Blame view

semsources/metaopis.tex 122 KB
Wojciech Jaworski authored
1
2
3
\documentclass[a4paper,12pt]{article}
\usepackage[utf8]{inputenc}
Wojciech Jaworski authored
4
5
\usepackage{amsmath}
Wojciech Jaworski authored
6
7
8
9
10
11
12
13
14
\usepackage[T1]{fontenc}
\usepackage[english, polish]{babel}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage{tikz}
\usetikzlibrary{conceptgraph}

\newcommand{\sg}{{\it sg} }
\newcommand{\pl}{{\it pl} }
\newcommand{\mass}{{\it mass} }
Wojciech Jaworski authored
15
16
17
18
\newcommand{\ind}{{\it indexical} }
\newcommand{\corf}{{\it coreferential} }
\newcommand{\deict}{{\it deictic} }
\newcommand{\interr}{{\it interrogative} }
Wojciech Jaworski authored
19
20
21

\title{Koncepcja metaopisu semantycznego}
\author{Wojciech Jaworski}
Wojciech Jaworski authored
22
\date{}
Wojciech Jaworski authored
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37

\begin{document}

\maketitle

\section{Wprowadzenie}

Znaczenie wypowiedzeń reprezentowane jest w systemie dwupoziomowo.
Najpierw za pomocą grafu semantycznego opisującego występujące w tekście pojęcia
oraz relacje pomiędzy nimi a następnie w postaci formuły logiki pierwszego rzędu
rozszerzonej o predykat metajęzykowy i dodatkowe kwantyfikatory.

Różnica pomiędzy reprezentacjami polega na tym, że
graf semantyczny jest bliższy składni, natomiast formuła logiczna posiada formalnie zdefiniowaną semantykę.
Formuła logiczna jest generowana z grafu semantycznego za pomocą algorytmu, co pozwala przenieść
Wojciech Jaworski authored
38
39
40
41
formalną semantykę na graf. Niniejszy dokument skupia się na opisie poszczególnych zjawisk językowych za pomocą grafów semantycznych.

Grafy semantyczne inspirowane są pracami Johna Sowy (`` Knowledge Representation:
Logical, Philosophical, and Computational Foundations'')
Wojciech Jaworski authored
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70

Podstawy reprezentacji zostały opracowane w ramach projektu Clarin i
są opisane w dokumencie: ``Język reprezentacji znaczenia dla języka
polskiego'' oraz szkicowo opublikowane na konferencji COLING 2016 w 
pracy ``ENIAM: Categorial Syntactic-Semantic Parser for Polish''.
Poniżej zostanie opisane sposób w jaki poszczególne zjawiska składniowe 
są reprezentowane za pomocą grafów pojęć. Opis ma charakter techniczny 
i nie obejmuje rozważań dotyczących teoriomodelowej semantyki poszczególnych konstrukcji, 
analizy możliwych reprezentacji ani kontekstów literaturowych. 
Celem, oprócz opisania zasad tworzenia form logicznych przez parser ENIAM
jest określenie formatu zasobów leksykalnych potrzebnych do ich wygenerowania.

\section{Pojęcia i relacje między pojęciami}
Formuły naszego języka reprezentacji znaczenia wyrażamy graficznie
w formie grafów semantycznych. % równoważnych tradycyjnie rozumianym formułom logicznym.
Przykładowo dla zdania {\it Słoń trąbi} uzyskamy graf 

\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]

W powyższym grafie pudełka reprezentują obiekty, o których jest mowa.
Wojciech Jaworski authored
71
Występuje zatem obiekt {\it słoń} i zdarzenie {\it trąbić}.
Wojciech Jaworski authored
72
73
74
75
76
77
78
79
Symbol $\sg$ określa liczność obiektów jako dokładnie 1.

Kółeczka reprezentują relacje między obiektami.
Init wskazuje na to, że {\it słoń} jest inicjatorem {\it trąbienia},
a Pres na to, że zdarzenie jest równoczesne z czasem jego wypowiedzenia.
%TODO unaukowić i zrobić opis semantyczny czasu 
Strzałka wchodząca to pierwszy argument, wychodząca drugi.
Źródłem informacji o relacjach łączących czasowniki 
Wojciech Jaworski authored
80
(a w przyszłości również rzeczowniki, przymiotniki i przysłówki) z ich argumentami jest słownik walencyjny Walenty.
Wojciech Jaworski authored
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100

Zewnętrzna ramka to kontekst. Reprezentuje on sytuację, czyli 
podzbiór czasoprzestrzeni, w którym istnieją byty wskazane przez pojęcia w pudełkach
i zachodzą wymienione w kółeczkach relacje pomiędzy nimi.

Standardowo każdej jednostce leksykalnej (leksemowi lub wyrażeniu wielosłownemu) 
zawartej w zdaniu odpowiada pudełko, a relacji składniowej kółeczko.
Pudełka zawierają sensy jednostek leksykalnych oraz ich liczbę, a w przypadku 
nazw własnych nazwę i typ nazwy własnej np {\it Franciszek trąbi}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg osoba ``Franciszek''};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
101
102
103
104
105
106
\section{Wprowadzanie bytów do dyskursu}
W języku logiki pierwszego rzędu wzmiankowane byty stanowią odniesienia zmiennych, a
same zmienne wprowadzane są przez kwantyfikatory. Przy czym dostępne są dwa rodzaje kwantyfikacji:
uniwersalna w której wartościowanie wprowadzanej zmiennej przebiega po wszystkich elementach uniwersum
spełniających restrykcję oraz egzystencjalna, przy której zmienna wartościowana jest jednym 
z bytów spełniających restrykcję.
Wojciech Jaworski authored
107
Wojciech Jaworski authored
108
109
110
111
112
113
114
115
116
W przypadku grafów semantycznych zmienne nie są jawnie wskazane, tym niemniej 
zachodzi konieczność określenia w jaki sposób obiekty wskazywane przez pudełka 
są wiązane z uniwersum.

Domyślnie przyjmujemy kwantyfikację egzystencjalną, czyli np. zdanie {\it Słoń trąbi}
stwierdza o istnieniu {\it słonia} i istnieniu zdarzenia {\it trąbienia}.

Z kolei dla zdania {\it Ty biegniesz} otrzymamy reprezentację z pojęciem okazjonalnym (indexical),
który wiąże słowo {\it ty} z uczestnikami komunikacji, czyli odwołuje się do uniwersum na metapoziomie.
Wojciech Jaworski authored
117
118
119
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
Wojciech Jaworski authored
120
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\ind ty};
Wojciech Jaworski authored
121
122
123
124
125
126
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
127
a dla zdania {\it Ona biegnie} otrzymamy reprezentację z pojęciem deiktycznym 
Wojciech Jaworski authored
128
129
130
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
Wojciech Jaworski authored
131
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\deict ona};
Wojciech Jaworski authored
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
lub koreferencyjnym
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
Wojciech Jaworski authored
142
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\corf ona};
Wojciech Jaworski authored
143
144
145
146
147
148
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
149
150
W powyższych trzech przypadkach nie następuje wprowadzenie nowego bytu do dyskursu.
Wojciech Jaworski authored
151
152
153
154
155
Zaimki wnoszą informację o osobie, liczbie i rodzaju, która jest istotna przy ustalaniu ich referenta.
Z tego tego względu lematyzujemy je do form uwzględniających te informacje ({\it ja}, {\it wy}, {\it one}, {\it która}), ewentualnie uzupełniając 
np. {\it ja-m}.

Kiedy podmiot nie jest dany w sposób jawny, jest reprezentowany za pomocą wariantu niemego zaimka {\it pro}
Wojciech Jaworski authored
156
157
158
159
np. {\it Biegnę}.:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {biec};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
Wojciech Jaworski authored
160
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\ind pro-ja};
Wojciech Jaworski authored
161
162
163
164
165
166
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
167
Zaimek {\it pro} używany jest również, kiedy przedmiot jest wprowadzany poprzez podanie swojej cechy, 
Wojciech Jaworski authored
168
co ma miejsce we frazach rzeczownikowych, których głową jest przymiotnik np. {\it Gruby trąbi.}
Wojciech Jaworski authored
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\ind pro-on};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=10mm of s] (a) {Attr};
\node[concept, right=1cm of a] (b) {gruby};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(a)(b)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {s} {a};
\edge {a} {b};
\end{tikzpicture}\]
Kolejnym zastosowaniem niemego zaimka są równoważniki zdań.
Dodajemy do nich {\it pro-zdarzenie}, które wiąże poszczególne elementy zdania,
np. {\it Kot pod stołem}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pro-zdarzenie};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg kot};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {pod};
Wojciech Jaworski authored
193
194
\node[concept, below=0.5cm of e] (h) {\sg stół};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(h)}{};
Wojciech Jaworski authored
195
196
197
198
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
Wojciech Jaworski authored
199
200
\edge [dashed]{e} {f};
\edge {e} {h};
Wojciech Jaworski authored
201
202
203
204
205
\end{tikzpicture}\]
%TODO pro-zdarzenie to może też być stan, przydałaby się ogólniejsza nazwa
Wojciech Jaworski authored
206
Leksemy {\it siebie} i {\it się} są koreferencyjne:
Wojciech Jaworski authored
207
208
209
210
211
212
213
{\it Jan kupił sobie samochód}, {\it Jan myje się}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {\sg osoba ``Jan''};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {kupić};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Rcpt};
Wojciech Jaworski authored
214
\node[concept, right=1cm of sk] (k) {\corf siebie};
Wojciech Jaworski authored
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
\node[relation, below=5mm of s] (a) {Thme};
\node[concept, right=1cm of a] (b) {\sg samochód};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)(a)(b)}{};
\edge {ts} {t};
\edge {cx} {pr};
\edge {s} {ts};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\edge {s} {a};
\edge {a} {b};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {\sg osoba ``Jan''};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {myć};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
232
\node[concept, right=1cm of sk] (k) {\corf się};
Wojciech Jaworski authored
233
234
235
236
237
238
239
\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)}{};
\edge {ts} {t};
\edge {cx} {pr};
\edge {s} {ts};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
240
Wojciech Jaworski authored
241
242
243
W dalszym toku tekstu wprowadzimy jeszcze pojęcia interrogatywne (interrogative),
występujące przy zadawaniu pytań, jak również kwantyfikację uniwersalną 
(przebiegającą po wielu bytach).
Wojciech Jaworski authored
244
%kwantyfikacja uniwesalna może być wprowadzona niejawnie np: Słoń jest ssakiem, 
Wojciech Jaworski authored
245
Wojciech Jaworski authored
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
\section{Modyfikatory nieintersektywne}
Funkcja modyfikacji nieintersektywnej zachodzi między wyrażeniem określanym
a jego nieintersektywnym określnikiem, który może być przymiotnikiem 
({\it były prezydent}, {\it fałszywy brylant}, {\it sztuczny miód}), 
przysłówkiem ({\it pozornie zachodzi}) lub wyrażeniem przyimkowym ({\it je na niby}).
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {były(prezydent)};
\node[concept, right=1cm of a] (b) {fałszywy(brylant)};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {sztuczny(miód)};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {pozornie(zachodzić)};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
259
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\deict pro-3sg};
Wojciech Jaworski authored
260
261
262
263
264
265
266
267
268
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {na niby(jeść)};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
Wojciech Jaworski authored
269
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\deict pro-3sg};
Wojciech Jaworski authored
270
271
272
273
274
275
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
276
277
% prawie [prawie:qub] 	dobiegłem do mety\\
% broda pokrywała 	prawie [prawie:qub] 	całą jego twarz\\
Wojciech Jaworski authored
278
279
280
281
282

%TODO: Kryteria określające, kiedy przymiotnik stanowi fragment jednostki wielosłownej, kiedy zmienia znaczenie rzeczownika, a kiedy wyznacza jego cechy.

\section{Liczebność i miara}
Wojciech Jaworski authored
283
Liczebność odniesienia rzeczowników policzalnych wskazuje relacja Count,
Wojciech Jaworski authored
284
np: {\it Dwa słonie trąbią}, {\it trzy i pół jabłka}, {\it kilka słoni}
Wojciech Jaworski authored
285
286
287
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
Wojciech Jaworski authored
288
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {słoń};
Wojciech Jaworski authored
289
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
Wojciech Jaworski authored
290
291
\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Count};
\node[concept, right=1cm of sk] (k) {2};
Wojciech Jaworski authored
292
293
294
295
296
297
298
299
\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
Wojciech Jaworski authored
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
\node[concept] (t) {jabłko};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Count};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {3.5};
\edge {t} {ts};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {słoń};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Count};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {kilka};
\edge {t} {ts};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
313
314
315
316
317
{\it między 2 a 5 jabłek}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {2};
\node[concept, right=5mm of a] (b) {5};
\context{v}{(a)(b)}{a};
Wojciech Jaworski authored
318
319
\node[relation, right=10mm of b] (f) {Count};
\node[concept, below=5mm of f] (e) {między};
Wojciech Jaworski authored
320
\node[concept, right=10mm of f] (g) {jabłko};
Wojciech Jaworski authored
321
322
\edge{f}{v};
\edge[dashed]{f}{e};
Wojciech Jaworski authored
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
\edge{g}{f};
\end{tikzpicture}\]
{\it 3 lub 4 jabłka}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {3};
\node[concept, right=5mm of a] (b) {4};
\context{v}{(a)(b)}{lub};
\node[relation, right=10mm of b] (f) {Count};
\node[concept, right=10mm of f] (g) {jabłko};
\edge{f}{v};
\edge{g}{f};
\end{tikzpicture}\]
Liczebniki określone reprezentujemy za pomocą liczb, a nieokreślone (np {\it kilka, trochę}) za pomocą leksemów.
Dwa ostatnie z powyższych przykładów wykorzystuj notację dla koordynacji opisaną szczegółowo w rozdziale \ref{coordination}.
Wojciech Jaworski authored
337
Wojciech Jaworski authored
338
Liczebniki mogą być modyfikowane przez operatory adnumeratywne np. {\it prawie 30 słoni}.
Wojciech Jaworski authored
339
340
341
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {jabłko};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Count};
Wojciech Jaworski authored
342
343
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {30};
\node[concept, below=0.5cm of ts] (a) {prawie};
Wojciech Jaworski authored
344
345
\edge {t} {ts};
\edge {ts} {s};
Wojciech Jaworski authored
346
\edge [dashed]{ts} {a};
Wojciech Jaworski authored
347
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
348
Podobnie zachowują się {\it około}, {\it koło}, {\it co najmniej}, {\it niemal}, {\it niespełna}, {\it co najwyżej}, {\it ponad}, {\it prawie}, {\it przeszło}, {\it przynajmniej}.
Wojciech Jaworski authored
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373

Liczność rzeczowników, które nie mają jej jawnie zadanej przez liczebnik
wnioskujemy na podstawie liczby gramatycznej i zapisujemy za pomocą uproszczonej notacji.
Symbol $\sg$ określa liczność obiektów jako dokładnie 1.
\[\text{Graf }\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {\sg słoń};
\end{tikzpicture}
\text{ jest równoważny }
\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {słoń};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Count};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {1};
\edge {t} {ts};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]

Oprócz niego stosujemy symbol $\pl$ na określenie liczności większej niż 1.
\[\text{Graf }\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {\pl słoń};
\end{tikzpicture}
\text{ jest równoważny }
\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {słoń};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Count};
% \node[concept, right=1cm of ts] (s) {co najmniej(2)};
Wojciech Jaworski authored
374
375
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {1};
\node[concept, below=0.5cm of ts] (a) {ponad};
Wojciech Jaworski authored
376
377
\edge {t} {ts};
\edge {ts} {s};
Wojciech Jaworski authored
378
\edge [dashed]{ts} {a};
Wojciech Jaworski authored
379
380
381
382
383
\end{tikzpicture}\]
Rzeczowniki plurale tantum nie wnoszą informacji o liczności.

Dla innych części mowy liczność uznajemy za nieokreśloną, gdy nie jest jawnie wskazana.
Liczebność czasowników wskazuje zazwyczaj leksem {\it raz}, np
Wojciech Jaworski authored
384
%TODO czy usunąć ``raz''?
Wojciech Jaworski authored
385
{\it Mistrz wygrał dwa razy}.
Wojciech Jaworski authored
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {wygrać};
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg mistrz};
\node[relation, right=1cm of t] (a) {Count};
\node[concept, right=1cm of a] (b) {raz};
\node[relation, right=1cm of b] (c) {Count};
\node[concept, right=1cm of c] (d) {2};
\node[relation, left=1cm of s] (pr) {Past};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(a)(b)(c)(d)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {a};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413

Oprócz liczebników liczność mogą wyrażać rzeczowniki użyte w znaczeniu pojemnikowym, np:
{\it Słoń zjadł piramidę arbuzów}.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {jeść};
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, right=1cm of t] (a) {Thme};
\node[concept, right=1cm of a] (b) {azbuz};
\node[relation, right=1cm of b] (c) {Count};
Wojciech Jaworski authored
414
\node[concept, right=1cm of c] (d) {\sg piramida};
Wojciech Jaworski authored
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
\node[relation, left=1cm of s] (pr) {Past};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(a)(b)(c)(d)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {a};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
426
427
428
429
430
% Test na pojemnikowatość: rzeczowniki modyfikowane przez prawie zwykle są pojemnikami\\
% prawie [prawie:qub] 	kilogram\\
% prawie [prawie:qub] 	kilometr
Wojciech Jaworski authored
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
Słów takich jak {\it para}, czy {\it setka} nie zamieniamy na liczby by odróżnić je od liczebników głównych, np.
{\it Dwanaście setek słoni trąbi}.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Count};
\node[concept, right=1cm of sk] (k) {setka};
\node[relation, right=1cm of k] (a) {Count};
\node[concept, right=1cm of a] (b) {12};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)(a)(b)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\edge {k} {a};
\edge {a} {b};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
452
Nie rozróżniamy kolektywności i dystrybutywności, np. w dla zdania {\it Pięciu studentów zjadło 2 arbuzy}
Wojciech Jaworski authored
453
nie wskazujemy czy {\it studenci} zjedli w sumie {\it 2 arbuzy}, czy też każdy z nich zjadł {\it 2 arbuzy}.
Wojciech Jaworski authored
454
%Odczytanie kolektywne wymusza interpretowanie rzeczowników jako zbiorów.
Wojciech Jaworski authored
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {jeść};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Past};
\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {student};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Count};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {5};
\node[relation, below=5mm of b] (i) {Thme};
\node[concept, right=10mm of i] (j) {arbuz};
\node[relation, right=10mm of j] (k) {Count};
\node[concept, right=10mm of k] (l) {2};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)(k)(l)}{};
\edge{b}{c};
\edge{cx}{a};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{b}{i};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{k}{l};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
478
Pojęcia do których odnoszą się rzeczowniki niepoliczalne są oznaczane symbolem $\mass$,%TODO: wstawić w grafach
Wojciech Jaworski authored
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
a ich miara jest wyrażana relacją Measure. Miara może być wyrażona za pomocą 
liczebników np. {\it nieco mleka} lub pojemników np. {\it dwa litry mleka}, czy {\it długość około 30 metrów}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {mleko};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Measure};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {nieco};
\edge {t} {ts};
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {mleko};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Measure};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {litr};
\node[relation, right=1cm of s] (a) {Count};
\node[concept, right=1cm of a] (b) {2};
\edge {t} {ts};
\edge {ts} {s};
\edge {s} {a};
\edge {a} {b};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {długość};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Measure};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {metr};
\node[relation, right=1cm of s] (a) {Count};
Wojciech Jaworski authored
504
505
\node[concept, right=1cm of a] (b) {30};
\node[concept, below=0.5cm of a] (c) {około};
Wojciech Jaworski authored
506
507
508
509
\edge {t} {ts};
\edge {ts} {s};
\edge {s} {a};
\edge {a} {b};
Wojciech Jaworski authored
510
\edge [dashed]{a} {c};
Wojciech Jaworski authored
511
512
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
513
514
%TODO konstrukcje typu: {\it Na ostatnich dziesięć lat osiem obfitowało w ...}, {\it 3 razy w tygodniu}, 
%TODO {\it suma kwadratów trzech kolejnych liczb całkowitych}, {\it ani trochę}.
Wojciech Jaworski authored
515
516
517

\section{Kwantyfikatory}
Wojciech Jaworski authored
518
Kwantyfikatory i określenia częstości traktujemy jak pozostałe pojęcia np.
Wojciech Jaworski authored
519
520
{\it Każdy słoń trąbi codziennie}:
\[\begin{tikzpicture}
Wojciech Jaworski authored
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, below=0.5cm of t] (tc) {Quant};
\node[relation, below=0.5cm of s] (sk) {Quant};
\node[concept, below=0.5cm of tc] (c) {codziennie};
\node[concept, below=0.5cm of sk] (k) {każdy};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(tc)(c)(sk)(k)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {tc};
\edge {tc} {c};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
538
Podobnie zachowuje się {\it tylko}, {\it pewien}, {\it niektóre}, {\it wszystkie}, {\it zawsze}, {\it zwykle}, {\it czasami}%, {\it }, {\it }, 
Wojciech Jaworski authored
539
Wojciech Jaworski authored
540
%TODO: poprawić poniższe 3 przykłady żeby nie było Poss
Wojciech Jaworski authored
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
Dystrybutywne {\it po} traktujemy jako kwantyfikator, np. {\it Pięciu studentów zjadło po 2 arbuzy}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {jeść};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Past};
\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {student};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Count};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {5};
\node[relation, below=5mm of b] (i) {Thme};
\node[concept, right=10mm of i] (j) {arbuz};
\node[relation, right=10mm of j] (k) {Quant};
\node[concept, right=10mm of k] (l) {po};
Wojciech Jaworski authored
553
\node[relation, right=10mm of l] (m) {Poss};%TODO jaka relacja
Wojciech Jaworski authored
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
\node[concept, right=10mm of m] (n) {2};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)(k)(l)(m)(n)}{};
\edge{b}{c};
\edge{cx}{a};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{b}{i};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{k}{l};
\edge{l}{m};
\edge{m}{n};
\end{tikzpicture}\]
Kwantyfikujące częstość i porządek {\it co} reprezentujemy analogicznie jak {\it po}, np. {\it Słoń trąbi co drugi dzień},
{\it Co drugi słoń trąbi}.
\[\begin{tikzpicture}%I hope you will enjoy taste of japanese mother / bus 3
\node[concept] (b) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Quant};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {co};
Wojciech Jaworski authored
577
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Poss};
Wojciech Jaworski authored
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
\node[concept, below=5mm of g] (h) {\sg dzień};
\node[relation, left=10mm of h] (i) {Attr};%TODO jaka relacja
\node[concept, left=10mm of i] (j) {2.};%TODO ukryty argument
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(i)(j)}{};
\edge{c}{b};
\edge{cx}{a};
\edge{d}{c};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{h}{i};
\edge{i}{j};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {trąbić};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg słoń};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Quant};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {co};
Wojciech Jaworski authored
599
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Poss};
Wojciech Jaworski authored
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
\node[concept, right=10mm of g] (h) {2.};%TODO ukryty argument
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge{b}{c};
\edge{cx}{a};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\end{tikzpicture}\]
Podobnie we frazie {\it połowa słoni} występuje kwantyfikacja, zaś we frazie {\it połowa słonia} 
określona jest liczność.
Wojciech Jaworski authored
612
Wojciech Jaworski authored
613
Nie wskazujemy zależności pomiędzy kwantyfikatorami, czy też kwantyfikatorów wprowadzonych przez kilka leksemów
Wojciech Jaworski authored
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
rozsianych po zdaniu, tak jak w przypadku zdania {\it Każda postać reprezentuje inną postawę}
%Każda postać reprezentuje pewną postawę
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {reprezentować};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg postać};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Quant};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {każdy};
\node[relation, below=5mm of b] (i) {Thme};
\node[concept, right=10mm of i] (j) {\sg postawa};
\node[relation, right=10mm of j] (k) {Quant};
\node[concept, right=10mm of k] (l) {inny};%TODO ukryte argumenty
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)(k)(l)}{};
\edge{b}{c};
\edge{cx}{a};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{b}{i};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{k}{l};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
638
Wojciech Jaworski authored
639
640
641
642
643
644
645
646
647
Kwantyfikatory można modyfikować nieintersektywnie np. {\it prawie każdy słoń}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {prawie(każdy)};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Quant};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {\sg słoń};
\edge{e}{b};
\edge{f}{e};
\end{tikzpicture}\]
%prawie wszyscy
Wojciech Jaworski authored
648
649
650
% prawie [prawie:qub] 	każde słowo skrapiała łzami
%Do liceum chodziłem 	prawie [prawie:qub] 	codziennie pieszo\\
Wojciech Jaworski authored
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
Kwantyfikatory można też modyfikować intersektywnie.
Restrykcję kwantyfikatora wyznacza poddrzewo do którego przyłączona jest relacja Quant. Zakres kwantyfikatora nie jest jawnie wskazany.
Np. zdaniu {\it Tylko różowy słoń trąbi} odpowiada graf
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Quant};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {tylko};
\node[relation, below=5mm of b] (i) {Attr};
\node[concept, right=10mm of i] (j) {różowy};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)}{};
\edge{c}{b};
\edge{cx}{a};
\edge{d}{c};
\edge{b}{e};
\edge{e}{f};
\edge{b}{i};
\edge{i}{j};
\end{tikzpicture}\]
w którym restrykcja kwantyfikatora {\it tylko} obejmuje pojęcia {\it słoń}, {\it różowy} oraz relację między nimi.
%{\it Wczoraj słoń tylko jadł trawę} w restrykcji powinno być ``jadł trawę''?
Zaś zdaniu {\it Słoń tylko trąbi} odpowiada graf
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Quant};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {tylko};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)}{};
\edge{c}{b};
\edge{cx}{a};
\edge{d}{c};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\end{tikzpicture}\]
Kwantyfikacja może być połączona z licznością np. {\it Każda para słoni trąbi}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {słoń};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Quant};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {każdy};
\node[relation, below=5mm of b] (i) {Count};
\node[concept, right=10mm of i] (j) {para};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)}{};
\edge{c}{b};
\edge{cx}{a};
\edge{d}{c};
\edge{b}{e};
\edge{e}{f};
\edge{b}{i};
\edge{i}{j};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
708
Wojciech Jaworski authored
709
Kwantyfikatory mające dodatkowe argumenty, np: {\it Każdy z wyjątkiem Franciszka trąbi},
Wojciech Jaworski authored
710
711
712
713
714
715
716
717
718
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {pro-on};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Quant};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {każdy};
\node[relation, right=10mm of f] (i) {Manr};
\node[concept, right=10mm of i] (j) {z wyjątkiem};
Wojciech Jaworski authored
719
720
\node[concept, below=5mm of i] (l) {\sg osoba ``Franciszek''};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)(l)}{};
Wojciech Jaworski authored
721
722
723
724
725
726
\edge{c}{b};
\edge{cx}{a};
\edge{d}{c};
\edge{b}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{i};
Wojciech Jaworski authored
727
728
\edge[dashed]{i}{j};
\edge{i}{l};
Wojciech Jaworski authored
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
\end{tikzpicture}\]
{\it Wszyscy z wyjątkiem co najwyżej trzech osób trąbią.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {pro-oni};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Quant};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {wszyscy};
\node[relation, right=10mm of f] (i) {Manr};
\node[concept, right=10mm of i] (j) {z wyjątkiem};
Wojciech Jaworski authored
740
\node[concept, below=5mm of i] (l) {\pl osoba};
Wojciech Jaworski authored
741
\node[relation, left=10mm of l] (m) {Count};
Wojciech Jaworski authored
742
743
\node[concept, left=10mm of m] (n) {co najwyżej};
\node[concept, below=5mm of m] (o) {3};
Wojciech Jaworski authored
744
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)(l)(o)}{};
Wojciech Jaworski authored
745
746
747
748
749
750
\edge{c}{b};
\edge{cx}{a};
\edge{d}{c};
\edge{b}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{i};
Wojciech Jaworski authored
751
752
\edge[dashed]{i}{j};
\edge{i}{l};
Wojciech Jaworski authored
753
\edge{l}{m};
Wojciech Jaworski authored
754
755
\edge[dashed]{m}{n};
\edge{m}{o};
Wojciech Jaworski authored
756
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
757
Wojciech Jaworski authored
758
759
{\it Kucharz posolił wszystkie dania dwoma łyżkami soli.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_sol.png}
Wojciech Jaworski authored
760
Wojciech Jaworski authored
761
762
%za pierwszym/drugim razem, co drugi raz
Wojciech Jaworski authored
763
764
765
766
\section{Relacja quasi-posiadania i identyczności}
Predykat Poss symbolizuje relację posiadania ({\it piłka chłopca}) oraz pozostałe 
relacje wskazywane przez modyfikator rzeczownikowy w dopełniaczu (przydawkę dopełniaczową)
({\it sposób wykonania}, {\it prezeska organizacji}, {\it obrzeża Warszawy}).
Wojciech Jaworski authored
767
Poss jest domyślną rolą dla przydawki dopełniaczowej. W konkretnych przypadkach np. przy użyciu pojemnikowym jest zastępowana inną relacją.
Wojciech Jaworski authored
768
769
770
771
772
773
774
775
776
%W toku dalszych badań Poss zostanie podzielona na podklasy
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg piłka};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Poss};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg chłopiec};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
777
Predykat Poss wykorzystujemy również w sytuacjach, gdy pojęcia mają charakter funkcji biorących odniesienie jednego ze 
Wojciech Jaworski authored
778
swych podrzędników i określających swoje odniesienie na tej podstawie, np odniesieniem frazy 
Wojciech Jaworski authored
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
%{\it pod stołem} będzie miejsce znajdujące się poniżej jakiegoś {\it stołu}.
%Podobnie przy frazie 
{\it kolor piłki} mamy {\it piłkę}, z której wyłuskujemy cechę.
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {pod};
% \node[relation, right=1cm of a] (b) {Poss};
% \node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg stół};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
789
\[\begin{tikzpicture}
Wojciech Jaworski authored
790
791
\node[concept] (a) {\sg kolor};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Poss};
Wojciech Jaworski authored
792
793
794
795
796
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg piłka};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
797
798
% Spójniki podrzędne traktujemy analogicznie jak przyimki, jako 
% operatory, które wyłuskują cechę sytuacji będącej ich argumentem.
Wojciech Jaworski authored
799
Wojciech Jaworski authored
800
Przydawki przyimkowe domyślnie traktujemy tak jak argumenty czasownika.
Wojciech Jaworski authored
801
802
803
804
Na przykład {\it pasta do zębów Jana} jest reprezentowana jako
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg pasta};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Purp};
Wojciech Jaworski authored
805
806
\node[concept, below=0.5cm of b] (c) {do};
\node[concept, right=1cm of b] (e) {\pl ząb};
Wojciech Jaworski authored
807
808
809
\node[relation, left=1cm of a] (f) {Poss};
\node[concept, left=1cm of f] (g) {\sg osoba ``Jan''};
\edge {a} {b};
Wojciech Jaworski authored
810
811
\edge [dashed]{b} {c};
\edge {b} {e};
Wojciech Jaworski authored
812
813
814
\edge {a} {f};
\edge {f} {g};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
815
%TODO: można by wprowadzać domyślne zdarzenia/użycia: pasta do [mycia] zębów
Wojciech Jaworski authored
816
Wojciech Jaworski authored
817
818
819
Relacja identyczności komunikowana jest przez apozycję oraz przydawkę rzeczoną i zachodzi między odniesieniami obu wyrażeń.
Apozycja (dwa rzeczowniki uzgodnione pod względem przypadka) wyraża dwa określenia tego samego obiektu.
Może to być typ i nazwa, albo dwa różna typy, np. {\it lekarz dentysta} zapiszemy jako
Wojciech Jaworski authored
820
\[\begin{tikzpicture}
Wojciech Jaworski authored
821
822
823
824
825
826
827
828
829
\node[concept] (a) {\sg lekarz};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {=};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg dentysta};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
a {\it w mieście Warszawie}, zapiszemy jako 
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {w};
Wojciech Jaworski authored
830
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
831
832
833
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg miasto};
\node[relation, right=1cm of c] (d) {=};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\sg ``Warszawa''};
Wojciech Jaworski authored
834
\edge [dashed]{b} {a};
Wojciech Jaworski authored
835
\edge {b} {c};
Wojciech Jaworski authored
836
837
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
Wojciech Jaworski authored
838
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
839
co możemy skrócić do
Wojciech Jaworski authored
840
841
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {w};
Wojciech Jaworski authored
842
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
843
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg miasto ``Warszawa''};
Wojciech Jaworski authored
844
\edge [dashed]{b} {a};
Wojciech Jaworski authored
845
846
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
847
848
849
850
%{\it artysta malarz}%
Przydawka rzeczowna (wyrażona w mianowniku) nadaje nazwę swojemu nadrzędnikowi, np. {\it na ulicy Ruczaj}, zapiszemy jako 
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {na};
Wojciech Jaworski authored
851
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
852
853
854
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg ulica};
\node[relation, right=1cm of c] (d) {=};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\sg ``Ruczaj''};
Wojciech Jaworski authored
855
\edge [dashed]{b} {a};
Wojciech Jaworski authored
856
857
858
859
860
861
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {na};
Wojciech Jaworski authored
862
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
863
\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg ulica ``Ruczaj''};
Wojciech Jaworski authored
864
\edge [dashed]{b} {a};
Wojciech Jaworski authored
865
866
867
\edge {b} {c};
\end{tikzpicture}\]
%opiekunka pani Gabrysia
Wojciech Jaworski authored
868
Wojciech Jaworski authored
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
Relacja identyczności może zachodzić również pomiędzy podrzędnikami czasownika, 
np. w zdaniu {\it Dionizy pracował jako ogrodnik}. Walentym zjawisko to oznaczone jest rolą Attribute.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pracować};
\node[relation, left=12mm of a] (b) {Init};
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg osoba ``Dionizy''};
\node[relation, below=5mm of a] (d) {=};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\sg ogrodnik};
\node[relation, left=1cm of c] (f) {Past};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
\edge[dashed] {a} {d};
\edge {cx} {f};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
886
Przerywana strzałka pomiędzy {\it pracować} a relacją ``='' oznacza, że 
Wojciech Jaworski authored
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
relacja identyczności pomiędzy {\it Dionizym} a {\it ogrodnikiem} jest parametryzowana przez zdarzenie {\it pracowania}.

Analogicznie reprezentujemy konstrukcje predykatywne w zdaniach 
{\it Franciszek był studentem}, {\it Każdy stół jest meblem.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
\node[relation, left=15mm of a] (b) {Thme};
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg osoba ``Franciszek''};
\node[relation, below=5mm of a] (d) {=};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\sg student};
\node[relation, left=1cm of c] (f) {Past};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
\edge[dashed] {a} {d};
\edge {cx} {f};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
\node[relation, left=15mm of a] (b) {Thme};
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg stół};
\node[relation, below=5mm of a] (d) {=};
\node[concept, right=1cm of d] (e) {\sg mebel};
\node[relation, left=10mm of c] (g) {Quant};
\node[concept, left=1cm of g] (h) {każdy};
\node[relation, left=1cm of h] (f) {Pres};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(h)(g)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\edge {d} {e};
\edge {c} {g};
\edge {g} {h};
\edge[dashed] {a} {d};
\edge {cx} {f};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941


% Predykatywne {\it to} możemy zinterpretować tak samo jak {\it być}.
% 
% Dla porównania {\it być} bez predykatywu:
% {\it Stół jest.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {być};
% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg stół};
% \node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)}{};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \edge {a} {d};
% \end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
\section{Relacje przestrzenne}
Zazwyczaj wyrażane przez wyrażenia przyimkowe, przysłówki bądź zdania podrzędne.
Przyimki lokatywne reprezentują relacje pomiędzy miejscami.

Relacja Location (Loc) wskazuje położenie sytuacji / zdarzenia.
Relacje Location Source (Loc Src), Location Goal (Loc Goal), Path informują o obecności i kierunku ruchu.
{\it Z Poznania jedzie pociąg przez Warszawę.}:

\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {jechać};
Wojciech Jaworski authored
952
\node[relation, left=25mm of b] (a) {Pres};
Wojciech Jaworski authored
953
954
955
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg pociąg};
\node[relation, above=5mm of b] (e) {Loc Src};
Wojciech Jaworski authored
956
957
\node[concept, left=10mm of e] (f) {z};
\node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg miasto ''Poznań''};
Wojciech Jaworski authored
958
\node[relation, below=5mm of b] (i) {Path};
Wojciech Jaworski authored
959
960
961
\node[concept, left=10mm of i] (j) {przez};
\node[concept, right=10mm of i] (l) {\sg miasto ''Warszawa''};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(h)(i)(j)(l)}{};
Wojciech Jaworski authored
962
963
964
965
\edge{b}{c};
\edge{cx}{a};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
Wojciech Jaworski authored
966
967
\edge[dashed]{e}{f};
\edge{e}{h};
Wojciech Jaworski authored
968
\edge{b}{i};
Wojciech Jaworski authored
969
970
\edge[dashed]{i}{j};
\edge{i}{l};
Wojciech Jaworski authored
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
1001
1002
\end{tikzpicture}\]

% alternatywna wersja (sensem ``z'' jest ``w''):
% 
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (b) {jechać};
% \node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
% \node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
% \node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg pociąg};
% \node[relation, above=5mm of b] (e) {Loc Src};
% \node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg miasto ''Poznań''};
% \node[relation, below=5mm of b] (i) {Path};
% \node[concept, right=10mm of i] (l) {\sg miasto ''Warszawa''};
% \context{f}{(h)}{w}
% \context{j}{(l)}{przez}
% \edge{b}{c};
% \edge{b}{a};
% \edge{c}{d};
% \edge{b}{e};
% \edge{e}{f};
% \edge{b}{i};
% \edge{i}{j};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(i)(j)(k)(l)}{};
% \end{tikzpicture}\]
{\it Piłka leży pod stołem.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {leżeć};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg piłka};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {pod};
Wojciech Jaworski authored
1003
1004
\node[concept, below=5mm of e] (h) {\sg stół};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(h)}{};
Wojciech Jaworski authored
1005
1006
1007
1008
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
Wojciech Jaworski authored
1009
1010
\edge [dashed]{e} {f};
\edge {e} {h};
Wojciech Jaworski authored
1011
1012
1013
1014
1015
1016
1017
1018
1019
\end{tikzpicture}\]
{\it Piłka jest pod stołem.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg piłka};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {pod};
Wojciech Jaworski authored
1020
1021
\node[concept, below=5mm of e] (h) {\sg stół};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(h)}{};
Wojciech Jaworski authored
1022
1023
1024
1025
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
Wojciech Jaworski authored
1026
1027
\edge [dashed]{e} {f};
\edge {e} {h};
Wojciech Jaworski authored
1028
1029
1030
1031
1032
1033
\end{tikzpicture}\]

Przyjmujemy że odpowiadające sobie przyimki lokatywne, ablatywne i adlatywne mają ten sam sens, np {\it pod stołem}, {\it spod stołu}, {\it pod stół}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
1034
1035
\node[concept, below=5mm of b] (c) {pod};
\node[concept, right=10mm of b] (e) {\sg stół};
Wojciech Jaworski authored
1036
\edge{a}{b};
Wojciech Jaworski authored
1037
1038
\edge[dashed]{b}{c};
\edge{b}{e};
Wojciech Jaworski authored
1039
1040
1041
1042
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc Src};
Wojciech Jaworski authored
1043
1044
\node[concept, below=5mm of b] (c) {pod};
\node[concept, right=10mm of b] (e) {\sg stół};
Wojciech Jaworski authored
1045
\edge{a}{b};
Wojciech Jaworski authored
1046
1047
\edge[dashed]{b}{c};
\edge{b}{e};
Wojciech Jaworski authored
1048
1049
1050
1051
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc Goal};
Wojciech Jaworski authored
1052
1053
\node[concept, below=5mm of b] (c) {pod};
\node[concept, right=10mm of b] (e) {\sg stół};
Wojciech Jaworski authored
1054
\edge{a}{b};
Wojciech Jaworski authored
1055
1056
\edge[dashed]{b}{c};
\edge{b}{e};
Wojciech Jaworski authored
1057
1058
1059
1060
1061
1062
1063
1064
\end{tikzpicture}\]

W niektórych sytuacjach argument przyimka opisującego relację przestrzenną nie jest jawny i staje się on przysłówkiem
z argumentem okazjonalnym bądź koreferencyjnym, np:
{\it Mieszkam nieopodal fontanny} vs {\it Mieszkam nieopodal}.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {mieszkać};
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1065
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg \ind ja};
Wojciech Jaworski authored
1066
1067
\node[relation, above=0.8cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of t] (tk) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
1068
1069
1070
\node[concept, below=5mm of tk] (k) {nieopodal};
\node[concept, right=1cm of tk] (l) {\sg fontanna};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(tk)(k)(l)}{};
Wojciech Jaworski authored
1071
1072
1073
1074
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {tk};
Wojciech Jaworski authored
1075
1076
\edge [dashed]{tk} {k};
\edge {tk} {l};
Wojciech Jaworski authored
1077
1078
1079
1080
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {mieszkać};
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1081
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg \ind ja};
Wojciech Jaworski authored
1082
1083
\node[relation, above=0.8cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of t] (tk) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
1084
1085
1086
\node[concept, below=5mm of tk] (k) {nieopodal};
\node[concept, right=1cm of tk] (l) {\ind pro};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(tk)(k)(l)}{};
Wojciech Jaworski authored
1087
1088
1089
1090
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {t} {tk};
Wojciech Jaworski authored
1091
1092
\edge [dashed]{tk} {k};
\edge {tk} {l};
Wojciech Jaworski authored
1093
1094
1095
1096
\end{tikzpicture}\]
Przyjmujemy, że sens leksemu {\it nieopodal} jest identyczny w obu wypadkach.
Podobnie zachowują się: {\it obok, blisko, dookoła, naokoło, naprzeciw, opodal, wewnątrz, wokół, wzdłuż}.
Wojciech Jaworski authored
1097
1098
1099
1100
1101
1102
1103
Wieloargumentowy przyimek {\it między} traktujemy jak przyimek jednoargumentowy,
którego podrzędnikiem jest koordynacja, np. {\it między stołem, krzesłem a pianinem}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg stół};
\node[concept, right=5mm of a] (b) {\sg krzesło};
\node[concept, right=5mm of b] (c) {\sg pianino};
\context{v}{(a)(b)(c)}{a};
Wojciech Jaworski authored
1104
\node[relation, right=10mm of c] (d) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
1105
1106
\node[concept, right=10mm of d] (e) {między};
\edge{d}{v};
Wojciech Jaworski authored
1107
\edge[dashed]{d}{e};
Wojciech Jaworski authored
1108
1109
1110
1111
\end{tikzpicture}\]
{\it między fotelami}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\pl fotel};
Wojciech Jaworski authored
1112
\node[relation, right=10mm of a] (d) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
1113
1114
\node[concept, right=10mm of d] (e) {między};
\edge{d}{a};
Wojciech Jaworski authored
1115
\edge[dashed]{d}{e};
Wojciech Jaworski authored
1116
1117
1118
1119
1120
1121
1122
1123
1124
\end{tikzpicture}\]
%{\it Kot jest między stołem a fotelem}
%{\it Kot jest między fotelami}

Przyimki lokatywne mogą być modyfikowane, np. {\it dość głęboko w szafie},
{\it 5 km od domu}, {\it po lewej (prawej, drugiej) stronie lustra}.
%TODO: czy tu na pewno powinna być relacja Manner
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {w};
Wojciech Jaworski authored
1125
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
1126
1127
1128
1129
1130
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg szafa};
\node[relation, right=1cm of t] (a) {Manr};
\node[concept, right=1cm of a] (b) {głęboko};
\node[relation, right=1cm of b] (c) {Manr};
\node[concept, right=1cm of c] (d) {dość};
Wojciech Jaworski authored
1131
\edge [dashed]{ts} {t};
Wojciech Jaworski authored
1132
1133
1134
1135
1136
1137
1138
1139
\edge {ts} {s};
\edge {t} {a};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {od};
Wojciech Jaworski authored
1140
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
1141
1142
1143
1144
1145
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg dom};
\node[relation, right=1cm of t] (a) {Manr};
\node[concept, right=1cm of a] (b) {kilometr};
\node[relation, right=1cm of b] (c) {Count};
\node[concept, right=1cm of c] (d) {5};
Wojciech Jaworski authored
1146
\edge [dashed]{ts} {t};
Wojciech Jaworski authored
1147
1148
1149
1150
1151
1152
1153
1154
\edge {ts} {s};
\edge {t} {a};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {c} {d};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {po stronie};
Wojciech Jaworski authored
1155
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
1156
1157
1158
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg lustro};
\node[relation, right=1cm of t] (a) {Manr};
\node[concept, right=1cm of a] (b) {lewy};
Wojciech Jaworski authored
1159
\edge [dashed]{ts} {t};
Wojciech Jaworski authored
1160
1161
1162
1163
\edge {ts} {s};
\edge {t} {a};
\edge {a} {b};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1164
1165
1166
1167
%w szczególnym związku z - zmodyfikowany przyimek złożony
Przyimki mogą być też modyfikowane nieintersektywnie np. {\it prawie na rogu ulicy}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {prawie(na rogu)};
Wojciech Jaworski authored
1168
\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
1169
\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg ulica};
Wojciech Jaworski authored
1170
\edge [dashed]{ts} {t};
Wojciech Jaworski authored
1171
1172
\edge {ts} {s};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1173
Wojciech Jaworski authored
1174
1175
1176
1177
1178
1179
1180
1181
1182
\section{Sytuacje, procesy i relacje czasowe}
Każdy proces wymieniowy w zdaniu umieszczamy w osobnym kontekście sytuacyjnym. 
% Nawet jeśli procesy są wyrażone imiesłowem przysłówkowym uprzednim lub imiesłowem przymiotnikowym czynnym, 
% który stwierdza równoczesność zdarzeń mogą mieć inny czas rozpoczęcia i zakończenia.
W kontekstach sytuacyjnych uczestnicy istnieją a relacje między nimi 
zachodzą przez cały czas trwania sytuacji, chyba że uczestnik jest 
połączony relacją z procesem. W takiej sytuacji może on zostać
w trakcie procesu stworzony, czyli zaistnieć dopiero na jego 
końcu, może powstawać stopniowo, może też przestać istnieć.
Wojciech Jaworski authored
1183
Z kolei relacje wychodzące z procesów mogą się zmieniać w trakcie procesu.
Wojciech Jaworski authored
1184
1185
1186
1187
1188
Natomiast relacje czasowe przypisane zdarzeniu dotyczą każdego uczestnika sytuacji a 
czas zdarzenia przysługuje całej sytuacji. 

Na potrzeby reprezentacji za pomocą grafów semantycznych
przyjmujemy, że relacje czasowe wiążą czas z sytuacjami,
Wojciech Jaworski authored
1189
a znajdujące się w kontekstach pojęcia i relacje uznamy za fluenty 
Wojciech Jaworski authored
1190
1191
1192
1193
1194
1195
1196
1197
1198
1199
niejawnie przez ten czas parametryzowane.

Relacje czasowe zazwyczaj wyrażane przez wyrażenia przyimkowe, przysłówki bądź zdania podrzędne.
Przyimki temporalne reprezentują relacje pomiędzy punktami w czasie, interwałami oraz ich zbiorami.
Relacje Time i Duration (Dur) informują o czasie, przypisanym do danego obiektu (zazwyczaj zdarzenia) oraz czasie jego trwania.

Spójnik {\it gdy} w jednym ze swoich znaczeń bierze sytuację (zdarzenie) i generuje jej czas, np. {\it Wszedł, gdy go wpuścili}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {wejść};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1200
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\corf pro-on};
Wojciech Jaworski authored
1201
1202
1203
1204
1205
1206
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {gdy};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, below=2.2cm of a] (h) {wpuścić};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1207
\node[concept, left=1cm of i] (j) {\deict pro-oni};
Wojciech Jaworski authored
1208
1209
\node[relation, below=0.8cm of h] (k) {Past};
\node[relation, right=1cm of h] (l) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
1210
\node[concept, right=1cm of l] (m) {\corf on};
Wojciech Jaworski authored
1211
1212
1213
1214
1215
\context{cy}{(h)(i)(j)(l)(m)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
Wojciech Jaworski authored
1216
1217
\edge [dashed]{e} {f};
\edge {e} {cy};
Wojciech Jaworski authored
1218
1219
1220
1221
1222
1223
1224
1225
1226
1227
1228
1229
1230
1231
1232
1233
1234
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {k};
\edge {h} {l};
\edge {l} {m};
\end{tikzpicture}\]

Przyimek {\it po} w znaczeniu czasowym odwołuje się do wcześniejszej sytuacji, bądź wcześniejszego zdarzenia.
Może być ono wyrażone przez odsłownik, bądź rzeczownik, np:
{\it Po powrocie z zagranicy Sebastian pracował w fabryce}, {\it Po ukończeniu studiów Sebastian pracował na poczcie.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {pracować};
% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
% \node[relation, above=0.5cm of b] (d) {Past};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Time};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
Wojciech Jaworski authored
1235
% \node[relation, right=1cm of f] (g) {Poss};
Wojciech Jaworski authored
1236
1237
% \node[relation, right=1cm of d] (l) {Loc};
% \node[concept, right=1cm of l] (m) {w};
Wojciech Jaworski authored
1238
% \node[relation, right=1cm of m] (n) {Poss};
Wojciech Jaworski authored
1239
1240
1241
1242
% \node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg fabryka};
% \node[concept, below=1cm of c] (h) {powrót};
% \node[relation, right=1cm of h] (p) {Loc Src};
% \node[concept, right=1cm of p] (q) {z};
Wojciech Jaworski authored
1243
% \node[relation, right=1cm of q] (i) {Poss};
Wojciech Jaworski authored
1244
1245
1246
1247
1248
1249
1250
1251
1252
1253
1254
1255
1256
1257
1258
1259
1260
1261
1262
1263
1264
1265
1266
1267
% \node[concept, right=1cm of i] (j) {\sg zagranica};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(p)(q)}{};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(cy)}{};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {f} {g};
% \edge {g} {cy};
% \edge {q} {i};
% \edge {i} {j};
% \edge {a} {l};
% \edge {l} {m};
% \edge {m} {n};
% \edge {n} {o};
% \edge {h} {p};
% \edge {p} {q};
% \end{tikzpicture}\]

\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pracować};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
Wojciech Jaworski authored
1268
1269
\node[relation, below=1.6cm of c] (d) {Past};
\node[relation, below=1.6cm of b] (e) {Time};
Wojciech Jaworski authored
1270
1271
1272
\node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
\node[relation, right=1cm of a] (l) {Loc};
\node[concept, right=1cm of l] (m) {w};
Wojciech Jaworski authored
1273
1274
\node[concept, below=5mm of l] (o) {\sg fabryka};
\node[concept, below=3.5cm of c] (h) {powrót};
Wojciech Jaworski authored
1275
1276
\node[relation, right=1cm of h] (p) {Loc Src};
\node[concept, right=1cm of p] (q) {z};
Wojciech Jaworski authored
1277
1278
1279
\node[concept, below=5mm of p] (j) {\sg zagranica};
\context{cx}{(a)(b)(c)(m)(o)}{};
\context{cy}{(h)(j)(p)(q)}{};
Wojciech Jaworski authored
1280
1281
1282
1283
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
Wojciech Jaworski authored
1284
1285
1286
\edge [dashed]{e} {f};
\edge {e} {cy};
\edge {p} {j};
Wojciech Jaworski authored
1287
\edge {a} {l};
Wojciech Jaworski authored
1288
1289
\edge [dashed]{l} {m};
\edge {l} {o};
Wojciech Jaworski authored
1290
\edge {h} {p};
Wojciech Jaworski authored
1291
\edge [dashed]{p} {q};
Wojciech Jaworski authored
1292
1293
1294
1295
1296
1297
1298
1299
1300
\end{tikzpicture}\]

% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {pracować};
% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
% \node[relation, above=0.5cm of b] (d) {Past};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Time};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
Wojciech Jaworski authored
1301
% \node[relation, right=1cm of f] (g) {Poss};
Wojciech Jaworski authored
1302
1303
% \node[relation, right=1cm of d] (l) {Loc};
% \node[concept, right=1cm of l] (m) {na};
Wojciech Jaworski authored
1304
% \node[relation, right=1cm of m] (n) {Poss};
Wojciech Jaworski authored
1305
1306
1307
% \node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg poczta};
% \node[concept, below=1cm of a] (h) {ukończyć};
% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1308
% \node[concept, left=1cm of i] (j) {\sg {\it ter} \corf pro};
Wojciech Jaworski authored
1309
1310
1311
1312
1313
1314
1315
1316
1317
1318
1319
1320
1321
1322
1323
1324
1325
1326
1327
1328
1329
1330
1331
1332
1333
1334
1335
% \node[relation, below=0.5cm of h] (k) {Past};
% \node[relation, right=1cm of h] (p) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of p] (q) {studia};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(k)(p)(q)}{};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(cy)}{};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {f} {g};
% \edge {g} {cy};
% \edge {h} {i};
% \edge {i} {j};
% \edge {h} {k};
% \edge {a} {l};
% \edge {l} {m};
% \edge {m} {n};
% \edge {n} {o};
% \edge {h} {p};
% \edge {p} {q};
% \end{tikzpicture}\]

\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pracować};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
Wojciech Jaworski authored
1336
1337
\node[relation, below=1.6cm of c] (d) {Past};
\node[relation, below=1.6cm of b] (e) {Time};
Wojciech Jaworski authored
1338
1339
1340
\node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
\node[relation, right=1cm of a] (l) {Loc};
\node[concept, right=1cm of l] (m) {na};
Wojciech Jaworski authored
1341
\node[concept, below=5mm of l] (o) {\sg poczta};
Wojciech Jaworski authored
1342
1343
\node[concept, below=1cm of f] (h) {ukończyć};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1344
\node[concept, left=1cm of i] (j) {\corf pro};
Wojciech Jaworski authored
1345
1346
1347
\node[relation, below=0.8cm of h] (k) {Past};
\node[relation, right=1cm of h] (p) {Thme};
\node[concept, right=1cm of p] (q) {studia};
Wojciech Jaworski authored
1348
\context{cx}{(a)(b)(c)(m)(o)}{};
Wojciech Jaworski authored
1349
1350
1351
1352
1353
\context{cy}{(h)(i)(j)(p)(q)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
Wojciech Jaworski authored
1354
1355
\edge [dashed]{e} {f};
\edge {e} {cy};
Wojciech Jaworski authored
1356
1357
1358
1359
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {k};
\edge {a} {l};
Wojciech Jaworski authored
1360
1361
\edge [dashed]{l} {m};
\edge {l} {o};
Wojciech Jaworski authored
1362
1363
1364
1365
1366
1367
1368
1369
1370
1371
1372
1373
1374
1375
1376
1377
1378
1379
1380
1381
1382
1383
1384
1385
1386
1387
1388
1389
1390
1391
1392
1393
1394
\edge {h} {p};
\edge {p} {q};
\end{tikzpicture}\]

% Jest to też powód dla którego każdy proces wymieniowy w zdaniu powienien być
% umieszczony w osobnym kontekście sytuacyjnym. 
% Nawet jeśli procesy są wyrażone imiesłowem przysłówkowym uprzednim lub imiesłowem przymiotnikowym czynnym, 
% który stwierdza równoczesność zdarzeń mogą mieć inny czas rozpoczęcia i zakończenia.

{\it Słoń biegnie trąbiąc.} 
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {biec};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {czas};
\node[concept, below=1cm of e] (h) {trąbić};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Time};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {f};
\edge {cy} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1395
Symbol $\ast x$ wprowadza zmienną $x$, która oznacza odniesienie pojęcia słoń, 
Wojciech Jaworski authored
1396
a symbol $?x$ oznacza użycie zmiennej $x$. Razem wyrażają koreferencję.
Wojciech Jaworski authored
1397
Pudełko {\it czas} służy do zareprezentowania równoczesności obu zdarzeń.
Wojciech Jaworski authored
1398
Wojciech Jaworski authored
1399
{\it Trąbiący słoń biegnie.}
Wojciech Jaworski authored
1400
\[\begin{tikzpicture}
Wojciech Jaworski authored
1401
\node[concept] (a) {biec};
Wojciech Jaworski authored
1402
1403
1404
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
Wojciech Jaworski authored
1405
\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
Wojciech Jaworski authored
1406
\node[concept, right=1cm of e] (f) {czas};
Wojciech Jaworski authored
1407
\node[concept, below=1cm of e] (h) {trąbić};
Wojciech Jaworski authored
1408
1409
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
Wojciech Jaworski authored
1410
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Time};
Wojciech Jaworski authored
1411
1412
1413
1414
1415
1416
1417
1418
1419
1420
1421
1422
1423
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {f};
\edge {cy} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1424
Następstwo zdarzeń reprezentujemy za pomocą relacji Succ, np {\it Słoń odpoczywa zatrąbiwszy.}
Wojciech Jaworski authored
1425
\[\begin{tikzpicture}
Wojciech Jaworski authored
1426
\node[concept] (a) {odpoczywać};
Wojciech Jaworski authored
1427
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1428
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń};
Wojciech Jaworski authored
1429
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
Wojciech Jaworski authored
1430
1431
\node[relation, left=1cm of c] (e) {Succ};
\node[concept, below=1cm of a] (h) {zatrąbić};
Wojciech Jaworski authored
1432
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1433
\node[concept, left=1cm of i] (j) {$\corf$ pro};
Wojciech Jaworski authored
1434
1435
1436
1437
1438
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
Wojciech Jaworski authored
1439
1440
\edge {cy} {e};
\edge {e} {cx};
Wojciech Jaworski authored
1441
1442
1443
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1444
1445
1446
1447
1448
1449
1450
1451
1452
1453
1454
1455
1456
1457
1458
1459
1460
1461
1462
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {odpoczywać};
% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
% \node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
% \node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Succ};
% \node[concept, below=1cm of e] (h) {zatrąbić};
% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
% \node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
% \context{cx}{(a)(b)(c)}{};
% \context{cy}{(h)(i)(j)}{};
% \edge {a} {b};
% \edge {b} {c};
% \edge {cx} {d};
% \edge {cx} {e};
% \edge {e} {cy};
% \edge {h} {i};
% \edge {i} {j};
% \end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1463
1464
1465
1466
1467
1468
1469
1470
1471
1472
1473
1474
1475
1476
1477
1478
1479
1480
1481
1482
1483

{\it Kupiłem ręcznie malowaną filiżankę.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {kupić};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
\node[concept, below=3cm of a] (h) {malować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\node[relation, below=0.8cm of b] (p) {Succ};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
Wojciech Jaworski authored
1484
\edge {e} {f};
Wojciech Jaworski authored
1485
1486
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
Wojciech Jaworski authored
1487
1488
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
Wojciech Jaworski authored
1489
1490
\edge {p} {cx};
\edge {cy} {p};
Wojciech Jaworski authored
1491
1492
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1493
1494
1495
1496
1497
1498
1499
1500
1501
1502
1503
1504
1505
1506
1507
1508
1509
1510
1511
1512
1513
1514
1515
1516
1517
1518
1519
1520
1521
1522
1523
1524
1525
1526
1527
1528
1529
1530
1531
1532
1533
1534
1535
1536
1537
1538
1539
1540
1541
1542
1543
1544
1545
1546
1547
1548
1549
1550
1551
1552
1553
1554
1555
1556
1557
1558
1559
1560
1561
1562
1563
1564
1565
1566
1567
1568
1569
1570
1571
Czasowniki {\it być} i {\it zostać} w stronie biernej
traktujemy jako czasowniki posiłkowe wnoszące do semantyki jedynie czas, np
{\it Filiżanka jest malowana ręcznie.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {być};
% \node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
% \node[concept, below=1.2cm of a] (h) {malować};
% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
% \node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
% \node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
% \context{cx}{(a)(d)(e)(f)}{};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {g} {k};
% \edge {h} {g};
% \edge {h} {i};
% \edge {i} {j};
% \end{tikzpicture}\]
% W powyższym zdaniu kontekst z {\it być} można uznać za redundantny,
% ale pozostanie by reprezentacja strony biernej nie różniła się od innych
% użyć predykatynwych.
% albo
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (h) {malować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg filiżanka};
\node[relation, left=1cm of j] (d) {Pres};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {d};
\end{tikzpicture}\]

{\it Filiżanka została pomalowana ręcznie.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (a) {zostać};
% \node[relation, left=1cm of a] (d) {Past};
% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
% \node[concept, below=1.2cm of a] (h) {pomalować};
% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
% \node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
% \node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
% \node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
% \context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
% \context{cx}{(a)(d)(e)(f)}{};
% \edge {a} {d};
% \edge {a} {e};
% \edge {e} {f};
% \edge {g} {k};
% \edge {h} {g};
% \edge {h} {i};
% \edge {i} {j};
% \end{tikzpicture}\]
% albo
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (h) {pomalować};
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg filiżanka};
\node[relation, left=1cm of j] (d) {Past};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\edge {cy} {d};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1572
1573
1574
1575
1576
1577
% TODO co zrobić z {\it Twarz Eduarda stała się napięta}

Leksem {\it ledwo} użyty w znaczeniu czasowym funktor biorący zdarzenie i generujący czas chwilę po nim. W funkcji 
spójnika podrzędnego, czas ten określa czas zdarzenia ze zdania nadrzędnego, w funkcji przysłówka 
czas ten określa czas zdarzenia wynikającego z kontekstu. %, co można wyrazić jako pro-zdarzenie.
Np.: {\it Słońce ledwo wzeszło}, {\it Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon}:
Wojciech Jaworski authored
1578
\[\begin{tikzpicture}
Wojciech Jaworski authored
1579
\node[concept] (a) {wzejść};
Wojciech Jaworski authored
1580
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1581
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słońce};
Wojciech Jaworski authored
1582
\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Past};
Wojciech Jaworski authored
1583
1584
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\node[relation, below=0.8cm of b] (p) {Time};
Wojciech Jaworski authored
1585
\node[concept, right=1cm of p] (q) {\ind ledwo};
Wojciech Jaworski authored
1586
1587
1588
1589
1590
1591
1592
1593
1594
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {p};
\edge {p} {q};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {zabrać się};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1595
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\deict pro-on};
Wojciech Jaworski authored
1596
\node[relation, below=0.8cm of c] (d) {Past};
Wojciech Jaworski authored
1597
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
1598
1599
\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg praca};
\node[concept, below=2.8cm of a] (h) {zadzwonić};
Wojciech Jaworski authored
1600
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
1601
\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg telefon};
Wojciech Jaworski authored
1602
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)}{};
Wojciech Jaworski authored
1603
\context{cy}{(h)(g)(k)}{};
Wojciech Jaworski authored
1604
\node[relation, right=1cm of q] (r) {Time};
Wojciech Jaworski authored
1605
\node[concept, left=1cm of r] (q) {ledwo};
Wojciech Jaworski authored
1606
\node[relation, left=1cm of h] (l) {Past};
Wojciech Jaworski authored
1607
1608
1609
1610
1611
1612
1613
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
Wojciech Jaworski authored
1614
\edge {r} {cx};
Wojciech Jaworski authored
1615
\edge {cy} {r};
Wojciech Jaworski authored
1616
\edge [dashed]{r} {q};
Wojciech Jaworski authored
1617
\edge {cy} {l};
Wojciech Jaworski authored
1618
1619
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1620
1621
1622
1623
1624
1625
1626
1627
1628
1629
1630
1631
1632
1633
1634
1635
1636
1637
1638
1639
1640
1641
1642
1643
1644
1645
1646
1647
1648
1649
1650
1651
{\it Jan przybył na dwie umówione przez Marysię kolacje.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przybyć};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Jan''};
\node[relation, below=0.8cm of c] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {kolacja $\ast x$};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Count};
\node[concept, right=1cm of g] (h) {2};
\node[relation, below=1cm of a] (r) {Succ};
\node[concept, below=2.8cm of a] (i) {umówić};
\node[relation, right=1cm of i] (j) {Thme};
\node[concept, right=1cm of j] (k) {T $?x$};
\node[relation, left=1cm of i] (l) {Init};
\node[concept, left=1cm of l] (m) {\sg osoba ``Marysia''};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(g)(h)}{};
\context{cy}{(i)(j)(k)(l)(m)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {h};
\edge {r} {cx};
\edge {cy} {r};
\edge {i} {j};
\edge {j} {k};
\edge {i} {l};
\edge {l} {m};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1652
Wojciech Jaworski authored
1653
1654
1655
Poszczególne symbole czasowe (numery lat, dni tygodnia, numery godzin, minut, itp.) traktujemy 
jako nazwy interwałów. Wiele interwałów może nosić tą samą nazwę (np. co tydzień jest {\it poniedziałek})
podobnie jak wiele osób może mieć to samo imię, czy nazwisko.
Wojciech Jaworski authored
1656
1657
1658
Złożone określenia czasu --- 16 grudnia 2016 --- traktujemy interwał odpowiadający dniowi o nazwie 16.
Dzień ten jest dookreślony przez przynależność do miesiąca grudnia, który z kolei określony 
przynależnością do roku o numerze 2016. Zatem zdanie {\it Urodził się 16 grudnia 2016} będzie miało interpretację
Wojciech Jaworski authored
1659
1660
1661
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {urodzić się};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
1662
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\deict pro-on};
Wojciech Jaworski authored
1663
1664
1665
1666
1667
1668
1669
1670
1671
1672
1673
1674
1675
1676
1677
1678
1679
1680
1681
1682
1683
1684
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\node[relation, below=0.8cm of c] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg dzień ``16''};
\node[relation, right=1cm of f] (g) {Poss};%TODO relacja
\node[concept, right=1cm of g] (h) {\sg miesiąc ``grudzień''};
\node[relation, right=1cm of h] (i) {Poss};%TODO relacja
\node[concept, right=1cm of i] (j) {\sg rok ``2016''};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\edge {f} {g};
\edge {g} {h};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]
{\it Padało do wtorku.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {padać};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
1685
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\deict pro-ono};%TODO czy tu jest pro???
Wojciech Jaworski authored
1686
1687
1688
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\node[relation, below=0.8cm of c] (e) {Time};
Wojciech Jaworski authored
1689
1690
\node[concept, left=1cm of e] (f) {do};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {\sg dzień tygodnia ``wtorek''};
Wojciech Jaworski authored
1691
1692
1693
1694
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
Wojciech Jaworski authored
1695
1696
\edge [dashed]{e} {f};
\edge {e} {h};
Wojciech Jaworski authored
1697
1698
1699
1700
\end{tikzpicture}\]
{\it Obudził się o 12:21.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {obudzić się};
Wojciech Jaworski authored
1701
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Expr};
Wojciech Jaworski authored
1702
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\deict pro-on};
Wojciech Jaworski authored
1703
1704
1705
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\node[relation, below=0.8cm of c] (e) {Time};
Wojciech Jaworski authored
1706
1707
\node[concept, left=1cm of e] (f) {o};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {\sg godzina ``12''};
Wojciech Jaworski authored
1708
1709
1710
1711
1712
1713
\node[relation, right=1cm of h] (i) {Poss};%TODO relacja
\node[concept, right=1cm of i] (j) {\sg minuta ``21''};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
Wojciech Jaworski authored
1714
1715
\edge [dashed]{e} {f};
\edge {e} {h};
Wojciech Jaworski authored
1716
1717
1718
1719
1720
1721
1722
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
\end{tikzpicture}\]
{\it Przyjdzie rano.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przyjść};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
1723
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\deict pro-3sg};
Wojciech Jaworski authored
1724
1725
1726
1727
1728
1729
1730
1731
1732
1733
1734
1735
1736
1737
1738
1739
1740
1741
1742
1743
1744
1745
1746
1747
1748
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Fut};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\node[relation, below=0.8cm of c] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {rano};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\end{tikzpicture}\]
{\it Śnieg stopniał wiosną.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {stopnieć};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg śnieg};
\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
\node[relation, below=0.8cm of c] (e) {Time};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg wiosna};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {cx} {e};
\edge {e} {f};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1749
1750
1751
1752
1753
{\it Ptak przebywał w Nigerii przez zimę}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przebywać};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg ptak};
Wojciech Jaworski authored
1754
\node[relation, below=1.8cm of b] (d) {Past};
Wojciech Jaworski authored
1755
1756
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {w};
Wojciech Jaworski authored
1757
1758
1759
1760
1761
\node[concept, below=5mm of e] (j) {\sg kraj ``Nigeria''};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(j)}{};
\node[relation, below=1.8cm of e] (p) {Dur};
\node[concept, left=1cm of p] (q) {przez};
\node[concept, right=1cm of p] (s) {\sg zima};
Wojciech Jaworski authored
1762
1763
1764
1765
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
Wojciech Jaworski authored
1766
1767
\edge [dashed]{e} {f};
\edge {e} {j};
Wojciech Jaworski authored
1768
\edge {cx} {p};
Wojciech Jaworski authored
1769
1770
\edge [dashed]{p} {q};
\edge {p} {s};
Wojciech Jaworski authored
1771
1772
1773
\end{tikzpicture}\]
%TODO: umowa z dnia 7 grudnia 2016
Wojciech Jaworski authored
1774
Wojciech Jaworski authored
1775
1776
1777
1778
1779
1780
1781
%TODO
% Każdy rzeczownik pospolity pełniący funkcję podmiotu może wprowadzać 
% informację o czasie, kiedy można go orzec o jego odniesieniu, a każda nazwa własna
% - o czasie kiedy przysauguje swojemu odniesieniu. Dzięki temu formuła, którą
% podmiot wprowadza do reprezentacji zdania, nie musi być prawdziwa wtedy,
% gdy prawdziwe jest orzeczenie, co czyni zadość obserwacjom językowym, np.
% Dyrektorka też zdawała maturę.
Wojciech Jaworski authored
1782
1783
1784
1785
1786
1787
1788
1789
1790
1791
1792
1793
1794
1795
1796
1797
1798
1799
1800
1801
1802
1803
1804
1805
1806
1807
1808
1809
1810
1811
1812
\section{Cechy}

Zazwyczaj cechy (atrybuty) wyrażane są przez przymiotniki, przysłówki lub wyrażenia przyimkowe, np.: {\it Intensywnie różowy słoń trąbi}: 
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (t) {trąbić};
\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Attr};
\node[concept, right=1cm of sk] (k) {różowy};
\node[relation, right=1cm of k] (kl) {Manr};
\node[concept, right=1cm of kl] (l) {intensywnie};
\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)(kl)(l)}{};
\edge {t} {ts};
\edge {cx} {pr};
\edge {ts} {s};
\edge {s} {sk};
\edge {sk} {k};
\edge {k} {kl};
\edge {kl} {l};
\end{tikzpicture}\]

Cechę opisywaną przez przymiotnik domyślnie wyrażamy rolą Attribute (Attr)
zaś cechę opisywaną przez przysłówek wyrażamy rolą Manner (Manr).

W przypadku wyrażeń przyimkowych opisujących cechy rzeczowników również stosujemy rolę Attr,
np.: {\it książka na temat grzybów}, {\it książka o grzybach}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg książka};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Attr};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {na temat};
Wojciech Jaworski authored
1813
\node[concept, below=5mm of b] (e) {\pl grzyb};
Wojciech Jaworski authored
1814
\edge {a} {b};
Wojciech Jaworski authored
1815
1816
\edge [dashed]{b} {c};
\edge {b} {e};
Wojciech Jaworski authored
1817
1818
1819
1820
1821
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg książka};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Attr};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {o};
Wojciech Jaworski authored
1822
\node[concept, below=5mm of b] (e) {\pl grzyb};
Wojciech Jaworski authored
1823
\edge {a} {b};
Wojciech Jaworski authored
1824
1825
\edge [dashed]{b} {c};
\edge {b} {e};
Wojciech Jaworski authored
1826
1827
1828
1829
1830
1831
1832
\end{tikzpicture}\]
{\it na temat} jest przyimkiem złożonym traktowanym jako pojedyncza jednostka leksykalna,
natomiast {\it o} w znaczeniu użytym w powyższym przykładzie jest jego synonimem.
Przyimki złożone wskazują w swojej treści nazwę cechy, której dotyczą.

%TODO: jak to jest dla czasowników
Wojciech Jaworski authored
1833
1834
1835
1836
1837
1838
1839
1840
1841
1842
1843
1844
1845
1846
1847
1848
1849
1850
1851
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
1860
1861
1862
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872
1873
1874
1875
1876

Cechy danego przedmiotu mogą być składniowo wyrażone przez podrzędnik czasownika.
Słownik walencyjny Walenty sygnalizuje takie sytuacje nadając podrzędnikowi
wyrażającemu cechę rolę Attribute oraz czyniąc go kontrolowanym przez 
podrzędnik będący nosicielem cechy, np {\it Kazimierz przemalował słonia na różowo}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przemalować};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Kazimierz''};
\node[relation, left=1cm of c] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr Goal};
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme Goal};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
\end{tikzpicture}\]
Przerywana linia łącząca {\it przemalować} i Attr Goal oznacza
że relacja Attr Goal zmienia się w czasie trwania sytuacji 
w miarę postępów procesu malowania i nabierania przez słonia cechy bycia różowym. 
% podobnie zachowuje się zdanie {\it Wiele ptaków owadożernych zimą zmienia jadłospis na roślinny}.
Analogicznie zinterpretujemy zdanie {\it Słoń stał się różowy}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {stać się};
\node[relation, left=1cm of a] (d) {Past};
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge {cx} {d};
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1877
1878

Zdania z czasownikiem {\it być} stanowiące o cechach interpretujemy 
Wojciech Jaworski authored
1879
1880
analogicznie do powyższego
np. {\it Słoń jest różowy}, {\it Książka jest o grzybach.}
Wojciech Jaworski authored
1881
1882
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
Wojciech Jaworski authored
1883
\node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
Wojciech Jaworski authored
1884
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
Wojciech Jaworski authored
1885
1886
1887
1888
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)}{};
Wojciech Jaworski authored
1889
\edge {cx} {d};
Wojciech Jaworski authored
1890
1891
1892
1893
1894
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
\edge {e} {h};
\edge {g} {f};
Wojciech Jaworski authored
1895
1896
1897
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {być};
Wojciech Jaworski authored
1898
\node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
Wojciech Jaworski authored
1899
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
Wojciech Jaworski authored
1900
1901
1902
\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg książka};
\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (h) {o};
Wojciech Jaworski authored
1903
1904
\node[concept, above=5mm of e] (j) {\pl grzyb};
\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)(j)}{};
Wojciech Jaworski authored
1905
\edge {cx} {d};
Wojciech Jaworski authored
1906
1907
1908
\edge[dashed] {a} {e};
\edge {f} {e};
\edge {a} {g};
Wojciech Jaworski authored
1909
\edge [dashed]{e} {h};
Wojciech Jaworski authored
1910
\edge {g} {f};
Wojciech Jaworski authored
1911
\edge {e} {j};
Wojciech Jaworski authored
1912
1913
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
1914
1915
1916
%TODO: Modyfikatory stanowiące cechę zbioru obiektów:
% {\it ostatnie 10 lat} --- $\pred{type}(o,\text{ostatni})\wedge\pred{type}(n,10))\wedge\pred{type}(r,\text{rok})\wedge|r|=n\wedge R11(r,o)$
Wojciech Jaworski authored
1917
1918
1919
1920
1921
1922
1923
1924
1925
1926
1927
1928
1929
1930
1931
1932
1933
1934
1935
1936
1937
1938
1939
1940
1941
1942
1943
1944
1945
1946
1947
1948
\section{Przyczyna i cel}
Rola Condition określa okoliczności, bez zaistnienia których nie doszłoby do zaistnienia akcji\footnote{Na podstawie instrukcji semantycznej Walentego}.
Informuje o przyczynie lub warunkach zaistnienia sytuacji.
rola Purpose określa cel, który przyświeca sytuacji, na którą wskazuje predykat.
Gdyby Initiatorowi nie przyświecał ten cel, nie doszłoby do danej sytuacji. 
Określa marzenia, życzenia i oczekiwania. 

Role Condition i Purpose mogą wiązać zdarzenie bądź sytuację, np
{\it Jan zjadł ciastko, bo był głodny}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {zjeść};
\node[relation, above=5mm of a] (b) {Init};
\node[concept, above=5mm of b] (c) {\sg osoba ``Jan''};
\node[relation, below=5mm of a] (d) {Thme};
\node[concept, below=5mm of d] (e) {\sg ciastko};
\node[relation, below=8mm of e] (f) {Past};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
\node[relation, right=12mm of a] (g) {Cond};
\node[concept, below=5mm of g] (h) {bo};
\node[concept, right=1cm of g] (j) {być};
\node[relation, right=18mm of j] (k) {Attr};
\node[concept, below=0.5cm of k] (l) {\corf pro-on};
\node[relation, below=0.5cm of j] (m) {Thme};
\node[concept, above=5mm of k] (n) {głodny};
\node[relation, below=5mm of m] (o) {Past};
\context{cy}{(j)(k)(l)(m)(n)}{};
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {a} {d};
\edge {d} {e};
\edge {cx} {f};
\edge {cx} {g};
Wojciech Jaworski authored
1949
1950
\edge [dashed]{g} {h};
\edge {g} {cy};
Wojciech Jaworski authored
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
\edge[dashed] {j} {k};
\edge {l} {k};
\edge {j} {m};
\edge {m} {l};
\edge {k} {n};
\edge {cy} {o};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {zjeść};
\node[relation, above=5mm of a] (b) {Init};
\node[concept, above=5mm of b] (c) {\sg osoba ``Jan''};
\node[relation, below=5mm of a] (d) {Thme};
\node[concept, below=5mm of d] (e) {\sg ciastko};
\node[relation, below=8mm of e] (f) {Past};
\node[relation, right=12mm of a] (g) {Cond};
\node[concept, below=5mm of g] (h) {bo};
\node[concept, right=1cm of g] (j) {być};
\node[relation, right=18mm of j] (k) {Attr};
\node[concept, below=0.5cm of k] (l) {\corf pro-on};
\node[relation, below=0.5cm of j] (m) {Thme};
\node[concept, above=5mm of k] (n) {głodny};
\node[relation, below=5mm of m] (o) {Past};
\context{cy}{(j)(k)(l)(m)(n)}{};
Wojciech Jaworski authored
1974
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(g)(h)(cy)}{};
Wojciech Jaworski authored
1975
1976
1977
1978
1979
1980
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {a} {d};
\edge {d} {e};
\edge {cx} {f};
\edge {a} {g};
Wojciech Jaworski authored
1981
1982
\edge [dashed]{g} {h};
\edge {g} {cy};
Wojciech Jaworski authored
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
\edge[dashed] {j} {k};
\edge {l} {k};
\edge {j} {m};
\edge {m} {l};
\edge {k} {n};
\edge {cy} {o};
\end{tikzpicture}\]
%{\it Pada, ponieważ spadło ciśnienie}
Wojciech Jaworski authored
1992
Przyimek {\it na} w jednym ze swoich znaczeń bierze określenie czasu i wiąże ten czas z celem czynności.
Wojciech Jaworski authored
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
{\it Ptak odleciał na zimę}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {odlecieć};
\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=10mm of b] (c) {\sg ptak};
\node[relation, left=10mm of c] (f) {Past};
\node[relation, right=10mm of a] (g) {Cond};
\node[concept, right=10mm of g] (h) {na};
Wojciech Jaworski authored
2001
2002
\node[concept, below=5mm of g] (k) {\sg zima};
\context{cx}{(a)(b)(c)(g)(h)(k)}{};
Wojciech Jaworski authored
2003
2004
2005
2006
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {f};
\edge {a} {g};
Wojciech Jaworski authored
2007
2008
\edge [dashed]{g} {h};
\edge {g} {k};
Wojciech Jaworski authored
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
\end{tikzpicture}\]
%{\it Zrobię to na za dwie godziny}

Rola Purpose użyta z rzeczownikami oznacza przeznaczenie obiektu,
na przykład {\it pasta do zębów Jana} jest reprezentowana jako
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg pasta};
\node[relation, right=1cm of a] (b) {Purp};
\node[concept, right=1cm of b] (c) {do};
Wojciech Jaworski authored
2018
\node[concept, below=5mm of b] (e) {\pl ząb};
Wojciech Jaworski authored
2019
2020
2021
\node[relation, left=1cm of a] (f) {Poss};
\node[concept, left=1cm of f] (g) {\sg osoba ``Jan''};
\edge {a} {b};
Wojciech Jaworski authored
2022
2023
\edge [dashed]{b} {c};
\edge {b} {e};
Wojciech Jaworski authored
2024
2025
2026
2027
\edge {a} {f};
\edge {f} {g};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2028
Pojęciem, które wiąże relacja Condition (typ semantyczny pojęć {\it bo}, {\it ponieważ}, {\it z powodu}) to
Wojciech Jaworski authored
2029
pojęcie CZEMU, lub {\it przyczyna}. {\it przyczyna} to rola jaką pełni sytuacja.
Wojciech Jaworski authored
2030
Wojciech Jaworski authored
2031
\section{Stopniowanie przymiotników i przysłówków oraz konstrukcje porównawcze, relacyjne i wprowadzające kolejność}
Wojciech Jaworski authored
2032
2033
2034
2035
2036
Zakładamy, że oba sposoby stopniowania przymiotników i przysłówków (przez dodanie
{\it bardziej} lub {\it najbardziej} oraz przez dodanie afiksów) są równoważne semantycznie, np.
{\it najweselszy} i {\it najbardziej wesoły} znaczą to samo. Dlatego
traktujemy wszystkie wystąpienia stopnia wyższego i najwyższego jakby były
analityczne.
Wojciech Jaworski authored
2037
2038
2039
2040
2041
2042
2043
2044
2045
Np. {\it słoń szybszy niż strzała}, {\it mądrzejsza od Jana}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {słoń};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Attr};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {szybki};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {bardziej};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Comp};
\node[concept, below=5mm of g] (h) {niż};
Wojciech Jaworski authored
2046
\node[concept, right=10mm of g] (j) {\sg strzała};
Wojciech Jaworski authored
2047
2048
2049
2050
2051
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{g};
Wojciech Jaworski authored
2052
2053
\edge[dashed]{g}{h};
\edge{g}{j};
Wojciech Jaworski authored
2054
2055
2056
2057
2058
2059
2060
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (d) {mądry};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {bardziej};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Comp};
\node[concept, below=5mm of g] (h) {od};
Wojciech Jaworski authored
2061
\node[concept, right=10mm of g] (j) {\sg osoba ``Jan''};
Wojciech Jaworski authored
2062
2063
2064
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{g};
Wojciech Jaworski authored
2065
2066
\edge[dashed]{g}{h};
\edge{g}{j};
Wojciech Jaworski authored
2067
2068
2069
2070
2071
2072
2073
2074
2075
2076
2077
2078
2079
2080
\end{tikzpicture}\]
Comparative (Comp) oznacza argument porównawczy.
Argument ten może pozostać niejawny, np. {\it szybszy słoń}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {słoń};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Attr};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {szybki};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {{\it comparative} bardziej};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2081
%TODO {\it comparative} należałoby zamienić na relację z pro
Wojciech Jaworski authored
2082
2083
2084
2085
2086
2087
2088
2089
2090
2091

Liczność zadana przez konstrukcję porównawczą: {\it więcej niż kilkanaście słoni}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {słoń};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Count};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {dużo};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {bardziej};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Comp};
\node[concept, below=5mm of g] (h) {niż};
Wojciech Jaworski authored
2092
\node[concept, right=10mm of g] (j) {kilkanaście};
Wojciech Jaworski authored
2093
2094
2095
2096
2097
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{g};
Wojciech Jaworski authored
2098
2099
\edge[dashed]{g}{h};
\edge{g}{j};
Wojciech Jaworski authored
2100
2101
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2102
W przypadku stopnia najwyższego występuje niejawny argument porównawczy, np. {\it najgrubszy słoń}
Wojciech Jaworski authored
2103
2104
2105
2106
2107
2108
2109
2110
2111
2112
2113
2114
2115
%TODO: argument porównawczy, czy porządkowy?
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {słoń};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Attr};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {gruby};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {{\it comparative} najbardziej};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2116
2117
Leksemy takie jak {\it pierwszy}, {\it drugi}, {\it ostatni}, {\it kolejny}, {\it jeszcze}, {\it już} 
mają niejawny, zależny od kontekstu argument porządkowy, np {\it pierwszy słoń}:
Wojciech Jaworski authored
2118
\[\begin{tikzpicture}
Wojciech Jaworski authored
2119
2120
2121
\node[concept] (b) {słoń};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Attr};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {{\it order} pierwszy};
Wojciech Jaworski authored
2122
2123
2124
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2125
2126
2127
2128
2129

%TODO OPISAĆ argumenty relacyjne
Znaczenie leksemów relacyjnych zależy w pewnym ustalonym zakresie od znaczenia nadrzędnika.
Fakt ten jest reprezentowany przez argument relacyjny ({\it relational}), np. {\it ledwo} znaczące {\it prawie nie}
w zdaniu {\it Ledwo zdał egzamin}
Wojciech Jaworski authored
2130
\[\begin{tikzpicture}
Wojciech Jaworski authored
2131
2132
\node[concept] (a) {zdać};
\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2133
\node[concept, left=10mm of b] (c) {\corf pro-on};
Wojciech Jaworski authored
2134
2135
2136
2137
2138
2139
2140
\node[relation, below=5mm of a] (e) {Manner};
\node[concept, below=5mm of e] (f) {{\it relational} ledwo};
\node[relation, right=10mm of a] (g) {Thme};
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg egzamin};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(f)(g)(h)}{};
\node[relation, right=10mm of h] (i) {Pres};
\edge{a}{b};
Wojciech Jaworski authored
2141
\edge{b}{c};
Wojciech Jaworski authored
2142
2143
2144
\edge{a}{e};
\edge{e}{f};
\edge{a}{g};
Wojciech Jaworski authored
2145
\edge{g}{h};
Wojciech Jaworski authored
2146
\edge{cx}{i};
Wojciech Jaworski authored
2147
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2148
2149
2150
Inne leksemy relacyjne:
{\it dużo}, {\it sporo}, {\it ledwo}, {\it niedużo}, {\it już}, {\it jeszcze}, {\it}.
Wojciech Jaworski authored
2151
2152
2153
2154
2155
2156
2157
2158
2159
2160
2161
2162
2163
2164
2165
2166
2167
2168
2169
2170
2171
2172
2173
2174
2175
%TODO zwykle, czasami - czy mają niejawne argumenty?

\section{Partykuły przyrematyczne i nieprawdomówne, podmiot epistemiczny}
Możemy wyróżnić partykuły, których argument semantyczny jest zdeterminowany składniowo,
{\it niejako, niemniej, oby, omalże, zwłaszcza, lada, ledwie, ledwo, nadto,
aż, wprost, akurat, dosyć, dość, wszak, zaledwie, przecież, zaprawdę, zaiste,
dopiero, jeszcze, już, doprawdy, ponadto} 
% są reprezentowane jako predykaty
% przyjmujące zmienną modelową nadrzędnika (czyli identyfikator podformuły wprowadzanej przez ich nadrzędnik):
np {\it Jan lubi arbuzy zwłaszcza zimą}.
Oraz partykuły, których argument semantyczny nie jest rozpoznawalny na poziomie 
opisu składniowego, w szczególności partykuły przyrematyczne 
modyfikujące akcentowaną, potencjalnie odległą część zdania (remat).%, reprezentowane
% są jako modyfikujące całe zdanie. Należy to rozumieć jako niedospecyfikowane 
% wskazanie maksymalnej możliwej podformuły modyfikowanej przez kublik.
Kublikami takimi są {\it otóż, notabene, owszem, prawda, skądinąd,
również, także, też, znowu, znów, zarazem, tylko, niestety, jedynie, wręcz,
naprawdę, oczywiście, naturalnie, wprawdzie, właśnie, nareszcie, wreszcie,
bynajmniej}. 

Niektóre spośród nich, gwarantują prawdziwość modyfikowanego 
modelu w modelu zewnętrznym, w którym same są interpretowane
(partykuły faktywne): %, wprowadzają dodatkowo koniunkt mówiący o faktywności, widoczny w ostatniej linii przykładu:
{\it Anna oczywiście zaśpiewała Marsyliankę.}
Inne (partykuły nieprawdomówne) tworzą niefaktywny kontekst obejmujący fragment zdania,
Wojciech Jaworski authored
2176
często jest nim remat.
Wojciech Jaworski authored
2177
2178
2179
2180

Partykuły, których zakres argumentu nie jest zadany przez morfoskładnię,
będziemy reprezentować w sposób niedospecyfikowany podobnie jak kwantyfikatory.
%Podobnie postąpimy z nieprawdomównymi przysłówkami.
Wojciech Jaworski authored
2181
2182
2183
2184
2185
2186
2187
2188
2189
2190
2191
2192
2193
2194
2195
2196
2197
2198
2199
2200
2201
2202
2203
2204
2205
2206
2207
2208
2209
2210
2211
2212
2213
2214
2215
2216
2217
2218
2219
2220
2221
2222
2223
2224
2225
2226
2227
2228
2229
2230
2231
2232
2233
2234
2235
2236
2237
2238
2239
2240
2241
Np. {\it Słoń prawdopodobnie trąbi}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Op};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {prawdopodobnie};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)}{};
\edge{c}{b};
\edge{cx}{a};
\edge{d}{c};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\end{tikzpicture}\]
Negację traktujemy jako partykułę nieprawdomówną np. {\it Słoń nie trąbi}.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Op};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {nie};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)}{};
\edge{c}{b};
\edge{cx}{a};
\edge{d}{c};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\end{tikzpicture}\]
co możemy w skrócie zapisać jako
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {{\it nie} trąbić};
\context{cx}{(b)(c)(d)}{};
\edge{c}{b};
\edge{cx}{a};
\edge{d}{c};
\end{tikzpicture}\]
%TODO: OPISAĆ
%$\neg\exists$ traktujemy jako całość, a potem jako dwa symbole - ciekawe zjawisko logicznie.
%Fałszywe jabłko nie spadło\\
%Jedno jabłko nie spadło
%Dwa jabłka nie spadły $\pred{Q}(q,\text{dwa})\wedge\pred{type}(j,\text{jabłko}\wedge{restr}(q,j)$
%Po wypadku nie przerwałem pracy\\

%TODO
%Nie wróciłem do Warszawy po wojnie
%nie prawda, że\\
%nie on to zrobił\\
%nie szef to zrobił\\
%bez pieniędzy\\
%nie do domu

%TODO zmiana kwantyfikatorów w zasięgu negacji
%nikt, nigdy, żaden $\to$ każdy, zawsze (poza zasięgiem negacji)\\
%(nie ktoś, kiedyś, (w zasięgu negacji) bo:)\\
%prawie nigdy $\to$ prawie zawsze 
Wojciech Jaworski authored
2242
2243
2244
2245
2246
2247
2248
2249
2250
2251
2252
2253
2254
2255
2256
2257
2258
2259
2260
2261
2262
2263
2264
2265
2266
2267
2268
2269
Podobnie zachowują się {\it chyba, także, również, też, nawet, pewnie, może, być może}.

Dodatkowo, gdy wyrażenie odnosi do stanów mentalnych osoby niekoniecznie tożsamej z nadawcą (podmiot epistemiczny)
dodajemy argument {\it pro} wskazujący tą osobę, zjawisko to występuje np. przy leksemach {\it chyba, pewnie, nawet, chociaż, ale, a}.
%\popr{Jak zapisać zdania {\it Słoń już trąbi}, 
{\it Słoń nawet trąbi}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {\sg słoń};
\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Op};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {nawet};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Expr};
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\ind pro};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)}{};
\edge{c}{b};
\edge{cx}{a};
\edge{d}{c};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\end{tikzpicture}\]

%TODO Konstrukcje wzmacniające
% {\it dokładnie pięć słoni}
% {\it jeden słoń}
Wojciech Jaworski authored
2270
2271
2272
2273
2274
2275
2276
2277
2278
2279
2280
2281
2282
2283
2284
2285
2286
2287
2288
2289
2290
2291
2292
2293
2294
2295
2296
2297

\section{Koordynacja}\label{coordination}
Koordynację reprezentujemy jako kontekst etykietowany spójnikiem, zawierający listę koordynowanych obiektów.
Graficznie kolejność elementów na liście jest wyrażona poprzez ich ułożenie od lewej do prawej.

Użycie kontekstu pozwala wyjść poza domyślną dla grafów pojęć zasadę łączenia poszczególnych węzłów za pomocą koniunkcji, np:
w zdaniu {\it Jaś, Ania lub Marysia śpiewa.} kontekst {\it lub} zostanie zastąpiony w formule logicznej przez alternatywę.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg osoba ''Jaś''};
\node[concept, right=5mm of a] (b) {\sg osoba ''Ania''};
\node[concept, right=5mm of b] (c) {\sg osoba ''Marysia''};
\context{v}{(a)(b)(c)}{lub};
\node[relation, right=10mm of c] (d) {Init};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {śpiewać};
\node[relation, right=10mm of e] (f) {Pres};
\context{cx}{(v)(d)(e)}{};
\edge{d}{v};
\edge{e}{d};
\edge{cx}{f};
\end{tikzpicture}\]
Współdzielone podrzędniki koordynacji reprezentujemy dodając koreferencyjny niemy zaimek {\it pro}.
Dzięki temu, nie musimy rozstrzygać czy w zdaniu {\it Słoń biegnie i trąbi} trąbiącym jest {\it słoń}.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {biec};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg słoń};
\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
\context{v}{(a)(b)(c)}{};
Wojciech Jaworski authored
2298
\node[concept, right=30mm of a] (d) {trąbić};
Wojciech Jaworski authored
2299
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2300
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\corf pro-3sg};
Wojciech Jaworski authored
2301
2302
2303
2304
2305
2306
2307
2308
2309
2310
2311
2312
2313
2314
2315
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
\context{cx}{(v)(w)(g)(h)}{i};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{v}{g};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\end{tikzpicture}\]
Sekwencje fraz rozdzielone przecinkami, bądź średnikami traktujemy tak jak frazy skoordynowane, np.
{\it Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przybyć};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2316
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
Wojciech Jaworski authored
2317
2318
2319
2320
\node[relation, below=5mm of c] (g) {Past};
\context{v}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, right=30mm of a] (d) {zobaczyć};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2321
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja-m};
Wojciech Jaworski authored
2322
2323
2324
2325
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Past};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
\node[concept, right=30mm of d] (i) {zwyciężyć};
\node[relation, below=5mm of i] (j) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2326
\node[concept, below=5mm of j] (k) {\ind pro-ja-m};
Wojciech Jaworski authored
2327
2328
2329
2330
2331
2332
2333
2334
2335
2336
2337
2338
2339
\node[relation, below=5mm of k] (l) {Past};
\context{u}{(i)(j)(k)}{};
\context{cx}{(v)(w)(u)(g)(h)(l)}{,};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{v}{g};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{u}{l};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2340
2341
2342
2343
2344
2345
2346
2347
2348
2349
2350
2351
2352
2353
2354
2355
2356
2357
2358
2359
2360
2361
2362
2363
2364
2365
2366
2367
2368
Sekwencje zdań również reprezentujemy jako koordynację, np.
{\it Przybyłem. Zobaczyłem. Zwyciężyłem.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przybyć};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
\node[relation, below=5mm of c] (g) {Past};
\context{v}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, right=30mm of a] (d) {zobaczyć};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja-m};
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Past};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
\node[concept, right=30mm of d] (i) {zwyciężyć};
\node[relation, below=5mm of i] (j) {Init};
\node[concept, below=5mm of j] (k) {\ind pro-ja-m};
\node[relation, below=5mm of k] (l) {Past};
\context{u}{(i)(j)(k)}{};
\context{cx}{(v)(w)(u)(g)(h)(l)}{.};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{v}{g};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{u}{l};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2369
Wojciech Jaworski authored
2370
Leksemy spójników złożonych reprezentujemy umieszczając ``\dots'' w polach poszczególnych argumentów, np.:
Wojciech Jaworski authored
2371
2372
2373
2374
2375
2376
2377
{\it zarówno słoń jak i żyrafa}. Argumenty występują na liście w kolejności takiej jak ich pola.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\sg słoń};
\node[concept, right=5mm of a] (b) {\sg żyrafa};
\context{v}{(a)(b)}{zarówno \dots{} jak i \dots};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2378
Spójniki współrzędne niosą znaczenie ``i'' oraz ``lub'' na poziomie zwykłej logiki uzupełnione o wkład metatekstowy.
Wojciech Jaworski authored
2379
2380
2381
2382
2383
2384
2385
2386
2387
Te, które mają znaczenie ``i'' mogą zachowywać się addytywnie bądź multiplikatywnie.
Powyższa reprezentacja nie wskazuje tych dwu znaczeń oraz pozostawia addytywność i multiplikatywność niedospecyfikowaną.

Poszczególne użycia spójnika ``i'' oraz innych spójników mających jego znaczenie można przetłumaczyć na reprezentację 
nie zawierających jawnego wystąpienia spójnika, np: kontekst wprowadzany przez przecinek sygnalizujący następstwo zdarzeń w zdaniu
{\it Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.} możemy przetłumaczyć na
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przybyć};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2388
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
Wojciech Jaworski authored
2389
2390
2391
2392
2393
\node[relation, below=5mm of c] (g) {Past};
\node[relation, right=16mm of b] (m) {Succ};
\context{v}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, right=35mm of a] (d) {zobaczyć};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2394
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja-m};
Wojciech Jaworski authored
2395
2396
2397
2398
2399
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Past};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
\node[relation, right=16mm of e] (n) {Succ};
\node[concept, right=35mm of d] (i) {zwyciężyć};
\node[relation, below=5mm of i] (j) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2400
\node[concept, below=5mm of j] (k) {\ind pro-ja-m};
Wojciech Jaworski authored
2401
2402
2403
2404
2405
2406
2407
2408
2409
2410
2411
2412
2413
2414
2415
2416
\node[relation, below=5mm of k] (l) {Past};
\context{u}{(i)(j)(k)}{};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{v}{g};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{u}{l};
\edge{v}{m};
\edge{m}{w};
\edge{w}{n};
\edge{n}{u};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2417
Zdanie {\it Myślę, więc jestem} z mającym wkład metatekstowy spójnikiem {\it więc} możemy zapisać na następujące sposoby:
Wojciech Jaworski authored
2418
2419
2420
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {myśleć};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2421
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja};
Wojciech Jaworski authored
2422
2423
2424
2425
\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
\context{v}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, right=35mm of a] (d) {być};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
2426
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja};
Wojciech Jaworski authored
2427
2428
2429
2430
2431
2432
2433
2434
2435
2436
2437
2438
2439
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
\context{cx}{(v)(w)(g)(h)}{więc};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{v}{g};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {myśleć};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2440
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja};
Wojciech Jaworski authored
2441
2442
2443
2444
\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
\context{v}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, right=45mm of a] (d) {być};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
2445
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja};
Wojciech Jaworski authored
2446
2447
2448
2449
2450
2451
2452
2453
2454
2455
2456
2457
2458
2459
2460
2461
2462
2463
2464
2465
2466
2467
2468
2469
2470
2471
2472
2473
2474
2475
2476
2477
2478
2479
2480
2481
2482
2483
2484
2485
2486
2487
2488
2489
2490
2491
2492
2493
2494
2495
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
%TODO: czy ta reprezentacja jest sensowna, czy nie lepiej zrobić relację ``więc''
\node[relation, right=18mm of a] (i) {???};
\node[concept, below=5mm of i] (j) {więc};
\node[relation, below=5mm of j] (k) {???};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{v}{g};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\edge{v}{i};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{k}{w};
\end{tikzpicture}\]

W ramach reprezentacji nie sygnalizujemy dystrybutywności i kolektywności koordynacji.
Przykładowo dla zdania {\it Artur spał w Pile i Spale} nie zaznaczamy, że 
występują dwa miejsca i dwie czynności spania. Jeśli koordynowane podrzędniki wnoszą relacje 
wyciągamy je poza kontekst koordynacji np {\it duży i gruby słoń}, {\it czerwony i niebieski ręcznik}, {\it czarno-biały telewizor}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {duży};%TODO relacyjność
\node[concept, right=5mm of a] (b) {gruby};
\context{v}{(a)(b)}{i};
\node[relation, right=10mm of b] (d) {Attr};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg słoń};
\edge{d}{v};
\edge{e}{d};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {czerwony};
\node[concept, right=5mm of a] (b) {niebieski};
\context{v}{(a)(b)}{i};
\node[relation, right=10mm of b] (d) {Attr};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg ręcznik};
\edge{d}{v};
\edge{e}{d};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {czarny};
\node[concept, right=5mm of a] (b) {biały};
\context{v}{(a)(b)}{-};
\node[relation, right=10mm of b] (d) {Attr};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg telewizor};
\edge{d}{v};
\edge{e}{d};
\end{tikzpicture}\]
W przypadku, gdy człony koordynacji wnoszą różne relacje, nie są intersektywne
Wojciech Jaworski authored
2496
lub jeden wnosi relację a drugi nie fraza zostaje przekształcona dystrybutywnie, np: 
Wojciech Jaworski authored
2497
2498
2499
2500
2501
2502
2503
2504
2505
2506
2507
2508
2509
2510
{\it prawdziwi czy fałszywi bogowie}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\pl bóg};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Attr};%TODO: czy taka relacja?
\node[concept, below=5mm of b] (c) {prawdziwy};%TODO: metatekst?
\node[concept, right=15mm of a] (d) {\pl fałszywy(bóg)};
\context{v}{(a)(b)(c)(d)}{czy};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\end{tikzpicture}\]
{\it Żyję tu i teraz}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {żyć};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
2511
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind tu};
Wojciech Jaworski authored
2512
2513
\node[concept, right=15mm of a] (d) {żyć};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Time};
Wojciech Jaworski authored
2514
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind teraz};
Wojciech Jaworski authored
2515
2516
\context{v}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)}{i};
\node[relation, right=15mm of e] (g) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
2517
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\ind pro-ja};
Wojciech Jaworski authored
2518
2519
2520
2521
2522
2523
2524
2525
2526
2527
2528
2529
2530
2531
2532
\context{cx}{(v)(g)(h)}{};
\node[relation, right=10mm of h] (i) {Pres};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{v}{g};
\edge{g}{h};
\edge{cx}{i};
\end{tikzpicture}\]
Jeśli dodatkowo uznamy, że mamy tu do czynienia z addytywnym {\it i}
możemy usunąć koordynację:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {żyć};
\node[relation, left=10mm of a] (b) {Loc};
Wojciech Jaworski authored
2533
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind tu};
Wojciech Jaworski authored
2534
\node[relation, below=5mm of a] (e) {Time};
Wojciech Jaworski authored
2535
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind teraz};
Wojciech Jaworski authored
2536
\node[relation, right=10mm of a] (g) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
2537
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\ind pro-ja};
Wojciech Jaworski authored
2538
2539
2540
2541
2542
2543
2544
2545
2546
2547
2548
2549
2550
2551
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(f)(g)(h)}{};
\node[relation, right=10mm of h] (i) {Pres};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{a}{e};
\edge{e}{f};
\edge{a}{g};
\edge{g}{h};
\edge{cx}{i};
\end{tikzpicture}\]
%{\it liście dębów i grabów} (do tego trzeba najpierw zrobić Poss)
%koordynacja podtrzędników różnych typów (Lubię Piotra i to, że mnie kocha)
%{\it W tej lecznicy usunięto pacjentce martwą ciążę, a także macicę i fragment jelita}
Wojciech Jaworski authored
2552
2553
2554
2555
2556
2557
2558
2559
2560
2561
2562
2563
2564
2565
2566
2567
2568
2569
2570
2571
Zredukowane, mające tylko jeden argument spójniki, 
gramatycznie interpretowane jako kubliki 
np. {\it albo, ale, a, bo, chociaż, choć, i, czyli}
reprezentujemy jako koordynację, której drugim argumentem jest {\it pro-zdarzenie}
np. zdanie {\it I trąbi}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {pro-zdarzenie};
\context{v}{(a)}{};
\node[concept, right=30mm of a] (d) {trąbić};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\corf pro-3sg};
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
\context{cx}{(v)(w)(g)(h)}{i};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\end{tikzpicture}\]
% {\it I szukaj korka w polu!}, czy {\it I Zula poszła do urny.}
Wojciech Jaworski authored
2572
2573
2574
2575
%TODO: argument cluster coordination dla spójnika ``a'' 
%TODO: składnia - szyk V Conj
%TODO: reprezentacje metatekstowości spójników (np. więc)
Wojciech Jaworski authored
2576
\section{Spójniki podrzędne i zaimki względne}
Wojciech Jaworski authored
2577
2578
2579
2580
2581
2582
2583
2584
2585
2586
2587
2588
2589
2590
2591
2592
2593
2594
2595
2596
2597
2598
2599
2600
2601
2602
2603
2604
2605
2606
2607
2608
2609
2610
2611
Spójnik {\it jeśli \dots, to \dots} użyty w znaczeniu logicznej implikacji reprezentujemy za pomocą kontekstu np.
{\it Jeśli słońce świeci, to słoń trąbi}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {świecić};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Thme};
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg słońce};
\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
\context{v}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, right=15mm of a] (d) {trąbić};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
\context{cx}{(v)(w)(g)(h)}{jeśli \dots, to \dots};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{v}{g};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\end{tikzpicture}\]
Zdania ze spójnikami podrzędnymi wnoszącymi znaczenie {\it i} możemy zapisać na dwa sposoby, np
{\it Chociaż słońce świeci, słoń trąbi}:
\[\begin{tikzpicture}
\hspace{-30mm}
\node[concept] (a) {świecić};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Thme};
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg słońce};
\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
\context{v}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, right=15mm of a] (d) {trąbić};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
Wojciech Jaworski authored
2612
\context{cx}{(v)(w)(g)(h)}{{\it e} chociaż \dots, \dots};
Wojciech Jaworski authored
2613
2614
2615
2616
2617
2618
2619
2620
2621
2622
2623
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{v}{g};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\hspace{60mm}
\node[concept] (a) {świecić};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Thme};
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg słońce};
\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
Wojciech Jaworski authored
2624
\node[concept, right=10mm of a] (j) {{\it e} chociaż};
Wojciech Jaworski authored
2625
\node[relation, below=5mm of j] (k) {Cond};%TODO relacja
Wojciech Jaworski authored
2626
2627
2628
2629
2630
2631
2632
2633
2634
2635
2636
2637
2638
\context{v}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, right=30mm of a] (d) {trąbić};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\sg słoń};
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{v}{g};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\edge{w}{k};
Wojciech Jaworski authored
2639
2640
\edge[dashed]{k}{j};
\edge{k}{v};
Wojciech Jaworski authored
2641
2642
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2643
2644
2645
2646
%TODO negacja zdania ndrzędnego uniemożliwia wyrażenie zdania podrzędnego 
%jako modyfikatora orzeczenia zdania nadrzędnego
%Nie pójdę do kina ponieważ jest za późno.
Wojciech Jaworski authored
2647
Zaimki względne również mogą generować implikację. Dlatego będziemy reprezentować je jednocześnie za pomocą kontekstu i pojęcia np.
Wojciech Jaworski authored
2648
2649
2650
2651
2652
2653
2654
2655
2656
{\it Kto ma krowę, doi ją}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {\corf kto};%TODO czy na pewno coreferential???
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};%TODO relacja
\node[concept, below=5mm of b] (c) {mieć};
\node[relation, below=5mm of c] (d) {Thme};
\node[concept, below=5mm of d] (e) {\sg krowa};
\node[relation, below=5mm of e] (f) {Pres};
\context{v}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
Wojciech Jaworski authored
2657
\node[concept, right=15mm of a] (g) {\corf pro-3sg};
Wojciech Jaworski authored
2658
2659
2660
2661
2662
2663
2664
\node[relation, below=5mm of g] (h) {Init};
\node[concept, below=5mm of h] (i) {doić};
\node[relation, below=5mm of i] (j) {Thme};
\node[concept, below=5mm of j] (k) {\sg \corf ona};
\node[relation, below=5mm of k] (l) {Pres};
\context{cv}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
\context{cw}{(g)(h)(i)(j)(k)}{};
Wojciech Jaworski authored
2665
\context{cx}{(cv)(cw)(f)(l)}{kto \dots, \dots};%TODO a może ``rel''
Wojciech Jaworski authored
2666
2667
2668
2669
2670
2671
2672
2673
2674
2675
2676
\edge{b}{a};
\edge{c}{b};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{cv}{f};
\edge{h}{g};
\edge{i}{h};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{cw}{l};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2677
Wojciech Jaworski authored
2678
2679
% Zdanie {\it Kto jest mężczyzną, nosi brodę} trzeba zinterpretować tak by uzyskać implikację,
% co można uzyskać dzięki zagnieżdżonym typom.
Wojciech Jaworski authored
2680
Wojciech Jaworski authored
2681
2682
2683
2684
2685
% Zdanie {\it Rolnik, który ma krowę, doi ją} ma raczej egzystencjalną kwantyfikację ``rolnika''.

% Zdania zawierające zdania podrzędne wprowadzone przez zaimek {\it który} są 
% interpretowane tak samo jak zdania zawierające 
% konstrukcje imiesłowowe, np.
Wojciech Jaworski authored
2686
2687
2688
2689
{\it Kupiłem filiżankę, która jest ręcznie malowana.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {kupić};
\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2690
\node[concept, left=1cm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
Wojciech Jaworski authored
2691
\node[relation, left=1cm of c] (d) {Past};
Wojciech Jaworski authored
2692
2693
\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
Wojciech Jaworski authored
2694
\node[concept, below=1cm of b] (h) {malować};
Wojciech Jaworski authored
2695
2696
2697
\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
2698
2699
\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg \corf który $?x$};
\node[relation, left=1cm of j] (l) {Pres};
Wojciech Jaworski authored
2700
2701
\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
Wojciech Jaworski authored
2702
\context{cz}{(d)(cx)(cy)(l)}{\dots, który \dots};
Wojciech Jaworski authored
2703
2704
2705
% \node[relation, below=0.8cm of b] (p) {Time};
% \node[concept, right=1cm of p] (q) {czas};
% \node[relation, right=1cm of q] (r) {Time};
Wojciech Jaworski authored
2706
2707
2708
2709
2710
2711
2712
2713
2714
\edge {a} {b};
\edge {b} {c};
\edge {cx} {d};
\edge {a} {e};
\edge {e} {f};
\edge {g} {k};
\edge {h} {g};
\edge {h} {i};
\edge {i} {j};
Wojciech Jaworski authored
2715
2716
2717
2718
2719
\edge {cy} {l};
% \edge {cx} {p};
% \edge {p} {q};
% \edge {cy} {r};
% \edge {r} {q};
Wojciech Jaworski authored
2720
2721
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2722
2723
2724
2725
2726
\section{Dalsze zagadnienia dotyczące koordynacji}
\begin{itemize}
\item zakres koordynacji a zakres kwantyfikacji {\it nie tylko \dots, ale i \dots} {\it Oceniano nie tylko słowa, ale i głos}
\item kompozycjonalność frazy koordynowanej,
interpretacja ``nie'' w konstrukcjach ``nie ... a ...'', ``nie ... ani ...''.
Wojciech Jaworski authored
2727
\item interakcja koordynacji i koreferencji przy spójniku {\it jeśli}, (zamiana kwantyfikatorów z egzystencjalnych na uniwersalne)
Wojciech Jaworski authored
2728
2729
2730
2731
2732
2733
2734
2735
\item koordynacja czasowników zanegowanych {\it Jan nie odpowiedział i wyszedł}
\item  Co zrobić przy koordynacji różnych kwantyfikatorów {\it Wszystkie słonie i niektóre samochody zatrąbiły}, czyli
tak jak w zdaniu Hintikki (Za: Jakub Szymanik ``PROBLEMY Z FORMĄ LOGICZNĄ''): 
{\it Pewien krewniak każdego wieśniaka i pewien krewniak każdego mieszczucha nienawidzą się nawzajem};
{\it Większość krewniaków każdego wieśniaka i większość krewniaków każdego mieszczucha nienawidzi się nawzajem}.
\item Jak wyrazić 'wkład meta językowy', czyli odróżnić {\it Jan tańczy i śpiewa} od {\it Jan tańczy, ale i śpiewa};
jak wyrazić sekwencyjne 'i' {\it Jan wstał i poszedł}
\end{itemize}
Wojciech Jaworski authored
2736
Wojciech Jaworski authored
2737
2738
2739
2740
2741
2742
2743
2744
2745
2746
2747
2748
2749
2750
2751
2752
2753
2754
2755
2756
2757
2758
2759
2760
\section{Wewnętrzne modele}
Zdanie, które jest przedmiotem przekonań, pragnień, komunikacji nie musi być obiektywnie prawdziwe.
Umieszczamy je w pudełku oznaczającym, że jego prawdziwość należy określać ze względu na subiektywny model świata, np {\it 
Jan wierzy, że słoń trąbi.}
% \[\begin{tikzpicture}
% \node[concept] (b) {wierzyć};
% \node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
% \node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jan''};
% \node[relation, right=10mm of b] (e) {że};
% \node[concept, right=10mm of e] (f) {trąbić};
% \node[relation, right=10mm of f] (g) {Init};
% \node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg słoń};
% \context{v}{(f)(g)(h)}{};
% \edge{b}{c};
% \edge{c}{d};
% \edge{b}{e};
% \edge{e}{v};
% \edge{f}{g};
% \edge{g}{h};
% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(v)}{};
% \end{tikzpicture}\]
% alternatywnie
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {wierzyć};
Wojciech Jaworski authored
2761
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Expr};
Wojciech Jaworski authored
2762
2763
2764
2765
2766
2767
2768
2769
2770
2771
2772
2773
2774
2775
2776
2777
2778
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jan''};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {trąbić};
\node[relation, right=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg słoń};
\context{v}{(f)(g)(h)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{v};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(v)}{};
\end{tikzpicture}\]
Podobnie jak przyimki, spójniki podrzędne dzielimy na semantyczne i niesemantyczne,
zgodnie z tym, co stanowi o nich {\it Walenty}. Spójniki niesemantyczne 
nie są odzwierciedlane w grafach semantycznych.
Wojciech Jaworski authored
2779
Wojciech Jaworski authored
2780
2781
2782
2783
2784
2785
2786
2787
2788
Mowa niezależna i zależna są interpretowane w sposób maksymalnie zbliżony, 
np. {\it Jaś zawołał, że chce jeść}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {zawołać};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jaś''};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {chcieć};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2789
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\corf pro-3sg};
Wojciech Jaworski authored
2790
2791
2792
2793
2794
2795
2796
2797
2798
2799
2800
2801
2802
2803
2804
2805
2806
2807
2808
2809
2810
2811
2812
2813
2814
2815
2816
2817
2818
2819
\node[relation, right=10mm of f] (i) {Thme};
\node[concept, below=12mm of f] (j) {jeść};
\node[relation, left=10mm of j] (k) {Init};
\node[concept, left=10mm of k] (l) {\corf pro};
\node[relation, left=35mm of d] (a) {Past};
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Pres};
\context{cv}{(j)(k)(l)}{};
\context{cw}{(f)(g)(h)(i)(cv)}{};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{cw};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{f}{i};
\edge{i}{cv};
\edge{j}{k};
\edge{k}{l};
\edge{cx}{a};
\edge{cw}{m};
\end{tikzpicture}\]
oraz {\it - Chcę jeść - zawołał Jaś}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {zawołać};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jaś''};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {chcieć};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2820
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ja};
Wojciech Jaworski authored
2821
2822
2823
2824
2825
2826
2827
2828
2829
2830
2831
2832
2833
2834
2835
2836
2837
2838
2839
2840
2841
2842
2843
2844
2845
2846
\node[relation, right=10mm of f] (i) {Thme};
\node[concept, below=12mm of f] (j) {jeść};
\node[relation, left=10mm of j] (k) {Init};
\node[concept, left=10mm of k] (l) {\corf pro};
\node[relation, left=30mm of d] (a) {Past};
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Pres};
\context{cv}{(j)(k)(l)}{};
\context{cw}{(f)(g)(h)(i)(cv)}{};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{cw};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{f}{i};
\edge{i}{cv};
\edge{j}{k};
\edge{k}{l};
\edge{cx}{a};
\edge{cw}{m};
\end{tikzpicture}\]
Kiedy w mowie niezależnej mówca nie jest wskazany dodajemy go oraz zdarzenie komunikowania do reprezentacji logicznej, np. {\it - Chcę jeść}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {pro-komunikować};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2847
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
Wojciech Jaworski authored
2848
2849
2850
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {chcieć};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2851
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ja};
Wojciech Jaworski authored
2852
2853
2854
2855
\node[relation, right=10mm of f] (i) {Thme};
\node[concept, below=12mm of f] (j) {jeść};
\node[relation, left=10mm of j] (k) {Init};
\node[concept, left=10mm of k] (l) {\corf pro};
Wojciech Jaworski authored
2856
\node[relation, left=15mm of d] (a) {Past};
Wojciech Jaworski authored
2857
2858
2859
2860
2861
2862
2863
2864
2865
2866
2867
2868
2869
2870
2871
2872
2873
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Pres};
\context{cv}{(j)(k)(l)}{};
\context{cw}{(f)(g)(h)(i)(cv)}{};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{cw};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{f}{i};
\edge{i}{cv};
\edge{j}{k};
\edge{k}{l};
\edge{cx}{a};
\edge{cw}{m};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2874
Wojciech Jaworski authored
2875
2876
Mowę niezależną składającą się z wielu zdań reprezentujemy jako koordynację, np.
{\it - Przybyłem - powiedział Cezar. - Zobaczyłem. Zwyciężyłem.}
Wojciech Jaworski authored
2877
\[\begin{tikzpicture}
Wojciech Jaworski authored
2878
2879
2880
2881
2882
2883
2884
2885
2886
2887
2888
2889
2890
2891
2892
2893
2894
2895
2896
2897
2898
2899
2900
2901
2902
2903
2904
2905
\node[concept] (m) {powiedzieć};
\node[relation, left=10mm of m] (n) {Init};
\node[concept, left=10mm of n] (o) {\sg osoba ''Cezar''};
\node[relation, right=10mm of m] (p) {Thme};
\node[relation, above=10mm of m] (q) {Past};
\node[concept, below=15mm of o] (a) {przybyć};
\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
\node[relation, below=5mm of c] (g) {Past};
\context{v}{(a)(b)(c)}{};
\node[concept, right=30mm of a] (d) {zobaczyć};
\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja-m};
\node[relation, below=5mm of f] (h) {Past};
\context{w}{(d)(e)(f)}{};
\node[concept, right=30mm of d] (i) {zwyciężyć};
\node[relation, below=5mm of i] (j) {Init};
\node[concept, below=5mm of j] (k) {\ind pro-ja-m};
\node[relation, below=5mm of k] (l) {Past};
\context{u}{(i)(j)(k)}{};
\context{cx}{(v)(w)(u)(g)(h)(l)}{.};
\context{cy}{(cx)(m)(n)(o)(p)(r)}{};
\edge{m}{n};
\edge{n}{o};
\edge{m}{p};
\edge{p}{cx};
\edge{cy}{q};
\edge{a}{b};
Wojciech Jaworski authored
2906
\edge{b}{c};
Wojciech Jaworski authored
2907
2908
2909
2910
2911
2912
2913
\edge{v}{g};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{w}{h};
\edge{i}{j};
\edge{j}{k};
\edge{u}{l};
Wojciech Jaworski authored
2914
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2915
Wojciech Jaworski authored
2916
2917
2918
2919
%TODO zależności czasowe między zdaniem podrzędnym a nadrzędnym
% Następujące przykłady ilustrują zależności czasowe między zdaniem podrzędnym a nadrzędnym:
% {\it Pomyślałem}, {\it Pomyślę}, {\it Myślałem, że pomyślałem}, {\it Myślałem, że pomyślę}.
%TODO: grafy
Wojciech Jaworski authored
2920
Wojciech Jaworski authored
2921
2922
2923
2924
2925
2926
Pytania zadane wprost oraz wyrażone w mowie zależnej interpretujemy umieszczając je w wewnętrznym 
kontekście oraz nadając zaimkowi pytającemu symbol \interr, %TODO co on właściwie znaczy
np: {\it - Kto trąbi?}, {\it Wiem, kto trąbi.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {pro-pytać};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2927
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
Wojciech Jaworski authored
2928
2929
2930
2931
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {trąbić};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\interr kto};
Wojciech Jaworski authored
2932
\node[relation, left=25mm of d] (a) {Pres};
Wojciech Jaworski authored
2933
2934
2935
2936
2937
2938
2939
2940
2941
2942
2943
2944
2945
2946
2947
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Pres};
\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{cw};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{cx}{a};
\edge{cw}{m};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {wiedzieć};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
Wojciech Jaworski authored
2948
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\ind pro-ja};
Wojciech Jaworski authored
2949
2950
2951
2952
2953
2954
2955
2956
2957
2958
2959
2960
2961
2962
2963
2964
2965
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {trąbić};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\interr kto};
\node[relation, left=30mm of d] (a) {Pres};
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Pres};
\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{cw};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{cx}{a};
\edge{cw}{m};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
2966
Wojciech Jaworski authored
2967
Faktywność możemy uwzględnić etykietując konteksty relacją wskazującą,
Wojciech Jaworski authored
2968
2969
2970
2971
czy treść kontekstu musi być prawdziwa w kontekście zewnętrznym.
%TODO ukonkretnić i pokazać przykłady
%{\it Jan wie, że pada}
%{\it Janowi wydaje się, że pada}
Wojciech Jaworski authored
2972
Wojciech Jaworski authored
2973
Tryb przypuszczający zaznacza, że sytuacja nie ma miejsca w rzeczywistości, czyli czyni ją niefaktywną.
Wojciech Jaworski authored
2974
2975
2976
2977
2978
2979
2980
2981
2982
2983
2984
2985
2986
2987
2988
2989
2990
2991
2992
2993
2994
2995
2996
2997
2998
2999
3000
3001
3002
3003
3004
3005
3006
3007
3008
3009
3010
3011
3012
3013
3014
3015
3016
3017
3018
3019
3020
3021
3022
3023
3024
3025
3026
3027
3028
3029
3030
3031
3032
3033
3034
3035
3036
3037
3038
3039
3040
3041
3042
3043
3044
3045
3046
3047
3048
3049
3050
3051
3052
3053
3054
3055
3056
3057
3058
3059
3060
3061
3062
3063
3064
3065
3066
3067
3068
3069
3070
3071
3072
3073
3074
3075
3076
3077
3078
3079
3080
3081
Oznaczamy to jednoargumentową relacją Cond.
{\it Zjadłbym słonia.}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {zjeść};
\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=10mm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
\node[relation, right=10mm of a] (d) {Thme};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg słoń};
\node[relation, left=10mm of c] (f) {Cond};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{a}{d};
\edge{d}{e};
\edge{cx}{f};
\end{tikzpicture}\]
W przyszłości można zastąpić relację Cond poszczególnymi użyciami trybu przypuszczającego, np. 
wyrażeniem intencji.

%TODO problem czasu i trybu przypuszczającego w zdaniach podrzędnych
{\it Stanisław zawołał Franciszka i powiedział, żeby jadł}

\section{Niedenotatywne funkcje języka}
Semantykę trybu rozkazującego definiujemy przez sprowadzenie do mowy zależnej, np. {\it - Jedz!} przetłumaczymy na {\it Nakazał mu jeść}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {pro-nakazywać};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {jeść};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ty};
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{cw};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{cw}{m};
\end{tikzpicture}\]
%TODO semantyka wykrzyknika
Podobnie semantyka wołacza jest określona przez sprowadzenie do mowy zależnej, np. {\it - Franciszku!} przetłumaczymy na {\it Zawołał Franciszka}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {pro-zawołać};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};%TODO rola Rcpt?
\node[concept, right=10mm of e] (f) {\sg osoba ``Franciszek''};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{f};
\end{tikzpicture}\]
Połączenie wołacza i trybu rozkazującego daje następującą reprezentację {\it - Franciszku, jedz!}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b1) {pro-zawołać};
\node[relation, left=10mm of b1] (c1) {Init};
\node[concept, left=10mm of c1] (d1) {\corf pro};
\node[relation, right=10mm of b1] (e1) {Thme};
\node[concept, right=10mm of e1] (f1) {\sg osoba ``Franciszek''};
\context{cx1}{(b1)(c1)(d1)(e1)(f1)}{};
\edge{b1}{c1};
\edge{c1}{d1};
\edge{b1}{e1};
\edge{e1}{f1};
\node[concept, below=10mm of e1] (b) {pro-nakazywać};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {jeść};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ty};
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{cw};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{cw}{m};
\context{cz}{(cx1)(cx)}{,};
\end{tikzpicture}\]
{\it - Franciszku, jedz! - powiedział Stanisław.} tłumaczymy na {\it Stanisław zawołał Franciszka i powiedział, żeby jadł}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b1) {pro-zawołać};
\node[relation, left=10mm of b1] (c1) {Init};
\node[concept, left=10mm of c1] (d1) {\sg osoba ``Stanisław''};
\node[relation, right=10mm of b1] (e1) {Thme};
\node[concept, right=10mm of e1] (f1) {\sg osoba ``Franciszek''};
\context{cx1}{(b1)(c1)(d1)(e1)(f1)}{};
\edge{b1}{c1};
\edge{c1}{d1};
\edge{b1}{e1};
\edge{e1}{f1};
\node[concept, below=10mm of e1] (b) {powiedzieć};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ``Stanisław''};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {jeść};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ty};
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
Wojciech Jaworski authored
3082
\node[concept, right=10mm of f] (o) {żeby};
Wojciech Jaworski authored
3083
\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
Wojciech Jaworski authored
3084
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)(o)}{};
Wojciech Jaworski authored
3085
3086
3087
3088
3089
3090
3091
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{cw}{m};
\context{cz}{(cx1)(cx)}{,};
Wojciech Jaworski authored
3092
3093
\edge[dashed]{e}{o};
\edge{e}{cw};
Wojciech Jaworski authored
3094
3095
3096
3097
3098
3099
3100
3101
3102
3103
3104
3105
3106
3107
\end{tikzpicture}\]
Alternatywnie można by powyższe zdanie zinterpretować jako {\it Stanisław powiedział Franciszkowi, żeby jadł}
\[\begin{tikzpicture}
\node[relation, right=10mm] (e1) {Rcpt};
\node[concept, right=10mm of e1] (f1) {\sg osoba ``Franciszek''};
\edge{e1}{f1};
\node[concept, below=10mm of e1] (b) {powiedzieć};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ``Stanisław''};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {jeść};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ty};
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
Wojciech Jaworski authored
3108
\node[concept, right=10mm of f] (o) {żeby};
Wojciech Jaworski authored
3109
\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
Wojciech Jaworski authored
3110
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)(o)(f1)(e1)}{};
Wojciech Jaworski authored
3111
3112
3113
3114
3115
3116
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{cw}{m};
Wojciech Jaworski authored
3117
3118
\edge[dashed]{e}{o};
\edge{e}{cw};
Wojciech Jaworski authored
3119
3120
3121
3122
3123
3124
3125
3126
3127
3128
3129
3130
3131
3132
3133
3134
3135
3136
3137
3138
3139
3140
3141
3142
3143
3144
3145
3146
3147
3148
3149
3150
3151
3152
3153
\edge{b}{e1};
\end{tikzpicture}\]
%{\it - Kocham Cię, Dorotko!}

Zdania w bezokoliczniku oznaczające polecenia reprezentujemy analogicznie do trybu rozkazującego, np. {\it - Stać!}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {pro-nakazywać};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {stać};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro};
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{cw};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{cw}{m};
\end{tikzpicture}\]
%TODO: inne użycia bezokolicznika {\it Błądzić jest rzeczą ludzką}

Wykrzykniki odnoszą do zdarzeń, dlatego reprezentujemy je analogicznie do czasowników  i nadajemy kontekst sytuacyjny, np {\it Para buch, koła w ruch}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {buch};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {para};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {pro-zdarzenie};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\pl koło};
\node[relation, right=10mm of f] (i) {Thme};
Wojciech Jaworski authored
3154
3155
\node[concept, below=5mm of i] (j) {w};
\node[concept, right=10mm of i] (l) {ruch};
Wojciech Jaworski authored
3156
\context{cx}{(b)(c)(d)}{};
Wojciech Jaworski authored
3157
\context{cy}{(f)(g)(h)(i)(j)(l)}{};
Wojciech Jaworski authored
3158
3159
3160
3161
\context{cz}{(cx)(cy)}{,};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{f}{i};
Wojciech Jaworski authored
3162
\edge[dashed]{i}{j};
Wojciech Jaworski authored
3163
3164
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
Wojciech Jaworski authored
3165
\edge{i}{l};
Wojciech Jaworski authored
3166
3167
3168
3169
3170
3171
3172
3173
3174
3175
3176
3177
3178
3179
\end{tikzpicture}\]
Znaczenie leksemu {\it buch} możemy zdefiniować jako {\it wydać dźwięk ``buch''}. Pozwoli nam to zapisać frazę {\it Para buch} jako {\it Para wydała dźwięk ``buch''} i reprezentować ją jako:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {wydać dźwięk};
\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=10mm of b] (c) {para};
\node[relation, right=10mm of a] (d) {Thme};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {dźwięk ``buch''};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{a}{d};
\edge{d}{e};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
3180
W powyższym grafie {\it wydać dźwięk} jest sensem ze Słowosieci, a {\it dźwięk ``buch''} wygenerowanym dźwiękiem. 
Wojciech Jaworski authored
3181
3182
3183
3184
3185
3186
3187
3188
3189
3190
3191
3192
3193
3194
3195
3196
3197
3198
3199
3200
3201
3202
3203
3204
3205
3206
3207
3208
3209
3210
3211
3212
3213
3214
3215
3216
3217
Analogicznie możemy reprezentować pozostałe onomatopeje (np {\it miau, brzdęk, brr, be, baś, brrum, bum, cip-cip}).
Zakładamy, że dla każdego zdarzenia sygnalizowanego przez onomatopeje istnieje jego Initiator.
%Onomatopeje to zdarzenia wystąpienia dźwięku o brzmieniu podobnym do brzmienia leksemu.
Frazę {\it bardzo przymilne miau} zapiszemy jako
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {miau};
\node[relation, right=10mm of b] (c) {Manr};
\node[concept, right=10mm of c] (d) {przymilny};
\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
\node[concept, right=10mm of e] (f) {bardzo};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\end{tikzpicture}\]
co jest równoważne:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {wydać dźwięk};
\node[relation, right=10mm of a] (b) {Thme};
\node[concept, right=10mm of b] (c) {dźwięk ``miau''};
\node[relation, right=10mm of c] (d) {Attr};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {przymilny};
\node[relation, right=10mm of e] (f) {Manr};
\node[concept, right=10mm of f] (g) {bardzo};
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{d}{e};
\edge{e}{f};
\edge{f}{g};
\end{tikzpicture}\]
Z kolei zdanie {\it A kot z bólu: miau} zinterpretujemy  
tak jak mowę niezależną:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {pro-zdarzenie};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg kot};
Wojciech Jaworski authored
3218
3219
3220
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Cond};
\node[concept, above=5mm of e] (f) {z};
\node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg ból};
Wojciech Jaworski authored
3221
3222
3223
3224
3225
\node[relation, below=10mm of b] (k) {Thme};
\node[concept, right=10mm of k] (l) {miau};
\node[relation, right=10mm of l] (m) {Init};
\node[concept, right=10mm of m] (n) {\corf pro};
\context{cx}{(l)(m)(n)}{};
Wojciech Jaworski authored
3226
\context{cy}{(c)(b)(d)(e)(f)(h)(k)(cx)}{};
Wojciech Jaworski authored
3227
3228
3229
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
Wojciech Jaworski authored
3230
3231
\edge[dashed]{e}{f};
\edge{e}{h};
Wojciech Jaworski authored
3232
3233
3234
3235
3236
3237
3238
3239
3240
3241
\edge{b}{k};
\edge{k}{cx};
\edge{l}{m};
\edge{m}{n};
\end{tikzpicture}\]
Następnie po rozwiązaniu koreferencji pomiędzy {\it pro-zdarzenie} i {\it miau} otrzymamy
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {miau};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg kot};
Wojciech Jaworski authored
3242
3243
3244
3245
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Cond};
\node[concept, above=5mm of e] (f) {z};
\node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg ból};
\context{cy}{(c)(b)(d)(e)(f)(h)}{};
Wojciech Jaworski authored
3246
3247
3248
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
Wojciech Jaworski authored
3249
3250
\edge[dashed]{e}{f};
\edge{e}{h};
Wojciech Jaworski authored
3251
3252
3253
3254
3255
3256
\end{tikzpicture}\]
a po rozwinięciu {\it miau}:
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {wydać dźwięk};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg kot};
Wojciech Jaworski authored
3257
3258
3259
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Cond};
\node[concept, above=5mm of e] (f) {z};
\node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg ból};
Wojciech Jaworski authored
3260
3261
\node[relation, below=10mm of b] (k) {Thme};
\node[concept, right=10mm of k] (l) {dźwięk ``miau''};
Wojciech Jaworski authored
3262
\context{cy}{(c)(b)(d)(e)(f)(h)(k)(l)}{};
Wojciech Jaworski authored
3263
3264
3265
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
Wojciech Jaworski authored
3266
3267
\edge[dashed]{e}{f};
\edge{e}{h};
Wojciech Jaworski authored
3268
3269
3270
3271
3272
3273
3274
3275
3276
3277
3278
3279
3280
3281
3282
3283
3284
3285
3286
3287
3288
3289
3290
3291
3292
3293
3294
3295
3296
3297
3298
3299
3300
3301
3302
3303
3304
3305
3306
3307
3308
3309
3310
3311
3312
3313
3314
3315
3316
3317
3318
3319
3320
3321
3322
3323
3324
3325
3326
3327
3328
3329
3330
3331
3332
3333
3334
3335
3336
3337
3338
3339
3340
3341
\edge{b}{k};
\edge{k}{l};
\end{tikzpicture}\]
Z wykrzyknikami wyrażającymi uczucia i emocje np {\it hurra, fuj, ojejej} związane są osoby, które ich doświadczają, np
{\it Teraz mi się dopiero, ojejej, przypomniało}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przypomnieć się};
\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=10mm of b] (c) {{\it pri} \ind pro};
\node[relation, right=10mm of a] (d) {Time};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\ind teraz};
\node[relation, below=5mm of a] (f) {Manr};%TODO relacja
\node[concept, right=10mm of f] (g) {{\it relational} dopiero};
\node[concept, below=24mm of a] (h) {ojejej};
\node[relation, left=10mm of h] (i) {Expr};
\node[concept, left=10mm of i] (j) {\corf pro};
\node[concept, above=11mm of a] (k) {pro-komunikować};
\node[relation, left=10mm of k] (l) {Init};
\node[concept, left=10mm of l] (m) {\corf pro};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)}{};
\context{cv}{(cx)(k)(l)(m)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\context{cz}{(cv)(cy)}{,\dots,}
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{a}{d};
\edge{d}{e};
\edge{a}{f};
\edge{f}{g};
\edge{h}{i};
\edge{i}{j};
\edge{k}{cx};
\edge{k}{l};
\edge{l}{m};
\end{tikzpicture}\]
W powyższym zdaniu kontekst {\it ,\dots,} oznacza wtrącenie. Z uwagi na metatekstowy charakter {\it ojejej} 
trzeba jawnie wskazać, że {\it Teraz mi się dopiero przypomniało} jest treścią komunikatu.
Możemy zinterpretować {\it ojejej} jako {\it poczuć emocję o nazwie ``ojejej''}.
{\it Emocję ``ojejej''} można potem przetłumaczyć na np. {\it zaskoczenie}.
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {przypomnieć się};
\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=10mm of b] (c) {{\it pri} \ind pro};
\node[relation, right=10mm of a] (d) {Time};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {\ind teraz};
\node[relation, below=5mm of a] (f) {Manr};%TODO relacja
\node[concept, right=10mm of f] (g) {{\it relational} dopiero};
\node[concept, below=24mm of a] (h) {poczuć};%TODO może lepiej: komunikować, tutaj trzeba by zaznaczyć, że emocja jest też komunikowana.
\node[relation, left=10mm of h] (i) {Expr};
\node[concept, left=10mm of i] (j) {\corf pro};
\node[relation, right=10mm of h] (n) {Thme};
\node[concept, right=10mm of n] (o) {emocja ``ojejej''};
\node[concept, above=11mm of a] (k) {pro-komunikować};
\node[relation, left=10mm of k] (l) {Init};
\node[concept, left=10mm of l] (m) {\corf pro};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)}{};
\context{cv}{(cx)(k)(l)(m)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)(n)(o)}{};
\context{cz}{(cv)(cy)}{,\dots,}
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{a}{d};
\edge{d}{e};
\edge{a}{f};
\edge{f}{g};
\edge{h}{i};
\edge{i}{j};
\edge{k}{cx};
\edge{k}{l};
\edge{l}{m};
\edge{h}{n};
\edge{n}{o};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
3342
3343
3344
3345
3346
3347
3348
3349
3350
3351
3352
3353
3354
3355
3356
3357
3358
3359
3360
3361
3362
3363
3364
3365
3366
3367
3368
3369
3370
3371
3372
3373
3374
3375
3376
3377
3378
Wykrzykniki wyrażające wolę mówiącego (powitania {\it cześć}, kontaktu ze zwierzętami np. {\it kici-kici}), 
apelatywne {\it brawo, uwaga, precz, huzia, jazda, wara, won, a kysz, amen},
parentetyczne {\it halo, ałła, cholera},
potwierdzenia {\it spoko, tak} traktujemy jako zdarzenia, które mają swojego Initiatiora. 
Wykrzykniki te mają charakter trybu rozkazującego, a ich Initiatior to osoba, która wyraża wolę, 
np. %{\it - Amen} można przetłumaczyć na {\it Niech się stanie}, a
{\it - Kici-kici!} można przetłumaczyć na {\it - Kocie podejdź!} i dalej na {\it Nakazał kotu podejść}.
%TODO: czy wszystkie tak się zachowują?
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {kici-kici};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
\context{cx}{(b)(c)(d)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\end{tikzpicture}\]
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (b) {pro-nakazywać};
\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
\node[concept, below=12mm of b] (f) {podejść};
\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-kot};
\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
\edge{b}{c};
\edge{c}{d};
\edge{b}{e};
\edge{e}{cw};
\edge{f}{g};
\edge{g}{h};
\edge{cw}{m};
\end{tikzpicture}\]
Wojciech Jaworski authored
3379
3380
3381
3382
3383
3384
3385
3386
3387
3388
3389
3390
3391
3392
3393
3394
3395
3396
3397
3398
3399
3400
3401
3402
3403
3404
3405
3406
Emotikony reprezentujemy tak jak wykrzykniki emotywne, {\it Lubię Cię :)}
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {lubić};
\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=10mm of b] (c) {{\it pri} \ind pro};
\node[relation, right=10mm of a] (d) {Thme};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {{\it sec} \ind pro};
\node[concept, below=14mm of a] (h) {:)};
\node[relation, left=10mm of h] (i) {Expr};
\node[concept, left=10mm of i] (j) {\corf pro};
\node[concept, above=11mm of a] (k) {pro-komunikować};
\node[relation, left=10mm of k] (l) {Init};
\node[concept, left=10mm of l] (m) {\corf pro};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
\context{cv}{(cx)(k)(l)(m)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\context{cz}{(cv)(cy)}{,}
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{a}{d};
\edge{d}{e};
\edge{h}{i};
\edge{i}{j};
\edge{k}{cx};
\edge{k}{l};
\edge{l}{m};
\end{tikzpicture}\]
%TODO a może zaznaczyć, że emotikon odnosi się do komunikatu
Wojciech Jaworski authored
3407
Znak wykrzyknienia reprezentujemy podobnie jak emotikony, {\it Lubię Cię!}
Wojciech Jaworski authored
3408
3409
3410
3411
3412
3413
3414
3415
3416
3417
3418
3419
3420
3421
3422
3423
3424
3425
3426
3427
3428
3429
3430
3431
3432
3433
3434
3435
3436
3437
3438
3439
3440
3441
3442
3443
3444
\[\begin{tikzpicture}
\node[concept] (a) {lubić};
\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
\node[concept, left=10mm of b] (c) {{\it pri} \ind pro};
\node[relation, right=10mm of a] (d) {Thme};
\node[concept, right=10mm of d] (e) {{\it sec} \ind pro};
\node[concept, below=14mm of a] (h) {!};
\node[relation, left=10mm of h] (i) {Init};
\node[concept, left=10mm of i] (j) {\corf pro};
\node[concept, above=11mm of a] (k) {pro-komunikować};
\node[relation, left=10mm of k] (l) {Init};
\node[concept, left=10mm of l] (m) {\corf pro};
\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
\context{cv}{(cx)(k)(l)(m)}{};
\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
\context{cz}{(cv)(cy)}{,}
\edge{a}{b};
\edge{b}{c};
\edge{a}{d};
\edge{d}{e};
\edge{h}{i};
\edge{i}{j};
\edge{k}{cx};
\edge{k}{l};
\edge{l}{m};
\end{tikzpicture}\]
%TODO a może zaznaczyć, że wykrzyknik odnosi się do komunikatu


% Wykrzykniki nie zakwalifikowane do żadnej z powyższych grup, np. cym, ole, ojra, la, na, rym, tralala. Wyrazy te nie mają konkretnego znaczenia i pełnią rolę uzupełniającą. Używane najczęściej jako przyśpiewka w piosenkach.
% Dopowiedzenie {\it aha, ajuści, basta}
% {\it że tak powiem}


\end{document}
Wojciech Jaworski authored
3445
3446
Wojciech Jaworski authored
3447
3448
3449
3450
3451
3452
3453
3454
3455
3456
3457
3458
3459
3460
3461
3462
3463
3464
3465
3466
3467
3468
3469
3470
3471
3472
3473
3474
3475
3476
3477
3478
3479

\section{Niejednoznaczność}
%TODO OPISAĆ
\begin{center}
{\it Chłód wiatru powiewem ogarnął Jana.}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wiatr1.png}\\
\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wiatr2.png}
\end{center}

\section{Inne przykłady}

% \begin{center}
% Modyfikowany przyimek {\it Ania schowała piłkę głęboko w szafie.}\\
% \includegraphics[scale=0.3]{metaopis_gleboko.png}\\
% Role tematyczne, przyimek niesemantyczny {\it Jaś wystosował petycję do urzędu.}\\
% \includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wystosowac.png}\\
% Rozpoznanie nazwy własnej dzięki preferencjom selekcyjnym,
% pojemniki i data. 
% {\it Kot odkupił 25 sierpnia 2015 samochód za 20000zł.}\\
% \includegraphics[scale=0.3]{metaopis_odkupic.png}\\
% Wykrycie rzadkiego leksemu, dzięki preferencjom selekcyjnym.
% {\it Chłopcy mają ulicę kwiatami.}\\
% \includegraphics[scale=0.3]{metaopis_maic.png}\\
% Wielopoziomowe konteksty i mowa zależna
% {\it Jaś wierzy, że Marysia kłamała, kiedy powiedziała, że go nie kocha.}\\
% Rzeczowniki odnoszące się do pojęć:
% {\it Słonie są ssakami} vs {\it Słonie są gatunkiem}.\\
% Niejednoznaczność składniowa, kwantyfikator, indexical.
% {\it Codziennie jest tu opiekunka pani Gabrysia}\\
% \end{center}

\section{Zasoby istniejące i wymagające wytworzenia}
%TODO OPISAĆ
Wojciech Jaworski authored
3480
3481
3482
3483

Źródła wiedzy: Walenty, informacje składniowe, zasoby semantyczne do utworzenia w Clarin 2
w szczególności kwantyfikatorowatość.
Wojciech Jaworski authored
3484
3485
3486
3487
% TODO: niektóre przymiotniki i przysłówki (być może wszystkie)
% warto reprezentować jako leksemy rzeczownikowe, np. lwowsko i
% lwowski jako Lwów.
Wojciech Jaworski authored
3488
3489
\end{document}
Wojciech Jaworski authored
3490
Wojciech Jaworski authored
3491
3492
Wojciech Jaworski authored
3493