Commit 78edaf2015e873157a4453f7de62d24a5dc0dc57
1 parent
ec3a174c
Update Senat 1922-1927
Showing
314 changed files
with
46139 additions
and
24269 deletions
Too many changes to show.
To preserve performance only 23 of 314 files are displayed.
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00001-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00001-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00001-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>1 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,80 +23,62 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | 27 | <persName>Komentarz</persName> |
| 28 | 28 | </person> |
| 29 | - <person xml:id="PrzewodniczacyLimanowski" role="speaker"> | |
| 29 | + <person xml:id="PrzewodniczącyLimanowski" role="speaker"> | |
| 30 | 30 | <persName>Przewodniczący Limanowski</persName> |
| 31 | 31 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="PrzewodniczacysLimanowski" role="speaker"> | |
| 33 | - <persName>Przewodniczący s. Limanowski</persName> | |
| 32 | + <person xml:id="SBraude" role="speaker"> | |
| 33 | + <persName>S Braude</persName> | |
| 34 | 34 | </person> |
| 35 | - <person xml:id="S" role="speaker"> | |
| 36 | - <persName>S.</persName> | |
| 35 | + <person xml:id="SBusse" role="speaker"> | |
| 36 | + <persName>S Busse</persName> | |
| 37 | 37 | </person> |
| 38 | - <person xml:id="SAlbrecht" role="speaker"> | |
| 39 | - <persName>S. Albrecht</persName> | |
| 38 | + <person xml:id="SKoerner" role="speaker"> | |
| 39 | + <persName>S Koerner</persName> | |
| 40 | 40 | </person> |
| 41 | - <person xml:id="SBanaszek" role="speaker"> | |
| 42 | - <persName>S. Banaszek</persName> | |
| 41 | + <person xml:id="SPosner" role="speaker"> | |
| 42 | + <persName>S Posner</persName> | |
| 43 | + </person> | |
| 44 | + <person xml:id="SBanaszak" role="speaker"> | |
| 45 | + <persName>S. Banaszak</persName> | |
| 46 | + </person> | |
| 47 | + <person xml:id="SBiały" role="speaker"> | |
| 48 | + <persName>S. Biały</persName> | |
| 43 | 49 | </person> |
| 44 | 50 | <person xml:id="SBielawski" role="speaker"> |
| 45 | 51 | <persName>S. Bielawski</persName> |
| 46 | 52 | </person> |
| 53 | + <person xml:id="SBienenstock" role="speaker"> | |
| 54 | + <persName>S. Bienenstock</persName> | |
| 55 | + </person> | |
| 47 | 56 | <person xml:id="SBojanowski" role="speaker"> |
| 48 | 57 | <persName>S. Bojanowski</persName> |
| 49 | 58 | </person> |
| 50 | 59 | <person xml:id="SBuzek" role="speaker"> |
| 51 | 60 | <persName>S. Buzek</persName> |
| 52 | 61 | </person> |
| 53 | - <person xml:id="SCienski" role="speaker"> | |
| 62 | + <person xml:id="SCieński" role="speaker"> | |
| 54 | 63 | <persName>S. Cieński</persName> |
| 55 | 64 | </person> |
| 56 | 65 | <person xml:id="SCzartoryski" role="speaker"> |
| 57 | 66 | <persName>S. Czartoryski</persName> |
| 58 | 67 | </person> |
| 59 | - <person xml:id="SDr" role="speaker"> | |
| 60 | - <persName>S. Dr.</persName> | |
| 61 | - </person> | |
| 62 | - <person xml:id="SDrBialy" role="speaker"> | |
| 63 | - <persName>S. Dr. Biały</persName> | |
| 64 | - </person> | |
| 65 | - <person xml:id="SDrBienenstock" role="speaker"> | |
| 66 | - <persName>S. Dr. Bienenstock</persName> | |
| 67 | - </person> | |
| 68 | - <person xml:id="SDrBuzek" role="speaker"> | |
| 69 | - <persName>S. Dr. Buzek</persName> | |
| 70 | - </person> | |
| 71 | - <person xml:id="SDrDobruski" role="speaker"> | |
| 72 | - <persName>S. Dr. Dobruski</persName> | |
| 73 | - </person> | |
| 74 | - <person xml:id="SDrGodlewski" role="speaker"> | |
| 75 | - <persName>S. Dr. Godlewski</persName> | |
| 76 | - </person> | |
| 77 | - <person xml:id="SDrOrlinski" role="speaker"> | |
| 78 | - <persName>S. Dr. Orliński</persName> | |
| 79 | - </person> | |
| 80 | - <person xml:id="SDrRingel" role="speaker"> | |
| 81 | - <persName>S. Dr. Ringel</persName> | |
| 82 | - </person> | |
| 83 | - <person xml:id="SDrRotenstreich" role="speaker"> | |
| 84 | - <persName>S. Dr. Rotenstreich</persName> | |
| 85 | - </person> | |
| 86 | - <person xml:id="SDrThullie" role="speaker"> | |
| 87 | - <persName>S. Dr. Thullie</persName> | |
| 88 | - </person> | |
| 89 | - <person xml:id="SDrWurzel" role="speaker"> | |
| 90 | - <persName>S. Dr. Wurzel</persName> | |
| 68 | + <person xml:id="SDobrucki" role="speaker"> | |
| 69 | + <persName>S. Dobrucki</persName> | |
| 91 | 70 | </person> |
| 92 | 71 | <person xml:id="SEnglisch" role="speaker"> |
| 93 | 72 | <persName>S. Englisch</persName> |
| 94 | 73 | </person> |
| 95 | - <person xml:id="SGaszynski" role="speaker"> | |
| 74 | + <person xml:id="SGaszyński" role="speaker"> | |
| 96 | 75 | <persName>S. Gaszyński</persName> |
| 97 | 76 | </person> |
| 98 | - <person xml:id="SGloger" role="speaker"> | |
| 99 | - <persName>S. Gloger</persName> | |
| 77 | + <person xml:id="SGlogier" role="speaker"> | |
| 78 | + <persName>S. Glogier</persName> | |
| 79 | + </person> | |
| 80 | + <person xml:id="SGodlewski" role="speaker"> | |
| 81 | + <persName>S. Godlewski</persName> | |
| 100 | 82 | </person> |
| 101 | 83 | <person xml:id="SGrabski" role="speaker"> |
| 102 | 84 | <persName>S. Grabski</persName> |
| ... | ... | @@ -110,42 +92,30 @@ |
| 110 | 92 | <person xml:id="SHempel" role="speaker"> |
| 111 | 93 | <persName>S. Hempel</persName> |
| 112 | 94 | </person> |
| 113 | - <person xml:id="SJablonowski" role="speaker"> | |
| 95 | + <person xml:id="SJabłonowski" role="speaker"> | |
| 114 | 96 | <persName>S. Jabłonowski</persName> |
| 115 | 97 | </person> |
| 116 | 98 | <person xml:id="SKarnicka" role="speaker"> |
| 117 | 99 | <persName>S. Karnicka</persName> |
| 118 | 100 | </person> |
| 119 | - <person xml:id="SKarpinski" role="speaker"> | |
| 101 | + <person xml:id="SKarpiński" role="speaker"> | |
| 120 | 102 | <persName>S. Karpiński</persName> |
| 121 | 103 | </person> |
| 122 | 104 | <person xml:id="SKasznica" role="speaker"> |
| 123 | 105 | <persName>S. Kasznica</persName> |
| 124 | 106 | </person> |
| 125 | - <person xml:id="SKierczynski" role="speaker"> | |
| 107 | + <person xml:id="SKierczyński" role="speaker"> | |
| 126 | 108 | <persName>S. Kierczyński</persName> |
| 127 | 109 | </person> |
| 128 | 110 | <person xml:id="SKiniorski" role="speaker"> |
| 129 | 111 | <persName>S. Kiniorski</persName> |
| 130 | 112 | </person> |
| 131 | - <person xml:id="SKopcinski" role="speaker"> | |
| 113 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 132 | 114 | <persName>S. Kopciński</persName> |
| 133 | 115 | </person> |
| 134 | 116 | <person xml:id="SKoskowski" role="speaker"> |
| 135 | 117 | <persName>S. Koskowski</persName> |
| 136 | 118 | </person> |
| 137 | - <person xml:id="SKsAdamski" role="speaker"> | |
| 138 | - <persName>S. Ks. Adamski</persName> | |
| 139 | - </person> | |
| 140 | - <person xml:id="SKsBrandys" role="speaker"> | |
| 141 | - <persName>S. Ks. Brandys</persName> | |
| 142 | - </person> | |
| 143 | - <person xml:id="SKsMaciejewicz" role="speaker"> | |
| 144 | - <persName>S. Ks. Maciejewicz</persName> | |
| 145 | - </person> | |
| 146 | - <person xml:id="SKsZebrowski" role="speaker"> | |
| 147 | - <persName>S. Ks. Żebrowski</persName> | |
| 148 | - </person> | |
| 149 | 119 | <person xml:id="SLewakowski" role="speaker"> |
| 150 | 120 | <persName>S. Lewakowski</persName> |
| 151 | 121 | </person> |
| ... | ... | @@ -155,19 +125,22 @@ |
| 155 | 125 | <person xml:id="SLipkowski" role="speaker"> |
| 156 | 126 | <persName>S. Lipkowski</persName> |
| 157 | 127 | </person> |
| 158 | - <person xml:id="SMajer" role="speaker"> | |
| 159 | - <persName>S. Majer</persName> | |
| 160 | - </person> | |
| 161 | 128 | <person xml:id="SMalinowski" role="speaker"> |
| 162 | 129 | <persName>S. Malinowski</persName> |
| 163 | 130 | </person> |
| 164 | 131 | <person xml:id="SMarkowicz" role="speaker"> |
| 165 | 132 | <persName>S. Markowicz</persName> |
| 166 | 133 | </person> |
| 167 | - <person xml:id="SMendelson" role="speaker"> | |
| 168 | - <persName>S. Mendelson</persName> | |
| 134 | + <person xml:id="SMayer" role="speaker"> | |
| 135 | + <persName>S. Mayer</persName> | |
| 136 | + </person> | |
| 137 | + <person xml:id="SMendelsohn" role="speaker"> | |
| 138 | + <persName>S. Mendelsohn</persName> | |
| 139 | + </person> | |
| 140 | + <person xml:id="SOrliński" role="speaker"> | |
| 141 | + <persName>S. Orliński</persName> | |
| 169 | 142 | </person> |
| 170 | - <person xml:id="SOsinski" role="speaker"> | |
| 143 | + <person xml:id="SOsiński" role="speaker"> | |
| 171 | 144 | <persName>S. Osiński</persName> |
| 172 | 145 | </person> |
| 173 | 146 | <person xml:id="SPopowski" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -176,13 +149,19 @@ |
| 176 | 149 | <person xml:id="SPrauss" role="speaker"> |
| 177 | 150 | <persName>S. Prauss</persName> |
| 178 | 151 | </person> |
| 179 | - <person xml:id="SPulaski" role="speaker"> | |
| 152 | + <person xml:id="SPułaski" role="speaker"> | |
| 180 | 153 | <persName>S. Pułaski</persName> |
| 181 | 154 | </person> |
| 182 | - <person xml:id="SRubinstein" role="speaker"> | |
| 183 | - <persName>S. Rubinstein</persName> | |
| 155 | + <person xml:id="SRingel" role="speaker"> | |
| 156 | + <persName>S. Ringel</persName> | |
| 184 | 157 | </person> |
| 185 | - <person xml:id="SSicinski" role="speaker"> | |
| 158 | + <person xml:id="SRotenstreich" role="speaker"> | |
| 159 | + <persName>S. Rotenstreich</persName> | |
| 160 | + </person> | |
| 161 | + <person xml:id="SRubinsztein" role="speaker"> | |
| 162 | + <persName>S. Rubinsztein</persName> | |
| 163 | + </person> | |
| 164 | + <person xml:id="SSiciński" role="speaker"> | |
| 186 | 165 | <persName>S. Siciński</persName> |
| 187 | 166 | </person> |
| 188 | 167 | <person xml:id="SSiennicki" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -191,9 +170,6 @@ |
| 191 | 170 | <person xml:id="SStecki" role="speaker"> |
| 192 | 171 | <persName>S. Stecki</persName> |
| 193 | 172 | </person> |
| 194 | - <person xml:id="SStychel" role="speaker"> | |
| 195 | - <persName>S. Stychel</persName> | |
| 196 | - </person> | |
| 197 | 173 | <person xml:id="SSzarski" role="speaker"> |
| 198 | 174 | <persName>S. Szarski</persName> |
| 199 | 175 | </person> |
| ... | ... | @@ -203,30 +179,60 @@ |
| 203 | 179 | <person xml:id="SSzereszowski" role="speaker"> |
| 204 | 180 | <persName>S. Szereszowski</persName> |
| 205 | 181 | </person> |
| 206 | - <person xml:id="SSzuldrzynski" role="speaker"> | |
| 182 | + <person xml:id="SSzułdrzyński" role="speaker"> | |
| 207 | 183 | <persName>S. Szułdrzyński</persName> |
| 208 | 184 | </person> |
| 209 | - <person xml:id="SScibor" role="speaker"> | |
| 210 | - <persName>S. Ścibor</persName> | |
| 211 | - </person> | |
| 212 | - <person xml:id="STrampczynski" role="speaker"> | |
| 213 | - <persName>S. Trąmpczyński</persName> | |
| 185 | + <person xml:id="SThullie" role="speaker"> | |
| 186 | + <persName>S. Thullie</persName> | |
| 214 | 187 | </person> |
| 215 | 188 | <person xml:id="STruskier" role="speaker"> |
| 216 | 189 | <persName>S. Truskier</persName> |
| 217 | 190 | </person> |
| 218 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 191 | + <person xml:id="STrąmpczyński" role="speaker"> | |
| 192 | + <persName>S. Trąmpczyński</persName> | |
| 193 | + </person> | |
| 194 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 219 | 195 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 220 | 196 | </person> |
| 221 | - <person xml:id="SWyslouch" role="speaker"> | |
| 197 | + <person xml:id="SWurzel" role="speaker"> | |
| 198 | + <persName>S. Wurzel</persName> | |
| 199 | + </person> | |
| 200 | + <person xml:id="SWysłouch" role="speaker"> | |
| 222 | 201 | <persName>S. Wysłouch</persName> |
| 223 | 202 | </person> |
| 224 | 203 | <person xml:id="SZubowicz" role="speaker"> |
| 225 | 204 | <persName>S. Zubowicz</persName> |
| 226 | 205 | </person> |
| 227 | - <person xml:id="SekretarzsWoznicki" role="speaker"> | |
| 206 | + <person xml:id="SksAdamski" role="speaker"> | |
| 207 | + <persName>S. ks. Adamski</persName> | |
| 208 | + </person> | |
| 209 | + <person xml:id="SksAlbrecht" role="speaker"> | |
| 210 | + <persName>S. ks. Albrecht</persName> | |
| 211 | + </person> | |
| 212 | + <person xml:id="SksBolt" role="speaker"> | |
| 213 | + <persName>S. ks. Bolt</persName> | |
| 214 | + </person> | |
| 215 | + <person xml:id="SksBrandys" role="speaker"> | |
| 216 | + <persName>S. ks. Brandys</persName> | |
| 217 | + </person> | |
| 218 | + <person xml:id="SksMaciejewicz" role="speaker"> | |
| 219 | + <persName>S. ks. Maciejewicz</persName> | |
| 220 | + </person> | |
| 221 | + <person xml:id="SksStychel" role="speaker"> | |
| 222 | + <persName>S. ks. Stychel</persName> | |
| 223 | + </person> | |
| 224 | + <person xml:id="SksŻebrowski" role="speaker"> | |
| 225 | + <persName>S. ks. Żebrowski</persName> | |
| 226 | + </person> | |
| 227 | + <person xml:id="SŚcibor" role="speaker"> | |
| 228 | + <persName>S. Ścibor</persName> | |
| 229 | + </person> | |
| 230 | + <person xml:id="SekretarzsWoźnicki" role="speaker"> | |
| 228 | 231 | <persName>Sekretarz s. Woźnicki</persName> |
| 229 | 232 | </person> |
| 233 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 234 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 235 | + </person> | |
| 230 | 236 | </particDesc> |
| 231 | 237 | </profileDesc> |
| 232 | 238 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00001-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">z 1 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">z dnia 28 listopada 1922 r.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu:</u> | |
| 13 | - <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Prezydent Ministrów Julian Nowak, Minister Skarbu Zygmunt Jastrzębski, Minister Spraw Wojskowych Kazimierz Sosnkowski, Minister Spraw Wewnętrznych Antoni Kamieński, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Kazimierz Kumaniecki, Minister Kolei Żelaznych Ludwik Zagórny-Marynowski, Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski, Minister Sprawiedliwości Wacław Makowski, Minister Zdrowia Publicznego Witold Chodźko, Minister Rolnictwa i Dóbr Państwowych Józef Raczyński, Kierownik Ministerstwa Przemysłu i Handlu Henryk Strasburger, Kierownik Ministerstwa Robót Publicznych Mieczysław Rybczyński, Tymczasowy Kierownik Ministerstwa Poczt i Telegrafów Jan Moszczyński.</u> | |
| 14 | - <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Podsekretarze Stawu:</u> | |
| 15 | - <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">W Ministerstwie Skarbu Bolesław Markowski, w Ministerstwie Sprawiedliwości Zygmunt Rymowicz, w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Tadeusz Łopuszański, w Ministerstwie Kolei Żelaznych Julian Eberhardt.</u> | |
| 16 | - <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Z Najwyższej Izby Kontroli Państwa:</u> | |
| 17 | - <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Prezes Najwyższej Izby Jan Żarnowski.</u> | |
| 18 | - <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Z</u> | |
| 19 | - <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Głównego Urzędy Ziemskiego:</u> | |
| 20 | - <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Prezes Głównego Urzędu Seweryn Ludkiewicz.</u> | |
| 21 | - <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 4 m. 30 po pół.).</u> | |
| 22 | - <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">(Na salę w otoczeniu świty wchodzi Naczelnik Państwa Józef Piłsudski i wstępuje na trybunę).</u> | |
| 23 | - <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Panowie Senatorowie!</u> | |
| 24 | - <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Wielką jest tradycja Senatu w Polsce. W dziejach dawnej Polski, którą odnajdujemy nie tylko w dawnych księgach i w badaniach współczesnych historyków, ale której pamięć żywem nieraz płomieniem wybucha w sercach, tęskniących do siły i potęgi naszej Ojczyzny, — praca i wytrwałość senatorów wpływały na losy Kraju.</u> | |
| 25 | - <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Lecz Konstytucja obecna zakreśla Senatowi rolę skromniejszą. Czyni ona z Panów nie główny motor pracy państwowej, ale, zgodnie z duchem Konstytucji współczesnych krajów demokratycznych, nakazuje Wam być rzecznikami rozsądku, rozwagi i miary przy spełnianiu zadań, poruczonych naczelnym organom władzy państwowej.</u> | |
| 26 | - <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">W pracy Waszej, Panowie, będziecie musieli z konieczności, wynikających z postanowień Konstytucji, przyjąć za dewizę swej działalności — miarę, by uniknąć zbytecznych tarć i konfliktów, które powstawać mogą między współrzędnie pracującemi instytucjami państwowemi.</u> | |
| 27 | - <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Panowie, przy wybujałej u nas i niezwykle ostrej, choć często bezskutecznej walce ugrupowań politycznych brak poczucia miary stanowi nieraz o wysokiej szkodzie dla tego, co wszystkim jest drogie, dla pracy nad wzmożeniem siły i odbudową dobrobytu państwa i jego obywateli.</u> | |
| 28 | - <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Pozwólcie więc, Panowie, wyrazić życzenie, abyście jako instytucja państwowa, reprezentująca umiar, stawali w ciężkiem zadaniu współpracy zawsze po stronie tych, którzy, czy to z urzędu, czy ze skłonności łagodzą tarcia, zmniejszają konflikty i doprowadzają do koniecznej równowagi zamierzeń, celów i środków.</u> | |
| 29 | - <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Ogłaszam Senat Rzeczypospolitej Polskiej za otwarty i powołuję na przewodniczącego najstarszego wiekiem senatora — Bolesława Limanowskiego.</u> | |
| 30 | - <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">(Senator Limanowski wchodzi na podynm prezydialne).</u> | |
| 31 | - <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Przyjemnie mi jest powitać w tern miejscu jednego z najstarszych bojowników wolności naszej, Szanownego Pana Bolesława Limanowskiego.</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 4 m. 30 po poł.).</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na salę w otoczeniu świty wchodzi Naczelnik Państwa Józef Piłsudski i wstępuje na trybunę).</u> | |
| 11 | + <u xml:id="u-1.2" who="#Komentarz">Panowie Senatorowie!</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-1.3" who="#Komentarz">Wielką jest tradycja Senatu w Polsce. W dziejach dawnej Polski, którą odnajdujemy nie tylko w dawnych księgach i w badaniach współczesnych historyków, ale której pamięć żywem nieraz płomieniem wybucha w sercach, tęskniących do siły i potęgi naszej Ojczyzny, — praca i wytrwałość senatorów wpływały na losy Kraju.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-1.4" who="#Komentarz">Lecz Konstytucja obecna zakreśla Senatowi rolę skromniejszą. Czyni ona z Panów nie główny motor pracy państwowej, ale, zgodnie z duchem Konstytucji współczesnych krajów demokratycznych, nakazuje Wam być rzecznikami rozsądku, rozwagi i miary przy spełnianiu zadań, poruczonych naczelnym organom władzy państwowej.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-1.5" who="#Komentarz">W pracy Waszej, Panowie, będziecie musieli z konieczności, wynikających z postanowień Konstytucji, przyjąć za dewizę swej działalności — miarę, by uniknąć zbytecznych tarć i konfliktów, które powstawać mogą między współrzędnie pracującemi instytucjami państwowemi.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-1.6" who="#Komentarz">Panowie, przy wybujałej u nas i niezwykle ostrej, choć często bezskutecznej walce ugrupowań politycznych brak poczucia miary stanowi nieraz o wysokiej szkodzie dla tego, co wszystkim jest drogie, dla pracy nad wzmożeniem siły i odbudową dobrobytu państwa i jego obywateli.</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-1.7" who="#Komentarz">Pozwólcie więc, Panowie, wyrazić życzenie, abyście jako instytucja państwowa, reprezentująca umiar, stawali w ciężkiem zadaniu współpracy zawsze po stronie tych, którzy, czy to z urzędu, czy ze skłonności łagodzą tarcia, zmniejszają konflikty i doprowadzają do koniecznej równowagi zamierzeń, celów i środków.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-1.8" who="#Komentarz">Ogłaszam Senat Rzeczypospolitej Polskiej za otwarty i powołuję na przewodniczącego najstarszego wiekiem senatora — Bolesława Limanowskiego.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">(Senator Limanowski wchodzi na podjum prezydjalne).</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-1.10" who="#Komentarz">Przyjemnie mi jest powitać w tem miejscu jednego z najstarszych bojowników wolności naszej, Szanownego Pana Bolesława Limanowskiego.</u> | |
| 32 | 20 | </div> |
| 33 | 21 | <div xml:id="div-2"> |
| 34 | - <u xml:id="u-2.0" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Wysoki Senacie, Dostojne Obywatelki i Dostojni Obywatele!</u> | |
| 35 | - <u xml:id="u-2.1" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Jest to ważny znak czasu, że pierwsze posiedzenie, rozpoczynające czynność Senatu, otwiera socjalista. Otwiera socjalista, starzec, który doszedł do swych przekonań nie tylko z badań naukowych, ale któremu w długiem jego życiu sam. bieg wypadków wskazał, do jakiego celu i jaką drogą one prowadzą. W latach dziecięcych, słysząc o prześladowaniu, gnębieniu swych rodaków przez żelazną rękę despotyzmu carskiego, uczuł ku niemu straszną nienawiść, a gdy — następnie dobiegły z daleka odgłosy walki o wolność, w pamiętnych latach, t. zw. — „wiosny ludów”, radością napełniło się jego serce. Niedługo trwała ta radość, ciężka dłoń despotyzmu gniotła dalej i ten ucisk już sam na sobie odczuwałem. Pyszny przeceniał swe siły i stanął do walki niemal z całą Europą i poniósł klęskę. Zachwiała się jego potęga. Niepodobna już było rządzić po dawnemu. Nowy car widział konieczność ukrócenia rządów żandarmskich i policyjnych, konieczność zwolnienia swych poddanych, a przedewszystkiem chłopów, gdyż w samej tylko Rosji istniała niewola chłopska. Została podniesiona sprawa włościańska. Byłem wówczas młodzieńcem na Uniwersytecie i wśród naszej młodzieży byłem jednym z najgorętszych, co domagali się zupełnego zniesienia poddaństwa i możliwie największego nadzielenia ziemią. W krajach dawnej Rzeczypospolitej wszczął się wówczas ten wspaniały ruch narodowy, który poprzedził powstanie 1863 r. Czynny a nawet wybitny brałem udział w tym ruchu i dostałem się do więzienia i rzucono mnie na wygnanie nad brzegi Morza Białego. Powstanie zastało mnie na wygnaniu, uciekałem, by stanąć w szeregach bojowych. Zostałem schwytany i osadzony w więzieniu.</u> | |
| 36 | - <u xml:id="u-2.2" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Powstanie 1863 r. które ogłosiło zupełne uobywatelenie i nadzielenie ziemią włościan, zmusiło rząd carski pójść jego śladami. Zniesienie poddaństwa i pańszczyzny było wielkim krokiem postępu i w sprawie narodowej i w sprawie społecznej. Narazie jednak rozsrożył się despotyzm. Dwa najbardziej despotyczne rządy carsko - rosyjski i cesarsko - niemiecko - pruski, gwałtownie, przemocą niszczyły naszą narodowość, usiłując przerobić nas z jednej strony na Moskali, a z drugiej na Niemców. Wówczas to w 1892 r. powstało stronnictwo Polskiej Partii Socjalistycznej, do którego i ja należę. Byłem już wówczas na ziemi francuskiej, jako wychodźca, wypędzony z granic państwa austriackiego. P. P. S. prowadziła zawziętą walkę przeciwko despotyzmowi, przeciwko wszelkiemu gnębieniu i wyzyskowi, zarówno w sprawie narodowej, jak i społecznej. Przyczyniła się ona niemało, że runęły na ziemiach naszych wszystkie despotyzmy.</u> | |
| 37 | - <u xml:id="u-2.3" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Dzisiaj zasiadam w Senacie i otwieram pierwsze jego posiedzenie, zawdzięczając to temu, że się spełniły najgorętsze nasze życzenia: mamy niepodległość narodową i polityczną, mamy Rzeczpospolitą demokratyczną, a uchwalona przez Sejm Ustawodawczy Konstytucja nie odbiera już praw obywatelskich za jawne i otwarte wyznawanie swych zasad.</u> | |
| 38 | - <u xml:id="u-2.4" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Pierwsi z naszego narodu, co wznieśli sztandar socjalistyczny, wyszli z szeregów Emigracji, po powstaniu 30 i 31 roku. Z trzech haseł rewolucyjnych: wolność, równość i braterstwo, na których podstawie buduje się nowy społeczny i polityczny porządek, upodobali sobie najwięcej hasło braterstwa. A byli to ludzie wielkiej myśli i wielkiej zasługi, że wymienię tylko Adama Mickiewicza, Joachima Lelewela i Stanisława Worcella. Upodobali sobie oni hasło braterstwa, bo wypływało ono z tradycji naszego narodu. Wszak braterstwo jest tylko przejawem miłości, którą tak wysławił przepiękny akt horodelski, a który — jak on ogłosił — — „tworzy prawa, włada państwami, urządza miasta, wiedzie stany Rzeczypospolitej ku najlepszemu końcowi, udoskonala wszystkie cnoty cnotliwych”. — „Co odziedziczyliśmy po przodkach — mówili posłowie polscy — to z miłości udzielimy Litwie, niech i ona miłością i braterstwem jednoczy się z nami”. — „Sejm w Horodle zatwierdził taką unię narodowy jakiej nie napotkać w całej historii Europy” — powiada historyk niemiecki Jakub Caro, podziwiając ten wspaniały objaw ducha polskiego.</u> | |
| 39 | - <u xml:id="u-2.5" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Niechże ten duch promienny braterstwa, miłości w obu naszych Izbach sejmowej i senackiej prowadzi ku najlepszemu końcowi, ku udoskonaleniu „cnoty cnotliwych”. Pracujmy, jak to mamy za chwilę ślubować, z całem oddaniem się dla naszej Rzeczypospolitej, dla dobra całego narodu, niech on odczuje naszą miłość dla niego i ukocha tę Rzeczpospolitą, jako najwyższe, najpiękniejsze, najlepsze swoje dobro.</u> | |
| 40 | - <u xml:id="u-2.6" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Pracujmy zgodnie Senat z Sejmem. Pracujmy jak bracia starsi z młodszymi. Niechaj Sejm, w którym się odbywa główna praca, nie przeciwnika ujrzy w Senacie, lecz szczerego i życzliwego pomocnika. Z powodu swego wieku mający więcej doświadczenia życiowego, a więc bardziej umiarkowani, starajmy się, gdy walka przekonaniowa zbytecznie się zaostrzy, łagodzić jej ostrość, doprowadzać zwaśnione strony do porozumienia się, do możliwych wzajemnych ustępstw. Pamiętajmy jednak, że wszelka praca twórcza, a więc i państwowa jest najbardziej owocna w wieku pełnym sił, w wieku ich wzrostu i wzmagania się. Nic posuwajmy się więc zbyt daleko w miarkowaniu wyższych wzlotów Sejmu.</u> | |
| 41 | - <u xml:id="u-2.7" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Niech ukochana nasza Rzeczpospolita wzniesie się jaknajwyżej, niech się sprawdzą słowa poety, że „Na wiekowych nieszczęść niwie Już nie pusto, nie żałośnie, Nigdzie, nigdzie już nie ciemno Wszędzie jasno — sprawiedliwie”.</u> | |
| 42 | - <u xml:id="u-2.8" who="#PrzewodniczacyLimanowski">I promieniejąca miłością, w której tylko urzeczywistnić się mogą prawdziwa wolność i braterska równość, stanie się Rzeczpospolita Polska wzorem dla innych narodów, i znowu pogarną się one do Niej, i pójdzie Ona — jak to przewidywali nasi wieszcze — przodem, w pochodzie postępowym, ku lepszej, piękniejszej przyszłości.</u> | |
| 43 | - <u xml:id="u-2.9" who="#komentarz">(Brawa i oklaski).</u> | |
| 44 | - <u xml:id="u-2.10" who="#PrzewodniczacyLimanowski">A teraz, zgodnie z powszechnym zwyczajem powołuję najmłodszych wiekiem senatorów: pana Bielawskiego Bolesława i Woźnickiego Jana w charakterze tymczasowych sekretarzy i proszę ich o zajęcie miejsc w prezydjum.</u> | |
| 45 | - <u xml:id="u-2.11" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Przystępujemy do złożenia przepisanego art. 20 Konstytucji ślubowania. Proponuję dokonać aktu tego w sposób następujący: Najprzód odczytam w swojem i Izby imieniu rotę ślubowania, potem poproszę panów sekretarzy o potwierdzenie złożenia ślubowania przez powtórzenie słowa — „ślubuję”, wreszcie pozo ali członkowie Izby w miarę wywoływania przez sekretarza ich nazwisk z listy, w porządku alfabetycznym, potwierdzą złożenie ślubowania, powtarzając słowo — „ślubuję”.</u> | |
| 46 | - <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Czyta rotę przysięgi).</u> | |
| 47 | - <u xml:id="u-2.13" who="#PrzewodniczacyLimanowski">„Ślubuję uroczyście jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia, zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwo Polskiego, jako całości”.</u> | |
| 48 | - <u xml:id="u-2.14" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Proszę Pana Sekretarza Woźnickiego o potwierdzenie złożenia ślubowania.</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-2.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Wysoki Senacie, Dostojne Obywatelki i Dostojni Obywatele!</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-2.1" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Jest to ważny znak czasu, że pierwsze posiedzenie, rozpoczynające czynność Senatu, otwiera socjalista. Otwiera socjalista, starzec, który doszedł do swych przekonań nie tylko z badań naukowych, ale któremu w długiem jego życiu sam. bieg wypadków wskazał, do jakiego celu i jaką drogą one prowadzą. W latach dziecięcych, słysząc o prześladowaniu, gnębieniu swych rodaków przez żelazną rękę despotyzmu carskiego, uczuł ku niemu straszną nienawiść, a gdy — następnie dobiegły z daleka odgłosy walki o wolność, w pamiętnych latach, t. zw. „wiosny ludów”, radością napełniło się jego serce. Niedługo trwała ta radość, ciężka dłoń despotyzmu gniotła dalej i ten ucisk już sam na sobie odczuwałem. Pyszny przeceniał swe siły i stanął do walki niemal z całą Europą i poniósł klęskę. Zachwiała się jego potęga. Niepodobna już było rządzić po dawnemu. Nowy car widział konieczność ukrócenia rządów żandarmskich i policyjnych, konieczność zwolnienia swych poddanych, a przedewszystkiem chłopów, gdyż w samej tylko Rosji istniała niewola chłopska. Została podniesiona sprawa włościańska. Byłem wówczas młodzieńcem na Uniwersytecie i wśród naszej młodzieży byłem jednym z najgorętszych, co domagali się zupełnego zniesienia poddaństwa i możliwie największego nadzielenia ziemią. W krajach dawnej Rzeczypospolitej wszczął się wówczas ten wspaniały ruch narodowy, który poprzedził powstanie 1863 r. Czynny a nawet wybitny brałem udział w tym ruchu i dostałem się do więzienia i rzucono mnie na wygnanie nad brzegi Morza Białego. Powstanie zastało mnie na wygnaniu, uciekałem, by stanąć w szeregach bojowych. Zostałem schwytany i osadzony w więzieniu.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-2.2" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Powstanie 1863 r. które ogłosiło zupełne uobywatelenie i nadzielenie ziemią włościan, zmusiło rząd carski pójść jego śladami. Zniesienie poddaństwa i pańszczyzny było wielkim krokiem postępu i w sprawie narodowej i w sprawie społecznej. Narazie jednak rozsrożył się despotyzm. Dwa najbardziej despotyczne rządy carsko - rosyjski i cesarsko - niemiecko - pruski, gwałtownie, przemocą niszczyły naszą narodowość, usiłując przerobić nas z jednej strony na Moskali, a z drugiej na Niemców. Wówczas to w 1892 r. powstało stronnictwo Polskiej Partii Socjalistycznej, do którego i ja należę. Byłem już wówczas na ziemi francuskiej, jako wychodźca, wypędzony z granic państwa austriackiego. P. P. S. prowadziła zawziętą walkę przeciwko despotyzmowi, przeciwko wszelkiemu gnębieniu i wyzyskowi, zarówno w sprawie narodowej, jak i społecznej. Przyczyniła się ona niemało, że runęły na ziemiach naszych wszystkie despotyzmy.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-2.3" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Dzisiaj zasiadam w Senacie i otwieram pierwsze jego posiedzenie, zawdzięczając to temu, że się spełniły najgorętsze nasze życzenia: mamy niepodległość narodową i polityczną, mamy Rzeczpospolitą demokratyczną, a uchwalona przez Sejm Ustawodawczy Konstytucja nie odbiera już praw obywatelskich za jawne i otwarte wyznawanie swych zasad.</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-2.4" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Pierwsi z naszego narodu, co wznieśli sztandar socjalistyczny, wyszli z szeregów Emigracji, po powstaniu 30 i 31 roku. Z trzech haseł rewolucyjnych: wolność, równość i braterstwo, na których podstawie buduje się nowy społeczny i polityczny porządek, upodobali sobie najwięcej hasło braterstwa. A byli to ludzie wielkiej myśli i wielkiej zasługi, że wymienię tylko Adama Mickiewicza, Joachima Lelewela i Stanisława Worcella. Upodobali sobie oni hasło braterstwa, bo wypływało ono z tradycji naszego narodu. Wszak braterstwo jest tylko przejawem miłości, którą tak wysławił przepiękny akt horodelski, a który — jak on ogłosił — „tworzy prawa, włada państwami, urządza miasta, wiedzie stany Rzeczypospolitej ku najlepszemu końcowi, udoskonala wszystkie cnoty cnotliwych”. „Co odziedziczyliśmy po przodkach — mówili posłowie polscy — to z miłości udzielimy Litwie, niech i ona miłością i braterstwem jednoczy się z nami”. „Sejm w Horodle zatwierdził taką unię narodowy jakiej nie napotkać w całej historii Europy” — powiada historyk niemiecki Jakub Caro, podziwiając ten wspaniały objaw ducha polskiego.</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-2.5" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Niechże ten duch promienny braterstwa, miłości w obu naszych Izbach sejmowej i senackiej prowadzi ku najlepszemu końcowi, ku udoskonaleniu „cnoty cnotliwych”. Pracujmy, jak to mamy za chwilę ślubować, z całem oddaniem się dla naszej Rzeczypospolitej, dla dobra całego narodu, niech on odczuje naszą miłość dla niego i ukocha tę Rzeczpospolitą, jako najwyższe, najpiękniejsze, najlepsze swoje dobro.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-2.6" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Pracujmy zgodnie Senat z Sejmem. Pracujmy jak bracia starsi z młodszymi. Niechaj Sejm, w którym się odbywa główna praca, nie przeciwnika ujrzy w Senacie, lecz szczerego i życzliwego pomocnika. Z powodu swego wieku mający więcej doświadczenia życiowego, a więc bardziej umiarkowani, starajmy się, gdy walka przekonaniowa zbytecznie się zaostrzy, łagodzić jej ostrość, doprowadzać zwaśnione strony do porozumienia się, do możliwych wzajemnych ustępstw. Pamiętajmy jednak, że wszelka praca twórcza, a więc i państwowa jest najbardziej owocna w wieku pełnym sił, w wieku ich wzrostu i wzmagania się. Nie posuwajmy się więc zbyt daleko w miarkowaniu wyższych wzlotów Sejmu.</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-2.7" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Niech ukochana nasza Rzeczpospolita wzniesie się jaknajwyżej, niech się sprawdzą słowa poety, że „Na wiekowych nieszczęść niwie Już nie pusto, nie żałośnie, Nigdzie, nigdzie już nie ciemno Wszędzie jasno — sprawiedliwie”.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-2.8" who="#PrzewodniczącyLimanowski">I promieniejąca miłością, w której tylko urzeczywistnić się mogą prawdziwa wolność i braterska równość, stanie się Rzeczpospolita Polska wzorem dla innych narodów, i znowu pogarną się one do Niej, i pójdzie Ona — jak to przewidywali nasi wieszcze — przodem, w pochodzie postępowym, ku lepszej, piękniejszej przyszłości.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-2.9" who="#komentarz">(Brawa i oklaski.)</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-2.10" who="#PrzewodniczącyLimanowski">A teraz, zgodnie z powszechnym zwyczajem powołuję najmłodszych wiekiem senatorów: pana Bielawskiego Bolesława i Woźnickiego Jana w charakterze tymczasowych sekretarzy i proszę ich o zajęcie miejsc w prezydjum.</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-2.11" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Przystępujemy do złożenia przepisanego art. 20 Konstytucji ślubowania. Proponuję dokonać aktu tego w sposób następujący: Najprzód odczytam w swojem i Izby imieniu rotę ślubowania, potem poproszę panów sekretarzy o potwierdzenie złożenia ślubowania przez powtórzenie słowa „ślubuję”, wreszcie pozo ali członkowie Izby w miarę wywoływania przez sekretarza ich nazwisk z listy, w porządku alfabetycznym, potwierdzą złożenie ślubowania, powtarzając słowo „ślubuję”.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Czyta rotę przysięgi.)</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-2.13" who="#PrzewodniczącyLimanowski">„Ślubuję uroczyście jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia, zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwo Polskiego, jako całości”.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-2.14" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Proszę Pana Sekretarza Woźnickiego o potwierdzenie złożenia ślubowania.</u> | |
| 49 | 37 | </div> |
| 50 | 38 | <div xml:id="div-3"> |
| 51 | - <u xml:id="u-3.0" who="#SWoznicki">Ślubuję.</u> | |
| 39 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SWoźnicki">Ślubuję.</u> | |
| 52 | 40 | </div> |
| 53 | 41 | <div xml:id="div-4"> |
| 54 | - <u xml:id="u-4.0" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Proszę Panu Sekretarza Bielawskiego o potwierdzenie złożenia ślubowania.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-4.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Proszę Panu Sekretarza Bielawskiego o potwierdzenie złożenia ślubowania.</u> | |
| 55 | 43 | </div> |
| 56 | 44 | <div xml:id="div-5"> |
| 57 | 45 | <u xml:id="u-5.0" who="#SBielawski">Ślubuję.</u> |
| 58 | 46 | </div> |
| 59 | 47 | <div xml:id="div-6"> |
| 60 | - <u xml:id="u-6.0" who="#PrzewodniczacyLimanowski">W ten sposób stwierdzana, iż tymczasowe prezydium Senatu dokonało wymaganego przez Konstytucję ślubowania. Obecnie proszę Pana Sekretarza Woźnickiego o wywoływanie senatorów w porządku alfabetycznym, zaś Panów Senatorów proszę o potwierdzenie złożenia ślubowania w sposób, jak wspomniałem wyżej. Ponieważ nie wszyscy panowie senatorowie odebrali listy wierzytelne, będą wywołani do złożenia ślubowania tylko ci senatorowie, którzy, odebrawszy listy wierzytelne, wymienili je na legitymacje.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-6.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">W ten sposób stwierdzana, iż tymczasowe prezydium Senatu dokonało wymaganego przez Konstytucję ślubowania. Obecnie proszę Pana Sekretarza Woźnickiego o wywoływanie senatorów w porządku alfabetycznym, zaś Panów Senatorów proszę o potwierdzenie złożenia ślubowania w sposób, jak wspomniałem wyżej. Ponieważ nie wszyscy panowie senatorowie odebrali listy wierzytelne, będą wywołani do złożenia ślubowania tylko ci senatorowie, którzy, odebrawszy listy wierzytelne, wymienili je na legitymacje.</u> | |
| 61 | 49 | </div> |
| 62 | 50 | <div xml:id="div-7"> |
| 63 | - <u xml:id="u-7.0" who="#SekretarzsWoznicki">Ks. Adamski Stanisław.</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Ks. Adamski Stanisław.</u> | |
| 64 | 52 | </div> |
| 65 | 53 | <div xml:id="div-8"> |
| 66 | - <u xml:id="u-8.0" who="#SKsAdamski">Ślubuję.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SksAdamski">Ślubuję.</u> | |
| 67 | 55 | </div> |
| 68 | 56 | <div xml:id="div-9"> |
| 69 | - <u xml:id="u-9.0" who="#SekretarzsWoznicki">Ks. Albrecht Jan.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Ks. Albrecht Jan.</u> | |
| 70 | 58 | </div> |
| 71 | 59 | <div xml:id="div-10"> |
| 72 | - <u xml:id="u-10.0" who="#SAlbrecht">Ślubuję.</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-10.0" who="#SksAlbrecht">Ślubuję.</u> | |
| 73 | 61 | </div> |
| 74 | 62 | <div xml:id="div-11"> |
| 75 | - <u xml:id="u-11.0" who="#SekretarzsWoznicki">Banaszek Antoni.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Banaszek Antoni.</u> | |
| 76 | 64 | </div> |
| 77 | 65 | <div xml:id="div-12"> |
| 78 | - <u xml:id="u-12.0" who="#SBanaszek">Ślubuję.</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SBanaszak">Ślubuję.</u> | |
| 79 | 67 | </div> |
| 80 | 68 | <div xml:id="div-13"> |
| 81 | - <u xml:id="u-13.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr. Biały Stanisław.</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Biały Stanisław.</u> | |
| 82 | 70 | </div> |
| 83 | 71 | <div xml:id="div-14"> |
| 84 | - <u xml:id="u-14.0" who="#SDrBialy">Ślubuję.</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-14.0" who="#SBiały">Ślubuję.</u> | |
| 85 | 73 | </div> |
| 86 | 74 | <div xml:id="div-15"> |
| 87 | - <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr. Bienenstock Jan Jakub.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Bienenstock Jan Jakub.</u> | |
| 88 | 76 | </div> |
| 89 | 77 | <div xml:id="div-16"> |
| 90 | - <u xml:id="u-16.0" who="#SDrBienenstock">Ślubuję.</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-16.0" who="#SBienenstock">Ślubuję.</u> | |
| 91 | 79 | </div> |
| 92 | 80 | <div xml:id="div-17"> |
| 93 | - <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzsWoznicki">Bojanowski Michał.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Bojanowski Michał.</u> | |
| 94 | 82 | </div> |
| 95 | 83 | <div xml:id="div-18"> |
| 96 | 84 | <u xml:id="u-18.0" who="#SBojanowski">Ślubuję.</u> |
| 97 | 85 | </div> |
| 98 | 86 | <div xml:id="div-19"> |
| 99 | - <u xml:id="u-19.0" who="#SekretarzsWoznicki">Ks. Bolt Feliks.</u> | |
| 100 | - <u xml:id="u-19.1" who="#SekretarzsWoznicki">S. Ks. Bolt: Ślubuję.</u> | |
| 101 | - <u xml:id="u-19.2" who="#SekretarzsWoznicki">Ks. Brandys Paweł.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Ks. Bolt Feliks.</u> | |
| 102 | 88 | </div> |
| 103 | 89 | <div xml:id="div-20"> |
| 104 | - <u xml:id="u-20.0" who="#SKsBrandys">Ślubuję.</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-20.0" who="#SksBolt">Ślubuję.</u> | |
| 105 | 91 | </div> |
| 106 | 92 | <div xml:id="div-21"> |
| 107 | - <u xml:id="u-21.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr. Braude Markus.</u> | |
| 93 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Ks. Brandys Paweł.</u> | |
| 108 | 94 | </div> |
| 109 | 95 | <div xml:id="div-22"> |
| 110 | - <u xml:id="u-22.0" who="#SDr">Braude: Ślubuję.</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-22.0" who="#SksBrandys">Ślubuję.</u> | |
| 111 | 97 | </div> |
| 112 | 98 | <div xml:id="div-23"> |
| 113 | - <u xml:id="u-23.0" who="#SekretarzsWoznicki">Busse Jerzy.</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Braude Markus.</u> | |
| 114 | 100 | </div> |
| 115 | 101 | <div xml:id="div-24"> |
| 116 | - <u xml:id="u-24.0" who="#S">Busse: Ślubuję.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-24.0" who="#SBraude">Ślubuję.</u> | |
| 117 | 103 | </div> |
| 118 | 104 | <div xml:id="div-25"> |
| 119 | - <u xml:id="u-25.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr. Buzek Józef.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Busse Jerzy.</u> | |
| 120 | 106 | </div> |
| 121 | 107 | <div xml:id="div-26"> |
| 122 | - <u xml:id="u-26.0" who="#SDrBuzek">Ślubuję.</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-26.0" who="#SBusse">Ślubuję.</u> | |
| 123 | 109 | </div> |
| 124 | 110 | <div xml:id="div-27"> |
| 125 | - <u xml:id="u-27.0" who="#SekretarzsWoznicki">Cieński Tadeusz.</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-27.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Buzek Józef.</u> | |
| 126 | 112 | </div> |
| 127 | 113 | <div xml:id="div-28"> |
| 128 | - <u xml:id="u-28.0" who="#SCienski">Ślubuję.</u> | |
| 114 | + <u xml:id="u-28.0" who="#SBuzek">Ślubuję.</u> | |
| 129 | 115 | </div> |
| 130 | 116 | <div xml:id="div-29"> |
| 131 | - <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzsWoznicki">Czartoryski Witold.</u> | |
| 117 | + <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Cieński Tadeusz.</u> | |
| 132 | 118 | </div> |
| 133 | 119 | <div xml:id="div-30"> |
| 134 | - <u xml:id="u-30.0" who="#SCzartoryski">Ślubuję.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-30.0" who="#SCieński">Ślubuję.</u> | |
| 135 | 121 | </div> |
| 136 | 122 | <div xml:id="div-31"> |
| 137 | - <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr, Dobrucki Gustaw.</u> | |
| 123 | + <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Czartoryski Witold.</u> | |
| 138 | 124 | </div> |
| 139 | 125 | <div xml:id="div-32"> |
| 140 | - <u xml:id="u-32.0" who="#SDrDobruski">Ślubuję.</u> | |
| 126 | + <u xml:id="u-32.0" who="#SCzartoryski">Ślubuję.</u> | |
| 141 | 127 | </div> |
| 142 | 128 | <div xml:id="div-33"> |
| 143 | - <u xml:id="u-33.0" who="#SekretarzsWoznicki">Englisch Jan.</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-33.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr, Dobrucki Gustaw.</u> | |
| 144 | 130 | </div> |
| 145 | 131 | <div xml:id="div-34"> |
| 146 | - <u xml:id="u-34.0" who="#SEnglisch">Ślubuję.</u> | |
| 132 | + <u xml:id="u-34.0" who="#SDobrucki">Ślubuję.</u> | |
| 147 | 133 | </div> |
| 148 | 134 | <div xml:id="div-35"> |
| 149 | - <u xml:id="u-35.0" who="#SekretarzsWoznicki">Gaszyński Stanisław.</u> | |
| 135 | + <u xml:id="u-35.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Englisch Jan.</u> | |
| 150 | 136 | </div> |
| 151 | 137 | <div xml:id="div-36"> |
| 152 | - <u xml:id="u-36.0" who="#SGaszynski">Ślubuję.</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-36.0" who="#SEnglisch">Ślubuję.</u> | |
| 153 | 139 | </div> |
| 154 | 140 | <div xml:id="div-37"> |
| 155 | - <u xml:id="u-37.0" who="#SekretarzsWoznicki">Gloger Maciej.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-37.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Gaszyński Stanisław.</u> | |
| 156 | 142 | </div> |
| 157 | 143 | <div xml:id="div-38"> |
| 158 | - <u xml:id="u-38.0" who="#SGloger">Ślubuję.</u> | |
| 144 | + <u xml:id="u-38.0" who="#SGaszyński">Ślubuję.</u> | |
| 159 | 145 | </div> |
| 160 | 146 | <div xml:id="div-39"> |
| 161 | - <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr. Godlewski Emil.</u> | |
| 147 | + <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Gloger Maciej.</u> | |
| 162 | 148 | </div> |
| 163 | 149 | <div xml:id="div-40"> |
| 164 | - <u xml:id="u-40.0" who="#SDrGodlewski">Ślubuję.</u> | |
| 150 | + <u xml:id="u-40.0" who="#SGlogier">Ślubuję.</u> | |
| 165 | 151 | </div> |
| 166 | 152 | <div xml:id="div-41"> |
| 167 | - <u xml:id="u-41.0" who="#SekretarzsWoznicki">Grabski Władysław.</u> | |
| 153 | + <u xml:id="u-41.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Godlewski Emil.</u> | |
| 168 | 154 | </div> |
| 169 | 155 | <div xml:id="div-42"> |
| 170 | - <u xml:id="u-42.0" who="#SGrabski">Ślubuję.</u> | |
| 156 | + <u xml:id="u-42.0" who="#SGodlewski">Ślubuję.</u> | |
| 171 | 157 | </div> |
| 172 | 158 | <div xml:id="div-43"> |
| 173 | - <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzsWoznicki">Hammerling Ludwik.</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Grabski Władysław.</u> | |
| 174 | 160 | </div> |
| 175 | 161 | <div xml:id="div-44"> |
| 176 | - <u xml:id="u-44.0" who="#SHammerling">Ślubuję.</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-44.0" who="#SGrabski">Ślubuję.</u> | |
| 177 | 163 | </div> |
| 178 | 164 | <div xml:id="div-45"> |
| 179 | - <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzsWoznicki">Hasbach Erwin.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Hammerling Ludwik.</u> | |
| 180 | 166 | </div> |
| 181 | 167 | <div xml:id="div-46"> |
| 182 | - <u xml:id="u-46.0" who="#SHasbach">Ślubuję.</u> | |
| 168 | + <u xml:id="u-46.0" who="#SHammerling">Ślubuję.</u> | |
| 183 | 169 | </div> |
| 184 | 170 | <div xml:id="div-47"> |
| 185 | - <u xml:id="u-47.0" who="#SekretarzsWoznicki">Hempel Joachim.</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-47.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Hasbach Erwin.</u> | |
| 186 | 172 | </div> |
| 187 | 173 | <div xml:id="div-48"> |
| 188 | - <u xml:id="u-48.0" who="#SHempel">Ślubuję.</u> | |
| 174 | + <u xml:id="u-48.0" who="#SHasbach">Ślubuję.</u> | |
| 189 | 175 | </div> |
| 190 | 176 | <div xml:id="div-49"> |
| 191 | - <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzsWoznicki">Jabłonowski Władysław.</u> | |
| 177 | + <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Hempel Joachim.</u> | |
| 192 | 178 | </div> |
| 193 | 179 | <div xml:id="div-50"> |
| 194 | - <u xml:id="u-50.0" who="#SJablonowski">Ślubuję.</u> | |
| 180 | + <u xml:id="u-50.0" who="#SHempel">Ślubuję.</u> | |
| 195 | 181 | </div> |
| 196 | 182 | <div xml:id="div-51"> |
| 197 | - <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzsWoznicki">Karnicka Aleksandra.</u> | |
| 183 | + <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Jabłonowski Władysław.</u> | |
| 198 | 184 | </div> |
| 199 | 185 | <div xml:id="div-52"> |
| 200 | - <u xml:id="u-52.0" who="#SKarnicka">Ślubuję.</u> | |
| 186 | + <u xml:id="u-52.0" who="#SJabłonowski">Ślubuję.</u> | |
| 201 | 187 | </div> |
| 202 | 188 | <div xml:id="div-53"> |
| 203 | - <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzsWoznicki">Karpiński Aleksander.</u> | |
| 189 | + <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Karnicka Aleksandra.</u> | |
| 204 | 190 | </div> |
| 205 | 191 | <div xml:id="div-54"> |
| 206 | - <u xml:id="u-54.0" who="#SKarpinski">Ślubuję</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-54.0" who="#SKarnicka">Ślubuję.</u> | |
| 207 | 193 | </div> |
| 208 | 194 | <div xml:id="div-55"> |
| 209 | - <u xml:id="u-55.0" who="#SekretarzsWoznicki">Karpiński Stanisław.</u> | |
| 195 | + <u xml:id="u-55.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Karpiński Aleksander.</u> | |
| 210 | 196 | </div> |
| 211 | 197 | <div xml:id="div-56"> |
| 212 | - <u xml:id="u-56.0" who="#SKarpinski">Ślubuję.</u> | |
| 198 | + <u xml:id="u-56.0" who="#SKarpiński">Ślubuję.</u> | |
| 213 | 199 | </div> |
| 214 | 200 | <div xml:id="div-57"> |
| 215 | - <u xml:id="u-57.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kasznica Stanisław.</u> | |
| 201 | + <u xml:id="u-57.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Karpiński Stanisław.</u> | |
| 216 | 202 | </div> |
| 217 | 203 | <div xml:id="div-58"> |
| 218 | - <u xml:id="u-58.0" who="#SKasznica">Ślubuję.</u> | |
| 204 | + <u xml:id="u-58.0" who="#SKarpiński">Ślubuję.</u> | |
| 219 | 205 | </div> |
| 220 | 206 | <div xml:id="div-59"> |
| 221 | - <u xml:id="u-59.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kierczvński Jan.</u> | |
| 207 | + <u xml:id="u-59.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kasznica Stanisław.</u> | |
| 222 | 208 | </div> |
| 223 | 209 | <div xml:id="div-60"> |
| 224 | - <u xml:id="u-60.0" who="#SKierczynski">Ślubuję.</u> | |
| 210 | + <u xml:id="u-60.0" who="#SKasznica">Ślubuję.</u> | |
| 225 | 211 | </div> |
| 226 | 212 | <div xml:id="div-61"> |
| 227 | - <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kiniorski Marian.</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kierczyński Jan.</u> | |
| 228 | 214 | </div> |
| 229 | 215 | <div xml:id="div-62"> |
| 230 | - <u xml:id="u-62.0" who="#SKiniorski">Ślubuję.</u> | |
| 216 | + <u xml:id="u-62.0" who="#SKierczyński">Ślubuję.</u> | |
| 231 | 217 | </div> |
| 232 | 218 | <div xml:id="div-63"> |
| 233 | - <u xml:id="u-63.0" who="#SekretarzsWoznicki">Koerner Mozes.</u> | |
| 219 | + <u xml:id="u-63.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kiniorski Marian.</u> | |
| 234 | 220 | </div> |
| 235 | 221 | <div xml:id="div-64"> |
| 236 | - <u xml:id="u-64.0" who="#S">Koerner: Ślubuję.</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-64.0" who="#SKiniorski">Ślubuję.</u> | |
| 237 | 223 | </div> |
| 238 | 224 | <div xml:id="div-65"> |
| 239 | - <u xml:id="u-65.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kopciński Stefan.</u> | |
| 225 | + <u xml:id="u-65.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Koerner Mozes.</u> | |
| 240 | 226 | </div> |
| 241 | 227 | <div xml:id="div-66"> |
| 242 | - <u xml:id="u-66.0" who="#SKopcinski">Ślubuję.</u> | |
| 228 | + <u xml:id="u-66.0" who="#SKoerner">Ślubuję.</u> | |
| 243 | 229 | </div> |
| 244 | 230 | <div xml:id="div-67"> |
| 245 | - <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzsWoznicki">Koskowski Bolesław.</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kopciński Stefan.</u> | |
| 246 | 232 | </div> |
| 247 | 233 | <div xml:id="div-68"> |
| 248 | - <u xml:id="u-68.0" who="#SKoskowski">Ślubuję.</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-68.0" who="#SKopciński">Ślubuję.</u> | |
| 249 | 235 | </div> |
| 250 | 236 | <div xml:id="div-69"> |
| 251 | - <u xml:id="u-69.0" who="#SekretarzsWoznicki">Lewakowski Zygmunt.</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-69.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Koskowski Bolesław.</u> | |
| 252 | 238 | </div> |
| 253 | 239 | <div xml:id="div-70"> |
| 254 | - <u xml:id="u-70.0" who="#SLewakowski">Ślubuję.</u> | |
| 240 | + <u xml:id="u-70.0" who="#SKoskowski">Ślubuję.</u> | |
| 255 | 241 | </div> |
| 256 | 242 | <div xml:id="div-71"> |
| 257 | - <u xml:id="u-71.0" who="#SekretarzsWoznicki">Lewczanowska Helena.</u> | |
| 243 | + <u xml:id="u-71.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Lewakowski Zygmunt.</u> | |
| 258 | 244 | </div> |
| 259 | 245 | <div xml:id="div-72"> |
| 260 | - <u xml:id="u-72.0" who="#SLewczanowska">Prysiahaju.</u> | |
| 246 | + <u xml:id="u-72.0" who="#SLewakowski">Ślubuję.</u> | |
| 261 | 247 | </div> |
| 262 | 248 | <div xml:id="div-73"> |
| 263 | - <u xml:id="u-73.0" who="#SekretarzsWoznicki">Ślubowanie było złożone w języku niepolskim.</u> | |
| 249 | + <u xml:id="u-73.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Lewczanowska Helena.</u> | |
| 264 | 250 | </div> |
| 265 | 251 | <div xml:id="div-74"> |
| 266 | - <u xml:id="u-74.0" who="#PrzewodniczacysLimanowski">Konstytucja przewiduje formę przysięgi Niech Pani powtórzy po polsku. — „Ślubuję” nie jest tak trudno powiedzieć.</u> | |
| 252 | + <u xml:id="u-74.0" who="#SLewczanowska">Prysiahaju.</u> | |
| 267 | 253 | </div> |
| 268 | 254 | <div xml:id="div-75"> |
| 269 | - <u xml:id="u-75.0" who="#SLewczanowska">Ślubuję.</u> | |
| 255 | + <u xml:id="u-75.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Ślubowanie było złożone w języku niepolskim.</u> | |
| 270 | 256 | </div> |
| 271 | 257 | <div xml:id="div-76"> |
| 272 | - <u xml:id="u-76.0" who="#SekretarzsWoznicki">Lipkowski Stanisław.</u> | |
| 258 | + <u xml:id="u-76.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Konstytucja przewiduje formę przysięgi Niech Pani powtórzy po polsku. „Ślubuję” nie jest tak trudno powiedzieć.</u> | |
| 273 | 259 | </div> |
| 274 | 260 | <div xml:id="div-77"> |
| 275 | - <u xml:id="u-77.0" who="#SLipkowski">Ślubuję.</u> | |
| 261 | + <u xml:id="u-77.0" who="#SLewczanowska">Ślubuję.</u> | |
| 276 | 262 | </div> |
| 277 | 263 | <div xml:id="div-78"> |
| 278 | - <u xml:id="u-78.0" who="#SekretarzsWoznicki">Ks. Maciejewicz Stanisław.</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-78.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Lipkowski Stanisław.</u> | |
| 279 | 265 | </div> |
| 280 | 266 | <div xml:id="div-79"> |
| 281 | - <u xml:id="u-79.0" who="#SKsMaciejewicz">Ślubuję.</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-79.0" who="#SLipkowski">Ślubuję.</u> | |
| 282 | 268 | </div> |
| 283 | 269 | <div xml:id="div-80"> |
| 284 | - <u xml:id="u-80.0" who="#SekretarzsWoznicki">Majer Kurt.</u> | |
| 270 | + <u xml:id="u-80.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Ks. Maciejewicz Stanisław.</u> | |
| 285 | 271 | </div> |
| 286 | 272 | <div xml:id="div-81"> |
| 287 | - <u xml:id="u-81.0" who="#SMajer">Ślubuję.</u> | |
| 273 | + <u xml:id="u-81.0" who="#SksMaciejewicz">Ślubuję.</u> | |
| 288 | 274 | </div> |
| 289 | 275 | <div xml:id="div-82"> |
| 290 | - <u xml:id="u-82.0" who="#SekretarzsWoznicki">Malinowski Wacław.</u> | |
| 276 | + <u xml:id="u-82.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Majer Kurt.</u> | |
| 291 | 277 | </div> |
| 292 | 278 | <div xml:id="div-83"> |
| 293 | - <u xml:id="u-83.0" who="#SMalinowski">Ślubuję.</u> | |
| 279 | + <u xml:id="u-83.0" who="#SMayer">Ślubuję.</u> | |
| 294 | 280 | </div> |
| 295 | 281 | <div xml:id="div-84"> |
| 296 | - <u xml:id="u-84.0" who="#SekretarzsWoznicki">Markowicz Lew.</u> | |
| 282 | + <u xml:id="u-84.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Malinowski Wacław.</u> | |
| 297 | 283 | </div> |
| 298 | 284 | <div xml:id="div-85"> |
| 299 | - <u xml:id="u-85.0" who="#SMarkowicz">Ślubuję.</u> | |
| 285 | + <u xml:id="u-85.0" who="#SMalinowski">Ślubuję.</u> | |
| 300 | 286 | </div> |
| 301 | 287 | <div xml:id="div-86"> |
| 302 | - <u xml:id="u-86.0" who="#SekretarzsWoznicki">Mendelson Uszer Izrael.</u> | |
| 288 | + <u xml:id="u-86.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Markowicz Lew.</u> | |
| 303 | 289 | </div> |
| 304 | 290 | <div xml:id="div-87"> |
| 305 | - <u xml:id="u-87.0" who="#SMendelson">Ślubuję.</u> | |
| 291 | + <u xml:id="u-87.0" who="#SMarkowicz">Ślubuję.</u> | |
| 306 | 292 | </div> |
| 307 | 293 | <div xml:id="div-88"> |
| 308 | - <u xml:id="u-88.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr. Orliński Henryk.</u> | |
| 294 | + <u xml:id="u-88.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Mendelson Uszer Izrael.</u> | |
| 309 | 295 | </div> |
| 310 | 296 | <div xml:id="div-89"> |
| 311 | - <u xml:id="u-89.0" who="#SDrOrlinski">Ślubuję.</u> | |
| 297 | + <u xml:id="u-89.0" who="#SMendelsohn">Ślubuję.</u> | |
| 312 | 298 | </div> |
| 313 | 299 | <div xml:id="div-90"> |
| 314 | - <u xml:id="u-90.0" who="#SekretarzsWoznicki">Osiński Saturnin.</u> | |
| 300 | + <u xml:id="u-90.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Orliński Henryk.</u> | |
| 315 | 301 | </div> |
| 316 | 302 | <div xml:id="div-91"> |
| 317 | - <u xml:id="u-91.0" who="#SOsinski">Ślubuję.</u> | |
| 303 | + <u xml:id="u-91.0" who="#SOrliński">Ślubuję.</u> | |
| 318 | 304 | </div> |
| 319 | 305 | <div xml:id="div-92"> |
| 320 | - <u xml:id="u-92.0" who="#SekretarzsWoznicki">Popowski Tadeusz.</u> | |
| 306 | + <u xml:id="u-92.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Osiński Saturnin.</u> | |
| 321 | 307 | </div> |
| 322 | 308 | <div xml:id="div-93"> |
| 323 | - <u xml:id="u-93.0" who="#SPopowski">Ślubuję.</u> | |
| 309 | + <u xml:id="u-93.0" who="#SOsiński">Ślubuję.</u> | |
| 324 | 310 | </div> |
| 325 | 311 | <div xml:id="div-94"> |
| 326 | - <u xml:id="u-94.0" who="#SekretarzsWoznicki">Posner Stanisław.</u> | |
| 312 | + <u xml:id="u-94.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Popowski Tadeusz.</u> | |
| 327 | 313 | </div> |
| 328 | 314 | <div xml:id="div-95"> |
| 329 | - <u xml:id="u-95.0" who="#S">Posner: Ślubuję.</u> | |
| 315 | + <u xml:id="u-95.0" who="#SPopowski">Ślubuję.</u> | |
| 330 | 316 | </div> |
| 331 | 317 | <div xml:id="div-96"> |
| 332 | - <u xml:id="u-96.0" who="#SekretarzsWoznicki">Prauss Ksawery Franciszek,</u> | |
| 318 | + <u xml:id="u-96.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Posner Stanisław.</u> | |
| 333 | 319 | </div> |
| 334 | 320 | <div xml:id="div-97"> |
| 335 | - <u xml:id="u-97.0" who="#SPrauss">Ślubuję.</u> | |
| 321 | + <u xml:id="u-97.0" who="#SPosner">Ślubuję.</u> | |
| 336 | 322 | </div> |
| 337 | 323 | <div xml:id="div-98"> |
| 338 | - <u xml:id="u-98.0" who="#SekretarzsWoznicki">Pułaski Ludom ił.</u> | |
| 324 | + <u xml:id="u-98.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Prauss Ksawery Franciszek,</u> | |
| 339 | 325 | </div> |
| 340 | 326 | <div xml:id="div-99"> |
| 341 | - <u xml:id="u-99.0" who="#SPulaski">Ślubuję.</u> | |
| 327 | + <u xml:id="u-99.0" who="#SPrauss">Ślubuję.</u> | |
| 342 | 328 | </div> |
| 343 | 329 | <div xml:id="div-100"> |
| 344 | - <u xml:id="u-100.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr. Ringel Michał</u> | |
| 330 | + <u xml:id="u-100.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Pułaski Ludom ił.</u> | |
| 345 | 331 | </div> |
| 346 | 332 | <div xml:id="div-101"> |
| 347 | - <u xml:id="u-101.0" who="#SDrRingel">Ślubuję.</u> | |
| 333 | + <u xml:id="u-101.0" who="#SPułaski">Ślubuję.</u> | |
| 348 | 334 | </div> |
| 349 | 335 | <div xml:id="div-102"> |
| 350 | - <u xml:id="u-102.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr. Rotenstreich Fiszel.</u> | |
| 336 | + <u xml:id="u-102.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Ringel Michał.</u> | |
| 351 | 337 | </div> |
| 352 | 338 | <div xml:id="div-103"> |
| 353 | - <u xml:id="u-103.0" who="#SDrRotenstreich">Ślubuję.</u> | |
| 339 | + <u xml:id="u-103.0" who="#SRingel">Ślubuję.</u> | |
| 354 | 340 | </div> |
| 355 | 341 | <div xml:id="div-104"> |
| 356 | - <u xml:id="u-104.0" who="#SekretarzsWoznicki">Rubinstein Izaak Icek.</u> | |
| 342 | + <u xml:id="u-104.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Rotenstreich Fiszel.</u> | |
| 357 | 343 | </div> |
| 358 | 344 | <div xml:id="div-105"> |
| 359 | - <u xml:id="u-105.0" who="#SRubinstein">Ślubuję.</u> | |
| 345 | + <u xml:id="u-105.0" who="#SRotenstreich">Ślubuję.</u> | |
| 360 | 346 | </div> |
| 361 | 347 | <div xml:id="div-106"> |
| 362 | - <u xml:id="u-106.0" who="#SekretarzsWoznicki">Ścibor Franciszek.</u> | |
| 348 | + <u xml:id="u-106.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Rubinstein Izaak Icek.</u> | |
| 363 | 349 | </div> |
| 364 | 350 | <div xml:id="div-107"> |
| 365 | - <u xml:id="u-107.0" who="#SScibor">Ślubuję.</u> | |
| 351 | + <u xml:id="u-107.0" who="#SRubinsztein">Ślubuję.</u> | |
| 366 | 352 | </div> |
| 367 | 353 | <div xml:id="div-108"> |
| 368 | - <u xml:id="u-108.0" who="#SekretarzsWoznicki">Siciński Michał.</u> | |
| 354 | + <u xml:id="u-108.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Ścibor Franciszek.</u> | |
| 369 | 355 | </div> |
| 370 | 356 | <div xml:id="div-109"> |
| 371 | - <u xml:id="u-109.0" who="#SSicinski">Ślubuję.</u> | |
| 357 | + <u xml:id="u-109.0" who="#SŚcibor">Ślubuję.</u> | |
| 372 | 358 | </div> |
| 373 | 359 | <div xml:id="div-110"> |
| 374 | - <u xml:id="u-110.0" who="#SekretarzsWoznicki">Siennicki Julian Władysław.</u> | |
| 360 | + <u xml:id="u-110.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Siciński Michał.</u> | |
| 375 | 361 | </div> |
| 376 | 362 | <div xml:id="div-111"> |
| 377 | - <u xml:id="u-111.0" who="#SSiennicki">Ślubuję.</u> | |
| 363 | + <u xml:id="u-111.0" who="#SSiciński">Ślubuję.</u> | |
| 378 | 364 | </div> |
| 379 | 365 | <div xml:id="div-112"> |
| 380 | - <u xml:id="u-112.0" who="#SekretarzsWoznicki">Stecki Jan</u> | |
| 366 | + <u xml:id="u-112.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Siennicki Julian Władysław.</u> | |
| 381 | 367 | </div> |
| 382 | 368 | <div xml:id="div-113"> |
| 383 | - <u xml:id="u-113.0" who="#SStecki">Ślubuję.</u> | |
| 369 | + <u xml:id="u-113.0" who="#SSiennicki">Ślubuję.</u> | |
| 384 | 370 | </div> |
| 385 | 371 | <div xml:id="div-114"> |
| 386 | - <u xml:id="u-114.0" who="#SekretarzsWoznicki">Stychel Antoni.</u> | |
| 372 | + <u xml:id="u-114.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Stecki Jan.</u> | |
| 387 | 373 | </div> |
| 388 | 374 | <div xml:id="div-115"> |
| 389 | - <u xml:id="u-115.0" who="#SStychel">Ślubuję.</u> | |
| 375 | + <u xml:id="u-115.0" who="#SStecki">Ślubuję.</u> | |
| 390 | 376 | </div> |
| 391 | 377 | <div xml:id="div-116"> |
| 392 | - <u xml:id="u-116.0" who="#SekretarzsWoznicki">Szarski Marcin.</u> | |
| 378 | + <u xml:id="u-116.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Stychel Antoni.</u> | |
| 393 | 379 | </div> |
| 394 | 380 | <div xml:id="div-117"> |
| 395 | - <u xml:id="u-117.0" who="#SSzarski">Ślubuję.</u> | |
| 381 | + <u xml:id="u-117.0" who="#SksStychel">Ślubuję.</u> | |
| 396 | 382 | </div> |
| 397 | 383 | <div xml:id="div-118"> |
| 398 | - <u xml:id="u-118.0" who="#SekretarzsWoznicki">Szereszowski Rafał.</u> | |
| 384 | + <u xml:id="u-118.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Szarski Marcin.</u> | |
| 399 | 385 | </div> |
| 400 | 386 | <div xml:id="div-119"> |
| 401 | - <u xml:id="u-119.0" who="#SSzereszowski">Ślubuję.</u> | |
| 387 | + <u xml:id="u-119.0" who="#SSzarski">Ślubuję.</u> | |
| 402 | 388 | </div> |
| 403 | 389 | <div xml:id="div-120"> |
| 404 | - <u xml:id="u-120.0" who="#SekretarzsWoznicki">Szczepanik Tomasz.</u> | |
| 390 | + <u xml:id="u-120.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Szereszowski Rafał.</u> | |
| 405 | 391 | </div> |
| 406 | 392 | <div xml:id="div-121"> |
| 407 | - <u xml:id="u-121.0" who="#SSzczeponik">Ślubuję.</u> | |
| 393 | + <u xml:id="u-121.0" who="#SSzereszowski">Ślubuję.</u> | |
| 408 | 394 | </div> |
| 409 | 395 | <div xml:id="div-122"> |
| 410 | - <u xml:id="u-122.0" who="#SekretarzsWoznicki">Szułdrzyński Tadeusz.</u> | |
| 396 | + <u xml:id="u-122.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Szczepanik Tomasz.</u> | |
| 411 | 397 | </div> |
| 412 | 398 | <div xml:id="div-123"> |
| 413 | - <u xml:id="u-123.0" who="#SSzuldrzynski">Ślubuję.</u> | |
| 399 | + <u xml:id="u-123.0" who="#SSzczeponik">Ślubuję.</u> | |
| 414 | 400 | </div> |
| 415 | 401 | <div xml:id="div-124"> |
| 416 | - <u xml:id="u-124.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr. TuJIje Maksymilian.</u> | |
| 402 | + <u xml:id="u-124.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Szułdrzyński Tadeusz.</u> | |
| 417 | 403 | </div> |
| 418 | 404 | <div xml:id="div-125"> |
| 419 | - <u xml:id="u-125.0" who="#SDrThullie">Ślubuję.</u> | |
| 405 | + <u xml:id="u-125.0" who="#SSzułdrzyński">Ślubuję.</u> | |
| 420 | 406 | </div> |
| 421 | 407 | <div xml:id="div-126"> |
| 422 | - <u xml:id="u-126.0" who="#SekretarzsWoznicki">Trąmpczyński Wojciech.</u> | |
| 408 | + <u xml:id="u-126.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Thullie Maksymilian.</u> | |
| 423 | 409 | </div> |
| 424 | 410 | <div xml:id="div-127"> |
| 425 | - <u xml:id="u-127.0" who="#STrampczynski">Ślubuję.</u> | |
| 411 | + <u xml:id="u-127.0" who="#SThullie">Ślubuję.</u> | |
| 426 | 412 | </div> |
| 427 | 413 | <div xml:id="div-128"> |
| 428 | - <u xml:id="u-128.0" who="#SekretarzsWoznicki">Truskier Abraham Adolf.</u> | |
| 414 | + <u xml:id="u-128.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Trąmpczyński Wojciech.</u> | |
| 429 | 415 | </div> |
| 430 | 416 | <div xml:id="div-129"> |
| 431 | - <u xml:id="u-129.0" who="#STruskier">Ślubuję.</u> | |
| 417 | + <u xml:id="u-129.0" who="#STrąmpczyński">Ślubuję.</u> | |
| 432 | 418 | </div> |
| 433 | 419 | <div xml:id="div-130"> |
| 434 | - <u xml:id="u-130.0" who="#SekretarzsWoznicki">Dr. Wurzel Juliusz Artur.</u> | |
| 420 | + <u xml:id="u-130.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Truskier Abraham Adolf.</u> | |
| 435 | 421 | </div> |
| 436 | 422 | <div xml:id="div-131"> |
| 437 | - <u xml:id="u-131.0" who="#SDrWurzel">Ślubuję.</u> | |
| 423 | + <u xml:id="u-131.0" who="#STruskier">Ślubuję.</u> | |
| 438 | 424 | </div> |
| 439 | 425 | <div xml:id="div-132"> |
| 440 | - <u xml:id="u-132.0" who="#SekretarzsWoznicki">Wysłouch Bolesław.</u> | |
| 426 | + <u xml:id="u-132.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Wurzel Juliusz Artur.</u> | |
| 441 | 427 | </div> |
| 442 | 428 | <div xml:id="div-133"> |
| 443 | - <u xml:id="u-133.0" who="#SWyslouch">Ślubuję.</u> | |
| 429 | + <u xml:id="u-133.0" who="#SWurzel">Ślubuję.</u> | |
| 444 | 430 | </div> |
| 445 | 431 | <div xml:id="div-134"> |
| 446 | - <u xml:id="u-134.0" who="#SekretarzsWoznicki">Zubowicz Piotr.</u> | |
| 432 | + <u xml:id="u-134.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Wysłouch Bolesław.</u> | |
| 447 | 433 | </div> |
| 448 | 434 | <div xml:id="div-135"> |
| 449 | - <u xml:id="u-135.0" who="#SZubowicz">Ślubuję.</u> | |
| 435 | + <u xml:id="u-135.0" who="#SWysłouch">Ślubuję.</u> | |
| 450 | 436 | </div> |
| 451 | 437 | <div xml:id="div-136"> |
| 452 | - <u xml:id="u-136.0" who="#SekretarzsWoznicki">Ks. Żebrowski Leon.</u> | |
| 438 | + <u xml:id="u-136.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Zubowicz Piotr.</u> | |
| 453 | 439 | </div> |
| 454 | 440 | <div xml:id="div-137"> |
| 455 | - <u xml:id="u-137.0" who="#SKsZebrowski">Ślubuję.</u> | |
| 441 | + <u xml:id="u-137.0" who="#SZubowicz">Ślubuję.</u> | |
| 456 | 442 | </div> |
| 457 | 443 | <div xml:id="div-138"> |
| 458 | - <u xml:id="u-138.0" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Stwierdzam, iż wszyscy senatorowie, wywołani z listy, złożyli przepisane przez ustawę konstytucyjną ślubowanie.</u> | |
| 459 | - <u xml:id="u-138.1" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Przystępujemy do ostatniego punktu porządku dziennego, do: — „przyjęcia regulaminu Sejmu Ustawodawczego, jako tymczasowego regulaminu Senatu”.</u> | |
| 460 | - <u xml:id="u-138.2" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Głos ma senator Buzek.</u> | |
| 444 | + <u xml:id="u-138.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Ks. Żebrowski Leon.</u> | |
| 461 | 445 | </div> |
| 462 | 446 | <div xml:id="div-139"> |
| 463 | - <u xml:id="u-139.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! W imieniu Polskiego Stronnictwa Ludowego i w porozumieniu z prezesami szeregu innych klubów senackich, mam zaszczyt przedstawić do uchwalenia Wysokiemu Senatowi wniosek następujący: Na trzy tygodnie, t. j. aż po dzień 19 grudnia ma być regulaminem naszym tymczasowym regulamin Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej, w wydaniu z dnia 15 września 1921 r., ostatni druk sejmowy w tej sprawie rozdawany — ze zmianami następującemu Co do art. 1, to powinien on opiewać, jak następuje: Regulamin niniejszy obowiązuje najdłużej do dnia 19 grudnia 1922 r. W międzyczasie uchwali Senat na wniosek Komisji Regulaminowej regulamin ostateczny.</u> | |
| 464 | - <u xml:id="u-139.1" who="#SBuzek">Przypuszczam, że na przyszłem posiedzeniu wybierzemy Komisję Regulaminową do zaprojektowania tegoż regulaminu.</u> | |
| 465 | - <u xml:id="u-139.2" who="#SBuzek">Następnie art. 4 opiewa, iż do wniesienia wniosku o tajność posiedzenia, trzeba podpisu 50 posłów. Otóż należałoby to uzgodnić z przepisem Konstytucji, który wymaga 30 posłów, a stosownie do tego 8 senatorów. Więc proponuję, aby w art. 4 liczbę 50 zastąpić liczbą 8.</u> | |
| 466 | - <u xml:id="u-139.3" who="#SBuzek">Dalsze zmiany dotyczyłyby art. 8, który przewiduje wybór 5 zastępców marszałka i 9 sekretarzy. Otóż uważam, iż wystarczy, aż do uchwalenia definitywnego regulaminu, jeśli art. 8 będzie przewidywał 3 zastępców marszałka i 5 sekretarzy.</u> | |
| 467 | - <u xml:id="u-139.4" who="#SBuzek">Dalsze zmiany należy wprowadzić do art. 14. Chodzi tutaj o uzgodnienie z Konstytucją, która przepisuje, iż quorum stanowi 1/3 członków Senatu. Więc art. 14 powinien opiewać: — „Do prawomocności uchwał i wyborów konieczna jest obecność 37 senatorów”.</u> | |
| 468 | - <u xml:id="u-139.5" who="#SBuzek">Do art 15 tak samo trzebaby było dodać zgodnie z naszą Konstytucją punkt, mianowicie:</u> | |
| 469 | - <u xml:id="u-139.6" who="#SBuzek">że — „przedmiotem porządku dziennego obrad mogą być projekty ustaw, przez Sejm uchwalane”.</u> | |
| 470 | - <u xml:id="u-139.7" who="#SBuzek">Dalej następuje szereg zmian, wynikających z tego faktu, że liczba senatorów jest znacznie mniejszą od liczby posłów. W szeregu dalszych artykułów jest określona liczba posłów, których podpisy są wymagane na wnioskach zwyczajnych, na wnioskach nagłych i t. d. Otóż sądzę, że na przeciąg tych trzech tygodni będzie rzeczą najwięcej wskazaną, jeżeli weźmiemy dla Senatu 1/3 tej liczby, która jest wymagana w regulaminie dla Sejmu.</u> | |
| 471 | - <u xml:id="u-139.8" who="#SBuzek">Dlatego więc w art. 16 zamiast 15 posłów - 5 senatorów.</u> | |
| 472 | - <u xml:id="u-139.9" who="#SBuzek">Dalsze poprawki tego samego charakteru dotyczyłyby art. 35.</u> | |
| 473 | - <u xml:id="u-139.10" who="#SBuzek">Co do nagłości wniosku wymagana jest liczba 30 posłów. Proponuję zastąpić wyrazy — „30 posłów^0^ przez — „10 senatorów”.</u> | |
| 474 | - <u xml:id="u-139.11" who="#SBuzek">Dalej, w art. 43 zamiast 10 ma być 3 i zamiast cyfry 30—ma być 10. W art. 44 zamiast 15 posłów — Sejmu — ma być 5 senatorów.</u> | |
| 475 | - <u xml:id="u-139.12" who="#SBuzek">W art. 47 zamiast 50 ma być 17. W art. 49, gdzie chodzi o wybór komisji — przypuszczam, że na przeciąg 3 tygodni byłoby najwięcej wskazane ustalić, że komisja składa się z 11 senatorów, to znaczy na 10 członków klubu 1 członek komisji, oczywiście z odpowiedniem uwzględnieniem ułamków dla klubów, które nie mają 10 członków, albo które znacznie przekraczają tę liczbę.</u> | |
| 476 | - <u xml:id="u-139.13" who="#SBuzek">Dalsze zmiany są mniejsze, natury cyfrowej. W art. 68 zamiast cyfry 7 ma być 2 i zamiast 39 — 13, zamiast 20 cyfra 6. Wszędzie zamiast słów „Sejm” i — „poseł” ma być — „Senat” i — „senator”.</u> | |
| 477 | - <u xml:id="u-139.14" who="#SBuzek">Prosiłbym, aby Wysoki Senat raczył wnioski niniejsze uchwalić i żeby na porządek dzienny przyszłego posiedzenia Senatu postawić wybór Komisji Regulaminowej, któraby mogła przystąpić do opracowania definitywnego regulaminu Wysokiego Senatu.</u> | |
| 447 | + <u xml:id="u-139.0" who="#SksŻebrowski">Ślubuję.</u> | |
| 478 | 448 | </div> |
| 479 | 449 | <div xml:id="div-140"> |
| 480 | - <u xml:id="u-140.0" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Głosujemy nad całym regulaminem z poprawkami Senatora. Buzka. Kto jest za przyjęciem zechce wstać. Większość, regulamin przyjęty.</u> | |
| 481 | - <u xml:id="u-140.1" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Proponuję odbycie następnego posiedzenia w piątek o godzinie 11 przed południem z jednym punktem porządku dziennego: wybór prezydjum Senatu.</u> | |
| 482 | - <u xml:id="u-140.2" who="#PrzewodniczacyLimanowski">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 483 | - <u xml:id="u-140.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 5 m. 50 po pół.).</u> | |
| 450 | + <u xml:id="u-140.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Stwierdzam, iż wszyscy senatorowie, wywołani z listy, złożyli przepisane przez ustawę konstytucyjną ślubowanie.</u> | |
| 451 | + <u xml:id="u-140.1" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Przystępujemy do ostatniego punktu porządku dziennego, do: „przyjęcia regulaminu Sejmu Ustawodawczego, jako tymczasowego regulaminu Senatu”.</u> | |
| 452 | + <u xml:id="u-140.2" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Głos ma senator Buzek.</u> | |
| 453 | + </div> | |
| 454 | + <div xml:id="div-141"> | |
| 455 | + <u xml:id="u-141.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! W imieniu Polskiego Stronnictwa Ludowego i w porozumieniu z prezesami szeregu innych klubów senackich, mam zaszczyt przedstawić do uchwalenia Wysokiemu Senatowi wniosek następujący: Na trzy tygodnie, t. j. aż po dzień 19 grudnia ma być regulaminem naszym tymczasowym regulamin Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej, w wydaniu z dnia 15 września 1921 r., ostatni druk sejmowy w tej sprawie rozdawany — ze zmianami następującemu Co do art. 1, to powinien on opiewać, jak następuje: Regulamin niniejszy obowiązuje najdłużej do dnia 19 grudnia 1922 r. W międzyczasie uchwali Senat na wniosek Komisji Regulaminowej regulamin ostateczny.</u> | |
| 456 | + <u xml:id="u-141.1" who="#SBuzek">Przypuszczam, że na przyszłem posiedzeniu wybierzemy Komisję Regulaminową do zaprojektowania tegoż regulaminu.</u> | |
| 457 | + <u xml:id="u-141.2" who="#SBuzek">Następnie art. 4 opiewa, iż do wniesienia wniosku o tajność posiedzenia, trzeba podpisu 50 posłów. Otóż należałoby to uzgodnić z przepisem Konstytucji, który wymaga 30 posłów, a stosownie do tego 8 senatorów. Więc proponuję, aby w art. 4 liczbę 50 zastąpić liczbą 8.</u> | |
| 458 | + <u xml:id="u-141.3" who="#SBuzek">Dalsze zmiany dotyczyłyby art. 8, który przewiduje wybór 5 zastępców marszałka i 9 sekretarzy. Otóż uważam, iż wystarczy, aż do uchwalenia definitywnego regulaminu, jeśli art. 8 będzie przewidywał 3 zastępców marszałka i 5 sekretarzy.</u> | |
| 459 | + <u xml:id="u-141.4" who="#SBuzek">Dalsze zmiany należy wprowadzić do art. 14. Chodzi tutaj o uzgodnienie z Konstytucją, która przepisuje, iż quorum stanowi 1/3 członków Senatu. Więc art. 14 powinien opiewać: „Do prawomocności uchwał i wyborów konieczna jest obecność 37 senatorów”.</u> | |
| 460 | + <u xml:id="u-141.5" who="#SBuzek">Do art 15 tak samo trzebaby było dodać zgodnie z naszą Konstytucją punkt, mianowicie: że „przedmiotem porządku dziennego obrad mogą być projekty ustaw, przez Sejm uchwalane”.</u> | |
| 461 | + <u xml:id="u-141.6" who="#SBuzek">Dalej następuje szereg zmian, wynikających z tego faktu, że liczba senatorów jest znacznie mniejszą od liczby posłów. W szeregu dalszych artykułów jest określona liczba posłów, których podpisy są wymagane na wnioskach zwyczajnych, na wnioskach nagłych i t. d. Otóż sądzę, że na przeciąg tych trzech tygodni będzie rzeczą najwięcej wskazaną, jeżeli weźmiemy dla Senatu 1/3 tej liczby, która jest wymagana w regulaminie dla Sejmu.</u> | |
| 462 | + <u xml:id="u-141.7" who="#SBuzek">Dlatego więc w art. 16 zamiast 15 posłów - 5 senatorów.</u> | |
| 463 | + <u xml:id="u-141.8" who="#SBuzek">Dalsze poprawki tego samego charakteru dotyczyłyby art. 35.</u> | |
| 464 | + <u xml:id="u-141.9" who="#SBuzek">Co do nagłości wniosku wymagana jest liczba 30 posłów. Proponuję zastąpić wyrazy „30 posłów” przez „10 senatorów”.</u> | |
| 465 | + <u xml:id="u-141.10" who="#SBuzek">Dalej, w art. 43 zamiast 10 ma być 3 i zamiast cyfry 30 — ma być 10. W art. 44 zamiast 15 posłów — Sejmu — ma być 5 senatorów.</u> | |
| 466 | + <u xml:id="u-141.11" who="#SBuzek">W art. 47 zamiast 50 ma być 17. W art. 49, gdzie chodzi o wybór komisji — przypuszczam, że na przeciąg 3 tygodni byłoby najwięcej wskazane ustalić, że komisja składa się z 11 senatorów, to znaczy na 10 członków klubu 1 członek komisji, oczywiście z odpowiedniem uwzględnieniem ułamków dla klubów, które nie mają 10 członków, albo które znacznie przekraczają tę liczbę.</u> | |
| 467 | + <u xml:id="u-141.12" who="#SBuzek">Dalsze zmiany są mniejsze, natury cyfrowej. W art. 68 zamiast cyfry 7 ma być 2 i zamiast 39 — 13, zamiast 20 cyfra 6. Wszędzie zamiast słów „Sejm” i „poseł” ma być „Senat” i „senator”.</u> | |
| 468 | + <u xml:id="u-141.13" who="#SBuzek">Prosiłbym, aby Wysoki Senat raczył wnioski niniejsze uchwalić i żeby na porządek dzienny przyszłego posiedzenia Senatu postawić wybór Komisji Regulaminowej, któraby mogła przystąpić do opracowania definitywnego regulaminu Wysokiego Senatu.</u> | |
| 469 | + </div> | |
| 470 | + <div xml:id="div-142"> | |
| 471 | + <u xml:id="u-142.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Głosujemy nad całym regulaminem z poprawkami Senatora. Buzka. Kto jest za przyjęciem zechce wstać. Większość, regulamin przyjęty.</u> | |
| 472 | + <u xml:id="u-142.1" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Proponuję odbycie następnego posiedzenia w piątek o godzinie 11 przed południem z jednym punktem porządku dziennego: wybór prezydjum Senatu.</u> | |
| 473 | + <u xml:id="u-142.2" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 474 | + <u xml:id="u-142.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 5 m. 50 po poł.).</u> | |
| 484 | 475 | </div> |
| 485 | 476 | </body> |
| 486 | 477 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00002-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00002-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00002-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>2 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,27 +23,21 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="PrzewodniczacysLimanowski" role="speaker"> | |
| 33 | - <persName>Przewodniczący s. Limanowski</persName> | |
| 29 | + <person xml:id="PrzewodniczącyLimanowski" role="speaker"> | |
| 30 | + <persName>Przewodniczący Limanowski</persName> | |
| 34 | 31 | </person> |
| 35 | 32 | <person xml:id="SAdam" role="speaker"> |
| 36 | 33 | <persName>S. Adam</persName> |
| 37 | 34 | </person> |
| 38 | - <person xml:id="SBalinski" role="speaker"> | |
| 35 | + <person xml:id="SBaliński" role="speaker"> | |
| 39 | 36 | <persName>S. Baliński</persName> |
| 40 | 37 | </person> |
| 41 | 38 | <person xml:id="SBartoszewicz" role="speaker"> |
| 42 | 39 | <persName>S. Bartoszewicz</persName> |
| 43 | 40 | </person> |
| 44 | - <person xml:id="SBlyskosz" role="speaker"> | |
| 45 | - <persName>S. Błyskosz</persName> | |
| 46 | - </person> | |
| 47 | 41 | <person xml:id="SBohdanowicz" role="speaker"> |
| 48 | 42 | <persName>S. Bohdanowicz</persName> |
| 49 | 43 | </person> |
| ... | ... | @@ -56,16 +50,16 @@ |
| 56 | 50 | <person xml:id="SBuzek" role="speaker"> |
| 57 | 51 | <persName>S. Buzek</persName> |
| 58 | 52 | </person> |
| 53 | + <person xml:id="SBłyskosz" role="speaker"> | |
| 54 | + <persName>S. Błyskosz</persName> | |
| 55 | + </person> | |
| 59 | 56 | <person xml:id="SDeutscher" role="speaker"> |
| 60 | 57 | <persName>S. Deutscher</persName> |
| 61 | 58 | </person> |
| 62 | - <person xml:id="SDlugosz" role="speaker"> | |
| 59 | + <person xml:id="SDługosz" role="speaker"> | |
| 63 | 60 | <persName>S. Długosz</persName> |
| 64 | 61 | </person> |
| 65 | - <person xml:id="SDrNowak" role="speaker"> | |
| 66 | - <persName>S. Dr. Nowak</persName> | |
| 67 | - </person> | |
| 68 | - <person xml:id="SGersztanski" role="speaker"> | |
| 62 | + <person xml:id="SGersztański" role="speaker"> | |
| 69 | 63 | <persName>S. Gersztański</persName> |
| 70 | 64 | </person> |
| 71 | 65 | <person xml:id="SHammerling" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -86,9 +80,6 @@ |
| 86 | 80 | <person xml:id="SKasperowicz" role="speaker"> |
| 87 | 81 | <persName>S. Kasperowicz</persName> |
| 88 | 82 | </person> |
| 89 | - <person xml:id="SKedzior" role="speaker"> | |
| 90 | - <persName>S. Kędzior</persName> | |
| 91 | - </person> | |
| 92 | 83 | <person xml:id="SKowalczyk" role="speaker"> |
| 93 | 84 | <persName>S. Kowalczyk</persName> |
| 94 | 85 | </person> |
| ... | ... | @@ -101,29 +92,20 @@ |
| 101 | 92 | <person xml:id="SKrzywkowski" role="speaker"> |
| 102 | 93 | <persName>S. Krzywkowski</persName> |
| 103 | 94 | </person> |
| 104 | - <person xml:id="SKsarcybTeodorowicz" role="speaker"> | |
| 105 | - <persName>S. Ks. arcyb. Teodorowicz</persName> | |
| 106 | - </person> | |
| 107 | - <person xml:id="SKsBiskupSapieha" role="speaker"> | |
| 108 | - <persName>S. Ks. Biskup Sapieha</persName> | |
| 109 | - </person> | |
| 110 | - <person xml:id="SLaszcz" role="speaker"> | |
| 111 | - <persName>S. Łaszcz</persName> | |
| 112 | - </person> | |
| 113 | - <person xml:id="SLubienski" role="speaker"> | |
| 114 | - <persName>S. Łubieński</persName> | |
| 95 | + <person xml:id="SKędzior" role="speaker"> | |
| 96 | + <persName>S. Kędzior</persName> | |
| 115 | 97 | </person> |
| 116 | 98 | <person xml:id="SManterys" role="speaker"> |
| 117 | 99 | <persName>S. Manterys</persName> |
| 118 | 100 | </person> |
| 119 | - <person xml:id="SMisiolek" role="speaker"> | |
| 101 | + <person xml:id="SMisiołek" role="speaker"> | |
| 120 | 102 | <persName>S. Misiołek</persName> |
| 121 | 103 | </person> |
| 122 | 104 | <person xml:id="SNazarewski" role="speaker"> |
| 123 | 105 | <persName>S. Nazarewski</persName> |
| 124 | 106 | </person> |
| 125 | 107 | <person xml:id="SNowak" role="speaker"> |
| 126 | - <persName>S Nowak</persName> | |
| 108 | + <persName>S. Nowak</persName> | |
| 127 | 109 | </person> |
| 128 | 110 | <person xml:id="SNowodworski" role="speaker"> |
| 129 | 111 | <persName>S. Nowodworski</persName> |
| ... | ... | @@ -131,35 +113,50 @@ |
| 131 | 113 | <person xml:id="SPasternak" role="speaker"> |
| 132 | 114 | <persName>S. Pasternak</persName> |
| 133 | 115 | </person> |
| 134 | - <person xml:id="SPolczynski" role="speaker"> | |
| 116 | + <person xml:id="SPołczyński" role="speaker"> | |
| 135 | 117 | <persName>S. Połczyński</persName> |
| 136 | 118 | </person> |
| 137 | 119 | <person xml:id="SSiedlecki" role="speaker"> |
| 138 | 120 | <persName>S. Siedlecki</persName> |
| 139 | 121 | </person> |
| 140 | - <person xml:id="SSmolski" role="speaker"> | |
| 122 | + <person xml:id="SSmólski" role="speaker"> | |
| 141 | 123 | <persName>S. Smólski</persName> |
| 142 | 124 | </person> |
| 143 | - <person xml:id="SStuldt" role="speaker"> | |
| 125 | + <person xml:id="SStüldt" role="speaker"> | |
| 144 | 126 | <persName>S. Stüldt</persName> |
| 145 | 127 | </person> |
| 146 | 128 | <person xml:id="SSzebeko" role="speaker"> |
| 147 | 129 | <persName>S. Szebeko</persName> |
| 148 | 130 | </person> |
| 149 | - <person xml:id="SSredniawski" role="speaker"> | |
| 150 | - <persName>S. Średniawski</persName> | |
| 131 | + <person xml:id="STrąmpczyński" role="speaker"> | |
| 132 | + <persName>S. Trąmpczyński</persName> | |
| 151 | 133 | </person> |
| 152 | 134 | <person xml:id="SZdanowski" role="speaker"> |
| 153 | 135 | <persName>S. Zdanowski</persName> |
| 154 | 136 | </person> |
| 137 | + <person xml:id="SksabpTeodorowicz" role="speaker"> | |
| 138 | + <persName>S. ks. abp Teodorowicz</persName> | |
| 139 | + </person> | |
| 140 | + <person xml:id="SksbpSapieha" role="speaker"> | |
| 141 | + <persName>S. ks. bp Sapieha</persName> | |
| 142 | + </person> | |
| 143 | + <person xml:id="SŁaszcz" role="speaker"> | |
| 144 | + <persName>S. Łaszcz</persName> | |
| 145 | + </person> | |
| 146 | + <person xml:id="SŁubieński" role="speaker"> | |
| 147 | + <persName>S. Łubieński</persName> | |
| 148 | + </person> | |
| 149 | + <person xml:id="SŚredniawski" role="speaker"> | |
| 150 | + <persName>S. Średniawski</persName> | |
| 151 | + </person> | |
| 155 | 152 | <person xml:id="SekretarzsBielawski" role="speaker"> |
| 156 | 153 | <persName>Sekretarz s. Bielawski</persName> |
| 157 | 154 | </person> |
| 158 | - <person xml:id="SekretarzsWoznicki" role="speaker"> | |
| 155 | + <person xml:id="SekretarzsWoźnicki" role="speaker"> | |
| 159 | 156 | <persName>Sekretarz s. Woźnicki</persName> |
| 160 | 157 | </person> |
| 161 | - <person xml:id="SenatorTrampczynski" role="speaker"> | |
| 162 | - <persName>Senator Trąmpczyński</persName> | |
| 158 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 159 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 163 | 160 | </person> |
| 164 | 161 | </particDesc> |
| 165 | 162 | </profileDesc> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00002-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">z 2 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">z dnia 1 grudnia 1922 r.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 m. 25).</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 m. 25).</u> | |
| 13 | 10 | </div> |
| 14 | 11 | <div xml:id="div-2"> |
| 15 | - <u xml:id="u-2.0" who="#PrzewodniczacysLimanowski">Otwieram 2 posiedzenie Senatu. Protokół 1 posiedzenia leży w biurze do przejrzenia.</u> | |
| 16 | - <u xml:id="u-2.1" who="#PrzewodniczacysLimanowski">Przystępujemy do pierwszego punktu porządku dziennego, do złożenia ślubowania przez tych p.p. senatorów, którzy tego nie dokonali na poprzedniem posiedzeniu.</u> | |
| 17 | - <u xml:id="u-2.2" who="#PrzewodniczacysLimanowski">P. Sekretarz Bielawski odczyta formułę ślubowania, a p.p. Senatorowie, mający złożyć ślubowanie, potwierdzą złożenie ślubowania przez powstanie z miejsca i powtórzenie słowa: — „ślubuję”, w miarę, jak nazwiska ich będą wywoływane przez p. Sekretarza Woźnickiego. Proszę P. Sekretarza o odczytanie formuły ślubowania.</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-2.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Otwieram 2 posiedzenie Senatu. Protokół 1 posiedzenia leży w biurze do przejrzenia.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.1" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Przystępujemy do pierwszego punktu porządku dziennego, do złożenia ślubowania przez tych p.p. senatorów, którzy tego nie dokonali na poprzedniem posiedzeniu.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.2" who="#PrzewodniczącyLimanowski">P. Sekretarz Bielawski odczyta formułę ślubowania, a p.p. Senatorowie, mający złożyć ślubowanie, potwierdzą złożenie ślubowania przez powstanie z miejsca i powtórzenie słowa: „ślubuję”, w miarę, jak nazwiska ich będą wywoływane przez p. Sekretarza Woźnickiego. Proszę P. Sekretarza o odczytanie formuły ślubowania.</u> | |
| 18 | 15 | </div> |
| 19 | 16 | <div xml:id="div-3"> |
| 20 | 17 | <u xml:id="u-3.0" who="#SekretarzsBielawski">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej według najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego, jako całości”.</u> |
| 21 | 18 | </div> |
| 22 | 19 | <div xml:id="div-4"> |
| 23 | - <u xml:id="u-4.0" who="#PrzewodniczacysLimanowski">Proszę p. Sekretarza o wywoływanie nazwisk.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-4.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Proszę p. Sekretarza o wywoływanie nazwisk.</u> | |
| 24 | 21 | </div> |
| 25 | 22 | <div xml:id="div-5"> |
| 26 | - <u xml:id="u-5.0" who="#SekretarzsWoznicki">Adam Ernest.</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Adam Ernest.</u> | |
| 27 | 24 | </div> |
| 28 | 25 | <div xml:id="div-6"> |
| 29 | 26 | <u xml:id="u-6.0" who="#SAdam">Ślubuję.</u> |
| 30 | 27 | </div> |
| 31 | 28 | <div xml:id="div-7"> |
| 32 | - <u xml:id="u-7.0" who="#SekretarzsWoznicki">Baliński Ignacy.</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Baliński Ignacy.</u> | |
| 33 | 30 | </div> |
| 34 | 31 | <div xml:id="div-8"> |
| 35 | - <u xml:id="u-8.0" who="#SBalinski">Ślubuję.</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SBaliński">Ślubuję.</u> | |
| 36 | 33 | </div> |
| 37 | 34 | <div xml:id="div-9"> |
| 38 | - <u xml:id="u-9.0" who="#SekretarzsWoznicki">Bartoszewicz Joachim.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Bartoszewicz Joachim.</u> | |
| 39 | 36 | </div> |
| 40 | 37 | <div xml:id="div-10"> |
| 41 | 38 | <u xml:id="u-10.0" who="#SBartoszewicz">Ślubuję.</u> |
| 42 | 39 | </div> |
| 43 | 40 | <div xml:id="div-11"> |
| 44 | - <u xml:id="u-11.0" who="#SekretarzsWoznicki">Błyskosz Józef.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Błyskosz Józef.</u> | |
| 45 | 42 | </div> |
| 46 | 43 | <div xml:id="div-12"> |
| 47 | - <u xml:id="u-12.0" who="#SBlyskosz">Ślubuję.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SBłyskosz">Ślubuję.</u> | |
| 48 | 45 | </div> |
| 49 | 46 | <div xml:id="div-13"> |
| 50 | - <u xml:id="u-13.0" who="#SekretarzsWoznicki">Bohdanowicz Wiaczesław.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Bohdanowicz Wiaczesław.</u> | |
| 51 | 48 | </div> |
| 52 | 49 | <div xml:id="div-14"> |
| 53 | 50 | <u xml:id="u-14.0" who="#SBohdanowicz">Ślubuję.</u> |
| 54 | 51 | </div> |
| 55 | 52 | <div xml:id="div-15"> |
| 56 | - <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzsWoznicki">Bojko Jakub.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Bojko Jakub.</u> | |
| 57 | 54 | </div> |
| 58 | 55 | <div xml:id="div-16"> |
| 59 | 56 | <u xml:id="u-16.0" who="#SBojko">Ślubuję.</u> |
| 60 | 57 | </div> |
| 61 | 58 | <div xml:id="div-17"> |
| 62 | - <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzsWoznicki">Brun Stanisław Gustaw.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Brun Stanisław Gustaw.</u> | |
| 63 | 60 | </div> |
| 64 | 61 | <div xml:id="div-18"> |
| 65 | 62 | <u xml:id="u-18.0" who="#SBrun">Ślubuję.</u> |
| 66 | 63 | </div> |
| 67 | 64 | <div xml:id="div-19"> |
| 68 | - <u xml:id="u-19.0" who="#SekretarzsWoznicki">Deutscher Mojżesz.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Deutscher Mojżesz.</u> | |
| 69 | 66 | </div> |
| 70 | 67 | <div xml:id="div-20"> |
| 71 | 68 | <u xml:id="u-20.0" who="#SDeutscher">Ślubuję.</u> |
| 72 | 69 | </div> |
| 73 | 70 | <div xml:id="div-21"> |
| 74 | - <u xml:id="u-21.0" who="#SekretarzsWoznicki">Długosz Władysław.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Długosz Władysław.</u> | |
| 75 | 72 | </div> |
| 76 | 73 | <div xml:id="div-22"> |
| 77 | - <u xml:id="u-22.0" who="#SDlugosz">Ślubuję.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-22.0" who="#SDługosz">Ślubuję.</u> | |
| 78 | 75 | </div> |
| 79 | 76 | <div xml:id="div-23"> |
| 80 | - <u xml:id="u-23.0" who="#SekretarzsWoznicki">Gersztański Demian.</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Gersztański Demian.</u> | |
| 81 | 78 | </div> |
| 82 | 79 | <div xml:id="div-24"> |
| 83 | - <u xml:id="u-24.0" who="#SGersztanski">Ślubuję.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-24.0" who="#SGersztański">Ślubuję.</u> | |
| 84 | 81 | </div> |
| 85 | 82 | <div xml:id="div-25"> |
| 86 | - <u xml:id="u-25.0" who="#SekretarzsWoznicki">Hammerling Ludwik.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Hammerling Ludwik.</u> | |
| 87 | 84 | </div> |
| 88 | 85 | <div xml:id="div-26"> |
| 89 | 86 | <u xml:id="u-26.0" who="#SHammerling">Ślubuję.</u> |
| 90 | 87 | </div> |
| 91 | 88 | <div xml:id="div-27"> |
| 92 | - <u xml:id="u-27.0" who="#SekretarzsWoznicki">Jachowicz Józef.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-27.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Jachowicz Józef.</u> | |
| 93 | 90 | </div> |
| 94 | 91 | <div xml:id="div-28"> |
| 95 | 92 | <u xml:id="u-28.0" who="#SJachowicz">Ślubuję.</u> |
| 96 | 93 | </div> |
| 97 | 94 | <div xml:id="div-29"> |
| 98 | - <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzsWoznicki">Januszewski Wacław.</u> | |
| 95 | + <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Januszewski Wacław.</u> | |
| 99 | 96 | </div> |
| 100 | 97 | <div xml:id="div-30"> |
| 101 | 98 | <u xml:id="u-30.0" who="#SJanuszewski">Ślubuję.</u> |
| 102 | 99 | </div> |
| 103 | 100 | <div xml:id="div-31"> |
| 104 | - <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kalinowski Stanisław.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kalinowski Stanisław.</u> | |
| 105 | 102 | </div> |
| 106 | 103 | <div xml:id="div-32"> |
| 107 | 104 | <u xml:id="u-32.0" who="#SKalinowski">Ślubuję.</u> |
| 108 | 105 | </div> |
| 109 | 106 | <div xml:id="div-33"> |
| 110 | - <u xml:id="u-33.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kaniowski Tadeusz.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-33.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kaniowski Tadeusz.</u> | |
| 111 | 108 | </div> |
| 112 | 109 | <div xml:id="div-34"> |
| 113 | 110 | <u xml:id="u-34.0" who="#SKaniowski">Ślubuję.</u> |
| 114 | 111 | </div> |
| 115 | 112 | <div xml:id="div-35"> |
| 116 | - <u xml:id="u-35.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kasperowicz Maciej.</u> | |
| 113 | + <u xml:id="u-35.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kasperowicz Maciej.</u> | |
| 117 | 114 | </div> |
| 118 | 115 | <div xml:id="div-36"> |
| 119 | 116 | <u xml:id="u-36.0" who="#SKasperowicz">Ślubuję.</u> |
| 120 | 117 | </div> |
| 121 | 118 | <div xml:id="div-37"> |
| 122 | - <u xml:id="u-37.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kędzior Andrzej.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-37.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kędzior Andrzej.</u> | |
| 123 | 120 | </div> |
| 124 | 121 | <div xml:id="div-38"> |
| 125 | - <u xml:id="u-38.0" who="#SKedzior">Ślubuję.</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-38.0" who="#SKędzior">Ślubuję.</u> | |
| 126 | 123 | </div> |
| 127 | 124 | <div xml:id="div-39"> |
| 128 | - <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kowalczyk Jan.</u> | |
| 125 | + <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kowalczyk Jan.</u> | |
| 129 | 126 | </div> |
| 130 | 127 | <div xml:id="div-40"> |
| 131 | 128 | <u xml:id="u-40.0" who="#SKowalczyk">Ślubuję.</u> |
| 132 | 129 | </div> |
| 133 | 130 | <div xml:id="div-41"> |
| 134 | - <u xml:id="u-41.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kowalski Lejba.</u> | |
| 131 | + <u xml:id="u-41.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kowalski Lejba.</u> | |
| 135 | 132 | </div> |
| 136 | 133 | <div xml:id="div-42"> |
| 137 | 134 | <u xml:id="u-42.0" who="#SKowalski">Ślubuję.</u> |
| 138 | 135 | </div> |
| 139 | 136 | <div xml:id="div-43"> |
| 140 | - <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzsWoznicki">Kruk Józef.</u> | |
| 137 | + <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Kruk Józef.</u> | |
| 141 | 138 | </div> |
| 142 | 139 | <div xml:id="div-44"> |
| 143 | 140 | <u xml:id="u-44.0" who="#SKruk">Ślubuję.</u> |
| 144 | 141 | </div> |
| 145 | 142 | <div xml:id="div-45"> |
| 146 | - <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzsWoznicki">Krzywkowski Błażej.</u> | |
| 143 | + <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Krzywkowski Błażej.</u> | |
| 147 | 144 | </div> |
| 148 | 145 | <div xml:id="div-46"> |
| 149 | 146 | <u xml:id="u-46.0" who="#SKrzywkowski">Ślubuję.</u> |
| 150 | 147 | </div> |
| 151 | 148 | <div xml:id="div-47"> |
| 152 | - <u xml:id="u-47.0" who="#SekretarzsWoznicki">Łaszcz Jan.</u> | |
| 149 | + <u xml:id="u-47.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Łaszcz Jan.</u> | |
| 153 | 150 | </div> |
| 154 | 151 | <div xml:id="div-48"> |
| 155 | - <u xml:id="u-48.0" who="#SLaszcz">Ślubuję.</u> | |
| 152 | + <u xml:id="u-48.0" who="#SŁaszcz">Ślubuję.</u> | |
| 156 | 153 | </div> |
| 157 | 154 | <div xml:id="div-49"> |
| 158 | - <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzsWoznicki">Łubieński Leon.</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Łubieński Leon.</u> | |
| 159 | 156 | </div> |
| 160 | 157 | <div xml:id="div-50"> |
| 161 | - <u xml:id="u-50.0" who="#SLubienski">Ślubuję.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-50.0" who="#SŁubieński">Ślubuję.</u> | |
| 162 | 159 | </div> |
| 163 | 160 | <div xml:id="div-51"> |
| 164 | - <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzsWoznicki">Manterys Stanisław.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Manterys Stanisław.</u> | |
| 165 | 162 | </div> |
| 166 | 163 | <div xml:id="div-52"> |
| 167 | 164 | <u xml:id="u-52.0" who="#SManterys">Ślubuję.</u> |
| 168 | 165 | </div> |
| 169 | 166 | <div xml:id="div-53"> |
| 170 | - <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzsWoznicki">Misiołek Leon.</u> | |
| 167 | + <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Misiołek Leon.</u> | |
| 171 | 168 | </div> |
| 172 | 169 | <div xml:id="div-54"> |
| 173 | - <u xml:id="u-54.0" who="#SMisiolek">Ślubuję.</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-54.0" who="#SMisiołek">Ślubuję.</u> | |
| 174 | 171 | </div> |
| 175 | 172 | <div xml:id="div-55"> |
| 176 | - <u xml:id="u-55.0" who="#SekretarzsWoznicki">Nazarewski Aleksy.</u> | |
| 173 | + <u xml:id="u-55.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Nazarewski Aleksy.</u> | |
| 177 | 174 | </div> |
| 178 | 175 | <div xml:id="div-56"> |
| 179 | 176 | <u xml:id="u-56.0" who="#SNazarewski">Ślubuję.</u> |
| 180 | 177 | </div> |
| 181 | 178 | <div xml:id="div-57"> |
| 182 | - <u xml:id="u-57.0" who="#SekretarzsWoznicki">dr. Nowak Jujlan.</u> | |
| 179 | + <u xml:id="u-57.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Dr. Nowak Julian.</u> | |
| 183 | 180 | </div> |
| 184 | 181 | <div xml:id="div-58"> |
| 185 | - <u xml:id="u-58.0" who="#SDrNowak">Ślubuję.</u> | |
| 182 | + <u xml:id="u-58.0" who="#SNowak">Ślubuję.</u> | |
| 186 | 183 | </div> |
| 187 | 184 | <div xml:id="div-59"> |
| 188 | - <u xml:id="u-59.0" who="#SekretarzsWoznicki">Nowak Stanisław.</u> | |
| 185 | + <u xml:id="u-59.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Nowak Stanisław.</u> | |
| 189 | 186 | </div> |
| 190 | 187 | <div xml:id="div-60"> |
| 191 | 188 | <u xml:id="u-60.0" who="#SNowak">Ślubuję.</u> |
| 192 | 189 | </div> |
| 193 | 190 | <div xml:id="div-61"> |
| 194 | - <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzsWoznicki">Nowodworski Stanisław.</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Nowodworski Stanisław.</u> | |
| 195 | 192 | </div> |
| 196 | 193 | <div xml:id="div-62"> |
| 197 | 194 | <u xml:id="u-62.0" who="#SNowodworski">Ślubuję.</u> |
| 198 | 195 | </div> |
| 199 | 196 | <div xml:id="div-63"> |
| 200 | - <u xml:id="u-63.0" who="#SekretarzsWoznicki">Pasternak Jan.</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-63.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Pasternak Jan.</u> | |
| 201 | 198 | </div> |
| 202 | 199 | <div xml:id="div-64"> |
| 203 | 200 | <u xml:id="u-64.0" who="#SPasternak">Ślubuję.</u> |
| 204 | 201 | </div> |
| 205 | 202 | <div xml:id="div-65"> |
| 206 | - <u xml:id="u-65.0" who="#SekretarzsWoznicki">Połczyński Leon.</u> | |
| 203 | + <u xml:id="u-65.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Połczyński Leon.</u> | |
| 207 | 204 | </div> |
| 208 | 205 | <div xml:id="div-66"> |
| 209 | - <u xml:id="u-66.0" who="#SPolczynski">Ślubuję.</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-66.0" who="#SPołczyński">Ślubuję.</u> | |
| 210 | 207 | </div> |
| 211 | 208 | <div xml:id="div-67"> |
| 212 | - <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzsWoznicki">Ks. Biskup Sapieha Adam.</u> | |
| 209 | + <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Ks. Biskup Sapieha Adam.</u> | |
| 213 | 210 | </div> |
| 214 | 211 | <div xml:id="div-68"> |
| 215 | - <u xml:id="u-68.0" who="#SKsBiskupSapieha">Ślubuję.</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-68.0" who="#SksbpSapieha">Ślubuję.</u> | |
| 216 | 213 | </div> |
| 217 | 214 | <div xml:id="div-69"> |
| 218 | - <u xml:id="u-69.0" who="#SekretarzsWoznicki">Siedlecki Stanisław.</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-69.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Siedlecki Stanisław.</u> | |
| 219 | 216 | </div> |
| 220 | 217 | <div xml:id="div-70"> |
| 221 | 218 | <u xml:id="u-70.0" who="#SSiedlecki">Ślubuję.</u> |
| 222 | 219 | </div> |
| 223 | 220 | <div xml:id="div-71"> |
| 224 | - <u xml:id="u-71.0" who="#SekretarzsWoznicki">Smólski Stefan.</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-71.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Smólski Stefan.</u> | |
| 225 | 222 | </div> |
| 226 | 223 | <div xml:id="div-72"> |
| 227 | - <u xml:id="u-72.0" who="#SSmolski">Ślubuję.</u> | |
| 224 | + <u xml:id="u-72.0" who="#SSmólski">Ślubuję.</u> | |
| 228 | 225 | </div> |
| 229 | 226 | <div xml:id="div-73"> |
| 230 | - <u xml:id="u-73.0" who="#SekretarzsWoznicki">Stüldt Karol.</u> | |
| 227 | + <u xml:id="u-73.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Stüldt Karol.</u> | |
| 231 | 228 | </div> |
| 232 | 229 | <div xml:id="div-74"> |
| 233 | - <u xml:id="u-74.0" who="#SStuldt">Ślubuję.</u> | |
| 230 | + <u xml:id="u-74.0" who="#SStüldt">Ślubuję.</u> | |
| 234 | 231 | </div> |
| 235 | 232 | <div xml:id="div-75"> |
| 236 | - <u xml:id="u-75.0" who="#SekretarzsWoznicki">Szebeko Józefa.</u> | |
| 233 | + <u xml:id="u-75.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Szebeko Józefa.</u> | |
| 237 | 234 | </div> |
| 238 | 235 | <div xml:id="div-76"> |
| 239 | 236 | <u xml:id="u-76.0" who="#SSzebeko">Ślubuję.</u> |
| 240 | 237 | </div> |
| 241 | 238 | <div xml:id="div-77"> |
| 242 | - <u xml:id="u-77.0" who="#SekretarzsWoznicki">Średniawski Andrzej.</u> | |
| 239 | + <u xml:id="u-77.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Średniawski Andrzej.</u> | |
| 243 | 240 | </div> |
| 244 | 241 | <div xml:id="div-78"> |
| 245 | - <u xml:id="u-78.0" who="#SSredniawski">Ślubuję.</u> | |
| 242 | + <u xml:id="u-78.0" who="#SŚredniawski">Ślubuję.</u> | |
| 246 | 243 | </div> |
| 247 | 244 | <div xml:id="div-79"> |
| 248 | - <u xml:id="u-79.0" who="#SekretarzsWoznicki">Ks. arcyb. Teodorowicz Józef.</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-79.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Ks. arcyb. Teodorowicz Józef.</u> | |
| 249 | 246 | </div> |
| 250 | 247 | <div xml:id="div-80"> |
| 251 | - <u xml:id="u-80.0" who="#SKsarcybTeodorowicz">Ślubuję.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-80.0" who="#SksabpTeodorowicz">Ślubuję.</u> | |
| 252 | 249 | </div> |
| 253 | 250 | <div xml:id="div-81"> |
| 254 | - <u xml:id="u-81.0" who="#SekretarzsWoznicki">Zdanowski Juliusz.</u> | |
| 251 | + <u xml:id="u-81.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Zdanowski Juliusz.</u> | |
| 255 | 252 | </div> |
| 256 | 253 | <div xml:id="div-82"> |
| 257 | 254 | <u xml:id="u-82.0" who="#SZdanowski">Ślubuję.</u> |
| 258 | 255 | </div> |
| 259 | 256 | <div xml:id="div-83"> |
| 260 | - <u xml:id="u-83.0" who="#PrzewodniczacysLimanowski">Stwierdzam, że wszyscy senatorowie, wywołani z listy, złożyli ślubowanie, wobec tego przechodzimy do drugiego punktu porządku dziennego, do wyboru prezydjum. Proszę p. Sekretarza o odczytanie art. 7 regulaminu, omawiającego sposób wyboru marszałka.</u> | |
| 257 | + <u xml:id="u-83.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Stwierdzam, że wszyscy senatorowie, wywołani z listy, złożyli ślubowanie, wobec tego przechodzimy do drugiego punktu porządku dziennego, do wyboru prezydjum. Proszę p. Sekretarza o odczytanie art. 7 regulaminu, omawiającego sposób wyboru marszałka.</u> | |
| 261 | 258 | </div> |
| 262 | 259 | <div xml:id="div-84"> |
| 263 | 260 | <u xml:id="u-84.0" who="#SekretarzsBielawski">„Senat wybiera marszałka bezwzględną większością głosów w tajnem głosowaniu. O ile w pierwszem głosowaniu żaden kandydat nie uzyska większości głosów obecnych senatorów, następuje wybór ściślejszy pomiędzy tymi 5 kandydatami, którzy otrzymali największą ilość głosów. Jeśli i w drugiem głosowaniu żaden kandydat nie uzyska większości, następuje wybór ściślejszy pomiędzy dwoma kandydatami, którzy osiągną największą liczbę głosów. W razie równości głosów rozstrzyga los. Białe kartki oddane przy wyborach nie liczą się. Wybrany natychmiast obejmuje czynności swoje”.</u> |
| 264 | 261 | </div> |
| 265 | 262 | <div xml:id="div-85"> |
| 266 | - <u xml:id="u-85.0" who="#PrzewodniczacysLimanowski">Proszę pp. senatorów o zajęcie miejsc. P. Sekretarz Woźnicki zechce wywoływać nazwiska pp. senatorów, ci zaś, podchodząc do prezydjum, oddadzą kartki z nazwiskiem kandydata, którego sobie życzą na marszałka. Oczywiście wywoływani będą jedynie ci Panowie, którzy złożyli ślubowanie.</u> | |
| 267 | - <u xml:id="u-85.1" who="#PrzewodniczacysLimanowski">Proszę s. Woźnickiego o wywołanie nazwisk, zaś s. Bielawskiego o zbieranie kartek do koszyka.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-85.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Proszę pp. senatorów o zajęcie miejsc. P. Sekretarz Woźnicki zechce wywoływać nazwiska pp. senatorów, ci zaś, podchodząc do prezydjum, oddadzą kartki z nazwiskiem kandydata, którego sobie życzą na marszałka. Oczywiście wywoływani będą jedynie ci Panowie, którzy złożyli ślubowanie.</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-85.1" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Proszę s. Woźnickiego o wywołanie nazwisk, zaś s. Bielawskiego o zbieranie kartek do koszyka.</u> | |
| 268 | 265 | <u xml:id="u-85.2" who="#komentarz">(Sekretarz s. Woźnicki odczytuje listę senatorów, ci wrzucają kartki do koszyka).</u> |
| 269 | - <u xml:id="u-85.3" who="#komentarz">(Po glosowaniu).</u> | |
| 270 | - <u xml:id="u-85.4" who="#PrzewodniczacysLimanowski">Zapytuję, czy wszyscy oddali swoje kartki? Ponieważ nikt się nie zgłasza, głosowanie uznaję za zamknięte. Do pomocy pp. Sekretarzom w obliczaniu głosów zapraszam s.: Pułaskiego i Błyskosza. Dla obliczenia głosów zarządzam 5 minutową przerwę.</u> | |
| 266 | + <u xml:id="u-85.3" who="#komentarz">(Po głosowaniu).</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-85.4" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Zapytuję, czy wszyscy oddali swoje kartki? Ponieważ nikt się nie zgłasza, głosowanie uznaję za zamknięte. Do pomocy pp. Sekretarzom w obliczaniu głosów zapraszam s.: Pułaskiego i Błyskosza. Dla obliczenia głosów zarządzam 5 minutową przerwę.</u> | |
| 271 | 268 | <u xml:id="u-85.5" who="#komentarz">(Po przerwie).</u> |
| 272 | - <u xml:id="u-85.6" who="#PrzewodniczacysLimanowski">Otwieram posiedzenie na nowo. Proszę p. Sekretarza o odczytanie wyniku głosowania.</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-85.6" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Otwieram posiedzenie na nowo. Proszę p. Sekretarza o odczytanie wyniku głosowania.</u> | |
| 273 | 270 | </div> |
| 274 | 271 | <div xml:id="div-86"> |
| 275 | - <u xml:id="u-86.0" who="#SekretarzsWoznicki">Oddana głosów 106. Czystych kartek 9, ważnych głosów 97, absolutna większość 49. Otrzymali: Trąmpczyński Wojciech 56 głosów</u> | |
| 272 | + <u xml:id="u-86.0" who="#SekretarzsWoźnicki">Oddana głosów 106. Czystych kartek 9, ważnych głosów 97, absolutna większość 49. Otrzymali: Trąmpczyński Wojciech 56 głosów.</u> | |
| 276 | 273 | <u xml:id="u-86.1" who="#komentarz">(Oklaski na prawicy),</u> |
| 277 | - <u xml:id="u-86.2" who="#SekretarzsWoznicki">Prauss Ksawery 40, odosobniony 1 głos.</u> | |
| 274 | + <u xml:id="u-86.2" who="#SekretarzsWoźnicki">Prauss Ksawery 40, odosobniony 1 głos.</u> | |
| 278 | 275 | </div> |
| 279 | 276 | <div xml:id="div-87"> |
| 280 | - <u xml:id="u-87.0" who="#PrzewodniczacysLimanowski">Wobec tego marszałkiem został wybrany s. Trąmpczyński. Zapytuję go, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 277 | + <u xml:id="u-87.0" who="#PrzewodniczącyLimanowski">Wobec tego marszałkiem został wybrany s. Trąmpczyński. Zapytuję go, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 281 | 278 | </div> |
| 282 | 279 | <div xml:id="div-88"> |
| 283 | - <u xml:id="u-88.0" who="#SenatorTrampczynski">Przyjmuję.</u> | |
| 280 | + <u xml:id="u-88.0" who="#STrąmpczyński">Przyjmuję.</u> | |
| 284 | 281 | <u xml:id="u-88.1" who="#komentarz">(Zajmuje miejsce marszałkowskie)</u> |
| 285 | 282 | <u xml:id="u-88.2" who="#komentarz">(Huczne oklaski na prawicy).</u> |
| 286 | 283 | </div> |
| 287 | 284 | <div xml:id="div-89"> |
| 288 | - <u xml:id="u-89.0" who="#Marszalek">Szanowni Członkowie Senatu!</u> | |
| 289 | - <u xml:id="u-89.1" who="#Marszalek">Dziękuję za zaufanie mi okazane, którego będę się starał stać się godnym. Jednakże 4-letnie doświadczenia mego marszałkowania w Sejmie zmuszają mnie do pewnego zastrzeżenia. Przewodniczący Izby parlamentarnej, według mego rozumienia, wcale nie ma obowiązku być apolitycznym, nie traci on prawa do rozróżniania dobrego i złego. Ma tylko jeden obowiązek: winien w zakresie swego urzędu być bezstronny, traktować wszystkich członków równo i nie dopuszczać do tego, aby któremu kol wiek z nich działa się krzywda.</u> | |
| 285 | + <u xml:id="u-89.0" who="#Marszałek">Szanowni Członkowie Senatu!</u> | |
| 286 | + <u xml:id="u-89.1" who="#Marszałek">Dziękuję za zaufanie mi okazane, którego będę się starał stać się godnym. Jednakże 4-letnie doświadczenia mego marszałkowania w Sejmie zmuszają mnie do pewnego zastrzeżenia. Przewodniczący Izby parlamentarnej, według mego rozumienia, wcale nie ma obowiązku być apolitycznym, nie traci on prawa do rozróżniania dobrego i złego. Ma tylko jeden obowiązek: winien w zakresie swego urzędu być bezstronny, traktować wszystkich członków równo i nie dopuszczać do tego, aby któremu kol wiek z nich działa się krzywda.</u> | |
| 290 | 287 | <u xml:id="u-89.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u> |
| 291 | - <u xml:id="u-89.3" who="#Marszalek">Nie mogę pominąć tej sposobności do wyrażenia hołdu temu weteranowi walk o wolność, z którego ręki laskę odbieram.</u> | |
| 288 | + <u xml:id="u-89.3" who="#Marszałek">Nie mogę pominąć tej sposobności do wyrażenia hołdu temu weteranowi walk o wolność, z którego ręki laskę odbieram.</u> | |
| 292 | 289 | <u xml:id="u-89.4" who="#komentarz">(Brawa)</u> |
| 293 | - <u xml:id="u-89.5" who="#Marszalek">Imię jego jest czczone w ostatnim zakątku Polski nie ze względu na przynależność do pewnej partii, ale właśnie ze względu na to, że przez całe swe życie był wpierw Polakiem, a potem dopiero socjalistą, że zawsze więcej kochał Polskę, niż swoje zasady.</u> | |
| 290 | + <u xml:id="u-89.5" who="#Marszałek">Imię jego jest czczone w ostatnim zakątku Polski nie ze względu na przynależność do pewnej partii, ale właśnie ze względu na to, że przez całe swe życie był wpierw Polakiem, a potem dopiero socjalistą, że zawsze więcej kochał Polskę, niż swoje zasady.</u> | |
| 294 | 291 | <u xml:id="u-89.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u> |
| 295 | - <u xml:id="u-89.7" who="#Marszalek">Pod tym względem winien on służyć za wzór wszystkim członkom Senatu. Bo już w pierwszych latach naszej egzystencji państwowej doktryneryzm partyjny duże wyrządził szkody, krajowi. Wprzód musimy Państwu zapewnić byt, a potem dopiero możemy prowadzić wewnętrzne walki o to, jaka forma bytu jest najlepsza.</u> | |
| 292 | + <u xml:id="u-89.7" who="#Marszałek">Pod tym względem winien on służyć za wzór wszystkim członkom Senatu. Bo już w pierwszych latach naszej egzystencji państwowej doktryneryzm partyjny duże wyrządził szkody, krajowi. Wprzód musimy Państwu zapewnić byt, a potem dopiero możemy prowadzić wewnętrzne walki o to, jaka forma bytu jest najlepsza.</u> | |
| 296 | 293 | <u xml:id="u-89.8" who="#komentarz">(Brawa)</u> |
| 297 | - <u xml:id="u-89.9" who="#Marszalek">Na tern polu instytucja Senatu może przynieść krajowi niezwykły pożytek. Wyłaniają się niewątpliwie w społeczeństwie tendencje wrogie instytucji Senatu, które starają się ścieśnić jego kompetencje, obniżyć jego stanowisko do jak najskromniejszej roli. Lecz wybrany nie na mocy wyborów klasowych, raczej przez całą starszą, a więc zrównoważoną część społeczeństwa — Senat może swoją wewnętrzną powagą i kwalifikacjami swych członków zająć tak wybitne stanowisko, że będzie musiał się z nim liczyć i Sejm i Rząd.</u> | |
| 294 | + <u xml:id="u-89.9" who="#Marszałek">Na tem polu instytucja Senatu może przynieść krajowi niezwykły pożytek. Wyłaniają się niewątpliwie w społeczeństwie tendencje wrogie instytucji Senatu, które starają się ścieśnić jego kompetencje, obniżyć jego stanowisko do jak najskromniejszej roli. Lecz wybrany nie na mocy wyborów klasowych, raczej przez całą starszą, a więc zrównoważoną część społeczeństwa — Senat może swoją wewnętrzną powagą i kwalifikacjami swych członków zająć tak wybitne stanowisko, że będzie musiał się z nim liczyć i Sejm i Rząd.</u> | |
| 298 | 295 | <u xml:id="u-89.10" who="#komentarz">(Brawa)</u> |
| 299 | - <u xml:id="u-89.11" who="#Marszalek">Ale możliwe będzie to tylko wtedy, jeśli członkowie Senatu będą się poczuwać do obowiązku ciągłej i poważnej pracy. O tę współpracę Panów Senatorów upraszam.</u> | |
| 296 | + <u xml:id="u-89.11" who="#Marszałek">Ale możliwe będzie to tylko wtedy, jeśli członkowie Senatu będą się poczuwać do obowiązku ciągłej i poważnej pracy. O tę współpracę Panów Senatorów upraszam.</u> | |
| 300 | 297 | <u xml:id="u-89.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u> |
| 301 | - <u xml:id="u-89.13" who="#Marszalek">Na życzenie, wyrażone z kilku stron sprawa wyboru reszty prezydjum ma być odroczona do jutra. Czy jest zgoda na to?</u> | |
| 298 | + <u xml:id="u-89.13" who="#Marszałek">Na życzenie, wyrażone z kilku stron sprawa wyboru reszty prezydjum ma być odroczona do jutra. Czy jest zgoda na to?</u> | |
| 302 | 299 | <u xml:id="u-89.14" who="#komentarz">(Nikt nie protestuje).</u> |
| 303 | - <u xml:id="u-89.15" who="#Marszalek">W takim razie donoszę jeszcze, że z Katowic nadszedł następujący telegram</u> | |
| 304 | - <u xml:id="u-89.16" who="#komentarz">(czyta):</u> | |
| 305 | - <u xml:id="u-89.17" who="#Marszalek">„Sejm Śląski wita pierwszy w zmartwychwstałej Polsce Senat Polski w uroczystej chwili jego otwarcia, życząc mu pomyślnego spełnienia doniosłych zadań, które mu powierzyła Konstytucja dla dobra całej drogiej naszej Ojczyzny. Szczęść Boże! Marszalek Sejmu Śląskiego, Wolny”.</u> | |
| 306 | - <u xml:id="u-89.18" who="#Marszalek">Nadszedł dalej nagły wniosek senatora Nowaka w sprawie regulaminu następującego brzmienia</u> | |
| 307 | - <u xml:id="u-89.19" who="#komentarz">(czyta):</u> | |
| 308 | - <u xml:id="u-89.20" who="#Marszalek">„Uchwalony przez Wysoki Senat tymczasowy regulamin obowiązuje najdłużej do 19 grudnia 1922 roku.</u> | |
| 309 | - <u xml:id="u-89.21" who="#Marszalek">Aby ułatwić Komisji Regulaminowej ułożenie regulaminu definitywnego, wnoszę jako podstawę dyskusji w Komisji Regulaminowej załączony projekt regulaminu i wnoszę:</u> | |
| 310 | - <u xml:id="u-89.22" who="#Marszalek">„1) o wybór Komisji Regulaminowej zgodnie z art. 49 regulaminu tymczasowego, 2) o przekazanie załączonego projektu tej Komisji”.</u> | |
| 311 | - <u xml:id="u-89.23" who="#Marszalek">Głos ma s. Nowak.</u> | |
| 300 | + <u xml:id="u-89.15" who="#Marszałek">W takim razie donoszę jeszcze, że z Katowic nadszedł następujący telegram</u> | |
| 301 | + <u xml:id="u-89.16" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 302 | + <u xml:id="u-89.17" who="#Marszałek">„Sejm Śląski wita pierwszy w zmartwychwstałej Polsce Senat Polski w uroczystej chwili jego otwarcia, życząc mu pomyślnego spełnienia doniosłych zadań, które mu powierzyła Konstytucja dla dobra całej drogiej naszej Ojczyzny. Szczęść Boże! Marszałek Sejmu Śląskiego, Wolny”.</u> | |
| 303 | + <u xml:id="u-89.18" who="#Marszałek">Nadszedł dalej nagły wniosek senatora Nowaka w sprawie regulaminu następującego brzmienia</u> | |
| 304 | + <u xml:id="u-89.19" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 305 | + <u xml:id="u-89.20" who="#Marszałek">„Uchwalony przez Wysoki Senat tymczasowy regulamin obowiązuje najdłużej do 19 grudnia 1922 roku.</u> | |
| 306 | + <u xml:id="u-89.21" who="#Marszałek">Aby ułatwić Komisji Regulaminowej ułożenie regulaminu definitywnego, wnoszę jako podstawę dyskusji w Komisji Regulaminowej załączony projekt regulaminu i wnoszę:</u> | |
| 307 | + <u xml:id="u-89.22" who="#Marszałek">„1) o wybór Komisji Regulaminowej zgodnie z art. 49 regulaminu tymczasowego,</u> | |
| 308 | + <u xml:id="u-89.23" who="#Marszałek">2) o przekazanie załączonego projektu tej Komisji”.</u> | |
| 309 | + <u xml:id="u-89.24" who="#Marszałek">Głos ma s. Nowak.</u> | |
| 312 | 310 | </div> |
| 313 | 311 | <div xml:id="div-90"> |
| 314 | 312 | <u xml:id="u-90.0" who="#SNowak">Komisja o wiele prędzej przyjdzie do właściwego działania, kiedy będzie miała substrat. Ten projekt ma znaczenie substratu, ażeby Komisja mogła wejść in medias res.</u> |
| 315 | 313 | </div> |
| 316 | 314 | <div xml:id="div-91"> |
| 317 | - <u xml:id="u-91.0" who="#Marszalek">Uważam nagłość tego wniosku za przyjętą. Załatwienie technicznej strony tej sprawy, według procedury, utartej w dotychczasowym Sejmie, musimy pozostawić kancelarii sejmowej. Rzeczą więc stronnictw jest zgłosić się do kancelarii w sprawie udziału w tej Komisji.</u> | |
| 318 | - <u xml:id="u-91.1" who="#Marszalek">Głos ma s. Buzek.</u> | |
| 315 | + <u xml:id="u-91.0" who="#Marszałek">Uważam nagłość tego wniosku za przyjętą. Załatwienie technicznej strony tej sprawy, według procedury, utartej w dotychczasowym Sejmie, musimy pozostawić kancelarii sejmowej. Rzeczą więc stronnictw jest zgłosić się do kancelarii w sprawie udziału w tej Komisji.</u> | |
| 316 | + <u xml:id="u-91.1" who="#Marszałek">Głos ma s. Buzek.</u> | |
| 319 | 317 | </div> |
| 320 | 318 | <div xml:id="div-92"> |
| 321 | 319 | <u xml:id="u-92.0" who="#SBuzek">Prosiłbym o wyznaczenie posiedzenia Komisji Regulaminowej na wtorek.</u> |
| 322 | - <u xml:id="u-92.1" who="#SBuzek">Marszałek: Czy nikt nie protestuje? (Nikt).*</u> | |
| 323 | - <u xml:id="u-92.2" who="#SBuzek">Proponuję, ażeby następne posiedzenie Senatu odbyć jutro o godzinie 11 z porządkiem dziennym: Wybór reszty prezydjum.</u> | |
| 324 | - <u xml:id="u-92.3" who="#SBuzek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 325 | - <u xml:id="u-92.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 12 w południe).</u> | |
| 320 | + </div> | |
| 321 | + <div xml:id="div-93"> | |
| 322 | + <u xml:id="u-93.0" who="#Marszałek">Czy nikt nie protestuje?</u> | |
| 323 | + <u xml:id="u-93.1" who="#komentarz">(Nikt).</u> | |
| 324 | + <u xml:id="u-93.2" who="#Marszałek">Proponuję, ażeby następne posiedzenie Senatu odbyć jutro o godzinie 11 z porządkiem dziennym: Wybór reszty prezydjum.</u> | |
| 325 | + <u xml:id="u-93.3" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 326 | + <u xml:id="u-93.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 12 w południe).</u> | |
| 326 | 327 | </div> |
| 327 | 328 | </body> |
| 328 | 329 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00003-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00003-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00003-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>3 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,15 +23,9 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="S" role="speaker"> | |
| 33 | - <persName>S.</persName> | |
| 34 | - </person> | |
| 35 | 29 | <person xml:id="SBanaszek" role="speaker"> |
| 36 | 30 | <persName>S. Banaszek</persName> |
| 37 | 31 | </person> |
| ... | ... | @@ -44,24 +38,30 @@ |
| 44 | 38 | <person xml:id="SCzerkawski" role="speaker"> |
| 45 | 39 | <persName>S. Czerkawski</persName> |
| 46 | 40 | </person> |
| 47 | - <person xml:id="SGloger" role="speaker"> | |
| 48 | - <persName>S. Gloger</persName> | |
| 41 | + <person xml:id="SGlogier" role="speaker"> | |
| 42 | + <persName>S. Glogier</persName> | |
| 49 | 43 | </person> |
| 50 | - <person xml:id="SKopcinski" role="speaker"> | |
| 44 | + <person xml:id="SKoerner" role="speaker"> | |
| 45 | + <persName>S. Koerner</persName> | |
| 46 | + </person> | |
| 47 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 51 | 48 | <persName>S. Kopciński</persName> |
| 52 | 49 | </person> |
| 53 | 50 | <person xml:id="SKruk" role="speaker"> |
| 54 | 51 | <persName>S. Kruk</persName> |
| 55 | 52 | </person> |
| 53 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 54 | + <persName>S. Woźnicki</persName> | |
| 55 | + </person> | |
| 56 | 56 | <person xml:id="SksStychel" role="speaker"> |
| 57 | 57 | <persName>S. ks. Stychel</persName> |
| 58 | 58 | </person> |
| 59 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 60 | - <persName>S. Woźnicki</persName> | |
| 61 | - </person> | |
| 62 | - <person xml:id="SekretarzsWoznicki" role="speaker"> | |
| 59 | + <person xml:id="SekretarzsWoźnicki" role="speaker"> | |
| 63 | 60 | <persName>Sekretarz s. Woźnicki</persName> |
| 64 | 61 | </person> |
| 62 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 63 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 64 | + </person> | |
| 65 | 65 | </particDesc> |
| 66 | 66 | </profileDesc> |
| 67 | 67 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00003-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">z 3 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">z dnia 2 grudnia 1922 r.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 15 przed pół.).</u> | |
| 13 | - <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu:</u> | |
| 14 | - <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Prezydent Ministrów Julian Nowak. Kierownik Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych Józef Raczyński.</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 15 przed poł.).</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przedstawiciele Rządu: Prezydent Ministrów Julian Nowak. Kierownik Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych Józef Raczyński.)</u> | |
| 15 | 11 | </div> |
| 16 | 12 | <div xml:id="div-2"> |
| 17 | - <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram 3 posiedzenie Senatu. Protokół pierwszego posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 2 posiedzenia leży w biurze do przejrzenia.</u> | |
| 18 | - <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Jako sekretarze zasiadają senatorowie Bielawski i Woźnicki.</u> | |
| 19 | - <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Zgłosił się do ślubowania s. Michał Czerkawski.</u> | |
| 20 | - <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Zapytuję, czy prócz niego jeszcze który z pp. Senatorów nie złożył ślubowania? Nikt. Proszę p. Sekretarza Woźnickiego, ażeby odczytał rotę ślubowania, a s. Czerkawskiego o potwierdzenie złożenia ślubowania przez powtórzenie słowa: — „ślubuję”.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram 3 posiedzenie Senatu. Protokół pierwszego posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 2 posiedzenia leży w biurze do przejrzenia.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Jako sekretarze zasiadają senatorowie Bielawski i Woźnicki.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Zgłosił się do ślubowania s. Michał Czerkawski.</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Zapytuję, czy prócz niego jeszcze który z pp. Senatorów nie złożył ślubowania? Nikt. Proszę p. Sekretarza Woźnickiego, ażeby odczytał rotę ślubowania, a s. Czerkawskiego o potwierdzenie złożenia ślubowania przez powtórzenie słowa: „ślubuję”.</u> | |
| 21 | 17 | </div> |
| 22 | 18 | <div xml:id="div-3"> |
| 23 | - <u xml:id="u-3.0" who="#SekretarzsWoznicki">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego, jako całości”.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SekretarzsWoźnicki">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego, jako całości”.</u> | |
| 24 | 20 | </div> |
| 25 | 21 | <div xml:id="div-4"> |
| 26 | 22 | <u xml:id="u-4.0" who="#SCzerkawski">Ślubuję.</u> |
| 27 | 23 | </div> |
| 28 | 24 | <div xml:id="div-5"> |
| 29 | - <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do jedynego numeru porządku dziennego, do wyboru wicemarszałków i sekretarzy. Co do sposobu głosowania głos ma s. Koerner.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-5.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do jedynego numeru porządku dziennego, do wyboru wicemarszałków i sekretarzy. Co do sposobu głosowania głos ma s. Koerner.</u> | |
| 30 | 26 | </div> |
| 31 | 27 | <div xml:id="div-6"> |
| 32 | - <u xml:id="u-6.0" who="#S">Koerner:</u> | |
| 33 | - <u xml:id="u-6.1" who="#S">Wysoka Izbo! Jesteśmy zdania — Koło Żydowskie — że w prezydjum Senatu powinny znaleźć wyraz poszczególne ugrupowania w tym celu, aby prace tej Wysokiej Izby mogły się odbywać jak najspokojniej i jak najlepiej. Jesteśmy przekonani, że to się stanie tylko wówczas, kiedy reprezentanci poszczególnych ugrupowań będą mieli wpływ na porządek obrad i będą zabierali głos co do tych prac w samem prezydjum. Ale ponieważ dzisiaj na Konwencie Seniorów okazało się, że poszczególne ugrupowania nie doszły do porozumienia i że wobec tego nie można w tej chwili do prezydjum wprowadzić przedstawicieli poszczególnych ugrupowań, proponujemy, ażeby wybory do prezydjum na wicemarszałków i sekretarzy odbywały się na zasadzie proporcjonalności według list, złożonych przez poszczególne ugrupowania.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-6.0" who="#SKoerner">Wysoka Izbo! Jesteśmy zdania — Koło Żydowskie — że w prezydjum Senatu powinny znaleźć wyraz poszczególne ugrupowania w tym celu, aby prace tej Wysokiej Izby mogły się odbywać jak najspokojniej i jak najlepiej. Jesteśmy przekonani, że to się stanie tylko wówczas, kiedy reprezentanci poszczególnych ugrupowań będą mieli wpływ na porządek obrad i będą zabierali głos co do tych prac w samem prezydjum. Ale ponieważ dzisiaj na Konwencie Seniorów okazało się, że poszczególne ugrupowania nie doszły do porozumienia i że wobec tego nie można w tej chwili do prezydjum wprowadzić przedstawicieli poszczególnych ugrupowań, proponujemy, ażeby wybory do prezydjum na wicemarszałków i sekretarzy odbywały się na zasadzie proporcjonalności według list, złożonych przez poszczególne ugrupowania.</u> | |
| 34 | 29 | </div> |
| 35 | 30 | <div xml:id="div-7"> |
| 36 | - <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Wniosek ten jest narazie niedopuszczalny, bo nie złożono go na piśmie. Prócz tego regulamin nie przewiduje proporcjalności wyborów, tylko absolutną większość. Przypuszczałem, że s. Koerner wniesie jakieś inne propozycje co do formy głosowania.</u> | |
| 37 | - <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(s. Koerner składa wniosek na piśmie).</u> | |
| 38 | - <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">Wniosek s. Koernera opiewa:</u> | |
| 39 | - <u xml:id="u-7.3" who="#komentarz">(czyta)</u> | |
| 40 | - <u xml:id="u-7.4" who="#Marszalek">„Niżej podpisani wnoszą, aby wybór 3 wicemarszałków Senatu oraz sekretarzy odbył się wedle zasad proporcjalności, tych samych, na których opierają się wybory do Sejmu i Senatu, celem zapewnienia stronnictwom odpowiedniej reprezentacji”.</u> | |
| 41 | - <u xml:id="u-7.5" who="#Marszalek">Mojem zdaniem ten wniosek jest, przynajmniej na dzisiejszem posiedzeniu, niedopuszczalny. Powinien być zgłoszony i rozdany przynajmniej na jeden dzień przed posiedzeniem.</u> | |
| 42 | - <u xml:id="u-7.6" who="#Marszalek">S. Koerner: To jest wniosek formalny i Pan Marszałek zechce go jako taki traktować.</u> | |
| 43 | - <u xml:id="u-7.7" who="#Marszalek">Nie przesądzając dopuszczalności wniosku, podaję go do poparcia. Kto popiera ten wniosek zechce powstać. Poparcie dostateczne, w takim razie wniosek senatora Koernera stawiam pod głosowanie. Proszę Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem senatora Koernera, żeby wstali. Stoi niewątpliwa mniejszość, wniosek został odrzucony.</u> | |
| 44 | - <u xml:id="u-7.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do wyboru wicemarszałków według tymczasowego regulaminu. Proponuję, żeby na wspólnej kartce napisać nazwiska 3 wicemarszałków. Wybrani będą ci, którzy otrzymają absolutną większość. Jeżeli jednak absolutną większość otrzyma więcej niż 3, to odpada ten, który ma najmniejszą ilość głosów. W razie równości głosów rozstrzyga los.</u> | |
| 45 | - <u xml:id="u-7.9" who="#komentarz">(Sekretarz s. Woźnicki wywołuje nazwiska, senatorzy oddają kartki).</u> | |
| 46 | - <u xml:id="u-7.10" who="#komentarz">(Po obliczeniu głosów).</u> | |
| 47 | - <u xml:id="u-7.11" who="#Marszalek">Wynik głosowania jest następujący. Wszystkich kartek oddano 95, w tern jedna biała. Ważnych głosów 94, absolutna większość 48. Senator Bojko otrzymał głosów 70, Woźnicki 70, ks. Stychel 63, Czerkawski 27, Ryngel 23. Na wicemarszałków wybrani zostali senatorowie: Bojko, Woźnicki i ks. Stychel. Zapytuję s. Bojkę, czy wybór przyjmuję?</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Wniosek ten jest narazie niedopuszczalny, bo nie złożono go na piśmie. Prócz tego regulamin nie przewiduje proporcjonalności wyborów, tylko absolutną większość. Przypuszczałem, że s. Koerner wniesie jakieś inne propozycje co do formy głosowania.</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(S. Koerner składa wniosek na piśmie.)</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-7.2" who="#Marszałek">Wniosek s. Koernera opiewa:</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-7.3" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-7.4" who="#Marszałek">„Niżej podpisani wnoszą, aby wybór 3 wicemarszałków Senatu oraz sekretarzy odbył się wedle zasad proporcjonalności, tych samych, na których opierają się wybory do Sejmu i Senatu, celem zapewnienia stronnictwom odpowiedniej reprezentacji”.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-7.5" who="#Marszałek">Mojem zdaniem ten wniosek jest, przynajmniej na dzisiejszem posiedzeniu, niedopuszczalny. Powinien być zgłoszony i rozdany przynajmniej na jeden dzień przed posiedzeniem.</u> | |
| 48 | 37 | </div> |
| 49 | 38 | <div xml:id="div-8"> |
| 50 | - <u xml:id="u-8.0" who="#SBojko">Przyjmuję.</u> | |
| 39 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SKoerner">To jest wniosek formalny i Pan Marszałek zechce go jako taki traktować.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-8.1" who="#SKoerner">Nie przesądzając dopuszczalności wniosku, podaję go do poparcia. Kto popiera ten wniosek zechce powstać. Poparcie dostateczne, w takim razie wniosek senatora Koernera stawiam pod głosowanie. Proszę Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem senatora Koernera, żeby wstali. Stoi niewątpliwa mniejszość, wniosek został odrzucony.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-8.2" who="#SKoerner">Przystępujemy do wyboru wicemarszałków według tymczasowego regulaminu. Proponuję, żeby na wspólnej kartce napisać nazwiska 3 wicemarszałków. Wybrani będą ci, którzy otrzymają absolutną większość. Jeżeli jednak absolutną większość otrzyma więcej niż 3, to odpada ten, który ma najmniejszą ilość głosów. W razie równości głosów rozstrzyga los.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-8.3" who="#komentarz">(Sekretarz s. Woźnicki wywołuje nazwiska, senatorzy oddają kartki).</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-8.4" who="#komentarz">(Po obliczeniu głosów).</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-8.5" who="#SKoerner">Wynik głosowania jest następujący. Wszystkich kartek oddano 95, w tem jedna biała. Ważnych głosów 94, absolutna większość 48. Senator Bojko otrzymał głosów 70, Woźnicki 70, ks. Stychel 63, Czerkawski 27, Ryngel 23. Na wicemarszałków wybrani zostali senatorowie: Bojko, Woźnicki i ks. Stychel. Zapytuję s. Bojkę, czy wybór przyjmuję?</u> | |
| 51 | 45 | </div> |
| 52 | 46 | <div xml:id="div-9"> |
| 53 | - <u xml:id="u-9.0" who="#Marszalek">Czy s. Woźnicki wybór przyjmuje?</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SBojko">Przyjmuję.</u> | |
| 54 | 48 | </div> |
| 55 | 49 | <div xml:id="div-10"> |
| 56 | - <u xml:id="u-10.0" who="#SWoznicki">Przyjmuję.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Czy s. Woźnicki wybór przyjmuje?</u> | |
| 57 | 51 | </div> |
| 58 | 52 | <div xml:id="div-11"> |
| 59 | - <u xml:id="u-11.0" who="#Marszalek">Czy s. ks. Stychel wybór przyjmuje?</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SWoźnicki">Przyjmuję.</u> | |
| 60 | 54 | </div> |
| 61 | 55 | <div xml:id="div-12"> |
| 62 | - <u xml:id="u-12.0" who="#SksStychel">Przyjmuję.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Czy s. ks. Stychel wybór przyjmuje?</u> | |
| 63 | 57 | </div> |
| 64 | 58 | <div xml:id="div-13"> |
| 65 | - <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do wyboru 5 sekretarzy. Wybory odbędą się tek samo, jak na wicemarszałków.</u> | |
| 66 | - <u xml:id="u-13.1" who="#Marszalek">Proszę PP. Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem.</u> | |
| 67 | - <u xml:id="u-13.2" who="#komentarz">(Sekretarz s. Woźnicki wywołuje nazwiska, senatorzy oddają kartki).</u> | |
| 68 | - <u xml:id="u-13.3" who="#komentarz">(Po obliczeniu głosów).</u> | |
| 69 | - <u xml:id="u-13.4" who="#Marszalek">Rezultat głosowania następujący: Głosowało 98 senatorów. Absolutna większość 50, otrzymali zaś: Kopciński 78 głosów, Banaszek 69 głosów, Gloger 63 głosy, Kruk 63, Bielawski 62. Ci też zostali wybrani. Dalej otrzymali jeszcze głosy: s. Czerkawski 34, Koerner 23, Szczeponik 22, Siedlecki 1.</u> | |
| 70 | - <u xml:id="u-13.5" who="#Marszalek">Zapytuję s. Kopcińskiego, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SksStychel">Przyjmuję.</u> | |
| 71 | 60 | </div> |
| 72 | 61 | <div xml:id="div-14"> |
| 73 | - <u xml:id="u-14.0" who="#SKopcinski">Przyjmuję.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Wobec tego przystępujemy do wyboru 5 sekretarzy. Wybory odbędą się tek samo, jak na wicemarszałków.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-14.1" who="#Marszałek">Proszę PP. Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-14.2" who="#komentarz">(Sekretarz s. Woźnicki wywołuje nazwiska, senatorzy oddają kartki).</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-14.3" who="#komentarz">(Po obliczeniu głosów).</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-14.4" who="#Marszałek">Rezultat głosowania następujący: Głosowało 98 senatorów. Absolutna większość 50, otrzymali zaś: Kopciński 78 głosów, Banaszek 69 głosów, Gloger 63 głosy, Kruk 63, Bielawski 62. Ci też zostali wybrani. Dalej otrzymali jeszcze głosy: s. Czerkawski 34, Koerner 23, Szczeponik 22, Siedlecki 1.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-14.5" who="#Marszałek">Zapytuję s. Kopcińskiego, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 74 | 68 | </div> |
| 75 | 69 | <div xml:id="div-15"> |
| 76 | - <u xml:id="u-15.0" who="#Marszalek">Zapytuję s. Banaszka, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-15.0" who="#SKopciński">Przyjmuję.</u> | |
| 77 | 71 | </div> |
| 78 | 72 | <div xml:id="div-16"> |
| 79 | - <u xml:id="u-16.0" who="#SBanaszek">Przyjmuję.</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Zapytuję s. Banaszka, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 80 | 74 | </div> |
| 81 | 75 | <div xml:id="div-17"> |
| 82 | - <u xml:id="u-17.0" who="#Marszalek">Zapytuję s. Glogera, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SBanaszek">Przyjmuję.</u> | |
| 83 | 77 | </div> |
| 84 | 78 | <div xml:id="div-18"> |
| 85 | - <u xml:id="u-18.0" who="#SGloger">Przyjmuję.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Zapytuję s. Glogera, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 86 | 80 | </div> |
| 87 | 81 | <div xml:id="div-19"> |
| 88 | - <u xml:id="u-19.0" who="#Marszalek">Zapytuję s. Kruka, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SGlogier">Przyjmuję.</u> | |
| 89 | 83 | </div> |
| 90 | 84 | <div xml:id="div-20"> |
| 91 | - <u xml:id="u-20.0" who="#SKruk">Przyjmuję.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Zapytuję s. Kruka, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 92 | 86 | </div> |
| 93 | 87 | <div xml:id="div-21"> |
| 94 | - <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Zapytuję s. Bielawskiego, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SKruk">Przyjmuję.</u> | |
| 95 | 89 | </div> |
| 96 | 90 | <div xml:id="div-22"> |
| 97 | - <u xml:id="u-22.0" who="#SBielawski">Przyjmuję.</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Zapytuję s. Bielawskiego, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 98 | 92 | </div> |
| 99 | 93 | <div xml:id="div-23"> |
| 100 | - <u xml:id="u-23.0" who="#Marszalek">Zatem sprawa wyboru sekretarzy załatwiona.</u> | |
| 101 | - <u xml:id="u-23.1" who="#Marszalek">Nadszedł wniosek nagły s. Władysława Jabłonowskiego i kol. następującej treści:</u> | |
| 102 | - <u xml:id="u-23.2" who="#komentarz">(czyta):</u> | |
| 103 | - <u xml:id="u-23.3" who="#Marszalek">„Senat upoważnia swoje prezydjum do złożenia wyrazów koleżeńskiego pozdrowienia senatom (lub też odpowiednim ciałom prawodawczym) państw sojuszniczych z jednoczesnem oznajmieniem o rozpoczęciu swoich czynności.</u> | |
| 104 | - <u xml:id="u-23.4" who="#Marszalek">Redakcję pozostawia się do uznania prezydjum”.</u> | |
| 105 | - <u xml:id="u-23.5" who="#Marszalek">Czy kto protestuje przeciw temu, żeby nad tą sprawą dyskutować?</u> | |
| 106 | - <u xml:id="u-23.6" who="#komentarz">(Nikt)</u> | |
| 107 | - <u xml:id="u-23.7" who="#Marszalek">Czy kto chce zabrać głos w tej sprawie? (Nikt). Konstatuję zatem, że Senat zgadza się na tę propozycję, którą dalej zajmie się prezydjum (Oklaski na prawicy).*</u> | |
| 108 | - <u xml:id="u-23.8" who="#Marszalek">Jeżeli dzisiaj ukonstytuuje się i Sejm, ma się dziś jeszcze rozsyłać zaproszenia na Zgromadzenie Narodowe. Kiedy to Zgromadzenie Narodowe się odbędzie, zależeć to będzie od umowy z Marszałkiem Sejmu. Ponieważ zaś większość pp. Senatorów nie podała w kancelarii sejmowej swych adresów w Warszawie, proszę, aby od godz. 4-ej po pół. zgłaszali się po zaproszenia do kancelarii, w przeciwnym razie zaproszenia będą złożone w Klubach.</u> | |
| 109 | - <u xml:id="u-23.9" who="#Marszalek">Porządek dzienny wyczerpany. Terminu nowego posiedzenia oznaczyć nie mogę, zawiadomienia o niem będą rozesłane.</u> | |
| 110 | - <u xml:id="u-23.10" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 94 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SBielawski">Przyjmuję.</u> | |
| 95 | + </div> | |
| 96 | + <div xml:id="div-24"> | |
| 97 | + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Zatem sprawa wyboru sekretarzy załatwiona.</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-24.1" who="#Marszałek">Nadszedł wniosek nagły s. Władysława Jabłonowskiego i kol. następującej treści:</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-24.2" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-24.3" who="#Marszałek">„Senat upoważnia swoje prezydjum do złożenia wyrazów koleżeńskiego pozdrowienia senatom (lub też odpowiednim ciałom prawodawczym) państw sojuszniczych z jednoczesnem oznajmieniem o rozpoczęciu swoich czynności.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-24.4" who="#Marszałek">Redakcję pozostawia się do uznania prezydjum”.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-24.5" who="#Marszałek">Czy kto protestuje przeciw temu, żeby nad tą sprawą dyskutować?</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-24.6" who="#komentarz">(Nikt)</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-24.7" who="#Marszałek">Czy kto chce zabrać głos w tej sprawie?</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-24.8" who="#komentarz">(Nikt).</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-24.9" who="#Marszałek">Konstatuję zatem, że Senat zgadza się na tę propozycję, którą dalej zajmie się prezydjum.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-24.10" who="#komentarz">(Oklaski na prawicy).</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-24.11" who="#Marszałek">Jeżeli dzisiaj ukonstytuuje się i Sejm, ma się dziś jeszcze rozsyłać zaproszenia na Zgromadzenie Narodowe. Kiedy to Zgromadzenie Narodowe się odbędzie, zależeć to będzie od umowy z Marszałkiem Sejmu. Ponieważ zaś większość pp. Senatorów nie podała w kancelarii sejmowej swych adresów w Warszawie, proszę, aby od godz. 4-ej po poł. zgłaszali się po zaproszenia do kancelarii, w przeciwnym razie zaproszenia będą złożone w Klubach.</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-24.12" who="#Marszałek">Porządek dzienny wyczerpany. Terminu nowego posiedzenia oznaczyć nie mogę, zawiadomienia o niem będą rozesłane.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-24.13" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 111 | 111 | </div> |
| 112 | 112 | </body> |
| 113 | 113 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00004-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00004-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00004-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>4 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,17 +23,14 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | 29 | <person xml:id="SBuzek" role="speaker"> |
| 33 | 30 | <persName>S. Buzek</persName> |
| 34 | 31 | </person> |
| 35 | - <person xml:id="Sprostowanie" role="speaker"> | |
| 36 | - <persName>Sprostowanie</persName> | |
| 32 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 33 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 37 | 34 | </person> |
| 38 | 35 | </particDesc> |
| 39 | 36 | </profileDesc> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00004-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">z 4 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">z dnia 15 grudnia 1922 r.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o g. 4 m. 15).</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o g. 4 m. 15).</u> | |
| 13 | 10 | </div> |
| 14 | 11 | <div xml:id="div-2"> |
| 15 | - <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokół 2 posiedzenia Senatu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 3 posiedzenia leży w biurze do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie: Kopciński i Glogier. Listę mówców prowadzi s. Kopciński.</u> | |
| 16 | - <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Jedynym punktem porządku dziennego jest sprawa prolongowania terminu ważności tymczasowego regulaminu. Głos ma s. Buzek, jako sprawozdawca Komisji Regulaminowej.</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 2 posiedzenia Senatu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 3 posiedzenia leży w biurze do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie: Kopciński i Glogier. Listę mówców prowadzi s. Kopciński.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Jedynym punktem porządku dziennego jest sprawa prolongowania terminu ważności tymczasowego regulaminu. Głos ma s. Buzek, jako sprawozdawca Komisji Regulaminowej.</u> | |
| 17 | 14 | </div> |
| 18 | 15 | <div xml:id="div-3"> |
| 19 | 16 | <u xml:id="u-3.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Uchwalony przez Wysoki Senat na pierwszem naszem posiedzeniu regulamin tymczasowy obowiązuje po dzień 19 grudnia r. b. Termin ten wyznaczyliśmy w nadziei, że do 19 grudnia Komisja Regulaminowa będzie mogła uchwalić nowy definitywny regulamin i poddać go pod obrady i uchwałę Wysokiego Senatu. Komisja Regulaminowa od przeszłego tygodnia odbywała codziennie posiedzenia; niestety jednak nie mogła dotychczas przejść całego regulaminu. Każdy ważniejszy artykuł definitywnego regulaminu jest poddany gruntownym obradom i wskutek tego zdołaliśmy dotychczas uchwalić dopiero 54 artykuły. Należy przewidywać, że nie będzie możliwem dotrzymanie terminu, uchwalonego na pierwszem naszem posiedzeniu.</u> |
| 20 | - <u xml:id="u-3.1" who="#SBuzek">Z tego powodu pozwalam sobie w imieniu Komisji Regulaminowej prosić Wysoki Senat o przedłużenie tego terminu aż do końca stycznia roku przyszłego. W ten sposób zdanie pierwsze art. 1 regulaminu tymczasowego opiewałoby jak następuje: — „Regulamin niniejszy obowiązuje najdłużej do dnia 31 stycznia 1923 r.”.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-3.1" who="#SBuzek">Z tego powodu pozwalam sobie w imieniu Komisji Regulaminowej prosić Wysoki Senat o przedłużenie tego terminu aż do końca stycznia roku przyszłego. W ten sposób zdanie pierwsze art. 1 regulaminu tymczasowego opiewałoby jak następuje: „Regulamin niniejszy obowiązuje najdłużej do dnia 31 stycznia 1923 r.”.</u> | |
| 21 | 18 | <u xml:id="u-3.2" who="#SBuzek">Mam nadzieję, że będziemy mogli znacznie wcześniej przedłożyć Wysokiemu Senatowi regulamin ostateczny. Jeżeli żądamy terminu do dnia 31 stycznia przyszłego roku, to czynimy to tylko dla ostrożności na wypadek, gdyby pomimo najusilniejszej pracy Komisji Regulaminowej, nie mogła ona ukończyć swoich obrad przed tym terminem.</u> |
| 22 | 19 | <u xml:id="u-3.3" who="#SBuzek">Proszę Wysoki Senat o przyjęcie wniosku.</u> |
| 23 | 20 | </div> |
| 24 | 21 | <div xml:id="div-4"> |
| 25 | - <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Głosu nikt nie żąda, zatem bez głosowania mogę przypuścić, że Senat się zgadza na ten wniosek.</u> | |
| 26 | - <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Na tern porządek dzienny wyczerpany. Kiedy będzie następne posiedzenie, trudno mi powiedzieć. Ponieważ Sejm ma zamiar zebrać się W końcu grudnia dla wysłuchania programu nowego, gabinetu, a program ten będzie przedłożony i Senatowi, możliwe więc, że w tym samym czasie będzie musiało nastąpić i posiedzenie Senatu. Jeżeli to nie nastąpi, to ferie będą trwały do dnia 10 stycznia.</u> | |
| 27 | - <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 28 | - <u xml:id="u-4.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 4 m. 20 po pół.).</u> | |
| 29 | - </div> | |
| 30 | - <div xml:id="div-5"> | |
| 31 | - <u xml:id="u-5.0" who="#Sprostowanie">W sprawozdaniu stenograficznem z 1 posiedzenia Senatu wydrukowano omyłkowo następujące nazwiska senatorów: Banaszak Antoni, dr. Bienenstock Maks Jakub, Glogier Maciej, Ks. Stychel Antoni.</u> | |
| 32 | - <u xml:id="u-5.1" who="#Sprostowanie">W sprawozdaniu stenograficznem z 2 posiedzenia Senatu wydrukowano omyłkowo następujące nazwiska senatorów: Błyskosz Jozefat, Gersztański Damian, Kowalski Lejb.</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Głosu nikt nie żąda, zatem bez głosowania mogę przypuścić, że Senat się zgadza na ten wniosek.</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Na tem porządek dzienny wyczerpany. Kiedy będzie następne posiedzenie, trudno mi powiedzieć. Ponieważ Sejm ma zamiar zebrać się W końcu grudnia dla wysłuchania programu nowego, gabinetu, a program ten będzie przedłożony i Senatowi, możliwe więc, że w tym samym czasie będzie musiało nastąpić i posiedzenie Senatu. Jeżeli to nie nastąpi, to ferie będą trwały do dnia 10 stycznia.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-4.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 4 m. 20 po poł.).</u> | |
| 33 | 26 | </div> |
| 34 | 27 | </body> |
| 35 | 28 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00005-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00005-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00005-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>5 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,12 +23,12 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 29 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 30 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 31 | + </person> | |
| 32 | 32 | </particDesc> |
| 33 | 33 | </profileDesc> |
| 34 | 34 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00005-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">z 5 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">z dnia 21 grudnia 1922 r.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 12 min. 5 po pół.).</u> | |
| 13 | - <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu:</u> | |
| 14 | - <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wewnętrznych Władysław Sikorski, Minister Spraw Wojskowych Kazimierz Sosnkowski, Minister Sprawiedliwości Wacław Makowski, Minister Robót Publicznych Jan Łopuszański, Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski, Minister Zdrowia Publicznego Witold Chodźko, Kierownik Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Józef Mikułowski-Pomorski, Kierownik Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych Józef Raczyński, Kierownik Ministerstwa Przemysłu i Handlu Henryk Strasburger, Kierownik Ministerstwa Kolei Żelaznych Ludwik Zagórny Marynowski.</u> | |
| 15 | - <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Z Głównego Urzędu Ziemskiego:</u> | |
| 16 | - <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Prezes Głównego Grzędu Seweryn Ludkiewicz.</u> | |
| 17 | - <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Z Najwyższej Izby Kontroli Państwa:</u> | |
| 18 | - <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Prezes Najwyższej Izby Jan Żarnowski.</u> | |
| 19 | - <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Podsekretarze Stanu:</u> | |
| 20 | - <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">W Ministerstwie Skarbu Bolesław Markowski, w Ministerstwie Kolei Żelaznych Julian Eberhardt</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 12 min. 5 po poł.).</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przedstawiciele Rządu: Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wewnętrznych Władysław Sikorski, Minister Spraw Wojskowych Kazimierz Sosnkowski, Minister Sprawiedliwości Wacław Makowski, Minister Robót Publicznych Jan Łopuszański, Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski, Minister Zdrowia Publicznego Witold Chodźko, Kierownik Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Józef Mikułowski-Pomorski, Kierownik Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych Józef Raczyński, Kierownik Ministerstwa Przemysłu i Handlu Henryk Strasburger, Kierownik Ministerstwa Kolei Żelaznych Ludwik Zagórny Marynowski.)</u> | |
| 11 | + <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">(Z Głównego Urzędu Ziemskiego: Prezes Głównego Urzędu Seweryn Ludkiewicz.)</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Z Najwyższej Izby Kontroli Państwa: Prezes Najwyższej Izby Jan Żarnowski.)</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Podsekretarze Stanu: W Ministerstwie Skarbu Bolesław Markowski, w Ministerstwie Kolei Żelaznych Julian Eberhardt)</u> | |
| 21 | 14 | </div> |
| 22 | 15 | <div xml:id="div-2"> |
| 23 | - <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u> | |
| 24 | - <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Protokół 3 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 4 posiedzenia leży w biurze do przejrzenia.</u> | |
| 25 | - <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Jako sekretarze zasiadają senatorowie Kopciński i Banaszek.</u> | |
| 26 | - <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Panowie Senatorowie (Senatorowie</u> | |
| 27 | - <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">zostają).</u> | |
| 28 | - <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Zebraliśmy się dzisiaj, aby uczcić pamięć pierwszego Prezydenta Rzeczypospolitej ś. p. Gabriela Narutowicza. Kiedy w dniu 15 grudnia opuszczaliśmy tę salę, nie przypuszczaliśmy, że w kilka godzin później popełniona zostanie zbrodnia, która wstrząśnie do głębi duszą całego społeczeństwa.</u> | |
| 29 | - <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Stało się wielkie nieszczęście; najwyższy reprezentant Rzeczypospolitej padł od kuli szaleńca, który straszną krzywdę wyrządził całemu narodowi, bo wobec świata przedstawił swym czynem Polskę jako kraj zamętu.</u> | |
| 30 | - <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Cała Polska czyn ten potępia. Ale sprawiedliwość każę przyznać, że szaleńców takich mogła wyhodować atmosfera zawiści i nienawiści, jaka zapanowała niestety w Polsce już od chwili jej zmartwychwstania.</u> | |
| 31 | - <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Dziś musimy sobie bez wzajemnych wyrzutów powiedzieć jasno, że tę atmosferę trzeba oczyścić, jeśli chcemy utrzymać jedność i niepodległość Państwa. Musimy sobie uprzytomnić, że ciągłe zaostrzanie walki o władzę jest bezcelowe, bo w Polsce rządzić nie można ani przeciwko prawicy, ani przeciwko lewicy i że w walce stronnictw przejściowe zwycięstwa tej lub owej strony nie przynoszą zwycięzcom trwałego pożytku. Winni jesteśmy wobec kraju i w Sejmie i w Senacie zapomnieć nareszcie o tem, co nas dzieli, a pomyśleć o tern, co nas może jednoczyć.</u> | |
| 32 | - <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Może wstrząśnienie, jakiemu uległ kraj cały pod wrażeniem niesłychanej zbrodni, przyniesie jakieś otrzeźwienie, może przypomni wrogim obozom słowa modlitwy Pańskiej: — „I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom”.</u> | |
| 33 | - <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Jeśli pod tem hasłem odnajdziemy wspólną drogę pracy około umocnienia bytu Ojczyzny, będzie to najpiękniejszym pomnikiem dla męża, którego pamięć dziś święcimy.</u> | |
| 34 | - <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Cześć Jego pamięci.</u> | |
| 35 | - <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Glosy:</u> | |
| 36 | - <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Cześć!)</u> | |
| 37 | - <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Na znak żałoby zamykam posiedzenie.</u> | |
| 38 | - <u xml:id="u-2.15" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o g. 12 m. 10 po pół.).</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Protokół 3 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 4 posiedzenia leży w biurze do przejrzenia.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Jako sekretarze zasiadają senatorowie Kopciński i Banaszek.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Panowie Senatorowie.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">(Senatorowie wstają).</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Zebraliśmy się dzisiaj, aby uczcić pamięć pierwszego Prezydenta Rzeczypospolitej ś. p. Gabriela Narutowicza. Kiedy w dniu 15 grudnia opuszczaliśmy tę salę, nie przypuszczaliśmy, że w kilka godzin później popełniona zostanie zbrodnia, która wstrząśnie do głębi duszą całego społeczeństwa.</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Stało się wielkie nieszczęście; najwyższy reprezentant Rzeczypospolitej padł od kuli szaleńca, który straszną krzywdę wyrządził całemu narodowi, bo wobec świata przedstawił swym czynem Polskę jako kraj zamętu.</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Cała Polska czyn ten potępia. Ale sprawiedliwość każę przyznać, że szaleńców takich mogła wyhodować atmosfera zawiści i nienawiści, jaka zapanowała niestety w Polsce już od chwili jej zmartwychwstania.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Dziś musimy sobie bez wzajemnych wyrzutów powiedzieć jasno, że tę atmosferę trzeba oczyścić, jeśli chcemy utrzymać jedność i niepodległość Państwa. Musimy sobie uprzytomnić, że ciągłe zaostrzanie walki o władzę jest bezcelowe, bo w Polsce rządzić nie można ani przeciwko prawicy, ani przeciwko lewicy i że w walce stronnictw przejściowe zwycięstwa tej lub owej strony nie przynoszą zwycięzcom trwałego pożytku. Winni jesteśmy wobec kraju i w Sejmie i w Senacie zapomnieć nareszcie o tem, co nas dzieli, a pomyśleć o tem, co nas może jednoczyć.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Może wstrząśnienie, jakiemu uległ kraj cały pod wrażeniem niesłychanej zbrodni, przyniesie jakieś otrzeźwienie, może przypomni wrogim obozom słowa modlitwy Pańskiej: „I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom”.</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Jeśli pod tem hasłem odnajdziemy wspólną drogę pracy około umocnienia bytu Ojczyzny, będzie to najpiękniejszym pomnikiem dla męża, którego pamięć dziś święcimy.</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Cześć Jego pamięci.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Głosy: Cześć!)</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">Na znak żałoby zamykam posiedzenie.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-2.14" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o g. 12 m. 10 po poł.).</u> | |
| 39 | 31 | </div> |
| 40 | 32 | </body> |
| 41 | 33 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00006-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00006-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00006-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>6 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,48 +23,45 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 30 | - <persName>Marszalek</persName> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 27 | + <persName>Marszałek</persName> | |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="MinisterSprawiedliwosciMakowski" role="speaker"> | |
| 29 | + <person xml:id="MinisterSprawiedliwościMakowski" role="speaker"> | |
| 33 | 30 | <persName>Minister Sprawiedliwości Makowski</persName> |
| 34 | 31 | </person> |
| 35 | - <person xml:id="Po" role="speaker"> | |
| 36 | - <persName>„Po</persName> | |
| 32 | + <person xml:id="SBraude" role="speaker"> | |
| 33 | + <persName>S Braude</persName> | |
| 37 | 34 | </person> |
| 38 | - <person xml:id="S" role="speaker"> | |
| 39 | - <persName>S.</persName> | |
| 40 | - </person> | |
| 41 | - <person xml:id="SAleksanderKarpinski" role="speaker"> | |
| 35 | + <person xml:id="SAleksanderKarpiński" role="speaker"> | |
| 42 | 36 | <persName>S. Aleksander Karpiński</persName> |
| 43 | 37 | </person> |
| 44 | - <person xml:id="SBalinski" role="speaker"> | |
| 38 | + <person xml:id="SBaliński" role="speaker"> | |
| 45 | 39 | <persName>S. Baliński</persName> |
| 46 | 40 | </person> |
| 47 | 41 | <person xml:id="SBuzek" role="speaker"> |
| 48 | 42 | <persName>S. Buzek</persName> |
| 49 | 43 | </person> |
| 50 | - <person xml:id="SKedzior" role="speaker"> | |
| 44 | + <person xml:id="SKędzior" role="speaker"> | |
| 51 | 45 | <persName>S. Kędzior</persName> |
| 52 | 46 | </person> |
| 53 | 47 | <person xml:id="SNowodworski" role="speaker"> |
| 54 | 48 | <persName>S. Nowodworski</persName> |
| 55 | 49 | </person> |
| 56 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 50 | + <person xml:id="SPosner" role="speaker"> | |
| 51 | + <persName>S. Posner</persName> | |
| 52 | + </person> | |
| 53 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 57 | 54 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 58 | 55 | </person> |
| 59 | 56 | <person xml:id="SZubowicz" role="speaker"> |
| 60 | 57 | <persName>S. Zubowicz</persName> |
| 61 | 58 | </person> |
| 62 | - <person xml:id="Wicemarszalekks" role="speaker"> | |
| 63 | - <persName>Wicemarszałek ks.</persName> | |
| 64 | - </person> | |
| 65 | - <person xml:id="WicemarszalekksStychel" role="speaker"> | |
| 59 | + <person xml:id="WicemarszałekksStychel" role="speaker"> | |
| 66 | 60 | <persName>Wicemarszałek ks. Stychel</persName> |
| 67 | 61 | </person> |
| 62 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 63 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 64 | + </person> | |
| 68 | 65 | </particDesc> |
| 69 | 66 | </profileDesc> |
| 70 | 67 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00006-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">z 6 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">z dnia 11 stycznia 1923 r.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 4 min. 20 po pół.).</u> | |
| 13 | - <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu:</u> | |
| 14 | - <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Minister Sprawiedliwości Wacław Makowski, Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski, Minister Robót Publicznych Jan Łopuszański.</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 4 min. 20 po poł.).</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przedstawiciele Rządu: Minister Sprawiedliwości Wacław Makowski, Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski, Minister Robót Publicznych Jan Łopuszański.)</u> | |
| 15 | 11 | </div> |
| 16 | 12 | <div xml:id="div-2"> |
| 17 | - <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokół 4 posiedzenia uważani za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 5 posiedzenia leży w biurze senackiem do przejrzenia.</u> | |
| 18 | - <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Jako sekretarze zasiadają senatorowie: Banaszak i Kruk.</u> | |
| 19 | - <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Listę mówców prowadzi s. Banaszak.</u> | |
| 20 | - <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Porządek dzienny jest następujący — ogłaszam go, ponieważ nie był ustalony na ostatniem posiedzeniu, 1) Sprawozdanie Komisji Regulaminowej o projekcie regulaminu obrad Senatu (druk Nr. 4).</u> | |
| 21 | - <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">2) Wybór dwóch członków i jednego zastępcy do Komisji Kontroli Długów Państwowych.</u> | |
| 22 | - <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Co do punktu drugiego z kilku stron zgłoszono wnioski, ażeby odroczyć sprawę do jutrzejszego posiedzenia. Przypuszczam, że nikt nie protestuje.</u> | |
| 23 | - <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Przystępujemy do Nr. 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Regulaminowej o projekcie regulaminu obrad Senatu.</u> | |
| 24 | - <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Głos ma s. Buzek.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 4 posiedzenia uważani za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 5 posiedzenia leży w biurze senackiem do przejrzenia.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Jako sekretarze zasiadają senatorowie: Banaszak i Kruk.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Listę mówców prowadzi s. Banaszak.</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Porządek dzienny jest następujący — ogłaszam go, ponieważ nie był ustalony na ostatniem posiedzeniu,</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">1) Sprawozdanie Komisji Regulaminowej o projekcie regulaminu obrad Senatu (druk Nr. 4).</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">2) Wybór dwóch członków i jednego zastępcy do Komisji Kontroli Długów Państwowych.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Co do punktu drugiego z kilku stron zgłoszono wnioski, ażeby odroczyć sprawę do jutrzejszego posiedzenia. Przypuszczam, że nikt nie protestuje.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Przystępujemy do Nr. 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Regulaminowej o projekcie regulaminu obrad Senatu.</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Głos ma s. Buzek.</u> | |
| 25 | 22 | </div> |
| 26 | 23 | <div xml:id="div-3"> |
| 27 | - <u xml:id="u-3.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Na mocy art. 29 Konstytucji Senat posiada prawo autonomii, o ile chodzi o ustalenie — „sposobu i porządku obrad”, czyli o ustalenie regulaminu. Jedyną granicą tego prawa Senatu są przepisy naszej Konstytucji.</u> | |
| 28 | - <u xml:id="u-3.1" who="#SBuzek">Zawiera ona niektóre przepisy zasadnicze natury regulaminowej, a mianowicie, przepisy konieczne, celem zharmonizowania zasady reprezentacyjnej, zasady parlamentaryzmu z drugą naczelną zasadą Konstytucji, mianowicie a zasadą wszechwałdztwa, suwerenności narodu. Z tego właśnie powodu znajdujemy w Konstytucji przepisy o jawności obrad, o quorum i niektóro inne. Pozatem Senat w ustalaniu swego regulaminu zupek nie jest krępowany.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Na mocy art. 29 Konstytucji Senat posiada prawo autonomii, o ile chodzi o ustalenie „sposobu i porządku obrad”, czyli o ustalenie regulaminu. Jedyną granicą tego prawa Senatu są przepisy naszej Konstytucji.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-3.1" who="#SBuzek">Zawiera ona niektóre przepisy zasadnicze natury regulaminowej, a mianowicie, przepisy konieczne, celem zharmonizowania zasady reprezentacyjnej, zasady parlamentaryzmu z drugą naczelną zasadą Konstytucji, mianowicie a zasadą wszechwładztwa, suwerenności narodu. Z tego właśnie powodu znajdujemy w Konstytucji przepisy o jawności obrad, o quorum i niektóre inne. Pozatem Senat w ustalaniu swego regulaminu zupek nie jest krępowany.</u> | |
| 29 | 26 | <u xml:id="u-3.2" who="#SBuzek">Należy podkreślić, że Konstytucja nasza nadaje naszemu Senatowi autonomię trochę szerszą, niż starsze konstytucje innych państw. Podczas, kiedy inne konstytucje albo same wysokość djet określają, albo też przekazują unormowanie tej kwestii zwykłej drodze ustawodawczej, u nas art. 24 Konstytucji stanowczo nakazuje rozstrzygnięcie tej sprawy w drodze regulaminu, to jest pozostawia jej unormowanie zupełnie autonomii samego Sejmu, względnie Senatu.</u> |
| 30 | 27 | <u xml:id="u-3.3" who="#SBuzek">Co do autonomii Senatu i Sejmu naszego w sprawach regulaminowych różni się nasza Konstytucja zasadniczo od prawa, które obowiązywało w niektórych państwach centralnych, jak w Bawarii, Saksonii, a zwłaszcza w Austrii. Konstytucjom tych państw chodziło o to, żeby skrępować ciało ustawodawcze wobec rządu, wskutek czego najważniejsze przepisy regulaminowe były w tych państwach zawarte w osobnych ustawach regulaminowych, których samo ciało ustawodawcze nie mogło zmienić.</u> |
| 31 | - <u xml:id="u-3.4" who="#SBuzek">Doświadczenia poczynione z temi ustawami regulaminowemi były jak najgorsze. Słusznie twierdzi prof. Redlich w swojem dziele — „O prawach i o technice parlamentaryzmu angielskiego”, że regulamin ciała ustawodawczego jest najdoskonalszym manometrem stanu uświadomienia i napięcia politycznego, panującego w narodzie. W regulaminie izby ustawodawczej najlepiej odzwierciedla się prężność prądów politycznych i ich napięcie, a zwłaszcza stopień intensywności walk politycznych znajduje swój wyraz w przepisach regulaminu.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-3.4" who="#SBuzek">Doświadczenia poczynione z temi ustawami regulaminowemi były jak najgorsze. Słusznie twierdzi prof. Redlich w swojem dziele „O prawach i o technice parlamentaryzmu angielskiego”, że regulamin ciała ustawodawczego jest najdoskonalszym manometrem stanu uświadomienia i napięcia politycznego, panującego w narodzie. W regulaminie izby ustawodawczej najlepiej odzwierciedla się prężność prądów politycznych i ich napięcie, a zwłaszcza stopień intensywności walk politycznych znajduje swój wyraz w przepisach regulaminu.</u> | |
| 32 | 29 | <u xml:id="u-3.5" who="#SBuzek">To zmusza oczywiście do dość częstych zmian regulaminu, ażeby ten manometr był zawsze dostosowany do siły ciśnienia namiętności politycznych.</u> |
| 33 | 30 | <u xml:id="u-3.6" who="#SBuzek">Mam nadzieję, że manometr naszego Senatu będzie rzadko pod silniejszem napięciem, że będzie bardzo rzadko wskazywał na burzę, a znacznie częściej na pogodę. Mimo to musi być nasz regulamin przygotowany i na czas burzy i przy ustalaniu jego przepisów musieliśmy zwłaszcza korzystać z tych doświadczeń, jakieśmy już w naszem życiu parlamentarnem w Sejmie dotychczas poczynili. Dalej zaznaczam, iż nic mogliśmy zbyt ściśle naśladować regulaminów obcych ciał ustawodawczych, senatów innych państw, a to dlatego, ponieważ stanowisko konstytucyjne naszego Senatu różni się dość znacznie od uprawnień przysługujących innym senatom. I tak, wyznacza nam art. 35 Konstytucji, dla naszej najważniejszej pracy, t. j. dla pracy ściśle ustawodawczej, dość krótkie terminy, których nam nie wolno przekraczać. Z tego powodu nasza praca musi mieć często szybsze tempo, aniżeli w tych senatach, które nie są skrępowane tego rodzaju terminami. Bardzo wiele oryginalnych przepisów naszego regulaminu jest właśnie wywołanych koniecznością zabezpieczenia możliwości dotrzymania tych terminów artykułem 35 Konstytucji określonych.</u> |
| 34 | 31 | <u xml:id="u-3.7" who="#SBuzek">Tyle, proszę Panów, co do uwag ogólnych o projekcie regulaminu. Ponieważ, o ile wiem, szanowny pan Marszałek nie zarządził rozprawy ogólnej, przystępujemy wprost do dyskusji szczegółowej. Poszczególne ważniejsze problemy natury politycznej będę omawiał przy odpowiednich rozdziałach, tutaj ograniczę się do omówienia przepisów rozdziawił, zawierającego przepisy ogólne.</u> |
| 35 | - <u xml:id="u-3.8" who="#SBuzek">Przepisy ogólne dotyczą trzech materii. Przedewszystkiem określają art. 1—3, same członkowstwo Senatu, to znaczy normują, kto ma prawo udziału w pracach Senatu i w jaki sposób następuje utrata mandatu senatora. Wyjaśnienia wymagają tylko przepisy art. 2 i art. 3.</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-3.8" who="#SBuzek">Przepisy ogólne dotyczą trzech materii. Przedewszystkiem określają art. 1–3, same członkostwo Senatu, to znaczy normują, kto ma prawo udziału w pracach Senatu i w jaki sposób następuje utrata mandatu senatora. Wyjaśnienia wymagają tylko przepisy art. 2 i art. 3.</u> | |
| 36 | 33 | <u xml:id="u-3.9" who="#SBuzek">Art. 3 jest tylko wykonaniem przepisów art. 104 Ordynacji Wyborczej do Sejmu. Ten art. 104 stanowi, iż niezaczepione protestem mandaty senatorskie mogą być jedynie z powodu braku prawa wybieralności zakwestionowane w ciągu trzech pierwszych posiedzeń Senatu, trybem przepisanym dla nagłych wniosków senatorskich. Otóż do wykonania tego przepisu Ordynacji Wyborczej służy art. 3.</u> |
| 37 | 34 | <u xml:id="u-3.10" who="#SBuzek">Art. 2 stanowi o utracie mandatu senatora i jest wykonaniem przepisów art. 111 Ordynacji Wyborczej. Art. 113 ordynacji postanawia, iż wygaśnięcie mandatu senatorskiego stwierdza Senat, nie mówi jednak na czyj wniosek. Otóż art. 2 regulaminu odróżnia wyraźnie wypadki niewątpliwe, w których utrata mandatu senatorskiego zostaje stwierdzona przez Senat na wniosek Marszałka Senatu, od wypadków wątpliwych, w których utratę mandatu stwierdza Senat na wniosek Komisji Regulaminowej. Wniosek Komisji Regulaminowej jest w myśl art. 2 potrzebny przedewszystkiem wtenczas, jeśli mandat senatora ma wygasnąć wskutek utraty prawa wybieralności, przyczem, oczywiście, ma się na myśli utracenie prawa wybieralności już po wstąpieniu senatora do Izby, a więc w ciągu kadencji pięcioletniej, jeśli bowiem prawa wybieralności nie było już w chwili wyborów, to ma zastosowanie art. 104 Ordynacji Wyborczej i art. 3 naszego regulaminu, zaś art. 2 tego wypadku nie dotyczy. Otóż gdyby wniosek senatorski twierdził, że ktoś z senatorów utracił prawo wybieralności, które posiadał w chwili wyborów, to wniosek tego rodzaju musiałby iść do Komisji Regulaminowej i dopiero na podstawie jej sprawozdania orzekałby Senat o utracie mandatu przez owego senatora.</u> |
| 38 | 35 | <u xml:id="u-3.11" who="#SBuzek">Tak samo ma się rzecz w wypadku, gdy kto utracił prawo wyborcze z powodu nieuczestniczenia w 15 kolejnych posiedzeniach Senatu bez prawidłowego urlopu. I wtedy sprawa musi iść do Komisji Regulaminowej i wykluczenie może nastąpić jedynie na podstawie wniosku tej Komisji.</u> |
| 39 | 36 | <u xml:id="u-3.12" who="#SBuzek">Tak samo, jeżeli senator utracił mandat z powodu objęcia płatnej służby państwowej, z wyjątkiem stanowiska ministra, podsekretarza stanu, lub też profesora wyższej uczelni, albo z powodu objęcia przez senatora stanowiska odpowiedzialnego redaktora. Gdyby zaszedł wypadek, iż któryś z senatorów zostałby odpowiedzialnym redaktorem i mandat jego byłby zakwestionowany, wtedy sprawa musi iść do Komisji Regulaminowej i Senat rozstrzygnie tę kwestię na podstawie wniosku Komisji Regulaminowej.</u> |
| 40 | - <u xml:id="u-3.13" who="#SBuzek">Podobnie, jeżeli utrata mandatu ma nastąpić z powodu naruszenia art. 22 Konstytucji. Artykuł ten stanowi, iż — „poseł nie może na swoje, ani na obce imię kupować lub uzyskiwać dzierżaw dóbr państwowych, przyjmować dostaw publicznych i robót rządowych, ani otrzymywać od rządu koncesji lub innych korzyści osobistych”.</u> | |
| 37 | + <u xml:id="u-3.13" who="#SBuzek">Podobnie, jeżeli utrata mandatu ma nastąpić z powodu naruszenia art. 22 Konstytucji. Artykuł ten stanowi, iż „poseł nie może na swoje, ani na obce imię kupować lub uzyskiwać dzierżaw dóbr państwowych, przyjmować dostaw publicznych i robót rządowych, ani otrzymywać od rządu koncesji lub innych korzyści osobistych”.</u> | |
| 41 | 38 | <u xml:id="u-3.14" who="#SBuzek">Na mocy art. 37 Konstytucji przepis ten dotyczy także senatorów. Otóż, w razie, gdyby któryś z senatorów przepisy te naruszył, wówczas o utracie mandatu orzeka Senat, ale znowu na podstawie wniosku Komisji Regulaminowej.</u> |
| 42 | 39 | <u xml:id="u-3.15" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Wszystkie te wypadki szczegółowo omówiłem tutaj, ponieważ jeden z sz. Panów Kolegów, senator ks. Maciejewicz, zarzucał redakcji, uchwalonej przez Komisję, niejasność z powodu, iż trzeba dopiero studiować inne ustawy, żeby się dowiedzieć o czem właściwie regulamin mówi. I zdaje mi się, że tej słusznej uwadze ks. Maciejewicza należy uczynić zadość, i należy w tym celu in ekstenso przytoczyć w dodatku drukowanym do regulaminu przepisy tych artykułów Konstytucji, Ordynacji Wyborczej i innych ustaw, na które regulamin się powołuje. Tyle, co się tyczy kwestii pierwszej.</u> |
| 43 | - <u xml:id="u-3.16" who="#SBuzek">Teraz co do kwestii drugiej, t. j. przepisów natury językowej. Art. 4 stanowi, iż językiem rozpraw jest język polski. Wyłącznie ten język będzie używany w pracach Senatu i jego komisji. Do tego artykułu kol. s. Pasternak zgłosił wniosek mniejszości treści następującej: — „językiem rozpraw jest język polski, jako język państwowy; jednakże dla senatorów narodowości niepolskiej w pracy Senatu i jego komisji przysługuje prawo korzystania z języka ojczystego”. Otóż, Wysoki Senacie, Komisja nie mogła przyjąć tego wniosku i poleciła mi oświadczyć się przeciw jego przyjęciu. Nie potrzebuję dodawać, iż także osobiście wniosek ten zwalczam, a to z powodów następujących:</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-3.16" who="#SBuzek">Teraz co do kwestii drugiej, t. j. przepisów natury językowej. Art. 4 stanowi, iż językiem rozpraw jest język polski. Wyłącznie ten język będzie używany w pracach Senatu i jego komisji. Do tego artykułu kol. s. Pasternak zgłosił wniosek mniejszości treści następującej: „językiem rozpraw jest język polski, jako język państwowy; jednakże dla senatorów narodowości niepolskiej w pracy Senatu i jego komisji przysługuje prawo korzystania z języka ojczystego”. Otóż, Wysoki Senacie, Komisja nie mogła przyjąć tego wniosku i poleciła mi oświadczyć się przeciw jego przyjęciu. Nie potrzebuję dodawać, iż także osobiście wniosek ten zwalczam, a to z powodów następujących:</u> | |
| 44 | 41 | <u xml:id="u-3.17" who="#SBuzek">Przedewszystkiem, używanie kilku języków skomplikowałoby niesłychanie obrady Senatu. Mamy w Senacie przedstawicieli pięciu różnych języków niepolskich i gdyby każdy z tych senatorów przemawiał w swoim języku ojczystym, to oczywiście bardzo znaczna, ba przeważająca część senatorów nie zrozumiałaby tych wywodów.</u> |
| 45 | 42 | <u xml:id="u-3.18" who="#SBuzek">Dalej, szanowni Panowie, Marszałek nie mógłby wobec mów niepolskich wykonywać przysługującego mu prawa cenzury, co byłoby pewnego rodzaju uprzywilejowaniem kolegów senatorów, których językiem ojczystym nie jest język polski, bo Polaków Marszałek mógłby przywoływać do rzeczy, lub do porządku, a kolegów z mniejszości narodowych nie, ponieważ po największej części nie rozumiałby ich języka. Wskutek tego mielibyśmy regulaminowe uprzywilejowanie właśnie tych mniejszości narodowych. Dalej, rozprawy komisyjne stałyby się wręcz nie możliwe; w komisjach chodzi przecież o to, aby się wszyscy senatorowie mogli ze sobą porozumieć co do tekstu ustaw, a to jest możliwe tylko wówczas, jeśli rozprawy będą prowadzone w jednym języku. Sam byłem świadkiem, do czego prowadzi używanie różnych języków w jednem ciele ustawodawczem, byłem bowiem przez przeszło 10 lat członkiem izby poselskiej austriackiej i przekonałem się, że najpewniejszym środkiem do zabicia ciała ustawodawczego jest różnojęzyczność w jego obradach.</u> |
| 46 | 43 | <u xml:id="u-3.19" who="#SBuzek">Nam chodzi o to, żeby nasz Senat był ciałem sprawnem i godnie wykonywał te obowiązki, jakie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej nań nakłada, a to byłoby niemożliwe, gdyż wniosek kolegi senatora Pasternaka został przyjęty. I dlatego proszę o jego odrzucenie.</u> |
| ... | ... | @@ -48,375 +45,376 @@ |
| 48 | 45 | <u xml:id="u-3.21" who="#SBuzek">Komisja po długich obradach przyszła do przekonania, że najlepiej pierwszej kwestii nie rozstrzygać, unormowała więc tylko kwestię drugą, uchwalając, że wnioski o zmianę regulaminu przekazuje się Komisji Regulaminowej do rozpatrzenia.</u> |
| 49 | 46 | <u xml:id="u-3.22" who="#SBuzek">Co do kwestii pierwszej, zaznaczam, że zagranicą rozstrzygnięto ją bardzo różnie. Np. w sejmie pruskim w każdej sesji na nowo uchwalają regulamin. W parlamencie angielskim natomiast rozróżnia się część regulaminu stałą, t. zw. standing orders — ta część obowiązuje stale, obowiązuje także przyszłe parlamenty, dopóki nie będzie zmieniona, a oprócz tego jest sesyjny regulamin t. zw. sesjonal orders, który obowiązuje tylko na przeciąg tej sesji w ciągu której został uchwalony.</u> |
| 50 | 47 | <u xml:id="u-3.23" who="#SBuzek">Myśmy tej kwestii nie rozstrzygnęli, będąc przekonani, iż choćby formalnie regulamin ten obowiązywał tylko ten Senat, który go uchwalił, to jednakże ipso facto będzie obowiązywał przyszły senat, tak długo, póki nie zostanie zmieniony, a więc choćby to był formalnie tylko regulamin tego Senatu, to faktycznie będzie miał znaczenie angielskich standing orders.</u> |
| 51 | - <u xml:id="u-3.24" who="#SBuzek">Na zakończenie winienem zwrócić uwagę Wysokiego Senatu na to, że regulamin nasz, podobnie, ja regulaminy innych ciał parlamentarnych, nie będzie normował wyczerpująco całego porządku obrad. Owszem, przepisy naszego regulaminu będą uzupełniane zwyczajem parlamentarnym, który będzie się wyrabiał przez precedensy. Tak samą, jak w parlamencie angielskim i francuskim, będzie i u nas głównym twórcą tego zwyczaju parlamentarnego, tych precedensów marszałek Senatu. Dlatego to art. 12 naszego regulaminu postanawia, iż — „w wypadkach, gdy sposobu prowadzenia obrad nie wskazuje wyraźnie regulamin, Marszałek sam rozstrzyga ostatecznie”. Tu Marszałek otrzymuje tę plenipotencję, którą ma w wysokim stopniu speaker angielski, t. j. prawo do wyrabiania prawa zwyczajowego parlamentarnego, na podstawie precedensów przez siebie wytworzonych.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-3.24" who="#SBuzek">Na zakończenie winienem zwrócić uwagę Wysokiego Senatu na to, że regulamin nasz, podobnie, ja regulaminy innych ciał parlamentarnych, nie będzie normował wyczerpująco całego porządku obrad. Owszem, przepisy naszego regulaminu będą uzupełniane zwyczajem parlamentarnym, który będzie się wyrabiał przez precedensy. Tak samą, jak w parlamencie angielskim i francuskim, będzie i u nas głównym twórcą tego zwyczaju parlamentarnego, tych precedensów marszałek Senatu. Dlatego to art. 12 naszego regulaminu postanawia, iż „w wypadkach, gdy sposobu prowadzenia obrad nie wskazuje wyraźnie regulamin, Marszałek sam rozstrzyga ostatecznie”. Tu Marszałek otrzymuje tę plenipotencję, którą ma w wysokim stopniu speaker angielski, t. j. prawo do wyrabiania prawa zwyczajowego parlamentarnego, na podstawie precedensów przez siebie wytworzonych.</u> | |
| 52 | 49 | <u xml:id="u-3.25" who="#SBuzek">Po tych wyjaśnieniach proszę Wysoki Senat o przyjęcie pięciu artykułów rozdziału I bez zmiany.</u> |
| 53 | 50 | </div> |
| 54 | 51 | <div xml:id="div-4"> |
| 55 | - <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Plan rozprawy nad regulaminem jest następujący: dyskusja toczyć się będzie rozdziałami, rozprawy zaś ogólnej nie będzie, ponieważ uważam prowadzenie jej za celowe tylko wtedy, kiedy jest możliwe odrzucenie całego projektu.</u> | |
| 56 | - <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Zaznaczę jeszcze, że głosowanie formalne nie odbędzie się nad każdym artykułem osobno, tylko nad temi artykułami, co do których będą zgłoszone wnioski na piśmie. Jeżeli zatem który z Panów Senatorów będzie żądał osobnego głosowania nad jakimś artykułem, to musi złożyć taki wniosek na piśmie.</u> | |
| 57 | - <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Głos ma do roz. I p. senator Posner.</u> | |
| 58 | - <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">S. Posner:</u> | |
| 59 | - <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Wysoki Senacie!</u> | |
| 60 | - <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">P. Senator sprawozdawca słusznie zauważył i pod tym względem najzupełniej się z nim zgadzam, że jedyną granicą naszego regulaminu jest Konstytucja. Z tego właśnie powodu już przy czytaniu art. 1 przepisów ogólnych muszę zwrócić uwagę Wysokiego Senatu na pewną sprzeczność, jaka zachodzi pomiędzy formalnem, słownem ujęciem tego artykułu a zupełnie wyraźnym przepisem Konstytucji. A mianowicie początek tego artykułu brzmi: — „Każdy senator i t. d.”. Proszę Panów, Konstytucja nasza nie zna wyrazu — „senator”. Może się to wydawać bardzo dziwnem i wiem bardzo dobrze, że mówca, który reprezentuje takie stanowisko wobec tego znakomitego zgromadzenia Panów Senatorów nie zdobędzie popularności, jeżeli zakwestionuje sam tytuł, z którego korzystamy i którego Pan Marszałek, który jest przecież wykładnią regulaminu, wobec nas używa. Ale tak jest. Konstytucja nie zna wyrazu „senator” i sądzę, że z tego stanowiska, broniąc zasady, powołanej tu przez p. sprawozdawcę, należałoby postawić wniosek, ażeby ten wyraz i ten tytuł został usunięty i to nie tylko z art. 1, ale i ze wszystkich innych.</u> | |
| 61 | - <u xml:id="u-4.6" who="#Marszalek">Proszę Panów, dlaczego o tern mówię? Wiem, że gdybym postawił wniosek o usunięcie tego tytułu i odebranie nam wszystkim tytułu senatora, to ten wniosek większości by tu nie zdobył. Ale jeżeli o teraz mówię, to dlatego, że są sprawy o wiele ważniejsze, niż tytuł senatora, który może niektórym z nas wydawać się tytułem przywłaszczonym, tytułem, który nam się nie należy.</u> | |
| 62 | - <u xml:id="u-4.7" who="#Marszalek">Panowie widzą, że Senat nasz nie jest takim senatem jak inne, ponieważ Konstytucja z dnia 17 marca nakreśliła Izbie, zwanej Senatem, granicę, której nie zna konstytucja senatu francuskiego, belgijskiego, czy włoskiego. Mianowicie Senat nasz nie posiada inicjatywy prawodawczej, t. zn. — „ że członek Izby Senackiej nie posiada najważniejszego prawa, najważniejszej funkcji, jaką może i powinien posiadać członek izby prawodawczej. I dlatego tytuł senatora przewyższa znacznie tę funkcję, którą nam wyznaczył prawodawca — czy dobrze, czy źle, ale wyznaczył i my musimy stać wyraźnie na stanowisku Konstytucji.</u> | |
| 63 | - <u xml:id="u-4.8" who="#Marszalek">Że Konstytucja jest ustawą, której nam interpretować nie wolno, co do tego niema w nauce żadnych wątpliwości. Jest to stary spór między prawnikami już w XVII i XVIII wieku, czy Konstytucja jest taką samą ustawą, jak inne i tem tylko różni się od innych, że jest to zespół praw, które interpretowane być mogą, czy nie. Jeżeli Panowie wezmą do ręki książkę tak cenną, jak — „Zbiór precedensów parlamentu francuskiego”, zebrany w ciągu długiego i pracowitego życia przez sekretarza naczelnego prezydjum izby deputowanych, Eugenjusza Pierre'a, to w § 7 znajdziecie tam wyraźny przepis, oparty na 50-letniem doświadczeniu Izby francuskiej, że ustawy konstytucyjnej interpretować nie wolno, chyba, że taka interpretacja wchodzi już na drogę t. zw. rewizji konstytucji, która to rewizja jest przewidziana przez osobne paragrafy Konstytucji. Inna interpretacja jest już uzurpacją i stosować jej nie należy. Są konstytucje, w których to jest wyraźnie zastrzeżone, jak np. konstytucja szwedzka, jak konstytucja kantonalna berneńska. Tam jest wyraźnie powiedziane, że konstytucja jest prawem, którego interpretować nie wolno.</u> | |
| 64 | - <u xml:id="u-4.9" who="#Marszalek">W Komisji Regulaminowej ta sprawa wywołała bardzo długą dyskusję. W toku jej powołano przeciwko mnie między innemi autorytet wielkiego prawnika francuskiego Adhemara Esmein'a, znakomitego profesora paryskiej szkoły prawa, który w podręczniku znanym u nas w dwóch przekładach polskich mówi, że konstytucje dzielą się na konstytucje stałe, stężałe t. zw. pisane i płynne. I tak np. konstytucja francuska będzie konstytucją stałą, a konstytucja angielska będzie płynną. Pyta więc Esmein: te konstytucje stężałe, jakże się mogą rozwijać, jeśli są stężałe, skamieniałe, czyż dla nich nie istnieje już prawo życia? i odpowiada, że tak nie jest. Konstytucja taka ulega zmianom na drodze t. zw. precedensów. Życie samo wprowadza do interpretacji tej konstytucji zmiany, które życie wywołuje. Ale na to mamy czas czekać. To są precedensy parlamentarne, to nie jest interpretacja Konstytucji, którą byśmy zaraz włożyli do regulaminu, a nie może być inaczej z tej prostej przyczyny, że regulamin nie jest ustawą, lecz dyspozycją prawną, w której to tylko się mieścić może, co znajduje się w tej ustawie zasadniczej, t. zw. konstytucyjnej, którą on wyjaśnia na to, ażeby ciało prawodawcze ustanowione przez konstytucję mogło żyć i rozwijać się.</u> | |
| 65 | - <u xml:id="u-4.10" who="#Marszalek">Jeśli mówię o tem, to dlatego, że boję się, ażebyśmy jeszcze innych błędów nie popełnili w układaniu tego regulaminu, błędów, któreby stały w przeciwieństwie do wyraźnych przepisów Konstytucji naszej.</u> | |
| 66 | - <u xml:id="u-4.11" who="#Marszalek">Jeżeli mówimy o przepisach ogólnych, to chciałbym tutaj zwrócić uwagę na to, o czem będziemy mówili później w innym rozdziale, że język i technika regulaminowa musi stać na bardzo wysokim poziomie, nie może pozostawiać wątpliwości, któreby mogły być różnie interpretowane, wykładane czy komentowane. Otóż myśmy to przewidzieli w Komisji Regulaminowej i z tych naszych przewidywań urodził się komitet techniczno-prawodawczy i komitet językowy, o którym będzie mowa później. Chciałbym jednak już w tej chwili, gdy mowa jest o pierwszym rozdziale regulaminu, zwrócić uwagę na kilka nieścisłości językowych, które wkradły się do art. 3. Mianowicie, zaraz na wstępie art. 3 czytamy: „Niezaskarżone protestem mandaty”. Co to znaczy, — „niezaskarżone protestem”? To nie jest po polsku, można powiedzieć niezaczepione, niezaprotestowane, ale nie — „niezaskarżone”. W drugim ustępie tego samego artykułu czytamy: — „W razie zakwestionowania mandatu, Senat uchwałą przekazuje sprawę do zbadania”. Można powiedzieć: — „na drodze uchwały, przy pomocy uchwały”, ale nie — „uchwałą przekazywać”. Te dwa przykłady, zaczerpnięte z art. 3 tego regulaminu, wystarczą, żeby nas uświadomić, jak ważną jest zasada takiego komitetu, który będzie czuwał nad tern, aby technika prawodawcza tego Senatu stała na wysokości europejskiej.</u> | |
| 67 | - <u xml:id="u-4.12" who="#Marszalek">Głos ma s. Baliński.</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Plan rozprawy nad regulaminem jest następujący: dyskusja toczyć się będzie rozdziałami, rozprawy zaś ogólnej nie będzie, ponieważ uważam prowadzenie jej za celowe tylko wtedy, kiedy jest możliwe odrzucenie całego projektu.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Zaznaczę jeszcze, że głosowanie formalne nie odbędzie się nad każdym artykułem osobno, tylko nad temi artykułami, co do których będą zgłoszone wnioski na piśmie. Jeżeli zatem który z Panów Senatorów będzie żądał osobnego głosowania nad jakimś artykułem, to musi złożyć taki wniosek na piśmie.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Głos ma do roz. I p. senator Posner.</u> | |
| 68 | 55 | </div> |
| 69 | 56 | <div xml:id="div-5"> |
| 70 | - <u xml:id="u-5.0" who="#SBalinski">Wysoki Senacie!</u> | |
| 71 | - <u xml:id="u-5.1" who="#SBalinski">Sprawa, podniesiona przez s. Posnera, co prawda, po jego przemówieniu mam wątpliwości, czy mam prawo, wbrew jego zgodzie, nazywać go senatorem, zdaje się, była głównym tematem pierwszej części jego przemówienia, przy art. 1. Rzeczywiście, o tej sprawie wszystkim tu nam nieprzyjemnie mówić, bo nikomu chyba nie przystoi przywłaszczać sobie jakiegokolwiek tytułu. Ale przecież ta kwestia nie ma związku z istotą regulaminu. W istocie, w Konstytucji niema terminu — „senator”, raz tylko jest użyte wyrażenie — „członek Senatu”. Ale muszę przypomnieć, że w ustawie wyborczej do Senatu z dn. 28 lipca 1922 r. jest wyraźnie kilkakrotnie użyty wyraz: — „senator”. Następnie w ustawie o Zgromadzeniu Narodowem również jest użyty ten sam termin, a więc nawet legalnie i formalnie tytuł ten tutaj, w art. 1 regulaminu i we wszystkich innych jest zgodny z prawem. Ale wchodzi tu w grę jeszcze kwestia czysto językowa i filologiczna, dla której prawodawcą nie jest żaden sejm, ani żaden senat, albowiem każdy język, a tak samo i polski, wyrabia się przez swoich pisarzy, przez uczonych i przez lud, który może go współtworzyć. Jest utarte wyrażenie, iż kto jest w Senacie, ten nazywa się senatorem, czyli że pod tym względem to wcale nie rozszerza ponad Konstytucję ani ustawy kompetencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, jeśli będzie się używało w regulaminie terminu — „senator”. Bo termin ten odpowiada i ustawom i duchowi języka. Senator, jako członek Senatu, bierze udział w pracach Senatu.</u> | |
| 72 | - <u xml:id="u-5.2" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek ks. Stychel).</u> | |
| 73 | - <u xml:id="u-5.3" who="#SBalinski">Dalej zaś nie widzę tendencji do rozszerzenia kompetencji Senatu i do udzielenia przez regulamin jakiejś inicjatywy, której Senat rzeczywiście nie posiada, ani w pierwszych artykułach regulaminu w rozdziale pierwszym, ani w następnych, mianowicie w art. 3 gdzie ta sprawa może wzbudzać pewne inne kwestie, o których nie czuję się w obowiązku mówić. Co do wykładni Konstytucji, aby się na niej opierać, również nie mogę się zgodzić z uczonemi wywodami sz. kolegi s. Posnera, dlatego, że Konstytucja jest prawem zasadniczo najbardziej ważnem, najbardziej uroczystem, a żadnej ustawy stosować nie można, jeżeli się jej dokładnie ani przez uczonych, ani przez ciało prawodawcze nie wyjaśni. Dlatego, żeby wyjaśnić istotę przepisów Konstytucji, trzeba ją interpretować, do tego niema żadnej innej drogi. Ta interpretacja opierać się musi na logice.</u> | |
| 74 | - <u xml:id="u-5.4" who="#SBalinski">Muszę powiedzieć przecież, że jak zdaje się, już ustawy zasadnicze etyki ludzkiej, czyli dekalog, nie mogą być stosowane bez pewnej interpretacji najbardziej ścisłych i jędrnych, krótkich i treściwych praw, zawartych w dekalogu, które ulegają również interpretacji rozmaitych wyznań, nie tylko chrześcijańskich, ale i wyznania żydowskiego, które dekalog uznaje, tak samo sądzę, że niedopuszczenie interpretacji Konstytucji byłoby po prostu zamknięciem możności wyjaśnienia sobie, jakie ma znaczenie każdy artykuł Konstytucji, To, co piszę dr. Pierre, ma rzeczywiście swoje znaczenie. Chodzi tu o to, żeby nie było zbyt wielkiej skwapliwości, pochopności, aby ustawy zmieniać. Natomiast profesor Esmein powiada, że nawet tak ścisła i skomplikowana konstytucja, jak francuska, może także ulegać, jak każda inna, interpretacji, ponieważ inaczej bardzo trudno ją zrozumieć.</u> | |
| 75 | - <u xml:id="u-5.5" who="#SBalinski">Otóż na tem się ograniczam dla odparcia głębokich wywodów s. Posnera. Również popieram wywody Komisji Regulaminowej, przytoczone przez s. Buzka, ażeby te wszystkie artykuły, a zwłaszcza art. 1 i 2 przyjąć w redakcji komisji, zastrzegając sobie, jeżeli można, prawo głosu przy art. 23 i 25 tego regulaminu.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SPosner">Wysoki Senacie!</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-5.1" who="#SPosner">P. Senator sprawozdawca słusznie zauważył i pod tym względem najzupełniej się z nim zgadzam, że jedyną granicą naszego regulaminu jest Konstytucja. Z tego właśnie powodu już przy czytaniu art. 1 przepisów ogólnych muszę zwrócić uwagę Wysokiego Senatu na pewną sprzeczność, jaka zachodzi pomiędzy formalnem, słownem ujęciem tego artykułu a zupełnie wyraźnym przepisem Konstytucji. A mianowicie początek tego artykułu brzmi: „Każdy senator i t. d.”. Proszę Panów, Konstytucja nasza nie zna wyrazu „senator”. Może się to wydawać bardzo dziwnem i wiem bardzo dobrze, że mówca, który reprezentuje takie stanowisko wobec tego znakomitego zgromadzenia Panów Senatorów nie zdobędzie popularności, jeżeli zakwestionuje sam tytuł, z którego korzystamy i którego Pan Marszałek, który jest przecież wykładnią regulaminu, wobec nas używa. Ale tak jest. Konstytucja nie zna wyrazu „senator” i sądzę, że z tego stanowiska, broniąc zasady, powołanej tu przez p. sprawozdawcę, należałoby postawić wniosek, ażeby ten wyraz i ten tytuł został usunięty i to nie tylko z art. 1, ale i ze wszystkich innych.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-5.2" who="#SPosner">Proszę Panów, dlaczego o tem mówię? Wiem, że gdybym postawił wniosek o usunięcie tego tytułu i odebranie nam wszystkim tytułu senatora, to ten wniosek większości by tu nie zdobył. Ale jeżeli o teraz mówię, to dlatego, że są sprawy o wiele ważniejsze, niż tytuł senatora, który może niektórym z nas wydawać się tytułem przywłaszczonym, tytułem, który nam się nie należy.</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-5.3" who="#SPosner">Panowie widzą, że Senat nasz nie jest takim senatem jak inne, ponieważ Konstytucja z dnia 17 marca nakreśliła Izbie, zwanej Senatem, granicę, której nie zna konstytucja senatu francuskiego, belgijskiego, czy włoskiego. Mianowicie Senat nasz nie posiada inicjatywy prawodawczej, t. zn. „ że członek Izby Senackiej nie posiada najważniejszego prawa, najważniejszej funkcji, jaką może i powinien posiadać członek izby prawodawczej. I dlatego tytuł senatora przewyższa znacznie tę funkcję, którą nam wyznaczył prawodawca — czy dobrze, czy źle, ale wyznaczył i my musimy stać wyraźnie na stanowisku Konstytucji.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-5.4" who="#SPosner">Że Konstytucja jest ustawą, której nam interpretować nie wolno, co do tego niema w nauce żadnych wątpliwości. Jest to stary spór między prawnikami już w XVII i XVIII wieku, czy Konstytucja jest taką samą ustawą, jak inne i tem tylko różni się od innych, że jest to zespół praw, które interpretowane być mogą, czy nie. Jeżeli Panowie wezmą do ręki książkę tak cenną, jak „Zbiór precedensów parlamentu francuskiego”, zebrany w ciągu długiego i pracowitego życia przez sekretarza naczelnego prezydjum izby deputowanych, Eugenjusza Pierre'a, to w § 7 znajdziecie tam wyraźny przepis, oparty na 50-letniem doświadczeniu Izby francuskiej, że ustawy konstytucyjnej interpretować nie wolno, chyba, że taka interpretacja wchodzi już na drogę t. zw. rewizji konstytucji, która to rewizja jest przewidziana przez osobne paragrafy Konstytucji. Inna interpretacja jest już uzurpacją i stosować jej nie należy. Są konstytucje, w których to jest wyraźnie zastrzeżone, jak np. konstytucja szwedzka, jak konstytucja kantonalna berneńska. Tam jest wyraźnie powiedziane, że konstytucja jest prawem, którego interpretować nie wolno.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-5.5" who="#SPosner">W Komisji Regulaminowej ta sprawa wywołała bardzo długą dyskusję. W toku jej powołano przeciwko mnie między innemi autorytet wielkiego prawnika francuskiego Adhemara Esmein'a, znakomitego profesora paryskiej szkoły prawa, który w podręczniku znanym u nas w dwóch przekładach polskich mówi, że konstytucje dzielą się na konstytucje stałe, stężałe t. zw. pisane i płynne. I tak np. konstytucja francuska będzie konstytucją stałą, a konstytucja angielska będzie płynną. Pyta więc Esmein: te konstytucje stężałe, jakże się mogą rozwijać, jeśli są stężałe, skamieniałe, czyż dla nich nie istnieje już prawo życia? i odpowiada, że tak nie jest. Konstytucja taka ulega zmianom na drodze t. zw. precedensów. Życie samo wprowadza do interpretacji tej konstytucji zmiany, które życie wywołuje. Ale na to mamy czas czekać. To są precedensy parlamentarne, to nie jest interpretacja Konstytucji, którą byśmy zaraz włożyli do regulaminu, a nie może być inaczej z tej prostej przyczyny, że regulamin nie jest ustawą, lecz dyspozycją prawną, w której to tylko się mieścić może, co znajduje się w tej ustawie zasadniczej, t. zw. konstytucyjnej, którą on wyjaśnia na to, ażeby ciało prawodawcze ustanowione przez konstytucję mogło żyć i rozwijać się.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-5.6" who="#SPosner">Jeśli mówię o tem, to dlatego, że boję się, ażebyśmy jeszcze innych błędów nie popełnili w układaniu tego regulaminu, błędów, któreby stały w przeciwieństwie do wyraźnych przepisów Konstytucji naszej.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-5.7" who="#SPosner">Jeżeli mówimy o przepisach ogólnych, to chciałbym tutaj zwrócić uwagę na to, o czem będziemy mówili później w innym rozdziale, że język i technika regulaminowa musi stać na bardzo wysokim poziomie, nie może pozostawiać wątpliwości, któreby mogły być różnie interpretowane, wykładane czy komentowane. Otóż myśmy to przewidzieli w Komisji Regulaminowej i z tych naszych przewidywań urodził się komitet techniczno-prawodawczy i komitet językowy, o którym będzie mowa później. Chciałbym jednak już w tej chwili, gdy mowa jest o pierwszym rozdziale regulaminu, zwrócić uwagę na kilka nieścisłości językowych, które wkradły się do art. 3. Mianowicie, zaraz na wstępie art. 3 czytamy: „Niezaskarżone protestem mandaty”. Co to znaczy, „niezaskarżone protestem”? To nie jest po polsku, można powiedzieć niezaczepione, niezaprotestowane, ale nie „niezaskarżone”. W drugim ustępie tego samego artykułu czytamy: „W razie zakwestionowania mandatu, Senat uchwałą przekazuje sprawę do zbadania”. Można powiedzieć: „na drodze uchwały, przy pomocy uchwały”, ale nie „uchwałą przekazywać”. Te dwa przykłady, zaczerpnięte z art. 3 tego regulaminu, wystarczą, żeby nas uświadomić, jak ważną jest zasada takiego komitetu, który będzie czuwał nad tem, aby technika prawodawcza tego Senatu stała na wysokości europejskiej.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-5.8" who="#SPosner">Głos ma s. Baliński.</u> | |
| 76 | 66 | </div> |
| 77 | 67 | <div xml:id="div-6"> |
| 78 | - <u xml:id="u-6.0" who="#WicemarszalekksStychel">Glos ma s. Karpiński.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-6.0" who="#SBaliński">Wysoki Senacie!</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-6.1" who="#SBaliński">Sprawa, podniesiona przez s. Posnera, co prawda, po jego przemówieniu mam wątpliwości, czy mam prawo, wbrew jego zgodzie, nazywać go senatorem, zdaje się, była głównym tematem pierwszej części jego przemówienia, przy art. 1. Rzeczywiście, o tej sprawie wszystkim tu nam nieprzyjemnie mówić, bo nikomu chyba nie przystoi przywłaszczać sobie jakiegokolwiek tytułu. Ale przecież ta kwestia nie ma związku z istotą regulaminu. W istocie, w Konstytucji niema terminu „senator”, raz tylko jest użyte wyrażenie „członek Senatu”. Ale muszę przypomnieć, że w ustawie wyborczej do Senatu z dn. 28 lipca 1922 r. jest wyraźnie kilkakrotnie użyty wyraz: „senator”. Następnie w ustawie o Zgromadzeniu Narodowem również jest użyty ten sam termin, a więc nawet legalnie i formalnie tytuł ten tutaj, w art. 1 regulaminu i we wszystkich innych jest zgodny z prawem. Ale wchodzi tu w grę jeszcze kwestia czysto językowa i filologiczna, dla której prawodawcą nie jest żaden sejm, ani żaden senat, albowiem każdy język, a tak samo i polski, wyrabia się przez swoich pisarzy, przez uczonych i przez lud, który może go współtworzyć. Jest utarte wyrażenie, iż kto jest w Senacie, ten nazywa się senatorem, czyli że pod tym względem to wcale nie rozszerza ponad Konstytucję ani ustawy kompetencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, jeśli będzie się używało w regulaminie terminu „senator”. Bo termin ten odpowiada i ustawom i duchowi języka. Senator, jako członek Senatu, bierze udział w pracach Senatu.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-6.2" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek ks. Stychel).</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-6.3" who="#SBaliński">Dalej zaś nie widzę tendencji do rozszerzenia kompetencji Senatu i do udzielenia przez regulamin jakiejś inicjatywy, której Senat rzeczywiście nie posiada, ani w pierwszych artykułach regulaminu w rozdziale pierwszym, ani w następnych, mianowicie w art. 3 gdzie ta sprawa może wzbudzać pewne inne kwestie, o których nie czuję się w obowiązku mówić. Co do wykładni Konstytucji, aby się na niej opierać, również nie mogę się zgodzić z uczonemi wywodami sz. kolegi s. Posnera, dlatego, że Konstytucja jest prawem zasadniczo najbardziej ważnem, najbardziej uroczystem, a żadnej ustawy stosować nie można, jeżeli się jej dokładnie ani przez uczonych, ani przez ciało prawodawcze nie wyjaśni. Dlatego, żeby wyjaśnić istotę przepisów Konstytucji, trzeba ją interpretować, do tego niema żadnej innej drogi. Ta interpretacja opierać się musi na logice.</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-6.4" who="#SBaliński">Muszę powiedzieć przecież, że jak zdaje się, już ustawy zasadnicze etyki ludzkiej, czyli dekalog, nie mogą być stosowane bez pewnej interpretacji najbardziej ścisłych i jędrnych, krótkich i treściwych praw, zawartych w dekalogu, które ulegają również interpretacji rozmaitych wyznań, nie tylko chrześcijańskich, ale i wyznania żydowskiego, które dekalog uznaje, tak samo sądzę, że niedopuszczenie interpretacji Konstytucji byłoby po prostu zamknięciem możności wyjaśnienia sobie, jakie ma znaczenie każdy artykuł Konstytucji, To, co piszę dr. Pierre, ma rzeczywiście swoje znaczenie. Chodzi tu o to, żeby nie było zbyt wielkiej skwapliwości, pochopności, aby ustawy zmieniać. Natomiast profesor Esmein powiada, że nawet tak ścisła i skomplikowana konstytucja, jak francuska, może także ulegać, jak każda inna, interpretacji, ponieważ inaczej bardzo trudno ją zrozumieć.</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-6.5" who="#SBaliński">Otóż na tem się ograniczam dla odparcia głębokich wywodów s. Posnera. Również popieram wywody Komisji Regulaminowej, przytoczone przez s. Buzka, ażeby te wszystkie artykuły, a zwłaszcza art. 1 i 2 przyjąć w redakcji komisji, zastrzegając sobie, jeżeli można, prawo głosu przy art. 23 i 25 tego regulaminu.</u> | |
| 79 | 74 | </div> |
| 80 | 75 | <div xml:id="div-7"> |
| 81 | - <u xml:id="u-7.0" who="#SAleksanderKarpinski">Wysoki Senacie! Każde przemówienie, które dzisiaj mieliśmy zaszczyt słyszeć, poczynało się od oceny Konstytucji. Słyszeliśmy, że podstawą życia państwowego jest właśnie Konstytucja. Z tego też punktu i ja będę podtrzymywał wniosek mego kolegi s. Pasternaka, o zmianie art. 4 i będę uzasadniał ten wniosek właśnie Konstytucją.</u> | |
| 82 | - <u xml:id="u-7.1" who="#SAleksanderKarpinski">Konstytucja w art. 109 nadaje wszystkim narodowościom, które wchodzą w obręb Państwa Polskiego, prawo używania swojej mowy w życiu publicznem i prywatnem.</u> | |
| 83 | - <u xml:id="u-7.2" who="#SAleksanderKarpinski">Otóż, jeżeli Sejm Ustawodawczy, jako ówczesny reprezentant narodu polskiego, uznał, iż w obrębie Państwa Polskiego żyją inne narodowości i przyznał im pewne prawa, to opierając się na tej zasadzie, ustalonej w Konstytucji, trzeba logicznie iść dalej, bo sądzę, że kto powiedział — „a” — musi powiedzieć tak samo i — „b”.</u> | |
| 84 | - <u xml:id="u-7.3" who="#SAleksanderKarpinski">Regulamin, jak słyszeliśmy, oparty jest na Konstytucji i właśnie w tym regulaminie art. 4 sprzeciwia się zasadom, ustalonym w art. 109 tej samej Konstytucji.</u> | |
| 85 | - <u xml:id="u-7.4" who="#SAleksanderKarpinski">Wobec tego ja, jako przedstawiciel narodowości ukraińskiej, która w poważnej liczbie przeszło 5 milionów należy do Państwa Polskiego, podtrzymuję ten wniosek i sądzę, że Wysoki Senat uchwali zmianę art. 4, chociażby ze względów teoretycznych.</u> | |
| 86 | - <u xml:id="u-7.5" who="#SAleksanderKarpinski">Niech Wysoki Senat nie lęka się technicznych przeszkód przy używaniu mowy niepolskiej na obradach Senatu. Panowie przekonają się, że ze względów teoretycznych ta poprawka jest konieczna i musi być uchwalona. To zadowoli narodowości, które oczekują tego i spodziewają się, że będą miały możność w swoim rodzimym języku przemawiać z tej Wysokiej Trybuny. Niewiadomo, czy będziemy korzystali z tego stale czy nie, może nawet wcale nie będziemy korzystali, w każdym jednak razie, prosimy, aby teoretycznie Wysoki Senat uznał to prawo, które jest uznane przez Konstytucję.</u> | |
| 87 | - <u xml:id="u-7.6" who="#SAleksanderKarpinski">Ten wniosek uzasadnia tak samo i praktyka parlamentów nowoczesnych w państwach demokratycznych, a nawet i przykład dawnej królewskiej Austrii, gdzie narodowości mogły korzystać z tego prawa, — co innego, że nie zawsze zeń korzystały, ale prawo to było uznane.</u> | |
| 88 | - <u xml:id="u-7.7" who="#SAleksanderKarpinski">Sądzę, że Wysoki Senat, jako przedstawiciel wyższej ustawodawczej władzy w państwie nowoczesnem, w Państwie Polskiem, dążącem do demokratycznego ustroju, uzna choćby teoretycznie to prawo narodowości do wypowiadania się z tej Wysokiej Trybuny w swoim języku.</u> | |
| 89 | - <u xml:id="u-7.8" who="#SAleksanderKarpinski">Podtrzymuję wniosek s. Pasternaka.</u> | |
| 90 | - <u xml:id="u-7.9" who="#SAleksanderKarpinski">S. Buzek: Teraz, Panie Marszałku, będzie głosowanie nad rozdziałem I?</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-7.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma s. Karpiński.</u> | |
| 91 | 77 | </div> |
| 92 | 78 | <div xml:id="div-8"> |
| 93 | - <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głosowanie będzie jutro; jeżeli Pan sprawozdawca życzy sobie przemówić do rozdz. I, to udzielam głosu. Jako sprawozdawca, głos ma s. Buzek.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SAleksanderKarpiński">Wysoki Senacie! Każde przemówienie, które dzisiaj mieliśmy zaszczyt słyszeć, poczynało się od oceny Konstytucji. Słyszeliśmy, że podstawą życia państwowego jest właśnie Konstytucja. Z tego też punktu i ja będę podtrzymywał wniosek mego kolegi s. Pasternaka, o zmianie art. 4 i będę uzasadniał ten wniosek właśnie Konstytucją.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-8.1" who="#SAleksanderKarpiński">Konstytucja w art. 109 nadaje wszystkim narodowościom, które wchodzą w obręb Państwa Polskiego, prawo używania swojej mowy w życiu publicznem i prywatnem.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-8.2" who="#SAleksanderKarpiński">Otóż, jeżeli Sejm Ustawodawczy, jako ówczesny reprezentant narodu polskiego, uznał, iż w obrębie Państwa Polskiego żyją inne narodowości i przyznał im pewne prawa, to opierając się na tej zasadzie, ustalonej w Konstytucji, trzeba logicznie iść dalej, bo sądzę, że kto powiedział „a” — musi powiedzieć tak samo i „b”.</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-8.3" who="#SAleksanderKarpiński">Regulamin, jak słyszeliśmy, oparty jest na Konstytucji i właśnie w tym regulaminie art. 4 sprzeciwia się zasadom, ustalonym w art. 109 tej samej Konstytucji.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-8.4" who="#SAleksanderKarpiński">Wobec tego ja, jako przedstawiciel narodowości ukraińskiej, która w poważnej liczbie przeszło 5 milionów należy do Państwa Polskiego, podtrzymuję ten wniosek i sądzę, że Wysoki Senat uchwali zmianę art. 4, chociażby ze względów teoretycznych.</u> | |
| 84 | + <u xml:id="u-8.5" who="#SAleksanderKarpiński">Niech Wysoki Senat nie lęka się technicznych przeszkód przy używaniu mowy niepolskiej na obradach Senatu. Panowie przekonają się, że ze względów teoretycznych ta poprawka jest konieczna i musi być uchwalona. To zadowoli narodowości, które oczekują tego i spodziewają się, że będą miały możność w swoim rodzimym języku przemawiać z tej Wysokiej Trybuny. Niewiadomo, czy będziemy korzystali z tego stale czy nie, może nawet wcale nie będziemy korzystali, w każdym jednak razie, prosimy, aby teoretycznie Wysoki Senat uznał to prawo, które jest uznane przez Konstytucję.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-8.6" who="#SAleksanderKarpiński">Ten wniosek uzasadnia tak samo i praktyka parlamentów nowoczesnych w państwach demokratycznych, a nawet i przykład dawnej królewskiej Austrii, gdzie narodowości mogły korzystać z tego prawa, co innego, że nie zawsze zeń korzystały, ale prawo to było uznane.</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-8.7" who="#SAleksanderKarpiński">Sądzę, że Wysoki Senat, jako przedstawiciel wyższej ustawodawczej władzy w państwie nowoczesnem, w Państwie Polskiem, dążącem do demokratycznego ustroju, uzna choćby teoretycznie to prawo narodowości do wypowiadania się z tej Wysokiej Trybuny w swoim języku.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-8.8" who="#SAleksanderKarpiński">Podtrzymuję wniosek s. Pasternaka.</u> | |
| 94 | 88 | </div> |
| 95 | 89 | <div xml:id="div-9"> |
| 96 | - <u xml:id="u-9.0" who="#SBuzek">Ażeby zakończyć dyskusję nad rozdziałem pierwszym, chcę tylko w kilku słowach odpowiedzieć szanownemu s. Karpińskiemu. Szanowny kol. s. Karpiński, uzasadniając wniosek s. Pasternaka, powoływał się na art. 109 Konstytucji. Otóż art. 109 Konstytucji w pierwszym ustępie, na który się p. przedmówca powoływał, opiewa: — „Każdy obywatel ma prawo zachowania swej narodowości i pielęgnowania swej mowy i właściwości narodowej”.</u> | |
| 97 | - <u xml:id="u-9.1" who="#SBuzek">Jestem przekonany i każdy mi przyzna, że z tego przepisu absolutnie wyciągnąć nie można tej konsekwencji, którą sz. kol. Karpiński wyciągnął.</u> | |
| 98 | - <u xml:id="u-9.2" who="#SBuzek">instytucją do pielęgnowania mowy jest szkoła, jest akademia umiejętności, są różne stowarzyszenia kulturalne, ale Sejmu i Senatu absolutnie do tych instytucji zaliczyć nie można. Są to instytucje ustawodawcze, instytucje polityczne, ich działalność decyduje o przyszłości państwa, to też salus rei publice musi decydować w tej kwestii, o której właśnie mówimy. Jeżeli w Austrii było dozwolonem mówić w różnych językach, to dlaczego tak było? Dlatego, iż rząd austriacki konsekwentnie popierał wszystko to, co parlament burzyło, co parlamentaryzm czyniło niemożliwym. Rząd austriacki miał zawsze zakusy absolutystyczne. Nigdy nie zapomnę tej burzliwej nocy w izbie poselskiej austriackiej, kiedy mniejszość, która obstruowała, mianowicie, Słowianie, postawili nagle wniosek, który czynił wszelką obstrukcję niemożliwą. Wtenczas największym wrogiem tego wniosku był rząd i ówczesny premier baron Bienert, poprostu szalał z obawy, iż parlament mógłby uchwalić wniosek, któryby obstrukcję uczynił niemożliwą. I gdyby nie interwencja ówczesnego posła Luegera, który powiedział, że ten wniosek mu się podoba, że państwu ten wniosek jest potrzebny, bo ratuje parlamentaryzm, toby byli Niemcy za namową rządu wniosek ten pogrzebali.</u> | |
| 99 | - <u xml:id="u-9.3" who="#SBuzek">Nasza Konstytucja z Sejmu i Senatu robi serce Rzeczypospolitej, najwyższą jej instytucję i nie można ustanawiać różnojęzyczności obrad, któraby bezwarunkowo wprowadziła rozstrój w to ciało i czyniła je niezdolnem do pracy. Z tego powodu proszę o odrzucenie wniosku p. kok Karpińskiego.</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SBuzek">Teraz, Panie Marszałku, będzie głosowanie nad rozdziałem I?</u> | |
| 100 | 91 | </div> |
| 101 | 92 | <div xml:id="div-10"> |
| 102 | - <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekksStychel">Przechodzimy teraz do rozdziału II. Głos ma sprawozdawca.</u> | |
| 93 | + <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głosowanie będzie jutro; jeżeli Pan sprawozdawca życzy sobie przemówić do rozdz. I, to udzielam głosu. Jako sprawozdawca, głos ma s. Buzek.</u> | |
| 103 | 94 | </div> |
| 104 | 95 | <div xml:id="div-11"> |
| 105 | - <u xml:id="u-11.0" who="#SBuzek">Rozdział drugi regulaminu mówi o ukonstytuowaniu się Senatu i o jego władzach. Komisja zmieniła w rozdziale tym w niektórych punktach tak przepisy naszego regulaminu tymczasowego, jak wniosek s. Nowaka. Przedewszystkiem dotyczy to art. 8.</u> | |
| 106 | - <u xml:id="u-11.1" who="#SBuzek">Według art. 8, w brzmieniu wniosku s. Nowaka i naszego tymczasowego regulaminu, Prezydjum Senatu miało się składać z marszałka, 3 jego zastępców i 5 sekretarzy. Otóż Komisja uchwaliła podnieść liczbę sekretarzy o jednego. Chodzi o to, że zawsze dwóch sekretarzy równocześnie urzęduje, jeżeli więc będzie sześciu sekretarzy, to będzie można utworzyć trzy pary. Z tego powodu proszę o przyjęcie tej uchwały Komisji.</u> | |
| 107 | - <u xml:id="u-11.2" who="#SBuzek">Co się dalej tyczy art. 10, zaznaczam, iż artykuł ten został wprowadzony przez Komisję, ażeby określić zupełnie dokładnie sposób wyboru naprzód wicemarszałków, a następnie sekretarzy. Tymczasowy regulamin, a także wniosek s. Nowaka sposobu wyboru wicemarszałków i sekretarzy nie oznacza. W sprawie tej komisja Senatu stała na stanowisku tej praktyki, jaką stosowaliśmy przy wyborach naszych wicemarszałków i naszych sekretarzy, przyjęła więc po pierwsze zasady łącznego wyboru najpierw wicemarszałków, a potem sekretarzy, po drugie zasadę, że o ile wybór nie nastąpi przez aklamację, następuje wybór kartkami, a po trzecie, iż przy wyborze kartkami decyduje absolutna większość głosów.</u> | |
| 108 | - <u xml:id="u-11.3" who="#SBuzek">Innych przepisów tego rozdziału nie potrzebuję tutaj wyjaśniać, muszę tylko zwrócić uwagę na wniosek mniejszości, który wniósł kol. s. Braude. Mianowicie kol. s. Braude domaga się, żeby wicemarszałków i sekretarzy wybierano w głosowaniu proporcjonalnem. Otóż Komisja sprzeciwiła się temu wnioskowi z powodu, iż tak wicemarszałkowie, jak i sekretarze są dostojnikami, urzędnikami całej Izby i chodzi o to, żeby mieli zaufanie całego Senatu, a tej zasadzie czyni zadość wybór absolutną większością głosów, podczas gdy wybór proporcjonalny byłby jej przeciwny. Praktyka obecna jest taka i będzie z pewnością taką w przyszłości, iż tak wicemarszałków, jak i sekretarzy wybiera się z różnych stronnictw. W żądaniu wyborów większością głosów nie chodzi nam więc o to, aby majoryzować, ale o to, aby wybrać na wicemarszałków i sekretarzy takie osoby, na które także i inne stronnictwa zgodzić się mogą. Przy systemie wyborów absolutną większością są wicemarszałkowie i sekretarze nie tylko mężami zaufania swego stronnictwa, ale mężami zaufania całego Wysokiego Senatu.</u> | |
| 109 | - <u xml:id="u-11.4" who="#SBuzek">Gdybyśmy natomiast przyjęli ideę wyborów proporcjonalnych to sprawa ta by się zmieniła, wtedy wybrani byliby przedewszystkiem i wyłącznie mężami zaufania swojego stronnictwa, na czemby łączność całego Senatu ucierpiała. Z tego powodu prosiłbym o odrzucenie wniosku mniejszości sz. kol. Braudego.</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SBuzek">Ażeby zakończyć dyskusję nad rozdziałem pierwszym, chcę tylko w kilku słowach odpowiedzieć szanownemu s. Karpińskiemu. Szanowny kol. s. Karpiński, uzasadniając wniosek s. Pasternaka, powoływał się na art. 109 Konstytucji. Otóż art. 109 Konstytucji w pierwszym ustępie, na który się p. przedmówca powoływał, opiewa: „Każdy obywatel ma prawo zachowania swej narodowości i pielęgnowania swej mowy i właściwości narodowej”.</u> | |
| 97 | + <u xml:id="u-11.1" who="#SBuzek">Jestem przekonany i każdy mi przyzna, że z tego przepisu absolutnie wyciągnąć nie można tej konsekwencji, którą sz. kol. Karpiński wyciągnął.</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-11.2" who="#SBuzek">Instytucją do pielęgnowania mowy jest szkoła, jest akademia umiejętności, są różne stowarzyszenia kulturalne, ale Sejmu i Senatu absolutnie do tych instytucji zaliczyć nie można. Są to instytucje ustawodawcze, instytucje polityczne, ich działalność decyduje o przyszłości państwa, to też salus rei publice musi decydować w tej kwestii, o której właśnie mówimy. Jeżeli w Austrii było dozwolonem mówić w różnych językach, to dlaczego tak było? Dlatego, iż rząd austriacki konsekwentnie popierał wszystko to, co parlament burzyło, co parlamentaryzm czyniło niemożliwym. Rząd austriacki miał zawsze zakusy absolutystyczne. Nigdy nie zapomnę tej burzliwej nocy w izbie poselskiej austriackiej, kiedy mniejszość, która obstruowała, mianowicie, Słowianie, postawili nagle wniosek, który czynił wszelką obstrukcję niemożliwą. Wtenczas największym wrogiem tego wniosku był rząd i ówczesny premier baron Bienert, poprostu szalał z obawy, iż parlament mógłby uchwalić wniosek, któryby obstrukcję uczynił niemożliwą. I gdyby nie interwencja ówczesnego posła Luegera, który powiedział, że ten wniosek mu się podoba, że państwu ten wniosek jest potrzebny, bo ratuje parlamentaryzm, toby byli Niemcy za namową rządu wniosek ten pogrzebali.</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-11.3" who="#SBuzek">Nasza Konstytucja z Sejmu i Senatu robi serce Rzeczypospolitej, najwyższą jej instytucję i nie można ustanawiać różnojęzyczności obrad, któraby bezwarunkowo wprowadziła rozstrój w to ciało i czyniła je niezdolnem do pracy. Z tego powodu proszę o odrzucenie wniosku p. kok Karpińskiego.</u> | |
| 110 | 100 | </div> |
| 111 | 101 | <div xml:id="div-12"> |
| 112 | - <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głos ma s. Braude.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszałekksStychel">Przechodzimy teraz do rozdziału II. Głos ma sprawozdawca.</u> | |
| 113 | 103 | </div> |
| 114 | 104 | <div xml:id="div-13"> |
| 115 | - <u xml:id="u-13.0" who="#S">Braude:</u> | |
| 116 | - <u xml:id="u-13.1" who="#S">Wysoki Senacie! Wywody referenta p. s. Buzka, gdyby były słuszne i gdyby były przez Wysoki Senat aprobowane, wprowadziłyby zasadę bezwzględnego panowania większości także w kwestii ukonstytuowania się Senatu.</u> | |
| 117 | - <u xml:id="u-13.2" who="#S">Gdyby zasada sz. p. sprawozdawcy, że członkowie prezydjum muszą zasadniczo posiadać zaufanie całego Senatu, była wprowadzona w czyn, to oczywiście wyrazem tej woli Senatu musiałaby być większość, a w takim razie jedyną instancją rozstrzygającą o składzie prezydjum byłaby większość, która w konsekwencji tego, musiałaby wybierać do prezydjum przedstawicieli tylko ze swojej grupy. To by była konsekwencja zasady reprezentowanej przez szanownego sprawozdawcę.</u> | |
| 118 | - <u xml:id="u-13.3" who="#S">Natomiast, proszę Panów, zasada ta, o ile wiem, nigdzie na świecie nie jest praktykowana. Na całym świecie przestrzega się zasady parlamentarnej, że do prezydjum wchodzą przedstawiciele wszelkich odcieni, a przynajmniej jak największe liczby odcieni parlamentu, a nie tylko przedstawiciele większości. Do prezydjum powołuje się także przedstawicieli ugrupowań mniejszości, a jak się to parlamentarnie mówi, ugrupowań centrowych i lewicowych. Co do tego i w naszym Senacie nie było wątpliwości, gdyż przy ostatnich wyborach okazało się, że przy zastosowaniu zasady większości, większość sama powołuje do prezydjum przedstawicieli ugrupowań centrowych i lewicowych.</u> | |
| 119 | - <u xml:id="u-13.4" who="#S">Ale tutaj chodzi o to, kto rozstrzyga o powołaniu tych przedstawicieli mniejszości do grona prezydjum? Jeśliby przeszła zasada wyboru tylko przez większość, to w takim razie o mężach zaufania mniejszości w prezydjum rozstrzygałaby nie ta mniejszość, tylko większość. Więc nastąpiłby rodzaj powoływania przedstawicieli mniejszości przez większość.</u> | |
| 120 | - <u xml:id="u-13.5" who="#S">Kto zna tradycje rosyjskie, tradycje niewoli rosyjskiej, ten wie, że było to największym ciosem dla idei demokratycznej, dla idei wogóle przedtawicielstwa społecznego, iż rząd powoływał, mianował przedstawicieli ludności, mianowicie tych ugrupowań społecznych, którym się prawa do przedstawicielstwa nie śmiało odmawiać. Zdaje mi się, że w naszej demokratycznej Polsce, która przecież od tej zmory samowładztwa rosyjskiego jest o całe niebo daleka i od tego najszybszym krokiem oddalać się powinna i pragnie, w naszej demokratycznej Polsce zasada powoływania przedstawicieli jednej grupy przez grupę drugą nie powinna być tolerowana. Dlatego też, wychodząc z założenia, że jeśli uznaje się zasadę, iż w prezydjum powinni być także przedstawiciele mniejszości, a tej zasadzie i szanowny p. sprawozdawca nie zaprzeczy, to musi się wyciągnąć z tego tę konsekwencję, że właśnie sama lewica, same ugrupowania lewicowe, czyli mniejszościowe są powołane do tego, ażeby swoich przedstawicieli do prezydjum wyznaczyły.</u> | |
| 121 | - <u xml:id="u-13.6" who="#S">I dlatego wniosek mój, który zmierza do wprowadzenia zasady wyborów proporcjonalnych, jest wyrazem tej zasadniczej myśli, że o ile przyznaję się prawo przedstawicielstwa mniejszości w prezydjum. to ten wybór powinien być dokonany przez same mniejszości, a jedyną formą wprowadzenia w życic tej zasady jest zasada proporcjonalności.</u> | |
| 122 | - <u xml:id="u-13.7" who="#S">Jeszcze jeden wzgląd prosiłbym Panów wziąć pod rozwagę. Przecież nasza Konstytucja zasadę proporcjonalności wprowadziła na teren o wiele szerszy, o wiele bardziej zasadniczy, decydujący o całym rozwoju naszego życia parlamentarnego. Skoro Konstytucja wprowadza zasadę proporcjonalności przy wyborach do Sejmu i Senatu, dlaczegożbyśmy sami tę zasadę, stosowaną przez innych, nie mieli w dalszym ciągu wprowadzać także do naszego własnego ciała reprezentacyjnego, czyli do prezydjum?</u> | |
| 123 | - <u xml:id="u-13.8" who="#S">Z tej zasady wychodząc bronię mojej poprawki, poprawki zmierzającej do wprowadzenia zasady proporcjonalności przy wyborach do prezydjum i prosiłbym Panów bardzo o przyjęcie tego wniosku.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SBuzek">Rozdział drugi regulaminu mówi o ukonstytuowaniu się Senatu i o jego władzach. Komisja zmieniła w rozdziale tym w niektórych punktach tak przepisy naszego regulaminu tymczasowego, jak wniosek s. Nowaka. Przedewszystkiem dotyczy to art. 8.</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-13.1" who="#SBuzek">Według art. 8, w brzmieniu wniosku s. Nowaka i naszego tymczasowego regulaminu, Prezydjum Senatu miało się składać z marszałka, 3 jego zastępców i 5 sekretarzy. Otóż Komisja uchwaliła podnieść liczbę sekretarzy o jednego. Chodzi o to, że zawsze dwóch sekretarzy równocześnie urzęduje, jeżeli więc będzie sześciu sekretarzy, to będzie można utworzyć trzy pary. Z tego powodu proszę o przyjęcie tej uchwały Komisji.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-13.2" who="#SBuzek">Co się dalej tyczy art. 10, zaznaczam, iż artykuł ten został wprowadzony przez Komisję, ażeby określić zupełnie dokładnie sposób wyboru naprzód wicemarszałków, a następnie sekretarzy. Tymczasowy regulamin, a także wniosek s. Nowaka sposobu wyboru wicemarszałków i sekretarzy nie oznacza. W sprawie tej komisja Senatu stała na stanowisku tej praktyki, jaką stosowaliśmy przy wyborach naszych wicemarszałków i naszych sekretarzy, przyjęła więc po pierwsze zasady łącznego wyboru najpierw wicemarszałków, a potem sekretarzy, po drugie zasadę, że o ile wybór nie nastąpi przez aklamację, następuje wybór kartkami, a po trzecie, iż przy wyborze kartkami decyduje absolutna większość głosów.</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-13.3" who="#SBuzek">Innych przepisów tego rozdziału nie potrzebuję tutaj wyjaśniać, muszę tylko zwrócić uwagę na wniosek mniejszości, który wniósł kol. s. Braude. Mianowicie kol. s. Braude domaga się, żeby wicemarszałków i sekretarzy wybierano w głosowaniu proporcjonalnem. Otóż Komisja sprzeciwiła się temu wnioskowi z powodu, iż tak wicemarszałkowie, jak i sekretarze są dostojnikami, urzędnikami całej Izby i chodzi o to, żeby mieli zaufanie całego Senatu, a tej zasadzie czyni zadość wybór absolutną większością głosów, podczas gdy wybór proporcjonalny byłby jej przeciwny. Praktyka obecna jest taka i będzie z pewnością taką w przyszłości, iż tak wicemarszałków, jak i sekretarzy wybiera się z różnych stronnictw. W żądaniu wyborów większością głosów nie chodzi nam więc o to, aby majoryzować, ale o to, aby wybrać na wicemarszałków i sekretarzy takie osoby, na które także i inne stronnictwa zgodzić się mogą. Przy systemie wyborów absolutną większością są wicemarszałkowie i sekretarze nie tylko mężami zaufania swego stronnictwa, ale mężami zaufania całego Wysokiego Senatu.</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-13.4" who="#SBuzek">Gdybyśmy natomiast przyjęli ideę wyborów proporcjonalnych to sprawa ta by się zmieniła, wtedy wybrani byliby przedewszystkiem i wyłącznie mężami zaufania swojego stronnictwa, na czemby łączność całego Senatu ucierpiała. Z tego powodu prosiłbym o odrzucenie wniosku mniejszości sz. kol. Braudego.</u> | |
| 124 | 110 | </div> |
| 125 | 111 | <div xml:id="div-14"> |
| 126 | - <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekksStychel">Do rozprawy nad rozdziałem II nikt więcej głosu nie żąda.</u> | |
| 127 | - <u xml:id="u-14.1" who="#WicemarszalekksStychel">Głos ma jeszcze p. sprawozdawca.</u> | |
| 112 | + <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma s. Braude.</u> | |
| 128 | 113 | </div> |
| 129 | 114 | <div xml:id="div-15"> |
| 130 | - <u xml:id="u-15.0" who="#SBuzek">Szanowny kolega s. Braude ma rację, jeżeli twierdził, że sam referent przyzna, iż w prezydjum i wśród sekretarzy powinny być reprezentowane stronnictwa mniejszości. Ja zasadę tę najzupełniej podzielam i podziela ją także Wysoka Izba, bo dała wyraz temu w ten sposób, że z trzech wicemarszałków jeden został wybrany z prawej strony, jeden z centrum, a jeden z lewicy. Tak samo i sekretarze zostali według tego klucza wybrani, Jednak proszę Panów gdybyśmy byli przyjęli dla osiągnięcia wspomnianego celu system wyborów proporcjonalnych, to mogłyby z tego wyniknąć te strony ujemne o których poprzednio mówiłem. Stare demokracje, które w praktyce zarzuciły stanowczo majoryzowanie mniejszości, chociaż obecnie w całym świecie proporcjonalność wyborów wzięła górę, nie stosują jej tam, gdzie chodzi o to, aby wybierać mężów mających zaufanie całości narodu.</u> | |
| 131 | - <u xml:id="u-15.1" who="#SBuzek">Weźmy np. sposób w jaki się wybiera rząd w Szwajcarii. To czem jest nasz gabinet ministrów, jest tam w federacji rada związkowa, w poszczególnych kantonach zaś spełniają funkcje naszego gabinetu, tak zwane — „małe rady”. Otóż w Szwajcarii przestrzega się skrupulatnie zasady, iż tak w radzie związkowej federacyjnej, jak w kantonalnych — „małych radach” powinny być reprezentowane także stronnictwa mniejszości. Chociaż zasada ta stosuje się od szeregu lat, nie wprowadzono jednak wyborów proporcjonalnych, a to właśnie dlatego, ponieważ tamtejsze ustawodawstwo słusznie uważa, że ten, kto jest w rządzie, powinien być mężem zaufania nie tylko swego stronnictwa, ale także mężem zaufania całości. Byłem przy tego rodzaju wyborach w Zurychu, kiedy wybierano małą radę kantonalną zurychską. Wybór dokonał się w ten sposób, że stronnictwa naprzód się porozumiały między sobą co do osoby kandydatów i postawiły wspólną listę, którą głosowanie ludowe, niemal zupełnie jednomyślnie zatwierdziło. Zdawałoby się prostszą rzeczą dokonać wyboru małej rady w głosowaniu proporcjonalnem, ale w takim razie wybrani już nie mogliby uchodzić za mężów zaufania całości.</u> | |
| 132 | - <u xml:id="u-15.2" who="#SBuzek">Z tego powodu jestem za utrzymaniem artykułu zaczepionego przez sz. kol. s. Braudego i proszę przyjąć go w formie uchwalonej przez większość Komisji.</u> | |
| 115 | + <u xml:id="u-15.0" who="#SBraude">Wysoki Senacie! Wywody referenta p. s. Buzka, gdyby były słuszne i gdyby były przez Wysoki Senat aprobowane, wprowadziłyby zasadę bezwzględnego panowania większości także w kwestii ukonstytuowania się Senatu.</u> | |
| 116 | + <u xml:id="u-15.1" who="#SBraude">Gdyby zasada sz. p. sprawozdawcy, że członkowie prezydjum muszą zasadniczo posiadać zaufanie całego Senatu, była wprowadzona w czyn, to oczywiście wyrazem tej woli Senatu musiałaby być większość, a w takim razie jedyną instancją rozstrzygającą o składzie prezydjum byłaby większość, która w konsekwencji tego, musiałaby wybierać do prezydjum przedstawicieli tylko ze swojej grupy. To by była konsekwencja zasady reprezentowanej przez szanownego sprawozdawcę.</u> | |
| 117 | + <u xml:id="u-15.2" who="#SBraude">Natomiast, proszę Panów, zasada ta, o ile wiem, nigdzie na świecie nie jest praktykowana. Na całym świecie przestrzega się zasady parlamentarnej, że do prezydjum wchodzą przedstawiciele wszelkich odcieni, a przynajmniej jak największe liczby odcieni parlamentu, a nie tylko przedstawiciele większości. Do prezydjum powołuje się także przedstawicieli ugrupowań mniejszości, a jak się to parlamentarnie mówi, ugrupowań centrowych i lewicowych. Co do tego i w naszym Senacie nie było wątpliwości, gdyż przy ostatnich wyborach okazało się, że przy zastosowaniu zasady większości, większość sama powołuje do prezydjum przedstawicieli ugrupowań centrowych i lewicowych.</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-15.3" who="#SBraude">Ale tutaj chodzi o to, kto rozstrzyga o powołaniu tych przedstawicieli mniejszości do grona prezydjum? Jeśliby przeszła zasada wyboru tylko przez większość, to w takim razie o mężach zaufania mniejszości w prezydjum rozstrzygałaby nie ta mniejszość, tylko większość. Więc nastąpiłby rodzaj powoływania przedstawicieli mniejszości przez większość.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-15.4" who="#SBraude">Kto zna tradycje rosyjskie, tradycje niewoli rosyjskiej, ten wie, że było to największym ciosem dla idei demokratycznej, dla idei wogóle przedstawicielstwa społecznego, iż rząd powoływał, mianował przedstawicieli ludności, mianowicie tych ugrupowań społecznych, którym się prawa do przedstawicielstwa nie śmiało odmawiać. Zdaje mi się, że w naszej demokratycznej Polsce, która przecież od tej zmory samowładztwa rosyjskiego jest o całe niebo daleka i od tego najszybszym krokiem oddalać się powinna i pragnie, w naszej demokratycznej Polsce zasada powoływania przedstawicieli jednej grupy przez grupę drugą nie powinna być tolerowana. Dlatego też, wychodząc z założenia, że jeśli uznaje się zasadę, iż w prezydjum powinni być także przedstawiciele mniejszości, a tej zasadzie i szanowny p. sprawozdawca nie zaprzeczy, to musi się wyciągnąć z tego tę konsekwencję, że właśnie sama lewica, same ugrupowania lewicowe, czyli mniejszościowe są powołane do tego, ażeby swoich przedstawicieli do prezydjum wyznaczyły.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-15.5" who="#SBraude">I dlatego wniosek mój, który zmierza do wprowadzenia zasady wyborów proporcjonalnych, jest wyrazem tej zasadniczej myśli, że o ile przyznaję się prawo przedstawicielstwa mniejszości w prezydjum. to ten wybór powinien być dokonany przez same mniejszości, a jedyną formą wprowadzenia w życic tej zasady jest zasada proporcjonalności.</u> | |
| 121 | + <u xml:id="u-15.6" who="#SBraude">Jeszcze jeden wzgląd prosiłbym Panów wziąć pod rozwagę. Przecież nasza Konstytucja zasadę proporcjonalności wprowadziła na teren o wiele szerszy, o wiele bardziej zasadniczy, decydujący o całym rozwoju naszego życia parlamentarnego. Skoro Konstytucja wprowadza zasadę proporcjonalności przy wyborach do Sejmu i Senatu, dlaczegożbyśmy sami tę zasadę, stosowaną przez innych, nie mieli w dalszym ciągu wprowadzać także do naszego własnego ciała reprezentacyjnego, czyli do prezydjum?</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-15.7" who="#SBraude">Z tej zasady wychodząc bronię mojej poprawki, poprawki zmierzającej do wprowadzenia zasady proporcjonalności przy wyborach do prezydjum i prosiłbym Panów bardzo o przyjęcie tego wniosku.</u> | |
| 133 | 123 | </div> |
| 134 | 124 | <div xml:id="div-16"> |
| 135 | - <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekksStychel">Przechodzimy do rozdziału III. Głos ma p. sprawozdawca.</u> | |
| 125 | + <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszałekksStychel">Do rozprawy nad rozdziałem II nikt więcej głosu nie żąda.</u> | |
| 126 | + <u xml:id="u-16.1" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma jeszcze p. sprawozdawca.</u> | |
| 136 | 127 | </div> |
| 137 | 128 | <div xml:id="div-17"> |
| 138 | - <u xml:id="u-17.0" who="#SBuzek">W rozdziale III wysuwa się na pierwszy plan kwestia art. 23. Do art. tego zgłoszono wniosek mniejszości przez pp. kol. Woźnickiego i Posnera. Wniosek ten brzmi w sposób następujący: — „Przedmiotem porządku dziennego obrad mają być tylko na piśmie zgłoszone: 1) projekty ustaw nadesłane z Sejmu i 2) wnioski Rządu, wnioski i sprawozdania komisji Senatu lub wnioski senatorów w związku z projektami ustaw, nadesłanemi z Sejmu”.</u> | |
| 139 | - <u xml:id="u-17.1" who="#SBuzek">Wniosek ten różni się od uchwały Komisji tem, że nie uznaje zupełnie ani samoistnych wniosków senatorskich, ani wniosków i sprawozdań Rządu, lecz uznaje li tylko takie wnioski Rządu i takie wnioski senatorów, które pozostają w związku z projektami ustaw nadesłanemi z Sejmu.</u> | |
| 140 | - <u xml:id="u-17.2" who="#SBuzek">Otóż, jako sprawozdawca oświadczam się przeciwko przyjęciu art. 23, a tak samo art. 25 w tej formie, jaką proponują pp. koledzy Woźnicki i Posner, bo do czego doprowadziłoby przyjęcie tych wniosków? Doprowadziłoby do tego, że Senat byłby zupełnie skrępowany i właściwie przestałby być sobą, a stałby się tylko maszyną do uchwalania tych ustaw, które z Sejmu nadchodzą. Przedewszystkiem zwracam uwagę sz. Panów kolegów, iż na podstawie ustaw, obowiązujących obecnie, musi Senat zajmować się szeregiem spraw, które nie są projektami ustaw, nadesłanemi z drugiej Izby. Wiemy, że mamy ustawę o Najwyższej Izbie Kontroli Państwa, gdzie Senatowi przyznano prawo sprawdzania zamknięć rachunkowych i udzielania absolutorium Rządowi. Dalej należy zważyć, iż wnioski senatorskie będą musiały być wnoszone w wielu sprawach, by wymienić choćby tylko sprawy, o których mówi art. 3 naszego regulaminu, który ze swej strony polega na art. 104 Ordynacji Wyborczej do Sejmu.</u> | |
| 141 | - <u xml:id="u-17.3" who="#SBuzek">Sz. kol. Woźnicki i Posner żądają dalej w konsekwencji swojego wniosku zupełnego skreślenia art. 25. Według ich wniosku senator nie byłby w możności wnieść wniosku w jakiejkolwiek bądź sprawie, a więc nawet w sprawie przewidzianej w Ordynacji Wyborczej, gdy chodzi o zaczepienie mandatu z powodu niewybieralności, albo gdy chodzi o wniosek o utratę mandatu z powodu wypadków zachodzącej incompabilitatis, w Konstytucji wyliczonych. Sprawy tego rodzaju, po przyjęciu wniosków mniejszości, na porządek dzienny wogóle wejśćby nie mogły, bo sprzeciwiłby się temu tak tekst art. 23, jak zupełny brak art. 25.</u> | |
| 142 | - <u xml:id="u-17.4" who="#SBuzek">Szanowni Koledzy wnioskodawcy mylą się, powołując się na art. 10 Konstytucji, stanowiący, iż inicjatywa ustawodawcza przysługuje tylko Sejmowi i Rządowi. Oczywistą konsekwencją tego przepisu Konstytucji jest, że to, co prawnicy rozumieją przez wyraz — „inicjatywa ustawodawcza”, przysługuje tylko Rządowi i Sejmowi, a Senat inicjatywy ustawodawczej w prawniczem znaczeniu nie posiada. Jeżeliby się więc pojawił tego rodzaju wniosek w Senacie, jeżeliby który z senatorów wniósł projekt ustawy do laski marszałkowskiej, to oczywiście nie byłoby to zgodnem z Konstytucją. Nie znaczy to jednak, żeby Senatowi nie było wolno wyrazić swego zdania w innej formie, żeby Senat nic miał posiadać tego prawa ogólnego, petycyjnego, które każdemu obywatelowi, każdej gazecie, każdej radzie gminnej przysługuje. Senat, jako poważna korporacja polityczna, powinna w sprawach ogólnego znaczenia państwowego zabrać glos, powinna wyrazić swoją opinię, powinna wystąpić z wnioskami. Wnioski te nie będą wiązały prawnie ani Sejmu, ani Rządu, będą one działały li tylko tą siłą moralną, jaką Senat potrafi tym swoim wnioskom nadać, będą działały siłą argumentacji.</u> | |
| 143 | - <u xml:id="u-17.5" who="#SBuzek">Utrudniać Senatowi tego rodzaju działalność, która stoi otworem dla każdej korporacji w Państwie, byłoby wedle mego zdania, rzeczą politycznie zupełnie nieodpowiednią i niewskazaną i nie zgodną z Konstytucją. Jeżeli bowiem Konstytucja dała Senatowi prawo współdziałania w ustawodawstwie, jeśli Senat ma prawo i obowiązek badania wszelkich ustaw uchwalanych przez Sejm, to musi posiadać także prawo wyjawiania swojego zdania, swoich zapatrywań, tak w sprawach bezpośrednio z tych ustaw wynikających, jak pośrednio z nimi związanych. I tej drogi nie można Senatowi zamykać, inaczej nie mógłby on nawet tego zadania, o którem mówi wniosek senatorów Woźnickiego i Posnera, należycie wykonać.</u> | |
| 144 | - <u xml:id="u-17.6" who="#SBuzek">Z tego powodu prosiłbym o przyjęcie wniosków Komisji.</u> | |
| 145 | - <u xml:id="u-17.7" who="#SBuzek">Drugą sprawą, która wywołała dłuższą dyskusję w Komisji, była sprawa poruszona w art. 36. Chodzi tu o przywileje przedstawicieli Rządu i sprawozdawców Komisji. Artykuł ten opiewa w sposób następujący: „Przedstawicielowi Rządu, chcącemu przemawiać w tym charakterze, niezależnie od tego czy jest senatorem czy nie, Marszalek powinien udzielić głosu poza koleją i bez ograniczeń. To samo prawo przysługuje sprawozdawcy Komisji”.</u> | |
| 146 | - <u xml:id="u-17.8" who="#SBuzek">Otóż do tego wniosku wnosi szanowny kolega s. Braude dodatek, że to samo prawo ma przysługiwać sprawozdawcom mniejszości Komisji. Otóż jestem tego przekonania, Komisja dała temu odpowiedni wyraz, że tego rodzaju dodatek należy uważać za nie nadający się do przyjęcia. Mianowicie, trzeba pamiętać, iż Senat jest związany w swej działalności głównej terminami, które ułatwiają bardzo mniejszości przeprowadzenie swej woli wbrew woli większości. Mniejszość może narzucić większości swą wolę przez niedopuszczenie do uchwały w terminie. Z tego powodu nie należy wstawiać do naszego regulaminu tego rodzaju przepisów, któreby mogły doprowadzić w konsekwencji do tego, iż mniejszość mogłaby udaremnić powzięcie uchwały w terminie. Zdaje mi się, że dodatek p. kol. s. Braude należałby do tej kategorii przepisów, bo gdyby sprawozdawcom mniejszości możnaby było każdego czasu zabierać głos poza kolejką, bez jakiegokolwiek ograniczenia, to rzeczywiście bardzo łatwo pomyśleć wypadek, w którymby mniejszość, korzystając z tego prawa, przeciągnęłaby obrady poza ostateczny termin wyznaczony Senatowi przez Konstytucję.</u> | |
| 147 | - <u xml:id="u-17.9" who="#SBuzek">Jeżeli się daje to prawo przedstawicielom Rządu, to niema w tem żadnego niebezpieczeństwa, a tak samo, jeżeli się daje to prawo sprawozdawcy komisji, który reprezentuje większość, to niebezpieczeństwa, o którem mówiono, także niema. Komisja uważa, że wystarczy zupełnie, jeżeli sprawozdawcy mniejszości komisji będą mieli zagwarantowane prawo zabierania głosu zaraz po sprawozdawcy komisji. Dalszych przywilejów dla sprawozdawcy mniejszości Komisja nie przewiduje i jest im przeciwna.</u> | |
| 148 | - <u xml:id="u-17.10" who="#SBuzek">To samo co powiedziałem do art. 36 dotyczy także art. 40, prosiłbym więc o odrzucenie poprawek kol. s. Braudego, tak do art. 36, jak i do art. 40. Zresztą aż do art. 48 niema żadnych zmian większego znaczenia, niema też do tych artykułów wniosków mniejszości Komisji.</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SBuzek">Szanowny kolega s. Braude ma rację, jeżeli twierdził, że sam referent przyzna, iż w prezydjum i wśród sekretarzy powinny być reprezentowane stronnictwa mniejszości. Ja zasadę tę najzupełniej podzielam i podziela ją także Wysoka Izba, bo dała wyraz temu w ten sposób, że z trzech wicemarszałków jeden został wybrany z prawej strony, jeden z centrum, a jeden z lewicy. Tak samo i sekretarze zostali według tego klucza wybrani, Jednak proszę Panów gdybyśmy byli przyjęli dla osiągnięcia wspomnianego celu system wyborów proporcjonalnych, to mogłyby z tego wyniknąć te strony ujemne o których poprzednio mówiłem. Stare demokracje, które w praktyce zarzuciły stanowczo majoryzowanie mniejszości, chociaż obecnie w całym świecie proporcjonalność wyborów wzięła górę, nie stosują jej tam, gdzie chodzi o to, aby wybierać mężów mających zaufanie całości narodu.</u> | |
| 130 | + <u xml:id="u-17.1" who="#SBuzek">Weźmy np. sposób w jaki się wybiera rząd w Szwajcarii. To czem jest nasz gabinet ministrów, jest tam w federacji rada związkowa, w poszczególnych kantonach zaś spełniają funkcje naszego gabinetu, tak zwane „małe rady”. Otóż w Szwajcarii przestrzega się skrupulatnie zasady, iż tak w radzie związkowej federacyjnej, jak w kantonalnych „małych radach” powinny być reprezentowane także stronnictwa mniejszości. Chociaż zasada ta stosuje się od szeregu lat, nie wprowadzono jednak wyborów proporcjonalnych, a to właśnie dlatego, ponieważ tamtejsze ustawodawstwo słusznie uważa, że ten, kto jest w rządzie, powinien być mężem zaufania nie tylko swego stronnictwa, ale także mężem zaufania całości. Byłem przy tego rodzaju wyborach w Zurychu, kiedy wybierano małą radę kantonalną zurychską. Wybór dokonał się w ten sposób, że stronnictwa naprzód się porozumiały między sobą co do osoby kandydatów i postawiły wspólną listę, którą głosowanie ludowe, niemal zupełnie jednomyślnie zatwierdziło. Zdawałoby się prostszą rzeczą dokonać wyboru małej rady w głosowaniu proporcjonalnem, ale w takim razie wybrani już nie mogliby uchodzić za mężów zaufania całości.</u> | |
| 131 | + <u xml:id="u-17.2" who="#SBuzek">Z tego powodu jestem za utrzymaniem artykułu zaczepionego przez sz. kol. s. Braudego i proszę przyjąć go w formie uchwalonej przez większość Komisji.</u> | |
| 149 | 132 | </div> |
| 150 | 133 | <div xml:id="div-18"> |
| 151 | - <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekksStychel">W dyskusji nad art. 32 głos ma s. Woźnicki.</u> | |
| 134 | + <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszałekksStychel">Przechodzimy do rozdziału III. Głos ma p. sprawozdawca.</u> | |
| 152 | 135 | </div> |
| 153 | 136 | <div xml:id="div-19"> |
| 154 | - <u xml:id="u-19.0" who="#SWoznicki">Poprawki nasze do art. 23 i 25 postawiliśmy z całą świadomością, że przyjęcie ich sprowadzi Senat rzeczywiście do tej roli, o jakiej tu mówił sprawozdawca Buzek, do roli instytucji, która ma za zadanie ponownie rozpatrywać ustawy, które już przez Sejm przyjęte zostały, przyjmować je w całości, albo proponować poprawki, któreby zmusiły Sejm do zastanowienia się jeszcze raz nad temi ustawami. Stawialiśmy te poprawki w tem głębokiem przekonaniu, że tylko te uprawnienia przyznaję Senatowi Konstytucja, uchwalona 17 marca 1921 r. W tej Konstytucji o Senacie i o jego uprawnieniach mowa jest w art. 35 i 37. Art. 37 dotyczy raczej praw i obowiązków senatorów, zaś w art. 35 mówi się o tem, jakie czynności spełniać ma Senat. I tutaj wyraźnie jest powiedziane, że każdy projekt ustawy, uchwalonej przez Sejm, będzie przekazany Senatowi do rozpoznania i t. d.</u> | |
| 155 | - <u xml:id="u-19.1" who="#SWoznicki">W dniu 17 marca 1921 r. byłem w tem przykrem położeniu, że przy uroczystym nastroju, jaki panował w tej Izbie, w imieniu mego klubu, jako poseł do Sejmu Ustawodawczego, protestowałem przeciwko uchwaleniu Konstytucji w tej formie, w jakiej ona przez Sejm uchwalona została. Jednakże po dwóch latach role się tutaj cokolwiek zmieniły. Obecnie staję na tej trybunie, jako obrońca tej Konstytucji, nie tylko jej litery, ale i ducha. Albowiem nie tylko to, co w Konstytucji jest napisane, ale i to, co było zamiarem ustawodawców, musimy brać pod uwagę. Otóż gdybyśmy zajrzeli do stenograficznych sprawozdań Sejmu Ustawodawczego, to w przemówieniach klubu prawicowego nawet — jeszcze dziś czytałem ówczesne przemówienie ks. Lutosławskiego — znaleźlibyśmy zapewnienia, że chodzi tylko o to, ażeby naszym instytucjom ustawodawczym dać możność dojrzałego zastanowienia się nad temi ustawami, i o nic więcej, ażeby był moment rozwagi pomiędzy ich uchwaleniem a ostatecznem ogłoszeniem. I o to tylko miało chodzić.</u> | |
| 156 | - <u xml:id="u-19.2" who="#SWoznicki">Ale teraz instytucji Senatu pragnie się nadać uprawnienia inne, uprawnienia, przeciw którym zastrzega Konstytucja w art. 10, kiedy mówi, że prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Rządowi i Sejmowi. Bo jeśli ma się tu na myśli wnioski, że się tak wyrażę, porządkowe, które według regulaminu mogą być w Senacie zgłaszane, np. takie, czy senator ma pozostać członkiem Senatu, czy nie, są to raczej wnioski wewnętrzne, dotyczące samej instytucji Senatu, ale nie mają charakteru inicjatywy prawodawczej, ani nie są inicjatywą prawodawczą. Jest powiedziane w projekcie regulaminu, że przedmiotem obrad mają być wnioski senatorskie, ale nie zastrzeżono jakie. A przecież wnioski senatorskie mogą być np. tego rodzaju: Wzywa się Rząd do przedstawienia ustawy, któraby przypuśćmy w ten sposób lub inny ograniczała prawa obywateli, albo w ten lub inny sposób załatwiała pewne kwestie, będące na porządku dziennym życia państwowego. Takie wnioski miałyby już charakter inicjatywy prawodawczej. Na pozór nie byłyby jeszcze żadną inicjatywą prawodawczą, bo senator może nie zgłosić gotowej ustawy, ale może wniosek tak opracować, tak ukryć w nim ustawę, nie podzieliwszy jej na artykuły, że wniosek będzie już jednak gotową ustawą.</u> | |
| 157 | - <u xml:id="u-19.3" who="#SWoznicki">Gdybyśmy to prawo Senatowi przyznali, w konsekwencji musielibyśmy mu przyznać i to prawo, że wnioski, uchwalane przez Senat, muszą być przez Rząd załatwiane. Bo nie zgadzam się tu z twierdzeniem p. Referenta, że Rząd może dowoli spełniać albo nie spełniać tego rodzaju żądań, tak samo, jak może spełniać żądania jakiejkolwiek instytucji, czy pojedyńczych obywateli, albo do tych żądań się nie przychylić. Senat właśnie, a mówię to w interesie powagi Senatu, powinien dbać o to, aby wszystkie jego postulaty, wszystkie jego żądania, były przez Rząd należycie respektowane. Jeżeli jeden, drugi, trzeci i piąty raz uchwali jakieś żądanie tego rodzaju, a Rząd tego żądania nie spełni, to nie wiem, czy nie ucierpi przez to powaga Senatu. Więc ci, którzyby chcieli, ażeby powaga Senatu stała jak najwyżej, powinni sami dbać o to, aby Senat nie miał możności uchwalać tego rodzaju postulatów, których Rząd nie zechce wykonać i nie wykona.</u> | |
| 158 | - <u xml:id="u-19.4" who="#SWoznicki">Jeżeli chodzi o samą treść naszej poprawki, to ona tu nic nie zmienia, ale sprowadza rolę Senatu do tego, że zajmuje się on tylko ustawami, przez Sejm uchwalonemi i że mogą być zgłaszane tak przez Rząd, jak i przez poszczególnych senatorów wnioski, ale tylko w związku z temi ustawami.</u> | |
| 159 | - <u xml:id="u-19.5" who="#SWoznicki">Jeżeli s. Buzek twierdzi, że i inne wnioski są potrzebne, to i to jest już uwzględnione w Konstytucji, która przewiduje, że można takie żądania zgłaszać. Co do Najwyższej Izby Kontroli, i o przecież wydaje ona tylko sprawozdanie, nad którem Senat zastanowi się i poweźmie odpowiednią uchwałę. Ale nie będą to wnioski senatorów, tylko wnioski Najwyższej Izby Kontroli Państwa. Następnie, jeżeli chodzi o tych senatorów, którychby należało usunąć, to specjalnie tę sprawę możnaby ująć w odpowiednim artykule, że to się będzie robiło na wniosek jednego senatora, lub grupy senatorów.</u> | |
| 160 | - <u xml:id="u-19.6" who="#SWoznicki">Jest jeszcze jedna kwest ja, którąby należało omówić specjalnie, gdyby Wysoki Senat przychylił się do naszej propozycji; jest to kwestia rozwiązania Sejmu na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej za zgodą kwalifikowanej większości Senatu. Tej sprawy nie omawiano w Komisji Regulaminowej dlatego, że toby się mieściło w art. 23 tak zredagowanym, jak proponuje większość Komisji. Gdyby w głosowaniu wypadło, że art. 23 zostałby przyjęty w naszem brzmieniu, w takim razie zgłosimy poprawkę w odpowiedniem miejscu, któraby umożliwiała rozwiązanie Sejmu już na drodze regulaminowej.</u> | |
| 161 | - <u xml:id="u-19.7" who="#SWoznicki">Teraz proponujemy skreślenie art. 25. Art. 25 niniejszego regulaminu wynika z art. 23, jest jego konsekwencją. Jeżeli zostanie przyjęta nasza poprawka, to tem samem skreśla się art. 25, jako nie mający już żadnego uzasadnienia. Łącznie z tem zgłaszam poprawkę, domagającą się skreślenia w art. 37.</u> | |
| 162 | - <u xml:id="u-19.8" who="#SWoznicki">pod h) słów: — „a w szczególności w kwestii nagłości sprawy”. Jest to punkt bardzo niewyraźny. W Komisji Regulaminowej wyjaśniono, że chodzi tutaj o to, że mogą być t. zw. wnioski nagłe, których nagłość mogłaby być omawiana na posiedzeniach plenarnych Senatu. Ale z chwilą, gdy wniosków senatorskich wogóle niema, niema również ich nagłości i omawianie nagłości nie jest rzeczą potrzebną, a więc to byłoby nieaktualne.</u> | |
| 163 | - <u xml:id="u-19.9" who="#SWoznicki">Następnie do art. 33 z tego samego rozdziału proponowałbym również jedną poprawkę. Mianowicie artykuł ten mówi, że przemówienie senatora powinno trwać nie dłużej, niż 5 minut przy wszelkiej dyskusji formalnej, dalej w wypadkach, przewidzianych w art. 26, gdzie chodzi o oświadczenia przed porządkiem dziennym i po porządku dziennym, w końcu jeżeli senator zabiera głos w tej samej materii po raz drugi. Uważam, że czas 5 minut wystarcza na uzasadnienie wniosku formalnego, czy na oświadczenie składane przed porządkiem dziennym lub po nim. To są rzeczy krótkie i czas 5 minut jest wystarczający, lecz jeżeli senator w tej samej materii, to jest w sprawie ustawy, będącej na porządku dziennym, uznaje za konieczne zabrać głos po raz drugi, to widocznie tezy czy twierdzenia, zawarte w jego pierwszem przemówieniu, zostały zakwestionowane przez następnych mówców i on chciałby na te zarzuty dość wyczerpująco odpowiedzieć, taka odpowiedź będzie często wymagała pewnego uzasadnienia. Jeżeli nie będzie koniecznej potrzeby rozwodzenia się, to naturalnie senator będzie się ograniczał, ale jeżeliby sprawa wymagała szerszego omówienia, to byłoby rzeczą wskazaną senatorowi pozostawić 15 minut. Więc proponuję poprawkę taką, aby w ostatnim ustępie art. 33 po słowie — „lub” zamiast słów — „jeżeli i t. d.” dodać — „nie dłużej niż 15 minut, jeżeli senator w tej samej materii zabiera głos po raz drugi”.</u> | |
| 164 | - <u xml:id="u-19.10" who="#SWoznicki">To są te poprawki, które zostały przez nas zgłoszone do rozdziału III, poprawki, oparte na ścisłem brzmieniu Konstytucji, poprawki zasadniczej, politycznej natury. Nie mam wielkiej nadziei, aby one zyskały uznanie całej Izby, ale jestem tego zdania, że powinne zyskać przynajmniej głosy przedstawicieli tych stronnictw, które były wogóle przeciwne instytucji Senatu. Jeśli tak, jeśli u tych stronnictw istnieje nadal przekonanie, że Senat jest instytucją zbyteczną,</u> | |
| 165 | - <u xml:id="u-19.11" who="#komentarz">(Glos na prawicy:</u> | |
| 166 | - <u xml:id="u-19.12" who="#SWoznicki">A po co Pan kandydował?), to w takim razie ograniczenie jego kompetencji, zresztą zgodne ze ścisłem brzmieniem Konstytucji, jest zupełnie wskazane, ponieważ wszelkie rozszerzenie kompetencji utrwalałoby tylko tę instytucję, zupełnie, naszem zdaniem, niepotrzebną.</u> | |
| 167 | - <u xml:id="u-19.13" who="#SWoznicki">A jeśli chodzi o to, dlaczego ja kandydowałem na senatora, to odpowiem: jestem ofiarą decyzji swojego stronnictwa i swojej własnej decyzji, która kazała nam wejść do tej instytucji, w której będzie przecież mowa o prawach, które będą obowiązywały w Rzeczypospolitej, a więc, reprezentując pewną grupę ludności Rzeczypospolitej, mamy prawo i obowiązek zabierać głos tam, gdzie Konstytucja zabierać głos pozwala. Dowodzi to naszej wielkiej lojalności dla Konstytucji, dowodzi poszanowania dla zasadniczych praw, które w Polsce obowiązują. Gdybyśmy chcieli buntować się przeciwko Konstytucji, to powiedzielibyśmy: do Senatu nie pójdziemy, będziemy go zwalczać, pójdziemy na zgromadzenia publiczne i będziemy krzyczeć przeciwko Senatowi. My tego nie robimy, ale będziemy walczyć przeciwko Senatowi tą drogą, jaką przepisuje Konstytucja. Jeżeli już Senat istnieje, to w nim także zasiadamy, ale będziemy przeciwni wszelkiemu rozszerzaniu kompetencji Senatu. Właściwie Konstytucja sprowadziła rolę Senatu do tego, że jest on faktycznie tem, czem Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” chciało uczynić, tę komisję sejmową, która jeszcze raz miała rozpatrywać ustawy, uchwalone przez Sejm przed trzeciem czytaniem. Jest tak rzeczywiście, bo nawet ta zewnętrzna forma, w jaką ubrano Senat, te warunki, w jakich pracujemy, potwierdzają to. Przecież Senat obraduje w sali sejmowej.</u> | |
| 168 | - <u xml:id="u-19.14" who="#komentarz">(Głosy: Chwilowo)</u> | |
| 169 | - <u xml:id="u-19.15" who="#SWoznicki">Chwilowo — przypuszczam, że będzie to się działo dopóty, dopóki Senatu nie przestanie istnieć, a ten czas uważam za bardzo bliski. Następnie, kluby posłów i senatorów są wspólne.</u> | |
| 170 | - <u xml:id="u-19.16" who="#komentarz">(Glos na prawicy: Też chwilowo)</u> | |
| 171 | - <u xml:id="u-19.17" who="#SWoznicki">Panowie sami tak urządziliście, że razem kluby nasze obradują (Głos na prawicy: Nie we wszystkich sprawach), kluby są wspólne i razem pewne uchwały tam zapadają.</u> | |
| 172 | - <u xml:id="u-19.18" who="#komentarz">(Glos: Niema lokalów)</u> | |
| 173 | - <u xml:id="u-19.19" who="#SWoznicki">Gdyby sprawa odrębności Senatu była bardzo zasadniczą i palącą, to i lokale musiałyby się dla Senatu znaleźć, tak, jak się znajdują lokale dla niezbędnych instytucji państwowych. Widocznie jednak ta instytucja państwowa nie jest tak niezbędnie potrzebna, żeby musiała istnieć odrębnie, więc ulokowała się w Sejmie i będzie tylko ową komisją do ponownego rozpatrywania ustaw, które Sejm już raz przyjął. Będzie nią mimo wszelkich wysiłków uczynienia z Senatu czegoś innego, niż to, co faktycznie Konstytucja dla Senatu przewiduje. Będzie nią tern bardziej, że przecież odrzucenie jakiejkolwiek ustawy przez Senat nie jest odrzuceniem jej całkowitem. Sejm powie: przyjmuję ustawę w dawnej postaci i ustawa będzie obowiązywała. A więc faktycznie będziemy tylko tymi, którzy wprowadzają pewien moment rozwagi w ustawodawstwie. Życzyćby należało, żeby ten moment był faktycznie momentem rozwagi, ale jeżeli Konstytucja przewiduje tylko niektóre uprawnienia dla tej instytucji, do której mamy zaszczyt należeć, to szanując Konstytucję, nie mamy prawa kompetencji Senatu rozszerzać, ale musimy ograniczyć się ściśle do tej roli, którą nam Konstytucja przepisała.</u> | |
| 174 | - <u xml:id="u-19.20" who="#SWoznicki">Zgłaszam więc te poprawki do art. 33 i 37, o których mówiłem.</u> | |
| 137 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SBuzek">W rozdziale III wysuwa się na pierwszy plan kwestia art. 23. Do art. tego zgłoszono wniosek mniejszości przez pp. kol. Woźnickiego i Posnera. Wniosek ten brzmi w sposób następujący: „Przedmiotem porządku dziennego obrad mają być tylko na piśmie zgłoszone: 1) projekty ustaw nadesłane z Sejmu i 2) wnioski Rządu, wnioski i sprawozdania komisji Senatu lub wnioski senatorów w związku z projektami ustaw, nadesłanemi z Sejmu”.</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-19.1" who="#SBuzek">Wniosek ten różni się od uchwały Komisji tem, że nie uznaje zupełnie ani samoistnych wniosków senatorskich, ani wniosków i sprawozdań Rządu, lecz uznaje li tylko takie wnioski Rządu i takie wnioski senatorów, które pozostają w związku z projektami ustaw nadesłanemi z Sejmu.</u> | |
| 139 | + <u xml:id="u-19.2" who="#SBuzek">Otóż, jako sprawozdawca oświadczam się przeciwko przyjęciu art. 23, a tak samo art. 25 w tej formie, jaką proponują pp. koledzy Woźnicki i Posner, bo do czego doprowadziłoby przyjęcie tych wniosków? Doprowadziłoby do tego, że Senat byłby zupełnie skrępowany i właściwie przestałby być sobą, a stałby się tylko maszyną do uchwalania tych ustaw, które z Sejmu nadchodzą. Przedewszystkiem zwracam uwagę sz. Panów kolegów, iż na podstawie ustaw, obowiązujących obecnie, musi Senat zajmować się szeregiem spraw, które nie są projektami ustaw, nadesłanemi z drugiej Izby. Wiemy, że mamy ustawę o Najwyższej Izbie Kontroli Państwa, gdzie Senatowi przyznano prawo sprawdzania zamknięć rachunkowych i udzielania absolutorium Rządowi. Dalej należy zważyć, iż wnioski senatorskie będą musiały być wnoszone w wielu sprawach, by wymienić choćby tylko sprawy, o których mówi art. 3 naszego regulaminu, który ze swej strony polega na art. 104 Ordynacji Wyborczej do Sejmu.</u> | |
| 140 | + <u xml:id="u-19.3" who="#SBuzek">Sz. kol. Woźnicki i Posner żądają dalej w konsekwencji swojego wniosku zupełnego skreślenia art. 25. Według ich wniosku senator nie byłby w możności wnieść wniosku w jakiejkolwiek bądź sprawie, a więc nawet w sprawie przewidzianej w Ordynacji Wyborczej, gdy chodzi o zaczepienie mandatu z powodu niewybieralności, albo gdy chodzi o wniosek o utratę mandatu z powodu wypadków zachodzącej incompabilitatis, w Konstytucji wyliczonych. Sprawy tego rodzaju, po przyjęciu wniosków mniejszości, na porządek dzienny wogóle wejśćby nie mogły, bo sprzeciwiłby się temu tak tekst art. 23, jak zupełny brak art. 25.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-19.4" who="#SBuzek">Szanowni Koledzy wnioskodawcy mylą się, powołując się na art. 10 Konstytucji, stanowiący, iż inicjatywa ustawodawcza przysługuje tylko Sejmowi i Rządowi. Oczywistą konsekwencją tego przepisu Konstytucji jest, że to, co prawnicy rozumieją przez wyraz „inicjatywa ustawodawcza”, przysługuje tylko Rządowi i Sejmowi, a Senat inicjatywy ustawodawczej w prawniczem znaczeniu nie posiada. Jeżeliby się więc pojawił tego rodzaju wniosek w Senacie, jeżeliby który z senatorów wniósł projekt ustawy do laski marszałkowskiej, to oczywiście nie byłoby to zgodnem z Konstytucją. Nie znaczy to jednak, żeby Senatowi nie było wolno wyrazić swego zdania w innej formie, żeby Senat nic miał posiadać tego prawa ogólnego, petycyjnego, które każdemu obywatelowi, każdej gazecie, każdej radzie gminnej przysługuje. Senat, jako poważna korporacja polityczna, powinna w sprawach ogólnego znaczenia państwowego zabrać głos, powinna wyrazić swoją opinię, powinna wystąpić z wnioskami. Wnioski te nie będą wiązały prawnie ani Sejmu, ani Rządu, będą one działały li tylko tą siłą moralną, jaką Senat potrafi tym swoim wnioskom nadać, będą działały siłą argumentacji.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-19.5" who="#SBuzek">Utrudniać Senatowi tego rodzaju działalność, która stoi otworem dla każdej korporacji w Państwie, byłoby wedle mego zdania, rzeczą politycznie zupełnie nieodpowiednią i niewskazaną i nie zgodną z Konstytucją. Jeżeli bowiem Konstytucja dała Senatowi prawo współdziałania w ustawodawstwie, jeśli Senat ma prawo i obowiązek badania wszelkich ustaw uchwalanych przez Sejm, to musi posiadać także prawo wyjawiania swojego zdania, swoich zapatrywań, tak w sprawach bezpośrednio z tych ustaw wynikających, jak pośrednio z nimi związanych. I tej drogi nie można Senatowi zamykać, inaczej nie mógłby on nawet tego zadania, o którem mówi wniosek senatorów Woźnickiego i Posnera, należycie wykonać.</u> | |
| 143 | + <u xml:id="u-19.6" who="#SBuzek">Z tego powodu prosiłbym o przyjęcie wniosków Komisji.</u> | |
| 144 | + <u xml:id="u-19.7" who="#SBuzek">Drugą sprawą, która wywołała dłuższą dyskusję w Komisji, była sprawa poruszona w art. 36. Chodzi tu o przywileje przedstawicieli Rządu i sprawozdawców Komisji. Artykuł ten opiewa w sposób następujący: „Przedstawicielowi Rządu, chcącemu przemawiać w tym charakterze, niezależnie od tego czy jest senatorem czy nie, Marszałek powinien udzielić głosu poza koleją i bez ograniczeń. To samo prawo przysługuje sprawozdawcy Komisji”.</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-19.8" who="#SBuzek">Otóż do tego wniosku wnosi szanowny kolega s. Braude dodatek, że to samo prawo ma przysługiwać sprawozdawcom mniejszości Komisji. Otóż jestem tego przekonania, Komisja dała temu odpowiedni wyraz, że tego rodzaju dodatek należy uważać za nie nadający się do przyjęcia. Mianowicie, trzeba pamiętać, iż Senat jest związany w swej działalności głównej terminami, które ułatwiają bardzo mniejszości przeprowadzenie swej woli wbrew woli większości. Mniejszość może narzucić większości swą wolę przez niedopuszczenie do uchwały w terminie. Z tego powodu nie należy wstawiać do naszego regulaminu tego rodzaju przepisów, któreby mogły doprowadzić w konsekwencji do tego, iż mniejszość mogłaby udaremnić powzięcie uchwały w terminie. Zdaje mi się, że dodatek p. kol. s. Braude należałby do tej kategorii przepisów, bo gdyby sprawozdawcom mniejszości możnaby było każdego czasu zabierać głos poza kolejką, bez jakiegokolwiek ograniczenia, to rzeczywiście bardzo łatwo pomyśleć wypadek, w którymby mniejszość, korzystając z tego prawa, przeciągnęłaby obrady poza ostateczny termin wyznaczony Senatowi przez Konstytucję.</u> | |
| 146 | + <u xml:id="u-19.9" who="#SBuzek">Jeżeli się daje to prawo przedstawicielom Rządu, to niema w tem żadnego niebezpieczeństwa, a tak samo, jeżeli się daje to prawo sprawozdawcy komisji, który reprezentuje większość, to niebezpieczeństwa, o którem mówiono, także niema. Komisja uważa, że wystarczy zupełnie, jeżeli sprawozdawcy mniejszości komisji będą mieli zagwarantowane prawo zabierania głosu zaraz po sprawozdawcy komisji. Dalszych przywilejów dla sprawozdawcy mniejszości Komisja nie przewiduje i jest im przeciwna.</u> | |
| 147 | + <u xml:id="u-19.10" who="#SBuzek">To samo co powiedziałem do art. 36 dotyczy także art. 40, prosiłbym więc o odrzucenie poprawek kol. s. Braudego, tak do art. 36, jak i do art. 40. Zresztą aż do art. 48 niema żadnych zmian większego znaczenia, niema też do tych artykułów wniosków mniejszości Komisji.</u> | |
| 175 | 148 | </div> |
| 176 | 149 | <div xml:id="div-20"> |
| 177 | - <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głos ma senator Posner.</u> | |
| 150 | + <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszałekksStychel">W dyskusji nad art. 32 głos ma s. Woźnicki.</u> | |
| 178 | 151 | </div> |
| 179 | 152 | <div xml:id="div-21"> |
| 180 | - <u xml:id="u-21.0" who="#S">Posner.</u> | |
| 181 | - <u xml:id="u-21.1" who="#S">Wysoki Senacie! W niektórych kwestiach, coprawda bardzo zasadniczych, stanowiących podłoże tego regulaminu, dzielą nas poglądy na istotę Senatu polskiego. Ale jestem głęboko przekonany, że gdybyśmy zapytali p. s. Balińskiego, który występował tu dzisiaj przeciwko moim skromnym uwagom, i p. s. Buzka, który również z niemi polemizował, to żadnej pomiędzy nami różnicy nie będzie, jeśli będzie mowa o prawie, o prawie, które jest suwerenem nas wszystkich i któremu my wszyscy bez wyjątku i bez różnic politycznych i społecznych zapatrywań, ulegamy. Prawo jest zupełnie jasne i mniemam, że ono jest po mojej stronie i po stronie tych poglądów, którym dałem wyraz w pierwszem swojem przemówieniu.</u> | |
| 182 | - <u xml:id="u-21.2" who="#S">Muszę, niestety, wrócić jeszcze raz do tej kwestii, a to z powodu uwag, uczynionych przez wielce Szanownego s. Balińskiego. P. s. Baliński uważał, że mój pogląd, moje wątpliwości co do tytułu senatora są niesłuszne, dlatego, że w ordynacji wyborczej ten tytuł, ten wyraz jest użyty. Ale regulamin jest organizacją życia wewnętrznego Senatu, nie jest on ustawą przechodnią do ordynacji wyborczej, ale tylko regulaminem, opartym na jednej ustawie, na Konstytucji. Konstytucja nic nie wie o ordynacji wyborczej i zapożyczając z ordynacji wyborczej pewne przepisy, — bo musimy ją wziąć pod uwagę, — my w regulaminie naszym musimy w zasadniczych sprawach kierować się tylko przepisami Konstytucji, — niczem więcej. W Konstytucji tego wyrażenia niema.</u> | |
| 183 | - <u xml:id="u-21.3" who="#S">Jeżeli wracam do tego, to nie dlatego, że jestem uparty, złośliwy i bardzo nudny, ale dlatego, że chodzi tu o sprawę wysokiej wagi, bo tu chodzi o to, czy będziemy słuchać prawa, czy nie. Jeżeliśmy uchwalili Konstytucję, jeżeli ją uchwalił w ciężkim trudzie czteroletnim Sejm Ustawodawczy, czy ona jest dobrą, czy złą, to jest inna sprawa, — ale istnieje ona i wszystkich nas obowiązuje, ona jest ponad nami, jest prawem zasadniczem, istotnem, jest według przekonania najznakomitszych prawników świata prawem, którego interpretować nie wolno, Otóż, jeżeli tak jest, a ja muszę przychylić się do poglądów moich znakomitych nauczycieli w dziedzinie prawa, to my tych przepisów, o których tu przed chwilą mówił s. Woźnicki, nie możemy przyjąć, ponieważ przepis pod literą c) art. 23, w którym jest mowa o wnioskach senatorów, otwiera bardzo szerokie perspektywy na wszelkiego rodzaju próby rozszerzenia Konstytucji, rozszerzenia praw i kompetencji Senatu. My do regulaminu nie możemy wprowadzać niczego, czego niema w samej ustawie konstytucyjnej. Jeżeli jesteśmy prawnikami, to nam nie wolno tego czynić pod żadnym pozorem i w żadnym względzie. Mnie się zdaje, że to jest tak jasne dla każdego prawnika, którego obowiązuje zasada — „qui bene distinguit, bene docet”, że nawet sporu co do tego być nie powinno.</u> | |
| 184 | - <u xml:id="u-21.4" who="#S">Ale rozumiem doskonale, że członek Senatu chciałby jednak posiadać wszystkie prawa, które posiada członek Sejmu i że to jest pewien paradoks, że stworzyliśmy ten Senat, ale pozbawiliśmy go tych praw, które stanowią istotę i zasadę ciała prawodawczego, pozbawiliśmy go inicjatywy prawodawczej i stąd wypływają te wszystkie wątpliwości, które mamy i które sprawiają, że każdy z mówców, zgłaszających tutaj swoją opinię, po tej linii idącą, może zdobyć w każdym wypadku tylko jak największą niepopularność wśród swoich kolegów. Ale, niestety, takie jest prawo i ja od tego prawa uchylić się nie mogę, ani moje sumienie, ani mój rozum prawniczy na to mi nie pozwalają.</u> | |
| 185 | - <u xml:id="u-21.5" who="#S">Z tego powodu popieram wniosek, zgłoszony tutaj przez s. Woźnickiego i przypomnę raz jeszcze, co powiedziałem na wstępie dzisiejszego mojego pierwszego przemówienia, że ustawa konstytucyjna jest ustawą zasadniczą i fundamentalną, której nie wolno interpretować w sposób choćby najbardziej elegancki, mówiąc językiem prawniczym, w sposób choćby najbardziej nawet subtelny. Bo z chwilą, gdy wchodzimy na drogę takiej interpretacji, otwieramy szeroko okno na to straszne niebezpieczeństwo, jakim. jest nadużycie prawa. Mam nadzieję, że my Żyjemy i żyć będziemy w państwie praworządnem, dla którego istnieje jedno jedyne prawo, prawo, które naród, w Sejmie Ustawodawczym zgromadzony i zorganizowany, sam sobie uchwalił.</u> | |
| 153 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SWoźnicki">Poprawki nasze do art. 23 i 25 postawiliśmy z całą świadomością, że przyjęcie ich sprowadzi Senat rzeczywiście do tej roli, o jakiej tu mówił sprawozdawca Buzek, do roli instytucji, która ma za zadanie ponownie rozpatrywać ustawy, które już przez Sejm przyjęte zostały, przyjmować je w całości, albo proponować poprawki, któreby zmusiły Sejm do zastanowienia się jeszcze raz nad temi ustawami. Stawialiśmy te poprawki w tem głębokiem przekonaniu, że tylko te uprawnienia przyznaję Senatowi Konstytucja, uchwalona 17 marca 1921 r. W tej Konstytucji o Senacie i o jego uprawnieniach mowa jest w art. 35 i 37. Art. 37 dotyczy raczej praw i obowiązków senatorów, zaś w art. 35 mówi się o tem, jakie czynności spełniać ma Senat. I tutaj wyraźnie jest powiedziane, że każdy projekt ustawy, uchwalonej przez Sejm, będzie przekazany Senatowi do rozpoznania i t. d.</u> | |
| 154 | + <u xml:id="u-21.1" who="#SWoźnicki">W dniu 17 marca 1921 r. byłem w tem przykrem położeniu, że przy uroczystym nastroju, jaki panował w tej Izbie, w imieniu mego klubu, jako poseł do Sejmu Ustawodawczego, protestowałem przeciwko uchwaleniu Konstytucji w tej formie, w jakiej ona przez Sejm uchwalona została. Jednakże po dwóch latach role się tutaj cokolwiek zmieniły. Obecnie staję na tej trybunie, jako obrońca tej Konstytucji, nie tylko jej litery, ale i ducha. Albowiem nie tylko to, co w Konstytucji jest napisane, ale i to, co było zamiarem ustawodawców, musimy brać pod uwagę. Otóż gdybyśmy zajrzeli do stenograficznych sprawozdań Sejmu Ustawodawczego, to w przemówieniach klubu prawicowego nawet — jeszcze dziś czytałem ówczesne przemówienie ks. Lutosławskiego — znaleźlibyśmy zapewnienia, że chodzi tylko o to, ażeby naszym instytucjom ustawodawczym dać możność dojrzałego zastanowienia się nad temi ustawami, i o nic więcej, ażeby był moment rozwagi pomiędzy ich uchwaleniem a ostatecznem ogłoszeniem. I o to tylko miało chodzić.</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-21.2" who="#SWoźnicki">Ale teraz instytucji Senatu pragnie się nadać uprawnienia inne, uprawnienia, przeciw którym zastrzega Konstytucja w art. 10, kiedy mówi, że prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Rządowi i Sejmowi. Bo jeśli ma się tu na myśli wnioski, że się tak wyrażę, porządkowe, które według regulaminu mogą być w Senacie zgłaszane, np. takie, czy senator ma pozostać członkiem Senatu, czy nie, są to raczej wnioski wewnętrzne, dotyczące samej instytucji Senatu, ale nie mają charakteru inicjatywy prawodawczej, ani nie są inicjatywą prawodawczą. Jest powiedziane w projekcie regulaminu, że przedmiotem obrad mają być wnioski senatorskie, ale nie zastrzeżono jakie. A przecież wnioski senatorskie mogą być np. tego rodzaju: Wzywa się Rząd do przedstawienia ustawy, któraby przypuśćmy w ten sposób lub inny ograniczała prawa obywateli, albo w ten lub inny sposób załatwiała pewne kwestie, będące na porządku dziennym życia państwowego. Takie wnioski miałyby już charakter inicjatywy prawodawczej. Na pozór nie byłyby jeszcze żadną inicjatywą prawodawczą, bo senator może nie zgłosić gotowej ustawy, ale może wniosek tak opracować, tak ukryć w nim ustawę, nie podzieliwszy jej na artykuły, że wniosek będzie już jednak gotową ustawą.</u> | |
| 156 | + <u xml:id="u-21.3" who="#SWoźnicki">Gdybyśmy to prawo Senatowi przyznali, w konsekwencji musielibyśmy mu przyznać i to prawo, że wnioski, uchwalane przez Senat, muszą być przez Rząd załatwiane. Bo nie zgadzam się tu z twierdzeniem p. Referenta, że Rząd może dowoli spełniać albo nie spełniać tego rodzaju żądań, tak samo, jak może spełniać żądania jakiejkolwiek instytucji, czy pojedyńczych obywateli, albo do tych żądań się nie przychylić. Senat właśnie, a mówię to w interesie powagi Senatu, powinien dbać o to, aby wszystkie jego postulaty, wszystkie jego żądania, były przez Rząd należycie respektowane. Jeżeli jeden, drugi, trzeci i piąty raz uchwali jakieś żądanie tego rodzaju, a Rząd tego żądania nie spełni, to nie wiem, czy nie ucierpi przez to powaga Senatu. Więc ci, którzyby chcieli, ażeby powaga Senatu stała jak najwyżej, powinni sami dbać o to, aby Senat nie miał możności uchwalać tego rodzaju postulatów, których Rząd nie zechce wykonać i nie wykona.</u> | |
| 157 | + <u xml:id="u-21.4" who="#SWoźnicki">Jeżeli chodzi o samą treść naszej poprawki, to ona tu nic nie zmienia, ale sprowadza rolę Senatu do tego, że zajmuje się on tylko ustawami, przez Sejm uchwalonemi i że mogą być zgłaszane tak przez Rząd, jak i przez poszczególnych senatorów wnioski, ale tylko w związku z temi ustawami.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-21.5" who="#SWoźnicki">Jeżeli s. Buzek twierdzi, że i inne wnioski są potrzebne, to i to jest już uwzględnione w Konstytucji, która przewiduje, że można takie żądania zgłaszać. Co do Najwyższej Izby Kontroli, i o przecież wydaje ona tylko sprawozdanie, nad którem Senat zastanowi się i poweźmie odpowiednią uchwałę. Ale nie będą to wnioski senatorów, tylko wnioski Najwyższej Izby Kontroli Państwa. Następnie, jeżeli chodzi o tych senatorów, którychby należało usunąć, to specjalnie tę sprawę możnaby ująć w odpowiednim artykule, że to się będzie robiło na wniosek jednego senatora, lub grupy senatorów.</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-21.6" who="#SWoźnicki">Jest jeszcze jedna kwest ja, którąby należało omówić specjalnie, gdyby Wysoki Senat przychylił się do naszej propozycji; jest to kwestia rozwiązania Sejmu na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej za zgodą kwalifikowanej większości Senatu. Tej sprawy nie omawiano w Komisji Regulaminowej dlatego, że toby się mieściło w art. 23 tak zredagowanym, jak proponuje większość Komisji. Gdyby w głosowaniu wypadło, że art. 23 zostałby przyjęty w naszem brzmieniu, w takim razie zgłosimy poprawkę w odpowiedniem miejscu, któraby umożliwiała rozwiązanie Sejmu już na drodze regulaminowej.</u> | |
| 160 | + <u xml:id="u-21.7" who="#SWoźnicki">Teraz proponujemy skreślenie art. 25. Art. 25 niniejszego regulaminu wynika z art. 23, jest jego konsekwencją. Jeżeli zostanie przyjęta nasza poprawka, to tem samem skreśla się art. 25, jako nie mający już żadnego uzasadnienia. Łącznie z tem zgłaszam poprawkę, domagającą się skreślenia w art. 37. pod h) słów: „a w szczególności w kwestii nagłości sprawy”. Jest to punkt bardzo niewyraźny. W Komisji Regulaminowej wyjaśniono, że chodzi tutaj o to, że mogą być t. zw. wnioski nagłe, których nagłość mogłaby być omawiana na posiedzeniach plenarnych Senatu. Ale z chwilą, gdy wniosków senatorskich wogóle niema, niema również ich nagłości i omawianie nagłości nie jest rzeczą potrzebną, a więc to byłoby nieaktualne.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-21.8" who="#SWoźnicki">Następnie do art. 33 z tego samego rozdziału proponowałbym również jedną poprawkę. Mianowicie artykuł ten mówi, że przemówienie senatora powinno trwać nie dłużej, niż 5 minut przy wszelkiej dyskusji formalnej, dalej w wypadkach, przewidzianych w art. 26, gdzie chodzi o oświadczenia przed porządkiem dziennym i po porządku dziennym, w końcu jeżeli senator zabiera głos w tej samej materii po raz drugi. Uważam, że czas 5 minut wystarcza na uzasadnienie wniosku formalnego, czy na oświadczenie składane przed porządkiem dziennym lub po nim. To są rzeczy krótkie i czas 5 minut jest wystarczający, lecz jeżeli senator w tej samej materii, to jest w sprawie ustawy, będącej na porządku dziennym, uznaje za konieczne zabrać głos po raz drugi, to widocznie tezy czy twierdzenia, zawarte w jego pierwszem przemówieniu, zostały zakwestionowane przez następnych mówców i on chciałby na te zarzuty dość wyczerpująco odpowiedzieć, taka odpowiedź będzie często wymagała pewnego uzasadnienia. Jeżeli nie będzie koniecznej potrzeby rozwodzenia się, to naturalnie senator będzie się ograniczał, ale jeżeliby sprawa wymagała szerszego omówienia, to byłoby rzeczą wskazaną senatorowi pozostawić 15 minut. Więc proponuję poprawkę taką, aby w ostatnim ustępie art. 33 po słowie „lub” zamiast słów „jeżeli i t. d.” dodać „nie dłużej niż 15 minut, jeżeli senator w tej samej materii zabiera głos po raz drugi”.</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-21.9" who="#SWoźnicki">To są te poprawki, które zostały przez nas zgłoszone do rozdziału III, poprawki, oparte na ścisłem brzmieniu Konstytucji, poprawki zasadniczej, politycznej natury. Nie mam wielkiej nadziei, aby one zyskały uznanie całej Izby, ale jestem tego zdania, że powinne zyskać przynajmniej głosy przedstawicieli tych stronnictw, które były wogóle przeciwne instytucji Senatu. Jeśli tak, jeśli u tych stronnictw istnieje nadal przekonanie, że Senat jest instytucją zbyteczną...</u> | |
| 163 | + <u xml:id="u-21.10" who="#komentarz">(Głos na prawicy: A po co Pan kandydował?),</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-21.11" who="#SWoźnicki">...to w takim razie ograniczenie jego kompetencji, zresztą zgodne ze ścisłem brzmieniem Konstytucji, jest zupełnie wskazane, ponieważ wszelkie rozszerzenie kompetencji utrwalałoby tylko tę instytucję, zupełnie, naszem zdaniem, niepotrzebną.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-21.12" who="#SWoźnicki">A jeśli chodzi o to, dlaczego ja kandydowałem na senatora, to odpowiem: jestem ofiarą decyzji swojego stronnictwa i swojej własnej decyzji, która kazała nam wejść do tej instytucji, w której będzie przecież mowa o prawach, które będą obowiązywały w Rzeczypospolitej, a więc, reprezentując pewną grupę ludności Rzeczypospolitej, mamy prawo i obowiązek zabierać głos tam, gdzie Konstytucja zabierać głos pozwala. Dowodzi to naszej wielkiej lojalności dla Konstytucji, dowodzi poszanowania dla zasadniczych praw, które w Polsce obowiązują. Gdybyśmy chcieli buntować się przeciwko Konstytucji, to powiedzielibyśmy: do Senatu nie pójdziemy, będziemy go zwalczać, pójdziemy na zgromadzenia publiczne i będziemy krzyczeć przeciwko Senatowi. My tego nie robimy, ale będziemy walczyć przeciwko Senatowi tą drogą, jaką przepisuje Konstytucja. Jeżeli już Senat istnieje, to w nim także zasiadamy, ale będziemy przeciwni wszelkiemu rozszerzaniu kompetencji Senatu. Właściwie Konstytucja sprowadziła rolę Senatu do tego, że jest on faktycznie tem, czem Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” chciało uczynić, tę komisję sejmową, która jeszcze raz miała rozpatrywać ustawy, uchwalone przez Sejm przed trzeciem czytaniem. Jest tak rzeczywiście, bo nawet ta zewnętrzna forma, w jaką ubrano Senat, te warunki, w jakich pracujemy, potwierdzają to. Przecież Senat obraduje w sali sejmowej.</u> | |
| 166 | + <u xml:id="u-21.13" who="#komentarz">(Głosy: Chwilowo.)</u> | |
| 167 | + <u xml:id="u-21.14" who="#SWoźnicki">Chwilowo — przypuszczam, że będzie to się działo dopóty, dopóki Senatu nie przestanie istnieć, a ten czas uważam za bardzo bliski. Następnie, kluby posłów i senatorów są wspólne.</u> | |
| 168 | + <u xml:id="u-21.15" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Też chwilowo.)</u> | |
| 169 | + <u xml:id="u-21.16" who="#SWoźnicki">Panowie sami tak urządziliście, że razem kluby nasze obradują...</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-21.17" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Nie we wszystkich sprawach.)</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-21.18" who="#SWoźnicki">...kluby są wspólne i razem pewne uchwały tam zapadają.</u> | |
| 172 | + <u xml:id="u-21.19" who="#komentarz">(Głos: Niema lokalów.)</u> | |
| 173 | + <u xml:id="u-21.20" who="#SWoźnicki">Gdyby sprawa odrębności Senatu była bardzo zasadniczą i palącą, to i lokale musiałyby się dla Senatu znaleźć, tak, jak się znajdują lokale dla niezbędnych instytucji państwowych. Widocznie jednak ta instytucja państwowa nie jest tak niezbędnie potrzebna, żeby musiała istnieć odrębnie, więc ulokowała się w Sejmie i będzie tylko ową komisją do ponownego rozpatrywania ustaw, które Sejm już raz przyjął. Będzie nią mimo wszelkich wysiłków uczynienia z Senatu czegoś innego, niż to, co faktycznie Konstytucja dla Senatu przewiduje. Będzie nią tem bardziej, że przecież odrzucenie jakiejkolwiek ustawy przez Senat nie jest odrzuceniem jej całkowitem. Sejm powie: przyjmuję ustawę w dawnej postaci i ustawa będzie obowiązywała. A więc faktycznie będziemy tylko tymi, którzy wprowadzają pewien moment rozwagi w ustawodawstwie. Życzyćby należało, żeby ten moment był faktycznie momentem rozwagi, ale jeżeli Konstytucja przewiduje tylko niektóre uprawnienia dla tej instytucji, do której mamy zaszczyt należeć, to szanując Konstytucję, nie mamy prawa kompetencji Senatu rozszerzać, ale musimy ograniczyć się ściśle do tej roli, którą nam Konstytucja przepisała.</u> | |
| 174 | + <u xml:id="u-21.21" who="#SWoźnicki">Zgłaszam więc te poprawki do art. 33 i 37, o których mówiłem.</u> | |
| 186 | 175 | </div> |
| 187 | 176 | <div xml:id="div-22"> |
| 188 | - <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głos ma s. Braude.</u> | |
| 177 | + <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma senator Posner.</u> | |
| 189 | 178 | </div> |
| 190 | 179 | <div xml:id="div-23"> |
| 191 | - <u xml:id="u-23.0" who="#S">Braude:</u> | |
| 192 | - <u xml:id="u-23.1" who="#S">Wysoki Senacie! Niezależnie od wniosków mniejszości, które miałem zaszczyt przedstawić już na posiedzeniach Komisji Regulaminowej, przypada mi w udziale obowiązek zgłoszenia także wniosku mniejszości do art. 29, a to w imieniu ugrupowań, należących do mniejszości narodowych.</u> | |
| 193 | - <u xml:id="u-23.2" who="#S">Mianowicie, pozwalam sobie zaproponować Panom małą zmianę do tego ustępu, gdzie mowa jest o tem, że nie wolno odczytywać przemówień, a powiedziane jest, jak następuje: — „Wyjątek dopuszcza się dla sprawozdawców komisji”. Otóż ja pozwolę sobie wnieść jeszcze uzupełnienie: — „Wyjątek dopuszcza się dla sprawozdawców komisji, ponadto dla członków Senatu, którzy nie władają biegle językiem polskim”.</u> | |
| 194 | - <u xml:id="u-23.3" who="#S">Wysoki Senacie! Intencja tej poprawki zgodna jest, zdaje mi się, z temi wytycznemi zasadami, któremi kierowała się już Komisja Regulaminowa, gdy zdecydowała, że językiem rozpraw ma być wyłącznie język polski. Przedstawiciele mniejszości narodowych, zwłaszcza przedstawiciele mniejszości ukraińskiej, zaproponowali zmianę do tego artykułu, domagającą się pozwolenia dla mniejszości narodowych na przemawianie także w swym języku ojczystym. Szanowny p. senator Karpiński zaznaczył z góry, że nie jest zamiarem przedstawicieli mniejszości narodowych nadużywać tego pozwolenia, gdyby go Wysoki Senat udzielił, bo rozumie się samo przez się, że także przedstawiciele mniejszości narodowych chcą czynnie i owocnie współpracować z Senatem i bynajmniej nie mają zamiaru tamować rozpraw Senatu. Chodzi więc we wniosku s. Karpińskiego, względnie s. Pasternaka, tylko o stronę zasadniczą, ale niezależnie od strony zasadniczej wniosku chodzi mi także obecnie w mojej poprawce o to, aby tym członkom Senatu, którzy z powodu swej odrębnej narodowości biegle językiem polskim nie władają, albo wprawnie się w nim nie wysławiają, była dana możność — celem należytego udziału w pracach Senatu — przemawiania popolsku. A chcemy im to ułatwić przez to, że proponujemy, aby tym członkom Senatu, którzy nie władają językiem polskim w dostatecznej mierze, wolno było swoje przemówienia odczytywać.</u> | |
| 195 | - <u xml:id="u-23.4" who="#S">Dalej mam zaszczyt przedstawić Panom poprawkę do art. 32, którą postawiłem także na Komisji Regulaminowej. Wniosek mój nie uzyskał tara większości i, zdaje się, przez przeoczenie, nie zanotowano mojego zgłoszenia się z tym wnioskiem mniejszości na plenum Senatu. Tam bowiem zaproponowałem i proponuję obecnie Wysokiemu Senatowi, żeby do artykułu, gdzie jest powiedziane, że Marszałkowi służy prawo ograniczenia przemówień senatorów, trwających dłużej, niż godzinę, do oznaczonego przez siebie czasu, — dodać: — „wyjątek stanowi generalna dyskusja budżetowa”.</u> | |
| 196 | - <u xml:id="u-23.5" who="#S">Wysoki Senacie! Przy rozprawie nad tym przedmiotem w Komisji Regulaminowej, która zmieniła pierwotny tekst projektu s. Nowaka i rozszerzyła czas trwania przemówień senatorów na godzinę w przeciwieństwie do pierwotnego projektu, gdzie była mowa tylko o 30 minutach, właściwie panowała pewna jednomyślność co do tego, że Senat nie może stanowić tylko maszyny do uchwalania ustaw, ale że przedewszystkiem Senat nawet w porównaniu z Sejmem musi być szkołą i to wysoką szkołą polityczną, gdzie wszystkie zagadnienia politycznego i społecznego życia narodowego i państwowego mają być z tej wysokiej trybuny, z tego piedestału mądrości politycznej, jakiej wyrazem ma być Senat, w całej rzeczowej rozciągłości traktowane.</u> | |
| 197 | - <u xml:id="u-23.6" who="#S">Zwracaliśmy niejednokrotnie uwagę na zwyczaje, panujące w innych krajach, w których życie parlamentarne i konstytucyjne dosięgło najwyższego szczytu i gdzie właśnie najwybitniejsi mówcy i przewodnicy narodu przemawiają znacznie dłużej. Przemówienia największych parlamentarzystów świata trwają kilka godzin, do 6, a nawet i więcej.</u> | |
| 198 | - <u xml:id="u-23.7" who="#S">Zastanówmy się nad tem, w jaki sposób umożliwić Senatowi prowadzenie rozpraw szerszego pokroju, rozpraw politycznych wyższego stylu, któreby uświadomiły naród cały, całe społeczeństwo co do zagadnień, które są przedmiotem troski i rozpatrywań Senatu. Zwłaszcza w naszych czasach, Wysoki Senacie, kiedy życic polityczne poprostu stało się dziedziną walk chwilowych, dorywczych, walk ostrych, właśnie Senat powinien być tą ostoją rozwagi, która zastanawia się nad przedmiotami z punktu wyższego, państwowego. I dlatego szukaliśmy niejednokrotnie drogi, jak pogodzić te potrzeby Senatu z koniecznością ochrony tegoż Senatu przed nadużyciem słowa. Wiemy, że są przykłady bardzo gorszącej i szkodliwej obstrukcji retorycznej i dlatego zgodziliśmy się, choć z bólem serca, na pewne ograniczenie czasu przemówień, a w ogólności zredukowanie do 1 godziny. Ale mnie się zdaje, że przecież powinna istnieć chociażby jedna wyspa w tym wielkim systemie klotury, który bądź co bądź panuje w tym parlamencie, powinna być jedna wyspa, jedna chwila rozwagi szczerej, jedna chwila takiego opamiętania, któraby umożliwiła każdemu z nas głębokie wniknięcie w samą istotę zagadnienia, o które chodzi. I sądzę, że według na całym świecie przyjętego zwyczaju parlamentarnego, tą chwilą jest właśnie generalna rozprawa budżetowa, gdzie każdemu z nas dana będzie możność omówienia całokształtu spraw państwowych, objęcia wszystkich zagadnień życia politycznego i państwowego. Dlatego jestem przekonany, że jest niemożliwością, ażeby senator, pojmujący głęboko swoje zadania, mógł w dyskusji budżetowej wyczerpać i wypowiedzieć wszystko, co ma do powiedzenia, w ciągu jednej godziny. Jestem zdania, że my przez jedną taką poprawkę wcale nie otwieramy wrót obstrukcji, bo przecież rozprawa budżetowa toczy się raz do roku i jeżeli raz do roku dyskusja ewentualnie potrwa nieco dłużej, to w tem niebezpieczeństwa żadnego niema, a w każdym razie korzyści, jakie uzyskamy przez rozszerzenie możności przemawiania, będą o wiele większe, aniżeli ta strata czasu, na którą się narażamy. Dlatego bardzo gorąco popieram tę poprawkę, uważam ją za zasadniczą i kto wie, czy nie miarodajną dla całego rozwoju naszego życia politycznego w Państwie.</u> | |
| 199 | - <u xml:id="u-23.8" who="#S">Teraz muszę kilka słów powiedzieć co do mojego wniosku, już zgłoszonego w Komisji Regulaminowej, która proponuje, aby prawo przemawiania bez ograniczenia przysługiwało sprawozdawcy komisji. Pozwolę sobie wnieść tutaj votum mniejszości, a mianowicie, ażeby to prawo nieograniczonego przemawiania przysługiwało nie tylko sprawozdawcy większości Komisji, ale także i mniejszości.</u> | |
| 200 | - <u xml:id="u-23.9" who="#S">Szanowny pan referent senator Buzek powiedział, że wszelkie ograniczenia, zresztą słuszne, mają na celu ochronę Senatu przed nadużyciami, mówiąc poprostu, przed obstrukcją. Ale szanowny pan referent przeoczył, i wogóle większość komisji przeoczyła, jeden zasadniczy moment prawno-państwowy. Właściwie komisje senatu prawno-państwowego znaczenia nie mają i niczego nie rozstrzygają. Uchwały komisji właściwie są tylko wnioskami do plenum, tak że, prawdę powiedziawszy, komisja nie ma ani większości, ani mniejszości. Gdyby te uchwały większości miały w jakimkolwiek kierunku moc obowiązującą, gdyby one w czemkolwiek obowiązywały plenum Senatu, wtenczas możnaby powiedzieć, że stanowisko regulaminowe wnioskodawcy większości komisji musi być inne, niż stanowisko wnioskodawcy mniejszości. Ale przecież komisja jest tylko organem przygotowawczym dla plenum; ma rozpatrywać materiały, ażeby przedstawić Senatowi już pewne obmyślone wnioski.</u> | |
| 201 | - <u xml:id="u-23.10" who="#S">Bardzo często zdarza się, że wniosek większości komisji w plenum pozostaje w mniejszości. I przecież w tej nadziei, i tylko w tej nadziei, mniejszość zgłasza swoje wnioski na plenum, że uzyska większość przeciw przypadkowej większości w komisji. Dlatego też niema, z punktu widzenia prawno-państwowego, podstaw do takiego uprzywilejowania sprawozdawców większości wobec sprawozdawców mniejszości. Niema właściwie sprawozdawców mniejszości w stosunku do sprawozdawców większości, tylko jest sprawozdawca jednej opinii, której może się przeciwstawić sprawozdawca drugiej. Nazwanie więc jednego sprawozdawcą większości, a drugiego sprawozdawcą mniejszości jest to właściwie tylko termin formalny, bez prawno-państwowego znaczenia. Jeżeli się więc przyznaję pewne przywileje jednemu sprawozdawcy, to należy również je przyznać i drugiemu. Jeżeli zaś szanowny p. referent powołuje się na to, że przez to otwiera się wrota do rozmaitych nadużyć, to doświadczenie parlamentarz nie wszystkich prawie krajów wskazuje, że jeden człowiek nigdy skutecznej obstrukcji takiej, któraby tamowała bieg obrad, nie przeprowadzi. Mieliśmy w historii parlamentaryzmu nowoczesnego długie przemówienia tych strasznych — „dauern'erów”, mieliśmy wypadki, że przemówienia takie trwały po 24 godzin.</u> | |
| 202 | - <u xml:id="u-23.11" who="#S">To była męka dla mówcy, ale prócz tego żadnego rezultatu przez to swoje długotrwałe przemówienie nie osiągał. Dlatego też, jeżeli chodzi o jednego człowieka, obawy skutecznej obstrukcji niema. Chodzi natomiast o zasadę, ażeby każda opinia, która znalazła swój wyraz w komisji, mogła być należycie przed plenum broniona i reprezentowana.</u> | |
| 203 | - <u xml:id="u-23.12" who="#S">To są te punkty, co do których proszę o przychylenie się do wniosku mniejszości, w przeciwstawieniu do wniosku większości.</u> | |
| 180 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SPosner">Wysoki Senacie! W niektórych kwestiach, coprawda bardzo zasadniczych, stanowiących podłoże tego regulaminu, dzielą nas poglądy na istotę Senatu polskiego. Ale jestem głęboko przekonany, że gdybyśmy zapytali p. s. Balińskiego, który występował tu dzisiaj przeciwko moim skromnym uwagom, i p. s. Buzka, który również z niemi polemizował, to żadnej pomiędzy nami różnicy nie będzie, jeśli będzie mowa o prawie, o prawie, które jest suwerenem nas wszystkich i któremu my wszyscy bez wyjątku i bez różnic politycznych i społecznych zapatrywań, ulegamy. Prawo jest zupełnie jasne i mniemam, że ono jest po mojej stronie i po stronie tych poglądów, którym dałem wyraz w pierwszem swojem przemówieniu.</u> | |
| 181 | + <u xml:id="u-23.1" who="#SPosner">Muszę, niestety, wrócić jeszcze raz do tej kwestii, a to z powodu uwag, uczynionych przez wielce Szanownego s. Balińskiego. P. s. Baliński uważał, że mój pogląd, moje wątpliwości co do tytułu senatora są niesłuszne, dlatego, że w ordynacji wyborczej ten tytuł, ten wyraz jest użyty. Ale regulamin jest organizacją życia wewnętrznego Senatu, nie jest on ustawą przechodnią do ordynacji wyborczej, ale tylko regulaminem, opartym na jednej ustawie, na Konstytucji. Konstytucja nic nie wie o ordynacji wyborczej i zapożyczając z ordynacji wyborczej pewne przepisy, bo musimy ją wziąć pod uwagę, my w regulaminie naszym musimy w zasadniczych sprawach kierować się tylko przepisami Konstytucji niczem więcej. W Konstytucji tego wyrażenia niema.</u> | |
| 182 | + <u xml:id="u-23.2" who="#SPosner">Jeżeli wracam do tego, to nie dlatego, że jestem uparty, złośliwy i bardzo nudny, ale dlatego, że chodzi tu o sprawę wysokiej wagi, bo tu chodzi o to, czy będziemy słuchać prawa, czy nie. Jeżeliśmy uchwalili Konstytucję, jeżeli ją uchwalił w ciężkim trudzie czteroletnim Sejm Ustawodawczy, czy ona jest dobrą, czy złą, to jest inna sprawa, ale istnieje ona i wszystkich nas obowiązuje, ona jest ponad nami, jest prawem zasadniczem, istotnem, jest według przekonania najznakomitszych prawników świata prawem, którego interpretować nie wolno, Otóż, jeżeli tak jest, a ja muszę przychylić się do poglądów moich znakomitych nauczycieli w dziedzinie prawa, to my tych przepisów, o których tu przed chwilą mówił s. Woźnicki, nie możemy przyjąć, ponieważ przepis pod literą c) art. 23, w którym jest mowa o wnioskach senatorów, otwiera bardzo szerokie perspektywy na wszelkiego rodzaju próby rozszerzenia Konstytucji, rozszerzenia praw i kompetencji Senatu. My do regulaminu nie możemy wprowadzać niczego, czego niema w samej ustawie konstytucyjnej. Jeżeli jesteśmy prawnikami, to nam nie wolno tego czynić pod żadnym pozorem i w żadnym względzie. Mnie się zdaje, że to jest tak jasne dla każdego prawnika, którego obowiązuje zasada — „qui bene distinguit, bene docet”, że nawet sporu co do tego być nie powinno.</u> | |
| 183 | + <u xml:id="u-23.3" who="#SPosner">Ale rozumiem doskonale, że członek Senatu chciałby jednak posiadać wszystkie prawa, które posiada członek Sejmu i że to jest pewien paradoks, że stworzyliśmy ten Senat, ale pozbawiliśmy go tych praw, które stanowią istotę i zasadę ciała prawodawczego, pozbawiliśmy go inicjatywy prawodawczej i stąd wypływają te wszystkie wątpliwości, które mamy i które sprawiają, że każdy z mówców, zgłaszających tutaj swoją opinię, po tej linii idącą, może zdobyć w każdym wypadku tylko jak największą niepopularność wśród swoich kolegów. Ale, niestety, takie jest prawo i ja od tego prawa uchylić się nie mogę, ani moje sumienie, ani mój rozum prawniczy na to mi nie pozwalają.</u> | |
| 184 | + <u xml:id="u-23.4" who="#SPosner">Z tego powodu popieram wniosek, zgłoszony tutaj przez s. Woźnickiego i przypomnę raz jeszcze, co powiedziałem na wstępie dzisiejszego mojego pierwszego przemówienia, że ustawa konstytucyjna jest ustawą zasadniczą i fundamentalną, której nie wolno interpretować w sposób choćby najbardziej elegancki, mówiąc językiem prawniczym, w sposób choćby najbardziej nawet subtelny. Bo z chwilą, gdy wchodzimy na drogę takiej interpretacji, otwieramy szeroko okno na to straszne niebezpieczeństwo, jakim. jest nadużycie prawa. Mam nadzieję, że my Żyjemy i żyć będziemy w państwie praworządnem, dla którego istnieje jedno jedyne prawo, prawo, które naród, w Sejmie Ustawodawczym zgromadzony i zorganizowany, sam sobie uchwalił.</u> | |
| 204 | 185 | </div> |
| 205 | 186 | <div xml:id="div-24"> |
| 206 | - <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekksStychel">Glos ma s. Nowodworski.</u> | |
| 187 | + <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma s. Braude.</u> | |
| 207 | 188 | </div> |
| 208 | 189 | <div xml:id="div-25"> |
| 209 | - <u xml:id="u-25.0" who="#SNowodworski">Przedewszystkiem z radością skonstatować mi należy, że wszyscy przedmówcy, bez względu na stanowisko, zajmowane w szczególności do art. 23, o którym chcę mówić, stoją bezwzględnie na gruncie poszanowania prawa wogóle, a Konstytucji w szczególności. Oby to był dobry omen dla całej działalności Senatu. Jednakże argumenty, przytoczone przez s. Posnera, zmuszają ranie do zabrania głosu.</u> | |
| 210 | - <u xml:id="u-25.1" who="#SNowodworski">Przypominam sobie, że jeden z najlepszych cywilistów Kongresówki, dzisiaj już, niestety, nie żyjący, po dożyciu do lat 70, z których 50 zajmował się cywilistyką, zwykł był mawiać: nareszcie doszedłem do tego, że mogę się zacząć uczyć kodeksu Napoleona. Tak jest ze wszystkiemi ustawami, tak też jest z naszą Konstytucją. My tę Konstytucję wszyscy znamy, ale ile razy ją będziemy czytać, tyle razy wyczytamy w niej nowe rzeczy. Np. senator Posner zaznaczył, że dla Senatu obowiązującą jest tylko Konstytucja, że dla regulaminu senackiego ma znaczenie tylko Konstytucja, a nie mają znaczenia inne ustawy, np. ordynacja wyborcza. Jednakże art. 18 Konstytucji mówi wyraźnie: „Bliższe postanowienia o wyborze posłów do Sejmu określi ordynacja wyborcza”. Więc jeżeli ordynacja wyborcza dla regulaminu Senatu nie ma mieć znaczenia, to chyba tylko z tego powodu, że art. 18 nie jest zacytowany w art. 37, który powiada: — „Postanowienia artykułu... — wylicza je, — „które to postanowienia stosują się także do Senatu, względnie do jego członków”.</u> | |
| 211 | - <u xml:id="u-25.2" who="#SNowodworski">A więc z Konstytucji nie wynika, aby bliższe postanowienia o wyborach członków Senatu miała określać ordynacja wyborcza, a więc jeżelibyśmy stali na literalnym tekście Konstytucji, to dojdziemy do wniosku, że ordynacja wyborcza, na zasadzie Konstytucji, mogła być uchwalona tylko przez Sejm Ustawodawczy dla Sejmu a nie mogła być uchwalona dla Senatu i że my wszyscy tutaj naprawdę nie zupełnie legalnie w tej chwili siedzimy. A jednak co do tego, zdaje się, żaden z nas nie ma wątpliwości.</u> | |
| 212 | - <u xml:id="u-25.3" who="#SNowodworski">Ale proszę Panów, zajrzyjmy do art. 60 Konstytucji: — „Ministrowie i delegowani przez nich urzędnicy mają prawo brać udział w posiedzeniach sejmowych i przemawiać poza koleją mówców zapisanych do głosu”.</u> | |
| 213 | - <u xml:id="u-25.4" who="#SNowodworski">W Konstytucji również nigdzie nie jest powiedziane, aby ten artykuł dotyczył także i Senatu. Na tej zasadzie, ściśle rzeczy Biorąc, gdybyśmy tylko literalnie tłumaczyli Konstytucję, moglibyśmy powiedzieć, że rząd nie ma prawa brać udziału w posiedzeniach Senatu, bo mu tego prawa Konstytucja nie nadała</u> | |
| 214 | - <u xml:id="u-25.5" who="#komentarz">(Glos:</u> | |
| 215 | - <u xml:id="u-25.6" who="#SNowodworski">Tak jest).</u> | |
| 216 | - <u xml:id="u-25.7" who="#SNowodworski">A chociaż w tej chwili Rząd solidarnie nie jest obecny</u> | |
| 217 | - <u xml:id="u-25.8" who="#komentarz">(P. Buzek:</u> | |
| 218 | - <u xml:id="u-25.9" who="#SNowodworski">Teraz jest Rada Ministrów), jednak do godziny 5 byli Ministrowie i sądzę, że nikt im tego prawa nie zaprzecza.</u> | |
| 219 | - <u xml:id="u-25.10" who="#SNowodworski">Zdaje mi się, że już te dwa przykłady dowodzą, wbrew tezie p. senatora Posnera, że bez interpretacji Konstytucji nie ruszymy. Inna rzecz, jak ją interpretować, ale weźmy z niedawnych dziejów, art. 41: — „W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat łączą się natychmiast na zaproszenie Marszałka Sejmu i pod jego przewodnictwem z samego prawa w Zgromadzenie Narodowe, celem wyboru Prezydenta”. Ale w regulaminie dla Zgromadzenia Narodowego jest powiedziane, że zawiadomienie o terminie Zgromadzenia Narodowego powinno być doręczone wszystkim Posłom i Senatorom na 7 dni przed terminem. Jak to pogodzić? Czy tamten 7-dniowy termin obowiązuje czy nie, czy się to uchyla, czy nie, i znowu powstaje kwestia interpretacyjna, która została rozwiązana w praktyce w ten sposób, że w tym wypadku termin nie obowiązuje.</u> | |
| 220 | - <u xml:id="u-25.11" who="#SNowodworski">Weźmy kwestię chociażby stanu wyjątkowego. Istnieje ogólna zasada interpretacyjna co do praw obywatelskich i praw jednostki, przewidzianych w Konstytucji, że wszystkie te prawa funkcjonują o tyle, o ile są uchwalone odpowiednie ustawy. Ustawy o stanie wyjątkowym nie mamy, a jednak art. 124 Rząd i czasowy zastępca Prezydenta Rzeczypospolitej interpretowali w ten sposób, że Konstytucja daje możność wprowadzenia stanu wyjątkowego. Tak więc musimy dojść, choćby z tych przykładów, do wniosku, że Konstytucja musi być interpretowana, bo jeżeli nie będzie interpretowana, to dojdziemy chwilami wprost do absurdu. Zresztą ta teza o niemożności interpretowania Konstytucji nie może być, mojem zdaniem, stawiana tak bezwzględnie, jak to czyni s. Posner.</u> | |
| 221 | - <u xml:id="u-25.12" who="#SNowodworski">S. Posner przytoczył tu pogląd Pierre'a. Bynajmniej, nie mam zamiaru uwłaczać autorytetowi Pierre'a, ale muszę zwrócić uwagę, że w jego dziele, na które powoływał się s. Posner, ta zasada nieinterpretowania. Konstytucji francuskiej jest uzasadniona dość oryginalnie. Mianowicie, autor wyprowadza ten wniosek z art. 8 konstytucji francuskiej z dnia 25 lutego 1875 r., w którym jest mowa o warunkach rewizji konstytucji i ponieważ przewidziane tam jest, iż może uczynić to zgromadzenie narodowe, powstałe z połączenia 2 izb, — z tego wyprowadza wniosek, że interpretacja jest niemożliwa inaczej, jak przez zgromadzenie narodowe. Na poparcie tego swojego poglądu powołuje się na konstytucję szwedzką i na konstytucję kantonu berneńskiego, o innych konstytucjach nie wspomina, jednakże przykłady innych konstytucji pod tym względem są niezmiernie ciekawe.</u> | |
| 222 | - <u xml:id="u-25.13" who="#SNowodworski">Może mi kto zarzuci, że tamte konstytucje nie są konstytucjami t. zw. sztywnemi, nie są pisane.</u> | |
| 223 | - <u xml:id="u-25.14" who="#SNowodworski">Ale pisaną jest także konstytucja Stanów Zjednoczonych, która rozwija się wciąż na zasadzie precedensów. Nie będę tu wspominał o angielskiej. Ale także co do pisanych konstytucji, np. w r. 1900, był niezmiernie, ciekawy zatarg, dotyczący konstytucji australijskiej, którą wtedy uchwalano i nadawano z metropolii brytańskiej. Różnice pomiędzy australijską kolonią a metropolią wynikły na punkcie interpretacji konstytucji pisanej w sądzie najwyższym australijskim, w sprawach, w których stronami zainteresowanemi byli tylko Australijczycy. Korona, Imperium Brytyjskie, chciała zachować prawo rewizji w tych sprawach sobie, a Australijczycy chcieli prawo to zachować przy sądzie najwyższym australijskim. Ale szło, wyraźnie powtarzam, o interpretację konstytucji sztywnej, pisanej, i Australijczycy w tej sprawie zwyciężyli.</u> | |
| 224 | - <u xml:id="u-25.15" who="#SNowodworski">Teraz przechodząc konkretnie do art. 23, oprócz tych rzeczy, które podniósł już szanowny sprawozdawca, muszę zwrócić uwagę jeszcze na jedno. Gdybyśmy przyjęli redakcję, proponowaną przez p.s. Woźnickiego i Posnera, to gdziebyśmy np. mogli zmieścić wniosek o zmianę regulaminu — a takie wnioski senatorskie o zmianie regulaminu, wnioski nawet nagłe, rozumiemy wszyscy, że mogą być potrzebne i bezwzględnie muszą być dopuszczalne. Gdzie zmieścilibyśmy np. wniosek o wszczęcie na plenum rozprawy nad odpowiedzią Rządu na interpelację? To prawo przysługiwać musi wszystkim senatorom i w tym względzie musi to być wniosek senatorski, jeżeli Marszałek tej sprawy na porządku dziennym nie postawi. I może być wniosek senatorski dla przyspieszenia tej sprawy o postawienie jej niezwłoczne, a nie załatwianie w czasie, wyznaczonym przez Marszałka</u> | |
| 225 | - <u xml:id="u-25.16" who="#komentarz">(S. Woźnicki: To jest formalny wniosek)</u> | |
| 226 | - <u xml:id="u-25.17" who="#SNowodworski">To nie jest wniosek formalny, to jest wniosek zupełnie rzeczowy, wniosek o otworzenie dyskusji nad odpowiedzią Rządu na interpelację.</u> | |
| 227 | - <u xml:id="u-25.18" who="#SNowodworski">Wogóle, co do tej sprawy, mnie się zdaje, że niepodobna praw Senatu określać, jak to chcą wnioskodawcy mniejszości, jedynie na zasadzie art. 35. Nie możemy zapominać o tem, że oprócz działalności ustawodawczej w granicach, określonych w art. 35, Senat z innych artykułów w Konstytucji posiada dalej sięgające prawo kontroli nad działalnością Rządu. To wynika, proszę Panów, po pierwsze, z art. 4, który powiada: ustawa państwowa ustala corocznie budżet Państwa na rok następny. Budżet jest ustawą, więc musi przechodzić przez zatwierdzenie Senatu. Wiemy wszyscy, że sprawdzanie i zatwierdzanie budżetu jest działalnością kontroli. Następnie, Sejm i Senat ma prawo interpelacji i Senatowi muszą być składane sprawozdania Najwyższej Izby Kontroli Państwa. W tych warunkach, zdaje mi się, że jeżelibyśmy twierdzili, że działalność Senatu, a więc i to, czem Senat ma się zajmować na porządku dziennym, musi się ograniczyć do uchwalania ustaw z Sejmu przychodzących, to takie twierdzenie byłoby absolutnie niezgodnem nie tylko z duchem, ale i literą Konstytucji,</u> | |
| 228 | - <u xml:id="u-25.19" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 229 | - <u xml:id="u-25.20" who="#SNowodworski">Brawo).</u> | |
| 190 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SBraude">Wysoki Senacie! Niezależnie od wniosków mniejszości, które miałem zaszczyt przedstawić już na posiedzeniach Komisji Regulaminowej, przypada mi w udziale obowiązek zgłoszenia także wniosku mniejszości do art. 29, a to w imieniu ugrupowań, należących do mniejszości narodowych.</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-25.1" who="#SBraude">Mianowicie, pozwalam sobie zaproponować Panom małą zmianę do tego ustępu, gdzie mowa jest o tem, że nie wolno odczytywać przemówień, a powiedziane jest, jak następuje: „Wyjątek dopuszcza się dla sprawozdawców komisji”. Otóż ja pozwolę sobie wnieść jeszcze uzupełnienie: „Wyjątek dopuszcza się dla sprawozdawców komisji, ponadto dla członków Senatu, którzy nie władają biegle językiem polskim”.</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-25.2" who="#SBraude">Wysoki Senacie! Intencja tej poprawki zgodna jest, zdaje mi się, z temi wytycznemi zasadami, któremi kierowała się już Komisja Regulaminowa, gdy zdecydowała, że językiem rozpraw ma być wyłącznie język polski. Przedstawiciele mniejszości narodowych, zwłaszcza przedstawiciele mniejszości ukraińskiej, zaproponowali zmianę do tego artykułu, domagającą się pozwolenia dla mniejszości narodowych na przemawianie także w swym języku ojczystym. Szanowny p. senator Karpiński zaznaczył z góry, że nie jest zamiarem przedstawicieli mniejszości narodowych nadużywać tego pozwolenia, gdyby go Wysoki Senat udzielił, bo rozumie się samo przez się, że także przedstawiciele mniejszości narodowych chcą czynnie i owocnie współpracować z Senatem i bynajmniej nie mają zamiaru tamować rozpraw Senatu. Chodzi więc we wniosku s. Karpińskiego, względnie s. Pasternaka, tylko o stronę zasadniczą, ale niezależnie od strony zasadniczej wniosku chodzi mi także obecnie w mojej poprawce o to, aby tym członkom Senatu, którzy z powodu swej odrębnej narodowości biegle językiem polskim nie władają, albo wprawnie się w nim nie wysławiają, była dana możność — celem należytego udziału w pracach Senatu — przemawiania popolsku. A chcemy im to ułatwić przez to, że proponujemy, aby tym członkom Senatu, którzy nie władają językiem polskim w dostatecznej mierze, wolno było swoje przemówienia odczytywać.</u> | |
| 193 | + <u xml:id="u-25.3" who="#SBraude">Dalej mam zaszczyt przedstawić Panom poprawkę do art. 32, którą postawiłem także na Komisji Regulaminowej. Wniosek mój nie uzyskał tara większości i, zdaje się, przez przeoczenie, nie zanotowano mojego zgłoszenia się z tym wnioskiem mniejszości na plenum Senatu. Tam bowiem zaproponowałem i proponuję obecnie Wysokiemu Senatowi, żeby do artykułu, gdzie jest powiedziane, że Marszałkowi służy prawo ograniczenia przemówień senatorów, trwających dłużej, niż godzinę, do oznaczonego przez siebie czasu, dodać: „wyjątek stanowi generalna dyskusja budżetowa”.</u> | |
| 194 | + <u xml:id="u-25.4" who="#SBraude">Wysoki Senacie! Przy rozprawie nad tym przedmiotem w Komisji Regulaminowej, która zmieniła pierwotny tekst projektu s. Nowaka i rozszerzyła czas trwania przemówień senatorów na godzinę w przeciwieństwie do pierwotnego projektu, gdzie była mowa tylko o 30 minutach, właściwie panowała pewna jednomyślność co do tego, że Senat nie może stanowić tylko maszyny do uchwalania ustaw, ale że przedewszystkiem Senat nawet w porównaniu z Sejmem musi być szkołą i to wysoką szkołą polityczną, gdzie wszystkie zagadnienia politycznego i społecznego życia narodowego i państwowego mają być z tej wysokiej trybuny, z tego piedestału mądrości politycznej, jakiej wyrazem ma być Senat, w całej rzeczowej rozciągłości traktowane.</u> | |
| 195 | + <u xml:id="u-25.5" who="#SBraude">Zwracaliśmy niejednokrotnie uwagę na zwyczaje, panujące w innych krajach, w których życie parlamentarne i konstytucyjne dosięgło najwyższego szczytu i gdzie właśnie najwybitniejsi mówcy i przewodnicy narodu przemawiają znacznie dłużej. Przemówienia największych parlamentarzystów świata trwają kilka godzin, do 6, a nawet i więcej.</u> | |
| 196 | + <u xml:id="u-25.6" who="#SBraude">Zastanówmy się nad tem, w jaki sposób umożliwić Senatowi prowadzenie rozpraw szerszego pokroju, rozpraw politycznych wyższego stylu, któreby uświadomiły naród cały, całe społeczeństwo co do zagadnień, które są przedmiotem troski i rozpatrywań Senatu. Zwłaszcza w naszych czasach, Wysoki Senacie, kiedy życic polityczne poprostu stało się dziedziną walk chwilowych, dorywczych, walk ostrych, właśnie Senat powinien być tą ostoją rozwagi, która zastanawia się nad przedmiotami z punktu wyższego, państwowego. I dlatego szukaliśmy niejednokrotnie drogi, jak pogodzić te potrzeby Senatu z koniecznością ochrony tegoż Senatu przed nadużyciem słowa. Wiemy, że są przykłady bardzo gorszącej i szkodliwej obstrukcji retorycznej i dlatego zgodziliśmy się, choć z bólem serca, na pewne ograniczenie czasu przemówień, a w ogólności zredukowanie do 1 godziny. Ale mnie się zdaje, że przecież powinna istnieć chociażby jedna wyspa w tym wielkim systemie klotury, który bądź co bądź panuje w tym parlamencie, powinna być jedna wyspa, jedna chwila rozwagi szczerej, jedna chwila takiego opamiętania, któraby umożliwiła każdemu z nas głębokie wniknięcie w samą istotę zagadnienia, o które chodzi. I sądzę, że według na całym świecie przyjętego zwyczaju parlamentarnego, tą chwilą jest właśnie generalna rozprawa budżetowa, gdzie każdemu z nas dana będzie możność omówienia całokształtu spraw państwowych, objęcia wszystkich zagadnień życia politycznego i państwowego. Dlatego jestem przekonany, że jest niemożliwością, ażeby senator, pojmujący głęboko swoje zadania, mógł w dyskusji budżetowej wyczerpać i wypowiedzieć wszystko, co ma do powiedzenia, w ciągu jednej godziny. Jestem zdania, że my przez jedną taką poprawkę wcale nie otwieramy wrót obstrukcji, bo przecież rozprawa budżetowa toczy się raz do roku i jeżeli raz do roku dyskusja ewentualnie potrwa nieco dłużej, to w tem niebezpieczeństwa żadnego niema, a w każdym razie korzyści, jakie uzyskamy przez rozszerzenie możności przemawiania, będą o wiele większe, aniżeli ta strata czasu, na którą się narażamy. Dlatego bardzo gorąco popieram tę poprawkę, uważam ją za zasadniczą i kto wie, czy nie miarodajną dla całego rozwoju naszego życia politycznego w Państwie.</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-25.7" who="#SBraude">Teraz muszę kilka słów powiedzieć co do mojego wniosku, już zgłoszonego w Komisji Regulaminowej, która proponuje, aby prawo przemawiania bez ograniczenia przysługiwało sprawozdawcy komisji. Pozwolę sobie wnieść tutaj votum mniejszości, a mianowicie, ażeby to prawo nieograniczonego przemawiania przysługiwało nie tylko sprawozdawcy większości Komisji, ale także i mniejszości.</u> | |
| 198 | + <u xml:id="u-25.8" who="#SBraude">Szanowny pan referent senator Buzek powiedział, że wszelkie ograniczenia, zresztą słuszne, mają na celu ochronę Senatu przed nadużyciami, mówiąc poprostu, przed obstrukcją. Ale szanowny pan referent przeoczył, i wogóle większość komisji przeoczyła, jeden zasadniczy moment prawno-państwowy. Właściwie komisje senatu prawno-państwowego znaczenia nie mają i niczego nie rozstrzygają. Uchwały komisji właściwie są tylko wnioskami do plenum, tak że, prawdę powiedziawszy, komisja nie ma ani większości, ani mniejszości. Gdyby te uchwały większości miały w jakimkolwiek kierunku moc obowiązującą, gdyby one w czemkolwiek obowiązywały plenum Senatu, wtenczas możnaby powiedzieć, że stanowisko regulaminowe wnioskodawcy większości komisji musi być inne, niż stanowisko wnioskodawcy mniejszości. Ale przecież komisja jest tylko organem przygotowawczym dla plenum; ma rozpatrywać materiały, ażeby przedstawić Senatowi już pewne obmyślone wnioski.</u> | |
| 199 | + <u xml:id="u-25.9" who="#SBraude">Bardzo często zdarza się, że wniosek większości komisji w plenum pozostaje w mniejszości. I przecież w tej nadziei, i tylko w tej nadziei, mniejszość zgłasza swoje wnioski na plenum, że uzyska większość przeciw przypadkowej większości w komisji. Dlatego też niema, z punktu widzenia prawno-państwowego, podstaw do takiego uprzywilejowania sprawozdawców większości wobec sprawozdawców mniejszości. Niema właściwie sprawozdawców mniejszości w stosunku do sprawozdawców większości, tylko jest sprawozdawca jednej opinii, której może się przeciwstawić sprawozdawca drugiej. Nazwanie więc jednego sprawozdawcą większości, a drugiego sprawozdawcą mniejszości jest to właściwie tylko termin formalny, bez prawno-państwowego znaczenia. Jeżeli się więc przyznaję pewne przywileje jednemu sprawozdawcy, to należy również je przyznać i drugiemu. Jeżeli zaś szanowny p. referent powołuje się na to, że przez to otwiera się wrota do rozmaitych nadużyć, to doświadczenie parlamentarz nie wszystkich prawie krajów wskazuje, że jeden człowiek nigdy skutecznej obstrukcji takiej, któraby tamowała bieg obrad, nie przeprowadzi. Mieliśmy w historii parlamentaryzmu nowoczesnego długie przemówienia tych strasznych — „dauern'erów”, mieliśmy wypadki, że przemówienia takie trwały po 24 godzin.</u> | |
| 200 | + <u xml:id="u-25.10" who="#SBraude">To była męka dla mówcy, ale prócz tego żadnego rezultatu przez to swoje długotrwałe przemówienie nie osiągał. Dlatego też, jeżeli chodzi o jednego człowieka, obawy skutecznej obstrukcji niema. Chodzi natomiast o zasadę, ażeby każda opinia, która znalazła swój wyraz w komisji, mogła być należycie przed plenum broniona i reprezentowana.</u> | |
| 201 | + <u xml:id="u-25.11" who="#SBraude">To są te punkty, co do których proszę o przychylenie się do wniosku mniejszości, w przeciwstawieniu do wniosku większości.</u> | |
| 230 | 202 | </div> |
| 231 | 203 | <div xml:id="div-26"> |
| 232 | - <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głos ma s. Baliński.</u> | |
| 204 | + <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma s. Nowodworski.</u> | |
| 233 | 205 | </div> |
| 234 | 206 | <div xml:id="div-27"> |
| 235 | - <u xml:id="u-27.0" who="#SBalinski">Po wyświetleniu sprawy przez s.s. Buzka i Nowodworskiego zrzekam się głosu.</u> | |
| 207 | + <u xml:id="u-27.0" who="#SNowodworski">Przedewszystkiem z radością skonstatować mi należy, że wszyscy przedmówcy, bez względu na stanowisko, zajmowane w szczególności do art. 23, o którym chcę mówić, stoją bezwzględnie na gruncie poszanowania prawa wogóle, a Konstytucji w szczególności. Oby to był dobry omen dla całej działalności Senatu. Jednakże argumenty, przytoczone przez s. Posnera, zmuszają ranie do zabrania głosu.</u> | |
| 208 | + <u xml:id="u-27.1" who="#SNowodworski">Przypominam sobie, że jeden z najlepszych cywilistów Kongresówki, dzisiaj już, niestety, nie żyjący, po dożyciu do lat 70, z których 50 zajmował się cywilistyką, zwykł był mawiać: nareszcie doszedłem do tego, że mogę się zacząć uczyć kodeksu Napoleona. Tak jest ze wszystkiemi ustawami, tak też jest z naszą Konstytucją. My tę Konstytucję wszyscy znamy, ale ile razy ją będziemy czytać, tyle razy wyczytamy w niej nowe rzeczy. Np. senator Posner zaznaczył, że dla Senatu obowiązującą jest tylko Konstytucja, że dla regulaminu senackiego ma znaczenie tylko Konstytucja, a nie mają znaczenia inne ustawy, np. ordynacja wyborcza. Jednakże art. 18 Konstytucji mówi wyraźnie: „Bliższe postanowienia o wyborze posłów do Sejmu określi ordynacja wyborcza”. Więc jeżeli ordynacja wyborcza dla regulaminu Senatu nie ma mieć znaczenia, to chyba tylko z tego powodu, że art. 18 nie jest zacytowany w art. 37, który powiada: „Postanowienia artykułu... — wylicza je, „które to postanowienia stosują się także do Senatu, względnie do jego członków”.</u> | |
| 209 | + <u xml:id="u-27.2" who="#SNowodworski">A więc z Konstytucji nie wynika, aby bliższe postanowienia o wyborach członków Senatu miała określać ordynacja wyborcza, a więc jeżelibyśmy stali na literalnym tekście Konstytucji, to dojdziemy do wniosku, że ordynacja wyborcza, na zasadzie Konstytucji, mogła być uchwalona tylko przez Sejm Ustawodawczy dla Sejmu a nie mogła być uchwalona dla Senatu i że my wszyscy tutaj naprawdę nie zupełnie legalnie w tej chwili siedzimy. A jednak co do tego, zdaje się, żaden z nas nie ma wątpliwości.</u> | |
| 210 | + <u xml:id="u-27.3" who="#SNowodworski">Ale proszę Panów, zajrzyjmy do art. 60 Konstytucji: „Ministrowie i delegowani przez nich urzędnicy mają prawo brać udział w posiedzeniach sejmowych i przemawiać poza koleją mówców zapisanych do głosu”.</u> | |
| 211 | + <u xml:id="u-27.4" who="#SNowodworski">W Konstytucji również nigdzie nie jest powiedziane, aby ten artykuł dotyczył także i Senatu. Na tej zasadzie, ściśle rzeczy Biorąc, gdybyśmy tylko literalnie tłumaczyli Konstytucję, moglibyśmy powiedzieć, że rząd nie ma prawa brać udziału w posiedzeniach Senatu, bo mu tego prawa Konstytucja nie nadała.</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-27.5" who="#komentarz">(Głos: Tak jest.)</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-27.6" who="#SNowodworski">A chociaż w tej chwili Rząd solidarnie nie jest obecny...</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-27.7" who="#komentarz">(P. Buzek: Teraz jest Rada Ministrów.)</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-27.8" who="#SNowodworski">...jednak do godziny 5 byli Ministrowie i sądzę, że nikt im tego prawa nie zaprzecza.</u> | |
| 216 | + <u xml:id="u-27.9" who="#SNowodworski">Zdaje mi się, że już te dwa przykłady dowodzą, wbrew tezie p. senatora Posnera, że bez interpretacji Konstytucji nie ruszymy. Inna rzecz, jak ją interpretować, ale weźmy z niedawnych dziejów, art. 41: „W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat łączą się natychmiast na zaproszenie Marszałka Sejmu i pod jego przewodnictwem z samego prawa w Zgromadzenie Narodowe, celem wyboru Prezydenta”. Ale w regulaminie dla Zgromadzenia Narodowego jest powiedziane, że zawiadomienie o terminie Zgromadzenia Narodowego powinno być doręczone wszystkim Posłom i Senatorom na 7 dni przed terminem. Jak to pogodzić? Czy tamten 7-dniowy termin obowiązuje czy nie, czy się to uchyla, czy nie, i znowu powstaje kwestia interpretacyjna, która została rozwiązana w praktyce w ten sposób, że w tym wypadku termin nie obowiązuje.</u> | |
| 217 | + <u xml:id="u-27.10" who="#SNowodworski">Weźmy kwestię chociażby stanu wyjątkowego. Istnieje ogólna zasada interpretacyjna co do praw obywatelskich i praw jednostki, przewidzianych w Konstytucji, że wszystkie te prawa funkcjonują o tyle, o ile są uchwalone odpowiednie ustawy. Ustawy o stanie wyjątkowym nie mamy, a jednak art. 124 Rząd i czasowy zastępca Prezydenta Rzeczypospolitej interpretowali w ten sposób, że Konstytucja daje możność wprowadzenia stanu wyjątkowego. Tak więc musimy dojść, choćby z tych przykładów, do wniosku, że Konstytucja musi być interpretowana, bo jeżeli nie będzie interpretowana, to dojdziemy chwilami wprost do absurdu. Zresztą ta teza o niemożności interpretowania Konstytucji nie może być, mojem zdaniem, stawiana tak bezwzględnie, jak to czyni s. Posner.</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-27.11" who="#SNowodworski">S. Posner przytoczył tu pogląd Pierre'a. Bynajmniej, nie mam zamiaru uwłaczać autorytetowi Pierre'a, ale muszę zwrócić uwagę, że w jego dziele, na które powoływał się s. Posner, ta zasada nieinterpretowania. Konstytucji francuskiej jest uzasadniona dość oryginalnie. Mianowicie, autor wyprowadza ten wniosek z art. 8 konstytucji francuskiej z dnia 25 lutego 1875 r., w którym jest mowa o warunkach rewizji konstytucji i ponieważ przewidziane tam jest, iż może uczynić to zgromadzenie narodowe, powstałe z połączenia 2 izb, z tego wyprowadza wniosek, że interpretacja jest niemożliwa inaczej, jak przez zgromadzenie narodowe. Na poparcie tego swojego poglądu powołuje się na konstytucję szwedzką i na konstytucję kantonu berneńskiego, o innych konstytucjach nie wspomina, jednakże przykłady innych konstytucji pod tym względem są niezmiernie ciekawe.</u> | |
| 219 | + <u xml:id="u-27.12" who="#SNowodworski">Może mi kto zarzuci, że tamte konstytucje nie są konstytucjami t. zw. sztywnemi, nie są pisane.</u> | |
| 220 | + <u xml:id="u-27.13" who="#SNowodworski">Ale pisaną jest także konstytucja Stanów Zjednoczonych, która rozwija się wciąż na zasadzie precedensów. Nie będę tu wspominał o angielskiej. Ale także co do pisanych konstytucji, np. w r. 1900, był niezmiernie, ciekawy zatarg, dotyczący konstytucji australijskiej, którą wtedy uchwalano i nadawano z metropolii brytańskiej. Różnice pomiędzy australijską kolonią a metropolią wynikły na punkcie interpretacji konstytucji pisanej w sądzie najwyższym australijskim, w sprawach, w których stronami zainteresowanemi byli tylko Australijczycy. Korona, Imperium Brytyjskie, chciała zachować prawo rewizji w tych sprawach sobie, a Australijczycy chcieli prawo to zachować przy sądzie najwyższym australijskim. Ale szło, wyraźnie powtarzam, o interpretację konstytucji sztywnej, pisanej, i Australijczycy w tej sprawie zwyciężyli.</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-27.14" who="#SNowodworski">Teraz przechodząc konkretnie do art. 23, oprócz tych rzeczy, które podniósł już szanowny sprawozdawca, muszę zwrócić uwagę jeszcze na jedno. Gdybyśmy przyjęli redakcję, proponowaną przez p.s. Woźnickiego i Posnera, to gdziebyśmy np. mogli zmieścić wniosek o zmianę regulaminu — a takie wnioski senatorskie o zmianie regulaminu, wnioski nawet nagłe, rozumiemy wszyscy, że mogą być potrzebne i bezwzględnie muszą być dopuszczalne. Gdzie zmieścilibyśmy np. wniosek o wszczęcie na plenum rozprawy nad odpowiedzią Rządu na interpelację? To prawo przysługiwać musi wszystkim senatorom i w tym względzie musi to być wniosek senatorski, jeżeli Marszałek tej sprawy na porządku dziennym nie postawi. I może być wniosek senatorski dla przyspieszenia tej sprawy o postawienie jej niezwłoczne, a nie załatwianie w czasie, wyznaczonym przez Marszałka.</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-27.15" who="#komentarz">(S. Woźnicki: To jest formalny wniosek)</u> | |
| 223 | + <u xml:id="u-27.16" who="#SNowodworski">To nie jest wniosek formalny, to jest wniosek zupełnie rzeczowy, wniosek o otworzenie dyskusji nad odpowiedzią Rządu na interpelację.</u> | |
| 224 | + <u xml:id="u-27.17" who="#SNowodworski">Wogóle, co do tej sprawy, mnie się zdaje, że niepodobna praw Senatu określać, jak to chcą wnioskodawcy mniejszości, jedynie na zasadzie art. 35. Nie możemy zapominać o tem, że oprócz działalności ustawodawczej w granicach, określonych w art. 35, Senat z innych artykułów w Konstytucji posiada dalej sięgające prawo kontroli nad działalnością Rządu. To wynika, proszę Panów, po pierwsze, z art. 4, który powiada: ustawa państwowa ustala corocznie budżet Państwa na rok następny. Budżet jest ustawą, więc musi przechodzić przez zatwierdzenie Senatu. Wiemy wszyscy, że sprawdzanie i zatwierdzanie budżetu jest działalnością kontroli. Następnie, Sejm i Senat ma prawo interpelacji i Senatowi muszą być składane sprawozdania Najwyższej Izby Kontroli Państwa. W tych warunkach, zdaje mi się, że jeżelibyśmy twierdzili, że działalność Senatu, a więc i to, czem Senat ma się zajmować na porządku dziennym, musi się ograniczyć do uchwalania ustaw z Sejmu przychodzących, to takie twierdzenie byłoby absolutnie niezgodnem nie tylko z duchem, ale i literą Konstytucji,</u> | |
| 225 | + <u xml:id="u-27.18" who="#komentarz">(Głos: Brawo).</u> | |
| 236 | 226 | </div> |
| 237 | 227 | <div xml:id="div-28"> |
| 238 | - <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głos ma s. Zubowicz.</u> | |
| 228 | + <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma s. Baliński.</u> | |
| 239 | 229 | </div> |
| 240 | 230 | <div xml:id="div-29"> |
| 241 | - <u xml:id="u-29.0" who="#SZubowicz">Proszę Panów, powoływała się tutaj Wysoka Izba na autorytety obcych pisarzy. Ja się nie będę powoływał na autorytety obcych pisarzy, ale na naszych komentatorów Konstytucji. Mam przed sobą dwie książki: jedną: „Konstytucję z dnia 17 marca 1921 r.”, wydał i objaśnił prof. Władysław Leopold Jaworski i drugą: — „Polskie Prawo polityczne, Geneza i system” Dra Wacława Komarnickiego, profesora uniwersytetu wileńskiego.</u> | |
| 242 | - <u xml:id="u-29.1" who="#SZubowicz">W pierwszej, pod art. 35 prof. Władysław Leopold Jaworski, mówiąc o tem, co wolno Senatowi i czego nie wolno, na str. 203, pod p. 3. piszę następującą uwagę: — „Senatowi nie służy prawo inicjatywy (art. 10.)”. W drugiej, u Komarnickiego, jest powiedziane: — „Według art. 10 Konstytucji prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje wyłącznie Rządowi i Sejmowi”.</u> | |
| 243 | - <u xml:id="u-29.2" who="#komentarz">Glosy na prawicy:</u> | |
| 244 | - <u xml:id="u-29.3" who="#SZubowicz">Słusznie). — „Całkowite pozbawienie Senatu inicjatyw wy ustawodawczej stanowi wielkie ograniczenie kompetencji jego i redukuje rolę jego do rozpatrywania przyjętych przez Sejm projektów”.</u> | |
| 245 | - <u xml:id="u-29.4" who="#SZubowicz">Komentatorowie, według mego zdania, ludzie wielkiej nauki i wiedzy, którzy nie mogą być w danym wypadku podejrzewani o stronniczość w tym lub innym kierunku, jedni i drudzy podkreślają, że Senat inicjatywy prawodawczej nie ma. Tymczasem art. 23 robi niejako wyłom w tej zasadzie. Jeśli nam będzie wolno stawiać pewne wnioski, to wnioski te będą jakgdyby impulsem do wyłomu</u> | |
| 246 | - <u xml:id="u-29.5" who="#komentarz">(Wesołość).</u> | |
| 247 | - <u xml:id="u-29.6" who="#SZubowicz">My mamy pewne zasady, jednak chcemy przemycić drogą uboczną zupełnie inne zasady.</u> | |
| 248 | - <u xml:id="u-29.7" who="#SZubowicz">Otóż, stojąc na stanowisku art. 10, który pozbawia nas prawa inicjatywy, nie możemy rozszerzać naszych kompetencji, nie możemy mówić, aby wolno było stawiać wnioski. Nawet słyszałem tu pewien zarzut na sali, że w takim razie pojedyńczy obywatele nie mają prawa stawiania wniosków. A tak. Gdyby było dane prawo inicjatywy i prawo referendum ludności, wtedy moglibyśmy mówić, że i Senat powinienby mieć prawo inicjatywy prawodawczej, czem przecież jest wniosek.</u> | |
| 249 | - <u xml:id="u-29.8" who="#SZubowicz">Teraz jeszcze o jednej rzeczy chciałbym powiedzieć. Jeśli wniosek będzie postawiony, a Rząd przejdzie nad nim do porządku dziennego, bo przecież Rząd w myśl art. 43 i 58 ustawy nie jest odpowiedzialny przed Senatem, czy wtedy pójdzie to na korzyść autorytetowi naszej izby? Wątpię mocno. Otóż, dbając o powagę tej Izby i dbając, abyśmy stali na straży art. 10, nie powinniśmy robić w ten lub inny sposób wyłomów. Jeżeli jesteśmy izbą kontrolującą, której przedstawiciele powinni stać na straży prawa i bronić go, to my jako prawodawcy kontrolujący, nie możemy robić samozwańczych kroków i samozwańczych wyłomów. Dlatego wzywam Wysoką Izbę do przyjęcia wniosku w tej redakcji, jaką mu nadaje propozycja s. Woźnickiego.</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-29.0" who="#SBaliński">Po wyświetleniu sprawy przez s.s. Buzka i Nowodworskiego zrzekam się głosu.</u> | |
| 250 | 232 | </div> |
| 251 | 233 | <div xml:id="div-30"> |
| 252 | - <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszalekksStychel">Dyskusja nad rozdziałem 3 jest wyczerpana. Czy sprawozdawca chce zabrać jeszcze głos?</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma s. Zubowicz.</u> | |
| 253 | 235 | </div> |
| 254 | 236 | <div xml:id="div-31"> |
| 255 | - <u xml:id="u-31.0" who="#SBuzek">Tak.</u> | |
| 256 | - <u xml:id="u-31.1" who="#SBuzek">Wicemarszałek ks. Stychel: Referent s. Buzek ma głos.</u> | |
| 257 | - <u xml:id="u-31.2" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Pozwoliłbym sobie do wniosków, postawionych w toku dyskusji na kilka uwag. Przedewszystkiem zapomniałem w mojem pierwszem przemówieniu zwrócić uwagę na treść art. 19, w którym jest pewne niedopatrzenie i wskutek, tego niedopatrzenia pewna niezgodność z art. 30 Konstytucji. Mianowicie, art. 19 brzmi: — „Posiedzenia Senatu są jawne, o ile Senat, na wniosek urzędującego Prezydjum, Rządu, albo 7 senatorów, nie uchwali tajności i t. d.”. To pozostało jeszcze z regulaminu dawnego Sejmu. Tymczasem art. 30 Konstytucji mówi: — „Posiedzenia Sejmu są jawne. Na wniosek Marszałka, przedstawiciela Rządu lub 30 posłów może Sejm uchwalić tajność posiedzenia”. Art. 19 musimy uzgodnić z Konstytucją w ten sposób, iż słowa — „urzędującego Prezydjum” zastąpimy słowami „Marszałka” i upraszam o to uzgodnienie.</u> | |
| 258 | - <u xml:id="u-31.3" who="#SBuzek">Teraz z kolei przystępuję do art. 23. Otóż szanowny p. s. dr. Zubowicz powoływał się na dwóch autorów, a mianowicie, na dra Jaworskiego i dra Komarnickiego. Ja podzielam zapatrywania p. s. Zubowicza, że p. dr. Władysław Leopold Jaworski jest człowiekiem wielkiej nauki i w tym wypadku postępuje zupełnie bezstronnie, ale ja cały jego komentarz czytałem i w bardzo wielu wypadkach musiałem być zupełnie odmiennego zdania, aniżeli pan kolega prof. dr. Jaworski. Profesor dr. Jaworski jest wybitnym cywilistą, stosuje metodę ściśle cywilistyczną do prawa konstytucyjnego i dochodzi wskutek tego do wyników, o których się autorom Konstytucji absolutnie nie śniło. Ja sam byłem referentem lub autorem kilku przepisów naszej Konstytucji i interesowało mnie, w jaki sposób treść tych przepisów została ujęta przez p. prof. Jaworskiego. On, stosując metodę ściśle cywilistycznej interpretacji, nie uwzględniając naszego prawa publicznego, dochodzi gdzie niegdzie do wyników, które rzeczywiście są wręcz odmienne od tego, czego chciała Komisja Konstytucyjna i my wszyscy. W art 10 nie występuje to tak, jak w innych artykułach. Dlatego nie jestem zdania, iżby tą metodą cywilistyczną można interpretować Konstytucję. Konstytucja zawiera przepisy przedewszystkiem z prawa publicznego, jest ułamkiem prawa publicznego i musi być interpretowana w związku z całością prawa publicznego i całością instytucji publicznych. Jeżeli się o tem zapomina i stosuje metodę ściśle cywilistyczną, to musi się dojść do wyników, sprzecznych z najkardynalniejszemi wymogami praktycznego życia.</u> | |
| 259 | - <u xml:id="u-31.4" who="#SBuzek">Otóż to tylko en passant.</u> | |
| 260 | - <u xml:id="u-31.5" who="#SBuzek">Zaznaczyłem w mojem przemówieniu i co do tego niema wątpliwości, że to, co prawnie nazywa się inicjatywą ustawodawczą, to Senatowi nie przysługuje. Gdyby na podstawie art. 23 ktoś wniósł projekt ustawy, to oczywiście tego rodzaju wypadek byłby rzeczą niedopuszczalną. Zresztą jeżeliby nawet Senat uchwalił projekt jakiejś ustawy, toby to nie miało prawnego znaczenia, bo Sejm by się tem nie mógł zajmować, a gdyby nawet Sejm taki projekt przyjął, to ustawa taka jeszcze raz musiałaby być wniesiona do uchwalenia, bo pierwsza uchwała nie miałaby prawnego znaczenia. Więc co do tego, Sz. Koledzy, jesteśmy zupełnie zgodni. Jeżeli istnieje różnica zdań, to tylko co do wniosków, które nie mają charakteru inicjatywy ustawodawczej, ani też nie sprzeciwiają się innym artykułom Konstytucji, jak np. art. 34, 58 i 59. Otóż pozwolę sobie twierdzić, że senatorowi wolno stawiać wnioski, zgodne z Konstytucją, podczas gdy wniosek sz. p. kol. s. Woźnickiego i dr. Posnera wychodzi z zupełnie innego założenia. Wydaje mi się dalej, że nie można, jak to sz. kolega s. Woźnicki robi, powoływać się na to, że stronnictwa, które zwalczały sam Senat i odnośne artykuły Konstytucji, powinny stać na stanowisku, zajętem właśnie przez sz. p. senatora, bo myśmy do stronnictw, które zwalczały Senat, należeli, stojąc konsekwentnie na stanowisku jednoizbowości. Sprawa ta została jednak załatwiona inaczej przez Konstytucję i poczucie praworządności nakazuje nam stać na stanowisku obowiązującej Konstytucji i dążyć do jej naprawy drogą, przepisaną w samej Konstytucji, mianowicie w myśl art. 125 Konstytucji.</u> | |
| 261 | - <u xml:id="u-31.6" who="#SBuzek">Ale dopóki Senat istnieje, dopóki obecna Konstytucja obowiązuje, to poczucie praworządności nakazuje nam i nakłada na nas obowiązek zrobienia z instytucji tej wszystkiego tego, co dla dobra Rzeczypospolitej z niej zrobić można i co jest zgodne z Konstytucją. Zdaje nam się, że na tej drodze, na jakiej się obecnie znajdujemy, temu wymogowi czynimy zadość, przez to, że pozwalamy Senatowi wydobyć z siebie maksymum tego, na co mu Konstytucja pozwala. Gdybyśmy przyjęli wniosek szanownych panów kolegów, tobyśmy uniemożliwili Senatowi zrobienia tego, co dla dobra Rzeczypospolitej zrobić może zgodnie z samą Konstytucją. Z tego powodu proszę o przyjęcie tego artykułu w brzmieniu, uchwalonem przez Komisję. Oczywiście będziemy się domagać, by Senat zrobił z praw, zastrzeżonych w art. 23, użytek, zgodny z Konstytucją. Jeśli Senat zrobi z tych praw rozumny użytek, podniesie to bardzo jego powagę i będzie z pożytkiem dla Państwa. By przekonać zwolenników wniosku mniejszości, dodaję jeszcze, iż trzeba zawsze rozróżniać miedzy</u> | |
| 262 | - <u xml:id="u-31.7" who="#komentarz">esentiale jakiejś sprawy, a jej accidentiale. Esentiale czynności Senatu jest określone w art. 35 Konstytucji, a accidentiale</u> | |
| 263 | - <u xml:id="u-31.8" who="#SBuzek">wynika z całego jej dalszego tekstu, zwłaszcza zaś z przepisów art. 33, 4, 5, 6, 7 i 8,.a także z przepisów art. 107, na który niektórzy przedmówcy się powoływali. Tyle, co się tyczy art. 23 i art, 25.</u> | |
| 264 | - <u xml:id="u-31.9" who="#SBuzek">Przechodząc teraz do wniosku sz. pana kolegi s. Braudego do art. 29, zaznaczam, iż wniosek ten żąda, ażeby tym kolegom senatorom, którzy nie mówią dobrze popolsku, wolno było odczytywać swoje mowy. Zdaje mi się, że tę sprawę należałoby pozostawić taktowi Marszałka. Osobiście uważałbym za dopuszczalne, żeby Marszałek koledze, który dobrze językiem polskim nie włada, zezwolił na posługiwanie się więcej rękopisem, aniżeli wolno kolegom, którzy biegle popolsku mówią i jestem przekonany, iż p. Marszałek jest tego samego zdania. Ponadto ustęp 3 art. 29 zezwala p. Marszałkowi czynić odpowiednie wyjątki. W każdym razie nie czuję się, jako sprawozdawca, uprawnionym do zejścia ze stanowiska, zajętego przez Komisję.</u> | |
| 265 | - <u xml:id="u-31.10" who="#SBuzek">Co się dalej tyczy art. 32, to kolega s. Braude ma zupełną słuszność, że rozprawa budżetowa jest dyskusją ogólno-polityczną, gdzie senator powinien mieć sposobność rozwinięcia swojego programu i szerszego omówienia ważniejszych spraw państwowych z punktu widzenia swojego stronnictwa. Wydaje mi się jednak, iż życzenia te kol. Braudego są uwzględnione także w brzmieniu, uchwalonem przez Komisję. Artykuł ten brzmi mianowicie: — „Marszałkowi służy prawo ograniczania przemówień senatorów, trwających dłużej niż godzinę”. Z tego wynika, iż niema zakazu mów dłuższych, iż Marszałek może zezwolić na mowy znacznie dłuższe, niż godzinę. Zdaje mi się, że możemy to pozostawić w zupełności dyskrecji Marszałka, czy pewne dyskusje są tak zasadniczo ważne, że należy zgóry dopuszczać takie dłuższe przemówienia. Zresztą sprawę tę można przedtem z Marszałkiem omówić. Statuowanie tego wyjątku w samym regulaminie wydawałoby mi się wobec tego niepotrzebnem.</u> | |
| 266 | - <u xml:id="u-31.11" who="#SBuzek">Co się tyczy dalszych wniosków s. Braudego, to już miałem o nich sposobność przedtem mówić. Muszę się sprzeciwić także wnioskowi s. Woźnickiego o skreślenie w punkcie h) art. 37 słów: — „a w szczególności w kwestii nagłości sprawy”. Skreślenie to jest niedopuszczalne już choćby ze względu na art. 104 o — „Ordynacji Wyborczej”, który wyraźnie mówi o trybie, — „wskazanym dla wniosków nagłych”.</u> | |
| 267 | - <u xml:id="u-31.12" who="#SBuzek">Otóż trzeba tryb ten w jakiś sposób określić. Moglibyśmy to uczynić w dwojakiej formie: albo przez wprowadzenie wniosków nagłych, jako odrębnego rodzaju wniosków, albo też w formie uchwalonej przez Komisję. Odrzucając ewentualność pierwszą, wprowadzamy tylko jedną kategorię wniosków, umożliwiamy natomiast, aby na podstawie art. 37 wnioskom tym nadać charakter wniosków nagłych. Rebus hic stantibus nie mogła Komisja połączyć inaczej i dlatego nie mogę zgodzić się na skreślenie słów? — „a w szczególności w kwestii nagłości sprawy”.</u> | |
| 268 | - <u xml:id="u-31.13" who="#SBuzek">Nareszcie co do art. 39. Tu zwracano moją uwagę, że należy skreślić w art. 39 drugie zdanie: — „Wniosek formalny, raz odrzucony, nie może być postawiony ponownie w ciągu tej samej rozprawy”. Żądaniu temu muszę się przeciwstawić, jest bowiem rzeczą jasną, iż można ponowić wniosek formalny raz odrzucony, o ile chodzi o zamknięcie dyskusji. Wynika to bezpośrednio z ostatniego zdania, brzmiącego w sposób następujący: — „O tem, czy wniosek nowy ma tę samą treść, co odrzucony, rozstrzyga nieodwołalnie Marszałek”. Jeżeli więc postawiono wniosek o zamknięcie dyskusji, a wniosek ten stał odrzucony, to można ten wniosek ponowić, a dopuszczalność jego będzie zależeć od Marszałka. Jeżeli Marszałek jest przekonania, iż stan rozprawy w Senacie jest ten sam, co w chwili odrzucenia pierwszego wniosku o zamknięcie dyskusji, to oświadczy, że ponowny wniosek o zamknięcie dyskusji jest niedopuszczalny. Jeśli natomiast od odrzucenia pierwszego wniosku upłynęło dużo czasu i stosunki się zmieniły, jeżeli np. najważniejsi mówcy już się wypowiedzieli, to Marszałek będzie stał na stanowisku, iż chodzi o wniosek nowy i dopuści ponownie do postawienia wniosku o zamknięcie dyskusji. Z tego powodu nie ma potrzeby powiedzieć wyraźnie, iż wniosek o zamknięcie dyskusji może być ponownie postawiony, choćby już raz został odrzucony.</u> | |
| 269 | - <u xml:id="u-31.14" who="#SBuzek">Art. 39 przyjąć będzie więc można bez zmiany. Co do art. 40, mówiłem już przedtem. Do dalszych artykułów nic zgłoszono żadnych poprawek.</u> | |
| 270 | - <u xml:id="u-31.15" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Ja zgłaszałem do art. 33 poprawkę o 15 minut)</u> | |
| 271 | - <u xml:id="u-31.16" who="#SBuzek">Piętnaście minut? Zdaje mi się, że tu można zastosować to, co mówiłem do art. 32, mianowicie: iż w ważniejszych sprawach będzie mógł Marszałek robić co do czasu trwania przemówień koncesje, ale jako norma, to 5 minut powinno być chyba wystarczające.</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-31.0" who="#SZubowicz">Proszę Panów, powoływała się tutaj Wysoka Izba na autorytety obcych pisarzy. Ja się nie będę powoływał na autorytety obcych pisarzy, ale na naszych komentatorów Konstytucji. Mam przed sobą dwie książki: jedną: „Konstytucję z dnia 17 marca 1921 r.”, wydał i objaśnił prof. Władysław Leopold Jaworski i drugą: „Polskie Prawo polityczne, Geneza i system” Dra Wacława Komarnickiego, profesora uniwersytetu wileńskiego.</u> | |
| 238 | + <u xml:id="u-31.1" who="#SZubowicz">W pierwszej, pod art. 35 prof. Władysław Leopold Jaworski, mówiąc o tem, co wolno Senatowi i czego nie wolno, na str. 203, pod p. 3. piszę następującą uwagę: „Senatowi nie służy prawo inicjatywy (art. 10.)”. W drugiej, u Komarnickiego, jest powiedziane: „Według art. 10 Konstytucji prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje wyłącznie Rządowi i Sejmowi”.</u> | |
| 239 | + <u xml:id="u-31.2" who="#komentarz">(Głosy na prawicy: Słusznie.)</u> | |
| 240 | + <u xml:id="u-31.3" who="#SZubowicz">„Całkowite pozbawienie Senatu inicjatyw wy ustawodawczej stanowi wielkie ograniczenie kompetencji jego i redukuje rolę jego do rozpatrywania przyjętych przez Sejm projektów”.</u> | |
| 241 | + <u xml:id="u-31.4" who="#SZubowicz">Komentatorowie, według mego zdania, ludzie wielkiej nauki i wiedzy, którzy nie mogą być w danym wypadku podejrzewani o stronniczość w tym lub innym kierunku, jedni i drudzy podkreślają, że Senat inicjatywy prawodawczej nie ma. Tymczasem art. 23 robi niejako wyłom w tej zasadzie. Jeśli nam będzie wolno stawiać pewne wnioski, to wnioski te będą jakgdyby impulsem do wyłomu.</u> | |
| 242 | + <u xml:id="u-31.5" who="#komentarz">(Wesołość).</u> | |
| 243 | + <u xml:id="u-31.6" who="#SZubowicz">My mamy pewne zasady, jednak chcemy przemycić drogą uboczną zupełnie inne zasady.</u> | |
| 244 | + <u xml:id="u-31.7" who="#SZubowicz">Otóż, stojąc na stanowisku art. 10, który pozbawia nas prawa inicjatywy, nie możemy rozszerzać naszych kompetencji, nie możemy mówić, aby wolno było stawiać wnioski. Nawet słyszałem tu pewien zarzut na sali, że w takim razie pojedyńczy obywatele nie mają prawa stawiania wniosków. A tak. Gdyby było dane prawo inicjatywy i prawo referendum ludności, wtedy moglibyśmy mówić, że i Senat powinienby mieć prawo inicjatywy prawodawczej, czem przecież jest wniosek.</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-31.8" who="#SZubowicz">Teraz jeszcze o jednej rzeczy chciałbym powiedzieć. Jeśli wniosek będzie postawiony, a Rząd przejdzie nad nim do porządku dziennego, bo przecież Rząd w myśl art. 43 i 58 ustawy nie jest odpowiedzialny przed Senatem, czy wtedy pójdzie to na korzyść autorytetowi naszej izby? Wątpię mocno. Otóż, dbając o powagę tej Izby i dbając, abyśmy stali na straży art. 10, nie powinniśmy robić w ten lub inny sposób wyłomów. Jeżeli jesteśmy izbą kontrolującą, której przedstawiciele powinni stać na straży prawa i bronić go, to my jako prawodawcy kontrolujący, nie możemy robić samozwańczych kroków i samozwańczych wyłomów. Dlatego wzywam Wysoką Izbę do przyjęcia wniosku w tej redakcji, jaką mu nadaje propozycja s. Woźnickiego.</u> | |
| 272 | 246 | </div> |
| 273 | 247 | <div xml:id="div-32"> |
| 274 | - <u xml:id="u-32.0" who="#Wicemarszalekks">Stychel: Przechodzimy do rozdziału IV. Głos ma s. referent.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszałekksStychel">Dyskusja nad rozdziałem 3 jest wyczerpana. Czy sprawozdawca chce zabrać jeszcze głos?</u> | |
| 275 | 249 | </div> |
| 276 | 250 | <div xml:id="div-33"> |
| 277 | - <u xml:id="u-33.0" who="#SBuzek">Rozdział IV omawia załatwianie projektów ustaw. Artykuły odnośne były przedmiotem szczegółowy obrad Komisji, były kilkakrotnie zmieniane, ostatecznie zostały jednak przez Komisję przyjęte dość jednomyślnie. Zdaje mi się, iż także w plenum różnicy zdań nic będzie. Z tego powodu nie widzę potrzeby zabierania Wysokiemu Senatowi czasu dłuższem motywowaniem tych artykułów.</u> | |
| 251 | + <u xml:id="u-33.0" who="#SBuzek">Tak.</u> | |
| 278 | 252 | </div> |
| 279 | 253 | <div xml:id="div-34"> |
| 280 | - <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekksStychel">W dyskusji nad rozdz. IV głos ma s. Kędzior.</u> | |
| 254 | + <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszałekksStychel">Referent s. Buzek ma głos.</u> | |
| 255 | + <u xml:id="u-34.1" who="#WicemarszałekksStychel">Wysoki Senacie! Pozwoliłbym sobie do wniosków, postawionych w toku dyskusji na kilka uwag. Przedewszystkiem zapomniałem w mojem pierwszem przemówieniu zwrócić uwagę na treść art. 19, w którym jest pewne niedopatrzenie i wskutek, tego niedopatrzenia pewna niezgodność z art. 30 Konstytucji. Mianowicie, art. 19 brzmi: „Posiedzenia Senatu są jawne, o ile Senat, na wniosek urzędującego Prezydjum, Rządu, albo 7 senatorów, nie uchwali tajności i t. d.”. To pozostało jeszcze z regulaminu dawnego Sejmu. Tymczasem art. 30 Konstytucji mówi: „Posiedzenia Sejmu są jawne. Na wniosek Marszałka, przedstawiciela Rządu lub 30 posłów może Sejm uchwalić tajność posiedzenia”. Art. 19 musimy uzgodnić z Konstytucją w ten sposób, iż słowa „urzędującego Prezydjum” zastąpimy słowami „Marszałka” i upraszam o to uzgodnienie.</u> | |
| 256 | + <u xml:id="u-34.2" who="#WicemarszałekksStychel">Teraz z kolei przystępuję do art. 23. Otóż szanowny p. s. dr. Zubowicz powoływał się na dwóch autorów, a mianowicie, na dra Jaworskiego i dra Komarnickiego. Ja podzielam zapatrywania p. s. Zubowicza, że p. dr. Władysław Leopold Jaworski jest człowiekiem wielkiej nauki i w tym wypadku postępuje zupełnie bezstronnie, ale ja cały jego komentarz czytałem i w bardzo wielu wypadkach musiałem być zupełnie odmiennego zdania, aniżeli pan kolega prof. dr. Jaworski. Profesor dr. Jaworski jest wybitnym cywilistą, stosuje metodę ściśle cywilistyczną do prawa konstytucyjnego i dochodzi wskutek tego do wyników, o których się autorom Konstytucji absolutnie nie śniło. Ja sam byłem referentem lub autorem kilku przepisów naszej Konstytucji i interesowało mnie, w jaki sposób treść tych przepisów została ujęta przez p. prof. Jaworskiego. On, stosując metodę ściśle cywilistycznej interpretacji, nie uwzględniając naszego prawa publicznego, dochodzi gdzie niegdzie do wyników, które rzeczywiście są wręcz odmienne od tego, czego chciała Komisja Konstytucyjna i my wszyscy. W art 10 nie występuje to tak, jak w innych artykułach. Dlatego nie jestem zdania, iżby tą metodą cywilistyczną można interpretować Konstytucję. Konstytucja zawiera przepisy przedewszystkiem z prawa publicznego, jest ułamkiem prawa publicznego i musi być interpretowana w związku z całością prawa publicznego i całością instytucji publicznych. Jeżeli się o tem zapomina i stosuje metodę ściśle cywilistyczną, to musi się dojść do wyników, sprzecznych z najkardynalniejszemi wymogami praktycznego życia.</u> | |
| 257 | + <u xml:id="u-34.3" who="#WicemarszałekksStychel">Otóż to tylko en passant.</u> | |
| 258 | + <u xml:id="u-34.4" who="#WicemarszałekksStychel">Zaznaczyłem w mojem przemówieniu i co do tego niema wątpliwości, że to, co prawnie nazywa się inicjatywą ustawodawczą, to Senatowi nie przysługuje. Gdyby na podstawie art. 23 ktoś wniósł projekt ustawy, to oczywiście tego rodzaju wypadek byłby rzeczą niedopuszczalną. Zresztą jeżeliby nawet Senat uchwalił projekt jakiejś ustawy, toby to nie miało prawnego znaczenia, bo Sejm by się tem nie mógł zajmować, a gdyby nawet Sejm taki projekt przyjął, to ustawa taka jeszcze raz musiałaby być wniesiona do uchwalenia, bo pierwsza uchwała nie miałaby prawnego znaczenia. Więc co do tego, Sz. Koledzy, jesteśmy zupełnie zgodni. Jeżeli istnieje różnica zdań, to tylko co do wniosków, które nie mają charakteru inicjatywy ustawodawczej, ani też nie sprzeciwiają się innym artykułom Konstytucji, jak np. art. 34, 58 i 59. Otóż pozwolę sobie twierdzić, że senatorowi wolno stawiać wnioski, zgodne z Konstytucją, podczas gdy wniosek sz. p. kol. s. Woźnickiego i dr. Posnera wychodzi z zupełnie innego założenia. Wydaje mi się dalej, że nie można, jak to sz. kolega s. Woźnicki robi, powoływać się na to, że stronnictwa, które zwalczały sam Senat i odnośne artykuły Konstytucji, powinny stać na stanowisku, zajętem właśnie przez sz. p. senatora, bo myśmy do stronnictw, które zwalczały Senat, należeli, stojąc konsekwentnie na stanowisku jednoizbowości. Sprawa ta została jednak załatwiona inaczej przez Konstytucję i poczucie praworządności nakazuje nam stać na stanowisku obowiązującej Konstytucji i dążyć do jej naprawy drogą, przepisaną w samej Konstytucji, mianowicie w myśl art. 125 Konstytucji.</u> | |
| 259 | + <u xml:id="u-34.5" who="#WicemarszałekksStychel">Ale dopóki Senat istnieje, dopóki obecna Konstytucja obowiązuje, to poczucie praworządności nakazuje nam i nakłada na nas obowiązek zrobienia z instytucji tej wszystkiego tego, co dla dobra Rzeczypospolitej z niej zrobić można i co jest zgodne z Konstytucją. Zdaje nam się, że na tej drodze, na jakiej się obecnie znajdujemy, temu wymogowi czynimy zadość, przez to, że pozwalamy Senatowi wydobyć z siebie maksymum tego, na co mu Konstytucja pozwala. Gdybyśmy przyjęli wniosek szanownych panów kolegów, tobyśmy uniemożliwili Senatowi zrobienia tego, co dla dobra Rzeczypospolitej zrobić może zgodnie z samą Konstytucją. Z tego powodu proszę o przyjęcie tego artykułu w brzmieniu, uchwalonem przez Komisję. Oczywiście będziemy się domagać, by Senat zrobił z praw, zastrzeżonych w art. 23, użytek, zgodny z Konstytucją. Jeśli Senat zrobi z tych praw rozumny użytek, podniesie to bardzo jego powagę i będzie z pożytkiem dla Państwa. By przekonać zwolenników wniosku mniejszości, dodaję jeszcze, iż trzeba zawsze rozróżniać między esentiale jakiejś sprawy, a jej accidentiale. Esentiale czynności Senatu jest określone w art. 35 Konstytucji, a accidentiale wynika z całego jej dalszego tekstu, zwłaszcza zaś z przepisów art. 33, 4, 5, 6, 7 i 8,.a także z przepisów art. 107, na który niektórzy przedmówcy się powoływali. Tyle, co się tyczy art. 23 i art, 25.</u> | |
| 260 | + <u xml:id="u-34.6" who="#WicemarszałekksStychel">Przechodząc teraz do wniosku sz. pana kolegi s. Braudego do art. 29, zaznaczam, iż wniosek ten żąda, ażeby tym kolegom senatorom, którzy nie mówią dobrze popolsku, wolno było odczytywać swoje mowy. Zdaje mi się, że tę sprawę należałoby pozostawić taktowi Marszałka. Osobiście uważałbym za dopuszczalne, żeby Marszałek koledze, który dobrze językiem polskim nie włada, zezwolił na posługiwanie się więcej rękopisem, aniżeli wolno kolegom, którzy biegle popolsku mówią i jestem przekonany, iż p. Marszałek jest tego samego zdania. Ponadto ustęp 3 art. 29 zezwala p. Marszałkowi czynić odpowiednie wyjątki. W każdym razie nie czuję się, jako sprawozdawca, uprawnionym do zejścia ze stanowiska, zajętego przez Komisję.</u> | |
| 261 | + <u xml:id="u-34.7" who="#WicemarszałekksStychel">Co się dalej tyczy art. 32, to kolega s. Braude ma zupełną słuszność, że rozprawa budżetowa jest dyskusją ogólno-polityczną, gdzie senator powinien mieć sposobność rozwinięcia swojego programu i szerszego omówienia ważniejszych spraw państwowych z punktu widzenia swojego stronnictwa. Wydaje mi się jednak, iż życzenia te kol. Braudego są uwzględnione także w brzmieniu, uchwalonem przez Komisję. Artykuł ten brzmi mianowicie: „Marszałkowi służy prawo ograniczania przemówień senatorów, trwających dłużej niż godzinę”. Z tego wynika, iż niema zakazu mów dłuższych, iż Marszałek może zezwolić na mowy znacznie dłuższe, niż godzinę. Zdaje mi się, że możemy to pozostawić w zupełności dyskrecji Marszałka, czy pewne dyskusje są tak zasadniczo ważne, że należy zgóry dopuszczać takie dłuższe przemówienia. Zresztą sprawę tę można przedtem z Marszałkiem omówić. Statuowanie tego wyjątku w samym regulaminie wydawałoby mi się wobec tego niepotrzebnem.</u> | |
| 262 | + <u xml:id="u-34.8" who="#WicemarszałekksStychel">Co się tyczy dalszych wniosków s. Braudego, to już miałem o nich sposobność przedtem mówić. Muszę się sprzeciwić także wnioskowi s. Woźnickiego o skreślenie w punkcie h) art. 37 słów: „a w szczególności w kwestii nagłości sprawy”. Skreślenie to jest niedopuszczalne już choćby ze względu na art. 104 o „Ordynacji Wyborczej”, który wyraźnie mówi o trybie, „wskazanym dla wniosków nagłych”.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-34.9" who="#WicemarszałekksStychel">Otóż trzeba tryb ten w jakiś sposób określić. Moglibyśmy to uczynić w dwojakiej formie: albo przez wprowadzenie wniosków nagłych, jako odrębnego rodzaju wniosków, albo też w formie uchwalonej przez Komisję. Odrzucając ewentualność pierwszą, wprowadzamy tylko jedną kategorię wniosków, umożliwiamy natomiast, aby na podstawie art. 37 wnioskom tym nadać charakter wniosków nagłych. Rebus hic stantibus nie mogła Komisja połączyć inaczej i dlatego nie mogę zgodzić się na skreślenie słów? „a w szczególności w kwestii nagłości sprawy”.</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-34.10" who="#WicemarszałekksStychel">Nareszcie co do art. 39. Tu zwracano moją uwagę, że należy skreślić w art. 39 drugie zdanie: „Wniosek formalny, raz odrzucony, nie może być postawiony ponownie w ciągu tej samej rozprawy”. Żądaniu temu muszę się przeciwstawić, jest bowiem rzeczą jasną, iż można ponowić wniosek formalny raz odrzucony, o ile chodzi o zamknięcie dyskusji. Wynika to bezpośrednio z ostatniego zdania, brzmiącego w sposób następujący: „O tem, czy wniosek nowy ma tę samą treść, co odrzucony, rozstrzyga nieodwołalnie Marszałek”. Jeżeli więc postawiono wniosek o zamknięcie dyskusji, a wniosek ten stał odrzucony, to można ten wniosek ponowić, a dopuszczalność jego będzie zależeć od Marszałka. Jeżeli Marszałek jest przekonania, iż stan rozprawy w Senacie jest ten sam, co w chwili odrzucenia pierwszego wniosku o zamknięcie dyskusji, to oświadczy, że ponowny wniosek o zamknięcie dyskusji jest niedopuszczalny. Jeśli natomiast od odrzucenia pierwszego wniosku upłynęło dużo czasu i stosunki się zmieniły, jeżeli np. najważniejsi mówcy już się wypowiedzieli, to Marszałek będzie stał na stanowisku, iż chodzi o wniosek nowy i dopuści ponownie do postawienia wniosku o zamknięcie dyskusji. Z tego powodu nie ma potrzeby powiedzieć wyraźnie, iż wniosek o zamknięcie dyskusji może być ponownie postawiony, choćby już raz został odrzucony.</u> | |
| 265 | + <u xml:id="u-34.11" who="#WicemarszałekksStychel">Art. 39 przyjąć będzie więc można bez zmiany. Co do art. 40, mówiłem już przedtem. Do dalszych artykułów nic zgłoszono żadnych poprawek.</u> | |
| 266 | + <u xml:id="u-34.12" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Ja zgłaszałem do art. 33 poprawkę o 15 minut)</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-34.13" who="#WicemarszałekksStychel">Piętnaście minut? Zdaje mi się, że tu można zastosować to, co mówiłem do art. 32, mianowicie: iż w ważniejszych sprawach będzie mógł Marszałek robić co do czasu trwania przemówień koncesje, ale jako norma, to 5 minut powinno być chyba wystarczające.</u> | |
| 281 | 268 | </div> |
| 282 | 269 | <div xml:id="div-35"> |
| 283 | - <u xml:id="u-35.0" who="#SKedzior">Do art. 49 pozwolę sobie zaproponować drobną poprawkę rzeczową. W ust. 2 jest przewidziane, że Marszałek wyznacza dla budżetu sprawozdawcę tymczasowego jednego. Otóż wiemy z doświadczenia, że każdy z budżetów to ogrom pracy i wymaga kilkunastu referentów i, że jeden generalny sprawozdawca, który potem będzie budżet przedkładał senatowi nie będzie mógł zbadać tych wszystkich działów dobrze, a więc celem wyznaczenia sprawozdawcy tymczasowego zamiast singulare zamieście plurale, t. j. „sprawozdawców tymczasowych”.</u> | |
| 284 | - <u xml:id="u-35.1" who="#SKedzior">W art. 50 w ust. 3 jest jedno słowo, którego ja, jako Mazur zrozumieć nie mogę i nigdy w życiu nie słyszałem: — „W razie przepuszczenia przez komisję powyższego terminu”. Co to znaczy — „przepuście termin”? Można przepuścić przez filtr, przez sito, przez furtkę</u> | |
| 285 | - <u xml:id="u-35.2" who="#komentarz">(Wesołość),</u> | |
| 286 | - <u xml:id="u-35.3" who="#SKedzior">ale ażeby termin można było przepuścić, tego nigdy w życiu nie słyszałem. Dopiero kol. Błyskosz, który jest blisko wschodu, mieszka na granicy wschodniej, wyjaśnił, że to jest rusycyzm. Proponuję więc, ażeby było: — „w razie niedotrzymania terminu”.</u> | |
| 270 | + <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszałekksStychel">Przechodzimy do rozdziału IV. Głos ma s. referent.</u> | |
| 287 | 271 | </div> |
| 288 | 272 | <div xml:id="div-36"> |
| 289 | - <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głosu nikt więcej nie żąda. Czy p. Referent chce jeszcze zabrać głos?</u> | |
| 273 | + <u xml:id="u-36.0" who="#SBuzek">Rozdział IV omawia załatwianie projektów ustaw. Artykuły odnośne były przedmiotem szczegółowy obrad Komisji, były kilkakrotnie zmieniane, ostatecznie zostały jednak przez Komisję przyjęte dość jednomyślnie. Zdaje mi się, iż także w plenum różnicy zdań nic będzie. Z tego powodu nie widzę potrzeby zabierania Wysokiemu Senatowi czasu dłuższem motywowaniem tych artykułów.</u> | |
| 290 | 274 | </div> |
| 291 | 275 | <div xml:id="div-37"> |
| 292 | - <u xml:id="u-37.0" who="#SBuzek">Proszę.</u> | |
| 276 | + <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszałekksStychel">W dyskusji nad rozdz. IV głos ma s. Kędzior.</u> | |
| 293 | 277 | </div> |
| 294 | 278 | <div xml:id="div-38"> |
| 295 | - <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głos ma s. Buzek.</u> | |
| 279 | + <u xml:id="u-38.0" who="#SKędzior">Do art. 49 pozwolę sobie zaproponować drobną poprawkę rzeczową. W ust. 2 jest przewidziane, że Marszałek wyznacza dla budżetu sprawozdawcę tymczasowego jednego. Otóż wiemy z doświadczenia, że każdy z budżetów to ogrom pracy i wymaga kilkunastu referentów i, że jeden generalny sprawozdawca, który potem będzie budżet przedkładał senatowi nie będzie mógł zbadać tych wszystkich działów dobrze, a więc celem wyznaczenia sprawozdawcy tymczasowego zamiast singulare zamieście plurale, t. j. „sprawozdawców tymczasowych”.</u> | |
| 280 | + <u xml:id="u-38.1" who="#SKędzior">W art. 50 w ust. 3 jest jedno słowo, którego ja, jako Mazur zrozumieć nie mogę i nigdy w życiu nie słyszałem: „W razie przepuszczenia przez komisję powyższego terminu”. Co to znaczy „przepuście termin”? Można przepuścić przez filtr, przez sito, przez furtkę...</u> | |
| 281 | + <u xml:id="u-38.2" who="#komentarz">(Wesołość.)</u> | |
| 282 | + <u xml:id="u-38.3" who="#SKędzior">...ale ażeby termin można było przepuścić, tego nigdy w życiu nie słyszałem. Dopiero kol. Błyskosz, który jest blisko wschodu, mieszka na granicy wschodniej, wyjaśnił, że to jest rusycyzm. Proponuję więc, ażeby było: „w razie niedotrzymania terminu”.</u> | |
| 296 | 283 | </div> |
| 297 | 284 | <div xml:id="div-39"> |
| 298 | - <u xml:id="u-39.0" who="#SBuzek">Co do pierwszego wniosku p. s. Kędziora to oczywiście nań się godzę. Już pod względem językowym lepiej używać w ustępie drugim art. 49 liczby mnogiej. Dalej zgadzam się także na to, iż będzie celowem wprowadzić sprawozdawców tymczasowych do poszczególnych działów budżetu, którzy będą referowali, oprócz jeneralnego sprawozdawcy budżetu. Dlatego proszę uchwalić brzmienie ustępu drugiego art. 49 w myśl wniosku senatora Kędziora.</u> | |
| 299 | - <u xml:id="u-39.1" who="#SBuzek">Co się tyczy drugiego wniosku, to jest to kwestia natury czysto stylistycznej. Zwrot — „przepuszczenie powyższych terminów” nie bardzo mi się podobał, ale ponieważ redakcję stylistyczną poruczono komu innemu, więc ja się w te sprawy nie wtrącam.</u> | |
| 300 | - <u xml:id="u-39.2" who="#SBuzek">Przypuszczam, że p. Senator będzie zadowolony, jeżeli ustęp ostatni art. 50 będzie się rozpoczynał od słów: — „w razie niedotrzymania przez komisję powyższych terminów”.</u> | |
| 301 | - <u xml:id="u-39.3" who="#SBuzek">Proszę o uchwalenie rozdziału IV z temi zmianami.</u> | |
| 285 | + <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głosu nikt więcej nie żąda. Czy p. Referent chce jeszcze zabrać głos?</u> | |
| 302 | 286 | </div> |
| 303 | 287 | <div xml:id="div-40"> |
| 304 | - <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekksStychel">Przechodzimy do rozdziału V. Czy p. Referent ma coś do nadmienienia?</u> | |
| 288 | + <u xml:id="u-40.0" who="#SBuzek">Proszę.</u> | |
| 305 | 289 | </div> |
| 306 | 290 | <div xml:id="div-41"> |
| 307 | - <u xml:id="u-41.0" who="#SBuzek">Nie.</u> | |
| 291 | + <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma s. Buzek.</u> | |
| 308 | 292 | </div> |
| 309 | 293 | <div xml:id="div-42"> |
| 310 | - <u xml:id="u-42.0" who="#SWoznicki">Proszę o glos do rozdziału V.</u> | |
| 294 | + <u xml:id="u-42.0" who="#SBuzek">Co do pierwszego wniosku p. s. Kędziora to oczywiście nań się godzę. Już pod względem językowym lepiej używać w ustępie drugim art. 49 liczby mnogiej. Dalej zgadzam się także na to, iż będzie celowem wprowadzić sprawozdawców tymczasowych do poszczególnych działów budżetu, którzy będą referowali, oprócz jeneralnego sprawozdawcy budżetu. Dlatego proszę uchwalić brzmienie ustępu drugiego art. 49 w myśl wniosku senatora Kędziora.</u> | |
| 295 | + <u xml:id="u-42.1" who="#SBuzek">Co się tyczy drugiego wniosku, to jest to kwestia natury czysto stylistycznej. Zwrot „przepuszczenie powyższych terminów” nie bardzo mi się podobał, ale ponieważ redakcję stylistyczną poruczono komu innemu, więc ja się w te sprawy nie wtrącam.</u> | |
| 296 | + <u xml:id="u-42.2" who="#SBuzek">Przypuszczam, że p. Senator będzie zadowolony, jeżeli ustęp ostatni art. 50 będzie się rozpoczynał od słów: „w razie niedotrzymania przez komisję powyższych terminów”.</u> | |
| 297 | + <u xml:id="u-42.3" who="#SBuzek">Proszę o uchwalenie rozdziału IV z temi zmianami.</u> | |
| 311 | 298 | </div> |
| 312 | 299 | <div xml:id="div-43"> |
| 313 | - <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głos ma a. Woźnicki.</u> | |
| 300 | + <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszałekksStychel">Przechodzimy do rozdziału V. Czy p. Referent ma coś do nadmienienia?</u> | |
| 314 | 301 | </div> |
| 315 | 302 | <div xml:id="div-44"> |
| 316 | - <u xml:id="u-44.0" who="#SWoznicki">Zgłaszam poprawkę stylistyczną, chociaż wkracza ona i w meritum sprawy. Mianowicie w ustępie 2-gim. art. 55 czytamy: — „Po otrzymaniu odpowiedzi, a w każdym razie nie później, niż po upływie 6 tygodni..”. Jak to sobie wyobrazić: — „nie później niż po upływie 6 tygodni”? A więc wcześniej, jak po upływie 6 tygodni. Mieliśmy w Komisji na myśli to, że odpowiedź musi nastąpić w ciągu 6 tygodni, a więc Marszałek musi doczekać do końca tego terminu 6-tygodniowcgo, który jest wyznaczony Rządowi na udzielenie odpowiedzi. Jeżeli w ciągu 6 tygodni nastąpi odpowiedź, to po upływie tego terminu można postawić interpelację na porządek dzienny, jeżeli interpelanci tego zażądają. Ale jeżeli odpowiedzi nie będzie, czy po upływie 6 tygodni Marszałek może postawić interpelację na porządku dziennym? W takim razie to drugie zdanie: — „a w każdym razie nie później, niż po upływie 6 tygodni”, nie mogłoby mieć tutaj zastosowania.</u> | |
| 317 | - <u xml:id="u-44.1" who="#SWoznicki">Jabym proponował takie brzmienie: Skreślić słowa: — „a w każdym razie nie później, niż po upływie 6 tygodni”, a powiedzieć: — „po otrzymaniu odpowiedzi lub w braku odpowiedzi natychmiast po upływie 6 tygodni Marszałek umieszcza interpelację na porządku dziennym”.</u> | |
| 303 | + <u xml:id="u-44.0" who="#SBuzek">Nie.</u> | |
| 318 | 304 | </div> |
| 319 | 305 | <div xml:id="div-45"> |
| 320 | - <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głos ma m. Nowodworski.</u> | |
| 306 | + <u xml:id="u-45.0" who="#SWoźnicki">Proszę o głos do rozdziału V.</u> | |
| 321 | 307 | </div> |
| 322 | 308 | <div xml:id="div-46"> |
| 323 | - <u xml:id="u-46.0" who="#SNowodworski">Pragnę zgłosić drobną poprawkę do ostatniego zdania art. 55, które brzmi: — „Po dyskusji nad interpelacją przyjmuje Senat odpowiedź do wiadomości lub jej nie przyjmuje”, (powołanie się na art. 33 Konstytucji). Jeśli sięgniemy do art. 33 Konstytucji, to tam znajdujemy ostatnie zdanie takie: — „Sejm może odpowiedź Rządu uczynić przedmiotem dyskusji” — to było dotychczas w art. 55 — — „i uchwały”. Otóż redakcja Konstytucji jest tu daleko szersza, aniżeli projekt komisyjny, bo Konstytucja mówi, że wogóle przedmiotem uchwały, nie przesądzając jakiej, a regulamin ogranicza prawo Senatu w porównaniu z Konstytucją do tego, że może przyjąć odpowiedź do wiadomości, lub nie przyjąć. Więc, nie przesądzając jakie formuły uchwał po dyskusji interpelacyjnej przyniesie nam życie, uważam, że zacieśniać tego, krępować Senat tam, gdzie nie krępuje go Konstytucja, nie można. I dlatego proponuję zamiast ostatniego zdania brzmienie zgodne z tekstem Konstytucji:</u> | |
| 309 | + <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma a. Woźnicki.</u> | |
| 324 | 310 | </div> |
| 325 | 311 | <div xml:id="div-47"> |
| 326 | - <u xml:id="u-47.0" who="#Po">dyskusji nad interpelacją, Senat może odpowiedź Rządu uczynić przedmiotem uchwały”.</u> | |
| 312 | + <u xml:id="u-47.0" who="#SWoźnicki">Zgłaszam poprawkę stylistyczną, chociaż wkracza ona i w meritum sprawy. Mianowicie w ustępie 2-gim. art. 55 czytamy: „Po otrzymaniu odpowiedzi, a w każdym razie nie później, niż po upływie 6 tygodni...”. Jak to sobie wyobrazić: „nie później niż po upływie 6 tygodni”? A więc wcześniej, jak po upływie 6 tygodni. Mieliśmy w Komisji na myśli to, że odpowiedź musi nastąpić w ciągu 6 tygodni, a więc Marszałek musi doczekać do końca tego terminu 6-tygodniowego, który jest wyznaczony Rządowi na udzielenie odpowiedzi. Jeżeli w ciągu 6 tygodni nastąpi odpowiedź, to po upływie tego terminu można postawić interpelację na porządek dzienny, jeżeli interpelanci tego zażądają. Ale jeżeli odpowiedzi nie będzie, czy po upływie 6 tygodni Marszałek może postawić interpelację na porządku dziennym? W takim razie to drugie zdanie: „a w każdym razie nie później, niż po upływie 6 tygodni”, nie mogłoby mieć tutaj zastosowania.</u> | |
| 313 | + <u xml:id="u-47.1" who="#SWoźnicki">Jabym proponował takie brzmienie: Skreślić słowa: „a w każdym razie nie później, niż po upływie 6 tygodni”, a powiedzieć: „po otrzymaniu odpowiedzi lub w braku odpowiedzi natychmiast po upływie 6 tygodni Marszałek umieszcza interpelację na porządku dziennym”.</u> | |
| 327 | 314 | </div> |
| 328 | 315 | <div xml:id="div-48"> |
| 329 | - <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekksStychel">Głos ma s. Braude.</u> | |
| 316 | + <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma m. Nowodworski.</u> | |
| 330 | 317 | </div> |
| 331 | 318 | <div xml:id="div-49"> |
| 332 | - <u xml:id="u-49.0" who="#S">Braude:</u> | |
| 333 | - <u xml:id="u-49.1" who="#S">Wysoki Senacie! Do art. 54 na mocy polecenia mego klubu mam zaszczyt przedłożyć poprawkę, zmierzającą do skreślenia drugiego ustępu tego artykułu, gdzie jest mowa o cenzurze interpelacji. Klub mój jest zdania, że prawo interpelacji należy do zasadniczych podwalin parlamentarnego i konstytucyjnego życia, że jest jednym z tych zasadniczych praw mniejszości, nawet drobnej mniejszości, która ewentualnie w Komisji Regulaminowej, nie rozporządza nawet 1/4 głosów. Chodzi o to, żeby ten paragraf mógł naprawdę stanowić kloturę wobec tych mniejszości tak, ażeby im uniemożliwić w danym wypadku nawet wniesienie interpelacji, jeżeli ta interpelacja nic znajdzie zgody 3/4 w Komisji Regulaminowej. W takim razie staniemy na stanowisku, że wobec takiej mniejszości, która niema 1/4 głosów w Komisji wogóle wszelką klotura jest dopuszczalna. Rozumiem, że zasadniczą myślą przewodnią tego paragrafu nie jest klotura wobec rzeczowo uzasadnionych interpelacji, że paragraf zmierza tylko do ukrócenia nadużyć na polu interpelacji. Już p. Marszałek na posiedzeniu Komisji wskazywał na możność nadużywania prawa interpelacji, jeżeli chodzi np. o to, żeby rozpowszechnić artykuł skonfiskowany i interpelacja zmierza tylko do tego celu.</u> | |
| 334 | - <u xml:id="u-49.2" who="#S">Ale, proszę Panów, przecież wszyscy jesteśmy ludźmi i paragrafy nasze i klotury wprowadzone w najlepszym zamiarze, z góry z postanowieniem zużytkowania ich tylko przeciw nadużyciom, często bardzo z biegiem czasu stają się narzędziem zgniecenia pewnych kierunków myśli albo pewnych dążności, które nie cieszą się sympatią albo uznaniem większości Komisji Regulaminowej, względnie większości Senatu. Dlatego regulamin, jak wogóle wszelka konstytucja, jest i musi być przedewszystkiem ochroną mniejszości, nawet takich mniejszości, które może dopiero powstały i które może jeszcze poważniejszą ilością głosów, ani poważniejszą opinią w społeczeństwie nie rozporządzają. Mniejszość choćby najmniejsza, jest bardzo często większością przyszłości</u> | |
| 335 | - <u xml:id="u-49.3" who="#komentarz">(Ks. Maciejewicz: Tak, tak.)</u> | |
| 336 | - <u xml:id="u-49.4" who="#S">i bardzo często sobie tę większość zdobywa swoją uczciwą, szczerą pracą przekonywania społeczeństwa o tem, co jest słuszne, i sprowadzania społeczeństwa na nowe tory i odciągania tego społeczeństwa od fałszywych dróg, na które je często większość prowadzi. I dlatego, proszę Panów, ochrona tej mniejszości, przynajmniej w pewnych ściśle Konstytucją zakreślonych granicach, jest jedną z podwalin parlamentarnego i politycznego życia narodu i w tej myśli mój klub sprzeciwia się tej kloturze regulaminowej wobec interpelacji.</u> | |
| 337 | - <u xml:id="u-49.5" who="#S">Jestem przekonany, że żadna szanująca się mniejszość, nawet żadna szanująca się jednostka w naszym Senacie nie nadużyje prawa interpelacji w tym kierunku, ażeby to naprawdę mogło wywołać zgorszenie; a jeżeli jednostka to zrobi, to opinia publiczna na to zareaguje, naród cały, społeczeństwo całe zareaguje. Przeciwko takim wybrykom i nadużyciom nie potrzeba żadnych policyjnych środków, a klotura taka mieści w sobie bardzo daleko idące niebezpieczeństwo, które bardzo często wprowadza nie rządy większości, ale dyktaturę większości. Przeciwko takiej dyktaturze większości musimy naród cały, i państwo bronić, jak je Konstytucja broni, której to jest pierwszym celem.</u> | |
| 338 | - <u xml:id="u-49.6" who="#S">Dlatego też wnoszę o skreślenie drugiego ustępu art. 54.</u> | |
| 339 | - <u xml:id="u-49.7" who="#S">Wicemarszałek ks. Stychel: Dyskusja nad tym rozdziałem jest wyczerpana. Czy p. Referent żąda jeszcze głosu?</u> | |
| 319 | + <u xml:id="u-49.0" who="#SNowodworski">Pragnę zgłosić drobną poprawkę do ostatniego zdania art. 55, które brzmi: „Po dyskusji nad interpelacją przyjmuje Senat odpowiedź do wiadomości lub jej nie przyjmuje”, (powołanie się na art. 33 Konstytucji). Jeśli sięgniemy do art. 33 Konstytucji, to tam znajdujemy ostatnie zdanie takie: „Sejm może odpowiedź Rządu uczynić przedmiotem dyskusji” — to było dotychczas w art. 55 — „i uchwały”. Otóż redakcja Konstytucji jest tu daleko szersza, aniżeli projekt komisyjny, bo Konstytucja mówi, że wogóle przedmiotem uchwały, nie przesądzając jakiej, a regulamin ogranicza prawo Senatu w porównaniu z Konstytucją do tego, że może przyjąć odpowiedź do wiadomości, lub nie przyjąć. Więc, nie przesądzając jakie formuły uchwał po dyskusji interpelacyjnej przyniesie nam życie, uważam, że zacieśniać tego, krępować Senat tam, gdzie nie krępuje go Konstytucja, nie można. I dlatego proponuję zamiast ostatniego zdania brzmienie zgodne z tekstem Konstytucji:</u> | |
| 320 | + <u xml:id="u-49.1" who="#SNowodworski">„Po dyskusji nad interpelacją, Senat może odpowiedź Rządu uczynić przedmiotem uchwały”.</u> | |
| 340 | 321 | </div> |
| 341 | 322 | <div xml:id="div-50"> |
| 342 | - <u xml:id="u-50.0" who="#SBuzek">Tak, proszę o głos.</u> | |
| 343 | - <u xml:id="u-50.1" who="#SBuzek">Wicemarszałek ks. Stychel: Głos ma s. Buzek.</u> | |
| 344 | - <u xml:id="u-50.2" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Szanowny p. s. Braude miał rację, twierdząc, że ma wrażenie, iż celem art. 54 nie jest uniemożliwić mniejszościom interpelacji. Jesteśmy dość zgodni co do tego, że przeciwko zawsze możliwemu nadużywaniu prawa interpelacji przez jednostki jakaś zapora być powinna.</u> | |
| 345 | - <u xml:id="u-50.3" who="#SBuzek">Ze artykuł 54 nie będzie nigdy używany, jako środek walki politycznej, jest rzeczą najzupełniej jasną, bo nigdy nie dożyjemy tego stanu rzeczy, żebyśmy mieli w Senacie większość, któraby wynosiła więcej, aniżeli 75%. Nasze stosunki polityczne i narodowościowe są tego rodzaju, iż większość w Senacie będzie znacznie skromniejsza. Właśnie dlatego obraliśmy cyfrę 3/4, ażeby uniemożliwić większości nadużywanie tego wyjątkowego prawa Komisji Regulaminowej do kneblowania jakichkolwiek mniejszości politycznych w tym Senacie. Chodziło tylko o to, ażeby takie nadużywanie prawa interpelacji o jakim była mowa w Komisji, i jakiego ja sam w parlamencie austriackiem byłem świadkiem, stało się niemożliwem bez krzywdy dla jakiegokolwiek stronnictwa politycznego.</u> | |
| 346 | - <u xml:id="u-50.4" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszalek).</u> | |
| 347 | - <u xml:id="u-50.5" who="#SBuzek">Co do wniosku s. Nowodworskiego, to jest on zupełnie zgodny z Konstytucją. Tak samo zgodny jest z Konstytucją wniosek s. Woźnickiego. Myśl wyrażona w art. 33 Konstytucji jeszcze wyraźniej występuje w sformułowaniu s. Woźnickiego, dlatego też jestem za tem, aby do art. 55 przyjąć zarówno wniosek kol. s. Woźnickiego, jak i wniosek a. Nowodworskiego.</u> | |
| 348 | - <u xml:id="u-50.6" who="#SBuzek">Marszałek: Przystępujemy do rozdziału VI regulaminu. Głos ma referent.</u> | |
| 349 | - <u xml:id="u-50.7" who="#SBuzek">W rozprawach komisji nad rozdziałem VI dłuższa dyskusja wynikła przy art. 56 i 60. Wysoki Senat pozwoli więc, że o treści tych artykułów trochę obszerniej pomówię.</u> | |
| 350 | - <u xml:id="u-50.8" who="#SBuzek">Podział Senatu na komisje jest jedną z najważniejszych kwestii. Ażeby Senat sprawnie mógł wykonywać swoje zadania, jego praca musi być pracą skoncentrowaną i należycie skoordynowaną. Należy dbać o to, ażeby nie była to praca rozstrzelona w zbyt wielkiej ilości komisji specjalnych, wtedy bowiem nachodziłoby wielkie niebezpieczeństwo, iż poszczególne komisje dążyć będą do zupełnie różnych celów politycznych ze szkodą dla jednolitości życia państwowego. Zbyt wielka ilość komisji uniemożliwia osiągnięcie generalnego celu ustawodawstwa — salus rei publice.</u> | |
| 351 | - <u xml:id="u-50.9" who="#SBuzek">Sejm, który liczy daleko więcej członków od Wysokiego Senatu, ma daleko więcej komisji, a doświadczenia, zebrane w kwestii tej w Sejmie Ustawodawczym, są tego rodzaju, że w Komisji Regulaminowej powzięto decyzję, iż w Senacie należy ograniczyć bardzo znacznie liczbę komisji.</u> | |
| 352 | - <u xml:id="u-50.10" who="#SBuzek">Tylko w kwestii, jak daleko w tym kierunku iść należy były zdania podzielone. Niektórzy z</u> | |
| 353 | - <u xml:id="u-50.11" who="#komentarz">sz.</u> | |
| 354 | - <u xml:id="u-50.12" who="#SBuzek">p. kolegów proponowali 11 komisji, wniosek kol. Nowaka zaś przewidywał tylko 5 komisji. Komisja Regulaminowa po bardzo długich debatach przyszła do przekonania, że rzeczą najwięcej wskazaną będzie przyjąć podział na 7 komisji.</u> | |
| 355 | - <u xml:id="u-50.13" who="#SBuzek">Komisja wychodziła przy tem z założenia, że istnienie odrębnej Komisji Regulaminowej ze względu na jej specjalne zadanie jest koniecznością. Pozatem przyjęto zasadę, że dla każdego z 5 wielkich działów administracji, sprawy zagraniczne, wojskowe, skarbowo-budżetowe, sprawy sprawiedliwości i administracji wewnętrznej, należy utworzyć osobną komisję. Od tej zasady dopuszczono następujące wyjątki:</u> | |
| 356 | - <u xml:id="u-50.14" who="#SBuzek">Przedewszystkiem uważano, że sprawy zagraniczne i wojskowe należy połączyć w jednej komisji ze względu na to, że przy rozstrzyganiu najważniejszych zagadnień natury wojskowej względy polityki zagranicznej muszą być decydujące. Dalej uchwalono, iż sprawy administracji wewnętrznej, mają być skoncentrowane w Komisji Administracyjno-Samorządowej, z wyjątkiem jednak spraw oświaty, kultury, higieny, tudzież z wyjątkiem spraw gospodarstwa społecznego. Dla spraw tych utworzono osobne komisje. W ten sposób otrzymano oprócz Komisji Regulaminowej 6 komisji, a mianowicie: Komisję Zagraniczną, Komisję Skarbowo-Budżetową, Komisję Sprawiedliwości, czyli Prawniczą, Komisję Administracyjną, Komisję Oświatową i Komisję Gospodarstwa Społecznego. Ostatnia komisja ma obejmować sprawy rolne, sprawy handlowe, przemysłowe i sprawy pracy i opieki społecznej.</u> | |
| 357 | - <u xml:id="u-50.15" who="#SBuzek">Szanowni Panowie znajdą wśród wniosków mniejszości wniosek s. Nowodworskiego, który zmierza do tego, żeby utworzyć jeszcze osobną Komisję Pracy, a więc żeby ze spraw, przekazanych Komisji Gospodarstwa Społecznego, wyjąć sprawy pracy i opieki społecznej i poruczyć je osobnej Komisji Pracy.</u> | |
| 358 | - <u xml:id="u-50.16" who="#SBuzek">Otóż Komisja Regulaminowa wniosku tego przyjąć nie mogła wychodząc z tego założenia, że we wszystkich sprawach gospodarczych i socjalnych chodzi o jeden kompleks zagadnień, który winien być rozpatrywany jednolicie. Postanawiając w sprawach produkcji rolniczej czy przemysłowej należy uwzględniać interesy socjalne, a przy sprawach socjalnych należy nie spuszczać z oczu także interesów produkcyjnych. Z tego powodu uważaliśmy, iż przyczynimy się więcej do sharmonizowania całej pracy Senatu, jeżeli te sprawy będą załatwiane w jednej Komisji i jeżeli nie będzie utworzona ani odrębna Komisja Rolna, ani odrębna Komisja Przemysłowa, ani też odrębna Komisja Pracy.</u> | |
| 359 | - <u xml:id="u-50.17" who="#SBuzek">W dawniejszym Sejmie rzecz miała się inaczej, jednak właśnie doświadczenia poczynione w przeszłym Sejmie, pouczają nas o konieczności koncentrowania pracy, a nie rozpraszania jej i powodują, iż osądzamy podział na komisje z punktu widzenia konieczności sharmonizowania pracy już w komisjach, pamiętając o tem, iż plenum Senatu nic może pracy harmownizować, a w każdym razie byłoby to dla niego zbytnio utrudnione, jeśliby już komisje tego na siebie nie wzięły.</u> | |
| 360 | - <u xml:id="u-50.18" who="#SBuzek">Rozdrobnienie prac sejmowych na wielką ilość komisji miało jeszcze ten skutek, iż bardzo często ta sama sprawa wędrowała po różnych komisjach, np. była naprzód w Komisji Pracy, potem poszła do Komisji Prawniczej, potem czasem do Komisji Przemysłowej i t. p. U nas takie wędrowanie spraw od komisji do komisji jest niemożliwem, ze względu na to, że przecież mamy ściśle oznaczony termin — do którego sprawa musi być załatwiona, naprzód przez komisję, a potem przez pełny Senat. I to jest dalszy powód, dlaczego koncentracja pracy w kilku komisjach jest rzeczą konieczną.</u> | |
| 361 | - <u xml:id="u-50.19" who="#SBuzek">W art. 60 znajdą Panowie przepis, iż na zebraniach komisji mogą być obecni także posłowie do Sejmu. Uważamy, że w interesie zgodnego współpracownictwa obu ciał jest rzeczą pożądaną, aby posłom była dana możliwość uczestniczenia w obradach komisji Senatu. Przypuszczam, że za tym przykładem pójdzie także Sejm i postanowi w swoim regulaminie, iż na posiedzeniach komisyjnych sejmowych mogą być obecni senatorowie, oczywiście bez prawa zabierania głosu.</u> | |
| 362 | - <u xml:id="u-50.20" who="#SBuzek">„W wypadku tym — brzmiałby ostatni ustęp art 60, — mają prawo obecności tylko senatorowie, mający prawo zabierania głosu na posiedzeniach komisji, oraz Ministrowie lub kierownicy Ministerstw”. W ten sposób, urzędnicy, o których wspomniał p. s. referent, odpadliby, natomiast byłby zapewniony współudział i współpraca Ministrów, t. j. tych, należy przypuszczać, także wychodzących z łona Senatu, czy Sejmu, którzy zostali powołani do sprawowania czynności wykonawczych. Mam wrażenie, że taka poprawka przyczyni się do lepszego postawienia sprawy, a jednocześnie zaspokoi obawy, które kierowały komisją, co do ewentualnej swobody wypowiadania się.</u> | |
| 363 | - <u xml:id="u-50.21" who="#SBuzek">Skoro już o tej sprawie mówię, to nie mogę się powstrzymać od zaproponowania pewnej zmiany redakcyjnej. Mianowicie mowa tutaj o osobach, uprawnionych do-zabierania głosu.</u> | |
| 364 | - <u xml:id="u-50.22" who="#SBuzek">Mam wrażenie, że komisji chodzi nie o zabieranie głosu w sensie przemawiania, ale o prawo głosowania. Z tego powodu wydaje mi się, że byłoby rzeczą hardziej wskazaną użyć terminu — „mających prawo głosu”, bo zestawiając to z poprzedniemi ustępami, wydawałoby się, że prawo zabierania głosu mają wszyscy obecni na posiedzeniu komisji, a tylko nie wszyscy mają prawo decydującego głosu.</u> | |
| 323 | + <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma s. Braude.</u> | |
| 365 | 324 | </div> |
| 366 | 325 | <div xml:id="div-51"> |
| 367 | - <u xml:id="u-51.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Posner.</u> | |
| 326 | + <u xml:id="u-51.0" who="#SBraude">Wysoki Senacie! Do art. 54 na mocy polecenia mego klubu mam zaszczyt przedłożyć poprawkę, zmierzającą do skreślenia drugiego ustępu tego artykułu, gdzie jest mowa o cenzurze interpelacji. Klub mój jest zdania, że prawo interpelacji należy do zasadniczych podwalin parlamentarnego i konstytucyjnego życia, że jest jednym z tych zasadniczych praw mniejszości, nawet drobnej mniejszości, która ewentualnie w Komisji Regulaminowej, nie rozporządza nawet 1/4 głosów. Chodzi o to, żeby ten paragraf mógł naprawdę stanowić kloturę wobec tych mniejszości tak, ażeby im uniemożliwić w danym wypadku nawet wniesienie interpelacji, jeżeli ta interpelacja nic znajdzie zgody 3/4 w Komisji Regulaminowej. W takim razie staniemy na stanowisku, że wobec takiej mniejszości, która niema 1/4 głosów w Komisji wogóle wszelką klotura jest dopuszczalna. Rozumiem, że zasadniczą myślą przewodnią tego paragrafu nie jest klotura wobec rzeczowo uzasadnionych interpelacji, że paragraf zmierza tylko do ukrócenia nadużyć na polu interpelacji. Już p. Marszałek na posiedzeniu Komisji wskazywał na możność nadużywania prawa interpelacji, jeżeli chodzi np. o to, żeby rozpowszechnić artykuł skonfiskowany i interpelacja zmierza tylko do tego celu.</u> | |
| 327 | + <u xml:id="u-51.1" who="#SBraude">Ale, proszę Panów, przecież wszyscy jesteśmy ludźmi i paragrafy nasze i klotury wprowadzone w najlepszym zamiarze, z góry z postanowieniem zużytkowania ich tylko przeciw nadużyciom, często bardzo z biegiem czasu stają się narzędziem zgniecenia pewnych kierunków myśli albo pewnych dążności, które nie cieszą się sympatią albo uznaniem większości Komisji Regulaminowej, względnie większości Senatu. Dlatego regulamin, jak wogóle wszelka konstytucja, jest i musi być przedewszystkiem ochroną mniejszości, nawet takich mniejszości, które może dopiero powstały i które może jeszcze poważniejszą ilością głosów, ani poważniejszą opinią w społeczeństwie nie rozporządzają. Mniejszość choćby najmniejsza, jest bardzo często większością przyszłości...</u> | |
| 328 | + <u xml:id="u-51.2" who="#komentarz">(Ks. Maciejewicz: Tak, tak.)</u> | |
| 329 | + <u xml:id="u-51.3" who="#SBraude">...i bardzo często sobie tę większość zdobywa swoją uczciwą, szczerą pracą przekonywania społeczeństwa o tem, co jest słuszne, i sprowadzania społeczeństwa na nowe tory i odciągania tego społeczeństwa od fałszywych dróg, na które je często większość prowadzi. I dlatego, proszę Panów, ochrona tej mniejszości, przynajmniej w pewnych ściśle Konstytucją zakreślonych granicach, jest jedną z podwalin parlamentarnego i politycznego życia narodu i w tej myśli mój klub sprzeciwia się tej kloturze regulaminowej wobec interpelacji.</u> | |
| 330 | + <u xml:id="u-51.4" who="#SBraude">Jestem przekonany, że żadna szanująca się mniejszość, nawet żadna szanująca się jednostka w naszym Senacie nie nadużyje prawa interpelacji w tym kierunku, ażeby to naprawdę mogło wywołać zgorszenie; a jeżeli jednostka to zrobi, to opinia publiczna na to zareaguje, naród cały, społeczeństwo całe zareaguje. Przeciwko takim wybrykom i nadużyciom nie potrzeba żadnych policyjnych środków, a klotura taka mieści w sobie bardzo daleko idące niebezpieczeństwo, które bardzo często wprowadza nie rządy większości, ale dyktaturę większości. Przeciwko takiej dyktaturze większości musimy naród cały, i państwo bronić, jak je Konstytucja broni, której to jest pierwszym celem.</u> | |
| 331 | + <u xml:id="u-51.5" who="#SBraude">Dlatego też wnoszę o skreślenie drugiego ustępu art. 54.</u> | |
| 368 | 332 | </div> |
| 369 | 333 | <div xml:id="div-52"> |
| 370 | - <u xml:id="u-52.0" who="#S">Posner:</u> | |
| 371 | - <u xml:id="u-52.1" who="#S">Wysoki Senacie!</u> | |
| 372 | - <u xml:id="u-52.2" who="#S">Da art. 56 mam zaszczyt zgłosić poprawki.</u> | |
| 373 | - <u xml:id="u-52.3" who="#S">Już p. sprawozdawca, s. Buzek, zwrócił uwagę na to, że w pierwotnym projekcie regulaminu autor, czy autorowie przewidywali powołanie do życia zaledwie pięciu komisji. Jednakże, już Komisja Regulaminowa uważała, że ta liczba pięciu jest absolutnie nie do przyjęcia. Istotnie autorowie tego projektu regulaminu wychodzili z tego zapatrywania, że stanu, jaki panował w Sejmie Ustawodawczym w dziedzinie ilości komisji, nie można naśladować w Senacie. W Sejmie Ustawodawczym, a więc i w Sejmie dzisiejszym, ho regulamin Sejmu Ustawodawczego obowiązuje nadal, jako regulamin tymczasowy Sejmu, jest 25 komisji. Tymczasem w senacie francuskim jest zaledwie 19 komisji. Dlatego też Komisja Regulaminowa przedewszystkiem była zdania, że trzeba tę ilość komisji, o ile możności ograniczyć, ażeby pracę w nich uczynić intensywną.</u> | |
| 374 | - <u xml:id="u-52.4" who="#S">To jest zasada zupełnie słuszna i przeciwko niej polemizować nie będę. Ale wszystko ma swoje granice i otóż ta zasada, zastosowana tu celem intensywności pracy, nie zawsze może dać dobre rezultaty, gdyż trzeba ją wiązać z innemi jeszcze zasadami, a więc z zasadą wiązania przedmiotów obrad w komisji, które w pewnym sensie choćby, są jednorodne. Otóż wiązanie w jednej komisji spraw rolnictwa, przemysłu, handlu, pracy i opieki społecznej, wydaje mi się niedopuszczalne. Rozumiem dobrze stanowisko referenta w tej sprawie, który mówi, że wszystkie te sprawy dają się objąć zasadą gospodarstwa społecznego. Ale Żyjemy w warunkach tak już zróżnicowanego gospodarstwa społecznego, jesteśmy społeczeństwem Ostatni ustęp art. 60 zawiera pewne novum.</u> | |
| 375 | - <u xml:id="u-52.5" who="#S">Mianowicie, regulamin naszego Sejmu przewiduje tylko tajność jednostopniową, nasz zaś regulamin wprowadza tajność dwustopniową. Po uchwaleniu tej tajności drugiego, wyższego stopnia nie mogą być obecni nawet reprezentanci Rządu, a więc przedstawiciele władz ministerialnych. Komisja uchwaliła tę tajność drugiego stopnia, dlatego, ponieważ uważała, iż mogą zajść takie wypadki, że komisja chciałaby obradować lub uchwalać bez obecności urzędników, delegowanych przez władze ministerialne, jako przedstawiciele Rządu do obrad komisji. Jeżeli senatorowie pragną mieć możność zupełnie swobodnego wypowiedzenia się, może komisja w wyjątkowych wypadkach uchwalić tę tajność najściślejszą. W kwestii tej pragnie zabrać głos reprezentant Rządu, przed określeniem przez niego stanowiska Rządu nie mogę się ostatecznie oświadczyć w tej sprawie.</u> | |
| 376 | - <u xml:id="u-52.6" who="#S">Co do innych artykułów nie było żadnych poważniejszych wątpliwości.</u> | |
| 377 | - <u xml:id="u-52.7" who="#S">Marszałek: Głos ma p. Minister Sprawiedliwości.</u> | |
| 334 | + <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszałekksStychel">Dyskusja nad tym rozdziałem jest wyczerpana. Czy p. Referent żąda jeszcze głosu?</u> | |
| 378 | 335 | </div> |
| 379 | 336 | <div xml:id="div-53"> |
| 380 | - <u xml:id="u-53.0" who="#MinisterSprawiedliwosciMakowski">Wysoki Senacie!</u> | |
| 381 | - <u xml:id="u-53.1" who="#MinisterSprawiedliwosciMakowski">Jak to słusznie p. referent zaznaczył, art. 60 zawiera pewnego rodzaju nowość, mianowicie drugi stopień tajności, posunięty tak daleko, że w posiedzeniach komisyjnych mają brać udział tylko ci senatorowie, którzy, jak powiedziano w projekcie, mają prawo zabierania głosu na posiedzeniach komisyjnych. Poza tem nikt inny udziału brać nie może. Dotyczy to, jak p. senator-referent zaznaczył, tych urzędników, którzy bywają delegowani przez Rząd do brania udziału w posiedzeniach komisyjnych. Ja w imienin Rządu poczuwam się do obowiązku zaznaczyć, że Rząd podziela w pewnym stopniu te motywy, które kierowały komisją Senatu, ażeby wprowadzić ściślejszą tajność, niż tajność przewidzianą w poprzednim ustępie tego artykułu. Jednakże wydaje mi się rzeczą niewskazaną posuwanie tej tajności tak daleko, ażeby tworzyła ona tamę pomiędzy Senatem, jako ciałem ustawodawczem, a Rządem, będącym tak czy inaczej emanacją tegoż ciała prawodawczego. Postawienie takiej tamy prowadziłoby do rozbieżności poglądów, których niemożnaby było w pewnych wypadkach uzgodnić; mogłyby być motywy i przesłanki, poruszone na posiedzeniach komisji, doprowadzające do pewnych uchwał, nieznane Rządowi, wobec których Rząd nie mógłby się tak, czy inaczej ustosunkować i nie miałby tej pełni świadomości, która mu jest niezbędna, ażeby być tem, czem być powinien, to znaczy organem wykonawczym narodu, tak, jak organami ustawodawczemi są Sejm i Senat. Z tego powodu, łącząc te dwie dążności, t. j. dążność do zabezpieczenia rzeczywistej swobody wypowiadania się, oraz dążność do najlepszego skoordynowania współpracy obu organów, ustawodawczego i wykonawczego, w imieniu Rządu proponuję następującą poprawkę:</u> | |
| 382 | - <u xml:id="u-53.2" who="#MinisterSprawiedliwosciMakowski">aż tak postępowem, że nie możemy stać na tem stanowisku, że wszystko można wiązać razem, bo stosunki, jakie panują u nas w dziedzinie handlu, przemysłu i rolnictwa, w każdej z tych dziedzin są nadzwyczaj szerokie i rozbieżne. Jeżeli sprawy rolne, sprawy przemysłu i handlu wprowadziły do jednej komisji, gdzie specjaliści, albo przedstawiciele interesów odpowiednich grup społecznych, spotkają się razem i zaczną ze sobą deliberować, to być może nie dojdą oni do żadnych rezultatów w tych deliberacjach z tej prostej przyczyny, że jak doskonale wiemy, są zasadnicze różnice i antagonizmy między miastem a wsią, dlatego uważam, że stwarzanie takiej sztucznej fikcji w postaci jednej komisji nie da żadnego rezultatu, ho ta komisja z natury rzeczy rozpaduje się na szereg podkomisji, więc rezultat będzie ten sam.</u> | |
| 383 | - <u xml:id="u-53.3" who="#MinisterSprawiedliwosciMakowski">To samo dotyczy komisji, co do której p. senator Nowodworski zastrzegł sobie wniosek mniejszości, mianowicie Komisji Pracy i Opieki Społecznej. Nie ulega wątpliwości, że tych spraw nie należy wiązać ani ze sprawami rolnictwa, ani e sprawami przemysłu ani handlu. To są sprawy bardzo skomplikowane, bardzo poważne, które w naszem gospodarstwie społecznem będą graty oraz większą i donioślejszą rolę. I dlatego usuwać te sprawy z porządku dziennego naszych zainteresowań i włączać je do spraw już tak bardzo komplikowanych i olbrzymich, jak sprawy rolne, prawy przemysłu i handlu, uważam za niepożądane. Ze stanowiska metody jest to zupełnie niewłaściwe. Wchodzi tu jeszcze w grę moment antagonizmu interesów robotników i interesów fabrykantów, antagonizmu interesów robotników rolnych i interesów właścicieli ziemskich i dlatego uważam, że w interesie owocności tej pracy, w interesie jej produktywności leży, żeby zarówno sprawy rolne, jak i sprawy opieki społecznej wyłączyć z komisji, która nosi liczbę 6. Stwórzmy dla spraw rolnych osobną komisję — to będzie komisja nr. 8, a dla spraw opieki społecznej i pracy stwórzmy komisję nr. 9. W tym sensie popieram wniosek s. Nowodworskiego.</u> | |
| 384 | - <u xml:id="u-53.4" who="#MinisterSprawiedliwosciMakowski">Mam dalej pewne wątpliwości, co do niektórych spraw, które Komisja Regulaminowa zwią- :ała ze sobą związkiem, jak mi się zdaje, kazirodczym. Mianowicie Komisja Skarbowo-budżetowa między innemi będzie się zajmowała także prawami komunikacyjnemi. Trudno zrozumieć, taki związek mają sprawy komunikacyjne ze sprajami skarbowo-budżetowemi. Nie ulega wątpliwości, że Panowie powiedzą: oczywiście, że mają wiązek, bo to wszystko ma związek z pieniądzem, i bogactwem skarbu, bo jeżeli skarb nie ma pieniędzy, to nie może budować kolei — to jest oczywiste. Ale sprawy komunikacyjne są tak złóżcie, wiążą się z niemi sprawy robót publicznych, oprawy poczt i telegrafów, to jest sprawy tak specjalne, że mnie się wydaje, że przez włączenie tych spraw do komisji Nr. 3, nazwanej tutaj Skarbowo - budżetową, tylko je skrzywdzimy. Nic tu nie zyskamy, lecz stracimy.</u> | |
| 385 | - <u xml:id="u-53.5" who="#MinisterSprawiedliwosciMakowski">Komisja Prawnicza, nr. 4, obejmuje ustawy, dotyczące wymiaru sprawiedliwości, ustaw sądowych, cywilnych, karnych i procesowych. Uważam, że należy tutaj włączyć także sprawy konstytucyjne.</u> | |
| 386 | - <u xml:id="u-53.6" who="#MinisterSprawiedliwosciMakowski">Następnie kilka słów, co do komisji Nr. 7. Komisja nr. 7 obejmuje sprawy oświaty, kultury i higieny. Mnie się wydaje, że sprawy higieny nie są tu na miejscu. Oczywiście z tytułu: — „Mens sana in corpore sano”, można wiązać sprawy higieny i zdrowia publicznego ze sprawami kultury i oświaty, ale zdaje mi się, że to jest zupełnie sztuczne. Natomiast uważałbym, iż sprawy higieny publicznej należą do komisji 5-tej, a mianowicie: do Komisji Administracyjnej i samorządowej z tej prostej przyczyny, że sprawy zdrowia publicznego wymagają wszędzie bardzo silnej egzekutywy. We wszystkich państwach, ministerstwa zdrowia powstały bardzo późno. Jeśli weźmiemy tak postępowe i bogate społeczeństwo, jak angielskie, to ministerstwo zdrowia powstało tam dopiero podczas wojny. Otóż te sprawy, któremi zawiaduje Ministerstwo Zdrowia, należały pierwotnie wszędzie na całym świecie do ministerstwa spraw wewnętrznych, gdzie stanowią specjalne wydziały. I to jest słuszne właśnie ze względu na egzekutywę. Jeśli niema silnej egzekutywy, to bardzo wiele zarządzeń w zakresie zdrowia publicznego nie da wyników, albo da wyniki bardzo nikłe. I dlatego uważam, że te sprawy należy wyłączyć z Komisji Oświaty i Kultury, a włączyć do Komisji Administracyjno-samorządowej.</u> | |
| 387 | - <u xml:id="u-53.7" who="#MinisterSprawiedliwosciMakowski">Tyle w zakresie art. 56.</u> | |
| 388 | - <u xml:id="u-53.8" who="#MinisterSprawiedliwosciMakowski">Teraz jeszcze chciałbym parę słów powiedzieć o art. 57. Komisja Regulaminowa uchwaliła wniosek domagający się od Komisji Prawniczej, ażeby wyłoniła komitet, złożony z trzech senatorów, w celu ujednostajnienia techniki prawodawczej i języka, w którym ustawy są pisane. Wniosek ten, złożony, o ile mnie pamięć nie myli, na pierwszem posiedzeniu Komisji Regulaminowej, nie napotkał na większe sprzeciwy. Sprzeciwy powstały znacznie później, już przy specjalnej dyskusji. W pierwszej chwili, obecni na posiedzeniu Komisji Regulaminowej prawnicy popierali bardzo gorąco ten wniosek, ponieważ właśnie prawnicy, właśnie wysocy sądownicy polscy mieli bardzo dużo do czynienia i przeżywali ciężkie chwile ze stosowaniem wielu ustaw, które wychodziły z Sejmu Ustawodawczego w ciągu ostatnich kilku lat. Jeżeli Panowie wezmą do ręki nasze czasopisma prawnicze, to bez względu na to, gdzie one wychodzą, czy to będzie Gazeta Sądowa warszawska, czy Ruch Prawniczy poznański, czy Czasopismo Prawnicze krakowskie, czy też Przegląd Prawa i Administracji lwowski, wszędzie, wszyscy ludzie, uprawnieni do wydawania sądów w tych sprawach, skarżą się na sposób załatwiania spraw i na technikę ustawodawczą w Sejmie Ustawodawczym. Uważam więc, że to jest właśnie jedno z najistotniejszych zadań Senatu, ażeby tej technice ustawodawczej w państwie tak miodem, jak nasze, nadać naukowy i istotny charakter czegoś skończonego, czegoś, coby przypominało prace ustawodawcze, które istniały niegdyś w tym kraju, i które pozostawiły po sobie pomniki tak wielkiej wagi, jak ustawa hipoteczna z r. 1818 i kodeks cywilny z r. 1825. To był moment, kiedy Polska, w której była wtedy jaka taka wolność, zdobyła się na dzieła ustawodawcze, które można zupełnie śmiało zestawić z najwspanialsze mi pomnikami ustawodawstwa zachodniej Europy XIX wieku. Byłoby bardzo szczęśliwie, gdyby Senat nawiązał do tej wielkiej tradycji, którą nam pozostawiły sejmy z czasów Królestwa Kongresowego. Z tego powodu wniosek ten z całą siłą popieram.</u> | |
| 389 | - <u xml:id="u-53.9" who="#MinisterSprawiedliwosciMakowski">Mam jeszcze parę słów do nadmienienia, mianowicie w przedmiocie art. 60, który brzmi, jak następuje: — „Na zebraniach komisji mogą być obecni bez prawa głosu senatorowie do niej niewybrani, a także posłowie do Sejmu. Mnie się wydaje, że tego artykułu — „przyjąć nie możemy, ponieważ nie możemy obdarowywać Sejmu takiemi, czy innemi postanowieniami, które znaczą: sine me de me. Myśmy się Sejmu nie pytali, czy chce być obecnym na posiedzeniach komisji. Możemy ten artykuł przyjąć tylko z tem zastrzeżeniem, że o ile Sejm się zgodzi, to możemy to uchwalić, w przeciwnym razie artykuł ten nie może być przyjęty.</u> | |
| 337 | + <u xml:id="u-53.0" who="#SBuzek">Tak, proszę o głos.</u> | |
| 390 | 338 | </div> |
| 391 | 339 | <div xml:id="div-54"> |
| 392 | - <u xml:id="u-54.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Nowodworski.</u> | |
| 340 | + <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszałekksStychel">Głos ma s. Buzek.</u> | |
| 341 | + <u xml:id="u-54.1" who="#WicemarszałekksStychel">Wysoki Senacie! Szanowny p. s. Braude miał rację, twierdząc, że ma wrażenie, iż celem art. 54 nie jest uniemożliwić mniejszościom interpelacji. Jesteśmy dość zgodni co do tego, że przeciwko zawsze możliwemu nadużywaniu prawa interpelacji przez jednostki jakaś zapora być powinna.</u> | |
| 342 | + <u xml:id="u-54.2" who="#WicemarszałekksStychel">Ze artykuł 54 nie będzie nigdy używany, jako środek walki politycznej, jest rzeczą najzupełniej jasną, bo nigdy nie dożyjemy tego stanu rzeczy, żebyśmy mieli w Senacie większość, któraby wynosiła więcej, aniżeli 75%. Nasze stosunki polityczne i narodowościowe są tego rodzaju, iż większość w Senacie będzie znacznie skromniejsza. Właśnie dlatego obraliśmy cyfrę 3/4, ażeby uniemożliwić większości nadużywanie tego wyjątkowego prawa Komisji Regulaminowej do kneblowania jakichkolwiek mniejszości politycznych w tym Senacie. Chodziło tylko o to, ażeby takie nadużywanie prawa interpelacji o jakim była mowa w Komisji, i jakiego ja sam w parlamencie austriackiem byłem świadkiem, stało się niemożliwem bez krzywdy dla jakiegokolwiek stronnictwa politycznego.</u> | |
| 343 | + <u xml:id="u-54.3" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u> | |
| 344 | + <u xml:id="u-54.4" who="#WicemarszałekksStychel">Co do wniosku s. Nowodworskiego, to jest on zupełnie zgodny z Konstytucją. Tak samo zgodny jest z Konstytucją wniosek s. Woźnickiego. Myśl wyrażona w art. 33 Konstytucji jeszcze wyraźniej występuje w sformułowaniu s. Woźnickiego, dlatego też jestem za tem, aby do art. 55 przyjąć zarówno wniosek kol. s. Woźnickiego, jak i wniosek a. Nowodworskiego.</u> | |
| 393 | 345 | </div> |
| 394 | 346 | <div xml:id="div-55"> |
| 395 | - <u xml:id="u-55.0" who="#SNowodworski">Gdyśmy w Komisji Reguł a minowej przystępowali do pracy, początkowo tak samo ja, jak i sz. s. Posner, byłem za większą ilością komisji. Jednakże rozprawa na ten temat prowadzona przekonała mnie, że jest tu możliwe tylko jedno z dwóch wyjść: albo zrobić 19 komisji, jak Sejm, albo zrobić niewielką ilość, 7, według mego projektu, 8. Gdybyśmy chcieli dzielić przedmioty pomiędzy komisje według ich treści, że tak powiem, to wtedy rzeczywiście, trzebaby ilość komisji znacznie powiększyć.</u> | |
| 396 | - <u xml:id="u-55.1" who="#SNowodworski">Bo już z przemówienia p. s. Posnera wynika, że sprawy komunikacyjne trzebaby wydzielić w oddzielną komisję, sprawy handlowe w oddzielną, również oddzielić sprawy pocztowe i telegraficzne. Jeszcze by się wiele spraw znalazło dla wyłączenia i w tych warunkach okazała by się potrzeba kilkunastu komisji.</u> | |
| 397 | - <u xml:id="u-55.2" who="#SNowodworski">Ten wzgląd, a zwłaszcza to, że w pracy ustawodawczej trzeba dążyć do ujednostajnienia. pracy w różnych dziedzinach, skłonił mnie do tego, że od pierwotnego zamierzenia odstąpiłem, zgłosiłem natomiast wniosek, co do jednej komisji pracy, z którą możnaby połączyć sprawy opieki społecznej, a to z następujących motywów. Podział, jak to wyłuszczył szanowny kol. referent, oparty jest mniej więcej na zasadniczych działach administracji państwowej. Praca zaś, jest to kategoria nieco inna, aniżeli dział administracji państwowej, We wstępie Konstytucji powiedziane jest, że celem Konstytucji jest m. in. poszanowanie pracy, i zabezpieczenie należnych praw i szczególnej opieki Państwa. A w art. 102 powiedziane jest, że — „Praca, jako główna podstawa bogactwa Rzeczypospolitej, pozostawiać ma pod szczególną ochroną Państwa”. Czy bylibyśmy w zgodzie z Konstytucją, gdybyśmy sprawę tej pracy utrzymali w komisji, która, mając sprawy przemysłowe, handlowe i rolne, będzie miała tyle pracy z tamtemi sprawami, że właściwa ich praca, t. zn. sprawy ochrony pracy, mogą znaleźć się rzeczywiście na szarym końcu, wbrew wyraźnemu dążeniu Konstytucji.</u> | |
| 398 | - <u xml:id="u-55.3" who="#SNowodworski">I dlatego też ta zasada, że to jest zupełnie specjalny dział życia państwowego, narodowego i społecznego, a nie dział administracji państwowej, że temu działową w naszem ustawodawstwie, szalenie zaniedbanemu może grozić niebezpieczeństwo, w razie zepchnięcia go na trzecie miejsce w komisji, która będzie miała do załatwienia na pierwszem miejscu sprawy rolne, na drągiem handlowo-przemysłowe, lub na pierwszem handlowo-przemysłowe, a na drugiem — rolne — skłania mnie do zgodzenia się z wnioskiem komisji co do pozostawienia siedmiu komisji. Jednak stawiam wniosek, ażeby z komisji piątej wieliminować sprawy pracy i opieki społecznej i utworzyć oddzielną komisję ósmą.</u> | |
| 347 | + <u xml:id="u-55.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do rozdziału VI regulaminu. Głos ma referent.</u> | |
| 348 | + <u xml:id="u-55.1" who="#Marszałek">W rozprawach komisji nad rozdziałem VI dłuższa dyskusja wynikła przy art. 56 i 60. Wysoki Senat pozwoli więc, że o treści tych artykułów trochę obszerniej pomówię.</u> | |
| 349 | + <u xml:id="u-55.2" who="#Marszałek">Podział Senatu na komisje jest jedną z najważniejszych kwestii. Ażeby Senat sprawnie mógł wykonywać swoje zadania, jego praca musi być pracą skoncentrowaną i należycie skoordynowaną. Należy dbać o to, ażeby nie była to praca rozstrzelona w zbyt wielkiej ilości komisji specjalnych, wtedy bowiem nachodziłoby wielkie niebezpieczeństwo, iż poszczególne komisje dążyć będą do zupełnie różnych celów politycznych ze szkodą dla jednolitości życia państwowego. Zbyt wielka ilość komisji uniemożliwia osiągnięcie generalnego celu ustawodawstwa — salus rei publice.</u> | |
| 350 | + <u xml:id="u-55.3" who="#Marszałek">Sejm, który liczy daleko więcej członków od Wysokiego Senatu, ma daleko więcej komisji, a doświadczenia, zebrane w kwestii tej w Sejmie Ustawodawczym, są tego rodzaju, że w Komisji Regulaminowej powzięto decyzję, iż w Senacie należy ograniczyć bardzo znacznie liczbę komisji.</u> | |
| 351 | + <u xml:id="u-55.4" who="#Marszałek">Tylko w kwestii, jak daleko w tym kierunku iść należy były zdania podzielone. Niektórzy z sz. p. kolegów proponowali 11 komisji, wniosek kol. Nowaka zaś przewidywał tylko 5 komisji. Komisja Regulaminowa po bardzo długich debatach przyszła do przekonania, że rzeczą najwięcej wskazaną będzie przyjąć podział na 7 komisji.</u> | |
| 352 | + <u xml:id="u-55.5" who="#Marszałek">Komisja wychodziła przy tem z założenia, że istnienie odrębnej Komisji Regulaminowej ze względu na jej specjalne zadanie jest koniecznością. Pozatem przyjęto zasadę, że dla każdego z 5 wielkich działów administracji, sprawy zagraniczne, wojskowe, skarbowo-budżetowe, sprawy sprawiedliwości i administracji wewnętrznej, należy utworzyć osobną komisję. Od tej zasady dopuszczono następujące wyjątki:</u> | |
| 353 | + <u xml:id="u-55.6" who="#Marszałek">Przedewszystkiem uważano, że sprawy zagraniczne i wojskowe należy połączyć w jednej komisji ze względu na to, że przy rozstrzyganiu najważniejszych zagadnień natury wojskowej względy polityki zagranicznej muszą być decydujące. Dalej uchwalono, iż sprawy administracji wewnętrznej, mają być skoncentrowane w Komisji Administracyjno-Samorządowej, z wyjątkiem jednak spraw oświaty, kultury, higieny, tudzież z wyjątkiem spraw gospodarstwa społecznego. Dla spraw tych utworzono osobne komisje. W ten sposób otrzymano oprócz Komisji Regulaminowej 6 komisji, a mianowicie: Komisję Zagraniczną, Komisję Skarbowo-Budżetową, Komisję Sprawiedliwości, czyli Prawniczą, Komisję Administracyjną, Komisję Oświatową i Komisję Gospodarstwa Społecznego. Ostatnia komisja ma obejmować sprawy rolne, sprawy handlowe, przemysłowe i sprawy pracy i opieki społecznej.</u> | |
| 354 | + <u xml:id="u-55.7" who="#Marszałek">Szanowni Panowie znajdą wśród wniosków mniejszości wniosek s. Nowodworskiego, który zmierza do tego, żeby utworzyć jeszcze osobną Komisję Pracy, a więc żeby ze spraw, przekazanych Komisji Gospodarstwa Społecznego, wyjąć sprawy pracy i opieki społecznej i poruczyć je osobnej Komisji Pracy.</u> | |
| 355 | + <u xml:id="u-55.8" who="#Marszałek">Otóż Komisja Regulaminowa wniosku tego przyjąć nie mogła wychodząc z tego założenia, że we wszystkich sprawach gospodarczych i socjalnych chodzi o jeden kompleks zagadnień, który winien być rozpatrywany jednolicie. Postanawiając w sprawach produkcji rolniczej czy przemysłowej należy uwzględniać interesy socjalne, a przy sprawach socjalnych należy nie spuszczać z oczu także interesów produkcyjnych. Z tego powodu uważaliśmy, iż przyczynimy się więcej do sharmonizowania całej pracy Senatu, jeżeli te sprawy będą załatwiane w jednej Komisji i jeżeli nie będzie utworzona ani odrębna Komisja Rolna, ani odrębna Komisja Przemysłowa, ani też odrębna Komisja Pracy.</u> | |
| 356 | + <u xml:id="u-55.9" who="#Marszałek">W dawniejszym Sejmie rzecz miała się inaczej, jednak właśnie doświadczenia poczynione w przeszłym Sejmie, pouczają nas o konieczności koncentrowania pracy, a nie rozpraszania jej i powodują, iż osądzamy podział na komisje z punktu widzenia konieczności sharmonizowania pracy już w komisjach, pamiętając o tem, iż plenum Senatu nic może pracy harmonizować, a w każdym razie byłoby to dla niego zbytnio utrudnione, jeśliby już komisje tego na siebie nie wzięły.</u> | |
| 357 | + <u xml:id="u-55.10" who="#Marszałek">Rozdrobnienie prac sejmowych na wielką ilość komisji miało jeszcze ten skutek, iż bardzo często ta sama sprawa wędrowała po różnych komisjach, np. była naprzód w Komisji Pracy, potem poszła do Komisji Prawniczej, potem czasem do Komisji Przemysłowej i t. p. U nas takie wędrowanie spraw od komisji do komisji jest niemożliwem, ze względu na to, że przecież mamy ściśle oznaczony termin — do którego sprawa musi być załatwiona, naprzód przez komisję, a potem przez pełny Senat. I to jest dalszy powód, dlaczego koncentracja pracy w kilku komisjach jest rzeczą konieczną.</u> | |
| 358 | + <u xml:id="u-55.11" who="#Marszałek">W art. 60 znajdą Panowie przepis, iż na zebraniach komisji mogą być obecni także posłowie do Sejmu. Uważamy, że w interesie zgodnego współpracownictwa obu ciał jest rzeczą pożądaną, aby posłom była dana możliwość uczestniczenia w obradach komisji Senatu. Przypuszczam, że za tym przykładem pójdzie także Sejm i postanowi w swoim regulaminie, iż na posiedzeniach komisyjnych sejmowych mogą być obecni senatorowie, oczywiście bez prawa zabierania głosu.</u> | |
| 359 | + <u xml:id="u-55.12" who="#Marszałek">„W wypadku tym — brzmiałby ostatni ustęp art 60 — mają prawo obecności tylko senatorowie, mający prawo zabierania głosu na posiedzeniach komisji, oraz Ministrowie lub kierownicy Ministerstw”. W ten sposób, urzędnicy, o których wspomniał p. s. referent, odpadliby, natomiast byłby zapewniony współudział i współpraca Ministrów, t. j. tych, należy przypuszczać, także wychodzących z łona Senatu, czy Sejmu, którzy zostali powołani do sprawowania czynności wykonawczych. Mam wrażenie, że taka poprawka przyczyni się do lepszego postawienia sprawy, a jednocześnie zaspokoi obawy, które kierowały komisją, co do ewentualnej swobody wypowiadania się.</u> | |
| 360 | + <u xml:id="u-55.13" who="#Marszałek">Skoro już o tej sprawie mówię, to nie mogę się powstrzymać od zaproponowania pewnej zmiany redakcyjnej. Mianowicie mowa tutaj o osobach, uprawnionych do-zabierania głosu.</u> | |
| 361 | + <u xml:id="u-55.14" who="#Marszałek">Mam wrażenie, że komisji chodzi nie o zabieranie głosu w sensie przemawiania, ale o prawo głosowania. Z tego powodu wydaje mi się, że byłoby rzeczą hardziej wskazaną użyć terminu „mających prawo głosu”, bo zestawiając to z poprzedniemi ustępami, wydawałoby się, że prawo zabierania głosu mają wszyscy obecni na posiedzeniu komisji, a tylko nie wszyscy mają prawo decydującego głosu.</u> | |
| 399 | 362 | </div> |
| 400 | 363 | <div xml:id="div-56"> |
| 401 | - <u xml:id="u-56.0" who="#Marszalek">Dyskusja wyczerpana, głos ma jeszcze s. referent.</u> | |
| 364 | + <u xml:id="u-56.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Posner.</u> | |
| 402 | 365 | </div> |
| 403 | 366 | <div xml:id="div-57"> |
| 404 | - <u xml:id="u-57.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Pozwalani sobie przedewszystkiem zwrócić uwagę na błąd drukarski w art. 62. Artykuł ten powinien opiewać, jak następuje: „Komisje wybierają przewodniczącego, jego zastępcę, sekretarza, oraz sprawozdawców, protokółują swoje obrady i składają Senatowi sprawozdanie w druku lub na piśmie (Art. 24)”, a nie tak, jak jest wydrukowany, bo to nie byłoby zrozumiałe.</u> | |
| 405 | - <u xml:id="u-57.1" who="#SBuzek">Co się tyczy wniosku, który tu przedstawił reprezentant Rządu, pan Minister Sprawiedliwości, to po porozumieniu się z przewodniczącymi różnych stronnictw, reprezentowanych w Wysokim Senacie, jako referent, mogę wniosek ten przyjąć jako swój i prosić o jego uchwalenie. Ustęp trzeci art. 60 opiewałby w ostatniem zdaniu w sposób następujący: — „w wypadku tym mają prawo obecności tylko senatorowie, mający prawo zabierania głosu na posiedzeniach komisji oraz Ministrowie lub Kierownicy Ministerstw”, ci ostatni oczywiście wtenczas, jeżeli posada Ministra nie jest obsadzona.</u> | |
| 406 | - <u xml:id="u-57.2" who="#SBuzek">By pierwsze zdanie art. 60 jaśniej sformułować, proponuję brzmienie następujące: — „Na zebraniach komisji mogą być obecni, bez prawa zabierania głosu senatorowie, do niej niewybrani, a także posłowie do Sejmu”. Pan Minister Sprawiedliwości ma rację, twierdząc, iż wyrazy „bez prawa głosu”, mogą być mylnie zrozumiane. Niewiadomo, co to znaczy. Dopiero z ustępu następnego wynika, że — „bez prawa głosu” oznacza i u „bez prawa zabierania głosu”. Wysoki Senat zgodzi się z pewnością, aby wstawić tu słowo — „bez prawa zabierania głosu”, do ustępu pierwszego art. 60 tak, żeby nie było co do tego nieporozumień. Co się tyczy art. 56, to muszę się sprzeciwić pomnożeniu liczby komisji już z tych powodów, o których mówiłem. Właśnie my, reprezentanci specjalnie interesów rolniczych, nie obawiamy się niczego więcej, jak tego, aby te same praktyki, jakie były w Sejmie, i do nas się nie wkradły, bo w takim razie rolnictwo byłoby tylko w tej Komisji Rolnej reprezentowane, a najważniejsze dla rolnictwa sprawy, to jest sprawy cłowe,— rozstrzygałyby się w Komisji Handlowo-Przemysłowej. Sprawy te są przydzielone do Ministerstwa Przemysłu i Handlu, w Sejmie przydziela się je zawsze do Komisji Handlowo-Przemysłowej, a sfery rolnicze są wieliminowane w tej sprawie, która dotyczy najżywotniejszych ich interesów. Właśnie, żeby tego nie było, chcemy, żeby jedna komisja rozpatrywała tak sprawy rolnicze, jak sprawy przemysłowe i sprawy socjalne. Nie podzielam przytem obawy senatora Posnera, iż komisja ta nigdy nie dojdzie do rezultatu. Owszem, jestem przekonany, iż komisja ta dojść do rezultatu musi, iż daleko łatwiej komisji tej uzgodnić interesy rolnictwa, przemysłu i pracy, niż to jest możliwe dla plenum Senatu. Z tego powodu, uważam podział nasz na komisje za daleko odpowiedniejszy i nie obawiałbym się też, jak s. Nowodworski, iż sprawy społeczne, socjalne, zejdą w komisji na szary koniec, na trzecie miejsce. Senat nie ma prawa inicjatywy ustawodawczej i musi załatwiać projekty ustaw w tej kolei, w jakiej z Sejmu nadchodzą. Tak, jak te ustawy z Sejmu będą przychodziły, tak komisja będzie nad niemi obradowała, a więc, jeżeli z Sejmu przyjdzie najprzód ustawa, dotycząca rolnictwa, komisja będzie obradowała nad sprawą rolniczą, jeżeli przyjdzie ustawa o przemyśle, będziemy obradowali nad przemysłem itd. W miarę, jak różne ustawy będą z Sejmu przychodziły, będziemy obradowali nad niemi tak, żebyśmy mogli dotrzymać terminu jednomiesięcznego, a względnie dwumiesięcznego.</u> | |
| 407 | - <u xml:id="u-57.3" who="#SBuzek">O tem, ażeby sprawy socjalne dostały się na szary koniec, albo były na trzecim punkcie traktowane, poważnie — mowy być nie może.</u> | |
| 408 | - <u xml:id="u-57.4" who="#SBuzek">Co się teraz tyczy innych wniosków, to muszę zaznaczyć, że wniosek szanownego s. Posnera co do przydzielenia higieny do Komisji Administracyjnej bardzo mi jest sympatyczny. Uchwała komisji nie pochodzi odemnie, nie jest mojem własnem dzieckiem, jak kolega senator mylnie przypuszcza, tylko dzieckiem adoptowanem. Otrzymałem upoważnienie od niektórych klubów, iż mogę się tego dziecka adoptowanego zrzec, przyłączam się więc do wniosku szanownego kolegi s. Posnera, iż sprawy higieny winny należeć do Komisji Administracyjnej.</u> | |
| 409 | - <u xml:id="u-57.5" who="#SBuzek">W sprawie przydzielenia spraw komunikacyjnych muszę obstawać przy tem, by one zostały w Komisji Skarbowo-budżetowej, a to z tego powodu, ponieważ tu głównie chodzi o pokrycie wydatków. Zwłaszcza w obecnym czasie, kiedy chodzi o to, aby sharmonizować nasze wydatki z dochodami i aby wzgląd na równowagę budżetu naszego znalazł należyty wyraz w podziale naszej pracy na komisje, należy sprawy komunikacyjne utrzymać przy Komisji Skarbowo-budżetowej.</u> | |
| 410 | - <u xml:id="u-57.6" who="#SBuzek">Zwrócił moją uwagę kolega s. Szarski, że należałoby w punkcie 3 art. 56 wymienić, jako należące do Komisji Skarbowo-budżetowej, oprócz spraw giełdowych i kredytowych, także sprawy pieniężne (</u> | |
| 411 | - <u xml:id="u-57.7" who="#komentarz">Głos:</u> | |
| 412 | - <u xml:id="u-57.8" who="#SBuzek">I celne). Celne sprawy można rozumieć albo jako sprawy gospodarstwa społecznego, albo jako sprawy skarbowe. Jeżeli stoimy na stanowisku, iż cła winny dać przedewszystkiem Skarbowi dochód, to wniosek s. Posnera byłby właściwy, ale wydaje mi się, że bardziej należy zapatrywać się na cła, jako na sprawę gospodarstwa społecznego. W takim razie należałoby to przekazać komisji 6. Obecnie cła przynoszą Skarbowi bardzo mało, zwłaszcza w porównaniu z czasami przedwojennemi, a to dlatego, że są zbyt wygórowane, iż tamują zupełnie dowóz i wskutek tego przynoszą Skarbowi niesłychanie mało. Więc nie byłbym za przydzieleniem ceł do Komisji Budżetowej, natomiast sprawy pieniężne należy tutaj dopisać, coby zupełnie odpowiadało.</u> | |
| 413 | - <u xml:id="u-57.9" who="#SBuzek">Na koniec muszę nadmienić, iż proszono mnie o poddanie pod rozwagę Senatu wniosku co do innego przydziału spraw opieki społecznej. Jeżeliby praca pozostała w Komisji Gospodarstwa Społecznego, czyby nie można wtedy opieki społecznej dać razem z higieną do Komisji Administracyjnej. Co do tego oczekiwałbym oświadczenia się Wysokiego Senatu.</u> | |
| 414 | - <u xml:id="u-57.10" who="#SBuzek">Nie mam innych uwag co do rozdziału szóstego.</u> | |
| 415 | - <u xml:id="u-57.11" who="#SBuzek">Marszałek; Proponuję odroczyć dalszą dyskusję do jutra.</u> | |
| 416 | - <u xml:id="u-57.12" who="#SBuzek">Muszę Senatowi donieść, że otrzymałem od Prezesa Rady Ministrów następujące pismo: — „Mam zaszczyt zawiadomić Pana Marszałka, że Prezydent Rzeczypospolitej postanowieniem z dnia 2 stycznia 1923 r. zwolnił p. Zygmunta Jastrzębskiego — zgodnie z jego prośbą — z urzędu Ministra Skarbu i równocześnie poruczył p. podsekretarzowi stanu Bolesławowi Markowskiemu, kierownictwo Ministerstwa Skarbu”.</u> | |
| 417 | - <u xml:id="u-57.13" who="#SBuzek">Proponuję jutrzejsze posiedzenie odbyć o godzinie 10 1/2, z tym samym porządkiem dziennym, co dzisiaj. Mam nadzieję, że koło godziny 1 skończymy z całym regulaminem. Nikt nie protestuje, zamykam posiedzenie.</u> | |
| 418 | - <u xml:id="u-57.14" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 7 min.</u> | |
| 419 | - <u xml:id="u-57.15" who="#SBuzek">55).</u> | |
| 367 | + <u xml:id="u-57.0" who="#SPosner">Wysoki Senacie!</u> | |
| 368 | + <u xml:id="u-57.1" who="#SPosner">Da art. 56 mam zaszczyt zgłosić poprawki.</u> | |
| 369 | + <u xml:id="u-57.2" who="#SPosner">Już p. sprawozdawca, s. Buzek, zwrócił uwagę na to, że w pierwotnym projekcie regulaminu autor, czy autorowie przewidywali powołanie do życia zaledwie pięciu komisji. Jednakże, już Komisja Regulaminowa uważała, że ta liczba pięciu jest absolutnie nie do przyjęcia. Istotnie autorowie tego projektu regulaminu wychodzili z tego zapatrywania, że stanu, jaki panował w Sejmie Ustawodawczym w dziedzinie ilości komisji, nie można naśladować w Senacie. W Sejmie Ustawodawczym, a więc i w Sejmie dzisiejszym, ho regulamin Sejmu Ustawodawczego obowiązuje nadal, jako regulamin tymczasowy Sejmu, jest 25 komisji. Tymczasem w senacie francuskim jest zaledwie 19 komisji. Dlatego też Komisja Regulaminowa przedewszystkiem była zdania, że trzeba tę ilość komisji, o ile możności ograniczyć, ażeby pracę w nich uczynić intensywną.</u> | |
| 370 | + <u xml:id="u-57.3" who="#SPosner">To jest zasada zupełnie słuszna i przeciwko niej polemizować nie będę. Ale wszystko ma swoje granice i otóż ta zasada, zastosowana tu celem intensywności pracy, nie zawsze może dać dobre rezultaty, gdyż trzeba ją wiązać z innemi jeszcze zasadami, a więc z zasadą wiązania przedmiotów obrad w komisji, które w pewnym sensie choćby, są jednorodne. Otóż wiązanie w jednej komisji spraw rolnictwa, przemysłu, handlu, pracy i opieki społecznej, wydaje mi się niedopuszczalne. Rozumiem dobrze stanowisko referenta w tej sprawie, który mówi, że wszystkie te sprawy dają się objąć zasadą gospodarstwa społecznego. Ale Żyjemy w warunkach tak już zróżnicowanego gospodarstwa społecznego, jesteśmy społeczeństwem Ostatni ustęp art. 60 zawiera pewne novum.</u> | |
| 371 | + <u xml:id="u-57.4" who="#SPosner">Mianowicie, regulamin naszego Sejmu przewiduje tylko tajność jednostopniową, nasz zaś regulamin wprowadza tajność dwustopniową. Po uchwaleniu tej tajności drugiego, wyższego stopnia nie mogą być obecni nawet reprezentanci Rządu, a więc przedstawiciele władz ministerialnych. Komisja uchwaliła tę tajność drugiego stopnia, dlatego, ponieważ uważała, iż mogą zajść takie wypadki, że komisja chciałaby obradować lub uchwalać bez obecności urzędników, delegowanych przez władze ministerialne, jako przedstawiciele Rządu do obrad komisji. Jeżeli senatorowie pragną mieć możność zupełnie swobodnego wypowiedzenia się, może komisja w wyjątkowych wypadkach uchwalić tę tajność najściślejszą. W kwestii tej pragnie zabrać głos reprezentant Rządu, przed określeniem przez niego stanowiska Rządu nie mogę się ostatecznie oświadczyć w tej sprawie.</u> | |
| 372 | + <u xml:id="u-57.5" who="#SPosner">Co do innych artykułów nie było żadnych poważniejszych wątpliwości.</u> | |
| 373 | + </div> | |
| 374 | + <div xml:id="div-58"> | |
| 375 | + <u xml:id="u-58.0" who="#Marszałek">Głos ma p. Minister Sprawiedliwości.</u> | |
| 376 | + </div> | |
| 377 | + <div xml:id="div-59"> | |
| 378 | + <u xml:id="u-59.0" who="#MinisterSprawiedliwościMakowski">Wysoki Senacie!</u> | |
| 379 | + <u xml:id="u-59.1" who="#MinisterSprawiedliwościMakowski">Jak to słusznie p. referent zaznaczył, art. 60 zawiera pewnego rodzaju nowość, mianowicie drugi stopień tajności, posunięty tak daleko, że w posiedzeniach komisyjnych mają brać udział tylko ci senatorowie, którzy, jak powiedziano w projekcie, mają prawo zabierania głosu na posiedzeniach komisyjnych. Poza tem nikt inny udziału brać nie może. Dotyczy to, jak p. senator-referent zaznaczył, tych urzędników, którzy bywają delegowani przez Rząd do brania udziału w posiedzeniach komisyjnych. Ja w imienin Rządu poczuwam się do obowiązku zaznaczyć, że Rząd podziela w pewnym stopniu te motywy, które kierowały komisją Senatu, ażeby wprowadzić ściślejszą tajność, niż tajność przewidzianą w poprzednim ustępie tego artykułu. Jednakże wydaje mi się rzeczą niewskazaną posuwanie tej tajności tak daleko, ażeby tworzyła ona tamę pomiędzy Senatem, jako ciałem ustawodawczem, a Rządem, będącym tak czy inaczej emanacją tegoż ciała prawodawczego. Postawienie takiej tamy prowadziłoby do rozbieżności poglądów, których niemożnaby było w pewnych wypadkach uzgodnić; mogłyby być motywy i przesłanki, poruszone na posiedzeniach komisji, doprowadzające do pewnych uchwał, nieznane Rządowi, wobec których Rząd nie mógłby się tak, czy inaczej ustosunkować i nie miałby tej pełni świadomości, która mu jest niezbędna, ażeby być tem, czem być powinien, to znaczy organem wykonawczym narodu, tak, jak organami ustawodawczemi są Sejm i Senat. Z tego powodu, łącząc te dwie dążności, t. j. dążność do zabezpieczenia rzeczywistej swobody wypowiadania się, oraz dążność do najlepszego skoordynowania współpracy obu organów, ustawodawczego i wykonawczego, w imieniu Rządu proponuję następującą poprawkę: aż tak postępowem, że nie możemy stać na tem stanowisku, że wszystko można wiązać razem, bo stosunki, jakie panują u nas w dziedzinie handlu, przemysłu i rolnictwa, w każdej z tych dziedzin są nadzwyczaj szerokie i rozbieżne. Jeżeli sprawy rolne, sprawy przemysłu i handlu wprowadziły do jednej komisji, gdzie specjaliści, albo przedstawiciele interesów odpowiednich grup społecznych, spotkają się razem i zaczną ze sobą deliberować, to być może nie dojdą oni do żadnych rezultatów w tych deliberacjach z tej prostej przyczyny, że jak doskonale wiemy, są zasadnicze różnice i antagonizmy między miastem a wsią, dlatego uważam, że stwarzanie takiej sztucznej fikcji w postaci jednej komisji nie da żadnego rezultatu, ho ta komisja z natury rzeczy rozpaduje się na szereg podkomisji, więc rezultat będzie ten sam.</u> | |
| 380 | + <u xml:id="u-59.2" who="#MinisterSprawiedliwościMakowski">To samo dotyczy komisji, co do której p. senator Nowodworski zastrzegł sobie wniosek mniejszości, mianowicie Komisji Pracy i Opieki Społecznej. Nie ulega wątpliwości, że tych spraw nie należy wiązać ani ze sprawami rolnictwa, ani e sprawami przemysłu ani handlu. To są sprawy bardzo skomplikowane, bardzo poważne, które w naszem gospodarstwie społecznem będą graty oraz większą i donioślejszą rolę. I dlatego usuwać te sprawy z porządku dziennego naszych zainteresowań i włączać je do spraw już tak bardzo komplikowanych i olbrzymich, jak sprawy rolne, prawy przemysłu i handlu, uważam za niepożądane. Ze stanowiska metody jest to zupełnie niewłaściwe. Wchodzi tu jeszcze w grę moment antagonizmu interesów robotników i interesów fabrykantów, antagonizmu interesów robotników rolnych i interesów właścicieli ziemskich i dlatego uważam, że w interesie owocności tej pracy, w interesie jej produktywności leży, żeby zarówno sprawy rolne, jak i sprawy opieki społecznej wyłączyć z komisji, która nosi liczbę 6. Stwórzmy dla spraw rolnych osobną komisję — to będzie komisja nr. 8, a dla spraw opieki społecznej i pracy stwórzmy komisję nr. 9. W tym sensie popieram wniosek s. Nowodworskiego.</u> | |
| 381 | + <u xml:id="u-59.3" who="#MinisterSprawiedliwościMakowski">Mam dalej pewne wątpliwości, co do niektórych spraw, które Komisja Regulaminowa związała ze sobą związkiem, jak mi się zdaje, kazirodczym. Mianowicie Komisja Skarbowo-budżetowa między innemi będzie się zajmowała także prawami komunikacyjnemi. Trudno zrozumieć, taki związek mają sprawy komunikacyjne ze sprawami skarbowo-budżetowemi. Nie ulega wątpliwości, że Panowie powiedzą: oczywiście, że mają wiązek, bo to wszystko ma związek z pieniądzem, i bogactwem skarbu, bo jeżeli skarb nie ma pieniędzy, to nie może budować kolei — to jest oczywiste. Ale sprawy komunikacyjne są tak złóżcie, wiążą się z niemi sprawy robót publicznych, oprawy poczt i telegrafów, to jest sprawy tak specjalne, że mnie się wydaje, że przez włączenie tych spraw do komisji Nr. 3, nazwanej tutaj Skarbowo - budżetową, tylko je skrzywdzimy. Nic tu nie zyskamy, lecz stracimy.</u> | |
| 382 | + <u xml:id="u-59.4" who="#MinisterSprawiedliwościMakowski">Komisja Prawnicza, nr. 4, obejmuje ustawy, dotyczące wymiaru sprawiedliwości, ustaw sądowych, cywilnych, karnych i procesowych. Uważam, że należy tutaj włączyć także sprawy konstytucyjne.</u> | |
| 383 | + <u xml:id="u-59.5" who="#MinisterSprawiedliwościMakowski">Następnie kilka słów, co do komisji Nr. 7. Komisja nr. 7 obejmuje sprawy oświaty, kultury i higieny. Mnie się wydaje, że sprawy higieny nie są tu na miejscu. Oczywiście z tytułu: „Mens sana in corpore sano”, można wiązać sprawy higieny i zdrowia publicznego ze sprawami kultury i oświaty, ale zdaje mi się, że to jest zupełnie sztuczne. Natomiast uważałbym, iż sprawy higieny publicznej należą do komisji 5-tej, a mianowicie: do Komisji Administracyjnej i samorządowej z tej prostej przyczyny, że sprawy zdrowia publicznego wymagają wszędzie bardzo silnej egzekutywy. We wszystkich państwach, ministerstwa zdrowia powstały bardzo późno. Jeśli weźmiemy tak postępowe i bogate społeczeństwo, jak angielskie, to ministerstwo zdrowia powstało tam dopiero podczas wojny. Otóż te sprawy, któremi zawiaduje Ministerstwo Zdrowia, należały pierwotnie wszędzie na całym świecie do ministerstwa spraw wewnętrznych, gdzie stanowią specjalne wydziały. I to jest słuszne właśnie ze względu na egzekutywę. Jeśli niema silnej egzekutywy, to bardzo wiele zarządzeń w zakresie zdrowia publicznego nie da wyników, albo da wyniki bardzo nikłe. I dlatego uważam, że te sprawy należy wyłączyć z Komisji Oświaty i Kultury, a włączyć do Komisji Administracyjno-samorządowej.</u> | |
| 384 | + <u xml:id="u-59.6" who="#MinisterSprawiedliwościMakowski">Tyle w zakresie art. 56.</u> | |
| 385 | + <u xml:id="u-59.7" who="#MinisterSprawiedliwościMakowski">Teraz jeszcze chciałbym parę słów powiedzieć o art. 57. Komisja Regulaminowa uchwaliła wniosek domagający się od Komisji Prawniczej, ażeby wyłoniła komitet, złożony z trzech senatorów, w celu ujednostajnienia techniki prawodawczej i języka, w którym ustawy są pisane. Wniosek ten, złożony, o ile mnie pamięć nie myli, na pierwszem posiedzeniu Komisji Regulaminowej, nie napotkał na większe sprzeciwy. Sprzeciwy powstały znacznie później, już przy specjalnej dyskusji. W pierwszej chwili, obecni na posiedzeniu Komisji Regulaminowej prawnicy popierali bardzo gorąco ten wniosek, ponieważ właśnie prawnicy, właśnie wysocy sądownicy polscy mieli bardzo dużo do czynienia i przeżywali ciężkie chwile ze stosowaniem wielu ustaw, które wychodziły z Sejmu Ustawodawczego w ciągu ostatnich kilku lat. Jeżeli Panowie wezmą do ręki nasze czasopisma prawnicze, to bez względu na to, gdzie one wychodzą, czy to będzie Gazeta Sądowa warszawska, czy Ruch Prawniczy poznański, czy Czasopismo Prawnicze krakowskie, czy też Przegląd Prawa i Administracji lwowski, wszędzie, wszyscy ludzie, uprawnieni do wydawania sądów w tych sprawach, skarżą się na sposób załatwiania spraw i na technikę ustawodawczą w Sejmie Ustawodawczym. Uważam więc, że to jest właśnie jedno z najistotniejszych zadań Senatu, ażeby tej technice ustawodawczej w państwie tak miodem, jak nasze, nadać naukowy i istotny charakter czegoś skończonego, czegoś, coby przypominało prace ustawodawcze, które istniały niegdyś w tym kraju, i które pozostawiły po sobie pomniki tak wielkiej wagi, jak ustawa hipoteczna z r. 1818 i kodeks cywilny z r. 1825. To był moment, kiedy Polska, w której była wtedy jaka taka wolność, zdobyła się na dzieła ustawodawcze, które można zupełnie śmiało zestawić z najwspanialsze mi pomnikami ustawodawstwa zachodniej Europy XIX wieku. Byłoby bardzo szczęśliwie, gdyby Senat nawiązał do tej wielkiej tradycji, którą nam pozostawiły sejmy z czasów Królestwa Kongresowego. Z tego powodu wniosek ten z całą siłą popieram.</u> | |
| 386 | + <u xml:id="u-59.8" who="#MinisterSprawiedliwościMakowski">Mam jeszcze parę słów do nadmienienia, mianowicie w przedmiocie art. 60, który brzmi, jak następuje: „Na zebraniach komisji mogą być obecni bez prawa głosu senatorowie do niej niewybrani, a także posłowie do Sejmu. Mnie się wydaje, że tego artykułu „przyjąć nie możemy, ponieważ nie możemy obdarowywać Sejmu takiemi, czy innemi postanowieniami, które znaczą: sine me de me. Myśmy się Sejmu nie pytali, czy chce być obecnym na posiedzeniach komisji. Możemy ten artykuł przyjąć tylko z tem zastrzeżeniem, że o ile Sejm się zgodzi, to możemy to uchwalić, w przeciwnym razie artykuł ten nie może być przyjęty.</u> | |
| 387 | + </div> | |
| 388 | + <div xml:id="div-60"> | |
| 389 | + <u xml:id="u-60.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Nowodworski.</u> | |
| 390 | + </div> | |
| 391 | + <div xml:id="div-61"> | |
| 392 | + <u xml:id="u-61.0" who="#SNowodworski">Gdyśmy w Komisji Reguł a minowej przystępowali do pracy, początkowo tak samo ja, jak i sz. s. Posner, byłem za większą ilością komisji. Jednakże rozprawa na ten temat prowadzona przekonała mnie, że jest tu możliwe tylko jedno z dwóch wyjść: albo zrobić 19 komisji, jak Sejm, albo zrobić niewielką ilość, 7, według mego projektu, 8. Gdybyśmy chcieli dzielić przedmioty pomiędzy komisje według ich treści, że tak powiem, to wtedy rzeczywiście, trzebaby ilość komisji znacznie powiększyć.</u> | |
| 393 | + <u xml:id="u-61.1" who="#SNowodworski">Bo już z przemówienia p. s. Posnera wynika, że sprawy komunikacyjne trzebaby wydzielić w oddzielną komisję, sprawy handlowe w oddzielną, również oddzielić sprawy pocztowe i telegraficzne. Jeszcze by się wiele spraw znalazło dla wyłączenia i w tych warunkach okazała by się potrzeba kilkunastu komisji.</u> | |
| 394 | + <u xml:id="u-61.2" who="#SNowodworski">Ten wzgląd, a zwłaszcza to, że w pracy ustawodawczej trzeba dążyć do ujednostajnienia. pracy w różnych dziedzinach, skłonił mnie do tego, że od pierwotnego zamierzenia odstąpiłem, zgłosiłem natomiast wniosek, co do jednej komisji pracy, z którą możnaby połączyć sprawy opieki społecznej, a to z następujących motywów. Podział, jak to wyłuszczył szanowny kol. referent, oparty jest mniej więcej na zasadniczych działach administracji państwowej. Praca zaś, jest to kategoria nieco inna, aniżeli dział administracji państwowej, We wstępie Konstytucji powiedziane jest, że celem Konstytucji jest m. in. poszanowanie pracy, i zabezpieczenie należnych praw i szczególnej opieki Państwa. A w art. 102 powiedziane jest, że „Praca, jako główna podstawa bogactwa Rzeczypospolitej, pozostawiać ma pod szczególną ochroną Państwa”. Czy bylibyśmy w zgodzie z Konstytucją, gdybyśmy sprawę tej pracy utrzymali w komisji, która, mając sprawy przemysłowe, handlowe i rolne, będzie miała tyle pracy z tamtemi sprawami, że właściwa ich praca, t. zn. sprawy ochrony pracy, mogą znaleźć się rzeczywiście na szarym końcu, wbrew wyraźnemu dążeniu Konstytucji.</u> | |
| 395 | + <u xml:id="u-61.3" who="#SNowodworski">I dlatego też ta zasada, że to jest zupełnie specjalny dział życia państwowego, narodowego i społecznego, a nie dział administracji państwowej, że temu działową w naszem ustawodawstwie, szalenie zaniedbanemu może grozić niebezpieczeństwo, w razie zepchnięcia go na trzecie miejsce w komisji, która będzie miała do załatwienia na pierwszem miejscu sprawy rolne, na drągiem handlowo-przemysłowe, lub na pierwszem handlowo-przemysłowe, a na drugiem — rolne — skłania mnie do zgodzenia się z wnioskiem komisji co do pozostawienia siedmiu komisji. Jednak stawiam wniosek, ażeby z komisji piątej wyeliminować sprawy pracy i opieki społecznej i utworzyć oddzielną komisję ósmą.</u> | |
| 396 | + </div> | |
| 397 | + <div xml:id="div-62"> | |
| 398 | + <u xml:id="u-62.0" who="#Marszałek">Dyskusja wyczerpana, głos ma jeszcze s. referent.</u> | |
| 399 | + </div> | |
| 400 | + <div xml:id="div-63"> | |
| 401 | + <u xml:id="u-63.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Pozwalani sobie przedewszystkiem zwrócić uwagę na błąd drukarski w art. 62. Artykuł ten powinien opiewać, jak następuje: „Komisje wybierają przewodniczącego, jego zastępcę, sekretarza, oraz sprawozdawców, protokółują swoje obrady i składają Senatowi sprawozdanie w druku lub na piśmie (Art. 24)”, a nie tak, jak jest wydrukowany, bo to nie byłoby zrozumiałe.</u> | |
| 402 | + <u xml:id="u-63.1" who="#SBuzek">Co się tyczy wniosku, który tu przedstawił reprezentant Rządu, pan Minister Sprawiedliwości, to po porozumieniu się z przewodniczącymi różnych stronnictw, reprezentowanych w Wysokim Senacie, jako referent, mogę wniosek ten przyjąć jako swój i prosić o jego uchwalenie. Ustęp trzeci art. 60 opiewałby w ostatniem zdaniu w sposób następujący: „w wypadku tym mają prawo obecności tylko senatorowie, mający prawo zabierania głosu na posiedzeniach komisji oraz Ministrowie lub Kierownicy Ministerstw”, ci ostatni oczywiście wtenczas, jeżeli posada Ministra nie jest obsadzona.</u> | |
| 403 | + <u xml:id="u-63.2" who="#SBuzek">By pierwsze zdanie art. 60 jaśniej sformułować, proponuję brzmienie następujące: „Na zebraniach komisji mogą być obecni, bez prawa zabierania głosu senatorowie, do niej niewybrani, a także posłowie do Sejmu”. Pan Minister Sprawiedliwości ma rację, twierdząc, iż wyrazy „bez prawa głosu”, mogą być mylnie zrozumiane. Niewiadomo, co to znaczy. Dopiero z ustępu następnego wynika, że „bez prawa głosu” oznacza i u „bez prawa zabierania głosu”. Wysoki Senat zgodzi się z pewnością, aby wstawić tu słowo „bez prawa zabierania głosu”, do ustępu pierwszego art. 60 tak, żeby nie było co do tego nieporozumień. Co się tyczy art. 56, to muszę się sprzeciwić pomnożeniu liczby komisji już z tych powodów, o których mówiłem. Właśnie my, reprezentanci specjalnie interesów rolniczych, nie obawiamy się niczego więcej, jak tego, aby te same praktyki, jakie były w Sejmie, i do nas się nie wkradły, bo w takim razie rolnictwo byłoby tylko w tej Komisji Rolnej reprezentowane, a najważniejsze dla rolnictwa sprawy, to jest sprawy cłowe, — rozstrzygałyby się w Komisji Handlowo-Przemysłowej. Sprawy te są przydzielone do Ministerstwa Przemysłu i Handlu, w Sejmie przydziela się je zawsze do Komisji Handlowo-Przemysłowej, a sfery rolnicze są wyeliminowane w tej sprawie, która dotyczy najżywotniejszych ich interesów. Właśnie, żeby tego nie było, chcemy, żeby jedna komisja rozpatrywała tak sprawy rolnicze, jak sprawy przemysłowe i sprawy socjalne. Nie podzielam przytem obawy senatora Posnera, iż komisja ta nigdy nie dojdzie do rezultatu. Owszem, jestem przekonany, iż komisja ta dojść do rezultatu musi, iż daleko łatwiej komisji tej uzgodnić interesy rolnictwa, przemysłu i pracy, niż to jest możliwe dla plenum Senatu. Z tego powodu, uważam podział nasz na komisje za daleko odpowiedniejszy i nie obawiałbym się też, jak s. Nowodworski, iż sprawy społeczne, socjalne, zejdą w komisji na szary koniec, na trzecie miejsce. Senat nie ma prawa inicjatywy ustawodawczej i musi załatwiać projekty ustaw w tej kolei, w jakiej z Sejmu nadchodzą. Tak, jak te ustawy z Sejmu będą przychodziły, tak komisja będzie nad niemi obradowała, a więc, jeżeli z Sejmu przyjdzie najprzód ustawa, dotycząca rolnictwa, komisja będzie obradowała nad sprawą rolniczą, jeżeli przyjdzie ustawa o przemyśle, będziemy obradowali nad przemysłem itd. W miarę, jak różne ustawy będą z Sejmu przychodziły, będziemy obradowali nad niemi tak, żebyśmy mogli dotrzymać terminu jednomiesięcznego, a względnie dwumiesięcznego.</u> | |
| 404 | + <u xml:id="u-63.3" who="#SBuzek">O tem, ażeby sprawy socjalne dostały się na szary koniec, albo były na trzecim punkcie traktowane, poważnie — mowy być nie może.</u> | |
| 405 | + <u xml:id="u-63.4" who="#SBuzek">Co się teraz tyczy innych wniosków, to muszę zaznaczyć, że wniosek szanownego s. Posnera co do przydzielenia higieny do Komisji Administracyjnej bardzo mi jest sympatyczny. Uchwała komisji nie pochodzi odemnie, nie jest mojem własnem dzieckiem, jak kolega senator mylnie przypuszcza, tylko dzieckiem adoptowanem. Otrzymałem upoważnienie od niektórych klubów, iż mogę się tego dziecka adoptowanego zrzec, przyłączam się więc do wniosku szanownego kolegi s. Posnera, iż sprawy higieny winny należeć do Komisji Administracyjnej.</u> | |
| 406 | + <u xml:id="u-63.5" who="#SBuzek">W sprawie przydzielenia spraw komunikacyjnych muszę obstawać przy tem, by one zostały w Komisji Skarbowo-budżetowej, a to z tego powodu, ponieważ tu głównie chodzi o pokrycie wydatków. Zwłaszcza w obecnym czasie, kiedy chodzi o to, aby sharmonizować nasze wydatki z dochodami i aby wzgląd na równowagę budżetu naszego znalazł należyty wyraz w podziale naszej pracy na komisje, należy sprawy komunikacyjne utrzymać przy Komisji Skarbowo-budżetowej.</u> | |
| 407 | + <u xml:id="u-63.6" who="#SBuzek">Zwrócił moją uwagę kolega s. Szarski, że należałoby w punkcie 3 art. 56 wymienić, jako należące do Komisji Skarbowo-budżetowej, oprócz spraw giełdowych i kredytowych, także sprawy pieniężne.</u> | |
| 408 | + <u xml:id="u-63.7" who="#komentarz">(Głos: I celne).</u> | |
| 409 | + <u xml:id="u-63.8" who="#SBuzek">Celne sprawy można rozumieć albo jako sprawy gospodarstwa społecznego, albo jako sprawy skarbowe. Jeżeli stoimy na stanowisku, iż cła winny dać przedewszystkiem Skarbowi dochód, to wniosek s. Posnera byłby właściwy, ale wydaje mi się, że bardziej należy zapatrywać się na cła, jako na sprawę gospodarstwa społecznego. W takim razie należałoby to przekazać komisji 6. Obecnie cła przynoszą Skarbowi bardzo mało, zwłaszcza w porównaniu z czasami przedwojennemi, a to dlatego, że są zbyt wygórowane, iż tamują zupełnie dowóz i wskutek tego przynoszą Skarbowi niesłychanie mało. Więc nie byłbym za przydzieleniem ceł do Komisji Budżetowej, natomiast sprawy pieniężne należy tutaj dopisać, coby zupełnie odpowiadało.</u> | |
| 410 | + <u xml:id="u-63.9" who="#SBuzek">Na koniec muszę nadmienić, iż proszono mnie o poddanie pod rozwagę Senatu wniosku co do innego przydziału spraw opieki społecznej. Jeżeliby praca pozostała w Komisji Gospodarstwa Społecznego, czyby nie można wtedy opieki społecznej dać razem z higieną do Komisji Administracyjnej. Co do tego oczekiwałbym oświadczenia się Wysokiego Senatu.</u> | |
| 411 | + <u xml:id="u-63.10" who="#SBuzek">Nie mam innych uwag co do rozdziału szóstego.</u> | |
| 412 | + </div> | |
| 413 | + <div xml:id="div-64"> | |
| 414 | + <u xml:id="u-64.0" who="#Marszałek">Proponuję odroczyć dalszą dyskusję do jutra.</u> | |
| 415 | + <u xml:id="u-64.1" who="#Marszałek">Muszę Senatowi donieść, że otrzymałem od Prezesa Rady Ministrów następujące pismo: „Mam zaszczyt zawiadomić Pana Marszałka, że Prezydent Rzeczypospolitej postanowieniem z dnia 2 stycznia 1923 r. zwolnił p. Zygmunta Jastrzębskiego — zgodnie z jego prośbą — z urzędu Ministra Skarbu i równocześnie poruczył p. podsekretarzowi stanu Bolesławowi Markowskiemu, kierownictwo Ministerstwa Skarbu”.</u> | |
| 416 | + <u xml:id="u-64.2" who="#Marszałek">Proponuję jutrzejsze posiedzenie odbyć o godzinie 10 1/2, z tym samym porządkiem dziennym, co dzisiaj. Mam nadzieję, że koło godziny 1 skończymy z całym regulaminem. Nikt nie protestuje, zamykam posiedzenie.</u> | |
| 417 | + <u xml:id="u-64.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 7 min. 55).</u> | |
| 420 | 418 | </div> |
| 421 | 419 | </body> |
| 422 | 420 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00007-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00007-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00007-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>7 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,10 +23,7 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | 29 | <person xml:id="SBraude" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -38,18 +35,21 @@ |
| 38 | 35 | <person xml:id="SBuzek" role="speaker"> |
| 39 | 36 | <persName>S. Buzek</persName> |
| 40 | 37 | </person> |
| 41 | - <person xml:id="SksMaciejewicz" role="speaker"> | |
| 42 | - <persName>S. ks. Maciejewicz</persName> | |
| 43 | - </person> | |
| 44 | 38 | <person xml:id="SNowicki" role="speaker"> |
| 45 | 39 | <persName>S. Nowicki</persName> |
| 46 | 40 | </person> |
| 47 | 41 | <person xml:id="SPosner" role="speaker"> |
| 48 | 42 | <persName>S. Posner</persName> |
| 49 | 43 | </person> |
| 50 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 44 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 51 | 45 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 52 | 46 | </person> |
| 47 | + <person xml:id="SksMaciejewicz" role="speaker"> | |
| 48 | + <persName>S. ks. Maciejewicz</persName> | |
| 49 | + </person> | |
| 50 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 51 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 52 | + </person> | |
| 53 | 53 | </particDesc> |
| 54 | 54 | </profileDesc> |
| 55 | 55 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00007-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">z 7 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">z dnia 12 stycznia 1923 r.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. po pół.).</u> | |
| 13 | - <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu:</u> | |
| 14 | - <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski.</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. po poł.).</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przedstawiciele Rządu: Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski.)</u> | |
| 15 | 11 | </div> |
| 16 | 12 | <div xml:id="div-2"> |
| 17 | - <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokół 5 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 6 posiedzenia leży w biurze senackiem do przejrzenia.</u> | |
| 18 | - <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Jako sekretarze zasiadają sekr. Banaszak i Kruk. Listę mówców prowadzi s. Banaszak.</u> | |
| 19 | - <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Przechodzimy do porządku dziennego. Pierwszy punkt porządku dziennego jest następujący:</u> | |
| 20 | - <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Dalszy ciąg dyskusji nad projektem regulaminu obrad. Przystępujemy do rozdziału VII. — „O obowiązkach i prawach senatorów.” Głos ma referent s. Buzek.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 5 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 6 posiedzenia leży w biurze senackiem do przejrzenia.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Jako sekretarze zasiadają sekr. Banaszak i Kruk. Listę mówców prowadzi s. Banaszak.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Przechodzimy do porządku dziennego. Pierwszy punkt porządku dziennego jest następujący:</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Dalszy ciąg dyskusji nad projektem regulaminu obrad. Przystępujemy do rozdziału VII. „O obowiązkach i prawach senatorów”. Głos ma referent s. Buzek.</u> | |
| 21 | 17 | </div> |
| 22 | 18 | <div xml:id="div-3"> |
| 23 | 19 | <u xml:id="u-3.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Z obowiązku swojego, jako sprawozdawca, pozwoliłbym sobie jeszcze złożyć pewne oświadczenie co do art. 29 mówiącego o odczytywaniu mów. Do artykułu tego zgłosił senator Braude wniosek, przeciw któremu ja się oświadczyłem. W sprawie tej porozumiałem się z reprezentantami innych stronnictw, a także z szanownym P. Marszałkiem, i wszyscy ci panowie, z którymi miałem zaszczyt porozumiewać się, jak również i p. Marszałek byli jednomyślnie tego zdania, że Marszałek powinien kolegom senatorom, którzy dobrze po polsku nie umieją, zezwalać, by swoje mowy odczytywali, zasady tej nie wprowadzamy jednak jako wyraźny przepis regulaminu, tylko jako prawo zwyczajowe, a to dlatego' jako prawo zwyczajowe, ażeby te mowy, odczytywane, nie były czasem zbyt długie. Zdaje mi się, iż w ten sposób sprawa ta będzie mogła być załatwioną ku zadowoleniu wszystkich interesowanych z korzyścią dla Wysokiego Senatu.</u> |
| 24 | - <u xml:id="u-3.1" who="#SBuzek">Przechodząc teraz do rozdziału VII, normującego obowiązki i prawa senatorów, zaznaczam iż w ciągu obrad komisyjnych najwięcej czasu poświęcono art. 71. Jednym z powodów tak długiej dyskusji to stanowisko zajęte przez reprezentanta Rządu, który zakwestionował prawo Senatu do ustalania wysokości zarówno djet senatorów, jak djet Marszałka i Wicemarszałków. Z tego, iż Wysoki Rząd jest teraz nieobecny, wnoszę że Rząd nie stoi już na tern stanowisku, któremu dali wyraz reprezentanci Prezydjum Rady Ministrów i Ministra Skarbu, iż owszem przychylił się do stanowiska Komisji, która broniła tezy, iż autonomiczne prawo Senatu do oznaczania wysokości djet jest w samej Konstytucji zagwarantowane, i że rząd w tej sprawie wcale nie może zabierać głosu; dalej broni tu Komisja tezy, iż nie może być mowy o tern, żeby sprawa djet została unormowana w drodze ustawy, ponieważ Konstytucja wyraźnie postanawia, iż wysokość djet ma być określona w regulaminie, a więc wyłącznie w autonomicznej uchwale Izby.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-3.1" who="#SBuzek">Przechodząc teraz do rozdziału VII, normującego obowiązki i prawa senatorów, zaznaczam iż w ciągu obrad komisyjnych najwięcej czasu poświęcono art. 71. Jednym z powodów tak długiej dyskusji to stanowisko zajęte przez reprezentanta Rządu, który zakwestionował prawo Senatu do ustalania wysokości zarówno djet senatorów, jak djet Marszałka i Wicemarszałków. Z tego, iż Wysoki Rząd jest teraz nieobecny, wnoszę że Rząd nie stoi już na tem stanowisku, któremu dali wyraz reprezentanci Prezydjum Rady Ministrów i Ministra Skarbu, iż owszem przychylił się do stanowiska Komisji, która broniła tezy, iż autonomiczne prawo Senatu do oznaczania wysokości djet jest w samej Konstytucji zagwarantowane, i że rząd w tej sprawie wcale nie może zabierać głosu; dalej broni tu Komisja tezy, iż nie może być mowy o tem, żeby sprawa djet została unormowana w drodze ustawy, ponieważ Konstytucja wyraźnie postanawia, iż wysokość djet ma być określona w regulaminie, a więc wyłącznie w autonomicznej uchwale Izby.</u> | |
| 25 | 21 | <u xml:id="u-3.2" who="#SBuzek">Co się tyczy samej wysokości djet, to bardzo wielu kolegów dało wyraz zapatrywaniu, iż djety poselskie, obecnie wypłacane także senatorom, na ogół są niewystarczające. Djety są zwłaszcza niewystarczające dla tych sz. PP. Kolegów, którzy ze względu na przepisy art. 7 Ordynacji Wyborczej zostali ze swojego stanowiska urzędowego urlopowani i posiadają urlop bezpłatny. Dla wielu z tych kolegów zachodzi konieczność prowadzenia dwóch domów, do czego djety absolutnie nie wystarczają. Zapatrywanie, iż djety są niewystarczające, znalazło swój wyraz w ust. 2 art. 71. Ustęp ten uchwaliła Komisja, by zaznaczyć swe zasadnicze stanowisko, iż djety, obecnie wypłacane, są za niskie.</u> |
| 26 | 22 | <u xml:id="u-3.3" who="#SBuzek">Z drugiej strony nie mogła komisja zejść ze stanowiska, iż pobory senatorów i posłów powinny być zupełnie równe. Przypuszczam, że Sejm, podzielając nasze zapatrywanie, iż djety są za niskie, uchwali djety wyższe, i wtedy ustęp 2 art. 71 stanie się bezprzedmiotowym. Narazie jednak, jak długo to nie nastąpiło, proszę o uchwalenie tego ustępu.</u> |
| 27 | 23 | <u xml:id="u-3.4" who="#SBuzek">W Komisji panowała zupełna jednomyślność co do tego, że jest rzeczą nie do pomyślenia, ażeby tak w Sejmie jak i Senacie pobory Marszałka pozostawały według starej normy, żeby mianowicie równały się dwukrotnym djetom senatorskim. Marszałkowie mają obowiązki reprezentacyjne a Konstytucja nadaje zwłaszcza Marszałkowi Sejmu ale także i Marszałkowi Senatu stanowisko, które wynosi wysoko tych dygnitarzy ponad stanowisko, jakie miał np. prezes izby poselskiej austriackiej, albo prezes sejmu pruskiego, albo sejmu Rzeszy Niemieckiej. Stanowisko Marszałka u nas jest znacznie wyższe i Konstytucja nakłada na niego znacznie większe obowiązki. Jest rzeczą zupełnie nie do pomyślenia, żeby marszałkowie mogli tym obowiązkom uczynić zadosyć przy dzisiejszej normie swych djet. Z tego powodu przyszła Komisja jednomyślnie do przekonania, iż Marszałek powinien otrzymywać sześciokrotne djety, przyczem zaznaczam, iż te sześciokrotne djety zawsze jeszcze wynoszą mniej niż np. pobory austriackiego prezydenta Izby poselskiej, który otrzymywał djety dwukrotne, to znaczy, ponieważ posłowie otrzymywali po 20 koron dziennie, 40 koron dziennie. Jeżeli Panowie przerachują tych 40 koron dziennie na marki polskie, to okaże się, iż zawsze jeszcze pobory prezydenta Izby austriackiej, równające się dwukrotnym djetom, były wyższe aniżeli nasze sześciokrotne djety.</u> |
| 28 | 24 | <u xml:id="u-3.5" who="#SBuzek">Pewne obowiązki reprezentacyjne mają oprócz Marszałka także wicemarszałkowie. Obowiązki te są jednak znacznie skromniejsze, i dlatego Komisja była jednomyślnie tej opinii, że djety wicemarszałków powinny się równać półtorakrotnym djetom senatorów.</u> |
| 29 | - <u xml:id="u-3.6" who="#SBuzek">Początkowo zamierzała Komisja zrównać pobory Marszałka z poborami Prezesa Rady Ministrów, wychodząc z tego założenia, iż stanowisko Marszałka jest conajmniej równorzędne ze stanowiskiem Prezesa Rady Ministrów. Ale ponieważ takie porównywanie Marszałka z Prezesem Rady Ministrów nie było wszystkim w smak, określono pobory Marszalka w formie przepisanej samym tekstem Konstytucji, mianowicie ściśle w formie djet. Jeśli porównamy djety naszych marszałków z poborami marszałków w innych państwach, to okaże się, że co do wysokości tych poborów te nasze djety są bardzo skromne.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-3.6" who="#SBuzek">Początkowo zamierzała Komisja zrównać pobory Marszałka z poborami Prezesa Rady Ministrów, wychodząc z tego założenia, iż stanowisko Marszałka jest conajmniej równorzędne ze stanowiskiem Prezesa Rady Ministrów. Ale ponieważ takie porównywanie Marszałka z Prezesem Rady Ministrów nie było wszystkim w smak, określono pobory Marszałka w formie przepisanej samym tekstem Konstytucji, mianowicie ściśle w formie djet. Jeśli porównamy djety naszych marszałków z poborami marszałków w innych państwach, to okaże się, że co do wysokości tych poborów te nasze djety są bardzo skromne.</u> | |
| 30 | 26 | <u xml:id="u-3.7" who="#SBuzek">W Komisji zwracał reprezentant Rządu uwagę, iż Konstytucja ma na myśli tylko djety, a więc wyklucza stałe uposażenie posłów i senatorów. Co do tej kwestii to, trzymając się ściśle tekstu Konstytucji, uważaliśmy przecież za konieczne zaznaczyć, że djety są płatne zgóry, a to z tego powodu, ponieważ czas sejmowania jest obecnie znacznie dłuższy aniżeli to było dawniej. Wskutek tego senatorzy będą musieli oddawać się niemal wyłącznie pracy senatorskiej, a na swoją pracę zawodową czasu mieć nie będą. Ponadto należy uwzględnić, iż według ordynacji wyborczej ci szanowni Panowie koledzy, którzy są urzędnikami, są na cały czas kadencji, na cały czas trwania mandatu, zwolnieni od swoich obowiązków służbowych i nie otrzymują swych urzędowych poborów. Także za granicą wszędzie, gdzie dawniej wypłacano djety tylko za dnie pracy parlamentarnej obecnie wypłacają djety w formie poborów miesięcznych zgóry. Dlatego umieściliśmy wart. 71 ustęp postanawiający, iż djety są wypłacane zgóry.</u> |
| 31 | - <u xml:id="u-3.8" who="#SBuzek">W art. 73 zwrócić może uwagę szanownych Panów punkt ostatni. /Artykuł ten opiewa następująco: — „Senatorowie mają prawo bezpłatnego korzystania z kolei i innych środków państwowej komunikacji dla podróży po całym obszarze Rzeczypospolitej, oraz na kolejach zarządzanych przez Rząd Rzeczypospolitej na obszarze w. m. Gdańska”. Niektórzy z szanownych Panów kolegów muszą używać kolei na obszarze Gdańska, ponieważ najdogodniejsza komunikacja do powiatów Wejherowo i Puck prowadzi przez Gdańsk. Z tego powodu było umieszczenie tego przepisu w regulaminie rzeczą wskazaną i konieczną.</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-3.8" who="#SBuzek">W art. 73 zwrócić może uwagę szanownych Panów punkt ostatni. Artykuł ten opiewa następująco: „Senatorowie mają prawo bezpłatnego korzystania z kolei i innych środków państwowej komunikacji dla podróży po całym obszarze Rzeczypospolitej, oraz na kolejach zarządzanych przez Rząd Rzeczypospolitej na obszarze w. m. Gdańska”. Niektórzy z szanownych Panów kolegów muszą używać kolei na obszarze Gdańska, ponieważ najdogodniejsza komunikacja do powiatów Wejherowo i Puck prowadzi przez Gdańsk. Z tego powodu było umieszczenie tego przepisu w regulaminie rzeczą wskazaną i konieczną.</u> | |
| 32 | 28 | </div> |
| 33 | 29 | <div xml:id="div-4"> |
| 34 | - <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Posner.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Posner.</u> | |
| 35 | 31 | </div> |
| 36 | 32 | <div xml:id="div-5"> |
| 37 | 33 | <u xml:id="u-5.0" who="#SPosner">Wysoki Senacie!</u> |
| ... | ... | @@ -42,42 +38,42 @@ |
| 42 | 38 | <u xml:id="u-5.5" who="#SPosner">Im bardziej demokratyzują się społeczeństwa na świecie, tembardziej staje się palącą sprawa djet poselskich i senatorskich. Był przecież czas, kiedy zajęcia senatora i posła były zupełnie honorowe, kiedy senatorowie i posłowie nie pobierali żadnych djet; ale w miarę jak się demokratyzowały społeczeństwa, sprawa ta stawała się wszędzie nasamprzód aktualną, potem palącą i wszędzie została załatwiona tak, jak my ją załatwiamy. I to zupełnie zrozumiałe, ponieważ demokracja nie może stwarzać przywilejów bogactwa dla pewnych tylko klas ludności, które dzięki posiadaniu majątku mogą ofiarować cały swój czas i całą pracę dla Rzeczypospolitej, ale musimy stać na stanowisku równości wszystkich obywateli, a więc także obywatelom, którzy nie posiadają środków odziedziczonych, musimy ułatwić spełnianie obowiązku, jakim jest zawód posła, czy senatora.</u> |
| 43 | 39 | <u xml:id="u-5.6" who="#SPosner">To są mniej więcej zasady, dla których wydaje mi się, że ustępy 2 i 3 art. 71 są najzupełniej słuszne. Jednak z ogólnego stanowiska, na którem stanęliśmy wczoraj, wydaje mi się, że tego artykułu tutaj załatwić nie możemy. Możemy tylko wyrazić życzenie, ażeby tak było, ale jesteśmy zależni od tego, co Sejm postanowi. Wprawdzie odnośny artykuł Konstytucji naszej mówi, że sprawy te załatwi regulamin, i w artykule Konstytucji, który w sprawie Senatu odsyła do bardzo wielu artykułów Konstytucji, jest ogólnie powiedziane, że artykuł Konstytucji, dotyczący djet poselskich, odnosi się także do Senatu. Ale wydaje mi się, że z tego ogólnego stanowiska, jakie wyznaczyła Senatowi nasza Konstytucja, wynika to tylko jedno zapatrywanie, że sprawa ta musi być załatwiona przez Sejm, a wtedy eo ipso, zupełnie automatycznie znajdzie zastosowanie w Senacie. Dlatego, nie kwestionując samej zasady wyrażonej w ustępie 2 i 3 tego artykułu, pozwalam sobie zgłosić do art. 71, poprawkę następującą:</u> |
| 44 | 40 | <u xml:id="u-5.7" who="#SPosner">Skreśla się ustęp 2 i 3.</u> |
| 45 | - <u xml:id="u-5.8" who="#SPosner">Na końcu ustępu 1 dodać: — „To samo dotyczy Marszałka i wicemarszałków Senatu”.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-5.8" who="#SPosner">Na końcu ustępu 1 dodać: „To samo dotyczy Marszałka i wicemarszałków Senatu”.</u> | |
| 46 | 42 | </div> |
| 47 | 43 | <div xml:id="div-6"> |
| 48 | - <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Braude.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Braude.</u> | |
| 49 | 45 | </div> |
| 50 | 46 | <div xml:id="div-7"> |
| 51 | 47 | <u xml:id="u-7.0" who="#SBraude">Wysoki Senacie! Pozwoliłem sobie na posiedzeniu Komisji Regulaminowej zgłosić do art. 71 votum separatum co do 2 ustępu, gdzie jest mowa o senatorach urlopowanych, których płaca urzędnicza przenosi normę, zakreśloną djetami. Zgłosiłem to votum separatum ze względów zasadniczych, ponieważ zdawało mi się rzeczą niemożliwą ustanowić precedens różniczkowania wysokości djet odnośnie do poszczególnych senatorów. Zdawało mi się, że djety zajmują w Konstytucji naszej stanowisko wyjątkowe prawno-państwowe, które polega przedewszystkiem na tem, że djety nie są wynagrodzeniem za czynności, nie są też kompensatą za ubytek w zarobkowaniu względnie w dochodach, ale służą przedewszystkiem do zabezpieczenia posłom, względnie senatorom możliwości przebywania w Warszawie i wykonywania w ten sposób swoich funkcji poselskich.</u> |
| 52 | - <u xml:id="u-7.1" who="#SBraude">Sądziłem, że tylko w ten sposób pojąć można przepis Konstytucji, który określenie djet, względnie zabezpieczenie djet przekązuje samemu regulaminowi i w ten sposób konstytucyjnie gwarantuje zupełną autonomię, zupełną niezależność ciał ustawodawczych w stosunku do rządu, w stosunku nawet do ogólnego ustawodawstwa.</u> | |
| 53 | - <u xml:id="u-7.2" who="#SBraude">Jednak przyjaciele moi przy bliższem zastanowieniu się nad tą sprawą doszli do przekonania, że przecież trzeba szukać drogi załatwienia także tej drugiej równie palącej kwestii społecznej, a mianowicie zabezpieczenia posłom, względnie senatorom możności prowadzenia swego gospodarstwa domowego. Co do urzędników, sądzimy, że właściwie szukać należy rozwiązania tej sprawy, jak wspomniał sz. p. referent w usunięciu przepisów Ordynacji Wyborczej, która powiada, że urzędnicy, wybrani na posłów względnie senatorów, otrzymują urlop bezpłatny. Sądzimy, że logika przemawia za tem (S.</u> | |
| 54 | - <u xml:id="u-7.3" who="#komentarz">Buzek:</u> | |
| 55 | - <u xml:id="u-7.4" who="#SBraude">Ja inaczej to powiedziałem). Może nie zrozumiałem. W każdym razie jesteśmy tego zdania, że powinna w tym kierunku nastąpić remedura i zasadniczo nic nie mamy przeciwko temu i wszystko przemawia za tem, ażeby urzędnicy urlopowani otrzymali płatne urlopy. Wychodząc z tego założenia i godząc się z wywodami sz. senatora referenta, który wskazał na to, że Senat, względnie Sejm mają przed sobą ogólne zadanie podwyższenia djet i załatwienia w ten sposób braków gospodarczych, które dla poszczególnych senatorów, względnie posłów z objęcia funkcji poselskich wynikają, godzimy się z tem, ażeby ten ustęp 2 uważać tylko za rodzaj zasadniczego podkreślenia tej konieczności, i, aby ten ustęp pozostał.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-7.1" who="#SBraude">Sądziłem, że tylko w ten sposób pojąć można przepis Konstytucji, który określenie djet, względnie zabezpieczenie djet przekazuje samemu regulaminowi i w ten sposób konstytucyjnie gwarantuje zupełną autonomię, zupełną niezależność ciał ustawodawczych w stosunku do rządu, w stosunku nawet do ogólnego ustawodawstwa.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-7.2" who="#SBraude">Jednak przyjaciele moi przy bliższem zastanowieniu się nad tą sprawą doszli do przekonania, że przecież trzeba szukać drogi załatwienia także tej drugiej równie palącej kwestii społecznej, a mianowicie zabezpieczenia posłom, względnie senatorom możności prowadzenia swego gospodarstwa domowego. Co do urzędników, sądzimy, że właściwie szukać należy rozwiązania tej sprawy, jak wspomniał sz. p. referent w usunięciu przepisów Ordynacji Wyborczej, która powiada, że urzędnicy, wybrani na posłów względnie senatorów, otrzymują urlop bezpłatny. Sądzimy, że logika przemawia za tem.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-7.3" who="#komentarz">(S. Buzek: Ja inaczej to powiedziałem.)</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-7.4" who="#SBraude">Może nie zrozumiałem. W każdym razie jesteśmy tego zdania, że powinna w tym kierunku nastąpić remedura i zasadniczo nic nie mamy przeciwko temu i wszystko przemawia za tem, ażeby urzędnicy urlopowani otrzymali płatne urlopy. Wychodząc z tego założenia i godząc się z wywodami sz. senatora referenta, który wskazał na to, że Senat, względnie Sejm mają przed sobą ogólne zadanie podwyższenia djet i załatwienia w ten sposób braków gospodarczych, które dla poszczególnych senatorów, względnie posłów z objęcia funkcji poselskich wynikają, godzimy się z tem, ażeby ten ustęp 2 uważać tylko za rodzaj zasadniczego podkreślenia tej konieczności, i, aby ten ustęp pozostał.</u> | |
| 56 | 52 | <u xml:id="u-7.5" who="#SBraude">De facto ogranicza on się tylko do niewielkiej liczby urzędników, których pobory przenoszą pobory urzędników IV rangi i w tej myśli i w tem znaczeniu, że to jest tylko paragraf demonstracyjny, ustęp, który wskazuje na ogólne zadania regulaminu zarówno sejmowego jak i regulaminu Senatu w kierunku podwyższenia wogóle djet — w tem zrozumieniu mam zaszczyt oświadczyć, że cofam swoją opozycję odnośnie do tego ustępu, cofam wniosek mniejszości przezemnie na Komisji Regulaminowej wniesiony.</u> |
| 57 | 53 | </div> |
| 58 | 54 | <div xml:id="div-8"> |
| 59 | - <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma s. ks. Maciejewicz.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Głos ma s. ks. Maciejewicz.</u> | |
| 60 | 56 | </div> |
| 61 | 57 | <div xml:id="div-9"> |
| 62 | - <u xml:id="u-9.0" who="#SksMaciejewicz">Wobec tego, proszą Panów, że poprzedni mówca cofnął swój wniosek, ja podobny wniosek stawiam, a to dlatego, że przekonał mnie p. senator Posner. Mianowicie, kiedy wywodził i rozumował, że za dawnych czasów ludzie spełniali parlamentarne obowiązki jako obowiązki honorowe i, że z tern nie może się pogodzić żadną miarą współczesna demokracja, to ja z tego wyprowadziłem wniosek, że w dzisiejszej demokracji wszyscy powinni być równi. Otóż nie rozumiem, jakie tu może być porównanie nasze jako senatorów wtedy, jeżeli jedni będą mieli pewne przywileje, a drudzy tych przywilejów mieć nie będą. Rozumuję w ten sposób: urzędnik na stanowisku senatora będzie miał dwa źródła, skąd będzie czerpał dochody na swoje utrzymanie, a ponieważ traci wyższe stanowisko, czyli lepsze pobory, dlatego też słusznie mu się należy, ażeby Skarb Państwa go opłacał. Tymczasem w tych samych warunkach zostają i wszyscy inni nasi koledzy. Kto mi zaręczy, że jakikolwiek rolnik, jakikolwiek zawodowiec nie traci na tern, że poszedł do Senatu, czy do Sejmu? Wyobrażam sobie, że jeśli gospodarz wycofa się ze swego gospodarstwa, to musi na swoje miejsce postawić pracującego człowieka, który zastąpi go w pracy. Bo nie przypuszczam, żeby ten szlachetniejszy i lepszy człowiek, którego ludzie obdarzyli zaufaniem, był próżniakiem, niezdatnym do niczego i dlatego go wybrano; przeciwnie wykazał on wielką energię, był dobrym pracownikiem w swoim zawodzie i dlatego zasłużył na to, że mu zaufano i posłano go do Senatu. Jeśli tak jest, to ten człowiek traci na tern, że przyjmuje obowiązki społeczne i państwowe. Więc dlaczegóż ma być zaniedbany i dlaczego o nim się nie mówi, tylko mówi się o urzędnikach, którzy dostali urlop. Urzędnik jest i tak w lepszych warunkach, bo jeśli urzędnik wróci, to w tej chwili dostaje posadę, poseł zaś, który wraca jako zwyczajny cywil, kto wie czy będzie mógł dostać odpowiednie stanowisko, czy zajęcie i czy będzie mógł mieć odpowiednie wynagrodzenie jakie miał przedtem.</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SksMaciejewicz">Wobec tego, proszą Panów, że poprzedni mówca cofnął swój wniosek, ja podobny wniosek stawiam, a to dlatego, że przekonał mnie p. senator Posner. Mianowicie, kiedy wywodził i rozumował, że za dawnych czasów ludzie spełniali parlamentarne obowiązki jako obowiązki honorowe i, że z tem nie może się pogodzić żadną miarą współczesna demokracja, to ja z tego wyprowadziłem wniosek, że w dzisiejszej demokracji wszyscy powinni być równi. Otóż nie rozumiem, jakie tu może być porównanie nasze jako senatorów wtedy, jeżeli jedni będą mieli pewne przywileje, a drudzy tych przywilejów mieć nie będą. Rozumuję w ten sposób: urzędnik na stanowisku senatora będzie miał dwa źródła, skąd będzie czerpał dochody na swoje utrzymanie, a ponieważ traci wyższe stanowisko, czyli lepsze pobory, dlatego też słusznie mu się należy, ażeby Skarb Państwa go opłacał. Tymczasem w tych samych warunkach zostają i wszyscy inni nasi koledzy. Kto mi zaręczy, że jakikolwiek rolnik, jakikolwiek zawodowiec nie traci na tem, że poszedł do Senatu, czy do Sejmu? Wyobrażam sobie, że jeśli gospodarz wycofa się ze swego gospodarstwa, to musi na swoje miejsce postawić pracującego człowieka, który zastąpi go w pracy. Bo nie przypuszczam, żeby ten szlachetniejszy i lepszy człowiek, którego ludzie obdarzyli zaufaniem, był próżniakiem, niezdatnym do niczego i dlatego go wybrano; przeciwnie wykazał on wielką energię, był dobrym pracownikiem w swoim zawodzie i dlatego zasłużył na to, że mu zaufano i posłano go do Senatu. Jeśli tak jest, to ten człowiek traci na tem, że przyjmuje obowiązki społeczne i państwowe. Więc dlaczegóż ma być zaniedbany i dlaczego o nim się nie mówi, tylko mówi się o urzędnikach, którzy dostali urlop. Urzędnik jest i tak w lepszych warunkach, bo jeśli urzędnik wróci, to w tej chwili dostaje posadę, poseł zaś, który wraca jako zwyczajny cywil, kto wie czy będzie mógł dostać odpowiednie stanowisko, czy zajęcie i czy będzie mógł mieć odpowiednie wynagrodzenie jakie miał przedtem.</u> | |
| 63 | 59 | <u xml:id="u-9.1" who="#SksMaciejewicz">Z tego powodu uważam, że nie podlega krytyce to rozumowanie, które poprzedni mówca przeprowadził i cofnął swoją poprawkę i uważam, że będzie zupełnie słuszne i sprawiedliwe, jeśli nic nie mówiąc o różnicach między nami, skreślimy ten ustęp.</u> |
| 64 | 60 | <u xml:id="u-9.2" who="#SksMaciejewicz">W tym sensie wnoszę tę poprawkę.</u> |
| 65 | 61 | </div> |
| 66 | 62 | <div xml:id="div-10"> |
| 67 | - <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Rozprawa wyczerpana. Głos ma jeszcze s. referent.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Rozprawa wyczerpana. Głos ma jeszcze s. referent.</u> | |
| 68 | 64 | </div> |
| 69 | 65 | <div xml:id="div-11"> |
| 70 | 66 | <u xml:id="u-11.0" who="#SBuzek">Szanowni Panowie! W imieniu Komisji oświadczam się zarówno przeciw wnioskowi s. Posnera, jak i przeciw wnioskowi ks. Maciejewicza.</u> |
| 71 | - <u xml:id="u-11.1" who="#SBuzek">Już szanowny kolega Posner oświadczył, że in merito różnicy zdań między nami niema, jest tylko różnica taktyczna. Kol. Posner uważa za rzecz wskazaną pozostawić pierwsze słowo Sejmowi, to, co Sejm uchwali ma obowiązywać także Senat. Otóż jest w taktycznem położeniu Sejmu i Senatu wielka różnica. Senat niema swojego regulaminu, deliberuje obecnie nad nim i ma go uchwalić. Przeciwnie Sejm ma regulamin oddawna uchwalony. Jeślibyśmy zostawili tę sprawę tak, jak ona jest i przyjęli wniosek s. Posnera, to jaki byłby rezultat? Ten, że Sejm tą sprawą wogóle nie zająłby się i wszystko pozostałoby po dawnemu. Otóż my chcemy wywrzeć pewien nacisk na Sejm, żeby się tą sprawą zajął. Jesteśmy przekonani, że Sejm powinien przystąpić do zrewidownia swojego regulaminu przynajmniej o ile chodzi o sprawy djet posłów i Marszałka.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-11.1" who="#SBuzek">Już szanowny kolega Posner oświadczył, że in merito różnicy zdań między nami niema, jest tylko różnica taktyczna. Kol. Posner uważa za rzecz wskazaną pozostawić pierwsze słowo Sejmowi, to, co Sejm uchwali ma obowiązywać także Senat. Otóż jest w taktycznem położeniu Sejmu i Senatu wielka różnica. Senat niema swojego regulaminu, deliberuje obecnie nad nim i ma go uchwalić. Przeciwnie Sejm ma regulamin oddawna uchwalony. Jeślibyśmy zostawili tę sprawę tak, jak ona jest i przyjęli wniosek s. Posnera, to jaki byłby rezultat? Ten, że Sejm tą sprawą wogóle nie zająłby się i wszystko pozostałoby po dawnemu. Otóż my chcemy wywrzeć pewien nacisk na Sejm, żeby się tą sprawą zajął. Jesteśmy przekonani, że Sejm powinien przystąpić do zrewidowania swojego regulaminu przynajmniej o ile chodzi o sprawy djet posłów i Marszałka.</u> | |
| 72 | 68 | <u xml:id="u-11.2" who="#SBuzek">Mam nadzieję, że jeżeli przyjmiemy art. 71 w tej właśnie formie, jak to proponuje Komisja, to ten cel osiągniemy. Jeżelibyśmy natomiast przyjęli wniosek szan. s. Posnera, to oczywiście Sejm nie miałby żadnej zewnętrznej podniety do zajęcia się tą kwestią.</u> |
| 73 | 69 | <u xml:id="u-11.3" who="#SBuzek">Dlatego proszę o uchwalenie art. 71 w tej formie, jaką ustaliła Komisja Regulaminowa i o odrzucenie wniosku szanownego kol. s. Posnera. Z tych samych powodów, prosiłbym o odrzucenie wniosku ks. Maciejewicza.</u> |
| 74 | 70 | <u xml:id="u-11.4" who="#SBuzek">Co do przemówienia p. kol. Braudego muszę jeszcze oświadczyć, że w jednym ustępie mnie sz. kolega nie zrozumiał. Mianowicie, przedstawiałem przykrą sytuację, jaka z przepisów Ordynacji Wyborczej wynika dla tych naszych kolegów, którzy są urzędnikami. Nie dotykałem jednak ani słowem kwestii, czy należy przystąpić do tej reformy art. 7 ordynacji wyborczej, czy nie.</u> |
| 75 | 71 | <u xml:id="u-11.5" who="#SBuzek">Tej kwestii nie dotykam, bo nie jestem do tego przez nikogo upoważniony.</u> |
| 76 | - <u xml:id="u-11.6" who="#SBuzek">Prosiłbym o przyjęcie art. 69 — 76 w formie ustalonej przez Komisję Regulaminową.</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-11.6" who="#SBuzek">Prosiłbym o przyjęcie art. 69–76 w formie ustalonej przez Komisję Regulaminową.</u> | |
| 77 | 73 | </div> |
| 78 | 74 | <div xml:id="div-12"> |
| 79 | - <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do rozdziału 8-o przepisach dyscyplinarnych.</u> | |
| 80 | - <u xml:id="u-12.1" who="#Marszalek">Głos ma referent s. Buzek.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do rozdziału 8-o przepisach dyscyplinarnych.</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-12.1" who="#Marszałek">Głos ma referent s. Buzek.</u> | |
| 81 | 77 | </div> |
| 82 | 78 | <div xml:id="div-13"> |
| 83 | 79 | <u xml:id="u-13.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Rozdział ten wywołał dłuższą dyskusję tylko o ile chodzi o drugą karę dyscyplinarną, wyszczególnioną w art. 77, mianowicie o przywołanie do porządku z zapisaniem do protokółu. Część kolegów była zdania, że wprowadzenie nowej kary dyscyplinarnej nie jest rzeczą konieczną. Większość Komisji przyszła natomiast do przekonania, iż należy pójść za przykładem regulaminu izb zagranicznych, i umożliwić pewne stopniowanie kar dyscyplinarnych, wprowadzając między karą najlżejszą — przywołaniem do porządku, a karą największą — wykluczeniem czasowem senatora z posiedzeń, karę średnią przywołaniem do porządku z zapisaniem do protokółu. Inaczej byłby odstęp między karami zbyt duży. O ileby nie było tej kary średniej, musiałby Marszałek, gdyby nie wystarczyło przywołanie do porządku, uciekać się odrazu do kary najwyższej, mianowicie do wykluczenia, a kara ta powinna być przecież zupełnie wyjątkową.</u> |
| ... | ... | @@ -86,46 +82,46 @@ |
| 86 | 82 | <u xml:id="u-13.3" who="#SBuzek">My tu przewidujemy fakt znieważenia czynnego na posiedzeniu Senatu, ale nie przewidujemy np. faktu, że ktoś może do kogoś strzelić, albo nawet go zabić. Mam nadzieję, że ani jedno, ani drugie w polskim Senacie się nie zdarzy, ale przecież taka rzecz zdarzyć się może.</u> |
| 87 | 83 | <u xml:id="u-13.4" who="#SBuzek">Czytałem stosunkowo nie tak dawno o wypadku, że na jednem z posiedzeń publicznych ktoś nagle dostał obłędu. Przecież wprost koniecznem byłoby, gdyby zaproponowano wstawić do regulaminu ustęp, że jeżeli takie nieszczęście spotka posła czy senatora, to mimo jego nietykalności i wbrew jego woli, należy jednakże wsadzić go do karetki i zawieźć do Jana Bożego.</u> |
| 88 | 84 | <u xml:id="u-13.5" who="#SBuzek">Ja uważam, że znieważenie czynne jest tego rodzaju sporadycznym wypadkiem, który w regulaminie nie powinien być przewidziany.</u> |
| 89 | - <u xml:id="u-13.6" who="#SBuzek">I jakąż karę za to regulamin ten przewiduje? Art. 81 powiada nam: „Marszałek ma prawo wykluczyć senatora aż do trzech posiedzień”.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-13.6" who="#SBuzek">I jakąż karę za to regulamin ten przewiduje? Art. 81 powiada nam: „Marszałek ma prawo wykluczyć senatora aż do trzech posiedzeń”.</u> | |
| 90 | 86 | <u xml:id="u-13.7" who="#SBuzek">Proszę Panów, uważam, że taki wypadek, jak zniewaga czynna, zasługiwałby chyba na zastanowienie się nad nim zupełnie specjalnie, na zbadanie przyczyn i okoliczności, w jakich się to zdarzyło, i na wydanie zupełnie specjalnego w takim wypadku ad hoc wyroku. Karę wykluczenia na 3 posiedzenia uważam za zbyt małą. Może należałoby sprawcę wykluczyć z liczby senatorów na bardzo długo, jeżeli nie na zawsze.</u> |
| 91 | - <u xml:id="u-13.8" who="#SBuzek">Ale ja o karach mówić w tej chwili nie chcę. Proponuję, ażeby w art. 80 po słowach: — „Wykluczenie czasowe z posiedzeń może nastąpić” słowa: „jeśli senator dopuścił się w sali posiedzeń czynnej zniewagi” skreślić, a natomiast wstawić słowa: — „jeśli senator w sali posiedzeń zachował się lub wyraził w sposób jaskrawo nieodpowiadający godności Senatu”.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-13.8" who="#SBuzek">Ale ja o karach mówić w tej chwili nie chcę. Proponuję, ażeby w art. 80 po słowach: „Wykluczenie czasowe z posiedzeń może nastąpić” słowa: „jeśli senator dopuścił się w sali posiedzeń czynnej zniewagi” skreślić, a natomiast wstawić słowa: „jeśli senator w sali posiedzeń zachował się lub wyraził w sposób jaskrawo nieodpowiadający godności Senatu”.</u> | |
| 92 | 88 | <u xml:id="u-13.9" who="#SBuzek">Nie przesądza to takich jaskrawych wypadków, jak zniewaga czynna, ale za to daje Marszałkowi możność regulowania spraw innych, jak np. rzucanie obelżywych, wprost ordynarnych wyrazów, jak to już zdarzało się w Sejmie; daje możność reagowania na to trochę mocniej, niż przez proste przywołanie do porządku.</u> |
| 93 | 89 | <u xml:id="u-13.10" who="#SBuzek">Proszę Sz. Panów o łaskawe przyjęcie tej poprawki.</u> |
| 94 | 90 | </div> |
| 95 | 91 | <div xml:id="div-14"> |
| 96 | - <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Braude.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Braude.</u> | |
| 97 | 93 | </div> |
| 98 | 94 | <div xml:id="div-15"> |
| 99 | 95 | <u xml:id="u-15.0" who="#SBraude">Wysoki Senacie! Jak już wspomniał szanowny sprawozdawca miałem zaszczyt zgłosić poprawki do art. 79 i 80 w kwestii, dotyczącej wyższej kary dla senatora w razie popełnienia ponownego wykroczenia na tem samem posiedzeniu.</u> |
| 100 | - <u xml:id="u-15.1" who="#SBraude">ta nie mogła nastąpić z powodu wyszczególnionego w ustępie 1 art. 79 na miejscu ostatniem. Mianowicie, jeżeli na tem samem posiedzeniu senator już raz został przywołany do porządku, to w myśl art. 79 Marszałek ma prawo przywołać do porządku z zapisaniem do protokółu, może więc karę zaostrzyć. Szan. s. Braude jest zdania i dał mu zresztą wyraz także w swoim wniosku mniejszości do art. 80,— że recydywa nie zmienia istoty przestępstwa, więc nie powinna być surowiej karaną, więc w razie powtórzenia przez senatora tego samego przewinienia, Marszałek nie powinien uciekać się do kary surowszej, ale do kary przewidzianej normalnie dla takiego przewinienia. Otóż, zdaje mi się, iż ze względów taktyki parlamentarnej nie możemy uznać tej argumentacji. Zresztą jest to zasadą powszechnie przyjętą w różnych kodeksach zarówno dyscyplinarnych jak i karnych, że powtórzenie pewnego wykroczenia powoduje wyższą sankcję karną. Jeżeli weźmiemy n. p. kodeksy karne, to recydywa jest zawsze surowiej karana, aniżeli pierwsze przekroczenie. Zamiast z przestępstwami karnemi, należy przekroczenie senatorskie w Senacie porównywać z przekroczeniami dyscyplinarnemi, karanemi, według ustawy dyscyplinarnej dla urzędników.</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-15.1" who="#SBraude">Ta nie mogła nastąpić z powodu wyszczególnionego w ustępie 1 art. 79 na miejscu ostatniem. Mianowicie, jeżeli na tem samem posiedzeniu senator już raz został przywołany do porządku, to w myśl art. 79 Marszałek ma prawo przywołać do porządku z zapisaniem do protokółu, może więc karę zaostrzyć. Szan. s. Braude jest zdania i dał mu zresztą wyraz także w swoim wniosku mniejszości do art. 80, — że recydywa nie zmienia istoty przestępstwa, więc nie powinna być surowiej karaną, więc w razie powtórzenia przez senatora tego samego przewinienia, Marszałek nie powinien uciekać się do kary surowszej, ale do kary przewidzianej normalnie dla takiego przewinienia. Otóż, zdaje mi się, iż ze względów taktyki parlamentarnej nie możemy uznać tej argumentacji. Zresztą jest to zasadą powszechnie przyjętą w różnych kodeksach zarówno dyscyplinarnych jak i karnych, że powtórzenie pewnego wykroczenia powoduje wyższą sankcję karną. Jeżeli weźmiemy n. p. kodeksy karne, to recydywa jest zawsze surowiej karana, aniżeli pierwsze przekroczenie. Zamiast z przestępstwami karnemi, należy przekroczenie senatorskie w Senacie porównywać z przekroczeniami dyscyplinarnemi, karanemi, według ustawy dyscyplinarnej dla urzędników.</u> | |
| 101 | 97 | <u xml:id="u-15.2" who="#SBraude">Otóż ustawa dyscyplinarna dla urzędników przyjęła także zasadę, że jeżeli ktoś popełnił dwukrotnie przekroczenie służbowe, to podlega nie normalnym karom porządkowym, ale daleko surowszym karom dyscyplinarnym. A więc znowu za ten sam czyn karygodny grozi w razie jego ponowienia kara znacznie wyższa.</u> |
| 102 | 98 | <u xml:id="u-15.3" who="#SBraude">Z tych powodów prosiłbym Wysoki Senat o odrzucenie wniosku mniejszości kol. sen. Braudego zarówno do art. 79, jak i do art. 80.</u> |
| 103 | 99 | <u xml:id="u-15.4" who="#SBraude">O to samo muszę prosić co do poprawki dr. Braudego do art. 84. Chodzi tu o skutki prawne przywołania do porządku z zapisaniem do protokółu. Skutki te polegają na tem, iż senatorowi, który został przywołany do porządku z zapisaniem do protokółu, Marszałek może odmówić głosu w ciągu bieżącego posiedzenia, dalej zaś traci taki senator 10% miesięcznych poborów, kara ta więc jest równocześnie połączona ze zmniejszeniem djet. Przeciw temu jest wymierzony wniosek mniejszości wniesiony przez s. Braudego do art. 84. Jestem tego zdania, że gdyby wniosek ten został przyjęty, to kara przywołania do porządku z zapisaniem do protokółu straciłaby właściwie największą część swego znaczenia. Z tego powodu proszę o odrzucenie także tego wniosku s. Braudego.</u> |
| 104 | 100 | </div> |
| 105 | 101 | <div xml:id="div-16"> |
| 106 | - <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Brun.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Brun.</u> | |
| 107 | 103 | </div> |
| 108 | 104 | <div xml:id="div-17"> |
| 109 | - <u xml:id="u-17.0" who="#SBrun">Art. 80 przewiduje: — „Wykluczenie czasowe z posiedzeń może nastąpić, jeżeli senator dopuścił się w sali posiedzeń czynnej zniewagi”.</u> | |
| 110 | - <u xml:id="u-17.1" who="#SBrun">Uważam, że ustęp ten jest nieodpowiedni dla instytucji, dla której regulamin w tej chwili stwarzamy, gdyż jest do pewnego stopnia uwłaczający, Otóż wychodzę zasadniczo z założenia, że w Senacie i w ciałach ustawodawczych kara musi stosować się tylko do samego meritum wykroczenia, że wysokość kary i jej stopień musi się opierać na samym charakterze przewinienia, że nie wolno nam do regulaminu wprowadzać zasady powrotnej kary wyższej, jako momentu obciążającego—powtarzającego się występku.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SBrun">Art. 80 przewiduje: „Wykluczenie czasowe z posiedzeń może nastąpić, jeżeli senator dopuścił się w sali posiedzeń czynnej zniewagi”.</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-17.1" who="#SBrun">Uważam, że ustęp ten jest nieodpowiedni dla instytucji, dla której regulamin w tej chwili stwarzamy, gdyż jest do pewnego stopnia uwłaczający, Otóż wychodzę zasadniczo z założenia, że w Senacie i w ciałach ustawodawczych kara musi stosować się tylko do samego meritum wykroczenia, że wysokość kary i jej stopień musi się opierać na samym charakterze przewinienia, że nie wolno nam do regulaminu wprowadzać zasady powrotnej kary wyższej, jako momentu obciążającego — powtarzającego się występku.</u> | |
| 111 | 107 | <u xml:id="u-17.2" who="#SBrun">Zdaje mi się, że niesłusznie pan referent powoływał się na kodeksy karne i na przepisy dyscyplinarne, gdzie repetentów okłada się wyższą karą i wprowadza się kategorię przestępców nałogowych. Wiemy, że bardzo często przewinienia dyscyplinarne posłów i senatorów wynikają z chwilowego nastroju, jakiegoś chwilowego wzburzenia, więcej porywczy popełniają pewne przekroczenia. Ale żeby w ten sposób utożsamiać ich i kwalifikować wyżej ich przestępstwo, zdaje mi się nie odpowiadać godności Senatu. Ten system nie powinien być stosowany.</u> |
| 112 | - <u xml:id="u-17.3" who="#SBrun">Tak samo wnoszę o skreślenie 2-ustępu art. 79, gdzie jest powiedziane, że senatorowi, który podlega karze przywołania do porządku z zapisaniem do protokółu Marszałek może odmówić głosu w ciągu bieżącego posiedzenia. To jest bądź — cobądź pewne pozbawianie senatora prawa Konstytucją mu zagwarantowanego — brania udziału w rozprawach i zabierania głosu. Jeśli w ciągu posiedzenia chwilowo, wskutek wzburzenia umysłów, senator dopuści się takiego wybryku, który pociąga za sobą przywołanie do porządku wraz z zapisaniem do protokółu, to jeszcze z tego nie wynika, ażeby takiemu senatorowi można było odebrać wogóle prawo zabierania głosu na tem samem posiedzeniu, Przy innych sprawach, kiedy wzburzenie umysłów już przycichło i nastąpił normalny stan rzeczy, prawda, powiedziane jest tutaj, że Marszałek — „może” odmówić głosu, ale Marszałek też jest człowiekiem i właśnie w chwili takiego wzburzenia umysłów bardzo często Marszałek w słusznem oburzeniu może posunąć się za daleko. Dlatego też odebranie senatorowi możności przemawiania na tem samem posiedzeniu jest w każdym razie krokiem zbyt surowym, tembardziej, że krok ten ewentualnie nie dałby się naprawić.</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-17.3" who="#SBrun">Tak samo wnoszę o skreślenie 2-ustępu art. 79, gdzie jest powiedziane, że senatorowi, który podlega karze przywołania do porządku z zapisaniem do protokółu Marszałek może odmówić głosu w ciągu bieżącego posiedzenia. To jest bądź — cobądź pewne pozbawianie senatora prawa Konstytucją mu zagwarantowanego — brania udziału w rozprawach i zabierania głosu. Jeśli w ciągu posiedzenia chwilowo, wskutek wzburzenia umysłów, senator dopuści się takiego wybryku, który pociąga za sobą przywołanie do porządku wraz z zapisaniem do protokółu, to jeszcze z tego nie wynika, ażeby takiemu senatorowi można było odebrać wogóle prawo zabierania głosu na tem samem posiedzeniu, Przy innych sprawach, kiedy wzburzenie umysłów już przycichło i nastąpił normalny stan rzeczy, prawda, powiedziane jest tutaj, że Marszałek „może” odmówić głosu, ale Marszałek też jest człowiekiem i właśnie w chwili takiego wzburzenia umysłów bardzo często Marszałek w słusznem oburzeniu może posunąć się za daleko. Dlatego też odebranie senatorowi możności przemawiania na tem samem posiedzeniu jest w każdym razie krokiem zbyt surowym, tembardziej, że krok ten ewentualnie nie dałby się naprawić.</u> | |
| 113 | 109 | <u xml:id="u-17.4" who="#SBrun">Przecież art. 85 daje senatorom, dotkniętym karą przez Marszałka, możność odwołania się do Komisji Regulaminowej. Zatem sam regulamin przewiduje, że ewentualnie Marszałek może też popełnić błąd. A jeśli chodzi o odebranie senatorowi prawa przemawiania na tem samem posiedzeniu, to ten ewentualny błąd Marszałka już naprawić się nie da.</u> |
| 114 | 110 | <u xml:id="u-17.5" who="#SBrun">Może się zdarzyć, że senator, odwołując się do Komisji Regulaminowej, uzyska potem cofnięcie tego rozporządzenia Marszałka, ale to będzie zapóźno, bo wtedy kapitis deminuntio odnośnie do tego senatora już zaszło i usunąć się nie da. Dlatego proponuję skreślenie drugiego ustępu art. 79 w całości, a również podtrzymuję mój wniosek do art. 80, gdzie mowa jest o wykluczeniu.</u> |
| 115 | - <u xml:id="u-17.6" who="#SBrun">Co do wniosku s. Bruna, muszę prosić Panów o zachowanie pierwotnego brzmienia i sprzeciwiam się z całą stanowczością zmianom, zaproponowanym przez s. Bruna. Wykluczenie senatora z posiedzenia, to jest rzecz jeszcze bardziej wyjątkowa i bardziej życiu konstytucyjnemu zagrażająca, niż nawet największy wybryk pojedynczego senatora na jakimkolwiek posiedzeniu Senatu. Usunięcie senatora z posiedzenia jest bądź co bądź nie tylko karą dla tego senatora, ale jest karą dla społeczeństwa, to jest kara nałożona na cały Senat, który w ten sposób może być pozbawiony siły bardzo dla niego cennej, która tylko chwilowo dała się unieść porywowi, ale której obecność w Senacie jest bardzo potrzebna. Dlatego stosowanie kary wykluczenia z sali posiedzeń może być stosowane tylko w pewnych wyraźnie określonych wypadkach i jeżeli się na to godzimy, jeżeli to, choć z bólem serca, za konieczne uważamy, to jednak te kary muszą być stosowane tylko w całkiem wyraźnych, taksatywnych wyliczonych wypadkach. Jeżeli natomiast, zamiast tego ustępu, wstawimy pasus ogólnikowy, że — „jeżeli senator w sali posiedzeń wyraził się w sposób jaskrawo nieodpowiadający godności Senatu i t. d.”, — to otwieramy pole dla bardzo daleko idącej interpretacji. Bo, proszę Panów, powiedzenie: — „jaskrawo nieodpowiadający godności Senatu” jest bardzo względne i można to bardzo rozmaicie osądzać. Dlatego też jestem zdania, że wykluczenie senatora może nastąpić tylko w pewnych wyraźnych, taksatywnie wyliczonych wypadkach. A do tych wypadków zaliczam tylko czynne znieważenie i wzywanie do gwałtu.</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-17.6" who="#SBrun">Co do wniosku s. Bruna, muszę prosić Panów o zachowanie pierwotnego brzmienia i sprzeciwiam się z całą stanowczością zmianom, zaproponowanym przez s. Bruna. Wykluczenie senatora z posiedzenia, to jest rzecz jeszcze bardziej wyjątkowa i bardziej życiu konstytucyjnemu zagrażająca, niż nawet największy wybryk pojedynczego senatora na jakimkolwiek posiedzeniu Senatu. Usunięcie senatora z posiedzenia jest bądź co bądź nie tylko karą dla tego senatora, ale jest karą dla społeczeństwa, to jest kara nałożona na cały Senat, który w ten sposób może być pozbawiony siły bardzo dla niego cennej, która tylko chwilowo dała się unieść porywowi, ale której obecność w Senacie jest bardzo potrzebna. Dlatego stosowanie kary wykluczenia z sali posiedzeń może być stosowane tylko w pewnych wyraźnie określonych wypadkach i jeżeli się na to godzimy, jeżeli to, choć z bólem serca, za konieczne uważamy, to jednak te kary muszą być stosowane tylko w całkiem wyraźnych, taksatywnych wyliczonych wypadkach. Jeżeli natomiast, zamiast tego ustępu, wstawimy pasus ogólnikowy, że „jeżeli senator w sali posiedzeń wyraził się w sposób jaskrawo nieodpowiadający godności Senatu i t. d.”, to otwieramy pole dla bardzo daleko idącej interpretacji. Bo, proszę Panów, powiedzenie: „jaskrawo nieodpowiadający godności Senatu” jest bardzo względne i można to bardzo rozmaicie osądzać. Dlatego też jestem zdania, że wykluczenie senatora może nastąpić tylko w pewnych wyraźnych, taksatywnie wyliczonych wypadkach. A do tych wypadków zaliczam tylko czynne znieważenie i wzywanie do gwałtu.</u> | |
| 116 | 112 | <u xml:id="u-17.7" who="#SBrun">Pozwolę sobie równocześnie do tego rozdziału wnieść poprawkę co do sprawy wykluczenia senatora także i z posiedzeń komisji. Według brzmienia projektu większości, senator, który jest wykluczony z posiedzeń Senatu, traci także przez to prawo udziału w posiedzeniach komisji. Uważam to postanowienie za niesłuszne, przedewszystkiem ze względu na interes samego Senatu.</u> |
| 117 | 113 | <u xml:id="u-17.8" who="#SBrun">Jeżeli zapatrywać się na to z punktu widzenia kary, to zdaje mi się, kara jest zupełnie wystarczająca, jeżeli się kogoś wyklucza z posiedzeń samego Senatu, ale żebyśmy mieli pozbawić także i komisje współudziału i współpracy, często siły bardzo cennej, to zdaje mi się, będzie to już krzywdą nie dla danej osoby, ale dla samego Senatu, który z udziału pracy swego członka w komisjach lekkomyślnie rezygnować nie może.</u> |
| 118 | 114 | <u xml:id="u-17.9" who="#SBrun">Dalej pozwoliłem sobie wnieść poprawkę do pierwszego ustępu art 84, gdzie jest powiedziane, że senator podlegający karze dyscyplinarnej z art. 79 t. j. przywołaniu do porządku z zapisaniem do protokółu, traci 10% miesięcznych poborów.</u> |
| 119 | 115 | <u xml:id="u-17.10" who="#SBrun">Wysoki Senacie! Już pan s. Brun zwrócił uwagę na ten niesmak, jaki te wszystkie przepisy dyscyplinarne bądź co bądź wywołują w nas samych. To są mala necessaria. Oczywiście, takie przepisy są konieczne, ale musimy przecież zawsze liczyć się z godnością Senatu, z godnością naszą własną i dlatego choćby tylko supozycja, że dla poskromienia wybryków temperamentu senatora nie wystarcza samo przywołanie do porządku z zapisaniem do protokółu, ale że jeszcze do tego trzeba dodać, dla należytego odczuwania tej kary, pewną karę pieniężną, wydaje mi się, trochę za daleko idące i przecież nie całkowicie licuje z godnością Senatu. Jeśli mówi się o tem, że przy wykluczeniu senatora z posiedzeń następuje redukcja poborów, to wtenczas ma to sens, gdyż wtedy senator przez pewien czas nie bierze udziału w pracach Senatu; ale jeśli za sam fakt przywołania kogoś do porządku, chociażby w ostrzejszej formie, karze go się również utratą pewnej części dochodów, jeśli się sądzi, że ta kara finansowa, pieniężna, ma być jakimś należytem ufundowaniem tej kary, to zdaje mi się jest i niepotrzebne i niedopuszczalne. Dlatego też proszę Panów o określenie tego pierwszego ustępu, gdzie mowa jest o tem, że senator traci 10% miesięcznych poborów.</u> |
| 120 | 116 | </div> |
| 121 | 117 | <div xml:id="div-18"> |
| 122 | - <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Głos ma jeszcze s. Nowicki.</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Głos ma jeszcze s. Nowicki.</u> | |
| 123 | 119 | </div> |
| 124 | 120 | <div xml:id="div-19"> |
| 125 | 121 | <u xml:id="u-19.0" who="#SNowicki">P. s. Braude przez swoje uwagi do p. 1 art. 84 wyręczył mnie, przeto cofam swoje zgłoszenie do głosu.</u> |
| 126 | 122 | </div> |
| 127 | 123 | <div xml:id="div-20"> |
| 128 | - <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Dyskusja wyczerpana. Głos ma jeszcze senator referent.</u> | |
| 124 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Dyskusja wyczerpana. Głos ma jeszcze senator referent.</u> | |
| 129 | 125 | </div> |
| 130 | 126 | <div xml:id="div-21"> |
| 131 | 127 | <u xml:id="u-21.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Z obowiązku swego, jako referent, muszę się oświadczyć stanowczo przeciw wnioskowi, który wniósł kol. sen. Brun. Nad sprawą tą odbywała się dłuższa rozprawa w Komisji Regulaminowej. Komisja stała na tem stanowisku, że gdyby taki wniosek został przyjęty, wówczas stałaby się w znacznej części niepotrzebną druga kara dyscyplinarna, mianowicie przywołanie do porządku z zapisaniem do protokółu. Z tego powodu wniosek podobny, postawiony w Komisji Regulaminowej, został za zgodą całej Komisji odrzucony. Ponieważ jestem za zatrzymaniem kary przywołania do porządku z zapisaniem do protokółu, ze wszystkiemi konsekwencjami, konsekwentnie muszę być przeciwny i wnioskowi sz. kol. Bruna, któryby zezwalał na stosowanie kary największej, mianowicie, wykluczenia czasowego już w wypadkach, gdzie Marszałkowi przeważnie wystarczy stosowanie kary poprzedniej, mianowicie, przywołania do porządku z zapisaniem do protokółu. Ponieważ karę wykluczenia czasowego uważam za karę najwyższą, dlatego po porozumieniu się z kilku panami kolegami uważam za możliwe, aby przyjąć z pewnemi modyfikacjami wniosek, zgłoszony do art. 83 przez mniejszość, a przedstawiony przez p. kol. s. Braudego. Wystarczy, gdy będzie zaznaczone w regulaminie, że senator wykluczony, któremu Marszałek zakazał pobytu w gmachu Senatu, ze względu na zakłócenie przez wykluczonego porządku, nie może do gmachu Senatu wstępować nawet pod pretekstem, że jest członkiem Komisji i musi być na posiedzeniu Komisji. Z tego powodu prosiłbym, aby ustęp 2 art. 83 opiewał jak następuje:</u> |
| ... | ... | @@ -133,182 +129,173 @@ |
| 133 | 129 | <u xml:id="u-21.2" who="#SBuzek">Zdaje się, że w tej formie poprawka ta byłaby do przyjęcia przez cały Senat W imieniu Komisji Regulaminowej proszę o odrzucenie innych poprawek.</u> |
| 134 | 130 | </div> |
| 135 | 131 | <div xml:id="div-22"> |
| 136 | - <u xml:id="u-22.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do ostatniego rozdziału: Sąd honorowy. Głos ma referent—senator Buzek.</u> | |
| 132 | + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do ostatniego rozdziału: Sąd honorowy. Głos ma referent — senator Buzek.</u> | |
| 137 | 133 | </div> |
| 138 | 134 | <div xml:id="div-23"> |
| 139 | 135 | <u xml:id="u-23.0" who="#SBuzek">Do ostatniego rozdziału nie mam innej uwagi, jak tylko tę, że poszczególne przepisy zostały jednomyślnie przyjęte przez komisję.</u> |
| 140 | 136 | </div> |
| 141 | 137 | <div xml:id="div-24"> |
| 142 | - <u xml:id="u-24.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt więcej się nie zapisał. Rozprawa wyczerpana. Przystępujemy do głosowania. Donoszę, że o ile niema poprawki albo wniosku do poszczególnego artykułu, będę uważał go za przyjęty. Pozatem, jeżeli kto ma zamiar postawić jaki wniosek co do sposobu głosowania niech się zgłosi do sekretarza.</u> | |
| 143 | - <u xml:id="u-24.1" who="#Marszalek">Do pierwszych 3 artykułów niema poprawek, uważam je za przyjęte. Głosujemy nad art. 4. Do art. 4 jest drukowana poprawka s. Pasternaka: „Językiem rozpraw jest język polski — jako język państwowy. Jednakże dla senatorów narodowości nie polskiej w pracach Senatu i jego komisjach przysługuje prawo korzystania z języka ojczystego”.</u> | |
| 144 | - <u xml:id="u-24.2" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką s. Pasternaka, aby wstali. Stoi mniejszość — poprawka odrzucona.</u> | |
| 145 | - <u xml:id="u-24.3" who="#Marszalek">Art. 4 w brzmieniu komisji przyjęty. Do art. 5—9 niema poprawek, uważam je za przyjęte.</u> | |
| 146 | - <u xml:id="u-24.4" who="#Marszalek">Przystępujemy dalej do art. 10. Jest drukowana poprawka s. dr. Braudego: Artykuł powinen brzmieć: — „Wybory wicemarszałków i sekretarzy winny się odbyć na zasadzie proporcjonalności, za pomocą list, przedstawionych przez poszczególne ugrupowania”.</u> | |
| 147 | - <u xml:id="u-24.5" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką s. Braudego do art. 10, ażeby wstali.</u> | |
| 148 | - <u xml:id="u-24.6" who="#Marszalek">Stoi mniejszość, zatem i art. 10 w brzmieniu, ustanowionem przez komisję, jest przyjęty to samo dotyczy art. 11—17.</u> | |
| 149 | - <u xml:id="u-24.7" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 18.</u> | |
| 150 | - <u xml:id="u-24.8" who="#Marszalek">Jest poprawka, która nie jest w druku wstawiona, żeby po słowach „przedstawiciele Rządu”, dodać — „przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli Państwa”. Czy Pan Referent się na to zgadza.</u> | |
| 151 | - <u xml:id="u-24.9" who="#komentarz">(Referent s. Buzek:</u> | |
| 152 | - <u xml:id="u-24.10" who="#Marszalek">Zgadzam się).</u> | |
| 153 | - <u xml:id="u-24.11" who="#Marszalek">Mogę więc bez głosowania przypuścić, że ta poprawka została przyjęta, jeżeli nie usłyszę protestu. Nie słyszę protestu, a zatem z tą zmianą art. 18 przyjęty.</u> | |
| 154 | - <u xml:id="u-24.12" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 19.</u> | |
| 155 | - <u xml:id="u-24.13" who="#Marszalek">Jest poprawka w druku maszynowym, postawiona przez sprawozdawcę, żeby słowo — „Prezydjum” zastąpić przez słowo — „Marszałka”.</u> | |
| 156 | - <u xml:id="u-24.14" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę protestu, bez głosowania będę uważał tę poprawkę za przyjętą. Nie słyszę protestu, zatem art. 19 z tą zmianą przyjęty. Do art. 20—22 nie ma poprawek, uważam je za przyjęte.</u> | |
| 157 | - <u xml:id="u-24.15" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 23. Jest poprawką s. Woźnickiego, będąca w druku. Artykuł ten winien brzmieć: — „Przedmiotem porządku dziennego obrad mogą być tylko na piśmie zgłoszone: 1) projekty ustaw, nadesłane z Sejmu (art. 35 Konstytucji): 2) wnioski Rządu, wnioski i sprawozdania komisji Senatu lub wnioski senatorów w związku z projektami ustaw, nadesłanemi z Sejmu”.</u> | |
| 158 | - <u xml:id="u-24.16" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za poprawką s. Woźnickiego, aby wstali. Stoi niewątpliwie mniejszość, poprawka odrzucona. Zatem art. 23 w brzmieniu komisji przyjęty. Art. 24 przyjęty.</u> | |
| 159 | - <u xml:id="u-24.17" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 25</u> | |
| 160 | - <u xml:id="u-24.18" who="#komentarz">(s. Woźnicki: Poprawka ta upada, dlatego, że jest konsekwencją poprawki do art. 23)</u> | |
| 161 | - <u xml:id="u-24.19" who="#Marszalek">Zatem art. 25 załatwiony. Poprawek niema aż do art. 29. Uważam te artykuły za przyjęte.</u> | |
| 162 | - <u xml:id="u-24.20" who="#Marszalek">Jest następująca poprawka s. Ringla do art. 29, dodać ustęp następujący: „Senatorom, niewładającym biegle językiem polskim, wolno przemówienia swe odczytywać w tymże języku”.</u> | |
| 163 | - <u xml:id="u-24.21" who="#Marszalek">Czy s. Ringel podtrzymuje swoją poprawkę ? (s.</u> | |
| 164 | - <u xml:id="u-24.22" who="#komentarz">Ringel):</u> | |
| 165 | - <u xml:id="u-24.23" who="#Marszalek">Wobec oświadczenia referenta cofam swój wniosek. W ten sposób artykuł 29 załatwiony.</u> | |
| 166 | - <u xml:id="u-24.24" who="#Marszalek">Art. 30 i 31 także załatwiony.</u> | |
| 167 | - <u xml:id="u-24.25" who="#Marszalek">Do art. 32 jest poprawka s. Braudego i s. Posnera, będąca w druku maszynowym, ażeby na końcu dodać następujący ustęp: — „ograniczenie to nie ma zastosowania przy generalnej dyskusji budżetowej”.</u> | |
| 168 | - <u xml:id="u-24.26" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, ażeby wstali. Stoi mniejszość. Poprawka odrzucona. Art. 32 w brzmieniu komisji przyjęty.</u> | |
| 169 | - <u xml:id="u-24.27" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 33. Jest poprawka w druku maszynowym s. Woźnickiego, aby po słowach — „przewidzianych w art. 26 lub” dodać — „nie dłużej niż 15 minut”.</u> | |
| 170 | - <u xml:id="u-24.28" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za poprawką s. Woźnickiego, ażeby wstali. Biuro jest zgodne, że stoi mniejszość. Poprawka odrzucona.</u> | |
| 171 | - <u xml:id="u-24.29" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 36. Jest poprawka s. Braudego, będąca w druku, ażeby na końcu ostatniego ustępu dodać wyrazy: — „względnie sprawozdawcy mniejszości”.</u> | |
| 172 | - <u xml:id="u-24.30" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za poprawką, ażeby wstali. Stoi mniejszość. Poprawka odrzucona. Art. 35 i 36 przyjęte w brzmieniu komisji.</u> | |
| 173 | - <u xml:id="u-24.31" who="#Marszalek">Poprawka do art. 37 jest cofnięta, jako nieaktualna. Art. 37—39 przyjęte w brzmieniu komisji.</u> | |
| 174 | - <u xml:id="u-24.32" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 40. Jest tu poprawka s. Braudego, będąca w druku, ażeby w ustępie pierwszym dodać: — „lub sprawozdawca mniejszości”.</u> | |
| 175 | - <u xml:id="u-24.33" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za poprawką s. Braudego, ażeby wstali. Stoi mniejszość — poprawka odrzucona. Art. 40 jest przyjęty w brzmieniu komisji. Do art. 41—48 niema poprawek, uważam je za przyjęte.</u> | |
| 176 | - <u xml:id="u-24.34" who="#Marszalek">Następna poprawka jest postawiona do art. 49 przez s. Kędziora; znajduje się ona w druku maszynowym. W dwóch ostatnich wierszach ustępu drugiego zamiast słów: — „sprawozdawcy tymczasowego” wstawić słowa: — „sprawozdawców tymczasowych”.</u> | |
| 177 | - <u xml:id="u-24.35" who="#Marszalek">Czy s. Sprawozdawca godzi się na tę poprawkę? (s.</u> | |
| 178 | - <u xml:id="u-24.36" who="#komentarz">Buzek:</u> | |
| 179 | - <u xml:id="u-24.37" who="#Marszalek">Tak, godzę się). Mogę przypuścić, że bez głosowania ta poprawka jest przyjęta.</u> | |
| 180 | - <u xml:id="u-24.38" who="#Marszalek">Do art. 50 jest poprawka s. Kędziora, aby w ustępie 3 zamiast: „przepuszczania” było — „niedotrzymania”. I tu mogę przypuścić, że bez głosowania poprawka jest przyjęta.</u> | |
| 181 | - <u xml:id="u-24.39" who="#Marszalek">Do art. 54 jest poprawka s. Braudego w druku maszynowym, aby ustęp 2 od słów: — „jeżeli Marszałek” do końca skreślić. Głosujemy więc nad skreśleniem drugiego ustępu art. 54. Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Mniejszość — poprawka odrzucona. Zatem art. 54 pozostaje w brzmieniu komisji.</u> | |
| 182 | - <u xml:id="u-24.40" who="#Marszalek">Do art. 55 jest poprawka s. Nowodworskiego, będąca w druku maszynowym, ażeby zdanie ostatnie brzmiało: — „Po dyskusji nad interpelacją Senat może odpowiedź Rządu uczynić przedmiotem uchwały”,</u> | |
| 183 | - <u xml:id="u-24.41" who="#komentarz">(s. Buzek: zgodziłem się na obie poprawki i s. Nawodworskiego i s. Woźnickiego)</u> | |
| 184 | - <u xml:id="u-24.42" who="#Marszalek">Chwilowo głosujemy nad poprawką s. Nowodworskiego, tylko co przytoczoną. Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, ażeby wstali. Stoi większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 185 | - <u xml:id="u-24.43" who="#Marszalek">Do tego artykułu jest jeszcze poprawka s. Woźnickiego, ażeby zamiast słów: — „a w każdym razie nie później niż po upływie 6 tygodni” wstawić: „lub w braku odpowiedzi natychmiast po upływie 6 tygodni”. S. Referent zgodził się na tę poprawkę, więc bez głosowania mogę przypuszczać, że ta poprawka jest przyjęta, a z temi poprawkami i art. 55 przyjęty.</u> | |
| 186 | - <u xml:id="u-24.44" who="#Marszalek">Przechodzimy do art. 56 (5.</u> | |
| 187 | - <u xml:id="u-24.45" who="#komentarz">Buzek:</u> | |
| 188 | - <u xml:id="u-24.46" who="#Marszalek">Proszę o głos).</u> | |
| 189 | - <u xml:id="u-24.47" who="#Marszalek">S. Buzek ma głos.</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt więcej się nie zapisał. Rozprawa wyczerpana. Przystępujemy do głosowania. Donoszę, że o ile niema poprawki albo wniosku do poszczególnego artykułu, będę uważał go za przyjęty. Pozatem, jeżeli kto ma zamiar postawić jaki wniosek co do sposobu głosowania niech się zgłosi do sekretarza.</u> | |
| 139 | + <u xml:id="u-24.1" who="#Marszałek">Do pierwszych 3 artykułów niema poprawek, uważam je za przyjęte. Głosujemy nad art. 4. Do art. 4 jest drukowana poprawka s. Pasternaka: „Językiem rozpraw jest język polski — jako język państwowy. Jednakże dla senatorów narodowości nie polskiej w pracach Senatu i jego komisjach przysługuje prawo korzystania z języka ojczystego”.</u> | |
| 140 | + <u xml:id="u-24.2" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką s. Pasternaka, aby wstali. Stoi mniejszość — poprawka odrzucona.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-24.3" who="#Marszałek">Art. 4 w brzmieniu komisji przyjęty. Do art. 5–9 niema poprawek, uważam je za przyjęte.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-24.4" who="#Marszałek">Przystępujemy dalej do art. 10. Jest drukowana poprawka s. dr. Braudego: Artykuł powinien brzmieć: „Wybory wicemarszałków i sekretarzy winny się odbyć na zasadzie proporcjonalności, za pomocą list, przedstawionych przez poszczególne ugrupowania”.</u> | |
| 143 | + <u xml:id="u-24.5" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką s. Braudego do art. 10, ażeby wstali.</u> | |
| 144 | + <u xml:id="u-24.6" who="#Marszałek">Stoi mniejszość, zatem i art. 10 w brzmieniu, ustanowionem przez komisję, jest przyjęty to samo dotyczy art. 11–17.</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-24.7" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 18.</u> | |
| 146 | + <u xml:id="u-24.8" who="#Marszałek">Jest poprawka, która nie jest w druku wstawiona, żeby po słowach „przedstawiciele Rządu”, dodać „przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli Państwa”. Czy Pan Referent się na to zgadza.</u> | |
| 147 | + <u xml:id="u-24.9" who="#komentarz">(Referent s. Buzek: Zgadzam się).</u> | |
| 148 | + <u xml:id="u-24.10" who="#Marszałek">Mogę więc bez głosowania przypuścić, że ta poprawka została przyjęta, jeżeli nie usłyszę protestu. Nie słyszę protestu, a zatem z tą zmianą art. 18 przyjęty.</u> | |
| 149 | + <u xml:id="u-24.11" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 19.</u> | |
| 150 | + <u xml:id="u-24.12" who="#Marszałek">Jest poprawka w druku maszynowym, postawiona przez sprawozdawcę, żeby słowo „Prezydjum” zastąpić przez słowo „Marszałka”.</u> | |
| 151 | + <u xml:id="u-24.13" who="#Marszałek">Jeżeli nie usłyszę protestu, bez głosowania będę uważał tę poprawkę za przyjętą. Nie słyszę protestu, zatem art. 19 z tą zmianą przyjęty. Do art. 20–22 nie ma poprawek, uważam je za przyjęte.</u> | |
| 152 | + <u xml:id="u-24.14" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 23. Jest poprawką s. Woźnickiego, będąca w druku. Artykuł ten winien brzmieć: „Przedmiotem porządku dziennego obrad mogą być tylko na piśmie zgłoszone: 1) projekty ustaw, nadesłane z Sejmu (art. 35 Konstytucji): 2) wnioski Rządu, wnioski i sprawozdania komisji Senatu lub wnioski senatorów w związku z projektami ustaw, nadesłanemi z Sejmu”.</u> | |
| 153 | + <u xml:id="u-24.15" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za poprawką s. Woźnickiego, aby wstali. Stoi niewątpliwie mniejszość, poprawka odrzucona. Zatem art. 23 w brzmieniu komisji przyjęty. Art. 24 przyjęty.</u> | |
| 154 | + <u xml:id="u-24.16" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 25.</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-24.17" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Poprawka ta upada, dlatego, że jest konsekwencją poprawki do art. 23.)</u> | |
| 156 | + <u xml:id="u-24.18" who="#Marszałek">Zatem art. 25 załatwiony. Poprawek niema aż do art. 29. Uważam te artykuły za przyjęte.</u> | |
| 157 | + <u xml:id="u-24.19" who="#Marszałek">Jest następująca poprawka s. Ringla do art. 29, dodać ustęp następujący: „Senatorom, niewładającym biegle językiem polskim, wolno przemówienia swe odczytywać w tymże języku”.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-24.20" who="#Marszałek">Czy s. Ringel podtrzymuje swoją poprawkę?</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-24.21" who="#komentarz">(S. Ringel: Wobec oświadczenia referenta cofam swój wniosek.)</u> | |
| 160 | + <u xml:id="u-24.22" who="#Marszałek">W ten sposób artykuł 29 załatwiony.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-24.23" who="#Marszałek">Art. 30 i 31 także załatwiony.</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-24.24" who="#Marszałek">Do art. 32 jest poprawka s. Braudego i s. Posnera, będąca w druku maszynowym, ażeby na końcu dodać następujący ustęp: „ograniczenie to nie ma zastosowania przy generalnej dyskusji budżetowej”.</u> | |
| 163 | + <u xml:id="u-24.25" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, ażeby wstali. Stoi mniejszość. Poprawka odrzucona. Art. 32 w brzmieniu komisji przyjęty.</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-24.26" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 33. Jest poprawka w druku maszynowym s. Woźnickiego, aby po słowach „przewidzianych w art. 26 lub” dodać „nie dłużej niż 15 minut”.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-24.27" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za poprawką s. Woźnickiego, ażeby wstali. Biuro jest zgodne, że stoi mniejszość. Poprawka odrzucona.</u> | |
| 166 | + <u xml:id="u-24.28" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 36. Jest poprawka s. Braudego, będąca w druku, ażeby na końcu ostatniego ustępu dodać wyrazy: „względnie sprawozdawcy mniejszości”.</u> | |
| 167 | + <u xml:id="u-24.29" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za poprawką, ażeby wstali. Stoi mniejszość. Poprawka odrzucona. Art. 35 i 36 przyjęte w brzmieniu komisji.</u> | |
| 168 | + <u xml:id="u-24.30" who="#Marszałek">Poprawka do art. 37 jest cofnięta, jako nieaktualna. Art. 37–39 przyjęte w brzmieniu komisji.</u> | |
| 169 | + <u xml:id="u-24.31" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 40. Jest tu poprawka s. Braudego, będąca w druku, ażeby w ustępie pierwszym dodać: „lub sprawozdawca mniejszości”.</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-24.32" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za poprawką s. Braudego, ażeby wstali. Stoi mniejszość — poprawka odrzucona. Art. 40 jest przyjęty w brzmieniu komisji. Do art. 41–48 niema poprawek, uważam je za przyjęte.</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-24.33" who="#Marszałek">Następna poprawka jest postawiona do art. 49 przez s. Kędziora; znajduje się ona w druku maszynowym. W dwóch ostatnich wierszach ustępu drugiego zamiast słów: „sprawozdawcy tymczasowego” wstawić słowa: „sprawozdawców tymczasowych”.</u> | |
| 172 | + <u xml:id="u-24.34" who="#Marszałek">Czy s. Sprawozdawca godzi się na tę poprawkę?</u> | |
| 173 | + <u xml:id="u-24.35" who="#komentarz">(S. Buzek: Tak, godzę się).</u> | |
| 174 | + <u xml:id="u-24.36" who="#Marszałek">Mogę przypuścić, że bez głosowania ta poprawka jest przyjęta.</u> | |
| 175 | + <u xml:id="u-24.37" who="#Marszałek">Do art. 50 jest poprawka s. Kędziora, aby w ustępie 3 zamiast: „przepuszczania” było „niedotrzymania”. I tu mogę przypuścić, że bez głosowania poprawka jest przyjęta.</u> | |
| 176 | + <u xml:id="u-24.38" who="#Marszałek">Do art. 54 jest poprawka s. Braudego w druku maszynowym, aby ustęp 2 od słów: „jeżeli Marszałek” do końca skreślić. Głosujemy więc nad skreśleniem drugiego ustępu art. 54. Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Mniejszość — poprawka odrzucona. Zatem art. 54 pozostaje w brzmieniu komisji.</u> | |
| 177 | + <u xml:id="u-24.39" who="#Marszałek">Do art. 55 jest poprawka s. Nowodworskiego, będąca w druku maszynowym, ażeby zdanie ostatnie brzmiało: „Po dyskusji nad interpelacją Senat może odpowiedź Rządu uczynić przedmiotem uchwały”,</u> | |
| 178 | + <u xml:id="u-24.40" who="#komentarz">(S. Buzek: zgodziłem się na obie poprawki i s. Nawodworskiego i s. Woźnickiego.)</u> | |
| 179 | + <u xml:id="u-24.41" who="#Marszałek">Chwilowo głosujemy nad poprawką s. Nowodworskiego, tylko co przytoczoną. Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, ażeby wstali. Stoi większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 180 | + <u xml:id="u-24.42" who="#Marszałek">Do tego artykułu jest jeszcze poprawka s. Woźnickiego, ażeby zamiast słów: „a w każdym razie nie później niż po upływie 6 tygodni” wstawić: „lub w braku odpowiedzi natychmiast po upływie 6 tygodni”. S. Referent zgodził się na tę poprawkę, więc bez głosowania mogę przypuszczać, że ta poprawka jest przyjęta, a z temi poprawkami i art. 55 przyjęty.</u> | |
| 181 | + <u xml:id="u-24.43" who="#Marszałek">Przechodzimy do art. 56.</u> | |
| 182 | + <u xml:id="u-24.44" who="#komentarz">(S. Buzek: Proszę o głos.)</u> | |
| 183 | + <u xml:id="u-24.45" who="#Marszałek">S. Buzek ma głos.</u> | |
| 190 | 184 | </div> |
| 191 | 185 | <div xml:id="div-25"> |
| 192 | - <u xml:id="u-25.0" who="#SBuzek">Poprawka przezemnie wniesiona jest nieodpowiednio napisana. W punkcie 3, zamiast — „sprawy finansowe”, powinno być — „wszelkie sprawy giełdowe pieniężne, kredytowe i komunikacyjne”.</u> | |
| 186 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SBuzek">Poprawka przezemnie wniesiona jest nieodpowiednio napisana. W punkcie 3, zamiast „sprawy finansowe”, powinno być „wszelkie sprawy giełdowe pieniężne, kredytowe i komunikacyjne”.</u> | |
| 193 | 187 | </div> |
| 194 | 188 | <div xml:id="div-26"> |
| 195 | - <u xml:id="u-26.0" who="#Marszalek">Więc jak ustęp ten ma brzmieć?</u> | |
| 189 | + <u xml:id="u-26.0" who="#Marszałek">Więc jak ustęp ten ma brzmieć?</u> | |
| 196 | 190 | </div> |
| 197 | 191 | <div xml:id="div-27"> |
| 198 | - <u xml:id="u-27.0" who="#SBuzek">Tu jest pomyłka. Wnosiłem, aby w p. 3 art. 56 dołączyć po wyrazach: „wszelkie sprawy giełdowe” także — „sprawy pieniężne”, tak, aby koniec tego ustępu opiewał: — „wszelkie sprawy giełdowe, pieniężne, kredytowe i komunikacyjne”. Chodzi więc o to, aby było nie sprawy — „finansowe” ale „pieniężne”</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-27.0" who="#SBuzek">Tu jest pomyłka. Wnosiłem, aby w p. 3 art. 56 dołączyć po wyrazach: „wszelkie sprawy giełdowe” także „sprawy pieniężne”, tak, aby koniec tego ustępu opiewał: „wszelkie sprawy giełdowe, pieniężne, kredytowe i komunikacyjne”. Chodzi więc o to, aby było nie sprawy „finansowe” ale „pieniężne”</u> | |
| 199 | 193 | </div> |
| 200 | 194 | <div xml:id="div-28"> |
| 201 | - <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">O ile nikt nie zaprotestuje przypuszczę, że ta poprawka została przyjęta.</u> | |
| 202 | - <u xml:id="u-28.1" who="#Marszalek">S. Posner wnosi, aby dodać w p. 4 art. 56 — „sprawy konstytucyjne”, to znaczy, aby sprawy te należały do Komisji Prawniczej. Sprawy konstytucyjne będą głównie dotyczyły kompetencji Senatu, więc toby się nie zgadzało; sprawy te powinny należeć do Komisji Regulaminowej. Czy s. Posner podtrzymuje tę poprawkę?</u> | |
| 203 | - <u xml:id="u-28.2" who="#komentarz">(S.</u> | |
| 204 | - <u xml:id="u-28.3" who="#Marszalek">Posner: Tak. Komisja Regulaminowa spraw konstytucyjnych nie uwzględniła dlatego wstawiłem je do Komisji Prawniczej).</u> | |
| 205 | - <u xml:id="u-28.4" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za poprawką s. Posnera do p. 4, aby wstali. Stoi mniejszość, poprawka odrzucona</u> | |
| 206 | - <u xml:id="u-28.5" who="#komentarz">(S.</u> | |
| 207 | - <u xml:id="u-28.6" who="#Marszalek">Posner. Więc jaka komisja będzie się zajmowała tą sprawą?).</u> | |
| 208 | - <u xml:id="u-28.7" who="#Marszalek">Komisja Regulaminowa, gdyż chodzi wyłącznie o kompetencje Senatu.</u> | |
| 209 | - <u xml:id="u-28.8" who="#komentarz">(S. Buzek:</u> | |
| 210 | - <u xml:id="u-28.9" who="#Marszalek">Spór o kompetencje Senatu należy do Komisji Regulaminowej, a wszystkie inne ustawy, które są powołane w Konstytucji będą załatwione przez Komisję Administracyjną. To jest powiedziane w p. 5).</u> | |
| 211 | - <u xml:id="u-28.10" who="#Marszalek">Przystępujemy do p. 5 art. 56. Jest wniosek s. Posnera, żeby dodać po wyrazie — „samorządu”— — „oraz sprawy, dotyczące higieny publicznej”. Czy Referent się na to zgadza?</u> | |
| 212 | - <u xml:id="u-28.11" who="#komentarz">(S: Buzek:</u> | |
| 213 | - <u xml:id="u-28.12" who="#Marszalek">Zgadzam się na to z dodaniem słów: — „i opieki społecznej”).</u> | |
| 214 | - <u xml:id="u-28.13" who="#Marszalek">O ile nikt nie zaprotestuje, mogę uważać, że to jest przyjęte.</u> | |
| 215 | - <u xml:id="u-28.14" who="#komentarz">(S. Nowodworski:</u> | |
| 216 | - <u xml:id="u-28.15" who="#Marszalek">Co do opieki społecznej jest oddzielny wniosek o stworzenie Komisji Pracy i Opieki Społecznej).</u> | |
| 217 | - <u xml:id="u-28.16" who="#Marszalek">Jest wniosek, żeby tutaj umieścić opiekę społeczną.</u> | |
| 218 | - <u xml:id="u-28.17" who="#Marszalek">Czy s. Posner podtrzymuje swoją poprawkę?</u> | |
| 195 | + <u xml:id="u-28.0" who="#Marszałek">O ile nikt nie zaprotestuje przypuszczę, że ta poprawka została przyjęta.</u> | |
| 196 | + <u xml:id="u-28.1" who="#Marszałek">S. Posner wnosi, aby dodać w p. 4 art. 56 „sprawy konstytucyjne”, to znaczy, aby sprawy te należały do Komisji Prawniczej. Sprawy konstytucyjne będą głównie dotyczyły kompetencji Senatu, więc toby się nie zgadzało; sprawy te powinny należeć do Komisji Regulaminowej. Czy s. Posner podtrzymuje tę poprawkę?</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-28.2" who="#komentarz">(S. Posner: Tak. Komisja Regulaminowa spraw konstytucyjnych nie uwzględniła dlatego wstawiłem je do Komisji Prawniczej.)</u> | |
| 198 | + <u xml:id="u-28.3" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za poprawką s. Posnera do p. 4, aby wstali. Stoi mniejszość, poprawka odrzucona.</u> | |
| 199 | + <u xml:id="u-28.4" who="#komentarz">(S. Posner: Więc jaka komisja będzie się zajmowała tą sprawą?).</u> | |
| 200 | + <u xml:id="u-28.5" who="#Marszałek">Komisja Regulaminowa, gdyż chodzi wyłącznie o kompetencje Senatu.</u> | |
| 201 | + <u xml:id="u-28.6" who="#komentarz">(S. Buzek: Spór o kompetencje Senatu należy do Komisji Regulaminowej, a wszystkie inne ustawy, które są powołane w Konstytucji będą załatwione przez Komisję Administracyjną. To jest powiedziane w p. 5).</u> | |
| 202 | + <u xml:id="u-28.7" who="#Marszałek">Przystępujemy do p. 5 art. 56. Jest wniosek s. Posnera, żeby dodać po wyrazie „samorządu”„oraz sprawy, dotyczące higieny publicznej”. Czy Referent się na to zgadza?</u> | |
| 203 | + <u xml:id="u-28.8" who="#komentarz">(S: Buzek: Zgadzam się na to z dodaniem słów: „i opieki społecznej”.)</u> | |
| 204 | + <u xml:id="u-28.9" who="#Marszałek">O ile nikt nie zaprotestuje, mogę uważać, że to jest przyjęte.</u> | |
| 205 | + <u xml:id="u-28.10" who="#komentarz">(S. Nowodworski: Co do opieki społecznej jest oddzielny wniosek o stworzenie Komisji Pracy i Opieki Społecznej.)</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-28.11" who="#Marszałek">Jest wniosek, żeby tutaj umieścić opiekę społeczną.</u> | |
| 207 | + <u xml:id="u-28.12" who="#Marszałek">Czy s. Posner podtrzymuje swoją poprawkę?</u> | |
| 219 | 208 | </div> |
| 220 | 209 | <div xml:id="div-29"> |
| 221 | 210 | <u xml:id="u-29.0" who="#SPosner">Podtrzymuję włączenie spraw higieny publicznej do Komisji Administracyjnej i Samorządowej.</u> |
| 222 | 211 | </div> |
| 223 | 212 | <div xml:id="div-30"> |
| 224 | - <u xml:id="u-30.0" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 225 | - <u xml:id="u-30.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do p. 6. Jest to poprawka s. Posnera, żeby wyłączyć wyrazy: — „rolnictwa” i — „pracy i opieki społecznej”.</u> | |
| 226 | - <u xml:id="u-30.2" who="#komentarz">(S. Nowodworski:</u> | |
| 227 | - <u xml:id="u-30.3" who="#Marszalek">Proszę o oddzielne głosowanie).</u> | |
| 228 | - <u xml:id="u-30.4" who="#Marszalek">Głosujemy nad wnioskiem s. Posnera, ażeby wyłączyć z p. 6 wyraz „rolnictwa”. Proszę Senatorów, którzy są za tą częścią poprawki s. Posnera, aby wstali. Mniejszość poprawka odrzucona. Przystępujemy do 2 części poprawki, ażeby wyłączyć słowa — „pracy i opieki społecznej”. Proszę Senatorów, którzy są za tą częścią poprawki, aby wstali. Biuro jest zgodne, że stoi większość. Wniosek został, przyjęty. Przystępujemy do głosowania nad p. 7. S. Posner wnosi, ażeby usunąć wyrazy — „i higieny” natomiast dodać — „Komisja Pracy i Opieki Społecznej i Komisja Rolna”. Jeżeli Komisja Rolna jest załatwiona to pozostaje, tylko Komisja Opieki Społecznej</u> | |
| 229 | - <u xml:id="u-30.5" who="#komentarz">(S. Woźnicki:</u> | |
| 230 | - <u xml:id="u-30.6" who="#Marszalek">Należałoby głosować pozytywnie nad wnioskiem s. Nowodworskiego, który mówi o utworzeniu nowej Komisji Pracy i Opieki Społecznej).</u> | |
| 231 | - <u xml:id="u-30.7" who="#Marszalek">Według mojego zdania, nie potrzeba nawet głosować, bo sprawa została przesądzona przy p. 6</u> | |
| 232 | - <u xml:id="u-30.8" who="#komentarz">(Głosy: Nie)</u> | |
| 233 | - <u xml:id="u-30.9" who="#Marszalek">W takim razie głosujemy nad połączonemi wnioskami sen. Nowodorskiego i sen. Posnera. Te wnioski się zgadzają, aby utworzyć osobną Komisję Pracy i Opieki Społecznej. Proszę Senatorów, którzy są za temi wnioskami, aby wstali. Ponieważ jest wątpliwość, więc proszę p.p. Sekretarzy o przeliczenie głosów bez wychodzenia. Proszę tych Panów, którzy są za wnioskami, aby stali, dopóki Sekretarze nie przeliczą głosujących.</u> | |
| 234 | - <u xml:id="u-30.10" who="#komentarz">(Po przeliczeniu głosów):</u> | |
| 235 | - <u xml:id="u-30.11" who="#Marszalek">Ponieważ przeliczenie nie dało pozytywnego rezultatu musi nastąpić głosowanie przez drzwi. Proszę Senatorów, którzy są za wnioskami s.s. Nowodworskiego i Posnera, aby przeszli przez drzwi z napisem — „tak”.</u> | |
| 236 | - <u xml:id="u-30.12" who="#komentarz">(Po głosowaniu).</u> | |
| 237 | - <u xml:id="u-30.13" who="#Marszalek">Wynik głosowania następujący: Za połączonemi wnioskami s. Nowodworskiego i Posnera głosowało s. 41, przeciwko 45. Wniosek odrzucony.</u> | |
| 238 | - <u xml:id="u-30.14" who="#Marszalek">Pan referent wnosi o rozwiązanie tej kwestii.</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-30.0" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Większość, poprawka przyjęta.</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-30.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do p. 6. Jest to poprawka s. Posnera, żeby wyłączyć wyrazy: „rolnictwa” i „pracy i opieki społecznej”.</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-30.2" who="#komentarz">(S. Nowodworski: Proszę o oddzielne głosowanie).</u> | |
| 216 | + <u xml:id="u-30.3" who="#Marszałek">Głosujemy nad wnioskiem s. Posnera, ażeby wyłączyć z p. 6 wyraz „rolnictwa”. Proszę Senatorów, którzy są za tą częścią poprawki s. Posnera, aby wstali. Mniejszość poprawka odrzucona. Przystępujemy do 2 części poprawki, ażeby wyłączyć słowa „pracy i opieki społecznej”. Proszę Senatorów, którzy są za tą częścią poprawki, aby wstali. Biuro jest zgodne, że stoi większość. Wniosek został, przyjęty. Przystępujemy do głosowania nad p. 7. S. Posner wnosi, ażeby usunąć wyrazy „i higieny” natomiast dodać „Komisja Pracy i Opieki Społecznej i Komisja Rolna”. Jeżeli Komisja Rolna jest załatwiona to pozostaje, tylko Komisja Opieki Społecznej.</u> | |
| 217 | + <u xml:id="u-30.4" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Należałoby głosować pozytywnie nad wnioskiem s. Nowodworskiego, który mówi o utworzeniu nowej Komisji Pracy i Opieki Społecznej.)</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-30.5" who="#Marszałek">Według mojego zdania, nie potrzeba nawet głosować, bo sprawa została przesądzona przy p. 6.</u> | |
| 219 | + <u xml:id="u-30.6" who="#komentarz">(Głosy: Nie)</u> | |
| 220 | + <u xml:id="u-30.7" who="#Marszałek">W takim razie głosujemy nad połączonemi wnioskami sen. Nowodorskiego i sen. Posnera. Te wnioski się zgadzają, aby utworzyć osobną Komisję Pracy i Opieki Społecznej. Proszę Senatorów, którzy są za temi wnioskami, aby wstali. Ponieważ jest wątpliwość, więc proszę p.p. Sekretarzy o przeliczenie głosów bez wychodzenia. Proszę tych Panów, którzy są za wnioskami, aby stali, dopóki Sekretarze nie przeliczą głosujących.</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-30.8" who="#komentarz">(Po przeliczeniu głosów:)</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-30.9" who="#Marszałek">Ponieważ przeliczenie nie dało pozytywnego rezultatu musi nastąpić głosowanie przez drzwi. Proszę Senatorów, którzy są za wnioskami s.s. Nowodworskiego i Posnera, aby przeszli przez drzwi z napisem „tak”.</u> | |
| 223 | + <u xml:id="u-30.10" who="#komentarz">(Po głosowaniu).</u> | |
| 224 | + <u xml:id="u-30.11" who="#Marszałek">Wynik głosowania następujący: Za połączonemi wnioskami s. Nowodworskiego i Posnera głosowało s. 41, przeciwko 45. Wniosek odrzucony.</u> | |
| 225 | + <u xml:id="u-30.12" who="#Marszałek">Pan referent wnosi o rozwiązanie tej kwestii.</u> | |
| 239 | 226 | </div> |
| 240 | 227 | <div xml:id="div-31"> |
| 241 | 228 | <u xml:id="u-31.0" who="#SBuzek">Wobec wyniku obu poprzednich głosowań trzeba się zastanowić nad tem, gdzie sprawy pracy i opieki społecznej mają być załatwiane. Otóż jestem zdania, iż należy przydzielić sprawy dotyczące opieki społecznej tam, gdzie są sprawy higieny. Mianowicie te sprawy łączą się administracyjnie w jednem ministerstwie.</u> |
| 242 | - <u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(S. Posner: Przecież jest Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej), A Zdrowia Publicznego i Opieki Społecznej? (S. Nowodworski:</u> | |
| 243 | - <u xml:id="u-31.2" who="#SBuzek">To było, teraz niema). W takim razie byłbym tego zdania, ażeby sprawy opieki społecznej jako sprawy, które są w ścisłym związku z administracją, np. sprawy zaopatrzenia ubogich, przydzielić do Komisji Administracyjnej. Jeśliby kiedyś zostały wniesione do Senatu tego rodzaju sprawy jak np. ubezpieczenia socjalne, to proponuję, ażeby dla nich osobną Komisję wyłonić, jako komisję specjalną do opracowywania pewnych ustaw, bo do projektu ustawy o ubezpieczeniach socialnych Komisja Administracyjna nie nadawałaby się.</u> | |
| 229 | + <u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(S. Posner: Przecież jest Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej), A Zdrowia Publicznego i Opieki Społecznej?) (S. Nowodworski: To było, teraz niema).</u> | |
| 230 | + <u xml:id="u-31.2" who="#SBuzek">W takim razie byłbym tego zdania, ażeby sprawy opieki społecznej jako sprawy, które są w ścisłym związku z administracją, np. sprawy zaopatrzenia ubogich, przydzielić do Komisji Administracyjnej. Jeśliby kiedyś zostały wniesione do Senatu tego rodzaju sprawy jak np. ubezpieczenia socjalne, to proponuję, ażeby dla nich osobną Komisję wyłonić, jako komisję specjalną do opracowywania pewnych ustaw, bo do projektu ustawy o ubezpieczeniach socialnych Komisja Administracyjna nie nadawałaby się.</u> | |
| 244 | 231 | <u xml:id="u-31.3" who="#SBuzek">Mój wniosek byłby więc ten, iż sprawy opieki społecznej należy przydzielić do Komisji Administracyjnej, a sprawy pracy do Komisji Gospodarstwa Społecznego.</u> |
| 245 | 232 | </div> |
| 246 | 233 | <div xml:id="div-32"> |
| 247 | - <u xml:id="u-32.0" who="#SWoznicki">Proszę o głos dla postawienia innego wniosku.</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-32.0" who="#SWoźnicki">Proszę o głos dla postawienia innego wniosku.</u> | |
| 248 | 235 | </div> |
| 249 | 236 | <div xml:id="div-33"> |
| 250 | - <u xml:id="u-33.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Woźnicki.</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-33.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Woźnicki.</u> | |
| 251 | 238 | </div> |
| 252 | 239 | <div xml:id="div-34"> |
| 253 | - <u xml:id="u-34.0" who="#SWoznicki">Mojem zdaniem nie można dzielić spraw, które należą do jednego Ministerstwa i przez to Ministerstwo są załatwiane, pomiędzy dwie komisje, ale należałoby je umieścić razem w jednej komisji. Życie samo wywoła konieczność utworzenia nowej Komisji Pracy i Opieki Społecznej i można załatwić tę sprawę według art. 58 regulaminu tymczasowego. Artykuł ten mówi, że: poza tem Senat wyznaczy w razie potrzeby komisje specjalne dla projektów poszczególnych ustaw, oznaczając przytem liczbę członków. Taka komisja potem będzie musiała być powołana, natomiast teraz proponuję, aby zreasumować uchwałę poprzednią, która wyłącza pracę i opiekę społeczną z punktu 6 art. 56, a tem samem sprawę załatwimy, na razie przez włączenie do art. 56.</u> | |
| 240 | + <u xml:id="u-34.0" who="#SWoźnicki">Mojem zdaniem nie można dzielić spraw, które należą do jednego Ministerstwa i przez to Ministerstwo są załatwiane, pomiędzy dwie komisje, ale należałoby je umieścić razem w jednej komisji. Życie samo wywoła konieczność utworzenia nowej Komisji Pracy i Opieki Społecznej i można załatwić tę sprawę według art. 58 regulaminu tymczasowego. Artykuł ten mówi, że: poza tem Senat wyznaczy w razie potrzeby komisje specjalne dla projektów poszczególnych ustaw, oznaczając przytem liczbę członków. Taka komisja potem będzie musiała być powołana, natomiast teraz proponuję, aby zreasumować uchwałę poprzednią, która wyłącza pracę i opiekę społeczną z punktu 6 art. 56, a tem samem sprawę załatwimy, na razie przez włączenie do art. 56.</u> | |
| 254 | 241 | </div> |
| 255 | 242 | <div xml:id="div-35"> |
| 256 | - <u xml:id="u-35.0" who="#Marszalek">Głos ma p. referent s. Buzek.</u> | |
| 243 | + <u xml:id="u-35.0" who="#Marszałek">Głos ma p. referent s. Buzek.</u> | |
| 257 | 244 | </div> |
| 258 | 245 | <div xml:id="div-36"> |
| 259 | 246 | <u xml:id="u-36.0" who="#SBuzek">Zgadzam się na propozycję s. Woźnickiego, ale z tem, że jeżeliby wniosek o reasumpcję pierwszej uchwały nie został przyjęty, pozostanie w mocy projekt komisji.</u> |
| 260 | 247 | </div> |
| 261 | 248 | <div xml:id="div-37"> |
| 262 | - <u xml:id="u-37.0" who="#Marszalek">Czy nikt nie protestuje przeciwko reasumpcji?</u> | |
| 249 | + <u xml:id="u-37.0" who="#Marszałek">Czy nikt nie protestuje przeciwko reasumpcji?</u> | |
| 263 | 250 | <u xml:id="u-37.1" who="#komentarz">(Nikt).</u> |
| 264 | - <u xml:id="u-37.2" who="#Marszalek">Uważam ją za dozwoloną, ponieważ głosowania w tej sprawie dały sprzeczne rezultaty. Proszę Senatorów którzy są za reasumpcją, ażeby wstali.</u> | |
| 265 | - <u xml:id="u-37.3" who="#Marszalek">Jest znaczna większość.</u> | |
| 266 | - <u xml:id="u-37.4" who="#Marszalek">Przystępujemy teraz do art. 60. Jest poprawka referenta s. Buzka, ażeby w wierszu pierwszym, ustępie pierwszym, między słowa: — „prawa” i — „głosu” wstawić słowo — „zabierania”. O ile nikt nie zaprotestuje, będę uważał tę poprawkę za przyjętą. Dalej do art. 60 jest wniosek Ministra Sprawiedliwości, ażeby w końcu art. dodać: — „oraz Ministrowie lub Kierownicy Ministerstw”. Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, ażeby wstali. Większość — poprawka przyjęta, z tą poprawką art. 60 uważam za przyjęty.</u> | |
| 267 | - <u xml:id="u-37.5" who="#Marszalek">Następuje art. 71, do którego jest poprawka zgłoszona przez s. Posnera: „skreśla się 2 i 3 ustęp art. 71.” Następnie do pierwszego ustępu dodać: „to samo dotyczy Marszałka i Wicemarszałków Senatu”.</u> | |
| 268 | - <u xml:id="u-37.6" who="#Marszalek">Czy są jakie wnioski o oddzielne głosowanie.</u> | |
| 251 | + <u xml:id="u-37.2" who="#Marszałek">Uważam ją za dozwoloną, ponieważ głosowania w tej sprawie dały sprzeczne rezultaty. Proszę Senatorów którzy są za reasumpcją, ażeby wstali.</u> | |
| 252 | + <u xml:id="u-37.3" who="#Marszałek">Jest znaczna większość.</u> | |
| 253 | + <u xml:id="u-37.4" who="#Marszałek">Przystępujemy teraz do art. 60. Jest poprawka referenta s. Buzka, ażeby w wierszu pierwszym, ustępie pierwszym, między słowa: „prawa” i „głosu” wstawić słowo „zabierania”. O ile nikt nie zaprotestuje, będę uważał tę poprawkę za przyjętą. Dalej do art. 60 jest wniosek Ministra Sprawiedliwości, ażeby w końcu art. dodać: „oraz Ministrowie lub Kierownicy Ministerstw”. Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, ażeby wstali. Większość — poprawka przyjęta, z tą poprawką art. 60 uważam za przyjęty.</u> | |
| 254 | + <u xml:id="u-37.5" who="#Marszałek">Następuje art. 71, do którego jest poprawka zgłoszona przez s. Posnera: „skreśla się 2 i 3 ustęp art. 71”. Następnie do pierwszego ustępu dodać: „to samo dotyczy Marszałka i Wicemarszałków Senatu”.</u> | |
| 255 | + <u xml:id="u-37.6" who="#Marszałek">Czy są jakie wnioski o oddzielne głosowanie.</u> | |
| 269 | 256 | <u xml:id="u-37.7" who="#komentarz">(Nie).</u> |
| 270 | - <u xml:id="u-37.8" who="#Marszalek">W takim razie głosujemy nad całością tego wniosku s. Posnera. Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, ażeby wstali. Mniejszość, wniosek odrzucono.</u> | |
| 271 | - <u xml:id="u-37.9" who="#Marszalek">Przez to samo jest załatwiony wniosek s. ks. Maciejewicza</u> | |
| 272 | - <u xml:id="u-37.10" who="#komentarz">(Glosy: Nie)</u> | |
| 273 | - <u xml:id="u-37.11" who="#Marszalek">W takim razie przystępujemy do głosowania.</u> | |
| 274 | - <u xml:id="u-37.12" who="#Marszalek">S. ks. Maciejewicz wnosi, ażeby skreślić tylko ustęp drugi art. 71: „Senatorowie urlopowani i t. d. do końca ustępu. Proszę pp. Senatorów, którzy są za wnioskiem s. ks. Maciejewicza aby wstali. Stoi mniejszość. Poprawka odrzucona.</u> | |
| 275 | - <u xml:id="u-37.13" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 79. Jest poprawka s. Braudego znajdująca się w druku: w pierwszym ustępie skreślić słowa — „jeżeli na tem samem posiedzeniu już raz został przywołany do porządku”. Proszę pp. Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby powstali. Stoi mniejszość, poprawka odrzucona. Art. 79 w brzmieniu komisji przyjęty.</u> | |
| 276 | - <u xml:id="u-37.14" who="#Marszalek">Do art. 80 jest poprawka s. Bruna, aby skreślić słowa: — „dopuścił się czynnej zniewagi” i zamiast nich wstawić: — „jeśli senator w sali posiedzeń zachował się lub wyraził w sposób jaskrawo nieodpowiadający godności Senatu”. Proszę tych pp. Senatorów, którzy są za tą poprawką, s. Bruna, aby wstali. Biuro jest zgodne, że stoi większość, a zatem poprawka s. Bruna przyjęta.</u> | |
| 277 | - <u xml:id="u-37.15" who="#Marszalek">W dalszym ciągu do art. 80 jest poprawka s. Braudego, będąca w druku: skreślić zdanie: — „albo gdy na tem samem posiedzeniu już podległ karze dyscyplinarnej z art. 79”. Proszę Senatorów, którzy są za poprawką, aby wstali. Stoi mniejszość, zatem poprawka odrzucona.</u> | |
| 278 | - <u xml:id="u-37.16" who="#Marszalek">Dalej przystępujemy do art. 83. Jest tu poprawka s. Braudego, aby skreślić słowa: — „niema wykluczony dalej prawa udziału w posiedzeniach komisji, a”. Zdaje się, że s. Braude zgodzi się na poprawkę, postawioną przez p. referenta Buzka (S.</u> | |
| 279 | - <u xml:id="u-37.17" who="#komentarz">Braude:</u> | |
| 280 | - <u xml:id="u-37.18" who="#Marszalek">Zgadzam się). Nikt nie protestuje, zatem konstatuję, że art. 83 w brzmieniu zaproponowanem przez p. Referenta, jest przyjęty.</u> | |
| 281 | - <u xml:id="u-37.19" who="#Marszalek">Przechodzimy do art. 84. S. Braude wnosi tutaj o skreślenie pierwszego ustępu. Proszę Senatorów, którzy są za poprawką s. Braudego, aby wstali. Stoi mniejszość, zatem poprawka odrzucona. Art. 84 w brzmieniu komisji przyjęty.</u> | |
| 282 | - <u xml:id="u-37.20" who="#Marszalek">Do reszty artykułów niema żadnej poprawki. Nie słyszę wniosku o osobne głosowanie, uważam je przeto za przyjęte.</u> | |
| 283 | - <u xml:id="u-37.21" who="#Marszalek">Zatem głosujemy en bloc nad całym regulaminem wraz z wnioskiem komisji, aby regulamin obowiązywał od dnia uchwalenia go.</u> | |
| 257 | + <u xml:id="u-37.8" who="#Marszałek">W takim razie głosujemy nad całością tego wniosku s. Posnera. Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, ażeby wstali. Mniejszość, wniosek odrzucono.</u> | |
| 258 | + <u xml:id="u-37.9" who="#Marszałek">Przez to samo jest załatwiony wniosek s. ks. Maciejewicza.</u> | |
| 259 | + <u xml:id="u-37.10" who="#komentarz">(Głosy: Nie)</u> | |
| 260 | + <u xml:id="u-37.11" who="#Marszałek">W takim razie przystępujemy do głosowania.</u> | |
| 261 | + <u xml:id="u-37.12" who="#Marszałek">S. ks. Maciejewicz wnosi, ażeby skreślić tylko ustęp drugi art. 71: „Senatorowie urlopowani i t. d. do końca ustępu. Proszę pp. Senatorów, którzy są za wnioskiem s. ks. Maciejewicza aby wstali. Stoi mniejszość. Poprawka odrzucona.</u> | |
| 262 | + <u xml:id="u-37.13" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 79. Jest poprawka s. Braudego znajdująca się w druku: w pierwszym ustępie skreślić słowa „jeżeli na tem samem posiedzeniu już raz został przywołany do porządku”. Proszę pp. Senatorów, którzy są za tą poprawką, aby powstali. Stoi mniejszość, poprawka odrzucona. Art. 79 w brzmieniu komisji przyjęty.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-37.14" who="#Marszałek">Do art. 80 jest poprawka s. Bruna, aby skreślić słowa: „dopuścił się czynnej zniewagi” i zamiast nich wstawić: „jeśli senator w sali posiedzeń zachował się lub wyraził w sposób jaskrawo nieodpowiadający godności Senatu”. Proszę tych pp. Senatorów, którzy są za tą poprawką, s. Bruna, aby wstali. Biuro jest zgodne, że stoi większość, a zatem poprawka s. Bruna przyjęta.</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-37.15" who="#Marszałek">W dalszym ciągu do art. 80 jest poprawka s. Braudego, będąca w druku: skreślić zdanie: „albo gdy na tem samem posiedzeniu już podległ karze dyscyplinarnej z art. 79”. Proszę Senatorów, którzy są za poprawką, aby wstali. Stoi mniejszość, zatem poprawka odrzucona.</u> | |
| 265 | + <u xml:id="u-37.16" who="#Marszałek">Dalej przystępujemy do art. 83. Jest tu poprawka s. Braudego, aby skreślić słowa: „niema wykluczony dalej prawa udziału w posiedzeniach komisji, a”. Zdaje się, że s. Braude zgodzi się na poprawkę, postawioną przez p. referenta Buzka.</u> | |
| 266 | + <u xml:id="u-37.17" who="#komentarz">(S. Braude: Zgadzam się.)</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-37.18" who="#Marszałek">Nikt nie protestuje, zatem konstatuję, że art. 83 w brzmieniu zaproponowanem przez p. Referenta, jest przyjęty.</u> | |
| 268 | + <u xml:id="u-37.19" who="#Marszałek">Przechodzimy do art. 84. S. Braude wnosi tutaj o skreślenie pierwszego ustępu. Proszę Senatorów, którzy są za poprawką s. Braudego, aby wstali. Stoi mniejszość, zatem poprawka odrzucona. Art. 84 w brzmieniu komisji przyjęty.</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-37.20" who="#Marszałek">Do reszty artykułów niema żadnej poprawki. Nie słyszę wniosku o osobne głosowanie, uważam je przeto za przyjęte.</u> | |
| 270 | + <u xml:id="u-37.21" who="#Marszałek">Zatem głosujemy en bloc nad całym regulaminem wraz z wnioskiem komisji, aby regulamin obowiązywał od dnia uchwalenia go.</u> | |
| 284 | 271 | </div> |
| 285 | 272 | <div xml:id="div-38"> |
| 286 | 273 | <u xml:id="u-38.0" who="#SPosner">Czy będzie wyznaczona jakaś komisja redakcyjna, która poprawi te wszystkie omyłki i błędy, które tutaj w toku dyskusji zostały przez różnych senatorów z różnych stron tej Izby zaznaczone? Zgłaszam w tej chwili tylko zapytanie. Są to językowe poprawki, które są, według mojego zdania, i zapewne według zdania wielu kolegów naszych, konieczne.</u> |
| 287 | 274 | </div> |
| 288 | 275 | <div xml:id="div-39"> |
| 289 | - <u xml:id="u-39.0" who="#Marszalek">Rozumiem s. Posnera w ten sposób, że wyznaczona zostanie komisja redakcyjna, która się zajmie przeredagowaniem.</u> | |
| 276 | + <u xml:id="u-39.0" who="#Marszałek">Rozumiem s. Posnera w ten sposób, że wyznaczona zostanie komisja redakcyjna, która się zajmie przeredagowaniem.</u> | |
| 290 | 277 | </div> |
| 291 | 278 | <div xml:id="div-40"> |
| 292 | 279 | <u xml:id="u-40.0" who="#SBuzek">Chcę zaproponować, żeby komitet językowy, który jest przewidziany w regulaminie, zajął się ewentualnemi poprawkami, natury stylistycznej, ale meritum sprawy musimy teraz załatwić.</u> |
| 293 | 280 | </div> |
| 294 | 281 | <div xml:id="div-41"> |
| 295 | - <u xml:id="u-41.0" who="#Marszalek">Ja proponuję rezolucję, żeby komitet, wyłoniony z komisji prawniczej zajął się przeredagowaniem regulaminu pod względem językowym.</u> | |
| 282 | + <u xml:id="u-41.0" who="#Marszałek">Ja proponuję rezolucję, żeby komitet, wyłoniony z komisji prawniczej zajął się przeredagowaniem regulaminu pod względem językowym.</u> | |
| 296 | 283 | <u xml:id="u-41.1" who="#komentarz">(S. Buzek: Ale regulamin obowiązuje od dziś)</u> |
| 297 | - <u xml:id="u-41.2" who="#Marszalek">Zatem stawiam en bloc pod głosowanie cały regulamin. Proszę senatorów, którzy są za przyjęciem regulaminu, aby wstali. Regulamin, o ile Widzę prawie jednomyślnie przyjęty. Uważam także za przyjętą rezolucję, że komitet zajmie się jeszcze przeredagowaniem regulaminu pod względem językowym i przedłoży rezultaty jeszcze raz Senatowi.</u> | |
| 298 | - <u xml:id="u-41.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego, wybór dwóch członków i jednego zastępcy do Komisji Kontroli Długów Państwa. Z obu stron Izby dowiaduję się że proponowani są jako członkowie kontroli ss. Adam i Sredniawski, a jako zastępca s. Gaszyński. Czy są jakie inne propozycje?</u> | |
| 284 | + <u xml:id="u-41.2" who="#Marszałek">Zatem stawiam en bloc pod głosowanie cały regulamin. Proszę senatorów, którzy są za przyjęciem regulaminu, aby wstali. Regulamin, o ile Widzę prawie jednomyślnie przyjęty. Uważam także za przyjętą rezolucję, że komitet zajmie się jeszcze przeredagowaniem regulaminu pod względem językowym i przedłoży rezultaty jeszcze raz Senatowi.</u> | |
| 285 | + <u xml:id="u-41.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego, wybór dwóch członków i jednego zastępcy do Komisji Kontroli Długów Państwa. Z obu stron Izby dowiaduję się że proponowani są jako członkowie kontroli ss. Adam i Sredniawski, a jako zastępca s. Gaszyński. Czy są jakie inne propozycje?</u> | |
| 299 | 286 | </div> |
| 300 | 287 | <div xml:id="div-42"> |
| 301 | - <u xml:id="u-42.0" who="#SWoznicki">Myśmy proponowali kok Gaszyńskiego, jako kandydata na członka. Uważaliśmy, że tylko głosowanie może załatwić tę kwestię, czy on będzie zastępcą, czy członkiem komisji.</u> | |
| 288 | + <u xml:id="u-42.0" who="#SWoźnicki">Myśmy proponowali kok Gaszyńskiego, jako kandydata na członka. Uważaliśmy, że tylko głosowanie może załatwić tę kwestię, czy on będzie zastępcą, czy członkiem komisji.</u> | |
| 302 | 289 | </div> |
| 303 | 290 | <div xml:id="div-43"> |
| 304 | - <u xml:id="u-43.0" who="#Marszalek">W takim razie musimy głosować kartkami. Proszę pp. Senatorów o napisanie na kartce najpierw dwóch nazwisk tych senatorów, których sobie życzą na członków, a trzecie nazwisko będzie nazwiskiem zastępcy. Głosować będziemy według tych samych zasad, jak przy wyborze wicemarszałków i sekretarzy. Jeżeli dwie osoby będą miały absolutną większość, w takim razie padnie wybór na osobę, która ma najwięcej głosów. Proszę p.p. Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem.</u> | |
| 305 | - <u xml:id="u-43.1" who="#komentarz">(Po glosowaniu).</u> | |
| 306 | - <u xml:id="u-43.2" who="#Marszalek">Rezultat głosowania następujący: głosowało senatorów 91. S. Adam i Średniawski jako członkowie Komisji otrzymali po 61 głosów, zaś s. Gaszyński otrzymał tylko 12 jako członek, zaś jako zastępca otrzymał 72 głosy. 18 głosów oddano na s. Hasbacha. Zatem na członków komisji wybrani są: ss. Adam i Średniawski, na zastępcę s. Gaszyński.</u> | |
| 307 | - <u xml:id="u-43.3" who="#Marszalek">Na tern porządek dzienny wyczerpany.</u> | |
| 308 | - <u xml:id="u-43.4" who="#Marszalek">Proponuję aby następne posiedzenie odbyć w najbliższą środę. Przypuszczam, że ono tylko wtedy się odbędzie, jeżeli nowy Rząd poprzedniego dnia przedstawi się Sejmowi. W przeciwnym razie posiedzenie Senatu będzie odwołane, ale proszę Panów Senatorów, aby byli przygotowani na posiedzenie środowe na godz. 11 rano.</u> | |
| 309 | - <u xml:id="u-43.5" who="#Marszalek">Na porządku dziennym będzie wysłuchanie ekspose Rządu i ewentualnie dyskusja.</u> | |
| 310 | - <u xml:id="u-43.6" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 311 | - <u xml:id="u-43.7" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o g. 12 m. 50 po pół.).</u> | |
| 291 | + <u xml:id="u-43.0" who="#Marszałek">W takim razie musimy głosować kartkami. Proszę pp. Senatorów o napisanie na kartce najpierw dwóch nazwisk tych senatorów, których sobie życzą na członków, a trzecie nazwisko będzie nazwiskiem zastępcy. Głosować będziemy według tych samych zasad, jak przy wyborze wicemarszałków i sekretarzy. Jeżeli dwie osoby będą miały absolutną większość, w takim razie padnie wybór na osobę, która ma najwięcej głosów. Proszę p.p. Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem.</u> | |
| 292 | + <u xml:id="u-43.1" who="#komentarz">(Po głosowaniu).</u> | |
| 293 | + <u xml:id="u-43.2" who="#Marszałek">Rezultat głosowania następujący: głosowało senatorów 91. S. Adam i Średniawski jako członkowie Komisji otrzymali po 61 głosów, zaś s. Gaszyński otrzymał tylko 12 jako członek, zaś jako zastępca otrzymał 72 głosy. 18 głosów oddano na s. Hasbacha. Zatem na członków komisji wybrani są: ss. Adam i Średniawski, na zastępcę s. Gaszyński.</u> | |
| 294 | + <u xml:id="u-43.3" who="#Marszałek">Na tem porządek dzienny wyczerpany.</u> | |
| 295 | + <u xml:id="u-43.4" who="#Marszałek">Proponuję aby następne posiedzenie odbyć w najbliższą środę. Przypuszczam, że ono tylko wtedy się odbędzie, jeżeli nowy Rząd poprzedniego dnia przedstawi się Sejmowi. W przeciwnym razie posiedzenie Senatu będzie odwołane, ale proszę Panów Senatorów, aby byli przygotowani na posiedzenie środowe na godz. 11 rano.</u> | |
| 296 | + <u xml:id="u-43.5" who="#Marszałek">Na porządku dziennym będzie wysłuchanie ekspose Rządu i ewentualnie dyskusja.</u> | |
| 297 | + <u xml:id="u-43.6" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 298 | + <u xml:id="u-43.7" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o g. 12 m. 50 po poł.).</u> | |
| 312 | 299 | </div> |
| 313 | 300 | </body> |
| 314 | 301 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00008-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00008-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00008-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>8 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,18 +23,18 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="PrezesRadyMinistrowgenSikorski" role="speaker"> | |
| 33 | - <persName>Prezes Rady Ministrów, gen. Sikorski</persName> | |
| 29 | + <person xml:id="PrezesRadyMinistrówgenSikorski" role="speaker"> | |
| 30 | + <persName>Prezes Rady Ministrów gen. Sikorski</persName> | |
| 34 | 31 | </person> |
| 35 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 32 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 36 | 33 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 37 | 34 | </person> |
| 35 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 36 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 37 | + </person> | |
| 38 | 38 | </particDesc> |
| 39 | 39 | </profileDesc> |
| 40 | 40 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00008-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">z 8 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">z dnia 20 stycznia 1923 r.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 30 przed pół.).</u> | |
| 13 | - <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu:</u> | |
| 14 | - <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Prezes Ministrów i Minister Spraw Wewnętrznych gen. dyw. Władysław Sikorski, Minister Spraw Zagranicznych Aleksander Skrzyński, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Józef Mikułowski-Pomorski, Minister Skarbu Władysław Grabski, Minister Robót Publicznych Jan Łopuszański, Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski, Minister Sprawiedliwości Wacław Makowski, Minister Kolei Żelaznych Ludwik Zagórny Marynowski, Minister Zdrowia Publicznego Witold Chodźko, Kierownik Ministerstwa Poczt i Telegrafów Jan Moszczyński, Minister Przemysłu i Handlu Stefan Ossowski, Kierownik Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych Józef Raczyński.</u> | |
| 15 | - <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Z Najwyższej Izby Kontroli Państwa:</u> | |
| 16 | - <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Wiceprezes Najwyższej Izby Nentwig,</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 30 przed pół.).</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przedstawiciele Rządu: Prezes Ministrów i Minister Spraw Wewnętrznych gen. dyw. Władysław Sikorski, Minister Spraw Zagranicznych Aleksander Skrzyński, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Józef Mikułowski-Pomorski, Minister Skarbu Władysław Grabski, Minister Robót Publicznych Jan Łopuszański, Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski, Minister Sprawiedliwości Wacław Makowski, Minister Kolei Żelaznych Ludwik Zagórny Marynowski, Minister Zdrowia Publicznego Witold Chodźko, Kierownik Ministerstwa Poczt i Telegrafów Jan Moszczyński, Minister Przemysłu i Handlu Stefan Ossowski, Kierownik Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych Józef Raczyński. Z Najwyższej Izby Kontroli Państwa: Wiceprezes Najwyższej Izby Nentwig.)</u> | |
| 17 | 11 | </div> |
| 18 | 12 | <div xml:id="div-2"> |
| 19 | - <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram 8 posiedzenie Senatu Rzeczypospolitej. Protokół 6 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 7 posiedzenia leży w biurze do przejrzenia.</u> | |
| 20 | - <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Jako sekretarze zasiadają senat. Bielawski i Banaszek. Listę mówców prowadzi s. Banaszek.</u> | |
| 21 | - <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Na porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia mamy ekspose Rządu.</u> | |
| 22 | - <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">S. Woźnicki: Panie Marszałku, proszę o głos w sprawie formalnej.</u> | |
| 23 | - <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">S. Woźnicki ma głos.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram 8 posiedzenie Senatu Rzeczypospolitej. Protokół 6 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 7 posiedzenia leży w biurze do przejrzenia.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Jako sekretarze zasiadają senat. Bielawski i Banaszek. Listę mówców prowadzi s. Banaszek.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Na porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia mamy ekspose Rządu.</u> | |
| 24 | 16 | </div> |
| 25 | 17 | <div xml:id="div-3"> |
| 26 | - <u xml:id="u-3.0" who="#SWoznicki">Wysoka Izbo! Na odbytem przed chwilą posiedzeniu Konwentu Seniorów zaznaczyła się różnica poglądów na kwestię uprawnień Senatu. Ta różnica istniała już wtedy, kiedy uchwalaliśmy regulamin Senatu, obecnie pogłębiła się o tyle, że część Wysokiej Izby była tego zdania, że ekspose p. Prezydenta Ministrów w Senacie wygłoszone być nie powinno, a to dlatego, że z tego ekspose Senat nie ma prawa wyciągnąć wniosków, obowiązujących Rząd.</u> | |
| 27 | - <u xml:id="u-3.1" who="#SWoznicki">Według Konstytucji tylko Sejm ma prawo uchwalać votum ufności lub nieufności dla Rządu. Senat tego prawa nie posiada i dyskusja nad ekspose p. Prezydenta Ministrów jest zupełnie bezcelową pogadanka, która do niczego doprowadzić nie może i Rządu do żadnych obowiązujących konsekwencji również nie doprowadzi. Dlatego też jakkolwiek uważamy, że zapoznanie się z zamiarami i programem Rządu jest rzeczą dla Senatu bardzo pożyteczną, to jednak członkowie Senatu mogą to uczynić zawsze w taki sposób, jak każdy obywatel Państwa, t. j. z galerii i z prasy. Gdyby ekspose urzędowo było tu wygłaszane i toczyła się dyskusja, która nie doprowadzi do żadnych rezultatów, któreby Rząd uważał dla siebie za obowiązujące to uchybiałoby nawet w znacznej mierze powadze tego ciała, do którego mamy zaszczyt należeć. Dlatego też stawiam wniosek, ażeby wobec tego, że tylko jeden punkt stoi na porządku dziennym, odroczyć dzisiejsze posiedzenie Senatu, aż do czasu, gdy na porządek dzienny będą mogły wejść sprawy przydzielone przez Konstytucję Senatowi.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SWoźnicki">Panie Marszałku, proszę o głos w sprawie formalnej.</u> | |
| 28 | 19 | </div> |
| 29 | 20 | <div xml:id="div-4"> |
| 30 | - <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt się nie zapisał. Rozumiem wniosek s. Woźnickiego w tym sensie, ażeby dzisiejszy jedyny punkt porządku dziennego został zdjęty. Proszę senatorów, którzy są za wnioskiem s. Woźnickiego, aby powstali. Mniejszość, wniosek odrzucony.</u> | |
| 31 | - <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Senator dr Bienenstok wniósł podanie o dłuższy urlop z powodu choroby. Udzielenie takiego urlopu należy do kompetencji Senatu. Nikt nie wniósł protestu, uważam zatem, iż urlop zostaje udzielony do końca lutego. Dalej donosi, p. Prezydent Ministrów, że Prezydent Rzeczypospolitej zamianował dnia 13 stycznia p. Władysława Grabskiego Ministrem Skarbu i p. Ossowskiego Ministrem Przemysłu i Handlu, zwalniając jednocześnie p. p. Markowskiego z kierownictwa Ministerstwa Skarbu i Strasburgera z kierownictwa Ministerstwa Przemysłu i Handlu.</u> | |
| 32 | - <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do porządku dziennego.</u> | |
| 33 | - <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Głos ma p. Prezes Rady Ministrów.</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">S. Woźnicki ma głos.</u> | |
| 34 | 22 | </div> |
| 35 | 23 | <div xml:id="div-5"> |
| 36 | - <u xml:id="u-5.0" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Wysoki Senacie! Wczoraj miałem zaszczyt przedłożyć Sejmowi szczegółowe ekspose, dotyczące stosunków wewnętrznych i zewnętrznych Państwa, wskazujące na szereg trudności, w jakich Rzeczpospolita obecnie się znajduje oraz wskazujące na te środki i drogi naprawy, jakie, zdaniem Rządu, w obecnej chwili mogłyby prowadzić do poprawy stosunków. Pozostawiając rozważenie i ocenę, jak mniemam, sprawiedliwą tych propozycji, które wczoraj zgłosiłem Sejmowi, i uzależniając dalsze postępowanie Rządu od tych wytycznych, jakie Sejm poweźmie, w odpowiedzi na moje ekspose, poczuwam się jako szef Rządu do obowiązku poinformowania Wysokiego Senatu o tych wszystkich głównych wytycznych, jakie we wczorajszem ekspose wyłożyłem. Czynię to nie tylko dlatego, aby umożliwić Senatowi późniejszą współpracę z Rządem na temat rozpatrywania poszczególnych projektów, zmierzających do naprawy Rzeczypospolitej, ale i dlatego, aby w końcowej części swego przemówienia wyrazić się pozytywnie w tym kierunku, w jakim Rząd wyobraża sobie współpracę z Senatem.</u> | |
| 37 | - <u xml:id="u-5.1" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Sądzę, że pozbawione namiętności partyjnej i rozgwaru partyjnego rozpatrzenie poszczególnych projektów i powaga, jaką Wysoki Senat do rozpatrzenia tych pierwszorzędnych spraw wniesie, przyczynią się w dużym stopniu do uspokojenia umysłów i do obiektywnego rozpatrzenia i uleczenia całego zagadnienia.</u> | |
| 38 | - <u xml:id="u-5.2" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">We wczorajszem ekspose, które podało określone cele w określonym przeciągu czasu, wskazałem na źródła choroby, jakie trawią Rzeczpospolitą, mówiłem o waśniach partyjnych, które wstrząsają naszem życiem politycznem i doprowadzają do rozkładu.</u> | |
| 39 | - <u xml:id="u-5.3" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Chciałbym te uwagi uzupełnić jedną obserwacją, ażeby tak Panowie, jak i opinia publiczna zrozumiała, że w niczem nie zwracamy się przeciw istnieniu stronnictw w Polsce. Stronnictwa są dla normalnego ułożenia stosunków bezwzględnie potrzebne, Ujmując w sobie reprezentację poszczególnych interesów i poglądów politycznych, wnoszą przez to ożywczy prąd do życia społecznego, ratują Rząd od ugrzęźnięcia w bezduszności. Lecz ogół bezpartyjny narodu, ludzie, którzy stoją u pługa pozytywnej pracy, nie mogą zrozumieć tej tyranii stronnictw, jaka w Polsce panuje, tych walk partyjnych, w których interes dobra państwowego tak często się zatraca.</u> | |
| 40 | - <u xml:id="u-5.4" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Ludzie ci nie mogą zrozumieć tej niezdolności do kompromisów w Polsce, która, jak rak, toczy całe Państwo i pragnęliby widzieć poprawę według tych wzorów, jakie nam dają inne państwa europejskie, pragnęliby, aby demagogia została wykluczona i aby walka stronnictw, rozgrywająca się w ramach Konstytucji, przywróciła w Polsce normalne europejskie stosunki i w tej dziedzinie. W ten sposób pojęta walka ta będzie nie źródłem rozkładu I upadku wewnętrznego Państwa, ale źródłem jego odrodzenia.</u> | |
| 41 | - <u xml:id="u-5.5" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Mówiąc o stosunku legislatywy do władz wykonawczych, miałem zaszczyt podkreślić bardzo pilną potrzebę przywrócenia równowagi stosunków pod tym względem.</u> | |
| 42 | - <u xml:id="u-5.6" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Czcigodni Panowie nie zaprzeczą mi, że równowaga ta w pierwszych latach istnienia Rzeczypospolitej została w sposób zdecydowany naruszona. Odbiło się to na powadze Rządu, Rządu, który w normalnych warunkach jest zawsze potrzebny, Rządu, który dziś na Zachodzie, w Anglii czy we Francji zyskuje na powadze i rozszerza swój zakres działania, Rządu, bez którego Polska powstające, organizująca się, nawiązująca do dawno złamanych tradycji państwowych,— Polska położona między Wschodem a Zachodem, obejść się nie może.</u> | |
| 43 | - <u xml:id="u-5.7" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Jestem przekonany, że udział Wysokiego Senatu. w tej dziedzinie zagadnień ogólnopaństwowych działać będzie w sposób właściwy w tym kierunku, aby rzeczywiście została przywrócona harmonia pomiędzy Sejmem, Senatem i władzami wykonawczemu ażeby na tej harmonii mogła się oprzeć w najbliższym czasie tak nam bardzo potrzebna naprawa Rzeczypospolitej.</u> | |
| 44 | - <u xml:id="u-5.8" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Kilka słów jeszcze dorzucę w uzupełnieniu moich wczorajszych wywodów na temat chaosu prawnego i potrzeby wyjścia z tego chaosu, jaki panuje w Rzeczypospolitej nie tylko wskutek rozbieżności ustaw, jakie nam pozostawiły po sobie państwa zaborcze, i niemożności skonsolidowania poszczególnych dzielnic, lecz także wskutek szeregu rozbieżności, jakie w poszczególnych dziedzinach kodyfikacji prawnej już w czasie istnienia Polski nastąpiły. W naszem najbliższem sąsiedztwie, w Rosji bolszewickiej, przystąpiono w r. b. do energicznej akcji w kierunku uporządkowania tych stosunków. Cokolwiek moglibyśmy mówić o anarchii tam panującej, obserwując ściśle i obiektywnie rozwój wypadków w tern państwie, musimy stwierdzić, że rok ub. w tej właśnie dziedzinie przyniósł Rosji bolszewickiej niezwykłą wybitną poprawę. Zupełnie odrębnie budowane przez poszczególnych komisarzy ludowych państwa w państwie Rosji bolszewickiej należą już dziś do przeszłości.</u> | |
| 45 | - <u xml:id="u-5.9" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Powstała jednolita centralistycznie pojęta Rosja, która będzie daleko sprawniejszą, niż była poprzednio. Sądzę, że choćby ten przykład powinienby i nam, odpowiedzialnym za losy Państwa, nasunąć pewne refleksje i jakkolwiek rozbieżność systemów prawnych, obowiązujących w Państwie, nie jest tak silna i tak różnolita, jak w Rosji, jednak i w tym kierunku potrzebna jest poprawa; prace komisji kodyfikacyjnej, które norma nie potrwałyby dziesiątki lat, będą musiały w przeciągu najkrótszego czasu się ukończyć. Rząd podjął również inicjatywę, żeby stworzyć przy Prezydjum Rady Ministrów taki czynnik, któryby projekty poszczególnych resortów i Ministrów doprowadził do wspólnej syntezy. Prace w tym kierunku podjęte będą przedstawione Wysokim Izbom do rozpatrzenia i uchwalenia. Rząd liczy na współdziałanie Wysokiego Senatu, wyznaczone mu przez Konstytucję i liczy na to, że współdziałanie to pójdzie w kierunku zamiarów Rządu i w kierunku jednolitości i syntetycznego traktowania tego zagadnienia.</u> | |
| 46 | - <u xml:id="u-5.10" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Ilustrowanie powodów obecnego stanu rzeczy nie byłoby zupełnem, gdybym nie zwrócił uwagi na stan obecny administracji polskiej. Poza faktem, że mamy zbyt wielu urzędników niedostatecznie wynagradzanych, nie stojących bardzo często na wysokości zadania, poza biurokratyzmem i formalistyką, która trapi nasz młody organizm państwowy, która wzięła z państw zaborczych szereg wzorów w sposób mechaniczny a nieszczęśliwy i przeniosła na własny teren państwowy i niejednokrotnie doprowadziła te wzory do absurdu, zapominając często o wzorach dobrych; pozatem, że przyczyną tych niedomagań jest młodość naszej administracji, przed którą stanęły zadania niejednokrotnie przewyższające jej siły i że te zagadnienia trzeba było realizować w najtrudniejszych dla normalnej administracji warunkach, — istnieje jeszcze specjalna właściwość administracji polskiej, której charakterystyką szczegółową jest dysproporcja, jaka zachodzi między zamierzeniami naszemi a możnością ich realizowania. Sądy nie mogą bardzo często urzędować, bo nie mają sak Wojsko, które stoi na wysokości zadania i którego poszczególne pułki są ćwiczone na wzór najlepszych armii świata, w ciągu zimy nie ma należytych pomieszczeń, nie ma nawet pieców w salach, w których jest umieszczone.</u> | |
| 47 | - <u xml:id="u-5.11" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Zarządzenia najbardziej nawet idealne naszej administracji państwowej na nieuporządkowanych kresach wschodnich, wśród bagien pińskich, zanim dojdą do właściwego adresata, stają się często absurdem. Rozbieżność, jaka ujawniła się na skutek bardzo zresztą gdzieindziej celowych i bardzo nowożytnych urządzeń administracji na kresach, gdzie z pod zakresu działania wojewody wyodrębniono prawie wszystkie inne urzędy państwowe, doprowadziła do upadku autorytetu państwowego na kresach. Spowodowały one wprost groteskową rozbieżność, która według mego najgłębszego przekonania, a znam kresy wschodnie bardzo dobrze, gdyż od Husiatyna aż po Mołodeczno przejechałem je podczas ostatniej wojny na koniu, doprowadziła tamże do powstania kilku państw w Państwie. Jest faktem, że w województwach wschodnich, niektórzy urzędnicy prowadzą antypaństwową i przeciwpolską politykę. Są to, proszę Panów, skutki dążenia do ideału, stwarzania bardzo nowożytnego systemu, który wskutek trudności, na jakie natrafił w życiu, stał się absurdem i dał skutek wprost przeciwny oczekiwaniom.</u> | |
| 48 | - <u xml:id="u-5.12" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Teoretycznie najlepiej pomyślany mechanizm w praktyce niezawsze jest dobry i dlatego proszę Panów — naprawa administracji, stosownie do uwag, które miałem zaszczyt wczoraj wygłosić, będzie szła w kierunku uproszczenia systemu, oraz życiowego przystosowania go do możliwości Polski. Jestem bowiem przekonany, że dobrem dla Państwa Polskiego nie jest to, co teoretycznie ma pozory wielkiej wartości, ale to, co w praktyce okazuje się celowem.</u> | |
| 49 | - <u xml:id="u-5.13" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Mówiąc o Kresach, chcę dodać, że rozumiem, iż warunki pracy na Kresach są niezwykle trudne. Warunki te trzeba poprawić. Co do upadku gospodarczego Kresów zaznaczam, że jakkolwiek zaledwie dwa lata dzielą nas od momentu, w którym umilkły armaty na naszych Kresach Wschodnich, to jednak trzeba stwierdzić dużą w tym kierunku poprawę. Jest już faktem, że dobrobyt ludności wzmógł się tam w stosunku do tego, co można było przed kilku laty na tych obszarach obserwować.</u> | |
| 50 | - <u xml:id="u-5.14" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">W prawdzie Państwo na skutek braku celowej polityki wyrzuciło miliony, a ten grosz nie dał tych rezultatów, gdy chodzi o odbudowę Kresów, jakich należało oczekiwać. Skądinąd jednak, gdy słyszymy ze wszystkich stron pesymistyczne ubolewaniu, chciałbym zwrócić uwagę szanownych Panów, że faktycznie granica Polski jest granicą, na której zatrzymał się głód, nędza i epidemia, tak stasznie grasujące po stronie przeciwnej. Niech to przeświadczenie będzie dla pas wszystkich podstawą racjonalnie pojętej i podjętej inicjatywy, która, idąc w kierunku przywrócenia praworządności na Kresach Wschodnich, zmusi wszystkich do sprawiedliwego sprawowania władzy i umożliwi harmonijną współpracę obywatelom Kresów Wschodnich bez względu na różnice wyznaniowe, językowe i narodowościowe.</u> | |
| 51 | - <u xml:id="u-5.15" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Mówiąc o brakach administracji, chciałbym dotknąć jeszcze jednem słowem nieumiejętności, jaką wykazaliśmy w kierunku scalania poszczególnych ziem Rzeczypospolitej. Mechaniczna unifikacja Państwa jest błędem. Państwa nawet najbardziej jednolite mają dzielnice, które posiadają swoje odrębności. Te odrębności wszakże niezawsze muszą się zwracać przeciw Państwu. Wprost przeciwnie, odpowiednio użyte i wyzyskane mogą wnieść do skarbnicy narodowej wiele pierwszorzędnych walorów kulturalnych, intelektualnych i materialnych. Otóż sztuka rządzenia w Polsce będzie musiała polegać w przyszłości według mego głębokiego przekonania, jeśli ma dać pozytywne rezultaty, nie na mechanicznem scalaniu poszczególnych ziem i na łamaniu odrębności, ale na unifikacji istotnej, która poza unifikacją materialną będzie musiała być również unifikacją serc i umysłów obywateli.</u> | |
| 52 | - <u xml:id="u-5.16" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Mówiąc o zespoleniu, chciałbym także zaznaczyć potrzebę zespolenia wewnętrznego, w którem administracja i cały jej skład osobowy tak zresztą, jak i armia narodowa muszą odgrywać pierwszorzędną rolę. Obserwowaliśmy i to bardzo zbliska państwa, w których administracja i wojsko żyły, rozwijały się i upadały odrębnie poza społeczeństwem i poza resztą narodu czy narodów. Widzieliśmy, do jakich to doprowadziło wyników i chciałbym podkreślić, że Polska temi torami iść nie może; administracja i jej skład osobowy, tak jak i armia narodowa muszą stanowić ten kościec, którego żywem ciałem dopiero jest społeczeństwo i z którem razem stanowią jednolity blok, zdolny przetrwać wszelkie niebezpieczeństwa na wypadek niepokoju i zdolny do równowagi, jaką daje szeroka praca, która w czasie pokoju da możność zrealizowania wszystkich zamierzeń, jakie przed nimi stają.</u> | |
| 53 | - <u xml:id="u-5.17" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Przystępując do omówienia tych wniosków, jakie nasunęły się Rządowi przy rozpatrywaniu naprawy Skarbu, chciałbym zaznaczyć, że jest to temat, który podnosi się zbyt często i zbyt pochopnie, przy którym robiono dużo eksperymentów i który niezawsze jest traktowany z takiem zrównoważeniem i spokojem, na jaki zasługuje, i do którego zbyt często przyczepiano demagogiczne posunięcia i demagogiczne zapowiedzi. Chciałbym zaznaczyć, że jeżeli jaka sprawa w całym tym splocie zagadnień, który łączy się w tak wielkie hasło — naprawy Rzeczypospolitej -musi być traktowana z niezwykłym spokojem i umiarem i z tem szczerem spojrzeniem w twarz niebezpieczeństwu, to przedewszystkiem naprawa Skarbu Rzeczypospolitej, ani żadne znachcrstwa. ani taka czy inna dyktatura osobowa, ani takie czy inne genialne pomysły sprawy tej nie uzdrowią. Chcę ostrzec społeczeństwo, ażeby idąc na lep takich czy innych demagogicznych haseł, takich czy innych niecierpliwych posunięć, takich czy innych programów — przez Panów, czy przez organy prasy wygłaszanych, nie oczekiwali od Rządu żadnych cudów.</u> | |
| 54 | - <u xml:id="u-5.18" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Choroba jest ciężka i przewlekła, od metod znachcrstwa, sądzę, nowoczesna Polska powinna być bardzo daleką i dlatego zagadnienie wymaga spokojnej i umiejętnej diagnozy, spokojnego i poważnego leczenia. Wszelkie zaś okrzyki, które rozlegają się w całej Rzeczypospolitej, wszelka niecierpliwość, która by chciała w ciągu pięciu tygodni uleczyć markę, opanować drożyznę, wzmocnić system gospodarczy i naprawić to, co zepsuły całe lata — jest albo błędem albo demagogią, która w danym wypadku może być dla Państwa bardzo szkodliwą. Polska nie może być dalej narażaną na eksperymenty, prowadzone pod takiemi czy innemi hasłami.</u> | |
| 55 | - <u xml:id="u-5.19" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Chciałbym podkreślić, że przyczyny obecnego stanu Skarbu w Polsce są głębokie i bardzo złożone. Składają się na nie nie tylko stosunki wewnętrzne, o których wspomniałem, ale i zewnętrzne i dlatego rozpatrzenie całego zagadnienia musi być traktowane jednolicie: Jeden wniosek wypływa z drugiej przesłanki. Bez konsolidacji Państwa Polskiego, która powinna stać się naszem hasłem, tej konsolidacji, która poza wszystkiemi wymienionemi przezemnie trudnościami ma jeszcze do zwalczenia bezwład, na który choruje całe społeczeństwo, bez uleczenia tych stosunków niema naprawy Skarbu. Zewnętrznie jesteśmy przecież świadkami przesilenia finansowego i gospodarczego, na jakie choruje obecnie cały kontynent. Wiele pierwszorzędnych spraw powojennych jest niezałatwionych. Jeśli tylko wspomnę reparacje niemieckie i liczne długi międzypaństwowe, które do dziś czekają na uregulowanie. Jesteśmy w tej chwili świadkami wstrząśnień ogólno-europejskich, które niosą w sobie mnóstwo niespodzianek w przyszłości. Jedni w Europie zalani są bezwartościowym pieniądzem, drudzy chorują na nadmiar złota. Konsekwencje tej sytuacji są zupełnie jasne, gdy jednak zważymy jeszcze, że Polska znajduje się pomiędzy Niemcami, które są zarodkiem śmiertelnej choroby Europy, a zanarchizowaną finansowo i gospodarczo Rosją, to wnioski o położeniu tem w odniesieniu do Polski są jasne.</u> | |
| 56 | - <u xml:id="u-5.20" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Przystępując do naprawy Skarbu Rzeczypospolitej, musimy sobie jasno i wyraźnie powiedzieć, że odwracanie tego zagadnienia, jak to się robiło już niejednokrotnie u nas, to znaczy oczekiwanie, aby nas świat zbawił, nie jest słuszne.</u> | |
| 57 | - <u xml:id="u-5.21" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Marzenia, by znaleźć takiego cudotwórcę, który wyjedzie za granicę i przywiezie wielką pożyczkę zagraniczną, która zwolni obecne pokolenie od cierpień, lub z drugiej strony samobójcze próby wyprzedania wszystkiego za byle co i stwarzania podstaw do naszego lenistwa i braku wszelkich ofiar dla Rzeczypospolitej — jedno i drugie jest błędem. Wprost przeciwnie, trzeba sobie jasno powiedzieć, co zresztą miałem sposobność stwierdzić, mówiąc o tych sprawach z najpoważniejszymi ludźmi na Zachodzie, a niejednokrotnie z największymi przyjaciółmi Polski, którzy nie mogli zrozumieć tego stanu, tego, jak mówili, dziecinnego poglądu, i twierdzili, że przedewszystkiem Polska sama musi się zdobyć na stworzenie podstaw równowagi budżetowej, a wówczas nie potrzebuje prosić o pomoc, ani o jałmużnę, tylko oczekiwać na to, że kapitał obcy, wioząc w tem swój własny interes, sam zgłosi się, aby jej dać pomoc w formie pożyczki zagranicznej. Rozumiem, że ciężary, które dotyczą nie tylko fundowania bieżących spraw państwowych, ale które decydują o rozwoju tego Państwa na całe lat dziesiątki, nie mogą być udziałem jednego tylko pokolenia, ale byłoby grzechem wobec pokoleń przyszłych, by obecne pokolenie, idąc wzorem starych utartych polskich błędów, z powodu których, według zdania obcych, Polska upadła, idąc wzorem sobkostwa polskiego i nieumiejętności — nie mogło zdobyć się na ofiarę. Sądzę bowiem, że niełatwo będzie zdobyć się na te ofiary, których obecna sytuacja Państwa od obecnego pokolenia wymaga.</u> | |
| 58 | - <u xml:id="u-5.22" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Rząd, stawiając hasło naprawy Rzeczypospolitej, postawił na pierwszym planie sprawę oszczędności, nie dlatego, aby przywiązywał do oszczędności, jako do środka żywego, jedyną tylko wagę, ale dlatego, żeby stworzyć normalne warunki dla związania wydatków z dochodami, a także dla żądań, jakie pod adresem wszystkich warstw społecznych i sfer narodu będziemy musieli postawić. Są to zresztą wzory utarte na Zachodzie; temi wzorami poszły wszystkie państwa powojenne, począwszy od Anglii, a skończywszy na Austrii, która pod dyktandem Komisarza Ligi Narodów od tej oszczędności rozpocząć musi. W Polsce tak pod względem systemu i redukcji urzędów, jak przejęcia się zasadą oszczędności od najniższego do najwyższego urzędnika, będzie można zrobić bardzo wiele. Trzeba jednak zasadę oszczędności postawić na pierwszym planie i zrobić z niej ten czynnik moralny, jaki każdy urzędnik i obywatel utrzymać musi, aby do własnej administracji i własnego Państwa nabrać bezwzględnego zaufania. Mówiąc o oszczędności, chcę podkreślić to, co wczoraj zaznaczyłem obszerniej, że oszczędność nie może być mechaniczną, musi być rozumną, gdyż mechanicznie postawiona musi doprowadzić do wprost przeciwnych rezultatów.</u> | |
| 59 | - <u xml:id="u-5.23" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Nie można oszczędności posuwać zbyt daleko w dziedzinach, które decydują o podstawach Państwa w dziedzinach, które odnoszą się do podtrzymania odrębności państwowej, które decydują o kulturalnem podniesieniu warstw pracujących, warstw robotniczych, które stwarzają dla tych warstw warunki normalnej egzystencji, i które przy podtrzymaniu oświaty powszechnej gruntują właściwie te siły państwowe i to nie tylko na kresach — ale i w całym narodzie, zwalczają analfabetyzm, ciemnotę, podnoszą obywatela na ten poziom, na którym w nowoczesnem państwie stać powinien</u> | |
| 60 | - <u xml:id="u-5.24" who="#komentarz">(brawa).</u> | |
| 61 | - <u xml:id="u-5.25" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Są to oszczędności, które się nie opłacają. Tak samo niedopuszczalną jest słabość, jakiej dają wyraz niektórzy poważni obywatele Rzpltej, którzy przytłoczeni obecną sytuacją gospodarczą Państwa, myślą nad tem, czy nie należałoby poddać rewizji koncepcji polityki polskiej. I znowu wobec odpowiedzialności przed historią, przed przyszłemi pokoleniami, chciałbym się zwrócić z bardzo poważnem ostrzeżeniem przeciw tym, którzy nie czując w sobie dość siły na zwalczanie obecnych trudności i sami, ponosząc nieraz winę za obecny stan, chcieliby pójść po linii najmniejszego oporu, po linii ludzi słabych, po linii która nie ma nic wspólnego z pojęciami nowoczesnej Rzeczypospolitej.</u> | |
| 62 | - <u xml:id="u-5.26" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Mówiąc o oszczędności chcę przejść do drugiego źródła, które krótko scharakteryzuję i które Państwo będzie musiało doprowadzić do przewrotu obecnego stanu rzeczy, to jest do dochodów.</u> | |
| 63 | - <u xml:id="u-5.27" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Podatki obecne są tak niskie, jak Panowie zresztą doskonale wiedzą, że według mego przekonania niewpływanie wielu podatków nie wynika z niechęci do płacenia podatków, ale poprostu wielu obywateli zastanawia się, czy warto jest dla zapłacenia kilkuset marek podatku marnować czas, echać nieraz z dalszych miejscowości; szkoda koni, które teraz tak drogo kosztują.</u> | |
| 64 | - <u xml:id="u-5.28" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Ten karykaturalny stan, za który nieraz rumienić się musiałem, dając odpowiednie wyjaśnienia na Zachodzie, ten stan będzie musiał ulec radykalnej zmianie. Jak to miałem zaszczyt wczoraj oświadczyć, wszyscy obywatele proporcjonalnie do swojej majętności będą musieli zdobyć się na ponoszenie wielkich ofiar, jakich Państwo i obecna jego sytuacja wymagają</u> | |
| 65 | - <u xml:id="u-5.29" who="#komentarz">(brawa).</u> | |
| 66 | - <u xml:id="u-5.30" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Żeby zaś nasze władze skarbowe ochronić od doświadczeń ujemnych, żeby im ułatwić egzekutywę. Rząd ma zamiar wprowadzić stały miernik w podatkach wnoszonych, bo to będzie najlepszą gwarancją egzekutywy, zmuszającej płatnika do wnoszenia podatków, jeżeliby w dalszym ciągu stabilizacja waluty nie była w Polsce osiągalna.</u> | |
| 67 | - <u xml:id="u-5.31" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Wszystkie te jednak podatki nie dałyby właściwego źródła dochodu i dlatego Rząd będzie musiał zwrócić bezwzględną uwagę na podniesienie dochodowości wszystkich przedsiębiorstw państwowych, monopoli i przedsiębiorstw znajdujących się pod jego zarządem, które były biernemi, albo jak koleje i poczty w wielkim stylu poprostu ujemnemi, co w przyszłości będzie musiało się zmienić.</u> | |
| 68 | - <u xml:id="u-5.32" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Mówiąc o sytuacji przemysłu i gospodarstwa Państwa, nakreśliłem wczoraj obraz obszerniejszy. Tutaj chciałbym zwrócić uwagę Panów na niebezpieczeństwa, które w najbliższej przyszłości mogą nam grozić na skutek sztucznych czynników, nadających kierunek naszemu życiu gospodarczemu. Przemysł nasz oparty jest wyłącznie prawie o kredyty państwowe, które doszły już do kilku setek miliardów marek. Bezwątpienia przemysł ten mógłby być narażony na wielkie kryzysy gospodarcze, gdyby Państwo tych kredytów odmówiło, a przecież w obecnych warunkach kontynuowanie tego stanu rzeczy byłoby niemożliwe. Tak samo rolnictwo, które od 1914 r. zaniechało ulepszeń potrzebnych dla intensywniejszej gospodarki, a swój obecny dobrobyt opiera na sytuacji, która także nie będzie mogła ulec przedłużeniu, to jest przedewszystkiem na nieponoszeniu tych ciężarów, jakich Państwo wymagać będzie musiało. Te dwie dziedziny zatem, jeśli nastąpią normalne warunki, mogą być narażone na wiele przykrych niespodzianek, które, gdyby były zastosowane lekkomyślnie, mogłyby doprowadzić nawet do katastrofy. Zwracam na to uwagę, nie dlatego, aby zapowiadać ze strony Rządu jakiekolwiek radykalne w tym kierunku posunięcia, jakąkolwiek mechaniczną naprawę tych niezdrowych stosunków, które będą musiały być również uleczone, ale i dlatego, aby zwrócić uwagę wszystkich światłych obywateli w Polsce na konieczność nawrócenia i w tej dziedzinie z fałszywej drogi i pójścia w kierunku zdrowej i normalnej ewolucji, nie łudzenia się czasem nawet pozorami dobra.</u> | |
| 69 | - <u xml:id="u-5.33" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Naszą sytuację skarbową najlepiej zilustruje kilka cyfr; jeśli stan zadłużenia się Skarbu Państwa w P. K. K. P. z początku 1920 r. określimy cyfrą 100, otrzymamy w dalszym rozwoju następujące cyfry; 1 stycznia 1920 r. dług Skarbu w P. K. K. P. wynosił 100, w styczniu 1921 r. — 826, w styczniu 1922 r. 3080, w grudniu 1922 r.— 7,500. Przeciętny kurs miesięczny dolara wynosił w styczniu 1920 r. według tej skali 100, w 1921 —576, w styczniu 1922 r. 2324, w czerwcu 1922 r.—3229, w grudniu 1922 r. — 13,000, a obecna zwyżka dolara jest szanownym Panom dobrze znana. Obiekt biletu P. K. K. P. u/ tym samym stosunku wynosił w styczniu 1921 r.—827, w styczniu 1922 r.—4139, w grudniu 1922 r. 12,248. Jeśli sobie uprzytomnimy, że budżet Państwa na rok 1923 obliczony i przygotowany zresztą według cyfr, które nie wytrzymują już próby życia, dochodzi do pięciu tysięcy mij jardów, jeśli sobie uprzytomnimy, że w tej chwili jest około 800 miliardów w druku, to konsekwencje tego stanu są zupełnie widoczne.</u> | |
| 70 | - <u xml:id="u-5.34" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Mówię o tem do szanownych Panów z całą otwartością, ażeby podkreślić to, co miałem zaszczyt już wczoraj wypowiedzieć, że według najgłębszego przekonania Rządu, który mam zaszczyt reprezentować, jest to ostatni moment, żeby przystąpić do gruntownej naprawy stosunku, że ta lawina, która w bardzo niedługim czasie mogłaby runąć na Polskę, może się nie dać w przyszłości zatrzymać.</u> | |
| 71 | - <u xml:id="u-5.35" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Przystąpię z kolei do scharakteryzowania w kilku słowach naszej sytuacji zagranicznej. Celowo nie będę się wdawał w szczegółowe omawianie sytuacji bieżącej. Jest to rzecz Ministra Spraw Zagranicznych. Według mego bowiem przekonania, ekspose Rządu powinno przedewszystkiem ustalić główne wytyczne polityki zagranicznej, które powinny być niezmienne. W tym też duchu chcę zaznaczyć, że nasza polityka zagraniczna w pierwszym rzędzie opierać się musi o jaknajściślejszym, jak najserdeczniejszym węzłem związany sojusz z Francją. Jest to nie tylko potrzeba serca — wyraz sentymentu i wdzięczności, jak niektórzy mówią, lecz przedewszystkiem dążenia do dobrze zrozumianego interesu. Oparci o tradycję wiekową, oparci o wspólną kulturę, a mając przedewszystkiem wspólne interesy, które rozpatrywane być winny równorzędnie, powinniśmy pogłębić tak dalece sojusz, jaki nas łączy z Francją, aby stal się nie tylko podstawą przyszłości obu Państw i obu narodów, ale by także stabilizował stosunki europejskie.</u> | |
| 72 | - <u xml:id="u-5.36" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Polityka polska nie może być inną, jak tylko pokojową. Nie tylko dlatego, że naród w swej tradycji mą umiłowanie pokoju, ale przedewszystkiem dlatego, że tego pokoju Polska potrzebuje bezwzględnie w momencie, w którym wysuwa hasło naprawy Rzeczypospolitej, konsolidacji gospodarczej i politycznej. Rozumiejąc, że pokój światowy opiera się przedewszystkiem na ścisłym sojuszu między Anglią i Francją, który wbrew poszczególnym, może powierzchownym obserwacjom i twierdzeniom wytrzymał swoją próbę i w ostatnich miesiącach na Konferencji Paryskiej — dążymy do tego, aby ustosunkować się jak najlepiej do Anglii i wywołać tarn to zrozumienie, którego początki mogłem obserwować podczas zagranicznej mej podróży, że Polska dzięki swej pokojowej tendencji, w miarę postępowania wewnętrznej konsolidacji, stawać się będzie i staje się tym czynnikiem, nad którym nie należy w imię dobra powszechnego tak łatwo przechodzić do porządku dziennego, jeśli się szczerze mówi o ustaleniu stosunków pomiędzy Bałtykiem a Morzem Czarnem. Stosunek do wszystkich państw wielkiej Ententy i wspólna dążność do poprawy tego wszystkiego, co po sobie zostawiła wojna, najżyczliwsze ustosunkowanie się do państw małej Ententy, przy równoczesnem jednakowoż podkreśleniu tej roli, jaka się Polsce słusznie należy w Europie Środkowej, najbliższe związki z państwami Bałtyckiemi — oto ogólne wytyczne polityki zagranicznej Państwa Polskiego. Nasza głęboka przyjaźń z Rumunią, która w ostatniej wspólnej akcji dyplomatycznej zdała swój egzamin, powinna być podstawą zabezpieczenia Państwa i jego rozwoju w przyszłości.</u> | |
| 73 | - <u xml:id="u-5.37" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Wobec ostatniego wypadku na naszej północy Polska nie może pozostać bierną. Podtrzymując swoje tendencje pokojowe i podkreślając ją wobec zagranicy, musimy jednak z równą siłą domagać się, aby bezsprzeczne interesy Polski przez zajęcie siłą Kłajpedy nie zostały przez nikogo naruszone.</u> | |
| 74 | - <u xml:id="u-5.38" who="#komentarz">(Brawa).</u> | |
| 75 | - <u xml:id="u-5.39" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Świat cały jest jeszcze w tej chwili świadkiem tych wszystkich wstrząśnień, jakie po sobie zostawiła wojna. Byłoby błędem, gdyby Polska wobec tych wypadków pozostała bez zaznaczenia swej aktywności i to w sensie politycznym i międzynarodowym tego słowa. Stojąc niewzruszenie na zasadzie traktatów obowiązujących w Europie i stabilizacji pokoju — domagać się musimy, ażeby te traktaty, które Polska sama we własnym zakresie zawarła, były z równą wzajemnością przez innych uznane i ażeby w ten sposób umożliwiono Polsce jej wielką dziejową rolę, jaką ona na wschodzie tak wobec siebie samej, jak i całego świata ma do odegrania.</u> | |
| 76 | - <u xml:id="u-5.40" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Słów kilka na zakończenie. Chciałbym mianowicie w związku z tem, co dotychczas powiedziałem, podkreślić, że Rząd ma zamiar apelować do czcigodnych Panów o współdziałanie w tym kierunku, jaki nadaje Wysokiej Izbie Konstytucja, a które może i powinno zaważyć w dużym bardzo stopniu na przyszłem ustawodawstwie polskiem. Jasność, prostota i celowość wszystkich ustaw, do których Rząd będzie dawał inicjatywę — gdy zostanie potwierdzona i podtrzymywana przez tę Izbę,— wtedy wspólny cel będzie osiągnięty.</u> | |
| 77 | - <u xml:id="u-5.41" who="#PrezesRadyMinistrowgenSikorski">Sytuacja jest trudna. Położeni między Wschodem a Zachodem, odczuwamy silniej wstrząśnienia, jakim ulega cała Europa, niż ktokolwiek inny. Nie chciałbym jednak, żeby ziarna pesymizmu miały z powodu mego przemówienia paść i zakiełkować w narodzie, i sądzę, że będę wyrazem wszystkich Panów tu obecnych, jeżeli powiem, że do tego pesymizmu nie mamy żadnej podstawy. Jeżeli polski naród przetrwał lata niewoli, jeżeli nie zatracił swoich zdolności do czynów, do walki w okresie tak długiej i tak ciężkiej niewoli, jeżeli w czasie wojny potrafiliśmy zaimprowizować Państwo i zmontować zwycięską armię,— jestem przekonany, że pomimo wielkich trudności, które stoją przed nami, potrafimy i w obecnych warunkach na podstawie wspólnego zgodnego wysiłku ugruntować pokój.</u> | |
| 78 | - <u xml:id="u-5.42" who="#komentarz">(Oklaski w centrum i na lewicy).</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SWoźnicki">Wysoka Izbo! Na odbytem przed chwilą posiedzeniu Konwentu Seniorów zaznaczyła się różnica poglądów na kwestię uprawnień Senatu. Ta różnica istniała już wtedy, kiedy uchwalaliśmy regulamin Senatu, obecnie pogłębiła się o tyle, że część Wysokiej Izby była tego zdania, że ekspose p. Prezydenta Ministrów w Senacie wygłoszone być nie powinno, a to dlatego, że z tego ekspose Senat nie ma prawa wyciągnąć wniosków, obowiązujących Rząd.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-5.1" who="#SWoźnicki">Według Konstytucji tylko Sejm ma prawo uchwalać votum ufności lub nieufności dla Rządu. Senat tego prawa nie posiada i dyskusja nad ekspose p. Prezydenta Ministrów jest zupełnie bezcelową pogadanka, która do niczego doprowadzić nie może i Rządu do żadnych obowiązujących konsekwencji również nie doprowadzi. Dlatego też jakkolwiek uważamy, że zapoznanie się z zamiarami i programem Rządu jest rzeczą dla Senatu bardzo pożyteczną, to jednak członkowie Senatu mogą to uczynić zawsze w taki sposób, jak każdy obywatel Państwa, t. j. z galerii i z prasy. Gdyby ekspose urzędowo było tu wygłaszane i toczyła się dyskusja, która nie doprowadzi do żadnych rezultatów, któreby Rząd uważał dla siebie za obowiązujące to uchybiałoby nawet w znacznej mierze powadze tego ciała, do którego mamy zaszczyt należeć. Dlatego też stawiam wniosek, ażeby wobec tego, że tylko jeden punkt stoi na porządku dziennym, odroczyć dzisiejsze posiedzenie Senatu, aż do czasu, gdy na porządek dzienny będą mogły wejść sprawy przydzielone przez Konstytucję Senatowi.</u> | |
| 79 | 26 | </div> |
| 80 | 27 | <div xml:id="div-6"> |
| 81 | - <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Proponuję odroczenie dyskusji nad deklaracją Rządu do poniedziałku. Porządek dzienny jest wyczerpany.</u> | |
| 82 | - <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Proponuję odbycie następnego posiedzenia w poniedziałek, o godz. 10 1/2 a rano z porządkiem dziennym; dyskusja nad deklaracją Rządu. Nie słyszę protestu. Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 83 | - <u xml:id="u-6.2" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 1 min. 5 po pół.).</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zapisał. Rozumiem wniosek s. Woźnickiego w tym sensie, ażeby dzisiejszy jedyny punkt porządku dziennego został zdjęty. Proszę senatorów, którzy są za wnioskiem s. Woźnickiego, aby powstali. Mniejszość, wniosek odrzucony.</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">Senator dr Bienenstok wniósł podanie o dłuższy urlop z powodu choroby. Udzielenie takiego urlopu należy do kompetencji Senatu. Nikt nie wniósł protestu, uważam zatem, iż urlop zostaje udzielony do końca lutego. Dalej donosi, p. Prezydent Ministrów, że Prezydent Rzeczypospolitej zamianował dnia 13 stycznia p. Władysława Grabskiego Ministrem Skarbu i p. Ossowskiego Ministrem Przemysłu i Handlu, zwalniając jednocześnie p. p. Markowskiego z kierownictwa Ministerstwa Skarbu i Strasburgera z kierownictwa Ministerstwa Przemysłu i Handlu.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-6.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do porządku dziennego.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-6.3" who="#Marszałek">Głos ma p. Prezes Rady Ministrów.</u> | |
| 32 | + </div> | |
| 33 | + <div xml:id="div-7"> | |
| 34 | + <u xml:id="u-7.0" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Wysoki Senacie! Wczoraj miałem zaszczyt przedłożyć Sejmowi szczegółowe ekspose, dotyczące stosunków wewnętrznych i zewnętrznych Państwa, wskazujące na szereg trudności, w jakich Rzeczpospolita obecnie się znajduje oraz wskazujące na te środki i drogi naprawy, jakie, zdaniem Rządu, w obecnej chwili mogłyby prowadzić do poprawy stosunków. Pozostawiając rozważenie i ocenę, jak mniemam, sprawiedliwą tych propozycji, które wczoraj zgłosiłem Sejmowi, i uzależniając dalsze postępowanie Rządu od tych wytycznych, jakie Sejm poweźmie, w odpowiedzi na moje ekspose, poczuwam się jako szef Rządu do obowiązku poinformowania Wysokiego Senatu o tych wszystkich głównych wytycznych, jakie we wczorajszem ekspose wyłożyłem. Czynię to nie tylko dlatego, aby umożliwić Senatowi późniejszą współpracę z Rządem na temat rozpatrywania poszczególnych projektów, zmierzających do naprawy Rzeczypospolitej, ale i dlatego, aby w końcowej części swego przemówienia wyrazić się pozytywnie w tym kierunku, w jakim Rząd wyobraża sobie współpracę z Senatem.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-7.1" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Sądzę, że pozbawione namiętności partyjnej i rozgwaru partyjnego rozpatrzenie poszczególnych projektów i powaga, jaką Wysoki Senat do rozpatrzenia tych pierwszorzędnych spraw wniesie, przyczynią się w dużym stopniu do uspokojenia umysłów i do obiektywnego rozpatrzenia i uleczenia całego zagadnienia.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-7.2" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">We wczorajszem ekspose, które podało określone cele w określonym przeciągu czasu, wskazałem na źródła choroby, jakie trawią Rzeczpospolitą, mówiłem o waśniach partyjnych, które wstrząsają naszem życiem politycznem i doprowadzają do rozkładu.</u> | |
| 37 | + <u xml:id="u-7.3" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Chciałbym te uwagi uzupełnić jedną obserwacją, ażeby tak Panowie, jak i opinia publiczna zrozumiała, że w niczem nie zwracamy się przeciw istnieniu stronnictw w Polsce. Stronnictwa są dla normalnego ułożenia stosunków bezwzględnie potrzebne, Ujmując w sobie reprezentację poszczególnych interesów i poglądów politycznych, wnoszą przez to ożywczy prąd do życia społecznego, ratują Rząd od ugrzęźnięcia w bezduszności. Lecz ogół bezpartyjny narodu, ludzie, którzy stoją u pługa pozytywnej pracy, nie mogą zrozumieć tej tyranii stronnictw, jaka w Polsce panuje, tych walk partyjnych, w których interes dobra państwowego tak często się zatraca.</u> | |
| 38 | + <u xml:id="u-7.4" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Ludzie ci nie mogą zrozumieć tej niezdolności do kompromisów w Polsce, która, jak rak, toczy całe Państwo i pragnęliby widzieć poprawę według tych wzorów, jakie nam dają inne państwa europejskie, pragnęliby, aby demagogia została wykluczona i aby walka stronnictw, rozgrywająca się w ramach Konstytucji, przywróciła w Polsce normalne europejskie stosunki i w tej dziedzinie. W ten sposób pojęta walka ta będzie nie źródłem rozkładu I upadku wewnętrznego Państwa, ale źródłem jego odrodzenia.</u> | |
| 39 | + <u xml:id="u-7.5" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Mówiąc o stosunku legislatywy do władz wykonawczych, miałem zaszczyt podkreślić bardzo pilną potrzebę przywrócenia równowagi stosunków pod tym względem.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-7.6" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Czcigodni Panowie nie zaprzeczą mi, że równowaga ta w pierwszych latach istnienia Rzeczypospolitej została w sposób zdecydowany naruszona. Odbiło się to na powadze Rządu, Rządu, który w normalnych warunkach jest zawsze potrzebny, Rządu, który dziś na Zachodzie, w Anglii czy we Francji zyskuje na powadze i rozszerza swój zakres działania, Rządu, bez którego Polska powstające, organizująca się, nawiązująca do dawno złamanych tradycji państwowych, Polska położona między Wschodem a Zachodem, obejść się nie może.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-7.7" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Jestem przekonany, że udział Wysokiego Senatu. w tej dziedzinie zagadnień ogólnopaństwowych działać będzie w sposób właściwy w tym kierunku, aby rzeczywiście została przywrócona harmonia pomiędzy Sejmem, Senatem i władzami wykonawczemu ażeby na tej harmonii mogła się oprzeć w najbliższym czasie tak nam bardzo potrzebna naprawa Rzeczypospolitej.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-7.8" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Kilka słów jeszcze dorzucę w uzupełnieniu moich wczorajszych wywodów na temat chaosu prawnego i potrzeby wyjścia z tego chaosu, jaki panuje w Rzeczypospolitej nie tylko wskutek rozbieżności ustaw, jakie nam pozostawiły po sobie państwa zaborcze, i niemożności skonsolidowania poszczególnych dzielnic, lecz także wskutek szeregu rozbieżności, jakie w poszczególnych dziedzinach kodyfikacji prawnej już w czasie istnienia Polski nastąpiły. W naszem najbliższem sąsiedztwie, w Rosji bolszewickiej, przystąpiono w r. b. do energicznej akcji w kierunku uporządkowania tych stosunków. Cokolwiek moglibyśmy mówić o anarchii tam panującej, obserwując ściśle i obiektywnie rozwój wypadków w tem państwie, musimy stwierdzić, że rok ub. w tej właśnie dziedzinie przyniósł Rosji bolszewickiej niezwykłą wybitną poprawę. Zupełnie odrębnie budowane przez poszczególnych komisarzy ludowych państwa w państwie Rosji bolszewickiej należą już dziś do przeszłości.</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-7.9" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Powstała jednolita centralistycznie pojęta Rosja, która będzie daleko sprawniejszą, niż była poprzednio. Sądzę, że choćby ten przykład powinienby i nam, odpowiedzialnym za losy Państwa, nasunąć pewne refleksje i jakkolwiek rozbieżność systemów prawnych, obowiązujących w Państwie, nie jest tak silna i tak różnolita, jak w Rosji, jednak i w tym kierunku potrzebna jest poprawa; prace komisji kodyfikacyjnej, które norma nie potrwałyby dziesiątki lat, będą musiały w przeciągu najkrótszego czasu się ukończyć. Rząd podjął również inicjatywę, żeby stworzyć przy Prezydjum Rady Ministrów taki czynnik, któryby projekty poszczególnych resortów i Ministrów doprowadził do wspólnej syntezy. Prace w tym kierunku podjęte będą przedstawione Wysokim Izbom do rozpatrzenia i uchwalenia. Rząd liczy na współdziałanie Wysokiego Senatu, wyznaczone mu przez Konstytucję i liczy na to, że współdziałanie to pójdzie w kierunku zamiarów Rządu i w kierunku jednolitości i syntetycznego traktowania tego zagadnienia.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-7.10" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Ilustrowanie powodów obecnego stanu rzeczy nie byłoby zupełnem, gdybym nie zwrócił uwagi na stan obecny administracji polskiej. Poza faktem, że mamy zbyt wielu urzędników niedostatecznie wynagradzanych, nie stojących bardzo często na wysokości zadania, poza biurokratyzmem i formalistyką, która trapi nasz młody organizm państwowy, która wzięła z państw zaborczych szereg wzorów w sposób mechaniczny a nieszczęśliwy i przeniosła na własny teren państwowy i niejednokrotnie doprowadziła te wzory do absurdu, zapominając często o wzorach dobrych; pozatem, że przyczyną tych niedomagań jest młodość naszej administracji, przed którą stanęły zadania niejednokrotnie przewyższające jej siły i że te zagadnienia trzeba było realizować w najtrudniejszych dla normalnej administracji warunkach, istnieje jeszcze specjalna właściwość administracji polskiej, której charakterystyką szczegółową jest dysproporcja, jaka zachodzi między zamierzeniami naszemi a możnością ich realizowania. Sądy nie mogą bardzo często urzędować, bo nie mają sak Wojsko, które stoi na wysokości zadania i którego poszczególne pułki są ćwiczone na wzór najlepszych armii świata, w ciągu zimy nie ma należytych pomieszczeń, nie ma nawet pieców w salach, w których jest umieszczone.</u> | |
| 45 | + <u xml:id="u-7.11" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Zarządzenia najbardziej nawet idealne naszej administracji państwowej na nieuporządkowanych kresach wschodnich, wśród bagien pińskich, zanim dojdą do właściwego adresata, stają się często absurdem. Rozbieżność, jaka ujawniła się na skutek bardzo zresztą gdzieindziej celowych i bardzo nowożytnych urządzeń administracji na kresach, gdzie z pod zakresu działania wojewody wyodrębniono prawie wszystkie inne urzędy państwowe, doprowadziła do upadku autorytetu państwowego na kresach. Spowodowały one wprost groteskową rozbieżność, która według mego najgłębszego przekonania, a znam kresy wschodnie bardzo dobrze, gdyż od Husiatyna aż po Mołodeczno przejechałem je podczas ostatniej wojny na koniu, doprowadziła tamże do powstania kilku państw w Państwie. Jest faktem, że w województwach wschodnich, niektórzy urzędnicy prowadzą antypaństwową i przeciwpolską politykę. Są to, proszę Panów, skutki dążenia do ideału, stwarzania bardzo nowożytnego systemu, który wskutek trudności, na jakie natrafił w życiu, stał się absurdem i dał skutek wprost przeciwny oczekiwaniom.</u> | |
| 46 | + <u xml:id="u-7.12" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Teoretycznie najlepiej pomyślany mechanizm w praktyce niezawsze jest dobry i dlatego proszę Panów — naprawa administracji, stosownie do uwag, które miałem zaszczyt wczoraj wygłosić, będzie szła w kierunku uproszczenia systemu, oraz życiowego przystosowania go do możliwości Polski. Jestem bowiem przekonany, że dobrem dla Państwa Polskiego nie jest to, co teoretycznie ma pozory wielkiej wartości, ale to, co w praktyce okazuje się celowem.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-7.13" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Mówiąc o Kresach, chcę dodać, że rozumiem, iż warunki pracy na Kresach są niezwykle trudne. Warunki te trzeba poprawić. Co do upadku gospodarczego Kresów zaznaczam, że jakkolwiek zaledwie dwa lata dzielą nas od momentu, w którym umilkły armaty na naszych Kresach Wschodnich, to jednak trzeba stwierdzić dużą w tym kierunku poprawę. Jest już faktem, że dobrobyt ludności wzmógł się tam w stosunku do tego, co można było przed kilku laty na tych obszarach obserwować.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-7.14" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">W prawdzie Państwo na skutek braku celowej polityki wyrzuciło miliony, a ten grosz nie dał tych rezultatów, gdy chodzi o odbudowę Kresów, jakich należało oczekiwać. Skądinąd jednak, gdy słyszymy ze wszystkich stron pesymistyczne ubolewaniu, chciałbym zwrócić uwagę szanownych Panów, że faktycznie granica Polski jest granicą, na której zatrzymał się głód, nędza i epidemia, tak strasznie grasujące po stronie przeciwnej. Niech to przeświadczenie będzie dla pas wszystkich podstawą racjonalnie pojętej i podjętej inicjatywy, która, idąc w kierunku przywrócenia praworządności na Kresach Wschodnich, zmusi wszystkich do sprawiedliwego sprawowania władzy i umożliwi harmonijną współpracę obywatelom Kresów Wschodnich bez względu na różnice wyznaniowe, językowe i narodowościowe.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-7.15" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Mówiąc o brakach administracji, chciałbym dotknąć jeszcze jednem słowem nieumiejętności, jaką wykazaliśmy w kierunku scalania poszczególnych ziem Rzeczypospolitej. Mechaniczna unifikacja Państwa jest błędem. Państwa nawet najbardziej jednolite mają dzielnice, które posiadają swoje odrębności. Te odrębności wszakże niezawsze muszą się zwracać przeciw Państwu. Wprost przeciwnie, odpowiednio użyte i wyzyskane mogą wnieść do skarbnicy narodowej wiele pierwszorzędnych walorów kulturalnych, intelektualnych i materialnych. Otóż sztuka rządzenia w Polsce będzie musiała polegać w przyszłości według mego głębokiego przekonania, jeśli ma dać pozytywne rezultaty, nie na mechanicznem scalaniu poszczególnych ziem i na łamaniu odrębności, ale na unifikacji istotnej, która poza unifikacją materialną będzie musiała być również unifikacją serc i umysłów obywateli.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-7.16" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Mówiąc o zespoleniu, chciałbym także zaznaczyć potrzebę zespolenia wewnętrznego, w którem administracja i cały jej skład osobowy tak zresztą, jak i armia narodowa muszą odgrywać pierwszorzędną rolę. Obserwowaliśmy i to bardzo zbliska państwa, w których administracja i wojsko żyły, rozwijały się i upadały odrębnie poza społeczeństwem i poza resztą narodu czy narodów. Widzieliśmy, do jakich to doprowadziło wyników i chciałbym podkreślić, że Polska temi torami iść nie może; administracja i jej skład osobowy, tak jak i armia narodowa muszą stanowić ten kościec, którego żywem ciałem dopiero jest społeczeństwo i z którem razem stanowią jednolity blok, zdolny przetrwać wszelkie niebezpieczeństwa na wypadek niepokoju i zdolny do równowagi, jaką daje szeroka praca, która w czasie pokoju da możność zrealizowania wszystkich zamierzeń, jakie przed nimi stają.</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-7.17" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Przystępując do omówienia tych wniosków, jakie nasunęły się Rządowi przy rozpatrywaniu naprawy Skarbu, chciałbym zaznaczyć, że jest to temat, który podnosi się zbyt często i zbyt pochopnie, przy którym robiono dużo eksperymentów i który niezawsze jest traktowany z takiem zrównoważeniem i spokojem, na jaki zasługuje, i do którego zbyt często przyczepiano demagogiczne posunięcia i demagogiczne zapowiedzi. Chciałbym zaznaczyć, że jeżeli jaka sprawa w całym tym splocie zagadnień, który łączy się w tak wielkie hasło — naprawy Rzeczypospolitej -musi być traktowana z niezwykłym spokojem i umiarem i z tem szczerem spojrzeniem w twarz niebezpieczeństwu, to przedewszystkiem naprawa Skarbu Rzeczypospolitej, ani żadne znachorstwa. ani taka czy inna dyktatura osobowa, ani takie czy inne genialne pomysły sprawy tej nie uzdrowią. Chcę ostrzec społeczeństwo, ażeby idąc na lep takich czy innych demagogicznych haseł, takich czy innych niecierpliwych posunięć, takich czy innych programów — przez Panów, czy przez organy prasy wygłaszanych, nie oczekiwali od Rządu żadnych cudów.</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-7.18" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Choroba jest ciężka i przewlekła, od metod znachorstwa, sądzę, nowoczesna Polska powinna być bardzo daleką i dlatego zagadnienie wymaga spokojnej i umiejętnej diagnozy, spokojnego i poważnego leczenia. Wszelkie zaś okrzyki, które rozlegają się w całej Rzeczypospolitej, wszelka niecierpliwość, która by chciała w ciągu pięciu tygodni uleczyć markę, opanować drożyznę, wzmocnić system gospodarczy i naprawić to, co zepsuły całe lata — jest albo błędem albo demagogią, która w danym wypadku może być dla Państwa bardzo szkodliwą. Polska nie może być dalej narażaną na eksperymenty, prowadzone pod takiemi czy innemi hasłami.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-7.19" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Chciałbym podkreślić, że przyczyny obecnego stanu Skarbu w Polsce są głębokie i bardzo złożone. Składają się na nie nie tylko stosunki wewnętrzne, o których wspomniałem, ale i zewnętrzne i dlatego rozpatrzenie całego zagadnienia musi być traktowane jednolicie: Jeden wniosek wypływa z drugiej przesłanki. Bez konsolidacji Państwa Polskiego, która powinna stać się naszem hasłem, tej konsolidacji, która poza wszystkiemi wymienionemi przezemnie trudnościami ma jeszcze do zwalczenia bezwład, na który choruje całe społeczeństwo, bez uleczenia tych stosunków niema naprawy Skarbu. Zewnętrznie jesteśmy przecież świadkami przesilenia finansowego i gospodarczego, na jakie choruje obecnie cały kontynent. Wiele pierwszorzędnych spraw powojennych jest niezałatwionych. Jeśli tylko wspomnę reparacje niemieckie i liczne długi międzypaństwowe, które do dziś czekają na uregulowanie. Jesteśmy w tej chwili świadkami wstrząśnień ogólno-europejskich, które niosą w sobie mnóstwo niespodzianek w przyszłości. Jedni w Europie zalani są bezwartościowym pieniądzem, drudzy chorują na nadmiar złota. Konsekwencje tej sytuacji są zupełnie jasne, gdy jednak zważymy jeszcze, że Polska znajduje się pomiędzy Niemcami, które są zarodkiem śmiertelnej choroby Europy, a zanarchizowaną finansowo i gospodarczo Rosją, to wnioski o położeniu tem w odniesieniu do Polski są jasne.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-7.20" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Przystępując do naprawy Skarbu Rzeczypospolitej, musimy sobie jasno i wyraźnie powiedzieć, że odwracanie tego zagadnienia, jak to się robiło już niejednokrotnie u nas, to znaczy oczekiwanie, aby nas świat zbawił, nie jest słuszne.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-7.21" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Marzenia, by znaleźć takiego cudotwórcę, który wyjedzie za granicę i przywiezie wielką pożyczkę zagraniczną, która zwolni obecne pokolenie od cierpień, lub z drugiej strony samobójcze próby wyprzedania wszystkiego za byle co i stwarzania podstaw do naszego lenistwa i braku wszelkich ofiar dla Rzeczypospolitej — jedno i drugie jest błędem. Wprost przeciwnie, trzeba sobie jasno powiedzieć, co zresztą miałem sposobność stwierdzić, mówiąc o tych sprawach z najpoważniejszymi ludźmi na Zachodzie, a niejednokrotnie z największymi przyjaciółmi Polski, którzy nie mogli zrozumieć tego stanu, tego, jak mówili, dziecinnego poglądu, i twierdzili, że przedewszystkiem Polska sama musi się zdobyć na stworzenie podstaw równowagi budżetowej, a wówczas nie potrzebuje prosić o pomoc, ani o jałmużnę, tylko oczekiwać na to, że kapitał obcy, wioząc w tem swój własny interes, sam zgłosi się, aby jej dać pomoc w formie pożyczki zagranicznej. Rozumiem, że ciężary, które dotyczą nie tylko fundowania bieżących spraw państwowych, ale które decydują o rozwoju tego Państwa na całe lat dziesiątki, nie mogą być udziałem jednego tylko pokolenia, ale byłoby grzechem wobec pokoleń przyszłych, by obecne pokolenie, idąc wzorem starych utartych polskich błędów, z powodu których, według zdania obcych, Polska upadła, idąc wzorem sobkostwa polskiego i nieumiejętności — nie mogło zdobyć się na ofiarę. Sądzę bowiem, że niełatwo będzie zdobyć się na te ofiary, których obecna sytuacja Państwa od obecnego pokolenia wymaga.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-7.22" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Rząd, stawiając hasło naprawy Rzeczypospolitej, postawił na pierwszym planie sprawę oszczędności, nie dlatego, aby przywiązywał do oszczędności, jako do środka żywego, jedyną tylko wagę, ale dlatego, żeby stworzyć normalne warunki dla związania wydatków z dochodami, a także dla żądań, jakie pod adresem wszystkich warstw społecznych i sfer narodu będziemy musieli postawić. Są to zresztą wzory utarte na Zachodzie; temi wzorami poszły wszystkie państwa powojenne, począwszy od Anglii, a skończywszy na Austrii, która pod dyktandem Komisarza Ligi Narodów od tej oszczędności rozpocząć musi. W Polsce tak pod względem systemu i redukcji urzędów, jak przejęcia się zasadą oszczędności od najniższego do najwyższego urzędnika, będzie można zrobić bardzo wiele. Trzeba jednak zasadę oszczędności postawić na pierwszym planie i zrobić z niej ten czynnik moralny, jaki każdy urzędnik i obywatel utrzymać musi, aby do własnej administracji i własnego Państwa nabrać bezwzględnego zaufania. Mówiąc o oszczędności, chcę podkreślić to, co wczoraj zaznaczyłem obszerniej, że oszczędność nie może być mechaniczną, musi być rozumną, gdyż mechanicznie postawiona musi doprowadzić do wprost przeciwnych rezultatów.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-7.23" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Nie można oszczędności posuwać zbyt daleko w dziedzinach, które decydują o podstawach Państwa w dziedzinach, które odnoszą się do podtrzymania odrębności państwowej, które decydują o kulturalnem podniesieniu warstw pracujących, warstw robotniczych, które stwarzają dla tych warstw warunki normalnej egzystencji, i które przy podtrzymaniu oświaty powszechnej gruntują właściwie te siły państwowe i to nie tylko na kresach — ale i w całym narodzie, zwalczają analfabetyzm, ciemnotę, podnoszą obywatela na ten poziom, na którym w nowoczesnem państwie stać powinien.</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-7.24" who="#komentarz">(Brawa).</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-7.25" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Są to oszczędności, które się nie opłacają. Tak samo niedopuszczalną jest słabość, jakiej dają wyraz niektórzy poważni obywatele Rzpltej, którzy przytłoczeni obecną sytuacją gospodarczą Państwa, myślą nad tem, czy nie należałoby poddać rewizji koncepcji polityki polskiej. I znowu wobec odpowiedzialności przed historią, przed przyszłemi pokoleniami, chciałbym się zwrócić z bardzo poważnem ostrzeżeniem przeciw tym, którzy nie czując w sobie dość siły na zwalczanie obecnych trudności i sami, ponosząc nieraz winę za obecny stan, chcieliby pójść po linii najmniejszego oporu, po linii ludzi słabych, po linii która nie ma nic wspólnego z pojęciami nowoczesnej Rzeczypospolitej.</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-7.26" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Mówiąc o oszczędności chcę przejść do drugiego źródła, które krótko scharakteryzuję i które Państwo będzie musiało doprowadzić do przewrotu obecnego stanu rzeczy, to jest do dochodów.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-7.27" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Podatki obecne są tak niskie, jak Panowie zresztą doskonale wiedzą, że według mego przekonania niewpływanie wielu podatków nie wynika z niechęci do płacenia podatków, ale poprostu wielu obywateli zastanawia się, czy warto jest dla zapłacenia kilkuset marek podatku marnować czas, jechać nieraz z dalszych miejscowości; szkoda koni, które teraz tak drogo kosztują.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-7.28" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Ten karykaturalny stan, za który nieraz rumienić się musiałem, dając odpowiednie wyjaśnienia na Zachodzie, ten stan będzie musiał ulec radykalnej zmianie. Jak to miałem zaszczyt wczoraj oświadczyć, wszyscy obywatele proporcjonalnie do swojej majętności będą musieli zdobyć się na ponoszenie wielkich ofiar, jakich Państwo i obecna jego sytuacja wymagają.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-7.29" who="#komentarz">(Brawa).</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-7.30" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Żeby zaś nasze władze skarbowe ochronić od doświadczeń ujemnych, żeby im ułatwić egzekutywę. Rząd ma zamiar wprowadzić stały miernik w podatkach wnoszonych, bo to będzie najlepszą gwarancją egzekutywy, zmuszającej płatnika do wnoszenia podatków, jeżeliby w dalszym ciągu stabilizacja waluty nie była w Polsce osiągalna.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-7.31" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Wszystkie te jednak podatki nie dałyby właściwego źródła dochodu i dlatego Rząd będzie musiał zwrócić bezwzględną uwagę na podniesienie dochodowości wszystkich przedsiębiorstw państwowych, monopoli i przedsiębiorstw znajdujących się pod jego zarządem, które były biernemi, albo jak koleje i poczty w wielkim stylu poprostu ujemnemi, co w przyszłości będzie musiało się zmienić.</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-7.32" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Mówiąc o sytuacji przemysłu i gospodarstwa Państwa, nakreśliłem wczoraj obraz obszerniejszy. Tutaj chciałbym zwrócić uwagę Panów na niebezpieczeństwa, które w najbliższej przyszłości mogą nam grozić na skutek sztucznych czynników, nadających kierunek naszemu życiu gospodarczemu. Przemysł nasz oparty jest wyłącznie prawie o kredyty państwowe, które doszły już do kilku setek miliardów marek. Bezwątpienia przemysł ten mógłby być narażony na wielkie kryzysy gospodarcze, gdyby Państwo tych kredytów odmówiło, a przecież w obecnych warunkach kontynuowanie tego stanu rzeczy byłoby niemożliwe. Tak samo rolnictwo, które od 1914 r. zaniechało ulepszeń potrzebnych dla intensywniejszej gospodarki, a swój obecny dobrobyt opiera na sytuacji, która także nie będzie mogła ulec przedłużeniu, to jest przedewszystkiem na nieponoszeniu tych ciężarów, jakich Państwo wymagać będzie musiało. Te dwie dziedziny zatem, jeśli nastąpią normalne warunki, mogą być narażone na wiele przykrych niespodzianek, które, gdyby były zastosowane lekkomyślnie, mogłyby doprowadzić nawet do katastrofy. Zwracam na to uwagę, nie dlatego, aby zapowiadać ze strony Rządu jakiekolwiek radykalne w tym kierunku posunięcia, jakąkolwiek mechaniczną naprawę tych niezdrowych stosunków, które będą musiały być również uleczone, ale i dlatego, aby zwrócić uwagę wszystkich światłych obywateli w Polsce na konieczność nawrócenia i w tej dziedzinie z fałszywej drogi i pójścia w kierunku zdrowej i normalnej ewolucji, nie łudzenia się czasem nawet pozorami dobra.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-7.33" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Naszą sytuację skarbową najlepiej zilustruje kilka cyfr; jeśli stan zadłużenia się Skarbu Państwa w P. K. K. P. z początku 1920 r. określimy cyfrą 100, otrzymamy w dalszym rozwoju następujące cyfry; 1 stycznia 1920 r. dług Skarbu w P. K. K. P. wynosił 100, w styczniu 1921 r. — 826, w styczniu 1922 r. 3080, w grudniu 1922 r. — 7,500. Przeciętny kurs miesięczny dolara wynosił w styczniu 1920 r. według tej skali 100, w 1921 – 576, w styczniu 1922 r. 2324, w czerwcu 1922 r.—3229, w grudniu 1922 r. — 13,000, a obecna zwyżka dolara jest szanownym Panom dobrze znana. Obiekt biletu P. K. K. P. u/ tym samym stosunku wynosił w styczniu 1921 r.—827, w styczniu 1922 r.—4139, w grudniu 1922 r. 12,248. Jeśli sobie uprzytomnimy, że budżet Państwa na rok 1923 obliczony i przygotowany zresztą według cyfr, które nie wytrzymują już próby życia, dochodzi do pięciu tysięcy miljardów, jeśli sobie uprzytomnimy, że w tej chwili jest około 800 miliardów w druku, to konsekwencje tego stanu są zupełnie widoczne.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-7.34" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Mówię o tem do szanownych Panów z całą otwartością, ażeby podkreślić to, co miałem zaszczyt już wczoraj wypowiedzieć, że według najgłębszego przekonania Rządu, który mam zaszczyt reprezentować, jest to ostatni moment, żeby przystąpić do gruntownej naprawy stosunku, że ta lawina, która w bardzo niedługim czasie mogłaby runąć na Polskę, może się nie dać w przyszłości zatrzymać.</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-7.35" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Przystąpię z kolei do scharakteryzowania w kilku słowach naszej sytuacji zagranicznej. Celowo nie będę się wdawał w szczegółowe omawianie sytuacji bieżącej. Jest to rzecz Ministra Spraw Zagranicznych. Według mego bowiem przekonania, ekspose Rządu powinno przedewszystkiem ustalić główne wytyczne polityki zagranicznej, które powinny być niezmienne. W tym też duchu chcę zaznaczyć, że nasza polityka zagraniczna w pierwszym rzędzie opierać się musi o jaknajściślejszym, jak najserdeczniejszym węzłem związany sojusz z Francją. Jest to nie tylko potrzeba serca — wyraz sentymentu i wdzięczności, jak niektórzy mówią, lecz przedewszystkiem dążenia do dobrze zrozumianego interesu. Oparci o tradycję wiekową, oparci o wspólną kulturę, a mając przedewszystkiem wspólne interesy, które rozpatrywane być winny równorzędnie, powinniśmy pogłębić tak dalece sojusz, jaki nas łączy z Francją, aby stal się nie tylko podstawą przyszłości obu Państw i obu narodów, ale by także stabilizował stosunki europejskie.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-7.36" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Polityka polska nie może być inną, jak tylko pokojową. Nie tylko dlatego, że naród w swej tradycji mą umiłowanie pokoju, ale przedewszystkiem dlatego, że tego pokoju Polska potrzebuje bezwzględnie w momencie, w którym wysuwa hasło naprawy Rzeczypospolitej, konsolidacji gospodarczej i politycznej. Rozumiejąc, że pokój światowy opiera się przedewszystkiem na ścisłym sojuszu między Anglią i Francją, który wbrew poszczególnym, może powierzchownym obserwacjom i twierdzeniom wytrzymał swoją próbę i w ostatnich miesiącach na Konferencji Paryskiej — dążymy do tego, aby ustosunkować się jak najlepiej do Anglii i wywołać tam to zrozumienie, którego początki mogłem obserwować podczas zagranicznej mej podróży, że Polska dzięki swej pokojowej tendencji, w miarę postępowania wewnętrznej konsolidacji, stawać się będzie i staje się tym czynnikiem, nad którym nie należy w imię dobra powszechnego tak łatwo przechodzić do porządku dziennego, jeśli się szczerze mówi o ustaleniu stosunków pomiędzy Bałtykiem a Morzem Czarnem. Stosunek do wszystkich państw wielkiej Ententy i wspólna dążność do poprawy tego wszystkiego, co po sobie zostawiła wojna, najżyczliwsze ustosunkowanie się do państw małej Ententy, przy równoczesnem jednakowoż podkreśleniu tej roli, jaka się Polsce słusznie należy w Europie Środkowej, najbliższe związki z państwami Bałtyckiemi — oto ogólne wytyczne polityki zagranicznej Państwa Polskiego. Nasza głęboka przyjaźń z Rumunią, która w ostatniej wspólnej akcji dyplomatycznej zdała swój egzamin, powinna być podstawą zabezpieczenia Państwa i jego rozwoju w przyszłości.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-7.37" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Wobec ostatniego wypadku na naszej północy Polska nie może pozostać bierną. Podtrzymując swoje tendencje pokojowe i podkreślając ją wobec zagranicy, musimy jednak z równą siłą domagać się, aby bezsprzeczne interesy Polski przez zajęcie siłą Kłajpedy nie zostały przez nikogo naruszone.</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-7.38" who="#komentarz">(Brawa).</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-7.39" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Świat cały jest jeszcze w tej chwili świadkiem tych wszystkich wstrząśnień, jakie po sobie zostawiła wojna. Byłoby błędem, gdyby Polska wobec tych wypadków pozostała bez zaznaczenia swej aktywności i to w sensie politycznym i międzynarodowym tego słowa. Stojąc niewzruszenie na zasadzie traktatów obowiązujących w Europie i stabilizacji pokoju — domagać się musimy, ażeby te traktaty, które Polska sama we własnym zakresie zawarła, były z równą wzajemnością przez innych uznane i ażeby w ten sposób umożliwiono Polsce jej wielką dziejową rolę, jaką ona na wschodzie tak wobec siebie samej, jak i całego świata ma do odegrania.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-7.40" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Słów kilka na zakończenie. Chciałbym mianowicie w związku z tem, co dotychczas powiedziałem, podkreślić, że Rząd ma zamiar apelować do czcigodnych Panów o współdziałanie w tym kierunku, jaki nadaje Wysokiej Izbie Konstytucja, a które może i powinno zaważyć w dużym bardzo stopniu na przyszłem ustawodawstwie polskiem. Jasność, prostota i celowość wszystkich ustaw, do których Rząd będzie dawał inicjatywę — gdy zostanie potwierdzona i podtrzymywana przez tę Izbę, wtedy wspólny cel będzie osiągnięty.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-7.41" who="#PrezesRadyMinistrówgenSikorski">Sytuacja jest trudna. Położeni między Wschodem a Zachodem, odczuwamy silniej wstrząśnienia, jakim ulega cała Europa, niż ktokolwiek inny. Nie chciałbym jednak, żeby ziarna pesymizmu miały z powodu mego przemówienia paść i zakiełkować w narodzie, i sądzę, że będę wyrazem wszystkich Panów tu obecnych, jeżeli powiem, że do tego pesymizmu nie mamy żadnej podstawy. Jeżeli polski naród przetrwał lata niewoli, jeżeli nie zatracił swoich zdolności do czynów, do walki w okresie tak długiej i tak ciężkiej niewoli, jeżeli w czasie wojny potrafiliśmy zaimprowizować Państwo i zmontować zwycięską armię, jestem przekonany, że pomimo wielkich trudności, które stoją przed nami, potrafimy i w obecnych warunkach na podstawie wspólnego zgodnego wysiłku ugruntować pokój.</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-7.42" who="#komentarz">(Oklaski w centrum i na lewicy).</u> | |
| 77 | + </div> | |
| 78 | + <div xml:id="div-8"> | |
| 79 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Proponuję odroczenie dyskusji nad deklaracją Rządu do poniedziałku. Porządek dzienny jest wyczerpany.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-8.1" who="#Marszałek">Proponuję odbycie następnego posiedzenia w poniedziałek, o godz. 10 1/2 a rano z porządkiem dziennym; dyskusja nad deklaracją Rządu. Nie słyszę protestu. Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-8.2" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 1 min. 5 po poł.).</u> | |
| 84 | 82 | </div> |
| 85 | 83 | </body> |
| 86 | 84 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00009-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00009-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00009-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>9 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,16 +23,13 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="MinisterSkarbupGrabski" role="speaker"> | |
| 33 | - <persName>Minister Skarbu p. Grabski</persName> | |
| 29 | + <person xml:id="MinisterSkarbuGrabski" role="speaker"> | |
| 30 | + <persName>Minister Skarbu Grabski</persName> | |
| 34 | 31 | </person> |
| 35 | - <person xml:id="SBialy" role="speaker"> | |
| 32 | + <person xml:id="SBiały" role="speaker"> | |
| 36 | 33 | <persName>S. Biały</persName> |
| 37 | 34 | </person> |
| 38 | 35 | <person xml:id="SNowodworski" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -41,6 +38,15 @@ |
| 41 | 38 | <person xml:id="SPosner" role="speaker"> |
| 42 | 39 | <persName>S. Posner</persName> |
| 43 | 40 | </person> |
| 41 | + <person xml:id="SPołczyński" role="speaker"> | |
| 42 | + <persName>S. Połczyński</persName> | |
| 43 | + </person> | |
| 44 | + <person xml:id="SZdanowski" role="speaker"> | |
| 45 | + <persName>S. Zdanowski</persName> | |
| 46 | + </person> | |
| 47 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 48 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 49 | + </person> | |
| 44 | 50 | </particDesc> |
| 45 | 51 | </profileDesc> |
| 46 | 52 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00009-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SENAT</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">OKRES I.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE z 9 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej z dnia</u> | |
| 13 | - <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">22</u> | |
| 14 | - <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">stycznia 1923 r.</u> | |
| 15 | - <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 50 po pół.).</u> | |
| 16 | - <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu:</u> | |
| 17 | - <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Minister Robót Publicznych Jan Łopuszański, Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski, Minister Zdrowia Publicznego Witold Chodźko, Minister Skarbu Władysław Grabski, Minister Przemysłu i Handlu Stefan Ossowski, Kierownik Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych Józef Raczyński.</u> | |
| 18 | - <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Z Najwyższej Izby Kontroli Państwa:</u> | |
| 19 | - <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Prezes Najwyższej Izby Jan Żarnowski.</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 50 po poł.).</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przedstawiciele Rządu: Minister Robót Publicznych Jan Łopuszański, Minister Pracy i Opieki Społecznej Ludwik Darowski, Minister Zdrowia Publicznego Witold Chodźko, Minister Skarbu Władysław Grabski, Minister Przemysłu i Handlu Stefan Ossowski, Kierownik Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych Józef Raczyński. Z Najwyższej Izby Kontroli Państwa: Prezes Najwyższej Izby Jan Żarnowski.)</u> | |
| 20 | 11 | </div> |
| 21 | 12 | <div xml:id="div-2"> |
| 22 | - <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokół 7 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 8 posiedzenia leży w biurze senackiem do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorzy Bielawski i Glogier. Listę mówców prowadzi s. Glogier.</u> | |
| 23 | - <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Przed porządkiem dziennym prosił o głos s. Posner.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 7 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 8 posiedzenia leży w biurze senackiem do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorzy Bielawski i Glogier. Listę mówców prowadzi s. Glogier.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Przed porządkiem dziennym prosił o głos s. Posner.</u> | |
| 24 | 15 | </div> |
| 25 | 16 | <div xml:id="div-3"> |
| 26 | 17 | <u xml:id="u-3.0" who="#SPosner">Wysoki Senacie! Z polecenia mojego klubu zgłaszam wniosek formalny w przedmiocie bezprzedmiotowości dzisiejszego porządku dziennego. Deklaracja rządu przedstawiającego się izbom prawodawczym jest w państwach, które posiadają parlamenty, aktem wysokiej wagi i akt ten odczytywania w izbach musi się odbywać, jak we Francji, jednocześnie w obu izbach tego samego dnia i o tej samej godzinie. Akt ten, mówię również o Francji, jest na tyle ważny, że jest następnie rozplakatowany i wywieszony w 36.000 gmin francuskich.</u> |
| 27 | - <u xml:id="u-3.1" who="#SPosner">Otóż ta deklaracja, która u nas nazywa się ekspose—muszę dodać, że termin ten nie jest używany w zwyczajach parlamentarnych Francji ani Anglii — ma dlatego takie zastrzeżenia formalne, że wypływają z niej bardzo poważne konsekwencje. A mianowicie: dyskusja, która się rozwija na tle tej deklaracji rządowej, musi być zamknięta pewnym wnioskiem, w którym izba, bądź to izba deputowanych, bądź senat wypowiada rządowi pochwalę i zaufanie, bądź też cofa mu zaufanie.</u> | |
| 28 | - <u xml:id="u-3.2" who="#SPosner">Proszę Panów! Senat nasz, jak wiadomo wszystkim, którzy znają Konstytucję z 17 marca 1921 r., nie jest w tej sytuacji, żeby mógł rządowi wypowiadać zaufanie, albo mu zaufanie cofać. Albowiem rząd przed Senatem nie jest odpowiedzialnym—rząd odpowiedzialnym jest tylko wobec Sejmu.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-3.1" who="#SPosner">Otóż ta deklaracja, która u nas nazywa się ekspose — muszę dodać, że termin ten nie jest używany w zwyczajach parlamentarnych Francji ani Anglii — ma dlatego takie zastrzeżenia formalne, że wypływają z niej bardzo poważne konsekwencje. A mianowicie: dyskusja, która się rozwija na tle tej deklaracji rządowej, musi być zamknięta pewnym wnioskiem, w którym izba, bądź to izba deputowanych, bądź senat wypowiada rządowi pochwalę i zaufanie, bądź też cofa mu zaufanie.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-3.2" who="#SPosner">Proszę Panów! Senat nasz, jak wiadomo wszystkim, którzy znają Konstytucję z 17 marca 1921 r., nie jest w tej sytuacji, żeby mógł rządowi wypowiadać zaufanie, albo mu zaufanie cofać. Albowiem rząd przed Senatem nie jest odpowiedzialnym — rząd odpowiedzialnym jest tylko wobec Sejmu.</u> | |
| 29 | 20 | <u xml:id="u-3.3" who="#SPosner">Jeżeli dobrze rozumiem postępowanie p. Prezesa Rady Ministrów, to on sam miał duże wątpliwości, co do tego, czy powinien stanąć wobec Senatu wówczas, kiedy Sejm jeszcze nie wypowiedział swego zdania — i nie udzielił mu ani votum ufności, ani votum nieufności, czy on może Senatowi przedstawić tę deklarację, nazwaną u nas ekspose, którą złożył Sejmowi dzień przedtem? I dlatego, jeśli dobrze rozumiałem myśl p. Prezesa Rady Ministrów, bo nie wyobrażam sobie, ażeby to mógł być tylko przypadkowy zbieg okoliczności, to oświadczenie, które nam złożył onegdaj w Senacie w małej tylko mierze odpowiadało owemu ekspose, które złożył Sejmowi. W tem, cośmy tu słyszeli w sobotę, były rzeczy, których p. Prezes Rady Ministrów nie mówił w Sejmie, a były także rzeczy, które mówił w Sejmie, a których wysłuchania nas pozbawił. Pozbawił nas tych najważniejszych ustępów swojego przemówienia, które wywołały w Sejmie najostrzejszy sprzeciw z jednej strony izby, a które dotyczyły wypadków grudniowych, które rozegrały się w Warszawie i dotyczyły stosunku do mniejszości narodowych.</u> |
| 30 | - <u xml:id="u-3.4" who="#SPosner">Z tego względu, to, co nam p Prezes Rady Ministrów ofiarował w sobotę, nie jest tern ekspose, które złożył Sejmowi. Jeżeli to nie jest to samo...</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-3.4" who="#SPosner">Z tego względu, to, co nam p. Prezes Rady Ministrów ofiarował w sobotę, nie jest tem ekspose, które złożył Sejmowi. Jeżeli to nie jest to samo...</u> | |
| 31 | 22 | </div> |
| 32 | 23 | <div xml:id="div-4"> |
| 33 | - <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Zwracam szanownemu Mówcy uwagę, że przekracza ramy wniosku formalnego.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Zwracam szanownemu Mówcy uwagę, że przekracza ramy wniosku formalnego.</u> | |
| 34 | 25 | </div> |
| 35 | 26 | <div xml:id="div-5"> |
| 36 | 27 | <u xml:id="u-5.0" who="#SPosner">Kończę, Wysoki Senacie, prosząc, ażeby dyskusja nad ekspose p. Prezesa Rady Ministrów została zdjęta z dzisiejszego porządku dziennego.</u> |
| 37 | 28 | </div> |
| 38 | 29 | <div xml:id="div-6"> |
| 39 | - <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt więcej się nie zapisał. Stawiam pod głosowanie wniosek s. Posnera, ażeby z dzisiejszego porządku dziennego skreślić rozprawę nad ekspose Rządu. Proszę pp. Senatorów, którzy są za skreśleniem tego punktu porządku dziennego, aby wstali. Stoi mniejszość, wniosek odrzucony. Przystępujemy zatem do porządku dziennego. Głos ma s. Zdanowski.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt więcej się nie zapisał. Stawiam pod głosowanie wniosek s. Posnera, ażeby z dzisiejszego porządku dziennego skreślić rozprawę nad ekspose Rządu. Proszę pp. Senatorów, którzy są za skreśleniem tego punktu porządku dziennego, aby wstali. Stoi mniejszość, wniosek odrzucony. Przystępujemy zatem do porządku dziennego. Głos ma s. Zdanowski.</u> | |
| 40 | 31 | <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Pogadanki).</u> |
| 41 | - <u xml:id="u-6.2" who="#Marszalek">S. Zdanowski:</u> | |
| 42 | - <u xml:id="u-6.3" who="#Marszalek">Wysoki Senacie! Uważam za rzecz słuszną, że w tej Wysokiej Izbie zabieramy się do rozpatrzenia przedłożenia p. Prezesa Rady Ministrów. Jest to rzeczą słuszną dlatego, że przecież ciało prawodawcze, które ma kształtować ramy, w jakich rozwijać się przyjdzie życiu naszego Państwa i społeczeństwa, nie może spraw tych traktować dorywczo, widzieć tylko plan najbliższy, zadania na dzień jutrzejszy, ale winno widzieć odrazu, jak się całokształt pracy zarysowywać będzie, ażeby nie iść do niej, jak człowiek szukający ścieżki wśród lasu, ale żeby mieć przed sobą wytknięty i jasny gościniec dla programu tej pracy. Tembardziej jest tu wskazane tak ogólne zastanowienie się nad przyszłem naszem zajęciem, że, zgodnie z duchem systemów parlamentarnych, prawdopodobnie, coraz bardziej wchodzić będziemy na tę drogę, iż inicjatywa projektów prawodawczych właśnie od rządu przychodzić tutaj będzie, dzięki czemu na przyszłość będzie zapewniona gwarancja większej jednolitości prawodawstwa niż dotychczas.</u> | |
| 43 | - <u xml:id="u-6.4" who="#Marszalek">Jeśli chcemy przystąpić do rozpatrzenia wygłoszonego tu przedłożenia rządowego, to stwierdzić trzeba, że z dwóch stron można się na nie zapatrywać: z jednej strony są pewne realne, konkretne wskazania, na podstawie których trzeba przedłożenie rządowe traktować jako program działania, z drugiej strony jednak sprawa rządu nie jest tylko sprawą samego programu, ale jest równocześnie i sprawą osób. Te dwie sprawy: sprawa programu i sprawa osób przy formowaniu wszelkiego rządu zawsze mają doniosłe znaczenie i trudno jest traktować je niezałeżnie jedną od drugiej. Zwrócić uwagę także i na tę drugą stronę, tego osobistego stosunku, byłoby może tern bardziej wskazane, że program nieoparty na przemyśleniu i doświadczeniach zdobytych przez szersze jawne organizacje polityczne, ale wyrosły z pewnych obiektywnych zamierzeń, daje zawsze większe pole do zarzutów pod tym właśnie kątem widzenia.</u> | |
| 44 | - <u xml:id="u-6.5" who="#Marszalek">Ale nie chciałbym tutaj tej strony sprawy zaczepiać, — ona już na posiedzeniach sejmowych obszernie jest wyświetlana. Chciałbym zatem od wrócić swoje przemówienie od politycznego naszego stosunku do obecnego Rządu, a zastanowić się i nad programem i nad zapowiedzianą działalnością, patrząc na nie z szerszego horyzontu i rozpatrując ją pod względem niektórych merytorycznych zapowiedzi tutaj wygłoszonych i pod względem stosunku ich do dotychczasowej linii rozwojowej naszego Państwa.</u> | |
| 45 | - <u xml:id="u-6.6" who="#Marszalek">Mowa p. Prezesa Rady Ministrów była jednym długim zarzutem przeciwko dotychczasowemu systemowi rządów i dotychczasowemu gospodarowaniu w Państwie naszem, Prawie we wszystkich zakresach pracy poszczególnych ministerstw p. Prezes Ministrów stwierdził tak duże braki, widział tak dużo złego w poszczególnych dziedzinach, że pierwszem wrażeniem, które się odbiera z tego przemówienia, jest to, że tyle złego, które tutaj nam się przedstawia, nie może być wynikiem działalności tego lub innego gorszego człowieka w Rządzie, wynikiem tego lub owego wypadku, ale jest z pewnością wynikiem jakiejś może chronicznej choroby, która na tle naszego Państwa się rozwija.</u> | |
| 46 | - <u xml:id="u-6.7" who="#Marszalek">Za jeden z powodów, które stwarzają właśnie te warunki, że jesteśmy niezadowoleni z panującego stanu rzeczy, ze sposobu sprawowania zarządu państwowego, uważam to, że mamy ustawy tworzone jakoby na wyrost W chwili formowania się Pańswa, kiedy, zdawałoby się, tylko najprostsze, najbardziej podstawowe sprawy powinne były być przedmiotem troski i prawodawców i zarządców tego państwa, w tej chwili myśmy chcieli objąć naszemi doskonałemi niby ustawami i doskonałe- mi urządzeniami wszystkie szerokie dziedziny życia publicznego. Zdaje mi się, że niema przykładu w historii, żeby tak z niczego chcieć naraz wszystko utworzyć.</u> | |
| 47 | - <u xml:id="u-6.8" who="#Marszalek">W przemówieniu swojem, przed dwoma dniami w Sejmie wygłoszonem, p. Minister Sprawiedliwości z pewną dumą podkreślił, że na jednej z zagranicznych konferencji właśnie polski projekt prawa międzynarodowego uzyskał wielkie uznanie. Otóż sądzę, że na międzynarodowych konferencjach wiele naszych ustaw, chcących w idealny sposób regulować rozmaite dziedziny życia publicznego, z pewnością znalazłoby poklask i uznanie za wysoki poziom kulturalny, za wysoki poziom uczuć humanitarnych i t. d. jakie te ustawy przedstawiają. Ale proszę Panów, nie jest rzeczą ważną tworzyć piękne i humanitarne ustawy, ale rzeczą ważną jest tworzyć ustawy takie, które w życiu realizować naprawdę można.</u> | |
| 48 | - <u xml:id="u-6.9" who="#Marszalek">Mamy np., proszę Panów, ustawę bardzo piękną, ustawę o bezpłatności całego nauczania od góry do dołu, ale równocześnie mamy objawy takie, że nauczycielstwo ludowe nie jest w stanie kupić i nabyć produktów żywnościowych na miejscu i nauczyciele ze wsi odległych jeden za drugim opuszczają stanowiska i w ten sposób teoria bardzo piękna w praktyce jest wykonywana tak, że w kilku szkołach okolicznych nauczycieli niema. Przy warunkach komunikacyjnych takich, że nieraz z jednej wsi do drugiej bardzo trudno jest przejechać, tworzymy typ szkół spotykany w krajach o najwyższej kulturze europejskiej, tworzymy szkoły typu 7-klasowego tam, gdzie z sąsiedniego przysiółka dzieci nieraz wskutek błota, które jest na drodze, przyjść nie mogą. Projekty budowlane dla szkół, które zamierzamy budować, są tego rodzaju, że często gmina otrzymawszy wiadomość, że tylko taki a taki projekt zatwierdzony być może, zrzeka się tego projektu, zrzeka się budowy i zamiast skromniejszego budynku, któryby mógł na tem miejscu się znajdować, niema potem budynku żadnego. Z szpitalami, proszę Panów, to samo. Znam wypadek, że wskutek uznania pewnego szpitala za nie odpowiadający wszelkim wymogom—potrzebom higieny, zwinięto go, budynek sprzedano i okolica wogóle bez żadnego szpitala została. W ten sposób staje się rzeczą zrozumiałą i wytłómaczoną, ze statystyka np. woj. nowogródzkiego daje nam takie przykłady, że na 1000 ludności jest 19 uczących się dzieci zamiast liczby normalnej 200. Tą drogą, przy tej doskonałości ustaw obok niemożności ich realizacji, nie daleko zajdziemy — i tylko ferment i niezadowolenie szerzyć się będzie.</u> | |
| 49 | - <u xml:id="u-6.10" who="#Marszalek">W kraju, w którym dużo się mówi o oszczędności, — narady ministrów skarbu podkreśliły bardzo i oszczędność spożycia, a przecież i zużycie każdego elementu budowlanego jest także spożyciem — otóż w kraju, gdzie mamy, zdaje mi się, milion nieruchomości nieodbudowanych po zniszczeniu przez wojnę, gdzie mamy przeludnienie w miastach takie, jak nigdzie indziej na świecie, gdzie na 1 pokój, zdaje się, 5 mieszkańców przypada, w kraju takim nie wolno nam przykładać do naszej działalności miary ustrojów społeczeństw najpotężniejszych, najbogatszych i najwyżej kulturalnie stojących.</u> | |
| 50 | - <u xml:id="u-6.11" who="#Marszalek">Ze spraw administracyjnych duży nacisk położył p. Prezes Rady Ministrów na sprawę wadliwej administracji kresowej. Wyraził się, że administracja była tam dotychczas Jednym szeregiem eksperymentów, a wszystkie dały rezultat ujemny. W jakiejkolwiek dziedzinie życia badać tam stosunki, widzimy, że pod każdym względem zaniedbania gospodarcze i zaniedbania porządku publicznego i zaniedbania w rozwoju oświaty i zaniedbania w stosunku do narodowości różnoplemiennych, tam się znajdujących, są niezmiernie doniosłe.</u> | |
| 51 | - <u xml:id="u-6.12" who="#Marszalek">Przypomnę, że na te sprawy stronnictwo, do którego mam zaszczyt należeć, już oddawna zwracało baczną uwagę, że zwracaliśmy nieraz uwagę, iż powierzanie zadań państwowych organizacjom politycznych wolontariuszy na tym terenie jest niepożądane, że Państwo powinno iść tam z całą świadomością swych celów i z pewnym programem. Ponieważ tak nie było, skutki polityki, jaką tam prowadzono, musiały być takie, jakie nam tu p. Prezes Rady Ministrów przedstawił.</u> | |
| 52 | - <u xml:id="u-6.13" who="#Marszalek">P. Prezes Rady Ministrów zaznaczył w swojem przemówieniu, że Państwo Polskie jest państwem narodowem. Sądzę, że chciał przez to powiedzieć, że skończyliśmy już także z próbami federalizmu. i w tern znaczeniu chciałbym jego słowa rozumieć.</u> | |
| 53 | - <u xml:id="u-6.14" who="#Marszalek">W związku z tem, co tu poprzednio mówiłem i w związku z temi wadami administracji, o których się słyszy, jest i to, że mamy i szereg ministerstw i szereg urzędów utworzonych na wyrost. Żałuję, że w przemówieniu p. Prezesa Rady Ministrów nie było pod tym względem wyraźnie zakreślonego programu, a jednak konferencja pp. ministrów skarbu w tym kierunku niedwuznacznie się wypowiada.</u> | |
| 54 | - <u xml:id="u-6.15" who="#Marszalek">Natomiast odźwięk dosyć silny z tej konferencji znalazła w przemówieniu p. Prezesa Rady Ministrów sprawa udzielania kredytów na przemysł, rolnictwo i handel. W przedłożeniu jednak zostało to wyrażone w ten sposób, że niezupełnie dokładnie oddaje sytuację. P. Prezes Rady Ministrów kładzie tam nacisk na to. że reformę tę przeprowadza się z uwagą na szerokie warstwy pracujące i oszczędzające, ja jednak obawiam się, że reforma ta, choć może z uwagą na te rzeczy robiona, jednak, że właśnie pod tym względem celową nie będzie. Proszę Panów mówi się o tych wielkich kredytach, z których dziś warsztaty produkcyjne korzystają. Jeżeli równocześnie się mówi, że budżet Państwa i zapotrzebowanie jego pokrycia chce się przyrównywać do równi złota, to przyrównajmy i zestawmy sobie z równią złota właśnie te kredyty, o których tutaj mowa, które są do pewnego stopnia obrazem rozwoju, siły i rozpędu naszego życia gospodarczego. Na 14 stycznia 1914 r. Bank Państwa na samym terenie Królestwa Polskiego miał kredytów, wydanych na cele właśnie takie, o jakich tutaj mówiłem, 50 milionów rubli. 20 listopada r. ub. te kredyty, które realizowała P. K. K. P., zdaje się z uwzględnieniem całej Rzeczypospolitej, przeliczone na złoto, wynoszą 7,3 miliona rubli. Czy to można uważać za coś nadzwyczajnego? Czy można to uważać za sztuczne rozdymanie naszego życia gospodarczego? Proszę Panów, jeśli się nadto uwzględni, że gdy zestawimy, np. majątek i wkłady wielkich banków warszawskich, to w ośmiu wielkich bankach w roku 1914 było 102 miliony rubli wkładów, a w roku 1922 tylko 6 milionów; jeśli kredytów udzielonych przed wojną było 127 milionów, a teraz, po przeliczeniu na złoto, 4,5 miliona, — to zdaje mi się, są to wszystko cyfry ilustrujące tylko niezmierne zubożenie naszego kraju, a zarazem cyfry wskazujące, że Państwo w niezmiernie małej mierze tylko przyczyniło się do podtrzymania pewnego tętna w obiegu naszego życia gospodarczego.</u> | |
| 55 | - <u xml:id="u-6.16" who="#Marszalek">Jest, proszę Panów, hasłem dosyć popularnem, którego się nie chce powiedzieć w tej izbie, lecz w szerszych dyskusjach używa, że kredyty te służą do zaspakajania potrzeb najbogatszych ludzi, że idą na rzecz bogaczy i t. d. Proszę Panów, zdaje mi się, że zapatrywanie tego rodzaju nie jest słuszne, bo pamiętać o tern powinniśmy, że te kredyty właśnie umożliwiają dopiero prawdziwą pracę i rozszerzanie tej pracy i że tutaj interes tych oszczędzających i pracujących, o których p. Prezes Rady Ministrów w swojem przemówieniu mówił, jest zupełnie wspólny z tymi, którym się kredytów udziela. Warstw, które produkują i tych warstw, które przysparzają majątku narodowego, nie można traktować jak kurę, którąby się chciało zabić, bo tylko wtedy się od niej to jedno złote jajo dostanie.</u> | |
| 56 | - <u xml:id="u-6.17" who="#Marszalek">W związku z tern zaznaczył p. Prezes Rady Ministrów dodatkowo, że Państwo ma zamiar dbać o to, ażeby przy udzielaniu tych kredytów nie traciło i żeby zwroty swoich pożyczek otrzymywało w takiej samej walucie. Jeśli o tern będziemy mówili, to sądzę, że jedynem określeniem tu odpowiedniem, będzie przystosowanie tych rachunków do równi złota. Otóż znowu jeśli na równi złota zestawimy rachunek cen naszych towarów i cen hurtownych, to widzimy, jak nierównomiernie w stosunku do złota wzrasta indeks cen towarów. I obawom się, że zastosowawszy indeks złota także do kredytów czyli do towarów, wywołamy tylko zrównoważenie się zupełne indeksu drożyzny z indeksem złota, indeksu drożyzny, który, jak wiemy, jednak poniżej indeksu złota dziś się znajduje. Przy tranzakcjach, przy których jak to w ostatnich miesiącach się stało, ten, który je zawiera, nie będzie mógł nigdy przewidzieć, jak niespodziewany i nagły będzie ten skok złota przy stosunkach, w których, jak dzisiaj wskutek zmniejszania i skurczania się wszelkich kapitałów zakładowych powstają sytuacje takie, że obrót dzienny przedsiębiorstw wynosi nieraz tyle, ile cały ich kapitał akcyjny albo i więcej, posiadanie kredytów w sumach, których przewidzieć i określić nigdy nie można, jest rzeczą, która nastręcza poważne obawy.</u> | |
| 57 | - <u xml:id="u-6.18" who="#Marszalek">Z konferencji ministrów skarbu głównie te sprawy tutaj poruszono, a przecież narady te dawały pole jeszcze do wielu innych wniosków, nasuwały wiele innych myśli. Ale w ekspose nie znaleźliśmy oddźwięku tych myśli. Nie poruszono przedewszystkiem tych zagadnień, które są bardziej drażliwe w stosunku do opinii publicznej i które pomijamy stale i starannie, aczkolwiek zdajemy sobie sprawę, że stanowią ważny moment we wszelkim programie, którybyśmy chcieli budować. Utrwalił się w Polsce zwyczaj od dłuższego czasu i to jest, mojem zdaniem, drugi powód, dla którego mamy stan, na który i p. Prezes Rady Ministrów narzekał, że zagadnień, które są niepopularne, żaden rząd nigdy się podjąć nie chce i nie może.</u> | |
| 58 | - <u xml:id="u-6.19" who="#Marszalek">Konferencja ministrów, zdaje mi się, i na to wskazywała, że kraj, któryby wybiegał poza wskazania waszyngtońskiej konferencji pracy, nie będzie mógł łatwo konkurować z krajami ościennemi, gdzie tamte zasady zostały przyjęte. Podkreślono na niej, że jesteśmy dziś w takiej sytuacji, że przecież życie w miastach jest tylko zjadaniem tego kapitału, który przedstawiają nieruchomości i że niedługo, jeżeli nie zmienimy ustawy o lokatorach, umożliwiając przez to restaurację domów, na którą już długo czekamy, to tysiące lokatorów, właśnie wskutek ustaw, zostanie bez dachu. Dalej wskazano, że jednym z głównych powodów deficytów jest to, że w kraju naszym blisko 50% pasażerów jeździ za darmo.</u> | |
| 59 | - <u xml:id="u-6.20" who="#komentarz">(Głosy: Tak jest).</u> | |
| 60 | - <u xml:id="u-6.21" who="#Marszalek">Wiele takich wskazań nie zostało tutaj nawet zaznaczonych, wskazań przyznam, bardzo niesympatycznych bo niezrozumiałych może dla szerokich sfer, jednakowoż wskazań, bez których wozu państwowego z tych głębokich kolei, w które się dostało, wyrwać nie będzie można. Przecież wiemy o tem, że jeżeli daje się lekarstwo, to nie zawsze można się pytać, czy to lekarstwo smakuje.</u> | |
| 61 | - <u xml:id="u-6.22" who="#Marszalek">Ale nie jest rzeczą dziwną dla mnie, że żaden prawie z rządów dotychczasowych, a i Rząd obecny także, tych spraw drażliwych poruszyć nigdy nie chciał. Poruszając je, trzeba uzyskiwać dla nich zrozumienie w społeczeństwie, trzeba mieć dla nich poparcie, trzeba mieć przed sobą wytworzoną sytuację, która nie jest wzajemnem przelicytowywaniem się stronnictw w niechęci do Rządu, trzeba mieć sytuację, która stwarza mocne i silne poparcie, z łona samego Sejmu wyszłe, dla rządzącego rządu. Tylko taki rząd, który będzie miał z Sejmu wyszłe, mocno zapewnione poparcie i który będzie ściśle z Sejmem związany, będzie dawał na przyszłość rękojmię, że nigdy się nie ulęknie i najdrażliwszych środków zastosować i najważniejszych reform, chociaż byłyby niepopularne, przeprowadzić.</u> | |
| 62 | - <u xml:id="u-6.23" who="#Marszalek">W takiej większości, proszę Wysokiej Izby, i Senat nasz jest zainteresowany. Bowiem instytucja, świeżo powstała, zmuszona dopiero wyrobić swoje metody pracy, tembardziej zgodnego stosunku do tej większości zawsze potrzebuje. O stworzeniu takiej większości dużo się w Polsce mówi, ale na przeszkodzie temu w znacznym stopniu, mojem zdaniem, stoją dotąd pewne mylne przedwojenne zapatrywania tych stronnictw, które są na lewo od naszych ugrupowań.</u> | |
| 63 | - <u xml:id="u-6.24" who="#Marszalek">Dotychczas to, co się w Polsce oznacza prawicą, chce się, myśląc dawnemi kategoriami, uważać za jakąś warstwę uprzywilejowaną, za jakąś twierdzę przywilejów stanowych, klasowych, majątkowych i t. d.</u> | |
| 64 | - <u xml:id="u-6.25" who="#Marszalek">Otóż, o ile taki stosunek był słuszny wtedy, gdy rzeczywiście mniejszość strony prawej była chroniona ustawowemi przywilejami, o tyle dziś odnoszenie się do niej w ten sposób uważam za rzecz, która powinna była przebrzmieć. Tak samo, jak lewa strona tej Izby, tak i prawa strona także oparta jest na najszerszych warstwach społeczeństwa, społeczeństwa polskiego, społeczeństwa miast i wsi i ma z pewnością również doniosłe prawo do współubiegania się o udział w Rządzie. Czy możemy myśleć, ażeby tak liczne ugrupowanie, oparte na kilku milionach polskich wyborców, mogło być usunięte od wpływu na bieg spraw polskich?</u> | |
| 65 | - <u xml:id="u-6.26" who="#Marszalek">Proszę Panów, ta zmiana stosunków, zmiana układu sił, które ugrupowania prawej strony tej Izby przedstawiają przed wojną i po wojnie, charakterystycznie objawia się w tem, że właśnie z tej prawej strony idą dziś rekryminacje przeciw wyjątkowym ustawom i ograniczeniom prasy czy wolności. Sądzę, że jeżeli to zrozumienie po obu stronach tej Izby nastąpi, to jednak dojście do tego, co uważam za konieczne, dla możliwości powstania trwałego, opartego na większości w Sejmie i na większości polskiego społeczeństwa, Rządu,— stanie się rzeczą możliwą.</u> | |
| 66 | - <u xml:id="u-6.27" who="#komentarz">(Oklaski na prawicy).</u> | |
| 67 | - <u xml:id="u-6.28" who="#Marszalek">Marszałek: Głos ma senator Dr. Biały.</u> | |
| 68 | 32 | </div> |
| 69 | 33 | <div xml:id="div-7"> |
| 70 | - <u xml:id="u-7.0" who="#SBialy">Wysoki Senacie! W imieniu Polskiego Stronnictwa Ludowego — „Piast” mam zaszczyt złożyć następujące oświadczenie: — „Świadomi jesteśmy istotnej potrzeby, o ile powstaną warunki, stworzenia stałej i zwartej większości parlamentarnej, któraby wyłoniła z siebie rząd, oparty na bezwzględnem zaufaniu większości reprezentantów, rząd silny i zdolny do spełnienia trudnych zadań obecnej doby. A większość ta na daleką metę nie może być przypadkową, czysto arytmetyczną. Na gruncie państwowości polskiej stronnictwa polskie muszą się zespolić do współpracy z rządem polskim. Nie znaczy to jednak, jakobyśmy chcieli od tej współpracy usunąć narodowości inne. Uznając tedy konieczną potrzebę utworzenia większości polskiej w ciałach ustawodawczych, z drugiej strony nie możemy nie widzieć tego, że wybujały indywidualizm i egoizm partyjny, że prowadzone z niesłychaną bezwzględnością walki partyjne, które w konsekwencji swej doprowadziły do pożałowania godnych zajść grudniowych, wytworzyły bardzo wielką wzajemną nieufność, wytworzyły przepaść między stronnictwami, które odrazu usunąć się nie dadzą. Do usunięcia ich trzeba zgodnej współpracy wszystkich tych, którzy pracować chcą dla dobra Rzeczypospolitej.</u> | |
| 71 | - <u xml:id="u-7.1" who="#SBialy">My dążymy do konsolidacji społeczeństwa i do stworzenia platformy, na której większość parlamentarna będzie możliwa. Zaznaczamy jednak, że zdaniem naszem nie powstały jeszcze warunki do stworzenia większości i dlatego to uznajemy za konieczne pozostawienie w obecnych warunkach Rządu pozaparlamentarnego.</u> | |
| 72 | - <u xml:id="u-7.2" who="#SBialy">Program obecnego Rządu, przedstawiony nam przez Prezesa Rady Ministrów p. Sikorskiego uznajemy za odpowiadający potrzebom obecnej chwili. Z uznaniem podnosimy zapowiedź naprawy Rzeczypospolitej, która nie tylko ustala linie wytyczne, ale także wyszczególnia wiele określonych celów w określonym czasie. Uznajemy naglącą potrzebę oszczędności w wydatkach państwowych, z oględnem jednak stosowaniem oszczędności w tych dziedzinach, które jej bez wielkiej szkody dla interesów Państwa nie dopuszczają, to jest w dziedzinach obrony państwa i oświaty.</u> | |
| 73 | - <u xml:id="u-7.3" who="#SBialy">Podkreślamy konieczność spełnienia przyrzeczeń danych ludowi w najcięższych chwilach dla Państwa, konieczność racjonalnego i odpowiadającego Konstytucji wykonania reformy rolnej, z uwzględnieniem obrońców Ojczyzny, którym ziemie obiecano, konieczność zabezpieczenia środków życia i utrzymania inwalidom, którzy stracili swe zdrowie w obronie Ojczyzny. Dopełnienia danych w tym względzie obietnic domaga się wzgląd na powagę Państwa, a także i ta okoliczność, że jakkolwiek Polska prowadzi i prowadzić będzie politykę pokojową, opartą o przymierze z Francją i sojusz z Rumunią i o dobre stosunki z Anglią i innemi państwami Ententy, to jednak wobec coraz więcej gromadzących się chmur na horyzoncie politycznym Europy, może nadejść chwila, iż Państwo zmuszone będzie zaapelować do narodu, z wezwaniem go do obrony zagrożonego bytu. Ale uważamy za konieczne, ażeby przedtem spełnić przyrzeczenia dane, w podobnych okolicznościach.</u> | |
| 74 | - <u xml:id="u-7.4" who="#SBialy">Podzielając w zupełności opinię, że naprawa Rzeczypospolitej wymaga skierowania całej energii potencjonalnej narodu na teren twórczej pracy dla Ojczyzny, poprzemy też idące po tej linii usiłowania obecnego Rządu.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SZdanowski">Wysoki Senacie! Uważam za rzecz słuszną, że w tej Wysokiej Izbie zabieramy się do rozpatrzenia przedłożenia p. Prezesa Rady Ministrów. Jest to rzeczą słuszną dlatego, że przecież ciało prawodawcze, które ma kształtować ramy, w jakich rozwijać się przyjdzie życiu naszego Państwa i społeczeństwa, nie może spraw tych traktować dorywczo, widzieć tylko plan najbliższy, zadania na dzień jutrzejszy, ale winno widzieć odrazu, jak się całokształt pracy zarysowywać będzie, ażeby nie iść do niej, jak człowiek szukający ścieżki wśród lasu, ale żeby mieć przed sobą wytknięty i jasny gościniec dla programu tej pracy. Tembardziej jest tu wskazane tak ogólne zastanowienie się nad przyszłem naszem zajęciem, że, zgodnie z duchem systemów parlamentarnych, prawdopodobnie, coraz bardziej wchodzić będziemy na tę drogę, iż inicjatywa projektów prawodawczych właśnie od rządu przychodzić tutaj będzie, dzięki czemu na przyszłość będzie zapewniona gwarancja większej jednolitości prawodawstwa niż dotychczas.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-7.1" who="#SZdanowski">Jeśli chcemy przystąpić do rozpatrzenia wygłoszonego tu przedłożenia rządowego, to stwierdzić trzeba, że z dwóch stron można się na nie zapatrywać: z jednej strony są pewne realne, konkretne wskazania, na podstawie których trzeba przedłożenie rządowe traktować jako program działania, z drugiej strony jednak sprawa rządu nie jest tylko sprawą samego programu, ale jest równocześnie i sprawą osób. Te dwie sprawy: sprawa programu i sprawa osób przy formowaniu wszelkiego rządu zawsze mają doniosłe znaczenie i trudno jest traktować je niezależnie jedną od drugiej. Zwrócić uwagę także i na tę drugą stronę, tego osobistego stosunku, byłoby może tem bardziej wskazane, że program nieoparty na przemyśleniu i doświadczeniach zdobytych przez szersze jawne organizacje polityczne, ale wyrosły z pewnych obiektywnych zamierzeń, daje zawsze większe pole do zarzutów pod tym właśnie kątem widzenia.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-7.2" who="#SZdanowski">Ale nie chciałbym tutaj tej strony sprawy zaczepiać, ona już na posiedzeniach sejmowych obszernie jest wyświetlana. Chciałbym zatem od wrócić swoje przemówienie od politycznego naszego stosunku do obecnego Rządu, a zastanowić się i nad programem i nad zapowiedzianą działalnością, patrząc na nie z szerszego horyzontu i rozpatrując ją pod względem niektórych merytorycznych zapowiedzi tutaj wygłoszonych i pod względem stosunku ich do dotychczasowej linii rozwojowej naszego Państwa.</u> | |
| 37 | + <u xml:id="u-7.3" who="#SZdanowski">Mowa p. Prezesa Rady Ministrów była jednym długim zarzutem przeciwko dotychczasowemu systemowi rządów i dotychczasowemu gospodarowaniu w Państwie naszem, Prawie we wszystkich zakresach pracy poszczególnych ministerstw p. Prezes Ministrów stwierdził tak duże braki, widział tak dużo złego w poszczególnych dziedzinach, że pierwszem wrażeniem, które się odbiera z tego przemówienia, jest to, że tyle złego, które tutaj nam się przedstawia, nie może być wynikiem działalności tego lub innego gorszego człowieka w Rządzie, wynikiem tego lub owego wypadku, ale jest z pewnością wynikiem jakiejś może chronicznej choroby, która na tle naszego Państwa się rozwija.</u> | |
| 38 | + <u xml:id="u-7.4" who="#SZdanowski">Za jeden z powodów, które stwarzają właśnie te warunki, że jesteśmy niezadowoleni z panującego stanu rzeczy, ze sposobu sprawowania zarządu państwowego, uważam to, że mamy ustawy tworzone jakoby na wyrost W chwili formowania się Państwa, kiedy, zdawałoby się, tylko najprostsze, najbardziej podstawowe sprawy powinne były być przedmiotem troski i prawodawców i zarządców tego państwa, w tej chwili myśmy chcieli objąć naszemi doskonałemi niby ustawami i doskonałemi urządzeniami wszystkie szerokie dziedziny życia publicznego. Zdaje mi się, że niema przykładu w historii, żeby tak z niczego chcieć naraz wszystko utworzyć.</u> | |
| 39 | + <u xml:id="u-7.5" who="#SZdanowski">W przemówieniu swojem, przed dwoma dniami w Sejmie wygłoszonem, p. Minister Sprawiedliwości z pewną dumą podkreślił, że na jednej z zagranicznych konferencji właśnie polski projekt prawa międzynarodowego uzyskał wielkie uznanie. Otóż sądzę, że na międzynarodowych konferencjach wiele naszych ustaw, chcących w idealny sposób regulować rozmaite dziedziny życia publicznego, z pewnością znalazłoby poklask i uznanie za wysoki poziom kulturalny, za wysoki poziom uczuć humanitarnych i t. d. jakie te ustawy przedstawiają. Ale proszę Panów, nie jest rzeczą ważną tworzyć piękne i humanitarne ustawy, ale rzeczą ważną jest tworzyć ustawy takie, które w życiu realizować naprawdę można.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-7.6" who="#SZdanowski">Mamy np., proszę Panów, ustawę bardzo piękną, ustawę o bezpłatności całego nauczania od góry do dołu, ale równocześnie mamy objawy takie, że nauczycielstwo ludowe nie jest w stanie kupić i nabyć produktów żywnościowych na miejscu i nauczyciele ze wsi odległych jeden za drugim opuszczają stanowiska i w ten sposób teoria bardzo piękna w praktyce jest wykonywana tak, że w kilku szkołach okolicznych nauczycieli niema. Przy warunkach komunikacyjnych takich, że nieraz z jednej wsi do drugiej bardzo trudno jest przejechać, tworzymy typ szkół spotykany w krajach o najwyższej kulturze europejskiej, tworzymy szkoły typu 7-klasowego tam, gdzie z sąsiedniego przysiółka dzieci nieraz wskutek błota, które jest na drodze, przyjść nie mogą. Projekty budowlane dla szkół, które zamierzamy budować, są tego rodzaju, że często gmina otrzymawszy wiadomość, że tylko taki a taki projekt zatwierdzony być może, zrzeka się tego projektu, zrzeka się budowy i zamiast skromniejszego budynku, któryby mógł na tem miejscu się znajdować, niema potem budynku żadnego. Z szpitalami, proszę Panów, to samo. Znam wypadek, że wskutek uznania pewnego szpitala za nie odpowiadający wszelkim wymogom — potrzebom higieny, zwinięto go, budynek sprzedano i okolica wogóle bez żadnego szpitala została. W ten sposób staje się rzeczą zrozumiałą i wytłómaczoną, ze statystyka np. woj. nowogródzkiego daje nam takie przykłady, że na 1000 ludności jest 19 uczących się dzieci zamiast liczby normalnej 200. Tą drogą, przy tej doskonałości ustaw obok niemożności ich realizacji, nie daleko zajdziemy — i tylko ferment i niezadowolenie szerzyć się będzie.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-7.7" who="#SZdanowski">W kraju, w którym dużo się mówi o oszczędności, narady ministrów skarbu podkreśliły bardzo i oszczędność spożycia, a przecież i zużycie każdego elementu budowlanego jest także spożyciem — otóż w kraju, gdzie mamy, zdaje mi się, milion nieruchomości nieodbudowanych po zniszczeniu przez wojnę, gdzie mamy przeludnienie w miastach takie, jak nigdzie indziej na świecie, gdzie na 1 pokój, zdaje się, 5 mieszkańców przypada, w kraju takim nie wolno nam przykładać do naszej działalności miary ustrojów społeczeństw najpotężniejszych, najbogatszych i najwyżej kulturalnie stojących.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-7.8" who="#SZdanowski">Ze spraw administracyjnych duży nacisk położył p. Prezes Rady Ministrów na sprawę wadliwej administracji kresowej. Wyraził się, że administracja była tam dotychczas Jednym szeregiem eksperymentów, a wszystkie dały rezultat ujemny. W jakiejkolwiek dziedzinie życia badać tam stosunki, widzimy, że pod każdym względem zaniedbania gospodarcze i zaniedbania porządku publicznego i zaniedbania w rozwoju oświaty i zaniedbania w stosunku do narodowości różnoplemiennych, tam się znajdujących, są niezmiernie doniosłe.</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-7.9" who="#SZdanowski">Przypomnę, że na te sprawy stronnictwo, do którego mam zaszczyt należeć, już oddawna zwracało baczną uwagę, że zwracaliśmy nieraz uwagę, iż powierzanie zadań państwowych organizacjom politycznych wolontariuszy na tym terenie jest niepożądane, że Państwo powinno iść tam z całą świadomością swych celów i z pewnym programem. Ponieważ tak nie było, skutki polityki, jaką tam prowadzono, musiały być takie, jakie nam tu p. Prezes Rady Ministrów przedstawił.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-7.10" who="#SZdanowski">P. Prezes Rady Ministrów zaznaczył w swojem przemówieniu, że Państwo Polskie jest państwem narodowem. Sądzę, że chciał przez to powiedzieć, że skończyliśmy już także z próbami federalizmu. i w tem znaczeniu chciałbym jego słowa rozumieć.</u> | |
| 45 | + <u xml:id="u-7.11" who="#SZdanowski">W związku z tem, co tu poprzednio mówiłem i w związku z temi wadami administracji, o których się słyszy, jest i to, że mamy i szereg ministerstw i szereg urzędów utworzonych na wyrost. Żałuję, że w przemówieniu p. Prezesa Rady Ministrów nie było pod tym względem wyraźnie zakreślonego programu, a jednak konferencja pp. ministrów skarbu w tym kierunku niedwuznacznie się wypowiada.</u> | |
| 46 | + <u xml:id="u-7.12" who="#SZdanowski">Natomiast odźwięk dosyć silny z tej konferencji znalazła w przemówieniu p. Prezesa Rady Ministrów sprawa udzielania kredytów na przemysł, rolnictwo i handel. W przedłożeniu jednak zostało to wyrażone w ten sposób, że niezupełnie dokładnie oddaje sytuację. P. Prezes Rady Ministrów kładzie tam nacisk na to. że reformę tę przeprowadza się z uwagą na szerokie warstwy pracujące i oszczędzające, ja jednak obawiam się, że reforma ta, choć może z uwagą na te rzeczy robiona, jednak, że właśnie pod tym względem celową nie będzie. Proszę Panów mówi się o tych wielkich kredytach, z których dziś warsztaty produkcyjne korzystają. Jeżeli równocześnie się mówi, że budżet Państwa i zapotrzebowanie jego pokrycia chce się przyrównywać do równi złota, to przyrównajmy i zestawmy sobie z równią złota właśnie te kredyty, o których tutaj mowa, które są do pewnego stopnia obrazem rozwoju, siły i rozpędu naszego życia gospodarczego. Na 14 stycznia 1914 r. Bank Państwa na samym terenie Królestwa Polskiego miał kredytów, wydanych na cele właśnie takie, o jakich tutaj mówiłem, 50 milionów rubli. 20 listopada r. ub. te kredyty, które realizowała P. K. K. P., zdaje się z uwzględnieniem całej Rzeczypospolitej, przeliczone na złoto, wynoszą 7,3 miliona rubli. Czy to można uważać za coś nadzwyczajnego? Czy można to uważać za sztuczne rozdymanie naszego życia gospodarczego? Proszę Panów, jeśli się nadto uwzględni, że gdy zestawimy, np. majątek i wkłady wielkich banków warszawskich, to w ośmiu wielkich bankach w roku 1914 było 102 miliony rubli wkładów, a w roku 1922 tylko 6 milionów; jeśli kredytów udzielonych przed wojną było 127 milionów, a teraz, po przeliczeniu na złoto, 4,5 miliona, to zdaje mi się, są to wszystko cyfry ilustrujące tylko niezmierne zubożenie naszego kraju, a zarazem cyfry wskazujące, że Państwo w niezmiernie małej mierze tylko przyczyniło się do podtrzymania pewnego tętna w obiegu naszego życia gospodarczego.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-7.13" who="#SZdanowski">Jest, proszę Panów, hasłem dosyć popularnem, którego się nie chce powiedzieć w tej izbie, lecz w szerszych dyskusjach używa, że kredyty te służą do zaspakajania potrzeb najbogatszych ludzi, że idą na rzecz bogaczy i t. d. Proszę Panów, zdaje mi się, że zapatrywanie tego rodzaju nie jest słuszne, bo pamiętać o tem powinniśmy, że te kredyty właśnie umożliwiają dopiero prawdziwą pracę i rozszerzanie tej pracy i że tutaj interes tych oszczędzających i pracujących, o których p. Prezes Rady Ministrów w swojem przemówieniu mówił, jest zupełnie wspólny z tymi, którym się kredytów udziela. Warstw, które produkują i tych warstw, które przysparzają majątku narodowego, nie można traktować jak kurę, którąby się chciało zabić, bo tylko wtedy się od niej to jedno złote jajo dostanie.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-7.14" who="#SZdanowski">W związku z tem zaznaczył p. Prezes Rady Ministrów dodatkowo, że Państwo ma zamiar dbać o to, ażeby przy udzielaniu tych kredytów nie traciło i żeby zwroty swoich pożyczek otrzymywało w takiej samej walucie. Jeśli o tem będziemy mówili, to sądzę, że jedynem określeniem tu odpowiedniem, będzie przystosowanie tych rachunków do równi złota. Otóż znowu jeśli na równi złota zestawimy rachunek cen naszych towarów i cen hurtownych, to widzimy, jak nierównomiernie w stosunku do złota wzrasta indeks cen towarów. I obawom się, że zastosowawszy indeks złota także do kredytów czyli do towarów, wywołamy tylko zrównoważenie się zupełne indeksu drożyzny z indeksem złota, indeksu drożyzny, który, jak wiemy, jednak poniżej indeksu złota dziś się znajduje. Przy tranzakcjach, przy których jak to w ostatnich miesiącach się stało, ten, który je zawiera, nie będzie mógł nigdy przewidzieć, jak niespodziewany i nagły będzie ten skok złota przy stosunkach, w których, jak dzisiaj wskutek zmniejszania i skurczania się wszelkich kapitałów zakładowych powstają sytuacje takie, że obrót dzienny przedsiębiorstw wynosi nieraz tyle, ile cały ich kapitał akcyjny albo i więcej, posiadanie kredytów w sumach, których przewidzieć i określić nigdy nie można, jest rzeczą, która nastręcza poważne obawy.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-7.15" who="#SZdanowski">Z konferencji ministrów skarbu głównie te sprawy tutaj poruszono, a przecież narady te dawały pole jeszcze do wielu innych wniosków, nasuwały wiele innych myśli. Ale w ekspose nie znaleźliśmy oddźwięku tych myśli. Nie poruszono przedewszystkiem tych zagadnień, które są bardziej drażliwe w stosunku do opinii publicznej i które pomijamy stale i starannie, aczkolwiek zdajemy sobie sprawę, że stanowią ważny moment we wszelkim programie, którybyśmy chcieli budować. Utrwalił się w Polsce zwyczaj od dłuższego czasu i to jest, mojem zdaniem, drugi powód, dla którego mamy stan, na który i p. Prezes Rady Ministrów narzekał, że zagadnień, które są niepopularne, żaden rząd nigdy się podjąć nie chce i nie może.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-7.16" who="#SZdanowski">Konferencja ministrów, zdaje mi się, i na to wskazywała, że kraj, któryby wybiegał poza wskazania waszyngtońskiej konferencji pracy, nie będzie mógł łatwo konkurować z krajami ościennemi, gdzie tamte zasady zostały przyjęte. Podkreślono na niej, że jesteśmy dziś w takiej sytuacji, że przecież życie w miastach jest tylko zjadaniem tego kapitału, który przedstawiają nieruchomości i że niedługo, jeżeli nie zmienimy ustawy o lokatorach, umożliwiając przez to restaurację domów, na którą już długo czekamy, to tysiące lokatorów, właśnie wskutek ustaw, zostanie bez dachu. Dalej wskazano, że jednym z głównych powodów deficytów jest to, że w kraju naszym blisko 50% pasażerów jeździ za darmo.</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-7.17" who="#komentarz">(Głosy: Tak jest).</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-7.18" who="#SZdanowski">Wiele takich wskazań nie zostało tutaj nawet zaznaczonych, wskazań przyznam, bardzo niesympatycznych bo niezrozumiałych może dla szerokich sfer, jednakowoż wskazań, bez których wozu państwowego z tych głębokich kolei, w które się dostało, wyrwać nie będzie można. Przecież wiemy o tem, że jeżeli daje się lekarstwo, to nie zawsze można się pytać, czy to lekarstwo smakuje.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-7.19" who="#SZdanowski">Ale nie jest rzeczą dziwną dla mnie, że żaden prawie z rządów dotychczasowych, a i Rząd obecny także, tych spraw drażliwych poruszyć nigdy nie chciał. Poruszając je, trzeba uzyskiwać dla nich zrozumienie w społeczeństwie, trzeba mieć dla nich poparcie, trzeba mieć przed sobą wytworzoną sytuację, która nie jest wzajemnem przelicytowywaniem się stronnictw w niechęci do Rządu, trzeba mieć sytuację, która stwarza mocne i silne poparcie, z łona samego Sejmu wyszłe, dla rządzącego rządu. Tylko taki rząd, który będzie miał z Sejmu wyszłe, mocno zapewnione poparcie i który będzie ściśle z Sejmem związany, będzie dawał na przyszłość rękojmię, że nigdy się nie ulęknie i najdrażliwszych środków zastosować i najważniejszych reform, chociaż byłyby niepopularne, przeprowadzić.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-7.20" who="#SZdanowski">W takiej większości, proszę Wysokiej Izby, i Senat nasz jest zainteresowany. Bowiem instytucja, świeżo powstała, zmuszona dopiero wyrobić swoje metody pracy, tembardziej zgodnego stosunku do tej większości zawsze potrzebuje. O stworzeniu takiej większości dużo się w Polsce mówi, ale na przeszkodzie temu w znacznym stopniu, mojem zdaniem, stoją dotąd pewne mylne przedwojenne zapatrywania tych stronnictw, które są na lewo od naszych ugrupowań.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-7.21" who="#SZdanowski">Dotychczas to, co się w Polsce oznacza prawicą, chce się, myśląc dawnemi kategoriami, uważać za jakąś warstwę uprzywilejowaną, za jakąś twierdzę przywilejów stanowych, klasowych, majątkowych i t. d.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-7.22" who="#SZdanowski">Otóż, o ile taki stosunek był słuszny wtedy, gdy rzeczywiście mniejszość strony prawej była chroniona ustawowemi przywilejami, o tyle dziś odnoszenie się do niej w ten sposób uważam za rzecz, która powinna była przebrzmieć. Tak samo, jak lewa strona tej Izby, tak i prawa strona także oparta jest na najszerszych warstwach społeczeństwa, społeczeństwa polskiego, społeczeństwa miast i wsi i ma z pewnością również doniosłe prawo do współubiegania się o udział w Rządzie. Czy możemy myśleć, ażeby tak liczne ugrupowanie, oparte na kilku milionach polskich wyborców, mogło być usunięte od wpływu na bieg spraw polskich?</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-7.23" who="#SZdanowski">Proszę Panów, ta zmiana stosunków, zmiana układu sił, które ugrupowania prawej strony tej Izby przedstawiają przed wojną i po wojnie, charakterystycznie objawia się w tem, że właśnie z tej prawej strony idą dziś rekryminacje przeciw wyjątkowym ustawom i ograniczeniom prasy czy wolności. Sądzę, że jeżeli to zrozumienie po obu stronach tej Izby nastąpi, to jednak dojście do tego, co uważam za konieczne, dla możliwości powstania trwałego, opartego na większości w Sejmie i na większości polskiego społeczeństwa, Rządu, stanie się rzeczą możliwą.</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-7.24" who="#komentarz">(Oklaski na prawicy).</u> | |
| 75 | 59 | </div> |
| 76 | 60 | <div xml:id="div-8"> |
| 77 | - <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Połczyński.</u> | |
| 78 | - <u xml:id="u-8.1" who="#Marszalek">S. Połczyński:</u> | |
| 79 | - <u xml:id="u-8.2" who="#Marszalek">Wysoki Senacie! Przedłożenie p. Prezesa Gabinetu daje mato sposobów rzeczowej odpowiedzi. Jestem przedstawicielem stronnictwa które przedewszystkiem pragnie zajmować się reformą gospodarczą naszego ustroju państwowego. Otóż obejmując swoje urzędowanie sam p Prezes Rady Ministrów w jaskrawy sposób określił chwilę, którą przeżywamy, jako równie groźną, jak podczas najazdu bolszewików. W swojem ekspose, wystosowanem do Senatu podkreślił lawinowe staczanie się naszego żyda gospodarczego w jakąś otchłań.</u> | |
| 80 | - <u xml:id="u-8.3" who="#Marszalek">Wobec tak poważnego postawienia kwestii należało się spodziewać, że poda swoje zamierzenia co do naprawy Rzeczypospolitej w sposób bardziej realny.</u> | |
| 81 | - <u xml:id="u-8.4" who="#Marszalek">Proszę Panów, rozumiem, że ekspose, które obejmuje kilkanaście działów administracji, kilkanaście ministerstw, nie może wchodzić we wszystkie szczegóły, mimo to właśnie w tej sprawie może najgroźniejszej, spodziewałem się pozytywniejszych danych. Ekspose to nie przewiduje takiej lub innej formy podatku, nie przewiduje sanacji naszych deficytowych przedsiębiorstw państwowych.</u> | |
| 82 | - <u xml:id="u-8.5" who="#Marszalek">Jeden z szanownych przedmówców wskazał na fantastyczny deficyt kolejowy, ale wszakże, nie jest to jedyne przedsiębiorstwo państwowe, które wykazuje deficyt,. Można powiedzieć, że wszystkie przedsiębiorstwa państwowe wykazują najzupełniejszą niesprawność; czy się Państwo zabiera do nafty, węgla, czy chociażby do soli, wykazuje wyniki znacznie gorsze, niż równorzędne przedsiębiorstwa prywatne. Wskazywałoby to wręcz na to, że nasze Państwo, które garnie do siebie wszelkiego rodzaju przedsiębiorstwa, jest niezdolne w swojej dotychczasowej organizacji, do ich prowadzenia.</u> | |
| 83 | - <u xml:id="u-8.6" who="#Marszalek">Dalej interesują mnie specjalnie sprawy administracyjne. I tutaj nie na wszystkie bolączki zwrócił uwagę p. Prezydent Ministrów. Mówił wprawdzie o odciążeniu Państwa przez przekazanie różnych jego funkcji na ciała samorządowe, ale wszakże samorządy nasze są taką samą iluzją, jak administracja państwowa. Nasze samorządy nawet tam, gdzie istnieją, żyją tylko z dotacji dla tego, że Państwo nie przekazuje im żadnych stałych i pewnych źródeł dochodu. Samorządy wiszą w powietrzu i skazane są na żebraninę po różnych ministerstwach, bo same opędzić swoich kosztów nie mogą.</u> | |
| 84 | - <u xml:id="u-8.7" who="#Marszalek">W sprawie ustaw, które nas czekają, tak niesłychanie ważnych, jak ustawa gminna, powiatowa, byłbym się spodziewał jakichś pewnych wskazań. Nie było ich.</u> | |
| 85 | - <u xml:id="u-8.8" who="#Marszalek">Sprawę reformy rolnej, jedną z najdrażliwszych, dyskretnie pominął w przemówieniu do nas p. Prezydent Ministrów. To jest sprawa, której nie można pomijać, która jest tak fundamentalna, że musimy raz do niej przystąpić. Jestem przekonany, że nawet porozumienie co do niej nastąpić może i powinno.</u> | |
| 86 | - <u xml:id="u-8.9" who="#Marszalek">Wobec tego przedstawienie p. Prezesa Rady Ministrów nie pozwala na danie rzeczywistej oceny jego zarządzeń, planów i zamiarów, gdyż obraca się wyłącznie w ogólnikach wskazanych może tylko chwilą.</u> | |
| 87 | - <u xml:id="u-8.10" who="#Marszalek">Wobec tego przechodzę do dalszych punktów przemówienia, zwróconego do Senatu, mianowicie do apelu p. Prezydenta Ministrów, ażeby Senat działał w kierunku porozumienia pomiędzy stronnictwami. Otóż zdziwił mię ten apel w tej chwili dlatego, że właśnie było zadaniem Prezydenta Ministrów, zanim stworzył swój gabinet, podjąć się pośrednictwa i dopiero oparty na tem pośrednictwie mógł stanąć przed nami już z rezultatami i uzgodnieniem programów, jako podwaliną swoich rządów. Zaznaczam tutaj, że zespół klubów, do którego mam zaszczyt należyć, ubiegając pod tym względem inicjatywę p. Prezes Rady Ministrów, zwrócił się sam do niego, proponując mu uzgodnienie programu i opartą na uzgodnionym programie większość Izby. P. Prezes Rady Ministrów na to oświadczył, że nie ma nadziei utworzenia większości w Izbie.</u> | |
| 88 | - <u xml:id="u-8.11" who="#Marszalek">Pragnę się tej sprawie przyjrzeć nie z punktu widzenia politycznego, lecz ściśle rzeczowego. Otóż, jeżeli są niedostatki w naszem Państwie, to główną przyczyną tego jest ciągła tymczasowość naszych rządów. Co znaczy tymczasowość, co znaczy niepewność Rządu, temu się z bliska przyjrzałem, jako członek Rządu b. dzielnicy pruskiej. O ile w pierwszym roku, kiedy ten Rząd miał przed sobą prowizorium na daleką metę, wydajność pracy urzędników była nadzwyczajna, o tyle z chwilą, kiedy zawisła nad nami klątwa tymczasowości — groźba likwidacji — nastąpiło sparaliżowanie nie tylko chęci do pracy, lecz i wydajności pracy osobników, którzy poprzednio promieniowali wprost bystrością swojego rozumu i nadzwyczajną wytwórczością intelektualną.</u> | |
| 89 | - <u xml:id="u-8.12" who="#Marszalek">Sanacja takich stosunków jak nasze, sanacja chociażby ujęta w ramy takiego programu, jaki przed nami rozwinął p. Prezes Rady Ministrów, wymaga pracy kilkoletniej i żadne ministerstwo, które ma na swojem czole wypisaną klątwę tymczasowości, nie daje nam najmniejszych widoków, że tę sanację przeprowadzi. I tu chciałbym się zwrócić do słów mojego przedmówcy. Otóż klub jego zaznacza, że nie dojrzeliśmy jeszcze do porozumienia się i że wobec tego zostawmy dalej to prowizorium, które nas toczy od dwóch czy trzech lat — „spróbujmy, jak to pójdzie”. Otóż nie czas na to! Tu się powołam na słowa p. Prezesa Rady Ministrów, że nie czas już w Polsce na eksperymenty. Bo czem jest ministerstwo, chociażby jaknajlepszą wolą ożywione, ale nie mające środków do pracy, czem jest, jak nie eksperymentem jednym z wielu. Widzieliśmy o jakie drobnostki obalane bywają gabinety, które mają tylko mechaniczną arytmetyczną, ale nie programową większość w Sejmie.</u> | |
| 90 | - <u xml:id="u-8.13" who="#Marszalek">Panowie mówili, że są psychiczne przeszkody do tego porozumienia, lecz wszakże nareszcie musimy sobie powiedzieć, że to, co się stać musi, to niech się raz stanie! Musimy raz się do tego wziąć i jeżeli uznajemy, że to zasadniczo nastąpić powinno, to nie przedłużajmy stanu konania, tylko zabierzmy się do rzeczy odrazu.</u> | |
| 91 | - <u xml:id="u-8.14" who="#Marszalek">Proszę Panów, jakie są przyczyny tego naszego rozbicia partyjnego? Ministrowie zachodu tłómaczą, wyrażając się bardzo uprzejmie, że jest nią młodzieńczość naszego społeczeństwa. Z pewnością pewien młodzieńczy doktryneryzm jest przyczyną tego rozbicia, ale są i dalsze przyczyny, które stanowią przestrogę dla nas na przyszłość. Ktokolwiek pochodzi z roli i pracował z rolnikami, a przecież wszyscy pochodzimy ze społeczeństwa przeważnie rolniczego,—wie, jakich trudno organizować. Rolnik nie ma zmysłu społecznego, jest apolityczny, rolniczy naród w ręku tego, który chce z niego coś ulepić, jest jak piasek, który się przez palce sypie, a nie ma w sobie tego cementu, z któregoby się dało coś ulepić. Jest to głęboko w psychologii rolniczych narodów ugruntowane. Nasze społeczeństwo jest przeważnie rolnicze i pamiętajmy o tern, że wszystkie rolnicze społeczeństwa popadają pod obce rządy, albo pod rządy miast, albo tyranii, albo obcych najeźdźców. Niech to będzie przestrogą dla nas, że jest ostatnia chwila, aby rolnicy umieli w sobie wytworzyć instynkt państwowy, instynkt, któryby ponad podwórko własne, ponad podwórko swej partii umiał ogarniać szersze horyzonty, umiał dla celów większych poświęcać i cele swoje osobiste i cele swojej partii.</u> | |
| 92 | - <u xml:id="u-8.15" who="#Marszalek">Sam, jako rolnik, nie mam zamiaru uwłaczać stanowi rolniczemu, lecz nie będę tutaj wyliczał z drugiej strony przymiotów, które ta sama psychologia przedstawia. Historycznym losem narodów rolniczych jest popadanie w zależność. Z tą poważną przestrogą liczyć się powinniśmy.</u> | |
| 93 | - <u xml:id="u-8.16" who="#Marszalek">Co wszakże już nie jest ogólno rolnicze, ale specyficznie polskie, to drugi defekt charakteru narodowego—pieniactwo.</u> | |
| 94 | - <u xml:id="u-8.17" who="#Marszalek">Za czasów swej praktyki sądowej w kraju bardzo mieszanym, złożonym bowiem z Niemców i Polaków, miałem sposobność obserwować, że 95% procesów było procesami polskiemi; chodziło o to, żeby postawić na swojem, — „choćbym z torbami chodził”, jak nieraz wygłaszał taki pan. Procesowano się do ostateczności, bo nikt nie chciał dla jednej marki ustąpić, choćby miał stracić wszystko. Proszę Panów i my jesteśmy w takiem położeniu, i my się procesujemy o marki, a nie liczymy z tern, że tymczasem cały majątek państwowy, całe Państwo może iść w gruzy.</u> | |
| 95 | - <u xml:id="u-8.18" who="#Marszalek">Proszę Panów! Apel p. Prezesa Rady Ministrów, by Senat podjął się zadania, któremu on sam sprostać nie umiał, czy nie chciał wystąpić w roli łagodzącej walki partyjne, pośrednictwa między partiami</u> | |
| 96 | - <u xml:id="u-8.19" who="#komentarz">(Głos: Nie było nic podobnego)</u> | |
| 97 | - <u xml:id="u-8.20" who="#Marszalek">by działał uśmierzająco i był elementem rozwagi między stronami, (Głos: Ale nie pośrednictwa)... ten apel niech nie przebrzmi bez echa. W każdym razie takie prowizorium, jakie nam tutaj proponuje i p. Prezes Rady Ministrów i mój bardzo szanowny przedmówca, klub, który mam zaszczyt reprezentować nie uważa za remedium na obecną chwilę, która zbyt już jest napięta i groźna, nie uważa za sposób, któryby stanowił prawdziwą sanację.</u> | |
| 98 | - <u xml:id="u-8.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 99 | - <u xml:id="u-8.22" who="#Marszalek">Głos ma s. Nowodworski.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Głos ma senator Dr. Biały.</u> | |
| 100 | 62 | </div> |
| 101 | 63 | <div xml:id="div-9"> |
| 102 | - <u xml:id="u-9.0" who="#SNowodworski">Przy pierwszych krokach naszego parlamentaryzmu, opartego już na fundamencie ustroju, przewidzianego przez Konstytucję, nie od rzeczy będzie, mojem zdaniem, wspomnieć także o pewnych sytuacjach, jakie się wytworzyły w związku z faktem i z treścią ekspose p. Prezesa Rady Ministrów, a które, według mego najgłębszego przekonania, nie pozostają w zupełności w zgodzie z zasadami parlamentaryzmu wogóle, z zasadami naszej Konstytucji, stanowią nawet, według mego rozumienia, pewne uchybienia i dlatego ich zaznaczenie już w tym momencie uważam za konieczne dla unikania ich na przyszłość.</u> | |
| 103 | - <u xml:id="u-9.1" who="#SNowodworski">Zaznaczył już dzisiaj z tej mównicy kolega s. Posner, że p. Prezes Rady Ministrów inne ekspose wygłosił w Sejmie, a inne przemówienie w Senacie. Pod tym względem istnieją inne praktyki parlamentarne na zachodzie. Ale może jeszczebym do tego nie przywiązywał tak wielkiej wagi, chcę zwrócić uwagę na co innego. A mianowicie: jeśli p. Prezes Rady Ministrów mógł mówić co innego w Sejmie, co innego w Senacie, i nastąpiło to bezpośrednio jedno po drugiem, to drugie przemówienie, jak widać było zresztą ze sposobu jego wygłoszenia, było przynajmniej w bardzo znacznej, jeśli nie w przeważnej części, poniekąd improwizowanem</u> | |
| 104 | - <u xml:id="u-9.2" who="#komentarz">(Głos: Bardzo dobrze)</u> | |
| 105 | - <u xml:id="u-9.3" who="#SNowodworski">Należy zatem wnosić, że to przemówienie było przemówieniem p. Prezesa Rady Ministrów, a nie ekspose Rządu. Ten wniosek potwierdza dla mnie i inna okoliczność. Ponieważ p. Prezes Rady Ministrów odsyła Senat w szeregu spraw do tego co mówił poprzedniego dnia w Sejmie, więc traktując to ekspose, musimy mieć na względzie i to, co było mówione w Sejmie. Otóż nie powiem tego co do przemówienia senackiego, ale o przemówieniu sejmowem, muszę zaznaczyć, że nie ulega chyba wątpliwości, że nie wszystkie ustępy przemówienia p. Prezesa Rady Ministrów w Sejmie mogły być bez zastrzeżeń akceptowane przez wszystkich członków gabinetu. A więc i ten wzgląd potwierdza mi, że ekspose p. Prezesa Rady Ministrów w jego całokształcie, i to co mówił w Sejmie, i to co mówił w Senacie, nie było ekspose rządowem, a było ekspose p. Prezesa Rady Ministrów.</u> | |
| 106 | - <u xml:id="u-9.4" who="#SNowodworski">Jest oczywiście rzeczą Rządu, czy dał upoważnienie in blanco z góry p. Prezesowi Rady Ministrów, czy eks post wszystkie przemówienia p. Prezesa Rady Ministrów akceptuje. Jednakże uważam, że należy w tem miejscu zaznaczyć, iż ciała ustawodawcze, o ile p. Prezes Rady Ministrów występuje z oświadczeniami rządowemi o charakterze ekspose, mają prawo spodziewać się, że to będzie ekspose rządowe, ponieważ na zasadzie Konstytucji istnieje Rada Ministrów, która ponosi solidarnie odpowiedzialność. P. Prezes Ministrów jest tej Rady Ministrów przewodniczącym, jest wnioskodawcą co do powoływania i odwoływania Ministrów, jednakże co do odpowiedzialności za taką rzecz, jak ekspose, to ponosi ją solidarnie cały Rząd. Jeżeli, jak mam wrażenie z przytoczonych przeze mnie faktów, w danym wypadku było inaczej, nastąpiło według mojego przekonania uchybienie parlamentarne i konstytucyjne.</u> | |
| 107 | - <u xml:id="u-9.5" who="#SNowodworski">Następnia p. Prezes Rady Ministrów, jeżeli nie wyrażał pewności, to w każdym razie — wyrażał wątpliwości co do stworzenia większości. Otóż tutaj z punktu widzenia parlamentarnego zachodzi wprost anomalia. Oczywiście w tak młodym ustroju parlamentarnym, jak nasz, mogą się dziać na każdym kroku eksperymenty, chociaż p. Prezes Rady Ministrów zaznaczył wyraźne w swojem przemówieniu senackiem, że Polska ma już dość eksperymentów. Jednakże z czysto parlamentarnego punktu widzenia przyjście desygnowanego premiera przed ciała ustawodawcze i oświadczenie, że stworzenie większości jest dla niego niewykonalnem, nie jest możliwe w żadnym ustroju parlamentarnym na świecie, prócz tak młodego jak nasz i jeszcze nie wdrożonego do parlamentarnego myślenia, Nie przesądzam jaki wynik na terenie sejmowym będzie miał eksperyment p. Prezesa Rady Ministrów, jednakże muszę wyrazić wielkie obawy przed przyszłym rozwojem praworządności w naszem Państwie, jeżeli taki eksperyment miałby się jeszcze powtórzyć.</u> | |
| 108 | - <u xml:id="u-9.6" who="#SNowodworski">Zadaniem Prezesa Rady Ministrów, powołanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej, jest albo stworzenie dla siebie większości, albo nie pełnienie tych funkcji. Stworzenie zaś większości, jak to słusznie zaznaczyli właściwie wszyscy moi przedmówcy, możliwem jest jedynie na zasadach programowych. Naszym programem powinno być to, co jako zasadę programu przedstawił tutaj p. Prezes Rady Ministrów—naprawa Rzeczypospolitej.</u> | |
| 109 | - <u xml:id="u-9.7" who="#SNowodworski">Następnie jeszcze na jedną rzecz muszę zwrócić uwagę, a mianowicie w postępowaniu p. Prezesa Rady Ministrów w stosunku do Senatu dała się zauważyć pewna chwiejność, pewne wątpliwości co do obowiązków, powiem, Rządu w stosunku do Senatu, wątpliwości, które zresztą znajdowały wyraz już w debatach Senatu i niewątpliwie tam się odezwały, wątpliwości, które jednak, według mojego najgłębszego przekonania, również istnieć nie powinny ze względu na przysługujące Senatowi bezwarunkowo prawo kontroli działalności Rządu. I tu widziałbym trzecią niewłaściwość poprawioną nie w zupełności przez p. Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli o tych rzeczach tu wspominam, to oprócz motywów, o których mówiłem na wstępie, kierowała mną jeszcze i druga zasada, a mianowicie: słyszeliśmy od p. Prezydenta Ministrów dość daleko idące i według mojego przekonania najzupełniej słuszne wymagania co do powagi, siły i zakresu działania władzy wykonawczej w stosunku do władzy ustawodawczej. Z tem się godzę. Uważam jednak, że w ciałach ustawodawczych przy takiem stawianiu sprawy powinien również dać się słyszeć bezwzględnie głos, stawiający pod tym względem słuszne, bo na Konstytucji i na zwyczajach parlamentarnych oparte postulaty ciał ustawodawczych.</u> | |
| 110 | - <u xml:id="u-9.8" who="#SNowodworski">Wspomniałem przed chwilą, że program naprawy Rzeczypospolitej powinien doprowadzić do wytworzenia większości. Jeżeli są trudności, o których tutaj mówiono, to ten program można zredukować do niektórych linii kardynalnych, zasadniczych, najważniejszych. Szczegóły można pozostawić dalszemu opracowaniu, dalszemu uzgadnianiu pojęć. Jednakże próby w tym kierunku powinny być zrobione. Za taką próbę, niestety, nie można uznać tego, cośmy słyszeli jako ekspose p. Prezydenta Ministrów. To było hasło naprawy Rzeczypospolitej, ale to nie był program naprawy Rzeczypospolitej.</u> | |
| 111 | - <u xml:id="u-9.9" who="#SNowodworski">W r. 1920 pod grozą zbliżającej się do stolicy nawały bolszewickiej, powstał Rząd obrony narodowej, obrony Rzeczypospolitej, któremu wystarczało wówczas hasło obrony Rzeczypospolitej, bo wiadomo było, co robić wówczas dla tej obrony. Dziś zagadnienie jest innej natury, sam P. Prezydent Ministrów skonstatował, że niemniej poważne, ale zagadnienie, które się tylko hasłem rozwiązać nie da. Poza hasłem zaś w programie widzieliśmy bardzo niewiele rzeczy konkretnych.</u> | |
| 112 | - <u xml:id="u-9.10" who="#SNowodworski">Oprócz tych braków, o których dzisiaj już z tej mównicy mówiono, w tym programie była zapowiedź zajęcia się przez Rząd wynikami konferencji byłych Ministrów Skarbu w Belwederze. Wiele rzeczy, wiele uchwał owej konferencji mogłoby być kwestionowanych, wiele zmodyfikowanych, ale przecież Rząd naprawy Rzeczypospolitej mógł bodaj o kilka dni odroczyć swoje ekspose, aby w swojem własnem gronie przedyskutować ten program i przyjść z konkretnemi zamierzeniami w tej sprawie. Tego p. Prezes Rady Ministrów w swojem ekspose nie zrobił, i w ekspose o tem nie było mowy.</u> | |
| 113 | - <u xml:id="u-9.11" who="#SNowodworski">Nie było mowy, Wysoka Izbo, i o drugim kompleksie zagadnień, który wobec zaniedbania ustawodawczego w tym względzie w olbrzymiej połaci Rzeczypospolitej, jest rzeczą wprost palącą: nie było nic nawet wspomniane o ustawodawstwie socjalnem. O ile p. Minister Sprawiedliwości wygłosił w Sejmie dodatkowe ekspose co do programu pracy Ministerstwa Sprawiedliwości, o tyle co do innych resortów jesteśmy w zupełnej nieświadomości i pozostajemy w tych warukach, że gabinet p. Prezesa Rady Ministrów Sikorskiego, wyliczywszy wszystko co jest złego i powiedziawszy, że to trzeba naprawić, proponuje, aby szczegóły tej naprawy przeprowadzili ci p. Ministrowie, którzy czy to w ostatnich czasach, czy w poprzednich, według opinii samego p. Prezesa Rady Ministrów, doprowadzili Rzeczpospolitą do tego stanu, w jakim się dziś znajduje.</u> | |
| 114 | - <u xml:id="u-9.12" who="#SNowodworski">W tym stanie rzeczy w imieniu klubu, który mam zaszczyt reprezentować, muszę stwierdzić, że ekspose p. Prezesa Rady Ministrów konkretnego pozytywnego, obiecującego wynik, programu pracy nie przedstawia.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SBiały">Wysoki Senacie! W imieniu Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” mam zaszczyt złożyć następujące oświadczenie: „Świadomi jesteśmy istotnej potrzeby, o ile powstaną warunki, stworzenia stałej i zwartej większości parlamentarnej, któraby wyłoniła z siebie rząd, oparty na bezwzględnem zaufaniu większości reprezentantów, rząd silny i zdolny do spełnienia trudnych zadań obecnej doby. A większość ta na daleką metę nie może być przypadkową, czysto arytmetyczną. Na gruncie państwowości polskiej stronnictwa polskie muszą się zespolić do współpracy z rządem polskim. Nie znaczy to jednak, jakobyśmy chcieli od tej współpracy usunąć narodowości inne. Uznając tedy konieczną potrzebę utworzenia większości polskiej w ciałach ustawodawczych, z drugiej strony nie możemy nie widzieć tego, że wybujały indywidualizm i egoizm partyjny, że prowadzone z niesłychaną bezwzględnością walki partyjne, które w konsekwencji swej doprowadziły do pożałowania godnych zajść grudniowych, wytworzyły bardzo wielką wzajemną nieufność, wytworzyły przepaść między stronnictwami, które odrazu usunąć się nie dadzą. Do usunięcia ich trzeba zgodnej współpracy wszystkich tych, którzy pracować chcą dla dobra Rzeczypospolitej.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-9.1" who="#SBiały">My dążymy do konsolidacji społeczeństwa i do stworzenia platformy, na której większość parlamentarna będzie możliwa. Zaznaczamy jednak, że zdaniem naszem nie powstały jeszcze warunki do stworzenia większości i dlatego to uznajemy za konieczne pozostawienie w obecnych warunkach Rządu pozaparlamentarnego.</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-9.2" who="#SBiały">Program obecnego Rządu, przedstawiony nam przez Prezesa Rady Ministrów p. Sikorskiego uznajemy za odpowiadający potrzebom obecnej chwili. Z uznaniem podnosimy zapowiedź naprawy Rzeczypospolitej, która nie tylko ustala linie wytyczne, ale także wyszczególnia wiele określonych celów w określonym czasie. Uznajemy naglącą potrzebę oszczędności w wydatkach państwowych, z oględnem jednak stosowaniem oszczędności w tych dziedzinach, które jej bez wielkiej szkody dla interesów Państwa nie dopuszczają, to jest w dziedzinach obrony państwa i oświaty.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-9.3" who="#SBiały">Podkreślamy konieczność spełnienia przyrzeczeń danych ludowi w najcięższych chwilach dla Państwa, konieczność racjonalnego i odpowiadającego Konstytucji wykonania reformy rolnej, z uwzględnieniem obrońców Ojczyzny, którym ziemie obiecano, konieczność zabezpieczenia środków życia i utrzymania inwalidom, którzy stracili swe zdrowie w obronie Ojczyzny. Dopełnienia danych w tym względzie obietnic domaga się wzgląd na powagę Państwa, a także i ta okoliczność, że jakkolwiek Polska prowadzi i prowadzić będzie politykę pokojową, opartą o przymierze z Francją i sojusz z Rumunią i o dobre stosunki z Anglią i innemi państwami Ententy, to jednak wobec coraz więcej gromadzących się chmur na horyzoncie politycznym Europy, może nadejść chwila, iż Państwo zmuszone będzie zaapelować do narodu, z wezwaniem go do obrony zagrożonego bytu. Ale uważamy za konieczne, ażeby przedtem spełnić przyrzeczenia dane, w podobnych okolicznościach.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-9.4" who="#SBiały">Podzielając w zupełności opinię, że naprawa Rzeczypospolitej wymaga skierowania całej energii potencjonalnej narodu na teren twórczej pracy dla Ojczyzny, poprzemy też idące po tej linii usiłowania obecnego Rządu.</u> | |
| 115 | 69 | </div> |
| 116 | 70 | <div xml:id="div-10"> |
| 117 | - <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Glos ma p. Minister Skarbu.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Połczyński.</u> | |
| 118 | 72 | </div> |
| 119 | 73 | <div xml:id="div-11"> |
| 120 | - <u xml:id="u-11.0" who="#MinisterSkarbupGrabski">Chcę dać parę wyjaśnień formalnych w jednej z poruszonych spraw.</u> | |
| 121 | - <u xml:id="u-11.1" who="#MinisterSkarbupGrabski">Było powiedziane, że Rząd nie dał właściwego programu w zakresie spraw gospodarczych i finansowych, a ostatni mówca powiedział nawet, iż lepiej byłoby gdyby p. Prezes Rady Ministrów odłożył był o parę dni swoje ekspose i wystąpił z programem szczegółowym. Dla zrobienia szczegółowego programu parę dni absolutnie nie wystarcza. Materiał, jaki został opracowany przez b. ministrów skarbu, jest tak obszerny, porusza tyle dziedzin, iż niepodobieństwem jest wymagać od Rządu, aby w ciągu paru dni mógł ustalić linię postępowania w tym względzie.</u> | |
| 122 | - <u xml:id="u-11.2" who="#MinisterSkarbupGrabski">P. Prezes Rady Ministrów wyraźnie powiedział, iż w ciągu miesiąca szczegółowy program będzie przedstawiony.</u> | |
| 123 | - <u xml:id="u-11.3" who="#MinisterSkarbupGrabski">W Austrii opracowanie szczegółowego programu trwało 6 tygodni. Jeżeli w ciągu miesiąca Rząd obecny istotnie będzie mógł taki szczegółowy program przedstawić, to zdaje się, że ze stanowiska jego obowiązków, jako Rządu, nie można będzie o to do niego mieć pretensji</u> | |
| 124 | - <u xml:id="u-11.4" who="#komentarz">(Brawa na lewicy).</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SPołczyński">Wysoki Senacie! Przedłożenie p. Prezesa Gabinetu daje mato sposobów rzeczowej odpowiedzi. Jestem przedstawicielem stronnictwa które przedewszystkiem pragnie zajmować się reformą gospodarczą naszego ustroju państwowego. Otóż obejmując swoje urzędowanie sam p. Prezes Rady Ministrów w jaskrawy sposób określił chwilę, którą przeżywamy, jako równie groźną, jak podczas najazdu bolszewików. W swojem ekspose, wystosowanem do Senatu podkreślił lawinowe staczanie się naszego żyda gospodarczego w jakąś otchłań.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-11.1" who="#SPołczyński">Wobec tak poważnego postawienia kwestii należało się spodziewać, że poda swoje zamierzenia co do naprawy Rzeczypospolitej w sposób bardziej realny.</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-11.2" who="#SPołczyński">Proszę Panów, rozumiem, że ekspose, które obejmuje kilkanaście działów administracji, kilkanaście ministerstw, nie może wchodzić we wszystkie szczegóły, mimo to właśnie w tej sprawie może najgroźniejszej, spodziewałem się pozytywniejszych danych. Ekspose to nie przewiduje takiej lub innej formy podatku, nie przewiduje sanacji naszych deficytowych przedsiębiorstw państwowych.</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-11.3" who="#SPołczyński">Jeden z szanownych przedmówców wskazał na fantastyczny deficyt kolejowy, ale wszakże, nie jest to jedyne przedsiębiorstwo państwowe, które wykazuje deficyt,. Można powiedzieć, że wszystkie przedsiębiorstwa państwowe wykazują najzupełniejszą niesprawność; czy się Państwo zabiera do nafty, węgla, czy chociażby do soli, wykazuje wyniki znacznie gorsze, niż równorzędne przedsiębiorstwa prywatne. Wskazywałoby to wręcz na to, że nasze Państwo, które garnie do siebie wszelkiego rodzaju przedsiębiorstwa, jest niezdolne w swojej dotychczasowej organizacji, do ich prowadzenia.</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-11.4" who="#SPołczyński">Dalej interesują mnie specjalnie sprawy administracyjne. I tutaj nie na wszystkie bolączki zwrócił uwagę p. Prezydent Ministrów. Mówił wprawdzie o odciążeniu Państwa przez przekazanie różnych jego funkcji na ciała samorządowe, ale wszakże samorządy nasze są taką samą iluzją, jak administracja państwowa. Nasze samorządy nawet tam, gdzie istnieją, żyją tylko z dotacji dla tego, że Państwo nie przekazuje im żadnych stałych i pewnych źródeł dochodu. Samorządy wiszą w powietrzu i skazane są na żebraninę po różnych ministerstwach, bo same opędzić swoich kosztów nie mogą.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-11.5" who="#SPołczyński">W sprawie ustaw, które nas czekają, tak niesłychanie ważnych, jak ustawa gminna, powiatowa, byłbym się spodziewał jakichś pewnych wskazań. Nie było ich.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-11.6" who="#SPołczyński">Sprawę reformy rolnej, jedną z najdrażliwszych, dyskretnie pominął w przemówieniu do nas p. Prezydent Ministrów. To jest sprawa, której nie można pomijać, która jest tak fundamentalna, że musimy raz do niej przystąpić. Jestem przekonany, że nawet porozumienie co do niej nastąpić może i powinno.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-11.7" who="#SPołczyński">Wobec tego przedstawienie p. Prezesa Rady Ministrów nie pozwala na danie rzeczywistej oceny jego zarządzeń, planów i zamiarów, gdyż obraca się wyłącznie w ogólnikach wskazanych może tylko chwilą.</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-11.8" who="#SPołczyński">Wobec tego przechodzę do dalszych punktów przemówienia, zwróconego do Senatu, mianowicie do apelu p. Prezydenta Ministrów, ażeby Senat działał w kierunku porozumienia pomiędzy stronnictwami. Otóż zdziwił mię ten apel w tej chwili dlatego, że właśnie było zadaniem Prezydenta Ministrów, zanim stworzył swój gabinet, podjąć się pośrednictwa i dopiero oparty na tem pośrednictwie mógł stanąć przed nami już z rezultatami i uzgodnieniem programów, jako podwaliną swoich rządów. Zaznaczam tutaj, że zespół klubów, do którego mam zaszczyt należyć, ubiegając pod tym względem inicjatywę p. Prezes Rady Ministrów, zwrócił się sam do niego, proponując mu uzgodnienie programu i opartą na uzgodnionym programie większość Izby. P. Prezes Rady Ministrów na to oświadczył, że nie ma nadziei utworzenia większości w Izbie.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-11.9" who="#SPołczyński">Pragnę się tej sprawie przyjrzeć nie z punktu widzenia politycznego, lecz ściśle rzeczowego. Otóż, jeżeli są niedostatki w naszem Państwie, to główną przyczyną tego jest ciągła tymczasowość naszych rządów. Co znaczy tymczasowość, co znaczy niepewność Rządu, temu się z bliska przyjrzałem, jako członek Rządu b. dzielnicy pruskiej. O ile w pierwszym roku, kiedy ten Rząd miał przed sobą prowizorium na daleką metę, wydajność pracy urzędników była nadzwyczajna, o tyle z chwilą, kiedy zawisła nad nami klątwa tymczasowości — groźba likwidacji — nastąpiło sparaliżowanie nie tylko chęci do pracy, lecz i wydajności pracy osobników, którzy poprzednio promieniowali wprost bystrością swojego rozumu i nadzwyczajną wytwórczością intelektualną.</u> | |
| 84 | + <u xml:id="u-11.10" who="#SPołczyński">Sanacja takich stosunków jak nasze, sanacja chociażby ujęta w ramy takiego programu, jaki przed nami rozwinął p. Prezes Rady Ministrów, wymaga pracy kilkoletniej i żadne ministerstwo, które ma na swojem czole wypisaną klątwę tymczasowości, nie daje nam najmniejszych widoków, że tę sanację przeprowadzi. I tu chciałbym się zwrócić do słów mojego przedmówcy. Otóż klub jego zaznacza, że nie dojrzeliśmy jeszcze do porozumienia się i że wobec tego zostawmy dalej to prowizorium, które nas toczy od dwóch czy trzech lat „spróbujmy, jak to pójdzie”. Otóż nie czas na to! Tu się powołam na słowa p. Prezesa Rady Ministrów, że nie czas już w Polsce na eksperymenty. Bo czem jest ministerstwo, chociażby jaknajlepszą wolą ożywione, ale nie mające środków do pracy, czem jest, jak nie eksperymentem jednym z wielu. Widzieliśmy o jakie drobnostki obalane bywają gabinety, które mają tylko mechaniczną arytmetyczną, ale nie programową większość w Sejmie.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-11.11" who="#SPołczyński">Panowie mówili, że są psychiczne przeszkody do tego porozumienia, lecz wszakże nareszcie musimy sobie powiedzieć, że to, co się stać musi, to niech się raz stanie! Musimy raz się do tego wziąć i jeżeli uznajemy, że to zasadniczo nastąpić powinno, to nie przedłużajmy stanu konania, tylko zabierzmy się do rzeczy odrazu.</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-11.12" who="#SPołczyński">Proszę Panów, jakie są przyczyny tego naszego rozbicia partyjnego? Ministrowie zachodu tłómaczą, wyrażając się bardzo uprzejmie, że jest nią młodzieńczość naszego społeczeństwa. Z pewnością pewien młodzieńczy doktryneryzm jest przyczyną tego rozbicia, ale są i dalsze przyczyny, które stanowią przestrogę dla nas na przyszłość. Ktokolwiek pochodzi z roli i pracował z rolnikami, a przecież wszyscy pochodzimy ze społeczeństwa przeważnie rolniczego, wie, jakich trudno organizować. Rolnik nie ma zmysłu społecznego, jest apolityczny, rolniczy naród w ręku tego, który chce z niego coś ulepić, jest jak piasek, który się przez palce sypie, a nie ma w sobie tego cementu, z któregoby się dało coś ulepić. Jest to głęboko w psychologii rolniczych narodów ugruntowane. Nasze społeczeństwo jest przeważnie rolnicze i pamiętajmy o tem, że wszystkie rolnicze społeczeństwa popadają pod obce rządy, albo pod rządy miast, albo tyranii, albo obcych najeźdźców. Niech to będzie przestrogą dla nas, że jest ostatnia chwila, aby rolnicy umieli w sobie wytworzyć instynkt państwowy, instynkt, któryby ponad podwórko własne, ponad podwórko swej partii umiał ogarniać szersze horyzonty, umiał dla celów większych poświęcać i cele swoje osobiste i cele swojej partii.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-11.13" who="#SPołczyński">Sam, jako rolnik, nie mam zamiaru uwłaczać stanowi rolniczemu, lecz nie będę tutaj wyliczał z drugiej strony przymiotów, które ta sama psychologia przedstawia. Historycznym losem narodów rolniczych jest popadanie w zależność. Z tą poważną przestrogą liczyć się powinniśmy.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-11.14" who="#SPołczyński">Co wszakże już nie jest ogólno rolnicze, ale specyficznie polskie, to drugi defekt charakteru narodowego — pieniactwo.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-11.15" who="#SPołczyński">Za czasów swej praktyki sądowej w kraju bardzo mieszanym, złożonym bowiem z Niemców i Polaków, miałem sposobność obserwować, że 95% procesów było procesami polskiemi; chodziło o to, żeby postawić na swojem, „choćbym z torbami chodził”, jak nieraz wygłaszał taki pan. Procesowano się do ostateczności, bo nikt nie chciał dla jednej marki ustąpić, choćby miał stracić wszystko. Proszę Panów i my jesteśmy w takiem położeniu, i my się procesujemy o marki, a nie liczymy z tem, że tymczasem cały majątek państwowy, całe Państwo może iść w gruzy.</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-11.16" who="#SPołczyński">Proszę Panów! Apel p. Prezesa Rady Ministrów, by Senat podjął się zadania, któremu on sam sprostać nie umiał, czy nie chciał wystąpić w roli łagodzącej walki partyjne, pośrednictwa między partiami...</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-11.17" who="#komentarz">(Głos: Nie było nic podobnego.)</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-11.18" who="#SPołczyński">...by działał uśmierzająco i był elementem rozwagi między stronami...</u> | |
| 93 | + <u xml:id="u-11.19" who="#komentarz">(Głos: Ale nie pośrednictwa.)</u> | |
| 94 | + <u xml:id="u-11.20" who="#SPołczyński">...ten apel niech nie przebrzmi bez echa. W każdym razie takie prowizorium, jakie nam tutaj proponuje i p. Prezes Rady Ministrów i mój bardzo szanowny przedmówca, klub, który mam zaszczyt reprezentować nie uważa za remedium na obecną chwilę, która zbyt już jest napięta i groźna, nie uważa za sposób, któryby stanowił prawdziwą sanację.</u> | |
| 95 | + <u xml:id="u-11.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-11.22" who="#SPołczyński">Głos ma s. Nowodworski.</u> | |
| 125 | 97 | </div> |
| 126 | 98 | <div xml:id="div-12"> |
| 127 | - <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt się nie zapisał, rozprawa jest wyczerpana, a tem samem i porządek dzienny.</u> | |
| 128 | - <u xml:id="u-12.1" who="#Marszalek">Możliwe, że jutro będzie musiało się odbyć posiedzenie jednak raczej formalne. Chodzi mianowicie o spieszną sprawę, rekwizycji mieszkań dla posłów i senatorów. Ponieważ sprawa ta zapewne nie natrafi na opozycję, wystarczy jeżeli 37 senatorów pozostanie.</u> | |
| 129 | - <u xml:id="u-12.2" who="#Marszalek">Wzywam pp. Senatorów, ażeby w dziesięć minut po posiedzeniu zebrali się w celu ukonstytuowania komisji. Komisja Regulaminowa do sali nr 7, Komisja Skarbowa do sail nr 5, Komisja Spraw Zagranicznych do sali nr 8 Dalej w trzydzieści minut po plenum Komisja Administracyjna do sali nr 5, Komisja Prawnicza do sali nr 7, Komisja Gospodarczo - społeczna do sali nr 8 i Komisja Oświatowa i Kulturalna do sali nr 9.</u> | |
| 130 | - <u xml:id="u-12.3" who="#Marszalek">Senator ks. kanonik Albrecht prosi z powodu ciężkiej choroby o urlop dwutygodniowy. Przypuszczam, że Senat tego urlopu udziela. Nie słyszę protestu, uważam urlop za udzielony.</u> | |
| 131 | - <u xml:id="u-12.4" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 132 | - <u xml:id="u-12.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o g. 12 m. 15 po pół.).</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SNowodworski">Przy pierwszych krokach naszego parlamentaryzmu, opartego już na fundamencie ustroju, przewidzianego przez Konstytucję, nie od rzeczy będzie, mojem zdaniem, wspomnieć także o pewnych sytuacjach, jakie się wytworzyły w związku z faktem i z treścią ekspose p. Prezesa Rady Ministrów, a które, według mego najgłębszego przekonania, nie pozostają w zupełności w zgodzie z zasadami parlamentaryzmu wogóle, z zasadami naszej Konstytucji, stanowią nawet, według mego rozumienia, pewne uchybienia i dlatego ich zaznaczenie już w tym momencie uważam za konieczne dla unikania ich na przyszłość.</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-12.1" who="#SNowodworski">Zaznaczył już dzisiaj z tej mównicy kolega s. Posner, że p. Prezes Rady Ministrów inne ekspose wygłosił w Sejmie, a inne przemówienie w Senacie. Pod tym względem istnieją inne praktyki parlamentarne na zachodzie. Ale może jeszczebym do tego nie przywiązywał tak wielkiej wagi, chcę zwrócić uwagę na co innego. A mianowicie: jeśli p. Prezes Rady Ministrów mógł mówić co innego w Sejmie, co innego w Senacie, i nastąpiło to bezpośrednio jedno po drugiem, to drugie przemówienie, jak widać było zresztą ze sposobu jego wygłoszenia, było przynajmniej w bardzo znacznej, jeśli nie w przeważnej części, poniekąd improwizowanem.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-12.2" who="#komentarz">(Głos: Bardzo dobrze)</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-12.3" who="#SNowodworski">Należy zatem wnosić, że to przemówienie było przemówieniem p. Prezesa Rady Ministrów, a nie ekspose Rządu. Ten wniosek potwierdza dla mnie i inna okoliczność. Ponieważ p. Prezes Rady Ministrów odsyła Senat w szeregu spraw do tego co mówił poprzedniego dnia w Sejmie, więc traktując to ekspose, musimy mieć na względzie i to, co było mówione w Sejmie. Otóż nie powiem tego co do przemówienia senackiego, ale o przemówieniu sejmowem, muszę zaznaczyć, że nie ulega chyba wątpliwości, że nie wszystkie ustępy przemówienia p. Prezesa Rady Ministrów w Sejmie mogły być bez zastrzeżeń akceptowane przez wszystkich członków gabinetu. A więc i ten wzgląd potwierdza mi, że ekspose p. Prezesa Rady Ministrów w jego całokształcie, i to co mówił w Sejmie, i to co mówił w Senacie, nie było ekspose rządowem, a było ekspose p. Prezesa Rady Ministrów.</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-12.4" who="#SNowodworski">Jest oczywiście rzeczą Rządu, czy dał upoważnienie in blanco z góry p. Prezesowi Rady Ministrów, czy eks post wszystkie przemówienia p. Prezesa Rady Ministrów akceptuje. Jednakże uważam, że należy w tem miejscu zaznaczyć, iż ciała ustawodawcze, o ile p. Prezes Rady Ministrów występuje z oświadczeniami rządowemi o charakterze ekspose, mają prawo spodziewać się, że to będzie ekspose rządowe, ponieważ na zasadzie Konstytucji istnieje Rada Ministrów, która ponosi solidarnie odpowiedzialność. P. Prezes Ministrów jest tej Rady Ministrów przewodniczącym, jest wnioskodawcą co do powoływania i odwoływania Ministrów, jednakże co do odpowiedzialności za taką rzecz, jak ekspose, to ponosi ją solidarnie cały Rząd. Jeżeli, jak mam wrażenie z przytoczonych przeze mnie faktów, w danym wypadku było inaczej, nastąpiło według mojego przekonania uchybienie parlamentarne i konstytucyjne.</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-12.5" who="#SNowodworski">Następnie p. Prezes Rady Ministrów, jeżeli nie wyrażał pewności, to w każdym razie — wyrażał wątpliwości co do stworzenia większości. Otóż tutaj z punktu widzenia parlamentarnego zachodzi wprost anomalia. Oczywiście w tak młodym ustroju parlamentarnym, jak nasz, mogą się dziać na każdym kroku eksperymenty, chociaż p. Prezes Rady Ministrów zaznaczył wyraźne w swojem przemówieniu senackiem, że Polska ma już dość eksperymentów. Jednakże z czysto parlamentarnego punktu widzenia przyjście desygnowanego premiera przed ciała ustawodawcze i oświadczenie, że stworzenie większości jest dla niego niewykonalnem, nie jest możliwe w żadnym ustroju parlamentarnym na świecie, prócz tak młodego jak nasz i jeszcze nie wdrożonego do parlamentarnego myślenia, Nie przesądzam jaki wynik na terenie sejmowym będzie miał eksperyment p. Prezesa Rady Ministrów, jednakże muszę wyrazić wielkie obawy przed przyszłym rozwojem praworządności w naszem Państwie, jeżeli taki eksperyment miałby się jeszcze powtórzyć.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-12.6" who="#SNowodworski">Zadaniem Prezesa Rady Ministrów, powołanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej, jest albo stworzenie dla siebie większości, albo nie pełnienie tych funkcji. Stworzenie zaś większości, jak to słusznie zaznaczyli właściwie wszyscy moi przedmówcy, możliwem jest jedynie na zasadach programowych. Naszym programem powinno być to, co jako zasadę programu przedstawił tutaj p. Prezes Rady Ministrów — naprawa Rzeczypospolitej.</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-12.7" who="#SNowodworski">Następnie jeszcze na jedną rzecz muszę zwrócić uwagę, a mianowicie w postępowaniu p. Prezesa Rady Ministrów w stosunku do Senatu dała się zauważyć pewna chwiejność, pewne wątpliwości co do obowiązków, powiem, Rządu w stosunku do Senatu, wątpliwości, które zresztą znajdowały wyraz już w debatach Senatu i niewątpliwie tam się odezwały, wątpliwości, które jednak, według mojego najgłębszego przekonania, również istnieć nie powinny ze względu na przysługujące Senatowi bezwarunkowo prawo kontroli działalności Rządu. I tu widziałbym trzecią niewłaściwość poprawioną nie w zupełności przez p. Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli o tych rzeczach tu wspominam, to oprócz motywów, o których mówiłem na wstępie, kierowała mną jeszcze i druga zasada, a mianowicie: słyszeliśmy od p. Prezydenta Ministrów dość daleko idące i według mojego przekonania najzupełniej słuszne wymagania co do powagi, siły i zakresu działania władzy wykonawczej w stosunku do władzy ustawodawczej. Z tem się godzę. Uważam jednak, że w ciałach ustawodawczych przy takiem stawianiu sprawy powinien również dać się słyszeć bezwzględnie głos, stawiający pod tym względem słuszne, bo na Konstytucji i na zwyczajach parlamentarnych oparte postulaty ciał ustawodawczych.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-12.8" who="#SNowodworski">Wspomniałem przed chwilą, że program naprawy Rzeczypospolitej powinien doprowadzić do wytworzenia większości. Jeżeli są trudności, o których tutaj mówiono, to ten program można zredukować do niektórych linii kardynalnych, zasadniczych, najważniejszych. Szczegóły można pozostawić dalszemu opracowaniu, dalszemu uzgadnianiu pojęć. Jednakże próby w tym kierunku powinny być zrobione. Za taką próbę, niestety, nie można uznać tego, cośmy słyszeli jako ekspose p. Prezydenta Ministrów. To było hasło naprawy Rzeczypospolitej, ale to nie był program naprawy Rzeczypospolitej.</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-12.9" who="#SNowodworski">W r. 1920 pod grozą zbliżającej się do stolicy nawały bolszewickiej, powstał Rząd obrony narodowej, obrony Rzeczypospolitej, któremu wystarczało wówczas hasło obrony Rzeczypospolitej, bo wiadomo było, co robić wówczas dla tej obrony. Dziś zagadnienie jest innej natury, sam P. Prezydent Ministrów skonstatował, że niemniej poważne, ale zagadnienie, które się tylko hasłem rozwiązać nie da. Poza hasłem zaś w programie widzieliśmy bardzo niewiele rzeczy konkretnych.</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-12.10" who="#SNowodworski">Oprócz tych braków, o których dzisiaj już z tej mównicy mówiono, w tym programie była zapowiedź zajęcia się przez Rząd wynikami konferencji byłych Ministrów Skarbu w Belwederze. Wiele rzeczy, wiele uchwał owej konferencji mogłoby być kwestionowanych, wiele zmodyfikowanych, ale przecież Rząd naprawy Rzeczypospolitej mógł bodaj o kilka dni odroczyć swoje ekspose, aby w swojem własnem gronie przedyskutować ten program i przyjść z konkretnemi zamierzeniami w tej sprawie. Tego p. Prezes Rady Ministrów w swojem ekspose nie zrobił, i w ekspose o tem nie było mowy.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-12.11" who="#SNowodworski">Nie było mowy, Wysoka Izbo, i o drugim kompleksie zagadnień, który wobec zaniedbania ustawodawczego w tym względzie w olbrzymiej połaci Rzeczypospolitej, jest rzeczą wprost palącą: nie było nic nawet wspomniane o ustawodawstwie socjalnem. O ile p. Minister Sprawiedliwości wygłosił w Sejmie dodatkowe ekspose co do programu pracy Ministerstwa Sprawiedliwości, o tyle co do innych resortów jesteśmy w zupełnej nieświadomości i pozostajemy w tych warunkach, że gabinet p. Prezesa Rady Ministrów Sikorskiego, wyliczywszy wszystko co jest złego i powiedziawszy, że to trzeba naprawić, proponuje, aby szczegóły tej naprawy przeprowadzili ci p. Ministrowie, którzy czy to w ostatnich czasach, czy w poprzednich, według opinii samego p. Prezesa Rady Ministrów, doprowadzili Rzeczpospolitą do tego stanu, w jakim się dziś znajduje.</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-12.12" who="#SNowodworski">W tym stanie rzeczy w imieniu klubu, który mam zaszczyt reprezentować, muszę stwierdzić, że ekspose p. Prezesa Rady Ministrów konkretnego pozytywnego, obiecującego wynik, programu pracy nie przedstawia.</u> | |
| 112 | + </div> | |
| 113 | + <div xml:id="div-13"> | |
| 114 | + <u xml:id="u-13.0" who="#Marszałek">Głos ma p. Minister Skarbu.</u> | |
| 115 | + </div> | |
| 116 | + <div xml:id="div-14"> | |
| 117 | + <u xml:id="u-14.0" who="#MinisterSkarbuGrabski">Chcę dać parę wyjaśnień formalnych w jednej z poruszonych spraw.</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-14.1" who="#MinisterSkarbuGrabski">Było powiedziane, że Rząd nie dał właściwego programu w zakresie spraw gospodarczych i finansowych, a ostatni mówca powiedział nawet, iż lepiej byłoby gdyby p. Prezes Rady Ministrów odłożył był o parę dni swoje ekspose i wystąpił z programem szczegółowym. Dla zrobienia szczegółowego programu parę dni absolutnie nie wystarcza. Materiał, jaki został opracowany przez b. ministrów skarbu, jest tak obszerny, porusza tyle dziedzin, iż niepodobieństwem jest wymagać od Rządu, aby w ciągu paru dni mógł ustalić linię postępowania w tym względzie.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-14.2" who="#MinisterSkarbuGrabski">P. Prezes Rady Ministrów wyraźnie powiedział, iż w ciągu miesiąca szczegółowy program będzie przedstawiony.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-14.3" who="#MinisterSkarbuGrabski">W Austrii opracowanie szczegółowego programu trwało 6 tygodni. Jeżeli w ciągu miesiąca Rząd obecny istotnie będzie mógł taki szczegółowy program przedstawić, to zdaje się, że ze stanowiska jego obowiązków, jako Rządu, nie można będzie o to do niego mieć pretensji.</u> | |
| 121 | + <u xml:id="u-14.4" who="#komentarz">(Brawa na lewicy).</u> | |
| 122 | + </div> | |
| 123 | + <div xml:id="div-15"> | |
| 124 | + <u xml:id="u-15.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zapisał, rozprawa jest wyczerpana, a tem samem i porządek dzienny.</u> | |
| 125 | + <u xml:id="u-15.1" who="#Marszałek">Możliwe, że jutro będzie musiało się odbyć posiedzenie jednak raczej formalne. Chodzi mianowicie o spieszną sprawę, rekwizycji mieszkań dla posłów i senatorów. Ponieważ sprawa ta zapewne nie natrafi na opozycję, wystarczy jeżeli 37 senatorów pozostanie.</u> | |
| 126 | + <u xml:id="u-15.2" who="#Marszałek">Wzywam pp. Senatorów, ażeby w dziesięć minut po posiedzeniu zebrali się w celu ukonstytuowania komisji. Komisja Regulaminowa do sali nr 7, Komisja Skarbowa do sali nr 5, Komisja Spraw Zagranicznych do sali nr 8 Dalej w trzydzieści minut po plenum Komisja Administracyjna do sali nr 5, Komisja Prawnicza do sali nr 7, Komisja Gospodarczo - społeczna do sali nr 8 i Komisja Oświatowa i Kulturalna do sali nr 9.</u> | |
| 127 | + <u xml:id="u-15.3" who="#Marszałek">Senator ks. kanonik Albrecht prosi z powodu ciężkiej choroby o urlop dwutygodniowy. Przypuszczam, że Senat tego urlopu udziela. Nie słyszę protestu, uważam urlop za udzielony.</u> | |
| 128 | + <u xml:id="u-15.4" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-15.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o g. 12 m. 15 po poł.).</u> | |
| 133 | 130 | </div> |
| 134 | 131 | </body> |
| 135 | 132 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00010-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00010-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00010-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>10 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,36 +23,33 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="MinisterSkarbupGrabski" role="speaker"> | |
| 33 | - <persName>Minister Skarbu p. Grabski</persName> | |
| 34 | - </person> | |
| 35 | - <person xml:id="MinisterSkarbupGrafatki" role="speaker"> | |
| 36 | - <persName>Minister Skarbu p. Grafatki</persName> | |
| 29 | + <person xml:id="MinisterSkarbuGrabski" role="speaker"> | |
| 30 | + <persName>Minister Skarbu Grabski</persName> | |
| 37 | 31 | </person> |
| 38 | - <person xml:id="S" role="speaker"> | |
| 39 | - <persName>S.</persName> | |
| 32 | + <person xml:id="SPosner" role="speaker"> | |
| 33 | + <persName>S Posner</persName> | |
| 40 | 34 | </person> |
| 41 | - <person xml:id="SBalinski" role="speaker"> | |
| 35 | + <person xml:id="SBaliński" role="speaker"> | |
| 42 | 36 | <persName>S. Baliński</persName> |
| 43 | 37 | </person> |
| 44 | 38 | <person xml:id="SBuzek" role="speaker"> |
| 45 | 39 | <persName>S. Buzek</persName> |
| 46 | 40 | </person> |
| 47 | - <person xml:id="SKrzyzanowski" role="speaker"> | |
| 41 | + <person xml:id="SKrzyżanowski" role="speaker"> | |
| 48 | 42 | <persName>S. Krzyżanowski</persName> |
| 49 | 43 | </person> |
| 50 | 44 | <person xml:id="SStecki" role="speaker"> |
| 51 | 45 | <persName>S. Stecki</persName> |
| 52 | 46 | </person> |
| 53 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 47 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 54 | 48 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 55 | 49 | </person> |
| 50 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 51 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 52 | + </person> | |
| 56 | 53 | </particDesc> |
| 57 | 54 | </profileDesc> |
| 58 | 55 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00010-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">z 10 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">z dnia 31 stycznia 1923 r.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o g dżinie 4 min. 20 po pół.).</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o g dżinie 4 min. 20 po poł.).</u> | |
| 13 | 10 | </div> |
| 14 | 11 | <div xml:id="div-2"> |
| 15 | - <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram 10 posiedzenie Senatu. Protokół 8 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 9 posiedzenia leży w biurze senackiem do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senat. Glogier i Kopciński.</u> | |
| 16 | - <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Listę mówców prowadzi s. Kopciński</u> | |
| 17 | - <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Porządek dzienny jest następujący: 1) Ustawa, zmieniająca art. 1, 7 i 11 ustawy z dnia 4 kwietnia 1922 r., o obowiązku zarządów gmin miejskich dostarczania pomieszczeń. (Dz. Ust. Rz. P. nr. 33, poz. 264).</u> | |
| 18 | - <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">2) Ustawa w przedmiocie zmiany ustawy niemieckiej z dnia 20 grudnia 1911 r., o ubezpieczeniu urzędników prywatnych. (Dz. Ust. Rz. Niem. str. 989, Dz. Ust. Rz. P. nr. 89, poz. 804).</u> | |
| 19 | - <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">3. Ustawa o emisji IV serii biletów skarbowych.</u> | |
| 20 | - <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Nie słyszę protestów, uważam porządek dzienny za przyjęty.</u> | |
| 21 | - <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Przystępujemy do 1 punktu porządku dziennego: Ustawa, zmieniająca art. 1, 7 i 11 ustawy z dnia 4 kwietnia 1922 r., o obowiązku zarządów gmin miejskich dostarczania pomieszczeń (Dz. Ust. nr, 33, poz. 264) Głos ma s. Baliński.</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram 10 posiedzenie Senatu. Protokół 8 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 9 posiedzenia leży w biurze senackiem do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senat. Glogier i Kopciński.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Listę mówców prowadzi s. Kopciński.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Porządek dzienny jest następujący: 1) Ustawa, zmieniająca art. 1, 7 i 11 ustawy z dnia 4 kwietnia 1922 r., o obowiązku zarządów gmin miejskich dostarczania pomieszczeń. (Dz. Ust. Rz. P. nr. 33, poz. 264).</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">2) Ustawa w przedmiocie zmiany ustawy niemieckiej z dnia 20 grudnia 1911 r., o ubezpieczeniu urzędników prywatnych. (Dz. Ust. Rz. Niem. str. 989, Dz. Ust. Rz. P. nr. 89, poz. 804).</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">3. Ustawa o emisji IV serii biletów skarbowych.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Nie słyszę protestów, uważam porządek dzienny za przyjęty.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Przystępujemy do 1 punktu porządku dziennego: Ustawa, zmieniająca art. 1, 7 i 11 ustawy z dnia 4 kwietnia 1922 r., o obowiązku zarządów gmin miejskich dostarczania pomieszczeń (Dz. Ust. nr, 33, poz. 264) Głos ma s. Baliński.</u> | |
| 22 | 19 | </div> |
| 23 | 20 | <div xml:id="div-3"> |
| 24 | - <u xml:id="u-3.0" who="#SBalinski">Wysoki Senacie, Sejm uchwalił 23 stycznia r. b. kilka drobnych zmian do ustawy z dnia 4 kwietnia 1922 r., w sprawie dostarczania przez zarządy gmin miejskich pomieszczeń dla pewnych kategorii funkcjonariuszów. Zmiany te nie są zasadnicze, tylko precyzują dokładniej przywileje, które wypływają z tej ustawy dla posłów i senatorów.</u> | |
| 25 | - <u xml:id="u-3.1" who="#SBalinski">Stąd też, Komisja Prawnicza, w której imieniu mam zaszczyt przemawiać, doszła jednomyślnie do wniosku, że te zmiany zasługują w zupełności i pod względem swojej celowości i sprawiedliwości na to, aby były przyjęte przez Wysoki Senat. Tembardziej, że ta sprawa jest bardzo pilna, bo każdy dzień zwłoki utrudnia posłom i senatorom korzystanie z mieszkań i pokoi w hotelach w Warszawie, co się, naturalnie, źle odbija na spełnianiu przez nich obowiązków, do których są powołani przez Konstytucję i wybory.</u> | |
| 26 | - <u xml:id="u-3.2" who="#SBalinski">W szczególności, zmiana ta dotyczy art. 1 projektu ustawy przez Sejm uchwalonej, oraz kilku punktów odpowiedniego artykułu ustawy z dnia 4 kwietnia 1922 r. Mianowicie, w art. 1 jest uchwalona zmiana do p. 2. Ten p. 2 w ustawie dotychczasowej opiewał, że prawo do otrzymywania mieszkań od zarządów gmin mają przedewszystkiem, pod nr. 1, posłowie państw, akredytowanych przy Rzeczypospolitej Polskiej, pod nr. 2 — posłowie do ciał prawodawczych w siedzibie tych ciał. Ten p. 2 został zredagowany daleko lepiej, a mianowicie, że obowiązek gminy dostarczania mieszkań istnieje także dla posłów na Sejm i senatorów w miejscu obradowania Sejmu i Senatu. Ta formułka oczywiście jest ściślejsza, dokładniejsza i lepsza od poprzedniej, i Komisja Prawnicza sądzi, że zasługuje na zatwierdzenie.</u> | |
| 27 | - <u xml:id="u-3.3" who="#SBalinski">Następnie, do punktu 1 art. 7 ustawy. Art. 7 dotyczy również prawa otrzymywania na czasowy pobyt t. zw. numerów, czyli pokojów w hotelach. Otóż, skoro to samo prawo przysługuje posłom co do mieszkań, według punktu 2 art. 1, to naturalnie ono tak samo musi dotyczyć posłów i senatorów w hotelach. Dlatego też punkt 1 art. 7 został uzupełniony w ustawie — że prawo to przysługuje i dla — „przedstawicieli rządów państw obcych, akredytowanych przy Rządzie Rzeczypospolitej Polskiej, cywilnych i wojskowych misji tych państw, oraz posłów na Sejm i senatorów w miejscu obradowania Sejmu i Senatu”. Dodatek ten, naturalnie, jest konsekwencją pierwszej zmiany i zasługuje również na zatwierdzenie.</u> | |
| 28 | - <u xml:id="u-3.4" who="#SBalinski">Dalej proponowana jest jeszcze zmiana, dotycząca t. zw. sprawy kolejności. Według ustawy z dnia 4 kwietnia 1922 r. kolejność wydawania mieszkań funkcjonariuszom przez zarządy gminne, zależy od kolejności zgłoszenia przez nich żądań. Naturalnie, że zgłoszenia niezupełnie odpowiadały potrzebie mieszkań i numerów dla obcych posłów oraz dla posłów i senatorów. Dlatego też, w pierwszej części tej ustawy wprowadzono taką zmianę: — „Prawo pierwszeństwa do otrzymania przydzielonych lokali zależy od kolejności zgłoszeń o przydzielenie, z wyjątkiem uprawnionych z punktu 1 i 2 art. 1”, a to właśnie posłów obcych mocarstw i posłów i senatorów.</u> | |
| 29 | - <u xml:id="u-3.5" who="#SBalinski">To jest słuszne.</u> | |
| 30 | - <u xml:id="u-3.6" who="#SBalinski">Druga część tego artykułu brzmi: — „oraz w wypadkach ważnego interesu państwowego z p. 3 i 4 tegoż artykułu, którym przysługuje, a przedewszystkiem posłom i senatorom (t. j. właśnie ów dodatek) prawo pierwszeństwa przed innymi petentami”. Właściwie, proszę Wysokiego Senatu, ten dodatek, — „a przedewszystkiem posłom i senatorom” jest niepotrzebny, dlatego, że to samo prawo otrzymywania mieszkań, bez względu na kolejność zgłoszeń, już wypływa z pierwszego ustępu tego artykułu, bo tak samo są wolne od kolejności osoby, wymienione w punkcie 1 i 2 art 1, a właściwie w drugim punkcie artykułu tego, który mówi o posłach i senatorach. Jakkolwiek Komisja Prawnicza z punktu widzenia konstrukcji prawodawczej uważałaby, że ten dodatek jest właściwie niepotrzebny, jednakże wobec nagłości sprawy, a błahości zarzutu uważa, że nie warto z tego powodu robić zwłoki w uchwaleniu tego prawa i proponuje, ażeby bez względu na tę usterkę redakcji, utrzymać ją w brzmieniu, jakie Sejm uchwalił.</u> | |
| 31 | - <u xml:id="u-3.7" who="#SBalinski">Następnie jest zmiana w punkcie 4 art. 11 ustawy z 4 kwietnia. Ten ustęp dotyczy specjalnego przywileju, jaki ustawa pozostawia właścicielom mieszkań, ażeby w razie, kiedy zarząd gminy zażąda, aby właściciel lokalu przyjął kandydata, właściciel lokalu miał prawo nie przyjęcia go, ale pod warunkiem, ażeby w ciągu dni 4 przyjął innego kandydata z listy, który dla niego będzie bardziej pożądanym. Otóż, od tego przywileju właścicieli lokali, od tego prawa są zwolnieni według ustawy przedstawiciele obcych państw, oraz posłowie na Sejm i senatorowie. I to jest bardzo słuszne, albowiem byłoby niepożądane, aby ci posłowie i senatorowie wobec prac w Sejmie, musieli jeszcze czekać 4 dni, zanim właściciel lokalu zdecyduje się na wybór.</u> | |
| 32 | - <u xml:id="u-3.8" who="#SBalinski">Wskutek tego bardzo słusznie dodano następujące słowa: — „posiadacz lokalu zakwalifikowanego do zajęcia, ma prawo odrzucić przysłanego przez zarząd gminy kandydata z wyjątkiem posłów i senatorów, lecz w takim razie obowiązany jest do dni 4 wybrać lokatora z pośród osób, zamieszczonych na listach, uprawnionych do otrzymania mieszkań petentów. Czyli, że ten dodatek — „z wyjątkiem posłów i senatorów”, przyjęty przez Sejm, zasługuje zupełnie na uznanie, ponieważ rzeczywiście ułatwia senatorom i posłom natychmiastowe otrzymanie lokalu, czy pokoju, który zarząd gminy wskazał.</u> | |
| 33 | - <u xml:id="u-3.9" who="#SBalinski">I tutaj Komisja Prawnicza czuje się w obowiązku zastrzec, iż szkoda, że Sejm, zmieniając trochę ten artykuł, również nie zmienił i pewnej nieszczęśliwej i nietrafnej redakcji całego ustępu, który jest rzeczywiście dwuznaczny. Ale i tu również, komisja uważała, że dla tak błahego powodu niema racji zmieniać brzmienia, bo w takim razie trzebaby całą ustawę jeszcze raz zwrócić do Sejmu, co pociągnęłoby niepożądaną zwłokę. To tylko jeszcze podnosi potrzebę tego punktu regulaminu, który Senat uchwalił, t. j. o wyłonieniu 3 członków z Komisji Prawniczej, aby niezależnie od samej treści ustaw, badała ich racjonalność i stylowość, ich konstrukcję prawodawczą i także pod względem językowym, czyniła poprawki. Byłoby może pożądanem, żeby i w Sejmie ta sama praktyka była stosowana.</u> | |
| 34 | - <u xml:id="u-3.10" who="#SBalinski">Dalszy ustęp zostanie zatrzymany w tej samej redakcji, co i w ustawie:</u> | |
| 35 | - <u xml:id="u-3.11" who="#SBalinski">„O ile tego obowiązku nie spełni, nastąpi niezwłoczny przydział lokatora przez zarząd gminy, przyczem uwzględniony być winien stan rodzinny posiadacza mieszkania i lokatora”.</u> | |
| 36 | - <u xml:id="u-3.12" who="#SBalinski">„Wyznaczenie podlegającej przydzieleniu części mieszkania należy w tym wypadku do zarządu gminy, posiadaczowi lokalu zaś prawo zażalenia przysługiwać nie będzie”.</u> | |
| 37 | - <u xml:id="u-3.13" who="#SBalinski">To jest to samo, co w tekście ustawy dotychczasowej.</u> | |
| 38 | - <u xml:id="u-3.14" who="#SBalinski">Art. 2. — „Wykonanie niniejszej ustawy powierza się Ministrowi Spraw Wewnętrznych, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości” i Art. 3. „Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia”, co jest bardzo naturalne, gdyż każdy dzień jest bardzo ważny ze względu na to, żeby posłowie i senatorowie mieli mieszkania.</u> | |
| 39 | - <u xml:id="u-3.15" who="#SBalinski">Z tych wszystkich względów, Komisja Prawnicza wnosi, aby Wysoki Senat zechciał uchwalić projekt zmiany tych artykułów do ustawy o obowiązku zarządów gmin miejskich dostarczania pomieszczeń (Dz. Ust. Rz. P. Nr. 33, poz. 264) w brzmieniu, przyjętem przez Sejm Rzeczypospolitej.</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SBaliński">Wysoki Senacie, Sejm uchwalił 23 stycznia r. b. kilka drobnych zmian do ustawy z dnia 4 kwietnia 1922 r., w sprawie dostarczania przez zarządy gmin miejskich pomieszczeń dla pewnych kategorii funkcjonariuszów. Zmiany te nie są zasadnicze, tylko precyzują dokładniej przywileje, które wypływają z tej ustawy dla posłów i senatorów.</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-3.1" who="#SBaliński">Stąd też, Komisja Prawnicza, w której imieniu mam zaszczyt przemawiać, doszła jednomyślnie do wniosku, że te zmiany zasługują w zupełności i pod względem swojej celowości i sprawiedliwości na to, aby były przyjęte przez Wysoki Senat. Tembardziej, że ta sprawa jest bardzo pilna, bo każdy dzień zwłoki utrudnia posłom i senatorom korzystanie z mieszkań i pokoi w hotelach w Warszawie, co się, naturalnie, źle odbija na spełnianiu przez nich obowiązków, do których są powołani przez Konstytucję i wybory.</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-3.2" who="#SBaliński">W szczególności, zmiana ta dotyczy art. 1 projektu ustawy przez Sejm uchwalonej, oraz kilku punktów odpowiedniego artykułu ustawy z dnia 4 kwietnia 1922 r. Mianowicie, w art. 1 jest uchwalona zmiana do p. 2. Ten p. 2 w ustawie dotychczasowej opiewał, że prawo do otrzymywania mieszkań od zarządów gmin mają przedewszystkiem, pod nr. 1, posłowie państw, akredytowanych przy Rzeczypospolitej Polskiej, pod nr. 2 — posłowie do ciał prawodawczych w siedzibie tych ciał. Ten p. 2 został zredagowany daleko lepiej, a mianowicie, że obowiązek gminy dostarczania mieszkań istnieje także dla posłów na Sejm i senatorów w miejscu obradowania Sejmu i Senatu. Ta formułka oczywiście jest ściślejsza, dokładniejsza i lepsza od poprzedniej, i Komisja Prawnicza sądzi, że zasługuje na zatwierdzenie.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-3.3" who="#SBaliński">Następnie, do punktu 1 art. 7 ustawy. Art. 7 dotyczy również prawa otrzymywania na czasowy pobyt t. zw. numerów, czyli pokojów w hotelach. Otóż, skoro to samo prawo przysługuje posłom co do mieszkań, według punktu 2 art. 1, to naturalnie ono tak samo musi dotyczyć posłów i senatorów w hotelach. Dlatego też punkt 1 art. 7 został uzupełniony w ustawie — że prawo to przysługuje i dla „przedstawicieli rządów państw obcych, akredytowanych przy Rządzie Rzeczypospolitej Polskiej, cywilnych i wojskowych misji tych państw, oraz posłów na Sejm i senatorów w miejscu obradowania Sejmu i Senatu”. Dodatek ten, naturalnie, jest konsekwencją pierwszej zmiany i zasługuje również na zatwierdzenie.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-3.4" who="#SBaliński">Dalej proponowana jest jeszcze zmiana, dotycząca t. zw. sprawy kolejności. Według ustawy z dnia 4 kwietnia 1922 r. kolejność wydawania mieszkań funkcjonariuszom przez zarządy gminne, zależy od kolejności zgłoszenia przez nich żądań. Naturalnie, że zgłoszenia niezupełnie odpowiadały potrzebie mieszkań i numerów dla obcych posłów oraz dla posłów i senatorów. Dlatego też, w pierwszej części tej ustawy wprowadzono taką zmianę: „Prawo pierwszeństwa do otrzymania przydzielonych lokali zależy od kolejności zgłoszeń o przydzielenie, z wyjątkiem uprawnionych z punktu 1 i 2 art. 1”, a to właśnie posłów obcych mocarstw i posłów i senatorów.</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-3.5" who="#SBaliński">To jest słuszne.</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-3.6" who="#SBaliński">Druga część tego artykułu brzmi: „oraz w wypadkach ważnego interesu państwowego z p. 3 i 4 tegoż artykułu, którym przysługuje, a przedewszystkiem posłom i senatorom (t. j. właśnie ów dodatek) prawo pierwszeństwa przed innymi petentami”. Właściwie, proszę Wysokiego Senatu, ten dodatek, „a przedewszystkiem posłom i senatorom” jest niepotrzebny, dlatego, że to samo prawo otrzymywania mieszkań, bez względu na kolejność zgłoszeń, już wypływa z pierwszego ustępu tego artykułu, bo tak samo są wolne od kolejności osoby, wymienione w punkcie 1 i 2 art 1, a właściwie w drugim punkcie artykułu tego, który mówi o posłach i senatorach. Jakkolwiek Komisja Prawnicza z punktu widzenia konstrukcji prawodawczej uważałaby, że ten dodatek jest właściwie niepotrzebny, jednakże wobec nagłości sprawy, a błahości zarzutu uważa, że nie warto z tego powodu robić zwłoki w uchwaleniu tego prawa i proponuje, ażeby bez względu na tę usterkę redakcji, utrzymać ją w brzmieniu, jakie Sejm uchwalił.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-3.7" who="#SBaliński">Następnie jest zmiana w punkcie 4 art. 11 ustawy z 4 kwietnia. Ten ustęp dotyczy specjalnego przywileju, jaki ustawa pozostawia właścicielom mieszkań, ażeby w razie, kiedy zarząd gminy zażąda, aby właściciel lokalu przyjął kandydata, właściciel lokalu miał prawo nie przyjęcia go, ale pod warunkiem, ażeby w ciągu dni 4 przyjął innego kandydata z listy, który dla niego będzie bardziej pożądanym. Otóż, od tego przywileju właścicieli lokali, od tego prawa są zwolnieni według ustawy przedstawiciele obcych państw, oraz posłowie na Sejm i senatorowie. I to jest bardzo słuszne, albowiem byłoby niepożądane, aby ci posłowie i senatorowie wobec prac w Sejmie, musieli jeszcze czekać 4 dni, zanim właściciel lokalu zdecyduje się na wybór.</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-3.8" who="#SBaliński">Wskutek tego bardzo słusznie dodano następujące słowa: „posiadacz lokalu zakwalifikowanego do zajęcia, ma prawo odrzucić przysłanego przez zarząd gminy kandydata z wyjątkiem posłów i senatorów, lecz w takim razie obowiązany jest do dni 4 wybrać lokatora z pośród osób, zamieszczonych na listach, uprawnionych do otrzymania mieszkań petentów. Czyli, że ten dodatek „z wyjątkiem posłów i senatorów”, przyjęty przez Sejm, zasługuje zupełnie na uznanie, ponieważ rzeczywiście ułatwia senatorom i posłom natychmiastowe otrzymanie lokalu, czy pokoju, który zarząd gminy wskazał.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-3.9" who="#SBaliński">I tutaj Komisja Prawnicza czuje się w obowiązku zastrzec, iż szkoda, że Sejm, zmieniając trochę ten artykuł, również nie zmienił i pewnej nieszczęśliwej i nietrafnej redakcji całego ustępu, który jest rzeczywiście dwuznaczny. Ale i tu również, komisja uważała, że dla tak błahego powodu niema racji zmieniać brzmienia, bo w takim razie trzebaby całą ustawę jeszcze raz zwrócić do Sejmu, co pociągnęłoby niepożądaną zwłokę. To tylko jeszcze podnosi potrzebę tego punktu regulaminu, który Senat uchwalił, t. j. o wyłonieniu 3 członków z Komisji Prawniczej, aby niezależnie od samej treści ustaw, badała ich racjonalność i stylowość, ich konstrukcję prawodawczą i także pod względem językowym, czyniła poprawki. Byłoby może pożądanem, żeby i w Sejmie ta sama praktyka była stosowana.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-3.10" who="#SBaliński">Dalszy ustęp zostanie zatrzymany w tej samej redakcji, co i w ustawie:</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-3.11" who="#SBaliński">„O ile tego obowiązku nie spełni, nastąpi niezwłoczny przydział lokatora przez zarząd gminy, przyczem uwzględniony być winien stan rodzinny posiadacza mieszkania i lokatora”.</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-3.12" who="#SBaliński">„Wyznaczenie podlegającej przydzieleniu części mieszkania należy w tym wypadku do zarządu gminy, posiadaczowi lokalu zaś prawo zażalenia przysługiwać nie będzie”.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-3.13" who="#SBaliński">To jest to samo, co w tekście ustawy dotychczasowej.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-3.14" who="#SBaliński">Art. 2. „Wykonanie niniejszej ustawy powierza się Ministrowi Spraw Wewnętrznych, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości” i Art. 3. „Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia”, co jest bardzo naturalne, gdyż każdy dzień jest bardzo ważny ze względu na to, żeby posłowie i senatorowie mieli mieszkania.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-3.15" who="#SBaliński">Z tych wszystkich względów, Komisja Prawnicza wnosi, aby Wysoki Senat zechciał uchwalić projekt zmiany tych artykułów do ustawy o obowiązku zarządów gmin miejskich dostarczania pomieszczeń (Dz. Ust. Rz. P. Nr. 33, poz. 264) w brzmieniu, przyjętem przez Sejm Rzeczypospolitej.</u> | |
| 40 | 37 | </div> |
| 41 | 38 | <div xml:id="div-4"> |
| 42 | - <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt więcej się nie zapisał. Stawiam pod głosowanie całą ustawę, zmieniającą ustawę z dnia 4 kwietnia 1922 r.</u> | |
| 43 | - <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za całą ustawą, aby wstali. Stoi większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 44 | - <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: — „Ustawa w przedmiocie zmiany ustawy niemieckiej z dn. 20 grudnia 1911 r., o ubezpieczeniu urzędników prywatnych (Dz. Ust. Rzeszy Niem. str. 989 i Dz. Ust. Rzeczp. P. Nr. 89, poz. 804).</u> | |
| 45 | - <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Głos ma referent senator Posner.</u> | |
| 39 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt więcej się nie zapisał. Stawiam pod głosowanie całą ustawę, zmieniającą ustawę z dnia 4 kwietnia 1922 r.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za całą ustawą, aby wstali. Stoi większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: „Ustawa w przedmiocie zmiany ustawy niemieckiej z dn. 20 grudnia 1911 r., o ubezpieczeniu urzędników prywatnych (Dz. Ust. Rzeszy Niem. str. 989 i Dz. Ust. Rzeczp. P. Nr. 89, poz. 804).</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-4.3" who="#Marszałek">Głos ma referent senator Posner.</u> | |
| 46 | 43 | </div> |
| 47 | 44 | <div xml:id="div-5"> |
| 48 | - <u xml:id="u-5.0" who="#S">Posner:</u> | |
| 49 | - <u xml:id="u-5.1" who="#S">Wysoki Senacie. Senat otrzymał od Sejmu projekt ustawy, dotyczącej sprostowania ustawy z dnia 22 września 1922 r., w przedmiocie zmiany ustawy niemieckiej z dnia 20 grudnia 1911 r. o ubezpieczeniu urzędników prywatnych. Zmiany, które Sejm wprowadził do ustawy, uchwalonej we wrześniu r. z., zasadniczo są bardzo drobne, chodzi właściwie tylko o jedną zmianę, o czystą korektywę literacką. Mianowicie, w art. 2 ustawy z dnia 22 września, w wierszu pierwszym, zamiast wydrukować 16, wydrukowano 17. Otóż cała zmiana, wprowadzona przez Sejm do owej ustawy, na ostatniem posiedzeniu, polega na sprostowaniu, a mianowicie, ażeby art. 16 był rzeczywiście 16 i odpowiadał 16 artykułowi ustawy niemieckiej z grudnia 1911 r.</u> | |
| 50 | - <u xml:id="u-5.2" who="#S">A następnie artykuł 2: — „Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia z mocą obowiązującą od 1 października 1922 r., a wykonanie jej porucza się Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej Komisja Prawnicza Senatu przegłosowała oba te artykuły, nie zgłasza do nich poprawek i wnosi: Wysoki Senat zechce zmiany, wprowadzone do ustawy wrześniowej 1922 r., a polegające na zmianie artykułu 17 na 16, przyjąć w brzmieniu, przyjętem przez Sejm.</u> | |
| 45 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SPosner">Wysoki Senacie. Senat otrzymał od Sejmu projekt ustawy, dotyczącej sprostowania ustawy z dnia 22 września 1922 r., w przedmiocie zmiany ustawy niemieckiej z dnia 20 grudnia 1911 r. o ubezpieczeniu urzędników prywatnych. Zmiany, które Sejm wprowadził do ustawy, uchwalonej we wrześniu r. z., zasadniczo są bardzo drobne, chodzi właściwie tylko o jedną zmianę, o czystą korektywę literacką. Mianowicie, w art. 2 ustawy z dnia 22 września, w wierszu pierwszym, zamiast wydrukować 16, wydrukowano 17. Otóż cała zmiana, wprowadzona przez Sejm do owej ustawy, na ostatniem posiedzeniu, polega na sprostowaniu, a mianowicie, ażeby art. 16 był rzeczywiście 16 i odpowiadał 16 artykułowi ustawy niemieckiej z grudnia 1911 r.</u> | |
| 46 | + <u xml:id="u-5.1" who="#SPosner">A następnie artykuł 2: „Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia z mocą obowiązującą od 1 października 1922 r., a wykonanie jej porucza się Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej Komisja Prawnicza Senatu przegłosowała oba te artykuły, nie zgłasza do nich poprawek i wnosi: Wysoki Senat zechce zmiany, wprowadzone do ustawy wrześniowej 1922 r., a polegające na zmianie artykułu 17 na 16, przyjąć w brzmieniu, przyjętem przez Sejm.</u> | |
| 51 | 47 | </div> |
| 52 | 48 | <div xml:id="div-6"> |
| 53 | - <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głosu nikt więcej nie żąda, poddaję pod głosowanie całą ustawę, dotyczącą sprostowania ustawy z dnia 22 września 1922 r., w przedmiocie zmiany ustawy niemieckiej z dnia 20 grudnia 1911 r., o ubezpieczeniu urzędników prywatnych. Proszę Senatorów, którzy są za całą ustawą, aby wstali. Stoi większość, konstatuję więc, że ustawa w brzmieniu, przyjętem przez Sejm, bez zmiany jest przyjęta.</u> | |
| 54 | - <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego</u> | |
| 55 | - <u xml:id="u-6.2" who="#komentarz">(czyta):</u> | |
| 56 | - <u xml:id="u-6.3" who="#Marszalek">Ustawa o emisji IV serii biletów skarbowych.</u> | |
| 57 | - <u xml:id="u-6.4" who="#Marszalek">Głos ma referent b. Buzek.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Głosu nikt więcej nie żąda, poddaję pod głosowanie całą ustawę, dotyczącą sprostowania ustawy z dnia 22 września 1922 r., w przedmiocie zmiany ustawy niemieckiej z dnia 20 grudnia 1911 r., o ubezpieczeniu urzędników prywatnych. Proszę Senatorów, którzy są za całą ustawą, aby wstali. Stoi większość, konstatuję więc, że ustawa w brzmieniu, przyjętem przez Sejm, bez zmiany jest przyjęta.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego.</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-6.2" who="#komentarz">(czyta:)</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-6.3" who="#Marszałek">Ustawa o emisji IV serii biletów skarbowych.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-6.4" who="#Marszałek">Głos ma referent b. Buzek.</u> | |
| 58 | 54 | </div> |
| 59 | 55 | <div xml:id="div-7"> |
| 60 | 56 | <u xml:id="u-7.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie!</u> |
| 61 | - <u xml:id="u-7.1" who="#SBuzek">Ustawa, którą w imieniu Komisji Skarbowo- Budżetowej mam zaszczyt referować, należy do bardzo pilnych. Mianowicie, jutro, dnia 1 lutego upływa termin płatności biletów skarbowych III serii, wypuszczonych na mocy ustawy z dnia 17 grudnia 1921 r. Biletów tych jest w obiegu na 48 do 49 miliardów. Z dniem 30 października 1922 r. było ich dokładnie na 48.456.890.000. Ponieważ termin płatności przypada jutro, przeto bilety te, o ile będą do zapłaty przedstawione, muszą być zapłacone gotówką, albo co jest rzeczą najbardziej pożądaną, tak dla Skarbu Państwa, jak i dla świata kupieckiego, nowemi biletami skarbowemu Upoważnienie do wypuszczenia tych nowych biletów skarbowych IV emisji, powinnoby się uchwalić dzisiaj, jeżeli nie mają nastąpić przeszkody przykre dla stosunków finansowych Rzeczypospolitej Polskiej.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-7.1" who="#SBuzek">Ustawa, którą w imieniu Komisji Skarbowo-Budżetowej mam zaszczyt referować, należy do bardzo pilnych. Mianowicie, jutro, dnia 1 lutego upływa termin płatności biletów skarbowych III serii, wypuszczonych na mocy ustawy z dnia 17 grudnia 1921 r. Biletów tych jest w obiegu na 48 do 49 miliardów. Z dniem 30 października 1922 r. było ich dokładnie na 48.456.890.000. Ponieważ termin płatności przypada jutro, przeto bilety te, o ile będą do zapłaty przedstawione, muszą być zapłacone gotówką, albo co jest rzeczą najbardziej pożądaną, tak dla Skarbu Państwa, jak i dla świata kupieckiego, nowemi biletami skarbowemu Upoważnienie do wypuszczenia tych nowych biletów skarbowych IV emisji, powinnoby się uchwalić dzisiaj, jeżeli nie mają nastąpić przeszkody przykre dla stosunków finansowych Rzeczypospolitej Polskiej.</u> | |
| 62 | 58 | <u xml:id="u-7.2" who="#SBuzek">Ustawa, którą mam zaszczyt referować, jest zupełnie jednobrzmiąca z dwoma poprzedniemi ustawami, mianowicie z ustawą z dnia 10 maja 1921 r. (Dz. Ust. Rz. P. Nr. 41, poz. 250) o emisji serii II biletów skarbowych oraz z ustawą z dnia 17 grudnia 1921 r. (Dz. Ust. Rz. P. Nr. 106, poz. 771) o emisji serii III biletów skarbowych. Jedyna różnica między tą ustawą, a tamtemi zachodzi tylko co do kwoty, na którą bilety skarbowe mają być wydane. Mianowicie ustawa o II serii upoważniała Ministra Skarbu do emitowania biletów skarbowych na kwotę 5 miliardów marek, co następnie nowelą do tej ustawy z dn. 30 lipca 1921 roku zostało podwyższone do 15 miliardów marek. Ustawa zaś z dn. 17 grudnia 1921 r., o wypuszczeniu serii III biletów skarbowych upoważniała Ministra Skarbu do wypuszczenia tych biletów na kwotę 30 miliardów marek, co następnie nowela z 31 marca 1922 r. powiększyła do kwoty 50 miliardów marek.</u> |
| 63 | 59 | <u xml:id="u-7.3" who="#SBuzek">Otóż ta ustawa, którą obecnie referuję, upoważnia Ministra Skarbu do wypuszczenia serii IV biletów skarbowych na ogólną sumę 200 miliardów marek.</u> |
| 64 | - <u xml:id="u-7.4" who="#SBuzek">Zdaje mi się, że ponieważ wszystkie inne punkty są zgodne z dawnemi ustawami, należy mi tylko uzasadnić wysokość tej kwoty. Mogłaby się ona komu wydawać za dużą, lecz mojem zdaniem, możnaby, według mojego stanowiska, zgodzić się bez ujmy, a nawet z korzyścią dla Skarbu Państwa, nawet na kwotę wyższą, czemu zresztą Sejm dał wyraz w ten sposób, że gdy Ministerstwo proponowało 150 miliardów, Sejm z własnej inicjatywy powiększył tę kwotę do 200 miliardów. Dlaczego się to stało. Dlatego, ponieważ, im więcej się nam uda emitować biletów skarbowych, tern mniejsza będzie zachodziła potrzeba emisji banknotów.</u> | |
| 65 | - <u xml:id="u-7.5" who="#SBuzek">Z tego powodu państwa zagraniczne, o wiele chętniej emitują bilety skarbowe, niż nowe banknoty. Klasycznym przykładem tego w czasach powojennych jest państwo angielskie. Anglia odznaczała się w czasach przedwojennych bardzo małym obiegiem funtów szterlingów. W 1910 r. 31 grudnia było ich w obiegu 28 milionów, w 1913 roku — 29.608.000, a więc mniej, niż 30 milionów f. szt. Wskutek wojny musiano zwiększyć emisję banknotów i 31 grudnia 1921 r. było w obiegu 126 520.000 f. szt., a więc cztery razy więcej. Jednak zapotrzebowanie skarbu było znacznie większe i państwo angielskie pomagało sobie w ten sposób, że wypuszczało bilety skarbowe zamiast banknotów i tych biletów skarbowych było w obiegu 30 września 1921 r. 1.120.800.000 f. szt., to znaczy, że biletów skarbowych było w obiegu 9 razy więcej, niż banknotów. Ilość tych biletów dorównywała ilości wszystkich wydatków skarbowych państwa angielskiego w 1921—1922 r. Mianowicie wydatki Anglii w tym roku wynosiły 1.089.728.000 funtów szterlingów, a więc kwotę niemal zupełnie tę samą, co kwota biletów skarbowych, znajdujących się w obiegu.</u> | |
| 66 | - <u xml:id="u-7.6" who="#SBuzek">Otóż, trzeba, proszę Panów, zaznaczyć, że jeżeli my dajemy Ministrowi Skarbu uprawnienie na wypuszczenie 200 miliardów biletów skarbowych, to jest kwota bardzo niska, wobec tego, iż ilość banknotów w obiegu wynosi 819 miliardów, a cały nasz budżet w roku 1923 będzie wykazywał wydatki w kwocie od 4—5 tysięcy miliardów.</u> | |
| 67 | - <u xml:id="u-7.7" who="#SBuzek">Te 200 miliardów w biletach skarbowych okażą się również kwotą niesłychanie niską, jeżeli do porównania weźmiemy przedwojenny obieg biletów skarbowych w państwach zagranicznych. I tak np.</u> | |
| 68 | - <u xml:id="u-7.8" who="#SBuzek">W Rzeszy Niemieckiej stosunki miały się w^ ^sposób następujący. Z 1910 r. mam zupełnie dokładną statystykę. Otóż w 1910 r. w Rzeszy Niemieckiej było banknotów w obiegu 2.072.000.000 marek, a biletów skarbowych samej Rzeszy było w obiegu na 600 milionów marek. Do tego jednak trzeba dodać 323 miliony marek w biletach skarbowych bezprocentowych, prócz tego, bilety skarbowe pruskie i bawarskie. Pruskich było na sto milionów marek, a więc razem było w Rzeszy biletów skarbowych na przeszło 1 miliard marek, podczas, gdy wszystkich banknotów w obiegu było tylko dwa miliardy. Wydatki zaś skarbu Rzeszy Niemieckiej i poszczególnych państw niemieckich wynosiły wówczas 7.650.000.000 mk. Jeśli porównamy tę przedwojenną niemiecką emisję biletów skarbowych z ówczesną ilością banknotów, będących w obiegu, i z wydatkami skarbu państwa, to okaże się znów to samo, co się okazało z porównania z Anglią — iż mianowicie, ilość tych naszych biletów skarbowych, które mają być puszczone w obieg na podstawie upoważnienia, udzielonego w myśl tej ustawy Ministrowi Skarbu, jest bardzo małą i życzyćby sobie należało, żeby w krótkim czasie świat kupiecki zapotrzebował kwot większych, bo oczywista, gdyby wtedy udało się emitować więcej biletów skarbowych, byłoby to z korzyścią dla Skarbu Rzeczypospolitej.</u> | |
| 69 | - <u xml:id="u-7.9" who="#SBuzek">Z tych powodów pozwalam sobie, w imieniu Komisji Skarbowo-Budżetowej, zgłosić wniosek następujący.</u> | |
| 70 | - <u xml:id="u-7.10" who="#SBuzek">Wysoki Senat uchwalić raczy: projekt ustawy z dnia 31 stycznia 1923 r., o wypuszczeniu serii IV-tej biletów skarbowych w brzmieniu, uchwalonem przez Sejm na posiedzeniu z dnia 26 stycznia 1923 r., Senat przyjmuje bez zmiany.</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-7.4" who="#SBuzek">Zdaje mi się, że ponieważ wszystkie inne punkty są zgodne z dawnemi ustawami, należy mi tylko uzasadnić wysokość tej kwoty. Mogłaby się ona komu wydawać za dużą, lecz mojem zdaniem, możnaby, według mojego stanowiska, zgodzić się bez ujmy, a nawet z korzyścią dla Skarbu Państwa, nawet na kwotę wyższą, czemu zresztą Sejm dał wyraz w ten sposób, że gdy Ministerstwo proponowało 150 miliardów, Sejm z własnej inicjatywy powiększył tę kwotę do 200 miliardów. Dlaczego się to stało. Dlatego, ponieważ, im więcej się nam uda emitować biletów skarbowych, tem mniejsza będzie zachodziła potrzeba emisji banknotów.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-7.5" who="#SBuzek">Z tego powodu państwa zagraniczne, o wiele chętniej emitują bilety skarbowe, niż nowe banknoty. Klasycznym przykładem tego w czasach powojennych jest państwo angielskie. Anglia odznaczała się w czasach przedwojennych bardzo małym obiegiem funtów szterlingów. W 1910 r. 31 grudnia było ich w obiegu 28 milionów, w 1913 roku — 29.608.000, a więc mniej, niż 30 milionów f. szt. Wskutek wojny musiano zwiększyć emisję banknotów i 31 grudnia 1921 r. było w obiegu 126 520.000 f. szt., a więc cztery razy więcej. Jednak zapotrzebowanie skarbu było znacznie większe i państwo angielskie pomagało sobie w ten sposób, że wypuszczało bilety skarbowe zamiast banknotów i tych biletów skarbowych było w obiegu 30 września 1921 r. 1.120.800.000 f. szt., to znaczy, że biletów skarbowych było w obiegu 9 razy więcej, niż banknotów. Ilość tych biletów dorównywała ilości wszystkich wydatków skarbowych państwa angielskiego w 1921–1922 r. Mianowicie wydatki Anglii w tym roku wynosiły 1.089.728.000 funtów szterlingów, a więc kwotę niemal zupełnie tę samą, co kwota biletów skarbowych, znajdujących się w obiegu.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-7.6" who="#SBuzek">Otóż, trzeba, proszę Panów, zaznaczyć, że jeżeli my dajemy Ministrowi Skarbu uprawnienie na wypuszczenie 200 miliardów biletów skarbowych, to jest kwota bardzo niska, wobec tego, iż ilość banknotów w obiegu wynosi 819 miliardów, a cały nasz budżet w roku 1923 będzie wykazywał wydatki w kwocie od 4–5 tysięcy miliardów.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-7.7" who="#SBuzek">Te 200 miliardów w biletach skarbowych okażą się również kwotą niesłychanie niską, jeżeli do porównania weźmiemy przedwojenny obieg biletów skarbowych w państwach zagranicznych. I tak np. w Rzeszy Niemieckiej stosunki miały się w sposób następujący. Z 1910 r. mam zupełnie dokładną statystykę. Otóż w 1910 r. w Rzeszy Niemieckiej było banknotów w obiegu 2.072.000.000 marek, a biletów skarbowych samej Rzeszy było w obiegu na 600 milionów marek. Do tego jednak trzeba dodać 323 miliony marek w biletach skarbowych bezprocentowych, prócz tego, bilety skarbowe pruskie i bawarskie. Pruskich było na sto milionów marek, a więc razem było w Rzeszy biletów skarbowych na przeszło 1 miliard marek, podczas, gdy wszystkich banknotów w obiegu było tylko dwa miliardy. Wydatki zaś skarbu Rzeszy Niemieckiej i poszczególnych państw niemieckich wynosiły wówczas 7.650.000.000 mk. Jeśli porównamy tę przedwojenną niemiecką emisję biletów skarbowych z ówczesną ilością banknotów, będących w obiegu, i z wydatkami skarbu państwa, to okaże się znów to samo, co się okazało z porównania z Anglią — iż mianowicie, ilość tych naszych biletów skarbowych, które mają być puszczone w obieg na podstawie upoważnienia, udzielonego w myśl tej ustawy Ministrowi Skarbu, jest bardzo małą i życzyćby sobie należało, żeby w krótkim czasie świat kupiecki zapotrzebował kwot większych, bo oczywista, gdyby wtedy udało się emitować więcej biletów skarbowych, byłoby to z korzyścią dla Skarbu Rzeczypospolitej.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-7.8" who="#SBuzek">Z tych powodów pozwalam sobie, w imieniu Komisji Skarbowo-Budżetowej, zgłosić wniosek następujący.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-7.9" who="#SBuzek">Wysoki Senat uchwalić raczy: projekt ustawy z dnia 31 stycznia 1923 r., o wypuszczeniu serii IV-tej biletów skarbowych w brzmieniu, uchwalonem przez Sejm na posiedzeniu z dnia 26 stycznia 1923 r., Senat przyjmuje bez zmiany.</u> | |
| 71 | 66 | </div> |
| 72 | 67 | <div xml:id="div-8"> |
| 73 | - <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma senator Stecki.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Otwieram dyskusję. Głos ma senator Stecki.</u> | |
| 74 | 69 | </div> |
| 75 | 70 | <div xml:id="div-9"> |
| 76 | 71 | <u xml:id="u-9.0" who="#SStecki">Wysoki Senacie! Już na posiedzeniu Komisji Skarbowo-Budżetowej zwracałem uwagę na to, że pilność sprawy, o której w tej chwili mówimy, jak również możliwe przykre następstwa nieuchwalenia zaprojektowanej przez p. Ministra Skarbu, a uchwalonej przez Sejm ustawy dotyczyć by mogły przedewszystkiem tylko pewnej sumy, mianowicie sumy 50 miliardów, która to suma w postaci biletów skarbowych IV emisji jest potrzebna dla zastąpienia III serii biletów skarbowych, których termin płatności upływa 1 lutego r. b. Nadwyżka, nad tę sumę, niezbędna dla terminowego zastąpienia biletami skarbowemi IV serii, biletów III serii, gdyby wszystkie zgłoszone zostały 1 lutego, nadwyżka ta nie wypływa z konieczności, ale jest wyrazem pewnej polityki skarbowej.</u> |
| 77 | 72 | <u xml:id="u-9.1" who="#SStecki">Otóż zaznaczyć pragnę, że niema, mojem zdaniem, należytego uzasadnienia tej sumy, z którą do Sejmu wystąpił p. Minister Skarbu i którą Sejm uchwalił. To bowiem, co Rząd przedłożył Sejmowi w druku, to, co się przytacza w druku na uzasadnienie, to są ogólniki, które mogły być również użyte do umotywowania każdego żądania, jakkolwiek wysoko zakrojonego.</u> |
| 78 | 73 | <u xml:id="u-9.2" who="#SStecki">Co się tyczy motywów, które skłoniły Sejm, aby pójść dwa razy dalej, aniżeli sobie tego życzył p. Minister Skarbu, to te motywy, oczywiście szczegółowe, nie są nam dostatecznie znane.</u> |
| 79 | - <u xml:id="u-9.3" who="#SStecki">Ponieważ żądanie uchwalenia IV serii emisji biletów skarbowych na sumę 200 miliardów marek nie wypływa, zdaniem mojem, z konieczności, lecz z pewnej polityki skarbowej, która oczywiście musiałaby być umotywowana i związana z ogólnym planem polityki, przeto wnoszę, aby Wysoki Senat zechciał przyjąć do art. 1 poprawkę treści następującej: — „W projekcie ustawy o wypuszczeniu serii IV biletów skarbowych, uchwalonej przez Sejm w dniu 26 stycznia r. b. w art. 1 zmienić wyrazy: — „200” na — „50”, t. zn. upoważnić p. Ministra Skarbu do wypuszczenia IV serii biletów skarbowych na ogólną sumę 50 miliardów marek polskich.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-9.3" who="#SStecki">Ponieważ żądanie uchwalenia IV serii emisji biletów skarbowych na sumę 200 miliardów marek nie wypływa, zdaniem mojem, z konieczności, lecz z pewnej polityki skarbowej, która oczywiście musiałaby być umotywowana i związana z ogólnym planem polityki, przeto wnoszę, aby Wysoki Senat zechciał przyjąć do art. 1 poprawkę treści następującej: „W projekcie ustawy o wypuszczeniu serii IV biletów skarbowych, uchwalonej przez Sejm w dniu 26 stycznia r. b. w art. 1 zmienić wyrazy: „200” na „50”, t. zn. upoważnić p. Ministra Skarbu do wypuszczenia IV serii biletów skarbowych na ogólną sumę 50 miliardów marek polskich.</u> | |
| 80 | 75 | </div> |
| 81 | 76 | <div xml:id="div-10"> |
| 82 | - <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Minister Skarbu.</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Głos ma p. Minister Skarbu.</u> | |
| 83 | 78 | </div> |
| 84 | 79 | <div xml:id="div-11"> |
| 85 | - <u xml:id="u-11.0" who="#MinisterSkarbupGrafatki">Z przedstawienia rzeczy wynikałoby, jak gdyby Sejm istotnie postawił sobie za zadanie jedynie powiększenie przedłożenia rządowego i jak gdyby Rząd w tej sprawie był czynnikiem biernym. Otóż, czuję się w obowiązku wyświetlić, że tak nie było.</u> | |
| 86 | - <u xml:id="u-11.1" who="#MinisterSkarbupGrafatki">Wniosek, opiewający na 100 maliardów, przedstawiony był przez mego poprzednika i uczyniony był w innych warunkach, kiedy nie brano pod uwagę tych okoliczności, które zaszły. A więc przedewszystkiem już po sformułowaniu pierwszego wniosku, tyczącego się 100 miliardów, oddziały Krajowej Kasy Pożyczkowej podały materiał, pozwalający się orientować, iż poprzednia wysokość zupełnie nie odpowiada zapotrzebowaniu, że zapotrzebowanie w szeregu miejscowości było nie uskutecznione ze względu na brak biletów. Wobec tego oczywiście zachodzi potrzeba uwzględnienia tego i dania możności sferom finansowo-kupieckim, które się zwracają po te bony, zaopatrzenia się w odpowiednie efekty, których nie było w kasie z tej racji tylko, że było za mało wypuszczonych biletów. Więc już ten wzgląd czysto realny upoważnia do podniesienia ogólnej sumy. Ale pozatem muszę podkreślić inną okoliczność, którą również bratem pod uwagę od pierwszego kroku, kiedy zacząłem zarządzać skarbem. Stoimy wobec miesiąca, przed którym musimy przygotować się do poważnej bardzo akcji, mianowicie do wprowadzenia na Górnym Śląsku marki polskiej. Pierwszym moim krokiem było upatrzyć ten moment i oznaczyć go na 1 marca, nie przewlekać sytuacji, gdyż miałem przeświadczenie i trwam przy niem, że tak będzie dobrze, ale trzeba się do tego przygotować i nie stanąć bezradnie wobec tego. I nie można całego ciężaru tego przygotowania zwalać jedynie na druk pieniędzy papierowych, a przecież jasnem jest, że właśnie bilety skarbowe pozwolą o pewną sumę mniej wydrukować pieniędzy papierowych.</u> | |
| 87 | - <u xml:id="u-11.2" who="#MinisterSkarbupGrafatki">W takim więc momencie, jak obecny, uważam, że zachodzi pilna i nagła potrzeba nie tylko dla 50 miliardów, które są potrzebne dla rozrachunków z tymi, którzy już mają je w ręku, ale również i dla reszty 150 miliardów, bo to nie jest rzecz, którą można odwlekać, nie można bowiem powiedzieć sobie, że dopiero po przedstawieniu programu przyjdzie właśnie moment powiedzenia, czy mniej, czy więcej. To jest ważny moment i żadnym atutem gardzić nie można, a to jest jeden z lepszych i uczciwszych atutów, bo chodzi o to, aby Skarb miał duży zapas marek i waluty wtedy, kiedy się chce wprowadzić markę polską na Górnym Śląsku.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-11.0" who="#MinisterSkarbuGrabski">Z przedstawienia rzeczy wynikałoby, jak gdyby Sejm istotnie postawił sobie za zadanie jedynie powiększenie przedłożenia rządowego i jak gdyby Rząd w tej sprawie był czynnikiem biernym. Otóż, czuję się w obowiązku wyświetlić, że tak nie było.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-11.1" who="#MinisterSkarbuGrabski">Wniosek, opiewający na 100 miliardów, przedstawiony był przez mego poprzednika i uczyniony był w innych warunkach, kiedy nie brano pod uwagę tych okoliczności, które zaszły. A więc przedewszystkiem już po sformułowaniu pierwszego wniosku, tyczącego się 100 miliardów, oddziały Krajowej Kasy Pożyczkowej podały materiał, pozwalający się orientować, iż poprzednia wysokość zupełnie nie odpowiada zapotrzebowaniu, że zapotrzebowanie w szeregu miejscowości było nie uskutecznione ze względu na brak biletów. Wobec tego oczywiście zachodzi potrzeba uwzględnienia tego i dania możności sferom finansowo-kupieckim, które się zwracają po te bony, zaopatrzenia się w odpowiednie efekty, których nie było w kasie z tej racji tylko, że było za mało wypuszczonych biletów. Więc już ten wzgląd czysto realny upoważnia do podniesienia ogólnej sumy. Ale pozatem muszę podkreślić inną okoliczność, którą również bratem pod uwagę od pierwszego kroku, kiedy zacząłem zarządzać skarbem. Stoimy wobec miesiąca, przed którym musimy przygotować się do poważnej bardzo akcji, mianowicie do wprowadzenia na Górnym Śląsku marki polskiej. Pierwszym moim krokiem było upatrzyć ten moment i oznaczyć go na 1 marca, nie przewlekać sytuacji, gdyż miałem przeświadczenie i trwam przy niem, że tak będzie dobrze, ale trzeba się do tego przygotować i nie stanąć bezradnie wobec tego. I nie można całego ciężaru tego przygotowania zwalać jedynie na druk pieniędzy papierowych, a przecież jasnem jest, że właśnie bilety skarbowe pozwolą o pewną sumę mniej wydrukować pieniędzy papierowych.</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-11.2" who="#MinisterSkarbuGrabski">W takim więc momencie, jak obecny, uważam, że zachodzi pilna i nagła potrzeba nie tylko dla 50 miliardów, które są potrzebne dla rozrachunków z tymi, którzy już mają je w ręku, ale również i dla reszty 150 miliardów, bo to nie jest rzecz, którą można odwlekać, nie można bowiem powiedzieć sobie, że dopiero po przedstawieniu programu przyjdzie właśnie moment powiedzenia, czy mniej, czy więcej. To jest ważny moment i żadnym atutem gardzić nie można, a to jest jeden z lepszych i uczciwszych atutów, bo chodzi o to, aby Skarb miał duży zapas marek i waluty wtedy, kiedy się chce wprowadzić markę polską na Górnym Śląsku.</u> | |
| 88 | 83 | </div> |
| 89 | 84 | <div xml:id="div-12"> |
| 90 | - <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Woźnicki.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Woźnicki.</u> | |
| 91 | 86 | </div> |
| 92 | 87 | <div xml:id="div-13"> |
| 93 | - <u xml:id="u-13.0" who="#SWoznicki">Wysoka Izbo! Jest dla wszystkich rzeczą jasną, że poprawka s. Steckiego jest wyrazem stanowiska jego stronnictwa względem Rządu, że gdyby rzeczowe względy tutaj rozstrzygały, to niewątpliwie podyktowałyby temu stronnictwu zajęcie innego stanowiska wobec tego przedłożenia rządowego. Choćby już ten moment polityczny, który tutaj wysunął p. Minister Skarbu, a który niewątpliwie na Komisji Skarbowo-Budżetowej przytoczony został, nakazywałby jeszcze bardziej ostrożne obchodzenie się z przedłożeniem rządowem i poparcie stanowiska Rządu, które wymaga, ażeby mu ułatwić naprawę Rzeczypospolitej wtedy, kiedy do tej naprawy stosunków gospodarczych, finansowych przystępuje. Dlatego też stronnictwo moje, uważając wniosek p. Steckiego za wynikający tylko z politycznej opozycji do Rządu, zgodzić się nań nie może i głosować będzie za pozostawieniem ustawy Sejmu bez zmiany, a to tembardziej, że gdybyśmy dziś nie uchwalili tej ustawy w tern brzmieniu, utrudnilibyśmy, a raczej udaremnilibyśmy Rządowi, a tem samem Rzeczypospolitej dotrzymanie tego terminu, do którego się zobowiązał b. minister skarbu p. Michalski, który był przecież inicjatorem tego finansowego projektu.</u> | |
| 94 | - <u xml:id="u-13.1" who="#SWoznicki">Dla tego mój klub będzie głosował za przedłożeniem rządowem. Powtarzam, że nie chcemy utrudniać Rządowi naprawy gospodarczo-finansowej Rzeczypospolitej już na początku jego działalności, którą sobie niewątpliwie nakreśli. Spodziewamy się tylko, że Rząd da nam możność zapoznania się bliższego z całym projektem uzdrowienia finansów Rzeczypospolitej, powiąże te wszystkie swoje projekty, a gdy się z całokształtem tych zamierzeń Rządu zapoznamy, niewątpliwie dla wszystkich stanie się jasnem, że w całokształcie zamierzeń Rządu to podwyższenie emisji biletów skarbowych do 200 miliardów będzie miało należyte uzasadnienie.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SWoźnicki">Wysoka Izbo! Jest dla wszystkich rzeczą jasną, że poprawka s. Steckiego jest wyrazem stanowiska jego stronnictwa względem Rządu, że gdyby rzeczowe względy tutaj rozstrzygały, to niewątpliwie podyktowałyby temu stronnictwu zajęcie innego stanowiska wobec tego przedłożenia rządowego. Choćby już ten moment polityczny, który tutaj wysunął p. Minister Skarbu, a który niewątpliwie na Komisji Skarbowo-Budżetowej przytoczony został, nakazywałby jeszcze bardziej ostrożne obchodzenie się z przedłożeniem rządowem i poparcie stanowiska Rządu, które wymaga, ażeby mu ułatwić naprawę Rzeczypospolitej wtedy, kiedy do tej naprawy stosunków gospodarczych, finansowych przystępuje. Dlatego też stronnictwo moje, uważając wniosek p. Steckiego za wynikający tylko z politycznej opozycji do Rządu, zgodzić się nań nie może i głosować będzie za pozostawieniem ustawy Sejmu bez zmiany, a to tembardziej, że gdybyśmy dziś nie uchwalili tej ustawy w tem brzmieniu, utrudnilibyśmy, a raczej udaremnilibyśmy Rządowi, a tem samem Rzeczypospolitej dotrzymanie tego terminu, do którego się zobowiązał b. minister skarbu p. Michalski, który był przecież inicjatorem tego finansowego projektu.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-13.1" who="#SWoźnicki">Dla tego mój klub będzie głosował za przedłożeniem rządowem. Powtarzam, że nie chcemy utrudniać Rządowi naprawy gospodarczo-finansowej Rzeczypospolitej już na początku jego działalności, którą sobie niewątpliwie nakreśli. Spodziewamy się tylko, że Rząd da nam możność zapoznania się bliższego z całym projektem uzdrowienia finansów Rzeczypospolitej, powiąże te wszystkie swoje projekty, a gdy się z całokształtem tych zamierzeń Rządu zapoznamy, niewątpliwie dla wszystkich stanie się jasnem, że w całokształcie zamierzeń Rządu to podwyższenie emisji biletów skarbowych do 200 miliardów będzie miało należyte uzasadnienie.</u> | |
| 95 | 90 | </div> |
| 96 | 91 | <div xml:id="div-14"> |
| 97 | - <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Stecki.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Stecki.</u> | |
| 98 | 93 | </div> |
| 99 | 94 | <div xml:id="div-15"> |
| 100 | 95 | <u xml:id="u-15.0" who="#SStecki">Wysoki Senacie! Nie mam najmniejszej ochoty wkraczać na to pole, na które s. Woźnicki pragnie wciągnąć mnie i dyskusję, którą tu prowadzimy. Nie kierowały ani mną, ani, jak sądzę, tymi członkami Senatu, którzy za wnioskiem moim głosować będą, nie będą kierowały względy natury politycznej, lecz istotnie tylko względy rzeczowe.</u> |
| 101 | - <u xml:id="u-15.1" who="#SStecki">Ostatecznie w każdej dyskusji, która się toczy między członkami, reprezentującymi rozmaite poglądy i różne dążności, jest dosyć trudno dokonać tak ścisłej analizy, żeby absolutnie oddzielić pobudki natury politycznej od momentów czysto rzeczowych. Nie mniej chcę stwierdzić zupełnie szczerze, że przeważają względy rzeczowe. I pragnąłbym dla poparcia tego twierdzenia przytoczyć tylko tę okoliczność, że po 1) wszystko to, co był łaskaw powiedzieć nam przed chwilą p. Minister Skarbu, twierdząc, że się już na to powoływał w komisji sejmowej</u> | |
| 102 | - <u xml:id="u-15.2" who="#komentarz">(Głos: Nie powiedział tego)</u> | |
| 103 | - <u xml:id="u-15.3" who="#SStecki">nie było nam znane (Minister Skarbu: Ja nie mówiłem tego), jak również i to, co mówił p. sen. Woźnicki podobnież nam znane nie było, po 2) sądzę, że wolno mi jest zaznaczyć, że poza teoretycznemi zdaniami i poglądami nikt w sposób zupełnie ścisły nie udowodnił, że emisja biletów skarbowych pozostaje w związku z kursem marki polskiej, ani w jakim związku, tembardziej, że* jak to w istocie sam p. Minister Skarbu zaznaczył na Komsji Skarbowo-budżetowej, jest to środek połowiczny, stojący pomiędzy pożyczką wewnętrzną, a banknotami i mający w sobie tyleż z jednego środka, co i z drugiego. Skoro, jak sądzę, nie został udowodniony związek między kursem banknotów i emisją biletów skarbowych, tedy nie zyskujemy w dotychczasowej dyskusji żadnego nowego argumentu rzeczowego na poparcie, już nie mówię, żądania p. Ministra Skarbu, ale nawet tej cyfry, którą uchwalił Sejm w swoim projekcie, i dlatego podtrzymuję swój wniosek.</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-15.1" who="#SStecki">Ostatecznie w każdej dyskusji, która się toczy między członkami, reprezentującymi rozmaite poglądy i różne dążności, jest dosyć trudno dokonać tak ścisłej analizy, żeby absolutnie oddzielić pobudki natury politycznej od momentów czysto rzeczowych. Nie mniej chcę stwierdzić zupełnie szczerze, że przeważają względy rzeczowe. I pragnąłbym dla poparcia tego twierdzenia przytoczyć tylko tę okoliczność, że po 1) wszystko to, co był łaskaw powiedzieć nam przed chwilą p. Minister Skarbu, twierdząc, że się już na to powoływał w komisji sejmowej...</u> | |
| 97 | + <u xml:id="u-15.2" who="#komentarz">(Głos: Nie powiedział tego.)</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-15.3" who="#SStecki">...nie było nam znane...</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-15.4" who="#komentarz">(Minister Skarbu: Ja nie mówiłem tego.)</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-15.5" who="#SStecki">...jak również i to, co mówił p. sen. Woźnicki podobnież nam znane nie było, po 2) sądzę, że wolno mi jest zaznaczyć, że poza teoretycznemi zdaniami i poglądami nikt w sposób zupełnie ścisły nie udowodnił, że emisja biletów skarbowych pozostaje w związku z kursem marki polskiej, ani w jakim związku, tembardziej, że jak to w istocie sam p. Minister Skarbu zaznaczył na Komisji Skarbowo-budżetowej, jest to środek połowiczny, stojący pomiędzy pożyczką wewnętrzną, a banknotami i mający w sobie tyleż z jednego środka, co i z drugiego. Skoro, jak sądzę, nie został udowodniony związek między kursem banknotów i emisją biletów skarbowych, tedy nie zyskujemy w dotychczasowej dyskusji żadnego nowego argumentu rzeczowego na poparcie, już nie mówię, żądania p. Ministra Skarbu, ale nawet tej cyfry, którą uchwalił Sejm w swoim projekcie, i dlatego podtrzymuję swój wniosek.</u> | |
| 104 | 101 | </div> |
| 105 | 102 | <div xml:id="div-16"> |
| 106 | - <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Minister Skarbu.</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Głos ma p. Minister Skarbu.</u> | |
| 107 | 104 | </div> |
| 108 | 105 | <div xml:id="div-17"> |
| 109 | - <u xml:id="u-17.0" who="#MinisterSkarbupGrabski">Przedmiotem bardzo licznych dyskusji jest to, czy lepszy jest papier bezprocentowy, czy procentowy. Nie sądzę więc, aby tu było miejsce dla wdawania się w tę dyskusję. Ale p. senator, ostatnio przemawiający, przyznał, że przecież to jest coś pośredniego między pożyczką, a emisję. Zgodzę się nawet na to, że jest to coś pośredniego, a w takim razie jest to bez porównania lepsze, niż emisja. Przecież wszyscy zdają sobie z tego sprawę, że najgorszą rzeczą ze wszystkich jest emisja</u> | |
| 110 | - <u xml:id="u-17.1" who="#komentarz">(brawa).</u> | |
| 111 | - <u xml:id="u-17.2" who="#MinisterSkarbupGrabski">W takim razie, jeśli chodzi o 150 miliardów, to powiedzenie, iż jest to coś pośredniego, bądź co bądź zwalnia całokształt życia gospodarczego z tej presji ujemnej, jaką wywołuje emisja pieniądza papierowego.</u> | |
| 112 | - <u xml:id="u-17.3" who="#MinisterSkarbupGrabski">Nie sądzę więc, abyśmy się potrzebowali wahać w tym względzie, jeśli staniemy na czysto realnym gruncie.</u> | |
| 113 | - <u xml:id="u-17.4" who="#MinisterSkarbupGrabski">Jeszcze jedno drobne wyjaśnienie. Istotnie na Komisji Skarbowo-budżetowej o tym bardzo ważnym argumencie, o który właśnie chodzi — o przygotowaniu akcji na Górnym Śląsku — nie wspominałem, bo uważałem to za zbyteczne. We wnioskach rządowych jest taka masa innych motywów bardzo poważnych, czysto rzeczowych, nie tyczących się tej ważnej kwestii, iż mówienie o akcji na Śląsku było zupełnie, mojem zdaniem zbyteczne.</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-17.0" who="#MinisterSkarbuGrabski">Przedmiotem bardzo licznych dyskusji jest to, czy lepszy jest papier bezprocentowy, czy procentowy. Nie sądzę więc, aby tu było miejsce dla wdawania się w tę dyskusję. Ale p. senator, ostatnio przemawiający, przyznał, że przecież to jest coś pośredniego między pożyczką, a emisję. Zgodzę się nawet na to, że jest to coś pośredniego, a w takim razie jest to bez porównania lepsze, niż emisja. Przecież wszyscy zdają sobie z tego sprawę, że najgorszą rzeczą ze wszystkich jest emisja.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-17.1" who="#komentarz">(Brawa).</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-17.2" who="#MinisterSkarbuGrabski">W takim razie, jeśli chodzi o 150 miliardów, to powiedzenie, iż jest to coś pośredniego, bądź co bądź zwalnia całokształt życia gospodarczego z tej presji ujemnej, jaką wywołuje emisja pieniądza papierowego.</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-17.3" who="#MinisterSkarbuGrabski">Nie sądzę więc, abyśmy się potrzebowali wahać w tym względzie, jeśli staniemy na czysto realnym gruncie.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-17.4" who="#MinisterSkarbuGrabski">Jeszcze jedno drobne wyjaśnienie. Istotnie na Komisji Skarbowo-budżetowej o tym bardzo ważnym argumencie, o który właśnie chodzi — o przygotowaniu akcji na Górnym Śląsku — nie wspominałem, bo uważałem to za zbyteczne. We wnioskach rządowych jest taka masa innych motywów bardzo poważnych, czysto rzeczowych, nie tyczących się tej ważnej kwestii, iż mówienie o akcji na Śląsku było zupełnie, mojem zdaniem zbyteczne.</u> | |
| 114 | 111 | </div> |
| 115 | 112 | <div xml:id="div-18"> |
| 116 | - <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Krzyżanowski.</u> | |
| 113 | + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Krzyżanowski.</u> | |
| 117 | 114 | </div> |
| 118 | 115 | <div xml:id="div-19"> |
| 119 | - <u xml:id="u-19.0" who="#SKrzyzanowski">Wysoki Senacie! Nie będę czerpał tak, jak senator Stecki, z arsenału argumentów politycznych, chcę mówić tylko rzeczowo. Więc zdaje mi się, że racja dla emitowania w tej chwili tych bonów, biletów skarbowych, na sumę 200 miliardów, jest tą samą racją, jaka istniała dla wypuszczenia ich na 50 miliardów. Można mówić, że nie było wówczas żadnej po temu racji, i przystąpić do rozpatrywania zasad emitowania tych bonów; ale jeżeli dziś o tern się już nie mówi i uznaje się, że owa racja istniała, to tego samego gatunku racja istnieje przecież i teraz. Rozchodzi się więc teraz o rację nie jakościową, lecz ilościową. Otóż pod tym względem racja, mojem zdaniem, dostateczna jest w tern, że marka spadła. To jest jeden argument.</u> | |
| 120 | - <u xml:id="u-19.1" who="#SKrzyzanowski">Następnie drugi. P. s. Stecki proponuje art. 1 zmienić w tym sensie, żeby zamiast 200 miliardów było 50 miliardów. Coby się uzyskało przez taką zmianę? To, że i te 50 miliardów dziś nie zostałyby uchwalone, czyli, że postawilibyśmy Rząd w pozycji bardzo ciężkiej, a powinniśmy się bardzo z tern liczyć.</u> | |
| 121 | - <u xml:id="u-19.2" who="#SKrzyzanowski">Następnie trzecia rzecz. Senator Stecki powiada, że nie przytoczono tu dostatecznych argumentów. Można się na to zgodzić, że nie przytoczono argumentów, któreby wynikały z rozważenia, czy racjonalne, czy dobre, czy lepsze jest emitowanie bonów, czy czego innego. Rzeczywiście ich nie przytoczono, a to dlatego, że program Rządu dla tych spraw nie jest jeszcze gotowy i teraz dopiero przystępuje się do tej sanacji. Otóż zgoda, można walczyć o program. można powiedzieć, że w nowym programie nie powinno być żadnych bonów, że porównywania naszego stanu z Anglią, Francją i t. d. są nieodpowiednie, że mamy inflancję szaloną i t. d. To są argumenty możliwe i nie jest wykluczone, że do takich wniosków przyjdziemy, ale jeżeli się tej ogólnej zasady nie stawia, kiedy się nie mówi, że należy zlikwidować bony, bo lepsze jest co innego, to nie można występować z argumentem, że tu nie wszystko zostało powiedziane, bo przecież samej dyskusji teoretycznej na ten temat niema.</u> | |
| 122 | - <u xml:id="u-19.3" who="#SKrzyzanowski">Dlatego popieram w imieniu swego klubu wniosek p. sprawozdawcy.</u> | |
| 116 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SKrzyżanowski">Wysoki Senacie! Nie będę czerpał tak, jak senator Stecki, z arsenału argumentów politycznych, chcę mówić tylko rzeczowo. Więc zdaje mi się, że racja dla emitowania w tej chwili tych bonów, biletów skarbowych, na sumę 200 miliardów, jest tą samą racją, jaka istniała dla wypuszczenia ich na 50 miliardów. Można mówić, że nie było wówczas żadnej po temu racji, i przystąpić do rozpatrywania zasad emitowania tych bonów; ale jeżeli dziś o tem się już nie mówi i uznaje się, że owa racja istniała, to tego samego gatunku racja istnieje przecież i teraz. Rozchodzi się więc teraz o rację nie jakościową, lecz ilościową. Otóż pod tym względem racja, mojem zdaniem, dostateczna jest w tem, że marka spadła. To jest jeden argument.</u> | |
| 117 | + <u xml:id="u-19.1" who="#SKrzyżanowski">Następnie drugi. P. s. Stecki proponuje art. 1 zmienić w tym sensie, żeby zamiast 200 miliardów było 50 miliardów. Coby się uzyskało przez taką zmianę? To, że i te 50 miliardów dziś nie zostałyby uchwalone, czyli, że postawilibyśmy Rząd w pozycji bardzo ciężkiej, a powinniśmy się bardzo z tem liczyć.</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-19.2" who="#SKrzyżanowski">Następnie trzecia rzecz. Senator Stecki powiada, że nie przytoczono tu dostatecznych argumentów. Można się na to zgodzić, że nie przytoczono argumentów, któreby wynikały z rozważenia, czy racjonalne, czy dobre, czy lepsze jest emitowanie bonów, czy czego innego. Rzeczywiście ich nie przytoczono, a to dlatego, że program Rządu dla tych spraw nie jest jeszcze gotowy i teraz dopiero przystępuje się do tej sanacji. Otóż zgoda, można walczyć o program. można powiedzieć, że w nowym programie nie powinno być żadnych bonów, że porównywania naszego stanu z Anglią, Francją i t. d. są nieodpowiednie, że mamy inflancję szaloną i t. d. To są argumenty możliwe i nie jest wykluczone, że do takich wniosków przyjdziemy, ale jeżeli się tej ogólnej zasady nie stawia, kiedy się nie mówi, że należy zlikwidować bony, bo lepsze jest co innego, to nie można występować z argumentem, że tu nie wszystko zostało powiedziane, bo przecież samej dyskusji teoretycznej na ten temat niema.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-19.3" who="#SKrzyżanowski">Dlatego popieram w imieniu swego klubu wniosek p. sprawozdawcy.</u> | |
| 123 | 120 | </div> |
| 124 | 121 | <div xml:id="div-20"> |
| 125 | - <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Dyskusja wyczerpana. Głos ma jeszcze senator referent.</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Dyskusja wyczerpana. Głos ma jeszcze senator referent.</u> | |
| 126 | 123 | </div> |
| 127 | 124 | <div xml:id="div-21"> |
| 128 | 125 | <u xml:id="u-21.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Przy rozpatrywaniu tego projektu ustawy, o którym właśnie mówimy, zastanawiałem się głęboko, czyby względy rzeczowe nie przemawiały za tem, ażeby podwyższyć tę kwotę 200 miliardów jeszcze o jakie 100 lub 200 miliardów, nigdy jednak nie nasunął mi się żaden moment rzeczowy na to, ażeby się zastanawiać nad zmniejszeniem tej kwoty. Jeśli się zdecydowałem, jako referent, do wystąpienia z wnioskiem o podwyższenie, to dlatego, że upływający termin z góry wykluczał inną możliwość.</u> |
| 129 | 126 | <u xml:id="u-21.1" who="#SBuzek">Ten projekt ustawy, który mamy przed sobą, różni się zasadniczo od pierwszej ustawy, którą Sejm Ustawodawczy w roku 1920 w tej sprawie uchwalił. W tej pierwszej ustawie znalazł się przepis, który tym biletom skarbowym nadawał po części kurs przymusowy, mianowicie przepis, że wszyscy, którzy mają od Rządu za roboty, za dostawy otrzymać więcej niż 20.000 mkp., są zobowiązani połowę tej sumy odebrać w biletach skarbowych. A więc wówczas wprowadzono te bilety skarbowe na rynek za pomocą pewnego przymusu. Gdyby i w obecnej ustawie zawarte były tego rodzaju przepisy, to oczywiście możnaby mieć wątpliwości, ale tu ich wcale niema. Zależy to zupełnie od dobrej woli świata kupieckiego i rynku, czy zechce przyjąć te bilety w obieg, czy nie, i oczywiście rynek pieniężny przyjmie tych biletów skarbowych tyle, ile będzie potrzeba, ile ze względów gospodarczych będzie najbardziej odpowiednie. Że zaś rynek dość kurczowo trzyma się tych biletów skarbowych, które już posiada, na to mam następujące dowody:</u> |
| 130 | 127 | <u xml:id="u-21.2" who="#SBuzek">Panowie wiedzą, że pierwsza emisja biletów wynosiła 2 miliardy. Te bilety skarbowe pierwszej serii były płatne 1 maja 1923 r., kiedy były już w obiegu także bilety drugiej i trzeciej serii, lecz w dniu 30 października 1922 r., a więc w pół roku po terminie płatności, okazało się, że tych biletów skarbowych pierwszej serii było w obiegu jeszcze na 242 miliony, to znaczy więcej, niż 10% całej sumy chociaż 6-miesięczny termin płatności już zapadł i chociaż za tych 6 miesięcy nie płaciło się oczywiście żadnych odsetek. To jest dowód, że ten papier w sferach kupieckich tak był poszukiwany, że pomimo zapadnięcia terminu płatności, nie chcieli go zaprezentować i woleli zrzec się dalszych odsetek, niż tego papieru się pozbyć. Każdy, kto posiada taki papier, ma po terminie płatności 10 lat czasu, ażeby go zaprezentować do wypłaty. Różnica jest ta, że po upływie terminu płatności nie pobiera już odsetek i niema też na to odpowiednich kuponów.</u> |
| 131 | - <u xml:id="u-21.3" who="#SBuzek">Zdaje mi się, że wobec braku kursu przymusowego, wobec tego, że ta emisja tylko na podstawie dobrej woli zainteresowanych wejdzie w obieg, niema najmniejszej potrzeby starać się, ażeby ta emisja biletów skarbowych była o ile możności nie duża. Ja byłbym bardzo kontent, gdyby po uchwaleniu dzisiejszej ustawy p. Minister Skarbu mógł niebawem przyjść do Wysokiego Sejmu z oświadczeniem ,że sfery bankowe i świat kupiecki zaabsorbowały te emitowane 200 miliardów, i prosił o upoważnienie na dalszą emisję.</u> | |
| 128 | + <u xml:id="u-21.3" who="#SBuzek">Zdaje mi się, że wobec braku kursu przymusowego, wobec tego, że ta emisja tylko na podstawie dobrej woli zainteresowanych wejdzie w obieg, niema najmniejszej potrzeby starać się, ażeby ta emisja biletów skarbowych była o ile możności nie duża. Ja byłbym bardzo kontent, gdyby po uchwaleniu dzisiejszej ustawy p. Minister Skarbu mógł niebawem przyjść do Wysokiego Sejmu z oświadczeniem, że sfery bankowe i świat kupiecki zaabsorbowały te emitowane 200 miliardów, i prosił o upoważnienie na dalszą emisję.</u> | |
| 132 | 129 | <u xml:id="u-21.4" who="#SBuzek">Z tych względów proszę, aby tej kwoty nie zmniejszać do 50 miliardów.</u> |
| 133 | 130 | </div> |
| 134 | 131 | <div xml:id="div-22"> |
| 135 | - <u xml:id="u-22.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u> | |
| 132 | + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u> | |
| 136 | 133 | </div> |
| 137 | 134 | <div xml:id="div-23"> |
| 138 | - <u xml:id="u-23.0" who="#SWoznicki">Panie Marszałku, ja wnoszę, ażeby nad tym wnioskiem głosować imiennie.</u> | |
| 135 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SWoźnicki">Panie Marszałku, ja wnoszę, ażeby nad tym wnioskiem głosować imiennie.</u> | |
| 139 | 136 | </div> |
| 140 | 137 | <div xml:id="div-24"> |
| 141 | - <u xml:id="u-24.0" who="#Marszalek">Wniosek o imienne głosowanie potrzebuje poparcia 15 senatorów. Kto popiera ten wniosek, zechce wstać. Poparcie dostateczne.</u> | |
| 142 | - <u xml:id="u-24.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do imiennego głosowania. Ponieważ kartki z nazwiskami nie są jeszcze wydrukowane, proszę, aby każdy z pp. senatorów sam wypisał na kartce swoje nazwisko i dodał — „tak — ” lub — „nie”. Głosujemy więc nad jedyną poprawką, która jest wniesiona, a mianowicie, aby w art. 1, zamiast słowa — „dwieście”, wstawić — „pięćdziesiąt”. Kto głosuje za poprawką, oddaje kartkę ze swojem nazwiskiem i dopiskiem — „tak”.</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Wniosek o imienne głosowanie potrzebuje poparcia 15 senatorów. Kto popiera ten wniosek, zechce wstać. Poparcie dostateczne.</u> | |
| 139 | + <u xml:id="u-24.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do imiennego głosowania. Ponieważ kartki z nazwiskami nie są jeszcze wydrukowane, proszę, aby każdy z pp. senatorów sam wypisał na kartce swoje nazwisko i dodał „tak” lub „nie”. Głosujemy więc nad jedyną poprawką, która jest wniesiona, a mianowicie, aby w art. 1, zamiast słowa „dwieście”, wstawić „pięćdziesiąt”. Kto głosuje za poprawką, oddaje kartkę ze swojem nazwiskiem i dopiskiem „tak”.</u> | |
| 143 | 140 | <u xml:id="u-24.2" who="#komentarz">(Po głosowaniu).</u> |
| 144 | - <u xml:id="u-24.3" who="#Marszalek">Wynik głosowania jest następujący: oddano głosów 69, kartek z napisem „nie” 41, kartek z napisem — „tak” 27 i jedną kartkę białą. Zatem poprawka s. Steckiego upadła.</u> | |
| 145 | - <u xml:id="u-24.4" who="#Marszalek">Przystępujemy teraz do głosowania nad całą ustawą, tak jak przyszła z Sejmu. Proszę pp. Senatorów, którzy są za całą ustawą, aby wstali. Stoi większość, ustawa w brzmieniu przyjętem przez Sejm bez zmiany i tu jest przyjęta.</u> | |
| 146 | - <u xml:id="u-24.5" who="#Marszalek">Na tem porządek dzienny wyczerpany.</u> | |
| 147 | - <u xml:id="u-24.6" who="#Marszalek">Ponieważ w swoich obradach jesteśmy z małemi wyjątkami związani z postępem prac Sejmu, a Sejm na razie nie załatwił innych ustaw, najbliższe posiedzenie Senatu odbędzie się w tygodniu, rozpoczynającym się z dniem 12 lutego r. b. Dokładnie daty wyznaczyć nie mogę, ponieważ zależymy od tego, kiedy Sejm z pracami swemi się upora. Zwracam uwagę, że Komisja Skarbowo- Budżetowa powinna być w pogotowiu; prawdopodobnie rozpocznie ona swoje obrady, zanim ustawa o reformie finansów zostanie wniesiona do Sejmu.</u> | |
| 148 | - <u xml:id="u-24.7" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 149 | - <u xml:id="u-24.8" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz.</u> | |
| 150 | - <u xml:id="u-24.9" who="#Marszalek">5 min. 25).</u> | |
| 151 | - <u xml:id="u-24.10" who="#komentarz">Wynik glosowania imiennego.</u> | |
| 152 | - <u xml:id="u-24.11" who="#komentarz">Za wnioskiem senatora Steckiego głosowali senatorowie:</u> | |
| 153 | - <u xml:id="u-24.12" who="#Marszalek">Baliński, Bartoszewicz, Bielawski, Bojanowski, ks. Bolt, Gloger, Wł. Grabski, Jabłonowski, Kasznica, Kiniorski, Koskowski, Krzywkowski, Łaszcz, Łubieński, Manterys, Nowodworski, Orliński, Połczyński, Popowski, Siciński, Siennicki, Stecki, Szebeko Józefa, Szułdrzyński, Tullie, Zdanowski, ks. Żebrowski.</u> | |
| 154 | - <u xml:id="u-24.13" who="#komentarz">Przeciw wnioskowi głosowali senatorowie:</u> | |
| 155 | - <u xml:id="u-24.14" who="#Marszalek">Dr. Biały, Błyskosz, Bohdanowicz, ks. Brandys, dr. Busse, dr. Buzek, Czerkawski, Deutscber, Dobrucki, Gaszyński, Hammerling, Gersztański, Jachowicz, Kalinowski, Karpiński, Kasperowicz, Karnicka, Kędzior, Kopciński, Kruk, Krzyżanowski, Lewczanowska, Limanowski, ks. Maciejewicz, Markowicz, Majer, Misiołek, Stanisław Nowak, Nowicki, Osiński, Pasternak, Posner, Prauss, Ścibor, Siedlecki, Średniawski, Stij ldt, Szczeponik, Woźnicki, Wysłouch, Zubowicz.</u> | |
| 156 | - <u xml:id="u-24.15" who="#Marszalek">S. Truskier wstrzymał się od głosowania.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-24.3" who="#Marszałek">Wynik głosowania jest następujący: oddano głosów 69, kartek z napisem „nie” 41, kartek z napisem „tak” 27 i jedną kartkę białą. Zatem poprawka s. Steckiego upadła.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-24.4" who="#Marszałek">Przystępujemy teraz do głosowania nad całą ustawą, tak jak przyszła z Sejmu. Proszę pp. Senatorów, którzy są za całą ustawą, aby wstali. Stoi większość, ustawa w brzmieniu przyjętem przez Sejm bez zmiany i tu jest przyjęta.</u> | |
| 143 | + <u xml:id="u-24.5" who="#Marszałek">Na tem porządek dzienny wyczerpany.</u> | |
| 144 | + <u xml:id="u-24.6" who="#Marszałek">Ponieważ w swoich obradach jesteśmy z małemi wyjątkami związani z postępem prac Sejmu, a Sejm na razie nie załatwił innych ustaw, najbliższe posiedzenie Senatu odbędzie się w tygodniu, rozpoczynającym się z dniem 12 lutego r. b. Dokładnie daty wyznaczyć nie mogę, ponieważ zależymy od tego, kiedy Sejm z pracami swemi się upora. Zwracam uwagę, że Komisja Skarbowo-Budżetowa powinna być w pogotowiu; prawdopodobnie rozpocznie ona swoje obrady, zanim ustawa o reformie finansów zostanie wniesiona do Sejmu.</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-24.7" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 146 | + <u xml:id="u-24.8" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 5 min. 25).</u> | |
| 157 | 147 | </div> |
| 158 | 148 | </body> |
| 159 | 149 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00011-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00011-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00011-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>11 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,31 +23,22 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="MinisterSkarbupGrabski" role="speaker"> | |
| 33 | - <persName>Minister Skarbu p. Grabski</persName> | |
| 34 | - </person> | |
| 35 | - <person xml:id="OKRESI" role="speaker"> | |
| 36 | - <persName>OKRES I.</persName> | |
| 29 | + <person xml:id="MinisterSkarbuGrabski" role="speaker"> | |
| 30 | + <persName>Minister Skarbu Grabski</persName> | |
| 37 | 31 | </person> |
| 38 | - <person xml:id="RZECZYPOSPOLITEJPOLSKIEJ" role="speaker"> | |
| 39 | - <persName>RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ.</persName> | |
| 40 | - </person> | |
| 41 | - <person xml:id="S" role="speaker"> | |
| 42 | - <persName>S.</persName> | |
| 32 | + <person xml:id="SKoerner" role="speaker"> | |
| 33 | + <persName>S Koerner</persName> | |
| 43 | 34 | </person> |
| 44 | 35 | <person xml:id="SBuzek" role="speaker"> |
| 45 | 36 | <persName>S. Buzek</persName> |
| 46 | 37 | </person> |
| 47 | - <person xml:id="SGaszynski" role="speaker"> | |
| 38 | + <person xml:id="SGaszyński" role="speaker"> | |
| 48 | 39 | <persName>S. Gaszyński</persName> |
| 49 | 40 | </person> |
| 50 | - <person xml:id="SKrzyzanowski" role="speaker"> | |
| 41 | + <person xml:id="SKrzyżanowski" role="speaker"> | |
| 51 | 42 | <persName>S. Krzyżanowski</persName> |
| 52 | 43 | </person> |
| 53 | 44 | <person xml:id="SNowodworski" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -62,12 +53,15 @@ |
| 62 | 53 | <person xml:id="SStecki" role="speaker"> |
| 63 | 54 | <persName>S. Stecki</persName> |
| 64 | 55 | </person> |
| 65 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 56 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 66 | 57 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 67 | 58 | </person> |
| 68 | - <person xml:id="WicemarszalekBojko" role="speaker"> | |
| 59 | + <person xml:id="WicemarszałekBojko" role="speaker"> | |
| 69 | 60 | <persName>Wicemarszałek Bojko</persName> |
| 70 | 61 | </person> |
| 62 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 63 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 64 | + </person> | |
| 71 | 65 | </particDesc> |
| 72 | 66 | </profileDesc> |
| 73 | 67 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00011-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SENAT</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 4 min, 20 po poł.)</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przedstawiciele Rządu: Minister Skarbu — Władysław Grabski, Minister Kolei — Ludwik Zagórny - Marynowski, Minister Sprawiedliwości — Wacław Makowski. Z Najwyższej Izby Kontroli Państwa: Wiceprezesi: Bolesław Wejchert i Józef Neutwig.)</u> | |
| 10 | 11 | </div> |
| 11 | 12 | <div xml:id="div-2"> |
| 12 | - <u xml:id="u-2.0" who="#OKRESI">SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE</u> | |
| 13 | - <u xml:id="u-2.1" who="#OKRESI">z 11 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej</u> | |
| 14 | - <u xml:id="u-2.2" who="#OKRESI">z dnia 15 lutego 1923 r.</u> | |
| 15 | - <u xml:id="u-2.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 4 min, 20 po pół.)</u> | |
| 16 | - <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu:</u> | |
| 17 | - <u xml:id="u-2.5" who="#OKRESI">Minister Skarbu — Władysław Grabski, Minister Kolei — Ludwik Zagórny - Marynowski, Minister Sprawiedliwości — Wacław Makowski. Z Najwyższej Izby Kontroli Państwa: Wiceprezesi: Bolesław Wejchert i Józef Neutwig.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram 11 posiedzenie Senatu. Protokół 9 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 10 posiedzenia Jeży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorzy Bielawski i Kruk. Listę mówców prowadzi s. Kruk.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">S. ks. Albrecht wniósł prośbę o urlop do końca lutego, przedstawiając świadectwo lekarskie. Nie słyszę sprzeciwu, urlop uważam za udzielony. Tak samo s. Kierczyński wniósł prośbę o urlop do dn. 1 marca wręczając świadectwo lekarskie — uważam go za udzielony.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Porządek dzienny był przezemnie proponowany następujący:</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">1) Ustawa o prowizorium budżetowem za czas od 1 stycznia do 31 marca 1923 r.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">2) Ustawa o Trybunale Stanu,</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">3) Nowela do ustawy z dnia 18 lipca 1922 r. w przedmiocie nadania mocy prawnej kontraktom i pozbycia nieruchomości, zawieranym w czasie od i 11 listopada 1918 do końca kwietnia 1922 r. w okręgu sądu powiatowego w Czersku na Pomorzu, z pominięciem przepisów o przewłaszczeniu.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Komisja Prawnicza proponuje punkt 2 t. j. ustawę o Trybunale Stanu zdjąć z porządku dziennego, ponieważ nic ukończyła prac. Zatem pozostaje na porządku dziennym tylko punkt 1 i 3.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1: ustawa o prowizorium budżetowem za czas od 1 stycznia do 31 marca 1923 r. Głos ma referent s. Buzek.</u> | |
| 18 | 21 | </div> |
| 19 | 22 | <div xml:id="div-3"> |
| 20 | - <u xml:id="u-3.0" who="#Marszalek">Otwieram 11 posiedzenie Senatu. Protokół 9 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 10 posiedzenia Jeży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorzy Bielawski i Kruk. Listę mówców prowadzi s. Kruk.</u> | |
| 21 | - <u xml:id="u-3.1" who="#Marszalek">S. ks. Albrecht wniósł prośbę o urlop do końca lutego, przedstawiając świadectwo lekarskie. Nie słyszę sprzeciwu, urlop uważam za udzielony. Tak samo s. Kierczyński wniósł prośbę o urlop do dn. 1 marca wręczając świadectwo lekarskie — uważam go za udzielony.</u> | |
| 22 | - <u xml:id="u-3.2" who="#Marszalek">Porządek dzienny był przezemnie proponowany następujący:</u> | |
| 23 | - <u xml:id="u-3.3" who="#Marszalek">1) Ustawa o prowizorium budżetowem za czas od 1 stycznia do 31 marca 1923 r.</u> | |
| 24 | - <u xml:id="u-3.4" who="#Marszalek">2) Ustawa o Trybunale Stanu, 3) Nowela do ustawy z dnia 18 lipca 1922 r.</u> | |
| 25 | - <u xml:id="u-3.5" who="#Marszalek">w przedmiocie nadania mocy prawnej kontraktom i pozbycia nieruchomości, zawieranym w czasie od i 11 listopada 1918 do końca kwietnia 1922 r. w okręgu sądu powiatowego w Czersku na Pomorzu, z pominięciem przepisów o przewłaszczeniu.</u> | |
| 26 | - <u xml:id="u-3.6" who="#Marszalek">Komisja Prawnicza proponuje punkt 2 t. j. ustawę o Trybunale Stanu zdjąć z porządku dziennego, ponieważ nic ukończyła prac. Zatem pozostaje na porządku dziennym tylko punkt 1 i 3.</u> | |
| 27 | - <u xml:id="u-3.7" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1: ustawa o prowizorium budżetowem za czas od 1 stycznia do 31 marca 1923 r. Głos ma referent s. Buzek.</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Dzień dzisiejszy może się stać swojego rodzaju dniem epokowym w historii naszych finansów. Jest to bowiem dzień, w którym, o ile Wysoki Senat przyjmie, w co mam niepłonną nadzieję, wniosek Komisji, będzie uchwalona pierwsza ustawą o prowizorium budżetowem w Rzeczypospolitej Polskiej. Byłby to dzień, o którym można powiedzieć, że położył kres absolutystycznej gospodarce skarbowej, dzień, któryby dał pierwszy zaczątek konstytucyjnych porządków budżetowych.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-3.1" who="#SBuzek">Nasze prowizorium budżetowe daje upoważnienia Rządowi prawnie ściśle określone. W prowizorium znajdą Panowie dwadzieścia cyfr, których Rządowi pod żadnym pozorem przekroczyć nie wolno. Prowizorium to jest więc pierwszem prawnem związaniem Rządu w gospodarce skarbowej przepisami ustawowemu Oczywiście, związanie to jest jeszcze niedostateczne, pełne związanie może dać tylko sama ustawa budżetowa. Prowizorium zaś budżetowe nie może pod tym względom dać więcej, aniżeli to, co szanowni Panowie znajdą w uchwalonym przez Sejm i przez Komisje Budżetową Senatu projekcie ustawy.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-3.2" who="#SBuzek">Projekt ten domaga się dla Rządu kredytu na pierwszy kwartał 1923 r. w kwocie 1.159 miliardów. Tyle mają wynosić przyzwolone przez Sejm i Senat wydatki państwowe w ciągu pierwszego kwartału tego roku. Z tych wydatków przypada na wydatki osobowe 450 miliardów, a na wydatki rzeczowe 709 miliardów. Dodatek do projektu ustawy wyszczególnia specjalnie te wydatki rzeczowe według poszczególnych ministerstw. Dalej stanowi art. 2, że w razie dalszego wzrostu drożyzny wolno Rządowi przekroczyć kredyty tu wymienione najwyżej o 20%. Jeżeli by więc wskutek nieprzewidzianych okoliczności, nieprzewidzianego dalszego wzrostu drożyzny kwoty te wraz z dodatkiem 20% miały się okazać niewystarczającemu Rząd zanim te kredyty przekroczy, musi się postarać o dodatkowe zezwolenie, udzielone tak przez Sejm, jak i Senat, a więc o zezwolenie udzielone w drodze ustawodawczej. Otóż Wysoki Senat zapyta z pewnością, czy kredyty te są wystarczające i czy nie są za duże? Zagranicą oblicza się kredyty przyzwalane w prowizoriach budżetowych zawsze na podstawie budżetu zeszłorocznego. Prowizoria budżetowe upoważniają rząd do czynienia wydatków na podstawie budżetu zeszłorocznego aż do oznaczonej w prowizorium wysokości. Jeżeli np. chodzi o prowizorium na jeden kwartał, przyzwala się 1/4 tych wydatków, na jakie przyzwoliła ustawa budżetowa za rok ubiegły. Zastosujmy ten zwyczaj zagraniczny do naszego prowizorium budżetowego.</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-3.3" who="#SBuzek">Jeżeli Panowie wezmą do ręki nasz preliminarz budżetowy na rok 1922, to przekonają się, że preliminarz ten przewidywał, iż wydatki zwyczajne i nadzwyczajne Skarbu Państwa w ciągu 1922 r. będą wynosiły kwotę 592 miliardów. Jedna czwarta z tego, a więc kredyt na pierwszy kwartał 1922 r. wynosi 148 miliardów. Z tych 148 miliardów było wydatków rzeczowych — 106 miliardów, osobowych — 42 miliardy. Wydatki osobowe miały więc stanowić 28%. Według poszczególnych gałęzi administracji wypadało z ogólnej kwoty wydatków 148 miliardów na pocztę i koleje — 47 miliardów, na wojsko 38 miliardów, a na całą inną administrację — 63 miliardy, razem na całą administrację państwową bez poczt i kolei 101 miliardów.</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-3.4" who="#SBuzek">Otóż jest rzeczą jasną, że gdybyśmy w prowizorium budżetowem przepisali, iż wydatki na pierwszy kwartał 1923 r. mają się równać wydatkom na pierwszy kwartał 1922 r., to popełnilibyśmy bardzo grubą niekonsekwencję, bo nie uwzględnilibyśmy wzrostu drożyzny w tym okresie. Ten wzrost drożyzny był bardzo duży. Możemy go mierzyć kilkoma miarami: albo wzrostem ceny złota, czyli kursu dolara, albo wzrostem kosztów utrzymania, albo też przeciętnym wzrostem cen w handlu hurtowym. Otóż jeżelibyśmy wzięli np. cenę złota — kurs dolara — to okazałoby się, że w styczniu 1922 r. dolar kosztował przeciętnie 3.058 mk. a więc 813 razy więcej niż przed wojną. Wartość złota była więc w markach 813 razy większa, niż przed wojną. Tymczasem w grudniu 1922 r. dolar kosztował już przeciętnie 17.808 mk. a więc 4.240 razy więcej, niż przed wojną, wartość złota wzrosła więc 4240 razy więcej, a obecnie, w lutym przy kursie dolara przewyższającym 42.000 wartość złota w markach wynosi 10.000 razy więcej, aniżeli w czasie przedwojennym.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-3.5" who="#SBuzek">Ceny hurtowe nie wzrosły w tak szybkiej progresji co ceny złota. Główny Urząd Statystyczny oblicza co miesiąc ceny hurtowe mniej więcej 70 najrozmaitszych artykułów: spożywczych, przemysłowych z różnych dziedzin przemysłu i to tak materiałów pierwotnych, jak i półfabrykatów i fabrykatów gotowych. Otóż ceny hurtowe w ten sposób obrachowane, były w styczniu 1922 r. przeciętnie 592 razy wyższe niż przed wojną, w grudniu 3464 razy: w styczniu 1923 r. zaś 5519 razy wyższe. Jeszcze mniej, niż ceny hurtowe, wzrosły koszty utrzymania rodziny pracowniczej, które były w styczniu 1922 r. w markach 469 razy wyższe aniżeli przed wojną, w grudniu już 2310 razy wyższe, a w styczniu 1923 roku 3526 razy wyższe.</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-3.6" who="#SBuzek">Otóż należy nam się teraz zastanowić, jaki skutek wzrost drożyzny wywiera na wydatki budżetu państwowego i czy wzrost tych wydatków odpowiada wzrostowi cen złota, czy wzrostowi cen hurtowych, czy też wreszcie wzrostowi kosztów utrzymania. O ile chodzi o wydatki osobowe, to należałaby przypuszczać, iż powinny one wzrastać równolegle do wzrostu kosztów utrzymania. Wydatki czynione zagranicą i to tak osobowe, jak rzeczowe, winnyby rosnąć równolegle do wzrostu cen złota (dolara), wszelkie zaś wydatki rzeczowe wewnątrz państwa równolegle do wzrostu cen burtowych. Ponieważ wydatki rzeczowe wynoszą w budżecie naszym 72%, a wydatki osobowe tylko 28%, a dalej ze względu, że dość znaczna część wydatków czyniona jest zagranicą, zależy więc od kursu dolara, należy zastosować przy obliczaniu wszystkich wydatków państwowych w pierwszym kwartale 1923 r. przedewszystkiem wskaźnik cen hurtowych. Wskaźnik ten jest dalej wyższy od wskaźnika kosztów utrzymania, a niższy od wskaźnika kursu dolara. Następnie możnaby uwzględnić także wskaźnik kosztów utrzymania. Otóż przeciętne koszty utrzymania były w pierwszym kwartale 1922 r. 491 razy wyższe niż przed wojną, w styczniu 1923 r. zaś 3.527 razy wyższe. Natomiast ceny hurtowe były w pierwszym kwartale 1922 r. przeciętnie 654 razy większe niż przed wojną; w styczniu 1923 r. natomiast były 5519 razy większe niż przed wojną. Z tego wynika, że ceny hurtowe wzrosły od pierwszego kwartału 1922 r. przeszło 8 razy, zaś koszty utrzymania wzrosły trochę więcej niż 7 razy, dokładnie 7.19 razy. Skutek wzrostu drożyzny będzie więc ten, iż wydatki w pierwszym kwartale 1923 r. będą wynosiły okrągło ośm razy więcej, aniżeli wynosiły w pierwszym kwartale 1922 roku. Wydatki państwowe na pierwszy kwartał 1922 roku były preliminowane przez Ministerstwo Skarbu na kwotę 148 miliardów. Jeżeli pomnożę tę kwotę przez 8, to otrzymuję kwotę 1184 miliardy. Panowie widzą, iż prowizorium zezwala na 1159 miliardów, a więc na kwotę o 25 miliardów mniejszą, aniżeli ta, którą obrachowałem. Zaznaczę przytem, że Rząd obrachował tę kwotę na podstawie zupełnie innej metody, mianowicie kalkulował bezpośrednio wydatki państwowe na rok 1923, a potem brał 1/4 cyfry w ten sposób obliczonej.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-3.7" who="#SBuzek">Obliczenie moje jest jednak ścisłe tylko pod dwoma warunkami. Warunkiem pierwszym jest czy Departament Budżetowy Ministerstwa Skarbu obliczył należycie wydatki na rok 1922, czy, innemi słowy budżet na rok 1922, wtenczas, kiedy został do Sejmu wniesiony, był budżetem realnym i odpowiadał rzeczywistym potrzebom gospodarki państwowej. Drugim warunkiem słuszności mojego obliczenia jest czy rzeczywiście wydatki państwowe wzrastają dokładnie w tej samej mierze co ceny hurtowe, czyli co wskaźnik cen hurtowych. Co do obu tych warunków posiadamy cyfry zupełnie ścisłe.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-3.8" who="#SBuzek">Od 1 stycznia 1922 r. Centralna Kasa Państwowa zestawia i publikuje co miesiąc rzeczywiste wydatki Skarbu Państwa we wszystkich resortach z wyjątkiem kolei i poczt, gdyż koleje i poczty mają swoje własne kasy i te resorty zwracają się do centralnej kasy państwowej zwykle tylko wówczas, jeżeli chodzi o pokrycie deficytu kolejowego, względnie pocztowego. W publikacjach centralnej kasy państwowej znajdą Panowie, o ile chodzi o koleje i pocztę, nie dochody i wydatki tych przedsiębiorstw ale niemal wyłącznie deficyty kolei i poczt. Co do innych resortów znajdą natomiast Panowie w cyfrach publikowanych miesięcznie przez centralną kasę państwową wszystkie wydatki, względnie wszystkie dochody danego resortu. Z tego powodu należy wyeliminować z rachunku koleje i poczty. Wówczas okaże się, że preliminowano na pierwszy kwartał 1922 r. na wszystkie wydatki państwowe z wyjątkiem kolei i poczt kwotę 101 miliardów. Tymczasem faktyczne wydatki Skarbu Państwa wynosiły bez wydatków na kolej i poczty w pierwszym kwartale 1922 r. 95 miliardów, w II kwartale 111 miliardów, w III — 181 miliardów. Z tego wynika przedewszystkiem iż Departament budżetowy obliczył nadzwyczaj ściśle, nadzwyczaj realnie zapotrzebowanie Skarbu Państwa na rok 1922. Obliczenie to było dokonywane w ciągu I kwartału roku 1922, przyczem miarodajnem były przedewszystkiem ceny ze stycznia 1922 r. Otóż preliminarz obliczał na I kwartał 101 miliardów na wszystkie resorty z wyjątkiem kolei i poczt, rzeczywiste wydatki tych resortów wynosiły zaś 95 miliardów, a więc o 6 miliardów mniej, aniżeli przewidywano. Różnica jest bardzo mała, dowodzi ona wielkiej skrupulatności i umiejętności w układaniu budżetu przez departament budżetowy Ministerstwa Skarbu. Oczywiście, że w następnych kwartałach wydatki musiały być większe i można udowodnić, że wzrastały dokładnie w tej samej proporcji, w jakiej wzrastała drożyzna, o ile wzrost drożyzny wyrazimy wskaźnikiem cen hurtowych. I tak wszystkie wydatki państwowe bez kolei i poczt wynosiły w trzecim kwartale 1922 r. 191 miliardów, a więc trochę więcej, niż dwa razy więcej niż w pierwszym kwartale. Tymczasem wskaźnik cen hurtowych wzrósł dokładnie podwójnie, a mianowicie z 654 na 1299.</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-3.9" who="#SBuzek">Wpływ wzrostu drożyzny występuje także bardzo dobitnie w rozwoju wydatków na płace urzędnicze. Wydatki te wzrosły w ciągu roku 1922 w sposób następujący:</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-3.10" who="#SBuzek">Wydatki na płace urzędnicze wynosiły w pierwszym kwartale ub. r. 51 1/2 miliarda; tu są objęte wszystkie kategorie urzędników, nauczyciele, kolejarze, poczciarze i wojsko. W drugim kwartale ten wydatek wynosił już 75.1 miliarda, w trzecim kwartale 114 miliardów, a w czwartym 263 1/2 miliarda. Z tego wynika, iż wydatki osobowe w trzecim kwartale były dwa razy większe, aniżeli w pierwszym, a wydatki w czwartym kwartale były 4 1/2 razy większe, aniżeli w pierwszym. Jeżeli Panowie porównają to ze wzrostem wskaźnika, to okaże się, że dokładnie w tym samym stosunku, jak wzrastała drożyzna, wzrastały pobory urzędników. Jeżelibyśmy teraz obliczyli, ileby według obecnych cen miały wynosić pobory urzędnicze w ciągu 1 kwartału 1923 r., to powinnaby to być cyfra 58 1/2 miliarda pomnożone przez 7.2. Jeżeli tę operację uczynimy, otrzymamy 421.2 miliardów marek, jako kwotę, któraby była potrzebna w pierwszym kwartale 1923 r. na płace urzędnicze. Prowizorium budżetowe żąda 450 miliardów, a więc żąda trochę więcej a mianowicie o 28.8 miliardów więcej. Na ogół jednak Panowie widzą, że kwoty przewidziane w prowizorium odpowiadają wzrostowi cen i drożyzny po styczeń 1923 r.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-3.11" who="#SBuzek">Zachodzi jednak pytanie, czy na wypadek dalszego wzrostu cen wystarczy podwyższenie 20% przewidziane w art. 2. Dalszy wzrost cen jest niestety rzeczą bardzo prawdopodobną wobec tego, że kurs marki polskiej coraz bardziej spada. Oczywiście za kursem marki będą podążały stopniowo ceny hurtowe i ceny detaliczne, a wskutek tęgo stanie się koniecznym dalszy wzrost wydatków państwa. Otóż, żeby się o tem przekonać, czy tych 20% wystarczy czy nie, trzeba zrobić następujące obliczenie. Kwota ogólna wydatków przyzwolona bezpośrednio w art. 1-ym prowizorium, wynosi 1159 miliardów. 20% od tej sumy wynosi 232 miliardy, a cała kwota przyzwolona Rządowi wynosi 1391 miliardów, to daje niemal 9 1/2 razy więcej, aniżeli w pierwszym kwartale 1922 r.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-3.12" who="#SBuzek">W tym pierwszym kwartale, jak już kilkakrotnie mówiłem, przeciętny wskaźnik cen hurtowych wynosił 654, to znaczy ceny hurtowe były w tym kwartale przeciętnie 654 razy wyższe, niż przed wojną. Jeżeli ten wskaźnik pomnożymy przez 9.5, to otrzymamy cyfrę 6213, t. zn., że jeżeli przeciętnie ceny hurtowe w pierwszym kwartale 1923 r. nie będą od cen przedwojennych więcej aniżeli 6200 razy wyższe, to kwota przyzwolona 1.391 miliardów powinna wystarczyć. Jeżeliby jednak wzrost drożyzny poszedł nadal w tem tempie co obecnie, to mogłoby się zdarzyć, że przeciętna ta zostanie przekroczona. Na ten wypadek należy oczekiwać, że pokrycie wszystkich wydatków Państwa kwotą przyzwoloną w tem prowizorium stanie się niemożliwem. Wtenczas nie pozostanie Rządowi nic innego, jak wystąpić do Sejmu i Senatu z prośbą o udzielenie kredytów uzupełniających z powodu wzrostu drożyzny. W sposób powyższy udowodniłbym, iż kwoty, żądane przez Rząd i przyzwolone Rządowi w art. 1 i 2 odpowiadają zarówno rzeczywistemu wzrostowi drożyzny jak i kwotom preliminarza budżetowego na rok 1922.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-3.13" who="#SBuzek">Obliczenia podobne do obliczeń powyżej dokonanych trzebaby poczynić także co do cyfr umieszczonych w dodatku do ustawy o prowizorium budżetowem, mianowicie co do cyfr przedstawiających wydatki rzeczowe poszczególnych resortów. Obliczanie wydatków wszystkich resortów doprowadziłoby nas za daleko, Panowie pozwolą więc, że przeprowadzę odpowiednie obliczenie tylko dla wydatków Ministerstwa Spraw Wojskowych. Wydatki te są ze wszystkich Ministerstw największe, mianowicie wydatki rzeczowe na wojsko mają wynosić w pierwszym kwartale 1923 r. — 294 miliardy. Czy kwota ta nie jest za wysoką? Zbadajmy tę kwestię wszechstronnie.</u> | |
| 37 | + <u xml:id="u-3.14" who="#SBuzek">Wydatki faktyczne na wojsko wynosiły w pierwszym kwartale 1922 r. 38 miliardów — będę mówił tylko w miliardach — w drugim kwartale 53 miliardy, a w trzecim — 87 miliardów. Otóż przy wskaźniku cen hurtowych 654, wynosiły wszystkie wydatki na wojsko, tak rzeczowe, jak osobowe, kwartalnie kwoty 38 miliardów. Ponieważ ceny hurtowe w styczniu 1923 r. były 8 razy większe, aniżeli w pierwszym kwartale 1922 r., trzeba brać cyfrę 8 razy większą, ta 8 razy większa cyfra daje 307 miliardów. Od tego jednak należy odciągnąć wydatki osobowe, które w resorcie Ministerstwa Spraw Wojskowych wynoszą okrągłe 15%, a więc 46 miliardów. W ten sposób obliczone wydatki rzeczowe wyniosą 261 miliardów. Tymczasem Rząd zażądał 293 miliardów, więc o 32 miliardy więcej. Oznacza to więc zwiększenie kredytu na wojsko o 10%. Czy to zwiększenie jest nieuzasadnione, albo zbyt wygórowane? Otóż, zanim tę kwestię rozstrzygniemy, musimy się zastanowić wogóle nad wysokością naszych wydatków na wojsko. Wydatki nasze na armię wynosiły w pierwszym półroczu 1922 r. według cyfr, które przytoczyłem, 91 1/2 miliarda. Jeżeli cyfrę tę podzielimy przez wskaźnik cen hurtowych, jeżeli więc obliczymy wydatki na wojsko w markach, o wartości wymiennej przedwojennej, to okaże się, że wydatki nasze na armię w I półroczu 1922 r. wynosiły 125 milionów marek przedwojennych. W trzecim kwartale w ten sam sposób obliczone wydatki nasze na armię wynosiły 67 milionów marek przedwojennych. Na cały rok 1922 szacujemy wydatki nasze na wojsko na 251 milionów marek przedwojennych. Ponieważ stan naszej armii wynosi 275.000 ludzi, okazuje się, że przeciętny wydatek nasz na armię wynosi na jedną osobę wojskową dziennie 2 1/2 marki przedwojennej, czyli 3 fr. 8 ct. Otóż jest rzeczą bardzo ciekawą i bardzo charakterystyczną, że z wyjątkiem Szwecji niema w Europie państwa, któreby miało niższe wydatki na armię. Co do tego są bardzo ciekawe cyfry, opublikowane niedawno przez Ligę Narodów. Niedawno Liga Narodów rozpatrywała kwestię rozbrojeń i badała wydatki wojskowe przed wojną i po wojnie dla szeregu państw europejskich i pozaeuropejskich. Okazało się, iż wydatki te, i to wydatki zwyczajne i nadzwyczajne, to jest wydatki na fortyfikacje, na lotnictwo i t. d. razem wynosiły dziennie na jedną osobę wojskową w Szwecji: w roku 1913 2 fr. 78 ct., w r. 1921 — 2 fr. 60 ct. W Belgii wydatki te były znacznie większe, wynosiły bowiem w 1913 r. 5 fr. 85 ct. a w r. 1922 — 3 fr. 80 ct., przyczem zaznaczam, że wydatki za rok 1922 przerachowałem na franki o wartości wymiennej przedwojennej w ten sposób, że wydatki we frankach z r. 1922 podzieliłem przez wskaźnik cen hurtowych belgijskich. Takie samo przerachowanie uskuteczniłem co do wydatków powojennych na wojsko w Szwecji, we Włoszech, we Francji i t. d. We Włoszech wydatki na armię, na jedną osobę wojskową wynosiły dziennie we frankach w 1913 r. 5 1/2, po wojnie w 1922 r. 4 1/2 fr. We Francji przed wojną w 1913 r. 4 fr. 67 ct., po wojnie zaś w 1922 r. 5 fr. 5 ct. Otóż u nas, jak już obliczyłem, wydatki te wynosiły tylko 3 fr. 8 ct., a więc znacznie mniej, niż np. we Francji, we Włoszech, w Belgii a nawet w Czechosłowacji, której przeciętny wydatek na wojsko wynosił w r. 1922 na osobę wojskową dziennie 4 fr. 44 ct. Otóż, jeżeli w nadzwyczajnych warunkach, w jakich Żyjemy, kredyt na wojsko został zwiększony o jakieś 10% ponad normę z I kwartału 1922 r., to to jest rzeczywiście zwiększenie wydatków nadzwyczaj umiarkowane.</u> | |
| 38 | + <u xml:id="u-3.15" who="#SBuzek">Nawet z tem zwiększeniem będziemy mieli, jeżeli pominiemy Szwecję, najmniejsze wydatki na jedną osobę wojskową w całej Europie. Dodajmy, iż Szwecja ma bardzo krótką służbę obowiązkową w wojsku, utrzymuje stale pod bronią bardzo małą liczbę osób, i to tłómaczy niskie wydatki na jedną osobę wojskową. Oczywiście, wysokość ogólnej cyfry wydatków na wojsko nie przesądza kwestii, czy wydatki, jakie na armię uchwalamy, są należycie i ekonomicznie użyte, ale w kwestii tej można dyskutować tylko przy budżecie, nie zaś przy prostem prowizorium budżetowem.</u> | |
| 39 | + <u xml:id="u-3.16" who="#SBuzek">Zbadajmy teraz nasze wydatki na administrację cywilną, przyczem pod administracją cywilną rozumiem wszystkie wydatki natury zwierzchniczej, a więc wszystkie wydatki cywilne bez wydatków na koleje i pocztę, bo to są przedsiębiorstwa państwowe, które same powinny się rentować. Jeżeli obliczymy wydatki natury zwierzchniczej na cele cywilne, to wynosiły one w markach o wartości przedwojennej, a więc już po podzieleniu wydatków tych w markach obecnych przez wskaźnik cen hurtowych w pierwszem półroczu 1922 r. 152.000.000, a w trzecim kwartale 72.000.000, a w całym roku 1922 wynosiły one razem około 304.000.000. Ponieważ ludność Rzeczypospolitej bez Śląska wynosi 26 milionów i kilkaset tysięcy, więc nie trudno obliczyć, że na głowę ludności wynoszą nasze wydatki cywilne 11 mk. 67 f. przedwojennych, czyli 14 fr. 40 ct. przedwojennych. Kwota ta obejmuje wszystkie nasze wydatki cywilne natury zwierzchniczej, więc wydatki zwyczajne i nadzwyczajne, tudzież wydatki na oprocentowanie i amortyzację długu państwowego. Daleko więcej wynoszą wydatki cywilne w innych państwach. Z obliczenia wydatków cywilnych na głowę ludności innych państw wyłączyłem wszystkie wydatki nadzwyczajne, a także wydatki na amortyzacje i oprocentowanie długu państwowego, dla innych państw podaję więc tylko wydatki zwyczajne na administrację cywilną. Otóż te wydatki wynosiły przed wojną w roku 1913 na głowę ludności w Rosji 20 fr. u nas tylko 14, a więc wydajemy na głowę ludności nawet mniej, aniżeli wydawała Rosja. W Rzeszy Niemieckiej i w Prusach wynosiły na głowę ludności przed wojną zwyczajne wydatki cywilne 48 fr., w Austrii — 34 fr., we Włoszech — 27 fr., w Danij — 30 fr., w Szwecji — 27 fr., w Holandii — 35 fr., we Francji — 36 fr., w Anglii — 39 fr.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-3.17" who="#SBuzek">Po wojnie wydatki cywilne wszędzie znacznie wzrosły. Wynosiły one np. we Francji, bez wydatków budżetu specjalnego, t. j. bez wydatków budżetu, które mają być pokryte z reparacji niemieckich, na głowę ludności 54 fr., w Szwecji — 41 fr., w Danii — 60 fr., w Holandii — 59 fr., a to wszędzie franków o wartości przedwojennej. Ten wzrost wydatków na cele cywilne byłby jeszcze znacznie (we Francji kilkakrotnie) wyższy, gdybyśmy wydatków w walucie powojennej nie byli przerachowali na franki o przedwojennej sile kupna.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-3.18" who="#SBuzek">Otóż Panowie widzą, że wydatki nasze cywilne są bez porównania niższe, niż były w Niemczech lub w Austrii przed wojną, a jeszcze większą jest ta dysproporcja, jeżeli porównamy wydatki nasze z wydatkami powojennemi innych państw.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-3.19" who="#SBuzek">W świetle cyfr przytoczonych nie może być mowy o tem, żeby prowizorium budżetowe przyznawało na administrację cywilną kwoty większe, jak to co jest najwięcej koniecznem minimum. Inną jest oczywiście kwestia, czy te kredyty są odpowiednio zużyte, czy są zużyte w sposób jak najwięcej ekonomiczny. Rozbiór krytyczny i szczegółowy tej kwestii należy do dyskusji nad budżetem. Tam jest miejsce, by od pozycji do pozycji zastanowić się, czy jest ona celowa, i czy uchwalenie tej pozycji oznacza jak najwięcej ekonomiczne zużycie pieniędzy podatkowych.</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-3.20" who="#SBuzek">Tutaj tylko szanowni Panowie pozwolą, że zbadam sumarycznie jedną kategorię wydatków, mianowicie wydatki na urzędników. Otóż przedewszystkiem co do absolutnej wysokości poborów naszych urzędników, to porównałem te pobory z poborami przedwojennemi urzędników austriackich i urzędników rosyjskich.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-3.21" who="#komentarz">(S. Kędzior: Dziewiąta część)</u> | |
| 45 | + <u xml:id="u-3.22" who="#SBuzek">Niezupełnie, Panie Kolego, cyfrę dziewiątą część bierze Pan Kolega prawdopodobnie z Rocznika Polski, profesora Weinfelda, obliczenia te są tak ścisłe, jak to było możliwem dla osoby prywatnej, ale osoba urzędowa, która ma do dyspozycji aparat urzędowy, może dokonać obliczeń dokładniejszych od prof. Weinfelda. Główny Urząd Statystyczny dokonał takich obliczeń. Obliczenia te dają informacje znacznie dokładniejsze i prawdziwsze. Prof. Weinfeld obliczał pobory urzędników na podstawie przepisów ustawowych, Główny Urząd Statystyczny zaś pobory faktycznie wypłacone. Pobory obliczone abstrakcyjnie na mocy przepisów ustawy mogą się różnić od poborów faktycznych, mianowicie w obliczeniach na podstawie ustawy absolutnie się nie wie, jak obliczać dodatki, powiedzmy, za wysługę lat, albo dodatki za wyższe studia, albo jak obliczyć te dodatki drożyźniane, które są przyznawane przez Radę Ministrów, Jeżeli się jednak weźmie to, co faktycznie urzędnikom wypłacono, i to bardzo wielkiej liczbie urzędników, to wtenczas nie trudno ściśle obliczyć przeciętne rzeczywiste pobory urzędników. Te pobory rzeczywiste są trochę większe, aniżeli pobory obliczone abstrakcyjnie na podstawie samych tylko przepisów ustawowych. Otóż okazuje się, że austriacki urzędnik ministerialny XI kategorii otrzymywał 169 marek miesięcznie, urzędnik rosyjski 140 marek. Nasi urzędnicy XI kategorii otrzymali w styczniu tego roku przeciętnie 230.667 marek, czyli, jeżeli się kwotę tę przez wskaźnik kosztów utrzymania (3527) podzieli, wyniesie to 65 marek o wartości przedwojennej. Urzędnik XI kategorii otrzymuje więc obecnie 65 marek, podczas gdy przed wojną urzędnik austriacki brał 169 marek, a urzędnik rosyjski 140 marek. Widzą więc Panowie, że realne płace urzędników XI kategorii wynoszą mniej więcej 40% płacy przedwojennej.</u> | |
| 46 | + <u xml:id="u-3.23" who="#SBuzek">Jeżeli się weźmie urzędników IX kategorii, to rzecz się ma podobnie. Austriacki urzędnik IX rangi przed wojną pobierał 300 marek, rosyjski urzędnik 270 marek, a nasi urzędnicy IX stopnia otrzymali w styczniu tego roku przeciętnie po 370.896 marek, czyli dzieląc to przez wskaźnik kosztów utrzymania, 105 marek przedwojennych, czyli 35% austriackiej płacy przedwojennej.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-3.24" who="#SBuzek">Jeżeli teraz weźmiemy VII kategorię, to pobory miesięczne urzędnika ministerialnego austriackiego przed wojną wynosiły 512 marek, urzędnika rosyjskiego 540 marek, a naszych urzędników VII kategorii — 168 mk.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-3.25" who="#SBuzek">Przejdźmy teraz do urzędników V kategorji, a okaże się, iż austriacki urzędnik tej kategorji otrzymywał 988 mk. miesięcznie, rosyjski — 1080, nasi otrzymują — 257, to znaczy tylko część.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-3.26" who="#SBuzek">W trzeciej kategorji różnice są następujące: rosyjski urzędnik III kategorji otrzymywał — 2160, austrjacki — 1843, a nasz urzędnik III kategorji — 462. Z tego wynika, iż realne pobory naszego urzędnika III kategorji wynoszą mniej, niż pobory urzędnika rosyjskiego i austriackiego VII kategorji. Dysproporcja w poborach jest więc, zwłaszcza u rang wyższych, nadzwyczajna.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-3.27" who="#SBuzek">Z drugiej jednak strony zachodzi dysproporcja podobna co do liczby urzędników, lecz oczywiście w odwrotnym kierunku. Co do tego pozwolę sobie tylko wskazać niektóre cyfry; mianowicie posiadam cyfrę urzędników państwowych na obszarze b. Małopolski za czasów austriackich w dniu 1 lipca 1914 r., i posiadam także cyfry urzędników na tym obszarze w r. 1922; przeważną część tych cyfr znajdą Panowie w objaśnieniu do budżetu na rok 1922. Co się tyczy Poznańskiego i Pomorza, to posiadam cyfry urzędników, zatrudnionych w landraturach i rejencjach całego państwa pruskiego w r. 1913; cyfry te wyjąłem z budżetu pruskiego z roku 1913. Cyfry te są bardzo ciekawe.</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-3.28" who="#SBuzek">Prusy miały 487 powiatów wiejskich. W tych 487 powiatach wiejskich było w 1913 r. 2,443 urzędników z etatem ministerstwa spraw wewnętrznych, a mianowicie: 485 landratów, 523 sekretarzy powiatowych, 607 asystentów, 487 woźnych, 33 powiatowych sekretarzy asekuracyjnych, 236 pomocników kancelaryjnych (z czego 50 urzędników, czynnych w powiatowych urzędach asekuracyjnych), i 72 innych urzędników. Panowie widzą z tego dokładnie, że w każdem starostwie było przeciętnie 4 urzędników i 1 woźny. Oczywiście nie miały landratury w Poznańskiem i na Pomorzu więcej urzędników z etatu ministerstwa spraw wewnętrznych, niż landratury innych prowincji pruskich. Ile jest teraz urzędników z etatu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w naszych starostwach w Poznańskiem i na Pomorzu? Otóż co do tego przytaczam cyfry, wyjęte z budżetu naszego na rok 1922; etat Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-3.29" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Napewno 10 razy tyle.)</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-3.30" who="#SBuzek">Nie, tyle nie, 10 razy tyle byłoby zadużo, w rzeczywistości mamy w tych dwóch województwach 55 starostw, liczą one 903 urzędników i woźnych, podczas gdy według normy pruskiej wypadałoby 275. 275 i 903, to znaczy, iż mamy przeszło 3 razy więcej urzędników, aniżeli Prusacy, ale za to też płacimy przeszło 3 razy mniejsze pobory, aniżeli oni, widzą więc Panowie, że to się mniej więcej wyrównuje.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-3.31" who="#SBuzek">Teraz co się tyczy Małopolski, to mamy dokładną statystykę za rok 1914 w budżecie austriackim na rok 1914/15. Urzędników budowlanych nie mogłem obliczyć, bo odnośny zeszyt budżetu austriacki ego zaginął mi, ale wszystkie inne zeszyty posiadam, mogę więc podać dokładne cyfry urzędników galicyjskich, z wyjątkiem urzędników budowlanych. Rozpoczynam od urzędników, których miało Namiestnictwo Galicyjskie i wszystkie starostwa galicyjskie, a to wraz z urzędnikami w służbie rolniczej, przemysłowej, ale bez urzędników na służbie sanitarnej i weterynaryjnej i oczywiście bez urzędników służby budowlanej (obecnych urzędników Ministerstwa Robót Publicznych). Otóż wszystkich tych urzędników było na obszarze Małopolski w Namiestnictwie i w starostwach w 1914 roku — 1413, obecnie mamy ich 2298. Więc tutaj dysproporcja nie jest tak rażąca, ale o 50% mamy w służbie politycznej więcej urzędników, aniżeli było za czasów austriackich.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-3.32" who="#SBuzek">Co do władz sanitarnych, to jest dysproporcja, o której mowa, znacznie większa, a mianowicie władze sanitarne za czasów austriackich w Namiestnictwie i starostwach zatrudniały 106 osób, u nas Uczy personel sanitarny 316 osób, a więc 3 razy więcej. Personel weterynaryjny za czasów austriackich w Namiestnictwie i starostwach wynosił 122 osoby, obecnie wynosi 227 osób w województwach i starostwach.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-3.33" who="#SBuzek">Bardzo ciekawe są dane co do policji państwowej. Otóż obecnie policji państwowej odpowiadają za czasów austriackich żandarmeria, następnie dyrekcje policji we Lwowie, Krakowie i Przemyślu, tudzież policja wojskowa, która się w tych miastach znajdowała. Jeżeli zliczymy etaty wszystkich trzech wymienionych kategorii, to okaże się, że to, co odpowiada naszej policji państwowej, liczyło w Małopolsce w 1914 r. 4.918 osób. Obecnie nasza policja państwowa wynosi 9.530 osób.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-3.34" who="#komentarz">(Głos: I nic nie robi.)</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-3.35" who="#SBuzek">Znaczy więc, że niemal dwa razy więcej. Rzeczą bardzo charakterystyczną jest, że nie komasuje się tej policji na Wschodzie, mimo zaostrzonych tam stosunków, ale komasuje się ją w zupełnie spokojnem województwie krakowskiem. Teraz co się tyczy władz szkolnych, to w Namiestnictwie w radzie szkolnej krajowej i w powiatach etat tych władz wynosił 134 osoby. Obecnie liczy etat władz szkolnych powiatowych i kuratoriów w Małopolsce 619 osób, z tego 83 woźniców. A więc mamy wzrost przeszło czterokrotny.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-3.36" who="#SBuzek">Z tego, proszę Panów, wynika, że ażeby dojść do stosunków normalnych, mianowicie, ażeby dojść do podwyższenia realnego uposażenia urzędników do tej normy, jaką mieli urzędnicy przed wojną, nie pozostaje nic innego, jak zorganizować naszą administrację w ten sposób, żeby liczba personelu nie była większa, aniżeli przed wojną. Że to jest rzeczą możliwą, dowodzą chyba cyfry przytoczone. Praca w tym kierunku będzie bezwątpienia długa i uciążliwa. Pracy tej nie będzie można rokować dobrego wyniku, jeśli nasza gospodarka budżetowa nie będzie oparta na gruncie ustawy, bo tylko ustawa daje gwarancje, że jeżeli raz pewien program będzie wytknięty, to program ten będzie w rzeczywistości wykonany. Ta gwarancja ustawowa wprawdzie nie jest zupełna, ale jest znacznie większa od tej, którą może dać każdocześnie zmieniający się rząd. Bo ostatecznie jeżeli rząd niema oparcia o ustawę, jeżeli wszystko zależy od niego, to polityka w pierwszem półroczu będzie taka, a jak się rząd zmieni, będzie inna i nigdy do sanacji stosunków dojść nie potrafimy. Dowodem tego choćby ta ustawa o naprawie Skarbu, którą Sejm Ustawodawczy uchwalił w grudniu 1921 r. Oczekiwaliśmy, iż ustawa ta da nam cuda, ustawa ta oparła punkt ciężkości sanacji na osobie Ministra Skarbu. Po doświadczeniach, jakie odtąd mieliśmy, możemy powiedzieć, że gwarancja ta nie okazała się wystarczająca.</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-3.37" who="#SBuzek">Dlatego Komisja Skarbowo-Budżetowa Senatu dała wyraz zapatrywaniu, iż pierwszym i podstawowym warunkiem trwałej naprawy Skarbu jest wejście na drogę czysto konstytucyjnej gospodarki finansowej, pierwszym warunkiem tego jest związanie gospodarki każdoczesnego rządu ustawami. Związanie to ma nastąpić tak co do sposobu układania ustawy budżetowej, jak i co do jej uchwalania, a zwłaszcza co do sposobu jej wykonania. Interes państwa wymaga, by została wydana ustawa przepisująca, iż rządowi, który przed dniem 1 stycznia nie otrzymał ani budżetu, ani prowizorium budżetowego, nie wolno było ani jednego feniga wydać, czy to na pensje urzędnicze, czy na pensje ministerialne, czy na pobory posłów i senatorów, czy na wojsko i t. p. Wogóle winno znaleźć bezwzględne zastosowanie prawo, iż bez ustawy, uprzednio na wydatki przyzwalającej, nie może być absolutnie uskuteczniony żaden wydatek. Istnienie takiego prawa jest regułą w państwach zachodniej Europy, i te państwa na tej praktyce bardzo dobrze wychodzą. Natomiast państwa, które nie znają tego prawa i traktują swój budżet w ten sposób, jak my dotychczas, albo jak traktowała prawa budżetowe Austria, poczyniły na tej praktyce jak najgorsze doświadczenia.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-3.38" who="#SBuzek">Otóż, ażeby oprzeć gospodarkę naszą o silną podstawę ustawy, Komisja Skarbowo-Budżetowa Senatu uprasza przeze mnie, jako przez swojego referenta, ażeby Panowie byli łaskawi przyjąć rezolucję następującą:</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-3.39" who="#SBuzek">„Senat stwierdza, że koniecznym warunkiem trwałej naprawy Skarbu jest uchwalenie ustawy budżetowej, normującej sposób układania, uchwalania i wykonywania corocznego budżetu państwowego, oraz prawne znaczenie corocznej ustawy skarbowej. Wobec tego Senat wzywa Rząd, by przedstawił władzy ustawodawczej jak najspieszniej projekt takiej ustawy”.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-3.40" who="#SBuzek">Oprócz tego upraszam o przyjęcie bez jakiejkolwiek zmiany prowizorium budżetowego. Chodzi o to, żeby jak najwcześniej zakończyć ten stan prawny, w którym Rządowi właściwie wszystko wolno, bo nie wiążą go żadne ustawy. Chodzi o to, żebyśmy możliwie szybko ograniczyli Rząd przynajmniej temi dwudziestu cyframi, które się w naszym projekcie ustawy znajdują.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-3.41" who="#SBuzek">Proszę o uchwalenie prowizorium budżetowego: bez zmiany, żeby nie zachodziła potrzeba odsyłania ustawy o prowizorium budżetowem napowrót do Sejmu.</u> | |
| 28 | 65 | </div> |
| 29 | 66 | <div xml:id="div-4"> |
| 30 | - <u xml:id="u-4.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Dzień dzisiejszy może się stać swojego rodzaju dniem epokowym w historii naszych finansów. Jest to bowiem dzień, w którym, o ile Wysoki Senat przyjmie, w co mam niepłonną nadzieję, wniosek Komisji, będzie uchwalona pierwsza ustawą o prowizorium budżetowem w Rzeczypospolitej Polskiej. Byłby to dzień, o którym można powiedzieć, że położył kres absolutystycznej gospodarce skarbowej, dzień, któryby dał pierwszy zaczątek konstytucyjnych porządków budżetowych.</u> | |
| 31 | - <u xml:id="u-4.1" who="#SBuzek">Nasze prowizorium budżetowe daje upoważnienia Rządowi prawnie ściśle określone. W prowizorium znajdą Panowie dwadzieścia cyfr, których Rządowi pod żadnym pozorem przekroczyć nie wolno. Prowizorium to jest więc pierwszem prawnem związaniem Rządu w gospodarce skarbowej przepisami ustawowemu Oczywiście, związanie to jest jeszcze niedostateczne, pełne związanie może dać tylko sama ustawa budżetowa. Prowizorium zaś budżetowe nie może pod tym względom dać więcej, aniżeli to, co szanowni Panowie znajdą w uchwalonym przez Sejm i przez Komisje Budżetową Senatu projekcie ustawy.</u> | |
| 32 | - <u xml:id="u-4.2" who="#SBuzek">Projekt ten domaga się dla Rządu kredytu na pierwszy kwartał 1923 r. w kwocie 1.159 miliardów. Tyle mają wynosić przyzwolone przez Sejm i Senat wydatki państwowe w ciągu pierwszego kwartału tego roku. Z tych wydatków przypada na wydatki osobowe 450 miliardów, a na wydatki rzeczowe 709 miliardów. Dodatek do projektu ustawy wyszczególnia specjalnie te wydatki rzeczowe według poszczególnych ministerstw. Dalej stanowi art. 2, że w razie dalszego wzrostu drożyzny wolno Rządowi przekroczyć kredyty tu wymienione najwyżej o 20%. Jeżeli by więc wskutek nieprzewidzianych okoliczności, nieprzewidzianego dalszego wzrostu drożyzny kwoty te wraz z dodatkiem 20% miały się okazać niewystarczającemu Rząd zanim te kredyty przekroczy, musi się postarać o dodatkowe zezwolenie, udzielone tak przez Sejm, jak i Senat, a więc o zezwolenie udzielone w drodze ustawodawczej. Otóż Wysoki Senat zapyta z pewnością, czy kredyty te są wystarczające i czy nie są za duże? Zagranicą oblicza się kredyty przyzwalane w prowizoriach budżetowych zawsze na podstawie budżetu zeszłorocznego. Prowizoria budżetowe upoważniają rząd do czynienia wydatków na podstawie budżetu zeszłorocznego aż do oznaczonej w prowizorium wysokości. Jeżeli np. chodzi o prowizorium na jeden kwartał, przyzwala się 1/4 tych wydatków, na jakie przyzwoliła ustawa budżetowa za rok ubiegły. Zastosujmy ten zwyczaj zagraniczny do naszego prowizorium budżetowego.</u> | |
| 33 | - <u xml:id="u-4.3" who="#SBuzek">Jeżeli Panowie wezmą do ręki nasz preliminarz budżetowy na rok 1922, to przekonają się, że preliminarz ten przewidywał, iż wydatki zwyczajne i nadzwyczajne Skarbu Państwa w ciągu 1922 r. będą wynosiły kwotę 592 miliardów. Jedna czwarta z tego, a więc kredyt na pierwszy kwartał 1922 r. wynosi 148 miliardów. Z tych 148 miliardów było wydatków rzeczowych — 106 miliardów, osobowych — 42 miliardy. Wydatki osobowe miały więc stanowić 28%. Według poszczególnych gałęzi administracji wypadało z ogólnej kwoty wydatków 148 miliardów na pocztę i koleje — 47 miliardów, na wojsko 38 miliardów, a na całą inną administrację — 63 miliardy, razem na całą administrację państwową bez poczt i kolei 101 miliardów.</u> | |
| 34 | - <u xml:id="u-4.4" who="#SBuzek">Otóż jest rzeczą jasną, że gdybyśmy w prawizorium budżetowem przepisali, iż wydatki na pierwszy kwartał 1923 r. mają się równać wydatkom na pierwszy kwartał 1922 r., to popełnilibyśmy bardzo grubą niekonsekwencję, bo nie uwzględnilibyśmy wzrostu drożyzny w tym okresie. Ten wzrost drożyzny był bardzo duży. Możemy go mierzyć kilkoma miarami: albo wzrostem ceny złota, czyli kursu dolara, albo wzrostem kosztów utrzymania, albo też przeciętnym wzrostem cen w handlu hurtowym. Otóż jeżelibyśmy wzięli np. cenę złota — kurs dolara — to okazałoby się, że w styczniu 1922 r. dolar kosztował przeciętnie 3.058 mk. a więc 813 razy więcej niż przed wojną. Wartość złota była więc w markach 813 razy większa, niż przed wojną. Tymczasem w grudniu 1922 r. dolar kosztował już przeciętnie 17.808 mk. a więc 4.240 razy więcej, niż przed wojną, wartość złota wzrosła więc 4240 razy więcej, a obecnie, w lutym przy kursie dolara przewyższającym 42.000 wartość złota w markach wynosi 10.000 razy więcej, aniżeli w czasie przedwojennym.</u> | |
| 35 | - <u xml:id="u-4.5" who="#SBuzek">Ceny hurtowe nie wzrosły w tak szybkiej progresji co ceny złota. Główny Urząd Statystyczny oblicza co miesiąc ceny hurtowe mniej więcej 70 najrozmaitszych artykułów: spożywczych, przemysłowych z różnych dziedzin przemysłu i to tak materiałów pierwotnych, jak i półfabrykatów i fabrykatów gotowych. Otóż ceny hurtowe w ten sposób obrachowane, były w styczniu 1922 r. przeciętnie 592 razy wyższe niż przed wojną, w grudniu 3464 razy: w styczniu 1923 r. zaś 5519 razy wyższe. Jeszcze mniej, niż ceny hurtowe, wzrosły koszty utrzymania rodziny pracowniczej, które były w styczniu 1922 r. w markach 469 razy wyższe aniżeli przed wojną, w grudniu już 2310 razy wyższe, a w styczniu 1923 roku 3526 razy wyższe.</u> | |
| 36 | - <u xml:id="u-4.6" who="#SBuzek">Otóż należy nam się teraz zastanowić, jaki skutek wzrost drożyzny wywiera na wydatki budżetu państwowego i czy wzrost tych wydatków odpowiada wzrostowi cen złota, czy wzrostowi cen hurtowych, czy też wreszcie wzrostowi kosztów utrzymania. O ile chodzi o wydatki osobowe, to należałaby przypuszczać, iż powinny one wzrastać równolegle do wzrostu kosztów utrzymania. Wydatki czynione zagranicą i to tak osobowe, jak rzeczowe, winnyby rosnąć równolegle do wzrostu cen złota (dolara), wszelkie zaś wydatki rzeczowe wewnątrz państwa równolegle do wzrostu cen burtowych. Ponieważ wydatki rzeczowe wynoszą w budżecie naszym 72%, a wydatki osobowe tylko 28%, a dalej ze względu, że dość znaczna część wydatków czyniona jest zagranicą, zależy więc od kursu dolara, należy zastosować przy obliczaniu wszystkich wydatków państwowych w pierwszym kwartale 1923 r. przedewszystkiem wskaźnik cen hurtowych. Wskaźnik ten jest dalej wyższy od wskaźnika kosztów utrzymania, a niższy od wskaźnika kursu dolara. Następnie możnaby uwzględnić także wskaźnik kosztów utrzymania. Otóż przeciętne koszty utrzymania były w pierwszym kwartale 1922 r. 491 razy wyższe niż przed wojną, w styczniu 1923 r. zaś 3.527 razy wyższe. Natomiast ceny hurtowe były w pierwszym kwartale 1922 r. przeciętnie 654 razy większe niż przed wojną; w styczniu 1923 r. natomiast były 5519 razy większe niż przed wojną. Z tego wynika, że ceny hurtowe wzrosły od pierwszego kwartału 1922 r. przeszło 8 razy, zaś koszty utrzymania wzrosły trochę więcej niż 7 razy, dokładnie 7.19 razy. Skutek wzrostu drożyzny będzie więc ten, iż wydatki w pierwszym kwartale 1923 r. będą wynosiły okrągło ośm razy więcej, aniżeli wynosiły w pierwszym kwartale 1922 roku. Wydatki państwowe na pierwszy kwartał 1922 roku były preliminowane przez Ministerstwo Skarbu na kwotę 148 miliardów. Jeżeli pomnożę tę kwotę przez 8, to otrzymuję kwotę 1184 miliardy. Panowie widzą, iż prowizorium zezwala na 1159 miliardów, a więc na kwotę o 25 miliardów mniejszą, aniżeli ta, którą obrachowałem. Zaznaczę przytem, że Rząd obrachował tę kwotę na podstawie zupełnie innej metody, mianowicie kalkulował bezpośrednio wydatki państwowe na rok 1923, a potem brał 1/4 cyfry w ten sposób obliczonej.</u> | |
| 37 | - <u xml:id="u-4.7" who="#SBuzek">Obliczenie moje jest jednak ścisłe tylko pod dwoma warunkami. Warunkiem pierwszym jest czy Departament Budżetowy Ministerstwa Skarbu obliczył należycie wydatki na rok 1922, czy, innemi słowy budżet na rok 1922, wtenczas, kiedy został do Sejmu wniesiony, był budżetem realnym i odpowiadał rzeczywistym potrzebom gospodarki państwowej. Drugim warunkiem słuszności mojego obliczenia jest czy rzeczywiście wydatki państwowe wzrastają dokładnie w tej samej mierze co ceny hurtowe, czyli co wskaźnik cen hurtowych. Co do obu tych warunków posiadamy cyfry zupełnie ścisłe.</u> | |
| 38 | - <u xml:id="u-4.8" who="#SBuzek">Od 1 stycznia 1922 r. Centralna Kasa Państwowa zestawia i publikuje co miesiąc rzeczywiste wydatki Skarbu Państwa we wszystkich resortach z wyjątkiem kolei i poczt, gdyż koleje i poczty mają swoje własne kasy i te resorty zwracają się do centralnej kasy państwowej zwykle tylko wówczas, jeżeli chodzi o pokrycie deficytu kolejowego, względnie pocztowego. W publikacjach centralnej kasy państwowej znajdą Panowie, o ile chodzi o koleje i pocztę, nie dochody i wydatki tych przedsiębiorstw ale niemal wyłącznie deficyty kolei i poczt. Co do innych resortów znajdą natomiast Panowie w cyfrach publikowanych miesięcznie przez centralną kasę państwową wszystkie wydatki, względnie wszystkie dochody danego resortu. Z tego powodu należy wieliminować z rachunku koleje i poczty. Wówczas okaże się, że preliminowano na pierwszy kwartał 1922 r. na wszystkie wydatki państwowe z wyjątkiem kolei i poczt kwotę 101 miliardów. Tymczasem faktyczne wydatki Skarbu Państwa wynosiły bez wydatków na kolej i poczty w pierwszym kwartale 1922 r. 95 miliardów, w II kwartale 111 miliardów, w III — 181 miliardów. Z tego wynika przedewszystkiem iż Departament budżetowy obliczył nadzwyczaj ściśle, nadzwyczaj realnie zapotrzebowanie Skarbu Państwa na rok 1922. Obliczenie to było dokonywane w ciągu I kwartału roku 1922, przyczem miarodajnem były przedewszystkiem ceny ze stycznia 1922 r. Otóż preliminarz obliczał na I kwartał 101 miliardów na wszystkie resorty z wyjątkiem kolei i poczt, rzeczywiste wydatki tych resortów wynosiły zaś 95 miliardów, a więc o 6 miliardów mniej, aniżeli przewidywano. Różnica jest bardzo mała, dowodzi ona wielkiej skrupulatności i umiejętności w układaniu budżetu przez departament budżetowy Ministerstwa Skarbu. Oczywiście, że w następnych kwartałach wydatki musiały być większe i można udowodnić, że wzrastały dokładnie w tej samej proporcji, w jakiej wzrastała drożyzna, o ile wzrost drożyzny wyrazimy wskaźnikiem cen hurtowych. I tak wszystkie wydatki państwowe bez kolei i poczt wynosiły w trzecim kwartale 1922 r. 191 miliardów, a więc trochę więcej, niż dwa razy więcej niż w pierwszym kwartale. Tymczasem wskaźnik cen hurtowych wzrósł dokładnie podwójnie, a mianowicie z 654 na 1299.</u> | |
| 39 | - <u xml:id="u-4.9" who="#SBuzek">Wpływ wzrostu drożyzny występuje także bardzo dobitnie w rozwoju wydatków na płace urzędnicze. Wydatki te wzrosły w ciągu roku 1922 w sposób następujący:</u> | |
| 40 | - <u xml:id="u-4.10" who="#SBuzek">Wydatki na płace urzędnicze wynosiły w pierwszym kwartale ub. r. 51 1/2 miliarda; tu są objęte wszystkie kategorie urzędników, — nauczyciele, kolejarze, poczciarze i wojsko. W drugim kwartale ten wydatek wynosił już 75.1 miliarda, w trzecim kwartale 114 miliardów, a w czwartym 263 1/2 miliarda. Z tego wynika, iż wydatki osobowe w trzecim kwartale były dwa razy większe, aniżeli w pierwszym, a wydatki w czwartym kwartale były 4 1/2 razy większe, aniżeli w pierwszym. Jeżeli Panowie porównają to ze wzrostem wskaźnika, to okaże się, że dokładnie w tym samym stosunku, jak wzrastała drożyzna, wzrastały pobory urzędników. Jeżelibyśmy teraz obliczyli, ileby według obecnych cen miały wynosić pobory urzędnicze w ciągu 1 kwartału 1923 r., to powinnaby to być cyfra 58 1/2 miliarda pomnożone przez 7.2. Jeżeli tę operację uczynimy, otrzymamy 421.2 miliardów marek, jako kwotę, któraby była potrzebna w pierwszym kwartale 1923 r. na płace urzędnicze. Prowizorium budżetowe żąda 450 miliardów, a więc żąda trochę więcej a mianowicie o 28.8 miliardów więcej. Na ogół jednak Panowie widzą, że kwoty przewidziane w prowizorium odpowiadają wzrostowi cen i drożyzny po styczeń 1923 r.</u> | |
| 41 | - <u xml:id="u-4.11" who="#SBuzek">Zachodzi jednak pytanie, czy na wypadek dalszego wzrostu cen wystarczy podwyższenie 20% przewidziane w art. 2. Dalszy wzrost cen jest niestety rzeczą bardzo prawdopodobną wobec tego, że kurs marki polskiej coraz bardziej spada. Oczywiście za kursem marki będą podążały stopniowo ceny hurtowe i ceny detaliczne, a wskutek tęgo stanie się koniecznym dalszy wzrost wydatków państwa. Otóż, żeby się o tern przekonać, czy tych 20% wystarczy czy nie, trzeba zrobić następujące obliczenie. Kwota ogólna wydatków przyzwolona bezpośrednio w art. 1-ym prowizorium, wynosi 1159 miliardów. 20% od tej sumy wynosi 232 miliardy, a cała kwota przyzwolona Rządowi wynosi 1391 miliardów, to daje niemal 9 1/2 razy więcej, aniżeli w pierwszym kwartale 1922 r.</u> | |
| 42 | - <u xml:id="u-4.12" who="#SBuzek">W tym pierwszym kwartale, jak już kilkakrotnie mówiłem, przeciętny wskaźnik cen hurtowych wynosił 654, to znaczy ceny hurtowe były w tym kwartale przeciętnie 654 razy wyższe, niż przed wojną. Jeżeli ten wskaźnik pomnożymy przez 9.5, to otrzymamy cyfrę 6213, t. zn., że jeżeli przeciętnie ceny hurtowe w pierwszym kwartale 1923 r. nie będą od cen przedwojennych więcej aniżeli 6200 razy wyższe, to kwota przyzwolona 1.391 miliardów powinna wystarczyć. Jeżeliby jednak wzrost drożyzny poszedł nadal w tern tempie co obecnie, to mogłoby się zdarzyć, że przeciętna ta zostanie przekroczona. Na ten wypadek należy oczekiwać, że pokrycie wszystkich wydatków Państwa kwotą przyzwoloną w tern prowizorium stanie się niemożliwem. Wtenczas nie pozostanie Rządowi nic innego, jak wystąpić do Sejmu i Senatu z prośbą o udzielenie kredytów uzupełniających z powodu wzrostu drożyzny. W sposób powyższy udowodniłbym, iż kwoty, żądane przez Rząd i przyzwolone Rządowi w art. 1 i 2 odpowiadają zarówno rzeczywistemu wzrostowi drożyzny jak i kwotom preliminarza budżetowego na rok 1922.</u> | |
| 43 | - <u xml:id="u-4.13" who="#SBuzek">Obliczenia podobne do obliczeń powyżej dokonanych trzebaby poczynić także co do cyfr umieszczonych w dodatku do ustawy o prowizorium budżetowem, mianowicie co do cyfr przedstawiających wydatki rzeczowe poszczególnych resortów. Obliczanie wydatków wszystkich resortów doprowadziłoby nas za daleko, Panowie pozwolą więc, że przeprowadzę odpowiednie obliczenie tylko dla wydatków Ministerstwa Spraw Wojskowych. Wydatki te są ze wszystkich Ministerstw największe, mianowicie wydatki rzeczowe na wojsko mają wynosić w pierwszym kwartale 1923 r. — 294 miliardy. Czy kwota ta nie jest za wysoką? Zbadajmy tę kwestię wszechstronnie.</u> | |
| 44 | - <u xml:id="u-4.14" who="#SBuzek">Wydatki faktyczne na wojsko wynosiły w pierwszym kwartale 1922 r. 38 miliardów — będę mówił tylko w miliardach — w drugim kwartale 53 miliardy, a w trzecim — 87 miliardów. Otóż przy wskaźniku cen hurtowych 654, wynosiły wszystkie wydatki na wojsko, tak rzeczowe, jak osobowe, kwartalnie kwoty 38 miliardów. Ponieważ ceny hurtowe w styczniu 1923 r. były 8 razy większe, aniżeli w pierwszym kwartale 1922 r., trzeba brać cyfrę 8 razy większą, ta 8 razy większa cyfra daje 307 miliardów. Od tego jednak należy odciągnąć wydatki osobowe, które w resorcie Ministerstwa Spraw Wojskowych wynoszą okrągłe 15%, a więc 46 miliardów. W ten sposób obliczone wydatki rzeczowe wyniosą 261 miliardów. Tymczasem Rząd zażądał 293 miliardów, więc o 32 miliardy więcej. Oznacza to więc zwiększenie kredytu na wojsko o 10%. Czy to zwiększenie jest nieuzasadnione, albo zbyt wygórowane? Otóż, zanim tę kwestię rozstrzygniemy, musimy się zastanowić wogóle nad wysokością naszych wydatków na wojsko. Wydatki nasze na armię wynosiły w pierwszym półroczu 1922 r. według cyfr, które przytoczyłem, 91 1/2 miliarda. Jeżeli cyfrę tę podzielimy przez wskaźnik cen hurtowych, jeżeli więc obliczymy wydatki na wojsko w markach, o wartości wymiennej przedwojennej, to okaże się, że wydatki nasze na armię w I półroczu 1922 r. wynosiły 125 milionów marek przedwojennych. W trzecim kwartale w ten sam sposób obliczone wydatki nasze na armię wynosiły 67 milionów marek przedwojennych. Na cały rok 1922 szacujemy wydatki nasze na wojsko na 251 milionów marek przedwojennych. Ponieważ stan naszej armii wynosi 275.000 ludzi, okazuje się, że przeciętny wydatek nasz na armię wynosi na jedną osobę wojskową dziennie 2 1/2 marki przedwojennej, czyli 3 fr. 8 ct. Otóż jest rzeczą bardzo ciekawą i bardzo charakterystyczną, że z wyjątkiem Szwecji niema w Europie państwa, któreby miało niższe wydatki na armię. Co do tego są bardzo ciekawe cyfry, opublikowane niedawno przez Ligę Narodów. Niedawno Liga Narodów rozpatrywała kwestię rozbrojeń i badała wydatki wojskowe przed wojną i po wojnie dla szeregu państw europejskich i pozaeuropejskich. Okazało się, iż wydatki te, i to wydatki zwyczajne i nadzwyczajne, to jest wydatki na fortyfikacje, na lotnictwo i t. d. razem wynosiły dziennie na jedną osobę wojskową w Szwecji: w roku 1913 2 fr. 78 ct., w r. 1921 — 2 fr. 60 ct. W Belgii wydatki te były znacznie większe, wynosiły bowiem w 1913 r. 5 fr. 85 ct. a w r. 1922 — 3 fr. 80 ct., przyczem zaznaczam, że wydatki za rok 1922 przerachowałem na franki o wartości wymiennej przedwojennej w ten sposób, że wydatki we frankach z r. 1922 podzieliłem przez wskaźnik cen hurtowych belgijskich. Takie samo przerachowanie uskuteczniłem co do wydatków powojennych na wojsko w Szwecji, we Włoszech, we Francji i t. d. We Włoszech wydatki na armię, na jedną osobę wojskową wynosiły dziennie we frankach w 1913 r. 5 1/2, po wojnie w 1922 r. 4 1/2 fr. We Francji przed wojną w 1913 r. 4 fr. 67 ct., po wojnie zaś w 1922 r. 5 fr. 5 ct. Otóż u nas, jak już obliczyłem, wydatki te wynosiły tylko 3 fr. 8 ct., a więc znacznie mniej, niż np. we Francji, we Włoszech, w Belgii a nawet w Czechosłowacji, której przeciętny wydatek na wojsko wynosił w r. 1922 na osobę wojskową dziennie 4 fr. 44 ct. Otóż, jeżeli w nadzwyczajnych warunkach, w jakich Żyjemy, kredyt na wojsko został zwiększony o jakieś 10% ponad normę z I kwartału 1922 r., to to jest rzeczywiście zwiększenie wydatków nadzwyczaj umiarkowane.</u> | |
| 45 | - <u xml:id="u-4.15" who="#SBuzek">Nawet z tern zwiększeniem będziemy mieli, jeżeli pominiemy Szwecję, najmniesze wydatki na jedną osobę wojskową w całej Europie. Dodajmy, iż Szwecja ma bardzo krótką służbę obowiązkową w wojsku, utrzymuje stale pod bronią bardzo małą liczbę osób, i to tłómaczy niskie wydatki na jedną osobę wojskową. Oczywiście, wysokość ogólnej cyfry wydatków na wojsko nie przesądza kwestii, czy wydatki, jakie na armię uchwalamy, są należycie i ekonomicznie użyte, ale w kwestii tej można dyskutować tylko przy budżecie, nie zaś przy prostem prowizorium budżetowem.</u> | |
| 46 | - <u xml:id="u-4.16" who="#SBuzek">Zbadajmy teraz nasze wydatki na administrację cywilną, przyczem pod administracją cywilną rozumiem wszystkie wydatki natury zwierzchniczej, a więc wszystkie wydatki cywilne bez wydatków na koleje i pocztę, bo to są przedsiębiorstwa państwowe, które same powinny się rentować. Jeżeli obliczymy wydatki natury zwierzchniczej na cele cywilne, to wynosiły one w markach o wartości przedwojennej, a więc już po podzieleniu wydatków tych w markach obecnych przez wskaźnik cen hurtowych w pierwszem półroczu 1922 r. 152.000.000, a w trzecim kwartale 72.000.000, a w całym roku 1922 wynosiły one razem około 304.000.000. Ponieważ ludność Rzeczypospolitej bez Śląska wynosi 26 milionów i kilkaset tysięcy, więc nie trudno obliczyć, że na głowę ludności wynoszą nasze wydatki cywilne 11 mk. 67 f. przedwojennych, czyli 14 fr. 40 ct. przedwojennych. Kwota ta obejmuje wszystkie nasze wydatki cywilne natury zwierzchniczej, więc wydatki zwyczajne i nadzwyczajne, tudzież wydatki na oprocentowanie i amortyzację długu państwowego. Daleko więcej wynoszą wydatki cywilne w innych państwach. Z obliczenia wydatków cywilnych na głowę ludności innych państw wyłączyłem wszystkie wydatki nadzwyczajne, a także wydatki na amortyzacje i oprocentowanie długu państwowego, dla innych państw podaję więc tylko wydatki zwyczajne na administrację cywilną. Otóż te wydatki wynosiły przed wojną w roku 1913 na głowę ludności w Rosji 20 fr. u nas tylko 14, a więc wydajemy na głowę ludności nawet mniej, aniżeli wydawała Rosja. W Rzeszy Niemieckiej i w Prusach wynosiły na głowę ludności przed wojną zwyczajne wydatki cywilne 48 fr., w Austrii — 34 fr., we Włoszech — 27 fr., w Danij — 30 fr., w Szwecji — 27 fr., w Holandii — 35 fr., we Francji — 36 fr., w Anglii — 39 fr.</u> | |
| 47 | - <u xml:id="u-4.17" who="#SBuzek">Po wojnie wydatki cywilne wszędzie znacznie wzrosły. Wynosiły one np. we Francji, bez wydatków budżetu specjalnego, t. j. bez wydatków budżetu, które mają być pokryte z reparacji niemieckich, na głowę ludności 54 fr., w Szwecji — 41 fr., w Danii — 60 fr., w Holandii — 59 fr., a to wszędzie franków o wartości przedwojennej. Ten wzrost wydatków na cele cywilne byłby jeszcze znacznie (we Francji kilkakrotnie) wyższy, gdybyśmy wydatków w walucie powojennej nie byli przerachowali na franki o przedwojennej sile kupna.</u> | |
| 48 | - <u xml:id="u-4.18" who="#SBuzek">Otóż Panowie widzą, że wydatki nasze cywilne są bez porównania niższe, niż były w Niemczech lub w Austrii przed wojną, a jeszcze większą jest ta dysproporcja, jeżeli porównamy wydatki nasze z wydatkami powojennemi innych państw.</u> | |
| 49 | - <u xml:id="u-4.19" who="#SBuzek">W świetle cyfr przytoczonych nie może być mowy o tern, żeby prowizorium budżetowe przyznawało na administrację cywilną kwoty większe, jak to co jest najwięcej koniecznem minimum. Inną jest oczywiście kwestia, czy te kredyty są odpowiednio zużyte, czy są zużyte w sposób jak najwięcej ekonomiczny. Rozbiór krytyczny i szczegółowy tej kwestii należy do dyskusji nad budżetem. Tam jest miejsce, by od pozycji do pozycji zastanowić się, czy jest ona celowa, i czy uchwalenie tej pozycji oznacza jak najwięcej ekonomiczne zużycie pieniędzy podatkowych.</u> | |
| 50 | - <u xml:id="u-4.20" who="#SBuzek">Tutaj tylko szanowni Panowie pozwolą, że zbadam sumarycznie jedną kategorię wydatków, mianowicie wydatki na urzędników. Otóż przedewszystkiem co do absolutnej wysokości poborów naszych urzędników, to porównałem te pobory z poborami przedwojennemi urzędników austriackich i urzędników rosyjskich.</u> | |
| 51 | - <u xml:id="u-4.21" who="#komentarz">(S. Kędzior: Dziewiąta część)</u> | |
| 52 | - <u xml:id="u-4.22" who="#SBuzek">Niezupełnie, Panie Kolego, cyfrę dziewiątą część bierze Pan Kolega prawdopodobnie z Rocznika Polski, profesora Weinfelda, obliczenia te są tak ścisłe, jak to było możliwem dla osoby prywatnej, ale osoba urzędowa, która ma do dyspozycji aparat urzędowy, może dokonać obliczeń dokładniejszych od prof. Weinfelda. Główny Urząd Statystyczny dokonał takich obliczeń. Obliczenia te dają informacje znacznie dokładniejsze i prawdziwsze. Prof. Weinfeld obliczał pobory urzędników na podstawie przepisów ustawowych, Główny Urząd Statystyczny zaś pobory faktycznie wypłacone. Pobory obliczone abstrakcyjnie na mocy przepisów ustawy mogą się różnić od poborów faktycznych, mianowicie w obliczeniach na podstawie ustawy absolutnie się nie wie, jak obliczać dodatki, powiedzmy, za wysługę lat, albo dodatki za wyższe studia, albo jak obliczyć te dodatki drożyźniane, które są przyznawane przez Radę Ministrów, Jeżeli się jednak weźmie to, co faktycznie urzędnikom wypłacono, i to bardzo wielkiej liczbie urzędników, to wtenczas nie trudno ściśle obliczyć przeciętne rzeczywiste pobory urzędników. Te pobory rzeczywiste są trochę większe, aniżeli pobory obliczone abstrakcyjnie na podstawie samych tylko przepisów ustawowych. Otóż okazuje się, że austriacki urzędnik ministerialny XI kategorii otrzymywał 169 marek miesięcznie, urzędnik rosyjski 140 marek. Nasi urzędnicy XI kategorii otrzymali w styczniu tego roku przeciętnie 230.667 marek, czyli, jeżeli się kwotę tę przez wskaźnik kosztów utrzymania (3527) podzieli, wyniesie to 65 marek o wartości przedwojennej. Urzędnik XI kategorii otrzymuje więc obecnie 65 marek, podczas gdy przed wojną urzędnik austriacki brał 169 marek, a urzędnik rosyjski 140 marek. Widzą więc Panowie, że realne płace urzędników XI kategorii wynoszą mniej więcej 40% płacy przedwojennej.</u> | |
| 53 | - <u xml:id="u-4.23" who="#SBuzek">Jeżeli się weźmie urzędników IX kategorii, to rzecz się ma podobnie. Austriacki urzędnik IX rangi przed wojną pobierał 300 marek, rosyjski urzędnik 270 marek, a nasi urzędnicy IX stopnia otrzymali w styczniu tego roku przeciętnie po 370.896 marek, czyli dzieląc to przez wskaźnik kosztów utrzymania, 105 marek przedwojennych, czyli 35% austriackiej płacy przedwojennej.</u> | |
| 54 | - <u xml:id="u-4.24" who="#SBuzek">Jeżeli teraz weźmiemy VII kategorię, to pobory miesięczne urzędnika ministerialnego austriackiego przed wojną wynosiły 512 marek, urzędnika rosyjskiego 540 marek, a naszych urzędników VII kategorii — 168 mk.</u> | |
| 55 | - <u xml:id="u-4.25" who="#SBuzek">Przejdźmy teraz do urzędników V kategrii, a okaże się, iż austriacki urzędnik tej kategorii otrzymywał 988 mk. miesięcznie, rosyjski — 1080, nasi otrzymują — 257, to znaczy tylko część.</u> | |
| 56 | - <u xml:id="u-4.26" who="#SBuzek">W trzeciej kategorii różnice są następujące: rosyjski urzędnik III kategorii otrzymywał — 2160, austriacki — 1843, a nasz urzędnik III kategorij —462. Z tego wynika, iż realne pobory naszego urzędnika III kategorii wynoszą mniej, niż pobory urzędnika rosyjskiego i austriackiego VII kategorj. Dysproporcja w poborach jest więc, zwłaszcza u rang wyższych, nadzwyczajna.</u> | |
| 57 | - <u xml:id="u-4.27" who="#SBuzek">Z drugiej jednak strony zachodzi dysproporcja podobna co do liczby urzędników, lecz oczywiście w odwrotnym kierunku. Co do tego pozwolę sobie tylko wskazać niektóre cyfry; mianowicie posiadam cyfrę urzędników państwowych na obszarze b. Małopolski za czasów austriackich w dniu 1 lipca 1914 r., i posiadam także cyfry urzędników na tym obszarze w r. 1922; przeważną część tych cyfr znajdą Panowie w objaśnieniu do budżetu na rok 1922. Co się tyczy Poznańskiego i Pomorza, to posiadam cyfry urzędników, zatrudnionych w landraturach i rejencjach całego państwa pruskiego w r. 1913; cyfry te wyjąłem z budżetu pruskiego z roku 1913. Cyfry te są bardzo ciekawe.</u> | |
| 58 | - <u xml:id="u-4.28" who="#SBuzek">Prusy miały 487 powiatów wiejskich. W tych 487 powiatach wiejskich było w 1913 r. 2,443 urzędników z etatem ministerstwa spraw wewnętrznych, a mianowicie: 485 landratów, 523 sekretarzy powiatowych, 607 asystentów, 487 woźnych, 33 powiatowych sekretarzy asekuracyjnych, 236 pomocników kancelaryjnych (z czego 50 urzędników, czynnych w powiatowych urzędach asekuracyjnych), i 72 innych urzędników. Panowie widzą z tego dokładnie, że w każdem starostwie było przeciętnie 4 urzędników i 1 woźny. Oczywiście nie miały landratury w Poznańskiem i na Pomorzu więcej urzędników z etatu ministerstwa spraw wewnętrznych, niż landratury innych prowincji pruskich. Ile jest teraz urzędników z etatu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w naszych starostwach w Poznańskiem i na Pomorzu? Otóż co do tego przytaczam cyfry, wyjęte z budżetu naszego na rok 1922; etat Ministerstwa Spraw Wewnętrznych</u> | |
| 59 | - <u xml:id="u-4.29" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Napewno 10 razy tyle)</u> | |
| 60 | - <u xml:id="u-4.30" who="#SBuzek">Nie, tyle nie, 10 razy tyle byłoby zadużo, w rzeczywistości mamy w tych dwóch województwach 55 starostw, liczą one 903 urzędników i woźnych, podczas gdy według normy pruskiej wypadałoby 275. 275 i 903, to znaczy, iż mamy przeszło 3 razy więcej urzędników, aniżeli Prusacy, ale za to też płacimy przeszło 3 razy mniejsze pobory, aniżeli oni, widzą więc Panowie, że to się mniej więcej wyrównuje.</u> | |
| 61 | - <u xml:id="u-4.31" who="#SBuzek">Teraz co się tyczy Małopolski, to mamy dokładną statystykę za rok 1914 w budżecie austriackim na rok 1914/15. Urzędników budowlanych nie mogłem obliczyć, bo odnośny zeszyt budżetu austriacki ego zaginął mi, ale wszystkie inne zeszyty posiadam, mogę więc podać dokładne cyfry urzędników galicyjskich, z wyjątkiem urzędników budowlanych. Rozpoczynam od urzędników, których miało Namiestnictwo Galicyjskie i wszystkie starostwa galicyjskie, a to wraz z urzędnikami w służbie rolniczej, przemysłowej, ale bez urzędników na służbie sanitarnej i weterynaryjnej i oczywiście bez urzędników służby budowlanej (obecnych urzędników Ministerstwa Robót Publicznych). Otóż wszystkich tych urzędników było na obszarze Małopolski w Namiestnictwie i w starostwach w 1914 roku — 1413, obecnie mamy ich 2298. Więc tutaj dysproporcja nie jest tak rażąca, ale o 50% mamy w służbie politycznej więcej urzędników, aniżeli było za czasów austriackich.</u> | |
| 62 | - <u xml:id="u-4.32" who="#SBuzek">Co do władz sanitarnych, to jest dysproporcja, o której mowa, znacznie większa, a mianowicie władze sanitarne za czasów austriackich w Namiestnictwie i starostwach zatrudniały 106 osób, u nas Uczy personel sanitarny 316 osób, a więc 3 razy więcej. Personel weterynaryjny za czasów austriackich w Namiestnictwie i starostwach wynosił 122 osoby, obecnie wynosi 227 osób w województwach i starostwach.</u> | |
| 63 | - <u xml:id="u-4.33" who="#SBuzek">Bardzo ciekawe są dane co do policji państwowej. Otóż obecnie policji państwowej odpowiadają za czasów austriackich żandarmeria, następnie dyrekcje policji we Lwowie, Krakowie i Przemyślu, tudzież policja wojskowa, która się w tych miastach znajdowała. Jeżeli zliczymy etaty wszystkich trzech wymienionych kategorii, to okaże się, że to, co odpowiada naszej policji państwowej, liczyło w Małopolsce w 1914 r. 4.918 osób. Obecnie nasza policja państwowa wynosi 9.530 osób</u> | |
| 64 | - <u xml:id="u-4.34" who="#komentarz">(Glos:</u> | |
| 65 | - <u xml:id="u-4.35" who="#SBuzek">I nic nie robi), znaczy więc, że niemal dwa razy więcej. Rzeczą bardzo charakterystyczną jest, że nie komasuje się tej policji na Wschodzie, mimo zaostrzonych tam stosunków, ale komasuje się ją w zupełnie spokojnem województwie krakowskiem. Teraz co się tyczy władz szkolnych, to w Namiestnictwie w radzie szkolnej krajowej i w powiatach etat tych władz wynosił 134 osoby. Obecnie liczy etat władz szkolnych powiatowych i kuratoriów w Małopolsce 619 osób, z tego 83 woźniców. A więc mamy wzrost przeszło czterokrotny.</u> | |
| 66 | - <u xml:id="u-4.36" who="#SBuzek">Z tego, proszę Panów, wynika, że ażeby dojść do stosunków normalnych, mianowicie, ażeby dojść do podwyższenia realnego uposażenia urzędników do tej normy, jaką mieli urzędnicy przed wojną, nie pozostaje nic innego, jak zorganizować naszą administrację w ten sposób, żeby liczba personelu nie była większa, aniżeli przed wojną. Że to jest rzeczą możliwą, dowodzą chyba cyfry przytoczone. Praca w tym kierunku będzie bezwątpienia długa i uciążliwa. Pracy tej nie będzie można rokować dobrego wyniku, jeśli nasza gospodarka budżetowa nie będzie oparta na gruncie ustawy, bo tylko ustawa daje gwarancje, że jeżeli raz pewien program będzie wytknięty, to program ten będzie w rzeczywistości wykonany. Ta gwarancja ustawowa wprawdzie nie jest zupełna, ale jest znacznie większa od tej, którą może dać każdocześnie zmieniający się rząd. Bo ostatecznie jeżeli rząd niema oparcia o ustawę, jeżeli wszystko zależy od niego, to polityka w pierwszem półroczu będzie taka, a jak się rząd zmieni, będzie inna i nigdy do sanacji stosunków dojść nie potrafimy. Dowodem tego choćby ta ustawa o naprawie Skarbu, którą Sejm Ustawodawczy uchwalił w grudniu 1921 r. Oczekiwaliśmy, iż ustawa ta da nam cuda, ustawa ta oparła punkt ciężkości sanacji na osobie Ministra Skarbu. Po doświadczeniach, jakie odtąd mieliśmy, możemy powiedzieć, że gwarancja ta nie okazała się wystarczająca.</u> | |
| 67 | - <u xml:id="u-4.37" who="#SBuzek">Dlatego Komisja Skarbowo-Budżetowa Senatu dała wyraz zapatrywaniu, iż pierwszym i podstawowym warunkiem trwałej naprawy Skarbu jest wejście na drogę czysto konstytucyjnej gospodarki finansowej, pierwszym warunkiem tego jest związanie gospodarki każdoczesnego rządu ustawami. Związanie to ma nastąpić tak co do sposobu układania ustawy budżetowej, jak i co do jej uchwalania, a zwłaszcza co do sposobu jej wykonania. Interes państwa wymaga, by została wydana ustawa przepisująca, iż rządowi, który przed dniem 1 stycznia nie otrzymał ani budżetu, ani prowizorium budżetowego, nie wolno było ani jednego feniga wydać, czy to na pensje urzędnicze, czy na pensje ministerialne, czy na pobory posłów i senatorów, czy na wojsko i t. p. Wogóle winno znaleźć bezwzględne zastosowanie prawo, iż bez ustawy, uprzednio na wydatki przyzwalającej, nie może być absolutnie uskuteczniony żaden wydatek. Istnienie takiego prawa jest regułą w państwach zachodniej Europy, i te państwa na tej praktyce bardzo dobrze wychodzą. Natomiast państwa, które nie znają tego prawa i traktują swój budżet w ten sposób, jak my dotychczas, albo jak traktowała prawa budżetowe Austria, poczyniły na tej praktyce jak najgorsze doświadczenia.</u> | |
| 68 | - <u xml:id="u-4.38" who="#SBuzek">Otóż, ażeby oprzeć gospodarkę naszą o silną podstawę ustawy, Komisja Skarbowo-Budżetowa Senatu uprasza przeze mnie, jako przez swojego referenta, ażeby Panowie byli łaskawi przyjąć rezolucję następującą:</u> | |
| 69 | - <u xml:id="u-4.39" who="#SBuzek">„Senat stwierdza, że koniecznym warunkiem trwałej naprawy Skarbu jest uchwalenie ustawy budżetowej, normującej sposób układania, uchwalania i wykonywania corocznego budżetu państwowego, oraz prawne znaczenie corocznej ustawy skarbowej. Wobec tego Senat wzywa Rząd, by przedstawił władzy ustawodawczej jak najspieszniej projekt takiej ustawy”.</u> | |
| 70 | - <u xml:id="u-4.40" who="#SBuzek">Oprócz tego upraszam o przyjęcie bez jakiejkolwiek zmiany prowizorium budżetowego. Chodzi o to, żeby jak najwcześniej zakończyć ten stan prawny, w którym Rządowi właściwie wszystko wolno, bo nie wiążą go żadne ustawy. Chodzi o to, żebyśmy możliwie szybko ograniczyli Rząd przynajmniej temi dwudziestu cyframi, które się w naszym projekcie ustawy znajdują.</u> | |
| 71 | - <u xml:id="u-4.41" who="#SBuzek">Proszę o uchwalenie prowizorium budżetowego: bez zmiany, żeby nie zachodziła potrzeba odsyłania ustawy o prowizorium budżetowem napowrót do Sejmu.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Głos ma senator Stecki.</u> | |
| 72 | 68 | </div> |
| 73 | 69 | <div xml:id="div-5"> |
| 74 | - <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Głos ma senator Stecki.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SStecki">Wysoki Senacie! Referent Komisji Skarbowo-Budżetowej s. Buzek określił moment dzisiejszy, jako moment, w którym mamy przed sobą epokową ustawę. Jakie jest zainteresowanie Rządu tym epokowym momentem, Szanowni Panowie mogą stwierdzić.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Wskazuje na ławy rządowe.)</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-5.2" who="#SStecki">A jednak moment ten jest w istocie interesujący. Stajemy naprawdę po raz pierwszy przed próbą ustawowego określenia wydatków państwowych. Stajemy wprawdzie nie wobec całorocznego prowizorium, któreby pozwoliło szczegółowo i skrupulatnie zbadać całość wydatków i dochodów Państwa, lecz wobec t. zw. prowizorium na pierwszy kwartał 1923 r.</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-5.3" who="#SStecki">Czem zwykle bywa prowizorium? Zwykłe prowizorium odpowiada albo jakiejś części zeszłorocznego budżetu, do którego wykonania w zakresie wydatków Rząd uzyskuje upoważnienie dla braku uchwalonego całorocznego budżetu, albo też odpowiada jakiejś części preliminarza na rozpoczynający się okres budżetowy.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-5.4" who="#SStecki">Projekt ustawy, który mamy przed sobą, nie jest ani jednem, ani drugiem, nie jest przeto prowizorium w ścisłem znaczeniu tego wyrazu.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-5.5" who="#SStecki">Obok wydatków, opartych na wykonaniu budżetu roku 1922 w stosunku do pierwszego kwartału obecnego okresu, są tam także pozycje świeże, noszące podwójne miano: nowych i inwestycyjnych, a więc pozycje, przekraczające zakres wydatków prowizorycznych i sięgające w głąb preliminarza.</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-5.6" who="#SStecki">Wobec tego niepodobna, zdaniem mojem, traktować ustawy w ten sposób, jak się traktuje zwykłe prowizorium i trzeba koniecznie rzucić pewne światło na jej treść wewnętrzną.</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-5.7" who="#SStecki">Szanowny pan senator Buzek z nadzwyczajną erudycją i benedyktyńską zaiste cierpliwością dokonał ogromnej pracy porównania obecnego prowizorium zarówno z zeszłorocznem wykonaniem budżetowem, jak również z wydatkami budżetowemi innych państw europejskich w okresie przedwojennym, stwierdzając — bo to stwierdzić można za pomocą rachunków — że z jednej strony te wydatki prowizoryczne idą mniejwięcej równolegle do t. zw. wskaźnika cen hurtowych, a z drugiej strony, że te wydatki prowizoryczne nie tylko naogół nie przekraczają w absolutnych cyfrach wydatków innych państw europejskich w okresie przedwojennym w odnośnych działach budżetowych, ale nawet w bardzo wielu razach stoją niżej. Sądzę, że tego rodzaju oświetlenie projektowanej ustawy prowizorycznej nie wystarcza; jest to bowiem określenie, że tak powiem, pozbawione wszelkiego politycznego subiektywizmu.</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-5.8" who="#SStecki">Kiedy miałem zaszczyt wobec Wysokiego Senatu przemawiać, w sprawie emisji biletów skarbowych, spotkałem się z zarzutem przedstawiciela jednej z grup, które tu zasiadają, że ograniczam swoje uwagi do zakresu czysto rzeczowego i nie dotykam strony politycznej zagadnienia. Wobec tematu, który nas zajmuje, sądzę, że niepodobna uniknąć, ażeby tej strony politycznej zagadnienia nie dotknąć.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-5.9" who="#SStecki">Zanim do niej przejdę, pozwolę sobie zwrócić uwagę jeszcze na niektóre cyfry. Jak powiedziałem, prowizorium to mieści w sobie obok cyfr zwykłych, odpowiadających zeszłorocznemu wykonaniu, także jeszcze cyfry, pochodzące z dodatków drożyźnianych, nowych i inwestycyjnych. Nawet i cyfry drożyźniane wymagają pewnego oświetlenia, bo jak zwróciła uwagę Komisja Skarbowo-Budżetowa Sejmu, ogólna kwota tak zwanych wydatków osobowych powiększała się u nas w roku zeszłym szybciej, aniżeli wskaźnik kosztów utrzymania, w przeciwstawieniu do wskaźnika cen hurtowych. Z drugiej zaś strony wiemy wszyscy i p. senator Buzek stwierdził to pod koniec swego przemówienia, że uposażenie urzędników państwowych pozostawia bardzo wiele do życzenia, że jest niewystarczające, a ustawiczne skargi i codzienne doświadczenie w zupełności tę opinię potwierdzają. Cóż więc znaczy, że ogólna kwota wydatków osobowych postępuje szybciej, aniżeli wskaźnik kosztów utrzymania, a jednocześnie uposażenie urzędników państwowych pozostaje wciąż niedostateczne? To znaczy, że istnieje z jednej strony wadliwa organizacja urzędów, zatrudniających nadmiar urzędników, o czem już mówił p. s. Buzek, z drugiej strony, że istnieje urzędów tych nadmiar.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-5.10" who="#SStecki">Może nadmiar urzędników w istniejących już urzędach przypisać trzeba nietyle ich niesprawności lub nieudolności, czy nawet, nie chciałbym powiedzieć, jednostkowej, wyjątkowej tu i owdzie opieszałości — ile wadliwej organizacji tych urzędów, która sprawia, że każda praca „rozkawałkowywa” się i powtarza, przechodzi przez zbyt wiele rąk.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-5.11" who="#SStecki">Zatem pierwszym wnioskiem, jaki się nasuwa, jest ten, że prowizorium budżetowe daje nam obraz wadliwej organizacji urzędów naszych i w najmniejszym stopniu nie zapowiada, ponieważ ten stan rzeczy w cyfrach na kwartał bieżący niejako ustala — zmiany pod tym względem. Wiemy wprawdzie, że Sejm powziął uchwałę, wzywającą Rząd do zredukowania liczby urzędników o 10% w określonym terminie; wiemy także, że w poszczególnych ministerstwach przystąpiono, lub też ma się przystąpić w najbliższym czasie do prac przygotowawczych, któreby pozwoliły tę uchwałę Sejmu wcielić w życie. Obawiam się jednak, że idąc tą drogą nie tylko nie otrzymamy pożądanego efektu, nie tylko nie poprawimy w istocie składu osobowego naszych urzędów, lecz, owszem, możemy go narazić na znaczną szkodę, jeżeli przy redukcji urzędników zwierzchność będzie kierowała się jakimikolwiek innemi względami, oprócz względu na należytą organizację podwładnych im urzędów. Nadto trzeba zwrócić uwagę, że, jak słychać, zamiast redukcji, mają być tworzone jeszcze w niektórych dykasteriach pewne nowe wydziały i w ten sposób pewne nowe obciążenia wydatkami osobowemi.</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-5.12" who="#SStecki">Wydatki nowe w prowizorium, zdaniem mojem, są rzeczą niepraktykowaną tembardziej, że te wydatki nowe spotykamy w tych właśnie działach, na które zwróciła szczególną uwagę konferencja byłych ministrów, która wskazała jako jeden z pierwszych warunków naprawy Skarbu — powstrzymanie się od wszelkich nowych wydatków i inwestycji. Już w pobieżnem wyjaśnieniu, które otrzymaliśmy w Komisji Skarbowo-Budżetowej, znaleźliśmy potwierdzenie tego faktu, uwidocznione w półurzędowem zestawieniu projektowanego na pierwszy kwartał r. b. prowizorium. Są to kredyty w zakresie kolejnictwa, które, jak wiadomo, stanowi główną bolączkę naszego Skarbu, główne jego obciążenie. Uważam za potrzebne wytłómaczyć, dlaczego powoływałem się i w dalszym ciągu powoływać się będę na wyniki konferencji byłych ministrów Skarbu, odbytej niedawno z inicjatywy p. Prezydenta Rzeczypospolitej. Naprzód dla wysokiego i, jak mniemam, bezspornego autorytetu tych narad, powtóre dlatego, że obecny p. Minister Skarbu był jednym z uczestników tej konferencji i w działach, które nas szczególniej interesują, podpisał je bez żadnego votum separatum. A jednak w prowizorium, za które odpowiedzialność bierze — rzecz prosta — obecny p. Minister Skarbu, jako jego współtwórca w znacznej części — w tych właśnie działach znajdujemy cyfry stwierdzające, że idzie się bez należytego tych wskazań konferencji uwzględnienia.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-5.13" who="#SStecki">Wszakże wydatki, preliminowane w prowizorium na kwartał pierwszy na koleje, są zapowiedzią dalszych, które w następnych kwartałach mają się powtarzać. A wszakże, jako pierwszy warunek poprawy Skarbu wskazywano, że budżet kolei państwowych powinien być wyłączony z ogólnego budżetu państwowego i oparty na zasadach budżetu osobnego przedsiębiorstwa.</u> | |
| 84 | + <u xml:id="u-5.14" who="#SStecki">Nie podobna traktować tematu tego, nie biorąc pod uwagę tych komentarzy, któremi p. Minister Skarbu zaopatrzył ustawę o prowizorium w Sejmie podczas rozpraw, które się nad nią toczyły. W tych uwagach p. Minister Skarbu przedewszystkiem kładł nacisk na konieczność podniesienia danin publicznych, w szczególności obciążeń podatkowych. Czynił to w taki sposób, jak gdyby oczekiwał ze strony ciał prawodawczych jeżeli nie zdecydowanych, to przynajmniej znaczniejszych pod tym względem trudności i oporu.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-5.15" who="#SStecki">Uważam za konieczne oświadczyć w imieniu tej grupy, którą mam zaszczyt reprezentować, iż nie tylko zgadzamy się na to, ale jesteśmy za jaknajdalej idącem podniesieniem podatków, za jaknajdalej posuniętemi obciążeniami podatkowemi pod dwoma wszakże warunkami: popierwsze, ażeby te obciążenia podatkowe nie uchybiały w niczem zasadom racjonalnego ustawodawstwa podatkowego, po drugie, żeby nie podkopywały w niczem przedsiębiorczości wytwórczej kraju.</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-5.16" who="#SStecki">P. Minister Skarbu, jako historyk, zajmował się działalnością Towarzystwa Rolniczego w siódmem dziesięcioleciu ubiegłego wieku i wie dobrze, iż w krytycznych momentach kraju odwołanie się do ofiarności publicznej zawsze odnosiło pożądany skutek. Teraz na widownię dziejową obok warstw, które niegdyś jedyne dźwigały odpowiedzialność za losy kraju i narodu, wystąpiły warstwy inne i niema żadnego powodu powątpiewać, że będą ożywione takiem samem, a daj Boże, jeszcze większem zrozumieniem interesów Państwa i jeszcze większą ofiarnością, aniżeli tego przykłady mieliśmy niegdyś. Ze strony tych warstw mamy prawo oczekiwać nie tylko ofiarności podatkowej, na którą ich w tym stopniu nie stać, w jakim stopniu stać warstwy zamożniejsze, ale także ofiarności z tego, co stanowi największe ich bogactwo, a zarazem największy czynnik bogactwa narodowego, t. j. ofiarności z pracy.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-5.17" who="#SStecki">Nie mogę pominąć milczeniem pewnego momentu, który w uzasadnieniu projektowanego przez siebie systemu skarbowego, będącego podstawą ustawy prowizorycznej, którą roztrząsamy, poruszył p. Minister Skarbu. Mianowicie, wzywając do tej ofiarności podatkowej, powiedział, że Polska jest przedmurzem pewnego nieszczęścia, które przedewszystkiem podkopuje zasadę własności i z tego powodu ci, którzy własność posiadają, osobliwą powinni przywiązywać wagę do utrwalenia bytu Państwa Polskiego. Nie sądzę, ażeby to było szczęśliwe motywowanie tej niezbędnej ofiarności, chociażby dlatego, że system podkopujący własność, pomimo kordonów granicznych do Polski się umiał przedostać i jego ślady i wpływy dają się wyczuwać w niejednej z ustaw powojennych, w odrodzonej Polsce obowiązujących, i w niejednem z zamierzeń ustawowych w zakresie życia gospodarczego. Za daleko by nas zaprowadziła analiza tych aktów ustawodawczych. Przyjdzie na to pora i wtedy pomówimy o tem obszerniej. Teraz chcę tylko powiedzieć, że współtwórcami tych aktów któremi podkopano zasadę własności, były przedewszystkiem te żywioły, na których Rząd obecny opiera się, i z których siłę swoją pragnie czerpać. Nie zapowiada to napewno ziszczenia się planów Ministra, który do obrony zasady własności powołać chce czynniki podkopujące.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-5.18" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Czasy się zmieniają)</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-5.19" who="#SStecki">Tak jest, ale nie w tym kierunku. Zmienią się w innym.</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-5.20" who="#SStecki">Zresztą czy wystarczą same podatki do opędzenia potrzeb Skarbu? Zarówno konferencja b. ministrów Skarbu, jak i ekspose p. Prezesa Rady Ministrów zaznaczyły w sposób aż nadto wyraźny, że nie. To co powiedziała pod tym względem konferencja b. ministrów Skarbu, jest zapewne w pamięci wszystkich P. Prezes Rady Ministrów mówił mniej więcej w te słowa: „Największe wysiłki w zakresie stałego podwyższenia podatków bezpośrednich i największe oszczędności nie zrównoważą budżetu, jeżeli przedsiębiorstwa państwowe, monopole, podatki pośrednie i cła, będą dawały tak małe dochody, jakie dają obecnie. Ale czyż prowizorium wprowadza nas na tę drogę? Prowizorium idzie po drodze starej, po drodze utartej, prowizorium preliminuje wydatki, które właśnie przedewszystkiem — nie licząc wydatków na wojsko — zmierzają w kierunkach, tutaj przezemnie zaznaczonych.</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-5.21" who="#SStecki">P. Minister sądzi, że byłoby rzeczą nieroztropną myśleć o warunkach dzierżawy przedsiębiorstw państwowych Odezwał się o tem dość ironicznie, że „złapane pieniądze za tytoń, albo koleje, wystarczyłyby zaledwie na kilka miesięcy, a co dalej?” Mówić o niedogodnych warunkach dzierżawy, o kapitalistach, którzy na dogodnych warunkach tych dzierżaw by się nie podjęli, byłoby rzeczą, jak mniemam, właściwą wtedy tylko, gdyby obecne warunki, w jakich istnieją i w jakich funkcjonują przedsiębiorstwa państwowe były dogodne.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-5.22" who="#SStecki">Na tego rodzaju gospodarkę, na trwonienie wpływów państwowych i dobra państwowego zgodzić się nie możemy, a nie mając przed oczyma planu racjonalnej gospodarki, ani objawów oszczędności, nie możemy przyjąć tego prowizorium. Gdzież bowiem są ślady tej oszczędności? Statystyka i matematyka to są dwie takie nauki, umiejętności — jak statystyka — za pomocą których można dowieść bardzo wielu różnych rzeczy, naprzykład — nikt w wątpliwość nie podaje — stwierdzenia, że preliminarz budżetowy na rok 1923 odpowiada wzrostowi drożyzny w porównaniu z rokiem 1922. Ale preliminarz na kwartał pierwszy roku obecnego zestawiany był w początkach stycznia, wówczas, kiedy kurs dolara wynosił około dwudziestu kilku tysięcy marek. W roku ubiegłym, przy preliminarzu, dającym w wydatkach — 591 miliardów i przy deficycie 510 miliardów, wydaliśmy ogółem 1101 miliardów, co czyni — jeśli pominiemy wydatki na koleje i na poczty — mniej więcej jakieś 800 miliardów w stosunku rocznym, a więc 200 w stosunku kwartalnym, przy przeciętnym kursie dolara w grudniu 17.700 mk., Rząd preliminuje 1.159 miliardów, przy kursie, przewyższającym wówczas niewiele 20.000 za dolar, jakieś dwadzieścia kilka tysięcy. Nie można powiedzieć, żeby to była oszczędność daleko posunięta, nie można, zwłaszcza, jeżeli się to zestawi z poprzedniemi wskazówkami, jakie usiłowałem dać w tym względzie Wysokiemu Senatowi.</u> | |
| 93 | + <u xml:id="u-5.23" who="#SStecki">Tymczasem przeto o realizacji zaleceń oszczędnościowych, zmierzających do naprawy Skarbu, tyle tylko wiemy. P. Prezes Rady Ministrów w ekspose swojem, mówiąc o niezbędnych oszczędnościach, zastrzegał się zupełnie słusznie, iż państwo dopiero powstające, organizujące wiele dziedzin życia i cały aparat państwowy i mające do pokonania tysiączne trudności, nie może tych oszczędności posuwać zbyt daleko. Mówił zupełnie słusznie, zwłaszcza, jeżeli to ma się odnosić do budżetu M. S. Wojskowych, albowiem sądzę, że nie znajdzie się nikt w tej Wysokiej Izbie, ktoby chciał wkraczać na drogę oszczędności kosztem choćby najmniejszego uszczuplenia siły obronnej Państwa. Przeciwnie, wszystkie ofiary, jakie na ten cel muszą być poniesione, powinny być przyjęte chętnie i wotowane bez żadnych trudności, pod jednym oczywiście warunkiem, że gospodarka wewnętrzna w Ministerstwie Spraw Wojskowych będzie zupełnie racjonalna, że administracja wojskowa będzie stała na wysokości zadania, i w tej dziedzinie nie będzie trwonienia grosza publicznego na żadne cele, nie związane bezpośrednio z zadaniem zapotrzebowania armii i utrzymania siły obronnej na należytej wysokości.</u> | |
| 94 | + <u xml:id="u-5.24" who="#SStecki">Poza temi pozycjami na wojsko w sumie 185 z górą miliardów, obejmującej i inwestycyjne wydatki, spotykamy pozycje odnoszące się do Ministerstwa Robót Publicznych i Ministerstwa Kolei, wreszcie do Głównego Urzędu Ziemskiego.</u> | |
| 95 | + <u xml:id="u-5.25" who="#SStecki">O kolejach już mówiłem. Wyjaśnienia, udzielone nam w Komisji Skarbowo-Budżetowej, stwierdzają tylko to, że chodzi tam istotnie o inwestycje nowe, o inwestycje, które mają być pokrywane po staremu z ogólnego funduszu państwowego. Co się tyczy wydatków na Ministerstwo Robót Publicznych, to te wprawdzie wynoszą zaledwie w okrągłej cyfrze 8.4 miliarda, a więc sumę stosunkowo niedużą w porównaniu z tą ogólną cyfrą, którą wysuwa prowizorium, jednakże dają zbyt wiele do myślenia i zanadto stwierdzają, że idziemy dawną drogą, abym mógł o cyfrach tych choć paru słów nie powiedzieć.</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-5.26" who="#SStecki">Mamy tam zapomogi dla przedsiębiorstw prywatnych, które podjęły, przez Państwo prowadzone agendy. Mamy tam zapomogi na cele budowlane, zapomogi, jak sądzę, tembardziej niebezpieczne i tem większej wymagające oszczędności, że już p. referent Ministerstwa Skarbu na Komisji Skarbowo-Budżetowej oświadczył, że cały fundusz, który w swoim czasie był asygnowany na budowę domów urzędniczych w Warszawie, budowę, prowadzoną kosztem Skarbu, został zmarnowany i domy te nadają się dziś tylko na rozbiórkę. Gospodarka w tym zakresie musi być przeto przedmiotem szczególnej dbałości.</u> | |
| 97 | + <u xml:id="u-5.27" who="#SStecki">Co się tyczy zadań Głównego Urzędu Ziemskiego, to, nie wdając się zupełnie w istotę ustawy o reformie agrarnej, trzeba stwierdzić tylko jedno, że wykonanie jej nie dało dotychczas żadnych zasługujących na uwagę wyników z punktu widzenia tych nadziei, które przywiązywali do wykonania ustawy jej twórcy; że osadzenie 7.000 mniej więcej osadników wojskowych w województwach kresowych i rozparcelowanie mniej więcej 130.000 ha dóbr państwowych w przeciągu trzech lat ostatnich, pochłonęło sumy niepomiernie wielkie w stosunku do osiągniętych korzyści. Dalej rzeczy tym trybem iść nie mogą, jeżeli to nie ma być prostem marnowaniem pieniędzy. Przytem jest to urząd, który, jak może wielu członków Wysokiego Senatu miało sposobność spostrzec z preliminarza tego urzędu na rok 1922, prowadzi interesy swoje w ten sposób, iż zysk własny z parcelacji kalkuluje na 140%. Pochłania zatem te 140% zysków. A gdzież jest instytucja parcelacyjna, którejby państwo pozwoliło parcelować ziemię ze 140% zwyżką? A prócz tego wymaga jeszcze w dalszym ciągu tak znacznej dotacji.</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-5.28" who="#SStecki">Wprawdzie pan Minister Skarbu, chcąc zachęcić do przyjęcia tego preliminarza budżetowego, oświadczył, że suma ta jest stosunkowo mała, że 1.159 miliardów marek polskich to jest zaledwie 200 milionów złotych polskich. Żałuję bardzo, że nie podał domniemanej cyfry wartości ogólnej majątku narodowego. Cyfry tej podać nie można, a ustalić trudno, bo majątek narodowy z każdym miesiącem, z każdym niemal tygodniem topnieje. Przejadamy swe zasoby z powodu dotychczasowego kierunku gospodarki skarbowej, to jest z powodu spadku wartości marki. Tak więc, jeżeli przed rokiem — 2 cyfry tylko rzucę dla porównania — posiadacz miliona marek polskich miał 290 dolarów, to w obecnej chwili ma ich zaledwie dwadzieścia parę. Jak daleko dojdziemy, i dokąd dojdziemy, idąc dalej w tym kierunku?</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-5.29" who="#SStecki">Oto dlaczego zezwolę sobie stwierdzić, że Rząd marnuje ten kapitał, który mu dały postanowienia konferencji belwederskiej i nie zdaje sobie sprawy z ważności momentu psychicznego, w którym opinia publiczna, i opinia ciał prawodawczych, mając zwróconą uwagę na to zagadnienie, zrobiłaby w tym kierunku z pewnością bardzo wiele.</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-5.30" who="#SStecki">Dobre finanse zależą od dobrej polityki. Że polityka Rządu jest złą — z naszego oczywiście punktu widzenia — o tem możnaby mówić bardzo długo i sądzę, że gdy przyjdą debaty nad całorocznym preliminarzem budżetowym, będziemy o tem mówili, ilustrując ją w szczegółach. Teraz zaś powiedzieć tylko trzeba, że nie może być dobrą polityka taka, przy której Rząd usiłuje wyzyskiwać antagonizmy, istniejące pomiędzy różnemi grupami polskiemi i sprzęgać niektóre z tych grup z żywiołami, które dążą do osłabienia i rozsądzenia państwowości polskiej. Ślady działalności Rządu w tym kierunku są aż nadto widoczne i za to ponosi odpowiedzialność cały gabinet, przedewszystkiem wobec opinii publicznej kierownik tego gabinetu.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-5.31" who="#komentarz">(Głos na lewicy: Insynuacje. Przerywania na ławach żydowskich)</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-5.32" who="#SStecki">W szczególności, o ile chodzi o politykę p. Ministra Skarbu, to nasuwa ona w ostatnich czasach coraz więcej wątpliwości. To, czego jesteśmy świadkami w dniach ostatnich, t. j. eksperymenty, oparte na zamierzeniach wprowadzenia stałego miernika do polskiego systemu kredytowego, dążą — oczywiście nieświadomie, pomyślane są w najlepszej woli, ale z pewnością taki efekt dadzą — do całkowitego zrujnowania kredytu i do podkopania całego życia gospodarczego.</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-5.33" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Słusznie)</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-5.34" who="#SStecki">Nie wiem, czy pod względem prawnym jest rzeczą zupełnie pewną, oparcie systemu. kredytowego przez instytucje państwowe na teoretycznie istniejącym, faktycznie wszakże nieobecnym złotym polskim, ale wydaje mi się, że więcej jeszcze wątpliwości prawnej budzić musi zamierzenie oparcia na pewnym, już nawet prawnie, nawet ustawowo nieistniejącym mierniku, który, według projektów Ministra Skarbu, ma być czemś pośredniem między kursem złota a ceną giełdową zboża.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-5.35" who="#SStecki">Pytam się, w jaki sposób temu miernikowi wartości, który powinien być stałą jednostką, może być nadawana w drodze rozporządzeń i publikacji Ministra Skarbu wartość, któraby regulowała obieg dóbr, obieg bogactwa w calem społeczeństwie? Czy nie wynikną stąd niesłychane zamieszania i wstrząśnienia? Wszakże w tej samej chwili, kiedy przedstawiciel Ministerstwa Skarbu w Komisji Skarbowo-Budżetowej zapewniał nas, że nic się nie stanie w tym zakresie bez uprzedniego przedyskutowania sprawy z komisjami obu Izb, w tym właśnie momencie dowiadujemy się, że obie najpotężniejsze państwowe instytucje finansowe, Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa i Pocztowa Kasa Oszczędności, zapowiadają, że przestaną w najbliższym czasie przyjmować inne weksle, jak tylko 6-cio tygodniowe, że nie będą udzielać kredytów na innych warunkach, jak tylko opartych na stałym mierniku złotym, stawiając w ten sposób ogromne rzesze zainteresowanych...</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-5.36" who="#komentarz">(Wrzawa na lewicy)</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-5.37" who="#SStecki">Niech Panowie nie sądzą, że to jest sprawa kapitalistów i przemysłowców. W danym razie interes robotników jest zupełnie zgodny z interesem przemysłowców, jeżeli bowiem staną zakłady przemysłowe, to znajdziemy się wobec ogromnych rzesz bezrobotnych, które Państwo będzie musiało żywić.</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-5.38" who="#komentarz">(Wrzawa)</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-5.39" who="#SStecki">Tak więc, proszę Panów, takie rzeczy powinny być wprowadzane w życie po uprzedniem i starannem przedyskutowaniu ich zarówno z przedstawicielami Izb ustawodawczych, jak instytucji gospodarczych, ponoszących także odpowiedzialność za bieg życia ekonomicznego i poczuwających się do tej odpowiedzialności.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-5.40" who="#SStecki">Z tego wszystkiego zatem, co powiedziałem, wynika, że wobec zasadniczo złej polityki Rządu, która nie może dawać zaufania żywiołom, dbającym o utrzymanie powagi Państwa i jego narodowego charakteru, wobec niebezpiecznej polityki Ministra Skarbu, w żaden sposób nie możemy ponosić odpowiedzialności przez przyjęcie prowizorium budżetowego.</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-5.41" who="#SStecki">I ostatnie słowo: powtarzano tutaj wielokrotnie, że prowizorium budżetowe jest koniecznością państwową. Ja tego charakteru tej ustawie odmawiam. Koniecznością państwową są ustawy o poborze rekruta, koniecznością państwową są ustawy, uprawniające podatki, koniecznością jest wymiar sprawiedliwości i odpowiednia egzekutywa. Koniecznością państwową nie jest prowizorium. Odmowa prowizorium równa się votem nieufności dla Rządu. Istnienie zaś takiego Rządu, jaki mamy obecnie, nie jest koniecznością państwową i mniemam, że w taki sposób nawet Rząd obecny misji swojej rozumieć nie może.</u> | |
| 112 | + <u xml:id="u-5.42" who="#komentarz">(Brawa na prawicy).</u> | |
| 75 | 113 | </div> |
| 76 | 114 | <div xml:id="div-6"> |
| 77 | - <u xml:id="u-6.0" who="#SStecki">Wysoki Senacie! Referent Komisji Skarbowo- Budżetowej s. Buzek określił moment dzisiejszy, jako moment, w którym mamy przed sobą epokową ustawę. Jakie jest zainteresowanie Rządu tym epokowym momentem, Szanowni Panowie mogą stwierdzić</u> | |
| 78 | - <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(wskazuje na ławy rządowe).</u> | |
| 79 | - <u xml:id="u-6.2" who="#SStecki">A jednak moment ten jest w istocie interesujący. Stajemy naprawdę po raz pierwszy przed próbą ustawowego określenia wydatków państwowych. Stajemy wprawdzie nie wobec całorocznego prowizorium, któreby pozwoliło szczegółowo i skrupulatnie zbadać całość wydatków i dochodów Państwa, lecz wobec t. zw. prowizorium na pierwszy kwartał 1923 r.</u> | |
| 80 | - <u xml:id="u-6.3" who="#SStecki">Czem zwykle bywa prowizorium? Zwykłe prowizorium odpowiada albo jakiejś części zeszłorocznego budżetu, do którego wykonania w zakresie wydatków Rząd uzyskuje upoważnienie dla braku uchwalonego całorocznego budżetu, albo też odpowiada jakiejś części preliminarza na rozpoczynający się okres budżetowy.</u> | |
| 81 | - <u xml:id="u-6.4" who="#SStecki">Projekt ustawy, który mamy przed sobą, nie jest ani jednem, ani drugiem, nie jest przeto prowizorium w ścisłem znaczeniu tego wyrazu.</u> | |
| 82 | - <u xml:id="u-6.5" who="#SStecki">Obok wydatków, opartych na wykonaniu budżetu roku 1922 w stosunku do pierwszego kwartału obecnego okresu, są tam także pozycje świeże, noszące podwójne miano: nowych i inwestycyjnych, a więc pozycje, przekraczające zakres wydatków prowizorycznych i sięgające w głąb preliminarza.</u> | |
| 83 | - <u xml:id="u-6.6" who="#SStecki">Wobec tego niepodobna, zdaniem mojem, traktować ustawy w ten sposób, jak się traktuje zwykłe prowizorium i trzeba koniecznie rzucić pewne światło na jej treść wewnętrzną.</u> | |
| 84 | - <u xml:id="u-6.7" who="#SStecki">Szanowny pan senator Buzek z nadzwyczajną erudycją i benedyktyńską zaiste cierpliwością dokonał ogromnej pracy porównania obecnego prowizorium zarówno z zeszłorocznem wykonaniem budżetowem, jak również z wydatkami budżetowemi innych państw europejskich w okresie przedwojennym, stwierdzając — bo to stwierdzić można za pomocą rachunków — że z jednej strony te wydatki prowizoryczne idą mniejwięcej równolegle do t. zw. wskaźnika cen hurtowych, a z drugiej strony, że te wydatki prowizoryczne nie tylko naogół nie przekraczają w absolutnych cyfrach wydatków innych państw europejskich w okresie przedwojennym w odnośnych działach budżetowych, ale nawet w bardzo wielu razach stoją niżej. Sądzę, że tego rodzaju oświetlenie projektowanej ustawy prowizorycznej nie wystarcza; jest to bowiem określenie, że tak powiem, pozbawione wszelkiego politycznego subiektywizmu.</u> | |
| 85 | - <u xml:id="u-6.8" who="#SStecki">Kiedy miałem zaszczyt wobec Wysokiego Senatu przemawiać, w sprawie emisji biletów skarbowych, spotkałem się z zarzutem przedstawiciela jednej z grup, które tu zasiadają, że ograniczam swoje uwagi do zakresu czysto rzeczowego i nie dotykam strony politycznej zagadnienia. Wobec tematu, który nas zajmuje, sądzę, że niepodobna uniknąć, ażeby tej strony politycznej zagadnienia nie dotknąć.</u> | |
| 86 | - <u xml:id="u-6.9" who="#SStecki">Zanim do niej przejdę, pozwolę sobie zwrócić uwagę jeszcze na niektóre cyfry. Jak powiedziałem, prowizorium to mieści w sobie obok cyfr zwykłych, odpowiadających zeszłorocznemu wykonaniu, także jeszcze cyfry, pochodzące z dodatków drożyźnianych, nowych i inwestycyjnych. Nawet i cyfry drożyźniane wymagają pewnego oświetlenia, bo jak zwróciła uwagę Komisja Skarbowo- Budżetowa Sejmu, ogólna kwota tak zwanych wydatków osobowych powiększała się u nas w roku zeszłym szybciej, aniżeli wskaźnik kosztów utrzymania, w przeciwstawieniu do wskaźnika cen hurtowych. Z drugiej zaś strony wiemy wszyscy i p. senator Buzek stwierdził to pod koniec swego przemówienia, że uposażenie urzędników państwowych pozostawia bardzo wiele do życzenia, że jest niewystarczające, a ustawiczne skargi i codzienne doświadczenie w zupełności tę opinię potwierdzają. Cóż więc znaczy, że ogólna kwota wydatków osobowych postępuje szybciej, aniżeli wskaźnik kosztów utrzymania, a jednocześnie uposażenie urzędników państwowych pozostaje wciąż niedostateczne? To znaczy, że istnieje z jednej strony wadliwa organizacja urzędów, zatrudniających nadmiar urzędników, o czem już mówił p. s. Buzek, z drugiej strony, że istnieje urzędów tych nadmiar.</u> | |
| 87 | - <u xml:id="u-6.10" who="#SStecki">Może nadmiar urzędników w istniejących już urzędach przypisać trzeba nietyle ich niesprawności lub nieudolności, czy nawet, nie chciałbym powiedzieć, jednostkowej, wyjątkowej tu i owdzie opieszałości — ile wadliwej organizacji tych urzędów, która sprawia, że każda praca „rozkawałkowywa” się i powtarza, przechodzi przez zbyt wiele rąk.</u> | |
| 88 | - <u xml:id="u-6.11" who="#SStecki">Zatem pierwszym wnioskiem, jaki się nasuwa, jest ten, że prowizorium budżetowe daje nam obraz wadliwej organizacji urzędów naszych i w najmniejszym stopniu nie zapowiada, — ponieważ ten stan rzeczy w cyfrach na kwartał bieżący niejako ustala — zmiany pod tym względem. Wiemy wprawdzie, że Sejm powziął uchwałę, wzywającą Rząd do zredukowania liczby urzędników o 10% w określonym terminie; wiemy także, że w poszczególnych ministerstwach przystąpiono, lub też ma się przystąpić w najbliższym czasie do prac przygotowawczych, któreby pozwoliły tę uchwałę Sejmu wcielić w życie. Obawiam się jednak, że idąc tą drogą nie tylko nie otrzymamy pożądanego efektu, nie tylko nie poprawimy w istocie składu osobowego naszych urzędów, lecz, owszem, możemy go narazić na znaczną szkodę, jeżeli przy redukcji urzędników zwierzchność będzie kierowała się jakimikolwiek innemi względami, oprócz względu na należytą organizację podwładnych im urzędów. Nadto trzeba zwrócić uwagę, — że, jak słychać, zamiast redukcji, mają być tworzone jeszcze w niektórych dykasteriach pewne nowe wydziały i w ten sposób pewne nowe obciążenia wydatkami osobowemi.</u> | |
| 89 | - <u xml:id="u-6.12" who="#SStecki">Wydatki nowe w prowizorium, zdaniem mojem, są rzeczą niepraktykowaną tembardziej, że te wydatki nowe spotykamy w tych właśnie działach, na które zwróciła szczególną uwagę konferencja byłych ministrów, która wskazała jako jeden z pierwszych warunków naprawy Skarbu — powstrzymanie się od wszelkich nowych wydatków i inwestycji. Już w pobieżnem wyjaśnieniu, które otrzymaliśmy w Komisji Skarbowo-Budżetowej, znaleźliśmy potwierdzenie tego faktu, uwidocznione w półurzędowem zestawieniu projektowanego na pierwszy kwartał r. b. prowizorium. Są to kredyty w zakresie kolejnictwa, które, jak wiadomo, stanowi główną bolączkę naszego Skarbu, główne jego obciążenie. Uważam za potrzebne wytłómaczyć, dlaczego powoływałem się i w dalszym ciągu powoływać się będę na wyniki konferencji byłych ministrów Skarbu, odbytej niedawno z inicjatywy p. Prezydenta Rzeczypospolitej. Naprzód dla wysokiego i, jak mniemam, bezspornego autorytetu tych narad, powtóre dlatego, że obecny p. Minister Skarbu był jednym z uczestników tej konferencji i w działach, które nas szczególniej interesują, podpisał je bez żadnego votum separatum. A jednak w prowizorium, za które odpowiedzialność bierze — rzecz prosta — obecny p. Minister Skarbu, jako jego współtwórca w znacznej części — w tych właśnie działach znajdujemy cyfry stwierdzające, że idzie się bez należytego tych wskazań konferencji uwzględnienia.</u> | |
| 90 | - <u xml:id="u-6.13" who="#SStecki">Wszakże wydatki, preliminowane w prowizorium na kwartał pierwszy na koleje, są zapowiedzią dalszych, które w następnych kwartałach mają się powtarzać. A wszakże, jako pierwszy warunek poprawy Skarbu wskazywano, że budżet kolei państwowych powinien być wyłączony z ogólnego budżetu państwowego i oparty na zasadach budżetu osobnego przedsiębiorstwa.</u> | |
| 91 | - <u xml:id="u-6.14" who="#SStecki">Nie podobna traktować tematu tego, nie biorąc pod uwagę tych komentarzy, któremi p. Minister Skarbu zaopatrzył ustawę o prowizorium w Sejmie podczas rozpraw, które się nad nią toczyły. W tych uwagach p. Minister Skarbu przedewszystkiem kładł nacisk na konieczność podniesienia danin publicznych, w szczególności obciążeń podatkowych. Czynił to w taki sposób, jak gdyby oczekiwał ze strony ciał prawodawczych jeżeli nie zdecydowanych, to przynajmniej znaczniejszych pod tym względem trudności i oporu.</u> | |
| 92 | - <u xml:id="u-6.15" who="#SStecki">Uważam za konieczne oświadczyć w imieniu tej grupy, którą mam zaszczyt reprezentować, iż nie tylko zgadzamy się na to, ale jesteśmy za jaknajdalej idącem podniesieniem podatków, za jaknajdalej posuniętemi obciążeniami podatkowemi pod dwoma wszakże warunkami: popierwsze, ażeby te obciążenia podatkowe nie uchybiały w niczem zasadom racjonalnego ustawodawstwa podatkowego, po drugie, żeby nie podkopywały w niczem przedsiębiorczości wytwórczej kraju.</u> | |
| 93 | - <u xml:id="u-6.16" who="#SStecki">P. Minister Skarbu, jako historyk, zajmował się działalnością Towarzystwa Rolniczego w siódmem dziesięcioleciu ubiegłego wieku i wie dobrze, iż w krytycznych momentach kraju odwołanie się do ofiarności publicznej zawsze odnosiło pożądany skutek. Teraz na widownię dziejową obok warstw, które niegdyś jedyne dźwigały odpowiedzialność za losy kraju i narodu, wystąpiły warstwy inne i niema żadnego powodu powątpiewać, że będą ożywione takiem samem, a daj Boże, jeszcze większem zrozumieniem interesów Państwa i jeszcze większą ofiarnością, aniżeli tego przykłady mieliśmy niegdyś. Ze strony tych warstw mamy prawo oczekiwać nie tylko ofiarności podatkowej, na którą ich w tym stopniu nie stać, w jakim stopniu stać warstwy zamożniejsze, ale także ofiarności z tego, co stanowi największe ich bogactwo, a zarazem największy czynnik bogactwa narodowego, t. j. ofiarności z pracy.</u> | |
| 94 | - <u xml:id="u-6.17" who="#SStecki">Nie mogę pominąć milczeniem pewnego momentu, który w uzasadnieniu projektowanego przez siebie systemu skarbowego, będącego podstawą ustawy prowizorycznej, którą roztrząsamy, poruszył p. Minister Skarbu. Mianowicie, wzywając do tej ofiarności podatkowej, powiedział, że Polska jest przedmurzem pewnego nieszczęścia, które przedewszystkiem podkopuje zasadę własności i z tego powodu ci, którzy własność posiadają, osobliwą powinni przywiązywać wagę do utrwalenia bytu Państwa Polskiego. Nie sądzę, ażeby to było szczęśliwe motywowanie tej niezbędnej ofiarności, chociażby dlatego, że system podkopujący własność, pomimo kordonów granicznych do Polski się umiał przedostać i jego ślady i wpływy dają się wyczuwać w niejednej z ustaw powojennych, w odrodzonej Polsce obowiązujących, i w niejednem z zamierzeń ustawowych w zakresie życia gospodarczego. Za daleko by nas zaprowadziła analiza tych aktów ustawodawczych. Przyjdzie na to pora i wtedy pomówimy o tem obszerniej. Teraz chcę tylko powiedzieć, że współtwórcami tych aktów któremi podkopano zasadę własności, były przedewszystkiem te żywioły, na których Rząd obecny opiera się, i z których siłę swoją pragnie czerpać. Nie zapowiada to napewno ziszczenia się planów Ministra, który do obrony zasady własności powołać chce czynniki podkopujące.</u> | |
| 95 | - <u xml:id="u-6.18" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Czasy się zmieniają)</u> | |
| 96 | - <u xml:id="u-6.19" who="#SStecki">Tak jest, ale nie w tym kierunku. Zmienią się w innym.</u> | |
| 97 | - <u xml:id="u-6.20" who="#SStecki">Zresztą czy wystarczą same podatki do opędzenia potrzeb Skarbu? Zarówno konferencja b. ministrów Skarbu, jak i ekspose p. Prezesa Rady Ministrów zaznaczyły w sposób aż nadto wyraźny, że nie. To co powiedziała pod tym względem konferencja b. ministrów Skarbu, jest zapewne w pamięci wszystkich P. Prezes Rady Ministrów mówił mniej więcej w te słowa: „Największe wysiłki w zakresie stałego podwyższenia podatków bezpośrednich i największe oszczędności nie zrównoważą budżetu, jeżeli przedsiębiorstwa państwowe, monopole, podatki pośrednie i cła, będą dawały tak małe dochody, jakie dają obecnie. Ale czyż prowizorium wprowadza nas na tę drogę? Prowizorium idzie po drodze starej, po drodze utartej, prowizorium preliminuje wydatki, które właśnie przedewszystkiem — nie licząc wydatków na wojsko — zmierzają w kierunkach, tutaj przezemnie zaznaczonych.</u> | |
| 98 | - <u xml:id="u-6.21" who="#SStecki">P. Minister sądzi, że byłoby rzeczą nieroztropną myśleć o warunkach dzierżawy przedsiębiorstw państwowych Odezwał się o tem dość ironicznie, że — „złapane pieniądze za tytoń, albo koleje, wystarczyłyby zaledwie na kilka miesięcy, a co dalej ?” Mówić o niedogodnych warunkach dzierżawy, o kapitalistach, którzy na dogodnych warunkach tych dzierżaw by się nie podjęli, byłoby rzeczą, jak mniemam, właściwą wtedy tylko, gdyby obecne warunki, w jakich istnieją i w jakich funkcjonują przedsiębiorstwa państwowe były dogodne.</u> | |
| 99 | - <u xml:id="u-6.22" who="#SStecki">Na tego rodzaju gospodarkę, na trwonienie wpływów państwowych i dobra państwowego zgodzić się nie możemy, a nie mając przed oczyma planu racjonalnej gospodarki, ani objawów oszczędności, nie możemy przyjąć tego prowizorium. Gdzież bowiem są ślady tej oszczędności? Statystyka i matematyka to są dwie takie nauki, umiejętności — jak statystyka — za pomocą których można dowieść bardzo wielu różnych rzeczy, naprzykład — nikt w wątpliwość nie podaje — stwierdzenia, że preliminarz budżetowy na rok 1923 odpowiada wzrostowi drożyzny w porównaniu z rokiem 1922. Ale preliminarz na kwartał pierwszy roku obecnego zestawiany był w początkach stycznia, wówczas, kiedy kurs dolara wynosił około dwudziestu kilku tysięcy marek. W roku ubiegłym, przy preliminarzu, dającym w wydatkach — 591 miliardów i przy deficycie 510 miliardów, wydaliśmy ogółem 1101 miliardów, co czyni — jeśli pominiemy wydatki na koleje i na poczty — mniej więcej jakieś 800 miliardów w stosunku rocznym, a więc 200 w stosunku kwartalnym, przy przeciętnym kursie dolara w grudniu 17.700 mk., Rząd preliminuje 1.159 miliardów, przy kursie, przewyższającym wówczas niewiele 20.000 za dolar, jakieś dwadzieścia kilka tysięcy. Nie można powiedzieć, żeby to była oszczędność daleko posunięta, nie można, zwłaszcza, jeżeli się to zestawi z poprzedniemi wskazówkami, jakie usiłowałem dać w tym względzie Wysokiemu Senatowi.</u> | |
| 100 | - <u xml:id="u-6.23" who="#SStecki">Tymczasem przeto o realizacji zaleceń oszczędnościowych, zmierzających do naprawy Skarbu, tyle tylko wiemy. P. Prezes Rady Ministrów w ekspose swojem, mówiąc o niezbędnych oszczędnościach, zastrzegał się zupełnie słusznie, iż państwo dopiero powstające, organizujące wiele dziedzin życia i cały aparat państwowy i mające do pokonania tysiączne trudności, nie może tych oszczędności posuwać zbyt daleko. Mówił zupełnie słusznie, zwłaszcza, jeżeli to ma się odnosić do budżetu M. S. Wojskowych, albowiem sądzę, że nie znajdzie się nikt w tej Wysokiej Izbie, ktoby chciał wkraczać na drogę oszczędności kosztem choćby najmniejszego uszczuplenia siły obronnej Państwa. Przeciwnie, wszystkie ofiary, jakie na ten cel muszą być poniesione, powinny być przyjęte chętnie i wotowane bez żadnych trudności, pod jednym oczywiście warunkiem, że gospodarka wewnętrzna w Ministerstwie Spraw Wojskowych będzie zupełnie racjonalna, że administracja wojskowa będzie stała na wysokości zadania, i w tej dziedzinie nie będzie trwonienia grosza publicznego na żadne cele, nie związane bezpośrednio z zadaniem zapotrzebowania armii i utrzymania siły obronnej na należytej wysokości.</u> | |
| 101 | - <u xml:id="u-6.24" who="#SStecki">Poza temi pozycjami na wojsko w sumie 185 z górą miliardów, obejmującej i inwestycyjne wydatki, spotykamy pozycje odnoszące się do Ministerstwa Robót Publicznych i Ministerstwa Kolei, wreszcie do Głównego Urzędu Ziemskiego.</u> | |
| 102 | - <u xml:id="u-6.25" who="#SStecki">O kolejach już mówiłem. Wyjaśnienia, udzielone nam w Komisji Skarbowo-Budżetowej, stwierdzają tylko to, że chodzi tam istotnie o inwestycje nowe, o inwestycje, które mają być pokrywane po staremu z ogólnego funduszu państwowego. Co się tyczy wydatków na Ministerstwo Robót Publicznych, to te wprawdzie wynoszą zaledwie w okrągłej cyfrze 8.4 miliarda, a więc sumę stosunkowo niedużą w porównaniu z tą ogólną cyfrą, którą wysuwa prowizorium, jednakże dają zbyt wiele do myślenia i zanadto stwierdzają, że idziemy dawną drogą, abym mógł o cyfrach tych choć paru słów nie powiedzieć.</u> | |
| 103 | - <u xml:id="u-6.26" who="#SStecki">Mamy tam zapomogi dla przedsiębiorstw prywatnych, które podjęły, przez Państwo prowadzone agendy. Mamy tam zapomogi na cele budowlane, zapomogi, jak sądzę, tembardziej niebezpieczne i tern większej wymagające oszczędności, że już p. referent Ministerstwa Skarbu na Komisji Skarbowo-Budżetowej oświadczył, że cały fundusz, który w swoim czasie był asygnowany na budowę domów urzędniczych w Warszawie, budowę, prowadzoną kosztem Skarbu, został zmarnowany i domy te nadają się dziś tylko na rozbiórkę. Gospodarka w tym zakresie musi być przeto przedmiotem szczególnej dbałości.</u> | |
| 104 | - <u xml:id="u-6.27" who="#SStecki">Co się tyczy zadań Głównego Urzędu Ziemskiego, to, nie wdając się zupełnie w istotę ustawy o reformie agrarnej, trzeba stwierdzić tylko jedno, że wykonanie jej nie dało dotychczas żadnych zasługujących na uwagę wyników z punktu widzenia tych nadziei, które przywiązywali do wykonania ustawy jej twórcy; że osadzenie 7.000 mniej więcej osadników wojskowych w województwach kresowych i rozparcelowanie mniej więcej 130.000 ha dóbr państwowych w przeciągu trzech lat ostatnich, pochłonęło sumy niepomiernie wielkie w stosunku do osiągniętych korzyści. Dalej rzeczy tym trybem iść nie mogą, jeżeli to nie ma być prostem marnowaniem pieniędzy. Przytem jest to urząd, który, jak może wielu członków Wysokiego Senatu miało sposobność spostrzec z preliminarza tego urzędu na rok 1922, prowadzi interesy swoje w ten sposób, iż zysk własny z parcelacji kalkuluje na 140%. Pochłania zatem te 140% zysków. A gdzież jest instytucja parcelacyjna, którejby państwo pozwoliło parcelować ziemię ze 140% zwyżką? A prócz tego wymaga jeszcze w dalszym ciągu tak znacznej dotacji.</u> | |
| 105 | - <u xml:id="u-6.28" who="#SStecki">Wprawdzie pan Minister Skarbu, chcąc zachęcić do przyjęcia tego preliminarza budżetowego, oświadczył, że suma ta jest stosunkowo mała, że 1.159 miliardów marek polskich to jest zaledwie 200 milionów złotych polskich. Żałuję bardzo, że nie podał domniemanej cyfry wartości ogólnej majątku narodowego. Cyfry tej podać nie można, a ustalić trudno, bo majątek narodowy z każdym miesiącem, z każdym niemal tygodniem topnieje. Przejadamy swe zasoby z powodu dotychczasowego kierunku gospodarki skarbowej, to jest z powodu spadku wartości marki. Tak więc, jeżeli przed rokiem — 2 cyfry tylko rzucę dla porównania — posiadacz miliona marek polskich miał 290 dolarów, to w obecnej chwili ma ich zaledwie dwadzieścia parę. Jak daleko dojdziemy, i dokąd dojdziemy, idąc dalej w tym kierunku?</u> | |
| 106 | - <u xml:id="u-6.29" who="#SStecki">Oto dlaczego zezwolę sobie stwierdzić, że Rząd marnuje ten kapitał, który mu dały postanowienia konferencji belwederskiej i nie zdaje sobie sprawy z ważności momentu psychicznego, w którym opinia publiczna, i opinia ciał prawodawczych, mając zwróconą uwagę na to zagadnienie, zrobiłaby w tym kierunku z pewnością bardzo wiele.</u> | |
| 107 | - <u xml:id="u-6.30" who="#SStecki">Dobre finanse zależą od dobrej polityki. Że polityka Rządu jest złą — z naszego oczywiście punktu widzenia — o tern możnaby mówić bardzo długo i sądzę, że gdy przyjdą debaty nad całorocznym preliminarzem budżetowym, będziemy o tern mówili, ilustrując ją w szczegółach. Teraz zaś powiedzieć tylko trzeba, że nie może być dobrą polityka taka, przy której Rząd usiłuje wyzyskiwać antagonizmy, istniejące pomiędzy różnemi grupami polskiemi i sprzęgać niektóre z tych grup z żywiołami, które dążą do osłabienia i rozsądzenia państwowości polskiej. Ślady działalności Rządu w tym kierunku są aż nadto widoczne i za to ponosi odpowiedzialność cały gabinet, przedewszystkiem wobec opinii publicznej kierownik tego gabinetu.</u> | |
| 108 | - <u xml:id="u-6.31" who="#komentarz">(Głos na lewicy: Insynuacje. Przerywania na lawach żydowskich)</u> | |
| 109 | - <u xml:id="u-6.32" who="#SStecki">W szczególności, o ile chodzi o politykę p. Ministra Skarbu, to nasuwa ona w ostatnich czasach coraz więcej wątpliwości. To, czego jesteśmy świadkami w dniach ostatnich, t. j. eksperymenty, oparte na zamierzeniach wprowadzenia stałego miernika do polskiego systemu kredytowego, dążą — oczywiście nieświadomie, pomyślane są w najlepszej woli, ale z pewnością taki efekt dadzą — do całkowitego zrujnowania kredytu i do podkopania całego życia gospodarczego.</u> | |
| 110 | - <u xml:id="u-6.33" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Słusznie)</u> | |
| 111 | - <u xml:id="u-6.34" who="#SStecki">Nie wiem, czy pod względem prawnym jest rzeczą zupełnie pewną, oparcie systemu. kredytowego przez instytucje państwowe na teoretycznie istniejącym, faktycznie wszakże nieobecnym złotym polskim, ale wydaje mi się, że więcej jeszcze wątpliwości prawnej budzić musi zamierzenie oparcia na pewnym, już nawet prawnie, nawet ustawowo nieistniejącym mierniku, który, według projektów Ministra Skarbu, ma być czemś pośredniem między kursem złota a ceną giełdową zboża.</u> | |
| 112 | - <u xml:id="u-6.35" who="#SStecki">Pytam się, w jaki sposób temu miernikowi wartości, który powinien być stałą jednostką, może być nadawana w drodze rozporządzeń i publikacji Ministra Skarbu wartość, któraby regulowała obieg dóbr, obieg bogactwa w calem społeczeństwie? Czy nie wynikną stąd niesłychane zamieszania i wstrząśnienia? Wszakże w tej samej chwili, kiedy przedstawiciel Ministerstwa Skarbu w Komisji Skarbowo-Budżetowej zapewniał nas, że nic się nie stanie w tym zakresie bez uprzedniego przedyskutowania sprawy z komisjami obu Izb, w tym właśnie momencie dowiadujemy się, że obie najpotężniejsze państwowe instytucje finansowe, Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa i Pocztowa Kasa Oszczędności, zapowiadają, że przestaną w najbliższym czasie przyjmować inne weksle, jak tylko 6-cio tygodniowe, że nie będą udzielać kredytów na innych warunkach, jak tylko opartych na stałym mierniku złotym, stawiając w ten sposób ogromne rzesze zainteresowanych...</u> | |
| 113 | - <u xml:id="u-6.36" who="#komentarz">(Wrzawa na lewicy)</u> | |
| 114 | - <u xml:id="u-6.37" who="#SStecki">Niech Panowie nie sądzą, że to jest sprawa kapitalistów i przemysłowców. W danym razie interes robotników jest zupełnie zgodny z interesem przemysłowców, jeżeli bowiem staną zakłady przemysłowe, to znajdziemy się wobec ogromnych rzesz bezrobotnych, które Państwo będzie musiało żywić.(Wrzawa).*</u> | |
| 115 | - <u xml:id="u-6.38" who="#SStecki">Tak więc, proszę Panów, takie rzeczy powinny być wprowadzane w życie po uprzedniem i starannem przedyskutowaniu ich zarówno z przedstawicielami Izb ustawodawczych, jak instytucji gospodarczych, ponoszących także odpowiedzialność za bieg życia ekonomicznego i poczuwających się do tej odpowiedzialności.</u> | |
| 116 | - <u xml:id="u-6.39" who="#SStecki">Z tego wszystkiego zatem, co powiedziałem, wynika, że wobec zasadniczo złej polityki Rządu, która nie może dawać zaufania żywiołom, dbającym o utrzymanie powagi Państwa i jego narodowego charakteru, wobec niebezpiecznej polityki Ministra Skarbu, w żaden sposób nie możemy ponosić odpowiedzialności przez przyjęcie prowizorium budżetowego.</u> | |
| 117 | - <u xml:id="u-6.40" who="#SStecki">I ostatnie słowo: powtarzano tutaj wielokrotnie, że prowizorium budżetowe jest koniecznością państwową. Ja tego charakteru tej ustawie odmawiam. Koniecznością państwową są ustawy o poborze rekruta, koniecznością państwową są ustawy, uprawniające podatki, koniecznością jest wymiar sprawiedliwości i odpowiednia egzekutywa. Koniecznością państwową nie jest prowizorium. Odmowa prowizorium równa się votem nieufności dla Rządu. Istnienie zaś takiego Rządu, jaki mamy obecnie, nie jest koniecznością państwową i mniemam, że w taki sposób nawet Rząd obecny misji swojej rozumieć nie może.</u> | |
| 118 | - <u xml:id="u-6.41" who="#komentarz">(Brawa na prawicy).</u> | |
| 115 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Wpłynęła interpelacja Senatorów Adama, Szarskiego i tow. ze Zw. L. N. w sprawie zarządzeń p. Ministra Skarbu w dziedzinie monetarnej. Odczytuję ją, ponieważ należy do tego samego mniej więcej tematu i p. Minister Skarbu oświadczył, że jeżeli będzie dyskutowana po wyczerpaniu porządku dziennego, to gotów jest na nią odpowiedzieć.</u> | |
| 116 | + <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Czyta:)</u> | |
| 117 | + <u xml:id="u-6.2" who="#Marszałek">„Wobec obiegających pogłosek o zamierzeniach p. Ministra Skarbu na polu monetarnem, w szczególności o zaprowadzeniu wskaźnika złotego, pogłosek, które wywołały niezwykłe zaniepokojenie wśród szerokich kół społeczeństwa i przyczyniają się bezwątpienia do zaostrzenia i tak już groźnego położenia na rynku walutowym, niżej podpisani zapytują p. Ministra, czy te pogłoski są bezpodstawne, a w razie przeciwnym, czy p. Minister uważa zaprowadzenie tak ważnych zarządzeń za możliwe bez uprzedniego porozumienia się z ciałami ustawodawczemi?”</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-6.3" who="#Marszałek">Dyskusja nad tą interpelacją może nastąpić tylko po wyczerpaniu porządku dziennego i może stanąć na porządku obrad tylko wtedy, jeżeli nikt nie zaprotestuje.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-6.4" who="#Marszałek">Chwilowo ma głos p. Minister Skarbu.</u> | |
| 119 | 120 | </div> |
| 120 | 121 | <div xml:id="div-7"> |
| 121 | - <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Wpłynęła interpelacja Senatorów Adama, Szarskiego i tow. ze Zw. L. N. w sprawie zarządzeń p. Ministra Skarbu w dziedzinie monetarnej. Odczytuję ją, ponieważ należy do tego samego mniej więcej tematu i p. Minister Skarbu oświadczył, że jeżeli będzie dyskutowana po wyczerpaniu porządku dziennego, to gotów jest na nią odpowiedzieć.</u> | |
| 122 | - <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Czyta):</u> | |
| 123 | - <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">„Wobec obiegających pogłosek o zamierzeniach p. Ministra Skarbu na polu monetarnem, w szczególności o zaprowadzeniu wskaźnika złotego, pogłosek, które wywołały niezwykłe zaniepokojenie wśród szerokich kół społeczeństwa i przyczyniają się bezwątpienia do zaostrzenia i tak już groźnego położenia na rynku walutowym, niżej podpisani zapytują p. Ministra, czy te pogłoski są bezpodstawne, a w razie przeciwnym, czy p. Minister uważa zaprowadzenie tak ważnych zarządzeń za możliwe bez uprzedniego porozumienia się z ciałami ustawodawczemi?”</u> | |
| 124 | - <u xml:id="u-7.3" who="#Marszalek">Dyskusja nad tą interpelacją może nastąpić tylko po wyczerpaniu porządku dziennego i może stanąć na porządku obrad tylko wtedy, jeżeli nikt nie zaprotestuje.</u> | |
| 125 | - <u xml:id="u-7.4" who="#Marszalek">Chwilowo ma głos p. Minister Skarbu.</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-7.0" who="#MinisterSkarbuGrabski">Korzystam ze sposobności, że poprzedni p. senator poruszył sprawę, wyrażoną w tej interpelacji, aby zabrać głos merytorycznie w sprawach tutaj poruszonych. Przedewszystkiem muszę zaprzeczyć temu, jakoby został wprowadzony wskaźnik złoty, jakoby Ministerstwo Skarbu wydało takie zarządzenia, któreby zmuszały kogoś do stosowania się do wskaźnika złotego. Nic podobnego nie było. Przygotowuję ustawę o sanacji Skarbu i w tej ustawie istotnie nie znajduję możliwości innej sanacji naszego Skarbu, jak przejście do złotego polskiego, do emisji złotego polskiego...</u> | |
| 123 | + <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Oklaski na lewicy.)</u> | |
| 124 | + <u xml:id="u-7.2" who="#MinisterSkarbuGrabski">...i do natychmiastowego zastosowania rachowania na złote polskie wszystkiego tego, co stanowi dochód państwowy i w ten sposób zabezpieczenia Skarbu Państwa od tego spadku, przeciw któremu ogół naszego społeczeństwa już z górą od dwóch lat umiał się zabezpieczyć, patrząc, jak jedynie Skarb polski jest narażony na wszystkie niebezpieczeństwa spadku marki polskiej. Więc na tem będzie oparty projekt, który dziś dopiero — a może należy powiedzieć, który już jest gotowy i będzie rozpatrzony przez Radę Ekonomiczną Ministrów w sobotę, przez Radę pełną Ministrów w poniedziałek i w najbliższym czasie zostanie wniesiony do Izb prawodawczych. Przedtem zaś, w sobotę rano, jeszcze przed ostatecznem wniesieniem projektu na Komitet Ekonomiczny Ministrów, zwołam przedstawicieli sfer gospodarczych, ażeby z nimi omówić główne przedmioty, tyczące się życia gospodarczego i związane z tym właśnie projektem, w tym celu, aby nie mówiono, że Rząd lekceważy sfery gospodarcze i nie liczy się z ich opinią.</u> | |
| 125 | + <u xml:id="u-7.3" who="#komentarz">(Głosy w centrum: Brawo.)</u> | |
| 126 | + <u xml:id="u-7.4" who="#MinisterSkarbuGrabski">A teraz po uspokojeniu, bo sądzę, że to moje oświadczenie uspokoiło znacznie tych, którzy się boją, że Rząd postawi wszystkich w obliczu czegoś dokonanego, chcę oświetlić, co też to Ministerstwo Skarbu zrobiło takiego, wskutek czego takie ogromne zaniepokojenie niby to powstało? Przedewszystkiem jakie zaniepokojenie? Istotnie przed tygodniem mówiono mi, że w Łodzi fabryki gotowe są stanąć z powodu jakoby odmawiania im kredytu. Wyjechał delegat P. K. K. P., członek Dyrekcji Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej do Łodzi, ażeby bezpośrednio przekonać się, jakie to kredyty niezbędne dla prowadzenia fabryk zostały wstrzymane. Okazało się, że nic podobnego nie było. Okazało się, że fabryki nie myślały stawać, że była to tylko pogłoska, która zaniepokoiła pewne sfery, że kredyt będzie dany na 6 tygodni, a nie na trzy miesiące. Czyż to wymaga ustawodawczego sankcjonowania, że trzeba, jeśli ktoś wymaga kredytu trzymiesięcznego, dawać na trzy miesiące, a nie na 6 tygodni? Rząd ma obowiązek wglądać, w jaki sposób udzielany jest kredyt, bo to się tyczy instytucji, która czerpie swoje środki z druku marki polskiej. Przecież P. K. K. P. nie ma innych marek, tylko te, które pochodzą z druku. Rząd ma obowiązek zatroszczyć się, w jaki sposób te środki, które z druku powstały, to znaczy powstały kosztem ogółu, przyczyniają się dla dobra ogółu, a w jaki sposób przyczyniają się w szczególności do wzbogacenia jednostek, powstałego tylko wskutek spadku marki polskiej.</u> | |
| 127 | + <u xml:id="u-7.5" who="#MinisterSkarbuGrabski">Jednocześnie wyłania się kwestia złotego polskiego, ale ona nie odrazu się wyłoniła. Najpierw te same sfery, tak zaniepokojone dzisiaj, zwracały się o to, czyby nie otworzyć rachunku w dolarach, czyby nie przyjmować dolarów, ażeby wypłacać dolarami?</u> | |
| 128 | + <u xml:id="u-7.6" who="#MinisterSkarbuGrabski">Wtenczas wszyscy ci, którzy mają później wypłaty, albo potrzebują później kupować za dolary surowe produkty, odrazu mogliby te dolary lokować w instytucjach bankowych. To była pierwsza uczyniona mi propozycja. Czy miałem więc pójść na to i puścić w obieg, i wprowadzić w życie polskie dolara, który jest czemś obcem, a w którym cała Polska jest dziś zamiłowana i stosuje go obok marki polskiej? Ja nie mogłem się na to zdecydować i wołałem zastanowić się nad tem, czy rzeczywiście nie mamy złotego polskiego? Przecież uchwaliliśmy go, uchwaliliśmy go w r. 1919, a następnie przecież Sejm poprzedni uchwalił pożyczkę w złotych polskich i ten złoty polski już na niekorzyść skarbu polskiego rachuje się, bo skarb polski ogłasza jego kursy coraz wyższe. Więc jeżeli idzie o to komuś, aby ulokować swoje pieniądze w tej pożyczce, to ludzie czytają o tem i wiedzą dobrze, że kurs tego złotego polskiego zwiększa się. W ten sposób jest zrozumiałe i jasne, że jeżeli jedna sfera, jedni projektodawcy przychodzą i mówią : prosimy o otworzenie rachunku w dolarach, a następnie przychodzi ktoś inny, ktoś ze sfery przemysłowej czy bankowej i mówi: ja o dolarach nie myślę, jestem gotów pójść na złotego polskiego i otworzyć u siebie wkłady w złotych polskich i wypłacać na moje własne ryzyko złote polskie; słowem, jeżeli ktoś przyjdzie nareszcie z taką uczciwą propozycją, że chce oddać to, co wanien, to muszę uwzględnić, że podstawią dla przyszłej sanacji skarbu i społeczeństwa powinno być to, iż oddać należy to, co się należy, jeżeli się bierze coś, to trzeba oddać, co się jest winnym w istocie i w rzeczywistości, a nie zasłaniać się pewnym miernikiem wartości. Jeżeli znalazł się taki bank, który powiedział, że ma odwagę zobowiązać się wobec tych, którzy wkłady będą robili, wypłacać podług wartości złotego polskiego, tego złotego, który ogłasza się w pożyczce państwowej, to czyż miałem powiedzieć również: nie! jak powiedziałem innym, występującym z inicjatywą rachunku w dolarach?</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-7.7" who="#MinisterSkarbuGrabski">Sądzę, że jest to szczęśliwa chwila, szczęśliwy przejaw w psychice naszego narodu, iż nastąpił zwrot w dotychczasowym rachowaniu na spadek marki. Gdy powstała inicjatywa, należy próbować, jakie będą z tego skutki. Jeżeli skutki będą dobre i okaże się, że obudzą one zmarnowany a wszechpotężny dla każdego narodu zmysł oszczędności, będzie to znamienny krok do sanacji naszego społeczeństwa i skarbu. Wszyscy z trwogą powinni patrzeć na to, co się dzieje. Pierwszą podstawy dobrego zrozumienia interesów gospodarczych jest oszczędność. Przecież oszczędności dziś zaginęły. Gdzie są te dawne wiejskie, drobne kasy oszczędnościowy, w których się gromadziła taka masa środków pieniężnych ze wsi? Gdzież są te wkłady w bankach, wkłady w Pocztowej Kasie Oszczędności? Są zredukowane, i to, co jest, są to rachunki przejściowy. To nie są oszczędności, te oszczędności maleją z roku na rok i my mamy na to patrzeć w dalszym ciągu i czekać. Dlatego sądzę, że zbędne są trwogi. Ministerstwo Skarbu nie wydało żadnego zarządzenia, któreby sta wdało kogokolwiek wobec faktu, nic się nie zmieniło w naszem prawodawstwie, Ministerstwo dało upust i pozwoliło lokować w złotych polskich jako mały równoważnik tego, co Sejm uchwalił w jesieni roku zeszłego, pozwalając na pożyczkę złotą. Tę inicjatywy powinniśmy uważać, że zapoczątkuje nie chaos, nie niebezpieczeństwo, ale odwrotnie, pierwszy przejaw drogi do sanacji, nic sanacji samej, ale drogi do sanacji. Znajduję szereg ludzi, którzy przejmują się tą ideą, iż nareszcie ta marka polska przestanie być poniewierana, iż ten, kto chce coś odłożyć, to gorączkowo chwyta się akcji, obcych walut, iż ten, kto nie będzie chciał stracić, znajdzie możność lokowania swych marek w tych lub innych bankach, stowarzyszeniach drobnego kredytu, w kooperacjach, w których znalazłem pełne uznanie dla tego kredytu w złotych, że o ile kasy drobnego kredytu takie rachunki otworzą, to dopiero wtedy oszczędności naprawdę napływać będą, a jeżeli oszczędności napływać będą, jeżeli marka polska napływać będzie, i nie będzie kupowała dolara, to to właśnie stanie się czynnikiem, który może ją podnieść i te wszystkie alarmy, które na ten temat słyszeliśmy, że to się przyczyni do upadku marki, to to jest tylko płonna obawa, ale to nie jest obawa o markę polską. Marka polska to wytrzyma, przejdzie przez tę próbę zwycięsko i łatwiej doprowadzimy ją do stabilizacji. Te alarmy mają inny podkład, to jest zwyczajna obawa przed czemś nowem, przed czemś koniecznem, ale mniej dogodnem, niż dzisiejszy stan rzeczy. Ale ten dzisiejszy stan rzeczy, bardzo dogodny dla pewnych osób, jest bardzo zły dla Polski i musi ustać.</u> | |
| 130 | + <u xml:id="u-7.8" who="#komentarz">(Brawa).</u> | |
| 126 | 131 | </div> |
| 127 | 132 | <div xml:id="div-8"> |
| 128 | - <u xml:id="u-8.0" who="#MinisterSkarbupGrabski">Korzystam ze sposobności, że poprzedni p. senator poruszył sprawę, wyrażoną w tej interpelacji, aby zabrać głos merytorycznie w sprawach tutaj poruszonych. Przedewszystkiem muszę zaprzeczyć temu, jakoby został wprowadzony wskaźnik złoty, jakoby Ministerstwo Skarbu wydało takie zarządzenia, któreby zmuszały kogoś do stosowania się do wskaźnika złotego. Nic podobnego nie było. Przygotowuję ustawę o sanacji Skarbu i w tej ustawie istotnie nie znajduję możliwości innej sanacji naszego Skarbu, jak przejście do złotego polskiego, do emisji złotego polskiego</u> | |
| 129 | - <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Oklaski na lewicy)</u> | |
| 130 | - <u xml:id="u-8.2" who="#MinisterSkarbupGrabski">i do natychmiastowego zastosowania rachowania na złote polskie wszystkiego tego, co stanowi dochód państwowy i w ten sposób zabezpieczenia Skarbu Państwa od tego spadku, przeciw któremu ogół naszego społeczeństwa już z górą od dwóch lat umiał się zabezpieczyć, patrząc, jak jedynie Skarb polski jest narażony na wszystkie niebezpieczeństwa spadku marki polskiej. Więc na tem będzie oparty projekt, który dziś dopiero — a może należy powiedzieć, który już jest gotowy i będzie rozpatrzony przez Radę Ekonomiczną Ministrów w sobotę, przez Radę pełną Ministrów w poniedziałek i w najbliższym czasie zostanie wniesiony do Izb prawodawczych. Przedtem zaś, w sobotę rano, jeszcze przed ostatecznem wniesieniem projektu na Komitet Ekonomiczny Ministrów, zwołam przedstawicieli sfer gospodarczych, ażeby z nimi omówić główne przedmioty, tyczące się życia gospodarczego i związane z tym właśnie projektem, w tym celu, aby nie mówiono, że Rząd lekceważy sfery gospodarcze i nie liczy się z ich opinią (Glosy w centrum:* Brawo).</u> | |
| 131 | - <u xml:id="u-8.3" who="#MinisterSkarbupGrabski">A teraz po uspokojeniu, bo sądzę, że to moje oświadczenie uspokoiło znacznie tych, którzy się boją, że Rząd postawi wszystkich w obliczu czegoś dokonanego, chcę oświetlić, co też to Ministerstwo Skarbu zrobiło takiego, wskutek czego takie ogromne zaniepokojenie niby to powstało? Przedewszystkiem jakie zaniepokojenie? Istotnie przed tygodniem mówiono mi, że w Łodzi fabryki gotowe są stanąć z powodu jakoby odmawiania im kredytu. Wyjechał delegat P. K. K. P., członek Dyrekcji Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej do Łodzi, ażeby bezpośrednio przekonać się, jakie to kredyty niezbędne dla prowadzenia fabryk zostały wstrzymane. Okazało się, że nic podobnego nie było. Okazało się, że fabryki nie myślały stawać, że była to tylko pogłoska, która zaniepokoiła pewne sfery, że kredyt będzie dany na 6 tygodni, a nie na trzy miesiące. Czyż to wymaga ustawodawczego sankcjonowania, że trzeba, jeśli ktoś wymaga kredytu trzymiesięcznego, dawać na trzy miesiące, a nie na 6 tygodni? Rząd ma obowiązek wglądać, w jaki sposób udzielany jest kredyt, bo to się tyczy instytucji, która czerpie swoje środki z druku marki polskiej. Przecież P. K. K. P. nie ma innych marek, tylko te, które pochodzą z druku. Rząd ma obowiązek zatroszczyć się, w jaki sposób te środki, które z druku powstały, to znaczy powstały kosztem ogółu, przyczyniają się dla dobra ogółu, a w jaki sposób przyczyniają się w szczególności do wzbogacenia jednostek, powstałego tylko wskutek spadku marki polskiej.</u> | |
| 132 | - <u xml:id="u-8.4" who="#MinisterSkarbupGrabski">Jednocześnie wyłania się kwestia złotego polskiego, ale ona nie odrazu się wyłoniła. Najpierw te same sfery, tak zaniepokojone dzisiaj, zwracały się o to, czyby nie otworzyć rachunku w dolarach, czyby nie przyjmować dolarów, ażeby wypłacać dolarami?</u> | |
| 133 | - <u xml:id="u-8.5" who="#MinisterSkarbupGrabski">Wtenczas wszyscy ci, którzy mają później wypłaty, albo potrzebują później kupować za dolary surowe produkty, odrazu mogliby te dolary lokować w instytucjach bankowych. To była pierwsza uczyniona mi propozycja. Czy miałem więc pójść na to i puścić w obieg, i wprowadzić w życie polskie dolara, który jest czemś obcem, a w którym cała Polska jest dziś zamiłowana i stosuje go obok marki polskiej? Ja nie mogłem się na to zdecydować i wołałem zastanowić się nad tem, czy rzeczywiście nie mamy złotego polskiego? Przecież uchwaliliśmy go, uchwaliliśmy go w r. 1919, a następnie przecież Sejm poprzedni uchwalił pożyczkę w złotych polskich i ten złoty polski już na niekorzyść skarbu polskiego rachuje się, bo skarb polski ogłasza jego kursy coraz wyższe. Więc jeżeli idzie o to komuś, aby ulokować swoje pieniądze w tej pożyczce, to ludzie czytają o tem i wiedzą dobrze, że kurs tego złotego polskiego zwiększa się. W ten sposób jest zrozumiałe i jasne, że jeżeli jedna sfera, jedni projektodawcy przychodzą i mówią : prosimy o otworzenie rachunku w dolarach, a następnie przychodzi ktoś inny, ktoś ze sfery przemysłowej czy bankowej i mówi: ja o dolarach nie myślę, jestem gotów pójść na złotego polskiego i otworzyć u siebie wkłady w złotych polskich i wypłacać na moje własne ryzyko złote polskie; słowem, jeżeli ktoś przyjdzie nareszcie z taką uczciwą propozycją, że chce oddać to, co wanien, to muszę uwzględnić, że podstawią dla przyszłej sanacji skarbu i społeczeństwa powinno być to, iż oddać należy to, co się należy, jeżeli się bierze coś, to trzeba oddać, co sic jest winnym w istocie i w rzeczywistości, a nie zasłaniać się pewnym miernikiem wartości. Jeżeli znalazł się taki bank, który powiedział, że ma odwagę zobowiązać się wobec tych, którzy wkłady będą robili, wypłacać podług wartości złotego polskiego, tego złotego, który ogłasza się w pożyczce państwowej, to czyż miałem powiedzieć również: nie! jak powiedziałem innym, występującym z inicjatywą rachunku w dolarach?</u> | |
| 134 | - <u xml:id="u-8.6" who="#MinisterSkarbupGrabski">Sądzę, że jest to szczęśliwa chwila, szczęśliwy przejaw w psychice naszego narodu, iż nastąpił zwrot w dotychczasowym rachowaniu na spadek marki. Gdy powstała inicjatywa, należy próbować, jakie będą z tego skutki. Jeżeli skutki będą dobre i okaże się, że obudzą one zmarnowany a wszechpotężny dla każdego narodu zmysł oszczędności, będzie to znamienny krok do sanacji naszego społeczeństwa i skarbu. Wszyscy z trwogą powinni patrzeć na to, co się dzieje. Pierwszą podstawy dobrego zrozumienia interesów gospodarczych jest oszczędność. Przecież oszczędności dziś zaginęły. Gdzie są te dawne wiejskie, drobne kasy oszczędnościowy, w których sic gromadziła taka masa środków pieniężnych ze wsi? Gdzież są te wkłady w bankach, wkłady w Pocztowej Kasie Oszczędności? Są zredukowane, i to, co jest, są to rachunki przejściowy. To nie są oszczędności, te oszczędności maleją z roku na rok i my mamy na to patrzeć w dalszym ciągu i czekać. Dlatego sądzę, że zbędne są trwogi. Ministerstwo Skarbu nie wydało żadnego zarządzenia, któreby sta wdało kogokolwiek wobec faktu, nic się nie zmieniło w naszem prawodawstwie, Ministerstwo dało upust i pozwoliło lokować w złotych polskich jako mały równoważnik tego, co Sejm uchwalił w jesieni roku zeszłego, pozwalając na pożyczkę złotą. Tę inicjatywy powinniśmy uważać, że zapoczątkuje nie chaos, nie niebezpieczeństwo, ale odwrotnie, pierwszy przejaw drogi do sanacji, nic sanacji samej, ale drogi do sanacji. Znajduję szereg ludzi, którzy przejmują się tą ideą, iż nareszcie ta marka polska przestanie być poniewierana, iż ten, kto chce coś odłożyć, to gorączkowo chwyta się akcji, obcych walut, iż ten, kto nie będzie chciał stracić, znajdzie możność lokowania swych marek w tych lub innych bankach, stowarzyszeniach drobnego kredytu, w kooperacjach, w których znalazłem pełne uznanie dla tego kredytu w złotych, że o ile kasy drobnego kredytu takie rachunki otworzą, to dopiero wtedy oszczędności naprawdę napływać będą, a jeżeli oszczędności napływać będą, jeżeli marka polska napływać będzie, i nie będzie kupowała dolara, to to właśnie stanie się czynnikiem, który może ją podnieść i te wszystkie alarmy, które na ten temat słyszeliśmy, że to się przyczyni do upadku marki, to to jest tylko płonna obawa, ale to nie jest obawa o markę polską. Marka polska to wytrzyma, przejdzie przez tę próbę zwycięsko i łatwiej doprowadzimy ją do stabilizacji. Te alarmy mają inny podkład, to jest zwyczajna obawa przed czemś nowem, przed czemś koniecznem, ale mniej dogodnem, niż dzisiejszy stan rzeczy. Ale ten dzisiejszy stan rzeczy, bardzo dogodny dla pewnych osób, jest bardzo zły dla Polski i musi ustać.</u> | |
| 135 | - <u xml:id="u-8.7" who="#komentarz">(Brawa).</u> | |
| 133 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Koerner.</u> | |
| 136 | 134 | </div> |
| 137 | 135 | <div xml:id="div-9"> |
| 138 | - <u xml:id="u-9.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Koerner.</u> | |
| 136 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SKoerner">Wysoki Senacie. Obliczenia prowizorium budżetowego, które nam przedstawił szanowny pan referent, przypominają, jakby rozwiązanie zadania, gdzie zgóry jest dana odpowiedź i dopiero do tej wiadomej odpowiedzi należy zastosować takie obliczenia, przy których wypadałaby ta właśnie odpowiedź. Takie są obliczenia s. Buzka, co do zgodności cyfr i sum, podanych w prowizorium budżetowem w stosunku do wydatków zeszłorocznych. Proszę Sz. Panów, gdyby liczyć według tych sposobów, to należałoby wszakże taki sam miernik zastosować i do dochodowy ale ja bardzo wątpię, aby sz. p. referent chciał stosować ten sam miernik do dochodów państwa; przypuszczam, że nie. Wyszlibyśmy na tem bardzo niedobrze, a trudno jest tak jednostronnie rozpatrywać ten budżet, ażeby stosować jakiś miernik do rozchodów nie licząc się zupełnie z dochodem. Co do tego dochodu, nie słyszeliśmy ani jednego słowa, i nie wiemy właściwie, jak się przedstawia chociażby przypuszczalny stan budżetu na rok 1923. Prowizorium budżetowe nie daje możności szczegółowego rozpatrzenia budżetu, dlatego, że są to cyfry przypuszczalne, że otrzymujemy tylko cyfry ryczałtowe, a nie mamy żadnych wyszczególnień.</u> | |
| 137 | + <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Bojko).</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-9.2" who="#SKoerner">Nie możemy wobec tego poddawać tych cyfr jakiejkolwiek analizie, mniej lub więcej zgodnej z prawdą. Rozumiałbym, gdyby sz. p. referent nam powiedział, jakie są przypuszczenia Ministerstwa Skarbu, chcemy p. Ministrowi Skarbu dać te sumy, chcemy zalegalizować je i koniec. To bym zrozumiał, ale dostosowywać swoje obrachunki i obliczenia, wtedy, gdy się nie zna żadnych szczegółów — jest conajmniej bardzo ryzykownem.</u> | |
| 139 | + <u xml:id="u-9.3" who="#SKoerner">Natomiast na Komisji Skarbowo-Budżetowej otrzymaliśmy informacje, które wywołały pewne obiekcje i sądzę, że słuszne. Został nam przedstawiony plan, co do t. zw. kredytów nowych, ale, jak szanownym Panom wiadomo, w przedstawionem nam prowizorium budżetowem, figurują dwie sumy, które razem stanowią z górą 185 miliardów na kredyty nowe. Zdawałoby się, że skoro otrzymaliśmy na Komisji Skarbowo-Budżetowej mniej lub więcej ściślejsze dane o tych właśnie kredytach, to p. sprawozdawca poinformuje nas nieco bliżej o tych właśnie wydatkach. Niestety, nie usłyszeliśmy tego, a zaznaczyć należy, że przedstawiciel Ministerstwa Skarbu, który był obecny na Komisji Skarbowo-Budżetowej, zakomunikował nam między innemi, że w budżecie Ministerstwa Robót Publicznych jest przewidziany wydatek 500 milionów na nowe towarzystwo, które się utworzyło z prywatnego towarzystwa żeglugowego, wraz z rządową jakąś inicjatywą. Co to za pieniądze, w jaki sposób to ma być zlikwidowane, dlaczego to zostało tak zrobione? Dokładnych wyjaśnień nie mamy, a słyszeliśmy, że Rząd godzi się dać 500.000.000 do spółki jakiemuś prywatnemu towarzystwu, które, o ile z pogłosek tylko sądzić można, bynajmniej nie jest trwałem i doskonaleni, co do rękojmi finansowej.</u> | |
| 140 | + <u xml:id="u-9.4" who="#SKoerner">Natomiast wśród wydatków na roboty nowe, nie znaleźliśmy wydatku, który powinien być umieszczony. Szanownym Panom wiadomo, że Rząd podjął się bardzo doniosłego zadania dla przyszłości nie tylko stolicy Państwa, ale dla całego Państwa — Rząd przystąpił do budowy węzła kolejowego warszawskiego. Jest to przedsięwzięcie pierwszorzędnej wagi, przedsięwzięcie, które powinno być w jak najszybszym czasie wykonane i wykończone. A tem nie mniej w wydatkach na roboty nowe, nie znaleźliśmy na to ani jednego grosza. To, co w Niemczech dało możność w bardzo szybkiem tempie rozwinąć się stolicy Niemiec — Berlinowi, to zostaje u nas hamowane, natomiast wydaje się sumy milionowe i miliardowe na jakieś wydatki, które bliżej nam nie są znane.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-9.5" who="#SKoerner">To samo dotyczy budżetu Ministerstwa Spraw Wojskowych. Już zaznaczył jeden z przedmówców moich, że co do Ministerstwa Spraw Wojskowych nie powinniśmy czynić żadnych oszczędności, ale w pewnych granicach. Obrona Państwa winna być postawiona w takich warunkach, aby się nie liczono z groszem, skoro ten grosz w większej czy mniejszej mierze jest potrzebny, jednakowoż do budżetu Ministerstwa Spraw Wojskowych wstawiona jest suma — wśród tych wydatków nowych — 77 miliardów na zapas zaopatrywania. Jest to lwia część tych właśnie wydatków nowych. Na zapytanie nasze, czy istotnie te 77 miliardów będą zużyte w przeciągu I kwartału, otrzymaliśmy odpowiedź, że nic podobnego, tylko drobna część tej sumy może być, albo będzie wydatkowana w ciągu I kwartału roku 1923.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-9.6" who="#SKoerner">Muszę przy tej okazji zwrócić uwagę Wysokiego Senatu, że art. 2 proponowanej ustawy brzmi:</u> | |
| 143 | + <u xml:id="u-9.7" who="#SKoerner">„Przekroczenie kredytów prowizorycznie ustalonych w art. I może nastąpić tylko w razie dalszego wzrostu drożyzny w granicach 20% tych kredytów”.</u> | |
| 144 | + <u xml:id="u-9.8" who="#SKoerner">A więc zdawałoby się, jeżeli sądzić podług referatu s. Buzka, że chcemy ukrócić wydatki państwowe, chcemy nałożyć pewien kaganiec, nie chcemy dopuścić do tego, ażeby Rząd mógł przekroczyć sumy preliminowane w prowizorium budżetowem poza pewne granice, a temi granicami ma być 20% od tych sum, ale rozumieliśmy to tylko tak, że te 1.159 milionów są istotnie potrzebne, bo to jest minimum, i w tych 1.159 miliard znajdują się tylko takie sumy, które bezwzględnie będą wydane i tę sumę będzie wolno Rządowi jeszcze przekroczyć tylko o 20%. Okazuje się jednak, że są jakieś ukryte sumy, które wcale nie będą wydane i mają być traktowane może jako dodatek do tych 20%. A nie są to bynajmniej drobne sumy, bo jak Wysoki Senat słyszał, jest to jedna z bardzo poważnych pozycji — 77 miliardów.</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-9.9" who="#SKoerner">Nie chciałbym tutaj poruszać sprawy dla nas bardzo bolesnej, a która powinna była być omawiana może przed rozpatrywaniem jakiegokolwiek budżetu — sprawę rozbudowy, która została uchwalona przez Sejm Ustawodawczy, jako ustawa o komitetach rozbudowy. O tem słyszeliśmy bardzo mało, i ta sprawa która dla nas powinna być pierwszorzędnej wagi nie jest wyjaśniona, i nie znalazła odzwierciadlenia w tem prowizorium, takiego odzwierciadlenia, na jakie zasługuje.</u> | |
| 146 | + <u xml:id="u-9.10" who="#SKoerner">Już podczas ekspose p. Prezesa Rady Ministrów słyszeliśmy, że najważniejszą sprawą dla Państwa Polskiego w tej chwili jest naprawa Rzeczypospolitej, naprawa Skarbu, naprawa finansów i stanu gospodarczego. Odczuwamy to rzeczywiście bardzo dotkliwie, że trzeba dążyć do tej naprawy, że nastała ostatnia chwila. Wiemy wszak wszyscy, bo czujemy to na własnej skórze, co znaczy drożyzna szalejąca w ostatnich czasach; wiemy wszyscy co znaczy dewaluacja naszej marki w ostatnich czasach. I co Rząd poczynił w tym względzie, czy istotnie ta naprawa Rzeczypospolitej jest przewodnią myślą Rządu w tej chwili? Pragnąłbym tu przytoczyć mały przykład.</u> | |
| 147 | + <u xml:id="u-9.11" who="#SKoerner">Dla nas teraz sprawą pierwszorzędnej wagi jest rozwój i dobrobyt miast. Warszawa, stolica Państwa, znajduje się w niezmiernie ciężkich warunkach finansowych. Miasto zwróciło się do p. Ministra Skarbu, przedstawiło mu stan rzeczy i prosiło o pożyczkę. Przed chwilą p. Minister Skarbu wykładał nam, że złoty polski nie jest jeszcze wprowadzony, nikt nie żąda żadnych zobowiązań w złotych polskich i że dopiero po bliższem rozpatrzeniu tej sprawy wspólnie z przedstawicielami zainteresowanych stron zostanie ona zadecydowana. Niestety muszę stwierdzić, że w odpowiedzi na prośbę miasta Warszawy p. Minister postawił warunek: owszem, pożyczkę dam, ale pożyczka musi być w złotych polskich. Proszę sobie teraz wyobrazić: miasto, które nie może być odpowiedzialnem za politykę Rządu, i które nie powinno ponosić konsekwencji tej polityki, ma wziąć na siebie niesłychany ciężar, bo ma otrzymać, powiedzmy, dziś pewną sumę w markach polskich, dać zobowiązanie w złotych polskich i po 6 miesiącach zapłacić w złotych polskich. Jeżeli polityka Rządu doprowadzi do tego, że złoty polski będzie wówczas kosztował bardzo wiele marek polskich, to znaczy miasto będzie musiało zapłacić sumę wielokrotnie przewyższającą dług, który zaciągnęło. Proszę Panów, tak jednak nie jest, jak mówił p. Minister, sprawa złotego polskiego istotnie zaniepokoiła niektóre sfery i słusznie zaniepokoiła. Nie chcę twierdzić, iż p. Minister Skarbu nie ma racji, że dzięki obecnej sytuacji rozwinęło się niesłychane, niedopuszczalne spekulowanie, i ludzie, którzy dostają pewną wartość dziś, oddają jutro tylko część tej wartości. Tak jest, ale, proszę Wysokiego Senatu, nie można tego zmienić odrazu. To zaniepokojenie, które powstało, ma jednak pewne podstawy.</u> | |
| 148 | + <u xml:id="u-9.12" who="#SKoerner">Śmiem twierdzić dalej, że skarbowa i gospodarcza polityka Rządu nie może być odłączoną od ogólnej polityki Rządu, że są to sprawy z sobą nierozerwalnie złączone. Bez uleczenia stosunków wewnętrznych w Państwie niema naprawy Skarbu, bez tego, ażebyśmy czuli i widzieli, że warunki życia u nas są takie, jak w państwie praworządnem, nie może być naprawy Skarbu, nie może być naprawy naszej gospodarki. Naprawa powinna być bezwzględnie oparta o czynnik moralny, ażeby do własnej administracji mieć bezwzględne zaufanie. Powtarzam pytanie, czy istotnie ten czynnik, to zaufanie istnieje? Niestety, trzeba przyznać, że w znacznej mierze brak go.</u> | |
| 149 | + <u xml:id="u-9.13" who="#SKoerner">Jako przedstawiciel ugrupowania, które pod tym względem miałoby bardzo wiele do powiedzenia, muszę podkreślić, że nasza administracja urzędnicza zgóry postawiła sobie za cel pewne ograniczenia, A tam, gdzie istnieją ograniczenia, ograniczenia niedopuszczalne w państwie konstytucyjnem, tam już nie może być praworządności. Administracja nasza jest zespołem ludzi, tylko pewnej kategorii. Część obywateli nie ma dostępu do niej i ma zamknięte wrota do tej sfery ludzi. Mam na myśli ludność żydowską, której przedstawiciele zupełnie nie są dopuszczani do zajmowania jakichkolwiek urzędów w administracji państwowej. Jest to ograniczenie z góry postawione i dlatego tylko, że dany obywatel należy do tego lub innego wyznania, do tej lub innej narodowości, zgóry jest powiedziane, że nie może zająć żadnego stanowiska w hierarchii rządowej, i administracyjnej. Rząd nasz idzie po tej samej drodze co poprzednio, i z tej drogi, na razie przynajmniej, nie widzimy, aby schodził.</u> | |
| 150 | + <u xml:id="u-9.14" who="#SKoerner">Ostatnio mamy do zanotowania sprawę, która może, ująwszy ją szeroko, ma za sobą pewne podstawy, nie chcę temu przeczyć, ale została odrazu przez Rząd ujęta w ten sposób, iż musi być krytykowana. Mam na myśli ostatnie zarządzenie, jakie zostało wydane przez p. Ministra Spraw Wewnętrznych w stosunku do t. zw. uchodźców. Proszę Panów, jeżeli te zarządzenia mają na względzie usunięcie z Państwa obywateli obcych, którzy bez pozwolenia i wbrew prawu znajdują się w granicach Państwa, to jest prawo danego Rządu. Ale jak to prawo jest stosowane? Rozumiałbym, gdyby ostrzeżono tych przybyszów, i dano im pewien termin, dość długi naturalnie, bo to są ludzie, którzy uciekli z piekła, i z takich warunków, o których może nie wiedzieć tylko ten, kto tam nie był.</u> | |
| 151 | + <u xml:id="u-9.15" who="#SKoerner">Tymczasem tym ludziom stawia się bardzo krótki termin prekluzyjny i powiada się im: proszę się wynosić. I nie tylko „proszę się wynosić”, ale odstawia się ich do granicy, rzuca się na pastwę losu. I jeszcze może nie byłoby i w tem nic tak strasznego, gdyby to byli ludzie winni temu. Ale wśród tych mas ludności, które się wyrzuca z kraju, znajdują się w dużej ilości tacy ludzie, którzy mają gotowe paszporty i wizy na wyjazd zagranicę, bądź to do Ameryki, bądź do innych krajów. Rząd postępuje w tym wypadku bez serca, i oddaje ich na pastwę bolszewików.</u> | |
| 152 | + <u xml:id="u-9.16" who="#komentarz">(S. Stecki: Nic im tam nie grozi).</u> | |
| 153 | + <u xml:id="u-9.17" who="#SKoerner">Panie Senatorze, tam odrzucają ich i bawią się nimi jak piłką. Muszę panu zakomunikować, że władze bolszewickie ich nie wpuszczają i odsyłają z powrotem, tak że ci ludzie muszą zginąć na tej granicy.</u> | |
| 154 | + <u xml:id="u-9.18" who="#SKoerner">Gdybyż przynajmniej administracja stosowała się ściśle do tych przepisów i cyrkularzy, które zostały wydane i odnosiła to tylko do tych osób, do których te cyrkularze się stosują! Najgorszem jest, że, jak się okazuje, niektórzy panowie wojewodowie zaczynają po swojemu postępować, bo za takich samych uchodźców uważają t. zw. obcokrajowców t. j. ludzi, których obywatelstwo polskie, dzięki niedopełnieniu niektórych formalności jeszcze nie jest ustalone, chociaż są to ludzie, którzy od dziesiątków lat bez przerwy w Państwie Polskiem mieszkają, a nawet ojcowie ich też tu mieszkali i tu się urodzili. Ich również zalicza się do kategorii uchodźców i odstawia się do granicy i rzuca na pastwę losu.</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-9.19" who="#SKoerner">Taki sam stosunek jest niestety Rządu obecnego i w sprawie oświaty. P. Prezydent Ministrów zaznaczył w swojem przemówieniu, że jest to sprawa pierwszorzędnej wagi dla Państwa, ażeby nie było w Państwie Polskiem ciemnoty, ażeby nie było ludzi, którzy wskutek niskiego poziomu umysłowego nie poczuwają się względem Państwa do obowiązku wspólnego życia z innymi obywatelami. Niestety i pod tym względem nasz Rząd nie poszedł ani na krok dalej, niż to czyniły rządy poprzednie. Proszę Wysokiego Senatu! Nasz Rząd dotychczas traktuje oświatę nie w języku polskim, jako coś takiego, co istnieć w Państwie nie powinno. — Ale muszę powiedzieć, że jeżeli istnieją jakieś drogi do podniesienia kultury i poziomu umysłowego jakiejkolwiek grupy ludności w Państwie, to te drogi powinny być wyzyskane niezależnie od tego, czy prowadzą do celu za pomocą języka polskiego, żydowskiego, białoruskiego, ukraińskiego, czy jakiegobądź innego. Nie rozumiałbym takiego obywatela i takiego Rządu, któryby sobie powiedział; wolę mieć ciemną ludność, byle tylko nie uczyła się w innym języku, jak w języku polskim. Taka droga nie jest drogą do podniesienia dobrobytu ludności i nie jest drogą do podniesienia stanu naszej gospodarki.</u> | |
| 156 | + <u xml:id="u-9.20" who="#SKoerner">Niestety, musimy również zaznaczyć, że niedalej jak wczoraj, ta właśnie polityka oświatowa posunęła się do tego, że został wniesiony projekt ustawy o t. zw. numerus clausus. Rzecz prosta, że argumenty zawsze znaleźć można, żeby obronić swoje stanowisko, choćby najbardziej wsteczne. Ale ta droga nas nie wprowadzi na te tory, na które każdy wierny obywatel chciałby pójść. Ta droga doprowadzi tylko do tego, że w pewnych sferach zmniejszy ilość inteligencji, ilość ludzi zdolnych do pracy dla Państwa, a nie sądzę, żeby to leżało w interesach jakiegokolwiek rządu, aby ilość inteligencji zmniejszyła się.</u> | |
| 157 | + <u xml:id="u-9.21" who="#SKoerner">Takie postępowanie Rządu, taka polityka Rządu prowadzi do spotęgowania poglądu, że w Państwie istnieje jakaś część obywateli drugiej kategorii, część obywateli, która nie powinna i nie może być traktowana jednakowo z narodowością panującą, z obywatelami narodowości polskiej. Wykonanie i wykonywanie prawa względem tej części obywateli drugiej kategorii uważa się za jakiś przywilej. Nie są to żadne przywileje. Niczego więcej nie żądamy, niczego więcej nie domagamy się, tylko tego, aby względem wszystkich bez różnicy wyznania i narodowości obywateli stosowano te same prawa, aby nie było tego, że jeden może korzystać z jakiegoś prawa, a dla drugiego prawo to nie istnieje. Taka droga i taka polityka prowadzi tylko do istnienia tymczasowych ustaw, do istnienia jakiejś tymczasowości, która, rzecz jasna, musi się odbić na możliwościach i możnościach naprawy Skarbu Rzplitej. Nie chciałbym sięgać po przykłady, ale pozwolę sobie przytoczyć Rosję, tego kolosa, który zginął, który rozwalił się, może głównie dlatego, że tam panowała wszechwładnie tymczasowość. Tam te tymczasowe prawidła i tymczasowe prawa stawały się w bardzo krótkim czasie prawami stałemi. My jednak wierzymy w to, że mamy państwo oparte na Konstytucji, i nie powinno być miejsca dla żadnych praw tymczasowych i dla żadnej tymczasowości.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-9.22" who="#SKoerner">Czas pewien łudziliśmy się, czas bardzo krótki, że Rząd obecny czyni wszystko i czynić będzie, aby uzdrowić zarówno stosunki gospodarcze, jak i polityczne. Jednak oświadczenia tego Rządu, oświadczenia drażniące i jątrzące nie prowadzą do tego, aby ta wiara się dalej w nas utrzymała. Ciężkie położenie finansowe Państwa — a tego wszyscy jesteśmy świadomi — wymaga oparcia się o wspólny wysiłek wszystkich obywateli bez różnicy narodowości. I ja nie znam w Państwie Polskiem narodowości, któraby nie zechciała w tym wysiłku wziąć udziału. Niema takiej ani jednej — Rząd jednak patrzy na niektóre narodowości zupełnie inaczej, bo już a priori powiada, że te narodowości nie chcą brać udziału w tym wysiłku i odrazu zgóry stosuje do nich jakieś specjalne ustawy, specjalne metody i specjalne warunki. A jeśli to czyni, to przedewszystkiem względem ludności żydowskiej. Żydów zgóry Rząd skazuje na to, że są to obywatele nielojalni. Jako przedstawiciel tej ludności muszę przeciw temu jak najkategoryczniej zaprotestować.</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-9.23" who="#SKoerner">P. Prezes Rady Ministrów stwierdził, że obecnie wydajność pracy w Państwie znacznie się obniżyła. Jest to uwaga słuszna. Stwierdził, że praca jest w tej chwili potrzebna Polsce więcej, niż kiedykolwiek i znowu słusznie. Okrzyk przedstawiciela Rządu: maksymum płacy, maksymum pracy, jest okrzykiem, który wszyscy w pamięci mieć stale powinni. Ale cóż ten Rząd dotychczas zrobił, czy istotnie czynił wszystko, aby to maksymum pracy wydobyć? Śmiem twierdzić, że nie. I znowu muszę przytoczyć przykład. Istnieje ustawa o t. zw. odpoczynku niedzielnym.</u> | |
| 160 | + <u xml:id="u-9.24" who="#komentarz">(Poruszenie na prawicy).</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-9.25" who="#SKoerner">I do czegóż to prowadzi? Proszę Szanownych Panów, ja bardzo wysoko cenię tę trybunę i zapewniam Panów, że nie chcę bynajmniej tu wysuwać spraw, których omówienie nie zmierzałoby do tego, aby rezultat był dla wszystkich bez wyjątku jaknajlepszy, a tem samem i dla Państwa.</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-9.26" who="#SKoerner">Jednak ta ustawa dotyczy kilku milionów ludności, która dzięki niej zmuszoną jest świętować w ciągu roku jedną trzecią czasu. Czyż Panowie uważacie, że jest to wskazane, ażeby marnować część pracy tej ludności? Czy Wysoki Senat uważa za dobre, że rzemieślnik żydowski pracuje zamiast 7 dni tylko 4 1/2, a półtora dnia idzie na marne, czyli dobro to ginie. Tak, bezwarunkowo ginie i ginie dla dobra Państwa. A pozatem do czego to jeszcze prowadzi? Prowadzi to przedewszystkiem do pauperyzacji części ludności, części produkcyjnej, prowadzi do tego, że osłabia zdolność płatniczą kilku milionów ludności. Jeśli ludność mniej pracuje, to tem samem musi to wpływać na stan naszego budżetu. Wszak to jest chyba zupełnie jasne. Sądzę, że ci panowie senatorowie, których sprzeciwy słyszałem, kiedy zaczęłem o tem mówić, zmienią zdanie, skoro zrozumieją, że takie postępowanie musi wpłynąć na zmniejszenie zdolności podatkowej. A słyszeliśmy od p. Ministra Skarbu, jaka jest droga do naprawy Skarbu Rzeczypospolitej Polskiej? Podniesienie, powiększenie i śrubowanie podatków i jeszcze raz podniesienie i powiększenie podatków. Ale jakim sposobem sądzicie Panowie, można będzie te podatki ściągnąć, skoro ludność nie będzie mogła ich dawać, jeżeli będzie się zmniejszało ilość pracy zamiast powiększać tę pracę? Nie przypuszczam, aby się znalazł jakiś cudowny sposób, sposób czarodziejski, któryby mógł inną drogą powiększyć zdolność podatkową ludności, jak tylko drogą powiększenia pracy. Ustalił się jednak u nas zwyczaj, że Rząd niektórych zagadnień, które są niepopularne, publicznie poruszać nie chce i odpowiedzi na takie pytania również dać nie chce. Do takich właśnie zagadnień zalicza się sprawa, o której przed chwilą mówiłem, — sprawa odpoczynku niedzielnego, zmuszająca część ludności do świętowania 2 1/2 dnia w tygodniu zamiast jednego. We wszystkich państwach cywilizowanych istnieją ustawy o przymusowem odpoczywaniu jednego dnia w tygodniu, ale nigdzie nie zmusza się obywateli innego wyznania, aby świętowali dzień świąteczny innego wyznania. Sądzę, że ten Rząd, który nie ulęknie się wydobycia sprawy na światło dzienne, i śmiało na tę sprawę da odpowiedź, Rząd, który nie ulęknie się stosować sprawiedliwych, choćby najdrażliwszych, środków względem ludności żydowskiej, może nam dać rękojmię, że istotnie droga, którą obrał, prowadzi do naprawy skarbu. Niestety, tego nie widzimy. I dlatego tylko, że tego nie widzimy, a przeciwnie widzimy zupełnie co innego, Senackie Koło Żydowskie nie może głosować za prowizorium budżetowem, przedłożonem przez Rząd.</u> | |
| 139 | 163 | </div> |
| 140 | 164 | <div xml:id="div-10"> |
| 141 | - <u xml:id="u-10.0" who="#S">Koerner.</u> | |
| 142 | - <u xml:id="u-10.1" who="#S">Wysoki Senacie. Obliczenia prowizorium budżetowego, które nam przedstawił szanowny pan referent, przypominają, jakby rozwiązanie zadania, gdzie zgóry jest dana odpowiedź i dopiero do tej wiadomej odpowiedzi należy zastosować takie obliczenia, przy których wypadałaby ta właśnie odpowiedź. Takie są obliczenia s. Buzka, co do zgodności cyfr i sum, podanych w prowizorium budżetowem w stosunku do wydatków zeszłorocznych. Proszę Sz. Panów, gdyby liczyć według tych sposobów, to należałoby wszakże taki sam miernik zastosować i do dochodowy ale ja bardzo wątpię, aby sz. p. referent chciał stosować ten sam miernik do dochodów państwa; przypuszczam, że nie. Wyszlibyśmy na tem bardzo niedobrze, a trudno jest tak jednostronnie rozpatrywać ten budżet, ażeby stosować jakiś miernik do rozchodów nie licząc się zupełnie z dochodem. Co do tego dochodu, nie słyszeliśmy ani jednego słowa, i nie wiemy właściwie, jak się przedstawia chociażby przypuszczalny stan budżetu na rok 1923. Prowizorium budżetowe nie daje możności szczegółowego rozpatrzenia budżetu, dlatego, że są to cyfry przypuszczalne, że otrzymujemy tylko cyfry ryczałtowe, a nie mamy żadnych wyszczególnień.</u> | |
| 143 | - <u xml:id="u-10.2" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Bojko).</u> | |
| 144 | - <u xml:id="u-10.3" who="#S">Nie możemy wobec tego poddawać tych cyfr jakiejkolwiek analizie, mniej lub więcej zgodnej z prawdą. Rozumiałbym, gdyby sz. p. referent nam powiedział, jakie są przypuszczenia Ministerstwa Skarbu, chcemy p. Ministrowi Skarbu dać te sumy, chcemy zalegalizować je i koniec. To bym zrozumiał, ale dostosowywać swoje obrachunki i obliczenia, wtedy, gdy się nie zna żadnych szczegółów — jest conajmniej bardzo ryzykownem.</u> | |
| 145 | - <u xml:id="u-10.4" who="#S">Natomiast na Komisji Skarbowo-Budżetowej otrzymaliśmy informacje, które wywołały pewne obiekcje i sądzę, że słuszne. Został nam przedstawiony plan, co do t. zw. kredytów nowych, ale, jak szanownym Panom wiadomo, w przedstawionem nam prowizorium budżetowem, figurują dwie sumy, które razem stanowią z górą 185 miliardów na kredyty nowe. Zdawałoby się, że skoro otrzymaliśmy na Komisji Skarbowo-Budżetowej mniej lub więcej ściślejsze dane o tych właśnie kredytach, to p, sprawozdawca poinformuje nas nieco bliżej o tych właśnie wydatkach. Niestety, nie usłyszeliśmy tego, a zaznaczyć należy, że przedstawiciel Ministerstwa Skarbu, który był obecny na Komisji Skarbowo-Budżetowej, zakomunikował nam między innemi, że w budżecie Ministerstwa Robót Publicznych jest przewidziany wydatek 500 milionów na nowe towarzystwo, które się utworzyło z prywatnego towarzystwa żeglugowego, wraz z rządową jakąś inicjatywą. Co to za pieniądze, w jaki sposób to ma być zlikwidowane, dlaczego to zostało tak zrobione? Dokładnych wyjaśnień nie mamy, a słyszeliśmy, że Rząd godzi się dać 500.000.000 do spółki jakiemuś prywatnemu towarzystwu, które, o ile z pogłosek tylko sądzić można, bynajmniej nie jest trwałem i doskonaleni, co do rękojmi finansowej.</u> | |
| 146 | - <u xml:id="u-10.5" who="#S">Natomiast wśród wydatków na roboty nowe, nie znaleźliśmy wydatku, który powinien być umieszczony. Szanownym Panom wiadomo, że Rząd podjął się bardzo doniosłego zadania dla przyszłości nie tylko stolicy Państwa, ale dla całego Państwa — Rząd przystąpił do budowy węzła kolejowego warszawskiego. Jest to przedsięwzięcie pierwszorzędnej wagi, przedsięwzięcie, które powinno być w jak najszybszym czasie wykonane i wykończone. A tem nie mniej w wydatkach na roboty nowe, nie znaleźliśmy na to ani jednego grosza. To, co w Niemczech dało możność w bardzo szybkiem tempie rozwinąć się stolicy Niemiec — Berlinowi, to zostaje u nas hamowane, natomiast wydaje się sumy milionowe i miliardowe na jakieś wydatki, które bliżej nam nie są znane.</u> | |
| 147 | - <u xml:id="u-10.6" who="#S">To samo dotyczy budżetu Ministerstwa Spraw Wojskowych. Już zaznaczył jeden z przedmówców moich, że co do Ministerstwa Spraw Wojskowych nie powinniśmy czynić żadnych oszczędności, ale w pewnych granicach. Obrona Państwa winna być postawiona w takich warunkach, aby się nie liczono z groszem, skoro ten grosz w większej czy mniejszej mierze jest potrzebny, jednakowoż do budżetu Ministerstwa Spraw Wojskowych wstawiona jest suma — wśród tych wydatków nowych — 77 miliardów na zapas zaopatrywania. Jest to lwia część tych właśnie wydatków nowych. Na zapytanie nasze, czy istotnie te 77 miliardów będą zużyte w przeciągu I kwartału, otrzymaliśmy odpowiedź, że nic podobnego, tylko drobna część tej sumy może być, albo będzie wydatkowana w ciągu I kwartału roku 1923.</u> | |
| 148 | - <u xml:id="u-10.7" who="#S">Muszę przy tej okazji zwrócić uwagę Wysokiego Senatu, że art. 2 proponowanej ustawy brzmi:</u> | |
| 149 | - <u xml:id="u-10.8" who="#S">„Przekroczenie kredytów prowizorycznie ustalonych w art. I może nastąpić tylko w razie dalszego wzrostu drożyzny w granicach 20% tych kredytów”.</u> | |
| 150 | - <u xml:id="u-10.9" who="#S">A więc zdawałoby się, jeżeli sądzić podług referatu s. Buzka, że chcemy ukrócić wydatki państwowe, chcemy nałożyć pewien kaganiec, nie chcemy dopuścić do tego, ażeby Rząd mógł przekroczyć sumy preliminowane w prowizorium budżetowem poza pewne granice, a temi granicami ma być 20% od tych sum, ale rozumieliśmy to tylko tak, że te 1.159 milionów są istotnie potrzebne, bo to jest minimum, i w tych 1.159 miliard znajdują się tylko takie sumy, które bezwzględnie będą wydane i tę sumę będzie wolno Rządowi jeszcze przekroczyć tylko o 20%. Okazuje się jednak, że są jakieś ukryte sumy, które wcale nie będą wydane i mają być traktowane może jako dodatek do tych 20%. A nie są to bynajmniej drobne sumy, bo jak Wysoki Senat słyszał, jest to jedna z bardzo poważnych pozycji — 77 miliardów.</u> | |
| 151 | - <u xml:id="u-10.10" who="#S">Nie chciałbym tutaj poruszać sprawy dla nas bardzo bolesnej, a która powinna była być omawiana może przed rozpatrywaniem jakiegokolwiek budżetu — sprawę rozbudowy, która została uchwalona przez Sejm Ustawodawczy, jako ustawa o komitetach rozbudowy. O tem słyszeliśmy bardzo mało, i ta sprawa która dla nas powinna być pierwszorzędnej wagi nie jest wyjaśniona, i nie znalazła odzwierciadlenia w tem prowizorium, takiego odzwierciadlenia, na jakie zasługuje.</u> | |
| 152 | - <u xml:id="u-10.11" who="#S">Już podczas ekspose p. Prezesa Rady Ministrów słyszeliśmy, że najważniejszą sprawą dla Państwa Polskiego w tej chwili jest naprawa Rzeczypospolitej, naprawa Skarbu, naprawa finansów i stanu gospodarczego. Odczuwamy to rzeczywiście bardzo dotkliwie, że trzeba dążyć do tej naprawy, że nastała ostatnia chwila. Wiemy wszak wszyscy, bo czujemy to na własnej skórze, co znaczy drożyzna szalejąca w ostatnich czasach; wiemy wszyscy co znaczy dewaluacja naszej marki w ostatnich czasach. I co Rząd poczynił w tym względzie, czy istotnie ta naprawa Rzeczypospolitej jest przewodnią myślą Rządu w tej chwili? Pragnąłbym tu przytoczyć mały przykład.</u> | |
| 153 | - <u xml:id="u-10.12" who="#S">Dla nas teraz sprawą pierwszorzędnej wagi jest rozwój i dobrobyt miast. Warszawa, stolica Państwa, znajduje się w niezmiernie ciężkich warunkach finansowych. Miasto zwróciło się do p. Ministra Skarbu, przedstawiło mu stan rzeczy i prosiło o pożyczkę. Przed chwilą p. Minister Skarbu wykładał nam, że złoty polski nie jest jeszcze wprowadzony, nikt nie żąda żadnych zobowiązań w złotych polskich i że dopiero po bliższem rozpatrzeniu tej sprawy wspólnie z przedstawicielami zainteresowanych stron zostanie ona zadecydowana. Niestety muszę stwierdzić, że w odpowiedzi na prośbę miasta Warszawy p. Minister postawił warunek: owszem, pożyczkę dam, ale pożyczka musi być w złotych polskich. Proszę sobie teraz wyobrazić: miasto, które nie może być odpowiedzialnem za politykę Rządu, i które nie powinno ponosić konsekwencji tej polityki, ma wziąć na siebie niesłychany ciężar, bo ma otrzymać, powiedzmy, dziś pewną sumę w markach polskich, dać zobowiązanie w złotych polskich i po 6 miesiącach zapłacić w złotych polskich. Jeżeli polityka Rządu doprowadzi do tego, że złoty polski będzie wówczas kosztował bardzo wiele marek polskich, to znaczy miasto będzie musiało zapłacić sumę wielokrotnie przewyższającą dług, który zaciągnęło. Proszę Panów, tak jednak nie jest, jak mówił p. Minister, sprawa złotego polskiego istotnie zaniepokoiła niektóre sfery i słusznie zaniepokoiła. Nie chcę twierdzić, iż p. Minister Skarbu nie ma racji, że dzięki obecnej sytuacji rozwinęło się niesłychane, niedopuszczalne spekulowanie, i ludzie, którzy dostają pewną wartość dziś, oddają jutro tylko część tej wartości. Tak jest, ale, proszę Wysokiego Senatu, nie można tego zmienić odrazu. To zaniepokojenie, które powstało, ma jednak pewne podstawy.</u> | |
| 154 | - <u xml:id="u-10.13" who="#S">Śmiem twierdzić dalej, że skarbowa i gospodarcza polityka Rządu nie może być odłączoną od ogólnej polityki Rządu, że są to sprawy z sobą nierozerwalnie złączone. Bez uleczenia stosunków wewnętrznych w Państwie niema naprawy Skarbu, bez tego, ażebyśmy czuli i widzieli, że warunki życia u nas są takie, jak w państwie praworządnem, nie może być naprawy Skarbu, nie może być naprawy naszej gospodarki. Naprawa powinna być bezwzględnie oparta o czynnik moralny, ażeby do własnej administracji mieć bezwzględne zaufanie. Powtarzam pytanie, czy istotnie ten czynnik, to zaufanie istnieje? Niestety, trzeba przyznać, że w znacznej mierze brak go.</u> | |
| 155 | - <u xml:id="u-10.14" who="#S">Jako przedstawiciel ugrupowania, które pod tym względem miałoby bardzo wiele do powiedzenia, muszę podkreślić, że nasza administracja urzędnicza zgóry postawiła sobie za cel pewne ograniczenia, A tam, gdzie istnieją ograniczenia, ograniczenia niedopuszczalne w państwie konstytucyjnem, tam już nie może być praworządności. Administracja nasza jest zespołem ludzi, tylko pewnej kategorii. Część obywateli nie ma dostępu do niej i ma zamknięte wrota do tej sfery ludzi. Mam na myśli ludność żydowską, której przedstawiciele zupełnie nie są dopuszczani do zajmowania jakichkolwiek urzędów w administracji państwowej. Jest to ograniczenie z góry postawione i dlatego tylko, że dany obywatel należy do tego lub innego wyznania, do tej lub innej narodowości, zgóry jest powiedziane, że nie może zająć żadnego stanowiska w hierarchii rządowej, i administracyjnej. Rząd nasz idzie po tej samej drodze co poprzednio, i z tej drogi, na razie przynajmniej, nie widzimy, aby schodził.</u> | |
| 156 | - <u xml:id="u-10.15" who="#S">Ostatnio mamy do zanotowania sprawę, która może, ująwszy ją szeroko, ma za sobą pewne podstawy, nie chcę temu przeczyć, — ale została odrazu przez Rząd ujęta w ten sposób, iż musi być krytykowana. Mam na myśli ostatnie zarządzenie, jakie zostało wydane przez p. Ministra Spraw Wewnętrznych w stosunku do t. zw. uchodźców. Proszę Panów, jeżeli te zarządzenia mają na względzie usunięcie z Państwa obywateli obcych, którzy bez pozwolenia i wbrew prawu znajdują się w granicach Państwa, to jest prawo danego Rządu. Ale jak to prawo jest stosowane? Rozumiałbym, gdyby ostrzeżono tych przybyszów, i dano im pewien termin, dość długi naturalnie, bo to są ludzie, którzy uciekli z piekła, i z takich warunków, o których może nie wiedzieć tylko ten, kto tam nie był.</u> | |
| 157 | - <u xml:id="u-10.16" who="#S">Tymczasem tym ludziom stawia się bardzo krótki termin prekluzyjny i powiada się im: proszę się wynosić. I nie tylko — „proszę się wynosić”, ale odstawia się ich do granicy, rzuca się na pastwę losu. I jeszcze może nie byłoby i w tem nic tak strasznego, gdyby to byli ludzie winni temu. Ale wśród tych mas ludności, które się wyrzuca z kraju, znajdują się w dużej ilości tacy ludzie, którzy mają gotowe paszporty i wizy na wyjazd zagranicę, bądź to do Ameryki, bądź do innych krajów. Rząd postępuje w tym wypadku bez serca, i oddaje ich na pastwę bolszewików.</u> | |
| 158 | - <u xml:id="u-10.17" who="#komentarz">(S. Stecki: Nic im tam nie grozi).</u> | |
| 159 | - <u xml:id="u-10.18" who="#S">Panie Senatorze, tam odrzucają ich i bawią się nimi jak piłką. Muszę panu zakomunikować, że władze bolszewickie ich nie wpuszczają i odsyłają z powrotem, tak że ci ludzie muszą zginąć na tej granicy.</u> | |
| 160 | - <u xml:id="u-10.19" who="#S">Gdybyż przynajmniej administracja stosowała się ściśle do tych przepisów i cyrkularzy, które zostały wydane i odnosiła to tylko do tych osób, do których te cyrkularze się stosują! Najgorszem jest, że, jak się okazuje, niektórzy panowie wojewodowie zaczynają po swojemu postępować, bo za takich samych uchodźców uważają t. zw. obcokrajowców t. j. ludzi, których obywatelstwo polskie, dzięki niedopełnieniu niektórych formalności jeszcze nie jest ustalone, chociaż są to ludzie, którzy od dziesiątków lat bez przerwy w Państwie Polskiem mieszkają, a nawet ojcowie ich też tu mieszkali i tu się urodzili. Ich również zalicza się do kategorii uchodźców i odstawia się do granicy i rzuca na pastwę losu.</u> | |
| 161 | - <u xml:id="u-10.20" who="#S">Taki sam stosunek jest niestety Rządu obecnego i w sprawie oświaty. P. Prezydent Ministrów zaznaczył w swojem przemówieniu, że jest to sprawa pierwszorzędnej wagi dla Państwa, ażeby nie było w Państwie Polskiem ciemnoty, ażeby nie było ludzi, którzy wskutek niskiego poziomu umysłowego nie poczuwają się względem Państwa do obowiązku wspólnego życia z innymi obywatelami. Niestety i pod tym względem nasz Rząd nie poszedł ani na krok dalej, niż to czyniły rządy poprzednie. Proszę Wysokiego Senatu! Nasz Rząd dotychczas traktuje oświatę nie w języku polskim, jako coś takiego, co istnieć w Państwie nie powinno. — Ale muszę powiedzieć, że jeżeli istnieją jakieś drogi do podniesienia kultury i poziomu umysłowego jakiejkolwiek grupy ludności w Państwie, to te drogi powinny być wyzyskane niezależnie od tego, czy prowadzą do celu za pomocą języka polskiego, żydowskiego, białoruskiego, ukraińskiego, czy jakiegobądź innego. Nie rozumiałbym takiego obywatela i takiego Rządu, któryby sobie powiedział; wolę mieć ciemną ludność, byle tylko nie uczyła się w innym języku, jak w języku polskim. Taka droga nie jest drogą do podniesienia dobrobytu ludności i nie jest drogą do podniesienia stanu naszej gospodarki.</u> | |
| 162 | - <u xml:id="u-10.21" who="#S">Niestety, musimy również zaznaczyć, że niedalej jak wczoraj, ta właśnie polityka oświatowa posunęła się do tego, że został wniesiony projekt ustawy o t. zw. numerus clausus. Rzecz prosta, że argumenty zawsze znaleźć można, żeby obronić swoje stanowisko, choćby najbardziej wsteczne. Ale ta droga nas nie wprowadzi na te tory, na które każdy wierny obywatel chciałby pójść. Ta droga doprowadzi tylko do tego, że w pewnych sferach zmniejszy ilość inteligencji, ilość ludzi zdolnych do pracy dla Państwa, a nie sądzę, żeby to leżało w interesach jakiegokolwiek rządu, aby ilość inteligencji zmniejszyła się.</u> | |
| 163 | - <u xml:id="u-10.22" who="#S">Takie postępowanie Rządu, taka polityka Rządu prowadzi do spotęgowania poglądu, że w Państwie istnieje jakaś część obywateli drugiej kategorii, część obywateli, która nie powinna i nie może być traktowana jednakowo z narodowością panującą, z obywatelami narodowości polskiej. Wykonanie i wykonywanie prawa względem tej części obywateli drugiej kategorii uważa się za jakiś przywilej. Nie są to żadne przywileje. Niczego więcej nie żądamy, niczego więcej nie domagamy się, tylko tego, aby względem wszystkich bez różnicy wyznania i narodowości obywateli stosowano te same prawa, aby nie było tego, że jeden może korzystać z jakiegoś prawa, a dla drugiego prawo to nie istnieje. Taka droga i taka polityka prowadzi tylko do istnienia tymczasowych ustaw, do istnienia jakiejś tymczasowości, która, rzecz jasna, musi się odbić na możliwościach i możnościach naprawy Skarbu Rzplitej. Nie chciałbym sięgać po przykłady, ale pozwolę sobie przytoczyć Rosję, tego kolosa, który zginął, który rozwalił się, może głównie dlatego, że tam panowała wszechwładnie tymczasowość. Tam te tymczasowe prawidła i tymczasowe prawa stawały się w bardzo krótkim czasie prawami stałemi. My jednak wierzymy w to, że mamy państwo oparte na Konstytucji, i nie powinno być miejsca dla żadnych praw tymczasowych i dla żadnej tymczasowości.</u> | |
| 164 | - <u xml:id="u-10.23" who="#S">Czas pewien łudziliśmy się, czas bardzo krótki, że Rząd obecny czyni wszystko i czynić będzie, aby uzdrowić zarówno stosunki gospodarcze, jak i polityczne. Jednak oświadczenia tego Rządu, oświadczenia drażniące i jątrzące nie prowadzą do tego, aby ta wiara się dalej w nas utrzymała. Ciężkie położenie finansowe Państwa — a tego wszyscy jesteśmy świadomi — wymaga oparcia się o wspólny wysiłek wszystkich obywateli bez różnicy narodowości. I ja nie znam w Państwie Polskiem narodowości, któraby nie zechciała w tym wysiłku wziąć udziału. Niema takiej ani jednej — Rząd jednak patrzy na niektóre narodowości zupełnie inaczej, bo już a priori powiada, że te narodowości nie chcą brać udziału w tym wysiłku i odrazu zgóry stosuje do nich jakieś specjalne ustawy, specjalne metody i specjalne warunki. A jeśli to czyni, to przedewszystkiem względem ludności żydowskiej. Żydów zgóry Rząd skazuje na to, że są to obywatele nielojalni. Jako przedstawiciel tej ludności muszę przeciw temu jak najkategoryczniej zaprotestować.</u> | |
| 165 | - <u xml:id="u-10.24" who="#S">P. Prezes Rady Ministrów stwierdził, że obecnie wydajność pracy w Państwie znacznie się obniżyła. Jest to uwaga słuszna. Stwierdził, że praca jest w tej chwili potrzebna Polsce więcej, niż kiedykolwiek i znowu słusznie. Okrzyk przedstawiciela Rządu: maksymum płacy, maksymum pracy, jest okrzykiem, który wszyscy w pamięci mieć stale powinni. Ale cóż ten Rząd dotychczas zrobił, czy istotnie czynił wszystko, aby to maksymum pracy wydobyć? Śmiem twierdzić, że nie. I znowu muszę przytoczyć przykład. Istnieje ustawa o t. zw.</u> | |
| 166 | - <u xml:id="u-10.25" who="#S">odpoczynku niedzielnym.</u> | |
| 167 | - <u xml:id="u-10.26" who="#komentarz">(Poruszenie na prawicy).</u> | |
| 168 | - <u xml:id="u-10.27" who="#S">I do czegóż to prowadzi? Proszę Szanownych Panów, ja bardzo wysoko cenię tę trybunę i zapewniam Panów, że nie chcę bynajmniej tu wysuwać spraw, których omówienie nie zmierzałoby do tego, aby rezultat był dla wszystkich bez wyjątku jaknajlepszy, a tem samem i dla Państwa.</u> | |
| 169 | - <u xml:id="u-10.28" who="#S">Jednak ta ustawa dotyczy kilku milionów ludności, która dzięki niej zmuszoną jest świętować w ciągu roku jedną trzecią czasu. Czyż Panowie uważacie, że jest to wskazane, ażeby marnować część pracy tej ludności? Czy Wysoki Senat uważa za dobre, że rzemieślnik żydowski pracuje zamiast 7 dni tylko 4 1/2, a półtora dnia idzie na marne, czyli dobro to ginie. Tak, bezwarunkowo ginie i ginie dla dobra Państwa. A pozatem do czego to jeszcze prowadzi? Prowadzi to przedewszystkiem do pauperyzacji części ludności, części produkcyjnej, prowadzi do tego, że osłabia zdolność płatniczą kilku milionów ludności. Jeśli ludność mniej pracuje, to tem samem musi to wpływać na stan naszego budżetu. Wszak to jest chyba zupełnie jasne. Sądzę, że ci panowie senatorowie, których sprzeciwy słyszałem, kiedy zaczęłem o tem mówić, zmienią zdanie, skoro zrozumieją, że takie postępowanie musi wpłynąć na zmniejszenie zdolności podatkowej. A słyszeliśmy od p. Ministra Skarbu, jaka jest droga do naprawy Skarbu Rzeczypospolitej Polskiej? Podniesienie, powiększenie i śrubowanie podatków i jeszcze raz podniesienie i powiększenie podatków. Ale jakim sposobem sądzicie Panowie, można będzie te podatki ściągnąć, skoro ludność nie będzie mogła ich dawać, jeżeli będzie się zmniejszało ilość pracy zamiast powiększać tę pracę? Nie przypuszczam, aby się znalazł jakiś cudowny sposób, sposób czarodziejski, któryby mógł inną drogą powiększyć zdolność podatkową ludności, jak tylko drogą powiększenia pracy. Ustalił się jednak u nas zwyczaj, że Rząd niektórych zagadnień, które są niepopularne, publicznie poruszać nie chce i odpowiedzi na takie pytania również dać nie chce. Do takich właśnie zagadnień zalicza się sprawa, o której przed chwilą mówiłem, — sprawa odpoczynku niedzielnego, zmuszająca część ludności do świętowania 2 1/2 dnia w tygodniu zamiast jednego. We wszystkich państwach cywilizowanych istnieją ustawy o przymusoweni odpoczywaniu jednego dnia w tygodniu, ale nigdzie nie zmusza się obywateli innego wyznania, aby świętowali dzień świąteczny innego wyznania. Sądzę, że ten Rząd, który nie ulęknie się wydobycia sprawy na światło dzienne, i śmiało na tę sprawę da odpowiedź, Rząd, który nie ulęknie się stosować sprawiedliwych, choćby najdrażliwszych, środków względem ludności żydowskiej, może nam dać rękojmię, że istotnie droga, którą obrał, prowadzi do naprawy skarbu. Niestety, tego nie widzimy. I dlatego tylko, że tego nie widzimy, a przeciwnie widzimy zupełnie co innego, Senackie Koło Żydowskie nie może głosować za prowizorium budżetowem, przedłożonem przez Rząd.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszałekBojko">Głos ma s. Nowodworski.</u> | |
| 170 | 166 | </div> |
| 171 | 167 | <div xml:id="div-11"> |
| 172 | - <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekBojko">Glos ma s. Nowodworski.</u> | |
| 168 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SNowodworski">Wysoki Senacie! W dyskusji nad prowizorium budżetowem, zarówno w Sejmie, jak i dzisiaj w przemówieniu naszego szanownego referenta s. Buzka, głośnem echem odbił się pogląd, że zatwierdzenia przedłożonego nam projektu ustawy o prowizorium budżetowem wymaga konieczność utrwalenia legalności w naszej gospodarce skarbowej i budżetowej, że więc zatwierdzenie tego prowizorium będzie jednoznaczne z wytworzeniem tej legalności, natomiast nieuchwalenie projektu ustawy pozostawi dotychczasowy stan eks lex, da Rządowi wolną rękę do gospodarowania finansami państwowemi bez żadnych ograniczeń. Pogląd ten zresztą był poparty i przez p. Ministra Skarbu w jego przemówieniu w Sejmie, do którego będę jeszcze miał sposobność powrócić. Ten pogląd według mego najgłębszego przekonania jest conajmniej nieporozumieniem, a nawet, powiem więcej, jest wyraźnym błędem, jeśli na obecny stan rzeczy w tej dziedzinie naszego życia państwowego spojrzymy z punktu widzenia Konstytucji, która już weszła w życie, która już obowiązuje, co do której w tym punkcie mogłyby być pewne wątpliwości tylko dopóki istniał Sejm Ustawodawczy, z chwilą jednak powstania ciał prawodawczych na zasadzie tej Konstytucji wyłonionych, żadnych wątpliwości być nie może. Otóż art. 4 Konstytucji powiada: „Ustawa państwowa ustala corocznie budżet Państwa na rok następny”. Przepis bardzo krótki, z którego jednak wypływa szereg konsekwencji, konsekwencji formalnych i merytorycznych.</u> | |
| 169 | + <u xml:id="u-11.1" who="#SNowodworski">Konsekwencje formalne są takie, że ponieważ budżet państwowy ma być ustalany corocznie na rok następny, więc Rząd powinien go przedłożyć ciałom ustawodawczym w takim terminie, ażeby przed nastąpieniem owego roku ciała ustawodawcze mogły go uchwalić. Obowiązkiem ciał ustawodawczych jest tego uchwalenia dokonać, o ile zaś z jakichkolwiek powodów okaże się to niemożliwem, wtedy Rząd jest obowiązany we właściwym terminie przyjść z prowizorium budżetowem, a ciała ustawodawcze powinny to prowizorium rozważyć.</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-11.2" who="#SNowodworski">Konsekwencja merytoryczna jest niezmiernej wagi i do niej przechodzę. Jest ona mianowicie taka, że z art. 4 Konstytucji wynika niezbicie, iż żaden wydatek ze Skarbu Państwa nie może być uczyniony bez zgody ciał ustawodawczych. W tych warunkach, zdaje rai się, jest jasne, iż o możności kontynuowania przez jakikolwiek rząd takiego stanu, w którym rząd sam przyznaję, że uchwala i wypłaca różne nowe kredyty, od czasu ukonstytuowania Sejmu i Senatu mowy być nie może. Takie postępowanie Rządu musi się według wyraźnego brzmienia Konstytucji uznać za nielegalne. I dlatego uważam, że Rząd zupełnie prawidłowo postąpił, złożywszy Sejmowi jeszcze w grudniu prowizorium budżetowe, ale postąpił zupełnie nieprawidłowo, jeżeli już po zgłoszeniu prowizorium przyznawał jakiekolwiek nowe kredyty, o które jednocześnie dodatkowych wniosków do prowizorium budżetowego do Sejmu i do Senatu nie zgłosił.</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-11.3" who="#SNowodworski">Aby poprzeć konieczność uchwalenia przedłożonego projektu ustawy, p. Minister Skarbu w Sejmie powołał się między innemi na to, że uchwalenie tej ustawy da mu broń dla powściągnięcia zbyt hojnej niekiedy ręki jego kolegów z Rządu. Zdaje mi się, że tu p. Minister Skarbu był w błędzie, bo jak to wywiodłem poprzednio, Konstytucja daje dostateczną pod tym względem broń p. Ministrowi Skarbu. Uważam jednak to wypowiedzenie się p. Ministra Skarbu za znamienne z tego powodu, że nasuwa ono bardzo niewesołe myśli o celowości i o przyszłych dodatnich skutkach działań Rządu, o którym sam p. Minister Skarbu publicznie z trybuny sejmowej konstatuje, że ten rząd, głoszący hasło naprawy Rzeczypospolitej, wymaga nakładania hamulca z zewnątrz, ażeby nie czynił rzeczy sprzecznych z naprawą skarbu. Takie wystąpienie p. Ministra Skarbu pokazuje mi tylko raz jeszcze, w jak nieodpowiednich pod wieloma względami warunkach pracy postawiła go szlachetna ambicja służenia Ojczyźnie, nawet w składzie rządu, który kontynuuje szkodliwe dla kraju praktyki rządów poprzednich.</u> | |
| 172 | + <u xml:id="u-11.4" who="#SNowodworski">Wracając do ustawy o prowizorium zdaje mi się rzeczą jasną, że różnica pomiędzy uchwaleniem a nieuchwaleniem prowizorium jest taka, że o ileby prowizorium nie zostało uchwalone, w takim razie Rząd — jeżeli będzie nadal czynił jakiekolwiek wydatki — będzie je czynił na swoją odpowiedzialność; natomiast jeżeli prowizorium zostanie uchwalone, to Rząd w jego granicach będzie czynił wydatki na odpowiedzialność tych, którzy to prowizorium uchwalili. Dlatego uważam, że jest rzeczą konieczną zastanowić się nad wysokością tego prowizorium, t. j. nad tą zasadniczą i bodaj jedyną kwestią każdego prowizorium. Ustalenie tej wysokości w naszych warunkach jest stokroć trudniejsze, niż w jakichkolwiek bądź innych normalnych warunkach bytu państwowego. W normalnych warunkach na kwartał przypuśćmy, bierze się 1/4 część wydatków zwyczajnych, zatwierdzonego ostatnio budżetu, dorzuca się jakiś ryczałt na wydatki nadzwyczajne i w ten sposób ma się ustaloną cyfrę prowizorium. U nas nie mamy zatwierdzonego budżetu za rok zeszły i oprócz tego mamy drugie zjawisko — spadek waluty, które uniemożliwia oparcie się na cyfrach z poprzedniego roku, chociażby niezatwierdzonych, ale faktycznie wydatkowanych i zmusza do wprowadzenia jeszcze korektywy w postaci czy! to wskaźnika statystycznego, jak to zrobił sz. p. referent s. Buzek, czy w postaci dodatków drożyźnianych, jak to czyni Rząd. Jako punkt wyjścia jednak te dwa czynniki wziąć trzeba i te dwa czynniki brał i szanowny nasz p. referent, brała również i Komisja Skarbowo-Budżetowa Sejmu. Ale, wyszedłszy z tych samych założeń, poszli dalej innemi drogami.</u> | |
| 173 | + <u xml:id="u-11.5" who="#SNowodworski">Co się tyczy bardzo ciekawych, głęboko przemyślanych i szczegółowo opracowanych wywodów naszego szanownego referenta, to ja nie szedłbym tak daleko, jak przed chwilą p. senator Koerner. Uważam, że każda metoda jest dobrą, jeżeli prowadzi do celu i jeżeli można sprawdzić, czy jej wyniki są ścisłe. Metoda p. senatora Buzka, jak to wykazał nam na szeregu innych zestawień, może doprowadzić do słusznych cyfr, jednakże nie doprowadza do uzasadnienia projektu prowizorium budżetowego w tej postaci, w jakiej nam został zgłoszony do zatwierdzenia, gdyż z wywodów p. senatora Buzka możnaby wyprowadzić tylko jeden wniosek, a mianowicie, że należałoby tę ustawę całkowicie przebudować, zmienić, wstawić w art. 1 jedną cyfrę i znieść zupełnie całą tabelę, która specyfikuje kredyty przyznane na poszczególne resorty. Na moje zapytanie w tym względzie na Komisji Skarbowo-Budżetowej sam p. referent przyznał, że tą metodą niepodobna dojść do cyfr, które zostały zatwierdzone przez Sejm. Ja próbowałem także robić pewne przeliczenia i także do tych cyfr nie doszedłem. Słowem, ta integralna część projektu ustawy, zatwierdzonej przez Sejm, tabela, która ma właśnie nakładać owe więzy na poszczególne ministerstwa, nie ma przy tym systemie żadnego uzasadnienia. Ta tabela powstała na innej drodze, na tej, którą poszła Komisja Sejmowa. Otóż interesującem jest sprawdzić tę metodę, jaką zastosowała Komisja sejmowa. Komisja sejmowa wyszła z takiego założenia: wzięła 1/4 część kredytów rzeczowych z roku ubiegłego, według budżetu, dodała dodatki drożyźniane, dodała kredyty nowe z IV kwartału 1922 r. i kredyty nowe z I kwartału 1923 roku i w ten sposób wyprowadziła ogólną sumę kredytów rzeczowych, oddzielnie zaś ryczałtem sumę kredytów osobowych. Otóż przy takiem postawieniu sprawy, proszę Panów, nie mamy już do czynienia z prowizorium budżetowem i w tym względzie zupełnie się zgadzam z szanownym moim przedmówcą, p. sen. Steckim, że to nie jest prowizorium budżetowe. To jest budżet, budżet wprawdzie krótki, tylko na 3 miesiące, wprawdzie bardzo ogólnikowy, bo wskazujący tylko jedną cyfrę dla każdego resortu, umożliwiający przeto Ministrowi Skarbu, t. zw. virement, t. j. przenoszenie z pozycji do pozycji w nader szerokim zakresie, bo aż w zakresie całej sumy, wynoszącej czasem 300 miliardów dla jednego resortu na 3 miesiące.</u> | |
| 174 | + <u xml:id="u-11.6" who="#SNowodworski">Jeśli zaś to jest budżet, to w takim razie, niepodobieństwem jest nie przeanalizować chociażby zgrubsza tych zasadniczych pozycji, które w skład tego budżetu wchodzą. Obliczenie Komisji sejmowej odsyła nas przedewszystkiem do budżetu roku zeszłego, ponieważ bierze jedną czwartą preliminowanych kredytów rzeczowych na rok 1922, w ogólnej sumie 106 miliardów 91 milionów. Otóż, jeśli zajrzymy do tamtego budżetu, a uważam, że mamy prawo i obowiązek to zrobić, to w tamtym budżecie znajdziemy szereg różnych wydatków preliminowanych w tej sumie 106 miliardów, takich wydatków, które były jednorazowemi w roku zeszłym, lecz w tym roku już się powtórzyć nie mogą. Przytoczę dla przykładu: likwidacja b. Ministerstwa Aprowizacji — 5 1/2 miliarda, likwidacja Ministerstwa b. Dzielnicy pruskiej, łącznie ze specjalnym kredytem, przyznanym tej dzielnicy na różne potrzeby w roku zeszłym — 1 1/4 miliarda, koszty ściągnięcia daniny państwowej jednorazowej — 640 milionów; Komisariat Nadzwyczajny do walki z epidemiami do 2 miliardów.</u> | |
| 175 | + <u xml:id="u-11.7" who="#komentarz">(S. Woźnicki: To są wszystko miliony.)</u> | |
| 176 | + <u xml:id="u-11.8" who="#SNowodworski">Wydatki Urzędu Emigracyjnego dla Repatriantów z Rosji, dziś już prawie zlikwidowanego, około 4 miliardów; pożyczka na organizację Kasy Chorych około 1/2 miliarda i wiele innych, drobniejszych pozycji, które, jak powiadam, przedstawiają wydatki w tym roku już nie powtarzające się, a stanowiące w ogólnej sumie, niemniej, niż 20 miliardów.</u> | |
| 177 | + <u xml:id="u-11.9" who="#SNowodworski">Następnie wydatki inwestycyjne. Niezbędne są one w tym roku, na to się zgadzam zupełnie. Ale wydatki inwestycyjne na pierwszy kwartał r. b. są już przewidziane w tej sumie ostatniej w druku sejmowym, która wynosi 158.878.000.000, jako kredyty nowe na pierwszy kwartał 1923 r. Co się tyczy kredytów na rok 1922, to obejmują one rzeczy już dokonane, wstawione jednakże znowu w preliminarzu na pierwszy kwartał r. 1923. W budżecie pierwotnym, bez dodatków drożyźnianych, wynoszą one 112.500.000.000 tak, że jednem słowem, łącznie z poprzedniemi wliczono nie mniej, niż 132.000.000.000 wydatków, które na rok bieżący już umarły. Czwarta część tych 132.000.000.000 stanowi 35 miliardów, czyli 1/3 część ogółu przewidzianych kredytów rzeczowych. Co do dodatków drożyźnianych, to ponieważ przypuszczam, że znaczna część tych wydatków powinna była być zrobiona w pierwszem półroczu, kiedy wzrost drożyzny nie był tak wielki, z ogólnej sumy tych dodatków drożyźnianych nie będę liczył już 1/3, ale 1/6. Ta 1/6 z tych 417.000.000.000 stanowi 70.000.000.000.</u> | |
| 178 | + <u xml:id="u-11.10" who="#SNowodworski">W ten sposób otrzymamy z budżetu zeszłorocznego cyfr bez pozycji na kwotę 105.000.000.000. Zaznaczę, że „cyfry bez pozycji”, to nie jest mój termin; to jest termin, który na moje zapytanie w tym względzie usłyszałem na Komisji Skarbowo-Budżetowej od p. przedstawiciela Ministerstwa Skarbu. Przyznaję, że słyszałem taki termin po raz pierwszy. Nie uważam go za zdrowy, i zdaje mi się, nikt z nas chyba nie uważa za pożądane, aby w budżetach, czy w prowizoriach budżetowych polskich były cyfry bez pozycji.</u> | |
| 179 | + <u xml:id="u-11.11" who="#SNowodworski">Następnie, jeśli przejdziemy do rozdziału kredytów na rzeczowe i osobowe, to znowu spotkamy ciekawe zjawisko. Cały budżet na rok 1922 wynosił 592 miliardy, 1/4 tej sumy stanowi 148 miliardów: 106 miliardów, to kredyty rzeczowe, a więc osobowe 42 miliardy. Mnoży się je dziesięciokrotnie, miałbym co do tego pewne wątpliwości, ponieważ według mego obliczenia płace od stycznia do stycznia wzrosły 9,5 razy, a nie dziesięciokrotnie, ale godzę się na mnożenie dziesięciokrotne — to jest 420 miliardów, a nie 450. Więc znowu odpada 30 miliardów.</u> | |
| 180 | + <u xml:id="u-11.12" who="#SNowodworski">Następują dalej kredyty nowe, które są podzielone na dwie grupy: kredyty z czwartego kwartału 1922 r. i pierwszego kwartału 1923 r. Ogromnie mnie te kredyty z czwartego kwartału zainteresowały i dlatego postawiłem przedstawicielowi Ministerstwa Skarbu na Komisji, pytanie: czy te sumy są już wydane, czy nie. Otrzymałem odpowiedź: tak, wydane. W tych warunkach absolutnie zrozumieć nie mogę, w jaki sposób ta suma 26 miliardów mogła się znaleźć w prowizorium budżetowem na pierwszy kwartał 1923 r. Przypuśćmy, że Ministerstwo Sprawiedliwości w czwartym kwartale nabyło plac w Łodzi pod Sąd Okręgowy, to nie będzie już w pierwszym kwartale 1923 roku tego placu kupowało. Zarząd stadnin państwowych otrzymał sumę olbrzymią, bo 1,2 miliarda mk. na zakup ogierów rasowych w Anglii. Słyszeliśmy od przedstawiciela Ministerstwa Skarbu, że było to nawet względnie tanio, ponieważ to było dawniej i udało się taniej nabyć funty na te zakupy. Teraz ten wydatek już się nie powtórzy. 4 miliardy marek trzeba było wydatkować na kapitał obrotowy dla fabryki azotowej w Chorzowie. Już tych miliardów po raz drugi w tym kwartale wydawać nie potrzeba. I tak dalej, odnośnie do wszystkich pozycji z wyjątkiem zaledwie paru drobniejszych, jak np. 3.200.000 marek kredytów na podróże i na wpisy dla dzieci urzędników w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej. Pozatem te wszystkie 26 miliardów bezwzględnie już do wydatków w pierwszym kwartale nie należą, tak, że otrzymujemy przeszło 160 miliardów w tem prowizorium w liczbach nie usprawiedliwionych żadną pozycją. Jeżeli do tego dodamy, że z mocy art. 2. Minister Skarbu ma jeszcze prawo do przekroczenia preliminarza o 20%, to ta suma wzrasta bez mała do 200 miliardów uprawnień Pana Ministra Skarbu do czynienia wydatków na pozycje, z góry nie przewidziane.</u> | |
| 181 | + <u xml:id="u-11.13" who="#SNowodworski">Gdybyśmy zaś chcieli wprowadzić poprawki, przypuśćmy tak, jak to jeden z członków Komisji Skarbowo-Budżetowej proponował na Komisji, żeby rozdzielić w art. 1 kredyty na rzeczowe, inwestycyjne i nowe, to do niczego by nas to nie doprowadziło, bo musielibyśmy wprowadzić takie same poprawki i do tabeli, stanowiącej część art. 1, a wówczas Stajemy przed zagadnieniem, któregoby nikt na świecie rozwiązać nie potrafił. W tych warunkach dojść należy do przekonania, że t. zw. ustawa o prowizorium budżetowem, przedłożona tutaj, jest i merytorycznie i formalnie najzupełniej błędna i że może ona być uchwalona jedynie na odpowiedzialność tych, którzy za nią przyjmą odpowiedzialność. Klub, który mam zaszczyt reprezentować, odpowiedzialności tej nie przyjmie.</u> | |
| 182 | + <u xml:id="u-11.14" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek Trąmpczyński.)</u> | |
| 173 | 183 | </div> |
| 174 | 184 | <div xml:id="div-12"> |
| 175 | - <u xml:id="u-12.0" who="#SNowodworski">Wysoki Senacie! W dyskusji nad prowizorium budżetowem, zarówno w Sejmie, jak i dzisiaj w przemówieniu naszego szanownego referenta s. Buzka, głośnem echem odbił się pogląd, że zatwierdzenia przedłożonego nam projektu ustawy o prowizorium budżetowem wymaga konieczność utrwalenia legalności w naszej gospodarce skarbowej i budżetowej, że więc zatwierdzenie tego prowizorium będzie jednoznaczne z wytworzeniem tej legalności, natomiast nieuchwalenie projektu ustawy pozostawi dotychczasowy stan eks leks, da Rządowi wolną rękę do gospodarowania finansami państwowemi bez żadnych ograniczeń. Pogląd ten zresztą był poparty i przez p. Ministra Skarbu w jego przemówieniu w Sejmie, do którego będę jeszcze miał sposobność powrócić. Ten pogląd według mego najgłębszego przekonania jest conajmniej nieporozumieniem, a nawet, powiem więcej, jest wyraźnym błędem, jeśli na obecny stan rzeczy w tej dziedzinie naszego życia państwowego spojrzymy z punktu widzenia Konstytucji, która już weszła w życie, która już obowiązuje, co do której w tym punkcie mogłyby być pewne wątpliwości tylko dopóki istniał Sejm Ustawodawczy, z chwilą jednak powstania ciał prawodawczych na zasadzie tej Konstytucji wyłonionych, żadnych wątpliwości być nie może. Otóż art. 4 Konstytucji powiada: — „Ustawa państwowa ustala corocznie budżet Państwa na rok następny”. Przepis bardzo krótki, z którego jednak wypływa szereg konsekwencji, konsekwencji formalnych i merytorycznych.</u> | |
| 176 | - <u xml:id="u-12.1" who="#SNowodworski">Konsekwencje formalne są takie, że ponieważ budżet państwowy ma być ustalany corocznie na rok następny, więc Rząd powinien go przedłożyć ciałom ustawodawczym w takim terminie, ażeby przed nastąpieniem owego roku ciała ustawodawcze mogły go uchwalić. Obowiązkiem ciał ustawodawczych jest tego uchwalenia dokonać, o ile zaś z jakichkolwiek powodów okaże się to niemożliwem, wtedy Rząd jest obowiązany we właściwym terminie przyjść z prowizorium budżetowem, a ciała ustawodawcze powinny to prowizorium rozważyć.</u> | |
| 177 | - <u xml:id="u-12.2" who="#SNowodworski">Konsekwencja merytoryczna jest niezmiernej wagi i do niej przechodzę. Jest ona mianowicie taka, że z art. 4 Konstytucji wynika niezbicie, iż żaden wydatek ze Skarbu Państwa nie może być uczyniony bez zgody ciał ustawodawczych. W tych warunkach, zdaje rai się, jest jasne, iż o możności kontynuowania przez jakikolwiek rząd takiego stanu, w którym rząd sam przyznaję, że uchwala i wypłaca różne nowe kredyty, od czasu ukonstytuowania Sejmu i Senatu mowy być nie może. Takie postępowanie Rządu musi się według wyraźnego brzmienia Konstytucji uznać za nielegalne. I dlatego uważam, że Rząd zupełnie prawidłowo postąpił, złożywszy Sejmowi jeszcze w grudniu prowizorium budżetowe, ale postąpił zupełnie nieprawidłowo, jeżeli już po zgłoszeniu prowizorium przyznawał jakiekolwiek nowe kredyty, o które jednocześnie dodatkowych wniosków do prowizorium budżetowego do Sejmu i do Senatu nie zgłosił.</u> | |
| 178 | - <u xml:id="u-12.3" who="#SNowodworski">Aby poprzeć konieczność uchwalenia przedłożonego projektu ustawy, p. Minister Skarbu w Sejmie powołał się między innemi na to, że uchwalenie tej ustawy da mu broń dla powściągnięcia zbyt hojnej niekiedy ręki jego kolegów z Rządu. Zdaje mi się, że tu p. Minister Skarbu był w błędzie, bo jak to wywiodłem poprzednio, Konstytucja daje dostateczną pod tym względem broń p. Ministrowi Skarbu. Uważam jednak to wypowiedzenie się p. Ministra Skarbu za znamienne z tego powodu, że nasuwa ono bardzo niewesołe myśli o celowości i o przyszłych dodatnich skutkach działań Rządu, o którym sam p. Minister Skarbu publicznie z trybuny sejmowej konstatuje, że ten rząd, głoszący hasło naprawy Rzeczypospolitej, wymaga nakładania hamulca z zewnątrz, ażeby nie czynił rzeczy sprzecznych z naprawą skarbu. Takie wystąpienie p. Ministra Skarbu pokazuje mi tylko raz jeszcze, w jak nieodpowiednich pod wieloma względami warunkach pracy postawiła go szlachetna ambicja służenia Ojczyźnie, nawet w składzie rządu, który kontynuuje szkodliwe dla kraju praktyki rządów poprzednich.</u> | |
| 179 | - <u xml:id="u-12.4" who="#SNowodworski">Wracając do ustawy o prowizorium zdaje mi się rzeczą jasną, że różnica pomiędzy uchwaleniem a nieuchwaleniem prowizorium jest taka, że o ileby prowizorium nie zostało uchwalone, w takim razie Rząd — jeżeli będzie nadal czynił jakiekolwiek wydatki — będzie je czynił na swoją odpowiedzialność; natomiast jeżeli prowizorium zostanie uchwalone, to Rząd w jego granicach będzie czynił wydatki na odpowiedzialność tych, którzy to prowizorium uchwalili. Dlatego uważam, że jest rzeczą konieczną zastanowić się nad wysokością tego prowizorium, t. j. nad tą zasadniczą i bodaj jedyną kwestią każdego prowizorium. Ustalenie tej wysokości w naszych warunkach jest stokroć trudniejsze, niż w jakichkolwiek bądź innych normalnych warunkach bytu państwowego. W normalnych warunkach na kwartał przypuśćmy, bierze się 1/4 część wydatków zwyczajnych, zatwierdzonego ostatnio budżetu, dorzuca się jakiś ryczałt na wydatki nadzwyczajne i w ten sposób ma się ustaloną cyfrę prowizorium. U nas nie mamy zatwierdzonego budżetu za rok zeszły i oprócz tego mamy drugie zjawisko — spadek waluty, które uniemożliwia oparcie się na cyfrach z poprzedniego roku, chociażby niezatwierdzonych, ale faktycznie wydatkowanych i zmusza do wprowadzenia jeszcze korektywy w postaci czy! to wskaźnika statystycznego, jak to zrobił sz. p. referent s. Buzek, czy w postaci dodatków drożyźnianych, jak to czyni Rząd. Jako punkt wyjścia jednak te dwa czynniki wziąć trzeba i te dwa czynniki brał i szanowny nasz p. referent, brała również i Komisja Skarbowo-Budżetowa Sejmu. Ale, wyszedłszy z tych samych założeń, poszli dalej innemi drogami.</u> | |
| 180 | - <u xml:id="u-12.5" who="#SNowodworski">Co się tyczy bardzo ciekawych, głęboko przemyślanych i szczegółowo opracowanych wywodów naszego szanownego referenta, to ja nie szedłbym tak daleko, jak przed chwilą p. senator Koerner. Uważam, że każda metoda jest dobrą, jeżeli prowadzi do celu i jeżeli można sprawdzić, czy jej wyniki są ścisłe. Metoda p. senatora Buzka, jak to wykazał nam na szeregu innych zestawień, może doprowadzić do słusznych cyfr, jednakże nie doprowadza do uzasadnienia projektu prowizorium budżetowego w tej postaci, w jakiej nam został zgłoszony do zatwierdzenia, gdyż z wywodów p. senatora Buzka możnaby wyprowadzić tylko jeden wniosek, a mianowicie, że należałoby tę ustawę całkowicie przebudować, zmienić, wstawić w art. 1 jedną cyfrę i znieść zupełnie całą tabelę, która specyfikuje kredyty przyznane na poszczególne resorty. Na moje zapytanie w tym względzie na Komisji Skarbowo-Budżetowej sam p. referent przyznał, że tą metodą niepodobna dojść do cyfr, które zostały zatwierdzone przez Sejm. Ja próbowałem także robić pewne przeliczenia i także do tych cyfr nie doszedłem. Słowem, ta integralna część projektu ustawy, zatwierdzonej przez Sejm, tabela, która ma właśnie nakładać owe więzy na poszczególne ministerstwa, nie ma przy tym systemie żadnego uzasadnienia. Ta tabela powstała na innej drodze, na tej, którą poszła Komisja Sejmowa. Otóż interesującem jest sprawdzić tę metodę, jaką zastosowała Komisja sejmowa. Komisja sejmowa wyszła z takiego założenia: wzięła 1/4 część kredytów rzeczowych z roku ubiegłego, według budżetu, dodała dodatki drożyźniane, dodała kredyty nowe z IV kwartału 1922 r. i kredyty nowe z I kwartału 1923 roku i w ten sposób wyprowadziła ogólną sumę kredytów rzeczowych, oddzielnie zaś ryczałtem sumę kredytów osobowych. Otóż przy takiem postawieniu sprawy, proszę Panów, nie mamy już do czynienia z prowizorium budżetowem i w tym względzie zupełnie się zgadzam z szanownym moim przedmówcą, p. sen. Steckim, że to nie jest prowizorium budżetowe. To jest budżet, budżet wprawdzie krótki, tylko na 3 miesiące, wprawdzie bardzo ogólnikowy, bo wskazujący tylko jedną cyfrę dla każdego resortu, umożliwiający przeto Ministrowi Skarbu, t. zw. virement, t. j. przenoszenie z pozycji do pozycji w nader szerokim zakresie, bo aż w zakresie całej sumy, wynoszącej czasem 300 miliardów dla jednego resortu na 3 miesiące.</u> | |
| 181 | - <u xml:id="u-12.6" who="#SNowodworski">Jeśli zaś to jest budżet, to w takim razie, niepodobieństwem jest nie przeanalizować chociażby zgrubsza tych zasadniczych pozycji, które w skład tego budżetu wchodzą. Obliczenie Komisji sejmowej odsyła nas przedewszystkiem do budżetu roku zeszłego, ponieważ bierze jedną czwartą preliminowanych kredytów rzeczowych na rok 1922, w ogólnej sumie 106 miliardów 91 milionów. Otóż, jeśli zajrzymy do tamtego budżetu, a uważam, że mamy prawo i obowiązek to zrobić, to w tamtym budżecie znajdziemy szereg różnych wydatków preliminowanych w tej sumie 106 miliardów, takich wydatków, które były jednorazowemi w roku zeszłym, lecz w tym roku już się powtórzyć nie mogą. Przytoczę dla przykładu: likwidacja b. Ministerstwa Aprowizacji — 5 1/2 miliarda, likwidacja Ministerstwa b. Dzielnicy pruskiej, łącznie ze specjalnym kredytem, przyznanym tej dzielnicy na różne potrzeby w roku zeszłym — 1 1/4 miliarda, koszty ściągnięcia daniny państwowej jednorazowej — 640 milionów; Komisariat Nadzwyczajny do walki z epidemiami do 2 miliardów.</u> | |
| 182 | - <u xml:id="u-12.7" who="#komentarz">(S. Woźnicki:</u> | |
| 183 | - <u xml:id="u-12.8" who="#SNowodworski">To są wszystko miliony), wydatki Urzędu Emigracyjnego dla Repatriantów z Rosji, dziś już prawie zlikwidowanego, około 4 miliardów; pożyczka na organizację Kasy Chorych około 1/2 miliarda i wiele innych, drobniejszych pozycji, które, jak powiadam, przedstawiają wydatki w tym roku już nie powtarzające się, a stanowiące w ogólnej sumie, niemniej, niż 20 miliardów.</u> | |
| 184 | - <u xml:id="u-12.9" who="#SNowodworski">Następnie wydatki inwestycyjne. Niezbędne są one w tym roku, na to się zgadzam zupełnie. Ale wydatki inwestycyjne na pierwszy kwartał r. b. są już przewidziane w tej sumie ostatniej w druku sejmowym, która wynosi 158.878.000.000, jako kredyty nowe na pierwszy kwartał 1923 r. Co się tyczy kredytów na rok 1922, to obejmują one rzeczy już dokonane, wstawione jednakże znowu w preliminarzu na pierwszy kwartał r. 1923. W budżecie pierwotnym, bez dodatków drożyźnianych, wynoszą one 112.500.000.000 tak, że jednem słowem, łącznie z poprzedniemi wliczono nie mniej, niż 132.000.000.000 wydatków, które na rok bieżący już umarły. Czwarta część tych 132.000.000.000 stanowi 35 miliardów, czyli 1/3 część ogółu przewidzianych kredytów rzeczowych. Co do dodatków drożyźnianych, to ponieważ przypuszczam, że znaczna część tych wydatków powinna była być zrobiona w pierwszem półroczu, kiedy wzrost drożyzny nie był tak wielki, z ogólnej sumy tych dodatków drożyźnianych nie będę liczył już 1/3, ale 1/6. Ta 1/6 z tych 417.000.000.000 stanowi 70.000.000.000.</u> | |
| 185 | - <u xml:id="u-12.10" who="#SNowodworski">W ten sposób otrzymamy z budżetu zeszłorocznego cyfr bez pozycji na kwotę 105.000.000.000. Zaznaczę, że — „cyfry bez pozycji”, to nie jest mój termin; to jest termin, który na moje zapytanie w tym względzie usłyszałem na Komisji Skarbowo-Budżetowej od p. przedstawiciela Ministerstwa Skarbu. Przyznaję, że słyszałem taki termin po raz pierwszy. Nie uważam go za zdrowy, i zdaje mi się, nikt z nas chyba nie uważa za pożądane, aby w budżetach, czy w prowizoriach budżetowych polskich były cyfry bez pozycji.</u> | |
| 186 | - <u xml:id="u-12.11" who="#SNowodworski">Następnie, jeśli przejdziemy do rozdziału kredytów na rzeczowe i osobowe, to znowu spotkamy ciekawe zjawisko. Cały budżet na rok 1922 wynosił 592 miliardy, 1/4 tej sumy stanowi 148 miliardów: 106 miliardów, to kredyty rzeczowe, a więc osobowe 42 miliardy. Mnoży się je dziesięciokrotnie, — miałbym co do tego pewne wątpliwości, ponieważ według mego obliczenia płace od stycznia do stycznia wzrosły 9,5 razy, a nie dziesięciokrotnie, ale godzę się na mnożenie dziesięciokrotne — to jest 420 miliardów, a nie 450. Więc znowu odpada 30 miliardów.</u> | |
| 187 | - <u xml:id="u-12.12" who="#SNowodworski">Następują dalej kredyty nowe, które są podzielone na dwie grupy: kredyty z czwartego kwartału 1922 r. i pierwszego kwartału 1923 r. Ogromnie mnie te kredyty z czwartego kwartału zainteresowały i dlatego postawiłem przedstawicielowi Ministerstwa Skarbu na Komisji, pytanie:</u> | |
| 188 | - <u xml:id="u-12.13" who="#SNowodworski">czy te sumy są już wydane, czy nie. Otrzymałem odpowiedź: tak, wydane. W tych warunkach absolutnie zrozumieć nie mogę, w jaki sposób ta suma 26 miliardów mogła się znaleźć w prowizorium budżetowem na pierwszy kwartał 1923 r. Przypuśćmy, że Ministerstwo Sprawiedliwości w czwartym kwartale nabyło plac w Łodzi pod Sąd Okręgowy, to nie będzie już w pierwszym kwartale 1923 roku tego placu kupowało. Zarząd stadnin państwowych otrzymał sumę olbrzymią, bo 1,2 miliarda mk. na zakup ogierów rasowych w Anglii. Słyszeliśmy od przedstawiciela Ministerstwa Skarbu, że było to nawet względnie tanio, ponieważ to było dawniej i udało się taniej nabyć funty na te zakupy. Teraz ten wydatek już się nie powtórzy. 4 miliardy marek trzeba było wydatkować na kapitał obrotowy dla fabryki azotowej w Chorzowie. Już tych miliardów po raz drugi w tym kwartale wydawać nie potrzeba. I tak dalej, odnośnie do wszystkich pozycji z wyjątkiem zaledwie paru drobniejszych, jak np. 3.200.000 marek kredytów na podróże i na wpisy dla dzieci urzędników w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej. Pozatem te wszystkie 26 miliardów bezwzględnie już do wydatków w pierwszym kwartale nie należą, tak, że otrzymujemy przeszło 160 miliardów w tem prowizorium w liczbach nie usprawiedliwionych żadną pozycją. Jeżeli do tego dodamy, że z mocy art. 2. Minister Skarbu ma jeszcze prawo do przekroczenia preliminarza o 20%, to ta suma wzrasta bez mała do 200 miliardów uprawnień Pana Ministra Skarbu do czynienia wydatków na pozycje, z góry nie przewidziane.</u> | |
| 189 | - <u xml:id="u-12.14" who="#SNowodworski">Gdybyśmy zaś chcieli wprowadzić poprawki, przypuśćmy tak, jak to jeden z członków Komisji Skarbowo-Budżetowej proponował na Komisji, żeby rozdzielić w art. 1 kredyty na rzeczowe, inwestycyjne i nowe, to do niczego by nas to nie doprowadziło, bo musielibyśmy wprowadzić takie same poprawki i do tabeli, stanowiącej część art. 1, a wówczas Stajemy przed zagadnieniem, któregoby nikt na świecie rozwiązać nie potrafił. W tych warunkach dojść należy do przekonania, że t. zw. ustawa o prowizorium budżetowem, przedłożona tutaj, jest i</u> | |
| 190 | - <u xml:id="u-12.15" who="#komentarz">merytorycznie i formalnie najzupełniej błędna i że może ona być uchwalona jedynie na odpowiedzialność tych, którzy za nią przyjmą odpowiedzialność. Klub, który mam zaszczyt reprezentować, odpowiedzialności tej nie przyjmie. (Przewodnictwo obejmuje Marszalek Trąmpczyński),</u> | |
| 185 | + <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Siedlecki.</u> | |
| 186 | + <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Głosy na lewicy: Głosować, dość tego gadania.)</u> | |
| 191 | 187 | </div> |
| 192 | 188 | <div xml:id="div-13"> |
| 193 | - <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Glos ma s. Siedlecki.</u> | |
| 194 | - <u xml:id="u-13.1" who="#Marszalek">(Głosy na lewicy: Głosować, dość tego gadania).</u> | |
| 189 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SSiedlecki">Wysoka Izbo! Obecne prowizorium jest to pierwsza próba ściśle konstytucyjnego załatwiania budżetu. To prowizorium ma swoje wady i w deliberacji nad temi wadami niewątpliwie wygodniej byłoby i dla nas poznać wiele szczegółów tego prowizorium, chociaż normalnie przy uchwalaniu prowizorium nie wchodzi się w szczegóły.</u> | |
| 190 | + <u xml:id="u-13.1" who="#SSiedlecki">Np. byłoby warto bardzo — choć już i na Komisji mieliśmy sposobność trochę o tem usłyszeć — byłoby warto dowiedzieć się o tych miliardach, które szły na zapomogi prawie bezzwrotne, bo zwrotne tylko w 1/5 części, na kooperację rolną, na Towarzystwo Żeglugi, na przemysłowców, na banki i t. d., na tych wszystkich, którzy żerują na spadku marki polskiej.</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-13.2" who="#SSiedlecki">I byłoby bardzo korzystne dla nas, gdybyśmy mogli te spostrzeżenia podać opinii publicznej do wiadomości. Ale najważniejszą wadą tego prowizorium, i to właściwie chciałbym tu podnieść, jest to, że my nad niem debatujemy w tej chwili, t. j. 15 lutego, kiedy powinno być uchwalone definitywnie przed 1 stycznia. To jest najważniejsza wada. P. senator Stecki powiedział, że to nie jest zwykłe prowizorium. Niewątpliwie, jabym to nazwał niezwykłem prowizorium, ale właśnie ta niezwykłość tembardziej się staje niezwykłą, im dłużej debatujemy.</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-13.3" who="#komentarz">(Głos: Tak jest)</u> | |
| 193 | + <u xml:id="u-13.4" who="#SSiedlecki">Nawet ta niezwykłość będzie powoli przechodziła w tak zwaną musztardę po obiedzie...</u> | |
| 194 | + <u xml:id="u-13.5" who="#komentarz">(Głos: W operetkę)</u> | |
| 195 | + <u xml:id="u-13.6" who="#SSiedlecki">...mianowicie z chwilą, gdy przyjdzie ostatni termin tego prowizorium t. j. dzień 31 marca. I w dodatku mogłaby nastąpić jeszcze ciekawsza historia, mianowicie, gdyby taka dyskusja długo potrwała, mogłoby to prowizorium spotkać się z następnem prowizorium na drugi kwartał roku obecnego i stanęłyby że tak powiem „do ogonka”. Nie chcąc tworzyć takich prowizorycznych „ogonków”, z naszej strony będziemy głosowali za obecnem prowizorium bez zmiany.</u> | |
| 195 | 196 | </div> |
| 196 | 197 | <div xml:id="div-14"> |
| 197 | - <u xml:id="u-14.0" who="#SSiedlecki">Wysoka Izbo! Obecne prowizorium jest to pierwsza próba ściśle konstytucyjnego załatwiania budżetu. To prowizorium ma swoje wady i w deliberacji nad temi wadami niewątpliwie wygodniej byłoby i dla nas poznać wiele szczegółów tego prowizorium, chociaż normalnie przy uchwalaniu prowizorium nie wchodzi się w szczegóły.</u> | |
| 198 | - <u xml:id="u-14.1" who="#SSiedlecki">Np. byłoby warto bardzo — choć już i na Komisji mieliśmy sposobność trochę o tem usłyszeć — byłoby warto dowiedzieć się o tych miliardach, które szły na zapomogi prawie bezzwrotne, bo zwrotne tylko w 1/5 części, na kooperację rolną, na Towarzystwo Żeglugi, na przemysłowców, na banki i t. d., na tych wszystkich, którzy żerują na spadku marki polskiej.</u> | |
| 199 | - <u xml:id="u-14.2" who="#SSiedlecki">I byłoby bardzo korzystne dla nas, gdybyśmy mogli te spostrzeżenia podać opinii publicznej do wiadomości. Ale najważniejszą wadą tego prowizorium, i to właściwie chciałbym tu podnieść, jest to, że my nad niem debatujemy w tej chwili, t. j. 15 lutego, kiedy powinno być uchwalone definitywnie przed 1 stycznia. To jest najważniejsza wada. P. senator Stecki powiedział, że to nie jest zwykłe prowizorium. Niewątpliwie, jabym to nazwał niezwykłem prowizorium, ale właśnie ta niezwykłość tembardziej się staje niezwykłą, im dłużej debatujemy.</u> | |
| 200 | - <u xml:id="u-14.3" who="#komentarz">(Głos: Tak jest)</u> | |
| 201 | - <u xml:id="u-14.4" who="#SSiedlecki">Nawet ta niezwykłość będzie powoli przechodziła w tak zwaną musztardę po obiedzie (Głos: W operetkę) mianowicie z chwilą, gdy przyjdzie ostatni termin tego prowizorium t. j. dzień 31 marca. I w dodatku mogłaby nastąpić jeszcze ciekawsza historia, mianowicie, gdyby taka dyskusja długo potrwała, mogłoby to prowizorium spotkać się z następnem prowizorium na drugi kwartał roku obecnego i stanęłyby że tak powiem — „do ogonka”. Nie chcąc tworzyć takich prowizorycznych — „ogonków”, z naszej strony będziemy głosowali za obecnem prowizorium bez zmiany.</u> | |
| 198 | + <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Gaszyński.</u> | |
| 202 | 199 | </div> |
| 203 | 200 | <div xml:id="div-15"> |
| 204 | - <u xml:id="u-15.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Gaszyński.</u> | |
| 201 | + <u xml:id="u-15.0" who="#SGaszyński">Wysoka Izbo! Przedłożona nam do zatwierdzenia ustawa o prowizorium budżetowem na pierwszy kwartał w ogólnej sumie z górą tryliona marek polskich, która to suma przerachowaną na walutę realną stanowi około 30 milionów dolarów, jest dowodem, że p. Minister Skarbu kroczyć pragnie ku uzdrowieniu finansów polskich z busolą w ręku, która się zwie — Konstytucją. Jeżeli prowizorium budżetowe, jak każde prowizorium, nie jest ścisłe ani dokładne, to przecież i budżet właściwy nieraz również musi się opierać na znacznem zaufaniu do Ministerium Skarbu, a tembardziej musimy być względni w stosunku do prowizorium, którego termin upływa 31 marca, a te, może właściwe, poprawki, o których tutaj wspominano, już opóźniły zatwierdzenie tego prowizorium, my zaś w Senacie powinniśmy pamiętać o dewizie, że wszelka zwłoka równa się śmierci.</u> | |
| 202 | + <u xml:id="u-15.1" who="#SGaszyński">Klub mój ma zapewne zastrzeżenia do niektórych pozycji w zestawieniu tych kredytów, a mianowicie co do oświaty, zdrowia publicznego i sprawiedliwości, ale o tem będziemy mówić przy zestawieniu właściwego budżetu. Klub mój głosować będzie za prowizorium budżetowem.</u> | |
| 203 | + <u xml:id="u-15.2" who="#SGaszyński">Co zaś do rezolucji, przyjętej przez Komisję Skarbowo-Budżetową Senatu dnia 13 lutego 1923 r., zasadniczo jesteśmy jej przeciwni, gdyż ma charakter inicjatywy ustawodawczej.</u> | |
| 205 | 204 | </div> |
| 206 | 205 | <div xml:id="div-16"> |
| 207 | - <u xml:id="u-16.0" who="#SGaszynski">Wysoka Izbo! Przedłożona nam do zatwierdzenia ustawa o prowizorium budżetowem na pierwszy kwartał w ogólnej sumie z górą tryliona marek polskich, która to suma przerachowaną na walutę realną stanowi około 30 milionów dolarów, — jest dowodem, że p. Minister Skarbu kroczyć pragnie ku uzdrowieniu finansów polskich z busolą w ręku, która się zwie — Konstytucją. Jeżeli prowizorium budżetowe, jak każde prowizorium, nie jest ścisłe ani dokładne, to przecież i budżet właściwy nieraz również musi się opierać na znacznem zaufaniu do Ministerium Skarbu, a tembardziej musimy być względni w stosunku do prowizorium, którego termin upływa 31 marca, a te, może właściwe, poprawki, o których tutaj wspominano, już opóźniły zatwierdzenie tego prowizorium, my zaś w Senacie powinniśmy pamiętać o dewizie, że wszelka zwłoka równa się śmierci.</u> | |
| 208 | - <u xml:id="u-16.1" who="#SGaszynski">Klub mój ma zapewne zastrzeżenia do niektórych pozycji w zestawieniu tych kredytów, a mianowicie co do oświaty, zdrowia publicznego i sprawiedliwości, ale o tem będziemy mówić przy zestawieniu właściwego budżetu. Klub mój głosować będzie za prowizorium budżetowem.</u> | |
| 209 | - <u xml:id="u-16.2" who="#SGaszynski">Co zaś do rezolucji, przyjętej przez Komisję Skarbowo-Budżetową Senatu dnia 13 lutego 1923 r., zasadniczo jesteśmy jej przeciwni, gdyż ma charakter inicjatywy ustawodawczej.</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Krzyżanowski.</u> | |
| 210 | 207 | </div> |
| 211 | 208 | <div xml:id="div-17"> |
| 212 | - <u xml:id="u-17.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Krzyżanowski.</u> | |
| 209 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SKrzyżanowski">Proszę Wysokiego Senatu. Tło dzisiejszej naszej debaty, jest następujące: — jeśli zestawimy ilość marek emitowanych przez P. K. K. P. w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku 1922, to ogólna ilość wynosiła 21 miliardów; jeśli zestawimy ilość marek, emitowanych w ostatnich trzech miesiącach, to ogólna ilość wynosi 325 miliardów, z czego 132 miliardy tylko w samym grudniu. Jeśli zestawimy z innemi walutami, a wiemy, że dolar obecnie wynosi 45 do 46 tysięcy mk. — idziemy więc ku ruinie nie tylko finansowej, ale i gospodarczej. Myślę, że wychodząc z tych założeń i licząc się z temi okolicznościami, należy ocenić to prowizorium. Mówiąc o niem dziś należy raczej wyrazić obawę, że ponieważ operuje ono już liczbami astronomicznemi, więc być może, liczby te są właściwie już za małe, dolar bowiem wciąż idzie w górę, należy więc wyprowadzić wniosek o stanie, który trwoży s. Steckiego. Mianowicie z tych danych można przyjść do wniosku, że może stoimy w przededniu, a przynajmniej blisko, nie daj Boże, tej epoki, czy tego okresu, kiedy nie będzie różnicy między milionem, miliardem i bilionem marek, kiedy to wszystko nic nie będzie warte, wtedy prawo własności zacznie się chwiać i może runąć.</u> | |
| 210 | + <u xml:id="u-17.1" who="#SKrzyżanowski">Należy się obawiać załamania prawa własności i te obawy należy mieć na względzie, oceniając złożone nam prowizorium.</u> | |
| 211 | + <u xml:id="u-17.2" who="#SKrzyżanowski">Dalej wypada się liczyć z tem, że nie mieliśmy dotychczas ani jednego konstytucyjnie zatwierdzonego budżetu; teraz zaś, kiedy nam się przedkłada prowizorium, powiadamy, że, nie zatwierdzimy go, to znaczy, dalej będziemy istnieć bez konstytucyjnych ram. A wszakże to jest jedyny sposób wejścia na drogę naprawy. Wszystko, cokolwiek się działo dotychczas, prowadziło właśnie ku spadaniu marki. Konferencja belwederska przecież nie dodała otuchy, ani nam, ani światu. Przecież zagranica oceniła tę konferencję jak najgorzej. Ta konferencja powiedziała, że musi być w dalszym ciągu emisja i inflacja. Więc jak uniknąć tej emisji, w jaki sposób ją zatamować? Tylko wejściem na drogę Konstytucji, na drogę wyrównania budżetu. To jest pierwszy krok. Ale kiedy Rząd wchodzi na drogę konstytucyjnego załatwienia budżetu, my mówimy — nie! To są pozycje niepotrzebne, to są pozycje, które budzą tysiączne wątpliwości. Gotów jestem zgodzić się z tem, że są pozycje, które budzą wątpliwość. Ale oceńmy je. Tu są wysuwane różne pozycje. Przedewszystkiem tu jest pozycja t. zw. nowych kredytów z ostatniego kwartału 1922 r. Cóż to za pozycja? To jest pozycja wynosząca 26 miljardów. Jeśli odrzucimy twierdzenie, że wszystkie pozycje wogóle są za małe, to zważmy jaki stosunek stanowi 26 miljardów do 1.159 miljardów. Wszakże to jest tak niski procent, że bardzo odbiega od wahań w granicach od 10 do 15%, dopuszczalnych w każdym budżecie.</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-17.3" who="#SKrzyżanowski">Następnie wysuwa się poszczególne tytuły. Wysuwa się pytanie: w jaki sposób mogą być w prowizorium nowe kredyty? W prowizorium rzekomo należy brać stare pozycje i najwyżej dodać jakiś procent. Ależ zatrzymanie kredytów, to znaczy zahamowanie biegu prac, to znaczy przestanie budowania mostów, o ile się buduje, przestanie zakładania szkół. To znaczy zahamowanie biegu życia w państwie. Przecież dlatego, że my zatwierdzamy prowizorium, że się to dzieje dopiero w połowie pierwszego kwartału — Państwo biegu życia wstrzymać nie może.</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-17.4" who="#SKrzyżanowski">Następnie robi się zarzut, iż należy wejść na nową drogę, np. w sprawie budżetu kolejowego, a mianowicie, iż należy ten budżet wyodrębnić, a tymczasem według starych norm ustala się to prowizorium. Ależ dopiero Ministerstwo Skarbu ma złożyć budżet i dopiero ma być wydana ustawa sanacyjna, jeżeli tam nie będą wyodrębnione niektóre rzeczy, to wtedy będziemy mogli o tem mówić. Ale wobec tego, że Ministerstwo nie może złożyć tego budżetu, i wobec tego, że ustawa sanacyjna jeszcze się piszę, mamyż zarzucać, że to jest niezgodnie ułożone z tem, co my mamy dopiero uchwalać? Wszystko to jest zupełnie niezrozumiałe.</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-17.5" who="#SKrzyżanowski">Następnie postawiony jest zarzut, że zestawienie wzrostu cen i kosztów utrzymania doprowadza do wniosku, że urzędników jest za dużo, że część personelu jest zbyteczna. Wniosek jest zupełnie słuszny. Można się z tem zupełnie zgodzić. Urzędników jest za dużo, więc musimy wskutek tego wejść na drogę usunięcia pewnej ilości, co niedawno uchwalił Sejm. Czyż jednak można wyprowadzić wniosek, że tych urzędników już w ciągu tego pierwszego kwartału nie należy utrzymywać? Oni jeszcze są, nie są usunięci. Robiąc ten zarzut powiadamy, czemu ta reparacja stosunków nie jest załatwiona, a przecież, gdyby ci urzędnicy byli dziś usunięci, to należy im się remuneracja, odszkodowanie w postaci trzymiesięcznej gaży. Takie zarzuty uważam za zupełnie niesłuszne i nieuzasadnione.</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-17.6" who="#SKrzyżanowski">P. s. Koerner, o ile występował z krytyką strony ekonomicznej, gospodarczej, to był zupełnie solidarny z tem, co mówił p. s. Stecki. Różnic żadnych nie było. Tylko te może, że wysunął szczegóły, że niektóre z tych szczegółów były nowe, ale ogólne tło było to samo, i to, co w tej chwili poruszam, w jednakowym stopniu jest odpowiedzią na zarzuty tak jednego jak i drugiego z pp. senatorów.</u> | |
| 216 | + <u xml:id="u-17.7" who="#SKrzyżanowski">Co się tyczy poszczególnych zarzutów s. Koernera, to zarzuty dotyczące węzła kolejowego, rozbudowy, kwestii dworca kolejowego i t. d. nie są poważne. Tu powinna być mowa o koniecznościach państwowych, a zdaje mi się te sprawy tem zupełnie nie są. Słowem, z tych zarzutów, jakie były robione w dziedzinie gospodarczej przez obu panów senatorów, przychodzimy do wniosku, że są one tyleż słuszne i taką samą mają wartość, co zarzuty na poprzedniem posiedzeniu Senatu rzucone przez prawicę mianowicie, że niesłuszne i bezzasadne jest emitowanie przez Ministerstwo Skarbu bonów skarbowych.</u> | |
| 217 | + <u xml:id="u-17.8" who="#SKrzyżanowski">Z tego co mówię, bynajmniej nie chcę, aby Wysoka Izba wnioskowała, że pod wszystkiem co Ministerstwo Skarbu zapoczątkowuje, ja się podpisuję. Stoimy w przededniu reform, w przededniu zapoczątkowania rzeczy spornych i trudnych, i dlatego wszystkich nas czeka ciężka i trudna praca analizy i krytyki tych zapoczątkowań, szczegółowa ocena budżetu, tego prawdziwego budżetu, który będzie złożony i tam będzie dopiero miejsce na ocenę poszczególnych pozycji i wtedy być może wypadnie w stosunku bądź do całości, bądź do szczegółowych części zająć stanowisko inne. Ale jestem zdania, że przyjąć to prowizorium jest koniecznością państwową.</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-17.9" who="#SKrzyżanowski">Co się tyczy zarzutów innych, o których mówił s. Koerner, w dziedzinie krzywd jakie dzieją się ludności żydowskiej, to muszę zaznaczyć, że o ile zachodzą rzeczywiście wypadki łamania Konstytucji, to, oczywiście, Konstytucja powinna być w całej pełni utrzymana.</u> | |
| 219 | + <u xml:id="u-17.10" who="#SKrzyżanowski">Proszę Panów, klub, do którego mam zaszczyt należeć, przyjmuje prowizorium w całości, jak również przyjmuje rezolucję, zgłoszoną przez s. Buzka.</u> | |
| 213 | 220 | </div> |
| 214 | 221 | <div xml:id="div-18"> |
| 215 | - <u xml:id="u-18.0" who="#SKrzyzanowski">Proszę Wysokiego Senatu. Tło dzisiejszej naszej debaty, jest następujące: — jeśli zestawimy ilość marek emitowanych przez P. K. K. P. w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku 1922, to ogólna ilość wynosiła 21 miliardów; jeśli zestawimy ilość marek, emitowanych w ostatnich trzech miesiącach, to ogólna ilość wynosi 325 miliardów, z czego 132 miliardy tylko w samym grudniu. Jeśli zestawimy z innemi walutami, a wiemy, że dolar obecnie wynosi 45 do</u> | |
| 216 | - <u xml:id="u-18.1" who="#komentarz">46</u> | |
| 217 | - <u xml:id="u-18.2" who="#SKrzyzanowski">tysięcy mk. — idziemy więc ku ruinie nie tylko finansowej, ale i gospodarczej. Myślę, że wychodząc z tych założeń i licząc się z temi okolicznościami, należy ocenić to prowizorium. Mówiąc o niem dziś należy raczej wyrazić obawę, że ponieważ operuje ono już liczbami astronomicznemi, więc być może, liczby te są właściwie już za małe, dolar bowiem wciąż idzie w górę, należy więc wyprowadzić wniosek o stanie, który trwoży s. Steckiego. Mianowicie z tych danych można przyjść do wniosku, że może stoimy w przededniu, a przynajmniej blisko, nie daj Boże, tej epoki, czy tego okresu, kiedy nie będzie różnicy między milionem, miliardem i bilionem marek, kiedy to wszystko nic nie będzie warte, wtedy prawo własności zacznie się chwiać i może runąć.</u> | |
| 218 | - <u xml:id="u-18.3" who="#SKrzyzanowski">Należy się obawiać załamania prawa własności i te obawy należy mieć na względzie, oceniając złożone nam prowizorium.</u> | |
| 219 | - <u xml:id="u-18.4" who="#SKrzyzanowski">Dalej wypada się liczyć z tem, że nie mieliśmy dotychczas ani jednego konstytucyjnie zatwierdzonego budżetu; teraz zaś, kiedy nam się przedkłada prowizorium, powiadamy, że, nie zatwierdzimy go, to znaczy, dalej będziemy istnieć bez konstytucyjnych ram. A wszakże to jest jedyny sposób wejścia na drogę naprawy. Wszystko, cokolwiek się działo dotychczas, prowadziło właśnie ku spadaniu marki. Konferencja belwederska przecież nie dodała otuchy, ani nam, ani światu. Przecież zagranica oceniła tę konferencję jak najgorzej. Ta konferencja powiedziała, że musi być w dalszym ciągu emisja i inflacja. Więc jak uniknąć tej emisji, w jaki sposób ją zatamować? Tylko wejściem na drogę Konstytucji, na drogę wyrównania budżetu. To jest pierwszy krok. Ale kiedy Rząd wchodzi na drogę konstytucyjnego załatwienia budżetu, my mówimy — nie! To są pozycje niepotrzebne, to są pozycje, które budzą tysiączne wątpliwości. Gotów jestem zgodzić się z tem, że są pozycje, które budzą wątpliwość. Ale oceńmy je. Tu są wysuwane różne pozycje. Przedewszystkiem tu jest pozycja t. zw. nowych kredytów z ostatniego kwartału 1922 r. Cóż to za pozycja? To jest pozycja wynosząca 26 milardów. Jeśli odrzucimy twierdzenie, że wszystkie pozycje wogóle są za małe, to zważmy jaki stosunek stanowi 26 miliardów do 1.159 miliardów. Wszakże to jest tak niski procent, że bardzo odbiega od wahań w granicach od 10 do 15%, dopuszczalnych w każdym budżecie.</u> | |
| 220 | - <u xml:id="u-18.5" who="#SKrzyzanowski">Następnie wysuwa się poszczególne tytuły. Wysuwa się pytanie: w jaki sposób mogą być w prowizorium nowe kredyty? W prowizorium rzekomo należy brać stare pozycje i najwyżej dodać jakiś procent. Ależ zatrzymanie kredytów, to znaczy zahamowanie biegu prac, to znaczy przestanie budowania mostów, o ile się buduje, przestanie zakładania szkół. To znaczy zahamowanie biegu życia w państwie. Przecież dlatego, że my zatwierdzamy prowizorium, że się to dzieje dopiero w połowie pierwszego kwartału — Państwo biegu życia wstrzymać nie może.</u> | |
| 221 | - <u xml:id="u-18.6" who="#SKrzyzanowski">Następnie robi się zarzut, iż należy wejść na nową drogę, np. w sprawie budżetu kolejowego, a mianowicie, iż należy ten budżet wyodrębnić, a tymczasem według starych norm ustala się to prowizorium. Ależ dopiero Ministerstwo Skarbu ma złożyć budżet i dopiero ma być wydana ustawa sanacyjna, jeżeli tam nie będą wyodrębnione niektóre rzeczy, to wtedy będziemy mogli o tem mówić. Ale wobec tego, że Ministerstwo nie może złożyć tego budżetu, i wobec tego, że ustawa sanacyjna jeszcze się piszę, mamyż zarzucać, że to jest niezgodnie ułożone z tem, co my mamy dopiero uchwalać? Wszystko to jest zupełnie niezrozumiałe.</u> | |
| 222 | - <u xml:id="u-18.7" who="#SKrzyzanowski">Następnie postawiony jest zarzut, że zestawienie wzrostu cen i kosztów utrzymania doprowadza do wniosku, że urzędników jest za dużo, że część personelu jest zbyteczna. Wniosek jest zupełnie słuszny. Można się z tem zupełnie zgodzić. Urzędników jest za dużo, więc musimy wskutek tego wejść na drogę usunięcia pewnej ilości, co niedawno uchwalił Sejm. Czyż jednak można wyprowadzić wniosek, że tych urzędników już w ciągu tego pierwszego kwartału nie należy utrzymywać? Oni jeszcze są, nie są usunięci. Robiąc ten zarzut powiadamy, czemu ta reparacja stosunków nie jest załatwiona, a przecież, gdyby ci urzędnicy byli dziś usunięci, to należy im się remuneracja, odszkodowanie w postaci trzymiesięcznej gaży. Takie zarzuty uważam za zupełnie niesłuszne i nieuzasadnione.</u> | |
| 223 | - <u xml:id="u-18.8" who="#SKrzyzanowski">P. s. Koerner, o ile występował z krytyką strony ekonomicznej, gospodarczej, to był zupełnie solidarny z tem, co mówił p. s. Stecki. Różnic żadnych nie było. Tylko te może, że wysunął szczegóły, że niektóre z tych szczegółów były nowe, ale ogólne tło było to samo, i to, co w tej chwili poruszam, w jednakowym stopniu jest odpowiedzią na zarzuty tak jednego jak i drugiego z pp. senatorów.</u> | |
| 224 | - <u xml:id="u-18.9" who="#SKrzyzanowski">Co się tyczy poszczególnych zarzutów s. Koernera, to zarzuty dotyczące węzła kolejowego, rozbudowy, kwestii dworca kolejowego i t. d. nie są poważne. Tu powinna być mowa o koniecznościach państwowych, a zdaje mi się te sprawy tem zupełnie nie są. Słowem, z tych zarzutów, jakie były robione w dziedzinie gospodarczej przez obu panów senatorów, przychodzimy do wniosku, że są one tyleż słuszne i taką samą mają wartość, co zarzuty na poprzedniem posiedzeniu Senatu rzucone przez prawicę mianowicie, że niesłuszne i bezzasadne jest emitowanie przez Ministerstwo Skarbu bonów skarbowych.</u> | |
| 225 | - <u xml:id="u-18.10" who="#SKrzyzanowski">Z tego co mówię, bynajmniej nie chcę, aby Wysoka Izba wnioskowała, że pod wszystkiem co Ministerstwo Skarbu zapoczątkowuje, ja się podpisuję. Stoimy w przededniu reform, w przededniu zapoczątkowania rzeczy spornych i trudnych, i dlatego wszystkich nas czeka ciężka i trudna praca analizy i krytyki tych zapoczątkowań, szczegółowa ocena budżetu, tego prawdziwego budżetu, który będzie złożony i tam będzie dopiero miejsce na ocenę poszczególnych pozycji i wtedy być może wypadnie w stosunku bądź do całości, bądź do szczegółowych części zająć stanowisko inne. Ale jestem zdania, że przyjąć to prowizorium jest koniecznością państwową.</u> | |
| 226 | - <u xml:id="u-18.11" who="#SKrzyzanowski">Co się tyczy zarzutów innych, o których mówił s. Koerner, w dziedzinie krzywd jakie dzieją się ludności żydowskiej, to muszę zaznaczyć, że o ile zachodzą rzeczywiście wypadki łamania Konstytucji, to, oczywiście, Konstytucja powinna być w całej pełni utrzymana.</u> | |
| 227 | - <u xml:id="u-18.12" who="#SKrzyzanowski">Proszę Panów, klub, do którego mam zaszczyt należeć, przyjmuje prowizorium w całości, jak również przyjmuje rezolucję, zgłoszoną przez s. Buzka.</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Dyskusja wyczerpana. Głos ma jeszcze s. referent.</u> | |
| 228 | 223 | </div> |
| 229 | 224 | <div xml:id="div-19"> |
| 230 | - <u xml:id="u-19.0" who="#Marszalek">Dyskusja wyczerpana. Głos ma jeszcze s. referent.</u> | |
| 225 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Metoda, którą zastosowałem, żeby wyjaśnić cyfry, zawarte w art. 1 i 2 prowizorium budżetowego, była przedmiotem krytyki zwłaszcza s. Koernera. Muszę zwrócić uwagę, iż metoda ta nie jest moim wynalazkiem, ale stosuje ją międzynarodowy instytut statystyczny w Hadze, jak i biuro ekonomiczne Ligi Narodów, która w swoich pracach pierwsza ją wprowadziła.</u> | |
| 226 | + <u xml:id="u-19.1" who="#SBuzek">Zresztą każdy z szanownych Panów Kolegów mógł na podstawie cyfr, które przytoczyłem, skonstatować stopień dokładności, względnie stopień niedokładności tej metody. Opiera się ona na rachunku prawdopodobieństwa, który ma to do siebie, że to prawdopodobieństwo jest albo mniejsze albo większe. W każdym razie podałem cyfry, które dowodzą, że stosowanie tej metody nawet na naszym gruncie, jest możliwe bez zbyt wielkiego błędu. Nie mogę wykazywać tych cyfr w ten sposób, jak to uczyniono w sprawozdaniu Komisji Skarbowo-Budżetowej sejmowej — cyfry te podał szanowny Pan s. Nowodworski — a nie mogę z tego powodu, że metoda tutaj zastosowana nie jest ścisłą i daje pole do najróżniejszych kombinacji.</u> | |
| 227 | + <u xml:id="u-19.2" who="#SBuzek">Szanowny p. s. Nowodworski twierdzi, że tu jest zawarte 159 miliardów plus 26 miliardów kredytów nowych, które do przewidzianego budżetu nie należą i jeszcze inne rzeczy wytknął, ale zapomniał p. s. Nowodworski zaznaczyć, że tu musimy zwrócić uwagę na inne jeszcze cyfry, na wysokość kredytów drożyźnianych. Te kredyty wynoszą 417 miliardów, kwota stosunkowo niska w stosunku do drożyzny. Ja znałem dokładnie sposób powstawania tych cyfr i dlatego wołałem się na nich nie opierać, bo uważam, że gdybym się na nich opierał, to nie stosowałbym metody tak ścisłej, jak ta, którą zastosowałem. Oczywiście nie powinienem był tutaj przytaczać poszczególnych cyfr kredytów, t. zw. nowych, a to z tego powodu, że także w pierwszym kwartale 1922 r.</u> | |
| 228 | + <u xml:id="u-19.3" who="#SBuzek">Było mnóstwo kredytów nowych, kredytów nadzwyczajnych, a jest prawdopodobne że mniej więcej w tej samej mierze będzie się to powtarzało także w roku 1923, bo życie państwowe odbywa się przecież według pewnych prawideł, chyba że przyjdą takie wypadki, jak np. wojna, które wszystko z gruntu zmieniają. Wśród normalnych warunków te stosunki nie zmieniają się z taką szybkością, żeby rachunku prawdopodobieństwa nie można było stosować i do kredytów nadzwyczajnych.</u> | |
| 229 | + <u xml:id="u-19.4" who="#SBuzek">Byłoby rzeczą bardzo wskazaną, aby powiedzieć kilka słów o bardzo ważnej kwestii ekonomicznej, którą poruszył kolega s. Stecki. Jednak zdaje mi się, że na dłuższe omówienie tej sprawy potrzebowałbym conajmniej 20 minut, dlatego zrezygnuję z polemiki. Może, gdy będzie na porządku dziennym, przedłożenie rządowe o naprawie gospodarki skarbowej będziemy mogli nad tem debatować.</u> | |
| 230 | + <u xml:id="u-19.5" who="#SBuzek">Co się tyczy naszej rezolucji, to oczywiście nie stoję na tem stanowisku i także w Komisji nikt na niem nie stał, iżby ta rezolucja zawierała jakąś niedozwoloną Senatowi inicjatywę ustawodawczą. Muszę powiedzieć, że jest powszechnie przyjętym zwyczajem parlamentarnym, że uchwalając projekty ustaw wolno przy nich uchwalać także rezolucje, które oczywiście nie mają tej siły co ustawa, ani tej siły, jaką ma inicjatywa ustawodawcza, np. Rządu albo Sejmu.</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-19.6" who="#SBuzek">A więc prosiłbym także o uchwalenie rezolucji.</u> | |
| 231 | 232 | </div> |
| 232 | 233 | <div xml:id="div-20"> |
| 233 | - <u xml:id="u-20.0" who="#SBuzek">Wysoki Senacie! Metoda, którą zastosowałem, żeby wyjaśnić cyfry, zawarte w art. 1 i 2 prowizorium budżetowego, była przedmiotem krytyki zwłaszcza s. Koernera. Muszę zwrócić uwagę, iż metoda ta nie jest moim wynalazkiem, ale stosuje ją międzynarodowy instytut statystyczny w Hadze, jak i biuro ekonomiczne Ligi Narodów, która w swoich pracach pierwsza ją wprowadziła.</u> | |
| 234 | - <u xml:id="u-20.1" who="#SBuzek">Zresztą każdy z szanownych Panów Kolegów mógł na podstawie cyfr, które przytoczyłem, skonstatować stopień dokładności, względnie stopień niedokładności tej metody. Opiera się ona na rachunku prawdopodobieństwa, który ma to do siebie, że to prawdopodobieństwo jest albo mniejsze albo większe. W każdym razie podałem cyfry, które dowodzą, że stosowanie tej metody nawet na naszym gruncie, jest możliwe bez zbyt wielkiego błędu. Nie mogę wykazywać tych cyfr w ten sposób, jak to uczyniono w sprawozdaniu Komisji Skarbowo-Budżetowej sejmowej — cyfry te podał szanowny Pan s. Nowodworski — a nie mogę z tego powodu, że metoda tutaj zastosowana nie jest ścisłą i daje pole do najróżniejszych kombinacji.</u> | |
| 235 | - <u xml:id="u-20.2" who="#SBuzek">Szanowny p. s. Nowodworski twierdzi, że tu jest zawarte 159 miliardów plus 26 miliardów kredytów nowych, które do przewidzianego budżetu nie należą i jeszcze inne rzeczy wytknął, ale zapomniał p. s. Nowodworski zaznaczyć, że tu musimy zwrócić uwagę na inne jeszcze cyfry, na wysokość kredytów drożyźnianych. Te kredyty wynoszą 417 miliardów, kwota stosunkowo niska w stosunku do drożyzny. Ja znałem dokładnie sposób powstawania tych cyfr i dlatego wołałem się na nich nie opierać, bo uważam, że gdybym się na nich opierał, to nie stosowałbym metody tak ścisłej, jak ta, którą zastosowałem. Oczywiście nie powinienem był tutaj przytaczać poszczególnych cyfr kredytów, t. zw. nowych, a to z tego powodu, że także w pierwszym kwartale 1922 r.</u> | |
| 236 | - <u xml:id="u-20.3" who="#SBuzek">było mnóstwo kredytów nowych, kredytów nadzwyczajnych, a jest prawdopodobne że mniej więcej w tej samej mierze będzie się to powtarzało także w roku 1923, bo życie państwowe odbywa się przecież według pewnych prawideł, chyba że przyjdą takie wypadki, jak np. wojna, które wszystko z gruntu zmieniają. Wśród normalnych warunków te stosunki nie zmieniają się z taką szybkością, żeby rachunku prawdopodobieństwa nie można było stosować i do kredytów nadzwyczajnych.</u> | |
| 237 | - <u xml:id="u-20.4" who="#SBuzek">Byłoby rzeczą bardzo wskazaną, aby powiedzieć kilka słów o bardzo ważnej kwestii ekonomicznej, którą poruszył kolega s. Stecki. Jednak zdaje mi się, że na dłuższe omówienie tej sprawy potrzebowałbym conajmniej 20 minut, dlatego zrezygnuję z polemiki. Może, gdy będzie na porządku dziennym, przedłożenie rządowe o naprawie gospodarki skarbowej będziemy mogli nad tem debatować.</u> | |
| 238 | - <u xml:id="u-20.5" who="#SBuzek">Co się tyczy naszej rezolucji, to oczywiście nie stoję na tem stanowisku i także w Komisji nikt na niem nie stał, iżby ta rezolucja zawierała jakąś niedozwoloną Senatowi inicjatywę ustawodawczą. Muszę powiedzieć, że jest powszechnie przyjętym zwyczajem parlamentarnym, że uchwalając projekty ustaw wolno przy nich uchwalać także rezolucje, które oczywiście nie mają tej siły co ustawa, ani tej siły, jaką ma inicjatywa ustawodawcza, np. Rządu albo Sejmu.</u> | |
| 239 | - <u xml:id="u-20.6" who="#SBuzek">A więc prosiłbym także o uchwalenie rezolucji.</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania. Jest postawiony wniosek przez referenta o przyjęcie ustawy o prowizorium budżetowem bez zmian. Poprawek nie wniesiono, zatem stawiam pod głosowanie wniosek referenta w pozytywnej formie. Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Biuro jest zgodne, że stoi większość — prowizorium przyjęto.</u> | |
| 235 | + <u xml:id="u-20.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do rezolucji, o ile nie usłyszę protestu...</u> | |
| 236 | + <u xml:id="u-20.2" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Prosimy o głosowanie.)</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-20.3" who="#Marszałek">Stawiam pod głosowanie rezolucję, przyjętą przez Komisję Budżetową. Proszę Senatorów, którzy są za rezolucją Komisji, aby wstali. Stoi większość — rezolucja przyjęta.</u> | |
| 238 | + <u xml:id="u-20.4" who="#Marszałek">Przystępujemy do nr. 3 porządku dziennego: Nowela do ustawy z dnia 18 lipca 1922 r. w przedmiocie nadania mocy prawnej kontraktom pozbycia nieruchomości, zawieranym w czasie od 11 listopada 1918 r. do końca kwietnia 1922 r. w okręgu sądu powiatowego w Czersku na Pomorzu, z pominięciem przepisów o przewłaszczeniu.</u> | |
| 239 | + <u xml:id="u-20.5" who="#Marszałek">Głos ma senator Siennicki.</u> | |
| 240 | 240 | </div> |
| 241 | 241 | <div xml:id="div-21"> |
| 242 | - <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania. Jest postawiony wniosek przez referenta o przyjęcie ustawy o prowizorium budżetowem bez zmian. Poprawek nie wniesiono, zatem stawiam pod głosowanie wniosek referenta w pozytywnej formie. Proszę Senatorów, którzy są za tym wnioskiem, aby wstali. Biuro jest zgodne, że stoi większość — prowizorium przyjęto.</u> | |
| 243 | - <u xml:id="u-21.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do rezolucji, o ile nie usłyszę protestu...</u> | |
| 244 | - <u xml:id="u-21.2" who="#komentarz">(S. Woźnicki:</u> | |
| 245 | - <u xml:id="u-21.3" who="#Marszalek">Prosimy o głosowanie).</u> | |
| 246 | - <u xml:id="u-21.4" who="#Marszalek">Stawiam pod głosowanie rezolucję, przyjętą przez Komisję Budżetową. Proszę Senatorów, którzy są za rezolucją Komisji, aby wstali. Stoi większość — rezolucja przyjęta.</u> | |
| 247 | - <u xml:id="u-21.5" who="#Marszalek">Przystępujemy do nr. 3 porządku dziennego: Nowela do ustawy z dnia 18 lipca 1922 r. w przedmiocie nadania mocy prawnej kontraktom pozbycia nieruchomości, zawieranym w czasie od 11 listopada 1918 r. do końca kwietnia 1922 r. w okręgu sądu powiatowego w Czersku na Pomorzu, z pominięciem przepisów o przewłaszczeniu.</u> | |
| 248 | - <u xml:id="u-21.6" who="#Marszalek">Głos ma senator Siennicki.</u> | |
| 242 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SSiennicki">Wysoki Senacie! Przedmiotem mojego referatu jest ustawa bardzo krótka, bo zawierająca tylko jeden merytoryczny artykuł. Idzie tu o przedłużenie mocy ustawy z dnia 18 lipca 1922 r. Artykuł ten uchwalony 10 lutego r. b. przez Sejm brzmi:</u> | |
| 243 | + <u xml:id="u-21.1" who="#SSiennicki">„Z uprawnień, nadanych nabywcom mocą tej ustawy, mogą oni korzystać w przeciągu jednego roku od dnia uchwalenia tej ustawy”.</u> | |
| 244 | + <u xml:id="u-21.2" who="#SSiennicki">Właściwie należy się kilka słów wyjaśnienia, co do znaczenia ustawy z dnia 18 lipca 1922 r. Z punktu widzenia praworządności podobne ustawy nie są pożądane. Stanowią one wyjątek i są uzasadnione tylko oczywiście okolicznościami wyjątkowemi. Otóż w danym wypadku te okoliczności wyjątkowe istniały. Mianowicie w 1918 r. w czasie zawieruchy wojennej, w Czersku na Pomorzu, gdzie przedtem urzędowało 3 sędziów pokoju, którzy zajmowali się przewłaszczeniem, naraz tych sędziów zabrakło i został się jeden niemiec Grafe, który odmawiał przewłaszczenia, t. j. legalizowania kontraktów kupna-sprzedaży i skierowywał strony zainteresowane do pisarza Gaczkowskiego, który jakkolwiek w ustawie jest powiedziane, że to jest pisarz prywatny, ale faktycznie nie był prywatnym pisarzem, ale tłómaczem sądowym, który faktycznie załatwiał takie czynności pod kierunkiem sędziego. Jednak ten sędzia umył ręce od tego i pozostawił samodzielne załatwianie pisarzowi, który te czynności rzeczywiście załatwiał. Następnie obie strony i sprzedający i kupujący legalizowali u władz podpisy czyli właściwie zgoda stron została wyrażona.</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-21.3" who="#SSiennicki">Sposób takiego załatwiania jest odpowiedni w Małopolsce, ale na Pomorzu istnieją inne prawa, które wymagają jeszcze stawiennictwa stron w odpowiednich urzędach hipotecznych albo u sędziów pokoju. To nie zostało załatwione i z tego powodu, kiedy marka zaczęła spadać, poprzedni sprzedawcy zaczęli występować o zwrot sprzedanych nieruchomości. Naturalnie nabywcom stała się krzywda. Otóż ustawa z 18 lipca dawała możność wykonania tych czynności jeszcze w przeciągu pół roku, to półrocze minęło i nie wszyscy wykonali te czynności. Zdawało się, że kto nie wykona, sam będzie winien, tymczasem z wyjaśnień, które przytoczono w Sejmie, widzimy, iż to nie stało się z winy samych kontrahentów, ale sądy nie mogły tego wszystkiego załatwić, co w dodatku ustawą lipcową było przewidziane. Komisja Prawnicza proponowała termin roczny. Półroczny termin został postawiany na wniosek Ministerstwa Sprawiedliwości, które omyliło się pod tym względem i obecnie właściwie Sejm uchwalił termin roczny, jaki pierwotnie proponował, czyli chodzi właściwie o przedłużenie na jeszcze jedno półrocze.</u> | |
| 246 | + <u xml:id="u-21.4" who="#SSiennicki">Z tych względów, ponieważ to było w założeniach projektu tej ustawy, mam zaszczyt prosić Wysoką Izbę o uchwalenie ustawy w całości. Idzie o przedłużenie jeszcze na pół roku czyli na 6 miesięcy mocy ustawy z dnia 18 lipca.</u> | |
| 249 | 247 | </div> |
| 250 | 248 | <div xml:id="div-22"> |
| 251 | - <u xml:id="u-22.0" who="#SSiennicki">Wysoki Senacie! Przedmiotem mojego referatu jest ustawa bardzo krótka, bo zawierająca tylko jeden merytoryczny artykuł. Idzie tu o przedłużenie mocy ustawy z dnia 18 lipca 1922 r. Artykuł ten uchwalony 10 lutego r. b. przez Sejm brzmi:</u> | |
| 252 | - <u xml:id="u-22.1" who="#SSiennicki">„Z uprawnień, nadanych nabywcom mocą tej ustawy, mogą oni korzystać w przeciągu jednego roku od dnia uchwalenia tej ustawy”.</u> | |
| 253 | - <u xml:id="u-22.2" who="#SSiennicki">Właściwie należy się kilka słów wyjaśnienia, co do znaczenia ustawy z dnia 18 lipca 1922 r. Z punktu widzenia praworządności podobne ustawy nie są pożądane. Stanowią one wyjątek i są uzasadnione tylko oczywiście okolicznościami wyjątkowemi. Otóż w danym wypadku te okoliczności wyjątkowe istniały. Mianowicie w 1918 r. w czasie zawieruchy wojennej, w Czersku na Pomorzu, gdzie przedtem urzędowało 3 sędziów pokoju, którzy zajmowali się przewłaszczeniem, naraz tych sędziów zabrakło i został się jeden niemiec Grafe, który odmawiał przewłaszczenia, t. j. legalizowania kontraktów kupna-sprzedaży i skierowywał strony zainteresowane do pisarza Gaczkowskiego, który jakkolwiek w ustawie jest powiedziane, że to jest pisarz prywatny, ale faktycznie nie był prywatnym pisarzem, ale tłómaczem sądowym, który faktycznie załatwiał takie czynności pod kierunkiem sędziego. Jednak ten sędzia umył ręce od tego i pozostawił samodzielne załatwianie pisarzowi, który te czynności rzeczywiście załatwiał. Następnie obie strony i sprzedający i kupujący legalizowali u władz podpisy czyli właściwie zgoda stron została wyrażona.</u> | |
| 254 | - <u xml:id="u-22.3" who="#SSiennicki">Sposób takiego załatwiania jest odpowiedni w Małopolsce, ale na Pomorzu istnieją inne prawa, które wymagają jeszcze stawiennictwa stron w odpowiednich urzędach hipotecznych albo u sędziów pokoju. To nie zostało załatwione i z tego powodu, kiedy marka zaczęła spadać, poprzedni sprzedawcy zaczęli występować o zwrot sprzedanych nieruchomości. Naturalnie nabywcom stała się krzywda. Otóż ustawa z 18 lipca dawała możność wykonania tych czynności jeszcze w przeciągu pół roku, to półrocze minęło i nie wszyscy wykonali te czynności. Zdawało się, że kto nie wykona, sam będzie winien, tymczasem z wyjaśnień, które przytoczono w Sejmie, widzimy, iż to nie stało się z winy samych kontrahentów, ale sądy nie mogły tego wszystkiego załatwić, co w dodatku ustawą lipcową było przewidziane. Komisja Prawnicza proponowała termin roczny. Półroczny termin został postawiany na wniosek Ministerstwa Sprawiedliwości, które omyliło się pod tym względem i obecnie właściwie Sejm uchwalił termin roczny, jaki pierwotnie proponował, czyli chodzi właściwie o przedłużenie na jeszcze jedno półrocze.</u> | |
| 255 | - <u xml:id="u-22.4" who="#SSiennicki">Z tych względów, ponieważ to było w założeniach projektu tej ustawy, mam zaszczyt prosić Wysoką Izbę o uchwalenie ustawy w całości. Idzie o przedłużenie jeszcze na pół roku czyli na 6 miesięcy mocy ustawy z dnia 18 lipca.</u> | |
| 249 | + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Nikt głosu nie żąda. Stawiam pod głosowanie ustawę, zmieniającą ustawę z 18 lipca 1922 r. w przedmiocie nadania mocy prawnej kontraktom pozbycia nieruchomości.</u> | |
| 250 | + <u xml:id="u-22.1" who="#Marszałek">Proszę Senatorów, którzy są za całą ustawą, ażeby wstali. Stoi większość, stwierdzam, że ustawa w brzmieniu przyjętem przez Sejm bez zmiany i tu została przyjęta.</u> | |
| 251 | + <u xml:id="u-22.2" who="#Marszałek">Teraz przystępujemy do wniosku senatora interpelanta Adama, i za zgodą Ministra Skarbu dyskusja nad odczytaną przeze mnie interpelacją będzie się mogła odbyć, o ile nikt nie zaprotestuje.</u> | |
| 256 | 252 | </div> |
| 257 | 253 | <div xml:id="div-23"> |
| 258 | - <u xml:id="u-23.0" who="#Marszalek">Nikt głosu nie żąda. Stawiam pod głosowanie ustawę, zmieniającą ustawę z 18 lipca 1922 r. w przedmiocie nadania mocy prawnej kontraktom pozbycia nieruchomości.</u> | |
| 259 | - <u xml:id="u-23.1" who="#Marszalek">Proszę Senatorów, którzy są za całą ustawą, ażeby wstali. Stoi większość, stwierdzam, że ustawa w brzmieniu przyjętem przez Sejm bez zmiany i tu została przyjęta.</u> | |
| 260 | - <u xml:id="u-23.2" who="#Marszalek">Teraz przystępujemy do wniosku senatora interpelanta Adama, i za zgodą Ministra Skarbu dyskusja nad odczytaną przeze mnie interpelacją będzie się mogła odbyć, o ile nikt nie zaprotestuje.</u> | |
| 254 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SWoźnicki">Może tę dyskusję odłożyć na czas późniejszy, abyśmy się mogli zapoznać ze sprawą?</u> | |
| 261 | 255 | </div> |
| 262 | 256 | <div xml:id="div-24"> |
| 263 | - <u xml:id="u-24.0" who="#SWoznicki">Może tę dyskusję odłożyć na czas późniejszy, abyśmy się mogli zapoznać ze sprawą?</u> | |
| 257 | + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Głosowania nad interpelacją niema. Jeśli więc nikt nie zaprotestuje, otworzę dyskusję.</u> | |
| 264 | 258 | </div> |
| 265 | 259 | <div xml:id="div-25"> |
| 266 | - <u xml:id="u-25.0" who="#Marszalek">Głosowania nad interpelacją niema. Jeśli więc nikt nie zaprotestuje, otworzę dyskusję.</u> | |
| 260 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SWoźnicki">Protestujemy.</u> | |
| 261 | + <u xml:id="u-25.1" who="#komentarz">(Wstają senatorowie z klubu Wyzwolenie).</u> | |
| 267 | 262 | </div> |
| 268 | 263 | <div xml:id="div-26"> |
| 269 | - <u xml:id="u-26.0" who="#SWoznicki">Protestujemy.</u> | |
| 270 | - <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Wstają senatorowie z klubu Wyzwolenie).</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-26.0" who="#SKrzyżanowski">P. Minister dał wyjaśnienie.</u> | |
| 271 | 265 | </div> |
| 272 | 266 | <div xml:id="div-27"> |
| 273 | - <u xml:id="u-27.0" who="#SKrzyzanowski">P. Minister dał wyjaśnienie.</u> | |
| 274 | - </div> | |
| 275 | - <div xml:id="div-28"> | |
| 276 | - <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">Chodzi o to, że dopiero za dwa tygodnie odbędzie się najbliższe posiedzenie Senatu, a jest rzekomo niepokój co do rozporządzenia Ministra Skarbu; jeśli jednak ktoś zaprotestuje, nie może być dyskusji. Wobec protestu dyskusja musi się odbyć na przyszłem posiedzeniu.</u> | |
| 277 | - <u xml:id="u-28.1" who="#Marszalek">Proponuję odbycie najbliższego posiedzenia od jutra za dwa tygodnie, ponieważ Sejm nie przygotował jeszcze materiału. Prawdopodobnie posiedzenie odbędzie się przed południem. Porządku dziennego ustalić jeszcze nie mogę, między innemi będzie sprawa o Trybunale Stanu.</u> | |
| 278 | - <u xml:id="u-28.2" who="#Marszalek">Uprzedzam członków Komisji Prawniczej, że będą musieli się zjechać najmniej na dwa, trzy dni przedtem. Dalej przypuszczam, że Komisja Regulaminowa będzie już miała posiedzenie we czwartek.</u> | |
| 279 | - <u xml:id="u-28.3" who="#Marszalek">Zamykani posiedzenie.</u> | |
| 280 | - <u xml:id="u-28.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia godz. 7 min. 35).</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-27.0" who="#Marszałek">Chodzi o to, że dopiero za dwa tygodnie odbędzie się najbliższe posiedzenie Senatu, a jest rzekomo niepokój co do rozporządzenia Ministra Skarbu; jeśli jednak ktoś zaprotestuje, nie może być dyskusji. Wobec protestu dyskusja musi się odbyć na przyszłem posiedzeniu.</u> | |
| 268 | + <u xml:id="u-27.1" who="#Marszałek">Proponuję odbycie najbliższego posiedzenia od jutra za dwa tygodnie, ponieważ Sejm nie przygotował jeszcze materiału. Prawdopodobnie posiedzenie odbędzie się przed południem. Porządku dziennego ustalić jeszcze nie mogę, między innemi będzie sprawa o Trybunale Stanu.</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-27.2" who="#Marszałek">Uprzedzam członków Komisji Prawniczej, że będą musieli się zjechać najmniej na dwa, trzy dni przedtem. Dalej przypuszczam, że Komisja Regulaminowa będzie już miała posiedzenie we czwartek.</u> | |
| 270 | + <u xml:id="u-27.3" who="#Marszałek">Zamykani posiedzenie.</u> | |
| 271 | + <u xml:id="u-27.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia godz. 7 min. 35).</u> | |
| 281 | 272 | </div> |
| 282 | 273 | </body> |
| 283 | 274 | </text> |
| ... | ... |
1922-1927/senat/posiedzenia/pp/192227-snt-ppxxx-00012-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00012-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-192227-snt-ppxxx-00012-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>12 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,54 +23,48 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="DyrektorDepartamentupStatkiewicz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Dyrektor Departamentu p. Statkiewicz</persName> | |
| 26 | + <person xml:id="DyrektorDepartamentuStatkiewicz" role="speaker"> | |
| 27 | + <persName>Dyrektor Departamentu Statkiewicz</persName> | |
| 28 | 28 | </person> |
| 29 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 30 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 31 | - </person> | |
| 32 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 29 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 33 | 30 | <persName>Marszałek</persName> |
| 34 | 31 | </person> |
| 35 | - <person xml:id="OKRESI" role="speaker"> | |
| 36 | - <persName>OKRES I.</persName> | |
| 37 | - </person> | |
| 38 | - <person xml:id="RZECZYPOSPOLITEJPOLSKIEJ" role="speaker"> | |
| 39 | - <persName>RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ.</persName> | |
| 40 | - </person> | |
| 41 | - <person xml:id="S" role="speaker"> | |
| 42 | - <persName>S.</persName> | |
| 32 | + <person xml:id="SBraude" role="speaker"> | |
| 33 | + <persName>S Braude</persName> | |
| 43 | 34 | </person> |
| 44 | 35 | <person xml:id="SAdam" role="speaker"> |
| 45 | 36 | <persName>S. Adam</persName> |
| 46 | 37 | </person> |
| 47 | - <person xml:id="SBalinski" role="speaker"> | |
| 38 | + <person xml:id="SBaliński" role="speaker"> | |
| 48 | 39 | <persName>S. Baliński</persName> |
| 49 | 40 | </person> |
| 50 | 41 | <person xml:id="SBanaszak" role="speaker"> |
| 51 | 42 | <persName>S. Banaszak</persName> |
| 52 | 43 | </person> |
| 53 | - <person xml:id="SKarpinski" role="speaker"> | |
| 44 | + <person xml:id="SKarpiński" role="speaker"> | |
| 54 | 45 | <persName>S. Karpiński</persName> |
| 55 | 46 | </person> |
| 56 | 47 | <person xml:id="SKasznica" role="speaker"> |
| 57 | 48 | <persName>S. Kasznica</persName> |
| 58 | 49 | </person> |
| 59 | - <person xml:id="SksAdamski" role="speaker"> | |
| 60 | - <persName>S. ks. Adamski</persName> | |
| 61 | - </person> | |
| 62 | 50 | <person xml:id="SSzarski" role="speaker"> |
| 63 | 51 | <persName>S. Szarski</persName> |
| 64 | 52 | </person> |
| 65 | 53 | <person xml:id="SSzczeponik" role="speaker"> |
| 66 | 54 | <persName>S. Szczeponik</persName> |
| 67 | 55 | </person> |
| 68 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 56 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 69 | 57 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 70 | 58 | </person> |
| 71 | - <person xml:id="WicemarszalekWoznicki" role="speaker"> | |
| 59 | + <person xml:id="SksAdamski" role="speaker"> | |
| 60 | + <persName>S. ks. Adamski</persName> | |
| 61 | + </person> | |
| 62 | + <person xml:id="WicemarszałekWoźnicki" role="speaker"> | |
| 72 | 63 | <persName>Wicemarszałek Woźnicki</persName> |
| 73 | 64 | </person> |
| 65 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 66 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 67 | + </person> | |
| 74 | 68 | </particDesc> |
| 75 | 69 | </profileDesc> |
| 76 | 70 | </teiHeader> |
| ... | ... |