metaopis.tex 54.8 KB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446
\documentclass[a4paper,12pt]{article}
\usepackage[utf8]{inputenc}

\usepackage[T1]{fontenc}
\usepackage[english, polish]{babel}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage{tikz}
\usetikzlibrary{conceptgraph}

\newcommand{\sg}{{\it sg} }
\newcommand{\pl}{{\it pl} }
\newcommand{\mass}{{\it mass} }

\title{Koncepcja metaopisu semantycznego}
\author{Wojciech Jaworski}

\begin{document}

\maketitle

\section{Wprowadzenie}

Znaczenie wypowiedzeń reprezentowane jest w systemie dwupoziomowo.
Najpierw za pomocą grafu semantycznego opisującego występujące w tekście pojęcia
oraz relacje pomiędzy nimi a następnie w postaci formuły logiki pierwszego rzędu
rozszerzonej o predykat metajęzykowy i dodatkowe kwantyfikatory.

Różnica pomiędzy reprezentacjami polega na tym, że
graf semantyczny jest bliższy składni, natomiast formuła logiczna posiada formalnie zdefiniowaną semantykę.
Formuła logiczna jest generowana z grafu semantycznego za pomocą algorytmu, co pozwala przenieść
formalną semantykę na graf.

Podstawy reprezentacji zostały opracowane w ramach projektu Clarin i
są opisane w dokumencie: ``Język reprezentacji znaczenia dla języka
polskiego'' oraz szkicowo opublikowane na konferencji COLING 2016 w 
pracy ``ENIAM: Categorial Syntactic-Semantic Parser for Polish''.
Poniżej zostanie opisane sposób w jaki poszczególne zjawiska składniowe 
są reprezentowane za pomocą grafów pojęć. Opis ma charakter techniczny 
i nie obejmuje rozważań dotyczących teoriomodelowej semantyki poszczególnych konstrukcji, 
analizy możliwych reprezentacji ani kontekstów literaturowych. 
Celem, oprócz opisania zasad tworzenia form logicznych przez parser ENIAM
jest określenie formatu zasobów leksykalnych potrzebnych do ich wygenerowania.

\section{Pojęcia i relacje między pojęciami}
Formuły naszego języka reprezentacji znaczenia wyrażamy graficznie
w formie grafów semantycznych. % równoważnych tradycyjnie rozumianym formułom logicznym.
Przykładowo dla zdania {\it Słoń trąbi} uzyskamy graf 

\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]

W powyższym grafie pudełka reprezentują obiekty, o których jest mowa.
Występuje zatem obiekt {\it słoń} i zdarzenie {\it trąbić},
Symbol $\sg$ określa liczność obiektów jako dokładnie 1.
Oprócz niego stosujemy symbol $\pl$ na określenie liczności większej niż 1 oraz $\mass$ by wskazać pojęcia niepoliczalne.
Rzeczowniki plurale tantum nie wnoszą informacji o liczności.
%TODO \sg to mogłaby być relacją

Kółeczka reprezentują relacje między obiektami.
Init wskazuje na to, że {\it słoń} jest inicjatorem {\it trąbienia},
a Pres na to, że zdarzenie jest równoczesne z czasem jego wypowiedzenia.
%TODO unaukowić i zrobić opis semantyczny czasu 
Strzałka wchodząca to pierwszy argument, wychodząca drugi.
Źródłem informacji o relacjach łączących czasowniki 
(a w przyszłości również rzeczowniki, przymiotniki i przysłówki) z ich argumentami jest Walenty.

Zewnętrzna ramka to kontekst. Reprezentuje on sytuację, czyli 
podzbiór czasoprzestrzeni, w którym istnieją byty wskazane przez pojęcia w pudełkach
i zachodzą wymienione w kółeczkach relacje pomiędzy nimi.

Standardowo każdej jednostce leksykalnej (leksemowi lub wyrażeniu wielosłownemu) 
zawartej w zdaniu odpowiada pudełko, a relacji składniowej kółeczko.
Pudełka zawierają sensy jednostek leksykalnych oraz ich liczbę, a w przypadku 
nazw własnych nazwę i typ nazwy własnej np {\it Franciszek trąbi}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg osoba ``Franciszek''};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]

\section{Niejawne argumenty semantyczne}

Dla zdania {\it Ty biegniesz} otrzymamy reprezentację z argumentem okazjonalnym (indexical)
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg {\it indexical} ty};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
a dla zdania {\it On biegnie} otrzymamy reprezentację z argumentem deiktycznym 
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg {\it deictic} on};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
lub koreferencyjnym
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg {\it coreferential} on};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
Kiedy podmiot nie jest dany w sposób jawny, jest reprezentowany za pomocą niemego zaimka {\it pro}
np. {\it Biegnę}.:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg {\it pri} {\it indexical} pro};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]

\section{Kwantyfikatory i pojemniki}
Liczebniki, kwantyfikatory i określenia częstości traktujemy jak posostałe pojęcia np.
{\it Dwa słonie trąbią}, {\it Każdy słoń trąbi codziennie}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Quant};
\node[concept, right=1cm of sk] (k) {dwa};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, below=0.5cm of t] (tc) {Quant};
\node[relation, below=0.5cm of s] (sk) {Quant};
\node[concept, below=0.5cm of tc] (c) {codziennie};
\node[concept, below=0.5cm of sk] (k) {każdy};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(tc)(c)(sk)(k)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {tc};
\edge {tc} {c};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\end{tikzpicture}\]

Pojemniki są to rzeczowniki określające ilość bądź miarę swoich podrzędników, np {\it Kucharz posolił wszystkie dania dwoma łyżkami soli.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_sol.png}

%TODO po jako kwantyfikator/dystrybutywne: Mężczyźni noszą po jednej brodzie
%TODO wszyscy z wyjątkiem, wszyscy z wyjątkiem co najwyżej trzech, prawie każdy, prawie wszyscy, tylko
%TODO każdy ... pewien: Każda postć reprezentuje pewną postawę
%TODO każdy ... inny

\section{Pojęcia funktorowate}
W niektórych sytuacjach pojęcia mają charakter funkcji biorących odniesienie jednego ze 
swych podrzędników i określających swoje odniesienie na tej podstawie, np odniesieniem frazy 
{\it pod stołem} będzie miejsce znajdujące się poniżej jakiegoś {\it stołu}.
Podobnie przy frazie {\it kolor piłki} mamy {\it piłkę}, z której wyłuskujemy cechę.
Tego typu zależności oznaczamy za pomocą relacji Ref:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pod};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Ref};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg stół};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {kolor};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Ref};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg piłka};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]

Spojniki podrzędne traktujemy analogicznie jak przyimki, jako 
operatory, które wyłuskują cechę sytuaji będącej ich argumentem.

\section{Relacje przestrzenne}
Zazwyczaj wyrażane przez wyrażenia przyimkowe, przysłówki bądź zdania podrzędne.
Przyimki lokatywne reprezentują relacje pomiędzy miejscami.
Przyimki te mogą być modyfikowane, np. {\it dość głęboko w szafie}.

Relacja Location (Loc) wskazuje położenie sytuacji / zdarzenia.
Relacje Location Source (Loc Src), Location Goal (Loc Goal), Path informują o obecności i kierunku ruchu.
{\it Z Poznania jedzie pociąg przez Warszawę.}:

\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {jechać};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg pociąg};
\node[relation, above=5mm of b] (e) {Loc Src};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {z};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Ref};
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg miasto ''Poznań''};
\node[relation, below=5mm of b] (i) {Path};
\node[concept, right=10mm of i] (j) {przez};
\node[relation, right=10mm of j] (k) {Ref};
\node[concept, right=10mm of k] (l) {\sg miasto ''Warszawa''};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(i)(j)(k)(l)}{};
\edge{b}{c};
\edge{cx}{a};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{b}{i};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{k}{l};
\end{tikzpicture}\]

% alternatywna wersja (sensem ``z'' jest ``w''):
% 
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (b) {jechać};
% \node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
% \node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
% \node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg pociąg};
% \node[relation, above=5mm of b] (e) {Loc Src};
% \node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg miasto ''Poznań''};
% \node[relation, below=5mm of b] (i) {Path};
% \node[concept, right=10mm of i] (l) {\sg miasto ''Warszawa''};
% \context{f}{(h)}{w}
% \context{j}{(l)}{przez}
% \edge{b}{c};
% \edge{b}{a};
% \edge{c}{d};
% \edge{b}{e};
% \edge{e}{f};
% \edge{b}{i};
% \edge{i}{j};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(i)(j)(k)(l)}{};
% \end{tikzpicture}\]
{\it Piłka leży pod stołem.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {leżeć};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg piłka};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {pod};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
\node[concept, right=1cm of g] (h) {\sg stół};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {h};
\end{tikzpicture}\]
{\it Piłka jest pod stołem.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg piłka};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {pod};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
\node[concept, right=1cm of g] (h) {\sg stół};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {h};
\end{tikzpicture}\]

Przyjmujemy że odpowiadające sobie przyimki lokatywne, ablatywne i adlatywne mają ten sam sens, np {\it pod stołem}, {\it spod stołu}, {\it pod stół}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {pod};
\node[relation, right=10mm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg stół};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc Src};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {pod};
\node[relation, right=10mm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg stół};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc Goal};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {pod};
\node[relation, right=10mm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg stół};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\end{tikzpicture}\]

W niektórych sytuacjach argument przyimka opisującego relację przestrzenną nie jest jawny i staje się on przysłówkiem
z argumentem okazjonalnym bądź koreferencyjnym, np:
{\it Mieszkam nieopodal fontanny} vs {\it Mieszkam nieopodal}.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {mieszkać};
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg {\it indexical} ja};
\node[relation, above=0.8cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of t] (tk) {Loc};
\node[concept, right=1cm of tk] (k) {nieopodal};
\node[relation, right=1cm of k] (kl) {Ref};
\node[concept, right=1cm of kl] (l) {\sg fontanna};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(tk)(k)(kl)(l)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {tk};
\edge {tk} {k};
\edge {k} {kl};
\edge {kl} {l};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {mieszkać};
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg {\it indexical} ja};
\node[relation, above=0.8cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of t] (tk) {Loc};
\node[concept, right=1cm of tk] (k) {{\it indexical} nieopodal};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(tk)(k)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {tk};
\edge {tk} {k};
\end{tikzpicture}\]
Przyjmujemy, że sens leksemu {\it nieopodal} jest identyczny w obu wypadkach.
Podobnie zachowują się: {\it obok, blisko, dookoła, naokoło, naprzeciw, opodal, wewnątrz, wokół, wzdłuż}.

\section{Sytuacje, procesy i relacje czasowe}
Każdy proces wymieniowy w zdaniu umieszczamy w osobnym kontekście sytuacyjnym. 
% Nawet jeśli procesy są wyrażone imiesłowem przysłówkowym uprzednim lub imiesłowem przymiotnikowym czynnym, 
% który stwierdza równoczesność zdarzeń mogą mieć inny czas rozpoczęcia i zakończenia.
W kontekstach sytuacyjnych uczestnicy istnieją a relacje między nimi 
zachodzą przez cały czas trwania sytuacji, chyba że uczestnik jest 
połączony relacją z procesem. W takiej sytuacji może on zostać
w trakcie procesu stworzony, czyli zaistnieć dopiero na jego 
końcu, może powstawać stopniowo, może też przestać istnieć.
Skolei relacje wychodzące z procesów mogą się zmieniać w trakcie procesu.
Natomiast relacje czasowe przypisane zdarzeniu dotyczą każdego uczestnika sytuacji a 
czas zdarzenia przysługuje całej sytuacji. 

Na potrzeby reprezentacji za pomocą grafów semantycznych
przyjmujemy, że relacje czasowe wiążą czas z sytuacjami,
a znajdujące się w kontektach pojęcia i relacje uznamy za fluenty 
niejawnie przez ten czas parametryzowane.

Relacje czasowe zazwyczaj wyrażane przez wyrażenia przyimkowe, przysłówki bądź zdania podrzędne.
Przyimki temporalne reprezentują relacje pomiędzy punktami w czasie, interwałami oraz ich zbiorami.
Relacje Time i Duration (Dur) informują o czasie, przypisanym do danego obiektu (zazwyczaj zdarzenia) oraz czasie jego trwania.

Spójnik {\it gdy} w jednym ze swoich znaczeń bierze sytuację (zdarzenie) i generuje jej czas, np. {\it Wszedł, gdy go wpuścili}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {wejść};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg {\it ter} {\it coreferential} pro};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {gdy};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, below=2.2cm of a] (h) {wpuścić};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {\pl {\it ter} {\it deictic} pro};
\node[relation, below=0.8cm of h] (k) {Past};
\node[relation, right=1cm of h] (l) {Thme};
\node[concept, right=1cm of l] (m) {\sg {\it coreferential} on};
\context{cy}{(h)(i)(j)(l)(m)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {cy};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {k};
\edge {h} {l};
\edge {l} {m};
\end{tikzpicture}\]

Przyimek {\it po} w znaczeniu czasowym odwołuje się do wcześniejszej sytuacji, bądź wcześniejszego zdarzenia.
Może być ono wyrażone przez odsłownik, bądź rzeczownik, np:
{\it Po powrocie z zagranicy Sebastian pracował w fabryce}, {\it Po ukończeniu studiów Sebastian pracował na poczcie.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {pracować};
% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
% \node[relation, above=0.5cm of b] (d) {Past};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Time};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
% \node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
% \node[relation, right=1cm of d] (l) {Loc};
% \node[concept, right=1cm of l] (m) {w};
% \node[relation, right=1cm of m] (n) {Ref};
% \node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg fabryka};
% \node[concept, below=1cm of c] (h) {powrót};
% \node[relation, right=1cm of h] (p) {Loc Src};
% \node[concept, right=1cm of p] (q) {z};
% \node[relation, right=1cm of q] (i) {Ref};
% \node[concept, right=1cm of i] (j) {\sg zagranica};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(p)(q)}{};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(cy)}{};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {f} {g};
% \edge {g} {cy};
% \edge {q} {i};
% \edge {i} {j};
% \edge {a} {l};
% \edge {l} {m};
% \edge {m} {n};
% \edge {n} {o};
% \edge {h} {p};
% \edge {p} {q};
% \end{tikzpicture}\]

\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pracować};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
\node[relation, below=0.8cm of c] (d) {Past};
\node[relation, below=0.5cm of b] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
\node[relation, right=1cm of a] (l) {Loc};
\node[concept, right=1cm of l] (m) {w};
\node[relation, right=1cm of m] (n) {Ref};
\node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg fabryka};
\node[concept, below=2.5cm of c] (h) {powrót};
\node[relation, right=1cm of h] (p) {Loc Src};
\node[concept, right=1cm of p] (q) {z};
\node[relation, right=1cm of q] (i) {Ref};
\node[concept, right=1cm of i] (j) {\sg zagranica};
\context{cx}{(a)(b)(c)(m)(n)(o)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(p)(q)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {cy};
\edge {q} {i};
\edge {i} {j};
\edge {a} {l};
\edge {l} {m};
\edge {m} {n};
\edge {n} {o};
\edge {h} {p};
\edge {p} {q};
\end{tikzpicture}\]

% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {pracować};
% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
% \node[relation, above=0.5cm of b] (d) {Past};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Time};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
% \node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
% \node[relation, right=1cm of d] (l) {Loc};
% \node[concept, right=1cm of l] (m) {na};
% \node[relation, right=1cm of m] (n) {Ref};
% \node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg poczta};
% \node[concept, below=1cm of a] (h) {ukończyć};
% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
% \node[concept, left=1cm of i] (j) {\sg {\it ter} {\it coreferential} pro};
% \node[relation, below=0.5cm of h] (k) {Past};
% \node[relation, right=1cm of h] (p) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of p] (q) {studia};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(k)(p)(q)}{};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(cy)}{};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {f} {g};
% \edge {g} {cy};
% \edge {h} {i};
% \edge {i} {j};
% \edge {h} {k};
% \edge {a} {l};
% \edge {l} {m};
% \edge {m} {n};
% \edge {n} {o};
% \edge {h} {p};
% \edge {p} {q};
% \end{tikzpicture}\]

\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pracować};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
\node[relation, below=0.8cm of c] (d) {Past};
\node[relation, below=0.5cm of b] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
\node[relation, right=1cm of a] (l) {Loc};
\node[concept, right=1cm of l] (m) {na};
\node[relation, right=1cm of m] (n) {Ref};
\node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg poczta};
\node[concept, below=1cm of f] (h) {ukończyć};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {\sg {\it ter} {\it coreferential} pro};
\node[relation, below=0.8cm of h] (k) {Past};
\node[relation, right=1cm of h] (p) {Thme};
\node[concept, right=1cm of p] (q) {studia};
\context{cx}{(a)(b)(c)(m)(n)(o)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(p)(q)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {cy};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {k};
\edge {a} {l};
\edge {l} {m};
\edge {m} {n};
\edge {n} {o};
\edge {h} {p};
\edge {p} {q};
\end{tikzpicture}\]

% Jest to też powód dla którego każdy proces wymieniowy w zdaniu powienien być
% umieszczony w osobnym kontekście sytuacyjnym. 
% Nawet jeśli procesy są wyrażone imiesłowem przysłówkowym uprzednim lub imiesłowem przymiotnikowym czynnym, 
% który stwierdza równoczesność zdarzeń mogą mieć inny czas rozpoczęcia i zakończenia.

{\it Słoń biegnie trąbiąc.} 
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {biec};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {czas};
\node[concept, below=1cm of e] (h) {trąbić};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Time};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {f};
\edge {cy} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]
Symbol $\ast x$ wprowadza zmienną $x$, która znacza odniesienie pojęcia słoń, 
a symbol $?x$ oznacza użycie zmiennej $x$. Razem wyrażają koreferencję.
Pudełko {\it czas} służy do zareprezentowania równoczesnośći obu zdarzeń.

{\it Słoń odpoczywa zatrąbiwszy.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {odpoczywać};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time Src};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {czas};
\node[concept, below=1cm of e] (h) {zatrąbić};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Time Goal};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {f};
\edge {cy} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]

{\it Trąbiący słoń biegnie.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {biec};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {czas};
\node[concept, below=1cm of e] (h) {trąbić};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Time};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {f};
\edge {cy} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]

Czasowniki {\it być} i {\it zostać} w stronie biernej
traktujemy jako czasowniki posiłkowe wnoszące do semantyki jedynie czas, np
{\it Filiżanka jest malowana ręcznie.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {być};
% \node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
% \node[concept, below=1.2cm of a] (h) {malować};
% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
% \node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
% \node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
% \context{cx}{(a)(d)(e)(f)}{};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {g} {k};
% \edge {h} {g};
% \edge {h} {i};
% \edge {i} {j};
% \end{tikzpicture}\]
% W powyższym zdaniu kontekst z {\it być} można uznać za redundantny,
% ale pozostanie by reprezentacja strony biernej nie różniła się od innych
% użyć predykatynwych.
% albo
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (h) {malować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg filiżanka};
\node[relation, left=1cm of j] (d) {Pres};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {d};
\end{tikzpicture}\]

{\it Filiżanka została pomalowana ręcznie.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {zostać};
% \node[relation, left=1cm of a] (d) {Past};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
% \node[concept, below=1.2cm of a] (h) {pomalować};
% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
% \node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
% \node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
% \context{cx}{(a)(d)(e)(f)}{};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {g} {k};
% \edge {h} {g};
% \edge {h} {i};
% \edge {i} {j};
% \end{tikzpicture}\]
% albo
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (h) {pomalować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg filiżanka};
\node[relation, left=1cm of j] (d) {Past};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {d};
\end{tikzpicture}\]

Zdania zawierające konstrukcje imiesłowowe są 
interpretowane tak samo jak zdania zawierające 
zdania podrzędne wprowadzone przez zaimek {\it który}, np.
{\it Kupiłem ręcznie malowaną filiżankę.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {kupić};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg {\it pri} {\it indexical} pro};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
\node[concept, below=3cm of a] (h) {malować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\node[relation, below=0.8cm of b] (p) {Time};
\node[concept, right=1cm of p] (q) {czas};
\node[relation, right=1cm of q] (r) {Time Goal};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cx} {p};
\edge {p} {q};
\edge {cy} {r};
\edge {r} {q};
\end{tikzpicture}\]

{\it Kupiłem filiżankę, która jest ręcznie malowana.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {kupić};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg {\it pri} {\it indexical} pro};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
\node[concept, below=3cm of a] (h) {malować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg {\it coreferential} który $?x$};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\node[relation, below=0.8cm of b] (p) {Time};
\node[concept, right=1cm of p] (q) {czas};
\node[relation, right=1cm of q] (r) {Time};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cx} {p};
\edge {p} {q};
\edge {cy} {r};
\edge {r} {q};
\end{tikzpicture}\]


% TODO co zrobić z {\it Twarz Eduarda stała się napięta}


% TODO \item przysłówek ,,ledwo'' w znaczeniu czasowym
% \begin{equation}
% 	\text{Słońce ledwo wzeszło}
% \end{equation}
% \begin{equation}
% 	\text{Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon.}
% \end{equation}
% \emph{Ledwo} traktujemy tu jak funktor biorący zdarzenie i generujący czas chwilę po nim. W funkcji 
% spójnika podrzędnego, czas ten określa czas zdarzenia ze zdania nadrzędnego, w funkcji przysłówka 
% czas ten określa czas zdarzenia wynikającego z kontekstu, co można wyrazić jako pro-zdarzenie.


%TODO: lista rzeczowników wyrażających zdarzenia

\begin{center}
{\it Jan przybył na dwie umówione przez Marysię kolacje.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_marysia.png}
\end{center}


\section{Cechy}

Zazwyczaj cechy (atrybuty) wyrażane są przez przymiotniki, przysłówki lub wyrażenia przyimkowe, np.: {\it Intensywnie różowy słoń trąbi}: 
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Attr};
\node[concept, right=1cm of sk] (k) {różowy};
\node[relation, right=1cm of k] (kl) {Manr};
\node[concept, right=1cm of kl] (l) {intensywnie};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)(kl)(l)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\edge {k} {kl};
\edge {kl} {l};
\end{tikzpicture}\]

Cechę opisywaną przez przymiotnik domyślnie wyrażamy rolą Attribute (Attr)
zaś cechę opisywaną przez przysłówek wyrażamy rolą Manner (Manr).

W przypadku wyrażeń przyimkowych opisujących cechy rzeczowników również stosujemy rolę Attr,
np.: {\it książka na temat grzybów}, {\it książka o grzybach}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg książka};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Attr};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {na temat};
\node[relation, right=1cm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\pl grzyb};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg książka};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Attr};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {o};
\node[relation, right=1cm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\pl grzyb};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
\end{tikzpicture}\]
{\it na temat} jest przyimkiem złożonym traktowanym jako pojedyncza jednostka leksykalna,
natomiast {\it o} w znaczeniu użytym w powyższym przykładzie jest jego synonimem.
Przyimki złożone wskazują w swojej treści nazwę cechy, której dotyczą.

%TODO: jak to jest dla czasowników

%TODO: lista rzeczowników wyrażających nazwy cech

Cechy danego przedmiotu mogą być składniowo wyrażone przez podrzędnik czasownika.
Słownik walencyjny Walenty sygnalizuje takie sytuacje nadając podrzędnikowi
wyrażającemu cechę rolę Attribute oraz czyniąc go kontrolowanym przez 
podrzędnik będący nosicielem cechy, np {\it Kazimierz przemalował słonia na różowo}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przemalować};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Kazimierz''};
\node[relation, left=1cm of c] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr Goal};
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme Goal};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
\end{tikzpicture}\]
Przerywana linia łącząca {\it przemalować} i Attr Goal oznacza
że relacja Attr Goal zmienia się w czasie trwania sytuacji 
w miarę postępów procesu malowania i nabierania przez słonia cechy bycia różowym. 
% podobnie zachowuje się zdanie {\it Wiele ptaków owadożernych zimą zmienia jadłospis na roślinny}.
Analogicznie zinterpretujemy zdanie {\it Słoń stał się różowy}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {stać się};
\node[relation, left=1cm of a] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {cx} {d};
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
\end{tikzpicture}\]

Zdania z czasownikiem {\it być} stanowiące o cechach interpretujemy 
analogicznie do powyższego
np. {\it Słoń jest różowy}, {\it Książka jest o grzybach.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
\node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {cx} {d};
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
\node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg książka};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {o};
\node[relation, right=1cm of h] (i) {Ref};
\node[concept, right=1cm of i] (j) {\pl grzyb};
\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)(i)(j)}{};
\edge {cx} {d};
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]

\section{Pozostałe przydawki}
Pozostałe przydawki dopełniaczowe są wiązane ze swoim nadrzędnikiem za pomocą relacji Poss, 
%TODO: można by rozdzielić posiadanie od innych użyć
a pozostałe przydawki przyimkowe analogicznie jak argumenty czasownika.
Na przykład {\it pasta do zębów Jana} jest reprezentowana jako
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg pasta};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Purp};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {do};
\node[relation, right=1cm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\pl ząb};
\node[relation, left=1cm of a] (f) {Poss};
\node[concept, left=1cm of f] (g) {\sg osoba ``Jan''};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
\edge {a} {f};
\edge {f} {g};
\end{tikzpicture}\]
%TODO: czy rola Purpose jest tu poprawna?
%TODO: można by wprowadzać domyślne zdarzenia/użycia: pasta do [mycia] zębów

Przydawka rzeczowna (wyrażona w mianowniku) nadaje nazwę swojemu nadrzędnikowi, np. {\it na ulicy Ruczaj}, zapiszemy jako 
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {na};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Ref};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg ulica ``Ruczaj''};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
Apozycja (dwa rzeczowniki uzgodnione pod względem przypadka) wyraża dwa określenia tego samego obiektu.
Może to być typ i nazwa, albo dwa różna typy, np. {\it w mieście Warszawie}, zapiszemy jako 
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {w};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Ref};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg miasto ``Warszawa''};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
%TODO: notacja dla koreferencji dwu typów


{\it Stół jest meblem.}

% \section{Konstrukcje predykatywne}
% 
% Predykatywne {\it to} możemy zinterpretować tak samo jak {\it być}.
% 
% Dla porównania {\it być} bez predykatywu:
% {\it Stół jest.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {być};
% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg stół};
% \node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)}{};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \edge {a} {d};
% \end{tikzpicture}\]



\section{Wewnętrzne modele}
Zdanie, które jest przedmiotem przekonań nie musi być obiektywnie prawdziwe.
Umieszczamy je w pudełku oznaczającym, że jego prawdziwość należy określać ze względu na subiektywny model świata, np {\it 
Jan wierzy, że słoń trąbi.}
%TODO: expr zamiast init i opis thme
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {wierzyć};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jan''};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {że};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg słoń};
\context{v}{(f)(g)(h)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{v};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(v)}{};
\end{tikzpicture}\]
alternatywnie
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {wierzyć};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jan''};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg słoń};
\context{v}{(f)(g)(h)}{że};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{v};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(v)}{};
\end{tikzpicture}\]
\end{document}

\section{Niejednoznaczność}
\begin{center}
{\it Chłód wiatru powiewem ogarnął Jana.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wiatr1.png}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wiatr2.png}
\end{center}
\section{Inne przykłady}

\begin{center}
Modyfikowany przyimek {\it Ania schowała piłkę głęboko w szafie.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_gleboko.png}\\
Role tematyczne, przyimek niesemantyczny {\it Jaś wystosował petycję do urzędu.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wystosowac.png}\\
Mowa niezależna, pro, niejawne argumenty {\it - Chcę jeść - zawołał Jaś.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_chce.png}\\
Mowa zależna, pro, niejawne argumenty {\it Jaś zawołał, że chce jeść.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_chce2.png}\\
Rozpoznanie nazwy własnej dzięki preferencjom selekcyjnym,
pojemniki i data. 
{\it Kot odkupił 25 sierpnia 2015 samochód za 20000zł.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_odkupic.png}\\
Wykrycie rzadkiego leksemu, dzięki preferencjom selekcyjnym.
{\it Chłopcy mają ulicę kwiatami.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_maic.png}\\
Wielopoziomowe konteksty i mowa zależna
{\it Jaś wierzy, że Marysia kłamała, kiedy powiedziała, że go nie kocha.}\\
Rzeczowniki odnoszące się do pojęć:
{\it Słonie są ssakami} vs {\it Słonie są gatunkiem}.\\
Niejednoznaczność składniowa, kwantyfikator, indexical.
{\it Codziennie jest tu opiekunka pani Gabrysia}\\
{\it bardzo, bardziej, najbardziej} i stopniowanie przymiotników i przysłówków.\\
reprezentacja koordynacji
\end{center}

\section{}
\subsection{prepositions}
\begin{itemize}
\begin{center}
{\it dość głęboko w szafie} \\
{\it quite deep in shelf}
\end{center}
\[\pred{type}(d,\text{dość})\wedge\pred{type}(g,\text{głęboko})\wedge\pred{type}(w,\text{w})\wedge\]
\[\pred{type}(s,\text{szafa})\wedge R10(g,d) \wedge R10(w,g) \wedge R12(w,s)\]
\item In the example above we have an adverb {\it głęboko} which is adjunct of a preposition {\it w} and has its own adjunct {\it dość}:
\end{itemize}

\subsection{Context dependent concepts}
%Apart from structural %and role concepts%??
We recognized several types of context dependent concepts:
\begin{itemize}
\item indexical $\text{{\sc type}}(x,\text{tu}(\#i))$ ({\it here})
\item deictic $\text{{\sc type}}(x,\text{to}(\#d))$ ({\it this})
\item coreferential $\text{{\sc type}}(x,\text{tymczasem}(\#c))$ ({\it in the meantime})
\item comparative $\text{{\sc type}}(x,\text{wkrótce}(\#cmp))$ ({\it soon})
\item order dependent $\text{{\sc type}}(x,\text{pierwszy}(\#o))$ ({\it first})
\end{itemize}

\subsection{Funktorowatość zmieniająca pojęcie}
\begin{itemize}
\item Przymiotniki zmieniające znaczenie rzeczownika, takie jak {\it fałszywy}, czy {\it były} wiążemy z rzeczownikiem
za pomocą dwuargumentowego funktora \pred{mod}, który konstruuje nowy typ na podstawie swoich argumentów, 
np. frazę {\it były senator} zapiszemy jako $\pred{type}(b,\text{były})\wedge\pred{type}(s,\pred{mod}(b,\text{senator}))$.
\item \todo Kryteria określające, kiedy przymiotnik stanowi fragment jednostki wielosłownej, kiedy zmienia
znaczenie rzeczownika, a kiedy wyznacza jego cechy.
\end{itemize}


\subsection{Związek liczebnika z rzeczownikiem}
\begin{itemize}
\item Liczebniki określające liczność rzeczowników policzalnych definiują wartość funkcji \pred{count}, na przykład:
\begin{itemize}
\item {\it dwa spotkania} --- $\pred{type}(n,2)\wedge\pred{type}(s,\text{spotkanie})\wedge|s|=n$
\item {\it parę kilometrów} --- $\pred{type}(n,\text{parę})\wedge\pred{type}(k,\text{kilometr})\wedge|k|=n$
\end{itemize}
\item Modyfikatory liczebników zmieniają ich typ i są wprowadzane za pomocą funktora \pred{mod}:
\begin{itemize}
\item {\it ponad milion znaków} --- $\pred{type}(p,\text{ponad})\wedge\pred{type}(n,\pred{mod}(p,1000000))\wedge\pred{type}(z,\text{znak})\wedge|z|=n$
\end{itemize}
\item albo stanowią cechę zbioru obiektów:
\begin{itemize}
\item {\it ostatnie 10 lat} --- $\pred{type}(o,\text{ostatni})\wedge\pred{type}(n,10))\wedge\pred{type}(r,\text{rok})\wedge|r|=n\wedge R11(r,o)$
\end{itemize}
\item Frazę {\it ponad milion}, czyli typ $\pred{mod}(p,1000000)$ interpretujemy jako zbiór liczb naturalnych większych od miliona.
\end{itemize}

\subsection{Związek liczebnika z rzeczownikiem cd}
\begin{itemize}
\item Liczebniki określające miarę rzeczowników niepoliczalnych definiują wartość funkcji \pred{measure}.
\item Jednostki miary ({\it metry, łyżeczki, szczypty}) traktujemy w specjalny sposób, na przykład:
\begin{itemize}
\item {\it długość około 30 metrów} --- $\pred{type}(d,\text{długość})\wedge\pred{type}(o,\text{około})\wedge\pred{type}(n,\pred{mod}(o,30))\wedge
\pred{type}(m,\text{metr})\wedge|m|=n\wedge\pred{measure}(d)=m$
\end{itemize}
\item Znaczenia leksemów takich jak {\it około, trochę, prawie} traktujemy jako zależne od kontekstu sytuacyjnego, w którym 
zostały użyte. Nie zaznaczamy tej zależności w formie logicznej.
\item \todo konstrukcje typu: {\it Na ostatnich dziesięć lat osiem obfitowało w ...}, {\it 3 razy w tygodniu}, {\it suma kwadratów trzech kolejnych liczb całkowitych}, {\it ani trochę}.
\item \todo lista jednostek miar.
\end{itemize}

{\it trzy i pół jabłka}

\subsection{Koordynacja}
Koordynację reprezentujemy jako listę koordynowanych obiektów, 
\begin{center}
{\it W tej lecznicy usunięto pacjentce martwą ciążę,\\
a także macicę i fragment jelita}
\end{center}
\[\begin{array}{l}
\text{{\sc type}}(s,\text{Situation})\wedge\text{{\sc Past}}(s)\wedge\text{{\sc dscr}}(s,\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(a,\text{usunąć})\wedge\\
\hspace{5mm}p=\#\text{pro}\wedge\text{{\sc R0}}(a,p)\wedge\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(w,\text{w})\wedge\text{{\sc R6}}(a,w)\wedge
\text{{\sc type}}(l,\text{lecznica})\wedge l=\#\text{ten}\wedge\text{{\sc R12}}(w,l)\wedge\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(p_{2},\text{pacjentka})\wedge\text{{\sc R2}}(a,p_{2})\wedge\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(c,\text{martwa ciąża})\wedge\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(m,\text{macica})\wedge\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(f,\text{fragment})\wedge\text{{\sc type}}(j,\text{jelito})\wedge\text{{\sc R13}}(f,j)\wedge\\
\hspace{5mm}l_{1}=[f;m]\wedge\text{{\sc conjunct}}(l_{1},\text{i})\wedge\\
\hspace{5mm}l_{2}=[l_{1};c]\wedge
\text{{\sc conjunct}}(l_{2},\text{a także})\wedge
\text{{\sc R1}}(a,l_{2}))\end{array}\]
\todo taka reprezentacja nie pasuje zbyt dobrze do zdań typu \\
{\it I szukaj korka w polu!}, czy {\it I Zula poszła do urny.}

\subsection{Quantifiers}
\begin{itemize}
\item Default existential quantification
\item Open list of natural language quantifiers:
\begin{itemize}
\item $\pred{Wszyscy}(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it all})
\item $\pred{PrawieWszyscy}(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{2mm}({\it almost all})
\item $\pred{Kazdy}(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it every})
\item $\pred{Tylko}(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it only})
\item $\pred{Codziennie}(x,\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it every day})
\end{itemize}
\item Translation of natural language quantifiers into logical ones (when possible):
\begin{itemize}
\item $\pred{Pewien}(x,\varphi(x),\psi(x))\stackrel{def}{=}\exists(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it a})
\item $\pred{Kazdy}(x,\varphi(x),\psi(x))\stackrel{def}{=}\forall(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it every})
\item $\pred{Tylko}(x,\varphi(x),\psi(x))\stackrel{def}{=}\forall(x,\psi(x),\varphi(x))$. \hspace{8mm}({\it only})
\item $\pred{Codziennie}(x,\psi(x))\stackrel{def}{=}\forall(x,\text{{\sc type}}(x,\text{dzień}),\psi(x))$ \hspace{2mm}({\it every day})
\end{itemize}
\end{itemize}

%TODO \subsection{Nieintersektywność II typu}
% Modyfikuje aspekt znaczenia swojego podrzędnika, generując obiekt innego typu semantycznego niż podrzędnik.
% To, jaki to jest aspekt, jest zdeterminowane znaczeniem funktora.
% \textcolor{red}{(Obie rzeczy są naturalnym zachowaniem nadrzędnika.)}
% Leksem funktora może mieć kilka znaczeń dotyczących różnych aspektów.

% Przykłady:

% \begin{itemize}
% \item ponieważ
% \begin{equation}
% 	\text{Pada, ponieważ spadło ciśnienie}
% \end{equation}
% Funktor biorący sytuację i generujący obiekt o typie semantycznym \textsf{CZEMU}.
% \end{itemize}

\subsection{Liczebniki}
około 30 $\pred{type}(n,30)\wedge\pred{type}(o,\text{około})$\\
między 2 a 5 $\pred{type}(n,2)\wedge\pred{type}(m,5)\wedge\pred{type}(x,\text{między\_a})\wedge R12(x,m)\wedge R12a(x,m)$\\
dwa i pół $a=[b;c]\wedge\pred{type}(b,2)\wedge\pred{type}(c,\text{pół})\wedge\pred{type?}(a,\text{i})$\\
więcej niż kilkanaście $\pred{Q}(n,\pred{mod}(w,\text{kilkanaście}))\wedge\pred{type}(w,\text{więcej\_niż})$\\
dwa spotkania $\pred{Q}(n,2)\wedge\pred{type}(s,\text{spotkanie})\wedge\pred{restr}(n,s)$\\
ponad dwa spotkania $\pred{type}(p,\text{ponad})\wedge\pred{Q}(n,\pred{mod}(p,2))\wedge\pred{type}(s,\text{spotkanie})\wedge\pred{restr}(n,s)$\\
$\pred{Q}(n,\text{pies?})\wedge R10(n,s)\wedge\pred{type}(s,\dots)$

2 $||2||=\lambda x. x=2$\\
parę $||\text{parę}||= \lambda x.x>1 \wedge x<10$\\
ponad milion $||\pred{mod}(p,1000000)||=\lambda x. x>1000000$


3 lub 4 jabłka $\pred{Q}(n,3)\vee\pred{Q}(n,4)$ albo $\pred{Q}(n,3\vee 4)$\\
prawie każdy $\pred{Q}(n,\pred{mod}(p,\text{każdy}))\wedge\pred{type}(p,\text{prawie})$ albo $\pred{Q}(p,\text{prawie})\wedge\pred{type}(n,\pred{mod}(p,\text{każdy}))$

Pięciu studentów rozwiązało trzy zadania.
Pięciu studentów zjadło dwa arbuzy. - to zdanie wymusza reprezentację odniesienia rzeczowników jako zbioru.


W dwu znaczeniach: kolektywnym - w sumie rozwiązano 3 zadania 
i dystrybutywnym - (w grupie) było pięciu studentów, którzy rozwiązali po trzy zadania.

\subsection{Negacja}

Jabłko nie spadło\\
$\pred{type}(j,\text{jabłko}\wedge\pred{Q}(q_j,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_j,j)\wedge$\\
$\pred{type}(s,\text{spadło}\wedge\pred{Q}(q_s,\text{nie istnieje}\wedge\pred{restr}(q_s,s)\wedge$\\
$R0(s,j)$
\[(\exists j:\text{jabłko})(\neg\exists s:\text{spadło})R0(s,j)\]
\[(\neg\exists s:\text{spadło})(\exists j:\text{jabłko})R0(s,j)\]
równoważnie
\[(\forall s:\text{spadło})(\forall j:\text{jabłko})\neg R0(s,j)\]
$\neg\exists$ traktujemy jako całość, a potem jako dwa symbole - ciekawe zjawisko logicznie.

Fałszywe jabłko nie spadło\\
$\pred{type}(f,\text{fałszywy}\wedge\pred{Q}(q_f,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_f,f)\wedge$\\
$\pred{type}(j,\pred{mod}(f,\text{jabłko}))\wedge\pred{Q}(q_j,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_j,j)\wedge$\\
$\pred{type}(s,\text{spadło}\wedge\pred{Q}(q_s,\text{nie istnieje}\wedge\pred{restr}(q_s,s)\wedge$\\
$R0(s,j)$
\[\{\exists_{Q1} f:\text{fałszywy};\exists_{Q2} j:\pred{mod}(f,\text{jabłko});\neg\exists_{Q3} s:\text{spadło}\}R0(s,j)\]
\[Q1\prec Q2\prec Q3\]\[\prec\prec\]

Jedno jabłko nie spadło
\[(\exists^1 j:\text{jabłko})(\neg\exists s:\text{spadło})R0(s,j)\]

Dwa jabłka nie spadły $\pred{Q}(q,\text{dwa})\wedge\pred{type}(j,\text{jabłko}\wedge{restr}(q,j)$
\[(\exists^2 j:\text{jabłko})(\neg\exists s:\text{spadło})R0(s,j)\]

Po wypadku nie przerwałem pracy\\
$\pred{type}(p,\text{po}\wedge\pred{Q}(q_p,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_p,p)\wedge$\\
$\pred{type}(w,\text{wypadek}\wedge\pred{Q}(q_w,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_w,w)\wedge$\\
$\pred{type}(a,\text{przerwać}\wedge\pred{Q}(q_a,\text{nie istnieje}\wedge\pred{restr}(q_a,a)\wedge$\\
$\pred{type}(r,\text{praca}\wedge\pred{Q}(q_r,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_r,r)\wedge$\\
$R12(p,w)\wedge R1(a,r)\wedge R0(a,x)\wedge R?(a,p)$
\[\exists r \exists w \neg\exists a \exists p\]  
\[\exists r \exists w \exists p \neg\exists a\]  
\[w\prec\prec p\]

Nie wróciłem do Warszawy po wojnie

nie prawda, że\\
nie on to zrobił\\
nie szef to zrobił\\
bez pieniędzy\\
nie do domu

nikt, nigdy, żaden $\to$ każdy, zawsze (poza zasięgiem negacji)\\
(nie ktoś, kiedyś, (w zasięgu negacji) bo:)\\
prawie nigdy $\to$ prawie zawsze 

\subsection{Inne}

Przykłady:\\
Kto jest mężczyzną, nosi brodę\\
Mężczyżni noszą po jednej brodzie

zwykle\\
czasami



Dwanaście setek słoni trąbi
Podobnie zdefiniujemy egzystencjalne kwantyfikatory {\sc kilka}, {\sc trochę}, {\sc pewien}, czy {\sc niektóre}.

Rozpatrzmy teraz kwantyfikatory takie jak: {\it każdy, wszystkie, prawie każdy, każdy z wyjątkiem ..., połowa, co setny, tylko, dokładnie trzy}.
Każda para słoni trąbi
{\it Słoń tylko trąbi}.\\
{\it Wczoraj słoń tylko jadł trawę}
{\it Słoń zawsze trąbi}.\\
{\it Słoń co drugi dzień trąbi}.\\
Negacja: {\it Słoń nie trąbi}.\\
Modalności: {\it Słoń prawdopodobnie trąbi}.\\

\popr{Jak zapisać zdania {\it Słoń już trąbi}, {\it Słoń nawet trąbi}}

\subsection{Coordination}

Na poziomie zwykłej logiki dwa spójniki ('lub' oraz 'i') plus wkład metajęzykowy

3 rodzaje koordynacji:
\begin{itemize}
\item addytywne 'i' {\it Król Polski i Wielki Książę Litewski przemawia}
\[\existsg(x,\hasName{x}{Król Polski}\wedge\hasName{x}{Wielki Książę Litewski},\]\[\exists(p,\type{p}{przemawiać},\agnt{p}{x}))\]
\item multiplikatywne 'i'. {\it Jan tańczy i śpiewa}
\[\existsg(j,\hasName{j}{Jan},\exists(x,\exists(t,\type{t}{tańczyć},\exists(s,\type{s}{śpiewać},x=t\cup s))\wedge\agnt{x}{j}))\]
{\it Jan i Marysia tańczą}
\[\existpl(x,\existsg(j,\hasName{j}{Jan},\existsg(m,\hasName{m}{Marysia},x=j\cup m)),\]\[\exists(t,\type{t}{tańczyć},\agnt{t}{x}))\]
\item addytywne 'lub' {\it Jan tańczy lub śpiewa}
\[\existsg(j,\hasName{j}{Jan},\exists(a,\type{a}{tańczyć}\vee\type{a}{śpiewać},\agnt{a}{j}))\]
\end{itemize}
Kwestia podrzędników przy 'lub' {\it Jan ładnie tańczy lub brzydko śpiewa}
\[\existsg(j,\hasName{j}{Jan},\exists(a,(\type{a}{tańczyć}\wedge\exists(l,\type{l}{ładnie},\attr{a}{l})\vee\]
\[(\type{a}{śpiewać}\wedge\exists(b,\type{b}{brzydko},\attr{a}{b}),\agnt{a}{j}))\]

\popr{Co zrobić przy koordynacji różnych kwantyfikatorów {\it Wszystkie słonie i niektóre samochody zatrąbiły}, czyli
tak jak w zdaniu Hintikki (Za: Jakub Szymanik ``PROBLEMY Z FORMĄ LOGICZNĄ''): 
{\it Pewien krewniak każdego wieśniaka i pewien krewniak każdego mieszczucha nienawidzą się nawzajem};
{\it Większość krewniaków każdego wieśniaka i większość krewniaków każdego mieszczucha nienawidzi się nawzajem}.}

\popr{Jak wyrazić 'wkład meta językowy', czyli odróżnić {\it Jan tańczy i śpiewa} od {\it Jan tańczy, ale i śpiewa};
jak wyrazić sekwencyjne 'i' {\it Jan wstał i poszedł}}

  "codziennie",     "Op",([],TConst("NA",[]));
  "nigdy",          "Op",([],TConst("NA",[])); (*"zawsze",*)
  "nieraz",         "Count",([],TConst("approx",[]));  (* odpowiedznik liczby mnogiej dla czasownika *)
  "każdy",             "Op",([],TConst("NA",[]));
  "wszelki",           "Op",([],TConst("NA",[]));
  "wszystek",          "Op",([],TConst("NA",[]));
  "żaden",             "Op",([],TConst("NA",[])); (*"każdy"*)
  "jakiś",             "Op",([],TConst("NA",[]));
  "pewien",            "Op",([],TConst("NA",[]));
  "niektóry",          "Op",([],TConst("NA",[]));
  "jedyny",            "Op",([],TConst("NA",[]));
  "jeden",             "Unk",([],TConst("local",[])); (* jeden - kilka to kwantyfikator z 3 polami; Bóg jeden = Bóg sam; miara lioczebności *)
  "tylko",          "Op",([],TConst("NA",[])); (* przyrematyczny (wskazuje remat) *)
  "raz",          ([],TConst("",[])); (* FIXME: pojemnik, występuje jako adjunct *)
  "połowa",       ([],TConst("approx",[])); (* FIXME: pojemnik oraz pojemnik na czas *)
  "coś",    ([],TConst("",[]));
  "nic",    ([],TConst("",[]));(*"wszystko"*) (*"organiczenie zakresu"*)
  "nikt",   ([],TConst("",[]));(*"wszyscy"*) (*"organiczenie zakresu"*)

  "10",      "10",([],TConst("exact",[]));
  "14",      "14",([],TConst("exact",[]));
  "2",       "2",([],TConst("exact",[]));
  "20",      "20",([],TConst("exact",[]));
  "30",      "30",([],TConst("exact",[]));
  "569",     "569",([],TConst("exact",[]));
  "6",       "6",([],TConst("exact",[]));
  "dwa",     "2",([],TConst("exact",[]));
  "dziesięć","10",([],TConst("exact",[]));
  "dziewięć","9",([],TConst("exact",[]));
  "kilka",   "kilka",([],TConst("approx",[])); 
  "milion",  "1000000",([],TConst("exact",[]));
  "osiem",   "8",([],TConst("exact",[]));
  "parę",    "parę",([],TConst("approx",[]));
  "trochę",  "trochę",([],TConst("approx",[])); 
  "trzy",    "3",([],TConst("exact",[]));
  "wiele",   "wiele",([],TConst("approx",[])); 


\subsection{TODO}

Pominięte zostały następujące zagadnienia: 
\begin{itemize}
\item pętle w f-strukturze (pojawiają się przy imiesłowach przymiotnikowych), 
\item raising i control: opisanie algorytmu gdy następuje kopiowanie węzła
\item niejednoznaczność składniowa
\item kwantyfikatory, negacja, modalności (operacje na grafach)
\item parsowanie określeń czasu (typ D)
\item konteksty
\item niejednoznaczność leksykonu (spójnik $\with$)
\end{itemize}



\section{}

Funktor zmieniający sens słowa, udowadnia istnienie modyfikaorów fraz przyimkowych:
``prawie na rogu ulicy'' --- mamy ``ulicę'', miejsce ``na rogu ulicy'' 
i miejsce ``prawie na rogu ulicy''\\
prawie [prawie:qub] 	dobiegłem do mety\\
zaparkował auto 	prawie [prawie:qub] 	na rogu ulicy\\
broda pokrywała 	prawie [prawie:qub] 	całą jego twarz\\
Do liceum chodziłem 	prawie [prawie:qub] 	codziennie pieszo\\
Ostatnio pisali, że mamy 	prawie [prawie:qub] 	dwa i pół miliona firm\\
prawie [prawie:qub] 	każde słowo skrapiała łzami

Test na pojemnikowatość:\\
 	prawie [prawie:qub] 	kilogram\\
 	 	prawie [prawie:qub] 	kilometr
 	 	
TODO: niektóre przymiotniki i przysłówki (być może wszystkie)
warto reprezentować jako leksemy rzeczownikowe, np. lwowsko i
lwowski jako Lwów.
\section{}

Źródła wiedzy: Walenty, informacje składniowe, zasoby semantyczne do utworzenia w Clarin 2
w szczególności kwantyfikatorowatość.

\end{document}