metaopis.tex
54.8 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
1001
1002
1003
1004
1005
1006
1007
1008
1009
1010
1011
1012
1013
1014
1015
1016
1017
1018
1019
1020
1021
1022
1023
1024
1025
1026
1027
1028
1029
1030
1031
1032
1033
1034
1035
1036
1037
1038
1039
1040
1041
1042
1043
1044
1045
1046
1047
1048
1049
1050
1051
1052
1053
1054
1055
1056
1057
1058
1059
1060
1061
1062
1063
1064
1065
1066
1067
1068
1069
1070
1071
1072
1073
1074
1075
1076
1077
1078
1079
1080
1081
1082
1083
1084
1085
1086
1087
1088
1089
1090
1091
1092
1093
1094
1095
1096
1097
1098
1099
1100
1101
1102
1103
1104
1105
1106
1107
1108
1109
1110
1111
1112
1113
1114
1115
1116
1117
1118
1119
1120
1121
1122
1123
1124
1125
1126
1127
1128
1129
1130
1131
1132
1133
1134
1135
1136
1137
1138
1139
1140
1141
1142
1143
1144
1145
1146
1147
1148
1149
1150
1151
1152
1153
1154
1155
1156
1157
1158
1159
1160
1161
1162
1163
1164
1165
1166
1167
1168
1169
1170
1171
1172
1173
1174
1175
1176
1177
1178
1179
1180
1181
1182
1183
1184
1185
1186
1187
1188
1189
1190
1191
1192
1193
1194
1195
1196
1197
1198
1199
1200
1201
1202
1203
1204
1205
1206
1207
1208
1209
1210
1211
1212
1213
1214
1215
1216
1217
1218
1219
1220
1221
1222
1223
1224
1225
1226
1227
1228
1229
1230
1231
1232
1233
1234
1235
1236
1237
1238
1239
1240
1241
1242
1243
1244
1245
1246
1247
1248
1249
1250
1251
1252
1253
1254
1255
1256
1257
1258
1259
1260
1261
1262
1263
1264
1265
1266
1267
1268
1269
1270
1271
1272
1273
1274
1275
1276
1277
1278
1279
1280
1281
1282
1283
1284
1285
1286
1287
1288
1289
1290
1291
1292
1293
1294
1295
1296
1297
1298
1299
1300
1301
1302
1303
1304
1305
1306
1307
1308
1309
1310
1311
1312
1313
1314
1315
1316
1317
1318
1319
1320
1321
1322
1323
1324
1325
1326
1327
1328
1329
1330
1331
1332
1333
1334
1335
1336
1337
1338
1339
1340
1341
1342
1343
1344
1345
1346
1347
1348
1349
1350
1351
1352
1353
1354
1355
1356
1357
1358
1359
1360
1361
1362
1363
1364
1365
1366
1367
1368
1369
1370
1371
1372
1373
1374
1375
1376
1377
1378
1379
1380
1381
1382
1383
1384
1385
1386
1387
1388
1389
1390
1391
1392
1393
1394
1395
1396
1397
1398
1399
1400
1401
1402
1403
1404
1405
1406
1407
1408
1409
1410
1411
1412
1413
1414
1415
1416
1417
1418
1419
1420
1421
1422
1423
1424
1425
1426
1427
1428
1429
1430
1431
1432
1433
1434
1435
1436
1437
1438
1439
1440
1441
1442
1443
1444
1445
1446
\documentclass[a4paper,12pt]{article}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
\usepackage[english, polish]{babel}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage{tikz}
\usetikzlibrary{conceptgraph}
\newcommand{\sg}{{\it sg} }
\newcommand{\pl}{{\it pl} }
\newcommand{\mass}{{\it mass} }
\title{Koncepcja metaopisu semantycznego}
\author{Wojciech Jaworski}
\begin{document}
\maketitle
\section{Wprowadzenie}
Znaczenie wypowiedzeń reprezentowane jest w systemie dwupoziomowo.
Najpierw za pomocą grafu semantycznego opisującego występujące w tekście pojęcia
oraz relacje pomiędzy nimi a następnie w postaci formuły logiki pierwszego rzędu
rozszerzonej o predykat metajęzykowy i dodatkowe kwantyfikatory.
Różnica pomiędzy reprezentacjami polega na tym, że
graf semantyczny jest bliższy składni, natomiast formuła logiczna posiada formalnie zdefiniowaną semantykę.
Formuła logiczna jest generowana z grafu semantycznego za pomocą algorytmu, co pozwala przenieść
formalną semantykę na graf.
Podstawy reprezentacji zostały opracowane w ramach projektu Clarin i
są opisane w dokumencie: ``Język reprezentacji znaczenia dla języka
polskiego'' oraz szkicowo opublikowane na konferencji COLING 2016 w
pracy ``ENIAM: Categorial Syntactic-Semantic Parser for Polish''.
Poniżej zostanie opisane sposób w jaki poszczególne zjawiska składniowe
są reprezentowane za pomocą grafów pojęć. Opis ma charakter techniczny
i nie obejmuje rozważań dotyczących teoriomodelowej semantyki poszczególnych konstrukcji,
analizy możliwych reprezentacji ani kontekstów literaturowych.
Celem, oprócz opisania zasad tworzenia form logicznych przez parser ENIAM
jest określenie formatu zasobów leksykalnych potrzebnych do ich wygenerowania.
\section{Pojęcia i relacje między pojęciami}
Formuły naszego języka reprezentacji znaczenia wyrażamy graficznie
w formie grafów semantycznych. % równoważnych tradycyjnie rozumianym formułom logicznym.
Przykładowo dla zdania {\it Słoń trąbi} uzyskamy graf
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
W powyższym grafie pudełka reprezentują obiekty, o których jest mowa.
Występuje zatem obiekt {\it słoń} i zdarzenie {\it trąbić},
Symbol $\sg$ określa liczność obiektów jako dokładnie 1.
Oprócz niego stosujemy symbol $\pl$ na określenie liczności większej niż 1 oraz $\mass$ by wskazać pojęcia niepoliczalne.
Rzeczowniki plurale tantum nie wnoszą informacji o liczności.
%TODO \sg to mogłaby być relacją
Kółeczka reprezentują relacje między obiektami.
Init wskazuje na to, że {\it słoń} jest inicjatorem {\it trąbienia},
a Pres na to, że zdarzenie jest równoczesne z czasem jego wypowiedzenia.
%TODO unaukowić i zrobić opis semantyczny czasu
Strzałka wchodząca to pierwszy argument, wychodząca drugi.
Źródłem informacji o relacjach łączących czasowniki
(a w przyszłości również rzeczowniki, przymiotniki i przysłówki) z ich argumentami jest Walenty.
Zewnętrzna ramka to kontekst. Reprezentuje on sytuację, czyli
podzbiór czasoprzestrzeni, w którym istnieją byty wskazane przez pojęcia w pudełkach
i zachodzą wymienione w kółeczkach relacje pomiędzy nimi.
Standardowo każdej jednostce leksykalnej (leksemowi lub wyrażeniu wielosłownemu)
zawartej w zdaniu odpowiada pudełko, a relacji składniowej kółeczko.
Pudełka zawierają sensy jednostek leksykalnych oraz ich liczbę, a w przypadku
nazw własnych nazwę i typ nazwy własnej np {\it Franciszek trąbi}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg osoba ``Franciszek''};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
\section{Niejawne argumenty semantyczne}
Dla zdania {\it Ty biegniesz} otrzymamy reprezentację z argumentem okazjonalnym (indexical)
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg {\it indexical} ty};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
a dla zdania {\it On biegnie} otrzymamy reprezentację z argumentem deiktycznym
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg {\it deictic} on};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
lub koreferencyjnym
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg {\it coreferential} on};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
Kiedy podmiot nie jest dany w sposób jawny, jest reprezentowany za pomocą niemego zaimka {\it pro}
np. {\it Biegnę}.:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg {\it pri} {\it indexical} pro};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
\section{Kwantyfikatory i pojemniki}
Liczebniki, kwantyfikatory i określenia częstości traktujemy jak posostałe pojęcia np.
{\it Dwa słonie trąbią}, {\it Każdy słoń trąbi codziennie}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Quant};
\node[concept, right=1cm of sk] (k) {dwa};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, below=0.5cm of t] (tc) {Quant};
\node[relation, below=0.5cm of s] (sk) {Quant};
\node[concept, below=0.5cm of tc] (c) {codziennie};
\node[concept, below=0.5cm of sk] (k) {każdy};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(tc)(c)(sk)(k)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {tc};
\edge {tc} {c};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\end{tikzpicture}\]
Pojemniki są to rzeczowniki określające ilość bądź miarę swoich podrzędników, np {\it Kucharz posolił wszystkie dania dwoma łyżkami soli.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_sol.png}
%TODO po jako kwantyfikator/dystrybutywne: Mężczyźni noszą po jednej brodzie
%TODO wszyscy z wyjątkiem, wszyscy z wyjątkiem co najwyżej trzech, prawie każdy, prawie wszyscy, tylko
%TODO każdy ... pewien: Każda postć reprezentuje pewną postawę
%TODO każdy ... inny
\section{Pojęcia funktorowate}
W niektórych sytuacjach pojęcia mają charakter funkcji biorących odniesienie jednego ze
swych podrzędników i określających swoje odniesienie na tej podstawie, np odniesieniem frazy
{\it pod stołem} będzie miejsce znajdujące się poniżej jakiegoś {\it stołu}.
Podobnie przy frazie {\it kolor piłki} mamy {\it piłkę}, z której wyłuskujemy cechę.
Tego typu zależności oznaczamy za pomocą relacji Ref:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pod};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Ref};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg stół};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {kolor};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Ref};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg piłka};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
Spojniki podrzędne traktujemy analogicznie jak przyimki, jako
operatory, które wyłuskują cechę sytuaji będącej ich argumentem.
\section{Relacje przestrzenne}
Zazwyczaj wyrażane przez wyrażenia przyimkowe, przysłówki bądź zdania podrzędne.
Przyimki lokatywne reprezentują relacje pomiędzy miejscami.
Przyimki te mogą być modyfikowane, np. {\it dość głęboko w szafie}.
Relacja Location (Loc) wskazuje położenie sytuacji / zdarzenia.
Relacje Location Source (Loc Src), Location Goal (Loc Goal), Path informują o obecności i kierunku ruchu.
{\it Z Poznania jedzie pociąg przez Warszawę.}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {jechać};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg pociąg};
\node[relation, above=5mm of b] (e) {Loc Src};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {z};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Ref};
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg miasto ''Poznań''};
\node[relation, below=5mm of b] (i) {Path};
\node[concept, right=10mm of i] (j) {przez};
\node[relation, right=10mm of j] (k) {Ref};
\node[concept, right=10mm of k] (l) {\sg miasto ''Warszawa''};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(i)(j)(k)(l)}{};
\edge{b}{c};
\edge{cx}{a};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{b}{i};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{k}{l};
\end{tikzpicture}\]
% alternatywna wersja (sensem ``z'' jest ``w''):
%
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (b) {jechać};
% \node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
% \node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
% \node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg pociąg};
% \node[relation, above=5mm of b] (e) {Loc Src};
% \node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg miasto ''Poznań''};
% \node[relation, below=5mm of b] (i) {Path};
% \node[concept, right=10mm of i] (l) {\sg miasto ''Warszawa''};
% \context{f}{(h)}{w}
% \context{j}{(l)}{przez}
% \edge{b}{c};
% \edge{b}{a};
% \edge{c}{d};
% \edge{b}{e};
% \edge{e}{f};
% \edge{b}{i};
% \edge{i}{j};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(i)(j)(k)(l)}{};
% \end{tikzpicture}\]
{\it Piłka leży pod stołem.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {leżeć};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg piłka};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {pod};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
\node[concept, right=1cm of g] (h) {\sg stół};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {h};
\end{tikzpicture}\]
{\it Piłka jest pod stołem.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg piłka};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {pod};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
\node[concept, right=1cm of g] (h) {\sg stół};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {h};
\end{tikzpicture}\]
Przyjmujemy że odpowiadające sobie przyimki lokatywne, ablatywne i adlatywne mają ten sam sens, np {\it pod stołem}, {\it spod stołu}, {\it pod stół}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {pod};
\node[relation, right=10mm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg stół};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc Src};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {pod};
\node[relation, right=10mm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg stół};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc Goal};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {pod};
\node[relation, right=10mm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg stół};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\end{tikzpicture}\]
W niektórych sytuacjach argument przyimka opisującego relację przestrzenną nie jest jawny i staje się on przysłówkiem
z argumentem okazjonalnym bądź koreferencyjnym, np:
{\it Mieszkam nieopodal fontanny} vs {\it Mieszkam nieopodal}.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {mieszkać};
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg {\it indexical} ja};
\node[relation, above=0.8cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of t] (tk) {Loc};
\node[concept, right=1cm of tk] (k) {nieopodal};
\node[relation, right=1cm of k] (kl) {Ref};
\node[concept, right=1cm of kl] (l) {\sg fontanna};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(tk)(k)(kl)(l)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {tk};
\edge {tk} {k};
\edge {k} {kl};
\edge {kl} {l};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {mieszkać};
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg {\it indexical} ja};
\node[relation, above=0.8cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of t] (tk) {Loc};
\node[concept, right=1cm of tk] (k) {{\it indexical} nieopodal};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(tk)(k)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {tk};
\edge {tk} {k};
\end{tikzpicture}\]
Przyjmujemy, że sens leksemu {\it nieopodal} jest identyczny w obu wypadkach.
Podobnie zachowują się: {\it obok, blisko, dookoła, naokoło, naprzeciw, opodal, wewnątrz, wokół, wzdłuż}.
\section{Sytuacje, procesy i relacje czasowe}
Każdy proces wymieniowy w zdaniu umieszczamy w osobnym kontekście sytuacyjnym.
% Nawet jeśli procesy są wyrażone imiesłowem przysłówkowym uprzednim lub imiesłowem przymiotnikowym czynnym,
% który stwierdza równoczesność zdarzeń mogą mieć inny czas rozpoczęcia i zakończenia.
W kontekstach sytuacyjnych uczestnicy istnieją a relacje między nimi
zachodzą przez cały czas trwania sytuacji, chyba że uczestnik jest
połączony relacją z procesem. W takiej sytuacji może on zostać
w trakcie procesu stworzony, czyli zaistnieć dopiero na jego
końcu, może powstawać stopniowo, może też przestać istnieć.
Skolei relacje wychodzące z procesów mogą się zmieniać w trakcie procesu.
Natomiast relacje czasowe przypisane zdarzeniu dotyczą każdego uczestnika sytuacji a
czas zdarzenia przysługuje całej sytuacji.
Na potrzeby reprezentacji za pomocą grafów semantycznych
przyjmujemy, że relacje czasowe wiążą czas z sytuacjami,
a znajdujące się w kontektach pojęcia i relacje uznamy za fluenty
niejawnie przez ten czas parametryzowane.
Relacje czasowe zazwyczaj wyrażane przez wyrażenia przyimkowe, przysłówki bądź zdania podrzędne.
Przyimki temporalne reprezentują relacje pomiędzy punktami w czasie, interwałami oraz ich zbiorami.
Relacje Time i Duration (Dur) informują o czasie, przypisanym do danego obiektu (zazwyczaj zdarzenia) oraz czasie jego trwania.
Spójnik {\it gdy} w jednym ze swoich znaczeń bierze sytuację (zdarzenie) i generuje jej czas, np. {\it Wszedł, gdy go wpuścili}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {wejść};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg {\it ter} {\it coreferential} pro};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {gdy};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, below=2.2cm of a] (h) {wpuścić};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {\pl {\it ter} {\it deictic} pro};
\node[relation, below=0.8cm of h] (k) {Past};
\node[relation, right=1cm of h] (l) {Thme};
\node[concept, right=1cm of l] (m) {\sg {\it coreferential} on};
\context{cy}{(h)(i)(j)(l)(m)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {cy};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {k};
\edge {h} {l};
\edge {l} {m};
\end{tikzpicture}\]
Przyimek {\it po} w znaczeniu czasowym odwołuje się do wcześniejszej sytuacji, bądź wcześniejszego zdarzenia.
Może być ono wyrażone przez odsłownik, bądź rzeczownik, np:
{\it Po powrocie z zagranicy Sebastian pracował w fabryce}, {\it Po ukończeniu studiów Sebastian pracował na poczcie.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {pracować};
% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
% \node[relation, above=0.5cm of b] (d) {Past};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Time};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
% \node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
% \node[relation, right=1cm of d] (l) {Loc};
% \node[concept, right=1cm of l] (m) {w};
% \node[relation, right=1cm of m] (n) {Ref};
% \node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg fabryka};
% \node[concept, below=1cm of c] (h) {powrót};
% \node[relation, right=1cm of h] (p) {Loc Src};
% \node[concept, right=1cm of p] (q) {z};
% \node[relation, right=1cm of q] (i) {Ref};
% \node[concept, right=1cm of i] (j) {\sg zagranica};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(p)(q)}{};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(cy)}{};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {f} {g};
% \edge {g} {cy};
% \edge {q} {i};
% \edge {i} {j};
% \edge {a} {l};
% \edge {l} {m};
% \edge {m} {n};
% \edge {n} {o};
% \edge {h} {p};
% \edge {p} {q};
% \end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pracować};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
\node[relation, below=0.8cm of c] (d) {Past};
\node[relation, below=0.5cm of b] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
\node[relation, right=1cm of a] (l) {Loc};
\node[concept, right=1cm of l] (m) {w};
\node[relation, right=1cm of m] (n) {Ref};
\node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg fabryka};
\node[concept, below=2.5cm of c] (h) {powrót};
\node[relation, right=1cm of h] (p) {Loc Src};
\node[concept, right=1cm of p] (q) {z};
\node[relation, right=1cm of q] (i) {Ref};
\node[concept, right=1cm of i] (j) {\sg zagranica};
\context{cx}{(a)(b)(c)(m)(n)(o)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(p)(q)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {cy};
\edge {q} {i};
\edge {i} {j};
\edge {a} {l};
\edge {l} {m};
\edge {m} {n};
\edge {n} {o};
\edge {h} {p};
\edge {p} {q};
\end{tikzpicture}\]
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {pracować};
% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
% \node[relation, above=0.5cm of b] (d) {Past};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Time};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
% \node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
% \node[relation, right=1cm of d] (l) {Loc};
% \node[concept, right=1cm of l] (m) {na};
% \node[relation, right=1cm of m] (n) {Ref};
% \node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg poczta};
% \node[concept, below=1cm of a] (h) {ukończyć};
% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
% \node[concept, left=1cm of i] (j) {\sg {\it ter} {\it coreferential} pro};
% \node[relation, below=0.5cm of h] (k) {Past};
% \node[relation, right=1cm of h] (p) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of p] (q) {studia};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(k)(p)(q)}{};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(cy)}{};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {f} {g};
% \edge {g} {cy};
% \edge {h} {i};
% \edge {i} {j};
% \edge {h} {k};
% \edge {a} {l};
% \edge {l} {m};
% \edge {m} {n};
% \edge {n} {o};
% \edge {h} {p};
% \edge {p} {q};
% \end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pracować};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
\node[relation, below=0.8cm of c] (d) {Past};
\node[relation, below=0.5cm of b] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Ref};
\node[relation, right=1cm of a] (l) {Loc};
\node[concept, right=1cm of l] (m) {na};
\node[relation, right=1cm of m] (n) {Ref};
\node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg poczta};
\node[concept, below=1cm of f] (h) {ukończyć};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {\sg {\it ter} {\it coreferential} pro};
\node[relation, below=0.8cm of h] (k) {Past};
\node[relation, right=1cm of h] (p) {Thme};
\node[concept, right=1cm of p] (q) {studia};
\context{cx}{(a)(b)(c)(m)(n)(o)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(p)(q)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {cy};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {k};
\edge {a} {l};
\edge {l} {m};
\edge {m} {n};
\edge {n} {o};
\edge {h} {p};
\edge {p} {q};
\end{tikzpicture}\]
% Jest to też powód dla którego każdy proces wymieniowy w zdaniu powienien być
% umieszczony w osobnym kontekście sytuacyjnym.
% Nawet jeśli procesy są wyrażone imiesłowem przysłówkowym uprzednim lub imiesłowem przymiotnikowym czynnym,
% który stwierdza równoczesność zdarzeń mogą mieć inny czas rozpoczęcia i zakończenia.
{\it Słoń biegnie trąbiąc.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {biec};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {czas};
\node[concept, below=1cm of e] (h) {trąbić};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Time};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {f};
\edge {cy} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]
Symbol $\ast x$ wprowadza zmienną $x$, która znacza odniesienie pojęcia słoń,
a symbol $?x$ oznacza użycie zmiennej $x$. Razem wyrażają koreferencję.
Pudełko {\it czas} służy do zareprezentowania równoczesnośći obu zdarzeń.
{\it Słoń odpoczywa zatrąbiwszy.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {odpoczywać};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time Src};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {czas};
\node[concept, below=1cm of e] (h) {zatrąbić};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Time Goal};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {f};
\edge {cy} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]
{\it Trąbiący słoń biegnie.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {biec};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {czas};
\node[concept, below=1cm of e] (h) {trąbić};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Time};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {f};
\edge {cy} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]
Czasowniki {\it być} i {\it zostać} w stronie biernej
traktujemy jako czasowniki posiłkowe wnoszące do semantyki jedynie czas, np
{\it Filiżanka jest malowana ręcznie.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {być};
% \node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
% \node[concept, below=1.2cm of a] (h) {malować};
% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
% \node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
% \node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
% \context{cx}{(a)(d)(e)(f)}{};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {g} {k};
% \edge {h} {g};
% \edge {h} {i};
% \edge {i} {j};
% \end{tikzpicture}\]
% W powyższym zdaniu kontekst z {\it być} można uznać za redundantny,
% ale pozostanie by reprezentacja strony biernej nie różniła się od innych
% użyć predykatynwych.
% albo
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (h) {malować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg filiżanka};
\node[relation, left=1cm of j] (d) {Pres};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {d};
\end{tikzpicture}\]
{\it Filiżanka została pomalowana ręcznie.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {zostać};
% \node[relation, left=1cm of a] (d) {Past};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
% \node[concept, below=1.2cm of a] (h) {pomalować};
% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
% \node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
% \node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
% \context{cx}{(a)(d)(e)(f)}{};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {g} {k};
% \edge {h} {g};
% \edge {h} {i};
% \edge {i} {j};
% \end{tikzpicture}\]
% albo
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (h) {pomalować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg filiżanka};
\node[relation, left=1cm of j] (d) {Past};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {d};
\end{tikzpicture}\]
Zdania zawierające konstrukcje imiesłowowe są
interpretowane tak samo jak zdania zawierające
zdania podrzędne wprowadzone przez zaimek {\it który}, np.
{\it Kupiłem ręcznie malowaną filiżankę.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {kupić};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg {\it pri} {\it indexical} pro};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
\node[concept, below=3cm of a] (h) {malować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\node[relation, below=0.8cm of b] (p) {Time};
\node[concept, right=1cm of p] (q) {czas};
\node[relation, right=1cm of q] (r) {Time Goal};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cx} {p};
\edge {p} {q};
\edge {cy} {r};
\edge {r} {q};
\end{tikzpicture}\]
{\it Kupiłem filiżankę, która jest ręcznie malowana.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {kupić};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg {\it pri} {\it indexical} pro};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
\node[concept, below=3cm of a] (h) {malować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg {\it coreferential} który $?x$};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\node[relation, below=0.8cm of b] (p) {Time};
\node[concept, right=1cm of p] (q) {czas};
\node[relation, right=1cm of q] (r) {Time};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cx} {p};
\edge {p} {q};
\edge {cy} {r};
\edge {r} {q};
\end{tikzpicture}\]
% TODO co zrobić z {\it Twarz Eduarda stała się napięta}
% TODO \item przysłówek ,,ledwo'' w znaczeniu czasowym
% \begin{equation}
% \text{Słońce ledwo wzeszło}
% \end{equation}
% \begin{equation}
% \text{Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon.}
% \end{equation}
% \emph{Ledwo} traktujemy tu jak funktor biorący zdarzenie i generujący czas chwilę po nim. W funkcji
% spójnika podrzędnego, czas ten określa czas zdarzenia ze zdania nadrzędnego, w funkcji przysłówka
% czas ten określa czas zdarzenia wynikającego z kontekstu, co można wyrazić jako pro-zdarzenie.
%TODO: lista rzeczowników wyrażających zdarzenia
\begin{center}
{\it Jan przybył na dwie umówione przez Marysię kolacje.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_marysia.png}
\end{center}
\section{Cechy}
Zazwyczaj cechy (atrybuty) wyrażane są przez przymiotniki, przysłówki lub wyrażenia przyimkowe, np.: {\it Intensywnie różowy słoń trąbi}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Attr};
\node[concept, right=1cm of sk] (k) {różowy};
\node[relation, right=1cm of k] (kl) {Manr};
\node[concept, right=1cm of kl] (l) {intensywnie};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)(kl)(l)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\edge {k} {kl};
\edge {kl} {l};
\end{tikzpicture}\]
Cechę opisywaną przez przymiotnik domyślnie wyrażamy rolą Attribute (Attr)
zaś cechę opisywaną przez przysłówek wyrażamy rolą Manner (Manr).
W przypadku wyrażeń przyimkowych opisujących cechy rzeczowników również stosujemy rolę Attr,
np.: {\it książka na temat grzybów}, {\it książka o grzybach}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg książka};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Attr};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {na temat};
\node[relation, right=1cm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\pl grzyb};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg książka};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Attr};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {o};
\node[relation, right=1cm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\pl grzyb};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
\end{tikzpicture}\]
{\it na temat} jest przyimkiem złożonym traktowanym jako pojedyncza jednostka leksykalna,
natomiast {\it o} w znaczeniu użytym w powyższym przykładzie jest jego synonimem.
Przyimki złożone wskazują w swojej treści nazwę cechy, której dotyczą.
%TODO: jak to jest dla czasowników
%TODO: lista rzeczowników wyrażających nazwy cech
Cechy danego przedmiotu mogą być składniowo wyrażone przez podrzędnik czasownika.
Słownik walencyjny Walenty sygnalizuje takie sytuacje nadając podrzędnikowi
wyrażającemu cechę rolę Attribute oraz czyniąc go kontrolowanym przez
podrzędnik będący nosicielem cechy, np {\it Kazimierz przemalował słonia na różowo}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przemalować};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Kazimierz''};
\node[relation, left=1cm of c] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr Goal};
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme Goal};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
\end{tikzpicture}\]
Przerywana linia łącząca {\it przemalować} i Attr Goal oznacza
że relacja Attr Goal zmienia się w czasie trwania sytuacji
w miarę postępów procesu malowania i nabierania przez słonia cechy bycia różowym.
% podobnie zachowuje się zdanie {\it Wiele ptaków owadożernych zimą zmienia jadłospis na roślinny}.
Analogicznie zinterpretujemy zdanie {\it Słoń stał się różowy}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {stać się};
\node[relation, left=1cm of a] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {cx} {d};
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
\end{tikzpicture}\]
Zdania z czasownikiem {\it być} stanowiące o cechach interpretujemy
analogicznie do powyższego
np. {\it Słoń jest różowy}, {\it Książka jest o grzybach.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
\node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {cx} {d};
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
\node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg książka};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {o};
\node[relation, right=1cm of h] (i) {Ref};
\node[concept, right=1cm of i] (j) {\pl grzyb};
\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)(i)(j)}{};
\edge {cx} {d};
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]
\section{Pozostałe przydawki}
Pozostałe przydawki dopełniaczowe są wiązane ze swoim nadrzędnikiem za pomocą relacji Poss,
%TODO: można by rozdzielić posiadanie od innych użyć
a pozostałe przydawki przyimkowe analogicznie jak argumenty czasownika.
Na przykład {\it pasta do zębów Jana} jest reprezentowana jako
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg pasta};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Purp};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {do};
\node[relation, right=1cm of c] (d) {Ref};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\pl ząb};
\node[relation, left=1cm of a] (f) {Poss};
\node[concept, left=1cm of f] (g) {\sg osoba ``Jan''};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
\edge {a} {f};
\edge {f} {g};
\end{tikzpicture}\]
%TODO: czy rola Purpose jest tu poprawna?
%TODO: można by wprowadzać domyślne zdarzenia/użycia: pasta do [mycia] zębów
Przydawka rzeczowna (wyrażona w mianowniku) nadaje nazwę swojemu nadrzędnikowi, np. {\it na ulicy Ruczaj}, zapiszemy jako
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {na};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Ref};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg ulica ``Ruczaj''};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
Apozycja (dwa rzeczowniki uzgodnione pod względem przypadka) wyraża dwa określenia tego samego obiektu.
Może to być typ i nazwa, albo dwa różna typy, np. {\it w mieście Warszawie}, zapiszemy jako
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {w};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Ref};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg miasto ``Warszawa''};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
%TODO: notacja dla koreferencji dwu typów
{\it Stół jest meblem.}
% \section{Konstrukcje predykatywne}
%
% Predykatywne {\it to} możemy zinterpretować tak samo jak {\it być}.
%
% Dla porównania {\it być} bez predykatywu:
% {\it Stół jest.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {być};
% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg stół};
% \node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)}{};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \edge {a} {d};
% \end{tikzpicture}\]
\section{Wewnętrzne modele}
Zdanie, które jest przedmiotem przekonań nie musi być obiektywnie prawdziwe.
Umieszczamy je w pudełku oznaczającym, że jego prawdziwość należy określać ze względu na subiektywny model świata, np {\it
Jan wierzy, że słoń trąbi.}
%TODO: expr zamiast init i opis thme
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {wierzyć};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jan''};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {że};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg słoń};
\context{v}{(f)(g)(h)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{v};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(v)}{};
\end{tikzpicture}\]
alternatywnie
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {wierzyć};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jan''};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg słoń};
\context{v}{(f)(g)(h)}{że};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{v};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(v)}{};
\end{tikzpicture}\]
\end{document}
\section{Niejednoznaczność}
\begin{center}
{\it Chłód wiatru powiewem ogarnął Jana.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wiatr1.png}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wiatr2.png}
\end{center}
\section{Inne przykłady}
\begin{center}
Modyfikowany przyimek {\it Ania schowała piłkę głęboko w szafie.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_gleboko.png}\\
Role tematyczne, przyimek niesemantyczny {\it Jaś wystosował petycję do urzędu.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wystosowac.png}\\
Mowa niezależna, pro, niejawne argumenty {\it - Chcę jeść - zawołał Jaś.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_chce.png}\\
Mowa zależna, pro, niejawne argumenty {\it Jaś zawołał, że chce jeść.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_chce2.png}\\
Rozpoznanie nazwy własnej dzięki preferencjom selekcyjnym,
pojemniki i data.
{\it Kot odkupił 25 sierpnia 2015 samochód za 20000zł.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_odkupic.png}\\
Wykrycie rzadkiego leksemu, dzięki preferencjom selekcyjnym.
{\it Chłopcy mają ulicę kwiatami.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_maic.png}\\
Wielopoziomowe konteksty i mowa zależna
{\it Jaś wierzy, że Marysia kłamała, kiedy powiedziała, że go nie kocha.}\\
Rzeczowniki odnoszące się do pojęć:
{\it Słonie są ssakami} vs {\it Słonie są gatunkiem}.\\
Niejednoznaczność składniowa, kwantyfikator, indexical.
{\it Codziennie jest tu opiekunka pani Gabrysia}\\
{\it bardzo, bardziej, najbardziej} i stopniowanie przymiotników i przysłówków.\\
reprezentacja koordynacji
\end{center}
\section{}
\subsection{prepositions}
\begin{itemize}
\begin{center}
{\it dość głęboko w szafie} \\
{\it quite deep in shelf}
\end{center}
\[\pred{type}(d,\text{dość})\wedge\pred{type}(g,\text{głęboko})\wedge\pred{type}(w,\text{w})\wedge\]
\[\pred{type}(s,\text{szafa})\wedge R10(g,d) \wedge R10(w,g) \wedge R12(w,s)\]
\item In the example above we have an adverb {\it głęboko} which is adjunct of a preposition {\it w} and has its own adjunct {\it dość}:
\end{itemize}
\subsection{Context dependent concepts}
%Apart from structural %and role concepts%??
We recognized several types of context dependent concepts:
\begin{itemize}
\item indexical $\text{{\sc type}}(x,\text{tu}(\#i))$ ({\it here})
\item deictic $\text{{\sc type}}(x,\text{to}(\#d))$ ({\it this})
\item coreferential $\text{{\sc type}}(x,\text{tymczasem}(\#c))$ ({\it in the meantime})
\item comparative $\text{{\sc type}}(x,\text{wkrótce}(\#cmp))$ ({\it soon})
\item order dependent $\text{{\sc type}}(x,\text{pierwszy}(\#o))$ ({\it first})
\end{itemize}
\subsection{Funktorowatość zmieniająca pojęcie}
\begin{itemize}
\item Przymiotniki zmieniające znaczenie rzeczownika, takie jak {\it fałszywy}, czy {\it były} wiążemy z rzeczownikiem
za pomocą dwuargumentowego funktora \pred{mod}, który konstruuje nowy typ na podstawie swoich argumentów,
np. frazę {\it były senator} zapiszemy jako $\pred{type}(b,\text{były})\wedge\pred{type}(s,\pred{mod}(b,\text{senator}))$.
\item \todo Kryteria określające, kiedy przymiotnik stanowi fragment jednostki wielosłownej, kiedy zmienia
znaczenie rzeczownika, a kiedy wyznacza jego cechy.
\end{itemize}
\subsection{Związek liczebnika z rzeczownikiem}
\begin{itemize}
\item Liczebniki określające liczność rzeczowników policzalnych definiują wartość funkcji \pred{count}, na przykład:
\begin{itemize}
\item {\it dwa spotkania} --- $\pred{type}(n,2)\wedge\pred{type}(s,\text{spotkanie})\wedge|s|=n$
\item {\it parę kilometrów} --- $\pred{type}(n,\text{parę})\wedge\pred{type}(k,\text{kilometr})\wedge|k|=n$
\end{itemize}
\item Modyfikatory liczebników zmieniają ich typ i są wprowadzane za pomocą funktora \pred{mod}:
\begin{itemize}
\item {\it ponad milion znaków} --- $\pred{type}(p,\text{ponad})\wedge\pred{type}(n,\pred{mod}(p,1000000))\wedge\pred{type}(z,\text{znak})\wedge|z|=n$
\end{itemize}
\item albo stanowią cechę zbioru obiektów:
\begin{itemize}
\item {\it ostatnie 10 lat} --- $\pred{type}(o,\text{ostatni})\wedge\pred{type}(n,10))\wedge\pred{type}(r,\text{rok})\wedge|r|=n\wedge R11(r,o)$
\end{itemize}
\item Frazę {\it ponad milion}, czyli typ $\pred{mod}(p,1000000)$ interpretujemy jako zbiór liczb naturalnych większych od miliona.
\end{itemize}
\subsection{Związek liczebnika z rzeczownikiem cd}
\begin{itemize}
\item Liczebniki określające miarę rzeczowników niepoliczalnych definiują wartość funkcji \pred{measure}.
\item Jednostki miary ({\it metry, łyżeczki, szczypty}) traktujemy w specjalny sposób, na przykład:
\begin{itemize}
\item {\it długość około 30 metrów} --- $\pred{type}(d,\text{długość})\wedge\pred{type}(o,\text{około})\wedge\pred{type}(n,\pred{mod}(o,30))\wedge
\pred{type}(m,\text{metr})\wedge|m|=n\wedge\pred{measure}(d)=m$
\end{itemize}
\item Znaczenia leksemów takich jak {\it około, trochę, prawie} traktujemy jako zależne od kontekstu sytuacyjnego, w którym
zostały użyte. Nie zaznaczamy tej zależności w formie logicznej.
\item \todo konstrukcje typu: {\it Na ostatnich dziesięć lat osiem obfitowało w ...}, {\it 3 razy w tygodniu}, {\it suma kwadratów trzech kolejnych liczb całkowitych}, {\it ani trochę}.
\item \todo lista jednostek miar.
\end{itemize}
{\it trzy i pół jabłka}
\subsection{Koordynacja}
Koordynację reprezentujemy jako listę koordynowanych obiektów,
\begin{center}
{\it W tej lecznicy usunięto pacjentce martwą ciążę,\\
a także macicę i fragment jelita}
\end{center}
\[\begin{array}{l}
\text{{\sc type}}(s,\text{Situation})\wedge\text{{\sc Past}}(s)\wedge\text{{\sc dscr}}(s,\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(a,\text{usunąć})\wedge\\
\hspace{5mm}p=\#\text{pro}\wedge\text{{\sc R0}}(a,p)\wedge\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(w,\text{w})\wedge\text{{\sc R6}}(a,w)\wedge
\text{{\sc type}}(l,\text{lecznica})\wedge l=\#\text{ten}\wedge\text{{\sc R12}}(w,l)\wedge\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(p_{2},\text{pacjentka})\wedge\text{{\sc R2}}(a,p_{2})\wedge\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(c,\text{martwa ciąża})\wedge\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(m,\text{macica})\wedge\\
\hspace{5mm}\text{{\sc type}}(f,\text{fragment})\wedge\text{{\sc type}}(j,\text{jelito})\wedge\text{{\sc R13}}(f,j)\wedge\\
\hspace{5mm}l_{1}=[f;m]\wedge\text{{\sc conjunct}}(l_{1},\text{i})\wedge\\
\hspace{5mm}l_{2}=[l_{1};c]\wedge
\text{{\sc conjunct}}(l_{2},\text{a także})\wedge
\text{{\sc R1}}(a,l_{2}))\end{array}\]
\todo taka reprezentacja nie pasuje zbyt dobrze do zdań typu \\
{\it I szukaj korka w polu!}, czy {\it I Zula poszła do urny.}
\subsection{Quantifiers}
\begin{itemize}
\item Default existential quantification
\item Open list of natural language quantifiers:
\begin{itemize}
\item $\pred{Wszyscy}(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it all})
\item $\pred{PrawieWszyscy}(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{2mm}({\it almost all})
\item $\pred{Kazdy}(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it every})
\item $\pred{Tylko}(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it only})
\item $\pred{Codziennie}(x,\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it every day})
\end{itemize}
\item Translation of natural language quantifiers into logical ones (when possible):
\begin{itemize}
\item $\pred{Pewien}(x,\varphi(x),\psi(x))\stackrel{def}{=}\exists(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it a})
\item $\pred{Kazdy}(x,\varphi(x),\psi(x))\stackrel{def}{=}\forall(x,\varphi(x),\psi(x))$ \hspace{8mm}({\it every})
\item $\pred{Tylko}(x,\varphi(x),\psi(x))\stackrel{def}{=}\forall(x,\psi(x),\varphi(x))$. \hspace{8mm}({\it only})
\item $\pred{Codziennie}(x,\psi(x))\stackrel{def}{=}\forall(x,\text{{\sc type}}(x,\text{dzień}),\psi(x))$ \hspace{2mm}({\it every day})
\end{itemize}
\end{itemize}
%TODO \subsection{Nieintersektywność II typu}
% Modyfikuje aspekt znaczenia swojego podrzędnika, generując obiekt innego typu semantycznego niż podrzędnik.
% To, jaki to jest aspekt, jest zdeterminowane znaczeniem funktora.
% \textcolor{red}{(Obie rzeczy są naturalnym zachowaniem nadrzędnika.)}
% Leksem funktora może mieć kilka znaczeń dotyczących różnych aspektów.
% Przykłady:
% \begin{itemize}
% \item ponieważ
% \begin{equation}
% \text{Pada, ponieważ spadło ciśnienie}
% \end{equation}
% Funktor biorący sytuację i generujący obiekt o typie semantycznym \textsf{CZEMU}.
% \end{itemize}
\subsection{Liczebniki}
około 30 $\pred{type}(n,30)\wedge\pred{type}(o,\text{około})$\\
między 2 a 5 $\pred{type}(n,2)\wedge\pred{type}(m,5)\wedge\pred{type}(x,\text{między\_a})\wedge R12(x,m)\wedge R12a(x,m)$\\
dwa i pół $a=[b;c]\wedge\pred{type}(b,2)\wedge\pred{type}(c,\text{pół})\wedge\pred{type?}(a,\text{i})$\\
więcej niż kilkanaście $\pred{Q}(n,\pred{mod}(w,\text{kilkanaście}))\wedge\pred{type}(w,\text{więcej\_niż})$\\
dwa spotkania $\pred{Q}(n,2)\wedge\pred{type}(s,\text{spotkanie})\wedge\pred{restr}(n,s)$\\
ponad dwa spotkania $\pred{type}(p,\text{ponad})\wedge\pred{Q}(n,\pred{mod}(p,2))\wedge\pred{type}(s,\text{spotkanie})\wedge\pred{restr}(n,s)$\\
$\pred{Q}(n,\text{pies?})\wedge R10(n,s)\wedge\pred{type}(s,\dots)$
2 $||2||=\lambda x. x=2$\\
parę $||\text{parę}||= \lambda x.x>1 \wedge x<10$\\
ponad milion $||\pred{mod}(p,1000000)||=\lambda x. x>1000000$
3 lub 4 jabłka $\pred{Q}(n,3)\vee\pred{Q}(n,4)$ albo $\pred{Q}(n,3\vee 4)$\\
prawie każdy $\pred{Q}(n,\pred{mod}(p,\text{każdy}))\wedge\pred{type}(p,\text{prawie})$ albo $\pred{Q}(p,\text{prawie})\wedge\pred{type}(n,\pred{mod}(p,\text{każdy}))$
Pięciu studentów rozwiązało trzy zadania.
Pięciu studentów zjadło dwa arbuzy. - to zdanie wymusza reprezentację odniesienia rzeczowników jako zbioru.
W dwu znaczeniach: kolektywnym - w sumie rozwiązano 3 zadania
i dystrybutywnym - (w grupie) było pięciu studentów, którzy rozwiązali po trzy zadania.
\subsection{Negacja}
Jabłko nie spadło\\
$\pred{type}(j,\text{jabłko}\wedge\pred{Q}(q_j,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_j,j)\wedge$\\
$\pred{type}(s,\text{spadło}\wedge\pred{Q}(q_s,\text{nie istnieje}\wedge\pred{restr}(q_s,s)\wedge$\\
$R0(s,j)$
\[(\exists j:\text{jabłko})(\neg\exists s:\text{spadło})R0(s,j)\]
\[(\neg\exists s:\text{spadło})(\exists j:\text{jabłko})R0(s,j)\]
równoważnie
\[(\forall s:\text{spadło})(\forall j:\text{jabłko})\neg R0(s,j)\]
$\neg\exists$ traktujemy jako całość, a potem jako dwa symbole - ciekawe zjawisko logicznie.
Fałszywe jabłko nie spadło\\
$\pred{type}(f,\text{fałszywy}\wedge\pred{Q}(q_f,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_f,f)\wedge$\\
$\pred{type}(j,\pred{mod}(f,\text{jabłko}))\wedge\pred{Q}(q_j,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_j,j)\wedge$\\
$\pred{type}(s,\text{spadło}\wedge\pred{Q}(q_s,\text{nie istnieje}\wedge\pred{restr}(q_s,s)\wedge$\\
$R0(s,j)$
\[\{\exists_{Q1} f:\text{fałszywy};\exists_{Q2} j:\pred{mod}(f,\text{jabłko});\neg\exists_{Q3} s:\text{spadło}\}R0(s,j)\]
\[Q1\prec Q2\prec Q3\]\[\prec\prec\]
Jedno jabłko nie spadło
\[(\exists^1 j:\text{jabłko})(\neg\exists s:\text{spadło})R0(s,j)\]
Dwa jabłka nie spadły $\pred{Q}(q,\text{dwa})\wedge\pred{type}(j,\text{jabłko}\wedge{restr}(q,j)$
\[(\exists^2 j:\text{jabłko})(\neg\exists s:\text{spadło})R0(s,j)\]
Po wypadku nie przerwałem pracy\\
$\pred{type}(p,\text{po}\wedge\pred{Q}(q_p,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_p,p)\wedge$\\
$\pred{type}(w,\text{wypadek}\wedge\pred{Q}(q_w,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_w,w)\wedge$\\
$\pred{type}(a,\text{przerwać}\wedge\pred{Q}(q_a,\text{nie istnieje}\wedge\pred{restr}(q_a,a)\wedge$\\
$\pred{type}(r,\text{praca}\wedge\pred{Q}(q_r,\text{istnieje}\wedge\pred{restr}(q_r,r)\wedge$\\
$R12(p,w)\wedge R1(a,r)\wedge R0(a,x)\wedge R?(a,p)$
\[\exists r \exists w \neg\exists a \exists p\]
\[\exists r \exists w \exists p \neg\exists a\]
\[w\prec\prec p\]
Nie wróciłem do Warszawy po wojnie
nie prawda, że\\
nie on to zrobił\\
nie szef to zrobił\\
bez pieniędzy\\
nie do domu
nikt, nigdy, żaden $\to$ każdy, zawsze (poza zasięgiem negacji)\\
(nie ktoś, kiedyś, (w zasięgu negacji) bo:)\\
prawie nigdy $\to$ prawie zawsze
\subsection{Inne}
Przykłady:\\
Kto jest mężczyzną, nosi brodę\\
Mężczyżni noszą po jednej brodzie
zwykle\\
czasami
Dwanaście setek słoni trąbi
Podobnie zdefiniujemy egzystencjalne kwantyfikatory {\sc kilka}, {\sc trochę}, {\sc pewien}, czy {\sc niektóre}.
Rozpatrzmy teraz kwantyfikatory takie jak: {\it każdy, wszystkie, prawie każdy, każdy z wyjątkiem ..., połowa, co setny, tylko, dokładnie trzy}.
Każda para słoni trąbi
{\it Słoń tylko trąbi}.\\
{\it Wczoraj słoń tylko jadł trawę}
{\it Słoń zawsze trąbi}.\\
{\it Słoń co drugi dzień trąbi}.\\
Negacja: {\it Słoń nie trąbi}.\\
Modalności: {\it Słoń prawdopodobnie trąbi}.\\
\popr{Jak zapisać zdania {\it Słoń już trąbi}, {\it Słoń nawet trąbi}}
\subsection{Coordination}
Na poziomie zwykłej logiki dwa spójniki ('lub' oraz 'i') plus wkład metajęzykowy
3 rodzaje koordynacji:
\begin{itemize}
\item addytywne 'i' {\it Król Polski i Wielki Książę Litewski przemawia}
\[\existsg(x,\hasName{x}{Król Polski}\wedge\hasName{x}{Wielki Książę Litewski},\]\[\exists(p,\type{p}{przemawiać},\agnt{p}{x}))\]
\item multiplikatywne 'i'. {\it Jan tańczy i śpiewa}
\[\existsg(j,\hasName{j}{Jan},\exists(x,\exists(t,\type{t}{tańczyć},\exists(s,\type{s}{śpiewać},x=t\cup s))\wedge\agnt{x}{j}))\]
{\it Jan i Marysia tańczą}
\[\existpl(x,\existsg(j,\hasName{j}{Jan},\existsg(m,\hasName{m}{Marysia},x=j\cup m)),\]\[\exists(t,\type{t}{tańczyć},\agnt{t}{x}))\]
\item addytywne 'lub' {\it Jan tańczy lub śpiewa}
\[\existsg(j,\hasName{j}{Jan},\exists(a,\type{a}{tańczyć}\vee\type{a}{śpiewać},\agnt{a}{j}))\]
\end{itemize}
Kwestia podrzędników przy 'lub' {\it Jan ładnie tańczy lub brzydko śpiewa}
\[\existsg(j,\hasName{j}{Jan},\exists(a,(\type{a}{tańczyć}\wedge\exists(l,\type{l}{ładnie},\attr{a}{l})\vee\]
\[(\type{a}{śpiewać}\wedge\exists(b,\type{b}{brzydko},\attr{a}{b}),\agnt{a}{j}))\]
\popr{Co zrobić przy koordynacji różnych kwantyfikatorów {\it Wszystkie słonie i niektóre samochody zatrąbiły}, czyli
tak jak w zdaniu Hintikki (Za: Jakub Szymanik ``PROBLEMY Z FORMĄ LOGICZNĄ''):
{\it Pewien krewniak każdego wieśniaka i pewien krewniak każdego mieszczucha nienawidzą się nawzajem};
{\it Większość krewniaków każdego wieśniaka i większość krewniaków każdego mieszczucha nienawidzi się nawzajem}.}
\popr{Jak wyrazić 'wkład meta językowy', czyli odróżnić {\it Jan tańczy i śpiewa} od {\it Jan tańczy, ale i śpiewa};
jak wyrazić sekwencyjne 'i' {\it Jan wstał i poszedł}}
"codziennie", "Op",([],TConst("NA",[]));
"nigdy", "Op",([],TConst("NA",[])); (*"zawsze",*)
"nieraz", "Count",([],TConst("approx",[])); (* odpowiedznik liczby mnogiej dla czasownika *)
"każdy", "Op",([],TConst("NA",[]));
"wszelki", "Op",([],TConst("NA",[]));
"wszystek", "Op",([],TConst("NA",[]));
"żaden", "Op",([],TConst("NA",[])); (*"każdy"*)
"jakiś", "Op",([],TConst("NA",[]));
"pewien", "Op",([],TConst("NA",[]));
"niektóry", "Op",([],TConst("NA",[]));
"jedyny", "Op",([],TConst("NA",[]));
"jeden", "Unk",([],TConst("local",[])); (* jeden - kilka to kwantyfikator z 3 polami; Bóg jeden = Bóg sam; miara lioczebności *)
"tylko", "Op",([],TConst("NA",[])); (* przyrematyczny (wskazuje remat) *)
"raz", ([],TConst("",[])); (* FIXME: pojemnik, występuje jako adjunct *)
"połowa", ([],TConst("approx",[])); (* FIXME: pojemnik oraz pojemnik na czas *)
"coś", ([],TConst("",[]));
"nic", ([],TConst("",[]));(*"wszystko"*) (*"organiczenie zakresu"*)
"nikt", ([],TConst("",[]));(*"wszyscy"*) (*"organiczenie zakresu"*)
"10", "10",([],TConst("exact",[]));
"14", "14",([],TConst("exact",[]));
"2", "2",([],TConst("exact",[]));
"20", "20",([],TConst("exact",[]));
"30", "30",([],TConst("exact",[]));
"569", "569",([],TConst("exact",[]));
"6", "6",([],TConst("exact",[]));
"dwa", "2",([],TConst("exact",[]));
"dziesięć","10",([],TConst("exact",[]));
"dziewięć","9",([],TConst("exact",[]));
"kilka", "kilka",([],TConst("approx",[]));
"milion", "1000000",([],TConst("exact",[]));
"osiem", "8",([],TConst("exact",[]));
"parę", "parę",([],TConst("approx",[]));
"trochę", "trochę",([],TConst("approx",[]));
"trzy", "3",([],TConst("exact",[]));
"wiele", "wiele",([],TConst("approx",[]));
\subsection{TODO}
Pominięte zostały następujące zagadnienia:
\begin{itemize}
\item pętle w f-strukturze (pojawiają się przy imiesłowach przymiotnikowych),
\item raising i control: opisanie algorytmu gdy następuje kopiowanie węzła
\item niejednoznaczność składniowa
\item kwantyfikatory, negacja, modalności (operacje na grafach)
\item parsowanie określeń czasu (typ D)
\item konteksty
\item niejednoznaczność leksykonu (spójnik $\with$)
\end{itemize}
\section{}
Funktor zmieniający sens słowa, udowadnia istnienie modyfikaorów fraz przyimkowych:
``prawie na rogu ulicy'' --- mamy ``ulicę'', miejsce ``na rogu ulicy''
i miejsce ``prawie na rogu ulicy''\\
prawie [prawie:qub] dobiegłem do mety\\
zaparkował auto prawie [prawie:qub] na rogu ulicy\\
broda pokrywała prawie [prawie:qub] całą jego twarz\\
Do liceum chodziłem prawie [prawie:qub] codziennie pieszo\\
Ostatnio pisali, że mamy prawie [prawie:qub] dwa i pół miliona firm\\
prawie [prawie:qub] każde słowo skrapiała łzami
Test na pojemnikowatość:\\
prawie [prawie:qub] kilogram\\
prawie [prawie:qub] kilometr
TODO: niektóre przymiotniki i przysłówki (być może wszystkie)
warto reprezentować jako leksemy rzeczownikowe, np. lwowsko i
lwowski jako Lwów.
\section{}
Źródła wiedzy: Walenty, informacje składniowe, zasoby semantyczne do utworzenia w Clarin 2
w szczególności kwantyfikatorowatość.
\end{document}