniałem, jeżeli to drobne rolnictwa ma stanowić tę podstawę egzystencji naszego państwa, to trzeba sobie zdać sprawę, że trzeba zrobić ten wysiłek, żeby to rolnictwo mogło odpowiedzieć swojemu wielkiemu zadaniu. I w dyskusji w Sejmie i w mowach przedstawicieli miast tutaj i w prasie podnosi się zarzut pod adresem przedstawicieli ludności wiejskiej, jakoby oni za wszelką cenę starali się ciężar podatkowy zepchnąć z rolnictwa, natomiast wyciągnąć z budżetu Państwa, co tylko się da, na potrzeby rolnictwa. Kto zna wieś, nie z okien wagonu, tylko w rzeczywistości, ten musi się z tem zgodzić, musi to przyznać, że w takich warunkach, w jakich się obecnie rolnictwo znajduje, więcej z niego wyciągnąć nie można. Nie należę i nie należałem nigdy do tych, którzy tak rozumują, że rolnik drobny będzie szczęśliwy, gdy nie. będzie płacił podatków. Owszem, biorąc czynny udział w życiu społecznem, w życiu samorządowem, z pełną świadomością głosiłem zawsze, że co się tylko da, co tylko można, trzeba od rolnika wyciągnąć w formie tego podatku. Bo wychodziłem z tej zasady, że tylko celowo użyte podatki mogą uszczęśliwić, mogą dać podstawę dla rozwoju drobnego rolnictwa.</u> | |
| 474 | + <u xml:id="u-42.4" who="#SCiastek">Panowie, którzy ten zarzut stawiali, brali pod uwagę podatki przeważnie państwowe i zupełnie szczerą prawdę mówili, że przeliczając to na głowę czy jak kto chce, stosunek jest taki, że wieś płaci mniej niż mieszkańcy miast, jednak jak to już tutaj jeden z przedmówców moich prostował, nie brali pod uwagę tego, że ten rzemieślnik, ten kupiec w mieście jest poniekąd tym egzekutorem, bo choć nie płaci podatku obrotowego z własnej kieszeni, ale za to w sposób delikatny, na który mało się zwraca uwagi, wyciąga go od tego rolnika. Jeżeli dodamy do tego podatki samorządowe, podatki różne inne, w tej czy innej formie, jakie wieś obciążają, to jasnem się stanie, że dopóki rolnictwo nie uzyska tej lepszej podstawy, dopóki drobne rolnictwo nie będzie mogło dźwignąć swoich warsztatów tak, aby mogło płacić większe podatki, dopóty nie można iść po tej linji, bo to się odbije niekorzystnie przedewszystkiem na rolnictwie i na tem nietylko państwo nie zarobi, ale napewno straci. Nie mamy innego sposobu upominania się o to, nie mamy nawet takiego sposobu, jaki mają robotnicy — strajk. Lecz patrzymy śmiało prawdzie w oczy i twierdzimy: jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie; jak państwo będzie traktować drobne rolnictwo, tak drobne rolnictwo będzie odpowiadało swoim celom i zadaniom.</u> | |
| 475 | + <u xml:id="u-42.5" who="#SCiastek">Wspomniałem, że w skład tego wielkiego zadania rozwiązania całokształtu danej sprawy wchodzi reforma rolna. Reforma rolna, proszę Panów, jak wiemy, nie jest rzeczą nową, ona była, ona istnieje, ona jest i ona, chociażbyśmy nie wiem co robili, pozostanie. Chodzi tylko o to, ażeby ta reforma była postawiona tak, ażeby z niej miało pożytek rolnictwo i Państwo.</u> | |
| 476 | + <u xml:id="u-42.6" who="#SCiastek">Proszę Panów, obserwując od dłuższego czasu sposób, w jaki się przeprowadza reformę rolną, śmiem twierdzić z tej trybuny, że taka reforma nie osiągnie celu i nie wyjdzie na pożytek rolnictwu ani Państwu, Reforma rolna powinna być sharmonizowana z innemi sprawami, reforma rolna, to nie jest tylko rozparcelowanie większych obszarów pomiędzy drobnych rolników, reforma rolna powinna być do gruntu przemyślana, reforma rolna powinna rozwiązywać i wiele innych zagadnień i wiele innych spraw. Reforma rolna powinna rozwiązywać sprawę rozbudowy sieci drogowej, reforma rolna powinna rozwiązywać sprawę rozmieszczenia sieci szkolnych, reforma rolna powinna rozwiązywać całą masę najrozmaitszych spraw, związanych z życiem rolniczem i z życiem państwowem. W takiej formie, jak to jest obecnie prowadzone, sprawy tej pomyślnie się nie rozwiąże. Jeżeli będzie nadal niesharmonizowana, jeżeli to wszystko nie pójdzie z sobą w parze, to dodatnich wyników, pożytku, rezultatów z tego nie będzie. Bo jeżeli weźmiemy dziś — jak to mówi przysłowie, że nie wie lewica, co czyni prawica — że w tym końcu gminy się parceluje, w tamtym końcu gminy się komasuje, a w środku się serwituty reguluje, nie wie jedno o drugiem, nie harmonizuje się, nie łączy się z sobą i dlatego nie jest w stanie żaden samorząd rozplanować dobrze sieci dróg, nie są w stanie żadne władze szkolne rozplanować rozumnie i logicznie sieci szkolnych, jeżeli w ten sposób sprawę się załatwia.</u> | |
| 477 | + <u xml:id="u-42.7" who="#SCiastek">Na to się składało dużo, ten wrzód na żywem ciele naszych stosunków wzbierał się przez długie wieki i żadne plasterki, żadne okłady na to nigdy nie pomogą, bo tu potrzebna jest operacja i dopóki nie zdobędziemy się jako naród na spojrzenie tej twardej prawdzie w oczy, dopóki nie zdobędziemy się na tę operację, dopóty napróżno będziemy się kłócić i napróżno będą szły wysiłki i drobnych rolników i całego społeczeństwa, płacącego podatki państwowe. A skutku pożądanego cała sprawa nie osiągnie.</u> | |
| 478 | + </div> | |
| 479 | + <div xml:id="div-43"> | |
| 480 | + <u xml:id="u-43.0" who="#Marszałek">Czas przemówienia pańskiego już upłynął.</u> | |
| 481 | + <u xml:id="u-43.1" who="#Marszałek">Głos ma s. Sokołowski.</u> | |
| 482 | + </div> | |
| 483 | + <div xml:id="div-44"> | |
| 484 | + <u xml:id="u-44.0" who="#SSokołowski">Wysoka Izbo! Budżet niejedną miarą potraktował przedstawicieli kapitałów i pracy. Jakkolwiek z przemówień wygłaszanych tak na plenum, jak i w Komisji Skarbowo-Budżetowej, zdawałoby się, że wszyscy ogromnie wysoko cenią wartość pracy, to jednak nie dano temu wyrazu w cytrach budżetowych. Gdy budżet ten zawiera ważne pozycje subwencyjne, wspomnę o taryfach kolejowych, które często są subwencją, o premjach wywozowych, o licznych, rozłożonych w wielu działach budżetu kredytach, o wysiłkach, ażeby nieraz kosztem państwa obniżyć stopę procentową, to dla przedstawicieli pracy, dla tych, którzy się muszą utrzymywać wyłącznie z swego wysiłku fizycznego czy umysłowego, Rząd i budżet dają bardzo mało. Kiedy uchwalano płace zasadnicze dla pracowników państwowych, wówczas Rząd przyjął na siebie wobec tych pracowników zobowiązanie, że będzie im wypłacać sumę, wystarczającą na potrzeby życiowe, pewnej określonej wysokości. Później jednak nastąpiła drożyzna, która coraz to bardziej obniżała wartość otrzymywanych przez pracowników zarobków i nie uczyniono nic, lub uczyniono bardzo niewiele w kierunku spełnienia tych zobowiązań wobec pracowników. P. referent generalny budżetu przedłożył dane, z których się okazuje, że wedle ścisłych obliczeń statystycznych płace realne w Polsce spadły w ubiegłym okresie 2-letnim o 25%, to znaczy płace pracowników państwowych niższe są o 25% od tych, które Państwo im przyobiecało. Mimo stwierdzenia tego, Rząd nie wstawił odpowiedniej pozycji do budżetu na podwyższenie zarobków, zgodził się jedynie na uchwalenie warunkowe ustawy, któraby pozwalała w miarę możności wypłacać zarobki, o 15% wyższe. Niema tego nawet w budżecie, co więcej, Rząd uzależnił do pewnego stopnia wypłatę tych wyższych zarobków od wprowadzenia nowych ciężarów podatkowych, których Sejm jednak nie przyjął. Jest to nierównomierne traktowanie, nikomuby na myśl nie przyszło, żeby jakieś zobowiązania Państwa uzależniać od nowych podatków, nowych ciężarów. Można mówić o całym budżecie, o niedoborze budżetowym, szukać nowych źródeł podatkowych dla pokrycia wszystkich wydatków państwowych, ale nie należy mówić, że pracownikom, którym Państwo przyrzekło utrzymanie w pewnej wysokości, dotrzyma się tego przyrzeczenia tylko wtenczas i pod tym warunkiem, że parlament polski zgodzi się na to, żeby nowe na ludność nałożyć ciężary. Z referatów budżetowych generalnych i w Sejmie i w Senacie okazuje się, że nadwyżka, przewidziana w budżecie, będzie wystarczająca na to, żeby podnieść skalę płac pracowników państwowych o 15%. Byłoby to, jak wspomniałem, niewystarczające i dlatego musimy się domagać podwyższenia tej skali na 25%, to znaczy, do granicy tej, do tej wysokości, do której zobowiązało się Państwo przed 2 laty.</u> | |
| 485 | + <u xml:id="u-44.1" who="#SSokołowski">W różnych działach budżetu są także pozycje, przewidziane na rozbudowę przemysłu, czy odbudowę zniszczenia, pozostałego po okresie wojennym, jak budowa nowych linij kolejowych, pozatem są przewidziane prace meljoracyjne, regulacja rzek, budowa szkół i gmachów państwowych. Nowe rzesze pracowników staną się pracownikami państwowymi. Państwo stanie się większym jeszcze, niż dotychczas pracodawcą. Należy zwrócić uwagę na to, żeby przynajmniej Państwo odnosiło się do swych pracowników tak, jak tego wymagają ustawy, ale niestety. Państwo tak nie postępuje. Dobrze jest, jeżeli pomiędzy poszczególnymi pp. ministrami istnieją dobre stosunki, jeżeli niema między nimi tarć, ale nie jest dobrze, jeżeli te stosunki rozciągają się tak daleko, że jeden minister przymyka oczy wtenczas, jeżeli drugi wykracza przeciwko ustawom, których ten pierwszy powinien pilnować. A jednak tak się dzieje dzisiaj. Np. na kolejach wielu biedaków robotników skrzywdzono, t. j. tych, których żadne etaty, żadne ustawy nie chronią przed utratą zarobku z dnia na dzień. Praca tych ludzi opiera się na ustawie o 8-godzinnym dniu pracy d o 46-godzinnym tygodniu pracy; to się rozumie tak, że jeżeli ktoś pracuje 46 godzin w tygodniu, to 2 godziny wolne ma w sobotę, kiedy ten tydzień się kończy i kiedy zamiast 8 i godzin pracuje 6 godzin. Na kolejach natomiast wprowadzono całkiem osobliwy rachunek i kalendarz, mianowicie powiada się, że jeżeli robotnik w sobotę nie pracuje z powodu święta, niepogody, czy jakiegokolwiek innego powodu, to mu się wypłaca za 38 godzin, jeżeli przypadkiem padał deszcz we wtorek, a święto było w piątek, to się robi 10 godzin potrącenia z płacy. 2 godziny dodatkowej kary za to, że w kalendarzu znalazło się święto, 2 godziny straty za to, że deszcz padał we wtorek, a nie w sobotę. To jest dziwna kalkulacja. Gdyby ją przyjęto w prywatnem przedsiębiorstwie, to Minister Pracy wkroczyłby i starałby się zaradzić temu. Ponieważ dzieje się to na kolei, gdzie spada to na wiele tysięcy robotników, i ponieważ z tego tytułu w budżecie znajduje się niesłychanie skromna oszczędność, to Minister Pracy przeciwko temu nie występuje.</u> | |
| 486 | + <u xml:id="u-44.2" who="#SSokołowski">Należy położyć nacisk na to, ażeby przedsiębiorstwa państwowe ściśle wykonywały przepisy ustaw, które chronią robotnika w jego, niestety, niezmiernie ciężkiem położeniu.</u> | |
| 487 | + <u xml:id="u-44.3" who="#SSokołowski">A jakie jest położenie tych, którzy w ostatnim czasie dość często przerzucani są na listę emerytów? Otrzymują oni emerytury częstokroć znacznie wyższe, niż ci, którzy mają to nieszczęście, że przeszli na emeryturę jeszcze za czasów zaborczych. Tu już ustawa winna. Tu Rząd na to poradzić w tej chwili nie może. Ustawa ogranicza świadczenia na emeryturę tych dawniejszych emerytów do 75% tego, co otrzymują emeryci Państwa Polskiego, ażeby jednak jeszcze pogłębić tę krzywdę emerytów dawnych państw zaborczych, przeliczono ich stopień służbowy i obniżono, wtłoczono na kategorję niższą, tak, że ta obniżka prawie do 50% sięga.</u> | |
| 488 | + <u xml:id="u-44.4" who="#SSokołowski">Jest jednak pewien punkt, już nie w emeryturach, lecz w rentach wypłacanych inwalidom, który powinien być ruszony z miejsca, a zawisł od Rządu. Mianowicie, ustawa o rentach, uchwalona w r. 1921, jeszcze mówi, że inwalidzi są uprawnieni do pobierania renty, plus pewien dodatek, dodatek t. zw. kwalifikacyjny a ponieważ ustawa zasadnicza mówi, że renta dochodzi do 500 marek, a dodatek dla ciężko poszkodowanych inwalidów dochodzi do połowy tej sumy, a więc wynosi do 250 marek. Rentę zwaloryzowano i dziś płaci się ją w sumie niesłychanie niskiej. Inwalida, obarczony liczną rodziną, najczęściej niezdolny do pracy, otrzymuje zaledwie dwieście kilkadziesiąt złotych, a nie otrzymuje wcale owego dodatku, który jest przewidziany ustawą dla ciężko poszkodowanych, nie otrzymuje wcale dodatku kwalifikacyjnego, bo po dzień dzisiejszy niema na to rozporządzenia wykonawczego, po dzień dzisiejszy według ustawy może upominać się tylko o 250 mk. polskich.</u> | |
| 489 | + <u xml:id="u-44.5" who="#SSokołowski">Ustawa jest, ustawa obowiązuje, niema rozporządzenia wykonawczego. Suma potrzebna na tę wypłatę musi się znaleźć w Państwie, które ustawę przez szereg lat utrzymuje i które daje swym inwalidom prawo, ażeby się od Państwa tego dodatku domagali.</u> | |
| 490 | + <u xml:id="u-44.6" who="#SSokołowski">Dlatego wnoszę rezolucję, domagającą się od Rządu, ażeby wydał rozporządzenie wykonawcze do wprowadzenia w życie wypłaty tych zalegających dodatków.</u> | |
| 491 | + </div> | |
| 492 | + <div xml:id="div-45"> | |
| 493 | + <u xml:id="u-45.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Iżycki.</u> | |
| 494 | + </div> | |
| 495 | + <div xml:id="div-46"> | |
| 496 | + <u xml:id="u-46.0" who="#SIżycki">Wysoka Izbo! Dyskusja budżetowa obraca się głównie około zagadnienia reformy podatkowej i zaczyna wyraźnie dzielić Wysoką Izbę na dwa obozy: jedni twierdzą, że ciężary podatkowe winne być przerzucone więcej na wieś, inni twierdzą, że w obecnych warunkach wieś większego obciążenia podatkowego nie zniesie.</u> | |
| 497 | + <u xml:id="u-46.1" who="#SIżycki">Reprezentantem pierwszego kierunku jest przedewszystkiem główny referent budżetowy, który dał nam obraz szlachcica z XVII w. z czupryną podgoloną, zdolnego do najbardziej rycerskich czynów, kładącego życie w każdej potyczce z największą ofiarnością dla Ojczyzny, ale nie płacącego podatków. Dzielnie kierunek ten popiera sen. Koerner, przedstawiając okropną nędzę, w jakiej żyje obecnie drobny kramikarz. Obaj nasi przeciwnicy chcieliby utrzymać przy życiu te zamierające z ubiegłych wieków typy, uważają oni, że na ich utrzymanie łożyć powinna pieniądze wieś.</u> | |
| 498 | + <u xml:id="u-46.2" who="#SIżycki">My wszyscy reprezentanci stronnictw ludowych polskich, ukraińskich, czy białoruskich występujemy w obraniu innego kierunku.</u> | |
| 499 | + <u xml:id="u-46.3" who="#SIżycki">Mocarny chłop, gospodarz naszej ziemi, obejmuje ją w swoje posiadanie, skrzętnie zagospodarowuje i stopniowo, ale bezwzględnie i systematycznie usuwa ze swej drogi różne nikłe i bezwartościowe zapory, a na miejscu bitnego szlachcica z podgoloną głową staje szary bezimienny żołnierz; wyróżnia się on może nie tyle fantazją i brawurą, ile uporem i wytrwałością; potrafi on walczyć nietylko z bagnetem w ręku, ale także uparcie umie trzymać w swym ręku pług i coraz szerzej, coraz głębiej woruje się w swoją ziemię, nie odmawia on również zapłaty podatków, całą należność z tytułu podatku majątkowego on już zapłacił i zwraca się do Was, powołując Was do spełnienia waszego obowiązku — Wasza teraz kolej. W miejsce drobnego, ginącego z głodu kramikarza, stawia on związki, spółdzielnie, stwarza nowy przemysł, wywozi masło, jaja, sprowadza narzędzia ulepszone, nawozy sztuczne, słowem budzi nowe życie.</u> | |
| 500 | + <u xml:id="u-46.4" who="#SIżycki">Nie pora teraz, kiedy on zaczyna się organizować, te pierwsze jego poczynania przygniatać ciężarem podatków, przeciwnie dajcie mu się wzmocnić, wzbogacić, a zobaczycie, jak życie w Państwie naszem rozwinie się bujnie i szeroko. Chłopi z całego naszego Państwa, bez różnicy: Polacy, Ukraińcy, Białorusini stają już do wielkiej pracy, każdy rok przynosi nam szalone zmiany, ten ruch trzeba widzieć, trzeba rozumieć, trzeba ocenić i do tego ruchu, do tej nowej przyszłości trzeba naszą politykę gospodarczą dostosować.</u> | |
| 501 | + <u xml:id="u-46.5" who="#SIżycki">S. Szarski nie zna wsi, a mimo to uważa, że wieś powinna płacić więcej podatków i to chociaż sam przyznaje, że pośrednie podatki stanowią poważną część naszego budżetu i że wieś w podatkach pośrednich uczestniczy w przeważającym procencie.</u> | |
| 502 | + <u xml:id="u-46.6" who="#SIżycki">S. Koerner chciałby, żeby chłop płacił więcej, płacił w tym samym stosunku jak płaci kupiec, ale na to trzeba, aby przez ręce chłopa przesuwało się tyleż pieniędzy, ile przesuwa się przez ręce kupca, Chłop operuje przeważnie naturaljami, gotówki prawie nigdy nie widzi, wyrwanie każdego grosza z jego gospodarstwa jest to usunięcie znacznej części życiodajnej krwi z anemicznego jeszcze organizmu.</u> | |
| 503 | + <u xml:id="u-46.7" who="#SIżycki">My, rozjeżdżając się teraz na ferje letnie, przywieziemy chłopom, naszym wyborcom, dobrą nowinę — nietylko nie daliśmy przerzucić na nich miejskich podatków ale przywozimy im 100 miljonów zł., które pójdą na wzmocnienie gospodarstw chłopskich. Powiemy im: pracujcie, organizujcie wasze gospodarstwa, wzbogacajcie się, abyście się mogli stać jak najprędzej wielkimi konsumentami tych wszystkich produktów, których wam dostarczy wielki polski przemysł, wielki polski handel. Niech wasze kooperatywy łączą się w silne związki i zakupują masowo potrzebne wam towary.</u> | |
| 504 | + <u xml:id="u-46.8" who="#SIżycki">Tu jednak pozwolę sobie spytać, czy wielki polski przemysł, wielki polski handel, wielka nasza finansjera płaci należne podatki. I w odpowiedzi twierdzę, że napotykamy tu wielkie nadużycia. Nie znam akcyjnego przedsiębiorstwa, które dawałoby dywidendę, wszystkie są bezdochodowe — co to znaczy? Minister finansów szuka pieniędzy w chłopskiej chacie, w głuchej zadłużonej wsi, a ma pod bokiem banki, fabryki, handel, które tak układają swoje bilanse, że wystarcza im tylko na kosztowną administrację, na wysokie procenty od pożyczonych u ludzi wpływowych kapitałów, ale już wcale nie wystarcza ani na dywidendę dla drobnych akcjonarjuszy, ani nawet na podatki.</u> | |
| 505 | + <u xml:id="u-46.9" who="#SIżycki">Rewizja tych wielkich przedsiębiorstw i pociągnięcie ich do zapłacenia należnych podatków — to powinno być nakazem najbliższych dni. Tam się znajdują sumy, a szukać po chłopskich chatach nędznych groszy — nie warto. Skórka nie wystarczy za wyprawę.</u> | |
| 506 | + <u xml:id="u-46.10" who="#SIżycki">Ponieważ jestem przy głosie, niech mi wolno będzie odpowiedzieć sen. Hasbachowi, że podczas moich bytności w Poznaniu i na Pomorzu obserwowałem miejscowych polskich urzędników. Wyniosłem wrażenie, że tam są jacyś inni urzędnicy niż w Królestwie, a nawet w Galicji. Są to Polacy, ale pruskiego drygu, pruskiej kultury. Nauczyli się oni od swoich profesorów pewnych form i stosują je z dokładnością bezdusznej maszyny. Są tam jeszcze i nieskasowane pruskie prawa, które wprowadził pruski rząd i które urzędnik polski, o pruskiej kulturze, stosuje z pruską bezwzględnością. Ja myślę, że s. Hasbach w tych warunkach powinien się czuć bardzo dobrze, to mu powinno przypominać minione niedawno czasy, które zapewne mile wspomina.</u> | |
| 507 | + <u xml:id="u-46.11" who="#SIżycki">Byłem kiedyś przed wojną w Poznaniu i zażądałem połączenia telefonicznego z Nr. 2332. Pamiętam swoje zdziwienie, kiedy mi kazano wyrecytować ten numer po niemiecku, bo po polsku w Poznaniu nie idzie. W pierwszej chwili dziwiłem się bardzo i z trudem zdołałem numery te poprzewracać zamiast 23–32, drei und zwanzig-zwei und dreissig.</u> | |
| 508 | + <u xml:id="u-46.12" who="#SIżycki">Muszę już kończyć, nie mogę jednak nie wyrazić w imieniu mojego stronnictwa pretensji do Ministra Rolnictwa z powodu skarg, jakie do nas napływają przeciwko administracji leśnej, która ludność okoliczną gnębi i bezmyślnie prześladuje. Nie sprzedaje się miejscowej ludności gałęzi ale się je pali, zbrakowany materjał piłuje się w metry, a nie pozwala się go używać na remont budynków, pastwisk w lasach nie dają, ziemię dzierżawioną wysoko opłacaną odbierają dawnym dzierżawcom i oddają za grosze swoim protegowanym, lub przeznaczają na leśniczówki.</u> | |
| 509 | + <u xml:id="u-46.13" who="#SIżycki">Najlepsze części parcelowanych rządowych majątków zalesia się, a lotne piaski przeznacza się na parcelację. Otacza się opieką dzikie zwierzęta, a z ludźmi prowadzi się systematyczną walkę. Okłada się tę ludność sztrofami i karami, rywalizując pod tym względem o lepsze z policją, która również zasypuje świat cały masą nakazów i kar doraźnych.</u> | |
| 510 | + <u xml:id="u-46.14" who="#SIżycki">Jakoby ta nawałnica kar zaczyna ustawać już po lewej stronie Wisły, ale poczynając od Pragi aż do samych Stołpców jeszcze mamy ulewny deszcz najniesprawiedliwszych i najbezmyślniejszych kar. Należy natychmiast zaniechać rozrachunków wyborczych. Księża tam straszą zdenerwowaną ludność piekłem po śmierci, a policjanci robią piekło jeszcze za życia wszystkim tym, na których mają podejrzenie, że głosowali na „3”.</u> | |
| 511 | + <u xml:id="u-46.15" who="#SIżycki">Minister Składkowski zarzuca nam, że przy wyborach powoływaliśmy się na imię Marszałka Piłsudskiego. Było cokolwiek inaczej. W każdym razie Marszałek Piłsudski nie jest własnością ani Ministra Składkowskiego ani panów z B. B. Wierzymy, że polski sfinks pokażę swoje prawdziwe oblicze. Do tego czasu zmuszeni jesteśmy uprawiać opozycję, którą prezes naszego stronnictwa słusznie nazwał opozycją „swoistą”.</u> | |
| 512 | + </div> | |
| 513 | + <div xml:id="div-47"> | |
| 514 | + <u xml:id="u-47.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Gruszczyński.</u> | |
| 515 | + </div> | |
| 516 | + <div xml:id="div-48"> | |
| 517 | + <u xml:id="u-48.0" who="#SGruszczyński">Wysoki Senacie! Toczy się tu spór między wsią a mieszczaństwem, kto płaci podatki, bo rzeczywiście budżet państwowy funduje się na 75% podatków pośrednich, o które tu właśnie spór się toczy. Jedni wyliczają, że wieś płaci 3.30 zł. na głowę, a że miasto płaci 77 zł. i dążą do tego, żeby ten stosunek zmienić. Otóż i tu niema prawdy, i tu niema prawdy. Te 80, czy 75% podatków pośrednich czy to z monopoli, czy z podatku obrotowego i inne pośrednie ciążą zawsze na tych, którzy ich z siebie zrzucić nie mogą. A więc zarówno miasto płaci podatek obrotowy i całkowicie zrzuca go na mieszkańców wsi, jak również mieszkaniec wsi, sprzedając produkty swoje, zboże i inne rzeczy, przerzuca na mieszkańców miast. I ci bogatsi jak w mieście tak i na wsi rzucają tym podatkiem i w końcu trafia on w tego ostatniego, który go już nie może odrzucić. To jest piłka i ta piłka w końcu w mieście spada na robotnika fizycznego i na urzędnika, bo ten ma określoną pensję, nikomu przerzucić nie może, tak, że on te 75% zapłaci, a na wsi zapłaci tylko bezrolny chłop, i małorolny chłop, który już 1 lutego musi kupować żyto, czy na zasiew, czy na wyżywienie.</u> | |
| 518 | + <u xml:id="u-48.1" who="#SGruszczyński">Proszę Panów, my musimy raz jeszcze stwierdzić, że Polska opiera się tylko na tych wielkich masach robotników wiejskich i miejskich, fizycznych i umysłowych. W świecie jest zasada prosta — kto płaci, ten powinien rządzić swoim groszem. 76% bilansu Państwa pokrywa ta wielka masa proletariatu miejskiego i wiejskiego i dlatego wszelkie dążenia reakcji polskiej, wyrażone tutaj wczoraj przez s. Głąbińskiego, o jakiemś zreformowaniu systemu konstytucyjnego, o wyborach wyglądają tak: ty płać, a ja będę rządził. To byłoby niedopuszczalne i nie odpowiadałoby sprawiedliwości. Ten sam p. s. Głąbiński twierdzi, że długie lata będziemy się jeszcze musieli opierać na podatkach pośrednich. Wskazywał, że z Anglji wzoru brać nie można. A więc, opierając się na Waszej kapitalistycznej podstawie, że kto ma akcje, kto płaci — ten ma głos, powiem Wam, że ponieważ tym akcjonarjuszem jest tutaj proletarjat miasta i wsi, więc wszelkie zamachy na Konstytucję, na nasze głosy do ciał prawodawczych odpieramy.</u> | |
| 519 | + <u xml:id="u-48.2" who="#SGruszczyński">Największe żale wygłasza się tu z powodu podatku obrotowego. My jako socjaliści nie zachwycamy się tym podatkiem również, choć go można przerzucać, ale nie mogę ja pominąć jeszcze jednej warstwy, która jest kupiecką, czy przemysłową, a przecież odrzucić go nie może, — to jest drobnomieszczaństwo, ten mały sklepikarz, nie kupiec, bo kupiec to co innego. Weźmy tego sklepikarza, mającego 5 bułek, 2 paczki zapałek, trochę gilz, — to jest ten, który oczywiście z powodu konkurencji małych sklepiczków podatku odrzucić nie może. Bo któż to jest? To jest ten bezrobotny, którego żona ten handel utrzymuje. Tak samo nie może odrzucić go taki rzemieślnik drobny, czy szewc, czy kopyciarz, czy krawiec, który nie ma czeladników.</u> | |
| 520 | + <u xml:id="u-48.3" who="#SGruszczyński">Dlatego zwracam się tu do p. Ministra Skarbu, żeby skorzystał z praw, które mu przysługują, ażeby izby robiły ulgi tym co mają prawo odwołać się do magistratu, do urzędów gminnych z podaniem o zaświadczenia, że są ubodzy, że nie mogą płacić tej sumy — tembardziej, że te sumy podatkowe są zwykle wzięte z powietrza. Znam takich, którzy mają płacić 600 zł., od 1924 r. zalegają, a wsypali im takie sumy, że można ich sprzedać ze wszystkiemi meblami całej rodziny i ubraniem i tej sumy nie otrzymać. P. Minister wie o tem i sam dąży do oczyszczenia swej buchalterji przez wykwitowanie tej sumy, która jest teoretyczną, a nie praktyczną.</u> | |
| 521 | + <u xml:id="u-48.4" who="#SGruszczyński">Oczywiście zaznaczam, że podatkiem obrotowym nie jestem zachwycony. Musimy domagać się od Rządu i ciał prawodawczych, żeby system podatkowy należycie zreformowały odpowiednio do ustroju Państwa Polskiego.</u> | |
| 522 | + <u xml:id="u-48.5" who="#SGruszczyński">Proszę Panów, chciałbym jeszcze wspomnieć o monopolach. Wysoka Izba przypomina sobie te przemówienia przy wykupie monopolu tytoniowego, — ile było płaczu, że tej prywatnej własności zabiera się fabryki tytoniu, pamiętam dokładnie ile Z. L. N. biadał, że Państwo zrobi na tem zły interes. Mówiono, że gdy urzędnicy zaczną rządzić, to się wszystko zaprzepaści. Jednak dzisiaj p. Minister Skarbu stwierdza, że to jest jeden z największych dochodów budżetu, że daje 400 miljonów czystego dochodu, to jest oswobodzenie siły płatniczej obywateli. Więc uważam, że tak samo trzeba nam będzie rozstrzygnąć sprawę zwiększenia produkcji monopolowej Państwa. Aczkolwiek to jeszcze nie dojrzało, to jest sprawa międzynarodowa, ale przed nami stoi już blizko sprawa wykupu kopalń węgla, nafty i innych przedsiębiorstw. Państwo zrobiłoby na tem dobry interes, odciążyłoby podatników znacznie i nie byłoby tego płaczu, że są tak wielkie podatki.</u> | |
| 523 | + <u xml:id="u-48.6" who="#SGruszczyński">Strona wydatków. Już przedmówca mój s. Sokołowski scharakteryzował stanowisko Rządu względem swych pracowników pod względem finansowym. Złożyliśmy tu wniosek w sprawie podwyżki 25%, jednak chcę zaznaczyć, że Rząd polski nietylko pod względem pieniężnym nie dba o swoich pracowników. Dam przykład. Ministerstwo Rolnictwa ma wielkie lasy państwowe, każe leśniczemu pilnować, aby chłop gałęzi nie ukradł, każe pilnować aby odpowiednią ilość tego drzewa Anglikowi czy Niemcowi oddać, a tymczasem ten leśnik, czy gajowy — znam takie miejsca i mogę je wskazać, gdy kto bliżej tem się zainteresuje — dwa lata jest bez dachu, dom jest, ale dach się zawalił i on nie może dostać drzewa na pokrycie dachu. Leśniczy, który ukończył uniwersytet i 3–4 lata pracuje, mieszka u chłopa w jednej izbie. To nie jest traktowanie sprawiedliwe instytucji, która się rozwija. Tyle się pisze o dobrych fabrykantach, że gdy zakładają kopalnję, to odrazu przytem budują domki dla pracowników, przytułki dla dzieci i t. d. Tymczasem Rząd zamiast być wzorem, tego wszystkiego nie robi. Choćby taki przykład jeszcze, że są kolejarze, którzy mieszkają w wagonach po dwa lata. Rozumie się, że nie można wszystkiego odrazu zrobić, ale żeby nie dać prawa leśniczemu, żeby mógł wziąć drzewo na pokrycie dachu, to już jest niedbałość tylko.</u> | |
| 524 | + <u xml:id="u-48.7" who="#SGruszczyński">Szukamy tej podatkowej siły, nie możemy znaleźć, a ona odrazu z nieba nie spadnie. Na to trzeba podnieść siłę ekonomiczną wielkich mas bezrolnych i małorolnych, których będziemy musieli obdarzyć warsztatem pracy i wtedy dopiero będziemy mogli podnieść kulturę i wtedy dopiero dochody Państwa będzięmy mogli zwiększyć. A co się robi w tym kierunku? 2% całego budżetu teoretycznie przeznacza się na tę reformę rolną. A ja z przykrością stwierdzam, iż w sprawozdaniu po. ministrów jest powiedziane, że w roku 1927/28 było preliminowane 20 miljonów na meljorację, na czynności Banku Rolnego, a wydane zostało tylko 6,5 miljona, więc chociaż budżet dał 200 miljonów naddatku, jednak w wydatkach na tak ważne zadanie Państwa, jakiem jest reforma rolna, z 20 miljonów wydano 6,5 miljona. Stwierdzam jeszcze gorsze rzeczy, na któreby nie pozwolono w żadnym z urzędów samorządowych. Do Banku Rolnego od tych gospodarzy, którzy dawniej brali kredyty, wpłynęło jako procenty 9 miljonów zł., a wydało się tylko 6 i pół miljona, więc pytam się, gdzie się podziało 2,5 miljona, czy poszły do rezerw? Nie byłoby zarzutu, gdyby p. Minister nie miał pieniędzy, gdyby budżet nie był pokryty w pełni, ale skoro z tych 9 milionów, jakie dał Bank Rolny, wydano 6,5 miljona tylko, to świadczy, że Minister Reform Rolnych nie umiał mocno domagać się od p. Ministra Skarbu i powiedzieć: oddaj mi chociaż moje pieniądze.</u> | |
| 525 | + <u xml:id="u-48.8" who="#SGruszczyński">Pomijam już to, że ceny ziemi są tak wysokie, iż nie dają możności nabywania jej bezrolnym i małorolnym. Zaznaczę tylko, że wśród Panów tutaj, bo słyszałem to na Komisji Rolnej, były poglądy, że reforma rolna straciła ostrość. Nie zapominajmy przeszłości, bo historja lubi się powtarzać. Otóż był minister w Rosji, który oświadczył, że z początku uspokojenie, a potem reforma. Kiedy zaś było uspokojenie, to reform nie było. Bodajże to samo jest u nas z reformą rolną. W pierwszym roku był wielki krzyk gwałt, bo bolszewicy nacierali, więc reformę rolną trzeba było zrobić jak najprędzej, a kiedy reforma rolna zaledwie w jednej 68 części jest może wykonana, to teraz wołają o uspokojenie, mówią że można nawet to ministerstwo skasować dołączyć do Ministerstwa Rolnictwa, bo nie jest to tak ważna sprawa, A przecież inne narodowości, jak tu słyszeliśmy obecnie, jak to słyszeliśmy od rolników ukraińskich, czy polskich, skarżą się, że głód ziemi jest wielki, i że Rząd temu nie zapobiega. Posłuch na wsi każdy da temu, kto ziemię obieca. Jeżeli Państwo nie chce, żeby ktoś inny obiecywał, to Państwo w następnym budżecie niech nie wstawia 2%, aby potem wykonać 3/4%, ale niech da znacznie większy procent i wykona w całej pełni.</u> | |
| 526 | + <u xml:id="u-48.9" who="#komentarz">(Głosy: Brawo!)</u> | |
| 527 | + </div> | |
| 528 | + <div xml:id="div-49"> | |
| 529 | + <u xml:id="u-49.0" who="#Marszałek">Zarządzam 1-godzinną przerwę do godziny 21-ej.</u> | |
| 530 | + <u xml:id="u-49.1" who="#komentarz">(Po przerwie.)</u> | |
| 531 | + <u xml:id="u-49.2" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie. S. Kłuszyńska w sprawie formalnej ma głos.</u> | |
| 532 | + </div> | |
| 533 | + <div xml:id="div-50"> | |
| 534 | + <u xml:id="u-50.0" who="#SKłuszyńska">Wysoki Senacie! Wobec bardzo spóźnionej pory i wobec tego, że jest jeszcze kilku mówców zapisanych do głosu, że jest jeszcze ustawa amnestyjna na porządku dziennym, zdaje się, że byłoby rzeczą racjonalną dziś przerwać obrady i rozpocząć je jutro o godz. 10-ej rano, ponieważ niezawodnie nie zaszły żadne wypadki, któreby zmuszały Izbę do nocnych posiedzeń. W Sejmie były posiedzenia nocne, bo tam zależało na terminie, nas żaden termin, zdaje się, nie wiąże. Mieliśmy obradować do 26-go, dzisiaj jest 21-szy, i zdaje mi się, że z zupełnym spokojem moglibyśmy odroczyć posiedzenie do jutrzejszego dnia do 10-ej rano.</u> | |
| 535 | + </div> | |
| 536 | + <div xml:id="div-51"> | |
| 537 | + <u xml:id="u-51.0" who="#Marszałek">Kto z Panów Senatorów jest za tym wnioskiem, proszę wstać. Stoi mniejszość.</u> | |
| 538 | + <u xml:id="u-51.1" who="#komentarz">(Głos: Większość.)</u> | |
| 539 | + <u xml:id="u-51.2" who="#Marszałek">Proszę pp. Sekretarzy o obliczenie. Zarządzam głosowanie przez drzwi. Proszę Panów, którzy są za odroczeniem posiedzenia, żeby przeszli przez drzwi z napisem „tak”.</u> | |
| 540 | + <u xml:id="u-51.3" who="#komentarz">(Po obliczeniu.)</u> | |
| 541 | + <u xml:id="u-51.4" who="#Marszałek">Wynik głosowania jest następujący: za wnioskiem głosowało 42 senatorów, przeciw wnioskowi — 38.</u> | |
| 542 | + <u xml:id="u-51.5" who="#Marszałek">Wobec tego posiedzenie odraczam do jutra do godz. 10 rano.</u> | |
| 543 | + <u xml:id="u-51.6" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 21 min. 35.)</u> | |
| 544 | + </div> | |
| 545 | + </body> | |
| 546 | + </text> | |
| 547 | + </TEI> | |
| 548 | +</teiCorpus> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00006-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00006-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 6)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 6)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">6</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">2_006_000005704.odt</note> | |
| 21 | + <date>1928-06-22</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 28 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + <person xml:id="PrezesNajwyższejIzbyKontroliWróblewski" role="speaker"> | |
| 31 | + <persName>Prezes Najwyższej Izby Kontroli Wróblewski</persName> | |
| 32 | + </person> | |
| 33 | + <person xml:id="SDanielewicz" role="speaker"> | |
| 34 | + <persName>S. Danielewicz</persName> | |
| 35 | + </person> | |
| 36 | + <person xml:id="SGliwic" role="speaker"> | |
| 37 | + <persName>S. Gliwic</persName> | |
| 38 | + </person> | |
| 39 | + <person xml:id="SJabłonowski" role="speaker"> | |
| 40 | + <persName>S. Jabłonowski</persName> | |
| 41 | + </person> | |
| 42 | + <person xml:id="SJanuszewski" role="speaker"> | |
| 43 | + <persName>S. Januszewski</persName> | |
| 44 | + </person> | |
| 45 | + <person xml:id="SLubomirski" role="speaker"> | |
| 46 | + <persName>S. Lubomirski</persName> | |
| 47 | + </person> | |
| 48 | + <person xml:id="SMakarewicz" role="speaker"> | |
| 49 | + <persName>S. Makarewicz</persName> | |
| 50 | + </person> | |
| 51 | + <person xml:id="SPant" role="speaker"> | |
| 52 | + <persName>S. Pant</persName> | |
| 53 | + </person> | |
| 54 | + <person xml:id="SRoman" role="speaker"> | |
| 55 | + <persName>S. Roman</persName> | |
| 56 | + </person> | |
| 57 | + <person xml:id="SekretarzsKopciński" role="speaker"> | |
| 58 | + <persName>Sekretarz s. Kopciński</persName> | |
| 59 | + </person> | |
| 60 | + <person xml:id="WicemarszałekGliwic" role="speaker"> | |
| 61 | + <persName>Wicemarszałek Gliwic</persName> | |
| 62 | + </person> | |
| 63 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 64 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 65 | + </person> | |
| 66 | + </particDesc> | |
| 67 | + </profileDesc> | |
| 68 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00006-01/text_structure.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | + <xi:include href="PPC_header.xml"/> | |
| 4 | + <TEI> | |
| 5 | + <xi:include href="header.xml"/> | |
| 6 | + <text> | |
| 7 | + <body> | |
| 8 | + <div xml:id="div-1"> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 4 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 5 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie Kamieniecki i Kopciński. Listę mówców prowadzi s. Kopciński.</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#Marszałek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie interpelacji.</u> | |
| 11 | + </div> | |
| 12 | + <div xml:id="div-2"> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie pobicia uczenicy Karoliny Hawryluk w gminie Kurzany, pow. brzeżańskiego, przez nauczyciela Józefa Bardzickiego i zmuszania jej do zmiany obrządku.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.2" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja s. Sergjusza Kozickiego i tow. z Klubu Ukraińskiego Włościańsko-Robotniczego Socjalistycznego Zjednoczenia (Sel-Rob.) do p. Ministra Rolnictwa w sprawach szkód, wyrządzanych włościanom pow. peczeniżyńskiego przez zwierzynę lasów państwowych.</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.3" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie bezprawnego postępowania inspektoratu podatkowego w Trembowli woj. tarnopolskiego przy wymierzaniu i poborze podatków.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-2.4" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie niepokojenia ludności gminy Białkowce, pow. Zborowskiego, przez Towarzystwo „Strzelec”.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-2.5" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie zorganizowania szkoły powszechnej w Rabem, pow. Lisko.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-2.6" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie zarządzenia zastępcy inspektora szkolnego w Samborze (kuratorjum lwowskie) co do budowy szkoły w Torhanowicach, pow. Samborskiego.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-2.7" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie skasowania powszechnej szkoły w gminie Antonówka, pow. tłumackiego, okręgu szkolnego lwowskiego.</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-2.8" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Poczt i Telegrafów w sprawie nadużyć w urzędzie pocztowym w Łące koło Sambora.</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-2.9" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wojskowych w sprawie niewypłacenia należytości za przeprowadzone przez wojska polskie w roku 1919 i wojska ukraińskie Petlury w 1920 roku rekwizycje u włościan z gminy Korolówka, pow. tłumackiego, woj. stanisławowskiego, a przyznane przez okręgową komisję rekwizycyjną przy D. O. K. VI we Lwowie, orzeczeniami 31. X. 1923 r. I. 1187 i 3. XII. 1923 r. I. 1187.</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-2.10" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie niezałatwienia rekursu rodziców ukraińskich dzieci co do języka nauczania w powszechnej szkole w Tłumaczu.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-2.11" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja s. Sergjusza Kozickiego i tow. z Klubu Ukraińskiego Włościańsko-Robotniczego Socjalistycznego Zjednoczenia (Sel-Rob.) do p. Ministra Spraw Wojskowych w sprawie nadużyć i szykanowania przez komendę 50-go pułku piechoty, stacjonowanego na t. zw. Górce obok miasta Kowla, ludności włościańskiej wsi Bachów, gm. Niesuchożskiej, pow. kowelskiego na Wołyniu.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-2.12" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja s. Kopcińskiego i tow. ze Zw. P. P. S. do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie usunięcia z Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie profesora Kazimierza Petrusewicza.</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-2.13" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Robót Publicznych w sprawie nękania włościan gminy Petryków, pow. tłumackiego, woj. stanisławowskiego, jako właścicieli przybrzeżnych gruntów nad Dniestrem, z powodu nieodgraniczenia ich łęgów od łożyska Dniestru, Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do pp. Ministrów Pracy i Opieki Społecznej oraz Skarbu w sprawie odmówienia skapitalizowania renty inwalidzkiej inwalidzie Wasylowi Petryszynowi w Niżniowie, pow. tłumackiego, woj. stanisławowskiego.</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-2.14" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do pp. Ministrów Spraw Wewnętrznych, Robót Publicznych oraz Pracy i Opieki Społecznej w sprawie bezprawnego urządzania budowli wodnych we wsiach Bołszów i Słobódka Bołszowiecka, pow. rohatyńskiego, woj. stanisławowskiego.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-2.15" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie nietaktownego traktowania senatorów i posłów przy sposobności odbywania wieców sprawozdawczych.</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-2.16" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie wyborów gminnych w gm. Sławsko, pow. Skole, woj. stanisławowskie.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-2.17" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja s. Sergjusza Kozickiego i tow. z Klubu Ukraińskiego Włościańsko-Robotniczego Socjalistycznego Zjednoczenia (Sel.-Rob.) do p. Ministra Rolnictwa w sprawie bezprawnego pobierania przez zarząd dóbr państwowych w Peczeniżynie od ludności pow. peczeniżyńskiego wysokich opłat za surowicę solną ze źródeł, które znajdują się na gruntach gminnych.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-2.18" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja s. Sergjusza Kozickiego i tow. z Klubu Ukraińskiego Włościańsko-Robotniczego Socjalistycznego Zjednoczenia (Sel.-Rob.) do p. Ministra Rolnictwa w sprawie odmawiania przez zarządy lasów państwowych w Peczeniżynie i Młodziatynie, pow. Peczeniżyn, sprzedaży drzewa opałowego i budulca z lasów państwowych włościanom pow. peczeniżyńskiego bezpośrednio, a natomiast sprzedawania tego drzewa pośrednikom spekulantom.</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-2.19" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacje te prześlę p. Prezesowi Rady Ministrów.</u> | |
| 33 | + </div> | |
| 34 | + <div xml:id="div-3"> | |
| 35 | + <u xml:id="u-3.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do porządku dziennego. Punkt 1: Dalszy ciąg rozprawy i głosowanie nad preliminarzem budżetowym na rok 1928/29 (druk sejm nr. 80, odbitka roneo nr. 5 oraz druk Senatu nr. 2).</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-3.1" who="#Marszałek">Głos ma s. Pant.</u> | |
| 37 | + </div> | |
| 38 | + <div xml:id="div-4"> | |
| 39 | + <u xml:id="u-4.0" who="#SPant">Wysoki Senacie! Na wstępie moich wywodów chciałbym złożyć następujące oświadczenie: na ostatniem posiedzeniu Ligi Narodów p. Minister Spraw Zagranicznych w sprawie zażaleń mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku co do zajść w Goduli oświadczył, że policja zaraz po zajściach wkroczyła przeciw zajściom, że gazeta „Oberschlesischer Kurjer”, dlatego została skonfiskowana, że podobno przedstawiła zajścia w Goduli w sposób podburzający.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-4.1" who="#SPant">Przeciw temu stwierdzam, że policja przed wysłaniem zażalenia posłów niemieckich do Genewy nic nie zrobiła i że „Oberschlesischer Kurjer” nie został skonfiskowany z tych przyczyn, które przedstawił p. Minister. Dlatego informacje, na których p. Minister opierał się w Genewie, nie były zgodne z rzeczywistością.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-4.2" who="#SPant">Wysoki Senacie! Siła i powaga każdego państwa na zewnątrz i na wewnątrz w wielkiej części zależna jest po pierwsze od poczucia prawa jego władz wykonawczych, a zwłaszcza władz sprawiedliwości, a po drugie od bezpieczeństwa prawnego, na którem każdy obywatel opiera swe życie prywatne i publiczne. Kto objektywnie i trzeźwo patrzy na stosunki prawne w naszem Państwie, musi przyznać, że ani poczucie prawa, ani bezpieczeństwo prawne u nas nie są zbyt rozwinięte. Można to sobie po części wytłumaczyć tem, że nie mamy jeszcze prawa jednolitego, gdyż w poszczególnych dzielnicach niektóre prawa państw zaborczych musiały być przejęte. W tem jednak nie należy szukać źródła zła, lecz, jak już zaznaczyłem, w braku poczucia prawa, zwłaszcza u tych, którzy powinni być stróżami prawa i u władz sądowych. Oczywiście wywody moje dotyczą zwłaszcza stosunków na Górnym Śląsku. Nie chcę osądzać, czy i w jakiej mierze stosunki prawne innych dzielnic Polski są podobne lub sprzeczne ze stosunkami na Górnym Śląsku. Aby wywody moje nie były fałszywie rozumiane i pojmowane, chciałbym uprzedzić zarzut, ciągle podnoszony przeciw nam przedstawicielom mniejszości niemieckiej, mianowicie, że zajmujemy do spraw państwowych stanowisko tylko negatywne, że stale wnosimy skargi, krytykujemy, a mało widać pozytywnej współpracy. Przeciw temu stwierdzam, że my ze swej strony przy każdej nadarzającej się sposobności wykazujemy chęć współpracy, a jednak pracy naszej się nie chce i toleruje się ją pozornie tylko tam, gdzie się bez zastrzeżeń poddamy rozkazom i dyktaturze nacjonalizmu.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-4.3" who="#SPant">Dalej chciałbym stwierdzić, że według naszego zapatrywania praca twórcza polega na tem, że się usuwa przeszkody, uniemożliwiające współpracę, że najpierw należy zabezpieczyć fundament, na którym ma spocząć gmach Państwa. Chcemy Państwu dać przedewszystkiem silny fundament, aby móc na nim dalej budować. Tymczasem partje nacjonalistyczne, które uważają, że one tylko same posiadają monopol na patrjotyzm, cieszą się pstrym dachem, który chcą wznieść, nie pomyślawszy o tem, że i największy dach musi runąć, jeżeli go nie podpierają silne słupy, które spoczywają na silnych fundamentach.</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-4.4" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-4.5" who="#SPant">Fundamentem każdego państwa jest sprawiedliwość. Jak ten fundament na Górnym Śląsku się przedstawia, mogę bez przesady określić w następujący sposób: panuje u nas nie prawo lecz bezprawie, oparte na sile brutalnej,...</u> | |
| 45 | + <u xml:id="u-4.6" who="#SPant">(Głos: Wywłaszczenie.)</u> | |
| 46 | + <u xml:id="u-4.7" who="#SPant">...bo o ile prawo ma być zastosowane do obywateli mniejszości niemieckiej, to prawo zamienia się w krzywdę. U nas zwłaszcza, na Górnym Śląsku prawo nie służy sprawiedliwości, lecz przeważnie jednemu celowi, a to odniemczeniu tego kraju. Pod tym względem władze sądowe są jednej myśli z władzą polityczną, z administracją, z policją, z władzami podatkowemi i t. d. Wszystkie te władze dążą do tego jednego celu. P. Minister Sprawiedliwości oświadczył w Sejmie, że w Polsce niema mowy o prześladowaniu mniejszości narodowych. Ubolewam bardzo, że muszę stwierdzić, że p. Minister tem oświadczeniem dał najlepszy dowód, że stosunków w woj. Śląskiem wogóle nie zna. Według Konstytucji i ustaw specjalnych prawo stosuje się przez sądy, które się posługują pomocą prokuratury, jeżeli chodzi o sądownictwo karne. Prokuratura według procedury sądowej jest zobowiązana zbadać sprawę, skoro tylko na jakiejkolwiek drodze zostaje zawiadomiona o podejrzeniu czynu karygodnego. Liczba aktów terorystycznych przeciw obywatelom mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku wynosi kilkaset. Prokuratura urzędowo nie wkracza przeciw temu, chociaż te zbrodnie podano do wiadomości władz albo przez prasę albo też przez interpelacje posłów. Jeżeli od pokrzywdzonych wyszedł wniosek ukarania, to zwykle prokuratura wniosek ten odrzuca, powołując się na § 416 procedury karnej, z uzasadnieniem, że nie leży w interesie publicznym wnieść oskarżenie publiczne, jak gdyby prześladowanie zbrodni nie było w interesie publicznym, o ile się zbrodnie popełnia na obywatelach mniejszości niemieckiej. W art. 83 konwencji genewskiej Państwo Polskie zobowiązało się udzielić mniejszościom jak najdalej idącej opieki życia i zdrowia. Czy nie leży w publicznym interesie, w interesie powagi Państwa, żeby to zobowiązanie Państwa było dotrzymane? Jeżeli prokurator na wniosek ukarania rzeczywiście wnosi publicznie oskarżenie, to śledztwo przeprowadza się w taki sposób, że wynik śledztwa jest zwykle negatywny. Wszystkie zamachy dynamitowe, zrobione przeciwko obywatelom mniejszości niemieckiej i przeciw posłom niemieckim na Górnym Śląsku od przejścia suwerenności na Państwo Polskie, pozostały nie ukarane. Podobno nie wykryto sprawców. Znam, Panowie, wypadek, gdzie został wykonany przez funkcjonarjusza policji zamach dynamitowy na obywatela narodowości niemieckiej. Sprawca tego zamachu był władzom znany, pomimo to aresztowano obywatela narodowości niemieckiej jako podejrzanego o ten czyn i wypuszczono go dopiero po kilku tygodniach. Policjanta, który zamach wykonał, ani nie śledzono, ani nie ukarano. Przy rozbiciu wiecu niemieckiej partji katolickiej w Królewskiej Hucie sprawcy nosili białe kokardy, przez co łatwiej ich było rozpoznać. Wtedy około 70 osób, między innemi także poseł na Sejm śląski p. Goldmann, zostało częściowo bardzo poważnie zranionych. Sprawcy mieli nawet bezczelność ustawić się grupami przed oczyma policji i odmaszerować ze śpiewem przez ulice miasta. Nikomu z nich nic się nie stało. Podobno nie mogli być stwierdzeni. Natomiast redaktor gazety „Oberschlesischer Kurjer”, który dał sprawozdanie zgodne z prawdą, skazany został sądowo na wysoką karę pieniężną.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-4.8" who="#SPant">Jeszcze w jednej sprawie prokuratura dotychczas zupełnie zawiodła. Gdy prokurator z wielką przyjemnością konfiskuje gazety niemieckie — inaczej nie można byłoby zrozumieć, że np. gazeta „Oberschlesischer Kurjer” od czasów suwerenności Państwa Polskiego około stu razy została już skonfiskowaną — to zdaje się, prokuratora nic nie obchodzi, jeżeli w polskich gazetach prawie codziennie podszczuwa się przeciw mniejszości i budzi się nienawiść klasową i narodową i zachęca do gwałtów przeciw obywatelom mniejszości. Szczególnie pismo „Polska Zachodnia”, które uchodzi za organ oficjalny p. wojewody dr. Grażyńskiego, pod tym względem nie zna żadnych granic. Tutaj p. prokurator znalazłby obszerne pole działania, jednak nie wkracza.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-4.9" who="#SPant">Jeszcze kilka słów o ochronie prawnej, jaka jest stosowana przez nasze sądy w woj. Śląskiem. Orzeczenia sądowe w wielu razach, zwłaszcza gdy chodzi o egzystencję strony, mogą być pożyteczne tylko wtedy, jeżeli decyzja następuje szybko. Pod tym względem jednak dużo jest jeszcze do życzenia. Np. w r. 1923 dziewięciu nauczycieli, zatrudnionych w szkołach komunalnych, których uwolniono, wniosło skargę do sądu o wypłacenie im poborów chociaż pobory są podstawą bytu dla powodów, skarga do dnia dzisiejszego jeszcze nie jest załatwiona, od czerwca 1925 r. sprawa toczy się przed Sądem Najwyższym w Warszawie. Tak długie przewlekanie sprawy sądowej równa się odmówieniu opieki prawnej. Napad za zgromadzenie niemieckiej partji katolickiej, przy którym posła Franza pobito prawie do śmierci, stał się 6 listopada ub. r. Dnia 31 stycznia tego roku przesłuchany był przez sędziego śledczego. Od tego czasu jakby wszystko zasnęło. I tak bywa w wielu innych wypadkach, tak, że może to wyglądać, jak gdyby tak długi czas był potrzebny nie na wyjaśnienie, lecz na zatajenie sprawy i zbrodni.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-4.10" who="#SPant">Możnaby przypuszczać, że w rozprawach sądowych sędziowie przynajmniej na zewnątrz zechcą zachować pozory objektywnego ustosunkowania się do mniejszości. Niestety, zbyt często możemy konstatować, że sędzia ze swego wrogiego usposobienia względem mniejszości nie robi tajemnicy. Według art. 140 konwencji genewskiej sądy są obowiązane zezwolić każdemu obywatelowi, z wyjątkiem adwokatów, posługiwać się językiem niemieckim. Dopiero kilka dni temu sędzia katowickiego sądu powiatowego nazwał to bezczelnością i bezwzględnością, gdy strona, nie władająca wogóle językiem polskim, prosiła o wytłumaczenie treści wywodów przeciwnika.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-4.11" who="#SPant">Kwestją bardzo godną pożałowania są procesy szkolne. Nie chcę o tem dłużej mówić, ponieważ ta sprawa, spodziewam się, już jest wszystkim znana. Chcę tylko jedno stwierdzić, że droga cierniowa, którą rodzice niemieccy musieli i muszą iść, walcząc a swoje prawa przed sądami, nie będzie zbyt chwalebną kartą dla polskiego sądownictwa.</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-4.12" who="#komentarz">(S. Rolle: Możeby Pan co o Wrześni powiedział.)</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-4.13" who="#SPant">Panowie, Września powtarza się na Górnym Śląsku codzień, stokrotnie powtórzyła się Września na Górnym Śląsku. Żalicie się na to, że przez państwa zaborcze byliście gnębieni. Owszem, przez setki lat na Górnym Śląsku może trochę byliście uciśnieni i gnębieni, ale tam to trwało setki lat sześćset lat, a na Górnym Śląsku kilka miesięcy przeszło, kilka lat, pięć lat, ale w tych pięciu latach Wy zrobiliście już to wszystko, na co Niemcy-Prusacy setki lat potrzebowali.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-4.14" who="#komentarz">(S. Rogowicz: Mów Pan do dzieci, to uwierzą.)</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-4.15" who="#SPant">Panowie, wyślijcie komisję, któraby zbadała stosunki na Górnym Śląsku.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-4.16" who="#komentarz">(Głos: Co Niemcy robią, to wie cały świat.)</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-4.17" who="#SPant">Ja ręczę za wszystko co tu się mówi, a dowody mam i mogę dostarczyć jeżeli Panowie chcecie. Ja sam byłem ofiarą zamachu dynamitowego w 1923 r. i do dziś dnia nie jest nic wyjaśnione.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-4.18" who="#komentarz">(Głos: Pan sam nie wierzy w to, co mówi.)</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-4.19" who="#SPant">Panowie, wielka jest różnica pomiędzy nami. Ja wierzę w to, co mówię, bo jestem do tego przyzwyczajony i w mojej duszy lubię tylko prawdę, tak, jak moi rodacy, oni wszyscy lubią prawdę.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-4.20" who="#komentarz">(Głos: Tego dowodem jest historja.)</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-4.21" who="#SPant">Sala sądowa jest nadużywana do agitacji i wywierania nacisku w najgorszy sposób i sędzia zostaje agitatorem nacjonalistycznym; Jeżeli namowy nic nie pomagają, to próbowano gróźb; jeżeli i te nie pomogły, to wyznaczono surowe kary. Charakterystycznym dla stronniczego usposobienia sędziów jest ten moment, że z najmniejszych powodów wyznaczono kary porządkowe o najwyższych wymiarach. Tak np. pewien ojciec, który chciał dziecko swoje oddać do szkoły mniejszościowej, z tego powodu otrzymał trzy tygodnie aresztu jako karę porządkową, bo dziecko na pytanie, gdzie mieszka, odpowiedziało: Pikarestrasse, zamiast powiedzieć, że na ulicy Piekarskiej.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-4.22" who="#komentarz">(S. Głąbiński: Wy na Górnym Śląsku zabieracie dzieci polskie do swoich szkół.)</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-4.23" who="#SPant">Niech Pan przyjedzie na Górny Śląsk i niech Pan tamte stosunki pozna, a wtedy dopiero będzie Pan miał prawo mówić, jak te rzeczy wyglądają. Ale z gazet, które tchną nienawiścią ku Niemcom, Panowie nie powinniście tych wiadomości czerpać.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-4.24" who="#komentarz">(S. Rogowicz: Pan właśnie mówi to dla gazet antypolskich, dla gazet berlińskich i hamburskich. My znamy te sposoby Panów)</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-4.25" who="#SPant">Dobrze, że to znacie.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-4.26" who="#komentarz">(Głos: Za co mamy Was kochać?)</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-4.27" who="#SPant">O tem też będę mówił, jak nas kochacie, nie chciałem mówić o tem, ale będę mówił. Otóż taka kara spotkała ojca, który na groźbę sędziego, że go tak ukarze, że mu sam spodnie ściągnie, pozwolił sobie postawić pytanie, czy to jest sprawiedliwość. Pytanie to nie charakteryzuje tylko tego jednego sędziego, bo panuję, ogólne przekonanie, że u nas na Górnym Śląsku sprawiedliwości niema.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-4.28" who="#SPant">Jeżeli się zbrodniarzy albo wcale nie ściga, albo choć się ich ściga, to się ich uniewinnia, albo jeżeli się już karę wyznacza, to wprost śmiesznie małą, to bez przesady powiedzieć można, że sprawiedliwości wcale niema. W wypadkach jawnego naruszenia spokoju i za ciężkie obrażenia ciała, wyznacza się nieznaczne kary pieniężne, a i te jeszcze na kilka lat zawiesza się.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-4.29" who="#SPant">Urąga to sprawiedliwości, jeżeli się widzi, jak się karze zbrodnie, popełniane na obywatelach narodowości niemieckiej. Przynależność do Związku Powstańców, albo do Związku Obrony Kresów Zachodnich wystarcza, żeby oskarżony uchylił się przed karą, albo żeby mu przyznano okoliczności łagodzące. 8 maja 1927 r. w Chwatowicach. powstańcy wtargnęli do mieszkań obywateli narodowości niemieckiej i pobito ich bardzo ciężko. Za to 5 powstańców skazano na miesiąc więzienia, którą to karę zmieniono na karę pieniężną w wysokości 3 zł. za dzień. Natomiast obywatel narodowości niemieckiej, napadnięty przy tem zajściu i pobity bardzo ciężko, został skazany na 15 dni więzienia, bez zamiany tej kary na karę pieniężną, a to z tego powodu, że w sprawiedliwej obronie lekko zranił jednego z napastników.</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-4.30" who="#SPant">Jeszcze na jedną rzecz muszę zwrócić uwagę. Mianowicie na wielką ilość rewizji domowych i aresztowań obywateli narodowości niemieckiej. Zdaje się prawie, że praca dla mniejszości uważana jest przez prokuraturę i sądy za antypaństwową działalność, która usprawiedliwia ciągłe rewizje i aresztowania. Aresztuje się ludzi których po kilku dniach lub tygodniach się wypuszcza, i ludzie ci nigdy się dowiedzieć nie mogą, czy i jaki karygodny czyn popełnili.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-4.31" who="#SPant">Czas nie pozwala mi wdawać się w szczegóły. Wogóle można powiedzieć, że jeżeli bandytyzm na Górnym Śląsku przybrał takie rozmiary, jeżeli życie i mienie obywateli narodowości niemieckiej tak mało się szanuje, jeżeli władza właściwie znajduje się w rękach powstańców i Związku Obrony Kresów Zachodnich, to w wielkiej części zawiniły w tem władze sądowe. Jeżeliby sądy karały każdy czyn karygodny bez względu na to, kto go popełnił łub na kim został popełniony, mielibyśmy spokój i zgodę w kraju.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-4.32" who="#SPant">Skargi te przytaczam nie dlatego, ażeby się skarżyć, Panowie, bo musiałbym wtedy setki wypadków przytoczyć, lecz ażeby wykazać, w jaki sposób ludność Górnego Śląska, która w gruncie rzeczy jest dobrą i szlachetną, mogła być pozyskana dla państwowości polskiej.</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-4.33" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Trzeba być lojalnym względem Państwa)</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-4.34" who="#SPant">Panowie udowodnijcie nam, że nie jesteśmy lojalni. Według waszych pojęć o lojalności nie możemy być lojalni, ponieważ nie możemy stać się dziś zaraz Polakami.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-4.35" who="#komentarz">(Głos: Tego wcale nie żądamy. Inny głos: Wróćcie do Polski.)</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-4.36" who="#SPant">Jesteśmy w Polsce.</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-4.37" who="#komentarz">(Głos: Ale jako Polacy wróćcie.)</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-4.38" who="#SPant">W ten sposób nigdy.</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-4.39" who="#SPant">Niech władze przedewszystkiem o to dbają, żeby wzbudzić poczucie prawa, zwłaszcza u młodzieży cel ten nie może być osiągnięty, jeżeli się dusze dzieci napełnia nienawiścią przeciw tym, którzy mówią innym językiem. „Dopóki świat będzie światem, nie będzie Polak Niemcowi bratem” i „Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz”, — to jest ten duch, w którym się wychowuje młodzież polska i którym się zatruwa ich młode dusze. Ta droga nie prowadzi do sanacji. Jeżeli chcemy mieć zdrowe państwo i zdrowe społeczeństwo, trzeba dbać o to, żeby prawo było szanowane, zwłaszcza przez tych, którzy mają być stróżami prawa i przedstawicielami sprawiedliwości.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-4.40" who="#SPant">Jeszcze kilka słów chciałbym powiedzieć o wywodach p. Ministra Reform Rolnych z powodu jego mowy w Sejmie. Ostre jego słowa, kierowane pod adresem posiadłości ziemskiej na Górnym Śląsku, skłaniają mnie do wykazania prawdziwych przyczyn opóźnienia w przeprowadzeniu tej reformy. Nie jest to mianowicie brak dobrej woli ze strony właścicieli, lecz brak odpowiedniego ustosunkowania się organów urzędowych do prawnych zasad, według których ta kwestja może być uregulowana. Konieczność zdrowej reformy rolnej jest rzeczą jasną. Co się jednak tyczy celów reformy, to poglądy i zamiary są różne. Reforma agrarna tylko wtedy może być korzystna dla kraju i dla całego społeczeństwa, jeżeli prowadzi do wyrównania przeciwieństw społecznych i do wyrównania pomiędzy prawem własności i zapotrzebowaniem ziemi.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-4.41" who="#SPant">Według naszego pojmowania reforma agrarna jest problemem społecznym, którego rozwiązanie wszystkie warstwy społeczne jednakowo obchodzi. Nie chcemy jednak dopuścić do tego, ażeby cel społeczny był zupełnie wykluczony i ażeby jego miejsce zajęły tendencje polityczne i nacjonalistyczne. Nie możemy się na to zgodzić, ażeby na pierwszem miejscu, przy przeprowadzaniu akcji osadniczej, stała zagłada posiadłości niemieckiej zamiast odbudowy społecznej.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-4.42" who="#SPant">Podstawą prawną dla osadnictwa na Górnym Śląsku jest niemiecka ustawa osadnicza. Wychodząc z założenia, że taki program, jak dzieło osadnicze, nie może być przeprowadzony biurokratycznie, lecz przez samych zainteresowanych, ustawa ta pozostawia przeprowadzenie osadnictwa związkom samorządowym, składającym się z osób rzeczywiście w tem zainteresowanych, a mianowicie z osadników i właścicieli ziemskich, zobowiązanych do oddawania ziemi. Ustawa wymaga więc tworzenia przedsiębiorstw osadniczych ogólnie pożytecznych i związków dla dostarczania ziemi. Bezsprzecznym obowiązkiem tych związków jest tak długo dostarczać ziemi dla celów osadniczych, póki nie oddadzą 1/3 części swej przestrzeni. Tak wyczerpuje związek swoje zobowiązania, albowiem niemiecka ustawa osadnicza, która jeszcze obowiązuje na Górnym Śląsku według konwencji genewskiej, w przeciwieństwie do polskiej ustawy o reformie rolnej, która jednocześnie ma cele gospodarczo polityczne, chce tylko usunąć stan uważany za szkodliwy, albo przynajmniej ten stan według możności wyrównać i na ten cel ma być zużyta 1/3 ogólnego obszaru w celu utworzenia samodzielnych gospodarstw, względnie w celu podniesienia gospodarstw karłowatych. A ponieważ rozwój rozdziału posiadłości nie jest winą osób pojedyńczych, lecz wynikiem naturalnego rozwoju gospodarczego, sięgającego kilka pokoleń wstecz, to też nie ustalono oddania tej trzeciej części, jako obowiązku jednostki, lecz jako obowiązek ogółu zorganizowanego w związku dla dostarczania ziemi.</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-4.43" who="#SPant">Przeprowadzenie oddania ziemi zostało poruczone samym organom osadniczym w przypuszczeniu, że ta praca wspólna będzie najpewniejszą podstawą harmonijnego przeprowadzenia dzieła osadniczego. Aby współdziałanie umożliwić, art. 37 pruskiej ustawy wykonawczej oddaje nadzór nad osadnictwem prowincjonalnemu wydziałowi osadniczemu, mającemu się składać również z przedstawicieli dawniejszych właścicieli i osadników. Dotychczas nie tworzono prowincjonalnego wydziału osadniczego i w ten sposób oddano kontrolę dzieła osadniczego instancjom, które według położenia prawnego nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za przeprowadzenie dzieła osadniczego, w myśl niemieckiej ustawy osadniczej. Nie chcę tutaj bliżej określać, w jaki sposób potrafiono obejść jasne i jednoznaczne postanowienia ustawowe tak, że akcja osadnicza nie mogła być pomyślnie przeprowadzona, ponieważ wymagania ustawowe nie były dotychczas jeszcze wykonane.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-4.44" who="#SPant">Trzeba przyznać, że w pewnym stopniu zawinili także właściciele ziemscy, a to dlatego, że okazali za wielką uległość, co prawda w nadziei, że można będzie tym sposobem usunąć trudności, leżące po drugiej stronie. Okazało się jednakowoż, że to jest stanowisko niewłaściwe. Po dotychczasowych doświadczeniach dla nas, Niemców, powinno być nareszcie jasne, że nic nie osiągniemy przez ustępstwa i że nie wolno nam odstąpić od praw zagwarantowanych nam. Oczywiście i tą drogą mało co osiągniemy, ponieważ prawo u nas nie cieszy się wielkiem poważaniem, jednak przez ustępstwa wszystko tracimy. Przez swoje ustępstwa związek dostarczania ziemi doprowadził do tego, że go zdegradowano do bezwolnego organu towarzystwa osadniczego. Towarzystwo to samo chce mieć prawo wyznaczania, która posiadłość, w jakim wymiarze i po jakiej cenie ma być oddana. Przez to przekręca się zupełnie położenie prawne. Według niemieckiej ustawy osadniczej związek dostarczania ziemi i przedsiębiorstwo osadnicze zasadniczo są równoważne, mają te same prawa, te same obowiązki i tę samą odpowiedzialność. Jeżeli się przy akcji osadniczej zupełnie wyklucza związek dostarczania ziemi, to jest to sprzeczne z treścią i brzmieniem ustawy. Trzeba przyznać, że stosunki gospodarcze na Górnym Śląsku wykazały pewne zapotrzebowanie ziemi osadniczej, zwłaszcza po częściowem pogorszeniu się konjunktury w przemyśle górniczym i hutniczym. Przyrzeczenia jednak, robione od czasów plebiscytu aż do ostatnich wyborów do Sejmu i Senatu, że ziemie z zapasów wielkich posiadłości będą rozdarowane, jako wynagrodzenie za usługi polityczne lub sprzedawane za bezcen, wywołały głód ziemi w tej mierze, że pretensje przekraczają wielokrotnie rozmiary ziem, stojących do dyspozycji.</u> | |
| 84 | + <u xml:id="u-4.45" who="#SPant">Jak w rzeczywistości przedstawia się ten głód ziemi, względnie jak wygórowane są podania przedsiębiorstw osadniczych co do zapotrzebowania ziemi tego dowodzą następujące fakty: W pewnej gminie właściciel własności ziemskiej, przynależnej do tej gminy, celem uregulowania swych zobowiązań, chciał sprzedać część swej ziemi. Mieszkańcy gminy żądali od niego dostarczenia 10 ha, przedsiębiorstwo osadnicze natomiast 290 ha z majątku o ogólnej wielkości 490 ha. i t. d. Przykłady te pokazują rzeczywiste zamiary, któremi się kierują przedsiębiorstwa osadnicze, mianowicie dążą one do zagłady posiadłości, należących jeszcze do właścicieli niemieckich. Znamiennem pod tym względem jest, że się ziemi nie żąda od latyfundji, położonych wewnątrz kraju, lecz od posiadłości pogranicznych, składających się prawie wyłącznie z małych majątków.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-4.46" who="#SPant">Pod koniec jeszcze raz stwierdzam, że właściciele ziemscy oddali ziemię do parcelacji w ramach ustawowych i dalej stwierdzam, że właściciele ziemscy gotowi są do pertraktacji, aby dojść do porozumienia z towarzystwem osadniczem. Dzieło osadnicze już dawno mogłoby być ukończone, gdyby po drugiej stronie znajdowała się taka sama dobra wola przyjścia do porozumienia i spełnienia ustawowych wymagań, żądamy zatem, aby Rząd przyśpieszył przeprowadzenie reformy rolnej na Górnym Śląsku i to na podstawie obowiązujących tam ustaw. Jest to nietylko w interesie ludności, pragnącej ziemi, ale również w interesie całej gospodarki, albowiem istniejąca niepewność uniemożliwia wielkiej liczbie naszych intensywnie pracujących gospodarstw wydawanie racjonalnych dyspozycji gospodarczych i stwarza stosunki, których szkodliwe skutki już obecnie dają się bardzo ujemnie odczuwać. Podkreślam Jednak, że przy reformie rolnej na Górnym Śląsku nie wolno jednej sprawy ominąć; że celem tej reformy jest wyrównanie społecznych przeciwieństw i zaspokojenie głodu ziemi, i to w ten sposób, żeby dobro ogółu na tem nie ucierpiało, ale nie zaspokojenie żądań elementów nacjonalistycznych, które ze swego patrjotyzmu i nacjonalizmu chcą zrobić dobry interes dla siebie, na koszt i na szkodę ogółu.</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-4.47" who="#SPant">Wysoka Izbo, streszczając swoją mowę, chciałbym powiedzieć, że ludność na Górnym Śląsku jest bardzo dobra; ona chce służyć wiernie państwu,...</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-4.48" who="#komentarz">(Głosy: Brawo.)</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-4.49" who="#SPant">...ale dajcie jej sposobność. Ale jeżeli zmuszacie dzieci niemieckie do szkół polskich, jeżeli odbieracie pracę i chleb robotnikom,...</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-4.50" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Przesada!)</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-4.51" who="#SPant">...jeżeli fałszujecie wyniki wyborów, to tą drogą Panowie nie zyskacie sobie serc tej ludności. A te serca to są słupy, na których stoi dach; te serca można zyskać sobie tylko praworządnością i sprawiedliwością.</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-4.52" who="#komentarz">(Głos: Nie damy swoich dzieci germanizować!)</u> | |
| 92 | + </div> | |
| 93 | + <div xml:id="div-5"> | |
| 94 | + <u xml:id="u-5.0" who="#Marszałek">Głos ma Prezes Najwyższej Izby Kontroli p. Wróblewski.</u> | |
| 95 | + </div> | |
| 96 | + <div xml:id="div-6"> | |
| 97 | + <u xml:id="u-6.0" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliWróblewski">Wysoki Senacie! Zmuszony jestem zabrać głos, aby dać wyjaśnienia z powodu zarzutów, jakie podniósł przeciw Najwyższej Izbie Kontroli, przeciw jej działalności p. s. Głąbiński. Wyczytałem tę rzecz dopiero dziś w „Gazecie Warszawskiej”. Niestety, z powodu zajęć urzędowych nie mogłem być na tem posiedzeniu i nie mogłem odpowiedzieć bezpośrednio.</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-6.1" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliWróblewski">Zarzuty są te same, jakie w swoim czasie na Komisji Skarbowo-Budżetowej podniósł p. s. Januszewski. Wtedy miałem sposobność dosyć długo dać szczegółowe wyjaśnienia, które nie wywołały dyskusji. Potrochę i dlatego sądziłem, że w tej dyskusji tutaj nie będę potrzebował zabierać głosu. Ponieważ jednak te zarzuty zostały powtórzone, uważam za swój obowiązek dać Wysokiemu Senatowi krótkie wyjaśnienie.</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-6.2" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliWróblewski">Chodzi o dwie rzeczy. Przedewszystkiem o to, że Najwyższa Izba Kontroli nie składa ciałom parlamentarnym sprawozdań. Tu wystarczy parę słów, bo tu istotnie zaszło jakieś nieporozumienie. Ostatni okres, za który według ustawy Najwyższa Izba Kontroli obowiązana jest do złożenia sprawozdania, to jest okres 1926/27, dlatego, bo ustawa wyznaczyła nam 6-miesięczny termin po zamknięciu okresu budżetowego. Okres budżetowy w 1927/28 skończył się 31 marca, zatem termin jeszcze nie upłynął. A jeżeli chodzi o okres poprzedni, to sprawozdanie nasze w sierpniu r. 1927, a więc przed upływem 6-miesięcznego terminu zostało przesłane do biura Sejmu i Senatu, zostało wydrukowane, osobno jeden egzemplarz został doręczony p. Marszałkowi Senatu, to sprawozdanie zostało w tysiącu egzemplarzach wydrukowane i znajduje się tutaj, czego najlepszym dowodem jest to, że w czasie rozprawy w Sejmie w Komisji Budżetowej członkowie komisji bardzo często z tych drukowanych sprawozdań robili użytek.</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-6.3" who="#komentarz">(S. Głąbiński: Ale zamknięcia rachunkowe.)</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-6.4" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliWróblewski">Ja mówię najpierw o sprawozdaniu. To jest punkt pierwszy. Punkt drugi — przychodzą zamknięcia. Co do punktu pierwszego, to tylko jeszcze muszę podnieść, dlaczego to wydrukowane i znajdujące się tutaj sprawozdanie nie doszło do rąk pp. senatorów, to oczywiście nie jest moja rzecz.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-6.5" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliWróblewski">Jeżeli chodzi o uwagi, to uwagi nasze mogą się odnosić do zamknięć rachunkowych, które zestawia Ministerstwo Skarbu. Nie będę mówił o roku 1923, zaczną odrazu od r. 1924. Za rok 1924 ogólne zamknięcia rachunkowe, zestawione przez Ministerstwo Skarbu, zostały nam udzielone z końcem marca r. 1927. Według ustawy jesteśmy obowiązani uwagi przedłożyć ciałom parlamentarnym w terminie 6-cio miesięcznym. Tutaj jest zwłoka i zwłoka duża, ale tę zwłokę pragnę wyjaśnić. Otóż cyfry, jakie znajdują się w zamknięciach rachunkowych, muszą być ustalone ponad wszelką wątpliwość. Panowie wiedzą, że nasza rachunkowość państwowa nie jest wprawdzie oparta na buchalterji podwójnej, ale mamy tę konieczną dwutorowość, to znaczy zamknięcia rachunkowe raz idą przez izby skarbowe do Ministerstwa Skarbu, a równolegle idą przez okręgowe izby kontroli do Najwyższej Izby Kontroli i te zamknięcia zestawione po obu stronach muszą oczywiście co do grosza ze sobą się zgadzać. Pewne niedomagania rachunkowości, które z roku na rok znikają, sprawiły to, że uzgodnienie rachunków za rok 1924 — przypominam, że część roku 1924 to były jeszcze marki, co wywoływało duże trudności, a jeżeli się wie, jakie trudności sprawia niejednokrotnie w bilansach niezbyt wielkich przedsiębiorstw różnica paru groszy, to wtedy łatwo zrozumieć, że przy tak ogromnych zamknięciach, przy tak olbrzymich cyfrach te rzeczy, te rozbieżności były dość poważne i to uzgadniano prawie przez rok. Dopiero w marcu 1928 r. doszło do tego, że cyfry są absolutnie zgodne. W ciągu tego roku opracowywano uwagi, bo wiedziano, że różnice cyfrowe w gruncie rzeczy są dość drobne. Otóż uwagi były już gotowe wtedy, kiedy z końcem marca 1928 r. mogliśmy stwierdzić zgodność i mogliśmy o tem zawiadomić Ministerstwo Skarbu. Według zasad, ustalonych już w czasie poprzednich debat, uwagi krytyczne Kontroli w myśl zasady audiatur et altera pars miały być udzielone właściwym ministerstwom z prośbą o złożenie wyjaśnień. Ustalono również, że jeżeli te wyjaśnienia nie spowodują Najwyższej Izby do cofnięcia krytyki, to w takim razie mają być jako aneksy do uwag o wykonaniu, budżetu dołączone.</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-6.6" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliWróblewski">Otóż wezwanie do ministerstw o dostarczenie wyjaśnień rozesłano natychmiast 31 marca, zakreślając termin 2-tygodniowy. Tu znowu okazała się konieczność pewnej zwłoki. Niektóre ministerstwa dotrzymały terminu, inne, tam, gdzie zarzutów było więcej, powoływały się na to, że muszą przeprowadzić pewną korespondencję z władzami podwładnemi na prowincji, zażądały przedłużenia terminu. Ostatnie wyjaśnienie wpłynęło w dniu 15 czerwca r. b. Otóż uwagi były kompletnie gotowe, już poprzednio była omówiona sprawa z drukarnią, w tej chwili oddano rzecz do druku i właśnie przed dwoma dniami otrzymałem już pierwszy arkusz z drukarni państwowej, to znaczy, że druk będzie trwał jakieś dwa miesiące. Z początkiem sesji jesiennej będą przedstawione nasze uwagi za rok 1924 ciałom parlamentarnym.</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-6.7" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliWróblewski">Zostaje rok 1925. Dostaliśmy zamknięcie rachunków z końcem Iipca 1927 r. Uzgodnienie szło równolegle z uzgadnianiem rachunków za rok 1924 i w tym samym mniej więcej terminie dobiegło końca, ale przy przeglądaniu wypracowanych już uwag okazały się pewne wątpliwości, które trzeba było wyjaśnić, w niektórych punktach trzeba było nawet wywołać uchwałę kolegium. Ta robota nad ostatecznem zredagowaniem uwag już się kończy i jest wszelka nadzieja, że skoro tylko skończymy druk uwag za rok 1924, będziemy mogli rozpocząć w bardzo niedługim czasie druk uwag za 1925.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-6.8" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliWróblewski">Teraz zamknięcia rachunkowe za okres następny 1926/27 dostaliśmy w maju 1928 r., a więc ten 6-miesięczny termin jeszcze nie upłynął. Tutaj prosiłbym przy tej sposobności Wysoki Senat o uwzględnienie jednej okoliczności, mianowicie wskutek obecnego systemu budżetowania, zeszła nam się teraz rzeczywiście robota olbrzymia, bo od 31 marca do października musimy wykończyć sprawozdanie i od maja w ciągu 6 miesięcy t. zn. do listopada mamy zrobić uwagi o zamknięciu rachunkowem. To jest robota biurokratyczna olbrzymia. Otóż niepodobna całego personelu odrywać jedynie i wyłącznie do biurowej roboty i zawieszać tę właściwą kontrolną, rewizyjną działalność. Możliwe jest więc, że albo sprawozdanie za r. 1927/28, albo uwagi o zamknięciach rachunkowych za r. 1926/27 o jakieś parę tygodni się spóźnia. I tu proszę zgóry o pewną pobłażliwość, o ile istotnie okaże się niemożliwe dotrzymanie terminu.</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-6.9" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliWróblewski">Przedstawiam te wyjaśnienia Wysokiemu Senatowi i śmiem prosić o przyjęcie ich do wiadomości.</u> | |
| 107 | + </div> | |
| 108 | + <div xml:id="div-7"> | |
| 109 | + <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Danielewicz.</u> | |
| 110 | + </div> | |
| 111 | + <div xml:id="div-8"> | |
| 112 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SDanielewicz">Wysoki Senacie! Nie będę poruszał spraw, omawianych przez moich towarzyszy przy debacie budżetowej. Będę mówił o t. zw. dziś i szeroko propagowanej pracy, która u nas nie ma żadnego znaczenia ani dla państwa, ani dla społeczeństwa, o reorganizacji pracy.</u> | |
| 113 | + <u xml:id="u-8.1" who="#SDanielewicz">W przemyśle włókienniczym, w porównaniu do stosunków przedwojennych, obsługa zmniejszyła się w przędzalniach bawełnianych o połowę. W tkalniach obsługa jest wzmożona przez robotników bez żadnych ulepszeń o 100% i 200%, a z ulepszeniami technicznemi do 500%. Stosowany jest system inżyniera amerykańskiego Taylora, który powiada, że robotnik musi dać maksimum wydajności. Prawda, że przy takiej pracy, robotnik jest wszystkiem, lecz nigdy nie jest człowiekiem, bo przy tak ciężkiej pracy bardzo prędko się zużywa, a wzamian za nią żadnego ekwiwalentu nie otrzymuje, to znaczy, że robotnik przy maksimum wydajności pracy, zarabia mniej aniżeli dawniej, kiedy pracował na dwóch krosnach, lub obsługiwał mniej wrzecion.</u> | |
| 114 | + <u xml:id="u-8.2" who="#SDanielewicz">Mówi się, że w Polsce niema rynków zbytu na artykuły przemysłu włókienniczego i że rynków trzeba szukać hen poza granicami, za morzem. Prawda, że za eksport artykułów przemysłu włókienniczego konsument tych artykułów wewnątrz kraju musi dopłacać.</u> | |
| 115 | + <u xml:id="u-8.3" who="#SDanielewicz">Konsumcja w kraju mogłaby się wzmóc, gdyby płace robotnicze były wyższe i dobrobyt warstw ludowych podniesiony.</u> | |
| 116 | + <u xml:id="u-8.4" who="#SDanielewicz">U nas w Polsce prawa są obowiązujące, ale tylko dla maluczkich, natomiast ludzi możnych te prawa nie obowiązują. I dlatego u nas ustawowo i prawnie obowiązuje 8-godzinny dzień pracy i angielska sobota, ale tylko w zasadzie, na papierze, a w rzeczywistości robotnik pracuje tyle, ile fabrykant chce, niekiedy 10, 12 i 16 godzin bez przerwy. Angielska sobota, która brzmi pięknie, była tolerowana przez przemysłowców w 1925 r., ale podczas kryzysu przemysłowcy powiedzieli: owszem, niech będzie angielska sobota, ale będziemy płacić za nią, jak za 6 godzin pracy, a nie jak za cały dzień, chociaż taki był zwyczaj dawniej w przemyśle, że robotnicy nawet wtedy, kiedy obowiązywał 12 godzinny dzień pracy, zawsze w sobotę pracowali krócej i za ten dzień otrzymywali wynagrodzenie takie, jak za każdy inny dzień. A ponieważ przeprowadziło się w całej rozciągłości tę zasadę podczas kryzysu, kiedy robotnik nie mógł stawiać oporu, przeto obniżyło się płacę robotniczą o 4%.</u> | |
| 117 | + <u xml:id="u-8.5" who="#SDanielewicz">Praca nocna u nas jest stosowana w przemyśle, nie wiem po co i dlaczego. Przemysłowiec narazie widzi w przemyśle jakieś horyzonty pomyślne, uruchamia trzecią zmianę, sprowadza się ludzi z okolic po to jedynie, aby po 5, 6 tygodniach, czy 3 miesiącach wydalić tych ludzi i stworzyć warunki bezrobocia. Łódź w tych warunkach nieustannie żyje i nigdy niema mniej jak 20.000 robotników bez pracy.</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-8.6" who="#SDanielewicz">W zakresie porządków fabrycznych, również jest wiele do zrobienia, ale niema kto zmusić pp. przemysłowców do podporządkowania się prawu, bo inspekcja pracy rozstrzyga nieustanne zatargi, a zresztą nie wystarcza, aby przeprowadzać szczegółowe inspekcje w fabrykach.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-8.7" who="#SDanielewicz">Inspekcja ta jest źle uposażona. Należałoby wprowadzić higjeniczne warunki pracy przemysłowej, ażeby była czysta woda do mycia, umywalnie, szatnie, stołownie, a co najważniejsze, ażeby zarobki robotnicze były podniesione, bo dzisiaj przeciętnie w przemyśle włókienniczym, wynoszą zaledwie 4.50 zł., jeżeli praca idzie normalnie. A jaki matematyk umiałby wyliczyć, że robotnik z rodziną z tym zarobkiem w mieście może wyżyć? Chyba możnaby wyciągnąć jeden wniosek, że jeżeli robotnik chce za to wyżywić siebie i rodzinę, to ma jedno wyjście — przyciągnąć pasek na brzuchu.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-8.8" who="#SDanielewicz">Panowie tu bardzo dużo mówili o podatku od zarobków. Prawda, że robotnicy przy zbyt niskich zarobkach płacą podatki, nawet wtedy, gdy zarabiają czterdzieści parę złotych tygodniowo, ale robotnicy nie mają tego szczęścia, żeby normalnie pracować. Dlatego też my wnosimy, ażeby podatek od zarobków robotniczych był stosowany od 4.200 zł.</u> | |
| 121 | + <u xml:id="u-8.9" who="#SDanielewicz">Opiekę społeczną u nas traktuje się jak Kopciuszka. Na ogromną nędzę, jaka jest wśród klas robotniczych w miastach, a również i po wsiach wśród ludu, te sumy, które są dysponowane wraz z funduszem bezrobocia, są znikome, a przecież mamy mnóstwo sierot, starców, których dziś nikt nie chce szanować. Robotnik, który przepracował w fabryce lat 30, 35, 40, dziś jest wyrzucany bez żadnego zaopatrzenia i jest skazany na hańbę społeczną, na głód i na żebraninę. Dlatego, proszę Panów, jest rzeczą sprawiedliwą i konieczną, ażeby jak najprędzej wyszła ustawa ubezpieczająca od starości, inwalidztwa, niezdolności do pracy.</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-8.10" who="#SDanielewicz">Proszę Panów, chcę poruszyć jeszcze sprawę mniejszości narodowych. Mam na względzie przedstawicieli żydowskich i niemieckich, którzy powiedzieli, że krzywda dzieje się tym mniejszościom. Otóż trzeba tę rzecz rozdzielić, trzeba powiedzieć, że krzywda dzieje się żydowskim robotnikom, rzemieślnikom zarobkującym, że krzywda dzieje się robotnikom niemieckim, ale nie gorsza, lecz taka sama, jak wszystkim robotnikom w Polsce, którzy mają niskie zarobki, którzy nie mają pracy, i skazani są na wegetację. Ale jeżeli chodzi o inne warstwy, o posiadaczy realności, o handel, przemysł, to, proszę Panów, nie krzyczcie, że jest tak źle, bo ten krzyk usłyszeć mogą inni, którym naprawdę jest źle, mogą usłyszeć ci, którzy dziś z głodu przymierają, choć chcą znaleźć pracę i chcą pracować. Bo nie można wymagać wszystkiego od ubogiego Państwa Polskiego. Panowie domagają się szkół z językiem wykładowym i przyjmowania na urzędy, słusznie, ale jeżeli Panowie w większości są właścicielami przemysłu i handlu, a Polacy nie, to Polacy w takich warunkach nie mogą zrzec się urzędów. Chyba Panowie z burżuazji żydowskiej czy niemieckiej tego nie potrzebują.</u> | |
| 123 | + <u xml:id="u-8.11" who="#SDanielewicz">P. s. Głąbiński jest zdania, że należy zmienić postulaty polityczne na niekorzyść ludu. My wiemy, że właśnie to stronnictwo, które w tym kierunku idzie, które idzie wstecz, a nie naprzód, nie ma uznania wśród społeczeństwa, niknie tak samo, jak znika prędko na słońcu śnieg. Tak samo zasady wstecznictwa muszą zniknąć prędko na społeczeństwie polskiem. Bo lud polski nie pozwoli uszczuplić swych praw politycznych, bo przez prawa polityczne może dążyć do zdobyczy ekonomicznych.</u> | |
| 124 | + <u xml:id="u-8.12" who="#SDanielewicz">W myśl tego, co powiedziałem, pozwalam sobie zgłosić do laski marszałkowskiej następujące rezolucje:</u> | |
| 125 | + <u xml:id="u-8.13" who="#SDanielewicz">„1. Senat wzywa Rząd do przedłożenia w przeciągu trzech miesięcy gotowego już projektu o ubezpieczeniu robotników na starość i na wypadek inwalidztwa, opartego o zasady jak najdalej idącego scalenia wszystkich gałęzi ubezpieczeń przy zachowaniu w całej pełni powszechności ubezpieczenia i autonomji ubezpieczonych.</u> | |
| 126 | + <u xml:id="u-8.14" who="#SDanielewicz">2. Senat wzywa Rząd, aby w najkrótszym czasie przedłożył projekt nowelizacji ustawy o podatku dochodowym w kierunku podniesienia minimum, wolnego od podatku, do sumy 4200 zł. dochodu rocznego.</u> | |
| 127 | + <u xml:id="u-8.15" who="#SDanielewicz">3. Senat wzywa Rząd do wydania zarządzeń, celem zapewnienia wykonywania ustaw ochronnych, w szczególności o zakazie pracy nocnej w przemyśle włókiennym”.</u> | |
| 128 | + </div> | |
| 129 | + <div xml:id="div-9"> | |
| 130 | + <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Jabłonowski.</u> | |
| 131 | + </div> | |
| 132 | + <div xml:id="div-10"> | |
| 133 | + <u xml:id="u-10.0" who="#SJabłonowski">Wysoka Izbo! Niewiele mam czasu do szczegółowego, i dokładnego rozpatrzenia budżetu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Z konieczności więc poprzestanę na uwzględnieniu kilku spraw, związanych z tym budżetem. Więc przedewszystkiem z zadowoleniem trzeba stwierdzić, że budżet na rok 1928/29 jest większy o kilkadziesiąt miljonów od budżetu poprzedniego, co świadczy o tem, że wydatki na oświatę się zwiększają. Jednak niedobrze jest, że p. Minister dobrowolnie zrzekł się niektórych funduszów, które właściwie należałyby się Ministrowi Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Tak np. ustawa o kredycie inwestycyjnym przeznacza pięć miljonów złotych na potrzeby kulturalne kraju. Jednakże okazuje się, że te pięć miljonów będą wyodrębnione z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i oddane Prezydjum Rady Ministrów na popieranie nauki i sztuki. Jest to rzecz dość niezwykła, że popieranie nauki i sztuki odbywa się bez udziału kierownika Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Prezydjum Rady Ministrów ma na głowie tyle poważnych i wielkich zagadnień, związanych z bytem Państwa, że właściwie sprawą popierania nauki i sztuki nie będzie mogło się zająć, bo stoi od nich zdala. Więc, naszem zdaniem, — byłoby właściwem, aby ten kredyt pięć miljonów całkowicie pozostawał do rozporządzenia Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Gdyby tak było, to może szan. p. Minister Dobrucki mógłby uczynić zadość potrzebom niektórych instytucji naukowych, które są bardzo ubogie i nie mają należytych funduszów, któreby im pozwoliły oddać się odpowiedniej działalności naukowej.</u> | |
| 134 | + <u xml:id="u-10.1" who="#SJabłonowski">Mam na względzie między innemi Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Szczęściem Sejm przyznał temu towarzystwu subwencję 200.000 zł., jednakże Ministerstwo Oświecenia Publicznego bardzo uporczywie sprzeciwiało się nawet tak drobnej subwencji. Otóż, ażeby dać miarę tego, w jakich warunkach Towarzystwo Naukowe Warszawskie pozostawało dotychczas i jak się rozwijało, mogę tutaj przytoczyć parę faktów. Mam przed sobą świeżo otrzymany rocznik tego towarzystwa, którego członkiem jestem niemal od jego początku, znam więc warunki, w jakich się rozwijało. Trzeba mu przyznać, że robiło wszystko, ażeby utrzymać przez szereg lat przedwojennych wysokie stanowisko swoje w szeregu instytucji naukowych polskich. A w jakich warunkach obecnie się znajduje, przytoczę fakt, że gabinet filologiczny uskarża się, że zarząd nie wstawił do budżetu chociażby minimalnej kwoty na kupno atramentu i piór. Już nie mówię o innych instytucjach, które są poprostu pozbawione środków na zasilenie bibljotek, pracowni, są wogóle w warunkach opłakanych, poprostu poniżających i trzeba dużej ofiarności i wysiłków pracowników Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, ażeby w takich warunkach pracować i utrzymywać tę instytucję. Może więc na przyszłość, p. Minister Dobrucki będzie miał więcej względów dla tego towarzystwa i nie będzie się sprzeciwiał takim wnioskom, jak wniosek klubu naszego w Sejmie o przyznanie subwencji 200.000 zł. Chodziłoby nam o to, ażeby ta subwencja, raczej powiększenie funduszów na dotacje naukowe, była przedewszystkiem przyznana Warszawskiemu Towarzystwu Naukowemu.</u> | |
| 135 | + <u xml:id="u-10.2" who="#SJabłonowski">Jak p. Minister dobrowolnie, jak się wyraziłem, uszczupla swoje środki, tak też, co być może jeszcze gorsze, ogranicza sam swoją władzę. Mianowicie mam tu na względzie zgodzenie się p. Ministra na podporządkowanie szkolnictwa naszego władzy administracyjnej państwowej. Jak wiadomo, dekretem p. Prezydenta Rzeczypospolitej ze stycznia 1928 r. inspektorzy szkolni zostali poddani władzy starostów, zaś kuratorowie — władzy wojewodów. P. Minister Dobrucki uprzedził sam jeszcze ten dekret p. Prezydenta Rzeczypospolitej i w grudniu 1927 r. podobne rozporządzenie wydał, nakazując inspektorom szkolnym i kuratorom podporządkowanie się władzy administracyjnej państwowej. Nie wiem, jakich stąd oczekuje p. Minister korzyści i pożytku dla rozwoju szkolnictwa. Można przewidywać, że zamiast pożytków będziemy mieli tylko zatargi kompetencyjne. Jeżeli panowie kuratorowie i inspektorzy szkolni z jednej, a panowie starostowie i wojewodowie z drugiej strony są ludźmi o samodzielnych przekonaniach i dążeniach, to jeżeli mają poczucie swojej godności, można wyobrazić sobie, że pomiędzy nimi będą powstawały często zatargi kompetencyjne, które z pożytkiem, z rozwojem szkolnictwa nic wspólnego nie będą miały.</u> | |
| 136 | + <u xml:id="u-10.3" who="#SJabłonowski">Pożądane więc byłoby, ażeby p. Minister starał się o zmianę stosunku władz szkolnych do władz administracji państwowej. To może było dobre na okres wyborczy, może miało na widoku te lub inne cele Rządu, ale w normalnych warunkach takie podporządkowanie władzy jednej władzy drugiej nie będzie z pożytkiem dla naszego szkolnictwa.</u> | |
| 137 | + <u xml:id="u-10.4" who="#SJabłonowski">W związku z tem chciałbym poruszyć sprawę t. zw. rugów. Otóż nie obwiniam tu, nie zwalam tego na sumienie p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, że w dziedzinie naszego szkolnictwa zaszło sporo faktów przeniesienia wybitnych pracowników na polu szkolnictwa.</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-10.5" who="#SJabłonowski">Nie będę tutaj przytaczał wypadków, na jakie powoływał się mój kolega klubowy w Sejmie p. pos. Kornecki. Faktów takich przytoczył bardzo dużo. Ja chcę zwrócić tu uwagę na dwa fakty, które mnie przedewszystkiem żywo dotknęły, mianowicie na fakt przeniesienia dwóch byłych posłów, pos. Jana Zamorskiego i pos. Prószyńskiego, pierwszego z Tarnopola do Pińska, drugiego ze Lwowa do Dzisny. Najprzód było to niezgodne z ustawą. Ustawa z dnia 1. VII. 1926 r. o stosunkach służbowych nauczycieli postanawia w art. 56: „Po wygaśnięciu mandatu nauczyciel powraca na poprzednie stanowisko”. To postanowienie ustawy poprzedzone jest innem postanowieniem art. 56, które brzmi: „Nauczyciela nie można pociągnąć do odpowiedzialności służbowej, za jego działalność w charakterze członka ciała ustwaodawczego”. Z obu tych postanowień, stojących ze sobą w ścisłym związku, wynika, że nauczyciel, który z chwilą wyboru do ciała ustawodawczego otrzymał na czas trwania mandatu urlop bezpłatny, nie może być przed wygaśnięciem mandatu przeniesiony, bo ma po wygaśnięciu mandatu powrócić na poprzednie stanowisko.</u> | |
| 139 | + <u xml:id="u-10.6" who="#SJabłonowski">Tutaj właśnie w sprawach posłów Zamorskiego i Prószyńskiego ten fakt zaszedł. Jak powiedziałem, jest to niezgodne z ustawą, a więc niezgodne jest również z prawem obowiązującem, a pozatem jest to niezgodne z poczuciem ludzkości. Jeszcze raz powtarzam, że nie zwalam tego na sumienie p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, który pozyskał naszą sympatję jako nasz kolega z poprzedniego Senatu, składam te fakty wogóle na karb atmosfery, która się wytworzyła od paru lat. Fale tych rugów, które wychodzą skądinąd, idą aż tak daleko, że dochodzą aż do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, gdzie właściwie u progu powinny się rozbić i nie czynić tam żadnych spustoszeń. Fakt ten uważam za nieludzki z tego względu, że krzywdzi tych ludzi nietylko pod względem materjalnym, ale pod względem moralnym i intelektualnym. Dawny nasz kolega Jan Zamorski znany jest w kraju ze swej długoletniej działalności nietylko parlamentarnej, ale i pedagogicznej, jest to wysoka inteligencja i wyobraźmy sobie życie tego człowieka, przyzwyczajonego pracować w zupełnie innych ośrodkach duchowych i umysłowych, przeniesionego do takiego zakątka jak Pińsk. Miejmy również na względzie, że jednemu i drugiemu, bo i koledze Prószyńskiemu rozbito życie rodzinne, narażając na to, że jeden i drugi prowadzi właściwie dwa domy, a ta pensja, jaką pobierają, nie wystarcza na to, ażeby dać należyte utrzymanie rodzinie, pozostałej gdzieś zdala. Te motywy, jakie towarzyszyły takim przenosinom, mówią o t. zw. dobru szkoły, że to się robi dla dobra szkoły. No, jeżeli dla dobra szkoły wprowadza się pedagoga nauczyciela w stan ciągłej troski o rodzinę swoją, odbiera mu się swobodę myśli, swobodę ducha, stwarza się w duszy jego rozterkę, to nie wyobrażam sobie, żeby to się tak korzystnie odbiło na nauce, jak gdyby mu dano możność w spokoju i swobodzie ducha ciężkie i święte obowiązki swojego zawodu pełnić. Z tego powodu, uważam, że jest to krzywda i materjalną i moralna. Nie poruszam wielu innych faktów, chodzi mi przedewszystkiem o te, bo rzucają one światło na usposobienie, jakie panuje względem pewnej kategorji obywateli Państwa Polskiego.</u> | |
| 140 | + <u xml:id="u-10.7" who="#SJabłonowski">Na zakończenie chciałbym się zwrócić do Szanownego Pana Ministra z wyrażeniem nadziei, że rewizja tego rodzaju postanowień jego nastąpi wkrótce i, że powinna nastąpić dla dobra właśnie tej nauki, o którą chodzi.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-10.8" who="#SJabłonowski">Chcę jeszcze tutaj w końcu zwrócić się z paru słowami do s. Motza, mojego starego kolegi paryskiego, który onegdaj bardzo pięknie wywodził o tem, że on, jako przedstawiciel demokracji, ma na względzie przedewszystkiem to, ażeby w Polsce wszystkim było dobrze, żeby wszyscy się czuli, jak na łonie jednej miłującej Ojczyzny.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-10.9" who="#SJabłonowski">Otóż Szanowny Kolega, który od niepamiętnych czasów poza krajem przebywał, z tych faktów, które przytoczyłem, mógł się dowiedzieć, że nie wszystko się dzieje dobrze, że są pewni ludzie, którzy mają więcej przywilejów...</u> | |
| 143 | + <u xml:id="u-10.10" who="#komentarz">(Głos: Prawda.)</u> | |
| 144 | + <u xml:id="u-10.11" who="#SJabłonowski">...że właśnie ta demokracja, której takim rzecznikiem jest Szanowny Kolega, bywa nieraz bardzo mściwa, i trzeba myśleć o tem, ażeby tej złośliwości w stosunku do tych lub innych mniej lub więcej uprzywilejowanych było mniej, żeby ta mściwość nareszcie ustała.</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-10.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 146 | + </div> | |
| 147 | + <div xml:id="div-11"> | |
| 148 | + <u xml:id="u-11.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Makarewicz.</u> | |
| 149 | + </div> | |
| 150 | + <div xml:id="div-12"> | |
| 151 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SMakarewicz">Wysoki Senacie! Mam zamiar zająć się kwestją systemu pracy ustawodawczej Wysokiego Rządu.</u> | |
| 152 | + <u xml:id="u-12.1" who="#SMakarewicz">Praca ustawodawcza należy w regule do ciała ustawodawczego. Stosunki w Państwie Polskiem jednak w czasach ostatnich tak się ułożyły, że praca ustawodawcza w znacznej części przeszła do czynnika wykonawczego, do rządu. Państwo domyślają się, że chcę mówić tutaj o tych pracach ustawodawczych, które ogłoszono w formie rozporządzeń p. Prezydenta Rzeczypospolitej. Szereg dekretów wykazuje, że starano się o zaznaczenie wielkiej ruchliwości epoki pomajowej także i na tem polu. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj działalność Ministerstwa Sprawiedliwości z jego specjalnej dziedziny, t. zn. z tego działu, który poświęcony jest ustawodawstwu, dotyczącemu działu sądowego, a zatem tego działu, który wymaga szczególnej dokładności, jasności i ścisłości. Jednak stwierdzić należy, że myślą przewodnią pracy ustawodawczej w tym dziale była może nietyle chęć dania nam ustawodawstwa klasycznego pod względem formy i treści, ile chęć doprowadzenia możliwie jak najszybciej do unifikacji prawa na ziemiach Rzeczypospolitej.</u> | |
| 153 | + <u xml:id="u-12.2" who="#SMakarewicz">Chodziło Ministerstwu Sprawiedliwości niewątpliwie o to, ażeby w Polsce wymiar sprawiedliwości odbywał się według tych samych zasad prawnych w Bydgoszczy, co w Wilnie, czy Stanisławowie. Osobiście co do przyśpieszenia tempa unifikacji prawa sądowego na ziemiach polskich mam cokolwiek inne zapatrywania, aniżeli opinją przeciętna. Wychodzę mianowicie z tego założenia, że lepiej pracować wolno, a dobrze, aniżeli się śpieszyć z t. zw. unifikacją. Nie mam żadnych wątpliwości, że owe różnice w ustawodawstwie sądowem na terenie Państwa Polskiego są anomalją, nie mam żadnych wątpliwości, że jest ideałem, ażeby na terenie całego Państwa obowiązywało jedno prawo. Jednak jeżeli mam do wyboru między dwiema alternatywami, z których jedna opiewa: jedno prawo, ale złe, a druga opiewa: prawo różne, ale oparte na dobrych systemach prawnych, to muszę się oświadczyć za tą drugą alternatywą. Proszę Panów, wiadomą jest rzeczą, że mogą istnieć mocarstwa silne, potężne, które nie mają jednolitego systemu prawnego. Nie potrzebuję Wysokiej Izbie cytować przykładu Stanów Zjednoczonych. Dla mnie osobiście ważniejszy jest czynny bilans handlowy, aniżeli szybka unifikacja prawa.</u> | |
| 154 | + <u xml:id="u-12.3" who="#SMakarewicz">Powstaje pytanie, czy ustawodawstwo robione pośpiesznie, musi być złem? Śmiem twierdzić, że tak. Jeżeli przypatrzymy się np. dekretom ostatniej epoki, dekretowi, wprowadzającemu jednolite prawo prasowe, albo dekretowi, wprowadzającemu organizację sądów, to musimy stwierdzić z uznaniem wielką ilość pracy niewątpliwie włożonej w oba te dekrety, jednocześnie jednak musimy stwierdzić, że na dekretach tych odbił się w sposób bardzo niesympatyczny pośpiech. W dekretach tych jest bardzo wiele niejasności, nieścisłości, które muszą prowadzić do sprzeczności wewnętrznych, a to są wady zasadnicze ustawy.</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-12.4" who="#SMakarewicz">Nadmienić muszę przy tej sposobności, że ogłoszenie ustawy o organizacji sądów, zanim ogłoszono obie ustawy procesowe, w szczególności zanim ogłoszono ustawę o postępowaniu w sprawach cywilnych, uważam za bezwzględnie przedwczesne i publikowane w nieodpowiedniej chwili. Przypuszczam, że w przyszłości będziemy mieli możność i sposobność zająć się dokładnie licznemi dekretami, pochodzącemi z tej ostatniej epoki. Może będziemy mieli możność je poprawić. W każdym razie stwierdzić należy, że dekrety te po największej części są przykładem odstraszającym tego, jak z ustawodawstwem śpieszyć się nie należy.</u> | |
| 156 | + <u xml:id="u-12.5" who="#SMakarewicz">Pośpiech ten był zupełnie wyraźny i nikt się z nim nie taił. Ministerstwo Sprawiedliwości wywierało nawet wręcz nacisk na Komisję Kodyfikacyjną, ażeby dostarczała materjałów dla dekretów. Muszę podkreślić z naciskiem, że sekcja procesu cywilnego, która opracowuje projekt procedury cywilnej dla Państwa Polskiego, — projekt ten już jest gotowy, — oparła się temu naciskowi i oświadczyła, że zanim nie przedyskutuje kilkuset nadesłanych poprawek, projektu z rąk swoich nie wyda.</u> | |
| 157 | + <u xml:id="u-12.6" who="#SMakarewicz">Sprawa unifikacji jest oczywiście rzeczą ważną, ale dobroć ustawodawstwa jest rzeczą o wiele ważniejszą.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-12.7" who="#SMakarewicz">Zapał Rządu w kierunku inicjatywy ustawodawczej jest oczywiście chwalebny, ale twierdzę, że wiele Jest jeszcze otwartego pola, gdzie możnaby zbierać sukcesy, bez narażania na szwank całości polskiego prawa. Uważam, że inicjatywa rządowa powinna się ograniczyć do rzeczy rozmiarami mniejszych, rzeczy łatwiejszych, a nie sięgać tak szybko do wielkich kompleksów ustawodawczych.</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-12.8" who="#SMakarewicz">Chcąc, aby Rząd miał możność zabrania głosu, pozwalam sobie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na dziedzinę, w której bez wielkiego trudu można dokonać wielkiego dzida o niezwykłej doniosłości. Polska nie robi dotychczas nic na polu t. zw. polityki kryminalnej, to jest na polu zwalczania przestępczości.</u> | |
| 160 | + <u xml:id="u-12.9" who="#SMakarewicz">Pisze się u nas i mówi wiele, albo o złym stanie więzień, albo o złem traktowaniu więźniów, albo o pracy więźniów, która ma być równocześnie środkiem pedagogicznym i źródłem dochodów dla więźniów i dla Państwa. Nie przypominam sobie jednak, aby gdziekolwiek w Polsce, a w szczególności w naszym parlamencie zwrócono uwagę na to, że sposób zwalczania u nas przestępczości w stosowaniu swojem jest sposobem przestarzałym, odpowiadającym wymogom z przed lat kilkudziesięciu. W jaki sposób zwalcza się u nas przestępczość? Za pomocą kary pozbawiania wolności, więzienia lub aresztu. Inne środki karne, jak np. grzywny, odgrywają rolę minimalną, czego dowodzi statystyka; z grzywien wykazuje preliminarz budżetowy dochód Państwa około 8 miljonów zł. Jak zaś stosuje się karę pozbawienia wolności, tego dowodzą także cyfry. Na samych dozorców więziennych, których jest przeszło 2.000, wydaje się około 8 miljonów złotych. Osób, odbywających karę pozbawienia wolności, stale jest około 16.000, do liczby tej nie zaliczam tak zwanych inkwizytów, to znaczy osób, które odbywają areszt śledczy, żeby zapobiec przyrostowi liczby osób, nadających się do domów karnych, wprowadzono w trzech dzielnicach, w różnych czasach, instytucję tak zwanego warunkowego wstrzymania wykonania kary; instytucję niewątpliwie zdrową, która zapobiega temu, żeby człowiek, który może się poprawić na wolności, bez odcierpienia — zasłużonej zresztą — kary, nie dostał się do domu karnego. Również niewątpliwie dobrą jest instytucja, w Polsce stosowana, tak zwanego warunkowego zwalniania od reszty kary.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-12.10" who="#SMakarewicz">Wszystko to są rzeczy dobre, jeżeli jednak zapytamy o rezultat walki z przestępczością tą właśnie bronią, to przyjdziemy do przekonania, że rezultaty te są bardzo słabe. Jeżeli się zapytamy, czy fala przestępczości w Polsce maleje, czy zmniejsza się ilość rabunków, włamań, kradzieży, morderstw, oszustw, to na pytanie to musimy odpowiedzieć — nie. Społeczeństwo polskie znosi to, co się dzieje, ze stoicyzmem, a jeżeli stwierdzamy, że bezpieczeństwo osób i mienia jest znacznie mniejsze niż było przed laty 15, to zaraz słyszymy stereotypową odpowiedź: „przyczyną tego jest wielka wojna”. Niema wątpliwości, że wojna demoralizowała i że następstwa tej wielkiej wojny do pewnego stopnia jeszcze trwają. Ale od czasu ostatnich zamieszek wojennych, a zatem od czasu t. zw. wojny bolszewickiej, upływa jednak już lat 8. Byłby zatem czas, ażeby te następstwa stosunków wojennych ustały, śmiem twierdzić, że obecne stosunki są wynikiem braku zainteresowania tak społeczeństwa polskiego, jak i rządu polskiego w kwestji nowożytnych sposobów walki z przestępczością i śmiem twierdzić, że jest to brak odwagi, zarówno społeczeństwa, jak i rządu, ażeby raz ruszyć z miejsca. Wszystko to, co się u nas dzieje, to są rzeczy szablonowe, uświęcone tradycją zabiegi, które odbywają się do pewnego stopnia automatycznie. Zabiegi te przynoszą też mało pożytku. Sąd zasądza przestępcę, dajmy na to, na jeden rok więzienia. Zasądzony karę tę rozpoczyna odbywając w domu kary systemem t. zw. wspólności, a zatem systemem najgorszy, jaki wogóle istnieje. Pracą się zajmuje, albo nie zajmuje, bo to zależy od tego, czy istnieją w danym zakładzie karnym warunki do pracy, — następnie zakład karny opuszcza zdemoralizowany, zepsuty, gorszy aniżeli wszedł. Istnieją wprawdzie u nas stowarzyszenia opieki nad uwolnionymi z więzienia, ale stowarzyszenia te istnieją po. największej części na papierze, nigdzie poważniejszej działalności nie rozwijają. Skazaniec, który opuścił dom kary, po kilku choćby miesiącach pozbawienia wolności, po największej części, jeżeli jeszcze nie był przestępcą zawodowym, to się nim staje.</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-12.11" who="#SMakarewicz">Proszę Wysokiej Izby, przestępca zawodowy to jest hostis generis human i, to jest osobnik, z którym władze bezpieczeństwa i sądy stale mają do czynienia. Z tą chwilą kiedy on opuścił dom kary, zaczyna się tragiczna zabawa w błędne koło: z więzienia poprzez zbrodnię z powrotem do więzienia. Co czynić? Nie tutaj jest miejsce ani czas na rozwijanie wielkiego programu kryminalno-politycznego, obejmującego równie dobrze zwalczanie przestępców i przestępczości nieletnich, jak przestępców nałogowych, zawodowych i z nawyknienia, przestępców anormalnych i t. p., programu, obejmującego walkę z alkoholizmem, włóczęgostwem, żebractwem, wstrętem do pracy i t. d. śmiem tylko zaznaczyć, że cały program tej walki z przestępczością w Polsce jest już przygotowany, że mieści się on w projekcie części ogólnej kodeksu karnego, opracowanego przez Komisję Kodyfikacyjną, a ogłoszonego drukiem lat temu sześć.</u> | |
| 163 | + <u xml:id="u-12.12" who="#SMakarewicz">Zdawaćby się mogło, że tę część kodeksu, którą można realizować już dzisiaj na tle różnych kodeksów karnych, kodeksów państw zaborczych, rząd wprowadzać będzie stopniowo. Faktycznie jednak nie widać żadnego w tym kierunku rozpędu. Uważam to za niedopatrzenie administracji sprawiedliwości. Rozumiem, że to są rzeczy trudne, wymagające także nakładu pieniężnego, ale z chwilą, gdy projekt; kodeksu karnego wejdzie do parlamentu i zostanie uchwalony, sprawa stanie się odrazu aktualną i przed rządem stanie odrazu wielki kompleks problemów do załatwienia. Powiedzmy sobie wprost: wprowadzenie nowego kodeksu karnego kosztować będzie wiele, tak, jak każda inwestycja łączy się z wydatkiem. Ale zmniejszenie zbrodniczości jest rzeczą wielką, za którą trzeba i musi się zapłacić. Trzeba jednak ten wielki fundusz inwestycyjny, związany z wprowadzeniem nowożytnych metod walki z przestępczością, rozdzielić na kilka lat. Zamiast stanąć nagle w obliczu wielkich wydatków i trudności, należy starać się o to, ażeby rozłożyć je na kilka budżetów z rzędu, i nie stwarzać w jednym roku szeregu zakładów rozmaitego typu, lecz lepiej co rok wprowadzać jeden. Niech mi wolno będzie udzielić rządowi jednej rady. Na początek radziłbym wprowadzić „zakłady dla niepoprawnych”, przeznaczone dla recydywistów, przestępców zawodowych i z nawyknienia.</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-12.13" who="#SMakarewicz">Zakłady takie będą znacznie tańsze od wszystkich innych, a to dlatego, że będzie można je z łatwością przerobić z istniejących już zakładów karnych, zwłaszcza tych, które mają urządzenia celkowe, a takich zakładów mamy kilka: w Łomży, Wronkach, Rawiczu, Wilnie. Koszt będzie stosunkowo niewielki, a wprowadzenie zasady zabezpieczenia społeczeństwa przed grozą stałych zamachów ze strony przestępców tej kategorji będzie wielkim krokiem naprzód.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-12.14" who="#SMakarewicz">Ośmielam się przy tej sposobności przypomnieć, że w r. 1925 odbywał się w Londynie międzynarodowy kongres penitencjarny, poświęcony sprawom więziennictwa, w którym także brała udział Polska, w sposób oficjalny, bo przez dyrektora departamentu karnego. Na kongresie tym była poruszona także sprawa, ściśle wiążąca się z zakładami, o których w tej chwili mówię. Chodziło wówczas o to, czy oświadczyć się za środkami zabezpieczającemi, w rodzaju wprowadzonego w Anglji w r. 1908 t. zw. preventive detention, czy też oświadczyć się za instytucją niesłychanie popularną w Stanach Zjednoczonych, a propagowaną także przez t. zw. pozytywną szkołę włoską, a więc czy oświadczyć się za zamknięciem nieoznaczonem, o charakterze poprawczym, które wiąże w sobie dwa czynniki, czynnik kary równocześnie z czynnikiem zabezpieczenia. Nie wchodząc w szczegóły debat londyńskich, zaznaczyć muszę, że wspomniany kongres międzynarodowy jednomyślnie uznał konieczność takiego czy innego rozwiązania problemu ochrony społeczeństwa przez zamknięcie przestępców, przedstawiających trwałe niebezpieczeństwo.</u> | |
| 166 | + <u xml:id="u-12.15" who="#SMakarewicz">Rezolucja kongresu międzynarodowego pozostawiała poszczególnym państwom swobodę wyboru odpowiedniego środka. Jeżeli ktoś zapyta, za którym typem oświadczyć się należy, to odpowiadam: sprawa ta już jest rozwiązana przez Sekcję Prawa Karnego Komisji Kodyfikacyjnej, która pod tym względem zupełnie jednomyślnie oświadczyła się za typem angielskim, wprowadzonym przez ustawę z r. 1908.</u> | |
| 167 | + <u xml:id="u-12.16" who="#SMakarewicz">Na tle tych właśnie rozważań Komisja Kodyfikacyjna uchwaliła art. 80 swego projektu, który opiewa w sposób następujący:</u> | |
| 168 | + <u xml:id="u-12.17" who="#SMakarewicz">Art. 80 § 1. Przestępcę, u którego stwierdzono trzykrotny powrót do przestępstwa (art. 60 § 1), tudzież przestępcę zawodowego lub z nawyknienia, jeżeli pozostawienie ich na wolności grozi niebezpieczeństwem dla porządku prawnego, sąd poleca po odbyciu kary umieścić w zakładzie dla niepoprawnych.</u> | |
| 169 | + <u xml:id="u-12.18" who="#SMakarewicz">§ 2. Zamknięcie w zakładzie ma trwać w miarę potrzeby, w każdym razie najmniej 5 lat; po upływie każdego pięcioletniego okresu sąd rozstrzyga, czy pozostawienie przestępcy w zakładzie na dalszy okres pięcioletni jest konieczne.</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-12.19" who="#SMakarewicz">§ 3. O warunkowem zwolnieniu z zakładu w ciągu każdego okresu pięcioletniego rozstrzyga sąd. Proszę Wysokiej Izby, to jest jeden jedyny tylko a krótki artykuł. Wprowadzenie tego artykułu zabezpiecza nas od tej plagi, z którą mają do czynienia ciągle nasze sądy i nasze władze bezpieczeństwa.</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-12.20" who="#SMakarewicz">Zdawaćby się mogło, że przynajmniej w rok po owym kongresie z roku 1925, a więc w roku 1926 rozpoczną się w departamencie karnym Ministerstwa Sprawiedliwości prące przygotowawcze do przerobienia niektórych więzień na zakłady zabezpieczające dla niepoprawnych. Z chwilą, gdy zaczęła się toczyć lawina dekretów rządowych, oczekiwałem z dnia na dzień dekretu, realizującego przynajmniej art. 80 projektu Komisji Kodyfikacyjnej. Daremnie. Rząd zamiast tego wołał ogłaszać dekrety kodyfikacyjne, które pod względem wartości ustawodawcze j mają pewne braki, w których opracowanie wykazało nadmierny pośpiech i. wszystkie wiążące się w tem wady ustawodawcze.</u> | |
| 172 | + <u xml:id="u-12.21" who="#SMakarewicz">Sprawa omawianego zakładu dla niepoprawnych, jak i innych środków ochronnych jest ciągle paląca. Dlatego pozwalam sobie zaproponować rezolucję następującą:</u> | |
| 173 | + <u xml:id="u-12.22" who="#SMakarewicz">„Senat wzywa Rząd do jak najszybszego wprowadzenia zakładu dla niepoprawnych, zgodnie z projektem części ogólnej kodeksu karnego, opracowanego przez Komisję Kodyfikacyjną, a zarazem wzywa do rozpoczęcia przygotowań w kierunku wprowadzenia innych zakładów o charakterze środków zabezpieczających, tudzież zakładów wychowawczo-poprawczych dla nieletnich przestępców”. Wysoka Izba raczy stwierdzić, że rezolucja ta składa się z dwóch części. W jednej części zwracamy się do Rządu z przypomnieniem sprawy szczególniej palącej, to znaczy zakładów dla niepoprawnych, sprawy, która nie pociągnie za sobą większych kosztów; a w drugiej części zwracamy uwagę na konieczność powolnego wprowadzenia w czyn dalszych przepisów projektu Komisji Kodyfikacyjnej. W każdym razie wprowadzenie zakładów dla niepoprawnych będzie pierwszym krokiem na drodze racjonalnej walki z przestępczością.</u> | |
| 174 | + <u xml:id="u-12.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 175 | + </div> | |
| 176 | + <div xml:id="div-13"> | |
| 177 | + <u xml:id="u-13.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Lubomirski.</u> | |
| 178 | + </div> | |
| 179 | + <div xml:id="div-14"> | |
| 180 | + <u xml:id="u-14.0" who="#SLubomirski">Wysoki Senacie! Expose p. Ministra Spraw Zagranicznych, złożone w komisji Sejmu, łącznie z wygłoszonym w komisji Senatu referatem, stanowią wyczerpujący pogląd na całość pracy i usiłowań na gruncie międzynarodowym, dają jasny, w ścisłe ramy ujęty obraz roli Polski w organizowaniu pokoju. Organizowanie pokoju odbywa się dotąd na licznych kongresach, konferencjach, na podstawie traktatów, umów o nieagresji, wreszcie przez porozumienie kierujących mężów stanu w ciszy gabinetów; pozostawało jednak wiele niedomówień. Pełne zrozumienie konieczności pokoju, głębokie przeświadczenie o korzyściach, płynących ze zgodnego współżycia narodów, moralne, że tak powiem, duchowe rozbrojenie, zasadniczy warunek wykonania fizycznego rozbrojenia, powstawały powoli, wobec wzajemnej nieufności, ukrytych, nieujawnionych celów, dążności, przemycanych pod sztandarem pokoju, zamierzeń podważenia powojennego porządku świata.</u> | |
| 181 | + <u xml:id="u-14.1" who="#SLubomirski">Należało zatem szukać realniejszej platformy, bardziej przekonywającej, ostrzegającej miarodajne czynniki i taką platformę narzuciło poniekąd życie samo pod postacią potężnego problematu gospodarczego, w coraz wyższym stopniu obciążającego życie narodowca rozwiązanie tego najżywotniejszego problematu, zarazem może najmocniejszego środka do podcięcia u korzeni pełzających po świecie wywrotowych dążeń jest nie do pomyślenia bez utrwalenia stałego pokoju.</u> | |
| 182 | + <u xml:id="u-14.2" who="#SLubomirski">P. Minister skreślił ogólny obraz życia ekonomicznego w Europie, ujął w głębokich tezach znaczenie przeróżnych objawów życia ekonomicznego, zobrazował udział czynny Polski w pracach nad uzgodnieniem przeróżnych prądów i systemów polityczno-gospodarczych i zasad gospodarki międzynarodowej. Z zadowoleniem stwierdzamy oparcie pokojowej polityki naszego Państwa na realnych podstawach współpracy ekonomicznej z innemi narodami.</u> | |
| 183 | + <u xml:id="u-14.3" who="#komentarz">(Głos: Słusznie. Oklaski.)</u> | |
| 184 | + <u xml:id="u-14.4" who="#SLubomirski">Polska od początku swej rekonstrukcji państwowej, mając do czynienia z niezmiernie trudnym problematem natury gospodarczej u siebie, a mogąc obecnie brać udział w przyśpieszeniu rekonstrukcji gospodarczej świata, daje widoczne dowody rezultatów, do jakich olbrzymim wysiłkiem doszła, wzmacniając tem samem swój autorytet na szerokiej arenie międzynarodowej.</u> | |
| 185 | + <u xml:id="u-14.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 186 | + <u xml:id="u-14.6" who="#SLubomirski">Rola Polski w stabilizacji gospodarczej będzie tem wydatniejszą, iż lepiej potrafimy przeprowadzić zrozumienie dla naszych realnych poczynań w dziedzinie ekonomicznej, opartych na specyficznej strukturze naszego kraju i ściśle z tą strukturą złączonych wymogów wymiany dóbr i towarów między Polską a innemi organizmami gospodarczemi.</u> | |
| 187 | + <u xml:id="u-14.7" who="#SLubomirski">Liberalizm gospodarczy, tkwiący do pewnego stopnia u podstaw tendencji w tej dziedzinie, żeby wydał pożądane owoce w postaci międzynarodowego obrotu towarów, powinien być stosowany stopniowo, z należytą ostrożnością, nie nadwerężyć równowagi ekonomicznej powoli i mozolnie odbudowującego się organizmu gospodarczego.</u> | |
| 188 | + <u xml:id="u-14.8" who="#SLubomirski">Z tego wynika, że polityka spraw zagranicznych w ścisłem tego słowa znaczeniu, nie jest do odłączenia od polityki gospodarczej i w logicznem następstwie uważamy za wskazane bliższą współpracę w tym kierunku Ministrów Przemysłu i Handlu i Skarbu z Ministrem Spraw Zagranicznych.</u> | |
| 189 | + <u xml:id="u-14.9" who="#komentarz">(Głos: Słusznie! — Oklaski.)</u> | |
| 190 | + <u xml:id="u-14.10" who="#SLubomirski">W imieniu Komisji Spraw Zagranicznych Senatu zwracam się do Rządu z prośbą o zapewnienie Ministrowi Spraw Zagranicznych trwałego udziału w pracach Komitetu Ekonomicznego przy Radzie Ministrów.</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-14.11" who="#SLubomirski">Jednym z licznych działów pracy Ministerstwa Spraw Zagranicznych jest opieka nad obywatelami polskimi, przebywającymi zagranicą dla szukania pracy, zarobku i utrzymania. W tym względzie muszę podkreślić znaczny postęp. Rozszerzono sieć konsularną na dalsze kraje, nowe placówki powstać mają, obecne z większem natężeniem pracują. Za wzór może służyć placówka paryska. Urzędnicy generalnego konsulatu mają obowiązek docierać do wszystkich miejscowości, zamieszkanych przez obywateli polskich, mają za zadanie utrzymywać z nimi stałą łączność, badać ich potrzeby, udzielać rady i skutecznej opieki w granicach możności, zaspakajać potrzeby kulturalne i oświatowe. Należałoby ten system działania roszerzyć i na inne placówki. Rozumiemy dobrze, że dalsza rozbudowa zależy w znacznej mierze od możliwości budżetowych, ale nie mniej kładziemy p. Ministrowi tę sprawę na serce, bo jest naszą troską, aby liczne, na miljony liczące się rzesze obywateli polskich, rozproszonych po szerokich połaciach świata, tam, gdzie się znajdują, mogły znaleźć opiekę i pomoc u przedstawicieli swego Rządu.</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-14.12" who="#komentarz">(Głos: Słusznie. Oklaski.)</u> | |
| 193 | + <u xml:id="u-14.13" who="#SLubomirski">Przechodząc do aktualnych problemów naszej polityki zagranicznej, pragnę podkreślić historję stosunków polsko-litewskich, która jest jaskrawym dowodem najdalej posuniętej pokojowości i cierpliwości Polski. Od chwili powstania niepodległego państwa litewskiego rządy polskie ustawicznie zmierzały do porozumienia. Przez długi czas uważały sprawę wileńską za otwartą, pragnąc rozwiązania jej zgodnie z wolą miejscowej ludności. Wypowiedzenie się Sejmu w Wilnie o przyłączeniu Wileńszczyzny do Polski i decyzja rady ambasadorów zamknęły spór polsko-litewski i sprawa wileńska została niepowrotnie zamknięta.</u> | |
| 194 | + <u xml:id="u-14.14" who="#komentarz">(S. Roman: Słusznie.)</u> | |
| 195 | + <u xml:id="u-14.15" who="#SLubomirski">Sprawa wileńska nie może być zatem przedmiotem obecnych rokowań litewsko-polskich, których przedmiotem na podstawie decyzji grudniowej Rady Ligi Narodów może być tylko sprawa uregulowania sąsiedzkich stosunków między obydwoma państwami.</u> | |
| 196 | + <u xml:id="u-14.16" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-14.17" who="#SLubomirski">Od decyzji rady upłynęło 6 miesięcy z górą; rokowania nie dały żadnych konkretnych wyników. Rząd litewski z wyraźną złą wolą odrzucił wszelkie próby porozumienia nawet w zagadnieniach czysto technicznej natury, a wysuwa natomiast nieistniejącą sprawę Wilna. Ostatni i szczególny gest rządu litewskiego, polegający na uzupełnieniu konstytucji litewskiej oświadczeniem, że Wilno jest stolicą Litwy, spotkał się z potępieniem poważnej opinji zachodnio-europejskiej. Spokojne stanowisko Rządu naszego, który nie dał się wytrącić z równowagi nieodpowiedzialnym postępkiem gabinetu litewskiego, zyskało ogólne na świecie uznanie.</u> | |
| 198 | + <u xml:id="u-14.18" who="#SLubomirski">Niestety, przepisy formalne paktu Ligi Narodów uniemożliwiły przyjęcie rezolucji kierownika polityki Wielkiej Brytanji, zawierającej niedwuznacznie ujemną ocenę gabinetu litewskiego w stosunku do Polski. Niemniej przeniesiono dalsze rokowania polsko-litewskie na jesienną sesję Rady Ligi Narodów, aby ułatwić dozór nad wykonaniem decyzji grudniowej, dozór nader pożądany, stanowisko bowiem Litwy jest ciągiem niebezpieczeństwem dla pokoju. Polityka prowokacji, to nieostrożna igraszka z ogniem, kończy się zwyczajnie poparzeniem.</u> | |
| 199 | + <u xml:id="u-14.19" who="#SLubomirski">Co się tyczy stosunków polsko-niemieckich, należy zwrócić uwagę na kilka podstawowych punktów wytycznej linji naszej polityki względem zachodniego, sąsiada. P. Minister podkreślił dążenie Rządu do pokojowej współpracy drogą usuwania istniejących trudności przez wzajemne porozumienie. Słowa te, padające z miarodajnych ust. są wyraźnym dowodem, że pragniemy szczerze uregulowania wzajemnych stosunków z Rzeszą Niemiecką. Aby jednak te układy osiągnąć mogły pozytywne rezultaty, musimy znaleźć i u naszego sąsiada dążenie do porozumienia, tę dobrą wolą, która jest podstawą osiągnięcia obopólnych zamierzeń.</u> | |
| 200 | + <u xml:id="u-14.20" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 201 | + <u xml:id="u-14.21" who="#SLubomirski">Opinja publiczna polska, sądzę, popiera niewątpliwie szybkie załatwienie traktatu handlowego polsko-niemieckiego na podstawie równowartościowych wzajemnych ustępstw. Zmierzając po linji szybkiego załatwienia, nie wykluczamy bynajmniej osiągnięcia go etapami, jeśliby ogrom trudnych interesów nie dozwalał narazie całkowitego załatwienia. Nasze zasadnicze stanowisko zmierza oczywiście do pełnego układu. Nie możemy przesądzać metod pracy powołanych czynników, żądamy jedynie, by tak przy częściowem, jak i przy całkowitem porozumieniu baczono na odpowiednią ochronę istotnych i żywotnych interesów gospodarczych naszego Państwa, a nie przenoszono do dyskusji handlowych spraw czysto politycznej natury.</u> | |
| 202 | + <u xml:id="u-14.22" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 203 | + <u xml:id="u-14.23" who="#SLubomirski">W zakończeniu podnieść należy z uznaniem, że przez całą działalność naszej polityki zagranicznej snuje się nieprzerwanie myśl i wytrwała praca pokojowa, stojąca zarazem na straży godności naszego Państwa.</u> | |
| 204 | + <u xml:id="u-14.24" who="#SLubomirski">Z prawdziwem zadowoleniem witamy każde oświadczenie odpowiedzialnego kierownika polityki zagranicznej, podkreślające pokojowość Polski, wskazujące drogi do utrzymania ogólnego pokoju.</u> | |
| 205 | + <u xml:id="u-14.25" who="#SLubomirski">Ostatnie oświadczenie p. Ministra, wygłoszone w Paryżu, stwierdza ponownie w sposób dobitny niebezpieczeństwo, grożące pokojowi wskutek różnych zamysłów o rewizji granic i niemożność Polski wyrzeczenia się posiadanych gwarancji bezpieczeństwa.</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-14.26" who="#komentarz">(Brawa.)</u> | |
| 207 | + <u xml:id="u-14.27" who="#SLubomirski">Takie ujęcie sprawy stanowi dla nas cenną rękojmię, że przy najdalej posuniętej pokojowości dla dobra Państwa i całej ludzkości mogą jednak zaistnieć sprawy i zagadnienia polityczne, których Rząd przez swego odpowiedzialnego kierownika, znając opinję publiczną i na niej się opierając, do dyskusji nawet nie przyjmie.</u> | |
| 208 | + <u xml:id="u-14.28" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 209 | + </div> | |
| 210 | + <div xml:id="div-15"> | |
| 211 | + <u xml:id="u-15.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Roman.</u> | |
| 212 | + </div> | |
| 213 | + <div xml:id="div-16"> | |
| 214 | + <u xml:id="u-16.0" who="#SRoman">Wysoki Senacie! W tych odbywających się dwudniowych debatach, w wielu mowach, które tu były wypowiedziane, zostały poruszone wszelkiego rodzaju zagadnienia i te wielkie zagadnienia dróg rozwojowych całej ludzkości, które tak głęboko przemyślane i w tak pięknej formie nam podali pp. senatorowie Posner i Motz, i sprawy, dotyczące naszego polskiego życia, tych trosk o wewnętrzny ład, z podawaniem poszczególnych faktów, że tu i owdzie nie jest może należycie załatwiana ta lub inna sprawa obywateli, i dalej wypowiadano w mowach nawet takie zupełnie już praktyczne, powiedziałbym domowe, dla nas wskazówki, jak np. ile kosztuje kilo kakao w jednym lub drugim sklepie, na jednej lub drugiej ulicy m. Warszawy. Ja w tem już ostatniem przemówieniu nad budżetem chciałbym trzymać się ściśle tematu, mówić tylko o tym temacie i mówić, jak najmniej.</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-16.1" who="#SRoman">P. s. Szarski w swym wyczerpującym i przejrzystym referacie zobrazował nam w linjach zasadniczych i w szczegółach porównawczo preliminarz budżetowy Rządu i budżet w brzmieniu uchwalonem przez Sejm, z naciskiem dodatnio wyróżniając preliminarz Rządu.</u> | |
| 216 | + <u xml:id="u-16.2" who="#SRoman">Dostojni Panowie Senatorowie! Uchwalanie budżetu przez ciała ustawodawcze jest najdonioślejszem prawem władz ustawodawczych, w ten bowiem sposób dysponujemy składanemi przez cały naród do ogólnej skarbnicy funduszami, zdobywanemi przez obywateli nieraz ciężką pracą i trudem. To też myślę, że w interesie dobra publicznego realizacja tego prawa wtedy będzie korzystna i celowa, gdy w zbudowanym wedle przemyślanego planu i odzwierciedlającym istotne potrzeby i możliwości Państwa budżecie, nie naruszymy zasadniczych podstaw budżetu,...</u> | |
| 217 | + <u xml:id="u-16.3" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-16.4" who="#SRoman">...nie naruszymy jego wykonalności, a tem samem najistotniejszej jego cechy, równowagi budżetowej.</u> | |
| 219 | + <u xml:id="u-16.5" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 220 | + <u xml:id="u-16.6" who="#SRoman">Myślę, że cel ten wtedy jedynie osiągnięty będzie, gdy wszystkie czynniki, powołane do ustalania budżetu, ustosunkują się do tego ze zrozumieniem powagi sprawy i realizować to prawo będą kierowani jedynie względami na dobro Państwa.</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-16.7" who="#komentarz">(Głos: Słusznie. Oklaski.)</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-16.8" who="#SRoman">Wszelkie poprawki, wszelkie zmiany nieprzemyślane, nieliczące się z całością, aczkolwiek każda z nich może być bardzo pożądana, celowa i potrzebna, jednak jeśli nie godzą się z całością budżetu, w konsekwencji swej zamiast logicznej konstrukcji, rzeczywistego i wykonalnego budżetu, mogą dać wykaz żądań poszczególnych ugrupowań społecznych, sprzecznych z sobą, z których w wyniku żadne, być może, nie będzie zrealizowane. Wynik taki tembardziej nam grozi, gdy zaczniemy nieopatrznie podwyższać przewidywane dochody i, obałamucając siebie stwarzaniem pozornej swobody, szczodrze szafować wydatkami. Obawy takie, dostojni Panowie, niestety nasuwa nam budżet w brzmieniu sejmowem, a jednak zmuszeni jesteśmy głosować za nim. Zmuszeni jesteśmy, bo dotychczasowe ustosunkowanie się większości sejmowej do preliminarza budżetowego Rządu nie daje nam żadnej gwarancji, że choćby krótkość czasu pozwoliła Senatowi przemyśleć i rozpoznać poprawki, które powinne być do budżetu wprowadzone, te poprawki będą honorowane i uchwalone przez Sejm. Dlatego, jak już to zaznaczyłem, głosować będziemy za odrzuceniem wszystkich poprawek, zgłoszonych w tej Izbie, a za przyjęciem budżetu w brzmieniu uchwalonem przez Sejm.</u> | |
| 223 | + <u xml:id="u-16.9" who="#komentarz">(Głos: Bardzo słusznie.)</u> | |
| 224 | + <u xml:id="u-16.10" who="#SRoman">Rozważając te poszczególne cyfry, które w budżecie, uchwalonym przez Sejm, są zgodne z cyframi preliminarza rządowego, mamy prawo i obowiązek stwierdzić, że dowodzą one wyników pracy polskiej u schyłku dziesięciolecia naszej niepodległości. Te cyfry są znamienne. Preliminowano w dochodach i w wydatkach przeszło 2.500 milj., gdy prawie 800 milj., licząc razem z ustawą na inwestycje, jak to wyjaśnił nam p. sen. Szarski, przeznaczono na wydatki, które można nazwać inwestycyjnemu. Oto są wyniki polskiej pracy, być może, niewykonywanej jeszcze według naukowej organizacji pracy, o której tak tu dużo mówiono, ale są to pokaźne wyniki tych 10 lat naszej pracy w niepodległej Ojczyźnie.</u> | |
| 225 | + <u xml:id="u-16.11" who="#SRoman">Ubolewamy, że Sejm, odrzucając rządowe projekty ustaw podatkowych, uniemożliwił narazie załatwienie tej kwestji piekącej, jaką jest poprawa bytu pracowników państwowych,...</u> | |
| 226 | + <u xml:id="u-16.12" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 227 | + <u xml:id="u-16.13" who="#SRoman">...to jest tej kategorji ludzi pracy w Polsce, która w dziele organizacji Państwa i usprawnienia maszyny państwowej niesie swój trud ofiarny. Nietylko mamy nadzieję, ale nie wątpimy, że ta pilna, piekąca sprawa załatwiona będzie mimo nawet uprawnień, jakie w tym kierunku zawiera upoważnienie Rządowi udzielone.</u> | |
| 228 | + <u xml:id="u-16.14" who="#SRoman">W wygłoszonych nad budżetem mowach słyszeliśmy także głosy, ostrzegające przed zbytnim optymizmem w sprawie rozwoju gospodarczego Polski.</u> | |
| 229 | + <u xml:id="u-16.15" who="#SRoman">Chciałbym tu powiedzieć, że wszelki optymizm nie jest na miejscu i że bardzo słusznie p. Minister Skarbu pisał w swem sprawozdaniu to, co nam tu przeczytał wczoraj p. s. Koerner. Wszelkie wątpliwości zawsze muszą towarzyszyć rozumowi. A jeżeli panowie mówili tu o różnych zmiennych konjunkturach, to nie wiem dlaczego nikt nie wspomniał o tej konjunkturze, jeżeli tak to można nazwać, której ustalenie w życiu polskiem od nas samych zależy, dlaczego nic nie słyszeliśmy o konjunkturze wzięcia władzy w silne dłonie o ujednoliceniu działania Rządu, czego jesteśmy świadkami od półtora roku,...</u> | |
| 230 | + <u xml:id="u-16.16" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-16.17" who="#SRoman">...dlaczego nie mówiono o konjunkturze zrozumienia przez władzę współżycia społeczno-narodowego i wzięcia na siebie odpowiedzialności za charakter i kierunek tego współżycia, dlaczego nie mówiono o twórczej inicjatywie i wytężonej pracy rządu Marszałka Piłsudskiego, której świadkami jesteśmy od półtora roku.</u> | |
| 232 | + <u xml:id="u-16.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 233 | + <u xml:id="u-16.19" who="#SRoman">Ponętne hasła rekonstrukcji naszej gospodarki społecznej w kierunku zapewnienia czynnikowi pracy odpowiedniego miejsca w życiu gospodarczem Polski, w kierunku planowej organizacji tej pracy na wszystkich polach pracy w Polsce przemawiają wielu z nas do przekonania, ale sądzimy, że nietylko tą drogą, którą niektórzy wskazują, możemy ten cel osiągnąć, na drodze walki klas, walki jednych z drugimi, lecz jest jeszcze i współzawodnictwo, które staje się tem współdziałaniem, umacniającem, a nie rozsadzającem organizm gospodarczy Państwa.</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-16.20" who="#komentarz">(Głos: Słusznie.)</u> | |
| 235 | + <u xml:id="u-16.21" who="#SRoman">Tą drogą kolaboracji kroczy Rząd od maja 1926 r. i jak dotąd widzimy z rezultatami wcale zadawalającemi.</u> | |
| 236 | + <u xml:id="u-16.22" who="#SRoman">W tem miejscu, dostojni Panowie, chciałbym wypowiedzieć jedną prawdę, którą, powiedziałbym, nie dość jest wypowiedzieć raz, która powinna być przez nas wiele razy powtarzana, prawdę, którą żyć będzie wiele naszych przyszłych pokoleń, tę prawdę, że w chwilach dla naszego Państwa, dla naszej Ojczyzny najtrudniejszych, w chwili utrwalenia granic naszego Państwa i odparcia wroga, a dalej w chwili najcięższej ustalenia podstaw organizacji Państwa mieliśmy wielkiego męża, wodza narodu, który od wielu już lat wpatrzony tylko w jedną ideę, w ideę przyszłości Polski, Polski mocarstwowej, Polski wewnątrz rządnej i gospodarczo silnej, o zrealizowanie tej idei walczy niezłomnie, a od nas żąda: pomóc mu, współdziałać z nim w tej wielkiej, w tej trudnej, a tak potrzebnej dla narodu sprawie.</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-16.23" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B. — Głos: Niech żyje Marszałek Piłsudski!)</u> | |
| 238 | + <u xml:id="u-16.24" who="#SRoman">Zastanawiając się nad podstawami naszego życia zbiorowego i o zmianach Konstytucji, o czem tu mówił p. s. Głąbiński, chcę powiedzieć, że nasza Konstytucja w głównych swych zarysach odpowiada tendencjom rozwoju naszego historycznego, odpowiada psychice narodu i wymogom współczesności. Bo wszak cechą tego naszego rozwoju dziejowego jest, a zresztą chcemy, ażeby była, demokratyczność ustroju, pochodzenie władzy od narodu. Nie mówimy zatem o takich zmianach, któreby w wyniku swym mogły prowadzić do zniszczenia podstawowych zasad Konstytucji, do umniejszenia praw obywateli, do unicestwienia parlamentaryzmu, ale mówimy o tych wadach Konstytucji, które dostatecznie odczuwaliśmy już w przeszłości, które dostatecznie wyczuwamy wszyscy i cały naród na zasadzie kilkoletnich doświadczeń. Te zmiany Konstytucji muszą być przeprowadzone.</u> | |
| 239 | + <u xml:id="u-16.25" who="#SRoman">P. s. Głąbiński wyjaśnił nam, że dawniej za czasów Sejmu Ustawodawczego przeprowadzano pacta conventa, że z Naczelnikiem Państwa Sejm suwerenny robił układy, podporządkował sobie Naczelnika Państwa. Dawniej te pacta conventa były nam również dobrze znane i w czasach poprzednich sejmów, jednak p. s. Głąbiński, który tu wczoraj z takiem przekonaniem mówił o zmianach Konstytucji, któreby chciało przeprowadzić stronnictwo, które on reprezentuje, nie powiedział, że jeśli są te najgłówniejsze wady naszej Konstytucji, to komuż je zawdzięczamy, jak nie tej ówczesnej większości?</u> | |
| 240 | + <u xml:id="u-16.26" who="#komentarz">(Głos na ławach Jedynki: Słusznie. S. Głąbiński: Nie było wtedy większości.)</u> | |
| 241 | + <u xml:id="u-16.27" who="#SRoman">Wszak ta część Konstytucji, która traktuje o władzy głowy Państwa, o jego autorytecie, o jego uprawnieniach, która traktuje o sile rządu i o władzy wykonawczej, zdaje mi się, jednak głosami tego stronnictwa, które p. sen. Głąbiński reprezentuje, przeprowadzona została.</u> | |
| 242 | + <u xml:id="u-16.28" who="#komentarz">(S. Głąbiński: Nie było większości, był kompromis.)</u> | |
| 243 | + <u xml:id="u-16.29" who="#SRoman">Proszę Panów, dziejowe zadania Narodu, zdaniem mojem, nie pokrywają się z doraźnemi, chwilowemi korzyściami poszczególnych ugrupowań społecznych, ani nawet większości społeczeństwa i dlatego musi być w Państwie Polskiem czynnik, czuwający nad tem dobrem najwyższem, jakiem jest racja stanu Polski.</u> | |
| 244 | + <u xml:id="u-16.30" who="#SRoman">Dzisiejszą władzę ustawodawczą, zdaniem naszem, czeka rozwiązanie jeszcze innych zadań. Będziemy dążyli do tego, aby sprawa samorządów terytorialnych w Polsce została rozwiązana. Zdaniem mojem, tylko władza państwowa w oparciu na twórczej i pozytywnej pracy społeczeństwa może naprawić te wielkie zaniedbania, jakie mamy jeszcze do wyrównania, a które są skutkiem naszej niewoli. Samorządy według mojego zdania, to szkoła życia, to równouprawnienie, jakie daje się wszystkim ziemiom Polski, są one tem współzawodnictwem o większy wkład do ogólnej skarbnicy ze swej myśli i swych prac.</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-16.31" who="#SRoman">Chcę jeszcze powiedzieć parę słów o mniejszościach narodowych. Polska, jak to w pięknej deklaracji powiedział p. s. Lubomirski, która jednomyślnie przez wszystkich pp. senatorów na Komisji Spraw Zagranicznych została przyjęta, chce pokoju na zewnątrz i wewnątrz.</u> | |
| 246 | + <u xml:id="u-16.32" who="#komentarz">(Głos: Słusznie. Oklaski.)</u> | |
| 247 | + <u xml:id="u-16.33" who="#SRoman">Polska chce usunąć wszelkie walki narodowościowe, Polska chce i my chcemy i dążyć do tego będziemy, ażeby każdy obywatel bez względu na język, którym mówi, bez względu na swą wiarę, miał zapewnione te prawa, które mu zapewnia Konstytucja.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-16.34" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 249 | + <u xml:id="u-16.35" who="#SRoman">Dążyć będziemy do tego, aby mniejszości narodowe w Polsce miały warunki do swobodnego rozwoju swego życia kulturalnego i gospodarczego. Ale Polska nigdy nie dopuści do tego i sądzę, że również wszyscy, jak tu jesteśmy zebrani, bez względu na prawicę i na lewicę, bez względu, czy kto jest przedstawicielem stronnictwa polskiego, niemieckiego, czy ukraińskiego, nie dopuścimy do tego, aby wrogowie polskiej państwowości na ziemiach polskich tworzyli dla siebie agitacyjne tereny dla swych niecnych zamiarów.</u> | |
| 250 | + <u xml:id="u-16.36" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 251 | + <u xml:id="u-16.37" who="#SRoman">Przeciwstawimy się temu całą siłą nietylko naszego Państwa, lecz całą siłą naszego społecznego i narodowego organizmu.</u> | |
| 252 | + <u xml:id="u-16.38" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 253 | + <u xml:id="u-16.39" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Gliwic.)</u> | |
| 254 | + <u xml:id="u-16.40" who="#SRoman">Kończąc, zaznaczam co do stanowiska naszego ugrupowania, że oświadczamy tu uroczyście, że chcemy okazać istotną pomoc obecnemu Rządowi Marszałka Piłsudskiego...</u> | |
| 255 | + <u xml:id="u-16.41" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 256 | + <u xml:id="u-16.42" who="#SRoman">...w jego wielkiej trosce, w jego usiłowaniach o umocnienie stanowiska Polski na zewnątrz i o uporządkowanie wszystkich spraw naszych wewnątrz.</u> | |
| 257 | + <u xml:id="u-16.43" who="#komentarz">(Brawa.)</u> | |
| 258 | + <u xml:id="u-16.44" who="#SRoman">Myślę, Panowie, że jeżeli te nasze dążenia będą przez wszystkich należycie rozumiane, jeżeli te zagadnienia, o których mówiłem, w kierunku umacniającym nasze państwo, wprowadzającym je na należyte drogi rozwojowe, będą rozwiązane przez obecne ciała ustawodawcze, to sądzę, że w dziejach polskiego parlamentaryzmu zapiszemy sobie chlubną kartę.</u> | |
| 259 | + <u xml:id="u-16.45" who="#komentarz">(Brawa i oklaski.)</u> | |
| 260 | + </div> | |
| 261 | + <div xml:id="div-17"> | |
| 262 | + <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszałekGliwic">Lista mówców wyczerpana. Zarządzam obecnie przerwę 10-minutową, po której przystąpimy do głosowania.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-17.1" who="#komentarz">(Po przerwie.)</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-17.2" who="#WicemarszałekGliwic">Wznawiam posiedzenie. Przystępujemy do głosowania. Wobec tego, że dyskusja się odbyła nad całym budżetem, głosujemy nad poprawkami chronologicznie. Przedewszystkiem przystępujemy do głosowania nad poprawkami mniejszości Komisji Skarbowo-Budżetowej w załączniku nr. 4 do druku nr. 2.</u> | |
| 265 | + <u xml:id="u-17.3" who="#WicemarszałekGliwic">Do części 7 — Ministerstwo Spraw Wewnętrznych — punkt 1 jest cofnięty przez wnioskodawcę. Punkt 2: Dział 3, § 16 dochodów powiększyć sumę 200.000 zł. na 500.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, żeby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 266 | + <u xml:id="u-17.4" who="#WicemarszałekGliwic">Do części 13 — Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego — A. Administracja. Wydatki zwyczajne jest wniosek s. Rubinszteina: Punkt 1: W dziale 2 § 14 „Wyznanie mojżeszowe”, poz. 1 „Zasiłki dla instytucji wyznaniowych”, powiększyć o sumę 1.000.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-17.5" who="#WicemarszałekGliwic">Teraz głosujemy nad drugą częścią tego wniosku, która brzmi: „W razie odrzucenia poprawki skreślić § 14, poz. 2 zaś przenieść do działu 5, pozostawiając wyznaczoną sumę bez zmiany”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą drugą częścią wniosku s. Rubinszteina, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 268 | + <u xml:id="u-17.6" who="#WicemarszałekGliwic">Głosujemy nad 2 wnioskiem s. Rubinszteina: „W dziale 4 rozdz. 2 § 11 „Zasiłki i stypendja”, poz. 1 „Szkolnictwo prywatne” powiększyć o sumę 1.200.000 zł”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-17.7" who="#WicemarszałekGliwic">Głosujemy nad 3 wnioskiem s. Rubinszteina: „W dziale 4 rozdz. 3 § 11 „Zasiłki i stypendja” wstawić poz. 4. „Subwencje dla prywatnych seminarjów nauczycielskich” 200.000 zł. O tę sumę powiększyć sumę ogólną”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 270 | + <u xml:id="u-17.8" who="#WicemarszałekGliwic">Przechodzimy do wniosków s. Kłuszyńskiej do części 15 — Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej — A. Administracja. Wydatki zwyczajne. Głosujemy nad 1 wnioskiem: „W dziale 2 § 3 zwiększyć o 10.000 zł”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 271 | + <u xml:id="u-17.9" who="#WicemarszałekGliwic">Głosujemy nad 2 wnioskiem s. Kłuszyńskiej: „W dziale 2 § 10 zwiększyć o 20.000 zł”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, żeby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 272 | + <u xml:id="u-17.10" who="#WicemarszałekGliwic">Głosujemy nad 3 wnioskiem s. Kłuszyńskiej: „W dziale 7 § 13 zwiększyć o 4.000.000 zł”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 273 | + <u xml:id="u-17.11" who="#WicemarszałekGliwic">Głosujemy nad 4 wnioskiem s. Kłuszyńskiej: „W dziale 7 § 22 zwiększyć o 9.000.000 zł”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 274 | + <u xml:id="u-17.12" who="#WicemarszałekGliwic">W ten sposób wszystkie wnioski mniejszości Komisji Skarbowo-Budżetowej upadły, a jeden został wycofany.</u> | |
| 275 | + <u xml:id="u-17.13" who="#WicemarszałekGliwic">Przechodzimy do głosowania nad wnioskami s. Głąbińskiego, zgłoszonemi na plenum.</u> | |
| 276 | + <u xml:id="u-17.14" who="#WicemarszałekGliwic">Do części 7 — Ministerstwo Spraw Wewnętrznych — A. Administracja. Wydatki. 1) W dziale 3, rozdz. 7, §. 1 zmniejszyć o 1.650.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, ażeby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 277 | + <u xml:id="u-17.15" who="#WicemarszałekGliwic">2) W dziale 3, rozdz. 7, § 2 zmniejszyć o 2.650.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, ażeby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 278 | + <u xml:id="u-17.16" who="#WicemarszałekGliwic">Do części 8 — Ministerstwo Skarbu — C. Monopole. Rozchody.</u> | |
| 279 | + <u xml:id="u-17.17" who="#WicemarszałekGliwic">W dziale 13 § 9 zmniejszyć o 2.465.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 280 | + <u xml:id="u-17.18" who="#WicemarszałekGliwic">Do części 12 — Ministerstwo Rolnictwa — A. Administracja. Wydatki.</u> | |
| 281 | + <u xml:id="u-17.19" who="#WicemarszałekGliwic">1) W dziale 3 § 10 zmniejszyć o 3.320.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 282 | + <u xml:id="u-17.20" who="#WicemarszałekGliwic">2) W dziale 3 § 12 zmniejszyć o 1.000.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 283 | + <u xml:id="u-17.21" who="#WicemarszałekGliwic">3) W dziale 3 § 13 zmniejszyć o 1.600.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 284 | + <u xml:id="u-17.22" who="#WicemarszałekGliwic">Do części 13 — Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego — A. Administracja, Wydatki.</u> | |
| 285 | + <u xml:id="u-17.23" who="#WicemarszałekGliwic">1) W dziale 1 § 11 zmniejszyć o 2.850.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 286 | + <u xml:id="u-17.24" who="#WicemarszałekGliwic">2) W dziale 4, rozdz. 2 § 12 zmniejszyć o 10.000.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 287 | + <u xml:id="u-17.25" who="#WicemarszałekGliwic">Do części 14 — Ministerstwo Robót Publicznych — A. Administracja. Wydatki.</u> | |
| 288 | + <u xml:id="u-17.26" who="#WicemarszałekGliwic">1) W dziale 2, rozdz. 2, § 16 zmniejszyć o 800 tysięcy zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 289 | + <u xml:id="u-17.27" who="#WicemarszałekGliwic">2) W dziale 2, rozdz. 2, § 17 zmniejszyć o 1.000.000 zł. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 290 | + <u xml:id="u-17.28" who="#WicemarszałekGliwic">Przechodzimy do części 16, — Ministerstwo Reform Rolnych — A. Administracja. — Wydatki.</u> | |
| 291 | + <u xml:id="u-17.29" who="#komentarz">(S. Głąbiński: Proszę o przegłosowanie tych wniosków razem.)</u> | |
| 292 | + <u xml:id="u-17.30" who="#WicemarszałekGliwic">Na życzenie p. wnioskodawcy głosujemy razem nad 4 wnioskami do części 16. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tymi wnioskami, aby wstali. Mniejszość, wnioski upadły.</u> | |
| 293 | + <u xml:id="u-17.31" who="#WicemarszałekGliwic">Poza tem złożone tu zostały przed chwilą poprawki p. s. Rogowicza, które s. Rogowicz cofnął.</u> | |
| 294 | + <u xml:id="u-17.32" who="#komentarz">(S. Rogowicz: Z wyjątkiem ostatniego, dotyczącego ustawy skarbowej.)</u> | |
| 295 | + <u xml:id="u-17.33" who="#WicemarszałekGliwic">Przystępujemy do głosowania nad budżetem, tak, jak wyszedł z Sejmu.</u> | |
| 296 | + <u xml:id="u-17.34" who="#komentarz">(Głos: Z komisji senackiej.)</u> | |
| 297 | + <u xml:id="u-17.35" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są za całym budżetem, aby wstali. Większość, budżet przyjęty.</u> | |
| 298 | + <u xml:id="u-17.36" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 299 | + <u xml:id="u-17.37" who="#WicemarszałekGliwic">Przechodzimy do ustawy skarbowej. Do art. 1 ustawy skarbowej nie zgłoszono poprawek, przyjęty bez zmiany.</u> | |
| 300 | + <u xml:id="u-17.38" who="#WicemarszałekGliwic">Art. 2, wniosków niema, przyjęty.</u> | |
| 301 | + <u xml:id="u-17.39" who="#WicemarszałekGliwic">Art. 3, wniosków niema, przyjęty.</u> | |
| 302 | + <u xml:id="u-17.40" who="#WicemarszałekGliwic">Art. 4. poprawek niema, przyjęty.</u> | |
| 303 | + <u xml:id="u-17.41" who="#WicemarszałekGliwic">Do art. 5 są trzy poprawki.</u> | |
| 304 | + <u xml:id="u-17.42" who="#WicemarszałekGliwic">Przedewszystkiem wniosek p. sen. Głąbińskiego do tego artykułu, załącznik nr. 3 do druku nr 2. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 305 | + <u xml:id="u-17.43" who="#WicemarszałekGliwic">Poprawka 2 do art. 5, umieszczona w załączniku 3, została wycofana.</u> | |
| 306 | + <u xml:id="u-17.44" who="#WicemarszałekGliwic">Drugi wniosek, senatorów Sokołowskiego i Gruszczyńskiego, odbitka nr. 15, na dole. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 307 | + <u xml:id="u-17.45" who="#WicemarszałekGliwic">Wniosek s. Decykiewicza, załącznik nr. 3, do druku nr. 2, punkt 3. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość, wniosek upadł.</u> | |
| 308 | + <u xml:id="u-17.46" who="#WicemarszałekGliwic">W ten sposób art. 5 jest przyjęty w brzmieniu uchwalonem przez naszą komisję.</u> | |
| 309 | + <u xml:id="u-17.47" who="#WicemarszałekGliwic">Art. 6, 7, 8, 9, 10 bez zmiany.</u> | |
| 310 | + <u xml:id="u-17.48" who="#WicemarszałekGliwic">Do art. 11 jest poprawka s. Koernera w druku, aby na końcu artykułu dodać wyrazy: „drobne go przemysłu, handlu i rzemiosła”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Mniejszość, poprawka upadła.</u> | |
| 311 | + <u xml:id="u-17.49" who="#komentarz">(S. Rogowicz: Moją poprawkę do art. 11 cofam.)</u> | |
| 312 | + <u xml:id="u-17.50" who="#WicemarszałekGliwic">Zatem innych poprawek do art. 11 niema.</u> | |
| 313 | + <u xml:id="u-17.51" who="#WicemarszałekGliwic">Art. 12 i 13 przyjęto bez zmian.</u> | |
| 314 | + <u xml:id="u-17.52" who="#WicemarszałekGliwic">Głosujemy nad całą ustawą skarbową. Proszę Panów Senatorów, którzy są za całą ustawą skarbową, ażeby wstali. Większość. W ten sposób cała ustawa skarbowa została przyjęta.</u> | |
| 315 | + <u xml:id="u-17.53" who="#WicemarszałekGliwic">Zarządzam przerwę na 5 minut.</u> | |
| 316 | + <u xml:id="u-17.54" who="#komentarz">(Po przerwie.)</u> | |
| 317 | + </div> | |
| 318 | + <div xml:id="div-18"> | |
| 319 | + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Wznawiam przerwane posiedzenie. Przystępujemy do głosowania rezolucji Komisji Skarbowo-Budżetowej do poszczególnych części budżetu, będących w załączniku nr. 2 do druku nr. 2.</u> | |
| 320 | + <u xml:id="u-18.1" who="#Marszałek">Do części 4 — Prezydjum Rady Ministrów, Proszę p. Sekretarza o odczytanie rezolucji.</u> | |
| 321 | + </div> | |
| 322 | + <div xml:id="div-19"> | |
| 323 | + <u xml:id="u-19.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 324 | + <u xml:id="u-19.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby celem wykonania postanowień art. 73 Konstytucji przedłożył ciałom ustawodawczym projekt ustawy o sądownictwie administracyjnem”.</u> | |
| 325 | + </div> | |
| 326 | + <div xml:id="div-20"> | |
| 327 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Większość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 328 | + </div> | |
| 329 | + <div xml:id="div-21"> | |
| 330 | + <u xml:id="u-21.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 331 | + <u xml:id="u-21.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby poczynił odpowiednie kroki w celu przyśpieszenia toku czynności w Najwyższym Trybunale Administracyjnym”.</u> | |
| 332 | + </div> | |
| 333 | + <div xml:id="div-22"> | |
| 334 | + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Większość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 335 | + <u xml:id="u-22.1" who="#Marszałek">Część 7 — Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Proszę p. Sekretarza o odczytanie rezolucji.</u> | |
| 336 | + </div> | |
| 337 | + <div xml:id="div-23"> | |
| 338 | + <u xml:id="u-23.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 339 | + <u xml:id="u-23.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do przedłożenia wniosku o znowelizowanie art. 35 ustawy z dnia 11 sierpnia 1923 r. o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych w kierunku skreślenia dotacji”.</u> | |
| 340 | + </div> | |
| 341 | + <div xml:id="div-24"> | |
| 342 | + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Większość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 343 | + </div> | |
| 344 | + <div xml:id="div-25"> | |
| 345 | + <u xml:id="u-25.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 346 | + <u xml:id="u-25.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby dokonał bezzwłocznie uregulowania uposażenia lekarzy okręgowych w Małopolsce, zgodnie z zasadami słuszności i wymogami służby”.</u> | |
| 347 | + </div> | |
| 348 | + <div xml:id="div-26"> | |
| 349 | + <u xml:id="u-26.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Większość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 350 | + </div> | |
| 351 | + <div xml:id="div-27"> | |
| 352 | + <u xml:id="u-27.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 353 | + <u xml:id="u-27.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby po wyjednaniu w drodze ustawodawczej potrzebnych kredytów przystąpił bezzwłocznie do rozbudowy zakładu dla umysłowo chorych w Kulparkowie, celem usunięcia teraźniejszego przepełnienia w tym zakładzie i zaprowadzenia w nim urządzeń, wymaganych dzisiejszym stanem nauki lekarskiej”.</u> | |
| 354 | + </div> | |
| 355 | + <div xml:id="div-28"> | |
| 356 | + <u xml:id="u-28.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Większość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 357 | + </div> | |
| 358 | + <div xml:id="div-29"> | |
| 359 | + <u xml:id="u-29.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 360 | + <u xml:id="u-29.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby wykonał ściśle ustawę o zwalczaniu alkoholizmu i przeprowadził wydatną redukcję szynków, w sposób tą ustawą wskazany”.</u> | |
| 361 | + </div> | |
| 362 | + <div xml:id="div-30"> | |
| 363 | + <u xml:id="u-30.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Większość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 364 | + <u xml:id="u-30.1" who="#Marszałek">Część 8 — Ministerstwo Skarbu. Proszę p. Sekretarza o odczytanie rezolucji.</u> | |
| 365 | + </div> | |
| 366 | + <div xml:id="div-31"> | |
| 367 | + <u xml:id="u-31.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 368 | + <u xml:id="u-31.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, aby w związku z potrzebnem stanowczem unormowaniem stosunków prawnych zagranicznych zakładów ubezpieczeń życiowych, działających na obszarze Państwa Polskiego, zabezpieczył należycie prawa obywateli polskich, wynikające z umów ubezpieczeniowych, zawartych z temi zakładami, szczególnie zaś zniewolił te zakłady w miarę słuszności do stosownego zwaloryzowania swych zobowiązań z tytułu umów ubezpieczeniowych, zawartych przed r. 1918”.</u> | |
| 369 | + <u xml:id="u-31.2" who="#komentarz">(S. Gliwic: W sprawie formalnej proszę o głos.)</u> | |
| 370 | + </div> | |
| 371 | + <div xml:id="div-32"> | |
| 372 | + <u xml:id="u-32.0" who="#Marszałek">S. Gliwic ma głos.</u> | |
| 373 | + </div> | |
| 374 | + <div xml:id="div-33"> | |
| 375 | + <u xml:id="u-33.0" who="#SGliwic">W kwestji głosowania, jako przewodniczący Komisji Skarbowo-Budżetowej, proszę, żeby te wszystkie rezolucje Komisji Skarbowo-Budżetowej, które były jednomyślnie przez komisję przyjęte, głosować en bloc.</u> | |
| 376 | + <u xml:id="u-33.1" who="#SGliwic">(S. Thullie: Zgadzam się z tem, proszę tylko o głosowanie osobne do części 13. S. Koerner: Ja się nie zgadzam i proszę Pana Marszałka o głosowanie wszystkich rezolucji osobno.)</u> | |
| 377 | + </div> | |
| 378 | + <div xml:id="div-34"> | |
| 379 | + <u xml:id="u-34.0" who="#Marszałek">Proszę p. Wicemarszałka Gliwica, który jest prezesem Komisji Skarbowo-Budżetowej, żeby zajął moje miejsce i te rezolucje przegłosował.</u> | |
| 380 | + <u xml:id="u-34.1" who="#komentarz">(S. Rogowicz: Ponieważ jest protest, musimy głosować każdą rezolucję poszczególnie.)</u> | |
| 381 | + <u xml:id="u-34.2" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Gliwic.)</u> | |
| 382 | + </div> | |
| 383 | + <div xml:id="div-35"> | |
| 384 | + <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją do części 8, aby wstali. Większość, przyjęta.</u> | |
| 385 | + <u xml:id="u-35.1" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę p. Sekretarza o odczytanie rezolucji do części 10 — Ministerstwo Przemysłu i Handlu.</u> | |
| 386 | + </div> | |
| 387 | + <div xml:id="div-36"> | |
| 388 | + <u xml:id="u-36.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 389 | + <u xml:id="u-36.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do bezpośredniego dopuszczenia kupców do kredytów w państwowych instytucjach finansowych bez pośrednictwa banków prywatnych, do wydatniejszego zasilenia banków spółdzielczych kredytem, oraz umożliwienia wykupna weksli w Banku Polskim także w drugim dniu płatności”.</u> | |
| 390 | + </div> | |
| 391 | + <div xml:id="div-37"> | |
| 392 | + <u xml:id="u-37.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Większość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 393 | + </div> | |
| 394 | + <div xml:id="div-38"> | |
| 395 | + <u xml:id="u-38.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 396 | + <u xml:id="u-38.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, aby zaniechano wyliczania w paszportach poszczególnych krajów zagranicznych, do których paszport ma być ważny, co zastąpić należy przez formułę „do wszystkich państw z wyjątkiem…”.</u> | |
| 397 | + </div> | |
| 398 | + <div xml:id="div-39"> | |
| 399 | + <u xml:id="u-39.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Większość, rezolucja przyjęta. Panowie pozwolą, że teraz zmienię system głosowania. Będę prosił o wstanie tych Panów, którzy są przeciwni. Proszę p. Sekretarza o odczytanie rezolucji do części 11 — Ministerstwo Komunikacji.</u> | |
| 400 | + </div> | |
| 401 | + <div xml:id="div-40"> | |
| 402 | + <u xml:id="u-40.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 403 | + <u xml:id="u-40.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, aby możliwie największą opieką otoczył cywilne lotnictwo i w możliwie najkrótszym czasie utworzył cywilny podsekretarjat staną lotnictwa”.</u> | |
| 404 | + </div> | |
| 405 | + <div xml:id="div-41"> | |
| 406 | + <u xml:id="u-41.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, aby wstali. Nikt nie wstaje, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 407 | + </div> | |
| 408 | + <div xml:id="div-42"> | |
| 409 | + <u xml:id="u-42.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 410 | + <u xml:id="u-42.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do przyśpieszenia wydania jednolitej dla wszystkich pracowników kolejowych pragmatyki służbowej, przepisów dyscyplinarnych, nowej ustawy emerytalnej dla pracowników etatowych oraz jednolitych przepisów o pomocy lekarskiej dla wszystkich pracowników kolejowych”.</u> | |
| 411 | + </div> | |
| 412 | + <div xml:id="div-43"> | |
| 413 | + <u xml:id="u-43.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, aby wstali. Nikt nie wstaje, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 414 | + <u xml:id="u-43.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do rezolucji do części 13 — Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.</u> | |
| 415 | + </div> | |
| 416 | + <div xml:id="div-44"> | |
| 417 | + <u xml:id="u-44.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 418 | + <u xml:id="u-44.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby w celu wykonania przepisu art. 26 ustawy z 26 września 1922 r. (Oz. Ust. Rz. P. Nr. 90, poz. 829) przedłożył ciałom ustawodawczym projekt ustawy o założeniu uniwersytetu ukraińskiego”.</u> | |
| 419 | + <u xml:id="u-44.2" who="#komentarz">(S. Głąbiński: Ustawa mówi o ruskim.)</u> | |
| 420 | + </div> | |
| 421 | + <div xml:id="div-45"> | |
| 422 | + <u xml:id="u-45.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Mniejszość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 423 | + </div> | |
| 424 | + <div xml:id="div-46"> | |
| 425 | + <u xml:id="u-46.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 426 | + <u xml:id="u-46.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, aby unormował sprawę nostryfikacji dyplomów uniwersytetów zagranicznych w Polsce, zwłaszcza w tym kierunku, aby podania o nostryfikację załatwiano z należytym pośpiechem i nie żądano składania niepotrzebnych egzaminów”.</u> | |
| 427 | + </div> | |
| 428 | + <div xml:id="div-47"> | |
| 429 | + <u xml:id="u-47.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 430 | + <u xml:id="u-47.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do rezolucji do części 14 — Ministerstwo Robót Publicznych.</u> | |
| 431 | + </div> | |
| 432 | + <div xml:id="div-48"> | |
| 433 | + <u xml:id="u-48.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 434 | + <u xml:id="u-48.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby w celu zapobieżenia klęskom powodzi, powtarzającym się co roku w województwach południowych, powołał bezzwłocznie do życia organ techniczny dla projektowania, wykonania i konserwacji zabudowań potoków górskich”.</u> | |
| 435 | + </div> | |
| 436 | + <div xml:id="div-49"> | |
| 437 | + <u xml:id="u-49.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 438 | + </div> | |
| 439 | + <div xml:id="div-50"> | |
| 440 | + <u xml:id="u-50.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 441 | + <u xml:id="u-50.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat Wzywa Rząd, ażeby w celu usunięcia zabagnienia gruntów i w celu przeprowadzenia kolmatacji bagien naddniestrzańskich zajął się troskliwie dokończeniem regulacji Dniestru od Kornalowic do Rozwadowa i Strwiąża poniżej Biskowic”.</u> | |
| 442 | + </div> | |
| 443 | + <div xml:id="div-51"> | |
| 444 | + <u xml:id="u-51.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 445 | + </div> | |
| 446 | + <div xml:id="div-52"> | |
| 447 | + <u xml:id="u-52.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 448 | + <u xml:id="u-52.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby unormował udzielanie ze Skarbu Państwa zasiłków i pożyczek na budowę i utrzymanie dróg samorządowych”.</u> | |
| 449 | + </div> | |
| 450 | + <div xml:id="div-53"> | |
| 451 | + <u xml:id="u-53.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 452 | + </div> | |
| 453 | + <div xml:id="div-54"> | |
| 454 | + <u xml:id="u-54.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 455 | + <u xml:id="u-54.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby przedłożył ciałom ustawodawczym program robót i plan finansowania-budowy dróg wodnych, budowy gmachów państwowych i budowy dróg i mostów państwowych”.</u> | |
| 456 | + </div> | |
| 457 | + <div xml:id="div-55"> | |
| 458 | + <u xml:id="u-55.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 459 | + <u xml:id="u-55.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do rezolucji do części 15 — Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej.</u> | |
| 460 | + </div> | |
| 461 | + <div xml:id="div-56"> | |
| 462 | + <u xml:id="u-56.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 463 | + <u xml:id="u-56.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, aby nie karano bezwzględnym aresztem za powtórne przekroczenie (art. 17 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 22 marca 1928 r.) dopóki mandat karny za pierwsze przekroczenie się nie uprawomocni”.</u> | |
| 464 | + </div> | |
| 465 | + <div xml:id="div-57"> | |
| 466 | + <u xml:id="u-57.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 467 | + </div> | |
| 468 | + <div xml:id="div-58"> | |
| 469 | + <u xml:id="u-58.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 470 | + <u xml:id="u-58.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Ministra Pracy i Opieki Społecznej do wydania w jak najkrótszym czasie przepisów wykonawczych do rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 kwietnia 1927 r. o nadzorze nad działalnością instytucji opiekuńczych”.</u> | |
| 471 | + </div> | |
| 472 | + <div xml:id="div-59"> | |
| 473 | + <u xml:id="u-59.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 474 | + <u xml:id="u-59.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do rezolucji do części 18 — Emerytury.</u> | |
| 475 | + </div> | |
| 476 | + <div xml:id="div-60"> | |
| 477 | + <u xml:id="u-60.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 478 | + <u xml:id="u-60.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby przenoszenia w stań spoczynku funkcjonarjuszów cywilnych i wojskowych, posiadających prawa emerytalne, dokonywał tylko w wypadkach istotnej konieczności, nakazanej względami na dobro służby”.</u> | |
| 479 | + </div> | |
| 480 | + <div xml:id="div-61"> | |
| 481 | + <u xml:id="u-61.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 482 | + </div> | |
| 483 | + <div xml:id="div-62"> | |
| 484 | + <u xml:id="u-62.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 485 | + <u xml:id="u-62.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do przeprowadzenia rewizji pensji, wypłacanych z części 18, dział 1 § 5 preliminarza budżetowego, i podwyższenia pensji, wypłacanych wdowom po ludziach wielce dla kultury polskiej zasłużonych, przynajmniej do wysokości, przyznanej innym podobnym pensjonarjuszom”.</u> | |
| 486 | + </div> | |
| 487 | + <div xml:id="div-63"> | |
| 488 | + <u xml:id="u-63.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 489 | + <u xml:id="u-63.1" who="#Marszałek">W ten sposób wszystkie rezolucje Komisji Skarbowo-Budżetowej Senatu przyjęto.</u> | |
| 490 | + <u xml:id="u-63.2" who="#Marszałek">Głosujmy teraz nad rezolucjami, zgłoszonemi na plenum. Rezolucja pierwsza s. Szuyskiego.</u> | |
| 491 | + <u xml:id="u-63.3" who="#Marszałek">Sekretarz s. Kopciński (czyta):</u> | |
| 492 | + <u xml:id="u-63.4" who="#Marszałek">„Senat uważa, że pierwszym i głównym obowiązkiem Rządu przy wykonywaniu budżetu jest dbać o to, by wydatki państwowe nigdy nie przekroczyły dochodów istotnych Państwa; że przy uwzględnieniu tej głównej, powyżej wyłuszczonej zasady, Rząd ma obowiązek starać się o urealnienie tych części swego budżetu, które stałyby się nierealnemi z powodu wzrostu cen produktów, względnie robocizny”.</u> | |
| 493 | + <u xml:id="u-63.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw rezolucji?</u> | |
| 494 | + <u xml:id="u-63.6" who="#komentarz">(S. Januszewski: Panie Marszałku, proszę o głos w sprawie głosowania.)</u> | |
| 495 | + <u xml:id="u-63.7" who="#Marszałek">W sprawie głosowania głos ma s. Januszewski.</u> | |
| 496 | + </div> | |
| 497 | + <div xml:id="div-64"> | |
| 498 | + <u xml:id="u-64.0" who="#SJanuszewski">Zdaje mi się, że przy indywidualnych rezolucjach będzie bardzo trudno głosować w sposób negatywny. Trzeba stwierdzić, kto jest za, a kto przeciw.</u> | |
| 499 | + </div> | |
| 500 | + <div xml:id="div-65"> | |
| 501 | + <u xml:id="u-65.0" who="#WicemarszałekGliwic">Dziękuję bardzo, ale ja zarządzam głosowaniem.</u> | |
| 502 | + <u xml:id="u-65.1" who="#komentarz">(S. Januszewski: Ale możemy się nie zgodzić na podstawie regulaminu.)</u> | |
| 503 | + <u xml:id="u-65.2" who="#WicemarszałekGliwic">Rezolucja przyjęta. Druga rezolucja s. Szuyskiego.</u> | |
| 504 | + </div> | |
| 505 | + <div xml:id="div-66"> | |
| 506 | + <u xml:id="u-66.0" who="#SekretarzsKopciński">(czyta):</u> | |
| 507 | + <u xml:id="u-66.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat ubolewa, że Sejm przez odrzucenie rządowych projektów ustaw podatkowych postawił pod znakiem zapytania podwyżkę poborów pracowników państwowych”.</u> | |
| 508 | + </div> | |
| 509 | + <div xml:id="div-67"> | |
| 510 | + <u xml:id="u-67.0" who="#WicemarszałekGliwic">Kto z Panów Senatorów jest przeciw tej rezolucji? Przyjęta.</u> | |
| 511 | + <u xml:id="u-67.1" who="#WicemarszałekGliwic">Teraz głosujemy nad rezolucją s. Thulliego.</u> | |
| 512 | + <u xml:id="u-67.2" who="#komentarz">(Głos: Panie Marszałku, jednak w swojem głosowaniu nie zapytuje Pan Marszałek jeszcze o jedną rzecz, mianowicie mogą być senatorowie, którzy się wstrzymują od głosowania. Trzeba stwierdzić, kto jest za i kto jest przeciw; uważamy, że powinniśmy głosować w formie pozytywnej.)</u> | |
| 513 | + <u xml:id="u-67.3" who="#WicemarszałekGliwic">Rezolucja s. Thulliego, odbitka nr. 12. Zwracam uwagę, że do rezolucji trzeciej są zgłoszone dwie poprawki, będziemy głosowali najpierw nad poprawkami, a później nad rezolucją. Do pierwszej jest także zmiana.</u> | |
| 514 | + </div> | |
| 515 | + <div xml:id="div-68"> | |
| 516 | + <u xml:id="u-68.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 517 | + <u xml:id="u-68.1" who="#SekretarzsKopciński">Pierwsza rezolucja s. Thulliego z poprawką: „Senat wzywa Rząd do inicjatywy w sprawie zrównania poborów emerytów z czasów zaborczych, oraz wdów i sierot po nich z poborami emerytów polskich, oraz wdów i sierot po tychże”.</u> | |
| 518 | + </div> | |
| 519 | + <div xml:id="div-69"> | |
| 520 | + <u xml:id="u-69.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw, aby wstali. Przyjęta.</u> | |
| 521 | + <u xml:id="u-69.1" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę p. Sekretarza o odczytanie następnej rezolucji.</u> | |
| 522 | + </div> | |
| 523 | + <div xml:id="div-70"> | |
| 524 | + <u xml:id="u-70.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 525 | + <u xml:id="u-70.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do cofnięcia rozporządzenia o wyłącznem prawie sprzedawania specyfików w aptekach”.</u> | |
| 526 | + </div> | |
| 527 | + <div xml:id="div-71"> | |
| 528 | + <u xml:id="u-71.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, ażeby wstali. Większość, rezolucja przepadła.</u> | |
| 529 | + <u xml:id="u-71.1" who="#komentarz">(S. Koerner: Wcale nie.)</u> | |
| 530 | + <u xml:id="u-71.2" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Mniejszość, przepadła.</u> | |
| 531 | + <u xml:id="u-71.3" who="#WicemarszałekGliwic">Głosujemy teraz poprawki senatorów Achmatowicza i Koernera do trzeciej rezolucji s. Thulliego.</u> | |
| 532 | + <u xml:id="u-71.4" who="#komentarz">(S. Thullie: Przyjmuję poprawkę s. Koernera, a s. Achmatowicza nie przyjmuję.)</u> | |
| 533 | + <u xml:id="u-71.5" who="#WicemarszałekGliwic">Obecnie ta rezolucja z poprawką s. Koernera, przyjęta przez s. Thulliego, brzmi w następujący sposób: „Senat wzywa Rząd do wniesienia ustawy, znoszącej ograniczenia wyznań katolickiego i żydowskiego z czasów rządów zaborczych</u> | |
| 534 | + <u xml:id="u-71.6" who="#komentarz">(S. Roman: Wszelkich wyznań, to jest najdalej idące.)</u> | |
| 535 | + <u xml:id="u-71.7" who="#WicemarszałekGliwic">Poprawka s. Achmatowicza jest taka, aby zamiast słów: „Kościoła Katolickiego” wstawić „wszystkich wyznań”.</u> | |
| 536 | + <u xml:id="u-71.8" who="#komentarz">(S. Thullie: Tu podniesiono, aby skreślić słowa: „cerkwi prawosławnej”, ja zgadzam się na to.)</u> | |
| 537 | + <u xml:id="u-71.9" who="#WicemarszałekGliwic">Najdalej idąca poprawka jest s. Achmatowicza. Rezolucja z tą poprawką brzmiałaby:</u> | |
| 538 | + <u xml:id="u-71.10" who="#WicemarszałekGliwic">„Senat wzywa Rząd do wniesienia ustawy, znoszącej ograniczenia wszystkich wyznań z czasów rządów zaborczych. Kto jest za tą rezolucją, proszę o powstanie. Większość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 539 | + </div> | |
| 540 | + <div xml:id="div-72"> | |
| 541 | + <u xml:id="u-72.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 542 | + <u xml:id="u-72.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, by przeprowadził jak najrychlej rewizję programu nauki szkół powszechnych, który okazał się nieodpowiednim rozwojowi umysłowemu dzieci szkolnych”.</u> | |
| 543 | + <u xml:id="u-72.2" who="#SekretarzsKopciński">Wicemarszałek Gliwic</u> | |
| 544 | + <u xml:id="u-72.3" who="#SekretarzsKopciński">Kto jest przeciw tej rezolucji, zechce wstać. Przyjęta.</u> | |
| 545 | + </div> | |
| 546 | + <div xml:id="div-73"> | |
| 547 | + <u xml:id="u-73.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 548 | + <u xml:id="u-73.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do wniesienia projektu, znoszącego postanowienia ustawy sanacyjnej z r. 1925, o ile dotyczy ona nauczycieli wogóle, a w szczególności nauczycieli szkół średnich”.</u> | |
| 549 | + </div> | |
| 550 | + <div xml:id="div-74"> | |
| 551 | + <u xml:id="u-74.0" who="#WicemarszałekGliwic">Kto jest przeciw? Niema sprzeciwu, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 552 | + <u xml:id="u-74.1" who="#WicemarszałekGliwic">Przystępujemy do rezolucji na odbitce nr. 18. Rezolucja s. Kelles-Krauza.</u> | |
| 553 | + </div> | |
| 554 | + <div xml:id="div-75"> | |
| 555 | + <u xml:id="u-75.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 556 | + <u xml:id="u-75.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do przekazania Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej agend sanitarnych, wykonywanych obecnie na zasadzie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 16 stycznia 1924 r. (Dz. Ust. Rz. P. Nr. 9, poz. 86) przez Ministra Spraw Wewnętrznych, jak również agend sanitarnych, wykonywanych obecnie przez inne ministerstwa z wyjątkiem Ministerstwa Spraw Wojskowych”.</u> | |
| 557 | + </div> | |
| 558 | + <div xml:id="div-76"> | |
| 559 | + <u xml:id="u-76.0" who="#WicemarszałekGliwic">Kto jest przeciw tej rezolucji? Większość. Rezolucja upadła. Przystępujemy do rezolucji s. Makucha.</u> | |
| 560 | + </div> | |
| 561 | + <div xml:id="div-77"> | |
| 562 | + <u xml:id="u-77.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 563 | + <u xml:id="u-77.1" who="#SekretarzsKopciński">„Wzywa się Rząd:</u> | |
| 564 | + <u xml:id="u-77.2" who="#SekretarzsKopciński">1) ażeby natychmiast zarządził, by na terenie województwa lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego zostały przeprowadzone ostateczne wybory gminne w każdej gminie, w której urzęduje dotychczas komisarz gminny;</u> | |
| 565 | + <u xml:id="u-77.3" who="#SekretarzsKopciński">2) ażeby w tych gminach, gdzie wybory ostatecznie zostały przeprowadzone, ale rady gminne dotychczas nieukonstytuowane, zostały wybrane zwierzchności gminne, a naczelnicy gmin zostali wprowadzeni w urzędowanie;</u> | |
| 566 | + <u xml:id="u-77.4" who="#SekretarzsKopciński">3) by w tych gminach, w których ustanowiono napowrót komisarzy rządowych, a rady gminne rozwiązano, rozpisane zostały wybory do rad gminnych w sześciotygodniowym ustawowym czasokresie, w wypadkach nierozwiązania równoczesnego rad gminnych, by samorządy przeszły natychmiast na organa wybrane;</u> | |
| 567 | + <u xml:id="u-77.5" who="#SekretarzsKopciński">4) by w razie rozwiązania rady gminnej lub usunięcia członków zwierzchności gminnej naprowadzono przyczyny tego zarządzenia i wykonano je dopiero po prawomocności tegoż, a w razie zatwierdzenia tego zarządzenia przez władze wyższe, by zarządzono natychmiast ponowne wybory do rady gminnej, względnie uzupełniające wybory w miejsce usuniętych członków zwierzchności gminnych;</u> | |
| 568 | + <u xml:id="u-77.6" who="#SekretarzsKopciński">5) by w końcu wydziały powiatowe ze starostami na czele nie wkraczały w kompetencje gmin przez usuwanie i narzucenie gminom funkcjonarjuszy gminnych, a w szczególności sekretarzy gminnych i by takich odwołały z tych gmin, w których ich przyznaczyły”.</u> | |
| 569 | + <u xml:id="u-77.7" who="#SekretarzsKopciński">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, żeby wstali. Większość, rezolucja upadła.</u> | |
| 570 | + <u xml:id="u-77.8" who="#SekretarzsKopciński">Rezolucja pierwsza s. Średniawskiego. Proszę p. Sekretarza o jej odczytanie.</u> | |
| 571 | + </div> | |
| 572 | + <div xml:id="div-78"> | |
| 573 | + <u xml:id="u-78.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 574 | + <u xml:id="u-78.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby się postarał o obniżenie procentu przynajmniej o 2% w Banku Polskim i żeby następnie unormował odpowiednio procent w obrocie ogólnym całego Państwa”.</u> | |
| 575 | + </div> | |
| 576 | + <div xml:id="div-79"> | |
| 577 | + <u xml:id="u-79.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, żeby wstali. Większość, rezolucja upadła.</u> | |
| 578 | + <u xml:id="u-79.1" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę p. Sekretarza o odczytanie drugiej rezolucji.</u> | |
| 579 | + </div> | |
| 580 | + <div xml:id="div-80"> | |
| 581 | + <u xml:id="u-80.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 582 | + <u xml:id="u-80.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, ażeby dozwolił względnie nakazał powiatowym samorządom, by z dochodów podatkowych, wpływających w jesieni, tworzyły rezerwy, fundusz obrotowy drogowy, który ma służyć na prowadzenie robót drogowych wiosną i latem następnego roku.</u> | |
| 583 | + <u xml:id="u-80.2" who="#SekretarzsKopciński">Fundusz ten ma być uwidoczniany w preliminarzu każdego roku”.</u> | |
| 584 | + </div> | |
| 585 | + <div xml:id="div-81"> | |
| 586 | + <u xml:id="u-81.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, żeby wstali. Większość, rezolucja upadła.</u> | |
| 587 | + <u xml:id="u-81.1" who="#WicemarszałekGliwic">Odbitka nr. 15. Do rezolucji, zgłoszonej przez p. s. Kopcińskiego, mam propozycję odpowiednio podpisaną, ażeby na podstawie art. 48 regulaminu głosować nad nią imiennie. Zarządzę imienne głosowanie nad tą rezolucją. Proszę p. Sekretarza o odczytanie rezolucji.</u> | |
| 588 | + </div> | |
| 589 | + <div xml:id="div-82"> | |
| 590 | + <u xml:id="u-82.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 591 | + <u xml:id="u-82.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do zniesienia okólnika Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dn. 19. XII.1928 r. o nauce szkolnej religji katolickiej, a w szczególności postanowienia o przymusie uczestniczenia nauczycieli w praktykach religijnych, jako sprzecznego z art. 112 Konstytucji”.</u> | |
| 592 | + </div> | |
| 593 | + <div xml:id="div-83"> | |
| 594 | + <u xml:id="u-83.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę pp. Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem.</u> | |
| 595 | + <u xml:id="u-83.1" who="#komentarz">(Po obliczeniu.)</u> | |
| 596 | + <u xml:id="u-83.2" who="#WicemarszałekGliwic">Wynik głosowania jest następujący: za rezolucją s. Kopcińskiego głosowało 51 senatorów, przeciw — 33. Rezolucja przyjęta.</u> | |
| 597 | + <u xml:id="u-83.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 598 | + <u xml:id="u-83.4" who="#WicemarszałekGliwic">Wynik imiennego głosowania na str. 49.</u> | |
| 599 | + <u xml:id="u-83.5" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę p. Sekretarza o odczytanie następnej rezolucji.</u> | |
| 600 | + </div> | |
| 601 | + <div xml:id="div-84"> | |
| 602 | + <u xml:id="u-84.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 603 | + <u xml:id="u-84.1" who="#SekretarzsKopciński">Rezolucja s. Sokołowskiego:</u> | |
| 604 | + <u xml:id="u-84.2" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do wydania rozporządzenia wykonawczego, wprowadzającego w życie wypłatę w realnej wartości dodatków: a) kwalifikacyjnego, b) dla ciężko poszkodowanych inwalidów, do których inwalidzi są uprawnieni na mocy ustawy z dn. 21. III.1921 r.”.</u> | |
| 605 | + </div> | |
| 606 | + <div xml:id="div-85"> | |
| 607 | + <u xml:id="u-85.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciwni tej rezolucji, żeby wstali. Mniejszość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 608 | + <u xml:id="u-85.1" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę p. Sekretarza o odczytanie następnej rezolucji.</u> | |
| 609 | + </div> | |
| 610 | + <div xml:id="div-86"> | |
| 611 | + <u xml:id="u-86.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 612 | + <u xml:id="u-86.1" who="#SekretarzsKopciński">Rezolucje s. Radomskiego.</u> | |
| 613 | + <u xml:id="u-86.2" who="#SekretarzsKopciński">Pierwsza:</u> | |
| 614 | + <u xml:id="u-86.3" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do przedłożenia Izbom Ustawodawczym projektu reformy podatku przemysłowego”.</u> | |
| 615 | + </div> | |
| 616 | + <div xml:id="div-87"> | |
| 617 | + <u xml:id="u-87.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, aby wstali. Mniejszość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 618 | + <u xml:id="u-87.1" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę p. Sekretarza o odczytanie następnej rezolucji.</u> | |
| 619 | + </div> | |
| 620 | + <div xml:id="div-88"> | |
| 621 | + <u xml:id="u-88.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 622 | + <u xml:id="u-88.1" who="#SekretarzsKopciński">Druga rezolucja:</u> | |
| 623 | + <u xml:id="u-88.2" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do przedłużenia Izbom Ustawodawczym projektu zniesienia ustawy o lichwie wojennej.</u> | |
| 624 | + </div> | |
| 625 | + <div xml:id="div-89"> | |
| 626 | + <u xml:id="u-89.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, żeby wstali. Większość, rezolucja upadła.</u> | |
| 627 | + <u xml:id="u-89.1" who="#komentarz">(Głos: Nie, nie upadła. S. Januszewski: Panie Marszałku, w myśl regulaminu, prosimy, aby Pan Marszałek był łaskaw stwierdzić wynik głosowania za pomocą przejścia przez drzwi.)</u> | |
| 628 | + <u xml:id="u-89.2" who="#WicemarszałekGliwic">Zarządzam głosowanie za pomocą przejścia przez drzwi.</u> | |
| 629 | + <u xml:id="u-89.3" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby przeszli przez drzwi z napisem „tak”, inni przez drzwi z napisem „nie”.</u> | |
| 630 | + <u xml:id="u-89.4" who="#komentarz">(Po głosowaniu.)</u> | |
| 631 | + <u xml:id="u-89.5" who="#WicemarszałekGliwic">Za rezolucją głosowało senatorów 18, przeciw — 59. Rezolucja upadła.</u> | |
| 632 | + <u xml:id="u-89.6" who="#WicemarszałekGliwic">Dalej jest rezolucja s. Makarewicza. Proszę p. Sekretarza o jej odczytanie.</u> | |
| 633 | + </div> | |
| 634 | + <div xml:id="div-90"> | |
| 635 | + <u xml:id="u-90.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 636 | + <u xml:id="u-90.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do jak najszybszego wprowadzenia „Zakładów dla niepoprawnych” zgodnie z projektem części ogólnej kodeksu karnego, opracowanego przez Komisję Kodyfikacyjną Rzeczypospolitej Polskiej, a zarazem wzywa do rozpoczęcia przygotowań w kierunku wprowadzenia innych zakładów o charakterze „środków zabezpieczających”, tudzież zakładów wychowawczo-poprawczych dla przestępców nieletnich”.</u> | |
| 637 | + </div> | |
| 638 | + <div xml:id="div-91"> | |
| 639 | + <u xml:id="u-91.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, aby wstali. Mniejszość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 640 | + <u xml:id="u-91.1" who="#WicemarszałekGliwic">Przechodzimy do rezolucji s. Danielewicza. Proszę p. Sekretarza o jej odczytanie.</u> | |
| 641 | + </div> | |
| 642 | + <div xml:id="div-92"> | |
| 643 | + <u xml:id="u-92.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 644 | + <u xml:id="u-92.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do przedłożenia w przeciągu trzech miesięcy gotowego już projektu o ubezpieczeniu robotników na starość i na wypadek inwalidzka, opartego o zasady jak najdalej idącego scalenia wszystkich gałęzi ubezpieczeń przy zachowaniu w całej pełni powszechności ubezpieczenia i autonomji ubezpieczonych”.</u> | |
| 645 | + </div> | |
| 646 | + <div xml:id="div-93"> | |
| 647 | + <u xml:id="u-93.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, aby wstali.</u> | |
| 648 | + <u xml:id="u-93.1" who="#komentarz">(S. Rolle: Panie Marszałku, proszę o rozdzielenie głosowania, rezolucja osobno, a termin trzymiesięczny osobno.)</u> | |
| 649 | + <u xml:id="u-93.2" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę p. Sekretarza o odczytanie jeszcze raz rezolucji z opuszczeniem terminu.</u> | |
| 650 | + </div> | |
| 651 | + <div xml:id="div-94"> | |
| 652 | + <u xml:id="u-94.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 653 | + <u xml:id="u-94.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do przedłożenia gotowego już projektu o ubezpieczeniu robotników na starość i na wypadek inwalidztwa, opartego o zasady jak najdalej idącego scalenia wszystkich gałęzi ubezpieczeń przy zachowaniu w całej pełni powszechności ubezpieczenia i autonomji ubezpieczonych”.</u> | |
| 654 | + </div> | |
| 655 | + <div xml:id="div-95"> | |
| 656 | + <u xml:id="u-95.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciw tej rezolucji, aby wstali. Niema sprzeciwu, rezolucja przyjęta. Teraz jeszcze owe słowa o terminie.</u> | |
| 657 | + </div> | |
| 658 | + <div xml:id="div-96"> | |
| 659 | + <u xml:id="u-96.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 660 | + <u xml:id="u-96.1" who="#SekretarzsKopciński">„(...) w przeciągu trzech miesięcy”.</u> | |
| 661 | + </div> | |
| 662 | + <div xml:id="div-97"> | |
| 663 | + <u xml:id="u-97.0" who="#WicemarszałekGliwic">Proszę Panów Senatorów, którzy są przeciwni temu terminowi, ażeby wstali. Większość, rezolucja przeszła bez terminu. Proszę p. Sekretarza o odczytanie następnej rezolucji s. Danielewicza.</u> | |
| 664 | + </div> | |
| 665 | + <div xml:id="div-98"> | |
| 666 | + <u xml:id="u-98.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 667 | + <u xml:id="u-98.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd, aby w najkrótszym czasie przedłożył projekt nowelizacji ustawy o podatku dochodowym w kierunku podniesienia minimum, wolnego od podatku, do sumy 420 zł. dochodu rocznego”.</u> | |
| 668 | + </div> | |
| 669 | + <div xml:id="div-99"> | |
| 670 | + <u xml:id="u-99.0" who="#WicemarszałekGliwic">Kto z Panów Senatorów jest przeciw, proszę wstać. Większość, rezolucja upadła.</u> | |
| 671 | + <u xml:id="u-99.1" who="#WicemarszałekGliwic">Teraz trzecia rezolucja s. Danielewicza.</u> | |
| 672 | + </div> | |
| 673 | + <div xml:id="div-100"> | |
| 674 | + <u xml:id="u-100.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 675 | + <u xml:id="u-100.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd do wydania zarządzeń celem zapewnienia wykonywania ustaw ochronnych, w szczególności o zakazie pracy nocnej w przemyśle włókienniczym”.</u> | |
| 676 | + <u xml:id="u-100.2" who="#SekretarzsKopciński">Kto z Panów Senatorów jest przeciw tej rezolucji, proszę wstać. Rezolucja przyjęta.</u> | |
| 677 | + <u xml:id="u-100.3" who="#SekretarzsKopciński">Wszystkie rezolucje są zatem przegłosowane.</u> | |
| 678 | + <u xml:id="u-100.4" who="#komentarz">(Marszałek obejmuje przewodnictwo.)</u> | |
| 679 | + </div> | |
| 680 | + <div xml:id="div-101"> | |
| 681 | + <u xml:id="u-101.0" who="#Marszałek">Punkt 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy o amnestji z powodu dziesięciolecia odzyskania niepodległości przez Państwo Polskie (odbitka roneo nr 8).</u> | |
| 682 | + <u xml:id="u-101.1" who="#Marszałek">Jako sprawozdawca głos ma s. Posner.</u> | |
| 683 | + <u xml:id="u-101.2" who="#Marszałek">S. Posner.</u> | |
| 684 | + <u xml:id="u-101.3" who="#Marszałek">Wysoka Izbo Senatorska! W swem przemówieniu w dyskusji budżetowej już miałem zaszczyt zakomunikować tej wysokiej Izbie, że poprzedniego wieczoru Sejm uchwalił ustawę amnestyjną. Powiedziałem, że jest to wielkie zdarzenie w naszem życiu parlamentarnem. Dla upamiętnienia dziesięciolecia powrotu Państwa i Narodu Polskiego do niepodległego bytu, Rząd chce w taki właśnie sposób tę wielką datę w historji narodu polskiego upamiętnić, że do tysiąca nieszczęśliwych, odpokutowywujących winy swoje w więzieniach Rzeczypospolitej, wyciąga rękę z słowami przebaczenia, z słowami zachęty do powrotu do nowego, normalnego, na prawie i uczciwości opartego życia w społeczeństwie polakiem.</u> | |
| 685 | + <u xml:id="u-101.4" who="#komentarz">(Brawa.)</u> | |
| 686 | + <u xml:id="u-101.5" who="#Marszałek">Komisja Prawnicza przyjęła tę ustawę bez dyskusji, uważając, że jaka ona jest, telle quelle, już sam fakt, że przychodzi do skutku, że w Sejmie została uchwalona bez długich deliberacji, zasługuje na to, żeby w tej uroczystej chwili, w chwili upamiętnienia tej wielkiej daty w historji Narodu Polskiego była przez Senat przyjęta w tym stanie, w jakim z Sejmu wpłynęła.</u> | |
| 687 | + <u xml:id="u-101.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 688 | + <u xml:id="u-101.7" who="#Marszałek">Komisja Prawnicza uważała też, że wszelka dyskusja przedłuży tylko czas oczekiwania tego wielkiego wypadku w życiu każdego więźnia bez różnicy czynu, za który został ukarany, przedłuży tylko ten stan rzeczy, który dla niego jest tylko męką i uważała, że trzeba kres położyć tej ekspiacji za winy i trzeba, żeby, jak już powiedziałem, tę rękę pokoju i zgody wyciągnąć.</u> | |
| 689 | + <u xml:id="u-101.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 690 | + <u xml:id="u-101.9" who="#Marszałek">W imieniu Komisji Prawniczej i z jej polecenia proszę Wysoką Izbę o przyjęcie ustawy amnestyjnej w brzmieniu, przyjętem przez Sejm bez zmiany.</u> | |
| 691 | + <u xml:id="u-101.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 692 | + <u xml:id="u-101.11" who="#Marszałek">Nikt głosu nie żąda, proszę Panów Senatorów, którzy są za ustawą, aby wstali. Jednomyślność ustawa przyjęta.</u> | |
| 693 | + <u xml:id="u-101.12" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 3: Wybór 4 członków Trybunału Stanu (Dz. Ust. Rz. P. Nr. 59, poz. 415 z roku 1923).</u> | |
| 694 | + <u xml:id="u-101.13" who="#komentarz">(S. Posner: Prosimy o odroczenie.)</u> | |
| 695 | + <u xml:id="u-101.14" who="#Marszałek">Jest wniosek o odroczenie. Kto z Panów Senatorów jest za tym wnioskiem, proszę wstać. Większość, sprawa ta odroczona.</u> | |
| 696 | + <u xml:id="u-101.15" who="#Marszałek">O terminie następnego posiedzenia będą pp. Senatorowie zawiadomieni pisemnie.</u> | |
| 697 | + <u xml:id="u-101.16" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14 m. 30.)</u> | |
| 698 | + </div> | |
| 699 | + </body> | |
| 700 | + </text> | |
| 701 | + </TEI> | |
| 702 | +</teiCorpus> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00007-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00007-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 7)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 7)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">7</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">2_007_000005706.odt</note> | |
| 21 | + <date>1928-11-10</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 28 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + </particDesc> | |
| 31 | + </profileDesc> | |
| 32 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00007-01/text_structure.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | + <xi:include href="PPC_header.xml"/> | |
| 4 | + <TEI> | |
| 5 | + <xi:include href="header.xml"/> | |
| 6 | + <text> | |
| 7 | + <body> | |
| 8 | + <div xml:id="div-1"> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 7 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej dnia 10 listopada 1928 roku.</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Przemówienie Marszałka Senatu Juljana Szymańskiego ku uczczeniu dziesięciolecia odzyskanej Niepodległości Państwa Polskiego.</u> | |
| 11 | + <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Spełniły się marzenia i dążenia ojców naszych, tak wiekopomnie reprezentowanych przez Joachima Lelewela, Bronisława Szwarcego i Romualda Trauguta. Jesteśmy wolnym Narodem, mamy własne Państwo, możemy sami budować swe życie zbiorowe.</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Niepodległość zdobyta i dziś dzień święta i radości; jest on jednocześnie dniem hołdu dla tych wszystkich, którzy o nią walczyli i dla niej pracowali, bo niepodległość nie przyszła nam darmo: krzyżami znaczyły się mogiły na szlaku syberyjskim, pola bitew zroszone zostały krwią polską, i mieczem polskim pod wodzą Marszałka Józefa Piłsudskiego zostały wyrąbane granice Polski. Cześć cieniom poległych na polach bitew, zawisłych w cytadeli za sprawę polską na szubienicach, zamęczonych w tajgach. Cześć i wdzięczność!</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">I oto dziś wolni jesteśmy, w Warszawie idzie w zapomnienie ciężar buta najeźdźcy, młodszemu pokoleniu na szczęście już nie znany.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Po zdobyciu niepodległości wielką troską obecnego i przyszłych pokoleń jest utrzymanie niezawisłości Ojczyzny oraz zabezpieczenie dobrobytu i kultury najszerszym masom składającym nasz Naród. Wszyscy o tem wiemy, wszyscy to czujemy.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">I ażeby zająć należne miejsce wśród cywilizowanych narodów, Polska musi być państwem nowożytnem, a wszelkie jej wewnętrzne urządzenia powinny wypływać z nowoczesnych, ekonomicznych i społecznych warunków. Podwaliną państwa nowoczesnego, na trwałych zbudowanego podstawach, jest ustrój republikański i parlamentarny, który został wprowadzony u nas za rządów Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, Jeżeli ten ustrój nie jest bez wad, to jednak, jak to powiedział Poincaré, nic lepszego dotychczas świat cywilizowany nie posiada i nie zna. Nie należy jednak zapominać, że ustrój parlamentarny może być pod wieloma względami ulepszany, czego zresztą domaga się opinją publiczna całej Europy. To też po dziesięcioletniem doświadczeniu w imię interesów naszej Ojczyzny musimy się w pracy wznieść ponad nasze wszelkie osobiste lub partyjne upodobania, aby zapewnić Rzeczypospolitej Polskiej normalny i szczęśliwy rozwój.</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Wielki postęp, dokonany już przez Odrodzoną Polskę, wzbudza podziw u wszystkich cudzoziemców, zwiedzających nasz kraj. Przyczyńmy się do tego, aby tempo tego postępu wzmogło się jeszcze w następnych latach naszej Niepodległości i żeby dzięki Pokojowi, do którego cały nasz Naród dąży, Polska mocna wewnątrz stała się jak najprędzej jednem z najważniejszych ognisk cywilizacji i kultury, krajem dobrobytu i szczęścia dla wszystkich swych obywateli bez różnicy ich wiary, narodowości i klasy społecznej.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">W dzisiejszą dziesiątą rocznicę każda myśl w Polsce zwraca się ku Temu, który jest naszej Niepodległości symbolem, z którego imieniem zrosła się idea niepodległościowa, który krzesał iskry z duszy polskiej podczas niewoli, a nieugiętą wolą w czyn wprowadzał dążenia wyzwoleńcze aż losy przeznaczenia niepodległość uczyniły faktem dokonanym.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">A w tym przybytku Senatu Najjaśniejszej Rzeczypospolitej uprzytomniamy sobie, że to On jest twórcą parlamentu polskiego, Józef Piłsudski.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Nad Prezydjum tej Izby jaśnieje hasło rzymskiej państwowości: salus reipublicae suprema lex esto, a Chrystus u góry to symbol miłości bliźniego. Niechże racja stanu i duch pojednania przyświecają pracom tej Wysokiej Izby.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Niech żyje Rzeczpospolita Polska!</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">(Okrzyki: Niech żyje!)</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 m. 10.)</u> | |
| 24 | + </div> | |
| 25 | + </body> | |
| 26 | + </text> | |
| 27 | + </TEI> | |
| 28 | +</teiCorpus> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00008-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00008-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 8)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 8)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">8</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">2_008_000005708.odt</note> | |
| 21 | + <date>1928-11-28</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 28 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + <person xml:id="SIżycki" role="speaker"> | |
| 31 | + <persName>S. Iżycki</persName> | |
| 32 | + </person> | |
| 33 | + <person xml:id="SPosner" role="speaker"> | |
| 34 | + <persName>S. Posner</persName> | |
| 35 | + </person> | |
| 36 | + <person xml:id="SekretarzsSchreiber" role="speaker"> | |
| 37 | + <persName>Sekretarz s. Schreiber</persName> | |
| 38 | + </person> | |
| 39 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 40 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 41 | + </person> | |
| 42 | + </particDesc> | |
| 43 | + </profileDesc> | |
| 44 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00008-01/text_structure.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | + <xi:include href="PPC_header.xml"/> | |
| 4 | + <TEI> | |
| 5 | + <xi:include href="header.xml"/> | |
| 6 | + <text> | |
| 7 | + <body> | |
| 8 | + <div xml:id="div-1"> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 6 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 7 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają pp. senatorowie: Schreiber i Gołuchowski. Listę mówców prowadzi p. s. Schreiber.</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#Marszałek">Wpłynęły podania o urlopy następujących pp. senatorów: Godlewskiego o urlop do 1 lutego roku przyszłego oraz Götza-Okocimskiego, ks. Londzina i Sergiusza Kozickiego do końca roku kalendarzowego. Urlopy te motywowane są chorobą. Zgodnie z art. 74 regulaminu obrad Senatu podaję to do wiadomości Izby celem załatwienia. Nie słyszę sprzeciwu — stwierdzam, że urlopy zostały udzielone.</u> | |
| 11 | + <u xml:id="u-1.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do porządku dziennego; punkty 1 i 6 spadają z porządku dziennego.</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-1.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o projekcie ustawy w przedmiocie sprzedaży nieruchomości państwowej w Skalmierżycach Nowych (druk sejmowy nr 235). Jako sprawozdawca głos ma s. Iżycki.</u> | |
| 13 | + </div> | |
| 14 | + <div xml:id="div-2"> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.0" who="#SIżycki">Wysoki Senacie! Ponieważ Panowie druki zapewne czytali, samej ustawy nie będę czytał, chcę tylko zakomunikować pewne szczegóły, dotyczące danej sprawy.</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.1" who="#SIżycki">Jest to dawniejsza komora niemiecka na granicy prusko-rosyjskiej, plac stanowiący obszar 7.458 m2, oszacowany po złotemu za metr, co stanowi 7.458 zł. Na tym placu są budynki, których wartość techniczna wynosi: pierwszy główny budynek, który ma 7.695 m3 — 269.325 zł.; ze względu na zużycie tego budynku przyjęto szacunek 40% ceny technicznej, co stanowi 107.730 zł. Drugi budynek gospodarczy mniejszy — 1.269 m3 po 20 zł, — 25.380 zł, zużycie stanowi 40%, cena przyjęta 60%, czyli 15.228 zł, Jeszcze jest tam szopa drewniana, oceniona na 744 zł., studnia z wiatrakiem etc. 1.000 zł., razem suma szacunkowa 124.702 zł. Ze względu jednak na to, że objekt ten nie przedstawia dla państwa żadnej wartości, bo zapytywałem w Ministerstwie Wojny, Kolei, Poczt i Telegrafów, Policji i t. d. i wszędzie powiedziano mi, że nikt zużytkować tego objektu dla siebie nie może, gmina prosi, żeby ten objekt sprzedać na szkołę, a Ministerstwo Oświaty gorąco popiera ten wniosek, wobec czego postanowiono te budynki i ten plac sprzedać gminie, ale za cenę znacznie niższą, gdyż nawet i tej wartości nie można uzyskać. Oszacowano go w stosunku 25% ceny, którą wymieniłem wyżej, co wyniesie 31.000, a razem z placem 38.633. Ze względu na to, że to pójdzie na potrzeby szkolnictwa, komisja wnosi, żeby ustawę tę przyjąć bez zmian.</u> | |
| 17 | + </div> | |
| 18 | + <div xml:id="div-3"> | |
| 19 | + <u xml:id="u-3.0" who="#Marszałek">Nikt głosu nie żąda, komisja wnosi o przyjęcie ustawy bez zmian. Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem ustawy bez zmian, proszę, ażeby wstali. Stoi większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-3.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 3 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o projekcie ustawy w przedmiocie sprzedaży nieruchomości państwowej „Osada Poduchowna” w mieście Chmielnik (druk sejm. nr 237). Głos ma sprawozdawca s. Iżycki.</u> | |
| 21 | + </div> | |
| 22 | + <div xml:id="div-4"> | |
| 23 | + <u xml:id="u-4.0" who="#SIżycki">Następny punkt przedstawia się jak następuje. Jest to 3 ha 5298 mtr, ornej ziemi, którą oszacowano po 1.500 zł. i 5 ha 996 mtr. lichej łąki, którą oszacowano po 500 zł. Razem wynosi to 5.595 zł., dla zaokrąglenia 5.600 zł. Wadą tego objektu jest niesłychane wydłużenie, stanowi on zgórą 2 km. długości. Jest to wąziutki pas, który teraz ma być nabyty w celu zamiany na inną ziemię, która będzie użyta na szkołę. Sejm ustawę przyjął i komisja również zgadza się na przyjęcie w tej formie.</u> | |
| 24 | + </div> | |
| 25 | + <div xml:id="div-5"> | |
| 26 | + <u xml:id="u-5.0" who="#Marszałek">Czy który z Panów Senatorów życzy sobie zabrać w tej sprawie głos? Nie. Wobec tego, proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej ustawy bez zmian, aby wstali. Stoi większość, ustawa przyjęta, Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej w przedmiocie odstąpienia części nieruchomości „Osada Kuklinówka” i „Willa Feliksówka A” w pow. warszawskim (druk sejm, nr 231). Głos ma s. Iżycki.</u> | |
| 27 | + </div> | |
| 28 | + <div xml:id="div-6"> | |
| 29 | + <u xml:id="u-6.0" who="#SIżycki">Właściwie te dwie osady Kuklinówka i Feliksówka są oddawna w użyciu gminy. Rada Opiekuńcza m. Pruszkowa prawnie nabyła to od Rady Głównej Opiekuńczej, a po likwidacji Rady Głównej Opiekuńczej te objekty przeszły na własność Państwa, ale faktycznie używane były dalej przez Radę Opiekuńczą m. Pruszkowa, Objekty te nabyto w 1919 r., w lipcu: Kuklinówka za cenę 109.000, a Feliksówka za cenę 35.000 marek, co odpowiadałoby mniej więcej 50.000 złotych. Prawny tytuł własności jest na imię Państwa, ale to krępuje Radę Opiekuńczą m. Pruszkowa do dalszych adoptacji; ze względu na to Sejm przyznaje, że należałoby te objekty przekazać Radzie Opiekuńczej m. Pruszkowa. Komisja również się z tem zgadza.</u> | |
| 30 | + </div> | |
| 31 | + <div xml:id="div-7"> | |
| 32 | + <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Czy który z Panów Senatorów życzy sobie zabrać głos? Nie. W takim razie przystępujemy do głosowania. Proszę Senatorów, którzy są za przyjęciem wniosku komisji o uchwalenie ustawy bez zmian, aby wstali. Stoi większość, wniosek przyjęty.</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-7.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy, zmieniającej ustawę z dnia 11 kwietnia 1924 roku o ochronie lokatorów (Dz. Ust. Rz. P. Nr 39, poz. 406) (odbitka Nr 16.) Jako sprawozdawca głos ma s. Posner.</u> | |
| 34 | + </div> | |
| 35 | + <div xml:id="div-8"> | |
| 36 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SPosner">Wysoka Izbo Senatorska! Panowie i Panie wiedzą, o co dziś chodzi w tym punkcie porządku dziennego, mianowicie chodzi o drobną nowelę, którą Komisja Prawnicza Sejmu uchwaliła i którą my dziś, jak nie wątpię, również uchwalimy i podniesiemy ją tem samem do godności ustawy. W ustawie o ochronie lokatorów, która przed kilku laty zabrała nam bardzo dużo czasu, wywoływała przez dłuższy czas wielkie poruszenie umysłów w społeczeństwie naszem i która wreszcie doczekała się kodyfikacji w ustawie z 1924 r., wydrukowanej w Dzienniku Ustaw z r. 1924 nr 39, poz. 406, mieści się art. 23 dotyczący eksmisji.</u> | |
| 37 | + <u xml:id="u-8.1" who="#SPosner">Otóż przy wykonywaniu tej ustawy wynikały bardzo duże trudności ze stosowaniem art. 23 do bezrobotnych, w tym mianowicie wypadku, kiedy bezrobotny otrzymuje pracę. Ustawa ta przewiduje, że bezrobotny, który nie ma pracy, nie może być z mieszkania eksmitowany w ciągu 6-ciu miesięcy i ten jego przywilej może być przedłużony na dalsze sześć miesięcy. Z chwilą, kiedy otrzyma pracę, ten przywilej wygasa, lokator już nie jest bezrobotnym, ma pracę, właściciel nieruchomości zgłasza wówczas swoją pretensję i żąda, żeby lokator natychmiast uiścił wszystkie zaległe czynsze mieszkaniowe i wtedy tego b. bezrobotnego z mieszkania usuwają.</u> | |
| 38 | + <u xml:id="u-8.2" who="#SPosner">Otóż, zdaje się, już sądy, które tak literalnie stosują przepisy tej ustawy, nie idą po myśli prawodawcy, Prawodawca, który chroni robotnika nie mającego pracy, nigdy nie miał na myśli, że jeśli on dostanie pracę, to nazajutrz po jej otrzymaniu, płacąc komorne, które się należy i które zaczęło na nowo swój bieg, będzie mógł jednocześnie uiścić wszystkie zaległe czynsze. Jednak sądy uważały, że nie mając upoważnienia ustawy, nie mogły inaczej tego artykułu stosować, jak tylko w ten sposób.</u> | |
| 39 | + <u xml:id="u-8.3" who="#SPosner">Otóż nowela, którą Sejm uchwalił, ma na celu uzupełnienie tego art. 23 w ten sposób, że eksmisja z takich mieszkań na mocy decyzji sądu nie będzie wykonywana, o ile bezrobotni, otrzymawszy pracę, spłacą prócz bieżącego komornego zaległe komorne w ratach, wynoszących 25% bieżącego komornego miesięcznie. Jest rzeczą wskazaną, że ustawa chce bronić takiego bezrobotnego, który ujawnia zamiar wykonania obowiązku, jaki zaciągnął wobec właściciela nieruchomości i pragnie do tego komornego, które musi płacić, dopłacać 1/4 część tego komornego, która idzie na rachunek zaległych czynszów.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-8.4" who="#SPosner">Proszę Panów, ta nowela pod względem prawnym, konstrukcji prawnej, zawiera szereg wątpliwości i my dziś w ciągu całej godziny na Komisji Prawniczej dyskutowaliśmy ten tekst, który, jeżeli mu się zawodowy prawnik bliżej przyjrzy przez szkło powiększające, wykazuje różne ułomności, nawet bardzo znaczne. Jednak Komisja Prawnicza, po rozważeniu wszystkich poprawek — a było ich bardzo wiele — przyszła do tego przekonania, że sic rebus stantibus, najlepiej będzie przyjąć tę niedoskonałą nowelę, którą nam Sejm nadesłał.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-8.5" who="#SPosner">Panowie, którzy należeli do dawnego Senatu, pamiętają, że bardzo często Komisja Prawnicza Senatu wobec nowel i ustaw nadsyłanych nam, bądź przez Komisję Prawniczą Sejmu, bądź nawet przez Ministerstwo Sprawiedliwości, musiała zajmować takie stanowisko; trzeba to przyjąć, jesteśmy ograniczeni terminami, musimy w ciągu określonego czasu, na zasadzie tych praw, które otrzymaliśmy z łaski Konstytucji, zajmować się tą sprawą, jednak nasze sumienie prawnicze — jest takie pojęcie — z trudem tylko godzi się z tą ustawą, która ma mnóstwo wad, i jak zacznie być stosowana przez sądy, to napewno wywoła nieprzeliczone wątpliwości.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-8.6" who="#SPosner">Jesteśmy teraz w tej samej sytuacji, znowu musimy stwierdzić, że ten materjał prawodawczy, który został nadesłany do Senatu, jest bardzo daleki od doskonałości, a jednak doszliśmy do przekonania po długiej bardzo dyskusji, że najlepiej obowiązek swój spełnimy, kiedy tę niedoskonałą nowelę przyjmiemy, a to dlatego, że nam wszystkim los bezrobotnych nie jest obojętny, że Senat, jako Izba prawodawcza pragnie temu losowi ulżyć i widzi, że ustawę z 1924 r. należy tłumaczyć w art. 23 w taki tylko sposób, w jaki tłumaczy to nowela, to znaczy, że ten bezrobotny musi być broniony od losu i jeżeli otrzymuje pracę, to obowiązkiem społeczeństwa jest podtrzymać go w tem, aby mógł spełnić obowiązek stopniowej spłaty zaległości.</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-8.7" who="#SPosner">Oto są powody, dla których Komisja Prawnicza poleciła mi złożyć Panom nowelę do ustawy z 1924 r. z poleceniem, abym Panów przekonał, że ta ustawa powinna być przez nas przyjęta. To, co jako polecenie od Komisji Prawniczej otrzymałem, wykonałem i mam nadzieję, że Panowie pójdą za wnioskiem Komisji Prawniczej i tę nowelę jednomyślnie przyjmą.</u> | |
| 44 | + </div> | |
| 45 | + <div xml:id="div-9"> | |
| 46 | + <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zgłosił. Przystępujemy do głosowania. Komisja Prawnicza wnosi, aby nowelę do ustawy przyjąć bez zmian. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tem, aby wstali. Ustawa jednomyślnie przyjęta.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-9.1" who="#Marszałek">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie interpelacji.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-9.2" who="#Marszałek">Interpelacje.</u> | |
| 49 | + </div> | |
| 50 | + <div xml:id="div-10"> | |
| 51 | + <u xml:id="u-10.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-10.1" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do pp. Ministrów Reform Rolnych i Opieki Społecznej w sprawie parcelacji obszaru dworskiego w Zarudziu, pow. Zborów, należącego do OO. Dominikanów w Podkamieniu, pow. Brody, nie uwzględniając służby folwarcznej.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-10.2" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wojskowych w sprawie niewypłacenia kwaterunkowego mieszkańcom gm. Pomorzan, pow. Zborów.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-10.3" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie języka wykładowego w szkole powszechnej w gminie Rozhadów, pow. Zborów.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-10.4" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie języka wykładowego w szkole powszechnej w gm. Wołczkowce, pow. Zborów.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-10.5" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie reaktywowania szkoły ludowej we wsi Wertełka, pow. Zborów.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-10.6" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do pp. Ministrów Spraw Wojskowych i Skarbu w sprawie odszkodowania dla Onufrego Kostyniuka, rolnika w Dzwiniaczach, pow. Zaleszczyki.</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-10.7" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wojskowych w sprawie niewypłacenia należytości za przeprowadzone przez wojska polskie w r. 1919 i wojska ukraińskie Petlury w 1920 r. rekwizycje u włościan z gminy Korolówka, pow.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-10.8" who="#SekretarzsSchreiber">Tłumacz, woj. Stanisławów, a przyznane przez okręgową komisję rekwizycyjną przy D. O. K. VI we Lwowie orzeczeniami 31. X. 1923 r. L. 1187 i 3. XII. 1923 r. L. 1187.</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-10.9" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie niezałatwienia rekursu rodziców ukraińskich dzieci co do języka nauczania w powszechnej szkole w Tłumaczu, Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Robót Publicznych w sprawie nękania włościan gminy Petryłów, pow. Tłumacz, woj. Stanisławów, jako właścicieli przybrzeżnych gruntów nad Dniestrem z powodu nieodgraniczenia ich łęgów od łożyska Dniestru.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-10.10" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie bezprawnego postępowania posterunkowego P. P. w Łące koło Sambora.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-10.11" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie przypadłego bez wieści włościanina w Stupnicy, pow. Sambor, Interpelacja senatorów Klubu Ukraińskiego do pp. Ministrów Sprawiedliwości oraz Spraw Wewnętrznych w sprawie konfiskaty ulotki głównego wydziału Towarzystwa „Proswita” we Lwowie.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-10.12" who="#SekretarzsSchreiber">Interpelacje te prześlę p. Prezesowi Rady Ministrów.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-10.13" who="#SekretarzsSchreiber">Następne posiedzenie prawdopodobnie odbędzie się za dwa tygodnie.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-10.14" who="#SekretarzsSchreiber">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-10.15" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 16 min. 40.)</u> | |
| 67 | + </div> | |
| 68 | + </body> | |
| 69 | + </text> | |
| 70 | + </TEI> | |
| 71 | +</teiCorpus> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00009-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00009-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 9)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 9)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">9</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">2_009_000005710.odt</note> | |
| 21 | + <date>1928-12-19</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 28 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + <person xml:id="SBoguszewski" role="speaker"> | |
| 31 | + <persName>S. Boguszewski</persName> | |
| 32 | + </person> | |
| 33 | + <person xml:id="SDąmbski" role="speaker"> | |
| 34 | + <persName>S. Dąmbski</persName> | |
| 35 | + </person> | |
| 36 | + <person xml:id="SGaszyński" role="speaker"> | |
| 37 | + <persName>S. Gaszyński</persName> | |
| 38 | + </person> | |
| 39 | + <person xml:id="SGałecki" role="speaker"> | |
| 40 | + <persName>S. Gałecki</persName> | |
| 41 | + </person> | |
| 42 | + <person xml:id="SGliwic" role="speaker"> | |
| 43 | + <persName>S. Gliwic</persName> | |
| 44 | + </person> | |
| 45 | + <person xml:id="SIżycki" role="speaker"> | |
| 46 | + <persName>S. Iżycki</persName> | |
| 47 | + </person> | |
| 48 | + <person xml:id="SKoerner" role="speaker"> | |
| 49 | + <persName>S. Koerner</persName> | |
| 50 | + </person> | |
| 51 | + <person xml:id="SMakuch" role="speaker"> | |
| 52 | + <persName>S. Makuch</persName> | |
| 53 | + </person> | |
| 54 | + <person xml:id="SMiklaszewski" role="speaker"> | |
| 55 | + <persName>S. Miklaszewski</persName> | |
| 56 | + </person> | |
| 57 | + <person xml:id="SPerzyński" role="speaker"> | |
| 58 | + <persName>S. Perzyński</persName> | |
| 59 | + </person> | |
| 60 | + <person xml:id="SPosner" role="speaker"> | |
| 61 | + <persName>S. Posner</persName> | |
| 62 | + </person> | |
| 63 | + <person xml:id="SRogowicz" role="speaker"> | |
| 64 | + <persName>S. Rogowicz</persName> | |
| 65 | + </person> | |
| 66 | + <person xml:id="SSchreiber" role="speaker"> | |
| 67 | + <persName>S. Schreiber</persName> | |
| 68 | + </person> | |
| 69 | + <person xml:id="SSzarski" role="speaker"> | |
| 70 | + <persName>S. Szarski</persName> | |
| 71 | + </person> | |
| 72 | + <person xml:id="SSzuyski" role="speaker"> | |
| 73 | + <persName>S. Szuyski</persName> | |
| 74 | + </person> | |
| 75 | + <person xml:id="SThullie" role="speaker"> | |
| 76 | + <persName>S. Thullie</persName> | |
| 77 | + </person> | |
| 78 | + <person xml:id="SWasiutyński" role="speaker"> | |
| 79 | + <persName>S. Wasiutyński</persName> | |
| 80 | + </person> | |
| 81 | + <person xml:id="SZakrzewski" role="speaker"> | |
| 82 | + <persName>S. Zakrzewski</persName> | |
| 83 | + </person> | |
| 84 | + <person xml:id="SekretarzsKopciński" role="speaker"> | |
| 85 | + <persName>Sekretarz s. Kopciński</persName> | |
| 86 | + </person> | |
| 87 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 88 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 89 | + </person> | |
| 90 | + </particDesc> | |
| 91 | + </profileDesc> | |
| 92 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00009-01/text_structure.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | + <xi:include href="PPC_header.xml"/> | |
| 4 | + <TEI> | |
| 5 | + <xi:include href="header.xml"/> | |
| 6 | + <text> | |
| 7 | + <body> | |
| 8 | + <div xml:id="div-1"> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 7 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 8 posiedzenia leży w Biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie: Gołuchowski i Kopciński. Listę mówców prowadzi s. Kopciński.</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#Marszałek">Z porządku dziennego spada punkt 1: Wybór 4 członków Trybunału Stanu i punkt 2 — sprawozdanie Komisji Regulaminowej w sprawie wydania s. Kulerskiego — z powodu braku uzgodnienia w pierwszym wypadku oraz braku sprawozdania Komisji Regulaminowej w drugim.</u> | |
| 11 | + <u xml:id="u-1.2" who="#Marszałek">Następnie jest uzupełnienie porządku dziennego trzema punktami:</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-1.3" who="#Marszałek">18. Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji, podpisanej w Rzymie dnia 6 kwietnia 1922 r. pomiędzy Austrją, Włochami, Polską, Rumunją, Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców i Czechosłowacją, dotyczącej emerytur, które były przyznane przez dawny rząd austrjacki (druk sejm. nr 66).</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-1.4" who="#Marszałek">19. Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji pomiędzy Austrją, Węgrami, Włochami, Polską, Rumunją, Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców i Czechosłowacją w sprawie obywatelstwa, podpisanej w Rzymie dnia 6 kwietnia 1922 r. (druk sejm. nr 67).</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-1.5" who="#Marszałek">20. Sprawozdanie Komisji Gospodarstwa Społecznego i Prawniczej o projekcie ustawy w sprawie przedłużenia terminu przedawnienia rent i rat rentowych na obszarze województw poznańskiego, pomorskiego oraz górnośląskiej części woj. śląskiego (druk sejm, nr 256).</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(S. Makuch: Proszę o głos w sprawie porządku dziennego.)</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-1.7" who="#Marszałek">Proszę, s. Makuch ma głos.</u> | |
| 17 | + </div> | |
| 18 | + <div xml:id="div-2"> | |
| 19 | + <u xml:id="u-2.0" who="#SMakuch">Panie Marszałku, wczoraj Sejm uchwalił w trzeciem czytaniu ustawę o odroczeniu rozporządzenia Pana Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r. o ustroju sądów powszechnych. Zapytuję Pana Marszałka, dlaczego ta sprawa dzisiaj nie znalazła się na porządku dziennym? Rozporządzenie to miałoby wejść w życie z dniem 1 stycznia, prawdopodobnie Senat już do tego czasu nie będzie miał posiedzenia, a ustawa uchwalona w trzeciem czytaniu o odroczeniu tego rozporządzenia na 1 rok miała na celu umożliwienie Sejmowi znowelizowania tego bardzo ważnego rozporządzenia. Zapytuję więc Pana Marszałka, dlaczego Pan nie raczył postawić tej sprawy na dzisiejszym porządku dziennym?</u> | |
| 20 | + </div> | |
| 21 | + <div xml:id="div-3"> | |
| 22 | + <u xml:id="u-3.0" who="#Marszałek">Zaznaczam, że ta ustawa jeszcze z Sejmu nie przyszła do nas, przeto nie może być dziś załatwiona.</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-3.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do 3 punktu porządku dziennego;</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-3.2" who="#Marszałek">Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji między Austrją, Włochami, Polską, Królestwem Serbów, Chorwatów, Słoweńców i Czechosłowacją, dotyczącej uregulowania różnych kategoryj emerytur, które nie zostały uregulowane w konwencji rzymskiej z dnia 6 kwietnia 1922 podpisanej wraz z protokółem i deklaracjami dodatkowemi w Wiedniu dnia 30 listopada 1923 r. (druk sejm. nr 70). Głos ma s. Perzyński.</u> | |
| 25 | + </div> | |
| 26 | + <div xml:id="div-4"> | |
| 27 | + <u xml:id="u-4.0" who="#SPerzyński">Wysoki Senacie! W dniu 23 listopada 1928 r., więc na obecnej sesji Sejm uchwalił ustawę ratyfikującą konwencję, zawartą między państwami: Austrją, Włochami, Polską, Królestwem Serbów, Chorwatów, Słoweńców i Czechosłowacją, dotyczącą uregulowania spraw różnych kategorji emerytur, które nie zostały uregulowane przez konwencję rzymską z dnia 6 kwietnia 1922 r., podpisaną 30 listopada 1923 r. w Wiedniu.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-4.1" who="#SPerzyński">Sama konwencja emerytalna, której część składową, bo też podpisaną 6 kwietnia w Rzymie, będę miał, zaszczyt zreferować Wysokiemu Senatowi później, jest dziś na porządku dziennym. Ta ustawa, która wpłynęła do Senatu wcześniej, ustawa bardziej zasadnicza, załatwia rzeczy nieuregulowane przez uprzednie konwencje, Konwencja, którą dziś Wysoki Senat zechce ratyfikować, obejmuje kategorję osób, które albo przed dniem 3 listopada 1918 r. nie były jeszcze zemerytowane w państwie austryjackiem, względnie węgierskiem, albo nie przeszły jeszcze w stan spoczynku, a mimo to nie weszły na służbę do któregokolwiek z państw sukcesyjnych, ewentualnie pozostawały na służbie w państwie, którego obywatelstwa nie mają, a są, jak w stosunku do nas, obywatelami polskimi. Ustawa ta, jakkolwiek w pewnej mierze obciąży Skarb Państwa naszego, niemniej przeto jest ustawą konieczną, albowiem jest oparta na wzajemności. Tego rodzaju osoby są w Polsce, są i poza jej granicami, i ponieważ ustawa jest wzajemna, więc oczywiście, jeżeli Skarb Państwa wypłaci swoim obywatelom, którzy mieszkali, ewentualnie byli na służbie poza granicami Państwa, to taki sam obowiązek ciąży na innych państwach. Żadnych zastrzeżeń ta ustawa nie wnosi, powstały tylko pewne wątpliwości, że wprowadzono do ustawy termin „urzędnik”, który w polskiej ustawie emerytalnej nie istnieje, istnieje „funkcjonariusz państwowy”, jednak Ministerstwo Spraw Zagranicznych wzięło to już pod uwagę i przy tłumaczeniu urzędowem rzecz ta zostanie sprostowana.</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-4.2" who="#SPerzyński">Ustawa o ratyfikacji konwencji między państwami sukcesyjnemi regulującej kategorje emerytur.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-4.3" who="#SPerzyński">Ustawa o ratyfikacji traktatu handlowego i nawigacyjnego z Estonją.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-4.4" who="#SPerzyński">Ustawa o ratyfikacji konwencji o handlu bronią.</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-4.5" who="#SPerzyński">Ponieważ ustawa ta pozatem żadnej wątpliwości nie wzbudza, ponieważ jest to rzecz pilna, rzecz, która częściowo już weszła nawet w życie, należy ustawę tę ratyfikować, o co wnoszę.</u> | |
| 33 | + </div> | |
| 34 | + <div xml:id="div-5"> | |
| 35 | + <u xml:id="u-5.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zgłosił. Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za ratyfikowaniem ustawy, aby wstali. Ustawa została jednogłośnie przyjęta.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-5.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do następnego punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji traktatu handlowego i nawigacyjnego pomiędzy Polską a Estonją, podpisanego w Tallinie dnia 19 lutego 1927 r. (druk sejm. nr 73). Jako sprawozdawca głos ma s. Rogowicz.</u> | |
| 37 | + </div> | |
| 38 | + <div xml:id="div-6"> | |
| 39 | + <u xml:id="u-6.0" who="#SRogowicz">Wysoki Senacie! W dniu 23 listopada b. r. Sejm uchwalił projekt ustawy, upoważniającej Prezydenta Rzeczypospolitej do ratyfikowania traktatu handlowego i nawigacyjnego pomiędzy Polską a Estonją. Traktat został zawarty dn. 19 lutego 1927 r. Traktat handlowy i nawigacyjny z Estonją stanowi dalszy ciąg tych traktatów, jakie Polska zawiera z państwami bałtyckiemi. W roku 1923, 10 listopada, zawarliśmy traktat z Finlandją, obecnie w negocjacjach jest traktat z Łotwą, a w tej chwili mamy do ratyfikowania traktat zawarty z Estonją. Oczywiście znaczenie traktatu nawigacyjnego i handlowego dla nas jako dla Państwa, pozostającego w stosunkach handlowych z Estonją, ma duże znaczenie, jakkolwiek te stosunki w tej chwili bez traktatu nie są jeszcze w należyty sposób uregulowane i mają charakter dosyć luźny i przypadkowy zarówno ze względu na brak traktatu handlowego, jak i nawigacyjnego. W interesie unormowania stosunków gospodarczych z Estonją leży oczywiście ratyfikowanie tego traktatu, który już przez Estonję został ratyfikowany, z warunkiem wprowadzenia pewnych ulg celnych jeszcze przed ratyfikacją przez Polskę. Te ulgi celne p. Minister Skarbu przeprowadził i traktat w niektórych swoich punktach już w życie w ten sposób został wprowadzony.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-6.1" who="#SRogowicz">Dziś Sejm przedkłada nam do przyjęcia ustawę o ratyfikacji powyższego traktatu, i sądzę, że z naszej strony żadnego sprzeciwu nie będzie. Stosunki handlowe Polski z Estonją są coraz więcej ożywione. Stosunki nasze, jeżeli cyfrowo te rzeczy ujmiemy, jakkolwiek w te rzeczy nie będę się wdawał, odsyłając interesujących się tem Panów do statystyki Urzędu Statystycznego, są dla naszego życia gospodarczego pomyślne. Polska zajmuje 7 miejsce w imporcie towarów do Estonji. Po Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Szwecji, Rosji i Francji idzie Polska pod względem cyfry swojego importu do Estonji. Te cyfry wypadają na korzyść bilansu polskiego.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-6.2" who="#SRogowicz">Wnoszę o przyjęcie ustawy o ratyfikacji traktatu w brzmieniu przedłożonem nam przez Sejm.</u> | |
| 42 | + </div> | |
| 43 | + <div xml:id="div-7"> | |
| 44 | + <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Nikt do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej ustawy, ażeby wstali. Ustawa przyjęta jednomyślnie.</u> | |
| 45 | + <u xml:id="u-7.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 5 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji, dotyczącej nadzoru nad handlem międzynarodowym bronią, amunicją i sprzętem wojennym, deklaracji, dotyczącej terytorjum Ifni, protokółu podpisania i aktu końcowego konferencji nadzoru nad handlem międzynarodowym bronią, amunicją i sprzętem wojennym, podpisanych w Genewie dnia 17 czerwca 1925 r. (druk sejm. nr 69 i odbitka nr 18). Jako sprawozdawca głos ma s. Rogowicz.</u> | |
| 46 | + </div> | |
| 47 | + <div xml:id="div-8"> | |
| 48 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SRogowicz">W dniu 5 grudnia r. b. Sejm uchwalił projekt ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji, dotyczącej nadzoru nad handlem międzynarodowym bronią, amunicją i sprzętem wojennym, deklaracji, dotyczącej terytorjum Ifni, protokółu podpisania i aktu końcowego konferencji nadzoru nad handlem międzynarodowym bronią i amunicją i sprzętem wojennym, podpisanych w Genewie dnia 17 czerwca 1925 r.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-8.1" who="#SRogowicz">W konwencji genewskiej z 17 czerwca 1925 r. brało udział czterdzieści kilka państw. Konwencja ta została już przez kilka państw ratyfikowana, przez Polskę dotychczas ratyfikowaną nie była.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-8.2" who="#SRogowicz">W interesie Państwa Polskiego leży, ażeby to uczynić, a to ze względu na toczące się prace około podobnej konwencji, dotyczącej już nie handlu bronią, amunicją i sprzętem wojennym, ale fabrykacji broni, amunicji i sprzętu wojennego. Ta konwencja daje nam możność zupełnie swobodnego handlu, nie krępuje nas. Oczywiście zobowiązuje nas do publikowania tych rzeczy tak samo jak zobowiązuje inne państwa, W interesie zarówno naszego resortu Ministerstwa Spraw Wojskowych, jak i w interesie ogólnopaństwowym leży ratyfikowanie tej konwencji.</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-8.3" who="#SRogowicz">Konwencja ta w szeregu artykułów obejmuje klauzule, które w niczem nie krępują swobodnego handlu Polski, swobodnego obrotu materjałami wojennemi. Do konwencji dołączony został protokół, rozszerzający te punkty konwencji co do handlu materjałami trującemi i bakterjologicznemi oraz gazami trującemi, ten protokół, ponieważ nie wymagał ratyfikacji przez ciała ustawodawcze, został ratyfikowany przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej i nie jest objęty treścią ustawy, którą Sejm uchwalił i którą Panom miałem zaszczyt zreferować.</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-8.4" who="#SRogowicz">Wnoszę o przyjęcie ustawy, upoważniającej Prezydenta Rzeczypospolitej do ratyfikacji konwencji genewskiej w sprawie handlu bronią i proszę o przyjęcie jej w brzmieniu sejmowem.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-8.5" who="#SRogowicz">Ustawa o układzie z Włochami w sprawie długu polskiego.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-8.6" who="#SRogowicz">Ustawa o ratyfikacji konwencji między państwami sukcesyjnemi co do przejęcia wierzytelności i depozytów.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-8.7" who="#SRogowicz">Ustawa o ratyfikacji umowy handlowej z Persją.</u> | |
| 56 | + </div> | |
| 57 | + <div xml:id="div-9"> | |
| 58 | + <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej ustawy, aby wstali. Sto większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-9.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 6 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie układu między Rządem Polskim a Rządem Włoskim, dotyczącego uregulowania długu, zaciągniętego przez Polskę u Rządu Włoskiego, podpisanego w Warszawie dnia 18 grudnia 1926 r. (druk sejm. nr 65). Jako sprawozdawca głos ma s. Gliwic.</u> | |
| 60 | + </div> | |
| 61 | + <div xml:id="div-10"> | |
| 62 | + <u xml:id="u-10.0" who="#SGliwic">W dniu 5 grudnia Sejm uchwalił ustawę w sprawie ratyfikacji układu między Rządem Polskim a Rządem Włoskim, dotyczącego uregulowania długu, zaciągniętego przez Polskę u rządu włoskiego, podpisanego w Warszawie dnia 18 grudnia 1926 r. Chodzi o uregulowanie resztki długu wojennego, zaciągniętego u Włoch w wysokości 87.625.000 lir. Układ ten został zawarty 18 grudnia 1926 r. i jest dla nas korzystny. Połowa długu już jest zapłacona. Uzasadnienie tego znajdą Panowie w rozdanych drukach. W imieniu Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych Senatu wnoszę o przyjęcie tej ustawy w brzmieniu przyjętem przez Sejm.</u> | |
| 63 | + </div> | |
| 64 | + <div xml:id="div-11"> | |
| 65 | + <u xml:id="u-11.0" who="#Marszałek">Nikt głosu nie żąda, przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem ustawy ratyfikacyjnej, o powstanie. Większość — ustawa przyjęta.</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-11.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji pomiędzy Austrją, Włochami, Polską, Rumunją, Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców oraz Czechosłowacją, dotyczącej przejęcia wierzytelności i depozytów, należących do obywateli, zamieszkujących terytorja, należące dawniej do Austrji, z pod zarządu Pocztowej Kasy Oszczędności w Wiedniu, podpisanej w Rzymie dnia 6 kwietnia 1922 r., oraz układu dodatkowego do tejże konwencji, podpisanego w Rzymie dnia 23 lutego 1925 r., wraz z protokółem z tejże daty (druk sejm. nr 71). Jako sprawozdawca głos ma s. Miklaszewski.</u> | |
| 67 | + </div> | |
| 68 | + <div xml:id="div-12"> | |
| 69 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SMiklaszewski">Dnia 6 kwietnia 1922 r. zawarta została konwencja między Austrją, Włochami, Polską, Rumunją, Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców oraz Czechosłowacją, dotyczącą przejęcia wierzytelności i depozytów, należących do obywateli zamieszkujących terytorja, należące dawniej do Austrji, z pod zarządu Pocztowej Kasy Oszczędności w Wiedniu. Następnie dnia 23 lutego 1925 r. zawarty został układ dodatkowy do tej konwencji wraz z protokółem z tej samej daty.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-12.1" who="#SMiklaszewski">Komisja Spraw Zagranicznych Senatu stawia wniosek o przyjęcie ustawy ratyfikującej tę konwencję wraz z umową dodatkową i protokółem.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-12.2" who="#SMiklaszewski">W konwencjach tych chodzi niejako o podział reszty majątku Pocztowej Kasy Oszczędności austrjackiej, a sumy wynikające z tego podziału użyte być mają na zaspokojenie pretensji obywateli polskich z tytułu depozytów, wkładów i rachunków czekowych, które obywatelom polskim do wiedeńskiej Pocztowej Kasy Oszczędności przysługiwały. W rezultacie szczególnie w układzie dodatkowym sprawa ta została zakończona dla nas względnie korzystnie, o ile korzystnie wogóle mogła być zakończona ze względu na brak rzeczywistego majątku P. K. O. w Wiedniu. To jednak, co uzyskać można było, tośmy uzyskali, a przedewszystkiem zwrot obligacji kolejowych, które obciążały koleje polskie, ale właściciele tych kont wiele z tego nie dostaną.</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-12.3" who="#SMiklaszewski">Konwencja została przez Sejm ratyfikowana i Komisja Spraw Zagranicznych Senatu stawia wniosek o przyjęcie tej ustawy.</u> | |
| 73 | + </div> | |
| 74 | + <div xml:id="div-13"> | |
| 75 | + <u xml:id="u-13.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zgłosił. Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej ustawy, żeby wstali. Większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-13.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji umowy handlowej pomiędzy Najjaśniejszą Rzecząpospolitą Polską a Cesarstwem Perskiem, podpisanej w Teheranie dnia 19 marca 1927 r. wraz z protokółem, podpisanym w Teheranie dnia 14 kwietnia 1928 r., i wymienionemi w Teheranie dnia 14 kwietnia 1928 r. pomiędzy Rządem Polskim a Rządem Perskim notami (druk sejm. nr 253). Głos ma sprawozdawca s. Posner.</u> | |
| 77 | + </div> | |
| 78 | + <div xml:id="div-14"> | |
| 79 | + <u xml:id="u-14.0" who="#SPosner">Wysoka Izbo! Z polecenia Komisji Spraw Zagranicznych proszę o przyjęcie ustawy w sprawie ratyfikacji umowy handlowej pomiędzy Polską a Persją, podpisanej w Teheranie dnia 19 marca 1927 r. wraz z protokółem, podpisanym w Teheranie dnia 14 kwietnia 1928, i wymienionemi w Teheranie dnia 14 kwietnia 1928 r. pomiędzy rządem polskim a rządem perskim notami.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-14.1" who="#SPosner">Nie ulega żadnej wątpliwości, że ustawa ta nie napotka w Senacie, tak jak nie napotkała w Sejmie, na żadne przeszkody, nikt się tej ustawie nie przeciwstawi, przeciwnie, każdy z nas powita bardzo radośnie fakt, że przychodzi do skutku umowa handlowa pomiędzy Rzecząpospolitą a Persją. Każdy z nas wie, że nawet przed wojną stosunki handlowe pomiędzy ziemiami Rzeczypospolitej Polskiej a Persją rozwijały się bardzo dodatnio. Nie ulega wątpliwości, że Persja jest bardzo poważnym terenem ekspansji naszej na wschód, Wojna przerwała te nawiązujące się stosunki i trzeba było 10 lat, ażeby te sprawy doszły do tego stanu, w jakim się znajdowały kilkanaście lat temu.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-14.2" who="#SPosner">W uzasadnieniu Panowie znajdą niektóre cyfry, które świadczą bardzo dodatnio o handlu rozwijającym się pomiędzy Persją a Polską. Muszę jeszcze tylko wytłumaczyć, dlaczego do tej umowy został dodany specjalny protokół.</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-14.3" who="#SPosner">Persja należy do krajów, które odrodziły się po wojnie, odradzają się jeszcze i są nadzwyczaj czułe na wszystkie krzywdy, wyrządzane im przed wojną przez mocarstwa europejskie, które traktowały Pensję, czy Turcję zupełnie tak samo, jak traktują dzisiaj jeszcze Kamerun, albo którykolwiek z krajów afrykańskich.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-14.4" who="#SPosner">Sprawa kapitulacji, to znaczy sprawa specjalnego sądownictwa, specjalnej jurysdykcji konsularnej we wszystkich krajach wschodnich jeszcze i dziś stanowi dla tych krajów kamień obrazy. W tym pierwotnym traktacie, zawartym z Persją przez naszych agentów dyplomatycznych, został użyty termin „kraju największego wyróżnienia”. Otóż Persowie dopiero w parlamencie perskim, w Medżilisie, zaprotestowali przeciw temu, a to z tego powodu, że tego terminu używały zwykle te wszystkie mocarstwa europejskie, które chciały korzystać z przywilejów jurysdykcji konsularnej, zakrywając to tym listkiem figowym, o którym wspomniałem. Wskutek protestu Medżilisu perskiego trzeba było do traktatu wprowadzić nowelę i ta nowela jest ujęta w protokóle, spisanym w rok później, już po podpisaniu tej umowy.</u> | |
| 84 | + <u xml:id="u-14.5" who="#SPosner">Proszę Panów, Rządowi zależy bardzo na tem, aby ta ustawa została jak najprędzej przyjęta, bo z Teheranu przychodzą wiadomości, domagające się bardzo dużego pospiechu w tej sprawie. Wskutek tego w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych proszę, ażeby ustawę przyjąć bez zmiany, w brzmieniu przyjętem przez Sejm.</u> | |
| 85 | + </div> | |
| 86 | + <div xml:id="div-15"> | |
| 87 | + <u xml:id="u-15.0" who="#Marszałek">Ponieważ do głosu nikt się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem ustawy, ażeby wstali. Ustawa przyjęta jednomyślnie.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-15.1" who="#Marszałek">Przechodźmy do następnego punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji traktatu przyjaźni pomiędzy Najjaśniejszą Rzecząpospolitą Polską a Cesarstwem Perskiem, podpisanego w Teheranie dnia 19 marca 1927 r., oraz wymienionych w Teheranie dnia 14 kwietnia 1928 r. pomiędzy Rządem Polskim a Rządem Perskim not interpretujących pewne postanowienia powyższego traktatu (druk sejm. nr 254). Głos ma s. Posner.</u> | |
| 89 | + </div> | |
| 90 | + <div xml:id="div-16"> | |
| 91 | + <u xml:id="u-16.0" who="#SPosner">Proszę Wysokiej Izby! Mam tu jeszcze drugą ustawę, dotyczącą tego samego kraju, a mianowicie Persji. Ustawa ta brzmi: w sprawie ratyfikacji traktatu przyjaźni pomiędzy Najjaśniejszą Rzecząpospolitą Polską a Cesarstwem Perskiem, podpisanego w Teheranie 19 marca 1927 r., oraz wymienionych w Teheranie dnia 14 kwietnia 1928 r. pomiędzy Rządem Polskim a Rządem Perskim not interpretujących pewne postanowienia powyższego traktatu.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-16.1" who="#SPosner">Proszę Panów, ta ustawa nie wymaga wcale wytłómaczenia. Jest ona cokolwiek egzotyczna. My w Europie nie zawieramy z państwami europejskiemu żadnych traktatów przyjaźni, bo ona się sama przez się rozumie i nie wymaga ujmowania w paragrafy prawa. Ale na wschodzie i w stosunkach z państwami Wschodniemi jeszcze i dziś zachował się ten stary obyczaj, dobrze znany historji dyplomatycznej stosunków polskich z państwami wschodniemi, że tam zawiera się traktaty wiekuistej przyjaźni, wiekuistego pokoju. Historja Polski zna takie traktaty i każdy z nas w tych czasach, kiedy się uczył historji, uczył się ile to razy z Turcją, z chanatem tatarskim i z Persją zawieraliśmy traktaty wiekuistej przyjaźni. Tutaj przeprowadzam pewną analogję, ale z tej analogji niech Panowie nie zechcą wyprowadzać takiego wniosku, że ten traktat będzie tak trwały, jak były takie same traktaty przyjaźni i wiekuistego pokoju przez rząd dawnej Rzeczypospolitej zawierane z państwami Wschodniemi. My tu w Senacie jesteśmy, nieprawdaż, wszyscy pacyfistami i dlatego nie ulega wątpliwości, że ten traktat wiekuistej przyjaźni, wiekuistego pokoju będzie tu jednogłośnie ratyfikowany.</u> | |
| 93 | + </div> | |
| 94 | + <div xml:id="div-17"> | |
| 95 | + <u xml:id="u-17.0" who="#Marszałek">Nikt głosu nie żąda. Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej ustawy, żeby wstali. Ustawa przyjęta jednogłośnie.</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-17.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 10 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowe j o projekcie ustawy o ponownem przedłużeniu terminu przerachowania i konwersji zobowiązań Skarbu Państwa z tytułu pożyczek państwowych z lat 1918 i 1920 (druk sejm. nr 310). Głos ma s. Szarski.</u> | |
| 97 | + </div> | |
| 98 | + <div xml:id="div-18"> | |
| 99 | + <u xml:id="u-18.0" who="#SSzarski">Wysoki Senacie! Sejm uchwalił dnia 30 listopada r. b. projekt ustawy, która ponownie przedłuża termin konwersji na podstawie wyższego przerachowania: pożyczki państwowej w asygnatach z roku 1918 i pożyczek 5%-wych z roku 1920, długo-i krótkoterminowej, do 31 grudnia 1929 r.</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-18.1" who="#SSzarski">Przerachowanie i konwersja wymienionych pożyczek na 5% pożyczkę konwersyjną zarządzone zostało jeszcze rozporządzeniem Prezydenta z 17 marca 1924 r. z terminem do 31 stycznia 1925 r. Już ustawa z 20 Iipca 1925 r., przedłużając ten termin do końca 1925 r., podwyższyła stopę przerachowania dla pierwotnych nabywców tych pożyczek, ustanawiając skalę konwersyjną w zależności od daty nabycia i zastrzegła dla nabywców, którzy zapłacili obligację w złocie łub w pełnowartościowych walutach, przerachowanie na podstawie parytetu. Szereg usterek, które wykazała praktyka przy dokonywaniu tych konwersyj, wymagał nowego uregulowania tej materji. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 17 września 1926 r. usunęło te usterki, a równocześnie rozszerzyło znacznie prawa posiadaczy obligacyj do uprzywilejowanej konwersji, uwzględniając wpłaty ratalne przez ustanowienie dla nich wyższej normy przerachowania, i rozszerzyło przywilej pierwszych posiadaczy także na ich spadkobierców, jako też na instytucje filantropijne, które otrzymały je od pierwszych nabywców. Wskutek tych przywilejów wpłynęło ogromnie dużo podań o przerachowanie na konwersję uprzywilejowaną. Mimo to bardzo znaczna ilość pierwotnych posiadaczy pożyczek, szczególnie z najbiedniejszych sfer, szczególnie ze sfer wieśniaczych, nie zdołała w terminie zgłosić swoich pretensyj. Ażeby tych wierzycieli państwowych uchronić od strat, wpłynął do Sejmu wniosek o przedłużenie terminu zgłoszeń do konwersji o 1 rok, to jest do końca 1929 r., który to wniosek Rząd zaakceptował. Przedłużenie terminu może jednak nastąpić tylko w drodze ustawodawczej.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-18.2" who="#SSzarski">Komisja Skarbowa Sejmu jednomyślną uchwałą postanowiła też przedłożyć projekt odnośnej ustawy Sejmowi, który ją — jak wspomniałem — 30 listopada uchwalił. Projekt tej ustawy zawiera także upoważnienie dla Ministra Skarbu do podwyższenia wysokości emisji 5% pożyczki konwersyjnej, którą rozporządzenie Prezydenta z 26 lutego 1928 r. oznaczyło na 200 miljonów, do sumy, jaka się okaże konieczną w związku z konwersją, przyczem plan umorzenia tej emisji będzie ustalać Minister Skarbu analogicznie do postanowień wspomnianego rozporządzenia Prezydenta. Sejm uchwalił równocześnie rezolucję, wzywającą. Rząd do wydania odpowiednich zarządzeń, aby władze skarbowe i instytucje czyniły wszelkie możliwe ułatwienia przy wydawaniu zaświadczeń o nabyciu asygnat i obligacyj przez pierwotnych nabywców.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-18.3" who="#SSzarski">Uprzywilejowana konwersja, przyznana pierwotnym nabywcom pożyczek zaciągniętych przez Państwo w r. 1918–20, a więc tym, którzy swoje oszczędności, a nieraz nawet całe mienie ofiarnie postawili do dyspozycji Skarbu Państwa w pierwszych najcięższych latach niepodległości, wyrównywa częściowo straty, które ci obywatele bez żadnej winy ponieśli wskutek dewaluacji pieniądza. Przedłużenie terminu, wyznaczonego dla korzystania z przywileju konwersyjnego, jest zatem najzupełniej usprawiedliwione.</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-18.4" who="#SSzarski">Z tych powodów Komisja Skarbowo-Budżetowa Senatu przyjęła projekt ustawy bez zmian i jej imieniem mam zaszczyt przedłożyć Wysokiej Izbie wniosek: Wysoki Senat raczy projekt ustawy o ponownem przedłużeniu terminu przerachowania i konwersji zobowiązań Skarbu Państwa z tytułu pożyczek państwowych lat 1918/1920 przyjąć w formie uchwalonej przez Sejm bez żadnych zmian.</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-18.5" who="#SSzarski">Przy tej sposobności w Komisji Skarbowo-Budżetowej Senatu podniesiono i wskazano na trudności, które są niejednokrotnie połączone z dochodzeniem tych praw, i dlatego Komisja Skarbowo-Budżetowa uchwaliła także rezolucję, której tekst brzmi, jak następuje:</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-18.6" who="#SSzarski">„Wzywa się Ministerstwo Skarbu, aby przy przerachowaniu pożyczki z roku 1918/1920 bez uzasadnionej podstawy nie wymagało dowodów na okoliczności, co do których strony interesowane żadnych dokumentów nie mają”.</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-18.7" who="#SSzarski">Przedkładam tę rezolucję do uchwalenia.</u> | |
| 107 | + </div> | |
| 108 | + <div xml:id="div-19"> | |
| 109 | + <u xml:id="u-19.0" who="#Marszałek">Nikt do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą ustawą, aby wstali. Ustawa jednogłośnie przyjęta.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-19.1" who="#Marszałek">Jest jeszcze rezolucja, zgłoszona przez komisję, a odczytana dopiero co przez p. referenta. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali, Stoi większość, przyjęta.</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-19.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do 11 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o projekcie ustawy o sprzedaży placu państwowego przy ul. Grzegórzeckiej w Krakowie (druk sejm. nr 236). Głos ma sprawozdawca s. Boguszewski.</u> | |
| 112 | + </div> | |
| 113 | + <div xml:id="div-20"> | |
| 114 | + <u xml:id="u-20.0" who="#SBoguszewski">Wysoka Izbo! Bratnia Pomoc Medyków Uniwersytetu Jagiellońskiego dzierżawiła plac przy ul. Grzegórzeckiej w Krakowie. Przystąpiła do budowy gmachu na tym placu dla członków Bratniej Pomocy i znalazła się w trudnościach z tego powodu, iż nie miała dostatecznych funduszów na dokończenie gmachu, a nie mogła uzyskać pożyczki, ponieważ plac nie stanowił jej własności. Doszła więc do porozumienia z Ministerstwem Robót Publicznych co do sprzedaży. Ministerstwo wniosło ustawę o sprzedaży placu, przyczem zastosowana została norma, stosowana przy sprzedawaniu organizacjom spółdzielczym, to znaczy, że szacunek został obniżony do 20%, Oszacowanie było w roku 1927 zrobione w wysokości 84,000 zł. Kwota ta została zmniejszona do 16,804 zł.</u> | |
| 115 | + <u xml:id="u-20.1" who="#SBoguszewski">Komisja Skarbowo-Budżetowa Senatu rozpatrywała dzisiaj ten wniosek i uchwaliła przedłożyć ustawę bez zmian. O przyjęcie tej ustawy imieniem komisji proszę.</u> | |
| 116 | + </div> | |
| 117 | + <div xml:id="div-21"> | |
| 118 | + <u xml:id="u-21.0" who="#Marszałek">Nikt głosu nie żąda. Przystępujemy do głosowania, Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem ustawy, ażeby wstali. Większość, Ustawa została przyjęta.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-21.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 12 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o projekcie ustawy o zamianie gruntów państwowych w w. m. Gdańsku (druk sejm. nr 285). Jako sprawozdawca głos ma s. Gaszyński.</u> | |
| 120 | + </div> | |
| 121 | + <div xml:id="div-22"> | |
| 122 | + <u xml:id="u-22.0" who="#SGaszyński">Wysoki Senacie! Sejm uchwalił ustawę o zamianie gruntów państwowych w wolnem mieście Gdańsku:</u> | |
| 123 | + <u xml:id="u-22.1" who="#SGaszyński">1) o zamianie parceli gruntu, położonej na obszarze w. m. Gdańska o powierzchni 4 m. kw., zapisanej w księdze gruntowej w Gdańsku, a będącej własnością Państwa Polskiego, na parcelę o powierzchni takiej samej wielkości, zapisaną w tym samym tomie i na tej samej stronie, i 2) o zamianie parceli przy ulicy Wichertstrasse, stanowiącej wspólną własność Państwa Polskiego i w. m. Gdańska, wielkości 970 m. kw., zapisanej w księdze gruntowej, na parcelę tej samej wielkości, stanowiącej własność gminy w. m. Gdańska, zapisaną w księdze gruntowej str. 23.</u> | |
| 124 | + <u xml:id="u-22.2" who="#SGaszyński">Proszę uprzejmie Wysoki Senat o uchwalenie niniejszej ustawy bez zmian.</u> | |
| 125 | + </div> | |
| 126 | + <div xml:id="div-23"> | |
| 127 | + <u xml:id="u-23.0" who="#Marszałek">Ponieważ nikt nie zapisał się do głosu, przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem, żeby wstali. Ustawa przyjęta jednogłośnie.</u> | |
| 128 | + <u xml:id="u-23.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do następnego punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowe o projekcie ustawy w sprawie zamiany gruntu państwowego na grunt gminny w Stanisławowie (druk sejm. nr 234).</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-23.2" who="#Marszałek">Głos ma s. Gaszyński.</u> | |
| 130 | + </div> | |
| 131 | + <div xml:id="div-24"> | |
| 132 | + <u xml:id="u-24.0" who="#SGaszyński">Również Sejm uchwalił ustawę w sprawie zamiany gruntu państwowego na grunt gminny w Stanisławowie, a mianowicie parceli gruntu, położonej przy zbiegu ulic Wołczynieckiej i Piotra Skargi w Stanisławowie, oznaczonej I. kat. 1018 księga gruntowa Stanisławów, o powierzchni 4320 m. kw., będącej własnością Skarbu Państwa, na parcelę położoną przy ulicy Dąbrowskiego w Stanisławowie, oznaczoną liczbą 1616,3 gminy Stanisławów, o pow. 6.000 m. kw., będącą własnością gminy m. Stanisławów.</u> | |
| 133 | + <u xml:id="u-24.1" who="#SGaszyński">Wobec tego, że wojsko już dawno używa tego drugiego gruntu i nawet buduje na nim gmachy, uprzejmie proszę Wysoki Senat, aby uchwalić raczył również bez zmiany i tę ustawę.</u> | |
| 134 | + </div> | |
| 135 | + <div xml:id="div-25"> | |
| 136 | + <u xml:id="u-25.0" who="#Marszałek">Nikt głosu nie żąda. Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej ustawy, ażeby wstali. Ustawa przyjęta jednomyślnie.</u> | |
| 137 | + <u xml:id="u-25.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do punktu 14 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Gospodarstwa Społecznego o projekcie ustawy o uporządkowaniu stanu prawnego na obszarze powiatu brasławskiego oraz gminy duksztańskiej, w pow. święciańskim, w zakresie wykonania reformy rolnej (druk sejm. nr 326). Jako sprawozdawca głos ma s. Szuyski.</u> | |
| 138 | + </div> | |
| 139 | + <div xml:id="div-26"> | |
| 140 | + <u xml:id="u-26.0" who="#SSzuyski">Ustawa, Wysokiemu Senatowi przedłożona, o uporządkowaniu stanu prawnego na obszarze pow. brasławskiego, oraz gminy duksztańskiej w pow. święciańskim, in merito przedstawia się jak następuje.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-26.1" who="#SSzuyski">Ustawa z dn. 17 grudnia 1920 r. o przejęciu ziemi na własność Państwa w niektórych powiatach Rzeczypospolitej i o nadaniu ziemi żołnierzom wojska polskiego przez omyłkę nie objęła powiatu brasławskiego; nie było też żadnego wyraźnego dokumentu prawnego, któryby stwierdzał przynależność powiatu brasławskiego do terytorjum b. Litwy Środkowej, na którem ustawę z dnia 17 grudnia zastępowały dekrety Tymczasowej Komisji Rządzącej. Wskutek tego powiat brasławski nie był objęty faktycznie ani jednem rozporządzeniem, dotyczącem tej samej kwestji, ani drugiem. Zachodzi więc konieczność wyrównania tej pomyłki i przyjęcia ustawy, która moc owych rozporządzeń rozciągnie także na terytorjum pow. brasławskiego.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-26.2" who="#SSzuyski">W imieniu komisji senackiej wnoszę o przyjęcie tej ustawy bez zmian.</u> | |
| 143 | + </div> | |
| 144 | + <div xml:id="div-27"> | |
| 145 | + <u xml:id="u-27.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zapisał, przystępujemy zatem do głosowania. Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem ustawy, proszę o powstanie. Większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 146 | + <u xml:id="u-27.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 15 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisyj Gospodarstwa Społecznego i Prawniczej o projekcie ustawy o zmianie niektórych przepisów ustawy o uwłaszczeniu b. czynszowników, b. wolnych ludzi i długoletnich dzierżawców w woj.: nowogródzkiem, poleskiem, wołyńskiem, okręgu administracyjnym wileńskim oraz w powiatach: grodzieńskim, wołkowyskim, bielskim, białostockim i sokolskim, woj. białostockiego. (Dz. Ust. Rz. P. Nr. 63 poz. 617/24, odbitki nr 19 i 22).</u> | |
| 147 | + <u xml:id="u-27.2" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca s. Szuyski.</u> | |
| 148 | + </div> | |
| 149 | + <div xml:id="div-28"> | |
| 150 | + <u xml:id="u-28.0" who="#SSzuyski">Sprawę b. czynszowników, b. wolnych ludzi i długoletnich dzierżawców na terenie województw: nowogródzkiego, poleskiego, wołyńskiego, okręgu administracyjnego wileńskiego oraz powiatów: grodzieńskiego, wołkowyskiego, bielskiego, białostockiego i sokólskiego w woj. białostockiem regulowała ustawa z 21 czerwca 1924 r. Moc obowiązująca tej ustawy wygasła w czerwcu r. 1928. Ponieważ ustawa z r. 1924 nie spełniła swoich celów i bardzo wiele jednostek, które miały prawo z jej dobrodziejstw korzystać, jeszcze z niej nie skorzystały, zachodzi konieczność przedłużenia mocy obowiązującej ustawy, wygasłej w czerwcu 1928 r. jak i konieczność pewnego znowelizowania i poprawienia tejże ustawy. To ma na celu ustawa, przedłożona w tej chwili Wysokiemu Senatowi. Idzie w niej przedewszystkiem o poprawienie krzywd, jakie wielu jednostkom wyrządziło ustawodawstwo rosyjskie, gdyż nie mogły one dojść do posiadania własnej ziemi, właśnie tylko wskutek tego ustawodawstwa. Ustawa niniejsza ma jeszcze na celu rozszerzenie tego kręgu uprawnionych, tak, aby i ci, którzy z dzierżawionym czy posiadanym przez dłuższy czas gruntem są ściśle związani, mogli z jej dobrodziejstw korzystać.</u> | |
| 151 | + <u xml:id="u-28.1" who="#SSzuyski">Naokoło tej ustawy nagromadził się pewien materjał palny, ale naprawdę bez uzasadnienia. Nie daje ona bynajmniej powodu do ścierania się jakichś poglądów kapitalistycznych z demokracją. Jest to ustawa najliberalniej sza w świecie, mająca na celu korzyść słabszych, i w tem też znaczeniu na nią trzeba patrzeć.</u> | |
| 152 | + <u xml:id="u-28.2" who="#SSzuyski">Wytworzyła się także atmosfera koło tej ustawy taka, że Senat powinien przyjąć ją jak najprędzej i bez żadnej zwłoki, ponieważ ona jest niezmiernie pilna. Połączone Komisje Prawnicza i Gospodarstwa Społecznego zdawały sobie jasno sprawę z pilności tej sprawy i z potrzeby tej ustawy, niemniej jednak doszły do przekonania, że pewne zmiany należy w tej ustawie koniecznie poczynić. Zmiany te naogół mają znaczenie drugorzędne, nie istotne, nie sięgają w głąb treści tej ustawy, dotyczące bądź wyjaśnienia myśli pewnych, bądź też stylistyczne, czy gramatyczne. Jedna może zaledwie z poprawek, przez komisję proponowanych, sięga w głąb meritum sprawy i zdaniem obu połączonych komisji jest konieczna ze względu na to, że brzmienie, proponowane przez Sejm, zawiera sprzeczność niedopuszczalną.</u> | |
| 153 | + <u xml:id="u-28.3" who="#SSzuyski">Zmiany proponowane przez połączone komisją są następujące:</u> | |
| 154 | + <u xml:id="u-28.4" who="#SSzuyski">Do art. 2 w ust. 1, w wierszu 3, po wyrazie „grunty” wpisać wyrazy: „oraz znajdujące się na nich niezbędne dla gospodarstwa rolnego zabudowania”. Komisja stała na tem stanowisku, że nie trzeba wytwarzać możności ewentualnego sporu na temat, jakie to budynki mają być uwłaszczone i że ma być już w ustawie wyraźnie powiedziane, że chodzi tu o te budynki, które uwłaszczonemu są niezbędne do prowadzenia jego gospodarstwa rolnego.</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-28.5" who="#SSzuyski">W końcu punktu c), oznaczonego jako punkt d), dodać wyrazy: „o ile ci współdzierżawcy prowadzili osobno gospodarstwa”. Komisja stanęła tu na tem stanowisku, że jeżeli grunt był dzierżawiony wspólnie i wspólnie gospodarowany, to w takim razie i dobrodziejstwa tej ustawy powinne spadać na tę spółkę. Jeżeli jednak te grunty były wprawdzie wspólnie dzierżawione, ale oddzielnie gospodarowane, to słuszną jest rzeczą, ażeby dobrodziejstwa, z tej ustawy płynące, trafiły wszystkich dzierżawiących. Dlatego wstawiony został ten dodatek: „o ile ci współdzierżawcy prowadzili osobne gospodarstwa”.</u> | |
| 156 | + <u xml:id="u-28.6" who="#SSzuyski">Do art. 3. Punkt c) otrzymuje brzmienie następujące: „dzierżawcy, którzy sami, albo jako spadkobiercy posiadają grunty tytułem dzierżawy przynajmniej od 1 sierpnia 1914 r. i postawili przed dniem 31 października 1923 r. na tych gruntach zabudowania gospodarcze własnym kosztem lub pracą”. To jest punkt, około którego toczyła się dość długa dyskusja, bo punkt ten w brzmieniu sejmowem brzmi tylko: „dzierżawcy, którzy posiadają grunty tytułem dzierżawy przynajmniej od 1 sierpnia 1914 r.” i jest rażąco sprzeczny z punktem a) tego artykułu, który datę tę ustala na rok 1895. W brzmieniu projektu rządowego po słowach: „1 sierpnia 1914 r.” był dodatek „i postawili przed dniem 31 października 1923 r. na tych gruntach zabudowania gospodarcze własnym kosztem lub pracą”. Jest to nawet przywilej dla tych, którzy posiadali grunty tylko od roku 1914, ale pobudowali na nich własnym kosztem lub pracą budowle, czyli są z niemi ściśle związani. Słuszną jest tedy rzeczą, ażeby w tych wypadkach czas posiadania skrócić i dlatego ustawa powiada tutaj o dacie 1914 roku.</u> | |
| 157 | + <u xml:id="u-28.7" who="#SSzuyski">W punkcie d) w wierszu 3-cim art. 3 skreślić wyrazy: „chociażby ustnych”. Jest to tylko pleonazm, który się tutaj nie potrzebnie zakradł. Nie znaczy to, aby umowy ustne w tych warunkach miały być wykluczone. Jest rzeczą kodeksu cywilnego, co za umową uznaje. Wiadomo, że umowy mogą być albo ustne, albo pisemne. Tu ten dodatek „chociażby ustnych”, może jest zupełnie zbyteczny. Natomiast ustęp końcowy punktu e) wyraźnie stwierdza, że dopuszczalne są także umowy ustne, skoro dopuszczalny jest dowód nietylko dokumentami, ale także zeznaniami świadków.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-28.8" who="#SSzuyski">Następnie w punkcie e) w wierszu 4 i 5 art. 3 skreślić wyrazy: „wyraźnie lub milcząco”. Jeżeli jest powiedziane w ustawie o uznaniu, to jasną jest rzeczą, że to uznanie musi być albo wyraźne albo milczące.</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-28.9" who="#SSzuyski">Do art. 4 wstawić nowy ustęp, jako ustęp pierwszy, treści następującej: Ust. 1 art. 5 otrzymuje brzmienie następujące:</u> | |
| 160 | + <u xml:id="u-28.10" who="#SSzuyski">„Uprawnienia, wynikające z ustawy niniejszej, nie przysługują długoletnim dzierżawcom i osobom w punkcie c) art. 1 wymienionym”.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-28.11" who="#SSzuyski">Jest tu po słowie „dzierżawcom” dodatek „i osobom w punkcie c) wymiecionym”. Ponieważ ustawa niniejsza powiększa zakres uprawnionych przez włączenie punktu c), więc trzeba w ustawie wszędzie, gdzie należy, o tych nowych w punkcie c) wymienionych nie zapominać. Do tego celu służy właśnie ten dodatek.</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-28.12" who="#SSzuyski">W punkcie d) art. 5 w wierszu 4 zamiast wyrazów: „w każdym jednak razie” i t. d. na końcu ustępu wstawić wyrazy: „w każdym jednak razie może przyznać to prawo, jeżeli przerwy nastąpiły niezależnie od woli dzierżawcy na skutek okoliczności wojennych”. Artykuł ten wyłącza tych, co do których zachodzi przerwa w posiadaniu, trwająca dłużej jak rok. Chodzi o to, żeby w wypadkach, kiedy ta przerwa, trwająca nawet dłużej niż rok, była spowodowana okolicznościami wojennemi bez winy odnośnej jednostki, komisja uwłaszczeniowa mogła uprawnienia i dobrodziejstwa tej ustawy przyznać.</u> | |
| 163 | + <u xml:id="u-28.13" who="#SSzuyski">Jest dalej zmiana taka, żeby okres czasu, ustalony datami od 1 sierpnia 1914 r. do 31 grudnia 1923 r., określić winny sposób, mianowicie: „na skutek okoliczności wojennych”, co właściwie lepiej oddaje intencję tego ustępu i lepiej odpowiada jego duchowi. Chodzi o przerwę, wynikającą z okoliczności wojennych bez względu na ścisły okres czasu.</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-28.14" who="#SSzuyski">W punkcie e) art. 5 w wierszu 2 skreślić wyrazy: „lub na wezwanie rejentalne”, Tutaj jest bardzo niefortunnie zestawiona wina z wezwaniem rejentalnem. Jest powiedziane: „lub nie uiszczą z własnej winy lub na wezwanie rejentalne”. Wezwanie rejentalne nie ma nic do winy, ani wina do wezwania rejentalego. A oprócz tego w tamtych stronach szczególnie na kresach o wezwanie rejentalne jest bardzo trudno. Dlatego komisja doszła do przekonania, że słowa: „na wezwanie rejentalne” należy skreślić.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-28.15" who="#SSzuyski">W art.14, w końcu ustępu zamiast wyrazów: „winien wydać” wpisać wyrazy: „przewodniczący winien wydać”. Jest to czysto stylistyczna poprawka.</u> | |
| 166 | + <u xml:id="u-28.16" who="#SSzuyski">W ust. 2 wyrazy: „do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy” zastąpić wyrazami: „do dnia 21 Iipca 1924 r.”, jako datę, w której te stosunki zostały na terytorjum, o które chodzi, ustalone. Ustawa z 1924 r. już ustaliła te stosunki i każdy był świadom, czego ma prawo według tej ustawy żądać i czego od niego można wymagać.</u> | |
| 167 | + <u xml:id="u-28.17" who="#SSzuyski">Następuje jeszcze kwestja art. 19, mianowicie artykuł ten otrzymuje według życzenia komisji brzmienie takie, że ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia. W tekście sejmowym artykuł ten brzmiał, że ustawa wchodzi w życie w siedem dni po jej ogłoszeniu. Jest to właściwie niczem nieuzasadnione, dlaczego w siedem, a nie w czternaście, albo nie zaraz.</u> | |
| 168 | + <u xml:id="u-28.18" who="#SSzuyski">To są te poprawki częściowo drobne, niektóre jednak rzeczywiście istotne i usuwające rażącą sprzeczność. Imieniem połączonych Komisyj senackich Prawniczej i Gospodarstwa Społecznego wnoszę: Wysoki Senat raczy uchwalić ustawę ze zmianami przez, komisję poczynionemi.</u> | |
| 169 | + </div> | |
| 170 | + <div xml:id="div-29"> | |
| 171 | + <u xml:id="u-29.0" who="#Marszałek">Do głosu zapisał się s. Schreiber.</u> | |
| 172 | + </div> | |
| 173 | + <div xml:id="div-30"> | |
| 174 | + <u xml:id="u-30.0" who="#SSchreiber">Wysoki Senacie! W imieniu mniejszości połączonych Komisyj Prawniczej i Gospodarstwa Społecznego mam zaszczyt przedłożyć wniosek o przyjęcie ustawy w brzmieniu uchwalonem przez Sejm bez żadnych zmian.</u> | |
| 175 | + <u xml:id="u-30.1" who="#SSchreiber">Wysoki Senacie! Ustawa niniejsza z pewnością będzie powitana przez szerokie warstwy ludności z wielkiem zadowoleniem, jako jeden z niestety nielicznych kroków, podjętych celem usunięcia krzywd, wyrządzonych przez rządy carskie ludności, bez różnicy narodowości i wyznania. Powiadam: to są kroki niestety nieliczne, bo są z drugiej strony bardzo liczne ograniczenia z czasów carskich, które dotychczas nie zostały usunięte choć zupełnie do usunięcia dojrzały. Jeżeli szanowny referent dzisiaj powiedział, że ustawa niniejsza z pewnością ze stanowiska demokracji jest bez zarzutu i że zupełnie niepotrzebnie zebrano tutaj materjał palny przy tej ustawie, to muszę powiedzieć, że ten materjał palny nie został przypadkowo i bez powodu zebrany, albowiem w zupełnie dla mnie niezrozumiały sposób właśnie przy tej ustawie, która ma usunąć krzywdy carskie, Rząd uważał za potrzebne i za stosowne wystąpić z wnioskiem wprowadzającym nowe ograniczenia obywatelskie.</u> | |
| 176 | + <u xml:id="u-30.2" who="#komentarz">(S. Koerner: Mimo obietnicy skasowania ograniczeń.)</u> | |
| 177 | + <u xml:id="u-30.3" who="#SSchreiber">Dzisiaj ta sprawa jest już nieaktualna, ponieważ Rząd cofnął te wnioski, ale trzeba było o tem wspomnieć i na to zareagować, ponieważ p. referent wyraził zdziwienie, że ta ustawa wywołała taki materjał palny. W każdym razie ustawa ta w tej fermie, w jakiej jest nam przedłożona, jest krokiem naprzód i z pewnością każdy obywatel Państwa powita ją z radością.</u> | |
| 178 | + <u xml:id="u-30.4" who="#SSchreiber">Ta ustawa będzie powitana z radością także i z innego powodu. Jak obliczył referent sejmowy, sprawa ta dotyczy 30.000 ludzi — tylu było właśnie tych drobnych dzierżawców i czynszowników. Na podstawie zasadniczej ustawy z roku 1924, jak obliczył referent sejmowy, wniosło podania o uwłaszczenia zaledwie 8.660 osób, a Komisja Uwłaszczeniowa, względnie okręgowe, komisje ziemskie załatwiły zaledwie 1004 wypadki, a zatem blisko 30.000 ludzi czeka jeszcze z niecierpliwością na uchwalenie tej ustawy, czeka z niecierpliwością na usunięcie tych krzywd i uregulowanie swoich stosunków majątkowych.</u> | |
| 179 | + <u xml:id="u-30.5" who="#SSchreiber">Ale ustawa ta także jeszcze z trzeciego powodu będzie powitana z radością, mianowicie, ponieważ ustawa zasadnicza właściwie wygasła jeszcze w czerwcu. Ostatni termin wniesienia podań był 10 Iipca b. r., a zatem od tego czasu — do dziś i dalej wszyscy ci ludzie, że się tak wyrażę, wiszą w powietrzu, a nietylko wiszą w powietrzu, owszem grozi im eksmisja, to znaczy zniszczenie ich egzystencji, zniszczenie dorobku całych dziesiątków lat pracy.</u> | |
| 180 | + <u xml:id="u-30.6" who="#SSchreiber">Z tego stanowiska wychodząc każdy, kto ma prawo współdziałania przy tej ustawie, ma równocześnie obowiązek święty starać się o ile możności ją przyspieszyć, tak, ażeby tych 30.000 osadników nareszcie stanęło na nogach i miało uregulowane stosunki gospodarcze. Mimo to, ku zdziwieniu naszemu, większość komisji poszła na inne tory, nie baczyła na to, że ustawa była dojrzała przed ferjami jeszcze i tylko wskutek odroczenia Sejmu nie doszła do skutku, że więc tem bardziej mamy obowiązek przynajmniej teraz doprowadzić ją do końca, aby nie dopuszczać do jeszcze dalszej zwłoki. Jeżeli dzisiaj jakąkolwiek zmianę ustawy uchwalimy, ustawa musi wrócić do Sejmu, a ponieważ Sejm nie zbierze się przed połową stycznia, to nie wiemy, kiedy ta ustawa wogóle dojdzie do skutku. Tymczasem chodzi nie o drobnostkę, ale o życie gospodarcze i ekonomiczne 30.000 łudzi. Tak nie należy postępować, przeciwnie, trzeba wszystkiemi siłami dążyć do tego, ażeby zaspokoić tę niecierpliwość, zaciekawienie i oczekiwanie tych 30.000 ludzi.</u> | |
| 181 | + <u xml:id="u-30.7" who="#SSchreiber">Z tych więc powodów mniejszość komisji proponuje Wysokiemu Senatowi przyjęcie ustawy bez żadnych zmian. Podnoszono tu zarzuty, że ustawa jest niejasna, że zawiera wyrażenia prawniczo niedopuszczalne i niejasne, że jest ze względów techniki prawniczej niedobra, niedoskonała. Ale takie zarzuty, Wysoki Senacie, słyszymy prawie przy każdej ustawie. Niestety, każda ustawa u nas jest tak robiona — i to bez względu na to, czy robi ją Sejm, czy robi jakieś ministerstwo, czy nawet Ministerstwo Sprawiedliwości, — prawie każda podlega krytyce bardzo ostrej ze stanowiska prawnego, ze stanowiska techniki prawniczej. Niedawno mieliśmy w Prawniczej Komisji Senatu drobną nowelę do ustawy o ochronie lokatorów, zawierającą właściwie tylko jeden artykuł ważny, i w tej drobnej ustawie mieliśmy legjon cały pomyłek, niedomówień i niejasności prawniczych. I nad taką drobną ustaweczką, która składała się z kilku artykułów zaledwie, trzeba było godzinami dyskutować, aby wykazać te nadzwyczajne błędy prawnicze i techniczne. To samo możnaby robić prawie z każdą ustawą, bez względu na to, z jakiego źródła pochodzi. I tutaj specjalnie przy tej ustawie zmieniamy dotychczasowy tryb postępowania, zmieniamy naszą metodę patrzenia przez palce na błędy prawnicze i przy tej ustawie, na którą czeka 30.000 ludzi, bawimy się w doskonałego technika prawniczego i doprowadzamy do tego, aby broń Boże nie było tam wyrazów: „chociaż ustnych”, choć to jest sprawa, która nikomu nie szkodzi. P. referent wskazał na kilka takich punktów.</u> | |
| 182 | + <u xml:id="u-30.8" who="#SSchreiber">Co do tych słów: „chociażby ustnych”, powiada p. referent, naturalnie ze stanowiska prawnego zupełnie słusznie, że są one niepotrzebne, bo umowa ważna jest ustna czy piśmienna — to zależy od ustawodawstwa i od interpretacji sędziego, Ale przecież, czy jest napisane „chociażby ustna”, to prawu nie szkodzi. Albo druga taka zmiana: „wyraźnie lub milcząco”. Ze stanowiska prawnego p. referent ma rację. Nie potrzeba tutaj mówić „wyraźnie lub milcząco”, ale to nie jest powód, żeby odsyłać ustawę do Sejmu. Nie mamy tu przed sobą ideału prawniczej myśli i twórczości w tej ustawie, ale też niema powodu do takiej zwłoki.</u> | |
| 183 | + <u xml:id="u-30.9" who="#SSchreiber">A tam, gdzie p. referent, względnie większość komisji, rzeczywiście zmienia ustawę, tam poprawka jest szkodliwa. Bo jeżeli p. referent zamiast „musi przyznać” powiada „może przyznać”, to poprostu odbiera w pewnej części prawa, nadane ustawą. A w tej sprawie nie należy w ten sposób postępować i odbierać tych praw. Bo, jeżeli Sejm zgodził się na to i uchwalił, to Senat nie powinien okazywać się mniej dobrym i powinien uchwalić ustawę w tem samem brzmieniu.</u> | |
| 184 | + <u xml:id="u-30.10" who="#SSchreiber">Z tych powodów, proszę o przyjęcie tej ustawy bez żadnych zmian. O ileby zaś Senat, mimo to, uchwalił jakie zmiany, to proszę przynajmniej o zostawienie bez zmian art. 4, który jest z pewnych względów ogromnie ważny, zwłaszcza ten kalendarzyk, który tam jest ustanowiony.</u> | |
| 185 | + <u xml:id="u-30.11" who="#SSchreiber">Tu muszę zwrócić uwagę na jedną dziwną rzecz. P. referent i większość komisji ciągle się użalali na niejasność ustawy, że są niejasne wyrażenia, które mogą wywołać rozmaite interpretacje, a sam p. referent zamiast słów proponowanych: „w okresie czasu od 1 sierpnia 1914 r. do 31 grudnia 1923 r.” — rzecz zupełnie jasna, nie ulegająca żadnej wątpliwości — opuszcza ścisły termin i zostawia tylko ogólnikowe określenie: „na skutek okoliczności wojennych”. To jest, zdaje się mi termin, który dopiero wprowadza zupełną niejasność, bo jako prawnik, mogę powiedzieć, że z pewnością ilu jest prawników w Państwie, tyle będzie różnych interpretacyj, co do tego, co znaczą okoliczności wojenne i kiedy te okoliczności ustały, a od kiedy mogą być liczone. Tak być nie może, bo to właśnie znaczyłoby wprowadzać do ustawy niepewność i niejasność.</u> | |
| 186 | + <u xml:id="u-30.12" who="#SSchreiber">Dlatego stawiam wniosek o przyjęcie ustawy bez żadnych zmian.</u> | |
| 187 | + </div> | |
| 188 | + <div xml:id="div-31"> | |
| 189 | + <u xml:id="u-31.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Makuch.</u> | |
| 190 | + </div> | |
| 191 | + <div xml:id="div-32"> | |
| 192 | + <u xml:id="u-32.0" who="#SMakuch">Wysoki Senacie! Przedłożona nowela dotyczy stosunków agrarnych na wschodzie. W tej noweli omawiane są stosunki dawne, które powstały jeszcze za czasów feudalnych. Magnaci, którzy zagarnęli ogromne przestrzenie na wschodzie, nie mogli tej ziemi uprawiać nawet przy pomocy pańszczyźnianych rąk i dlatego sprowadzali ludność z sąsiednich krajów, a nadto przyjmowali ludność, która uciekała z tych krajów, szczególnie z środkowej i zachodniej Polski i osadzali ją na podstawie statutu litewskiego na swoich ziemiach, oddając jej w dziedziczne władanie ziemię za czynszem. Stąd wyrobiła się jedna kategorja ludzi — wieczystych czynszowników. Wprawdzie ustawy rosyjskie, w 1840 r. wprowadzone, zakazywały zawierania takich umów, jednak ludność, przyzwyczaiwszy się do nich, dalej zawierała takie umowy. Na podobnych warunkach były i inne kategorje. Ciągłość tych umów, niemożność zmiany wysokości czynszu i niemożność wyrzucenia tego czynszownika, to są cechy charakterystyczne dla stosunków wieczystych dzierżawców. W 1876 r. rząd rosyjski zapowiedział wywłaszczenie tych czynszowników. W 1886 rozpoczął wywłaszczenie tych czynszowników, w 1889 r. zaś zaczął likwidować te wieczyste dzierżawy, stawiając termin trzyletni do dobrowolnego załatwienia sprawy. Przy uwłaszczaniu rząd rosyjski innowierców nie dopuszczał do wykupu. Ustawy były zawiłe, ludność ciemna, bez należytej obrony, nie mogła nawet wykorzystać tych ustaw rosyjskich i właściciele w wielkiej części ją wyrzucali. Ludność przegrywała ogromne mnóstwo procesów, prowadziła je aż do upadku caratu, ale siedziała na swoich gruntach, nie ruszając się wcale.</u> | |
| 193 | + <u xml:id="u-32.1" who="#SMakuch">Tak było mniej więcej aż do czasu rewolucji rosyjskiej. Rząd polski zastał te stosunki. Przez 10 lat nie uporządkował ich, chociaż większość ludności była polska. Tak samo dziś, jak za czasów rosyjskich, szlachta polska swoje interesy stanowe stawia wyżej i wcale nie chce naprawić tej krzywdy, jaką carat zrobił tej ludności. Nic się pod słońcem nie zmieniło. Wówczas wykorzystywano zawiłe ustawy rosyjskie i ówczesną ogromną pisaninę, a obecnie wyzyskuje się inne stosunki, wyzyskuje się to, że dziś p. Minister Reform Rolnych nie popiera reformy rolnej.</u> | |
| 194 | + <u xml:id="u-32.2" who="#SMakuch">Co do tej ustawy, to można przyznać, że jeszcze przed ferjami starał się p. Minister, żeby ta ustawa przyszła do skutku, jednak nie jego wina, że Sejm przedwcześnie został zamknięty i że ta ustawa nie weszła wtedy jeszcze na porządek dzienny i że już od sześciu miesięcy nastąpił w tej sprawie stan ex lex że ludność została wydana na pastwę, że stała się bezbronną i że można ją w każdej chwili dzisiaj wyrzucić. Ale p. Minister nie raczył zjawić się na kilku komisjach senackich, aby wyraźnie określić stanowisko Rządu w tej sprawie, aby wyraźnie oświadczyć, że Rząd wszystkie poprawki na Sejmie cofnął, że Rząd zgodził się na ustawę uchwaloną przez Sejm. Dzisiaj p. Minister umywa ręce i mówi: nie składam stanowczego oświadczenia Rządu w tej sprawie, niech sobie komisje robią co chcą, a komisje, proszę Panów, mają w większości swej właśnie zastępców tych wielkich właścicieli. Ustawa nie dopuszcza zaś tych biedaków. aby oni tutaj mieli swoje własne zastępstwo, i dzisiaj oni nawet nie mają tutaj tych swoich zastępców, którzyby to odczuli całą duszą, jak ogromną krzywdę się im robi.</u> | |
| 195 | + <u xml:id="u-32.3" who="#SMakuch">O co chodzi w tej ustawie? Rozchodzi się o „skórny interes”, jak to nazywają moskale. Rozchodzi się o to, że panowie dziedzice nie chcą przystać na niską cenę wykupu, która wynosi 8 razy czynsz dzierżawny. Gdyby ci panowie dostali ładną cenę, taką np., jaką dziś w drodze dobrowolnej parcelacji biorą, to z pewnością wszystkie skrupuły prawnicze by ustąpiły i ustawa z pewnością byłaby przyjęta. Ale zamiast powiedzieć: nie chcemy się zgodzić na to, bo uważamy cenę wykupu za zbyt niską, wysuwa się dziś takie rzeczy, że oto sumienie prawnicze nie pozwala na to, żeby taka koszlawa, niedołężna ustawa wychodziła z Senatu. Ale cóż winna ta biedna ludność, że p. Minister Reform Rolnych jeszcze w roku 1924 nie ułożył tej ustawy tak ładnie, żeby obrońcy większej własności nie mogli jej wywrócić? Co ta biedna ludność jest winna, że p. Minister dziś znowu nie mógł nam tej noweli podać tu do uchwalenia w takiej formie, żeby nikt nie znalazł żadnej dziury w tej ustawie? Ta ludność temu absolutnie nic nie winna i mnie się zdaje, że jasne postawienie sprawy dałoby rezultaty. Panowie nie chcą dopuścić do tego, żeby cena wykupna była tak niska za ziemię, której Panowie dawno już nie posiadają. Bo ci ludzie, czy oni są dzierżawcami wieczystymi, czy to są wolni ludzie, czy to są ci zbiedzy — trzecia kategorja, czy długoletni dzierżawcy, dawno siedzą na tej ziemi i tę ziemię już za swoją uważają. A panowie dawne prawo rzymskie jeszcze wygrzebujecie.</u> | |
| 196 | + <u xml:id="u-32.4" who="#SMakuch">Oczywiście to jest tylko maleńki kompleks spraw, dotyczących reformy rolnej. Dziś stał się on bardzo nabolałym i dzisiaj rolnicza ludność absolutnie nie może spokojnie znosić tego, że ministerstwo prawie wstrzymało przeprowadzanie reformy rolnej, że przymusowej parcelacji nie przeprowadza, a przeciwnie daje wolną rękę właścicielom dóbr, ażeby ogromne ceny brali za swoją ziemię. Tylko głód ogromny wśród ludności zmusza ją do płacenia tak wysokich cen, np. w mojej okolicy najniższa cena jest 300 dolarów za 1 mórg.</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-32.5" who="#komentarz">(Głos: Gdzie?)</u> | |
| 198 | + <u xml:id="u-32.6" who="#SMakuch">W tłomackiem i wogóle w tej stronie. P. Minister zamiast przeprowadzać reformę rolną poprzestaje na tem, że ponad 200.000 ha ustawowych uzyskuje co roku w dobrowolnej parcelacji. Jeżeli ma się tak przeprowadzać tę reformę, to jest to rzeczywiście podkład, ażeby bolszewicy mieli dobre argumenty do agitacji. To, co Panowie dziś robią z tą ustawą, z tą nowelą w dobrej sprawie, to jest znakomity argument. W 1924 r. 21 posiedzeń komisja sejmowa odbyła w tej sprawie. Teraz trzy razy ustawa z plenum Sejmu odchodziła na komisję. Tutaj już mieliśmy 4 czy nawet 6 posiedzeń. Wszystko to proszę Panów wyzyskują ci, którzy umieją świetnie prowadzić agitację.</u> | |
| 199 | + <u xml:id="u-32.7" who="#SMakuch">My, proszę Panów, stawiamy jasno sprawę. Wasz partner Sanojca także jasno postawił sprawę w Sejmie, stanął na stanowisku: trzeba przeprowadzić reformę agrarną w ten sposób, że nastąpić ma konfiskata bez odszkodowania. Jasno! Partją, do której należę, dawna partją ukraińsko-radykalna, dawno to ma w programie: bez odszkodowania. Ale choć nie mamy sił, by to przeprowadzić, obecne postępowanie panów nam tych partnerów napędza. Mamy już wielkiego partnera w p. Sanojcy, spodziewamy się, że więcej ich jeszcze przyjdzie i z czasem uzyskamy większość, a wtedy jasno załatwimy reformę w jednym paragrafie, którego panowie prawnicy nie będą mogli wywracać do góry nogami, w paragrafie, który powie, że ziemia ma się dostać tym, którzy na niej pracują, bez odszkodowania.</u> | |
| 200 | + <u xml:id="u-32.8" who="#SMakuch">Ukraiński naród absolutnie nie zgadza się na to, ażeby wstrzymywać wykonanie reformy rolnej, żąda bezwarunkowo przeprowadzenia tej sprawy. Zwracam na to uwagę, że ogromny głód ziemi zmusza tę ludność do płacenia obecnie nadzwyczaj wysokich cen, które ją rujnują.</u> | |
| 201 | + <u xml:id="u-32.9" who="#SMakuch">Prawda, że panowie fachowi ministrowie nie zawsze trzymają się swoich fachów, bo nawet kolega p. Ministra Reform Rolnych, p. Minister Rolnictwa, w ostatniem swojem wystąpieniu porzucił swój resort i przeskoczył na zupełnie inny teren, na teren p. Ministra generała Składkowskiego. Mianowicie na fachowe i szczegółowe zarzuty co do prowadzenia rolnictwa, podniesione przez posłów Łuckiego i Roguckiego, p. Minister Niezabytowski zamiast odpowiedzieć fachowo, puścił się na politykę agitacji i co więcej puścił się na bardzo śliską agitację. Do resortu p. Ministra Rolnictwa należy wydawanie zaświadczeń o ramowości bydła czy koni, ale żeby w kompetencji p. Ministra Rolnictwa leżało wydawanie metryk pochodzenia ukraińskiego narodu, to absolutnie już mija się z jego kompetencją. Stanowczo przeciw temu musimy zaprotestować. Nie uznajemy jego kompetencji co do tego. P. Minister odmówił samodzielności narodowej Ukraińcom, p. Minister odmówił nam etnicznej jedności, mówiąc, że we Wschodniej Galicji jest ogromny odłam ludności ukraińskiej, który ma 3/4 krwi mazurskiej u siebie.</u> | |
| 202 | + <u xml:id="u-32.10" who="#komentarz">(Głosy: Słuszne, bo tak jest.)</u> | |
| 203 | + <u xml:id="u-32.11" who="#SMakuch">Szkoda, proszę Panów, że aż 600 lat trzeba było na to czekać, żeby tej krwi tam było tylko 3/4, bo p. Minister Rolnictwa bardzo dobrze wie, że w ciągu 12 lat zyskuje się przez skrzyżowanie 98%.</u> | |
| 204 | + <u xml:id="u-32.12" who="#komentarz">(Głos: Co to ma wspólnego z czynszownikami?)</u> | |
| 205 | + </div> | |
| 206 | + <div xml:id="div-33"> | |
| 207 | + <u xml:id="u-33.0" who="#Marszałek">Zwracam uwagę, że to daleko odbiega od rzeczy.</u> | |
| 208 | + </div> | |
| 209 | + <div xml:id="div-34"> | |
| 210 | + <u xml:id="u-34.0" who="#SMakuch">Jeszcze muszę przeciw jednemu punktowi zaprotestować. P. Minister Rolnictwa twierdził, że ludność ukraińska w Państwie Polskiem lepiej się czuje w dziedzinie stosunków gospodarczych i agrarnych, niż w t. zw. wolnej Ukrainie. Proszę Panów, jaka tam wola lub niewola jest, nie wchodzę w to, jedno jest pewne, że ludność tam zyskała podstawy swego bytu na setki lat i dostała cały zapas ziemi w swoje władanie i tym ona włada bez względu na to, jakie są formy rządu. Jestem głęboko przekonany, że choćby tam nie wiedzieć jakie były rządy, białe czy czerwone, czy choćby nawet carskie błękitne wróciły, to tej ziemi ludność nie da już sobie wydrzeć. Jeżeli z tem porównamy nasze stosunki agrarne, jeżeli porównamy ogromne rozdrobnienie, ogromną nędzę, to zobaczymy, że p. Minister Rolnictwa co do tego absolutnie nie miał żadnej słuszności. Nie godząc się z tamtejszą formą rządu, musimy jedno stwierdzić, że ludność dostała tam podstawę bytu, a to oczywiście będzie i podstawą dalszego rozwoju i my z tem absolutnie musimy się liczyć, że tam ogromnie ten rozwój pójdzie.</u> | |
| 211 | + <u xml:id="u-34.1" who="#SMakuch">A teraz, co do roli Senatu. Wysoki Senacie, jeżeli ta wysoka instytucja jest na to, ażeby utrącała sprawiedliwe pod względem społecznym ustawy, ażeby ona stanęła w obronie silniejszych przeciw bezbronnym i biednym, to rola Wysokiego Senatu jest dziś pożałowania godna. My absolutnie z tem się nie godzimy i my pragniemy, ażeby ustawa, która po takich ciężkich trudach w Sejmie doszła do nas, bez zmian została uchwalona, ażeby tej ludności dać dowód, że ten Wysoki Senat nie jest macochą.</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-34.2" who="#komentarz">(S. Perzyński: Ustawa nie ma przeciwników.)</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-34.3" who="#SMakuch">Wysoki Senacie, instytucja senacka nie ma wielkiego zaufania u szerokich warstw ludności.</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-34.4" who="#komentarz">(Dzwoni)</u> | |
| 215 | + </div> | |
| 216 | + <div xml:id="div-35"> | |
| 217 | + <u xml:id="u-35.0" who="#Marszałek">Przywołują Pana do porządku za te słowa.</u> | |
| 218 | + </div> | |
| 219 | + <div xml:id="div-36"> | |
| 220 | + <u xml:id="u-36.0" who="#SMakuch">Proszę Panów, myślę, że Wysoki Senat dziś jeszcze w ostatnim momencie da dowód, że chce sprawiedliwie sprawę traktować, da dowód, że równomiernie jednych i drugich będzie traktował, da dowód, że stanie po stronie tych najbiedniejszych 30.000 i pomoże tej ludności uzyskać to, na czem ona od dziesiątków, a może od setek lat siedzi.</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-36.1" who="#SMakuch">Proszę Panów, ta sprawa agrarna dziś jest nadzwyczaj rozogniona, zajmuje umysły szerokich warstw i niech Panowie nie myślą sobie, że nie widzą nasi ludzie, co się stało niedaleko za kordonem, a ten przykład działa bardzo zaraźliwie; a jeżeli reforma będzie lak prowadzona, jak ją obecnie się prowadzi, jeżeli na każdym kroku będzie się utrącać to, co jest słuszne społecznie, to w takim razie, proszę Panów, oczywiście ci, którzy umieją kapitał sobie z tego kuć, ukują go, co Panowie widzą na każdym kroku.</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-36.2" who="#SMakuch">Dlatego ja z całem sercem popieram wniosek mojego przedmówcy p. s. Schreibera, aby przyjąć ustawę uchwaloną przez Sejm, bez wszelkich zmian i poprawek.</u> | |
| 223 | + </div> | |
| 224 | + <div xml:id="div-37"> | |
| 225 | + <u xml:id="u-37.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu s. Iżyckiemu.</u> | |
| 226 | + </div> | |
| 227 | + <div xml:id="div-38"> | |
| 228 | + <u xml:id="u-38.0" who="#SIżycki">Wysoki Senacie. Referent w swojem przemówieniu oświadczył, że zmiany wprowadzone do ustawy są naogół drugorzędne, stylistyczne, czy raczej gramatyczne, a specjalnie jest tylko jeden punkt, który on uważa za potrzebne zahaczyć. Wobec tego o tych stylistycznych i gramatycznych zmianach, jako balaście wprowadzonym do dyskusji, możebyśmy nie mówili, a zatrzymali się tylko na tym jednym punkcie.</u> | |
| 229 | + <u xml:id="u-38.1" who="#SIżycki">Otóż ten jeden punkt drażliwy stanowi jakoby sprzeczność pomiędzy punktem a) i punktem c) w art. 3. Chciałbym, żebyśmy się nad tem zastanowili. Powiedziane jest w punkcie a): „dzierżawcy, którzy sami, lub których spadkobiercy objęli w posiadanie dzierżawę gruntów przed 1 kwietnia 1895 roku i do dnia dzisiejszego te grunty tytułem dzierżawy użytkują, podlegają wykupowi”. Należy jednak zaznaczyć, że cena wykupu będzie w stosunku 8-krotnej dzierżawy i to dzierżawy daleko niższej, bo wtedy ten czynsz dzierżawny był mniejszy. Natomiast w punkcie c) jest powiedziane, że dzierżawcy, którzy posiadają grunty tytułem dzierżawy przynajmniej od 1 sierpnia 1914 r., mają prawo do wykupu w stosunku 16-krotnej tenuty dzierżawnej, czyli czynszu. To jest rozróżnienie, bo jeżeli kłoś będzie oddany na wykup według a), zapłaci za ziemię taniej, zaś według c) zapłaci za ziemię drożej. Nie widzę w tem żadnej sprzeczności i nie widzę żadnej potrzeby łączenia jednego z drugiem. Wiem, że w Sejmie był do tego punktu jeszcze dodatek: „o ile na tem są budynki”, ale Sejm większością głosów i ten dodatek skreślił, wychodząc z tej zasady, że jeżeli przed wojną, to znaczy za czasów spokojnych, do 1 sierpnia 1914 roku, ktoś na tej ziemi zasiadł i przez 14 lat ją dzierżawił, to tem samem ma prawo do wykupu na względnie ulgowych warunkach, choć nie tak bardzo ulgowych, jak tamte.</u> | |
| 230 | + <u xml:id="u-38.2" who="#SIżycki">Wobec tego, że w tym jedynym punkcie, jak mi się zdaje, nie można widzieć poważnej sprzeczności, jestem tego zdania, że całą tę sprawę chce się poprostu tylko przewlec. Są jakieś ukryte siły, które wszelkiemi środkami starają się tę ustawę przewlec i pod różnemi pretekstami odkładać. Nie ulega wątpliwości, że gdyby wszystko szło prawidłowo, to ustawa ta, dziś przez nas poprawiona, chociaż te poprawki nie mają poważniejszego znaczenia, mogłaby być przez Sejm przyjęta, ale kto nam da tę gwarancję, że to się stanie, że w Sejmie tej sprawy znowu w ten czy inny sposób się nie zagmatwa, a przecież na tę ustawę czeka poważna ilość ludności, czeka z największą niecierpliwością na wyniki waszego głosowania, — kto zaś da nam tę gwarancję, że ta ustawa przejdzie pomyślnie.</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-38.3" who="#SIżycki">Ja, bywając bardzo często na kresach — zresztą z kresów sam pochodzę, interesowałem się bardzo temi stosunkami i badałem ludność, badałem także wyniki dotychczasowe. Otóż dotychczasowa ustawa tylko w minimalnym stopniu dała wyniki wykupu. Poprostu przyznano prawo wykupu tylko wyjątkom, natomiast bardzo duża liczba otrzymała już wyraźną odpowiedź, że wykupom nie podlegają i ci, którzy tym wykupom nie podlegają, już mają sprawy sądowe i są eksmitowani jako ci, którzy nie będą wykupywani. Jakie to wywołuje sceny, o tem już dużo razy mówiono i nie chciałbym Panom tego powtarzać. Ale zdaje mi się, że inne rzeczy może będą dla Panów ciekawe, np. to czego się dowiadywałem od różnych członków komisji uwłaszczeniowych. Pytałem się ich: bójcie się Boga, dlaczego w tym a tym wypadku odmówiliście? Odpowiedzi były bardzo charakterystyczne i pozwolą Panowie, że je przytoczę.</u> | |
| 232 | + <u xml:id="u-38.4" who="#SIżycki">A więc przypuśćmy dla przykładu, istnieje jakaś drobna smolarnia, czy terpentyniarnia w dawnym lesie wykarczowanym, czy karczma przydrożna, i koło tego pewna ilość ziemi, i tę ziemię jakiś żydek sobie wykarczował, uprawił i zagospodarował. Takich faktów jest bardzo niewiele, ale w komisjach wywłaszczeniowych mówią: przecież to nie są rolnicy, więc niema racji dawać im ziemi.</u> | |
| 233 | + <u xml:id="u-38.5" who="#SIżycki">Spotykam drugą grupę, kolonistów niemieckich. Powtarzam, że i to są wyjątkowe wypadki, a tu mi mówią: przecież ten kolonista mógł był zawrzeć kontrakt formalny, bo za czasów rosyjskich Niemcom nie robiono żadnych trudności, otóż widocznie była tendencja u obu stron, żeby objęcie ziemi miało charakter tylko dzierżawny i dlatego nie mamy racji tam, gdzie nie było przeszkód prawnych uprawniać to nabycie.</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-38.6" who="#SIżycki">Spotykam także, powtarzam, bardzo wyjątkowe wypadki, kiedy po koloniście Niemcu, który wyjechał, ziemię zajął Ukrainiec. Mówią mi w komisji wywłaszczeniowej: a po co on zajmował ziemię, kiedy wiedział, że jest bezprawnie we władaniu Niemca, powinien był wiedzieć, że prawo nie pozwala.</u> | |
| 235 | + <u xml:id="u-38.7" who="#SIżycki">To wszystko są drobiazgi. Zwracam uwagę, że słyszałem takie głosy: tu są mniejszości narodowe zainteresowane.</u> | |
| 236 | + <u xml:id="u-38.8" who="#SIżycki">Nie Panowie. Mniejszości tam są w minimalnym stopniu zainteresowane. I tutaj witam te przemówienia mniejszości jako pewnego rodzaju aprobatę naszego wspólnego życia. Tam jest 30.000 kolonistów polskich i tych Polaków się wywłaszcza. I mniejszości w danym wypadku nie sprzeciwiają się temu, ażebyśmy razem z niemi współżyli, ale wyraźnie twierdzą, że sprawiedliwości powinno stać się zadość.</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-38.9" who="#SIżycki">Wobec tego w imieniu naszego Klubu wyraźnie oświadczam, że uważamy za wielką krzywdę odkładanie tej sprawy, bo odłożenie jej grozi jeszcze dalszem przewlekaniem. Ta sprawa czeka za długo. To są zbyt poważne rzeczy, żeby dla stylistycznych i gramatycznych poprawek temu się sprzeciwiać. Zresztą słyszę tu także głos, że ustawa nie ma przeciwników; jeżeli nie ma przeciwników, to przyjmijcie ją bez zmiany.</u> | |
| 238 | + <u xml:id="u-38.10" who="#komentarz">(Brawa.)</u> | |
| 239 | + </div> | |
| 240 | + <div xml:id="div-39"> | |
| 241 | + <u xml:id="u-39.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Posner:</u> | |
| 242 | + </div> | |
| 243 | + <div xml:id="div-40"> | |
| 244 | + <u xml:id="u-40.0" who="#SPosner">Wysoki Senacie! Tylu już mówców przemawiało w sprawie tej ustawy, że, zdaje się, wyczerpane zostały wszystkie argumenty za i przeciw i Panowie nie zdziwią się, jeżeli będę bardzo krótko mówił. Jestem przekonany, że to niejednemu z moich słuchaczy sprawi przyjemność.</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-40.1" who="#SPosner">Nie mam potrzeby mówić, że jestem za przyjęciem tej ustawy w brzmieniu sejmowem, mój Klub jest za przyjęciem tej ustawy w brzmieniu sejmowem, jakkolwiek zdajemy sobie sprawę bardzo dokładnie z tego, że ustawa ta jest bardzo niedoskonała; nawet pozwolę sobie powiedzieć — nie wiem, może to jest antyrządowe, może antypaństwowe — nie martwcie się Panowie, ta ustawa wróci do nas za dwa lata. Proszę Panów, jak zaczyna się reformować stosunki agrarne, to wszyscy, którzy się temi sprawami zajmowali, wiedzą — jest to zapisane w bardzo grubych woluminach — że końca niema. To są tak zagmatwane rzeczy, to są rzeczy poprostu geologiczne, wieki, nieskończone wieki pracowały na to, ażeby zagmatwać te stosunki. Jeżeli czytam tę ustawę, która się może p. Ministrowi Reform Rolnych wydaje jasną, mnie — jestem tylko skromnym prawnikiem — wydaje się bardzo ciemną, może dlatego, że nie znam tak dobrze stosunków agrarnych na wschodzie, jak p. Minister, albo jak niektórzy senatorowie specjaliści od tych spraw, którzy służyli nam swoją wiedzą w Komisji Prawniczej i w Komisji Gospodarstwa Społecznego, jak czytam taką ustawę, mnie ona zupełnie przypomina obraz stosunków agrarnych Francji w XVII wieku, to jest obraz najdoskonalszego feudalizmu, jaki sobie można wyobrazić.</u> | |
| 246 | + <u xml:id="u-40.2" who="#SPosner">I dlatego ta cała nasza robota, to tylko robota klajstrowania: coś się zaklajstruje z jednej strony, coś się odemknie z drugiej i jestem przekonany, że za dwa lata ta ustawa wróci znowu do nas w postaci jakiejś noweli i znowu będziemy zbierać się w dwóch komisjach, i znowu z jednej strony znakomici adwokaci będą dowodzili, żeby tę ustawę przyjąć, a znakomici adwokaci z drugiej strony będą dowodzili odwrotnie, aby ją odrzucić i każdy z tych adwokatów będzie miał na swoje usprawiedliwienie kilkadziesiąt argumentów, które będą w jego przekonaniu żelazne, a w przekonaniu jego przeciwników słomiane. To jest moje subiektywne przekonanie, że my tu zasadniczo tej sprawy wcale nie rozwiązujemy, my ją tylko odkładamy.</u> | |
| 247 | + <u xml:id="u-40.3" who="#SPosner">Proszę Panów, usłyszałem tu dziś cyfry, które mię napełniły trwogą. W r. 1924 wydaliśmy ustawę, pełną, wielką ustawę, nad którą Rząd pewno pracował parę lat, nad którą Sejm pracował parę miesięcy i okazuje się, że ta ustawa, która była przeznaczona na to, żeby przynieść szczęście i dobrobyt 30 tysiącom łudzi i przynieść pokój olbrzymiemu obszarowi naszego kraju, wewnętrzny pokój, została wydana dla tysiąca stu ludzi, przyczem w olbrzymiej większości wypadków, zostały te sprawy załatwione odmownie. Niech Panowie zastanowią się nad tem. Lud nasz, lud rolniczy, jest bardzo cierpliwy, on setki lat czeka na niektóre ustawy. Zdaje mi się, że nie jest rzeczą męża stanu, nie jest rzeczą ministrów naszych pracować nad tem, aby przedłużać stan tego oczekiwania, tej niecierpliwości, tego zdenerwowania; przeciwnie, co tylko można, należy zrobić w interesie pokoju wewnętrznego i w interesie sprawiedliwości społecznej. Bo, proszę Panów, i u tych, którzy byli przeciwnikami przyjęcia tej ustawy w brzmieniu sejmowem, i u tych, którzy wprowadzali poprawki, przynajmniej w przemówieniach, które słyszeliśmy, brzmiała nuta: Panowie, trzeba nam tę sprawę przecież załatwić. Nie było ani jednego mówcy, któryby był przeciwny tej ustawie. Jedni mówili tylko: Ona jest dostatecznie dobra, przyjmijmy ją, inny mówili: nie jest ona doskonała, odrzućmy ją. Na to nie potrzeba być przecież wyznawcą Einsteina — przepraszam Pana Ministra, że wymieniam tak wielkie nazwiska — żeby zrozumieć, że wszystko w tym świecie jest względne, że załatwiamy tylko rzeczy względne, że ideałów tu niema, że posuwamy się krok za krokiem naprzód, drobnym kroczkiem, aby przybliżyć ten naród, to Państwo do takiego stanu, w którymby było mniej krzywd, a więcej sprawiedliwości, w którymby było mniej głupoty, a więcej rozumu. Proszę Panów, dzisiaj pozwoliłem sobie na komisji zacytować pewien przykład, przepraszam członków komisji, że drugi raz to opowiem, ale może to zajmie innych członków tęgo zgromadzenia, zajmie może fizyków, czy profesorów geometrji, bo jest to bardzo ciekawy przykład. Miałem kiedyś nauczyciela, który nazywał się Helmholz, był to wielki człowiek, mówię to dla humanistów, bo dla przyrodników nie potrzebuję mówić. Otóż p. Helmholz kiedyś powiedział w wykładzie swoim, że gdyby jego optyk, który stale dla niego pracował, przyniósł mu instrument tak dalece niedoskonały, jak oko ludzkie, toby go wyrzucił za drzwi. A przecież oko ludzkie, to dzieło Pana Boga, to nie dzieło Sejmu ani Senatu polskiego, to dzieło Pana Boga i to jeszcze jest względne, niedoskonałe i oceniamy wartość oka tylko z tego stanowiska, że byłoby o wiele gorzej, gdyby go nie było i czujemy to na własnych oczach, gdy nakładamy na oczy takie straszne okulary. Wtedy widzimy, że to niedoskonałe oko, to prawie ideał. W tej ustawie jest masa niedoskonałych i ciemnych rzeczy i korzystam z tej rzadkiej okazji, że widzę tu p. Ministra Reform Rolnych, ażeby go prosić, by był łaskaw do tej ustawy zaprząc swych współpracowników — Pan posiada w swojem ministerstwie ludzi wysokiego talentu, nawet wysokiego talentu popularyzacyjnego, — ażeby ją zrobili, popularną, ażeby ci ludzie, dla których ta ustawa jest przeznaczona, mogli ją zrozumieć, bo jest mojem przekonaniem, że bez pomocy bardzo utalentowanych prawników nikt tam na kresach tej ustawy nie zrozumie. Boję się, że nawet część sędziów nie będzie jej rozumiała. Kilka razy to powtarzałem poprzednikom pańskim, gdy była mowa o komasacji, gdyśmy uchwalali w pocie czoła ustawę komasacyjną, która z takim trudem została urzeczywistniona. Ta ustawa jest niedoskonała merytorycznie, jest niedoskonała technicznie, to wszyscy wiemy. Mamy tu taki kuplet, specjalny oryginalny kuplet Senatu; ilekroć jest mowa o jakiejś ustawie, mówimy: ta ustawa nic nie warta, jest robiona sobotnim sztychem na niedzielny targ. Wiem, że to jest niesłuszne, ale to się stale powtarza, i nawet dziś jeden z naszych kolegów, bardzo wymowny senator, użył nawet bardziej jeszcze drastycznych wyrazów na określenie tej roboty, która przychodzi z Sejmu, a czasem z Rządu, Ta ustawa nie jest lepsza, jest taka sama, nie jest gorsza, jest taka sama, jak wszystkie inne.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-40.4" who="#SPosner">Powiedziałem, że ta ustawa jest niedoskonała pod względem technicznym, jak chcą jej przeciwnicy, to znaczy ci prawdziwi przyjaciele, to znaczy ci, którzy pracują nad tem, żeby była ona doskonała. Wiemy, że jest masa nieścisłości, niedomówień, dziwnych czasami rzeczy. Rozumiem, czemu to się dzieje; początek, źródło tego jest w tych dodatkach, które się dodaje. Przychodzi z Rządu ustawa, zaczynają ją w Sejmie analizować. W komisji jakiś pan w imieniu swego stronnictwa prosi, aby jakiś dodatek dodać, ma tam przyjaciół, kolegów, sympatyzujących z nim, którzy go popierają, i w ten sposób ten dodatek jest przyjęty. Potem jest drogie czytanie, coś się znowu dodaje, potem jest trzecie czytanie i przed samem zamknięciem obrad jest jedenaście dodatków i z tego wszystkiego się zszywa nie szatę arlekina, tylko ustawę, którą potem otrzymuje w prezencie Senat, aby się na niej uczył prawa. Mnie to nie dziwi, że tak jest, ale czy dlatego będziemy tę ustawę odkładać? Skąd wiemy, że będzie lepsza, jak wróci do nas? Jestem przekonany, że Sejm metodą chirurgiczną odrzuci te wszystkie poprawki, które genjusz prawniczy Senatu do niej wprowadzi. Tak, uczyni to metodą chirurgiczną, bo nie będzie przyglądał się temu, czy to bardzo mądre, czy tylko mądre, czy więcej, niż doskonałe, poprostu weźmie miotłę do ręki i wszystko wymiecie, bo Sejm stoi na tem stanowisku, że jest jedyną izbą suwerenną, a Senat, to piąte koło u wozu i nie może nic dobrego zrobić ponad to, że doda jakiś przecinek, albo w pewnem miejscu zamiast litery u napisze literę o, bo to się zdarza u nas, że ustawy pod względem gramatycznym są wadliwe. Od tego byliśmy i jesteśmy. Ostrzegałem kolegów, tych młodych senatorów, którzy teraz przyszli i jeszcze nie znają obyczajów sejmowych i senackich, ażeby się nie bawili w te wielkie inwencje, bo to na nic, bo to niepotrzebne. Ostrzegałem ich, mówiąc: co robicie? Skompromitujecie się, potem będziecie mieli sann do siebie pretensję: poco to zrobiłem, albowiem nic z tego nie wyszło. Miałem w tem cel pedagogiczny, chciałem powstrzymać ich ferwor młodzieńczy do poprawiania, przestawiania, wstawiania. Wątpią czy miałoby to jakiekolwiek znaczenie, bo w parlamentaryzmie, nie naszym, ale w starych parlamentach zachodniej Europy jest urobione zdanie, że senator czy poseł pod wpływem argumentów cytowanych na posiedzeniu plenarnem, zmienia często zdanie, ale nigdy nie zmienia kartek do głosowania. To zostaje bez względu na to, jakie sobie wyrobił zdanie w toku posiedzenia.</u> | |
| 249 | + <u xml:id="u-40.5" who="#SPosner">I dlatego, wielce szanowni Panowie Senatorowie, mało mam nadziei, abyście pod wpływem moich argumentów zmienili swoje zdanie i uważam, że ta ustawa powinna być przyjęta w brzmieniu sejmowem bez żadnych zmian.</u> | |
| 250 | + </div> | |
| 251 | + <div xml:id="div-41"> | |
| 252 | + <u xml:id="u-41.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Szuyski.</u> | |
| 253 | + </div> | |
| 254 | + <div xml:id="div-42"> | |
| 255 | + <u xml:id="u-42.0" who="#SSzuyski">Wysoki Senacie! Przedmówcy, którzy tu głos zabierali, przeważnie stali na następujących stanowiskach: jedni chcieliby z tej ustawy zrobić teren do przeprowadzania choćby małej, częściowej walki między kapitalizmem a tymi przez kapitalizm uciśnionymi. Otóż ja pozwolę sobie oświadczyć, że na terenie tej ustawy, w tym kształcie, w tej treści, Wysokiemu Senatowi tutaj przedłożonej, — ja walki po stronie kapitalizmu nie widzę. Ona broń Boże żadnych takich tendencji nie ma i mieć nie może. Dlatego sposobność do tego rodzaju walki uważam za zupełnie niewłaściwą.</u> | |
| 256 | + <u xml:id="u-42.1" who="#SSzuyski">Pozatem szanowni przedmówcy podnosili tutaj niezwykłą pilność tej sprawy. My w połączonej Komisji Prawniczej i Gospodarstwa Społecznego odczuwaliśmy to i rozumieli całkiem dokładnie, że sprawa jest niewątpliwie pilna, ponieważ w regulowaniu tych stosunków utworzyło się pewne vacuum, które jest niedopuszczalne i które jak najprędzej winno być usunięte. Ale skoro już ta sprawa niewątpliwie dla p. Ministra Reform Rolnych jest pilna od czerwca bieżącego roku, w takim razie jeszcze te trochę czasu,...</u> | |
| 257 | + <u xml:id="u-42.2" who="#komentarz">(Głos: Wiele?)</u> | |
| 258 | + <u xml:id="u-42.3" who="#SSzuyski">...którego będzie potrzeba na to, ażeby ona może trochę w zmienionej formie wróciła z Sejmu, p. Minister Reform Rolnych wytrzyma i niewątpliwie może znajdzie środki, ażeby usunąć niekorzyści i przykrości, jakieby mogły dotknąć jednostki z powodu braku tej ustawy.</u> | |
| 259 | + <u xml:id="u-42.4" who="#SSzuyski">P. s. Schreiber uznawał, że w tej ustawie jest wiele braków, że należałoby to i owo poprawić, ale twierdził, że jednak w imię pilności tej sprawy i w imię potrzeby zaspokojenia tych czekających jej, trzeba nam jako Senatowi zamknąć na wszystko oczy i ustawę tę czemprędzej uchwalić. Ja myślę, że to byłoby może trochę złym precedensem. Jeżeli przychodzi jakaś ustawa do Senatu i prawie wszyscy przyznają, że zawiera braki, byłoby rzeczą chyba niewłaściwą, ażebyśmy ze swoich praw nie skorzystali i w miarę przysługujących nam uprawnień złego w przedłożonej ustawie nie poprawili.</u> | |
| 260 | + <u xml:id="u-42.5" who="#SSzuyski">Zastanowił mnie bardzo defetyzm p. Marszałka Posnera...</u> | |
| 261 | + <u xml:id="u-42.6" who="#komentarz">(S. Posner: Za to trzeba przywołać do porządku. Defetyzm to jest obraza.)</u> | |
| 262 | + <u xml:id="u-42.7" who="#SSzuyski">...który powiada, że nasze uprawnienia są tak szczupłe, wyrażał taką niewiarę w przyszłość naszego Senatu, w przyszłość naszych prac, że rzeczywiście jak na Wicemarszałka Senatu, był to głos wielce zastanawiający. Ja jednak stoję na tem stanowisku, że dopóki ta Izba istnieje, jakiekolwiek ona uprawnienia ma, my nasz obowiązek spełnić winniśmy i nie możemy przy każdej ustawie, która wejdzie do Senatu, poddawać się sugestji niesłychanej pilności, bo ta pilność będzie zawsze i mimo tej pilności, to co jest do poprawienia i do zmiany, powinniśmy w miarę naszego rozumienia i sumienia poprawić.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-42.8" who="#komentarz">(S. Posner: O ile to jest celowe.)</u> | |
| 264 | + </div> | |
| 265 | + <div xml:id="div-43"> | |
| 266 | + <u xml:id="u-43.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-43.1" who="#komentarz">(S. Sokołowski: Panie Marszałku, wnoszę o głosowanie przez drzwi.)</u> | |
| 268 | + <u xml:id="u-43.2" who="#Marszałek">Poddaję pod głosowanie najdalej idący wniosek s. Schreibera, aby przyjąć ustawę w brzmieniu sejmowem bez zmian. Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem a. Schreibera, proszę, aby przeszli przez drzwi z napisem „tak”.</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-43.3" who="#komentarz">(Po głosowaniu.)</u> | |
| 270 | + <u xml:id="u-43.4" who="#Marszałek">Rezultat głosowania jest następujący: za ustawą w brzmieniu sejmowem bez poprawek głosowało senatorów 38, przeciw 37, zatem ustawa przyjęta.</u> | |
| 271 | + <u xml:id="u-43.5" who="#komentarz">(Oklaski na lewicy.)</u> | |
| 272 | + <u xml:id="u-43.6" who="#Marszałek">Przystępujemy do 16 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Oświaty i Kultury o projekcie ustawy, zmieniającej art. 1 ustawy z 23 Iipca 1926 r. (Dz. Ust. Rz. P. nr 93, poz. 536) oraz art. 1 ustawy z 2 marca 1927 r. (Dz. Ust. Rz. P. nr 32, poz. 287) o zmianie art. 112 ustawy o szkołach akademickich z dnia 13 Iipca 1920 r. (Dz. Ust. Rz. P. nr 72, poz. 494 z r. 1920).</u> | |
| 273 | + <u xml:id="u-43.7" who="#Marszałek">Jako sprawozdawca głos ma s. Zakrzewski.</u> | |
| 274 | + </div> | |
| 275 | + <div xml:id="div-44"> | |
| 276 | + <u xml:id="u-44.0" who="#SZakrzewski">Wysoki Senacie! Mam zaszczyt przedstawić wnioski Komisji Kultury i Oświaty w sprawie zmian, proponowanych do projektu ustawy, zmieniającej art. 1 ustawy z dnia 23 Iipca 1926 r., częściowo także z 1927 r., razem zmieniających ustawę o szkołach akademickich z dnia 13 Iipca 1920 roku.</u> | |
| 277 | + <u xml:id="u-44.1" who="#SZakrzewski">Wpłynął projekt sejmowy ustawy, który skłonił komisję do gruntowniejszego zastanowienia się nad tą całą kwestją. Komisja uzgodniła różnicę zdań, która panowała poprzednio w tej sprawie i przychodzi z wnioskiem jednolitym, który tylko w art. 5, pod względem ściśle formalistycznym, wywołał w komisji pewną różnicę zdań i wywołał wniosek mniejszości, podpisany tutaj przez odrębnego sprawozdawcę. Pozatem projekt ustawy w 4 pierwszych artykułach uzyskał poparcie całej komisji i w tej formie przychodzi tu pod decyzję Wysokiej Izby.</u> | |
| 278 | + <u xml:id="u-44.2" who="#SZakrzewski">Rzecz, jak wiadomo, tyczy się niemożności całkowitego wykonania ustawy o szkołach akademickich z 1920 r., czem zarówno Sejm, jak i Senat, już się zajmowali poprzednio i były wydawane nowele, z których najważniejsze są z 1926 r. i 1927 r. Nowele te, dające dobrodziejstwa tym, którzy nie mogli Studjów odbyć według wymogów ustawy o szkołach akademickich z 1920 r., stawiały jako termin prekluzyjny i ostateczny koniec tego roku, t. j. dzień 31 grudnia 1928 r. Faktyczny stan rzeczy, istnienie znacznych grup młodzieży starszej i młodszej, która i w tym terminie ostatecznym nie zdołała uporać się z egzaminami, zmusza komisję do podania jakiejś drogi wyjścia, któraby tym razem jednak już ostatecznie, o ile to jest w granicach ludzkich przewidywań, położyła kres ujemnemu stanowi rzeczy, co do którego mniej więcej wszystkie zdania są zgodne, mianowicie, że skoro posiadamy zasadniczą ustawę z 1920 r., to powinniśmy wszyscy razem, Rząd, Izby, szkoły akademickie, zarówno profesorowie, jak i młodzież, dołożyć wszelkich starań, ażeby ta ustawa, która stanowi fundament szkolnictwa wyższego, była rzeczywiście wykonywana.</u> | |
| 279 | + <u xml:id="u-44.3" who="#SZakrzewski">Gdybyśmy zatem stanęli na stanowisku projektu sejmowego i zgodzili się na sumaryczne przedłużenie do r. 1932 terminu dla zdawania egzaminów celem uzyskiwania stopnia doktora praw i doktora medycyny, tobyśmy w takim razie poprostu prolongowali ekscepcję od zasadniczej ustawy i moglibyśmy prolongować ją w ten sposób całkiem spokojnie w nieskończoność, Doszlibyśmy w takim razie do dat jubileuszowych święcenia ustawy o szkołach akademickich z roku 1920, a mimo to mielibyśmy kwestję prolongaty przed sobą dalej otwartą. To jest ten zasadniczy argument, który zmusza ogół członków Komisji Oświatowej do takiego traktowania ewentualnej dalszej prolongaty ulg, ażeby ona posiadała charakter zupełnie jasnej i wyraźnej ekscepcji i aby z tego zarówno zdawali sobie sprawę profesorowie szkół akademickich, jak i ta część starszej młodzieży akademickiej, która jeszcze z tych nowych ulg korzystać będzie, I dlatego właśnie, jak powiadam, zasadniczego powodu, myśmy w komisji chętnie bardzo przyjęli wniosek p. s. Struga i ja sam odrazu oświadczyłem, że w ogólnych ramach chętnie zgadzam się na rok 1932, jako najdalszy prekluzyjny termin, w tem jednak rozumieniu, że data ta będzie posiadała wyraźny charakter wyjątku, który będzie się odnosił do osób, indywidualnie zasługujących na tego rodzaju traktowanie. I profesorzy i młodzież wiedzą doskonale, że daleko trudniejsze sprawy, indywidualnie traktowane przez szkoły akademickie, były załatwiane zgodnie ze stanowiskiem profesorów i interesami i życzeniami samej młodzieży akademickiej. Jeżeli zachodzi jakiś wypadek wyjątkowej natury, to, mojem zdaniem, wyjątki takie trafiają się zawsze i wszędzie, ale można je załatwić inaczej i gdyby w ustawie o szkołach akademickich z roku 1920 było zawarte postanowienie, że wszelkie trudności, wszelkie wątpliwości, które z tej ustawy wynikają, każdą potrzebę traktowania indywidualnego interesów danego egzaminanta, będą rozstrzygały uniwersytety same, oczywiście z pozostawieniem regresji, z pozostawieniem ostatecznej aprobaty ministerstwu, to zarówno Sejm, jak i Senat, ani w roku 1924, ani w 1926 r., ani w r. 1927 jużby się tą sprawą nie zajmowały. Jest to bowiem anormalne zjawisko ze stanowiska praktyki uniwersyteckiej, żeby konkretne dyrektywy i opisy serji szczegółowych wypadków co rok, czy co 2 lata znajdowały się na tapecie prac ustawodawczych, kiedy doświadczenia wszystkich uniwersytetów o tej strukturze, jaką mają nasze uniwersytety, pouczają, że, jak powiadam, o wiele trudniejsze wypadki w toku lat przez uniwersytety i przez ministerstwo, z pożytkiem dla całego świata akademickiego, były załatwiane.</u> | |
| 280 | + <u xml:id="u-44.4" who="#SZakrzewski">Nie chcę zadługo zajmować się tym tematem, który, zdawało się, pierwotnie wywoływał jakieś niezrozumiałe zdenerwowanie. Skoro jednak nastąpiło uzgodnienie opinji wszystkich członków Komisji Oświaty i Kultury, pozostaje mi tylko tyle powiedzieć, że układ pierwszych dwóch artykułów odpowiada układowi projektu sejmowego z tem, że komisja przyjęła terminy w brzmieniu poprawek, wniesionych w Sejmie przez p. pos. Kornackiego.</u> | |
| 281 | + <u xml:id="u-44.5" who="#SZakrzewski">Komisja natomiast wprowadziła jeden nowy artykuł, złożony z dwóch punktów, jako art. 3, który brzmi w punkcie a): „Rady wydziałowe uniwersytetów zdecydują, którzy kandydaci na podstawie pierwszego egzaminu państwowego prawniczego, złożonego przed dniem 1 stycznia 1929 r. lub pierwszego rygorozum medycznego, złożonego w całości lub częściowo przed 1 stycznia 1929 r., a także conajmniej jednego egzaminu medycznego dla studiujących według nowej ustawy, złożonego przed 1 stycznia 1929 r., mogą korzystać z dobrodziejstw art. 1 i 2 niniejszej ustawy”.</u> | |
| 282 | + <u xml:id="u-44.6" who="#SZakrzewski">Punkt b): „Rady wydziałowe uniwersytetów mogą we wszystkich powyższych wypadkach przyznać prawo składania rygorozów i egzaminów w drodze szczególnie wyjątkowej najpóźniej do dnia 31 grudnia 1932 r.”. Śmiem twierdzić, że ta nowa ustawa, uchwalona w tem brzmieniu, zaspokoi zupełnie interesy świata akademickiego i interesowanej młodzieży i że więcej już ta sprawa przed forum izb prawodawczych powracać nie będzie. Oczywiście, że z powodu wstawienia tego art. 3 nastąpią dalsze formalne zmiany, nastąpi przenumerowanie artykułów, powstaną w ten sposób art. 4 i 5. I w tem właśnie brzmieniu, zaproponowanem przez prawie jednomyślne votum, komisja poleca tę ustawę do uchwalenia Wysokiej Izbie.</u> | |
| 283 | + </div> | |
| 284 | + <div xml:id="div-45"> | |
| 285 | + <u xml:id="u-45.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Thullie.</u> | |
| 286 | + </div> | |
| 287 | + <div xml:id="div-46"> | |
| 288 | + <u xml:id="u-46.0" who="#SThullie">Wysoki Senacie! Jak wiadomo, cała ustawa w komisji została przyjęta zgodnie, kompromisowo, z wyjątkiem wniosku o przyjęcie bez zmian. Jedynie art. 4, który teraz będzie 5-tym, wywołał tu właśnie wniosek mniejszości z mojej strony. Mianowicie artykuł ten brzmi: „Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1929 r.”. Ponieważ uchwalimy tu zmiany i ta ustawa będzie musiała wrócić do Sejmu, a Sejm nie zbierze się przed 1 stycznia, lecz dopiero potem, więc dopiero w ciągu stycznia może nastąpić przyjęcie albo odrzucenie tych zmian, a zatem, gdy ustawa będzie ostatecznie uchwalona w Sejmie, termin 1 stycznia 1929 r. nie będzie już miał zastosowania i wskutek tego ustawa będzie miała znowu artykuł, według którego działa wstecz, a jest przecież zasadą prawniczą, że ustawa nie powinna działać wstecz. Czasem i to dość często Sejm i Senat uchwalały takie ustawy, ale to mogło być ze względów rzeczywiście szczególnych potrzebne, tutaj zaś byłoby zupełnie niepotrzebne. Sejm co innego, Sejm spodziewał się, że to będzie uchwalone przed 1 stycznia, ale jeśli my wiemy, że ustawa ta nie będzie przed 1 stycznia uchwalona, to sprowokowalibyśmy uchwalenie ustawy z działaniem wstecz zupełnie niepotrzebnie. Przecież skorzystać z ustawy nie może żaden student, dopóki ona nie zostanie ogłoszona w Dzienniku Ustaw, więc co mu z tego przyjdzie, że ona działa od 1 stycznia 1929 roku, kiedy on i tak prędzej, jak przed ogłoszeniem, nie będzie mógł z niej skorzystać. Dlaczego więc mamy tu robić wyjątek od zasady prawnej i nie powiedzieć: ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia? Taki też wniosek postawiłem na komisji i wniosek ten uzyskał równość głosów i dopiero p. przewodniczący przeważył. Wobec tego proszę Wysoki Senat, ażeby bez potrzeby nie uchwalał ustawy z działaniem wstecz. Naturalną rzeczą jest, że artykuł ostatni powinien brzmieć: Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia. I taki wniosek stawiam.</u> | |
| 289 | + </div> | |
| 290 | + <div xml:id="div-47"> | |
| 291 | + <u xml:id="u-47.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Koerner.</u> | |
| 292 | + </div> | |
| 293 | + <div xml:id="div-48"> | |
| 294 | + <u xml:id="u-48.0" who="#SKoerner">Wysoki Senacie! Gdyby iść śladami rozumowań p. referenta, to właściwie należałoby wcale nie przyjmować żadnej zwłoki, ale ustalić brzmienie ustawy tak, jak było i zmian nie wprowadzać. P. referent bowiem powiedział, że gdyby w ustawie z 1920 roku była wzmianka o tem, że decyduje ministerstwo w każdym poszczególnym wypadku, to ciała ustawodawcze tą sprawą by się nie zajmowały. Jednak skoro się zajmowały i za każdym razem dochodziły do wniosku, że słuszne jest żądanie młodzieży, żeby odroczyć im egzaminy dla uzyskania pewnych praw i tytułów, dowodzi to, że były słuszne powody i istotnie tak jest. Panowie jednak nie chcą wniknąć w to, że młodzież w ciągu ostatnich lat, poczynając od roku 1920, przeżywała wyjątkowo ciężki okres. Czas wojny bolszewickiej i potem sytuacja gospodarcza kraju, która odrywała tę młodzież od pracy, rzecz prosta, nie mogły się nie odbić na jej postępach w nauce. Nie będę wnikał merytorycznie w tę sprawę, która była niejednokrotnie tu rozpatrywana i w poprzednim Senacie, zwrócę tylko uwagę, że gdy słuchacze wydziału filozoficznego, który jest łatwiejszy do ukończenia i na którym czas pracy i nauki jest krótszy, zgodnie z poprzednią ustawą korzystaliby z tych uprawnień do r. 1932, nie mieliby ich słuchacze wydziału medycznego, którzy muszą więcej czasu poświęcić na swoją naukę.</u> | |
| 295 | + <u xml:id="u-48.1" who="#SKoerner">Proszę w imieniu mojego klubu, żeby przyjąć ustawę bez zmian w brzmieniu przyjętem przez Sejm. Na wypadek, gdyby się wprowadzało zmiany, wnoszę, żeby w nowym art. 3, proponowanem przez komisję, w punkcie a) w wierszu pierwszym słowo „zdecydują” zastąpić słowem „stwierdzają”. W tym nowym artykule komisja proponuje, że rady wydziałowe uniwersytetów miałyby decydować, którzy kandydaci na podstawie pierwszego egzaminu odpowiadają warunkom i mogą korzystać z uprawnień. Otóż w tym wypadku nie może być mowy o żadnej decyzji, może być tylko mowa o stwierdzeniu, czy dany kandydat odpowiada warunkom, czy nie odpowiada. Gdzie jest mowa o decyzji, tam może istnieć presumcja, że choćby kandydat odpowiadał warunkom, rada mogłaby stwierdzić, że nie posiada uprawnień do otrzymania tytułu doktora. To jest, mojem zdaniem, niesłuszne i dlatego proponuję, ażeby słowo „zdecydują” zastąpić słowem „stwierdzają”.</u> | |
| 296 | + <u xml:id="u-48.2" who="#SKoerner">W wierszu 7 punkt a) jest mowa, że mogą korzystać z dobrodziejstw art. 1 i 2 ci kandydaci. To słowo „mogą” znaczyłoby, że w pewnych wypadkach możnaby odmówić tych uprawnień i dlatego proponuję, ażeby słowo „mogą” zastąpić słowami „mają prawo”, to znaczy, że jeżeli kandydat odpowiada tym wszystkim warunkom, jego prawo nie może mu być odebrane i od nikogo wówczas nie jest zależnym.</u> | |
| 297 | + </div> | |
| 298 | + <div xml:id="div-49"> | |
| 299 | + <u xml:id="u-49.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Gałecki.</u> | |
| 300 | + </div> | |
| 301 | + <div xml:id="div-50"> | |
| 302 | + <u xml:id="u-50.0" who="#SGałecki">Wysoka Izbo! Ustawa w brzmieniu komisji, właściwie cyfrowo, czyli co do terminu odroczenia nie różni się od ustawy, która przyszła do nas z Sejmu. Miałem zaszczyt być uczestnikiem prac komisji i widząc, że w komisji przejście ustawy w brzmieniu sejmowem ma szans mało, postawiłem wniosek, który przesądza o przedłużeniu o rok jeszcze, pod rygorem, że rady wydziałowe będą stanowiły o tem, komu należy przyznać te ulgi, a zatem niema przeciwieństwa co do terminu. Ale jest bardzo ważny wzgląd czysto życiowy, mianowicie, że ustawa ta nie będzie dla wszystkich jasna i zrozumiała. Słuchacze będą musieli ponosić starania i zabiegi w celu uznania przez odnośne rady wydziałowe tych opóźnień i tych względów osobistych i będą musieli się tłomaczyć a nikt nie zaręczy, czy jedne rady wydziałowe będą uwzględniały to po ojcowsku, a inne będą raczej pilnowały rygoru i porządku, będą tępiły t. zw. żelaznych akademików i utrudniały, a zatem osłabią intencję ustawy, zawartą w brzmieniu komisyjnem.</u> | |
| 303 | + <u xml:id="u-50.1" who="#SGałecki">Proszę Panów, życie jest życiem i widzę bardzo wyraźnie, ile szkopułów, trudności i klęsk, wskutek tych zastrzeżeń co do kompetencji rad wydziałowych, spotka tych słuchaczy, którzy zapóźnili się ze studjami. Nie chcę tutaj nikogo wzruszać, bo nie jest to miejsce po temu, ale wszyscy znamy położenie społeczeństwa, zwłaszcza młodzieży naszej za czasów wojny i za czasów powojennych, a następstwa następstw rozgałęziają się. Jeżeli sobie wyobrazimy, że wielu z tych słuchaczy pracuje zarobkowo, nawet na stanowiskach rządowych, że wielu z nich życie pędzi zdala od centrów akademickich i wyszli z normalnej kolei studjów, a wrócić do niej jest ciężko, to sądzę, że powinniśmy być liberalni w umożliwieniu im w jak najszerszej mierze osiągnięcia tego stopnia naukowego. Wszelkie utrudnienia, zdaje mi się, nie są celowe. Rzecz prosta, uniwersytety i p. Minister Oświecenia Publicznego muszą pilnować pewnych rygorów prawa i przez to ostrzej traktować te żywotne, czysto życiowe sprawy młodzieży. Stanowisko i rola ciał ustawodawczych polega właśnie na tem, żeby nie szerzyć anarchji tam, gdzie powinien być porządek, ale dbać przedewszystkiem o istotę rzeczy, o jej treść, o to, ażeby oszczędzić ludziom cierpień, ażeby młodemu pokoleniu umożliwić w trudnych warunkach dojście do sprawowania swego zawodu, do osiągnięcia stopnia naukowego.</u> | |
| 304 | + <u xml:id="u-50.2" who="#SGałecki">Brzmienie sejmowe ustawy zawiera jak najmniejsze trudności dla młodzieży wyraźnie i jasno. Poprawki komisji Senatu zasadę tę przesądzają, tak samo jak Sejm, ale warują wieloma formalnościami, o których mówiłem, użytkowanie tej ustawy.</u> | |
| 305 | + <u xml:id="u-50.3" who="#SGałecki">Nie uznając zasadniczych rozbieżności, w imieniu swojego stronnictwa proszę o poddanie pod głosowanie ustawy o szkołach akademickich w brzmieniu sejmowem.</u> | |
| 306 | + </div> | |
| 307 | + <div xml:id="div-51"> | |
| 308 | + <u xml:id="u-51.0" who="#Marszałek">Głos ma p. sprawozdawca.</u> | |
| 309 | + </div> | |
| 310 | + <div xml:id="div-52"> | |
| 311 | + <u xml:id="u-52.0" who="#SZakrzewski">Tylko z obowiązku sprawozdawcy, Wysoka Izbo, muszę parę słów powiedzieć, ponieważ jako należący do tej kategorji młodych senatorów, do których z takim dowcipem mówił p. Wicemarszałek Posner, jestem trochę zaskoczony, występując pierwszy raz jako sprawozdawca, — sądziłem bowiem, że po uzgodnieniu tych wniosków w łonie komisji tutaj już odrębnych wniosków przynajmniej ze strony członków komisji nie będzie. Dlatego muszę parę słów odpowiedzieć.</u> | |
| 312 | + <u xml:id="u-52.1" who="#SZakrzewski">Wnioskom p. s. Koernera nie sprzeciwiałbym się, gdyby one nie wprowadzały niepotrzebnych, mojem zdaniem, zmian stylistycznych. Dlaczego. Od decyzji każdej rady wydziałowej, czy od jej stwierdzenia, jakkolwiek rzecz tę nazwiemy, przysługuje, jak wszystkim wiadomo, każdemu akademikowi i każdemu interesantowi regres do władz stojących nad wydziałami, a więc w tym wypadku do senatów akademickich i do ministerstwa. Rozumiem, że ta droga postępowania daje stronom zupełne zabezpieczenie, którego w żadnym wypadku taka lub owaka redakcja ustawy nie zastąpi. To jest moje zdanie.</u> | |
| 313 | + <u xml:id="u-52.2" who="#SZakrzewski">Co do opinji, którą tutaj wyraził p. s. Strug, to nie wątpię, że jest ona wynikiem jego głębokiego przekonania, ale sądzę, że i błąd jego jest głęboki. I kiedy mówiąc o tem, kto jest przyjacielem młodzieży akademickiej, wprowadza pewne rozróżnienie więcej wrażeniowe, czy uczuciowe pomiędzy szkołami akademickiem i ministerstwem z jednej strony, a ciałami ustawodawczemi z drugiej, które przez taką redakcję mają dać wyraz swojemu rzekomo lepszemu rozumieniu interesów tej młodzieży, to ja, który 25 lat już z katedry akademików nauczam i na wiele rzeczy w życiu akademików naszych uniwersytetów patrzyłem, mogę spokojnie zupełnie zapewnić zarówno p. s. Koernera, jak i p. s. Struga, że ich wątpliwości, szczególnie wątpliwości p. s. Struga, wyrażone w imieniu jego stronnictwa, a więc niejako z poetycznej platformy, w tym wypadku nie mają rzeczowego uzasadnienia. A przecież dziś rano dwie godziny czasu strawiliśmy i zgodziliśmy się na to wszyscy razem i p. Senator również, żeby traktowaniu tej sprawy odjąć wszelki charakter społeczny, czy polityczny i traktować te rzeczy ze stanowiska właśnie ściśle rzeczowego, wnikającego w potrzeby uniwersytetów i młodzieży akademickiej. Powołując się po raz drugi na p. Wicemarszałka Rosnera, śmiem wyrazić pewność, że tu w tej poważnej przyjaznej atmosferze, gdzie wszyscy jesteśmy sobie bliscy, że przecież ta ustawa zostanie uchwalona w tem brzmieniu, w jakiem ją komisja senacka uchwaliła.</u> | |
| 314 | + <u xml:id="u-52.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 315 | + </div> | |
| 316 | + <div xml:id="div-53"> | |
| 317 | + <u xml:id="u-53.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania. Jako wniosek najdalej idący poddaję pod głosowanie wniosek s. Gałeckiego-Struga o przyjęcie ustawy w brzmieniu sejmowem bez zmian. Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, proszę, aby wstali. Biuro ma wątpliwości, zarządzam głosowanie przez drzwi. Panów Senatorów, którzy są za ustawą w brzmieniu sejmowem, proszę, aby przeszli przez drzwi z napisem „tak”.</u> | |
| 318 | + <u xml:id="u-53.1" who="#komentarz">(Po obliczeniu.)</u> | |
| 319 | + <u xml:id="u-53.2" who="#Marszałek">Wynik głosowania następujący: za wnioskiem s. Struga głosowało senatorów 37, przeciw — 46. Wniosek upadł.</u> | |
| 320 | + <u xml:id="u-53.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania nad poprawkami, zawartemi w odbitce roneo nr. 23.</u> | |
| 321 | + <u xml:id="u-53.4" who="#Marszałek">Do art. 1: jest poprawka, aby w punkcie a) wierszu 3 zamiast wyrazów: „do 30 czerwca 1932 r.” wstawić wyrazy: „do 30 czerwca 1931 r.”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Stoi większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 322 | + <u xml:id="u-53.5" who="#Marszałek">Druga poprawka do art. 1 brzmi, aby w punkcie b) w wierszu 3 zamiast wyrazów: „do 1931 r. włącznie”, wstawić wyrazy: „do 1929 r. włącznie”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Stoi większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 323 | + <u xml:id="u-53.6" who="#Marszałek">Następnie poprawka trzecia, aby w punkcie b) w wierszu 3–4 zamiast wyrazów: „lecz tylko do 30 czerwca 1932 roku” wstawić wyrazy: „lecz tylko do 30 czerwca 1930 r.”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Stoi większość, poprawka została przyjęta.</u> | |
| 324 | + <u xml:id="u-53.7" who="#Marszałek">Do art. 2 zgłoszono poprawkę, aby w wierszu 4–5 zamiast wyrazów: „a kończą je w r. 1931, względnie do końca czerwca 1932 r.” wstawić wyrazy: „a kończą je w r. 1929, względnie do końca czerwca 1930 r.”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Stoi większość, poprawka została przyjęta.</u> | |
| 325 | + <u xml:id="u-53.8" who="#Marszałek">Do tego artykułu jest jeszcze jedna poprawka, by w wierszu 5 zamiast wyrazów: „lecz tylko do 30 czerwca 1932 r.”, wstawić wyrazy: „lecz tylko do 30 czerwca 1930 r.”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Stoi większość, poprawka została przyjęta.</u> | |
| 326 | + <u xml:id="u-53.9" who="#Marszałek">Następuje poprawka, by po art. 2 wstawić nowy artykuł. Wpierw jednak odczytam dalej idącą poprawkę s. Koernera do ustępu a) tego artykułu: „a) Rady wydziałowe uniwersytetów stwierdzają, którzy kandydaci na podstawie pierwszego egzaminu państwowego prawniczego, złożonego przed dniem 1 stycznia 1929 r. lub pierwszego rygorozum medycznego, złożonego w całości lub częściowo przed 1 stycznia 1929 r., a także conajmniej jednego egzaminu medycznego dla studiujących według nowej ustawy, złożonego przed 1 stycznia 1929 r., mają prawo korzystać z dobrodziejstw art. 1 i 2 niniejszej ustawy”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej poprawki, żeby wstali. Stoi mniejszość.</u> | |
| 327 | + <u xml:id="u-53.10" who="#komentarz">(Protesty.)</u> | |
| 328 | + <u xml:id="u-53.11" who="#Marszałek">Zarządzam głosowanie przez drzwi. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, żeby przeszli przez drzwi ze strony prawej.</u> | |
| 329 | + <u xml:id="u-53.12" who="#komentarz">(Po obliczeniu.)</u> | |
| 330 | + <u xml:id="u-53.13" who="#Marszałek">Wynik głosowania następujący: za wnioskiem s. Koernera głosowało senatorów 46, przeciw wnioskowi 36, zatem punkt a) nowego art. 3 przeszedł w tem brzmieniu.</u> | |
| 331 | + <u xml:id="u-53.14" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania nad punktem b): „Rady wydziałowe uniwersytetów mogą we wszystkich powyższych wypadkach przyznać prawo składania rygorozów i egzaminów w drodze szczególnie wyjątkowej najpóźniej do dnia 31 grudnia 1932 r.”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, ażeby wstali. Stoi większość, poprawka została przyjęta.</u> | |
| 332 | + <u xml:id="u-53.15" who="#Marszałek">Artykuły następne zmieniają odpowiednio swoją numerację.</u> | |
| 333 | + <u xml:id="u-53.16" who="#Marszałek">Do nowego art. 5 jest wniosek mniejszości p. s. Thulliego, żeby nadać mu brzmienie następujące: Ustawa niniejsza obowiązuje z dniem jej ogłoszenia. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Mniejszość — odrzucono, A zatem cała ustawa z poprawkami komisji i s. Koernera jest przyjęta.</u> | |
| 334 | + <u xml:id="u-53.17" who="#Marszałek">Przystępujemy do 17 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Administracyjnej i Samorządowej o projekcie ustawy w sprawie uzupełnienia niektórych postanowień rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu karno-administracyjnem (Dz. Ust. Rz. P. Nr. 32 poz. 365) (odbitki nr. 17 i 21.) Głos ma sprawozdawca s. Wasiutyński.</u> | |
| 335 | + </div> | |
| 336 | + <div xml:id="div-54"> | |
| 337 | + <u xml:id="u-54.0" who="#SWasiutyński">Mamy tutaj rozpatrzyć poprawki do ustawy sejmowej, zmieniającej rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o postępowaniu karno-administracyjnem. To rozporządzenie ogłoszone w Dzienniku Ustaw w nr. 38 położyło kres chaosowi, jaki istniał w dziedzinie wymierzania kar przez władze administracyjne, i jednocześnie uzgodniło z Konstytucją pewne wydane normy prawne, dotyczące kar administracyjnych. Chaos wynikł stąd, że po pierwsze w poszczególnych dzielnicach obowiązywały rozbieżne normy prawne, a po drugie w poszczególnych dzielnicach rozmaicie unormowane było postępowanie. Tak np. w b. dzielnicy rosyjskiej i w b. zaborze austrjackim normy prawne, wydane przed Konstytucją, i normy pochodzące jeszcze z czasów państw zaborczych nie przewidywały możności odwołania się do sądów od decyzji karnych władz administracyjnych. Następnie normy, które zostały wydane między uchwaleniem Konstytucji, a t. zw. sprostowaniem Konstytucji, przewidywały dwie instancje administracyjne i następnie odwołanie się do sądu. Wreszcie normy, wydane później, po sprostowaniu art. 72 Konstytucji, przewidywały jedną instancję administracyjną, ale rozmaite rozstrzygnięcie spraw na drodze sądowej. Sądy rozstrzygały bądź to jako pierwsza instancja, bądź to jako instancja apelacyjna, rozstrzygały bądź to sądy powiatowe albo pokoju, bądź to sądy okręgowe, wreszcie wyroki sądów okręgowych wedle jednych ustaw były ostateczne, wedle innych prawomocne, czyli nie dopuszczały kasacji Sądu Najwyższego.</u> | |
| 338 | + <u xml:id="u-54.1" who="#SWasiutyński">Rozporządzenie Prezydenta przewidywało trzy rodzaje postępowania w sprawach karno-administracyjnych. Mianowicie, po pierwsze są orzeczenia karne, które zapadają w postępowaniu zwyczajnem po przeprowadzeniu dochodzeń i rozprawy, to znaczy po zbadaniu obwinionego, świadków, względnie biegłych. Po drugie, są t. zw. nakazy karne, nakazy nakładane bezpośrednio na podstawie doniesień organów urzędowych, opartych na ich własnem spostrzeżeniu. Wreszcie są t. zw. doraźne nakazy karne, nakładane przez funkcjonarjuszy rządowych względnie samorządowych, indywidualnie do tego przez władze administracyjne upoważnionych. Jeżeli pochwycony na gorącym uczynku wykroczenia administracyjnego odmówi wpłacenia doraźnie wymierzonej kary i w ten sposób nie zrzeknie się odwołania przeciwko karze, kara będzie wymierzona w zwykłem postępowaniu administracyjnem, albo w postępowaniu nakazowem. Niezadowolony z kary nałożonej w trybie postępowania nakazowego może złożyć sprzeciw do tej samej władzy, która nakaz wydała, i wtedy sprawa ponownie musi być rozpatrzona przez tę samą władzę w postępowaniu zwyczajnem. Tylko przeciw karom, nałożonym w drodze orzeczenia, a nie przeciw nakazom karnym, służy skazanemu prawo żądania skierowania sprawy na drogę sądową. Właściwy jest i według rozporządzenia Prezydenta o postępowaniu karno-administracyjnem i według kodeksu postępowania karnego, który wejdzie w życie z dniem 1 Iipca 1929 roku, sąd okręgowy. Od decyzji tego sądu okręgowego nie jest dopuszczalna apelacja, można wnieść tylko skargę kasacyjną. W tych sprawach karno-administracyjnych przewidziane jest specjalnie uproszczone postępowanie w sądzie okręgowym. Władza administracyjna, która wymierzała karę, albo równorzędna jej władza w siedzibie sądu okręgowego, może zastąpić prokuratora. Orzeczenie karne władzy administracyjnej zastępuje akt oskarżenia i w czasie przewodu sądowego wolno odczytywać zeznania świadków, zapiski, dochodzenia i inne akty postępowania administracyjnego.</u> | |
| 339 | + <u xml:id="u-54.2" who="#SWasiutyński">Z tych przepisów postępowania sądowego wynika duża waga należytego przeprowadzenia postępowania karno-administracyjnego, I dlatego rozporządzenie Prezydenta postanawia, że o ile poszczególne ustawy inaczej nie postanowią, to właściwą władzą do wymierzania kar jest władza powiatowa. Jednocześnie rozporządzenie uchyla dotychczasową kompetencję w sprawach karno-administracyjnych władz podległych administracji ogólnej powiatowej, więc zarówno władz samorządowych gminnych — to dotyczy b. dzielnicy austrjackiej i rosyjskiej — jak i t. zw. miejscowych władz policyjnych, czyli burmistrzów i wójtów w b. dzielnicy pruskiej. Wprawdzie rozporządzenie Prezydenta w art. 45 w ust. 3 przewiduje w trybie rozporządzenia wojewody możność przekazywania poszczególnym władzom i organom tych władz, władzom gminnym lub administracyjnym niższym, kompetencji wydawania nakazów karnych do wysokości 50 zł. lub 3 dni aresztu, ale takie upoważnienie zależy od uznania władz administracyjnych i władze z tego upoważnienia nie zrobiły użytku.</u> | |
| 340 | + <u xml:id="u-54.3" who="#SWasiutyński">Tymczasem w b. dzielnicy austrjackiej na podstawie obowiązujących ustaw austrjackich lub krajowych galicyjskich, albo nawet jeszcze rozporządzeń przedkonstytucyjnych austrjackich, władze gminne miały dotychczas kompetencję do wydawania orzeczeń karnych. Na podstawie ustaw gminnych galicyjskich, względnie śląskich, w dziedzinie policji miejscowej, rady gminne i naczelnicy gmin są upoważnieni do wydawana lokalnych przepisów porządkowych, czyli t. zw. rozporządzeń policyjnych z zagrożeniem grzywną, względnie aresztem zastępczym, Jest rzeczą celową i słuszną, aby drobne sprawy karne, wynikające z przekroczenia tych rozporządzeń policyjnych, uchwalanych przez władze gminne, lub takich ustaw jak ustawa o ochronie własności polnej, były szybko rozstrzygane przez miejscowe organa samorządu gminnego. Powierzenie kompetencji karania odległym często władzom powiatowym wywołuje zwłokę i koszty, związane z przejazdami urzędników powiatowych.</u> | |
| 341 | + <u xml:id="u-54.4" who="#SWasiutyński">Projekt ustawy sejmowej postanawia przeto, że wykroczenia, co do których wymierzanie kar należało przed wydaniem rozporządzenia Prezydenta do władz gminnych, mają być karane nadal przez te władze, ale jedynie w postępowaniu nakazowem, a więc maksymalny rozmiar kary nie może przekraczać granicy dla nakazów karnych ustalonej, chociażby przepisy prawne dawniejsze dopuszczały nakładanie przez organa gminne kar wyższych, to znaczy nie może wykraczać ponad 50 zł, względnie 3 dni aresztu zastępczego. Przeciwko tym nakazom karnym przysługuje oskarżonemu środek karny — sprzeciw: w razie jego użycia następuje ponowne rozpatrzenie sprawy w zwyczajnem postępowaniu karno-administracyjnem. Ponieważ dla umożliwienia sądowi okręgowemu wymiaru sprawiedliwości, jak wynika z przepisów postępowania w sprawach karno-administracyjnych w przewodzie sądowym, władze administracyjne winne sprawy należycie przeprowadzić, właściwie dla wydawania orzeczeń karnych w postępowaniu karnem zwyczajnem są władze powiatowe.</u> | |
| 342 | + <u xml:id="u-54.5" who="#SWasiutyński">W komisji Senatu powstała wszakże kwestja, czy takie uregulowanie postępowania nie jest sprzeczne z Konstytucją. Konstytucja bowiem w art. 72 głosi: „Ustawy przeprowadzą zasadę, iż od karnych orzeczeń władz administracyjnych, zapadłych w pierwszej instancji, będzie przysługiwało stronom prawo odwołania się do właściwego sądu”. Możnaby więc zasadnie utrzymywać, że w razie wniesienia sprzeciwu sprawa przechodzi do wyższej drugiej instancji, bo nakaz karny wydała władza gminna, a z powodu sprzeciwu będzie sprawę w zwykłem postępowaniu rozpatrywała władza powiatowa, czyli starosta, a to jest, jak widać, sprzeczne z Konstytucją. Wręcz przeciwnie, Sprzeciw jest specyficznym środkiem prawnym, który tem się różni od rekursu, od odwołania, że jest skierowany do tej samej instancji, która zaatakowany akt wydała, akt o charakterze tymczasowym, i wtedy ta sama władza wydaje ponownie decyzję.</u> | |
| 343 | + <u xml:id="u-54.6" who="#SWasiutyński">Żeby usunąć powyższy szkopuł, powyższy zarzut niezgodności z Konstytucją, Komisja Administracyjna Senatu proponuje, żeby w art. 1 projektu ustawy wstawić słowa: „w zastępstwie powiatowej władzy administracji ogólnej, a”, przez co będzie zaznaczone, że władza gminna, wydając nakaz karny, nie działa jako odrębna instancja i że wniesienie sprzeciwu właściwie przywraca normalną własność władzy powiatowej.</u> | |
| 344 | + <u xml:id="u-54.7" who="#SWasiutyński">Pozatem Komisja Administracyjna wnosi, ażeby w art. 1 projektu ustawy dodać ustęp drugi ustalający, że nakazy karne wydają naczelnicy gmin, t. j. wójt, burmistrz, względnie w miastach statutowych prezydent miasta, ponieważ z istoty nakazu karnego, jako szybkiej reakcji przeciwko wykroczeniom, wynika, że jego wydawanie powinno należeć do władzy jednoosobowej, dotychczasowe zaś przepisy ustaw gminnych powoływały do wydawania orzeczeń karnych w gminach wiejskich kolegjum, złożone z wójta i dwuch przysiężnych, w miastach zwykłych była władza burmistrza, a w miastach statutowych we Lwowie i Krakowie znowu kolegjum — magistrat.</u> | |
| 345 | + <u xml:id="u-54.8" who="#SWasiutyński">Podobnie przedstawia się sytuacja w b. dzielnicy pruskiej, gdzie przed wydaniem rozporządzenia Prezydenta o postępowaniu karno-administracyjnem, miejscowa władza policyjna, — t. j. wójt na terenie wsi, a burmistrz i prezydent miasta w miastach, względnie dyrektor policji, tam, gdzie utworzono odrębną władzę policyjną — jak na Śląsku, Katowicach, Królewskiej Hucie, — była w myśl upoważnienia ustawy o postępowaniu karnem i ustawy pruskiej z r. 1883 o wydawaniu policyjnych zarządzeń karnych, uprawniona do nakładania kar administracyjnych do wysokości 30 zł. lub 3 dni aresztu. Według tych przepisów ukarany przez władze policyjne mógł żądać przekazania sprawy sądowi i sprawę tę rozstrzygał sąd powiatowy. Kompetencje miejscowych władz policyjnych dotyczyły trzech rodzajów wykroczeń: przedewszystkiem drobnych wykroczeń, przewidzianych przez kodeks; następnie wykroczeń przeciw rozporządzeniom policyjnym, które wydawać mogą zarówno miejscowe władze policyjne, jak i wyższe władze administracji ogólnej i wreszcie wykroczeń przewidzianych przez dekrety, czy ustawy, czy rozporządzenia Prezydenta, wydane już za czasów polskich. Rozporządzenie Prezydenta o postępowaniu karno-administracyjnem uchyliło z chwilą swego wejścia kompetencję miejscowych władz policyjnych do wydawania zarządzeń karnych na podstawie upoważnień ustaw polskich dekretów i rozporządzeń Prezydenta. Uprawnienia zaś inne do wymierzania kar za wykroczenia kodeksowe i za przekroczenia rozporządzeń policyjnych wygasną w chwili wejścia w życie ogólnego kodeksu o postępowaniu karnem — polskiem, t. zn. z dniem 1 Iipca 1929 r.</u> | |
| 346 | + <u xml:id="u-54.9" who="#SWasiutyński">Projekt ustawy sejmowej w art. 2 nadaje miejscowym władzom policyjnym kompetencję do nakładania kar w trybie nakazów karnych z tem, że w razie sprzeciwu wydawanie orzeczeń karnych w postępowaniu zwyczajnem należy do właściwości władz powiatowych. I znowu z uwagi na przepis Konstytucji, który przewiduje tylko jedną instancję administracyjną, i w tym artykule komisja Senatu proponuje wstawić słowa: „w zastępstwie władzy powiatowej administracji ogólnej, a (...)”. Brzmienie projektu sejmowego nie obejmuje wszystkich wypadków, w których dotychczas miejscowe władze policyjne władne były nakładać kary administracyjne. Mianowicie przekroczenia rozporządzeń policyjnych, wydanych przez władze pruskie, a dotychczas obowiązujących, z dniem 1 Iipca 1929 r. będą mogły być karane tylko przez sądy grodzkie.</u> | |
| 347 | + <u xml:id="u-54.10" who="#SWasiutyński">Również ustaje z dniem 1 Iipca 1929 r. prawo miejscowych władz policyjnych karania wykroczeń kodeksowych. Wobec tego, że Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowywuje projekt przekazania na drogę postępowania karno-administracyjnego ścigania tych wykroczeń, zawartych w dzielnicowych kodeksach karnych, które są wykroczeniami natury administracyjnej, i projekt ten ma być przygotowany przed wejściem w życie nowej procedury karnej. Komisja Administracyjna Senatu proponuje uchwalenie rezolucji, wzywającej Rząd, aby jednocześnie zaprojektował uregulowanie sprawy wymierzania kar za przekroczenie obowiązujących rozporządzeń policyjnych, wydanych przez władze pruskie. Mianowicie, na podstawie upoważnienia kodeksu karnego, mogły władze policyjne wydawać pewne przepisy policyjne, następnie na podstawie ustawy pruskiej z r. 1850 o policji — lokalne władze policyjne, zaś ustawa ogólna o zarządzie kraju z r. 1883 przewidziała również uprawnienia wyższych władz administracyjnych, jak obecnie starostów i wojewodów, do wydawania rozporządzeń policyjnych.</u> | |
| 348 | + <u xml:id="u-54.11" who="#SWasiutyński">Art. 51 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej postanawia, że nakazów karnych wydawać nie można, o ile łącznie z nakazem karnym ma się orzec o konfiskacie przedmiotów lub o odszkodowaniu. Projekt ustawy sejmowej zmienia to postanowienie rozporządzenia i np. przy karaniu zwłaszcza szkód polnych na terenie b. zaboru austrjackiego, dopuszcza przy nakazach karnych orzekanie o konfiskacie i odszkodowaniu, o ile wysokość szkody lub wartość skonfiskowanego przedmiotu nie przekracza 30 zł. Do tego artykułu komisja poprawek nie wnosi.</u> | |
| 349 | + <u xml:id="u-54.12" who="#SWasiutyński">Jednocześnie projekt ustawy sejmowej ustala, że grzywny, wymierzane przez organa gminne w b. dzielnicy austrjackiej, przypadają z reguły na rzecz gminy, i to na cele opieki społecznej, nawet wówczas, jeżeli orzekanie o karze, w następstwie użycia przez oskarżonego środków prawnych, należeć będzie do właściwości władz powiatowych, czy nawet do właściwości sądu. Grzywny zaś, które wymierzają w b. dzielnicy pruskiej miejscowe władze policyjne, przypadają na rzecz tego podmiotu administracji publicznej, który ponosi t. zw. rzeczowe koszty policyjne, czyli według ustawodawstwa b. dzielnicy pruskiej, te koszty rzeczowe miejscowych władz policyjnych ponoszą z reguły gminy, a tylko tam, gdzie są ustanowione odrębne dyrekcje policji państwowej, ponosi je państwo, a gmina uczestniczy w 1/3 i w kosztach i w dochodach tej administracji policyjnej.</u> | |
| 350 | + <u xml:id="u-54.13" who="#SWasiutyński">Projekt w ten sposób, o ile chodzi o kary wymierzane przez władze administracyjne, przywraca stan prawny, istniejący przed wydaniem rozporządzenia Prezydenta. Rozporządzenie Prezydenta wprawdzie w art. 56 postanawia, że grzywny przypadają na rzecz Skarbu Państwa tylko wtedy, „o ile poszczególne ustawy inaczej nie stanowią”. Ale władze państwowe zinterpretowały ten przepis w tym sensie, że postanowienia ustawy o gminach galicyjskich, czy przepisy pruskiej ustawy o policyjnych zarządzeniach karnych są ustawami nie szczególnemi, lecz ogólnemi, i z tego powodu uważają, że te kary winne przypadać na rzecz Skarbu Państwa, a nic gmin, względnie tych, którzy muszą ponosić koszty rzeczowe-policyjne.</u> | |
| 351 | + <u xml:id="u-54.14" who="#SWasiutyński">Projekt przewiduje również, że o ile władze administracyjne b. dzielnicy rosyjskiej przekażą władzom gminnym uprawnienie do wydawania nakazów karnych, to grzywny, w tym trybie wymierzane, wpływają do kasy gminnej na cele opieki społecznej. Aczkolwiek na mocy niniejszej ustawy wydawanie nakazów karnych w sprawach, w tej ustawie wyszczególnionych, należeć będzie do kompetencji organów gminnych i od wszczynania tych spraw karnych władze administracji ogólnej państwowej powinne się powstrzymywać, jednak art. 50 rozporządzenia Prezydenta przewiduje możność nakładania, jak mówiłem, doraźnych nakazów karnych przez funkcjonarjuszy państwowych lub samorządowych, do tego upoważnionych. Gdyby w sprawach, przekazanych tą ustawą właściwości władz gminnych lub miejscowych władz policyjnych, nakładane były doraźne mandaty karne, to w myśl niniejszej ustawy także dochód z tych grzywien powinien przypaść na rzecz gmin i z tego powodu odpowiednią poprawkę, odpowiednie uzupełnienie komisja senacka proponuje.</u> | |
| 352 | + <u xml:id="u-54.15" who="#SWasiutyński">Co się tyczy wejścia w życie niniejszej ustawy, to Komisja Administracyjna jest zdania, że postanowienie projektu sejmowego, że wchodzi ona w życie z dniem ogłoszenia, wywołałoby duże trudności i komplikacje w odniesieniu do spraw już wszczętych i do orzeczeń, które wydane zostały po tym dniu, kiedy ustawa ma obowiązywać, ale kiedy władze orzekające nie będą tej ustawy jeszcze znały i nie będą wiedziały o zmianie. Dlatego Komisja Administracyjna wnosi, aby ustawa zaczęła obowiązywać w 14 dni po ogłoszeniu, a nie miała zastosowania do spraw już wszczętych.</u> | |
| 353 | + <u xml:id="u-54.16" who="#SWasiutyński">Wreszcie w Komisji Administracyjnej wyłoniła się kwestja, czy to rozporządzenie Prezydenta o postępowaniu karno-administracyjnem, rzeczywiście — jak to utrzymują władze rządowe — uchyliło uprawnienia wydziałów wykonawczych komisyj uzdrowiskowych do nakładania kar pieniężnych za przekroczenia przepisów sanitarnych, wydawanych przez te komisje. Rzecz ciekawa, że właśnie to uprawnienie do nakładania kar, przez wydziały wykonawcze komisji uzdrowiskowych, przyznane zostało w rozporządzeniu Prezydenta, podpisanem tego samego dnia, kiedy zostało podpisane rozporządzenie Prezydenta o karach administracyjnych. Wprawdzie rozporządzenie, zmieniające ustawę o uzdrowiskach, zostało ogłoszone wcześniej niż rozporządzenie o postępowaniu karno-administracyjnem, ale z tego nie można wnosić, że rozporządzenie późniejsze uchyliło tamto, a to dlatego, że art. 61 rozporządzenia Prezydenta o postępowaniu karno-administracyjnem uchylił tylko uprawnienia władz i organów podległych władzy powiatowej, a komisja uzdrowiskowa i jej wydział wykonawczy nie podlegają nadzorowi starosty, lecz nadzorowi wojewody. Jednakże dla usunięcia wątpliwości i rozbieżnych interpretacji, ponieważ tu może być rozbieżność pomiędzy interpretacją władz samorządowych uzdrowiskowych i władz nadzorczych administracyjnych i wreszcie sądu, do którego te sprawy mogą trafić, komisja proponuje, aby w tej ustawie, którą uchwalamy, stwierdzić, że uprawnienia karno-administracyjne wydziałów wykonawczych komisyj uzdrowiskowych nie zostały uchylone z dodatkowem wyjaśnieniem, że przy wymierzaniu tych kar należy stosować postanowienia rozporządzenia o postępowaniu karno-administracyjnem i z tem zastrzeżeniem, że taki wydział jako ciało kolegjalne, nie będzie mógł wydawać mandatów karnych, ani kar doraźnych, lecz będzie mógł orzekać kary tylko w zwyczajnem postępowaniu.</u> | |
| 354 | + </div> | |
| 355 | + <div xml:id="div-55"> | |
| 356 | + <u xml:id="u-55.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Perzyński.</u> | |
| 357 | + </div> | |
| 358 | + <div xml:id="div-56"> | |
| 359 | + <u xml:id="u-56.0" who="#SPerzyński">W imieniu naszego Klubu mam zaszczyt zgłosić następującą poprawkę. Otóż to, co Panowie mają w druku, w odbitce nr. 21, mianowicie: „Po art. 3 wstawić nowy artykuł, jako czwarty, treści następującej”, to wszystko miałoby się skreślić, a zamiast tego proponujemy uchwalić: „W ustępie 3 art. 45 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22. III. 1928 r. o postępowaniu karno-administracyjnem (Dz. Ust. Rz. P. nr. 38 poz. 365) dodaje się następujące wyrazy: „a obowiązanym jest upoważnić do takiego nakładania kar przewodniczących wydziałów wykonawczych komisyj uzdrowiskowych lub ich zastępców”. Zmiana ta jest konieczna, albowiem ustęp, proponowany przez sprawozdawcę, stawia wydział wykonawczy komisyj uzdrowiskowych, wyżej niż zarząd gminy, któremu przyznano jedynie prawo nakładania kar tym trybem.</u> | |
| 360 | + <u xml:id="u-56.1" who="#SPerzyński">Wobec tego proszę o uchwalenie tej poprawki.</u> | |
| 361 | + </div> | |
| 362 | + <div xml:id="div-57"> | |
| 363 | + <u xml:id="u-57.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Dąmbski.</u> | |
| 364 | + </div> | |
| 365 | + <div xml:id="div-58"> | |
| 366 | + <u xml:id="u-58.0" who="#SDąmbski">Wysoki Senacie! Mam polecenie przedstawić Wysokiemu Senatowi wniosek mniejszości, który polega na zmianie art. 4, Ustępowi 4 tego artykułu proponuje mniejszość komisji nadać brzmienie następujące: „W wypadku skierowania sprawy na drogę sądową grzywny, orzeczone przez sąd, przypadają na rzecz Skarbu Państwa, o ile ustawa szczególna nie stanowi inaczej”. Zatem różnica polega na tem, że w wypadkach, w których orzeka o grzywnie sąd, grzywna nie wpływałaby do dochodów gminnych, jak to jest przewidziane w projekcie większości. Ażeby umotywować to stanowisko mniejszości i komisji, muszę powiedzieć, że nie chodzi tu o dochód, jakiby te grzywny miały stanowić dla Skarbu Państwa, gdyż tego znaczenia nie można przypisywać tym wpływom wobec budżetu państwowego. Stanowisko mniejszości komisji opierało się na czemś innem. I w obradach komisji sejmowej nad tem przedłożeniem i w plenum Sejmu i w obradach naszej Komisji Administracyjnej przedstawiciele Rządu podnosili wątpliwości, że rozrachowywanie i zwracanie tych wpływów gminom, powiększyłoby pracę urzędników sądowych, jak że nie będą jej mogli podołać. Padło tam nawet słowo — przeciążenie. Panowie Senatorowie wiedzą, a ja to wiem z doświadczenia w pracy administracyjnej i publicznej poprzednio, jak trudne jest dla każdej administracji, a szczególniej dla administracji publicznej ustosunkowanie sił urzędniczych do zadania, które mają one spełniać, Otóż nie zdawało się nam właściwe wprowadzać taką trudność przy sposobności takiego rozporządzenia. To jest problem przy którym bardzo łatwo jest siły urzędnicze powiększyć, a później zaszłaby konieczność redukcji. Z doświadczenia dotychczasowego administracji państwowej u nas wiemy, jak te rzeczy są ciężkie. Ponadto jest tu i wzgląd dalszy, że gdyby ta ustawa miała pociągnąć za sobą jakiekolwiek powiększenie sił, to wobec bardzo nieznacznego i chwiejnego wpływu z tych grzywien, obciążenie Skarbu Państwa, a tem samem i siły podatkowej ludności, byłoby w rezultacie dużo cięższe niż relatywny pożytek, jaki odniesie budżet danej gminy z tego wpływu.</u> | |
| 367 | + <u xml:id="u-58.1" who="#SDąmbski">Z tych wzglądów, pozostawienie rzeczy tak, jak one są obecnie, to jest że grzywny, o których orzeka i które ściąga sąd, powinne jednolicie wpływać do Skarbu Państwa, uważa mniejszość komisji za racjonalniejsze i doradza Wysokiemu Senatowi uchwalenie tego ustępu w tej stylizacji, jak na początku przeczytałem.</u> | |
| 368 | + </div> | |
| 369 | + <div xml:id="div-59"> | |
| 370 | + <u xml:id="u-59.0" who="#Marszałek">Lista mówców jest wyczerpana. Przystępujemy do głosowania. Proszę wziąść do ręki odbitkę nr. 21. Będziemy głosowali nad poszczególnemi poprawkami.</u> | |
| 371 | + <u xml:id="u-59.1" who="#Marszałek">Przedewszystkiem do art. 1 jest poprawka, aby w końcu ust. 1 po wyrazach: „rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej” wpisać: „w zastępstwie powiatowej władzy administracji ogólnej, a”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem pierwszej poprawki komisyjnej, ażeby wstali. Większość — poprawka przyjęta.</u> | |
| 372 | + <u xml:id="u-59.2" who="#Marszałek">Druga poprawka: W końcu artykułu wstawić nowy ustęp, jak następuje: „ Do nakładania kar w trybie nakazów karnych uprawnieni są naczelnicy gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta)”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, ażeby wstali. Większość — poprawka przyjęta.</u> | |
| 373 | + <u xml:id="u-59.3" who="#Marszałek">Do art. 2: W wierszu 3 po wyrazach: „miejscowym władzom policyjnym” wstawić wyrazy: „w zastępstwie powiatowej władzy administracji ogólnej, a”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej poprawki, ażeby wstali. Większość — przyjęta.</u> | |
| 374 | + <u xml:id="u-59.4" who="#Marszałek">Do art. 3 wstawić nowy artykuł, jako art. 4, treści następującej. Są dwa brzmienia tego artykułu, pierwsze komisyjne, a drugie p. s. Perzyńskiego. Poprawka komisji brzmi jak następuje: „Uprawnienia do wymierzania kar pieniężnych, przyznane wydziałowi wykonawczemu komisyj uzdrowiskowych na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r., zmieniającego ustawę o uzdrowiskach (Dz. Ust. Rz. P. nr. 36, poz. 331), pozostają w mocy. Przy wymierzaniu kar mają zastosowanie postanowienia rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 roku o postępowaniu karno-administracyjnem. (Dz. Ust. Rz. P. nr. 38, poz. 365). Nakazy karne i doraźne nakazy karne wydawane być nie mogą”. Pozatem jest jeszcze zaproponowane drugie brzmienie p. s. Perzyńskiego:</u> | |
| 375 | + <u xml:id="u-59.5" who="#Marszałek">„Skreślić proponowaną obecnie przez p. sprawozdawcę wstawkę po art. 3 projektu ustawy, a w miejsce tego uchwalić: W ust. 3 art. 45 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu karno-administracyjnem (Dz. Ust. Rz. P. nr. 38, poz. 365) dodaje się następujące końcowe wyrazy: „a obowiązanym jest upoważnić do takiego nakładania kar przewodniczących wydziałów wykonawczych komisyj uzdrowiskowych lub ich zastępców”. Przystępujemy do głosowania. Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem p. s. Perzyńskiego, proszę, żeby wstali. Stoi większość — przyjęty.</u> | |
| 376 | + <u xml:id="u-59.6" who="#Marszałek">Do art. 4 jest poprawka komisyjna, aby w końcu ustępu 3 po wyrazach: „o postępowaniu karno-administracyjnem” kropkę zastąpić przecinkiem i wpisać wyrazy: „jak również wówczas, gdy na zasadzie art. 50 tegoż rozporządzenia grzywny nałożone zostały w drodze doraźnych nakazów karnych”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Stoi większość, poprawka komisyjna została przyjęta.</u> | |
| 377 | + <u xml:id="u-59.7" who="#Marszałek">Pozatem do tego samego artykułu do ust. 4 jest jeszcze wniosek mniejszości p. s. Dąmbskiego: „W wypadku skierowania sprawy na drogę sądową grzywny, orzeczone przez sąd, przypadają na rzecz Skarbu Państwa, o ile ustawa szczególna nie stanowi inaczej”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Jest większość, wniosek został uchwalony.</u> | |
| 378 | + <u xml:id="u-59.8" who="#Marszałek">Do art. 6 zgłoszono poprawkę, aby artykułowi temu nadać brzmienie następujące:</u> | |
| 379 | + <u xml:id="u-59.9" who="#Marszałek">„Ustawa niniejsza wchodzi w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia. Do spraw, wszczętych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, mają zastosowanie przepisy dotychczasowe rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowania karno-administracyjnem (Dz. Ust. Rz. P. nr. 38, poz. 365)”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Stoi większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 380 | + <u xml:id="u-59.10" who="#Marszałek">Cała ustawa z temi poprawkami jest przyjęta.</u> | |
| 381 | + <u xml:id="u-59.11" who="#Marszałek">Jest jeszcze rezolucja. Proszę p. Sekretarza o odczytanie.</u> | |
| 382 | + </div> | |
| 383 | + <div xml:id="div-60"> | |
| 384 | + <u xml:id="u-60.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 385 | + <u xml:id="u-60.1" who="#SekretarzsKopciński">„Senat wzywa Rząd:</u> | |
| 386 | + <u xml:id="u-60.2" who="#SekretarzsKopciński">1) ażeby z uwagi na wygaśnięcie z dniem 1 Iipca 1929 r. uprawnień miejscowych władz policyjnych w woj. poznańskiem, pomorskiem i górnośląskiej części woj. śląskiego do wydawania policyjnych zarządzeń karnych w trybie, ustanowionym przez § § 453–458 niemieckiej ustawy postępowania karnego i przez ustawę pruską z dnia 23 kwietnia 1883 r., złożył Sejmowi wniosek ustawodawczy w sprawie wymierzania kar przez władze administracyjne za przekroczenia obowiązujących rozporządzeń policyjnych, wydanych przez władze pruskie na podstawie upoważnienia niemieckiego kodeksu karnego oraz na podstawie upoważnienia pruskiej ustawy policyjnej z dnia 11 marca 1850 r., ustawy o ogólnym zarządzie krajowym z dnia 30 Iipca 1883 r. i innych szczególnych administracyjnych ustaw pruskich;</u> | |
| 387 | + <u xml:id="u-60.3" who="#SekretarzsKopciński">2) ażeby wniosek powyższy był przedstawiony w takim czasie, by władze ustawodawcze mogły uchwalić odpowiednią ustawę przed dniem 1 Iipca 1929 r.”.</u> | |
| 388 | + </div> | |
| 389 | + <div xml:id="div-61"> | |
| 390 | + <u xml:id="u-61.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej rezolucji, żeby wstali. Stoi większość — rezolucja przyjęta.</u> | |
| 391 | + <u xml:id="u-61.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 18 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji, podpisanej w Rzymie dnia 6 kwietnia 1922 r., pomiędzy Austrją, Włochami, Polską, Rumunją, Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców i Czechosłowacją, dotyczącej emerytur, które były przyznane przez dawny rząd austrjacki (druk sejm. nr. 66). Głos ma s. Perzyński.</u> | |
| 392 | + </div> | |
| 393 | + <div xml:id="div-62"> | |
| 394 | + <u xml:id="u-62.0" who="#SPerzyński">Wracamy, proszę Wysokiego Senatu, do konwencyj, o których już mówiliśmy na początku dzisiejszego posiedzenia Senatu, mianowicie idzie tu o ratyfikację konwencji, podpisanej w Rzymie 6 kwietnia 1922 r., pomiędzy Austrją, Włochami, Polską, Rumunją, Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców i Czechosłowacją, dotyczącej emerytur, które były przyznane przez dawny rząd austrjacki. To są emerytury dla urzędników państwowych, którzy przeszli w stan spoczynku już przed dniem 3 listopada 1918 r. Uregulowanie tej rzeczy, jak Panowie rozumieją doskonale przeszło na państwa sukcesyjne. Wywołała pewne wątpliwości okoliczność, że te emerytury miały być trochę wyższe niż emerytury, przyznane urzędnikom Państwa Polskiego, przeto rzecz ta została wyjaśniona w ten sposób, że w zasadzie emerytury te będą wynosiły 75% poprzednich emerytur i będą się równały naszym emeryturom. Zresztą, rzeczy te są uzgodnione naszą ustawą emerytalną.</u> | |
| 395 | + <u xml:id="u-62.1" who="#SPerzyński">Wobec tego, że Sejm przyjął tę konwencję i pozwolił na jej ratyfikację, ja w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych wnoszę również o ratyfikację.</u> | |
| 396 | + </div> | |
| 397 | + <div xml:id="div-63"> | |
| 398 | + <u xml:id="u-63.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą ustawą, aby wstali. Stoi większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 399 | + <u xml:id="u-63.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 19 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji pomiędzy Austrją, Węgrami, Włochami, Polską, Rumunją, Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców i Czechosłowacją w sprawie obywatelstwa, podpisanej w Rzymie dnia 6 kwietnia 1922 r. (druk sejm. nr 67).</u> | |
| 400 | + <u xml:id="u-63.2" who="#Marszałek">Głos ma s. Perzyński.</u> | |
| 401 | + </div> | |
| 402 | + <div xml:id="div-64"> | |
| 403 | + <u xml:id="u-64.0" who="#SPerzyński">W tej chwili przedstawiam Panom ustawę w sprawie ratyfikacji konwencji pomiędzy Austrją, Węgrami, Włochami, Polską, Rumunją, Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców i Czechosłowacją w sprawie obywatelstwa, podpisanej w Rzymie dnia 6 kwietnia 19212 r.</u> | |
| 404 | + <u xml:id="u-64.1" who="#SPerzyński">Sprawa obywatelstwa poszczególnych państw sukcesyjnych, a zatem i Polski, jest uregulowana w szeregu traktatów. Ustawa, o której ratyfikację chodzi, upraszcza niektóre manipulacje, a między innemi przyznaje wiarygodność uwierzytelniania obywatelstwa, wystawionego przez właściwy urząd do wystawiania paszportów i poświadczenia przez następną instancję. Rzecz ta, jeżeli chodzi o uwierzytelnienie w stosunku do obcego mocarstwa, jest znacznie uproszczona, bardzo celowa i pożądana. Ustawa jednocześnie reguluje pewne spory, któreby mogły wyniknąć, co do przynależności państwowej danego człowieka.</u> | |
| 405 | + <u xml:id="u-64.2" who="#SPerzyński">Tworzy się specjalny trybunał, specjalny sąd, specjalną komisję, która się składa z przedstawicieli wszystkich państw, zawierających ten układ pod przewodnictwem superarbitra, wyznaczonego przez prezydenta Szwajcarji.</u> | |
| 406 | + <u xml:id="u-64.3" who="#SPerzyński">Wobec tego, że ta ustawa wprowadza szereg udogodnień. Sejm ją przyjął, i ja w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych wnoszę o ratyfikację.</u> | |
| 407 | + </div> | |
| 408 | + <div xml:id="div-65"> | |
| 409 | + <u xml:id="u-65.0" who="#Marszałek">Nikt się do głosu nie zapisał. Panowie Senatorowie raczą przystąpić do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem, żeby wstali, Jednomyślnie ustawa przyjęta.</u> | |
| 410 | + <u xml:id="u-65.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 20 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Gospodarstwa Społecznego i Prawniczej o projekcie ustawy w sprawie przedłużenia terminu przedawnienia rent i rat rentowych na obszarze województw poznańskiego, pomorskiego, oraz górnośląskiej części woj. śląskiego (druk sejm. nr. 256).</u> | |
| 411 | + <u xml:id="u-65.2" who="#Marszałek">Głos ma s. Posner.</u> | |
| 412 | + </div> | |
| 413 | + <div xml:id="div-66"> | |
| 414 | + <u xml:id="u-66.0" who="#SPosner">Proszę Panów! Dziś rano Sejm zrobił nam przyjemność i przysłał ustawę, którą trzeba załatwić. Panowie zaraz się przekonają, dlaczego trzeba ją dzisiaj załatwić, dlatego, że jest to ostatnie posiedzenie Senatu przed Nowym Rokiem, a ustawa ta dotyczy rzeczy, która musi być uregulowana i załatwiona przed 1 stycznia. Ustawa w sprawie przedłużenia terminu przedawnienia rent i rat rentowych na obszarze województw poznańskiego, pomorskiego, oraz górnośląskiej części województwa śląskiego zawiera 3 artykuły.</u> | |
| 415 | + <u xml:id="u-66.1" who="#SPosner">Art. 1 opiewa: Termin, ustanowiony w art. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 grudnia 1927 r. o przedłużeniu terminu przedawnienia rent i rat rentowych na obszarze województw poznańskiego i pomorskiego oraz górnośląskiej części województwa śląskiego, przedłuża się do dnia 31 grudnia 1929 r.”. Dlaczego przedłużyć na rok? Ministerstwo i Rząd oświadcza, że do tej pory sprawy tej nie załatwił, nie mógł jej dla pewnych ważnych powodów załatwić i dlatego prosi, ażeby ten termin został o rok przedłużony.</u> | |
| 416 | + <u xml:id="u-66.2" who="#SPosner">My jesteśmy bardzo dobrymi obywatelami, więc chcielibyśmy spełnić to życzenie i dlatego stawiam wniosek w tym sensie, ażeby przyjąć tę ustawę w brzmieniu, przyjętem przez Sejm, bez zmiany.</u> | |
| 417 | + <u xml:id="u-66.3" who="#SPosner">Chcę dodać jedną rzecz. Kiedyśmy na Komisji Prawniczej i Gospodarstwa Społecznego dysputowali bardzo długo o tem, w jakiej postaci przychodzi projekt do Senatu, jeden z kolegów Senatorów zwrócił uwagę naszą na to, że w tej ustawie, która liczy wszystkiego trzy artykuły, jest popełniony jeden kardynalny błąd, mianowicie, że art. 3 brzmi jak art. 2, a art. 2 jak art. 3, To jest błąd pod względem budowy architektonicznej. A jaki jest art. 2 tej ustawy?</u> | |
| 418 | + <u xml:id="u-66.4" who="#SPosner">„Art. 2. Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem ogłoszenia”. „Art. 3. Wykonanie niniejszej ustawy porucza się Ministrowi Reform Rolnych w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości”. Zdawałoby się, że najprzód trzeba wykonanie tej ustawy poruczyć, a potem powiedzieć, kiedy ona zaczyna obowiązywać. To jest naturalny bieg rzeczy, powiedziałbym, senacki bieg rzeczy. Widocznie w innej instancji obowiązują inne zasady logiki, nie logiki Arystotelesa, która nas obowiązuje, i dlatego ja zabrałem głos, ale żadnych poprawek nie dyktuję. Niech to zostanie „sic ut est” i dlatego wnoszę o przyjęcie ustawy w brzmieniu sejmowem bez poprawek.</u> | |
| 419 | + </div> | |
| 420 | + <div xml:id="div-67"> | |
| 421 | + <u xml:id="u-67.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem ustawy w brzmieniu sejmowem, proszę o powstanie. Ustawa jednomyślnie przyjęta.</u> | |
| 422 | + <u xml:id="u-67.1" who="#Marszałek">Porządek dzienny wyczerpany. Następne posiedzenie odbędzie się 9 stycznia. Zamykam posiedzenie, życząc Panom Senatorom Wesołych Świąt i Nowego Roku.</u> | |
| 423 | + <u xml:id="u-67.2" who="#komentarz">(Głosy: Nawzajem!)</u> | |
| 424 | + <u xml:id="u-67.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 20 min. 05 wiecz.)</u> | |
| 425 | + </div> | |
| 426 | + </body> | |
| 427 | + </text> | |
| 428 | + </TEI> | |
| 429 | +</teiCorpus> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00010-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00010-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 10)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 10)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">10</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">2_010_000005712.odt</note> | |
| 21 | + <date>1929-01-12</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 28 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + <person xml:id="SGłąbiński" role="speaker"> | |
| 31 | + <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 32 | + </person> | |
| 33 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 34 | + <persName>S. Kopciński</persName> | |
| 35 | + </person> | |
| 36 | + <person xml:id="SMakach" role="speaker"> | |
| 37 | + <persName>S. Makach</persName> | |
| 38 | + </person> | |
| 39 | + <person xml:id="SMakarewicz" role="speaker"> | |
| 40 | + <persName>S. Makarewicz</persName> | |
| 41 | + </person> | |
| 42 | + <person xml:id="SMakuch" role="speaker"> | |
| 43 | + <persName>S. Makuch</persName> | |
| 44 | + </person> | |
| 45 | + <person xml:id="SPerzyński" role="speaker"> | |
| 46 | + <persName>S. Perzyński</persName> | |
| 47 | + </person> | |
| 48 | + <person xml:id="SPoczętowski" role="speaker"> | |
| 49 | + <persName>S. Poczętowski</persName> | |
| 50 | + </person> | |
| 51 | + <person xml:id="SPosner" role="speaker"> | |
| 52 | + <persName>S. Posner</persName> | |
| 53 | + </person> | |
| 54 | + <person xml:id="SRogowicz" role="speaker"> | |
| 55 | + <persName>S. Rogowicz</persName> | |
| 56 | + </person> | |
| 57 | + <person xml:id="SWodziński" role="speaker"> | |
| 58 | + <persName>S. Wodziński</persName> | |
| 59 | + </person> | |
| 60 | + <person xml:id="SekretarzsKopciński" role="speaker"> | |
| 61 | + <persName>Sekretarz s. Kopciński</persName> | |
| 62 | + </person> | |
| 63 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 64 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 65 | + </person> | |
| 66 | + </particDesc> | |
| 67 | + </profileDesc> | |
| 68 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00010-01/text_structure.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | + <xi:include href="PPC_header.xml"/> | |
| 4 | + <TEI> | |
| 5 | + <xi:include href="header.xml"/> | |
| 6 | + <text> | |
| 7 | + <body> | |
| 8 | + <div xml:id="div-1"> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 8 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 9 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie: Kopciński i Wasiutyński. Listę mówców prowadzi s. Kopciński.</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#Marszałek">Wpłynęły interpelacje. Proszę p. Sekretarza o ich odczytanie.</u> | |
| 11 | + </div> | |
| 12 | + <div xml:id="div-2"> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie nieludzkiego postępowania nauczyciela w Kainem, pow. Zborowskiego, Michała Olenkiewicza.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.2" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do pp. Ministrów Spraw Wewnętrznych i Sprawiedliwości w sprawie darowania placu gminnego gminy Kalne, pow. Zborowskiego, przez wójta tej gminy Michała Florka na rzecz tow. szkoły ludowej Złoczowie.</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.3" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatora Thulliego i kolegów z Klubu Ch. Dem. i Narodowego do p. Prezesa Rady Ministrów w sprawie noweli do prawa małżeńskiego z r. 1836.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-2.4" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie rekonstrukcji ksiąg gruntowych w pow. czortkowskim, woj. tarnopolskiego.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-2.5" who="#SekretarzsKopciński">interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie naruszenia przepisów instrukcji sądowej.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-2.6" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do pp. Ministrów Spraw Wewnętrznych i Sprawiedliwości w sprawie nadużyć wyborczych w wyborach gminnych w Bratyszowie, pow. Tłumacz, woj. Stanisławów, w dniu 27 listopada 1928 r.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-2.7" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie nadużyć wyborczych w wyborach do rady gminnej w Żukowie, pow. Horodeńka, woj. Stanisławów.</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-2.8" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie bezpodstawnego usunięcia pisarza gminnego w Bratyszowie, pow. Tłumacz.</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-2.9" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie zabezpieczenia praw obywateli Rzeczypospolitej Polskiej w tow. ubezpieczeń na życie „Kotwica” („Anker”).</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-2.10" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie bezpodstawnego usunięcia Tymka Kowala z Bukówny, pow. Tłumacz, z posady sekretarza gminnego.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-2.11" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie nadużyć komisarza rządowego Antoniego Sochy w Łąckiem Szacheckiem, pow. Tłumacz, pow. Stanisławów.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-2.12" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wojskowych w sprawie niewypłacenia należytości za rekwizycje i szkody wojenne, wyrządzone przez oddziały armji gen. Pawlenki w gminie Komarów, pow. Stanisławów.</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-2.13" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacja senatorów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie rujnującej gospodarki komisarza gminnego Ilka Hołowatego w gm. Bratyszow, pow. Tłumacz, woj. Stanisławów.</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-2.14" who="#SekretarzsKopciński">Interpelacje te prześlę p. Prezesowi Rady Ministrów.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-2.15" who="#SekretarzsKopciński">Na wniosek grupy senatorów punkt pierwszy porządku dziennego spada.</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-2.16" who="#SekretarzsKopciński">Przystępujemy do 2 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji podpisanego w Warszawie dnia 26 kwietnia 1928 r. protokółu dodatkowego do traktatu handlowego i nawigacyjnego pomiędzy Polską a Norwegją, podpisanego w Warszawie dnia 22 grudnia 1926 r. (druk. sejm. nr. 227).</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-2.17" who="#SekretarzsKopciński">Głos ma s. Poczętowski.</u> | |
| 31 | + </div> | |
| 32 | + <div xml:id="div-3"> | |
| 33 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SPoczętowski">Wysoki Senacie! Ustawa, którą mam zaszczyt referować w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych, ma na celu ratyfikację protokółu dodatkowego do traktatu handlowego i nawigacyjnego, zawartego między Polską a Norwegją, podpisanego w grudniu 1926 r. a ratyfikowanego w czerwcu 1927 r. Protokół dodatkowy został podpisany w Warszawie w kwietniu 1928 r. Protokół ten jest skonstruowany na podstawie zasady wzajemnych rekompensat. Na mocy tego protokołu dodatkowego Norwegja udziela stawek ulgowych na kilka przedmiotów naszego eksportu, mianowicie produkty naftowe, niektóre z nich, t. zw. smary, uzyskują zniżkę 50% od obecnie obowiązującego cła następnie sól kamienna i warzonka, jak również syrop, zwyczajny i melassa są zupełnie zwolnione od cła przy wejściu na terytorjum Norwegji. My udzielamy też zniżek na trzy kategorje towarów, wychodzących z Norwegji, mianowicie śledzie wędzone i opiekane, następnie pewne gatunki marynat i na koniec trzecia i ostatnia pozycja: śledzie solone, na które zniżki żadnej nie udzielamy tylko zafiksowujemy stawki, które obecnie są stosowane do tego towaru.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-3.1" who="#SPoczętowski">Nasz bilans handlowy w odniesieniu do Norwegji jest prawie zrównoważony, bo w r. 1927 import do polski wynosił 10 miljonów a eksport do Norwegji 9 milj. zł. Należy podkreślić, że niezależnie od tego, co daje nam ten protokół dodatkowy, w związku z nim były zawarte przez oba rządy pewne zobowiązania, wyrażające się w formie obowiązujących not, przyczem Norwegja zobowiązała się poczynić szereg ułatwień dla importu węgła z Polski do Norwegji i te zobowiązania przyniosły nam już realną korzyść, albowiem w 1926 r. nasz eksport węgla do Norwegji równał się nieomal zeru, cały import węgla do Norwegji był pochodzenia angielskiego w 1926 r. bardzo nieznaczna pozycja była wwieziona, następnie w 1927 r. już 237.009 ton węgla było wywiezionych do Norwegji, a w roku zeszłym 1928 już pozycja ta podniosła się na 600 z górą tysięcy ton węgla.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-3.2" who="#SPoczętowski">Samo zrealizowanie protokółu dodatkowego nie zagraża odbiciem się ujemnem na naszym bilansie handlowym, albowiem te trzy pozycje, które przewiduje się w protokóle dodatkowym jako import do Polski, praktycznie biorąc, nie mają szans wielkiego powodzenia na naszym rynku handlowym, więc dużych pozycji one w praktyce nie będą stanowiły. Zważywszy jednak te dodatkowe zobowiązania, bardzo lojalne popieranie eksportu naszego węgla do Norwegji, protokół dodatkowy do traktatu handlowego jest zjawiskiem dla nas korzystnem.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-3.3" who="#SPoczętowski">Z tych względów w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych wnoszę: Senat raczy uchwalić ustawę w brzmieniu sejmowem, czyli wyrazić zgodę na dokonanie ratyfikacji przez p. Prezydenta Rzeczypospolitej protokółu dodatkowego, zawartego w dniu 26 kwietnia 1928 r.</u> | |
| 37 | + </div> | |
| 38 | + <div xml:id="div-4"> | |
| 39 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem komisji, ażeby wstali. Stoi większość, wniosek przyjęty.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawi? ratyfikacji tymczasowego układu handlowego między Polską a Łotwą, podpisanego w Rydze dnia 22 Grudnia 1927 r. (druk sejm, nr 178). Głos ma s. Kamieniecki, S. Kamieniecki:</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">W imieniu Komisji Spraw Zagranicznych mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie do ratyfikacji traktat handlowy między Polska a Łotwą, zawarty dnia 33 grudnia 1927 r.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-4.3" who="#Marszałek">Ten układ, mający charakter układu tymczasowego, zawarty jest na podstawie zasady najwyższego uprzywilejowania, którego sobie obie kontraktujące strony nawzajem udzielają. Z zasady największego uprzywilejowania wyłącza się tylko klauzula rosyjska, to znaczy, że wykluczone są tylko ulgi taryfowe celne, jakie Łotwa przyznała według traktatu z r. 1927 Rosji Sowieckiej. Ulgi te tłumaczą się specjalnem położeniem przemysłu Łotwy, który zawsze pracował wyłącznie dla rynków rosyjskich, który bez tych rynków rosyjskich nie mógł egzystować i zmuszona była Łotwa wskutek tego specjalne warunki stosować przy wymianie handlowej z Rosją Sowiecką. Traktat, który mamy dziś ratyfikować, wszedł w życie przed kilku miesiącami, tak, że możemy jego praktyczną wartość oprzeć na doświadczeniu. To kilkomiesięczne doświadczenia okazało, że dla rozwoju naszego obrotu handlowego z Łotwą klauzula rosyjska nie jest szkodliwa. W ciągu 10 miesięcy 1928 r. obrót handlowy z Łotwą nadzwyczajnie się rozwinął, przyczem jest on stale dla Polski korzystny, stosunki handlowe polsko-łotewskie zamykają się stałem saldem dodatniem dla Polski. W ciągu tych 10 miesięcy eksponowaliśmy do Łotwy za 45 zł. zgórą, importowaliśmy zaś z Łotwy za 15 milj. zł. Praktyka wykazała przeto, że traktat, który mam zaszczyt przedstawić dziś Panom do ratyfikacji, daje rezultaty korzystne.</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-4.4" who="#Marszałek">Muszę dodać, że wartość i znaczenie aktu ratyfikacyjnego dzisiejszego jest zmniejszona przez to że Rząd polski jest w tej chwili w trakcie rokowań z rządem łotewskim o cały kompleks zagadnień. Stosunki, wzajemne mają być w sposób definitywny uregulowane i do tego kompleksu należy również pełny traktat handlowy, przewidujący już specjalne stawki taryfowe. Według wszelkiego prawdopodobieństwa akt, który dziś ratyfikujemy, będzie obowiązywał niedługo. Mimo to, zważywszy, że da on w praktyce rezultaty korzystne, zważywszy, że jako akt. podpisany dobrowolnie przez obydwie strony jest wyrazem dobrych stosunków, jakie łączą Polskę z Łotwa, nietylko mam zaszczyt przedstawić go do ratyfikacji, ale pozwolę sobie wyrazić przekonanie, że może być powitany przez nas z radością.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-4.5" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zapisał przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za ratyfikacją tego traktatu, aby wstali. Ustawa o ratyfikacji jednogłośnie przyjęta.</u> | |
| 45 | + <u xml:id="u-4.6" who="#Marszałek">Przystępujemy do 4 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji traktatu ekstradycyjnego między Rzecząpospolitą Polską a Republiką francuską, podpinanego w Paryżu dnia 30 grudnia 1925 r. (druk sejm. nr. 183).</u> | |
| 46 | + <u xml:id="u-4.7" who="#Marszałek">Głoś ma sprawozdawca s. Makarewicz.</u> | |
| 47 | + </div> | |
| 48 | + <div xml:id="div-5"> | |
| 49 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SMakarewicz">Wysoki Senacie! W imieniu Komisji Spraw Zagranicznych mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie do ratyfikacji traktat ekstradycyjny między Polską a Francją, który obejmuje nietylko ekstradycję, jakby należało wnosić z tytułu, ale także czynności pomocy prawnej z dziedziny procesu karnego. Oczywista rzecz, że cechą charakterystyczną tego traktatu jest przedewszystkiem tendencja ułatwienia kwestji najważniejszej, kwestji ekstradycji przestępców. Stosunki nowożytne w ten sposób się układają, że wszystkie państwa cywilizowane tworzą obecnie jednolity front w walce ze zbrodniczością. Im wyższa kultura danego państwa, tem większy jest solidaryzm na tem polu z państwami innemi. Objawia się to w dwojaki sposób. Objawia się w pierwszej linji przez zasadę represji wszechświatowej, której treścią jest że czyn karygodny, gdziekolwiek popełniony, ze względu na swoją naturę może być karany w danem państwie. Lista takich czynów karygodnych, które nazywamy delicta juris gentium, z roku na rok coraz bardziej wzrasta. Obok tego istnieje druga tendencja, to jest wytwarzanie korzystnych warunków dla ekstradycji, ułatwianie jej jest również cechą charakterystyczną nowożytnej ewolucji stosunków. Jeżeli dawniej spotykaliśmy się z traktatami ekstradycyjnemi, które były niesłychanie ostrożnie redagowane, a ekstradycja była zawisła od szeregu warunków, to dziś ewolucja idzie no linji możliwego ułatwienia wydania przestępców, którzy schronili się na obce terytorjum.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-5.1" who="#SMakarewicz">Polska dotychczas szła po tej linji postępowej, zawarła bowiem kilka traktatów ekstradycyjnych, jak z Austrją, Czechosłowacją, Jugosławją i Gdańskiem, w których warunki ekstradycji były bardzo ogólnie tylko podane. Jedynym warunkiem było tylko, aby czyn karygodny był zagrożony więzieniem, albo też jednorocznem pozbawieniem wolności. Na tem określeniu czynów karygodnych się ograniczono. Oczywiście. we wszystkich tych traktatach są zastrzeżenia co do pewnych wypadków, w których ekstradycja nie może przyjść do skutku, jak mianowicie, nie wydaje się własnych obywateli, nie wydaje się z powodu przestępstw politycznych itd. Traktat, który mam zaszczyt do ratyfikacji przedstawić, nie jest traktatem z tej postępowej grupy. Przeciwnie, należy zauważyć. że traktat, który mam zaszczyt przedstawić do ratyfikacji, należy do grupy traktatów dawnego typu, charakteryzuje się mianowicie tem, że art. 3 tego traktatu wylicza ogromnie wyczerpująco wypadki, w których ekstradycja nastąpić może wylicza przestępstwa z powodu których może nastąpić ekstradycja. Przypomina to traktaty ekstradycyjne, które się zawierało lat temu 50.</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-5.2" who="#SMakarewicz">Proszę szanownych Panów, ten sposób załatwienia kwestji jest utrudnieniem ekstradycji. Co gorzej ta specyfikacja, którą Panowie i Panie spotykają w art. 3. jest oparta na jurysprudencji i na ustawodawstwie francuskiem. Wyrażenia, które spotykamy w art. 3, to nie są wyrażenia, znane dokładnie prawnikowi polskiemu, to wszystko wyrażenia przejęte z prawa francuskiego, przejęte z code pénal, który, jak Państwu wiadomo, pochodzi z początku wieku XIX, a właściwie sięga swemi podstawami do kodeksu rewolucyjnego z końca XVIII wieku.</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-5.3" who="#SMakarewicz">Te wszystkie konstrukcje prawne, podane w art. 3, będą stanowiły niesłychane utrudnienie ekstradycji dla sędziego polskiego, będą stanowiły dlatego utrudnienie, że w każdym poszczególnym wypadku sędzia, zanim zabierze się do jakiejkolwiek czynności sądowej, będzie musiał badać, czy wogóle można mówić o akcie ekstradycji w danym razie. Śmiem zacytować nową zupełnie ustawę polską, mianowicie ustawę o procedurze karnej, która niebawem obowiązywać będzie. Ustawa ta zawiera osobny rozdział o wydawaniu przestępców. Rozdział ten jest bardzo dokładnie opracowany i spotykamy się tam niejednokrotnie z wyrażeniem następującem: „jeżeli chodzi o przestępstwo, dopuszczające wydanie”. To znaczy, że w każdym poszczególnym wypadku już pierwsze kroki sędziego polskiego będą kierowane względem, czy dane przestępstwo wogóle dopuszcza ekstradycję. Sędzia nie w późniejszem stadjum, lecz już w pierwszem stadjum musi sam zadecydować, czy dane przestępstwo dopuszcza wydanie, czy też nie. Wprawdzie ostatecznie decydować będzie Ministerstwo Sprawiedliwości, jednakowoż chodzi tu już o ten pierwszy krok: dajmy na to może tu chodzić o kwestję nakazu aresztowania i wtedy sędzia polski stanie nagle wobec faktu, że art 3 podaje mu terminologję i pojęcia, zupełnie mu nieznane. Ażeby sędzia mógł tę kwestję rozstrzygnąć, musi być znawcą nietylko prawa polskiego, lecz i prawa francuskiego i to musi być znawcą bardzo dokładnym. Że ta kwestja nie jest tak prosta, tego dowodzi fakt, że tłumaczenie polskie, które Panowie macie przed sobą, dokonane przez Wysoki Rząd, nie wiem, przez które ministerstwo, ta kwestja jest dla nas tu obojętna, nie odpowiada tekstowi autentycznemu. To tylko dowód, jak niesłychanie trudno jest zorjentować się w prawie francuskiem dla prawnika polskiego.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-5.4" who="#SMakarewicz">Proszę szanownych Panów, sprawa mogłaby się wydawać tak niepomyślna, że właściwie Komisja Spraw Zagranicznych powinnaby przyjść z wnioskiem o odmówienie ratyfikacji. Tak jednak nie jest. Wcale z takim wnioskiem nie przychodzimy, a nie przychodzimy z następującego powodu: ekstradycja może nastąpić także bez traktatu ekstradycyjnego i może nastąpić poza traktatem ekstradycyjnym dlatego. że traktat ekstradycyjny, to tylko suma obowiązków, które dane państwo umową międzynarodową na siebie przyjęło, ale nigdzie nie jest powiedziane, że dane państwo ex propria diligentia, z własnej nieprzymuszonej woli nie wyda przestępców. Urzędowo jest możliwe wydawanie przestępców nawet takich wobec takiego państwa, z którem nie mamy traktatu ekstradycyjnego, a zatem sprawa ta, o ile chodzi o meritum rzeczy, nie przedstawia się tragicznie. Sprawa traktatu ekstradycyjnego może się przedstawiać raczej bardziej tragicznie dla naszego kontrahenta, aniżeli dla nas, gorzej dla Francji niż dla nas, bo jeżeli my żądamy ekstradycji, to wtedy prawnik francuski z łatwością się 2orjentuje w traktacie, bo on zna te terminologję i w tej chwili nasze żądanie ekstradycyji załatwi. Odwrotnie, jak Francja zwróci się do nas z żądaniem ekstradycji, to prawnik polski, nie znając prawa francuskiego, będzie się bardzo długo nad każdą kwestją zastanawiał, a konsekwencje tego faktu niech przypiszą sobie ci, którzy z ramienia rządu francuskiego, jak to mam informacje, przy podpisywaniu tego traktatu okazywali bardzo wielką nieustępliwość. Podobno ze strony polskiej zaznaczono, że typ umów ekstradycyjnych, dotychczas w Polsce przyjęty, jest zupełnie inny. Podobno na to padła zupełnie oficjalna odpowiedź, że Francja swojego typu stale się trzyma i od tego typu odstąpić nie może. Uważam za obowiązek z tej trybuny to zaznaczyć, przypuszczam, że dojdzie to także do wiadomości rządu francuskiego, że konsekwencje tego nieustępliwego stanowiska już dziś z całą stanowczością dadzą się przewidzieć.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-5.5" who="#SMakarewicz">Proszę Panów, Komisja Spraw Zagranicznych zastanawiała się nad sposobem wywiązania się z obowiązków, mimo tego niekorzystnego brzmienia traktatu, po myśli owej wspólnej walki z przestępczością. Chcemy w jakiś sposób ten traktat ekstradycyjny poprawić i mamy do tego sposobność dlatego, że art. 3, o którym dotychczas mówiłem, zawiera bardzo szczęśliwą klauzulę salwatoryjną w samem zakończeniu. Powiedziano bowiem: „rozumie się zgodnie” nie jest to szczęśliwe wyrażenie polskie, nie biorę za nie odpowiedzialności „że lista czynów wyżej wymienionych będzie mogła być zmieniona lub uzupełniona na podstawie obopólnego porozumienia się za pomocą deklaracji obu rządów”. To znaczy, że rządy mogą bezpośrednio z sobą pertraktować co do tego, w jaki sposób ten art. 3 zmienić wypada. Dlatego Komisja Spraw Zagranicznych przychodzi z wnioskiem po pierwsze o ratyfikację traktatu ekstradycyjnego z Francją, a następnie wniosek drugi: „Senat wzywa Rząd, by korzystając z brzmienia art. 3. ustęp końcowy, umowy ekstradycyjnej, zawartej z Republiką Francuską, przystąpił natychmiast do pertraktacji z rządem tejże Republiki celem uproszczenia warunków ekstradycji możliwie według typu przyjętego w umowach z Czechosłowacją, Austrją, Jugosławją i Gdańskiem.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-5.6" who="#SMakarewicz">Nie znaczy to, że spodziewamy się, że rząd francuski w zupełności odstąpi od swego stanowiska i w zupełności przejdzie na platformę tego typu, który jest dotychczas w Polsce przyjęty jako podstawa umów ekstradycyjnych. Jednak staramy się zwrócić uwagę Rządu polskiego, że trzeba w pertraktacjach z rządem francuskim, ile możności, do tego ideału się zbliżać.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-5.7" who="#SMakarewicz">Proszę szanownych Panów i Pań, przy tej sposobności Komisja Spraw Zagranicznych zwróciła uwagę na pewne usterki w tekście, który szanowni Państwo mają przed sobą. Mianowicie okazało się, że tłumaczenie polskie jest wadliwe, w wielu punktach jest niezgodne z oryginałem, z tekstem autentycznym. Sprawa ta nie ma może bardzo wielkiej doniosłości dlatego, że o ile będzie chodziło o kwestję ostatecznej decyzji, rozstrzygać będzie zawsze tekst autentyczny traktatu, a tym tekstem autentycznym jest tekst francuski. Takby się zdawało. Jednakowoż nie należy zapominać o tem, że sędzia, który w pierwszej linji sprawą zajmować się będzie, może nie będzie znał języka francuskiego, nie jest do tego obowiązany, że będzie się opierał na tekście polskim. Ten tekst polski dostanie się do wydawnictw w rodzaju tego, które trzymam w ręce, a mianowicie, jest to „ustawa o prawie międzynarodowem, dzielnicowem”, „traktaty międzynarodowe” i t. p., odszuka sobie odnośny tekst polski traktatu ekstradycyjnego z Francją i według tego polskiego tekstu będzie sprawę załatwiał. Ten polski tekst tymczasem nie będzie zgodny z tekstem oryginalnym. Może to doprowadzić do niemiłych konsekwencji, w praktyce może doprowadzić do tego, że sądy będą stąd wyciągały wnioski, które potem będą musiały być w odpowiedni sposób prostowane.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-5.8" who="#SMakarewicz">Dlatego Komisją Spraw Zagranicznych uważała za wskazane zwrócić uwagę na tę niezgodność tekstu polskiego z francuskim i prosić, aby przed publikacją oficjalną tego polskiego tekstu nastąpiła dokładna i gruntowna rewizja brzmienia tłumaczenia polskiego.</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-5.9" who="#SMakarewicz">Dlatego Komisja Spraw Zagranicznych przychodzi z rezolucją drugą: „Senat wzywa Rząd do przeprowadzenia starannej rewizji polskiego tłumaczenia traktatu ekstradycyjnego z Francją”.</u> | |
| 59 | + </div> | |
| 60 | + <div xml:id="div-6"> | |
| 61 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za ratyfikacją traktatu ekstradycyjnego z Francją, aby wstali. Większość, ustawa o ratyfikacji traktatu przyjęta.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">Są jeszcze rezolucje. Proszę Panów Senatorów, którzy są za pierwszą rezolucją, żeby wstali. Stoi większość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-6.2" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów, którzy są za drugą rezolucją, żeby wstali. Stoi większość, rezolucja przyjęta.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-6.3" who="#Marszałek">Przechodzimy do punktu 5 porządku dziennego; Sprawozdanie Komisyj Spraw Zagranicznych i Wojskowych oraz Gospodarstwa Społecznego o projekcie ustawy o zmianie ustawy z dnia 18 marca 1925 r. o izbach morskich (druk sejm. nr 232). Głos ma sprawozdawca s. Rogowicz.</u> | |
| 65 | + </div> | |
| 66 | + <div xml:id="div-7"> | |
| 67 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SRogowicz">W imieniu połączonych Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych oraz Komisji Gospodarstwa Społecznego mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Senatowi projekt ustawy, przyjętej 14 grudnia ub. r. przez Sejm, o zmianie ustawy z dnia 16 marca 1925 r. o izbach morskich.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-7.1" who="#SRogowicz">Ustawa z 18 marca 1925 r. ustanawia izbę morską dla przeprowadzenia dochodzeń i wydawania orzeczeń w sprawach wypadków ze statkami handlowemi na wadach polskich i siedzibę izby ustanowiła w Wejherowie, jako wówczas najbliższym sądzie powiatowym wybrzeża morskiego. Obecnie, kiedy Gdynia posiada własny sąd, w tej chwili już sąd grodzki Rząd wniósł projekt przeniesienia izby morskiej z Wejherowa do Gdyni. Jak panowie widzą, ustawa sama dotyczy właściwie tylko siedziby izby morskiej, żadnych innych zagadnień nie porusza, motywowanie jej jest właściwie zbędne. Jest rzeczą naturalną i zrozumiałą, że Rząd zarówno ze względów uproszczenia całej procedury, sprowadzania świadków, ławników, jak również ze względów oszczędnościowych, ze względów uproszczenia manipulacji prowadzenia dochodzenia wnosi o przeniesienie izby morskiej z Wejherowa do Gdyni.</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-7.2" who="#SRogowicz">Wnoszę o przyjęcie ustawy w brzmieniu sejmowem ze zmianą w art. 3, gdzie mowa o terminie wejścia w życie ustawy. Mianowicie w projekcie, przyjętym przez Sejm, art. 3 określał termin na dzień 1 stycznia. Jest to oczywiście zrozumiałe, bo Sejm uchwalił ustawę 14 grudnia. Wobec tego jednak, że ustawa wpłynęła pod obrady Senatu 12 stycznia, a prawo nie powinno działać wstecz, więc oczywiście ten art. 3 musieliśmy zmienić w tym sensie, że ustawa wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-7.3" who="#SRogowicz">Z tą poprawką mam zaszczyt prosić Wysoki Senat o przyjęcie ustawy, uchwalonej przez Sejm 14 grudnia 1928 r.</u> | |
| 71 | + </div> | |
| 72 | + <div xml:id="div-8"> | |
| 73 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Nikt do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą ustawą wraz ze zmianą, proponowaną przez Komisję, aby wstali. Stoi większość, ustawa wraz z poprawką została przyjęta.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-8.1" who="#Marszałek">Na wniosek pewnej grupy senatorów zarządzam 10-minutową przerwę.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-8.2" who="#komentarz">(Po przerwie.)</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-8.3" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie. Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Oświaty i Kultury o projekcie ustawy w przedmiocie zmiany niektórych postanowień ustawy z dnia 26 września 1922 r., dotyczącej kwalifikacji zawodowych do nauczania w szkołach średnich ogólnokształcących i seminarjach nauczycielskich państwowych i prywatnych (Dz. Ust. Rz. P. nr 90/1922 poz. 898) i ustawy z dnia 16 Iipca 1924 r. w przedmiocie zmiany powyższej ustawy (Dz. Ust. Rz. P. nr 75/1924 poz. 740) (odbitka nr 24).</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-8.4" who="#Marszałek">Jako sprawozdawca głos ma s. Kopciński.</u> | |
| 78 | + </div> | |
| 79 | + <div xml:id="div-9"> | |
| 80 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SKopciński">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Oświaty i Kultury Senatu mam zaszczyt przedłożyć do uchwalenia nowelę do ustawy o kwalifikacjach nauczycielskich z 26 września 1922 r., znowelizowanej 16 Iipca 1924 r. Ustawa o kwalifikacjach nauczycielskich, znowelizowana w r. 1924, miała na celu określenie zasadniczych warunków, jakie są potrzebne do uzyskania stanowiska nauczyciela w szkołach średnich. Załatwiała to w 4 swoich artykułach. Pozatem załatwiała sprawę nauczycieli, którzy w okresie wojennym i po wojnie, w początkach odrodzonej Polski, uczyli w szkołach średnich, dla których kwalifikacji nie było żadnego sprawdzianu i jednym z tych nauczycieli przyznawano kwalifikacje zasadniczo, że posiadający te i te warunki nauczyciele posiadają odpowiednie kwalifikacje, chodziło tylko o formalne załatwienie tych kwalifikacji i wydawanie dyplomów, dla innych dawano ministrowi możność przyznawania w pewnych warunkach tych kwalifikacji, wreszcie dla reszty nauczycieli czynnych od 1923 r., o ile odpowiadali pewnym warunkom, mianowicie posiadali wykształcenie średnie, szkołę średnią, seminarjum czy też posiadali pewną przepasaną ilość lat, np. do roku 1925 i o ile przeszli praktykę trzyletnią w szkole, przyznawano możność zdawania uproszczonego egzaminu, oznaczając termin tego egzaminu na koniec 1928 r.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-9.1" who="#SKopciński">Proszę szanownych Pań i szanownych Panów, rok 1928 koniec tego terminu stawia szkolnictwo przed ewentualnością stracenia 1881 nauczycieli, przytaczam tu cyfrę, którą przytoczył na Komisji Oświaty p. Wiceminister, taka bowiem liczba nie zdołała uzyskać kwalifikacyj. Prawda, że z tych 1881 istnieje dziewięćset podań o składanie egzaminu uproszczonego, ale niewiadomo, ilu z tych ludzi, którzy złożyli podania, te egzamina złożą i kwalifikacje uzyskają, raczej należy być bardziej pesymistycznie usposobionym, bo oczywiście, końcowy termin zmuszał kandydatów do stanu nauczycielskiego, którzy chcą otrzymać tytuł nauczycielski, do śpieszenia się ze składaniem podań, aby terminu nie przepuścić. Choćby te 900 osób uzyskało kwalifikacje, to w każdym razie byłoby do zwolnienia ze stanu nauczycielskiego w szkołach średnich około tysiąca osób. Już zastąpienie tego tysiąca nauczycieli przez nowe siły niewątpliwie wprowadziłoby dezorganizację w szkołach. Ale według danych, które były złożone przez p. Wiceministra na Komisji Oświaty i Kultury, władze szkolne nie byłyby w możności zastąpienia zwolnionych nauczycieli, albowiem jeżeli uniwersytety dają około 800 kandydatów rocznie, to normalny ubytek w stanie nauczycielskim oblicza się na 600 osób rocznie, czyli możnaby zastąpić około 700 ludzi zgórą w szkołach, reszta to byłyby siły narazie niezastąpione.</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-9.2" who="#SKopciński">Z tego wynika, że zwolnienie tych ludzi byłoby z wielką szkodą dla szkół, pozostałyby niektóre miejsca wakujące, i wskutek tego szkoły niewątpliwie podlegałyby dezorganizacji.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-9.3" who="#SKopciński">Z drugiej strony, czy to niedotrzymanie terminów i nieuzyskanie kwalifikacyj jest winą nauczycielstwa? Przedstawiciel Rządu na komisji stwierdził, że jednak w ostatnim czasie kwalifikowanie się nauczycieli postępuje w dość szybkiem tempie, a więc pewnej niechęci do uzyskiwania kwalifikacyj niema. Ale zarówno warunki materjalne, jak i specjalne położenie nauczycielstwa szkół średnich oczywiście utrudniało uzyskiwanie kwalifikacyj. Po pierwsze, ustawa sanacyjna, która postawiła nauczycielstwo przed większą liczbą godzin nadetatowych, która, obniżając płacę, zmusiła do przyjmowania większej liczby godzin pracy, może nie pozostawiała czasu na przygotowanie się, na wyzyskiwanie urlopów. Nauczycielstwu, rozsianemu rzadziej w Rzeczypospolitej wskutek rozsiania szkół średnich, trudno było skupić się w pewnych ośrodkach, gdzie były kursy przygotowujące, zresztą tych uczelni przygotowujących i dopomagających nauczycielom czasowo nie mieliśmy.</u> | |
| 84 | + <u xml:id="u-9.4" who="#SKopciński">Pozatem musimy sobie zdać sprawę, że nauczycielstwo szkół średnich, przynajmniej w b. Kongresówce, w znacznej mierze pracuje w szkołach prywatnych, gdzie uzyskanie urlopu dla przygotowania się do uzyskania kwalifikacji, jest rzeczą bardzo trudną, przy najmniej jeżeli chodzi o urlop płatny. To wszystko tłumaczy do pewnego stopnia to opóźnienie w uzyskaniu kwalifikacji.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-9.5" who="#SKopciński">Zarówno więc ze względu na dobro szkoły, jak i ze względów społecznych, że jednak trzeba dać możność tym ludziom, którzy chcą szczerze dojść do uzyskania kwalifikacji, została w Sejmie uchwalona nowela do ustawy, przedłużająca niektóre terminy.</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-9.6" who="#SKopciński">Nowela ta dotyczy art. 7, który określa termin uzyskania kwalifikacji w drodze uproszczonego egzaminu na koniec roku 1928. Nowela proponuje przesunięcie terminu do roku szkolnego 1930/31. Dalej nowela dotyczy art. 10, który mówił o chwili, do której należy składać podanie o uzyskanie dyplomu bez egzaminu. Ten termin, ustalony uprzednio na rok 1925, obecnie nowela przedłuża do 1 Iipca 1929 r. I wreszcie art. 12, który oznaczał termin, w którym nauczyciele czynni w szkołach, którzy nie uzyskali kwalifikacji do tego terminu, muszą opuścić szkołę, zostaje zmieniony w ten sposób, że ten termin, odpowiednio do art. 11 ustawy z 1924 r. ustalony na r. 1928, zgodnie z nowelizacją art. 7, zostaje przesunięty na rok 1930/1931, a art. 27 obecnie ma być przesunięty.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-9.7" who="#SKopciński">To są te poprawki, które się wprowadza do ustawy o kwalifikacjach.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-9.8" who="#SKopciński">Komisja senacka przyjęła tę nowelę w brzmieniu sejmowem i ja także w imieniu komisji senackiej proszę o uchwalenie tej noweli w temże brzmieniu.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-9.9" who="#SKopciński">Na komisji została poruszona jeszcze jedna sprawa, mianowicie możność dla docentów i profesorów uniwersytetu uczenia w szkołach średnich. Na skutek dyskusji została przez s. prof. Kamienieckiego zgłoszona rezolucja, przyjęta przez Komisję Oświaty i Kultury, którą brzmi:</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-9.10" who="#SKopciński">„Senat wzywa Rząd do rozważenia możliwości przyznania prawa nauczania w szkołach średnich profesorom tytularnym i docentom niektórych wydziałów akademickich szkół państwowych”. O uchwalenie noweli w brzmieniu sejmowem i o uchwalenie rezolucji w imieniu Komisji Oświaty i Kultury proszę Wysoki Senat.</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-9.11" who="#SKopciński">Nikt do głosu się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-9.12" who="#SKopciński">Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem ustawy, aby wstali. Stoi większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 93 | + <u xml:id="u-9.13" who="#SKopciński">Następnie jest rezolucja:</u> | |
| 94 | + <u xml:id="u-9.14" who="#SKopciński">„Senat wzywa Rząd do rozważenia możliwości przyznania prawa nauczania w szkołach średnich profesorom tytularnym i docentom niektórych wydziałów akademickich szkół państwowych”. Proszę Panów Senatorów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Stoi większość, rezolucja została przyjęta.</u> | |
| 95 | + <u xml:id="u-9.15" who="#SKopciński">Przechodzimy do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy w przedmiocie uzupełnienia ustawy z dnia 31 Iipca 1924 r. (Dz. Ust Rz. P. nr 75 z 1924 r. poz. 741) w przedmiocie ochrony drobnych dzierżawców rolnych, a w szczególności zmiany niektórych przepisów ustawy z dnia 2 Iipca 1920 r. (Dz. Ust. Rz. P. nr. 56 poz. 346) oraz ustawy z dnia 13 marca 1920 r. (Dz. Ust. Rz. P. nr. 28 poz. 165) (odbitka nr. 25).</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-9.16" who="#SKopciński">Głos ma sprawozdawca s. Poczętowski.</u> | |
| 97 | + </div> | |
| 98 | + <div xml:id="div-10"> | |
| 99 | + <u xml:id="u-10.0" who="#SPoczętowski">Wysoki Senacie! Ustawa o ochronie drobnych dzierżawców rolnych z 31 Iipca 1924 r., do której dziś mamy uchwalić uzupełnienie, przedłuża termin ochrony drobnych dzierżawców rolnych do dnia 31 października 1930 r., pozatem działanie ustawy, ochraniającej prawa drobnych dzierżawców rolnych, rozciąga na cały teren Rzeczypospolitej Polskiej. Uzupełnienie, które jest przedmiotem naszych rozważań dzisiejszych, merytorycznie do tej ustawy nic nie wnosi. Jest to uzupełnienie raczej natury formalnej, albowiem jeżeli porównamy poprawki, jakie projektuje obecna ustawa, z tekstem ustawy z r. 1924, to zobaczymy, że w tej ostatniej zawarte są wszystkie tezy, które projektuje obecna ustawa.</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-10.1" who="#SPoczętowski">Dodatek obecnej ustawy polega na tem, że do art. 12 ustawy z 1924 r. po wyrazach: „łącznie z województwem śląskiem” wstawia się wyrazy; „przyczem przepisy powyższej ustawy na terenie dzielnicy pruskiej dotyczą także tych wszystkich gruntów o obszarze do 5 ha ziemi, które były wydzierżawione przed 28 sierpnia 1924 r. i są jeszcze obecnie we władaniu drobnych dzierżawców, o ile eksmisja nie została w chwili wejścia w życie tej ustawy orzeczona prawomocnym wyrokiem sądowym”. Otóż to wszystko zawarte jest już w ustawie z 1924 r. Jednakże wszystkie ustawy, ochraniające prawa drobnych dzierżawców, zostały wydane w r. 1919 i 1920, kiedy to na terenie b. dzielnicy pruskiej obowiązywały specjalne prawa, mianowicie istniał wówczas na terenie tej dzielnicy specjalny minister, który musiał wszystkie ustawy kontrasygnować po to, aby nabrały one mocy prawnej na terenie b. dzielnicy pruskiej. Ponieważ wszystkie ustawy, było ich 5, nie zostały kontrasygnowane przez ministra b. dzielnicy pruskiej, prawa drobnych dzierżawców rolnych na tym obszarze nie były ochronione. Zadaniem ustawy z 1924 r. było unormowanie właśnie tej nienormalności. Jednakże wskutek dość niejasnej redakcji art. 1 ustawy z roku 1924, w interpretacji sądowej zjawiła się wątpliwość, czy ustawa ta w całej rozciągłości ma zastosowanie do b. dzielnicy pruskiej, czy też nie w całej rozciągłości. W pewnym wypadku proces był doprowadzony do Sądu Najwyższego i Sąd Najwyższy orzekł, że dla b. dzielnicy pruskiej ustawa z r. 1924 nie ma całkowitego zastosowania.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-10.2" who="#SPoczętowski">Ponieważ tych drobnych dzierżawców na terenie woj. poznańskiego i pomorskiego liczy się do 30.000 rodzin, więc ochrona tych dzierżawców rolnych ma duże znaczenie miejscowe. Więc został wniesiony do Sejmu projekt ustawy, któraby usuwała w przyszłości możliwość takiego lub innego interpretowania tej ustawy, a stwarzała jednolite zastosowanie ustawy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-10.3" who="#SPoczętowski">Dla tych względów, mianowicie dla względów natury interpretacyjnej, czyli, że projektowana ustawa ma znaczenie interpretacji autoratywnej, ta ustawa jest wniesiona.</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-10.4" who="#SPoczętowski">Uważając, że ta ustawa czyni zadość sprawiedliwości, w imię intencji prawodawcy, który stworzył ustawę z 1924 roku, zgodnie z opinją całej Komisji Prawniczej, wnoszę o przyjęcie tej ustawy, jednak z pewną małą poprawką natury czysto redakcyjnej. W brzmieniu sejmowem ostatnie dwa wiersze art. 1 były skonstruowane w ten sposób: „o ile eksmisja nie została w chwili wejścia w życie tej ustawy orzeczona prawomocnym wyrokiem sądowym. Otóż Komisja Prawnicza Senatu proponuje; zamiast „w chwili wejścia w życie tej ustawy”, to znaczy rzeczy nieustalonej, sędzia będzie musiał badać — kiedy ta ustawa weszła w życie, określić datę, kiedy ta ustawa weszła w życie, a wówczas tekst będzie brzmiał w ten sposób: „o ile eksmisja nie została orzeczona prawomocnym wyrokiem sądowym do 28 sierpnia 1924 roku”. Komisja Prawnicza Senatu wnosi o przyjęcie ustawy z tą poprawką.</u> | |
| 104 | + </div> | |
| 105 | + <div xml:id="div-11"> | |
| 106 | + <u xml:id="u-11.0" who="#Marszałek">Wobec tego, że nikt się do głosu nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tej ustawy z poprawką do art. 1 w końcowych wyrazach, zaproponowaną przez Komisję Prawniczą, żeby wstali. Jest większość ustawa wraz z poprawką — przyjęta.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-11.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 8 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy o umowach sprzedaży lub przyrzeczenia sprzedaży nieruchomości ziemskich na obszarze sądów apelacyjnych w Warszawie, Lublinie i Wilnie (odbitka nr. 26).</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-11.2" who="#Marszałek">Głos ma s. Wodziński.</u> | |
| 109 | + </div> | |
| 110 | + <div xml:id="div-12"> | |
| 111 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SWodziński">Wysoki Senacie! Wczoraj Komisja Prawnicza obradowała nad projektem ustawy, uchwalonym przez Sejm, o umowach sprzedaży i o umowach obietnicy sprzedaży nieruchomości ziemskich na terenie trzech sądów apelacyjnych: warszawskiego, lubelskiego i wileńskiego. Komisja zaczęła obradować dopiero wczoraj i ze względu na to, że jakkolwiek ta ustawa powtarza zasadniczo przepisy dawniejszych ustaw w tym samym przedmiocie, mianowicie ostatnią ustawę z roku 1924, która formalnie obowiązuje, ale na podstawie której powództw wytaczać nie można, gdyż prawo wytaczania powództw już ekspirowało w r. 1927, więc jakkolwiek, powiadam, ta ustawa zasadniczo powtarza przepisy poprzedniej ustawy, jednakże jest dużo nowych przepisów, pogarszających położenie nabywców, tych drobnych rolników. Komisja nie uznała za możliwe załatwić sprawę w ciągu jednego posiedzenia i dlatego prosi, aby Wysoka Izba w myśl art. 35 Konstytucji i art. 50 Regulaminu Obrad Senatu zapowiedziała zmiany w tej ustawie. Zgodnie z przepisami zapowiedzenie zmiany jeszcze nie obowiązuje do zmiany. Te 30 dni, a faktycznie mniej, potrzebne są Komisji Prawniczej tylko na to, żeby ukończyć obrady nad tym projektem.</u> | |
| 112 | + <u xml:id="u-12.1" who="#SWodziński">W imieniu Komisji Prawniczej wnoszę, żeby Wysoka Izba przychyliła się do wniosku Komisji i w myśl art. 35 Konstytucji i art 50 Regulaminu zapowiedziała Sejmowi zmiany.</u> | |
| 113 | + </div> | |
| 114 | + <div xml:id="div-13"> | |
| 115 | + <u xml:id="u-13.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania nad wnioskiem Komisji Prawniczej: Proszę Panów Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Większość, wniosek przyjęty.</u> | |
| 116 | + <u xml:id="u-13.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 9 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy w sprawie odroczenia dnia wejścia w życie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r., obejmującego „Prawo o ustroju sądów powszechnych” (Dz. Ust. Rz. P. nr 12 z r. 1928 poz. 93) (druk sejm. nr 334). Głos ma s. Perzyński.</u> | |
| 117 | + </div> | |
| 118 | + <div xml:id="div-14"> | |
| 119 | + <u xml:id="u-14.0" who="#SPerzyński">Wysoki Senacie! W dniu dzisiejszym pod obrady Panów wchodzi wniosek o projekcie ustawy w sprawie odroczenia dnia wejścia w życie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r., obejmującego prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa to króciutka, zaledwie 3 artykuły obejmująca, zdawaćby się przeto mogło na oko, że odrazu na pierwszem posiedzeniu Senatu, na pierwszem posiedzeniu Komisji Prawniczej rozstrzygnięta być mogła. Jednak kwestja ta, jak Panowie wiecie, była przedmiotem niesłychanie gorących obrad w Sejmie, wywołała wiele komentarzy i uchwalona na ostatniem posiedzeniu przedferyjnem Sejmu, do Senatu przed ferjami wejść już oczywiście w żaden żywy sposób nie mogła.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-14.1" who="#SPerzyński">Materja, z której powstał wniosek ustawodawczy, była cokolwiek nieoczekiwana, a mianowicie dotyczyła odroczenia, niejako niewprowadzenia w życie z dniem 1 styczna 1929 r. pierwszej wielkiej ustawy unifikacyjnej. Powiadam, wtedy, kiedy nietylko świat prawniczy polski, ale kiedy powszechność polska domagała się bardzo głośno i bardzo mocno od Komisji Kodyfikacyjnej wypracowania i przedstawienia ciałom ustawodawczym wielkich ustaw unifikujących nasze życie prawnicze i prawne, to oczywiście w tych warunkach, kiedy, zawdzięczając usilnej pracy ministerstwa, p. Ministra Cara w szczególności, ustawa ta została w niesłychanie szybkim czasie opracowana i przedstawiona ciałom ustawodawczym, zdawałoby się, że ciała te dokonają wysiłku, ażeby ustawa o unifikacji sądownictwa stała się pierwszym radosnym objawem życia polskiego w epoce jego konsolidacji.</u> | |
| 121 | + <u xml:id="u-14.2" who="#SPerzyński">Ustawa o ustroju sądownictwa, jak Panom wiadomo, została ogłoszona w drodze dekretu p. Prezydenta dnia 6 lutego 1928 r. na mocy pełnomocnictw, jakiemi Rząd w owym czasie dysponował. Ustawa ta w swoim czasie została wniesiona do Sejmu i nie wywołała wśród przedstawicieli parlamentu poważniejszego sprzeciwu. Jednak w ostatnich tygodniach zeszłego roku sprawa nabrała odmiennego, specjalnego charakteru i dla jakichś jeszcze w tej chwili nam senatorom, a mnie specjalnie, jako referentowi, nieznanych powodów, Sejm doszedł, do wniosku, że wprowadzenie w życie tej ustawy należy odroczyć na rok. Wniosek o odroczenie ustawy, zgłoszony przez Klub Narodowy zaledwie 30 listopada, poza wszelką wątpliwość przejść przez ciała ustawodawcze przed 1 stycznia 1929 roku nie mógł w żaden żywy sposób. To było fizycznie niewykonalne. I stała się oczywiście rzecz, jakiej jesteśmy świadkami, Sejm przyjął wniosek, na mocy którego ustawa o ustroju sądów miała być wprowadzona w życie dopiero za rok. Ale zanim ta ustawa odraczająca mogła się stać obowiązującą, prawomocną, przyszedł dzień 1 stycznia 1929 roku i siłą rzeczy p. Minister Sprawiedliwości, powołany na swoje stanowisko w tym celu właśnie, aby czuwać nad wykonaniem prawnych zarządzeń odpowiednich władz, musiał w dniu 1 stycznia 1929 r. wprowadzić w życie ustawę o ustroju sądów. I dziś już Panowie wiedzą, choćby z szyldów na niektórych gmachach że tytuły sądów są w całej Polsce zmienione, że dawnych sądów pokoju już niema, natomiast są inne sądy w Polsce, że zresztą dalej szereg artykułów i cała ustawa weszła już w życie. I nie było takiej mocy prawnej, bo oczywiście o tem tylko możemy mówić, któraby mogła powstrzymać wykonanie tej ustawy. Rzecz stała się już i przez to ustawa, którą dziś przedkładam Panom, stała się nieżyciowa, nieaktualna, już nic zmienić nie może.</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-14.3" who="#SPerzyński">Wtedy oczywiście powstało zagadnienie bardzo ciekawe dla prawnika, nie mające precedensu w naszem życiu i parlamentarnem i prawnem, mianowicie jak się powinien zachować Senat i Marszałek Senatu wobec ustawy, która już w tej chwili nie ma ani logiki, ani nie wiem, czy można użyć takiego wyrażenia, sensu, bo już nie można odroczyć wprowadzenia w wykonanie tego, co zostało wykonane. To można obalić, zmienić, odwołać, ale nie można odroczyć tego, co się już stało. Można odraczać tylko przyszłe rzeczy, a nie rzeczy dokonane. Ja przykładowo Panom pokażę, dlaczego wniosek, który potem przedstawię Panom w imieniu Komisji Prawniczej, powinien dziś gładko zupełnie przejść w głosowaniu. Może powstać pytanie, czy należy przedkładać pod deliberację Wysokiej Izby rzecz, która już jest nieaktualna, nieżyciowa i nierealna, która w tej chwili może wytworzyć nie porządek, nie jakieś prawo stanowić w Rzeczypospolitej, ale stworzyć tylko — oczywiście, to jest wykluczone i wyklucza się samo przez się, chaos i anarchję. I przeto powstaje takie pytanie, jak powiedziałem, czy p. Marszałek Senatu nie powinien zwrócić się do Senatu i powiedzieć: „Proszę Panów, to jest ustawa już nierealna, myślę, że Panowie takiemi rzeczami nie będą się zajmowali i że tę ustawę zwrócimy Sejmowi, jako ustawę już nie do wykonania, nad którą nie należy się niejako ludziom dorosłym głowić”. Oczywiście to jest pytanie, które ja, jako referent, mogę poruszyć, ale nie chciałem sugerować ani komisji, ani nie chce sugerować Wysokiemu Senatowi, jednak powiem, że aż tak daleko idące wnioski mogą powstać. Materjału, jak powiedziałem, do tych rzeczy, bo tej ustawy łącznie z całym splotem zagadnień, które mogą powstać naokoło tej ustawy, rozważać nie można, nie można załatwiać bez poważnego traktowania. I dlatego uważaliśmy, że w tej chwili powinniśmy się na Komisji Prawniczej zastanowić, jakie powinno być nasze postępowanie, czy tę ustawę należy całkowicie odrzucić, czy tylko jakoś zmienić, czy nie należy wyłonić poprostu podkomisji prawnej dla porozumienia się z Sejmem, na co pozwala i czego wymaga w takich wypadkach art. 51 Regulaminu. I dlatego wniosek, który w tej sprawie w imieniu Komisji Prawniczej chcę przedłożyć, proponuje, ażeby Wysoki Sejm zechciał skorzystać z uprawnień art. 35 p. 2 Konstytucji, który powiada, że jeżeli Senat chce wprowadzić do jakiejś ustawy zmianę, albo jaką ustawę chce odrzucić, a nie może tego dokonać bez zbadania tych ustaw, powinien zapowiedzieć tę właśnie ewentualność. Na tym art. 35 oparty jest art. 51 Regulaminu senackiego. Przeto Komisja Prawnicza, rozumiejąc, że z każdej sytuacji, a więc nawet z takiej, jak ta, musi się znaleźć realne wyjście, a chcąc tę rzecz przygotować na komisji dla Panów w odpowiedniem oświetleniu, wnosi o uchwalenie przez Senat, ażeby zechciał on zapowiedzieć to wszystko, co część druga art. 35 Konstytucji przepisuje. Przeto wnoszę w imieniu Komisji Prawniczej: Wysoki Senat raczy uchwalić: Senat skorzysta z postanowień art. 35 p. 2 Konstytucji.</u> | |
| 123 | + </div> | |
| 124 | + <div xml:id="div-15"> | |
| 125 | + <u xml:id="u-15.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do rozprawy. Głos ma s. Głąbiński.</u> | |
| 126 | + </div> | |
| 127 | + <div xml:id="div-16"> | |
| 128 | + <u xml:id="u-16.0" who="#SGłąbiński">Wysoki Senacie! Nie zgadzam się na motywy szanownego referenta, ani też na wnioski jego, jakkolwiek te wnioski niezupełnie są zgodne z motywami.</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-16.1" who="#SGłąbiński">Wprawdzie p. referent oświadczył, że nie wiadomo mu dlaczego właściwie Sejm domaga się odroczenia wykonania tego rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej, ale jednakowoż muszę stwierdzić, że ta rzecz jest znana nietylko z obrad samego Sejmu, ale z całej literatury publicystycznej, która się rozwinęła na tle rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Dosyć przejrzeć pisma fachowe i Gazetę Sądową, w której zabrał głos bardzo poważny prawnik, prezes Najwyższego Trybunału Sądowego, ażeby się przekonać, że jednak motywy są słuszne, tylko nie są to te motywy, o których wspomniał szanowny p. referent.</u> | |
| 130 | + <u xml:id="u-16.2" who="#SGłąbiński">P. referent słusznie podniósł, że dążenie do unifikacji sądownictwa, organizacji sądowej w naszem państwie jest zupełnie uzasadnione i jeżeliby szło tylko o to, co zaproponowała Komisja Kodyfikacyjna, a mianowicie o przeprowadzenie jednolitości organizacji sądownictwa w naszem państwie, w szczególności usunięcie sądów pokoju i na miejscu tych sądów pokoju wprowadzenie sądów powiatowych, które istnieją w innych dzielnicach, które zostały nazwane sądami grodzkiemi, to niewątpliwie nikt w Sejmie, a już zgoła tutaj w Senacie, nie występowałby przeciw temu rozporządzeniu. Te przepisy, które zaproponowała Komisja Kodyfikacyjna, są zupełnie słuszne. Wszyscy dążyliśmy i dążymy do unifikacji i ta rzecz nie byłaby zupełnie kwestjonowaną.</u> | |
| 131 | + <u xml:id="u-16.3" who="#SGłąbiński">Jednak chodzi o rzecz zupełnie inną. Oto rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej objęło nietylko kwestję unifikacji ustroju sądownictwa, ale przedewszystkiem zajęło się kwestją stosunków służbowych sędziów, kwestją zmian, które dotykają nieusuwalności sędziów, nieprzenoszalności sędziów, niezwalniania sędziów nie w drodze konstytucyjnej, bo w drodze konstytucyjnej może to nastąpić tylko na podstawie orzeczenia dyscyplinarnego. Wiadomo, że rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej składa się z dwóch części. Pierwsza część, to uchwały Komisji Kodyfikacyjnej. W drugiej części, o którą chodzi, mówi się o ustroju sądownictwa, ale przedewszystkiem nie dotyczy ona ustroju sądownictwa, a dotyczy tylko stanowiska sędziów. Kwestja niezawisłości sędziów jest zasadnicza. Według naszej Konstytucji sądy niezawisłe są trzecim organem narodu, równorzędnym władzy wykonawczej. Sądy są niezawisłe i dlatego władza administracyjna nie może usuwać sędziego, przenosić sędziego inaczej jak tylko na podstawie orzeczenia dyscyplinarnego. Jest wprawdzie w Konstytucji przepis jako jedyny wyjątek, i z tego wyjątku właśnie to rozporządzenie Prezydenta skorzystało, ale zupełnie nie w duchu Konstytucji, tylko wbrew postanowieniom Konstytucji. Ten wyjątek stanowi: „Przepisy o przenoszeniu i zwalnianiu sędziów nie dotyczą wypadku, gdy przeniesienie sędziego na inne miejsce w stan spoczynku jest wywołane zmianą w organizacji sądów, postanowioną w drodze ustawy”. Otóż pomijam to, że zmiana ta została postanowiona nie w drodze ustawy, tylko w drodze rozporządzenia Prezydenta, pomijam to chociaż kwestja ta jest dla wielu poważnych prawników wątpliwa, ale wyraźnie jest powiedziane: „Gdy przeniesienie sędziego na inne miejsce lub w stan spoczynku jest wywołane zmianą w organizacji sądów, postanowioną w drodze ustawy”. Jeżeli nastąpi zmiana, jeżeli np. jakiś sąd powiatowy, czyli jak się teraz nazywa grodzki, zostanie zniesiony, to z tymi sędziami trzeba coś zrobić, albo jeżeli zamiast sądu grodzkiego wprowadzi się sąd okręgowy, to musi nastąpić jakaś zmiana wśród tych sędziów. Ale zapytuję Wysoki Senat, jeżeli żadnej zmiany w organizacji Sądu Najwyższego nie przeprowadzono, jeżeli żadnych zmian w sądach apelacyjnych nie wprowadzono, to czy usuwanie tych sędziów, czy prezesów sądów, czy sędziów sądów apelacyjnych, lub Sądu Najwyższego jest wywołane zmianą w organizacji? Czy jest to wywołane zmianą w organizacji, jeżeli naprzykład zamiast sądów powiatowych, jak było w b. zaborze rosyjskim, będą sądy grodzkie, a zamiast sądów, które były w zaborach pruskim i austrjackim, będą sądy, które będą się odtąd nazywały sądami grodzkiemi?</u> | |
| 132 | + <u xml:id="u-16.4" who="#SGłąbiński">Jeżeli chodzi o dokonanie tylko tej zmiany ustroju sądownictwa, jeżeli chodzi o to, ażeby te sądy nazywały się grodzkiemi, a nie sądami pokoju, to chyba nikt przeciw temu nie podnosił protestu, ta rzecz może być wykonana i nikt tego nie kwestjonuje i nie będzie kwestjonował. A i kwestionowaniu ulegają te przepisy, które naruszają niezawisłość sądów, a niezawisłość sądów jest podstawą praworządności w państwie, i dlatego ta sprawa jest zasadnicza.</u> | |
| 133 | + <u xml:id="u-16.5" who="#SGłąbiński">Nic dziwnego, że jeżeli ta sprawa jest zasadnicza, Sejm, zastanawiając się nad nią, postanowił tę rzecz rozpatrzeć i odroczyć na rok wykonanie tej ustawy. Sejm nie miał na myśli specjalnie wykonania tej ustawy, która była wykonywana, bo to jest drobiazg. Jeżeli prezesi apelacyjni zeszli się tutaj i oświadczyli, że przeprowadzenie jest łatwe, to najlepszy dowód, że nie chodzi o gruntowną reorganizację, bo gruntownej reorganizacji w ciągu kilku dni nie można przeprowadzić, tylko to dowodzi, że mają być wprowadzone powierzchowne zmiany, jak przemalowanie szyldów, a zatem ta rzecz może bardzo łatwo być wykonana.</u> | |
| 134 | + <u xml:id="u-16.6" who="#SGłąbiński">Z tego zatem widzimy, że sprawa nie jest tak prosta, jak to wykazywał p. referent w swoim referacie. Chodzi o ochronę niezawisłości sądownictwa, chodzi o to, ażeby się zastanowić równocześnie nad tem, czy i które postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej koliduje jeżeli nie z literą, to z duchem Konstytucji, która pragnie zagwarantować niezawisłość sądów. Nie będę bliżej wchodził w szczegóły, nie jest do tego pora, zresztą, jak powiedziałam, jest obfita literatura, dość się powołać na ten artykuł, który mówi o prezesie Sądu Najwyższego — ażeby wykazać, jak wielkie są pod tym względem uchybienia i wątpliwości.</u> | |
| 135 | + <u xml:id="u-16.7" who="#SGłąbiński">Przy tej sposobności muszę powiedzieć, skoro była wymieniona Komisja Kodyfikacyjna, że byłoby pożądanem, ażeby stosunek ciał ustawodawczych do Komisji Kodyfikacyjnej i odwrotnie został wyjaśniony i ustalony na podstawie przepisów ustawy, Kiedy Sejm Konstytucyjny 3 czerwca 1919 r. powołał do życia Komisję Kodyfikacyjną wyraźnie postanowił, że projekty Komisji Kodyfikacyjnej mają być przez Ministra Sprawiedliwości przedkładane Sejmowi. Minister Sprawiedliwości, wogóle Rząd ma niewątpliwie prawo inicjatywy ustawodawczej, może wnosić różne zmiany, także zmiany projektów ustaw Komisji Kodyfikacyjnej, ale przedewszystkiem ciała ustawodawcze powinny być poinformowane o stanowisku Komisji Kodyfikacyjnej wobec tego wniosku, a ewentualnie o wnioskach jakie proponuje. Dlatego przy podobnych ustawach jest rzeczą potrzebną, oddzielić wnioski Komisji Kodyfikacyjnej od wniosków rządowych. Dzisiaj nie możemy ocenić, co jest w tem rozporządzeniu dziełem Komisji Kodyfikacyjnej, a co jest zmianą.</u> | |
| 136 | + <u xml:id="u-16.8" who="#SGłąbiński">Nareszcie muszę Panom oświadczyć, że te uwagi, jakie poczynił p. referent o niemożności załatwienia tej sprawy w terminie, nie są uzasadnione. Możność załatwienia sprawy przed 1 stycznia istniała. W dniu, gdy mieliśmy posiedzenie Senatu — zdaje się 19 grudnia ta uchwała Sejmu wpłynęła do Senatu.</u> | |
| 137 | + <u xml:id="u-16.9" who="#SGłąbiński">Prawda, że w danej chwili p. Marszałek nie miał tej ustawy w ręku, jak oświadczył na zapytanie jednego z senatorów. Ale wiedząc o tem, że ta rzecz wpłynie, zwróciłem uwagę na to, że ona musi być załatwiona przez 1 stycznia, że powaga Senatu tego wymaga, aby taka sprawa była załatwiona wcześniej i nawet zapowiedziałem, na wypadek gdyby p. Marszałek nie wyznaczył terminu innego w ciągu grudnia, że złożę wniosek o wyznaczenie osobnego posiedzenia w ciągu grudnia, tak, aby rzecz przed 1 stycznia była załatwiona przez Wysoki Senat w ten lub inny sposób. Jeżeli więc ta rzecz nie została załatwiona przed 1 stycznia, to nie można twierdzić, że to było niemożliwe. Można było odbyć posiedzenie w dniu 20 grudnia, albo 21 grudnia albo po świętach i można była osiągnąć opinję i uchwałę Senatu taką, czy owaką. Jeżeli Senat nie uczynił tego, to po części jest to zaniedbanie samego Senatu.</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-16.10" who="#komentarz">(Głos: Nie, napewno nie.)</u> | |
| 139 | + <u xml:id="u-16.11" who="#SGłąbiński">Ależ owszem, mam potwierdzenie kancelarji sejmowej, że rzecz ta 19 grudnia została odesłana do Senatu. Nie winię p. Marszałka, który prawdę powiedział w swojem oświadczeniu na interpelację jednego z senatorów, że tej rzeczy niema. Ale z pewnością na drugi dzień, czy trzeci można już było tę sprawę załatwić.</u> | |
| 140 | + <u xml:id="u-16.12" who="#SGłąbiński">A teraz chodzi jeszcze o stanowisko samego Senatu. Senat powinien pamiętać o tem, że jego atrybucje są na podstawie Konstytucji tak ciasne, że powinien korzystać pod każdym względem z każdej atrybucji, jaka mu przysługuje. Ja należę do tych, którzy byli i są za rozszerzeniem praw Senatu, jednak jestem zdania, że niema racji utrzymywania drugiej Izby o tak ciasnych uprawnieniach, jaką jest nasza Izba. Przecież są senaty w innych państwach, jak naprzykład we Francji, które mają szersze uprawnienia, aniżeli izby sejmowe. Tymczasem Senat otrzymał wiadomość o tak ważnej sprawie, w której może zadecydować — nie wiem czy w tym duchu, jak i Sejm, może w innym duchu, jak życzył Rząd — ale w każdym razie nie zrobił użytku z tego i uważa, że właściwie niema tutaj nic do powiedzenia, ale tylko z pełną kurtuazją chce się dowiedzieć od Sejmu, czego sobie Sejm życzy. Uważam, że powaga Senatu wymaga, aby tę rzecz traktować bardziej zasadniczo.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-16.13" who="#SGłąbiński">Spodziewałem się także i ze strony Rządu pewnych względów dla Senatu, że skoro Senat tego przed 1 stycznia nie załatwił, to można było kilka dni zaczekać, ażeby jednakże Senat miał możność zajęcia stanowiska i załatwienia tej sprawy. Ale Rząd tych względów nie miał. Być może, że był zaangażowany w procesie wykonania ustawy, nie chodzi mi o to, ażebym robił z tego zarzut; ale jest rzeczą zasadniczą, by Senat pamiętał, że ma obowiązek szanowania swych kompetencji i korzystania z tych kompetencji jak najszerzej, a nie umywał rąk z tego powodu, że już część ustawy została wykonana. Ale część najważniejsza, którą się kwestjonuje, nietylko nie jest bezprzedmiotową, bo nawet gdyby ta część była wykonywaną, też nie będzie bezprzedmiotową i nigdy nią nie będzie, bo tu chodzi o stanowisko sędziów. Możnaby poprzenosić wszystkich sędziów, jacy są, a jeszcze kwestja zostanie otwartą, czy i nadal można sędziów przenosić. I dlatego nie można twierdzić, że ta kwestja jest bezprzedmiotowa i spóźniona, bo w tej sprawie zasadniczej nie jest późno teraz i za rok nie będzie późno. I dlatego jakieś stanowisko ciała ustawodawcze muszą zająć, czy przez to, że będą zmierzały w porozumieniu z Rządem do znowelizowania ustawy, czy przez to, że wniosą projekt nowej noweli i ta nowela zostanie uchwalona. W każdym razie ta rzecz nie może być usunięta z porządku tak długo, jak długo nie zostanie uchwalona.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-16.14" who="#SGłąbiński">Z tych powodów, a nie w celu wywołania konfliktu z Rządem, i nie w tym celu, jakobym dążył do tego, żeby na przekór Rządowi cofać to, co Rząd dotychczas przeprowadził, ale z przytoczonych powodów jestem zdania, że zasadniczo trzeba stanąć na uchwale sejmowej, dlatego też nie mogę się oświadczyć za wnioskami, które tu przedłożył p. referent.</u> | |
| 143 | + </div> | |
| 144 | + <div xml:id="div-17"> | |
| 145 | + <u xml:id="u-17.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Posner.</u> | |
| 146 | + </div> | |
| 147 | + <div xml:id="div-18"> | |
| 148 | + <u xml:id="u-18.0" who="#SPosner">Wysoka Izbo Senatorska! Zauważyłem, że senatorowie są trochę zdziwieni, iż już po tych wyczerpujących wykładach, których byliśmy słuchaczami, zabieram jeszcze głos, albowiem dla tych właśnie naszych kolegów, którzy, zdawało mi się przynajmniej, wyrażali zdziwienie z tytułu tej mojej śmiałości, sprawa ta jest przesądzona. Sprawa ta jest przesądzona nietylko w sensie wniosku, który dzisiaj tu złożył p. senator referent, ale ona jest przesądzona merytorycznie, albowiem, jak nam p. senator bardzo wymownie wyjaśniał, ta ustawa weszła w życie 1 stycznia, już szyldy są przemalowane na wielu bardzo instytucjach państwowych, już dawne sądy polskie, te sądy, które istniały do 31 grudnia 1928 roku przestały istnieć i przeobraziły się sposobem cudownym w zupełnie nową organizację sądów Rzeczypospolitej.</u> | |
| 149 | + <u xml:id="u-18.1" who="#komentarz">(Głos: Na zasadzie ustawy.)</u> | |
| 150 | + <u xml:id="u-18.2" who="#SPosner">Otóż, ja mimo tego przekonania być może nawet, że większości tej Izby, że przychodzę już nietylko 5 minut przed dwunastą, ale pięć minut po dwunastej, zabieram głos, dlatego, że tu chodzi o sprawę zasadniczą, o sprawę prawa, nie faktu, ale prawa. Wydaje mi się, że ten głos bez względu na godzinę, w której go zabieram, ma zawsze swoje uprawnienie, swoją rację bytu i może nawet przyczyni się do wyjaśnienia samej sprawy tym kolegom naszym, którzy w tej sprawie są już przekonani i tę sprawę już dla siebie uważają za oddawna załatwioną. Rzymianie uczyli: Victrix causa düs placuit, sed victa Catoni. Ja pozwolę sobie w danym wypadku być wyznawcą Katona. Chociaż Panowie uważają tę sprawę za załatwioną, albo za zwyciężoną, to ja jednak pragnę pozostać po stronie Katona, bo nie mogę sprawy przez sam fakt uważać za załatwioną.</u> | |
| 151 | + <u xml:id="u-18.3" who="#SPosner">Proszę Panów, na Komisji Prawniczej zająłem stanowisko odmienne od p. senatora referenta i od p. Ministra i pomimo bardzo wymownych argumentów i całej elokwencji Panów nie zostałem przekonany. Może być, że temu jest winna inteligencja moja że niezupełnie zrozumiałem argumenty Panów, albo mój upór, że jakkolwiek argumenty rozumiałem, to nie chciałem ustąpić. Wszystko jest możliwe, ale wydaje mi się, że zostanę przy moim poglądzie, który wyraża się w krótkich słowach pod adresem p. Ministra, tak przynajmniej mówiłem na komisji, że gdybym był Ministrem Sprawiedliwości — Panowie nie przerażajcie się tą supozycją...</u> | |
| 152 | + <u xml:id="u-18.4" who="#komentarz">(Wesołość.)</u> | |
| 153 | + <u xml:id="u-18.5" who="#SPosner">...tobym może tego co uczynił p. Minister Sprawiedliwości nie zrobił, że możebym poczekał i to nietylko dla samej istoty rzeczy, bo tu jednak chodzi nie o zwykłą ustawę, ale o coś zupełnie zasadniczego. Tu chodzi o jeden z najważniejszych, jeśli nie najważniejszy, kodeks zjednoczonej Rzeczypospolitej. Ale i dla pewnych powodów natury formalnej, p. Minister Sprawiedliwości nie może przejść nad tem do porządku dziennego. Chodzi o. to, że Sejm pracy swojej w tej sprawie nie ukończył. Czy to było możliwe, czy niemożliwe, to nie jest naszą rzeczą sądzić. Nie jest przyjęte, aby jedna Izba wydawała sąd o pracy drugiej Izby. To nie jest przyjęte na całym świecie, u nas także. Więc i ja nie mam żadnego prawa ani tytułu do tego, żeby mówić, czy Sejm miał czas załatwić tę sprawę, czy nie, czy to było fizycznie możliwe, czy było fizycznie niemożliwe, — żeby powtórzyć wyrażenie p. senatora referenta, — dość że Sejm nie załatwił tej sprawy. W jakim sensie nie załatwił? Po dziś dzień Komisja Prawnicza Sejmu obraduje nad meritum rzeczy przy udziale p. Ministra Sprawiedliwości, który wczoraj dopiero, to znaczy w roku, który nosi już datę 1929 r., uczestniczył w obradach tej Komisji Prawniczej, w obradach nad poszczególnemi artykułami tej nowej ustawy o sądach powszechnych i współpracuje razem z Sejmem, razem z Komisją Prawniczą Sejmu nad modyfikacją, nad nowelizacją tej ustawy. Innemi słowy: p. Minister Sprawiedliwości, który jest autorem, czy współautorem, a jest oczywiście odpowiedzialnym za tę ustawę, która będzie prawdopodobnie na zawsze związana z jego nazwiskiem, obecnie w dalszym ciągu pracuje nad stworzeniem tej ustawy,...</u> | |
| 154 | + <u xml:id="u-18.6" who="#komentarz">(Głosy: Słusznie.)</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-18.7" who="#SPosner">...w dalszym ciągu pracuje nad ustawą, która miała być skończona, która według słów senatora referenta jest już czemś skończonem, jest tem arcydziełem, które wyszło tak nagle, jak Atena Pallas z głowy Zeusa w całej potędze i sile urody. Ja więc mam prawo przypuszczać, że p. Minister Sprawiedliwości nie uważa tej sprawy za zamkniętą.</u> | |
| 156 | + <u xml:id="u-18.8" who="#SPosner">To są te względy formalne, które mi każą powiedzieć: możeby lepiej było, Panie Ministrze Sprawiedliwości, gdyby Pan nie był tej klamki zamykał i powiedział: proszę Panów, niema sądów z r. 1928, są nowe sądy na r. 1929, niema, i ślad po tych sądach starych zaginął. Uważam, że niema żadnej przerwy, ta praca trwa dalej. Nie wiem jak dalej ta praca będzie trwała, przypuszczam, że ona da bardzo dobre wyniki. Dla mnie gwarancją pożyteczności tych wyników, to jest udział p. Ministra Sprawiedliwości w obradach Komisji Prawniczej Sejmu, bo tylko z współpracy Sejmu i Rządu w takiej sprawie może wyjść naprawdę pożytek, dlatego, że tylko z takiej pracy może wyjść ustawa, którą Rząd, Minister Sprawiedliwości będzie mógł z pożytkiem dla Państwa wprowadzić w życie.</u> | |
| 157 | + <u xml:id="u-18.9" who="#SPosner">To były te względy, które mi kazały spojrzeć na tę sprawę trochę inaczej, aniżeli to uczynił szanowny p. referent. Proszę Panów, na komisji mówiłem do p. Ministra Sprawiedliwości, że dziwię się bardzo temu, że w art. 299 jest powiedziane, że ta ustawa zacznie obowiązywać 1 stycznia 1929 roku, bo gdyby to odemnie zależało, gdybym ja był tym wnioskodawcą, tym Ministrem Sprawiedliwości, tobym zostawił hiatus znacznie dłuższy, tobym powiedział, nie za rok, lecz za dwa lata. Panom sędziom, tym niezliczonym sędziom, poczynając od Sądu Najwyższego, a kończąc na najdrobniejszych sędziach powiatowych, dajemy w rękę zupełnie nowy instrument pracy, który składa w ich ręce życie i mienie obywateli, a przedewszystkiem wkłada w ich ręce cały majestat sprawiedliwości, na którym spoczywa Rzeczpospolita. My, proszę Panów, nie żądamy od tych niezliczonych sędziów, ażeby się oni wyuczyli tej ustawy. Kiedy Niemcy tworzyli swój kodeks cywilny, uchwalili go w 1896 r. zeszłego stulecia i postanowili, że zacznie obowiązywać dopiero w 1900 roku. Pozostawiono 4 lata na to, ażeby sędziowie mieli czas wyuczenia się tego kodeksu, a to była przecież tylko kodyfikacja istniejących kodeksów, obowiązujących na ziemiach cesarstwa niemieckiego. Kiedy Szwajcarja skodyfikowała, zunifikowała swoje rozrzucone pomiędzy 22 kantonami kodyfikacje cywilne, w genjalnem dziele Eugeniusza Hubera, ukończyła swoje prace w 1907 r. i w 1907 r. parlament Federacji Helweckiej uchwalił ten kodeks, to kodeks ten zaczął obowiązywać dopiero w r. 1912. Pozostawiono 5 lat czasu na to, ażeby nietylko sędziowie nauczyli się tego prawa, ale żeby sędziowie zżyli się z tem prawem, aby poznali całą literaturę komentarzy do tej ustawy, i ażeby i społeczeństwo zżyło się z tą ustawą, przyzwyczaiło się do niej, ażeby ta ustawa weszła w krew społeczeństwa, w jego umysł, w jego przyzwyczajenia.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-18.10" who="#SPosner">Mnie się wydaje, że zupełnie to samo dotyczy ustawy o sądach powszechnych. Trzeba było zostawić 2, 3 lata czasu. Prawda, naród polski pragnie bardzo unifikacji ustawodawstwa, obowiązującego na ziemiach Rzeczypospolitej. Nie ulega żadnej wątpliwości, my niczego nie pragniemy, jak tylko, aby się skończył ten stan anarchji, jaki trwa jeszcze dziś po 10 latach istnienia niepodległości.</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-18.11" who="#SPosner">My tu niedawno odbyliśmy rokowania Sejmu i Senatu z Komisją Kodyfikacyjną i każdy z mówców, czy senator, czy poseł, tym panom z Komisji Kodyfikacyjnej mówił: ależ Panowie, śpieszcie się, na miłość Boską! P. Minister Sprawiedliwości był obecny przy tych naradach. Naród polski nie może dłużej czekać na to. Musi się ten stan niepewności, tego braku bezpieczeństwa prawnego na ziemiach polskich skończyć, to, że jedno i to samo przestępstwo jest inaczej sądzone o dwa kilometry od dawnej granicy pruskiej, czy rosyjskiej. Ten stan musi się skończyć, bo my jednak chcemy być zjednoczoną Rzecząpospolitą. To prawda, my tego bardzo pragniemy, ale pod jakiemi warunkami? Ażeby stan, który przyjdzie po tym dzisiejszym stanie, był lepszy od tego stanu, jaki był poprzednio, to znaczy, że my wychodzimy z tego założenia, iż ta kodyfikacja, którą my stworzymy, będzie lepsza, że my wyczerpiemy wszystko, co jest w mocy ludzkiej, ażeby tę kodyfikację uczynić lepszą, potrzebniejszą, konieczną, opartą na podstawach rozumu i pożytku społecznego, istotnie mającą służyć interesom Państwa Polskiego, a nietylko taką oto kodyfikację, o której będzie można powiedzieć: widzicie, cośmy stworzyli, stworzyliśmy to, czego inni nie stworzyli, stworzyliśmy mianowicie ustawę o sądach powszechnych Rzeczypospolitej.</u> | |
| 160 | + <u xml:id="u-18.12" who="#SPosner">Dlatego też powiedziałem p. Ministrowi na komisji, że gdybym był na jego miejscu, tobym datę tę przesunął nietylko do 1930 roku, ale poszedłbym może jeszcze dalej. I wtedy nie byłoby wcale tej kwestji, jaką dzisiaj Senat o tej spóźnionej godzinie musi się zajmować, bo wtedy byłoby czasu dosyć.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-18.13" who="#komentarz">(Głos: Jest dopiero pół do siódmej.)</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-18.14" who="#SPosner">Dla Pana to jest jeszcze wcześnie, ale ja jestem już bardzo stary człowiek i dla mnie to jest już późno.</u> | |
| 163 | + <u xml:id="u-18.15" who="#SPosner">Otóż to były moje uwagi, które uczyniłem wtedy. Powiedziałem w zamknięciu, że wobec tego, że Sejm nie ukończył swojej pracy, co przez Rząd zostało zaakceptowane, albowiem Rząd i w dalszym ciągu partycypuje w jego obradach i stara się wprowadzić do tych obrad sejmowych swoje słowo, swoje przekonanie, swoją wielką znajomość rzeczy, bo to jest jednak dzieło Ministerstwa Sprawiedliwości i Ministerstwo Sprawiedliwości nad tą ustawą pracowało bardzo długo i zna ją napewno lepiej od każdego posła, który miał zaledwie kilka miesięcy, albo tygodni czasu, żeby się z tą ustawą zapoznać.</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-18.16" who="#SPosner">W tych warunkach, uważam, że nie można przejść nad tą sprawą do porządku dziennego w taki sposób, jaki był proponowany na Komisji Prawniczej, żeby poprostu wniosek Sejmu odrzucić. Niema tego wniosku. Więc jeżeli go niema, albowiem ta ustawa weszła w życie 1 stycznia 1929 roku, to niema nad czem deliberować. Był taki wniosek postawiony na komisji, wyrażano nawet zdziwienie, że Marszałek Senatu wogóle ten wniosek przekazał Komisji Prawniczej. Wyrażano nawet takie przekonanie, zresztą na niczem nie oparte, że Marszałek Senatu nie powinien był wcale tego wniosku przekazywać komisji, powinien uważać, że już jest załatwiony. Tak jest, tak byłoby, gdybyśmy rządzili się tylko faktem. Fakt jest taki — to prawda: przeszedł 1 styczeń 1929 r., znaczy, że ten wniosek sejmowy nie może być już wprowadzony w życie, bo ustawa zaistniała, ona obowiązuje, więc wniosku tego niema.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-18.17" who="#SPosner">Byli tacy senatorowie, czy jeden senator, który tak upraszczał sobie tę całą sprawę i powiedział: przejdźmy do porządku dziennego nad tą sprawą, mamy jeszcze co innego do roboty, inne troski nas gnębią niż ten wniosek, załatwmy tę sprawę tak. Ten głos został odosobniony, a ponieważ został odosobniony, więc urodził się ten wniosek, z którym wystąpił dziś p. referent, ażeby zapowiedzieć konieczność zmian do tego wniosku i w ten sposób zyskać 30 dni czasu, a w ciągu tych 30 dni co zrobimy? Bo to nie zostało przez p. senatora referenta powiedziane, czem wypełnić te 30 dni, bo ustawa obowiązuje? Ja uważam, że te 30 dni, to jest coś bardzo pożytecznego dla takich panów, jak ja, jak moja małość, wobec wniosku, z którym ja wystąpiłem, bo ja w Komisji Prawniczej Senatu dałem drogę wyjścia i powiedziałem: proszę Panów, Sejm nie skończył swojej pracy i rzeczą naszą jest, rzeczą jasną zupełnie, prostym zupełnie obowiązkiem, — my musimy tak zrobić, aby współdziałać z tą pracą, której obecnie dokonywa Sejm w Komisji Prawniczej. Musimy, proszę Panów, stać się osobą działającą w tym dramacie, stać się persona dramatica. A to może być zrobione tylko w ten sposób, jeżeli nadamy wnioskowi Sejmu, który został uchwalony przez Sejm, ale nie został uchwalony także przez Senat, jeżeli nadamy mu taki charakter, żeby on, nie mając formalnego tytułu do życia, żył jednak w dalszym ciągu. My możemy odmłodzić ten wniosek, proszę Panów, użyję tego wyrazu, dziś dosyć modnego od czasu dr. Woronowa, możemy ten wniosek odmłodzić. A odmłodzić można go w jaki sposób? Pozwoliłem też sobie zaproponować Komisji Prawniczej pewien tekst, i miałem takie szczęście, że kilku senatorów znalazło się na jednej linji ze mną, ale niestety cofnęli się dla tych czy innych powodów, może być, że przemyśleli tę sprawę, bo jest ona bardzo złożona i przyszli do przekonania, że nie mam racji. Na czem polega to odmłodzenie? Mianowicie, ja poszedłem po linji kompromisu i powiedziałem: Panowie Senatorowie, stoję na tem stanowisku, że jak wybiła godzina 12 w nocy 31 grudnia 1928 r., proszę Panów, to z tą samą godziną umarł wniosek Sejmu. Niema go, jak umarł, to się nie rusza. Wprawdzie był taki jeden człowiek, który choć umarł, to się ruszał, nazywał się Maciek. To jest prawda, myśmy wszyscy o tem w swoim czasie śpiewali. P. Minister stwierdza, że także kiedyś to śpiewał, ale to był jeden tylko wypadek. Jak umarł, to się nie rusza, I ten wniosek więcej się nie rusza i dlatego ja tutaj użyłem wyrazu „odmłodzenia”.</u> | |
| 166 | + <u xml:id="u-18.18" who="#SPosner">W jaki sposób to zrobić? My jesteśmy tutaj w bardzo znacznej liczbie prawnikami. Otóż my znamy sposoby odmładzania ustaw na drodze zupełnie legalnej, a nawet formalnej, znamy sposób odmładzania tych ustaw, w sposób który dawniejsi pracownicy dawniejszych stuleci nazywali sposobem eleganckim, Tak eleganckim sposobem, modus elegantissimus, to jest mój wniosek. Mój wniosek wychodzi z jakiego założenia? Panowie mówią tak: ten wniosek nie istnieje, i ja, który jestem człowiekiem kompromisu, zgody, koncyIjacji, mówię: nie istnieje. Tak jest. To ustępstwo robię p. senatorowi referentowi. Nie istnieje. Ja nie mogę dziś tego cudu dokazać, aby powiedzieć, że dziś nie jest 12 stycznia, ale 31 grudnia. Tego cudu ja zrobić nie mogę, do tego się przyznaję i jestem przekonany, że tego cudu nie dokazałby p. referent również.</u> | |
| 167 | + <u xml:id="u-18.19" who="#komentarz">(Głos: Cofnąć o 12 dni kalendarz.)</u> | |
| 168 | + <u xml:id="u-18.20" who="#SPosner">Prawda, że na ziemiach Rzeczypospolitej obowiązuje także inny kalendarz, który jest cofnięty o 12 dni, ale my ustawy nasze piszemy według kalendarza ogólnie obowiązującego w dzisiejszym cywilizowanym świecie, I dlatego też u nas dziś jest 12 stycznia.</u> | |
| 169 | + <u xml:id="u-18.21" who="#komentarz">(Przerywania. Wesołość.)</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-18.22" who="#SPosner">Widzę, że mam dziś nadzwyczajne powodzenie.</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-18.23" who="#komentarz">(Głos: Jak zawsze.)</u> | |
| 172 | + <u xml:id="u-18.24" who="#SPosner">Powiedziałem już, że ponieważ jestem człowiekiem zgody i kompromisu, więc zgadzam się na to, co Panowie mówią, że ten wniosek Sejmu umarł, że go niema i dlatego piszę w swoim wniosku, że rozporządzenie niniejsze wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1929 r. Co do tego pierwszego ustępu mojego wniosku, to zdaje mi się, że nie będzie różnicy zdań z p. Ministrem Sprawiedliwości. Ale następnie jest jeszcze inne zdanie, które według mego przekonania, jest także kompromisem, to znaczy ustępstwem z mojej strony. Dlaczego jest tym kompromisem? Bo bierze pod uwagę cały kompleks tych faktów, o których mówiłem w pierwszej części swego przemówienia, które miały miejsce, które mają miejsce i które przestaną istnieć dopiero wtedy, kiedy Komisja Prawnicza Sejmu, działająca łącznie z p. Ministrem Sprawiedliwości, ukończy swoje prace nad ustawą o sądach powszechnych. Dlatego mówię, proszę Panów — ten kodeks wszedł w życie 1 stycznia 1928 r., z wyjątkiem kilku artykułów, które budzą największe wątpliwości u tych posłów, którzy się temi artykułami dotychczas zajmowali, a mianowicie: art. 67, art. 86, art. 87 § 2, art. 91 § 2 i 3, art. 96 § 2 i 3, art. 97 i art. art. 283 do 285. Wszystkie te przepisy wejdą w życie w terminie oznaczonym w drodze osobnej ustawy.</u> | |
| 173 | + <u xml:id="u-18.25" who="#SPosner">Proszę Panów, zdaje mi się, że nie można iść dalej w ustępliwości. Ja starałem się tu połączyć stanowisko Sejmu i Rządu. Starałem się w sposób możliwy do przyjęcia te sprawy w ten sposób przedstawić, że mogą być przyjęte przez panów, a nawet przez samego szanownego p. referenta, który proponuje nam co? Proponuje, ażebyśmy dziś podyktowali zmiany. Przez to my zyskujemy 30 dni czasu, a przecież te 30 dni mamy wypełnić jakąś robotą. Jaką robotą? Czemże może być ta robota? Ta robota może być tylko robotą, prowadzącą do porozumienia z drugą izbą, która pracuje w pocie czoła, albowiem rano i wieczorem nad tem, ażeby jak najprędzej ukończyć swoje deliberację nad ustawą o sądach powszechnych. Ja właściwie dopiero wlałem duszę w to, z czem tutaj wystąpił p. s. referent. P. s. referent powiada, że my musimy zyskać 30 dni, a ja mu mówię, poco mamy uzyskać 30 dni, dlatego ażeby porozumieć się z Sejmem co z temi artykułami zrobić, bo Panowie doskonale rozumieją, że pomiędzy temi artykułami są takie, na które p. Minister Sprawiedliwości się nie zgodzi, ale są i takie, na które on się zgodzi. I w uzasadnieniu tego wniosku, o którym nam dziś mówił p. s. referent, a także p. s. Głąbiński, Sejm stwierdza, że p. Minister Sprawiedliwości uczestniczył w tych obradach i co do niektórych artykułów przyznał, iż nie stoją na wysokości zadania.</u> | |
| 174 | + <u xml:id="u-18.26" who="#komentarz">(Minister Sprawiedliwości Car: Ten argument jest kilkakrotnie powtarzany, ale całkiem niesłusznie.)</u> | |
| 175 | + <u xml:id="u-18.27" who="#SPosner">Ja nie mówię takiej rzeczy, która miałaby w czemkolwiek bądź p. Ministrowi sprawić przykrość. Cytuję z uzasadnienia Sejmu jedno zdanie, może prawdziwe, może nie odpowiadające rzeczywistości, tego nie wiem i jako senator nie mam prawa krytykowania tego, co robi Sejm; ja mogę krytykować ustawy i żądać ich nowelizacji, mogę krytykować działalność Rządu, gdyż jest to przewidziane przez Konstytucję, ale nie mam prawa sprawdzać, czy panowie posłowie to albo co innego mówili. Nie mówię tu takiej rzeczy, któraby w czemkolwiek bądź uwłaczała godności p. Ministra Sprawiedliwości.</u> | |
| 176 | + <u xml:id="u-18.28" who="#SPosner">Proszę Panów, to jest treść mojego wniosku. Oczywiście Panowie mogą powiedzieć, że pomiędzy tobą a s. referentem jest punkt styczny, a mianowicie jest te 30 dni, bo przecież ty musisz dla tego wniosku znaleźć jakiś czas, żeby to zostało wykonane. Tak jest, możemy się spotkać. Możemy się spotkać w drodze pokojowej, dla wspólnej sprawy, i ażeby tę sprawę załatwić nie na drodze walki, ale na drodze pokoju.</u> | |
| 177 | + <u xml:id="u-18.29" who="#SPosner">Jeszcze raz powtarzam, co mówiłem w toku moich wywodów, że chodzi tutaj o sprawę bardzo wielkiej wagi, może największej wagi, dlatego, że kodeks cywilny, który może nie będzie odpowiadał najwyższym wymaganiom nauki, na drodze jurisprudencji może być zmieniony i będzie zmieniony, — tak się zmieniają wszystkie niewłaściwe, przestarzałe przepisy wszystkich kodyfikacyj. Jeżeli adwokat źle będzie bronić sprawy, to ją przegra i klienci go ukarzą w bardzo dotkliwy sposób, bo odejdą od niego. Są różne sposoby. Na to, żeby sąd był dobry, to nie wystarczy żadna jurisprudencja, na to musi być dobra ustawa, oparta na zasadach, wskazanych przez Konstytucję, na zasadach, które są nam wszystkim drogie, bez żadnej różnicy stronnictw, do których należymy.</u> | |
| 178 | + <u xml:id="u-18.30" who="#SPosner">Sąd może wykonywać swoje obowiązki tylko w atmosferze wolności — to żadnej wątpliwości nie ulega. Sąd nie może działać pod przymusem. To jest podstawa każdego sądownictwa i dla tych wszystkich powodów ja mniemam, że w interesie Państwa Polskiego, w interesie przyszłości tego państwa, które nam wszystkim jest jednakowo drogie, jest, żeby sprawę tego sporu między Ministrem Sprawiedliwości a Sejmem załatwić nie w drodze przewagi siły, ale na drodze porozumienia prawa i rozumu i dlatego proszę Panów o przyjęcie tego wniosku. Bez prawa niema państwa. Justitia est fundamentum regnorum i wydaje mi się, że pod tym względem niema żadnej różnicy między mną a p. Ministrem Sprawiedliwości.</u> | |
| 179 | + <u xml:id="u-18.31" who="#komentarz">(Oklaski. Głos: Prosimy o odczytanie wniosku.)</u> | |
| 180 | + <u xml:id="u-18.32" who="#SPosner">Już odczytałem ten wniosek, a Pan widocznie nie słyszał, Panie Senatorze. Art. 299 będzie miał brzmienie następujące: Rozporządzenie niniejsze wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1929 r. z wyjątkiem art. 67 (pierwsze zdanie), art. 86, art. 87 § 2, art. 91 §§ 2 i 3, art. 96 § § 2 i 3, art. 97 i art. 283 i 285, które to przepisy wejdą w życie w terminie, oznaczonym w drodze osobnej ustawy.</u> | |
| 181 | + </div> | |
| 182 | + <div xml:id="div-19"> | |
| 183 | + <u xml:id="u-19.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Makarewicz.</u> | |
| 184 | + </div> | |
| 185 | + <div xml:id="div-20"> | |
| 186 | + <u xml:id="u-20.0" who="#SMakarewicz">Wysoki Senacie! Ja zacznę od końcowych słów mojego przedmówcy, który zaapelował od Wysokiej Izby, aby kwestję tę rozpatrywała w płaszczyźnie dobra Rzeczypospolitej.</u> | |
| 187 | + <u xml:id="u-20.1" who="#SMakarewicz">Jeżeli na Komisji Prawniczej zabierałem głos i byłem tym właśnie członkiem Komisji Prawniczej, o którym, nie wymieniając nazwiska, wspominał mój przedmówca i stawiałem wniosek, ażeby odrzucić projekt tej małej ustawy, złożonej z trzech artykułów, to tylko z tego powodu, ponieważ uważałem, że tu chodzi nie o rozgrywkę, między Sejmem a Ministrem Sprawiedliwości, lecz o dobro publiczne, bo, przyznaję się otwarcie, ta kwestja rozgrywki jest dla mnie zupełnie obojętna, chodzi mi tylko o interes państwa.</u> | |
| 188 | + <u xml:id="u-20.2" who="#SMakarewicz">Wniosek czcigodnego senatora Posnera jest bardzo niewinny, a jest jednocześnie bardzo niebezpieczny; niewinny pozornie i niebezpieczny w treści. Cała dyskusja dotychczas prowadzona mieszała dwie kwestję: mieszała wartość dekretu o ustroju sądownictwa ze. sprawą, co obecnie czynić wypada.</u> | |
| 189 | + <u xml:id="u-20.3" who="#SMakarewicz">Ja, proszę Szanownych Panów, nie należę wcale do tych, którzyby byli zachwyceni dekretem o ustroju sądów. Przeciwnie, znam dość dokładnie sam dekret, aby się nim wcale nie zachwycać. Ale, proszę Panów, to jest kwestja zupełnie inna. Przypuszczałem, że pod wpływem całej fachowej literatury Sejm, który miał dość czasu, przystąpi do projektu nowelizacji tej ustawy, zanim ona zacznie obowiązywać. Wyobrażałem sobie, że już w październiku będzie z temi rzeczami gotów, że w listopadzie tu w Senacie uchwały sejmowe otrzymamy, że do końca grudnia sprawa będzie załatwiona i że w chwili, kiedy dekret o ustroju sądów zacznie obowiązywać, już będzie obowiązywał w nowej szacie, w szacie znowelizowanej. Tymczasem to się nie stało. Stała się rzecz inna. Zapadła uchwała sejmowa, aby odroczyć obowiązywanie dekretu. Oczywiście, gdyby ta uchwała była zapadła na czas, i gdyby zupełnie formalnie ta rzecz przed 1 stycznia 1929 r. była załatwiona, znowu byłoby wszystko w największym porządku. Wstrzymalibyśmy obowiązywanie ustawy. Dlaczego tylko do r. 1930? Mogę się zgodzić z tem, że pożądanem byłoby odroczenie do r. 1932. Lepiej jest powoli zmieniać organizację naszego prawa polskiego, aniżeli zbyt pośpiesznie. Na to się także można zgodzić, ale, proszę Panów, my musimy się liczyć ze stanem faktycznym. Wszystko jedno, czyja to jest wina, to nas dziś nie obchodzi, nie jesteśmy dziś trybunałem do wydawania wyroku, kto zawinił.</u> | |
| 190 | + <u xml:id="u-20.4" who="#SMakarewicz">Faktem jest, że automatycznie z dniem 1 stycznia 1929 roku dekret zaczął obowiązywać. Rzeczą jest dziś najprostszą, odczekać wyniku prac, toczących się obecnie w Sejmie, o których wszyscy wiemy, prac idących w kierunku tej spóźnionej coprawda nowelizacji, ale nowelizacji, która zawsze jeszcze może być wprowadzona. Dziś spotkałem p. prezesa sejmowej Komisji Prawniczej, który oświadczył mi, że prace te już są prawie zupełnie gotowe, i że uchwały będą mogły w ciągu tygodnia przejść przez plenum Sejmu i nowe przepisy w niedługim czasie w drodze normalnej ustawy będą mogły być wprowadzone w życie. Tymczasem szanowny p. s. Posner proponuje nam pogodzić się z faktem, że ustawa obowiązuje z dniem 1 stycznia 1929 roku, jednakowoż stwierdzić równocześnie w drodze ustawowej, że pewne artykuły nie obowiązują. Proszę Panów, jest to droga w najwyższym stopniu niebezpieczna.</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-20.5" who="#SMakarewicz">P. s. Posner traktuje tę rzecz zupełnie tak, jakby np. ubranie męskie, można zdjąć marynarkę, a zostać w kamizelce i w reszcie ubrania. Ale z ustawą tego robić nie można. Ustawa jest organiczną całością. Jeżeli wyrwiemy kilka artykułów z danej ustawy, to może się potem okazać, że brak tych artykułów podważy całość. Niema gorszej metody wogóle, jak taka dorywcza nowelizacja. Już sama nowelizacja normalna jest rzeczą niesłychanie niebezpieczną, bo nowelizując organiczną całość bardzo często jedno poprawimy a o drugiem zapominamy, a cóż dopiero tego rodzaju dorywcze potraktowanie kwestji, jak to, które proponuje p. s. Posner.</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-20.6" who="#SMakarewicz">Dalej, proszę wziąć pod uwagę jedną okoliczność, że, kiedy stwierdzamy, że ustawa obowiązuje od 1 stycznia 1929 r. na co się zgadza p. s. Posner, to z tą chwilą aprobujemy wszystko to, co dotychczas administracja sprawiedliwości przedsięwzięła. Uważam za rzecz nieprawdopodobną, żeby przez te 12 dni stycznia administracja sprawiedliwości nie przedsięwzięła daleko idących pociągnięć, szczególnie jeżeli uwzględnimy, że p. Minister Sprawiedliwości jest świeżo mianowanym, równocześnie autorem tej ustawy, który chce prędko ją wprowadzić w życie. Muszę stwierdzić na podstawie znajomości psychologji ludzkiej, że napewno poczyniono bardzo daleko idące pociągnięcia. Jeżeli zaś szereg artykułów ustawy uznamy za nieobowiązujące, to podważymy legalność różnych zarządzeń i spowodujemy bardzo dużo powikłań, ewentualnie procesów, i dlatego nie w płaszczyźnie jakiejkolwiek rozgrywki politycznej, lecz w płaszczyźnie wyłącznie techniki ustawodawczej jestem zasadniczo przeciwny wnioskowi s. Posnera.</u> | |
| 193 | + </div> | |
| 194 | + <div xml:id="div-21"> | |
| 195 | + <u xml:id="u-21.0" who="#Marszałek">P. Minister Sprawiedliwości prosi o głos.</u> | |
| 196 | + <u xml:id="u-21.1" who="#Marszałek">Ponieważ p. Minister Car występuje w tej Izbie po raz pierwszy jako Minister Sprawiedliwości mam zaszczyt zakomunikować Wysokiemu Senatowi pismo od p. Prezesa Rady Ministrów w sprawie nominacji:</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-21.2" who="#Marszałek">„Do Pana Marszałka Senatu w Warszawie.</u> | |
| 198 | + <u xml:id="u-21.3" who="#Marszałek">Mam zaszczyt zawiadomić Pana Marszałka, że Pan Prezydent Rzeczypospolitej, przychylając się do przedstawionej Mu prośby, postanowieniem z dnia 22 grudnia 1928 r. zwolnił p. Aleksandra Meysztowicza z urzędu Ministra Sprawiedliwości i równocześnie zamianował Ministrem Sprawiedliwości p. Stanisława Cara, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości”.</u> | |
| 199 | + <u xml:id="u-21.4" who="#Marszałek">Głos ma Minister Sprawiedliwości p. Car.</u> | |
| 200 | + <u xml:id="u-21.5" who="#Marszałek">Wysoki Senacie! Nie zamierzałem zabierać głosu w tej debacie, ponieważ na podstawie wyników obrad w Komisji Prawniczej byłem przekonany, że żadna dyskusja tego rodzaju, jaka się dziś odbywa na plenum, nie będzie możliwa. Spotkał mię więc pod tym względem zawód. Ale ponieważ były pewne argumenty, które już i na komisji starałem się odeprzeć, tu ponownie powtórzone i ponieważ wobec plenum jestem winien złożyć również wyjaśnienie, przeto uzasadniam w ten sposób, dlaczego głos tu zabieram.</u> | |
| 201 | + <u xml:id="u-21.6" who="#Marszałek">Proszę Panów, mam przedewszystkiem wrażenie, że dyskusja potoczyła się w ramach szerszych, niż to było w tej chwili właściwe. Na komisji była ta sprawa przygotowana w pewnym bezporównania węższym zakresie.</u> | |
| 202 | + <u xml:id="u-21.7" who="#Marszałek">Właściwie mówiąc, wcale strona merytoryczna wniosku na komisji poruszoną nie była. Do tego wniosku komisja przystąpiła niejako ze stanowiska incydentalnego, dlatego, że wytworzyła się w tej sprawie pewna konstytucyjna sytuacja tego rodzaju, jaka jeszcze niema precedensu w naszem życiu parlamentarnem. Po raz pierwszy się tak zdarzyło, że ustawa, która jest wymierzona przeciwko innej ustawie, której termin wejścia w życie jest oznaczony na pewną datę kalendarzową, a która domaga się przesunięcia tej daty na dalszy termin, że ta ustawa odraczająca nie została załatwiona przed tym terminem. Nie chcę wchodzić w to, dlaczego tak się stało, jest to dla sprawy obojętne, a jednak pomimo to, o tej sprawie mówić będę, gdyż w przemówieniach niektórych Panów Senatorów wytworzyła się szczególna atmosfera dla tej sprawy.</u> | |
| 203 | + <u xml:id="u-21.8" who="#Marszałek">Muszę zaznaczyć, że jeżeli ustawa, o której w tej chwili mówimy, a która powinna była być uchwalona przed 1 stycznia r. b., nie została uchwalona do tej daty, to w tem mego udziału jako przedstawiciela Rządu w najmniejszej mierze niema. Mogę się powołać na to, że na wszystkie posiedzenia, zarówno w komisji sejmowej, jak i na plenum, na które byłem zapraszany, przybywałem skrupulatnie, nie działałem żadnemi metodami, któreby były wymierzone przeciwko załatwieniu tej sprawy w terminie. Ale, proszę Panów, jeżeli się o tej rzeczy tu mówiło, to ja stwierdzam tylko fakt, powstrzymując się w myśl wezwania, które wygłosił tutaj p. Wicemarszałek Senatu s. Posner, że w jednej Izbie nie należy krytykować działalności Izby drugiej. Powstrzymując się od wyciągania konsekwencyj, przytoczę Panom fakty. Prawo o ustroju sądów powszechnych zostało wydane pod datą 6 lutego, a ogłoszone pod datą 7 lutego. Od tego czasu mieliśmy pełną sesję wiosenną Sejmu. Podczas sesji wiosennej Sejmu mimo, iż sprawa miała termin zgóry zakreślony na dzień 1 stycznia, wyłoniono jedynie podkomisję, ale podkomisja się nawet nie ukonstytuowała. Potem, kiedy był Sejm odroczony i kiedy był ponownie zwołany na sesję jesienną, wtedy pozostało już tylko niespełna dwa miesiące do terminu krytycznego; mimo to jednak w pierwszym miesiącu prace Sejmu zupełnie nie były poświęcone temu zagadnieniu, dopiero pod koniec listopada, a więc mniej więcej na trzy tygodnie przed normalnem rozpoczęciem się ferji, przystąpiono do rozważania merytorycznego wielkiej ustawy, może jednej z największych pod względem przynajmniej liczby artykułów, z tych ustaw, jakie do tej pory były w tych ciałach uchwalane. Zgłoszono szereg poprawek tak, że fizyczną niemożliwością było załatwić sprawę merytorycznie w krótkim terminie.</u> | |
| 204 | + <u xml:id="u-21.9" who="#Marszałek">Nie jestem zdania, że dzieło, któregośmy dokonali z wielkim trudem w ministerstwie, jest doskonałe. Proszę Panów, ja mogę nawet stwierdzić więcej. Biorąc bezpośredni udział w pracach ustawodawczych, wiem, że gdybym czytał po raz dziesiąty opracowywaną ustawę, to jeszcze znajdę w niej, we własnej swojej pracy błędy. Cóż dopiero powiedzieć o wyszukiwaniu błędów w pracy cudzej, gdzie mogą być czasami nie błędy, ale rozbieżne koncepcje.</u> | |
| 205 | + <u xml:id="u-21.10" who="#Marszałek">Otóż praca nad nowelizacją nie mogła być dokonana w tak krótkim czasie. Sejm nie mógł był tej pracy dokonać. Kiedy to się stało jasne, Sejm wystąpił z odmiennym projektem ustawy, z projektem, zmierzającym do tego, żeby wogóle wejście w życie ustawy odroczyć. Ten nowy projekt był zgłoszony przez Klub Narodowy w dniu 30 listopada roku zeszłego. Ostatnie posiedzenie Sejmu odbyło się 17 grudnia, a więc na 18 dni zgłoszony został do laski marszałkowskiej projekt, który powinien był być załatwiony najpóźniej 18 grudnia. Zanim projekt przyjdzie na plenum, ma on jeszcze długą drogę do przebycia. Muszą się odbyć trzy czytania, projekt musi być złożony komisji — przecież na to wszystko trzeba czasu. Sejm nie mógł liczyć na to, że te wszystkie rzeczy będą załatwione w terminie, dlatego też mnie się wydaje, że ta robota nie była robotą o charakterze wyłącznie mającym na celu istotną zmianę w merytorycznej treści omawianego prawa. Mam przeświadczenie, że musiał być jeszcze jakiś inny moment, który pokierował, że tak powiem, taktycznemi pociągnięciami Sejmu, a który miał na względzie może poprostu osłabienie energji przy przeprowadzaniu w życie tej ustawy. Zdaje się, że to moje przypuszczenie w pewnej mierze dałoby się uzasadnić tym argumentem, który przytoczył tutaj p. s. Głąbiński.</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-21.11" who="#Marszałek">Aczkolwiek te momenty z przemówienia p. s. Głąbińskiego dotyczą merytorycznej strony i aczkolwiek merytoryczna strona nie jest dziś przedmiotem rozważania, jednak ponieważ te argumenty są wielkiej wagi, ponieważ nie chciałbym, aby opinja była źle poinformowana co do niektórych zamierzeń, jakiemi kierował się ustawodawca, który opracował ustawę o sądach powszechnych, ponieważ to dotyczy najistotniejszych momentów, przeto Panowie pozwolą, że i tę sprawę również omówię.</u> | |
| 207 | + <u xml:id="u-21.12" who="#Marszałek">P. s. Głąbiński powiedział, że ustawa, którą opracowaliśmy, jest sprzeczna z Konstytucją, w szczególności powiedział, że jest sprzeczna z art. 78 Konstytucji, artykułem, gwarantującym niezawisłość sądów.</u> | |
| 208 | + <u xml:id="u-21.13" who="#Marszałek">Z tym argumentem istotnie spotykaliśmy się już niejednokrotnie, ale ten argument nie ma za sobą uzasadnienia. Art. 78 Konstytucji mówi o nieusuwalności, nieprzenaszalności sędziów, artykuł ten znalazł odpowiedni wyraz w takich samych artykułach naszego ustroju, gdzie te same konstytucyjne zasady są zagwarantowane. Ale treść art. 78 Konstytucji nie ogranicza się tylko do tego przepisu. Ten przepis, o którym w tej chwili mówiłem, jest zawarty w pierwszej części art. 78. Art. 78 ma jednak jeszcze część drugą i w tej drugiej części jest powiedziane, że właśnie wyżej wspomniane zasady nieusuwalności i nieprzenaszalności sędziów nie będą miały zastosowania w okresie organizacji sądów. Tak mówi Konstytucja.</u> | |
| 209 | + <u xml:id="u-21.14" who="#Marszałek">Myśmy stworzyli w naszem prawie ustrojowem odpowiednik i dla tej drugiej części przepisu konstytucyjnego. Cóżeśmy w tym przepisie powiedzieli? Powiedzieliśmy, że wobec tego, iż my uważamy, że ustawa, którą opracowaliśmy, jest właśnie tą wielką organizacją sądów, przeto zasada, która była zresztą przez ustawodawcę konstytucyjnego przewidziana, zasada zawieszenia nieprzenaszalności i nieusuwalności sędziów, może być w danym wypadku zastosowana. Ale, proszę Panów, tutaj była poruszona kwestja przez s. Głąbińskiego, że właściwie reorganizacji niema, że się nie ziścił ten warunek konstytucyjny, który pozwala w pewnym wypadku zawieszać nieusuwalność i nieprzenaszalność sędziów. Mówione było to na podstawie zresztą tylko rzuconego luźnie zdania, zresztą bardzo obrazowego, p. senatora referenta, że się szyldy przemalowało, jak gdyby cała reorganizacja sądownictwa nie była niczem więcej, jak tylko przemalowaniem szyldów. Proszę Panów, szyldy musiały być przemalowane, bo nazwę sądy otrzymały odmienną, ale to jest jedna z najdrobniejszych spraw, które są objęte tym ustrojem. Proszę Panów, ja nie chciałbym nużyć uwagi Panów szczegółami i dlatego też nie będę wchodził w szczegóły, gdzie i co się zmienia, ale ja dam Panom może ogólniejszy sposób przyjścia do przeświadczenia, że się wiele rzeczy zmienia. Mieliśmy do czynienia z trzema zaborami, w każdym inny ustawodawca opracowywał ustawy o ustroju swoich własnych sądów, przecież powodowały niemi odmienne racje stanu, odmienne nietylko pomiędzy sobą, ale też najzupełniej odmienne i wrogie wobec naszej polskiej racji stand.</u> | |
| 210 | + <u xml:id="u-21.15" who="#Marszałek">Jeżeli idzie o szczegóły, to mógłbym setkami przytoczyć, powiadam, setkami te różnice, które zachodzą w poszczególnych dzielnicach pomiędzy dotychczasowym ustrojem, a ustrojem nowym. Gdyby nie było tych różnic, to nie wiem dlaczego byłaby ta dyskusja, dlaczego byłyby te nowelizacje i dlaczego byłoby tyle obaw. Widocznie, że jest coś w tej nowej ustawie, skoro się o niej dużo mówi i skoro jest ona przedmiotem gorących debat w obu ciałach ustawodawczych.</u> | |
| 211 | + <u xml:id="u-21.16" who="#Marszałek">Mówi się dalej — p. Wicemarszałek Posner wspomniał o tem, że jeżeli się przezornie robotę ustawodawczą robi i jeżeli jest zakrojoną na szerszą miarę, to należy pozostawić dłuższe vacatio legis, aby nowe prawo mogło przeniknąć do świadomości narodu. Całkowicie podzielam ten pogląd i jestem zdania, że nie należy się zbytnio spieszyć. Ale, proszę Panów, ustawa o ustroju sądownictwa powszechnego jest dziewięć lat w opracowaniu, dziewięć lat. Od daty ogłoszenia do daty wejścia w życie pozostawiony był termin roczny. Wydaje mi się, że dość było tego rocznego terminu, zwłaszcza wobec prac, które podjęło Ministerstwo Sprawiedliwości, prac przygotowawczych. Nie możemy, jak inne szczęśliwe narody, Panie Marszałku, pozostawić na cztery do pięciu lat vacationis legis, bo gdybyśmy z unifikacją ustawodawstwa szli w tem tempie — to wieki musiałyby upłynąć.</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-21.17" who="#Marszałek">My musimy w bardzo pospieszny sposób dokonać unifikacji. Ustawa więc weszła w życie. P. Wicemarszałek Senatu Posner powiada, że gdyby on był na miejscu Ministra Sprawiedliwości, toby nie spieszył się z wprowadzeniem jej w życie.</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-21.18" who="#komentarz">(S. Posner przerywa)</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-21.19" who="#Marszałek">Ja tegobym zrobić nie mógł, dlatego, że w prawie ustrojowem jest oznaczony termin wejścia w życie. Ten termin jest władny zmienić tylko ustawodawca. Ja sądzę, że Panowie mieliby podstawę do zrobienia mi bardzo poważnych zarzutów, gdybym chciał ingerować w te funkcje, które mi nie są właściwe. Ja nie byłbym władny ani wprowadzić tej ustawy, ani powstrzymać wejścia jej w życie, gdyż ona weszła w życie automatycznie. Ja nie mówiłem sędziom, którzy 1 stycznia zasiedli jako sędziowie nowego ustroju, i którzy wydawali wyroki według nowego ustroju, że oni mają na podstawie tego nowego ustroju wydawać wyroki. My prawnicy wiemy, że mamy czerpać informacje w Dzienniku Ustaw i że w Dzienniku Ustaw jest tylko jeden termin wejścia w życie obecnej ustawy. Myśmy nie potrzebowali się porozumiewać. Ja nie wydawałem żadnych okólników, zapowiadających wejście w życie tej ustawy, To się stało automatycznie. Na podstawie tej ustawy już wiem, cobym zrobił, gdyby się miało powstrzymać działanie tej ustawy.</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-21.20" who="#Marszałek">Szereg wyroków — są już setki, a nawet tysiące na całym obszarze Państwa Polskiego — zostało już wydanych na podstawie tej władzy jurysdykcyjnej, którą sędziowie nasi czerpią od 1 stycznia już nie w źródłach poprzednich, lecz w źródle obcej ustawy. Proszę Panów, tyle, nie wyczerpując oczywiście materjału, który jest niesłychanie obszerny, tyle powiem có do strony merytorycznej, Ale, jak zaznaczyłem na początku, sprawa się właściwie dzisiaj toczy incydentalnie, nie jest ona przygotowana na komisji i nie była Panom referowana, jako sprawa merytoryczna. Incydentalność tej kwestji polega na tem, że wytworzyła się pewna nowa, niespotykana dotąd sytuacja, nieznany dotąd precedens konstytucyjny. My musimy przedewszystkiem tę kwestję załatwić, tę kwestję musimy usunąć. Na posiedzeniu komisji były rzucone głosy, ażeby nie dolewać oliwy do ognia, ponieważ sprawa jest dyskutowana w dużem zaognieniu, ażeby szukać takiego rozwiązania, któreby nie stworzyło nowych konfliktów. Mówiło się wtedy, że gdyby Panowie odrzucili tę ustawę a limine, co jak przyznawali wszyscy, byłoby jedynie słusznem rozwiązaniem, to możeby Sejm odczuł to w sposób nieprzyjemny. Dlatego starano się znaleźć wyjście kompromisowe. Ale nie wiem, czy ci panowie, którzy są tak pojednawczo usposobieni, wolą, ażeby ten konflikt rozstrzygnął się na innym terenie.</u> | |
| 216 | + <u xml:id="u-21.21" who="#Marszałek">Panowie wiedzą, jaką drogą konstytucyjną ustawa przechodzi. Ustawa przechodzi przez ciała ustawodawcze. Ale istnieje także art. 44 Konstytucji, który mówi o tem, że Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje, a ministrowie odpowiedzialni kontrasygnują ustawę. Jakie jest znaczenie tego przepisu art. 44, to jest sporne w literaturze prawniczej. Nie chcę tej rzeczy wyczerpywać, ale tylko powiem jedno, że art. 44 ma to znaczenie przynajmniej, że Prezydent Rzeczypospolitej przez swój podpis stwierdza, iż ustawa przeszła przepisaną drogą konstytucyjną. Ja sądzę, że nie będę również w niezgodzie z Panami, jeżeli powiem, że ten podpis ma znaczenie również to, że jeżeli się wytworzyła taka sytuacja, którąby się uznało za absurd, a wszak mogą się wytworzyć sytuacje absurdalne, sytuacje nie wytworzone przez ludzi, ale wytworzone objektywnie, poprostu wskutek biegu czasu, to Prezydent Rzeczypospolitej nie mógłby stwierdzić, że ustawa tego rodzaju jest przepisem, któryby się zalecał do wykonania.</u> | |
| 217 | + <u xml:id="u-21.22" who="#Marszałek">Jeżeli Panowie nie uważają za możliwe zlikwidowanie tej rzeczy wewnątrz, to w takim razie może dalsza procedura konstytucyjna nastręczyłaby poważnejszy jakiś powód do konfliktu, ale wówczas już na innej płaszczyźnie. Nie wiem, czy toby odpowiadało tym zamierzeniom pojednawczym, o których mówił p. Wicemarszałek Posner.</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-21.23" who="#Marszałek">P. s. Perzyński postawił wniosek, który niczego dzisiaj nie przesądza, wniosek, który wobec tej sytuacji, jaka się wytworzyła, wobec tej rozbieżności poglądów na tę sprawę, wobec tego, że pp. senatorowie dopiero dwa dni temu mieli możność po raz pierwszy zapoznania się z tą rzeczą na komisji senackiej — daje Panom możność gruntowniejszego rozważenia sprawy, rezerwując sobie dłuższy termin. Sądzę, że może nie zdarzył się dotąd wypadek równie jaskrawy i że wobec tego należałoby skorzystać z tych uprawnień, które przysługują Senatowi. Zwłaszcza sądzę, że p. s. Głąbiński, który dał wyraz tu poglądowi. iż jest zwolennikiem rozszerzenia uprawnień Senatu, — niezrozumiałą byłoby dla mnie rzeczą, gdyby nie zechciał w tym wypadku skorzystać z tego uprawnienia Senatu. P. s. Perzyński dał perspektywę, w jaki sposób można byłoby wykorzystać ten termin. To nie znaczy, że Panowie mielibyście koniecznie tą drogą pójść, on wskazał tylko jedną z dróg, która sama przez się uzasadnia potrzebę takiego postawienia sprawy. I dlatego też mnie się zdaje, że gdybym miał należycie i konsekwentnie, rozwinąć myśl p. s. Posnera, który chciał szukać drogi do pojednawczego załatwienia sprawy, to właśnie obrałbym wniosek p. s. referenta, który przedstawił opinję większości komisji.</u> | |
| 219 | + <u xml:id="u-21.24" who="#Marszałek">P. s. Posner zgłosił swój własny wniosek i powiada, że w pierwszej części tego wniosku jest zgodny z memi intencjami. Przedewszystkiem, Panie Senatorze, muszę zaznaczyć, że moje intencje są zgodne z ustawą. P. Senator proponuje w pierwszej części swego wniosku również rzecz, która jest zgodna z ustawą.</u> | |
| 220 | + <u xml:id="u-21.25" who="#komentarz">(S. Posner: To samo przez się rozumie)</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-21.26" who="#Marszałek">Jest wielostronna zgoda pod tym względem, ale już druga część tego wniosku jest całkowicie, w mojem rozumieniu, nie do przyjęcia. Ja pozwoliłem sobie zaznaczyć na posiedzeniu komisji, mając wielki respekt i uznanie dla p. s. Posnera oraz dla jego głębokiej wiedzy prawniczej, pozwoliłem sobie powiedzieć mimo to, że uważam wniosek p. Posnera za niekonstytucyjny. Jest on niekonstytucyjny wobec art. 10 Konstytucji. Wnioski wolno Panom zmieniać, to jest prawo Panom zastrzeżone, ale w jakim zakresie mogą Panowie zmieniać wnioski? Czy Panowie mogą wnioski zmienić w sposób nieograniczony, rozszerzać, objąć niemi odrębne materje? Nie. Zmiany Panów mogą być dokonane tylko w ramach materji, która była przedmiotem pierwotnego wniosku, a poza temi ramami już inicjatywa ustawodawcza Senatowi nie służy. Otóż ja uważam, że wniosek s. Posnera może byłby możliwy do traktowania konstytucyjnego, gdyby się pojawił na terenie Sejmu, bo Senat tej inicjatywy ustawodawczej nie posiada. Ale ponieważ inicjatywa ustawodawcza w tym względzie na terenie Sejmu nie była zgłoszona, przeto mnie się zdaje, że tutaj z inicjatywą ustawodawczą nie można przychodzić i to właśnie zarzuciłbym głównie wnioskowi p. s. Posnera.</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-21.27" who="#Marszałek">Nie chcę już mówić o tem, że ten wniosek zawiera i pewną sprzeczność logiczną, dlatego, że skoro p. s. Posner stoi na stanowisku, że mamy za sobą już dzień 1 stycznia, w którym to dniu ustawa weszła w życie, a więc fakt jej obowiązywania od tej daty, przeto obowiązując w całości, obowiązuje i w poszczególnych przepisach.</u> | |
| 223 | + <u xml:id="u-21.28" who="#Marszałek">Ale, proszę Panów, ja jeszcze na jedną rzecz pozwolę sobie zwrócić uwagę właśnie w związku z wnioskiem p. s. Posnera i chcę podkreślić, jak niebezpiecznem jest zgłaszać wnioski, które nie zostały może przedyskutowane, omówione, przemyślane. P. s. Posner proponuje, ażeby uznając, że ta ustawa obowiązuje nadal, powstrzymać tylko wykonywanie pewnych artykułów i wśród tych artykułów p. s. Posner wymienia artykuł, który mówi o prawie mianowania sędziów. Z chwilą wejścia w życie nowej ustawy przestały obowiązywać ustawy dawne. Nie byłoby więc żadnej podstawy do nominacji. Sądownictwo mogłoby tylko swoje kadry szczupłe uszczuplać w dalszym ciągu. Musiałyby powstać luki, musiałyby powstać zaległości, a zapełnić tych luk nie mógłby minister, bo właśnie niewykonywania tych przepisów domaga się p. s. Posner. Jeżeli te przepisy nie będą wykonane, to minister nie ma prawa nominacji.</u> | |
| 224 | + <u xml:id="u-21.29" who="#Marszałek">Nie chcę omawiać innych artykułów, ale sądzę, że ten jeden właśnie chyba zupełnie wystarczy.</u> | |
| 225 | + <u xml:id="u-21.30" who="#Marszałek">Otóż z tych wszystkich względów dołączam zdanie moje do opinji większości sejmowej Komisji Prawniczej i proszę Panów o przyjęcie odpowiedniego wniosku.</u> | |
| 226 | + <u xml:id="u-21.31" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 227 | + <u xml:id="u-21.32" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca s. Perzyński.</u> | |
| 228 | + </div> | |
| 229 | + <div xml:id="div-22"> | |
| 230 | + <u xml:id="u-22.0" who="#SPerzyński">Wchodzimy, Wysoka Izbo Senacka, w końcowy ustęp naszej deliberacji. Uważam, że nie powinno się niczego zaniedbać coby pozostawiło wątpliwości w całej tej tak niesłychanie zawiłej sprawie. To, proszę Panów, co się w tej Wysokiej Izbie mówi, te spory, które powstają tutaj w tym, czy innym zakresie, zataczają niesłychanie szerokie koła w życiu codziennem, w życiu realnem. Dlatego, ażeby ta rzecz właściwie została ujęta, ażeby ta rzecz zaczęła przesiąkać do świadomości powszechnej, nie może być nic niejasnego już tu w tej chwili. Dlatego muszę podkreślić bardzo mocno to, co już dzisiaj przez moich przedmówców, a specjalnie przez s. Makarewicza i Ministra Cara zostało powiedziane.</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-22.1" who="#SPerzyński">Dyskusja weszła na niewłaściwe tory. Pp. prof. s. Głąbiński i s. Posner postawili dyskusję w ramach, na które ani Komisja Prawnicza, ani referat, ani sama ustawa, na którą dyskutujemy, nie pozwalają. Referat w tej materji o organizacji sądownictwa. o nowelizacji ustawy, został wypracowany przez p. Ministra Cara; będziemy o tem mówili i od tej dyskusji nie mam zamiaru się uchylać. Nie mam zamiaru naruszać tak świętego dogmatu, jakim jest niezawisłość sędziowska i wolność stanu sędziowskiego. My na tych środkowych ławach, gdzie zasiada klub, którego jestem jednym z członków, nigdybyśmy nie pozwolili na coś podobnego, aby w Najjaśniejszej Rzeczypospolitej ktokolwiek śmiał gwałcić sąd, ale ten rząd czynny, który mamy już od dłuższego czasu, dzięki Bogu, nie pozwoliłby na to, i wszelkie w tym względzie zastrzeżenia są, mam wrażenie, na niczem nie oparte i zupełnie niepotrzebne.</u> | |
| 232 | + <u xml:id="u-22.2" who="#SPerzyński">Wiele ustaw, a może nawet więcej coś jeszcze niż ustawy, robi się u nas nie pod kątem widzenia dobra Rzeczypospolitej i dobra przyszłych pokoleń i przyszłej potęgi narodu polskiego, ale ze względu na osoby i dziś tylko o osobach mówimy. Dziś jest spór na temat 76 artykułu, dziś mamy to uchwalić, a nuż jakiś jeden, czy drugi sędzia, czy sędzia z Sądu Najwyższego przejdzie w stan spoczynku. O tego jednego człowieka chodzi, czy o dwóch, czy piętnastu, ja nie wiem, to prawdopodobnie wiedzą panowie wnioskodawcy, bo nie wiem, czy wie o tych rzeczach p. Minister Sprawiedliwości. O te anonimy w tej chwili idzie jakaś wojna i przeto myślę, że z tą rzeczą należy skończyć i o tych rzeczach będzięmy mówili, jak przyjdzie właściwy czas. W tej materji nie przyjmujemy w tej chwili dyskusji.</u> | |
| 233 | + <u xml:id="u-22.3" who="#SPerzyński">Mamy maleńką ustawę, drobną ustawę z trzech artykułów złożoną i taką ustawę możnaby doskonale zmieścić w depeszy bardzo niekosztownej. O tem należy nam mówić i nie przejaskrawiać rzeczy już w tej chwili niepotrzebnych i drażniących. Jak wskazałem, nie chcąc wchodzić w meritum sprawy, ograniczam się do formalnych kwestji. Wprawdzie w tej Izbie istnieje potrzeba w tej chwili zastanowienia się poważnie nad faktami, które wynikły, jednak Panowie dyskusję przenieśli niesłusznie na inną płaszczyznę i sprawa została zaciemniona, a sprawa jest prosta. Idzie o to; czy ustawa o odroczeniu wprowadzenia w życie legalnej ustawy może być dziś przez kogokolwiek uchwalona, Ponieważ w przykładach najłatwiej odzwierciadlają się najrozmaitsze rzeczy, więc przeciw największemu taranowi, którym we mnie dziś uderzył p. Wicemarszałek Posner, przytoczę przykład następujący: p. Wicemarszałek Posner w ciągu swego przemówienia wypił pół szklanki wody. Spróbujcie odrobić fakt wypicia szklanki wody przez p. Wicemarszałka Posnera.</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-22.4" who="#komentarz">(Wesołość.)</u> | |
| 235 | + <u xml:id="u-22.5" who="#SPerzyński">Mam wrażenie, że to się nie da uczynić. Ta woda już jest wypita, ten fakt się stał, nie możemy także cofnąć żadnego z poszczególnych łyków, które p. Wicemarszałek Posner zechciał już wypić.</u> | |
| 236 | + <u xml:id="u-22.6" who="#komentarz">(S. Posner: Nie znaczy, że wypiłem, mogłam wylewać.)</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-22.7" who="#SPerzyński">Tu jest zupełnie sucho. To są rzeczy jasne. Tych rzeczy nie przenosimy na uczoną platformę, bo każdy prostaczek zrozumie, że tego, co się stało, odrobić tego nie można. Ale cóż dopiero tam, gdzie poza materją jest forma niesłychanie skomplikowana i subtelna, gdy chodzi o formę prawną i o materję prawną, Nie można z temi rzeczami żartować, to byłaby groza — jak słusznie powiedział p. prof. Makarewicz, gdybyśmy zechcieli tak lekkomyślnie potraktować tę ustawę. Moim obowiązkiem, jako referenta, jest Panom przypomnieć tę okoliczność. Ja nie wiem, co należy uczynić, ale ja mimo wszystko nie jestem mniejszym pacyfistą niż p. Wicemarszałek Posner. Dlatego powiadam: mamy odpowiedni przepis Konstytucji, który nam pozwala nie w tym krótkim terminie się zastanowić, ale uzyskać podwójny termin. Byłoby nieopatrznością wobec przyszłości, gdybyśmy się nad tą rzeczą nie zastanowili i gdybyśmy nad tą rzeczą do porządku dziennego przeszli lekkomyślnie.</u> | |
| 238 | + <u xml:id="u-22.8" who="#SPerzyński">Ponieważ o formalną tylko rzecz chodzi, o odroczenie deliberacji merytorycznej, myślę, że nie powinien się znaleźć nikt w tej Izbie, któryby głosował przeciwko zastanowieniu się nad tą, jak się okazuję, bardzo skomplikowaną ustawą. Wnoszę o przyjęcie mego wniosku, wniosku Komisji Prawniczej i popieram ten wniosek. Proszę nie zapominać, że Komisja Prawnicza merytorycznie nad tą ustawą jeszcze nie debatowała i wyjścia żadnego nie proponuje.</u> | |
| 239 | + </div> | |
| 240 | + <div xml:id="div-23"> | |
| 241 | + <u xml:id="u-23.0" who="#Marszałek">Lista mówców wyczerpana, przystępujemy do głosowania wniosków, które zostały zgłoszone w czasie dyskusji. Wniosek p. Wicemarszałka Posnera nie poddam pod głosowanie,...</u> | |
| 242 | + <u xml:id="u-23.1" who="#komentarz">(S. Posner: Dlaczego?)</u> | |
| 243 | + <u xml:id="u-23.2" who="#Marszałek">...gdyż został on zaczepiony jako niekonstytucyjny.</u> | |
| 244 | + <u xml:id="u-23.3" who="#komentarz">(S. Posner: Dlaczego nie konstytucyjny? Jest to tylko jednostronne zdanie p. Ministra Sprawiedliwości. Jeżeli p. Minister się zgodzi, to się podejmą z nim walczyć o to, czy to jest konstytucyjnie, czy nie, mam przekonanie, że jestem przynajmniej takim obrońcą Konstytucji naszej, jak i p. Minister Sprawiedliwości.)</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-23.4" who="#Marszałek">Zrobiłem to dlatego, że p. Wicemarszałek Posner nie prosił o głos dla obrony swej tezy.</u> | |
| 246 | + <u xml:id="u-23.5" who="#komentarz">(S. Posner: Do jakiej tezy nie prosiłem o głos? Nie jest przyjęte w ciałach parlamentarnych prowadzić polemikę z Marszałkiem. Proszę bardzo, ażeby ten wniosek był głosowany, on i tak przepadnie. Wesołość.)</u> | |
| 247 | + <u xml:id="u-23.6" who="#Marszałek">Pierwszy jest wniosek komisyjny o zapowiedzenie zmian.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-23.7" who="#komentarz">(S. Seyda: Trzeba brać najdalej idący wniosek. S. Szarski: P. Ministra Głąbińskiego wniosek jest najdalej idący.)</u> | |
| 249 | + <u xml:id="u-23.8" who="#Marszałek">W takim razie poddam pod głosowanie wniosek p. s. Głąbińskiego o przyjęcie uchwały sejmowej bez zmian. Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, żeby wstali. Stoi mniejszość — wniosek upadł.</u> | |
| 250 | + <u xml:id="u-23.9" who="#Marszałek">Będziemy głosowali drugi wniosek p. Wicemarszałka Posnera. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem wniosku p. s. Posnera, żeby wstali. Mniejszość — wniosek upadł.</u> | |
| 251 | + <u xml:id="u-23.10" who="#komentarz">(S. Posner: Jest duża mniejszość, zupełnie niespodziewanie duża mniejszość.)</u> | |
| 252 | + <u xml:id="u-23.11" who="#Marszałek">Teraz głosujemy nad wnioskiem komisji. Proszę Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem komisji, żeby wstali. Stoi większość — wniosek przechodzi.</u> | |
| 253 | + <u xml:id="u-23.12" who="#komentarz">(S. Posner: Mała większość, bardzo mała większość.)</u> | |
| 254 | + <u xml:id="u-23.13" who="#Marszałek">Wpłynął wniosek nagły senatorów z Klubu Ukraińskiego w sprawie tragicznych zajść 11. stycznia 1929 r. w gminie Batiatycze, pow. Żółkiew, woj. Lwów.</u> | |
| 255 | + <u xml:id="u-23.14" who="#Marszałek">Dla uzasadnienia nagłości głos ma s. Makuch.</u> | |
| 256 | + </div> | |
| 257 | + <div xml:id="div-24"> | |
| 258 | + <u xml:id="u-24.0" who="#SMakuch">Wysoki Senacie, mam zaszczyt przedstawić następujący wniosek: Wzywa się rząd, by w sprawie tragicznych zajść 11. stycznia 1929 r. w gminie Batiatycze, pow. żółkiewskiego, z powodu zatargu na tle ekonomicznem między włościanami robotnikami a firmami drzewnemi, eksploatującemi lasy w powiecie Żółkiew wynikłych przeprowadził najściślejsze dochodzenie ewentualnie pociągnął winnych do odpowiedzialności oraz zdał sprawozdanie.</u> | |
| 259 | + <u xml:id="u-24.1" who="#SMakuch">Wysoki Senacie, wczoraj wieczorem zdarzyły się tragiczne wypadki, ubolewania godne w gminie Batiatycze, pow. żółkiewskiego, obok Lwowa na tle następującem:</u> | |
| 260 | + <u xml:id="u-24.2" who="#SMakuch">Od dłuższego czasu panują zatargi między ludnością robotniczą okolicznych wsi, a firmami eksploatującemi lasy w powiecie żółkiewskim i to na tle czysto ekonomicznem, Mianowicie ludność żąda podwyższenia płacy za swoją pracę przy zwożeniu drzewa.</u> | |
| 261 | + <u xml:id="u-24.3" who="#komentarz">(S. Posner: Ma rację.)</u> | |
| 262 | + <u xml:id="u-24.4" who="#SMakuch">W dniu 11 stycznia zdarzył się ubolewania godny wypadek, mianowicie, kiedy ludność wsi Batiatycze nie chciała się zgodzić na bardzo małą podwyżkę, mianowicie z 11 zł. na 12, wtedy firmy sprowadziły sobie robotników z okolicznych wsi. Gmina Batiatycze weszła w nieporozumienie z tymi robotnikami i zażądała, aby nie psuli interesów ekonomicznych. Starostwo tymczasem stanęło po stronie firm i dało konwoje policyjne furom. Robotnicy z Batiatycz zwrócili uwagę policji, że nie jest rzeczą policji pilnowanie prywatnych interesów firm, a wtedy policja użyła broni i strzeliła w tłum, wskutek tego padło 6 trupów, a około 20, było rannych.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-24.5" who="#komentarz">(S. Posner: Straszne rzeczy.)</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-24.6" who="#SMakuch">Proszę Panów, w danym wypadku chodzi o życie ludzkie, w danym wypadku chodzi o to, że ludność w dzisiejszych czasach boryka się z tą nędzą, jaka tam panuje, nie mając żadnych zarobków, żąda bodaj tyle, aby móc w dzisiejszej ciężkiej zimie zakupić sobie drzewa, bo drzewo dzisiaj jest bardzo drogie, tak że i na to nie mogą się zdobyć i muszą marznąć.</u> | |
| 265 | + <u xml:id="u-24.7" who="#SMakuch">W danym wypadku nie wszystko było w porządku. Po pierwsze starostwo interweniowało w tej sprawie i to interwenjowało w ten sposób, że stanęło po stronie firm, eksploatujących lasy, a nie po stronie robotników lub na bezstronnem jakiemś stanowisku, i zaproponowało tylko małą podwyżkę o 1 zł., gdy tymczasem robotnicy żądali podwyżki za swoją pracę do 18 zł. Po drugie: jakiem prawem starostwo dało konwoje prywatnym firmom. Czy na to opłacamy policję, aby ona wypełniała prywatną służbę u firm?</u> | |
| 266 | + <u xml:id="u-24.8" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Pan uprzedza dochodzenie; dochodzenie nam powie, jak to było.)</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-24.9" who="#SMakuch">Niema najmniejszych podstaw sądzić, że zaszedł tam jakiś bunt, bo nawet oficjalne sprawozdanie, w pół oficjalnej gazecie „Epoka” wydrukowane, wyraźnie zaznacza, że konflikt zaszedł na tle ekonomicznem, że ludność była niezadowolona ze swoich zarobków i że nie chciała do tego dopuścić, aby łamistrejkowie obezwładniali jej dążenia do poprawy bytu. Ale absolutnie policja nie znalazła się w jakiemś takiem niebezpieczeństwie, aby miała użyć nawet broni. Powiedziano zaś wyraźnie w komunikacie P. A. T-nej, że ludność przeszkadzała i rzucała nawet kamieniami na policję. Jeżeli się zważy, proszę Panów, że w tej okolicy, jak wogóle w tych stronach, śnieg upadł prawie na półtora metra wysoki i że absolutnie wszelkie kamienie zostały śniegiem pokryte, więc ludność nie mogła ich nawet wydobyć, to ja podejrzewam, że ludność chyba tylko zwykłemi kulami śnieżnemi rzucała, a nie czem innem.</u> | |
| 268 | + <u xml:id="u-24.10" who="#komentarz">(Głos z ław ukraińskich: Nie było zatem ani napadu, ani zamachu.)</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-24.11" who="#SMakuch">Czy nieszczęśliwe rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 14 lutego 1928 roku, które mówi o użyciu broni.</u> | |
| 270 | + </div> | |
| 271 | + <div xml:id="div-25"> | |
| 272 | + <u xml:id="u-25.0" who="#Marszałek">Przywołuję Pana Senatora do porządku, bo w taki sposób nie należy wyrażać się o rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej.</u> | |
| 273 | + </div> | |
| 274 | + <div xml:id="div-26"> | |
| 275 | + <u xml:id="u-26.0" who="#SMakach">…które dało policji możność użycia broni, nie zostało tutaj nadużyte?</u> | |
| 276 | + <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Przerywania.)</u> | |
| 277 | + <u xml:id="u-26.2" who="#SMakach">A tymczasem lwowska policja już stara się tę sprawę zupełnie inaczej oświetlić i już warszawskie gazety przyniosły zupełnie fałszywe oświetlenie.</u> | |
| 278 | + <u xml:id="u-26.3" who="#komentarz">(Głos: Nie wiemy, które jest prawdziwe.)</u> | |
| 279 | + <u xml:id="u-26.4" who="#SMakach">W urzędowem sprawozdaniu powiedziane jest, że te zatargi powstały na tle ekonomicznem i że cały wypadek miał takie tło właśnie, a tymczasem korespondencja „Kurjera Porannego” podsuwa podłoże politycznej agitacji. Wypadek miał miejsce wczoraj wieczorem o godzinie 4 i pół. Gmina Batiatycze położona jest o jakieś 30 kilometrów od wszelkiej kolei, więc ten korespondent nie mógł tam dotrzeć, zapewne uzyskał informację z policji lwowskiej.</u> | |
| 280 | + <u xml:id="u-26.5" who="#SMakach">Przeciw temu musimy protestować, ażeby policja, nie sprawdziwszy tła wypadku, niezgodnie z prawdą dawała korespondentom informacje celem wprowadzenia w błąd opinji publicznej. Chodzi o to, że takie wypadki za często się u nas powtarzają, że policja nie dorosła jeszcze do tego, ażeby rozstrzygać, kiedy może użyć broni, a kiedy nie, że ona lekkomyślnie to robi. Taki wypadek nieszczęśliwy był w Stryju, taki wypadek był tutaj i w wielu miejscach takie wypadki u nas się zdarzają.</u> | |
| 281 | + <u xml:id="u-26.6" who="#SMakach">Proszę Panów, strajki bywają na całym świecie, a przecie tak częstych krwawych wypadków nigdzie się nie notuje. Niedawno był wielki strajk w Łodzi i choć może robotnicy miejscy są pohopniejsi, aniżeli włościanie, jednak do takich wypadków krwawych nie doszło. Proszę Panów, tu igra się z życiem, My przeciwko tej praktyce musimy stanowczo przeciwstawić nasze żądania. Żądamy ukrócenia samowoli policji. Żądamy, ażeby policja została poskromiona i ażeby nie używała za często swej broni. Proszę Panów, celem naszego wniosku jest, ażeby Rząd z całą ścisłością rozśledził ten wypadek. Żądamy, ażeby, gdy się okaże, że ktoś tam zawinił, został ukarany, i żądamy ażeby zostało tutaj sprawozdanie złożone. Zdążamy do tego, ażeby podobne tragiczne, ubolewania godne wypadki nie powtarzały się. Szkoda, że p. Minister Spraw Wewnętrznych nie jest obecny, że p. Minister na miejsce odrazu nie pojechał i osobiście tej sprawy nie badał, bo te wypadki absolutnie za często się powtarzają, Jechać na kontrolę, czy tam jakieś sanitarne sprawy dobrze się mają, czy nie, to nie należy tak bardzo do Ministra Spraw Wewnętrznych. Ale pilnować, ażeby organy władzy nie nadużywały swych uprawnień, ażeby szanowały ludzkie życie, to jest jego rzecz i on powinien natychmiast na miejsce pojechać i te sprawe zbadać.</u> | |
| 282 | + <u xml:id="u-26.7" who="#SMakach">Proszę Panów, mam nadzieję, że w interesie wszystkich leży, ażeby sprawa została jak najściślej i najdokładniej zbadana i ażeby Rząd wyciągnął z tego konsekwencje, ewentualnie ukarał winnych i na przyszłość zapobiegł takim tragicznym i ubolewania godnym wypadkom.</u> | |
| 283 | + <u xml:id="u-26.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 284 | + </div> | |
| 285 | + <div xml:id="div-27"> | |
| 286 | + <u xml:id="u-27.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania nad nagłością tego wniosku. Proszę Panów Senatorów, którzy są za nagłością wniosku, żeby wstali. Nagłość przyjęta.</u> | |
| 287 | + <u xml:id="u-27.1" who="#komentarz">(Głos: Jednomyślnie.)</u> | |
| 288 | + <u xml:id="u-27.2" who="#Marszałek">Wniosek przesyłam do Komisji Administracyjnej.</u> | |
| 289 | + <u xml:id="u-27.3" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 290 | + <u xml:id="u-27.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia godz. 19 min. 40.)</u> | |
| 291 | + </div> | |
| 292 | + </body> | |
| 293 | + </text> | |
| 294 | + </TEI> | |
| 295 | +</teiCorpus> | |
| ... | ... |
1928-1930/senat/posiedzenia/pp/192830-snt-ppxxx-00011-01/header.xml
0 → 100644
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192830-snt-ppxxx-00011-01"> | |
| 3 | + <fileDesc> | |
| 4 | + <titleStmt> | |
| 5 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 11)</title> | |
| 6 | + </titleStmt> | |
| 7 | + <publicationStmt> | |
| 8 | + <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p> | |
| 9 | + </publicationStmt> | |
| 10 | + <sourceDesc> | |
| 11 | + <bibl> | |
| 12 | + <title>Sprawozdanie stenograficzne z obrad Senatu II RP (kadencja III, posiedzenie plenarne 11)</title> | |
| 13 | + <publisher>Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher> | |
| 14 | + <note type="system">II RP</note> | |
| 15 | + <note type="house">Senat</note> | |
| 16 | + <note type="termNo">3</note> | |
| 17 | + <note type="type">Posiedzenie plenarne</note> | |
| 18 | + <note type="sessionNo">11</note> | |
| 19 | + <note type="dayNo">1</note> | |
| 20 | + <note type="original_file">1_011_000005620.odt</note> | |
| 21 | + <date>1929-02-13</date> | |
| 22 | + </bibl> | |
| 23 | + </sourceDesc> | |
| 24 | + </fileDesc> | |
| 25 | + <profileDesc> | |
| 26 | + <particDesc> | |
| 27 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 28 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 29 | + </person> | |
| 30 | + <person xml:id="SAbramowicz" role="speaker"> | |
| 31 | + <persName>S. Abramowicz</persName> | |
| 32 | + </person> | |
| 33 | + <person xml:id="SDąmbski" role="speaker"> | |
| 34 | + <persName>S. Dąmbski</persName> | |
| 35 | + </person> | |
| 36 | + <person xml:id="SGliwic" role="speaker"> | |
| 37 | + <persName>S. Gliwic</persName> | |
| 38 | + </person> | |
| 39 | + <person xml:id="SGruszczyński" role="speaker"> | |
| 40 | + <persName>S. Gruszczyński</persName> | |
| 41 | + </person> | |
| 42 | + <person xml:id="SGłąbiński" role="speaker"> | |
| 43 | + <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 44 | + </person> | |
| 45 | + <person xml:id="SHorbaczewski" role="speaker"> | |
| 46 | + <persName>S. Horbaczewski</persName> | |
| 47 | + </person> | |
| 48 | + <person xml:id="SLubomirski" role="speaker"> | |
| 49 | + <persName>S. Lubomirski</persName> | |
| 50 | + </person> | |
| 51 | + <person xml:id="SMakuch" role="speaker"> | |
| 52 | + <persName>S. Makuch</persName> | |
| 53 | + </person> | |
| 54 | + <person xml:id="SMiklaszewski" role="speaker"> | |
| 55 | + <persName>S. Miklaszewski</persName> | |
| 56 | + </person> | |
| 57 | + <person xml:id="SPerzyński" role="speaker"> | |
| 58 | + <persName>S. Perzyński</persName> | |
| 59 | + </person> | |
| 60 | + <person xml:id="SPosner" role="speaker"> | |
| 61 | + <persName>S. Posner</persName> | |
| 62 | + </person> | |
| 63 | + <person xml:id="SRogowicz" role="speaker"> | |
| 64 | + <persName>S. Rogowicz</persName> | |
| 65 | + </person> | |
| 66 | + <person xml:id="SSkokowski" role="speaker"> | |
| 67 | + <persName>S. Skokowski</persName> | |
| 68 | + </person> | |
| 69 | + <person xml:id="SStrugGałecki" role="speaker"> | |
| 70 | + <persName>S. Strug-Gałecki</persName> | |
| 71 | + </person> | |
| 72 | + <person xml:id="SWańkowicz" role="speaker"> | |
| 73 | + <persName>S. Wańkowicz</persName> | |
| 74 | + </person> | |
| 75 | + <person xml:id="SWodziński" role="speaker"> | |
| 76 | + <persName>S. Wodziński</persName> | |
| 77 | + </person> | |
| 78 | + <person xml:id="SekretarzsIżycki" role="speaker"> | |
| 79 | + <persName>Sekretarz s. Iżycki</persName> | |
| 80 | + </person> | |
| 81 | + <person xml:id="WicemarszałekGliwic" role="speaker"> | |
| 82 | + <persName>Wicemarszałek Gliwic</persName> | |
| 83 | + </person> | |
| 84 | + <person xml:id="WicemarszałekPosner" role="speaker"> | |
| 85 | + <persName>Wicemarszałek Posner</persName> | |
| 86 | + </person> | |
| 87 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 88 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 89 | + </person> | |
| 90 | + </particDesc> | |
| 91 | + </profileDesc> | |
| 92 | +</teiHeader> | |
| ... | ... |