Commit 402ee7f0387c15c6cce39b8dd9212172f3a7018d
1 parent
2f69a3b0
Update Senat 1930-1935
Showing
128 changed files
with
23400 additions
and
23467 deletions
Too many changes to show.
To preserve performance only 13 of 128 files are displayed.
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00001-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00001-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00001-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>1 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,20 +23,14 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | 27 | <persName>Komentarz</persName> |
| 28 | 28 | </person> |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 29 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 30 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 31 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="ObecniprzedstawicieleRzadu" role="speaker"> | |
| 33 | - <persName>Obecni przedstawiciele Rządu</persName> | |
| 34 | - </person> | |
| 35 | - <person xml:id="PrezesRadyMinistrowSlawek" role="speaker"> | |
| 36 | - <persName>Prezes Rady Ministrów Sławek</persName> | |
| 37 | - </person> | |
| 38 | - <person xml:id="PrzewodniczacysThullie" role="speaker"> | |
| 39 | - <persName>Przewodniczący s. Thullie</persName> | |
| 32 | + <person xml:id="PrzewodniczącyThullie" role="speaker"> | |
| 33 | + <persName>Przewodniczący Thullie</persName> | |
| 40 | 34 | </person> |
| 41 | 35 | <person xml:id="SAbramowicz" role="speaker"> |
| 42 | 36 | <persName>S. Abramowicz</persName> |
| ... | ... | @@ -44,15 +38,12 @@ |
| 44 | 38 | <person xml:id="SBanaszak" role="speaker"> |
| 45 | 39 | <persName>S. Banaszak</persName> |
| 46 | 40 | </person> |
| 47 | - <person xml:id="SBaranski" role="speaker"> | |
| 41 | + <person xml:id="SBarański" role="speaker"> | |
| 48 | 42 | <persName>S. Barański</persName> |
| 49 | 43 | </person> |
| 50 | 44 | <person xml:id="SBartoszewicz" role="speaker"> |
| 51 | 45 | <persName>S. Bartoszewicz</persName> |
| 52 | 46 | </person> |
| 53 | - <person xml:id="SBledowski" role="speaker"> | |
| 54 | - <persName>S. Błędowski</persName> | |
| 55 | - </person> | |
| 56 | 47 | <person xml:id="SBobrowski" role="speaker"> |
| 57 | 48 | <persName>S. Bobrowski</persName> |
| 58 | 49 | </person> |
| ... | ... | @@ -71,18 +62,15 @@ |
| 71 | 62 | <person xml:id="SBusse" role="speaker"> |
| 72 | 63 | <persName>S. Busse</persName> |
| 73 | 64 | </person> |
| 65 | + <person xml:id="SBłędowski" role="speaker"> | |
| 66 | + <persName>S. Błędowski</persName> | |
| 67 | + </person> | |
| 74 | 68 | <person xml:id="SCiastek" role="speaker"> |
| 75 | 69 | <persName>S. Ciastek</persName> |
| 76 | 70 | </person> |
| 77 | - <person xml:id="SCzerwinski" role="speaker"> | |
| 71 | + <person xml:id="SCzerwiński" role="speaker"> | |
| 78 | 72 | <persName>S. Czerwiński</persName> |
| 79 | 73 | </person> |
| 80 | - <person xml:id="SDambski" role="speaker"> | |
| 81 | - <persName>S. Dąmbski</persName> | |
| 82 | - </person> | |
| 83 | - <person xml:id="SDebski" role="speaker"> | |
| 84 | - <persName>S. Dębski</persName> | |
| 85 | - </person> | |
| 86 | 74 | <person xml:id="SDobiecki" role="speaker"> |
| 87 | 75 | <persName>S. Dobiecki</persName> |
| 88 | 76 | </person> |
| ... | ... | @@ -92,6 +80,12 @@ |
| 92 | 80 | <person xml:id="SDworakowski" role="speaker"> |
| 93 | 81 | <persName>S. Dworakowski</persName> |
| 94 | 82 | </person> |
| 83 | + <person xml:id="SDąmbski" role="speaker"> | |
| 84 | + <persName>S. Dąmbski</persName> | |
| 85 | + </person> | |
| 86 | + <person xml:id="SDębski" role="speaker"> | |
| 87 | + <persName>S. Dębski</persName> | |
| 88 | + </person> | |
| 95 | 89 | <person xml:id="SEhrenkreutz" role="speaker"> |
| 96 | 90 | <persName>S. Ehrenkreutz</persName> |
| 97 | 91 | </person> |
| ... | ... | @@ -101,20 +95,20 @@ |
| 101 | 95 | <person xml:id="SGarlicki" role="speaker"> |
| 102 | 96 | <persName>S. Garlicki</persName> |
| 103 | 97 | </person> |
| 104 | - <person xml:id="SGlabinski" role="speaker"> | |
| 105 | - <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 106 | - </person> | |
| 107 | - <person xml:id="SGlowacki" role="speaker"> | |
| 108 | - <persName>S. Głowacki</persName> | |
| 109 | - </person> | |
| 110 | 98 | <person xml:id="SGodlewski" role="speaker"> |
| 111 | 99 | <persName>S. Godlewski</persName> |
| 112 | 100 | </person> |
| 113 | 101 | <person xml:id="SGross" role="speaker"> |
| 114 | 102 | <persName>S. Gross</persName> |
| 115 | 103 | </person> |
| 116 | - <person xml:id="SGrunnertowna" role="speaker"> | |
| 117 | - <persName>S. Grunnertówna</persName> | |
| 104 | + <person xml:id="SGrunertówna" role="speaker"> | |
| 105 | + <persName>S. Grunertówna</persName> | |
| 106 | + </person> | |
| 107 | + <person xml:id="SGłowacki" role="speaker"> | |
| 108 | + <persName>S. Głowacki</persName> | |
| 109 | + </person> | |
| 110 | + <person xml:id="SGłąbiński" role="speaker"> | |
| 111 | + <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 118 | 112 | </person> |
| 119 | 113 | <person xml:id="SHorbaczewski" role="speaker"> |
| 120 | 114 | <persName>S. Horbaczewski</persName> |
| ... | ... | @@ -125,25 +119,25 @@ |
| 125 | 119 | <person xml:id="SIwanowski" role="speaker"> |
| 126 | 120 | <persName>S. Iwanowski</persName> |
| 127 | 121 | </person> |
| 128 | - <person xml:id="SJablononoski" role="speaker"> | |
| 129 | - <persName>S. Jabłononoski</persName> | |
| 122 | + <person xml:id="SJabłonowski" role="speaker"> | |
| 123 | + <persName>S. Jabłonowski</persName> | |
| 130 | 124 | </person> |
| 131 | - <person xml:id="SJantaPolczynski" role="speaker"> | |
| 125 | + <person xml:id="SJantaPołczyński" role="speaker"> | |
| 132 | 126 | <persName>S. Janta-Połczyński</persName> |
| 133 | 127 | </person> |
| 134 | 128 | <person xml:id="SJanuszewski" role="speaker"> |
| 135 | 129 | <persName>S. Januszewski</persName> |
| 136 | 130 | </person> |
| 137 | - <person xml:id="SJelenski" role="speaker"> | |
| 131 | + <person xml:id="SJeleński" role="speaker"> | |
| 138 | 132 | <persName>S. Jeleński</persName> |
| 139 | 133 | </person> |
| 140 | - <person xml:id="SJundzill" role="speaker"> | |
| 134 | + <person xml:id="SJundziłł" role="speaker"> | |
| 141 | 135 | <persName>S. Jundziłł</persName> |
| 142 | 136 | </person> |
| 143 | 137 | <person xml:id="SKamieniecki" role="speaker"> |
| 144 | 138 | <persName>S. Kamieniecki</persName> |
| 145 | 139 | </person> |
| 146 | - <person xml:id="SKarlowski" role="speaker"> | |
| 140 | + <person xml:id="SKarłowski" role="speaker"> | |
| 147 | 141 | <persName>S. Karłowski</persName> |
| 148 | 142 | </person> |
| 149 | 143 | <person xml:id="SKisielewska" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -152,13 +146,10 @@ |
| 152 | 146 | <person xml:id="SKlemensiewicz" role="speaker"> |
| 153 | 147 | <persName>S. Klemensiewicz</persName> |
| 154 | 148 | </person> |
| 155 | - <person xml:id="SKluszynska" role="speaker"> | |
| 156 | - <persName>S. Kłuszyńska</persName> | |
| 157 | - </person> | |
| 158 | - <person xml:id="SKobylinski" role="speaker"> | |
| 149 | + <person xml:id="SKobyliński" role="speaker"> | |
| 159 | 150 | <persName>S. Kobyliński</persName> |
| 160 | 151 | </person> |
| 161 | - <person xml:id="SKopcinski" role="speaker"> | |
| 152 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 162 | 153 | <persName>S. Kopciński</persName> |
| 163 | 154 | </person> |
| 164 | 155 | <person xml:id="SKozicki" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -167,24 +158,27 @@ |
| 167 | 158 | <person xml:id="SKulerski" role="speaker"> |
| 168 | 159 | <persName>S. Kulerski</persName> |
| 169 | 160 | </person> |
| 161 | + <person xml:id="SKłuszyńska" role="speaker"> | |
| 162 | + <persName>S. Kłuszyńska</persName> | |
| 163 | + </person> | |
| 170 | 164 | <person xml:id="SLaurysiewicz" role="speaker"> |
| 171 | 165 | <persName>S. Laurysiewicz</persName> |
| 172 | 166 | </person> |
| 173 | 167 | <person xml:id="SLempke" role="speaker"> |
| 174 | 168 | <persName>S. Lempke</persName> |
| 175 | 169 | </person> |
| 176 | - <person xml:id="SLeszczynski" role="speaker"> | |
| 170 | + <person xml:id="SLeszczyński" role="speaker"> | |
| 177 | 171 | <persName>S. Leszczyński</persName> |
| 178 | 172 | </person> |
| 179 | 173 | <person xml:id="SLimanowski" role="speaker"> |
| 180 | 174 | <persName>S. Limanowski</persName> |
| 181 | 175 | </person> |
| 182 | - <person xml:id="SLowenherz" role="speaker"> | |
| 183 | - <persName>S. Löwenherz</persName> | |
| 184 | - </person> | |
| 185 | 176 | <person xml:id="SLubomirski" role="speaker"> |
| 186 | 177 | <persName>S. Lubomirski</persName> |
| 187 | 178 | </person> |
| 179 | + <person xml:id="SLöwenherz" role="speaker"> | |
| 180 | + <persName>S. Löwenherz</persName> | |
| 181 | + </person> | |
| 188 | 182 | <person xml:id="SMakarewicz" role="speaker"> |
| 189 | 183 | <persName>S. Makarewicz</persName> |
| 190 | 184 | </person> |
| ... | ... | @@ -194,28 +188,28 @@ |
| 194 | 188 | <person xml:id="SMarchlewski" role="speaker"> |
| 195 | 189 | <persName>S. Marchlewski</persName> |
| 196 | 190 | </person> |
| 197 | - <person xml:id="SMaslow" role="speaker"> | |
| 191 | + <person xml:id="SMasłow" role="speaker"> | |
| 198 | 192 | <persName>S. Masłow</persName> |
| 199 | 193 | </person> |
| 200 | 194 | <person xml:id="SMeissner" role="speaker"> |
| 201 | 195 | <persName>S. Meissner</persName> |
| 202 | 196 | </person> |
| 203 | - <person xml:id="SMendelson" role="speaker"> | |
| 204 | - <persName>S. Mendelson</persName> | |
| 197 | + <person xml:id="SMendelsohn" role="speaker"> | |
| 198 | + <persName>S. Mendelsohn</persName> | |
| 205 | 199 | </person> |
| 206 | 200 | <person xml:id="SMichejda" role="speaker"> |
| 207 | 201 | <persName>S. Michejda</persName> |
| 208 | 202 | </person> |
| 209 | - <person xml:id="SMicinski" role="speaker"> | |
| 203 | + <person xml:id="SMiciński" role="speaker"> | |
| 210 | 204 | <persName>S. Miciński</persName> |
| 211 | 205 | </person> |
| 212 | - <person xml:id="SMoraBrzezinski" role="speaker"> | |
| 206 | + <person xml:id="SMoraBrzeziński" role="speaker"> | |
| 213 | 207 | <persName>S. Mora-Brzeziński</persName> |
| 214 | 208 | </person> |
| 215 | 209 | <person xml:id="SMotz" role="speaker"> |
| 216 | 210 | <persName>S. Motz</persName> |
| 217 | 211 | </person> |
| 218 | - <person xml:id="SMozgala" role="speaker"> | |
| 212 | + <person xml:id="SMozgała" role="speaker"> | |
| 219 | 213 | <persName>S. Mozgała</persName> |
| 220 | 214 | </person> |
| 221 | 215 | <person xml:id="SNowak" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -227,22 +221,22 @@ |
| 227 | 221 | <person xml:id="SPawelec" role="speaker"> |
| 228 | 222 | <persName>S. Pawelec</persName> |
| 229 | 223 | </person> |
| 230 | - <person xml:id="SPawlykowski" role="speaker"> | |
| 224 | + <person xml:id="SPawłykowski" role="speaker"> | |
| 231 | 225 | <persName>S. Pawłykowski</persName> |
| 232 | 226 | </person> |
| 233 | - <person xml:id="SPeplowski" role="speaker"> | |
| 227 | + <person xml:id="SPepłowski" role="speaker"> | |
| 234 | 228 | <persName>S. Pepłowski</persName> |
| 235 | 229 | </person> |
| 236 | - <person xml:id="SPerzynski" role="speaker"> | |
| 230 | + <person xml:id="SPerzyński" role="speaker"> | |
| 237 | 231 | <persName>S. Perzyński</persName> |
| 238 | 232 | </person> |
| 239 | 233 | <person xml:id="SPimonow" role="speaker"> |
| 240 | 234 | <persName>S. Pimonow</persName> |
| 241 | 235 | </person> |
| 242 | - <person xml:id="SPoczetowski" role="speaker"> | |
| 236 | + <person xml:id="SPoczętowski" role="speaker"> | |
| 243 | 237 | <persName>S. Poczętowski</persName> |
| 244 | 238 | </person> |
| 245 | - <person xml:id="SPoplawski" role="speaker"> | |
| 239 | + <person xml:id="SPopławski" role="speaker"> | |
| 246 | 240 | <persName>S. Popławski</persName> |
| 247 | 241 | </person> |
| 248 | 242 | <person xml:id="SPotocki" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -251,7 +245,7 @@ |
| 251 | 245 | <person xml:id="SRaczkiewicz" role="speaker"> |
| 252 | 246 | <persName>S. Raczkiewicz</persName> |
| 253 | 247 | </person> |
| 254 | - <person xml:id="SRdultowski" role="speaker"> | |
| 248 | + <person xml:id="SRdułtowski" role="speaker"> | |
| 255 | 249 | <persName>S. Rdułtowski</persName> |
| 256 | 250 | </person> |
| 257 | 251 | <person xml:id="SRogowicz" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -275,13 +269,13 @@ |
| 275 | 269 | <person xml:id="SSeyda" role="speaker"> |
| 276 | 270 | <persName>S. Seyda</persName> |
| 277 | 271 | </person> |
| 278 | - <person xml:id="SSicinski" role="speaker"> | |
| 272 | + <person xml:id="SSiciński" role="speaker"> | |
| 279 | 273 | <persName>S. Siciński</persName> |
| 280 | 274 | </person> |
| 281 | 275 | <person xml:id="SSiedun" role="speaker"> |
| 282 | 276 | <persName>S. Siedun</persName> |
| 283 | 277 | </person> |
| 284 | - <person xml:id="SSienko" role="speaker"> | |
| 278 | + <person xml:id="SSieńko" role="speaker"> | |
| 285 | 279 | <persName>S. Sieńko</persName> |
| 286 | 280 | </person> |
| 287 | 281 | <person xml:id="SSkirmuntt" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -293,7 +287,7 @@ |
| 293 | 287 | <person xml:id="SSobolewski" role="speaker"> |
| 294 | 288 | <persName>S. Sobolewski</persName> |
| 295 | 289 | </person> |
| 296 | - <person xml:id="SSoltyk" role="speaker"> | |
| 290 | + <person xml:id="SSołtyk" role="speaker"> | |
| 297 | 291 | <persName>S. Sołtyk</persName> |
| 298 | 292 | </person> |
| 299 | 293 | <person xml:id="SStaniewicz" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -311,7 +305,7 @@ |
| 311 | 305 | <person xml:id="SSzultz" role="speaker"> |
| 312 | 306 | <persName>S. Szultz</persName> |
| 313 | 307 | </person> |
| 314 | - <person xml:id="SSzymanski" role="speaker"> | |
| 308 | + <person xml:id="SSzymański" role="speaker"> | |
| 315 | 309 | <persName>S. Szymański</persName> |
| 316 | 310 | </person> |
| 317 | 311 | <person xml:id="STyrka" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -320,28 +314,28 @@ |
| 320 | 314 | <person xml:id="SUtta" role="speaker"> |
| 321 | 315 | <persName>S. Utta</persName> |
| 322 | 316 | </person> |
| 323 | - <person xml:id="SWankowicz" role="speaker"> | |
| 324 | - <persName>S. Wańkowicz</persName> | |
| 325 | - </person> | |
| 326 | 317 | <person xml:id="SWasilewski" role="speaker"> |
| 327 | 318 | <persName>S. Wasilewski</persName> |
| 328 | 319 | </person> |
| 329 | - <person xml:id="SWasiutynski" role="speaker"> | |
| 320 | + <person xml:id="SWasiutyński" role="speaker"> | |
| 330 | 321 | <persName>S. Wasiutyński</persName> |
| 331 | 322 | </person> |
| 323 | + <person xml:id="SWańkowicz" role="speaker"> | |
| 324 | + <persName>S. Wańkowicz</persName> | |
| 325 | + </person> | |
| 332 | 326 | <person xml:id="SWiechowicz" role="speaker"> |
| 333 | 327 | <persName>S. Wiechowicz</persName> |
| 334 | 328 | </person> |
| 335 | 329 | <person xml:id="SWielowieyski" role="speaker"> |
| 336 | 330 | <persName>S. Wielowieyski</persName> |
| 337 | 331 | </person> |
| 338 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 332 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 339 | 333 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 340 | 334 | </person> |
| 341 | 335 | <person xml:id="SWyrostek" role="speaker"> |
| 342 | 336 | <persName>S. Wyrostek</persName> |
| 343 | 337 | </person> |
| 344 | - <person xml:id="SWyszynski" role="speaker"> | |
| 338 | + <person xml:id="SWyszyński" role="speaker"> | |
| 345 | 339 | <persName>S. Wyszyński</persName> |
| 346 | 340 | </person> |
| 347 | 341 | <person xml:id="SZaczek" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -359,6 +353,9 @@ |
| 359 | 353 | <person xml:id="SekretarzsPotocki" role="speaker"> |
| 360 | 354 | <persName>Sekretarz s. Potocki</persName> |
| 361 | 355 | </person> |
| 356 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 357 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 358 | + </person> | |
| 362 | 359 | </particDesc> |
| 363 | 360 | </profileDesc> |
| 364 | 361 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00001-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">OKRES III.</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 1 posiedzenia w dniu 9 grudnia 1930 roku.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 10)</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 10)</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Obecni przedstawiciele: Prezes Rady Ministrów — Walery Sławek, Minister — Bronisław Pieracki, Minister Spraw Wewnętrznych — gen. Felicjan Sławoj — Składkowski, Minister Spraw Zagranicznych — August Zaleski, Minister Sprawiedliwości — Czesław Michałowski, Minister Rolnictwa — dr Leon Janta-Połczyński, Minister Reform Rolnych — Stanisław Kozłowski, Minister Przemysłu i Handlu — Aleksander Prystor, Minister Pracy i Opieki Społecznej — Stefan Hubicki, Minister Robót Publicznych — Mieczysław Norwid Neugebauer, Minister Poczt i Telegrafów — Ignacy Boerner, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego — Sławomir Czerwiński, Kierownik Ministerstwa Skarbu — Ignacy Matuszewski, Prezes Najwyższej Izby Kontroli — Jakub Krzemiński, Podsekretarz Stanu w Min. Spraw Zagranicznych — Józef Beck.)</u> | |
| 13 | 11 | </div> |
| 14 | 12 | <div xml:id="div-2"> |
| 15 | - <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">Prezes Rady Ministrów — Walery Sławek, Minister — Bronisław Pieracki, Minister Spraw Wewnętrznych — gen. Felicjan Sławoj — Składkowski, Minister Spraw Zagranicznych — August Zaleski, Minister Sprawiedliwości — Czesław Michałowski, Minister Rolnictwa — dr Leon Janta-Połczyński, Minister Reform Rolnych — Stanisław Kozłowski, Minister Przemysłu i Handlu — Aleksander Prystor, Minister Pracy i Opieki Społecznej — Stefan Hubicki, Minister Robót Publicznych — Mieczysław Norwid Neugebauer, Minister Poczt i Telegrafów — Ignacy Boerner, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego — Sławomir Czerwiński, Kierownik Ministerstwa Skarbu — Ignacy Matuszewski, Prezes Najwyższej Izby Kontroli — Jakub Krzemiński, Podsekretarz Stanu w Min. Spraw Zagranicznych — Józef Beck.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Komentarz">W imieniu Pana Prezydenta Rzeczypospolitej:</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Senatorowie wstają.)</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.3" who="#Komentarz">„Siła i rozwój Państwa gruntują się na powadze i mocy dobrych praw, rządzących jego życiem. Z pośród wielu koniecznych prac, które nowowybrane Sejm i Senat będą musiały dokonać, wysuwa się na czoło naprawa Konstytucji.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-2.4" who="#Komentarz">Konstytucja, dotąd w Polsce obowiązująca, opracowywana była w zgiełku wojny zewnętrznej i wśród głębokich wewnętrznych rozbieżności. Nie była ona niezależnym dorobkiem własnego doświadczenia, własnej myśli i nie okazała się dziełem doskonaleni, nie dając Państwu warunków dla rozwoju jego siły.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-2.5" who="#Komentarz">Otwierając Sejm poprzedni, wskazywałem na jego zadanie położenia nowych podstaw prawnych, ustalających harmonijne współdziałanie władz Państwa. Kiedy przyszedłem do wniosku, że nie potrafię za pomocą poprzedniego Sejmu potrzebnej dla Państwa naprawy dokonać, zdecydowałem się rozwiązać Sejm i Senat i odwołać się do opinii Narodu.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-2.6" who="#Komentarz">Wybory wprowadziły do Sejmu i Senatu przedstawicielstwo, w składzie znacznie zmienionym, Pozwala mi to mieć nadzieję, że nowy Sejm i Senat przystąpią z całą dobrą wolą do wszystkich stojących przed niemi zadań, a w pierwszym rzędzie podejmą wielką pracę nad naprawą zasadniczych praw, rządzących Rzecząpospolitą.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-2.7" who="#Komentarz">Z wiarą, iż Senat będzie się kierował w swej pracy wyłącznie dobrem Państwa, jako całości, i troską o jego rozwój i siłę — otwieram Senat Rzeczypospolitej”.</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-2.8" who="#Komentarz">Podpisany Prezydent Rzeczypospolitej (—) Ignacy Mościcki.</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-2.9" who="#Komentarz">W imieniu Pana Prezydenta Rzeczypospolitej ogłaszam Senat za otwarty, Ustanowiony przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej porządek dzienny jest następujący:</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-2.10" who="#Komentarz">1) przeprowadzenie ślubowania senatorów,</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-2.11" who="#Komentarz">2) wybór Marszałka Senatu.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-2.12" who="#Komentarz">Jako przewodniczącego wybrał Pan Prezydent Rzeczypospolitej senatora Maksymiliana Thulliego, który w mojej obecności złożył dzisiaj na Zamku ślubowanie na ręce Pana Prezydenta, Proszę p. Senatora o objęcie przewodnictwa,</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Senator Thullie obejmuje przewodnictwo)</u> | |
| 16 | 27 | </div> |
| 17 | 28 | <div xml:id="div-3"> |
| 18 | - <u xml:id="u-3.0" who="#komentarz">( Oklaski.)</u> | |
| 19 | - <u xml:id="u-3.1" who="#PrezesRadyMinistrowSlawek">W imieniu Pana Prezydenta Rzeczypospolitej:</u> | |
| 20 | - <u xml:id="u-3.2" who="#komentarz">(Senatorowie wstają.)</u> | |
| 21 | - <u xml:id="u-3.3" who="#PrezesRadyMinistrowSlawek">„Siła i rozwój Państwa gruntują się na powadze i mocy dobrych praw, rządzących jego życiem. Z pośród wielu koniecznych prac, które nowowybrane Sejm i Senat będą musiały dokonać, wysuwa się na czoło naprawa Konstytucji.</u> | |
| 22 | - <u xml:id="u-3.4" who="#PrezesRadyMinistrowSlawek">Konstytucja, dotąd w Polsce obowiązująca, opracowywana była w zgiełku wojny zewnętrznej i wśród głębokich wewnętrznych rozbieżności. Nie była ona niezależnym dorobkiem własnego doświadczenia, własnej myśli i nie okazała się dziełem doskonaleni, nie dając Państwu warunków dla rozwoju jego siły.</u> | |
| 23 | - <u xml:id="u-3.5" who="#PrezesRadyMinistrowSlawek">Otwierając Sejm poprzedni, wskazywałem na jego zadanie położenia nowych podstaw prawnych, ustalających harmonijne współdziałanie władz Państwa. Kiedy przyszedłem dc wniosku, że nie potrafię za pomocą poprzedniego Sejmu potrzebnej dla Państwa naprawy dokonać, zdecydowałem się rozwiązać Sejm i Senat i odwołać się do opinii Narodu.</u> | |
| 24 | - <u xml:id="u-3.6" who="#PrezesRadyMinistrowSlawek">Wybory wprowadziły do Sejmu i Senatu przedstawicielstwo, w składzie znacznie zmienionym, Pozwala mi to mieć nadzieję, że nowy Sejm i Senat przystąpią z całą dobrą wolą do wszystkich stojących przed niemi zadań, a w pierwszym rzędzie podejmą wielką pracę nad naprawą zasadniczych praw, rządzących Rzecząpospolitą.</u> | |
| 25 | - <u xml:id="u-3.7" who="#PrezesRadyMinistrowSlawek">Z wiarą, iż Senat będzie się kierował w swej pracy wyłącznie dobrem Państwa, jako całości, i troską o jego rozwój i siłę — otwieram Senat Rzeczypospolitej”.</u> | |
| 26 | - <u xml:id="u-3.8" who="#PrezesRadyMinistrowSlawek">Podpisany Prezydent Rzeczypospolitej</u> | |
| 27 | - <u xml:id="u-3.9" who="#komentarz">(—) Ignacy Mościcki.</u> | |
| 28 | - <u xml:id="u-3.10" who="#PrezesRadyMinistrowSlawek">W imieniu Pana Prezydenta Rzeczypospolitej ogłaszam Senat za otwarty, Ustanowiony przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej porządek dzienny jest następujący:</u> | |
| 29 | - <u xml:id="u-3.11" who="#PrezesRadyMinistrowSlawek">1)przeprowadzenie ślubowania senatorów, 2)wybór Marszałka Senatu.</u> | |
| 30 | - <u xml:id="u-3.12" who="#PrezesRadyMinistrowSlawek">Jako przewodniczącego wybrał Pan Prezydent Rzeczypospolitej senatora Maksymiliana Tulliego, który w mojej obecności złożył dzisiaj na Zamku ślubowanie na ręce Pana Prezydenta, Proszę p, Senatora o objęcie przewodnictwa,</u> | |
| 31 | - <u xml:id="u-3.13" who="#komentarz">(Senator Tullie obejmuje przewodnictwo)</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczącyThullie">Wysoki Senacie!</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczącyThullie">Mam przewodniczyć na tem posiedzeniu tylko do wyboru Marszałka. Na dzisiejszym porządku dziennym mamy wybór Marszałka i ślubowanie.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-3.2" who="#PrzewodniczącyThullie">Obecnie przystępujemy do ślubowania.</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-3.3" who="#PrzewodniczącyThullie">Muszę powołać sekretarzy. W myśl Konstytucji powołuję dwóch senatorów najmłodszych wiekiem, a więc p. Hubicką Hannę i p. Potockiego Jerzego.</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-3.4" who="#PrzewodniczącyThullie">Przystępujemy do ślubowania. Rota ślubowania brzmi tak:</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-3.5" who="#PrzewodniczącyThullie">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego jako całości”.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-3.6" who="#PrzewodniczącyThullie">Proszę p. sekretarza Hubicką o złożenie ślubowania.</u> | |
| 32 | 36 | </div> |
| 33 | 37 | <div xml:id="div-4"> |
| 34 | - <u xml:id="u-4.0" who="#PrzewodniczacysThullie">Wysoki Senacie!</u> | |
| 35 | - <u xml:id="u-4.1" who="#PrzewodniczacysThullie">Mam przewodniczyć na tem posiedzeniu tylko do wyboru Marszałka. Na dzisiejszym porządku dziennym mamy wybór Marszałka i ślubowanie.</u> | |
| 36 | - <u xml:id="u-4.2" who="#PrzewodniczacysThullie">Obecnie przystępujemy do ślubowania.</u> | |
| 37 | - <u xml:id="u-4.3" who="#PrzewodniczacysThullie">Muszę powołać sekretarzy. W myśl Konstytucji powołuję dwóch senatorów najmłodszych wiekiem, a więc p. Hubicką Hannę i p. Potockiego Jerzego.</u> | |
| 38 | - <u xml:id="u-4.4" who="#PrzewodniczacysThullie">Przystępujemy do ślubowania. Rota ślubowania brzmi tak:</u> | |
| 39 | - <u xml:id="u-4.5" who="#PrzewodniczacysThullie">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego jako całości”.</u> | |
| 40 | - <u xml:id="u-4.6" who="#PrzewodniczacysThullie">Proszę p. sekretarza Hubicką o złożenie ślubowania.</u> | |
| 38 | + <u xml:id="u-4.0" who="#SHubicka">Ślubuję.</u> | |
| 41 | 39 | </div> |
| 42 | 40 | <div xml:id="div-5"> |
| 43 | - <u xml:id="u-5.0" who="#SHubicka">Ślubuję.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-5.0" who="#PrzewodniczącyThullie">Proszę p. sekretarza Potockiego o złożenie ślubowania.</u> | |
| 44 | 42 | </div> |
| 45 | 43 | <div xml:id="div-6"> |
| 46 | - <u xml:id="u-6.0" who="#PrzewodniczacysThullie">Proszę p. sekretarza Potockiego o złożenie ślubowania.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-6.0" who="#SPotocki">Ślubuję.</u> | |
| 47 | 45 | </div> |
| 48 | 46 | <div xml:id="div-7"> |
| 49 | - <u xml:id="u-7.0" who="#SPotocki">Ślubuję.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-7.0" who="#PrzewodniczącyThullie">Proszę p. sekretarza Potockiego o odczytywanie nazwisk panów senatorów, z których każdy mówi słowo: „ślubuję”.</u> | |
| 50 | 48 | </div> |
| 51 | 49 | <div xml:id="div-8"> |
| 52 | - <u xml:id="u-8.0" who="#PrzewodniczacysThullie">Proszę p. sekretarza Potockiego o odczytywanie nazwisk panów senatorów, z których każdy mówi słowo: — „ślubuję”.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SekretarzsPotocki">Abramowicz.</u> | |
| 53 | 51 | </div> |
| 54 | 52 | <div xml:id="div-9"> |
| 55 | - <u xml:id="u-9.0" who="#SekretarzsPotocki">Abramowicz.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SAbramowicz">Ślubuję.</u> | |
| 56 | 54 | </div> |
| 57 | 55 | <div xml:id="div-10"> |
| 58 | - <u xml:id="u-10.0" who="#SAbramowicz">Ślubuję.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-10.0" who="#SekretarzsPotocki">Banaszak.</u> | |
| 59 | 57 | </div> |
| 60 | 58 | <div xml:id="div-11"> |
| 61 | - <u xml:id="u-11.0" who="#SekretarzsPotocki">Banaszak.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SBanaszak">Ślubuję.</u> | |
| 62 | 60 | </div> |
| 63 | 61 | <div xml:id="div-12"> |
| 64 | - <u xml:id="u-12.0" who="#SBanaszak">Ślubuję.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SekretarzsPotocki">Barański.</u> | |
| 65 | 63 | </div> |
| 66 | 64 | <div xml:id="div-13"> |
| 67 | - <u xml:id="u-13.0" who="#SekretarzsPotocki">Barański.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SBarański">Ślubuję.</u> | |
| 68 | 66 | </div> |
| 69 | 67 | <div xml:id="div-14"> |
| 70 | - <u xml:id="u-14.0" who="#SBaranski">Ślubuję.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-14.0" who="#SekretarzsPotocki">Bartoszewicz.</u> | |
| 71 | 69 | </div> |
| 72 | 70 | <div xml:id="div-15"> |
| 73 | - <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzsPotocki">Bartoszewicz.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-15.0" who="#SBartoszewicz">Ślubuję.</u> | |
| 74 | 72 | </div> |
| 75 | 73 | <div xml:id="div-16"> |
| 76 | - <u xml:id="u-16.0" who="#SBartoszewicz">Ślubuję.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-16.0" who="#SekretarzsPotocki">Błędowski.</u> | |
| 77 | 75 | </div> |
| 78 | 76 | <div xml:id="div-17"> |
| 79 | - <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzsPotocki">Błędowski.</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SBłędowski">Ślubuję.</u> | |
| 80 | 78 | </div> |
| 81 | 79 | <div xml:id="div-18"> |
| 82 | - <u xml:id="u-18.0" who="#SBledowski">Ślubuję.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-18.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Bobrowski.</u> | |
| 83 | 81 | </div> |
| 84 | 82 | <div xml:id="div-19"> |
| 85 | - <u xml:id="u-19.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Bobrowski.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SBobrowski">Ślubuję.</u> | |
| 86 | 84 | </div> |
| 87 | 85 | <div xml:id="div-20"> |
| 88 | - <u xml:id="u-20.0" who="#SBobrowski">Ślubuję.</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-20.0" who="#SekretarzsPotocki">Bogucki.</u> | |
| 89 | 87 | </div> |
| 90 | 88 | <div xml:id="div-21"> |
| 91 | - <u xml:id="u-21.0" who="#SekretarzsPotocki">Bogucki.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SBogucki">Ślubuję.</u> | |
| 92 | 90 | </div> |
| 93 | 91 | <div xml:id="div-22"> |
| 94 | - <u xml:id="u-22.0" who="#SBogucki">Ślubuję.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-22.0" who="#SekretarzsPotocki">Boguszewski.</u> | |
| 95 | 93 | </div> |
| 96 | 94 | <div xml:id="div-23"> |
| 97 | - <u xml:id="u-23.0" who="#SekretarzsPotocki">Boguszewski.</u> | |
| 95 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SBoguszewski">Ślubuję.</u> | |
| 98 | 96 | </div> |
| 99 | 97 | <div xml:id="div-24"> |
| 100 | - <u xml:id="u-24.0" who="#SBoguszewski">Ślubuję.</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-24.0" who="#SekretarzsPotocki">Bojko.</u> | |
| 101 | 99 | </div> |
| 102 | 100 | <div xml:id="div-25"> |
| 103 | - <u xml:id="u-25.0" who="#SekretarzsPotocki">Bojko.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SBojko">Ślubuję.</u> | |
| 104 | 102 | </div> |
| 105 | 103 | <div xml:id="div-26"> |
| 106 | - <u xml:id="u-26.0" who="#SBojko">Ślubuję.</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-26.0" who="#SekretarzsPotocki">Ks. Bolt.</u> | |
| 107 | 105 | </div> |
| 108 | 106 | <div xml:id="div-27"> |
| 109 | - <u xml:id="u-27.0" who="#SekretarzsPotocki">Ks. Bolt.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-27.0" who="#SBolt">Ślubuję.</u> | |
| 110 | 108 | </div> |
| 111 | 109 | <div xml:id="div-28"> |
| 112 | - <u xml:id="u-28.0" who="#SBolt">Ślubuję.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-28.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Busse.</u> | |
| 113 | 111 | </div> |
| 114 | 112 | <div xml:id="div-29"> |
| 115 | - <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Busse.</u> | |
| 113 | + <u xml:id="u-29.0" who="#SBusse">Ślubuję.</u> | |
| 116 | 114 | </div> |
| 117 | 115 | <div xml:id="div-30"> |
| 118 | - <u xml:id="u-30.0" who="#SBusse">Ślubuję.</u> | |
| 116 | + <u xml:id="u-30.0" who="#SekretarzsPotocki">Ciastek.</u> | |
| 119 | 117 | </div> |
| 120 | 118 | <div xml:id="div-31"> |
| 121 | - <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzsPotocki">Ciastek.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-31.0" who="#SCiastek">Ślubuję.</u> | |
| 122 | 120 | </div> |
| 123 | 121 | <div xml:id="div-32"> |
| 124 | - <u xml:id="u-32.0" who="#SCiastek">Ślubuję.</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-32.0" who="#SekretarzsPotocki">Czerwiński.</u> | |
| 125 | 123 | </div> |
| 126 | 124 | <div xml:id="div-33"> |
| 127 | - <u xml:id="u-33.0" who="#SekretarzsPotocki">Czerwiński.</u> | |
| 125 | + <u xml:id="u-33.0" who="#SCzerwiński">Ślubuję.</u> | |
| 128 | 126 | </div> |
| 129 | 127 | <div xml:id="div-34"> |
| 130 | - <u xml:id="u-34.0" who="#SCzerwinski">Ślubuję.</u> | |
| 128 | + <u xml:id="u-34.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr. Dąmbski.</u> | |
| 131 | 129 | </div> |
| 132 | 130 | <div xml:id="div-35"> |
| 133 | - <u xml:id="u-35.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr. Dąmbski.</u> | |
| 131 | + <u xml:id="u-35.0" who="#SDąmbski">Ślubuję.</u> | |
| 134 | 132 | </div> |
| 135 | 133 | <div xml:id="div-36"> |
| 136 | - <u xml:id="u-36.0" who="#SDambski">Ślubuję.</u> | |
| 134 | + <u xml:id="u-36.0" who="#SekretarzsPotocki">Dębski.</u> | |
| 137 | 135 | </div> |
| 138 | 136 | <div xml:id="div-37"> |
| 139 | - <u xml:id="u-37.0" who="#SekretarzsPotocki">Dębski.</u> | |
| 137 | + <u xml:id="u-37.0" who="#SDębski">Ślubuję.</u> | |
| 140 | 138 | </div> |
| 141 | 139 | <div xml:id="div-38"> |
| 142 | - <u xml:id="u-38.0" who="#SDebski">Ślubuję.</u> | |
| 140 | + <u xml:id="u-38.0" who="#SekretarzsPotocki">Dobiecki.</u> | |
| 143 | 141 | </div> |
| 144 | 142 | <div xml:id="div-39"> |
| 145 | - <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzsPotocki">Dobiecki.</u> | |
| 143 | + <u xml:id="u-39.0" who="#SDobiecki">Ślubuję.</u> | |
| 146 | 144 | </div> |
| 147 | 145 | <div xml:id="div-40"> |
| 148 | - <u xml:id="u-40.0" who="#SDobiecki">Ślubuję.</u> | |
| 146 | + <u xml:id="u-40.0" who="#SekretarzsPotocki">Drucki-Lubecki.</u> | |
| 149 | 147 | </div> |
| 150 | 148 | <div xml:id="div-41"> |
| 151 | - <u xml:id="u-41.0" who="#SekretarzsPotocki">Drucki-Lubecki.</u> | |
| 149 | + <u xml:id="u-41.0" who="#SDruckiLubecki">Ślubuję.</u> | |
| 152 | 150 | </div> |
| 153 | 151 | <div xml:id="div-42"> |
| 154 | - <u xml:id="u-42.0" who="#SDruckiLubecki">Ślubuję.</u> | |
| 152 | + <u xml:id="u-42.0" who="#SekretarzsPotocki">Dworakowski.</u> | |
| 155 | 153 | </div> |
| 156 | 154 | <div xml:id="div-43"> |
| 157 | - <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzsPotocki">Dworakowski.</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-43.0" who="#SDworakowski">Ślubuję.</u> | |
| 158 | 156 | </div> |
| 159 | 157 | <div xml:id="div-44"> |
| 160 | - <u xml:id="u-44.0" who="#SDworakowski">Ślubuję.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-44.0" who="#SekretarzsPotocki">Ehrenkreutz.</u> | |
| 161 | 159 | </div> |
| 162 | 160 | <div xml:id="div-45"> |
| 163 | - <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzsPotocki">Ehrenkreutz.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-45.0" who="#SEhrenkreutz">Ślubuję.</u> | |
| 164 | 162 | </div> |
| 165 | 163 | <div xml:id="div-46"> |
| 166 | - <u xml:id="u-46.0" who="#SEhrenkreutz">Ślubuję.</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-46.0" who="#SekretarzsPotocki">Evert.</u> | |
| 167 | 165 | </div> |
| 168 | 166 | <div xml:id="div-47"> |
| 169 | - <u xml:id="u-47.0" who="#SekretarzsPotocki">Evert.</u> | |
| 167 | + <u xml:id="u-47.0" who="#SEvert">Ślubuję.</u> | |
| 170 | 168 | </div> |
| 171 | 169 | <div xml:id="div-48"> |
| 172 | - <u xml:id="u-48.0" who="#SEvert">Ślubuję.</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-48.0" who="#SekretarzsPotocki">Garlicki.</u> | |
| 173 | 171 | </div> |
| 174 | 172 | <div xml:id="div-49"> |
| 175 | - <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzsPotocki">Garlicki.</u> | |
| 173 | + <u xml:id="u-49.0" who="#SGarlicki">Ślubuję.</u> | |
| 176 | 174 | </div> |
| 177 | 175 | <div xml:id="div-50"> |
| 178 | - <u xml:id="u-50.0" who="#SGarlicki">Ślubuję.</u> | |
| 176 | + <u xml:id="u-50.0" who="#SekretarzsPotocki">Głąbiński.</u> | |
| 179 | 177 | </div> |
| 180 | 178 | <div xml:id="div-51"> |
| 181 | - <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzsPotocki">Głąbiński.</u> | |
| 179 | + <u xml:id="u-51.0" who="#SGłąbiński">Ślubuję.</u> | |
| 182 | 180 | </div> |
| 183 | 181 | <div xml:id="div-52"> |
| 184 | - <u xml:id="u-52.0" who="#SGlabinski">Ślubuję.</u> | |
| 182 | + <u xml:id="u-52.0" who="#SekretarzsPotocki">Głowacki.</u> | |
| 185 | 183 | </div> |
| 186 | 184 | <div xml:id="div-53"> |
| 187 | - <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzsPotocki">Głowacki.</u> | |
| 185 | + <u xml:id="u-53.0" who="#SGłowacki">Ślubuję.</u> | |
| 188 | 186 | </div> |
| 189 | 187 | <div xml:id="div-54"> |
| 190 | - <u xml:id="u-54.0" who="#SGlowacki">Ślubuję.</u> | |
| 188 | + <u xml:id="u-54.0" who="#SekretarzsPotocki">Godlewski.</u> | |
| 191 | 189 | </div> |
| 192 | 190 | <div xml:id="div-55"> |
| 193 | - <u xml:id="u-55.0" who="#SekretarzsPotocki">Godlewski.</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-55.0" who="#SGodlewski">Ślubuję.</u> | |
| 194 | 192 | </div> |
| 195 | 193 | <div xml:id="div-56"> |
| 196 | - <u xml:id="u-56.0" who="#SGodlewski">Ślubuję.</u> | |
| 194 | + <u xml:id="u-56.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Gross.</u> | |
| 197 | 195 | </div> |
| 198 | 196 | <div xml:id="div-57"> |
| 199 | - <u xml:id="u-57.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Gross.</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-57.0" who="#SGross">Ślubuję.</u> | |
| 200 | 198 | </div> |
| 201 | 199 | <div xml:id="div-58"> |
| 202 | - <u xml:id="u-58.0" who="#SGross">Ślubuję.</u> | |
| 200 | + <u xml:id="u-58.0" who="#SekretarzsPotocki">Grunnertówna.</u> | |
| 203 | 201 | </div> |
| 204 | 202 | <div xml:id="div-59"> |
| 205 | - <u xml:id="u-59.0" who="#SekretarzsPotocki">Grunnertówna.</u> | |
| 203 | + <u xml:id="u-59.0" who="#SGrunertówna">Ślubuję.</u> | |
| 206 | 204 | </div> |
| 207 | 205 | <div xml:id="div-60"> |
| 208 | - <u xml:id="u-60.0" who="#SGrunnertowna">Ślubuję.</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-60.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Horbaczewski.</u> | |
| 209 | 207 | </div> |
| 210 | 208 | <div xml:id="div-61"> |
| 211 | - <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Horbaczewski.</u> | |
| 209 | + <u xml:id="u-61.0" who="#SHorbaczewski">Ślubuję.</u> | |
| 212 | 210 | </div> |
| 213 | 211 | <div xml:id="div-62"> |
| 214 | - <u xml:id="u-62.0" who="#SHorbaczewski">Ślubuję.</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-62.0" who="#SekretarzsPotocki">Iwanowski.</u> | |
| 215 | 213 | </div> |
| 216 | 214 | <div xml:id="div-63"> |
| 217 | - <u xml:id="u-63.0" who="#SekretarzsPotocki">Iwanowski.</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-63.0" who="#SIwanowski">Ślubuję.</u> | |
| 218 | 216 | </div> |
| 219 | 217 | <div xml:id="div-64"> |
| 220 | - <u xml:id="u-64.0" who="#SIwanowski">Ślubuję.</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-64.0" who="#SekretarzsPotocki">Jabłonowski.</u> | |
| 221 | 219 | </div> |
| 222 | 220 | <div xml:id="div-65"> |
| 223 | - <u xml:id="u-65.0" who="#SekretarzsPotocki">Jabłonowski.</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-65.0" who="#SJabłonowski">Ślubuję.</u> | |
| 224 | 222 | </div> |
| 225 | 223 | <div xml:id="div-66"> |
| 226 | - <u xml:id="u-66.0" who="#SJablononoski">Ślubuję.</u> | |
| 224 | + <u xml:id="u-66.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr. Janta-Połczyński.</u> | |
| 227 | 225 | </div> |
| 228 | 226 | <div xml:id="div-67"> |
| 229 | - <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr. Janta-Połczyński.</u> | |
| 227 | + <u xml:id="u-67.0" who="#SJantaPołczyński">Ślubuję.</u> | |
| 230 | 228 | </div> |
| 231 | 229 | <div xml:id="div-68"> |
| 232 | - <u xml:id="u-68.0" who="#SJantaPolczynski">Ślubuję.</u> | |
| 230 | + <u xml:id="u-68.0" who="#SekretarzsPotocki">Jundziłł.</u> | |
| 233 | 231 | </div> |
| 234 | 232 | <div xml:id="div-69"> |
| 235 | - <u xml:id="u-69.0" who="#SekretarzsPotocki">Jundziłł.</u> | |
| 233 | + <u xml:id="u-69.0" who="#SJundziłł">Ślubuję.</u> | |
| 236 | 234 | </div> |
| 237 | 235 | <div xml:id="div-70"> |
| 238 | - <u xml:id="u-70.0" who="#SJundzill">Ślubuję.</u> | |
| 236 | + <u xml:id="u-70.0" who="#SekretarzsPotocki">Jeleński.</u> | |
| 239 | 237 | </div> |
| 240 | 238 | <div xml:id="div-71"> |
| 241 | - <u xml:id="u-71.0" who="#SekretarzsPotocki">Jeleński.</u> | |
| 239 | + <u xml:id="u-71.0" who="#SJeleński">Ślubuję.</u> | |
| 242 | 240 | </div> |
| 243 | 241 | <div xml:id="div-72"> |
| 244 | - <u xml:id="u-72.0" who="#SJelenski">Ślubuję.</u> | |
| 242 | + <u xml:id="u-72.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Kamieniecki.</u> | |
| 245 | 243 | </div> |
| 246 | 244 | <div xml:id="div-73"> |
| 247 | - <u xml:id="u-73.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Kamieniecki.</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-73.0" who="#SKamieniecki">Ślubuję.</u> | |
| 248 | 246 | </div> |
| 249 | 247 | <div xml:id="div-74"> |
| 250 | - <u xml:id="u-74.0" who="#SKamieniecki">Ślubuję.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-74.0" who="#SekretarzsPotocki">Karłowski.</u> | |
| 251 | 249 | </div> |
| 252 | 250 | <div xml:id="div-75"> |
| 253 | - <u xml:id="u-75.0" who="#SekretarzsPotocki">Karłowski.</u> | |
| 251 | + <u xml:id="u-75.0" who="#SKarłowski">Ślubuję.</u> | |
| 254 | 252 | </div> |
| 255 | 253 | <div xml:id="div-76"> |
| 256 | - <u xml:id="u-76.0" who="#SKarlowski">Ślubuję.</u> | |
| 254 | + <u xml:id="u-76.0" who="#SekretarzsPotocki">Kisielewska.</u> | |
| 257 | 255 | </div> |
| 258 | 256 | <div xml:id="div-77"> |
| 259 | - <u xml:id="u-77.0" who="#SekretarzsPotocki">Kisielewska.</u> | |
| 257 | + <u xml:id="u-77.0" who="#SKisielewska">Ślubuję.</u> | |
| 260 | 258 | </div> |
| 261 | 259 | <div xml:id="div-78"> |
| 262 | - <u xml:id="u-78.0" who="#SKisielewska">Ślubuję.</u> | |
| 260 | + <u xml:id="u-78.0" who="#SekretarzsPotocki">Klemensiewicz.</u> | |
| 263 | 261 | </div> |
| 264 | 262 | <div xml:id="div-79"> |
| 265 | - <u xml:id="u-79.0" who="#SekretarzsPotocki">Klemensiewicz.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-79.0" who="#SKlemensiewicz">Ślubuję.</u> | |
| 266 | 264 | </div> |
| 267 | 265 | <div xml:id="div-80"> |
| 268 | - <u xml:id="u-80.0" who="#SKlemensiewicz">Ślubuję.</u> | |
| 266 | + <u xml:id="u-80.0" who="#SekretarzsPotocki">Kobyliński.</u> | |
| 269 | 267 | </div> |
| 270 | 268 | <div xml:id="div-81"> |
| 271 | - <u xml:id="u-81.0" who="#SekretarzsPotocki">Kobyliński.</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-81.0" who="#SKobyliński">Ślubuję.</u> | |
| 272 | 270 | </div> |
| 273 | 271 | <div xml:id="div-82"> |
| 274 | - <u xml:id="u-82.0" who="#SKobylinski">Ślubuję.</u> | |
| 272 | + <u xml:id="u-82.0" who="#SekretarzsPotocki">Kłuszyńska.</u> | |
| 275 | 273 | </div> |
| 276 | 274 | <div xml:id="div-83"> |
| 277 | - <u xml:id="u-83.0" who="#SekretarzsPotocki">Kłuszyńska.</u> | |
| 275 | + <u xml:id="u-83.0" who="#SKłuszyńska">Ślubuję.</u> | |
| 278 | 276 | </div> |
| 279 | 277 | <div xml:id="div-84"> |
| 280 | - <u xml:id="u-84.0" who="#SKluszynska">Ślubuję.</u> | |
| 278 | + <u xml:id="u-84.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Kopciński.</u> | |
| 281 | 279 | </div> |
| 282 | 280 | <div xml:id="div-85"> |
| 283 | - <u xml:id="u-85.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Kopciński.</u> | |
| 281 | + <u xml:id="u-85.0" who="#SKopciński">Ślubuję.</u> | |
| 284 | 282 | </div> |
| 285 | 283 | <div xml:id="div-86"> |
| 286 | - <u xml:id="u-86.0" who="#SKopcinski">Ślubuję.</u> | |
| 284 | + <u xml:id="u-86.0" who="#SekretarzsPotocki">Korfanty.</u> | |
| 285 | + <u xml:id="u-86.1" who="#komentarz">(Głos: Nieobecny.)</u> | |
| 286 | + <u xml:id="u-86.2" who="#SekretarzsPotocki">Kozicki.</u> | |
| 287 | 287 | </div> |
| 288 | 288 | <div xml:id="div-87"> |
| 289 | - <u xml:id="u-87.0" who="#SekretarzsPotocki">Korfanty.</u> | |
| 290 | - <u xml:id="u-87.1" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 291 | - <u xml:id="u-87.2" who="#SekretarzsPotocki">Nieobecny.)</u> | |
| 292 | - <u xml:id="u-87.3" who="#SekretarzsPotocki">Kozicki.</u> | |
| 289 | + <u xml:id="u-87.0" who="#SKozicki">Ślubuję.</u> | |
| 293 | 290 | </div> |
| 294 | 291 | <div xml:id="div-88"> |
| 295 | - <u xml:id="u-88.0" who="#SKozicki">Ślubuję.</u> | |
| 292 | + <u xml:id="u-88.0" who="#SekretarzsPotocki">Kulerski.</u> | |
| 296 | 293 | </div> |
| 297 | 294 | <div xml:id="div-89"> |
| 298 | - <u xml:id="u-89.0" who="#SekretarzsPotocki">Kulerski.</u> | |
| 295 | + <u xml:id="u-89.0" who="#SKulerski">Ślubuję.</u> | |
| 299 | 296 | </div> |
| 300 | 297 | <div xml:id="div-90"> |
| 301 | - <u xml:id="u-90.0" who="#SKulerski">Ślubuję.</u> | |
| 298 | + <u xml:id="u-90.0" who="#SekretarzsPotocki">Laurysiewicz.</u> | |
| 302 | 299 | </div> |
| 303 | 300 | <div xml:id="div-91"> |
| 304 | - <u xml:id="u-91.0" who="#SekretarzsPotocki">Laurysiewicz.</u> | |
| 301 | + <u xml:id="u-91.0" who="#SLaurysiewicz">Ślubuję.</u> | |
| 305 | 302 | </div> |
| 306 | 303 | <div xml:id="div-92"> |
| 307 | - <u xml:id="u-92.0" who="#SLaurysiewicz">Ślubuję.</u> | |
| 304 | + <u xml:id="u-92.0" who="#SekretarzsPotocki">Lempke.</u> | |
| 308 | 305 | </div> |
| 309 | 306 | <div xml:id="div-93"> |
| 310 | - <u xml:id="u-93.0" who="#SekretarzsPotocki">Lempke.</u> | |
| 307 | + <u xml:id="u-93.0" who="#SLempke">Ślubuję.</u> | |
| 311 | 308 | </div> |
| 312 | 309 | <div xml:id="div-94"> |
| 313 | - <u xml:id="u-94.0" who="#SLempke">Ślubuję.</u> | |
| 310 | + <u xml:id="u-94.0" who="#SekretarzsPotocki">Leszczyński.</u> | |
| 314 | 311 | </div> |
| 315 | 312 | <div xml:id="div-95"> |
| 316 | - <u xml:id="u-95.0" who="#SekretarzsPotocki">Leszczyński.</u> | |
| 313 | + <u xml:id="u-95.0" who="#SLeszczyński">Ślubuję.</u> | |
| 317 | 314 | </div> |
| 318 | 315 | <div xml:id="div-96"> |
| 319 | - <u xml:id="u-96.0" who="#SLeszczynski">Ślubuję.</u> | |
| 316 | + <u xml:id="u-96.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Limanowski.</u> | |
| 320 | 317 | </div> |
| 321 | 318 | <div xml:id="div-97"> |
| 322 | - <u xml:id="u-97.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Limanowski.</u> | |
| 319 | + <u xml:id="u-97.0" who="#SLimanowski">Ślubuję.</u> | |
| 323 | 320 | </div> |
| 324 | 321 | <div xml:id="div-98"> |
| 325 | - <u xml:id="u-98.0" who="#SLimanowski">Ślubuję.</u> | |
| 322 | + <u xml:id="u-98.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Löwenherz.</u> | |
| 326 | 323 | </div> |
| 327 | 324 | <div xml:id="div-99"> |
| 328 | - <u xml:id="u-99.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Löwenherz.</u> | |
| 325 | + <u xml:id="u-99.0" who="#SLöwenherz">Ślubuję.</u> | |
| 329 | 326 | </div> |
| 330 | 327 | <div xml:id="div-100"> |
| 331 | - <u xml:id="u-100.0" who="#SLowenherz">Ślubuję.</u> | |
| 328 | + <u xml:id="u-100.0" who="#SekretarzsPotocki">Lubomirski.</u> | |
| 332 | 329 | </div> |
| 333 | 330 | <div xml:id="div-101"> |
| 334 | - <u xml:id="u-101.0" who="#SekretarzsPotocki">Lubomirski.</u> | |
| 331 | + <u xml:id="u-101.0" who="#SLubomirski">Ślubuję.</u> | |
| 335 | 332 | </div> |
| 336 | 333 | <div xml:id="div-102"> |
| 337 | - <u xml:id="u-102.0" who="#SLubomirski">Ślubuję.</u> | |
| 334 | + <u xml:id="u-102.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Makarewicz.</u> | |
| 338 | 335 | </div> |
| 339 | 336 | <div xml:id="div-103"> |
| 340 | - <u xml:id="u-103.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Makarewicz.</u> | |
| 337 | + <u xml:id="u-103.0" who="#SMakarewicz">Ślubuję.</u> | |
| 341 | 338 | </div> |
| 342 | 339 | <div xml:id="div-104"> |
| 343 | - <u xml:id="u-104.0" who="#SMakarewicz">Ślubuję.</u> | |
| 340 | + <u xml:id="u-104.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Makuch.</u> | |
| 344 | 341 | </div> |
| 345 | 342 | <div xml:id="div-105"> |
| 346 | - <u xml:id="u-105.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Makuch.</u> | |
| 343 | + <u xml:id="u-105.0" who="#SMakuch">Ślubuję.</u> | |
| 347 | 344 | </div> |
| 348 | 345 | <div xml:id="div-106"> |
| 349 | - <u xml:id="u-106.0" who="#SMakuch">Ślubuję.</u> | |
| 346 | + <u xml:id="u-106.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Marchlewski.</u> | |
| 350 | 347 | </div> |
| 351 | 348 | <div xml:id="div-107"> |
| 352 | - <u xml:id="u-107.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Marchlewski</u> | |
| 349 | + <u xml:id="u-107.0" who="#SMarchlewski">Ślubuję.</u> | |
| 353 | 350 | </div> |
| 354 | 351 | <div xml:id="div-108"> |
| 355 | - <u xml:id="u-108.0" who="#SMarchlewski">Ślubuję.</u> | |
| 352 | + <u xml:id="u-108.0" who="#SekretarzsPotocki">Masłow.</u> | |
| 356 | 353 | </div> |
| 357 | 354 | <div xml:id="div-109"> |
| 358 | - <u xml:id="u-109.0" who="#SekretarzsPotocki">Masłów.</u> | |
| 355 | + <u xml:id="u-109.0" who="#SMasłow">Ślubuję.</u> | |
| 359 | 356 | </div> |
| 360 | 357 | <div xml:id="div-110"> |
| 361 | - <u xml:id="u-110.0" who="#SMaslow">Ślubuję.</u> | |
| 358 | + <u xml:id="u-110.0" who="#SekretarzsPotocki">Januszewski.</u> | |
| 362 | 359 | </div> |
| 363 | 360 | <div xml:id="div-111"> |
| 364 | - <u xml:id="u-111.0" who="#SekretarzsPotocki">Januszewski.</u> | |
| 361 | + <u xml:id="u-111.0" who="#SJanuszewski">Ślubuję.</u> | |
| 365 | 362 | </div> |
| 366 | 363 | <div xml:id="div-112"> |
| 367 | - <u xml:id="u-112.0" who="#SJanuszewski">Ślubuję.</u> | |
| 364 | + <u xml:id="u-112.0" who="#SekretarzsPotocki">Meissner.</u> | |
| 368 | 365 | </div> |
| 369 | 366 | <div xml:id="div-113"> |
| 370 | - <u xml:id="u-113.0" who="#SekretarzsPotocki">Meissner.</u> | |
| 367 | + <u xml:id="u-113.0" who="#SMeissner">Ślubuję.</u> | |
| 371 | 368 | </div> |
| 372 | 369 | <div xml:id="div-114"> |
| 373 | - <u xml:id="u-114.0" who="#SMeissner">Ślubuję.</u> | |
| 370 | + <u xml:id="u-114.0" who="#SekretarzsPotocki">Mendelson.</u> | |
| 374 | 371 | </div> |
| 375 | 372 | <div xml:id="div-115"> |
| 376 | - <u xml:id="u-115.0" who="#SekretarzsPotocki">Mendelson.</u> | |
| 373 | + <u xml:id="u-115.0" who="#SMendelsohn">Ślubuję.</u> | |
| 377 | 374 | </div> |
| 378 | 375 | <div xml:id="div-116"> |
| 379 | - <u xml:id="u-116.0" who="#SMendelson">Ślubuję.</u> | |
| 376 | + <u xml:id="u-116.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Michejda.</u> | |
| 380 | 377 | </div> |
| 381 | 378 | <div xml:id="div-117"> |
| 382 | - <u xml:id="u-117.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Michejda.</u> | |
| 379 | + <u xml:id="u-117.0" who="#SMichejda">Ślubuję.</u> | |
| 383 | 380 | </div> |
| 384 | 381 | <div xml:id="div-118"> |
| 385 | - <u xml:id="u-118.0" who="#SMichejda">Ślubuję.</u> | |
| 382 | + <u xml:id="u-118.0" who="#SekretarzsPotocki">Miciński.</u> | |
| 386 | 383 | </div> |
| 387 | 384 | <div xml:id="div-119"> |
| 388 | - <u xml:id="u-119.0" who="#SekretarzsPotocki">Miciński.</u> | |
| 385 | + <u xml:id="u-119.0" who="#SMiciński">Ślubuję.</u> | |
| 389 | 386 | </div> |
| 390 | 387 | <div xml:id="div-120"> |
| 391 | - <u xml:id="u-120.0" who="#SMicinski">Ślubuję.</u> | |
| 388 | + <u xml:id="u-120.0" who="#SekretarzsPotocki">Mora-Brzeziński.</u> | |
| 392 | 389 | </div> |
| 393 | 390 | <div xml:id="div-121"> |
| 394 | - <u xml:id="u-121.0" who="#SekretarzsPotocki">Mora-Brzeziński.</u> | |
| 391 | + <u xml:id="u-121.0" who="#SMoraBrzeziński">Ślubuję.</u> | |
| 395 | 392 | </div> |
| 396 | 393 | <div xml:id="div-122"> |
| 397 | - <u xml:id="u-122.0" who="#SMoraBrzezinski">Ślubuję.</u> | |
| 394 | + <u xml:id="u-122.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Motz.</u> | |
| 398 | 395 | </div> |
| 399 | 396 | <div xml:id="div-123"> |
| 400 | - <u xml:id="u-123.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Motz.</u> | |
| 397 | + <u xml:id="u-123.0" who="#SMotz">Ślubuję.</u> | |
| 401 | 398 | </div> |
| 402 | 399 | <div xml:id="div-124"> |
| 403 | - <u xml:id="u-124.0" who="#SMotz">Ślubuję.</u> | |
| 400 | + <u xml:id="u-124.0" who="#SekretarzsPotocki">Mozgała.</u> | |
| 404 | 401 | </div> |
| 405 | 402 | <div xml:id="div-125"> |
| 406 | - <u xml:id="u-125.0" who="#SekretarzsPotocki">Mózgała.</u> | |
| 403 | + <u xml:id="u-125.0" who="#SMozgała">Ślubuję.</u> | |
| 407 | 404 | </div> |
| 408 | 405 | <div xml:id="div-126"> |
| 409 | - <u xml:id="u-126.0" who="#SMozgala">Ślubuję.</u> | |
| 406 | + <u xml:id="u-126.0" who="#SekretarzsPotocki">Nowak.</u> | |
| 410 | 407 | </div> |
| 411 | 408 | <div xml:id="div-127"> |
| 412 | - <u xml:id="u-127.0" who="#SekretarzsPotocki">Nowak.</u> | |
| 409 | + <u xml:id="u-127.0" who="#SNowak">Ślubuję.</u> | |
| 413 | 410 | </div> |
| 414 | 411 | <div xml:id="div-128"> |
| 415 | - <u xml:id="u-128.0" who="#SNowak">Ślubuję.</u> | |
| 412 | + <u xml:id="u-128.0" who="#SekretarzsPotocki">Ohanowicz.</u> | |
| 416 | 413 | </div> |
| 417 | 414 | <div xml:id="div-129"> |
| 418 | - <u xml:id="u-129.0" who="#SekretarzsPotocki">Ohanowicz.</u> | |
| 415 | + <u xml:id="u-129.0" who="#SOhanowicz">Ślubuję.</u> | |
| 419 | 416 | </div> |
| 420 | 417 | <div xml:id="div-130"> |
| 421 | - <u xml:id="u-130.0" who="#SOhanowicz">Ślubuję.</u> | |
| 418 | + <u xml:id="u-130.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Pant.</u> | |
| 419 | + <u xml:id="u-130.1" who="#komentarz">(Głos: Nieobecny.)</u> | |
| 420 | + <u xml:id="u-130.2" who="#SekretarzsPotocki">Dr Pawelec.</u> | |
| 422 | 421 | </div> |
| 423 | 422 | <div xml:id="div-131"> |
| 424 | - <u xml:id="u-131.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Pant.</u> | |
| 425 | - <u xml:id="u-131.1" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 426 | - <u xml:id="u-131.2" who="#SekretarzsPotocki">Nieobecny.).</u> | |
| 427 | - <u xml:id="u-131.3" who="#SekretarzsPotocki">Dr Pawelec.</u> | |
| 423 | + <u xml:id="u-131.0" who="#SPawelec">Ślubuję.</u> | |
| 428 | 424 | </div> |
| 429 | 425 | <div xml:id="div-132"> |
| 430 | - <u xml:id="u-132.0" who="#SPawelec">Ślubuję.</u> | |
| 426 | + <u xml:id="u-132.0" who="#SekretarzsPotocki">Pawłykowski.</u> | |
| 431 | 427 | </div> |
| 432 | 428 | <div xml:id="div-133"> |
| 433 | - <u xml:id="u-133.0" who="#SekretarzsPotocki">Pawłykowski.</u> | |
| 429 | + <u xml:id="u-133.0" who="#SPawłykowski">Ślubuję.</u> | |
| 434 | 430 | </div> |
| 435 | 431 | <div xml:id="div-134"> |
| 436 | - <u xml:id="u-134.0" who="#SPawlykowski">Ślubuję.</u> | |
| 432 | + <u xml:id="u-134.0" who="#SekretarzsPotocki">Pepłowski.</u> | |
| 437 | 433 | </div> |
| 438 | 434 | <div xml:id="div-135"> |
| 439 | - <u xml:id="u-135.0" who="#SekretarzsPotocki">Pepłowski.</u> | |
| 435 | + <u xml:id="u-135.0" who="#SPepłowski">Ślubuję.</u> | |
| 440 | 436 | </div> |
| 441 | 437 | <div xml:id="div-136"> |
| 442 | - <u xml:id="u-136.0" who="#SPeplowski">Ślubuję.</u> | |
| 438 | + <u xml:id="u-136.0" who="#SekretarzsPotocki">Perzyński.</u> | |
| 443 | 439 | </div> |
| 444 | 440 | <div xml:id="div-137"> |
| 445 | - <u xml:id="u-137.0" who="#SekretarzsPotocki">Perzyński.</u> | |
| 441 | + <u xml:id="u-137.0" who="#SPerzyński">Ślubuję.</u> | |
| 446 | 442 | </div> |
| 447 | 443 | <div xml:id="div-138"> |
| 448 | - <u xml:id="u-138.0" who="#SPerzynski">Ślubuję.</u> | |
| 444 | + <u xml:id="u-138.0" who="#SekretarzsPotocki">Pimonow.</u> | |
| 449 | 445 | </div> |
| 450 | 446 | <div xml:id="div-139"> |
| 451 | - <u xml:id="u-139.0" who="#SekretarzsPotocki">Pimonów.</u> | |
| 447 | + <u xml:id="u-139.0" who="#SPimonow">Ślubuję.</u> | |
| 452 | 448 | </div> |
| 453 | 449 | <div xml:id="div-140"> |
| 454 | - <u xml:id="u-140.0" who="#SPimonow">Ślubuję.</u> | |
| 450 | + <u xml:id="u-140.0" who="#SekretarzsPotocki">Poczętowski.</u> | |
| 455 | 451 | </div> |
| 456 | 452 | <div xml:id="div-141"> |
| 457 | - <u xml:id="u-141.0" who="#SekretarzsPotocki">Poczętowski.</u> | |
| 453 | + <u xml:id="u-141.0" who="#SPoczętowski">Ślubuję.</u> | |
| 458 | 454 | </div> |
| 459 | 455 | <div xml:id="div-142"> |
| 460 | - <u xml:id="u-142.0" who="#SPoczetowski">Ślubuję.</u> | |
| 456 | + <u xml:id="u-142.0" who="#SekretarzsPotocki">Popławski.</u> | |
| 461 | 457 | </div> |
| 462 | 458 | <div xml:id="div-143"> |
| 463 | - <u xml:id="u-143.0" who="#SekretarzsPotocki">Popławski.</u> | |
| 459 | + <u xml:id="u-143.0" who="#SPopławski">Ślubuję.</u> | |
| 464 | 460 | </div> |
| 465 | 461 | <div xml:id="div-144"> |
| 466 | - <u xml:id="u-144.0" who="#SPoplawski">Ślubuję.</u> | |
| 462 | + <u xml:id="u-144.0" who="#SekretarzsPotocki">Potworowski.</u> | |
| 463 | + <u xml:id="u-144.1" who="#komentarz">(Głos: Nieobecny.)</u> | |
| 464 | + <u xml:id="u-144.2" who="#SekretarzsPotocki">Raczkiewicz.</u> | |
| 467 | 465 | </div> |
| 468 | 466 | <div xml:id="div-145"> |
| 469 | - <u xml:id="u-145.0" who="#SekretarzsPotocki">Potworowski.</u> | |
| 470 | - <u xml:id="u-145.1" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 471 | - <u xml:id="u-145.2" who="#SekretarzsPotocki">Nieobecny.).</u> | |
| 472 | - <u xml:id="u-145.3" who="#SekretarzsPotocki">Raczkiewicz.</u> | |
| 467 | + <u xml:id="u-145.0" who="#SRaczkiewicz">Ślubuję.</u> | |
| 473 | 468 | </div> |
| 474 | 469 | <div xml:id="div-146"> |
| 475 | - <u xml:id="u-146.0" who="#SRaczkiewicz">Ślubuję.</u> | |
| 470 | + <u xml:id="u-146.0" who="#SekretarzsPotocki">Rdułtowski.</u> | |
| 476 | 471 | </div> |
| 477 | 472 | <div xml:id="div-147"> |
| 478 | - <u xml:id="u-147.0" who="#SekretarzsPotocki">Rdułtowski.</u> | |
| 473 | + <u xml:id="u-147.0" who="#SRdułtowski">Ślubuję.</u> | |
| 479 | 474 | </div> |
| 480 | 475 | <div xml:id="div-148"> |
| 481 | - <u xml:id="u-148.0" who="#SRdultowski">Ślubuję.</u> | |
| 476 | + <u xml:id="u-148.0" who="#SekretarzsPotocki">Rogowicz.</u> | |
| 482 | 477 | </div> |
| 483 | 478 | <div xml:id="div-149"> |
| 484 | - <u xml:id="u-149.0" who="#SekretarzsPotocki">Rogowicz.</u> | |
| 479 | + <u xml:id="u-149.0" who="#SRogowicz">Ślubuję.</u> | |
| 485 | 480 | </div> |
| 486 | 481 | <div xml:id="div-150"> |
| 487 | - <u xml:id="u-150.0" who="#SRogowicz">Ślubuję.</u> | |
| 482 | + <u xml:id="u-150.0" who="#SekretarzsPotocki">Rolle.</u> | |
| 488 | 483 | </div> |
| 489 | 484 | <div xml:id="div-151"> |
| 490 | - <u xml:id="u-151.0" who="#SekretarzsPotocki">Rolle.</u> | |
| 485 | + <u xml:id="u-151.0" who="#SRolle">Ślubuję.</u> | |
| 491 | 486 | </div> |
| 492 | 487 | <div xml:id="div-152"> |
| 493 | - <u xml:id="u-152.0" who="#SRolle">Ślubuję.</u> | |
| 488 | + <u xml:id="u-152.0" who="#SekretarzsPotocki">Roman.</u> | |
| 494 | 489 | </div> |
| 495 | 490 | <div xml:id="div-153"> |
| 496 | - <u xml:id="u-153.0" who="#SekretarzsPotocki">Roman.</u> | |
| 491 | + <u xml:id="u-153.0" who="#SRoman">Ślubuję.</u> | |
| 497 | 492 | </div> |
| 498 | 493 | <div xml:id="div-154"> |
| 499 | - <u xml:id="u-154.0" who="#SRoman">Ślubuję.</u> | |
| 494 | + <u xml:id="u-154.0" who="#SekretarzsPotocki">Rostworowski.</u> | |
| 500 | 495 | </div> |
| 501 | 496 | <div xml:id="div-155"> |
| 502 | - <u xml:id="u-155.0" who="#SekretarzsPotocki">Roztworowski.</u> | |
| 497 | + <u xml:id="u-155.0" who="#SRostworowski">Ślubuję.</u> | |
| 503 | 498 | </div> |
| 504 | 499 | <div xml:id="div-156"> |
| 505 | - <u xml:id="u-156.0" who="#SRostworowski">Ślubuję.</u> | |
| 500 | + <u xml:id="u-156.0" who="#SekretarzsPotocki">Rutkowski.</u> | |
| 506 | 501 | </div> |
| 507 | 502 | <div xml:id="div-157"> |
| 508 | - <u xml:id="u-157.0" who="#SekretarzsPotocki">Rutkowski.</u> | |
| 503 | + <u xml:id="u-157.0" who="#SRutkowski">Ślubuję.</u> | |
| 509 | 504 | </div> |
| 510 | 505 | <div xml:id="div-158"> |
| 511 | - <u xml:id="u-158.0" who="#SRutkowski">Ślubuję.</u> | |
| 506 | + <u xml:id="u-158.0" who="#SekretarzsPotocki">Rydzewski.</u> | |
| 512 | 507 | </div> |
| 513 | 508 | <div xml:id="div-159"> |
| 514 | - <u xml:id="u-159.0" who="#SekretarzsPotocki">Rydzewski.</u> | |
| 509 | + <u xml:id="u-159.0" who="#SRydzewski">Ślubuję.</u> | |
| 515 | 510 | </div> |
| 516 | 511 | <div xml:id="div-160"> |
| 517 | - <u xml:id="u-160.0" who="#SRydzewski">Ślubuję.</u> | |
| 512 | + <u xml:id="u-160.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Seyda.</u> | |
| 518 | 513 | </div> |
| 519 | 514 | <div xml:id="div-161"> |
| 520 | - <u xml:id="u-161.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Sejda.</u> | |
| 515 | + <u xml:id="u-161.0" who="#SSeyda">Ślubuję.</u> | |
| 521 | 516 | </div> |
| 522 | 517 | <div xml:id="div-162"> |
| 523 | - <u xml:id="u-162.0" who="#SSeyda">Ślubuję.</u> | |
| 518 | + <u xml:id="u-162.0" who="#SekretarzsPotocki">Siciński.</u> | |
| 524 | 519 | </div> |
| 525 | 520 | <div xml:id="div-163"> |
| 526 | - <u xml:id="u-163.0" who="#SekretarzsPotocki">Siciński.</u> | |
| 521 | + <u xml:id="u-163.0" who="#SSiciński">Ślubuję.</u> | |
| 527 | 522 | </div> |
| 528 | 523 | <div xml:id="div-164"> |
| 529 | - <u xml:id="u-164.0" who="#SSicinski">Ślubuję.</u> | |
| 524 | + <u xml:id="u-164.0" who="#SekretarzsPotocki">Siedun.</u> | |
| 530 | 525 | </div> |
| 531 | 526 | <div xml:id="div-165"> |
| 532 | - <u xml:id="u-165.0" who="#SekretarzsPotocki">Siedun.</u> | |
| 527 | + <u xml:id="u-165.0" who="#SSiedun">Ślubuję.</u> | |
| 533 | 528 | </div> |
| 534 | 529 | <div xml:id="div-166"> |
| 535 | - <u xml:id="u-166.0" who="#SSiedun">Ślubuję.</u> | |
| 530 | + <u xml:id="u-166.0" who="#SekretarzsPotocki">Sieńko.</u> | |
| 536 | 531 | </div> |
| 537 | 532 | <div xml:id="div-167"> |
| 538 | - <u xml:id="u-167.0" who="#SekretarzsPotocki">Sieńko.</u> | |
| 533 | + <u xml:id="u-167.0" who="#SSieńko">Ślubuję.</u> | |
| 539 | 534 | </div> |
| 540 | 535 | <div xml:id="div-168"> |
| 541 | - <u xml:id="u-168.0" who="#SSienko">Ślubuję.</u> | |
| 536 | + <u xml:id="u-168.0" who="#SekretarzsPotocki">Skirmuntt.</u> | |
| 542 | 537 | </div> |
| 543 | 538 | <div xml:id="div-169"> |
| 544 | - <u xml:id="u-169.0" who="#SekretarzsPotocki">Skirmuntt.</u> | |
| 539 | + <u xml:id="u-169.0" who="#SSkirmuntt">Ślubuję.</u> | |
| 545 | 540 | </div> |
| 546 | 541 | <div xml:id="div-170"> |
| 547 | - <u xml:id="u-170.0" who="#SSkirmuntt">Ślubuję.</u> | |
| 542 | + <u xml:id="u-170.0" who="#SekretarzsPotocki">Skoczylas.</u> | |
| 548 | 543 | </div> |
| 549 | 544 | <div xml:id="div-171"> |
| 550 | - <u xml:id="u-171.0" who="#SekretarzsPotocki">Skoczylas.</u> | |
| 545 | + <u xml:id="u-171.0" who="#SSkoczylas">Ślubuję.</u> | |
| 551 | 546 | </div> |
| 552 | 547 | <div xml:id="div-172"> |
| 553 | - <u xml:id="u-172.0" who="#SSkoczylas">Ślubuję.</u> | |
| 548 | + <u xml:id="u-172.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Sobolewski.</u> | |
| 554 | 549 | </div> |
| 555 | 550 | <div xml:id="div-173"> |
| 556 | - <u xml:id="u-173.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Sobolewski.</u> | |
| 551 | + <u xml:id="u-173.0" who="#SSobolewski">Ślubuję.</u> | |
| 557 | 552 | </div> |
| 558 | 553 | <div xml:id="div-174"> |
| 559 | - <u xml:id="u-174.0" who="#SSobolewski">Ślubuję.</u> | |
| 554 | + <u xml:id="u-174.0" who="#SekretarzsPotocki">Sołtyk.</u> | |
| 560 | 555 | </div> |
| 561 | 556 | <div xml:id="div-175"> |
| 562 | - <u xml:id="u-175.0" who="#SekretarzsPotocki">Sołtyk.</u> | |
| 557 | + <u xml:id="u-175.0" who="#SSołtyk">Ślubuję.</u> | |
| 563 | 558 | </div> |
| 564 | 559 | <div xml:id="div-176"> |
| 565 | - <u xml:id="u-176.0" who="#SSoltyk">Ślubuję.</u> | |
| 560 | + <u xml:id="u-176.0" who="#SekretarzsPotocki">Staniewicz.</u> | |
| 566 | 561 | </div> |
| 567 | 562 | <div xml:id="div-177"> |
| 568 | - <u xml:id="u-177.0" who="#SekretarzsPotocki">Staniewicz.</u> | |
| 563 | + <u xml:id="u-177.0" who="#SStaniewicz">Ślubuję.</u> | |
| 569 | 564 | </div> |
| 570 | 565 | <div xml:id="div-178"> |
| 571 | - <u xml:id="u-178.0" who="#SStaniewicz">Ślubuję.</u> | |
| 566 | + <u xml:id="u-178.0" who="#SekretarzsPotocki">Stecki.</u> | |
| 572 | 567 | </div> |
| 573 | 568 | <div xml:id="div-179"> |
| 574 | - <u xml:id="u-179.0" who="#SekretarzsPotocki">Stecki.</u> | |
| 569 | + <u xml:id="u-179.0" who="#SStecki">Ślubuję.</u> | |
| 575 | 570 | </div> |
| 576 | 571 | <div xml:id="div-180"> |
| 577 | - <u xml:id="u-180.0" who="#SStecki">Ślubuję.</u> | |
| 572 | + <u xml:id="u-180.0" who="#SekretarzsPotocki">Sypniewski.</u> | |
| 578 | 573 | </div> |
| 579 | 574 | <div xml:id="div-181"> |
| 580 | - <u xml:id="u-181.0" who="#SekretarzsPotocki">Sypniewski.</u> | |
| 575 | + <u xml:id="u-181.0" who="#SSypniewski">Ślubuję.</u> | |
| 581 | 576 | </div> |
| 582 | 577 | <div xml:id="div-182"> |
| 583 | - <u xml:id="u-182.0" who="#SSypniewski">Ślubuję.</u> | |
| 578 | + <u xml:id="u-182.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Szarski.</u> | |
| 584 | 579 | </div> |
| 585 | 580 | <div xml:id="div-183"> |
| 586 | - <u xml:id="u-183.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Szarski.</u> | |
| 581 | + <u xml:id="u-183.0" who="#SSzarski">Ślubuję.</u> | |
| 587 | 582 | </div> |
| 588 | 583 | <div xml:id="div-184"> |
| 589 | - <u xml:id="u-184.0" who="#SSzarski">Ślubuję.</u> | |
| 584 | + <u xml:id="u-184.0" who="#SekretarzsPotocki">Ks. Szultz.</u> | |
| 590 | 585 | </div> |
| 591 | 586 | <div xml:id="div-185"> |
| 592 | - <u xml:id="u-185.0" who="#SekretarzsPotocki">Ks. Szultz.</u> | |
| 587 | + <u xml:id="u-185.0" who="#SSzultz">Ślubuję.</u> | |
| 593 | 588 | </div> |
| 594 | 589 | <div xml:id="div-186"> |
| 595 | - <u xml:id="u-186.0" who="#SSzultz">Ślubuję.</u> | |
| 590 | + <u xml:id="u-186.0" who="#SekretarzsPotocki">Szymański.</u> | |
| 596 | 591 | </div> |
| 597 | 592 | <div xml:id="div-187"> |
| 598 | - <u xml:id="u-187.0" who="#SekretarzsPotocki">Szymański.</u> | |
| 593 | + <u xml:id="u-187.0" who="#SSzymański">Ślubuję.</u> | |
| 599 | 594 | </div> |
| 600 | 595 | <div xml:id="div-188"> |
| 601 | - <u xml:id="u-188.0" who="#SSzymanski">Ślubuję.</u> | |
| 596 | + <u xml:id="u-188.0" who="#SekretarzsPotocki">Tyrka.</u> | |
| 602 | 597 | </div> |
| 603 | 598 | <div xml:id="div-189"> |
| 604 | - <u xml:id="u-189.0" who="#SekretarzsPotocki">Tyrka.</u> | |
| 599 | + <u xml:id="u-189.0" who="#STyrka">Ślubuję.</u> | |
| 605 | 600 | </div> |
| 606 | 601 | <div xml:id="div-190"> |
| 607 | - <u xml:id="u-190.0" who="#STyrka">Ślubuję.</u> | |
| 602 | + <u xml:id="u-190.0" who="#SekretarzsPotocki">Utta.</u> | |
| 608 | 603 | </div> |
| 609 | 604 | <div xml:id="div-191"> |
| 610 | - <u xml:id="u-191.0" who="#SekretarzsPotocki">Utta.</u> | |
| 605 | + <u xml:id="u-191.0" who="#SUtta">Ślubuję.</u> | |
| 611 | 606 | </div> |
| 612 | 607 | <div xml:id="div-192"> |
| 613 | - <u xml:id="u-192.0" who="#SUtta">Ślubuję.</u> | |
| 608 | + <u xml:id="u-192.0" who="#SekretarzsPotocki">Wańkowicz.</u> | |
| 614 | 609 | </div> |
| 615 | 610 | <div xml:id="div-193"> |
| 616 | - <u xml:id="u-193.0" who="#SekretarzsPotocki">Wańkowicz.</u> | |
| 611 | + <u xml:id="u-193.0" who="#SWańkowicz">Ślubuję.</u> | |
| 617 | 612 | </div> |
| 618 | 613 | <div xml:id="div-194"> |
| 619 | - <u xml:id="u-194.0" who="#SWankowicz">Ślubuję.</u> | |
| 614 | + <u xml:id="u-194.0" who="#SekretarzsPotocki">Wasilewski.</u> | |
| 620 | 615 | </div> |
| 621 | 616 | <div xml:id="div-195"> |
| 622 | - <u xml:id="u-195.0" who="#SekretarzsPotocki">Wasilewski.</u> | |
| 617 | + <u xml:id="u-195.0" who="#SWasilewski">Ślubuję.</u> | |
| 623 | 618 | </div> |
| 624 | 619 | <div xml:id="div-196"> |
| 625 | - <u xml:id="u-196.0" who="#SWasilewski">Ślubuję.</u> | |
| 620 | + <u xml:id="u-196.0" who="#SekretarzsPotocki">Wasiutyński.</u> | |
| 626 | 621 | </div> |
| 627 | 622 | <div xml:id="div-197"> |
| 628 | - <u xml:id="u-197.0" who="#SekretarzsPotocki">Wasiutyński.</u> | |
| 623 | + <u xml:id="u-197.0" who="#SWasiutyński">Ślubuję:</u> | |
| 629 | 624 | </div> |
| 630 | 625 | <div xml:id="div-198"> |
| 631 | - <u xml:id="u-198.0" who="#SWasiutynski">Ślubuję:</u> | |
| 626 | + <u xml:id="u-198.0" who="#SekretarzsPotocki">Wiechowicz.</u> | |
| 632 | 627 | </div> |
| 633 | 628 | <div xml:id="div-199"> |
| 634 | - <u xml:id="u-199.0" who="#SekretarzsPotocki">Wiechowicz.</u> | |
| 629 | + <u xml:id="u-199.0" who="#SWiechowicz">Ślubuję.</u> | |
| 635 | 630 | </div> |
| 636 | 631 | <div xml:id="div-200"> |
| 637 | - <u xml:id="u-200.0" who="#SWiechowicz">Ślubuję.</u> | |
| 632 | + <u xml:id="u-200.0" who="#SekretarzsPotocki">Wielowiejski.</u> | |
| 638 | 633 | </div> |
| 639 | 634 | <div xml:id="div-201"> |
| 640 | - <u xml:id="u-201.0" who="#SekretarzsPotocki">Wielowiejski.</u> | |
| 635 | + <u xml:id="u-201.0" who="#SWielowieyski">Ślubuję.</u> | |
| 641 | 636 | </div> |
| 642 | 637 | <div xml:id="div-202"> |
| 643 | - <u xml:id="u-202.0" who="#SWielowieyski">ślubuję.</u> | |
| 638 | + <u xml:id="u-202.0" who="#SekretarzsPotocki">Woźnicki.</u> | |
| 644 | 639 | </div> |
| 645 | 640 | <div xml:id="div-203"> |
| 646 | - <u xml:id="u-203.0" who="#SekretarzsPotocki">Woźnicki.</u> | |
| 641 | + <u xml:id="u-203.0" who="#SWoźnicki">Ślubuję.</u> | |
| 647 | 642 | </div> |
| 648 | 643 | <div xml:id="div-204"> |
| 649 | - <u xml:id="u-204.0" who="#SWoznicki">Ślubuję.</u> | |
| 644 | + <u xml:id="u-204.0" who="#SekretarzsPotocki">Wyrostek.</u> | |
| 650 | 645 | </div> |
| 651 | 646 | <div xml:id="div-205"> |
| 652 | - <u xml:id="u-205.0" who="#SekretarzsPotocki">Wyrostek.</u> | |
| 647 | + <u xml:id="u-205.0" who="#SWyrostek">Ślubuję.</u> | |
| 653 | 648 | </div> |
| 654 | 649 | <div xml:id="div-206"> |
| 655 | - <u xml:id="u-206.0" who="#SWyrostek">Śulbuję.</u> | |
| 650 | + <u xml:id="u-206.0" who="#SekretarzsPotocki">Wyszyński.</u> | |
| 656 | 651 | </div> |
| 657 | 652 | <div xml:id="div-207"> |
| 658 | - <u xml:id="u-207.0" who="#SekretarzsPotocki">Wyszyński.</u> | |
| 653 | + <u xml:id="u-207.0" who="#SWyszyński">Ślubuję.</u> | |
| 659 | 654 | </div> |
| 660 | 655 | <div xml:id="div-208"> |
| 661 | - <u xml:id="u-208.0" who="#SWyszynski">Ślubuję.</u> | |
| 656 | + <u xml:id="u-208.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Zaczek.</u> | |
| 662 | 657 | </div> |
| 663 | 658 | <div xml:id="div-209"> |
| 664 | - <u xml:id="u-209.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Zaczek.</u> | |
| 659 | + <u xml:id="u-209.0" who="#SZaczek">Ślubuję.</u> | |
| 665 | 660 | </div> |
| 666 | 661 | <div xml:id="div-210"> |
| 667 | - <u xml:id="u-210.0" who="#SZaczek">Ślubuję.</u> | |
| 662 | + <u xml:id="u-210.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Zakrzewski.</u> | |
| 668 | 663 | </div> |
| 669 | 664 | <div xml:id="div-211"> |
| 670 | - <u xml:id="u-211.0" who="#SekretarzsPotocki">Dr Zakrzewski.</u> | |
| 665 | + <u xml:id="u-211.0" who="#SZakrzewski">Ślubuję.</u> | |
| 671 | 666 | </div> |
| 672 | 667 | <div xml:id="div-212"> |
| 673 | - <u xml:id="u-212.0" who="#SZakrzewski">Ślubuję.</u> | |
| 668 | + <u xml:id="u-212.0" who="#SekretarzsPotocki">Zaleski.</u> | |
| 674 | 669 | </div> |
| 675 | 670 | <div xml:id="div-213"> |
| 676 | - <u xml:id="u-213.0" who="#SekretarzsPotocki">Zaleski.</u> | |
| 671 | + <u xml:id="u-213.0" who="#SZaleski">Ślubuję.</u> | |
| 677 | 672 | </div> |
| 678 | 673 | <div xml:id="div-214"> |
| 679 | - <u xml:id="u-214.0" who="#SZaleski">Ślubuję.</u> | |
| 674 | + <u xml:id="u-214.0" who="#SekretarzsPotocki">Zalewski.</u> | |
| 680 | 675 | </div> |
| 681 | 676 | <div xml:id="div-215"> |
| 682 | - <u xml:id="u-215.0" who="#SekretarzsPotocki">Zalewski.</u> | |
| 677 | + <u xml:id="u-215.0" who="#SZalewski">Ślubuję.</u> | |
| 683 | 678 | </div> |
| 684 | 679 | <div xml:id="div-216"> |
| 685 | - <u xml:id="u-216.0" who="#SZalewski">Ślubuję.</u> | |
| 680 | + <u xml:id="u-216.0" who="#PrzewodniczącyThullie">Stwierdzam, że zgodnie z art. 20 Konstytucji wszyscy senatorowie wywołani z listy z wyjątkiem trzech złożyli ślubowanie, wobec tego przechodzimy do drugiego punktu porządku dziennego, to jest do wyboru Marszałka, Zgodnie z art. 9 regulaminu obrad Senat wybiera Marszałka w głosowaniu tajnem bezwzględną większością obecnych senatorów. Panowie mają rozdane kartki, na których proszę o wypisanie nazwiska kandydata.</u> | |
| 681 | + <u xml:id="u-216.1" who="#PrzewodniczącyThullie">Panów Sekretarzy proszę o zajęcie się głosowaniem. Pan Sekretarz zechce odczytać według listy nazwiska głosujących, a Panowie Senatorowie podchodząc będą oddawali kartki.</u> | |
| 682 | + <u xml:id="u-216.2" who="#komentarz">(Sekretarz s. Potocki odczytuje listą. Senatorowie podchodzą i składają kartki)</u> | |
| 683 | + <u xml:id="u-216.3" who="#PrzewodniczącyThullie">Zapytuję, czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali swoje głosy. Ponieważ nikt się nie zgłasza, głosowanie uważam za zamknięte. Proszę Panów Sekretarzy o obliczenie głosów. Zarządzam przerwę.</u> | |
| 684 | + <u xml:id="u-216.4" who="#komentarz">(Po przerwie)</u> | |
| 686 | 685 | </div> |
| 687 | 686 | <div xml:id="div-217"> |
| 688 | - <u xml:id="u-217.0" who="#PrzewodniczacysThullie">Stwierdzam, że zgodnie z art. 20 Konstytucji wszyscy senatorowie wywołani z listy z wyjątkiem trzech złożyli ślubowanie, wobec tego przechodzimy do drugiego punktu porządku dziennego, to jest do wyboru Marszałka, Zgodnie z art. 9 regulaminu obrad Senat wybiera Marszałka w głosowaniu tajnem bezwzględną większością obecnych senatorów. Panowie mają rozdane kartki, na których proszę o wypisanie nazwiska kandydata.</u> | |
| 689 | - <u xml:id="u-217.1" who="#PrzewodniczacysThullie">Panów Sekretarzy proszę o zajęcie się głosowaniem. Pan Sekretarz zechce odczytać według listy nazwiska głosujących, a Panowie Senatorowie podchodząc będą oddawali kartki.</u> | |
| 690 | - <u xml:id="u-217.2" who="#komentarz">(Sekretarz s. Potocki odczytuje listą. Senatorowie podchodzą i składają kartki)</u> | |
| 691 | - <u xml:id="u-217.3" who="#PrzewodniczacysThullie">Zapytuję, czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali swoje głosy. Ponieważ nikt się nie zgłasza, głosowanie uważam za zamknięte. Proszę Panów Sekretarzy o obliczenie głosów. Zarządzam przerwę.</u> | |
| 692 | - <u xml:id="u-217.4" who="#komentarz">(Po przerwie)</u> | |
| 693 | - <u xml:id="u-217.5" who="#PrzewodniczacysThullie">Wznawiam posiedzenie. Wynik głosowania jest następujący: głosowało 108 senatorów, białych kartek oddan 33, ważnych 75, bezwzględna większość wynosi 38. Senator Racizkiewicz otrzymał 75 głosów.</u> | |
| 694 | - <u xml:id="u-217.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 695 | - <u xml:id="u-217.7" who="#PrzewodniczacysThullie">Wybrany Marszałkiem Senatu został s. Raczkiewicz.</u> | |
| 696 | - <u xml:id="u-217.8" who="#PrzewodniczacysThullie">Zapytuję p. sen. Raczkiewicza, czy wybór przyjmuje.</u> | |
| 687 | + <u xml:id="u-217.0" who="#PrzewodniczącyThullie">Wznawiam posiedzenie. Wynik głosowania jest następujący: głosowało 108 senatorów, białych kartek oddano 33, ważnych 75, bezwzględna większość wynosi 38. Senator Raczkiewicz otrzymał 75 głosów.</u> | |
| 688 | + <u xml:id="u-217.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 689 | + <u xml:id="u-217.2" who="#PrzewodniczącyThullie">Wybrany Marszałkiem Senatu został s. Raczkiewicz.</u> | |
| 690 | + <u xml:id="u-217.3" who="#PrzewodniczącyThullie">Zapytuję p. sen. Raczkiewicza, czy wybór przyjmuje.</u> | |
| 697 | 691 | </div> |
| 698 | 692 | <div xml:id="div-218"> |
| 699 | 693 | <u xml:id="u-218.0" who="#SRaczkiewicz">Przyjmuję.</u> |
| 700 | 694 | </div> |
| 701 | 695 | <div xml:id="div-219"> |
| 702 | - <u xml:id="u-219.0" who="#PrzewodniczacysThullie">Proszę p. Marszałka o objęcie przewodnictwa.</u> | |
| 703 | - <u xml:id="u-219.1" who="#PrzewodniczacysThullie">(Marszałek</u> | |
| 704 | - <u xml:id="u-219.2" who="#komentarz">Raczkiewicz obejmuje przewodnictwo)</u> | |
| 696 | + <u xml:id="u-219.0" who="#PrzewodniczącyThullie">Proszę p. Marszałka o objęcie przewodnictwa.</u> | |
| 697 | + <u xml:id="u-219.1" who="#komentarz">(Marszałek Raczkiewicz obejmuje przewodnictwo.)</u> | |
| 705 | 698 | </div> |
| 706 | 699 | <div xml:id="div-220"> |
| 707 | - <u xml:id="u-220.0" who="#Marszalek">Dostojni Panowie Senatorowie!</u> | |
| 708 | - <u xml:id="u-220.1" who="#Marszalek">Dziękuję za zaszczyt i zaufanie, jakimi zechcieliście mnie, Panowie, obdarzyć przez wybór na stanowisko przewodniczącego Wysokiej Izby Senatorskiej — Na skutek postawienia mojej kandydatury na to stanowisko przez najliczniejsze ugrupowanie senackie, zwróciłem się do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej z prośbą o wypowiedzenie się. Opinia Pana Prezydenta, jako czynnika autorytetu najwyższego, stojącego ponad prądami wewnętrznemi naszego życia państwowego, jest i nadal będzie dla mnie wiążąca. Aprobatę Pana Prezydenta uzyskałem, wobec czego czuję się uprawniony do oświadczenia, iż mandat, którym Wysoka Izba Senatorska mnie obdarzyła — przyjmuję.</u> | |
| 700 | + <u xml:id="u-220.0" who="#Marszałek">Dostojni Panowie Senatorowie!</u> | |
| 701 | + <u xml:id="u-220.1" who="#Marszałek">Dziękuję za zaszczyt i zaufanie, jakimi zechcieliście mnie, Panowie, obdarzyć przez wybór na stanowisko przewodniczącego Wysokiej Izby Senatorskiej — Na skutek postawienia mojej kandydatury na to stanowisko przez najliczniejsze ugrupowanie senackie, zwróciłem się do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej z prośbą o wypowiedzenie się. Opinia Pana Prezydenta, jako czynnika autorytetu najwyższego, stojącego ponad prądami wewnętrznemi naszego życia państwowego, jest i nadal będzie dla mnie wiążąca. Aprobatę Pana Prezydenta uzyskałem, wobec czego czuję się uprawniony do oświadczenia, iż mandat, którym Wysoka Izba Senatorska mnie obdarzyła — przyjmuję.</u> | |
| 709 | 702 | <u xml:id="u-220.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u> |
| 710 | - <u xml:id="u-220.3" who="#Marszalek">Ten zaszczyt i to zaufanie tern więcej umiem sobie cenić, że przychodzę do kierownictwa pracami Izby Senatorskiej wprost od pracy państwowo-administracyjnej, przychodzę ze środowiska, które za największą swoją ambicję uważa oddaną służbę Państwu przez realizowanie programu Polski Mocarstwowej, Polski przyszłości.</u> | |
| 703 | + <u xml:id="u-220.3" who="#Marszałek">Ten zaszczyt i to zaufanie tem więcej umiem sobie cenić, że przychodzę do kierownictwa pracami Izby Senatorskiej wprost od pracy państwowo-administracyjnej, przychodzę ze środowiska, które za największą swoją ambicję uważa oddaną służbę Państwu przez realizowanie programu Polski Mocarstwowej, Polski przyszłości.</u> | |
| 711 | 704 | <u xml:id="u-220.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u> |
| 712 | - <u xml:id="u-220.5" who="#Marszalek">Dla mnie, jako długoletniego pracownika tego środowiska, tem donioślejsze i tem cenniejsze jest to zadanie, którem Wysoka Izba Senatorska mnie obarcza, że postawione zostało przedemną w chwili przełomowej dla Państwa, kiedy się otwierają perspektywy bardzo szerokiej i twórczej pracy ciał ustawodawczych w ścisłem i lojalnem współdziałaniu z władzami wykonawczemi i w oparciu na wzajemnem zaufaniu, mającem na celu dobro Rzeczypospolitej.</u> | |
| 713 | - <u xml:id="u-220.6" who="#Marszalek">Dostojni Panowie Senatorowie!</u> | |
| 714 | - <u xml:id="u-220.7" who="#Marszalek">Marszałek Józef Piłsudski w głębokiej trosce o przyszłość Państwa zakreślił program zdrowej przebudowy podstaw naszego życia państwowego, realizowany bez zewnętrznych efektów, stopniowemi etapami, z pewnością osiągnięcia zamierzonego i przewidzianego zawczasu celu.</u> | |
| 705 | + <u xml:id="u-220.5" who="#Marszałek">Dla mnie, jako długoletniego pracownika tego środowiska, tem donioślejsze i tem cenniejsze jest to zadanie, którem Wysoka Izba Senatorska mnie obarcza, że postawione zostało przedemną w chwili przełomowej dla Państwa, kiedy się otwierają perspektywy bardzo szerokiej i twórczej pracy ciał ustawodawczych w ścisłem i lojalnem współdziałaniu z władzami wykonawczemi i w oparciu na wzajemnem zaufaniu, mającem na celu dobro Rzeczypospolitej.</u> | |
| 706 | + <u xml:id="u-220.6" who="#Marszałek">Dostojni Panowie Senatorowie!</u> | |
| 707 | + <u xml:id="u-220.7" who="#Marszałek">Marszałek Józef Piłsudski w głębokiej trosce o przyszłość Państwa zakreślił program zdrowej przebudowy podstaw naszego życia państwowego, realizowany bez zewnętrznych efektów, stopniowemi etapami, z pewnością osiągnięcia zamierzonego i przewidzianego zawczasu celu.</u> | |
| 715 | 708 | <u xml:id="u-220.8" who="#komentarz">(Oklaski. Okrzyki: Niech żyje Marszałek! Senatorowie wstają.)</u> |
| 716 | - <u xml:id="u-220.9" who="#Marszalek">Przed Izbami Parlamantarnemi — obok codziennych i normalnych prac ustawodawczych z uchwaleniem budżetu na czele — staje zadanie naprawienia naszego ustroju wewnętrznego, zadanie niedokonane dotąd przez poprzednie Izby, a tak powszechnie oczekiwane. Z tem większym naciskiem okoliczność tę podkreślam, że w przeciwieństwie do poprzedniego Senatu — Senat obecny powołany jest obok Izby poselskiej do wypowiedzenia swego ważkiego zdania w sprawach ustrojowych Państwa. Zadaniu temu potrafimy sprostać, gdy z dobrą wiarą wzajemną i wzajemnem zaufaniem wobec siebie samych przystąpimy do naszej pracy.</u> | |
| 717 | - <u xml:id="u-220.10" who="#Marszalek">Postulat naczelny naszego życia wewnętrznego, naprawa ustroju, wymaga od nas konsolidacji i mam przekonanie, że doniosłość tego zadania znajdzie zupełne zrozumienie u Wysokiej Izby Senatorskiej.</u> | |
| 718 | - <u xml:id="u-220.11" who="#Marszalek">Należymy do tego szczęśliwego pokolenia, któremu danem było doczekać i urzeczywistnić ideał niepodległości. Napawa to nas zrozumiałą dumą, ale i obarcza wielką odpowiedzialnością. Bohaterski żołnierz polski, krwawiąc ofiarnie na kilku naraz frontach, później szczęśliwy pod własnym sztandarem i własnym wodzem, dał Państwu pokój i granice. Na nas spada, odpowiedzialny obowiązek dalszej naprawy i dalszego udoskonalenia podstaw i form naszego życia wewnętrznego, jako konsekwencji tego wspaniałego zwycięstwa orężnego, świadczącego o trwałej żywotności Narodu Polskiego.</u> | |
| 719 | - <u xml:id="u-220.12" who="#Marszalek">Oceniając dotychczasowy dorobek państwowy, przyznać trzeba, że jest duży. Byłby większy, gdyby powołane do współdziałania w jego nawarstwianiu i powiększaniu czynniki odrazu oparły swą współpracę na wzajemnem zaufaniu i lojalnem współdziałaniu.</u> | |
| 720 | - <u xml:id="u-220.13" who="#Marszalek">W pomyślniejszych dziś warunkach, kiedy w całej dziedzinie życia Państwa naszego dokonał się zasadniczy zwrot ku lepszemu, z głęboką wiarą patrzę w przyszłość, przekonany, że stawiane zadania w pełni zostaną wykonane. Tego bowiem wymaga od nas instynkt państwowy i dobrze pojęte jutro Rzeczypospolitej — I wierzę, że ponad interesem partyj i klas, ponad ambicjami stronnictw i jednostek jest wspólna, droga wszystkim nam bez wyjątku sprawa ogólna, W tem dziele osiągnięcia postawionych celów wielka rola przypada Wysokiej Izbie Senatorskiej. Od niej samej zależy, by przez, głębokie zrozumienie swych zadań, zapobiegawczą troskliwość i sprawność swej pracy w zespole konstytucyjnie powołanych czynników utrzymała należną powagę i wysoką godność.</u> | |
| 721 | - <u xml:id="u-220.14" who="#Marszalek">Ze swej strony niech mnie wolno będzie zapewnić Panów Senatorów, że będę stał na straży tej godności, powagi i praw Wysokiej Izby i że będę przestrzegał obiektywizmu, z samego stanowiska mego wypływającego.</u> | |
| 722 | - <u xml:id="u-220.15" who="#Marszalek">Gdybym zaś w ciągu mej pracy przewodniczącego Wysokiej Izby Senatorskiej miał się przekonać, że tak odpowiedzialnym zadaniem, jak je tu określiłem, nie sprostam — urząd ten złożę bez wahania..</u> | |
| 723 | - <u xml:id="u-220.16" who="#Marszalek">Pozwolę wreszcie Panowie, że w imieniu nas wszystkich podziękuję tak zasłużonemu seniorowi naszemu Panu Senatorowi Tullie za dotychczasowe przewodniczenie.</u> | |
| 709 | + <u xml:id="u-220.9" who="#Marszałek">Przed Izbami Parlamantarnemi — obok codziennych i normalnych prac ustawodawczych z uchwaleniem budżetu na czele — staje zadanie naprawienia naszego ustroju wewnętrznego, zadanie niedokonane dotąd przez poprzednie Izby, a tak powszechnie oczekiwane. Z tem większym naciskiem okoliczność tę podkreślam, że w przeciwieństwie do poprzedniego Senatu — Senat obecny powołany jest obok Izby poselskiej do wypowiedzenia swego ważkiego zdania w sprawach ustrojowych Państwa. Zadaniu temu potrafimy sprostać, gdy z dobrą wiarą wzajemną i wzajemnem zaufaniem wobec siebie samych przystąpimy do naszej pracy.</u> | |
| 710 | + <u xml:id="u-220.10" who="#Marszałek">Postulat naczelny naszego życia wewnętrznego, naprawa ustroju, wymaga od nas konsolidacji i mam przekonanie, że doniosłość tego zadania znajdzie zupełne zrozumienie u Wysokiej Izby Senatorskiej.</u> | |
| 711 | + <u xml:id="u-220.11" who="#Marszałek">Należymy do tego szczęśliwego pokolenia, któremu danem było doczekać i urzeczywistnić ideał niepodległości. Napawa to nas zrozumiałą dumą, ale i obarcza wielką odpowiedzialnością. Bohaterski żołnierz polski, krwawiąc ofiarnie na kilku naraz frontach, później szczęśliwy pod własnym sztandarem i własnym wodzem, dał Państwu pokój i granice. Na nas spada, odpowiedzialny obowiązek dalszej naprawy i dalszego udoskonalenia podstaw i form naszego życia wewnętrznego, jako konsekwencji tego wspaniałego zwycięstwa orężnego, świadczącego o trwałej żywotności Narodu Polskiego.</u> | |
| 712 | + <u xml:id="u-220.12" who="#Marszałek">Oceniając dotychczasowy dorobek państwowy, przyznać trzeba, że jest duży. Byłby większy, gdyby powołane do współdziałania w jego nawarstwianiu i powiększaniu czynniki odrazu oparły swą współpracę na wzajemnem zaufaniu i lojalnem współdziałaniu.</u> | |
| 713 | + <u xml:id="u-220.13" who="#Marszałek">W pomyślniejszych dziś warunkach, kiedy w całej dziedzinie życia Państwa naszego dokonał się zasadniczy zwrot ku lepszemu, z głęboką wiarą patrzę w przyszłość, przekonany, że stawiane zadania w pełni zostaną wykonane. Tego bowiem wymaga od nas instynkt państwowy i dobrze pojęte jutro Rzeczypospolitej — I wierzę, że ponad interesem partyj i klas, ponad ambicjami stronnictw i jednostek jest wspólna, droga wszystkim nam bez wyjątku sprawa ogólna, W tem dziele osiągnięcia postawionych celów wielka rola przypada Wysokiej Izbie Senatorskiej. Od niej samej zależy, by przez, głębokie zrozumienie swych zadań, zapobiegawczą troskliwość i sprawność swej pracy w zespole konstytucyjnie powołanych czynników utrzymała należną powagę i wysoką godność.</u> | |
| 714 | + <u xml:id="u-220.14" who="#Marszałek">Ze swej strony niech mnie wolno będzie zapewnić Panów Senatorów, że będę stał na straży tej godności, powagi i praw Wysokiej Izby i że będę przestrzegał obiektywizmu, z samego stanowiska mego wypływającego.</u> | |
| 715 | + <u xml:id="u-220.15" who="#Marszałek">Gdybym zaś w ciągu mej pracy przewodniczącego Wysokiej Izby Senatorskiej miał się przekonać, że tak odpowiedzialnym zadaniem, jak je tu określiłem, nie sprostam — urząd ten złożę bez wahania.</u> | |
| 716 | + <u xml:id="u-220.16" who="#Marszałek">Pozwolę wreszcie Panowie, że w imieniu nas wszystkich podziękuję tak zasłużonemu seniorowi naszemu Panu Senatorowi Thullie za dotychczasowe przewodniczenie.</u> | |
| 724 | 717 | <u xml:id="u-220.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u> |
| 725 | - <u xml:id="u-220.18" who="#Marszalek">Pod wypisanem w tej Wysokiej Izbie hasłem: — „Salus Reipublice suprema leks esto” niech owocnie praca, nasza się odbywa. Tego życzę najszczerzej Dostojnym Panom Senatorom i sobie.</u> | |
| 718 | + <u xml:id="u-220.18" who="#Marszałek">Pod wypisanem w tej Wysokiej Izbie hasłem: „Salus Reipublice suprema lex esto” niech owocnie praca, nasza się odbywa. Tego życzę najszczerzej Dostojnym Panom Senatorom i sobie.</u> | |
| 726 | 719 | <u xml:id="u-220.19" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u> |
| 727 | - <u xml:id="u-220.20" who="#Marszalek">Następne posiedzenie wyznaczam na czwartek godz. 12. Na porządku dziennym wybór pp. wicemarszałków i sekretarzy. Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 720 | + <u xml:id="u-220.20" who="#Marszałek">Następne posiedzenie wyznaczam na czwartek godz. 12. Na porządku dziennym wybór pp. wicemarszałków i sekretarzy. Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 728 | 721 | <u xml:id="u-220.21" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 10.)</u> |
| 729 | 722 | </div> |
| 730 | 723 | </body> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00002-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00002-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00002-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>2 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,14 +23,14 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="ObecniprzedstawicieleRzadu" role="speaker"> | |
| 33 | - <persName>Obecni przedstawiciele Rządu</persName> | |
| 29 | + <person xml:id="SBarański" role="speaker"> | |
| 30 | + <persName>S. Barański</persName> | |
| 31 | + </person> | |
| 32 | + <person xml:id="SBogucki" role="speaker"> | |
| 33 | + <persName>S. Bogucki</persName> | |
| 34 | 34 | </person> |
| 35 | 35 | <person xml:id="SBojko" role="speaker"> |
| 36 | 36 | <persName>S. Bojko</persName> |
| ... | ... | @@ -38,13 +38,13 @@ |
| 38 | 38 | <person xml:id="SHubicka" role="speaker"> |
| 39 | 39 | <persName>S. Hubicka</persName> |
| 40 | 40 | </person> |
| 41 | - <person xml:id="SKopcinski" role="speaker"> | |
| 41 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 42 | 42 | <persName>S. Kopciński</persName> |
| 43 | 43 | </person> |
| 44 | - <person xml:id="SLeszczynski" role="speaker"> | |
| 44 | + <person xml:id="SLeszczyński" role="speaker"> | |
| 45 | 45 | <persName>S. Leszczyński</persName> |
| 46 | 46 | </person> |
| 47 | - <person xml:id="SMaslow" role="speaker"> | |
| 47 | + <person xml:id="SMasłow" role="speaker"> | |
| 48 | 48 | <persName>S. Masłow</persName> |
| 49 | 49 | </person> |
| 50 | 50 | <person xml:id="SMendelson" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -59,12 +59,15 @@ |
| 59 | 59 | <person xml:id="STargowski" role="speaker"> |
| 60 | 60 | <persName>S. Targowski</persName> |
| 61 | 61 | </person> |
| 62 | - <person xml:id="SWankowicz" role="speaker"> | |
| 62 | + <person xml:id="SWańkowicz" role="speaker"> | |
| 63 | 63 | <persName>S. Wańkowicz</persName> |
| 64 | 64 | </person> |
| 65 | 65 | <person xml:id="SekretarzsHubicka" role="speaker"> |
| 66 | 66 | <persName>Sekretarz s. Hubicka</persName> |
| 67 | 67 | </person> |
| 68 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 69 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 70 | + </person> | |
| 68 | 71 | </particDesc> |
| 69 | 72 | </profileDesc> |
| 70 | 73 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00002-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">OKRES III.</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 2 posiedzenia w dniu 11 grudnia 1930 roku.</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 1 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze tymczasowi zasiadają senatorowie: Hubicka i Potocki. Listę mówców prowadzi s. Hubicka.</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#Marszałek">Przed porządkiem dziennym przystępujemy do złożenia ślubowania przez tych pp. senatorów, którzy na pierwszem posiedzeniu tego nie uczynili. Proszę p. senatora Panta o wystąpienie. Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u> | |
| 12 | 11 | </div> |
| 13 | 12 | <div xml:id="div-2"> |
| 14 | - <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">Prezes Rady Ministrów — Walery Sławek, Minister Spraw Zagranicznych — August Zaleski, Minister Rolnictwa — Leon Janta-Połczyński,</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#SekretarzsHubicka">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego, jako całości”.</u> | |
| 15 | 14 | </div> |
| 16 | 15 | <div xml:id="div-3"> |
| 17 | - <u xml:id="u-3.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokół 1 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze tymczasowi zasiadają senatorowie: Hubicka i Potocki. Listę mówców prowadzi s. Hubicka.</u> | |
| 18 | - <u xml:id="u-3.1" who="#Marszalek">Przed porządkiem dziennym przystępujemy do złożenia ślubowania przez tych pp. senatorów, którzy na pierwszem posiedzeniu tego nie uczynili. Proszę p. senatora Panta o wystąpienie. Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SPant">Ślubuję.</u> | |
| 19 | 17 | </div> |
| 20 | 18 | <div xml:id="div-4"> |
| 21 | - <u xml:id="u-4.0" who="#SekretarzsHubicka">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego, jako całości”.</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Stwierdzam, że p. s. Pant złożył ślubowanie.</u> | |
| 20 | + <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Wpłynął wniosek nagły w sprawie zmiany regulaminu obrad Senatu. W tej sprawie dla uzasadnienia nagłości udzielę głosu po wyczerpaniu porządku dziennego.</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Przechodzimy do porządku dziennego: wybór wicemarszałków i sekretarzy. Proszę p. Sekretarza o odczytanie art. 10 regulaminu obrad Senatu.</u> | |
| 22 | 22 | </div> |
| 23 | 23 | <div xml:id="div-5"> |
| 24 | - <u xml:id="u-5.0" who="#SPant">Ślubuję.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SekretarzsHubicka">„Następnie wybiera Senat łącznie naprzód wicemarszałków, potem sekretarzy.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-5.1" who="#SekretarzsHubicka">O ile wybór nie nastąpi przez aklamację, odbywa się kartkami.</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-5.2" who="#SekretarzsHubicka">Wybranymi są ci, którzy otrzymali więcej, niż połowę głosów ważnych.</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-5.3" who="#SekretarzsHubicka">Jeżeli w pierwszem głosowaniu nie zostali wybrani wszyscy wicemarszałkowie, lub wszyscy sekretarze, następuje wybór ściślejszy, do którego wchodzą ci, którzy otrzymali po wybranych najwięcej głosów, w liczbie nie większej niż dwóch na każde stanowisko do obsadzenia. Przy wyborze ściślejszym wybrani są ci, którzy otrzymali najwięcej głosów.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-5.4" who="#SekretarzsHubicka">Złożonych białych kartek nie bierze się w rachubę.</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-5.5" who="#SekretarzsHubicka">Jeżeli w pierwszem głosowaniu otrzymało absolutną większość więcej kandydatów, aniżeli jest stanowisk do obsadzenia, wybrani są ci, którzy otrzymali najwięcej głosów, W razie równości głosów rozstrzyga los”.</u> | |
| 25 | 30 | </div> |
| 26 | 31 | <div xml:id="div-6"> |
| 27 | - <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Stwierdzam, że p. s. Pant złożył ślubowanie.</u> | |
| 28 | - <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Wpłynął wniosek nagły w sprawie zmiany regulaminu obrad Senatu. W tej sprawie dla uzasadnienia nagłości udzielę głosu po wyczerpaniu porządku dziennego.</u> | |
| 29 | - <u xml:id="u-6.2" who="#Marszalek">Przechodzimy do porządku dziennego: wybór wicemarszałków i sekretarzy. Proszę p. Sekretarza o odczytanie art. 10 regulaminu obrad Senatu.</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Przedewszystkiem nastąpi wybór 3 wicemarszałków. Proszę o wypisywanie na kartkach nazwisk. Ci, którzy otrzymają absolutną większość, będą wybrani na wicemarszałków.</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">Proszę pp. Sekretarzy o zebranie kartek.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-6.2" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek)</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-6.3" who="#Marszałek">Czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali kartki? Zarządzam przerwę 5 minutową dla obliczenia głosów.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-6.4" who="#komentarz">(Po przerwie)</u> | |
| 37 | + <u xml:id="u-6.5" who="#Marszałek">Ogłaszam wynik wyborów. Głosowało senatorów 102, ważnych głosów oddano 85, absolutna większość stanowi 43. Otrzymali głosów senatorowie: Bogucki 72, Leszczyński 71, Bojko 69, ks. Bolt 14, Lubomirski 2. Wybrani zostali senatorowie: Bogucki, Leszczyński i Bojko, Zapytuję s. Boguckiego, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 30 | 38 | </div> |
| 31 | 39 | <div xml:id="div-7"> |
| 32 | - <u xml:id="u-7.0" who="#SekretarzsHubicka">„Następnie wybiera Senat łącznie naprzód wicemarszałków, potem sekretarzy.</u> | |
| 33 | - <u xml:id="u-7.1" who="#SekretarzsHubicka">O ile wybór nie nastąpi przez aklamację, odbywa się kartkami.</u> | |
| 34 | - <u xml:id="u-7.2" who="#SekretarzsHubicka">Wybranymi są ci, którzy otrzymali więcej, niż połowę głosów ważnych.</u> | |
| 35 | - <u xml:id="u-7.3" who="#SekretarzsHubicka">Jeżeli w pierwszem głosowaniu nie zostali wybrani wszyscy wicemarszałkowie, lub wszyscy sekretarze, następuje wybór ściślejszy, do którego wchodzą ci, którzy otrzymali po wybranych najwięcej głosów, w liczbie nie większej niż dwóch na każde stanowisko do obsadzenia. Przy wyborze ściślejszym wybrani są ci, którzy otrzymali najwięcej głosów.</u> | |
| 36 | - <u xml:id="u-7.4" who="#SekretarzsHubicka">Złożonych białych kartek nie bierze się w rachubę.</u> | |
| 37 | - <u xml:id="u-7.5" who="#SekretarzsHubicka">Jeżeli w pierwszem głosowaniu otrzymało absolutną większość więcej kandydatów, aniżeli jest stanowisk do obsadzenia, wybrani są ci, którzy otrzymali najwięcej głosów, W razie równości głosów rozstrzyga los”.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SBogucki">Przyjmuję.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-7.1" who="#SBogucki">Zapytuję s. Leszczyńskiego, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 38 | 42 | </div> |
| 39 | 43 | <div xml:id="div-8"> |
| 40 | - <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Przedewszystkiem nastąpi wybór 3 wicemarszałków. Proszę o wypisywanie na kartkach nazwisk. Ci, którzy otrzymają absolutną większość, będą wybrani na wicemarszałków.</u> | |
| 41 | - <u xml:id="u-8.1" who="#Marszalek">Proszę pp. Sekretarzy o zebranie kartek.</u> | |
| 42 | - <u xml:id="u-8.2" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek)</u> | |
| 43 | - <u xml:id="u-8.3" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali kartki? Zarządzam przerwę 5 minutową dla obliczenia głosów.</u> | |
| 44 | - <u xml:id="u-8.4" who="#komentarz">(Po przerwie)</u> | |
| 45 | - <u xml:id="u-8.5" who="#Marszalek">Ogłaszam wynik wyborów. Głosowało senatorów 102, ważnych głosów oddano 85, absolutna większość stanowi 43. Otrzymali głosów senatorowie: Bogucki 72, Leszczyński 71, Bojko 69, ks. Bolt 14, Lubomirski 2. Wybrani zostali senatorowie: Bogucki, Leszczyński i Bojko, Zapytuję s. Boguckiego, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 46 | - <u xml:id="u-8.6" who="#Marszalek">S. Bogucki:</u> | |
| 47 | - <u xml:id="u-8.7" who="#Marszalek">Przyjmuję.</u> | |
| 48 | - <u xml:id="u-8.8" who="#Marszalek">Zapytuję s. Leszczyńskiego, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SLeszczyński">Przyjmuję.</u> | |
| 49 | 45 | </div> |
| 50 | 46 | <div xml:id="div-9"> |
| 51 | - <u xml:id="u-9.0" who="#SLeszczynski">Przyjmuję.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Zapytuję s. Bojko, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 52 | 48 | </div> |
| 53 | 49 | <div xml:id="div-10"> |
| 54 | - <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Zapytuję s. Bojko, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-10.0" who="#SBojko">Przyjmuję.</u> | |
| 55 | 51 | </div> |
| 56 | 52 | <div xml:id="div-11"> |
| 57 | - <u xml:id="u-11.0" who="#SBojko">Przyjmuję.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-11.0" who="#Marszałek">Wybory zostały dokonane.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-11.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-11.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do wyboru 6 sekretarzy. Proszę pp. sekretarzy o zebranie kartek.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-11.3" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek)</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-11.4" who="#Marszałek">Czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali kartki? Zarządzam przerwę 10 minutową dla obliczenia głosów.</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-11.5" who="#komentarz">(Po przerwie)</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-11.6" who="#Marszałek">Ogłaszam wynik wyborów na sekretarzy. Głosowało pp. senatorów 98. Białych kartek oddano 28, głosów ważnych 70, absolutna większość wynosi 36 głosów. Otrzymali senatorowie: Barański 70 głosów, Mendelson 70 głosów, Rogowicz 70 głosów, Wańkowicz 70 głosów, Hubicka 2, Masłów 2, Kobyliński 1. Wobec tego, że absolutną większość otrzymali czterej pp. senatorowie: Barański, Mendelson, Rogowicz i Wańkowicz, przeto wybór 4 sekretarzy został w tem głosowaniu załatwiony. Zapytuję p. s. Barańskiego, czy przyjmuje wybór?</u> | |
| 58 | 60 | </div> |
| 59 | 61 | <div xml:id="div-12"> |
| 60 | - <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Wybory zostały dokonane.</u> | |
| 61 | - <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 62 | - <u xml:id="u-12.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do wyboru 6 sekretarzy. Proszę pp. sekretarzy o zebranie kartek.</u> | |
| 63 | - <u xml:id="u-12.3" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek)</u> | |
| 64 | - <u xml:id="u-12.4" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali kartki? Zarządzam przerwę 10 minutową dla obliczenia głosów.</u> | |
| 65 | - <u xml:id="u-12.5" who="#komentarz">(Po przerwie)</u> | |
| 66 | - <u xml:id="u-12.6" who="#Marszalek">Ogłaszam wynik wyborów na sekretarzy. Głosowało pp. senatorów 98. Białych kartek oddano 28, głosów ważnych 70, absolutna większość wynosi 36 głosów. Otrzymali senatorowie: Barański 70 głosów, Mendelson 70 głosów, Rogowicz 70 głosów, Wańkowicz 70 głosów, Hubicka 2, Masłów 2, Kobyliński 1. Wobec tego, że absolutną większość otrzymali czterej pp. senatorowie: Barański, Mendelson, Rogowicz i Wańkowicz, przeto wybór 4 sekretarzy został w tem głosowaniu załatwiony. Zapytuję p. s. Barańskiego, czy przyjmuje wybór?</u> | |
| 67 | - <u xml:id="u-12.7" who="#Marszalek">S. Barański:</u> | |
| 68 | - <u xml:id="u-12.8" who="#Marszalek">Przyjmuję.</u> | |
| 69 | - <u xml:id="u-12.9" who="#Marszalek">Zapytuję p. s. Mendelsona?</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SBarański">Przyjmuję.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-12.1" who="#SBarański">Zapytuję p. s. Mendelsona?</u> | |
| 70 | 64 | </div> |
| 71 | 65 | <div xml:id="div-13"> |
| 72 | 66 | <u xml:id="u-13.0" who="#SMendelson">Przyjmuję.</u> |
| 73 | 67 | </div> |
| 74 | 68 | <div xml:id="div-14"> |
| 75 | - <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Zapytuję p. s. Rogowicza?</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Zapytuję p. s. Rogowicza?</u> | |
| 76 | 70 | </div> |
| 77 | 71 | <div xml:id="div-15"> |
| 78 | 72 | <u xml:id="u-15.0" who="#SRogowicz">Przyjmuję.</u> |
| 79 | 73 | </div> |
| 80 | 74 | <div xml:id="div-16"> |
| 81 | - <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Zapytuję p. s. Wańkowicza?</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Zapytuję p. s. Wańkowicza?</u> | |
| 82 | 76 | </div> |
| 83 | 77 | <div xml:id="div-17"> |
| 84 | - <u xml:id="u-17.0" who="#SWankowicz">Przyjmuję.</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-17.0" who="#SWańkowicz">Przyjmuję.</u> | |
| 85 | 79 | </div> |
| 86 | 80 | <div xml:id="div-18"> |
| 87 | - <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">W myśl przepisów regulaminu zostaną teraz dokonane uzupełniające wybory na stanowiska 2 sekretarzy. Głosować można na pp. Kobylińskiego, Hubicką i Masłowa, jako tych, których kandydatury zostały zgłoszone.</u> | |
| 88 | - <u xml:id="u-18.1" who="#Marszalek">Proszę Panów Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem na stanowiska dwóch sekretarzy.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">W myśl przepisów regulaminu zostaną teraz dokonane uzupełniające wybory na stanowiska 2 sekretarzy. Głosować można na pp. Kobylińskiego, Hubicką i Masłowa, jako tych, których kandydatury zostały zgłoszone.</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-18.1" who="#Marszałek">Proszę Panów Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem na stanowiska dwóch sekretarzy.</u> | |
| 89 | 83 | <u xml:id="u-18.2" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek)</u> |
| 90 | - <u xml:id="u-18.3" who="#Marszalek">Zapytuję, czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali kartki? Zarządzam przerwę 5 minutową dla obliczenia głosów.</u> | |
| 84 | + <u xml:id="u-18.3" who="#Marszałek">Zapytuję, czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali kartki? Zarządzam przerwę 5 minutową dla obliczenia głosów.</u> | |
| 91 | 85 | <u xml:id="u-18.4" who="#komentarz">(Po przerwie)</u> |
| 92 | - <u xml:id="u-18.5" who="#Marszalek">Ogłaszam wynik wyborów. Głosowało senatorów 72. Ważnych głosów 69, Absolutna większość 35. Otrzymali: S. Masłów — 66 głosów, s. Hubicka 64 głosy, s. Kobyliński — 2 głosy. Wobec tego na dwa pozostałe stanowiska sekretarzy został wybrany s. Masłów i s. Hubicka. Zapytuję p. s. Masłowa, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-18.5" who="#Marszałek">Ogłaszam wynik wyborów. Głosowało senatorów 72. Ważnych głosów 69, Absolutna większość 35. Otrzymali: S. Masłów — 66 głosów, s. Hubicka 64 głosy, s. Kobyliński — 2 głosy. Wobec tego na dwa pozostałe stanowiska sekretarzy został wybrany s. Masłów i s. Hubicka. Zapytuję p. s. Masłowa, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 93 | 87 | </div> |
| 94 | 88 | <div xml:id="div-19"> |
| 95 | - <u xml:id="u-19.0" who="#SMaslow">Przyjmuję.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SMasłow">Przyjmuję.</u> | |
| 96 | 90 | </div> |
| 97 | 91 | <div xml:id="div-20"> |
| 98 | - <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Zapytuję p. s. Hubicką, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Zapytuję p. s. Hubicką, czy wybór przyjmuje?</u> | |
| 99 | 93 | </div> |
| 100 | 94 | <div xml:id="div-21"> |
| 101 | 95 | <u xml:id="u-21.0" who="#SHubicka">Przyjmuję.</u> |
| 102 | 96 | </div> |
| 103 | 97 | <div xml:id="div-22"> |
| 104 | - <u xml:id="u-22.0" who="#Marszalek">W ten sposób wybór sekretarzy zastał dokonany. Dla uzasadnienia nagłości wniosku w sprawie regulaminu udzielam głosu p. s. Targowskiemu.</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">W ten sposób wybór sekretarzy zastał dokonany. Dla uzasadnienia nagłości wniosku w sprawie regulaminu udzielam głosu p. s. Targowskiemu.</u> | |
| 105 | 99 | </div> |
| 106 | 100 | <div xml:id="div-23"> |
| 107 | 101 | <u xml:id="u-23.0" who="#STargowski">Wysoka Izbo Senatorska! Zgodnie z dotychczasowym zwyczajem Izby na początku swych kadencji ponawiały uchwałę, dotyczącą regulaminu obrad Izby, tembardziej, że regulamin nie jest ustawą, ale uchwałą.</u> |
| 108 | - <u xml:id="u-23.1" who="#STargowski">Klub Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, nie uważając dotychczasowego regulaminu za sprawne narzędzie obrad, wnosi projekt zmiany dotychczasowego regulaminu. Jednocześnie pragnąc umożliwić całej Izbie dokładne przepracowanie regulaminu, prosi o odesłanie projektu do Komisji Regulaminowej z tern, aby komisja ta przygotowała sprawozdanie swoje na następne zebranie plenarne Senatu,</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-23.1" who="#STargowski">Klub Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, nie uważając dotychczasowego regulaminu za sprawne narzędzie obrad, wnosi projekt zmiany dotychczasowego regulaminu. Jednocześnie pragnąc umożliwić całej Izbie dokładne przepracowanie regulaminu, prosi o odesłanie projektu do Komisji Regulaminowej z tem, aby komisja ta przygotowała sprawozdanie swoje na następne zebranie plenarne Senatu.</u> | |
| 109 | 103 | <u xml:id="u-23.2" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B. W. R.)</u> |
| 110 | 104 | </div> |
| 111 | 105 | <div xml:id="div-24"> |
| 112 | - <u xml:id="u-24.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Kopciński.</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Kopciński.</u> | |
| 113 | 107 | </div> |
| 114 | 108 | <div xml:id="div-25"> |
| 115 | - <u xml:id="u-25.0" who="#SKopcinski">Szanowni Panowie, rozumiem doskonale, że życie może powodować konieczność zmian w regulaminie, skoro ten regulamin trwa kilka lat, nawet przez kilka kadencji, ale w danym wypadku trudno zrozumieć nam tę nagłość, powiedzmy, nagłość podwójną, w której wniosek ten został zgłoszony.</u> | |
| 116 | - <u xml:id="u-25.1" who="#SKopcinski">W izbie senackiej za poprzednich kadencyj pewnie, że mogły być pewne niedogodności, ale nie widziało się nic takiego, coby mówiło o wielkich niedogodnościach i konieczności jak najszybszej zmiany regulaminu. Został zgłoszony wniosek w ten sposób, że na początku posiedzenia nie byliśmy w stanie go zobaczyć, nie był jeszcze gotowy, dopiero podczas posiedzenia został odbity i nie możemy sądzić o jego zawartości. Pozwolą Panowie, że żaden z nas nie był w stanie, ani nie bierze na siebie odpowiedzialności za to, żeby mógł ocenić, jaki jest ten wniosek i osądzić, czy rzeczywiście jest: konieczna jego nagłość, czy nie. Ale z tego, co słyszeliśmy w Sejmie wczoraj w debacie nad nagłością, wiemy, że ta nagłość powoduje wielkie niedopatrzenia i to bardzo poważne. Mnie rzuciło się w oczy tylko jedno, że w tym pośpiechu wracamy do tego, co często zarzuca się poprzednim izbom, mianowicie do. nieporządności w redagowaniu wniosków.</u> | |
| 117 | - <u xml:id="u-25.2" who="#SKopcinski">Panowie chcą w art. 67 wydawać posłów. Sądzę, że posłów do Sejmu, więc tu w tej szybkości redagowania słowa się zamienia jedno na drugie. Dalej z tego szybkiego przejrzenia widzę, że zmiana W art. 71 jest także niezgodna z Konstytucją, o ile Panowie nie zechcą, żeby Marszałek Sejmu honorowo piastował swoją godność w czasie przerwy. Dalej nie mogę powiedzieć, bo trudno sądzić z tych paru minut, które mieliśmy na przejrzenie wniosku, ale jest jeszcze jedna rzecz. Obecnie obowiązujący reguJamin powiada, że egzemplarz każdego wniosku rzeczowego i sprawozdania powinien być rozdany senatorom najpóźniej w dniu poprzedzającym posiedzenie, na którem wniosek lub sprawozdanie są postawione na porządku dziennym. Wyjątki są dopuszczalne, jeżeli nie będzie protestu ze strony więcej, niż 7 senatorów.</u> | |
| 118 | - <u xml:id="u-25.3" who="#SKopcinski">Dlatego też uważamy tę nagłość za zbyt, że się tak wyrażę, nagłą i będziemy głosowali przeciw nagłości, Ale przedewszystkiem prosimy Pana Marszałka, ażeby zdjął wniosek z porządku dziennego, jako wniesiony niezgodnie z brzmieniem regulaminu dotychczasowego.</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SKopciński">Szanowni Panowie, rozumiem doskonale, że życie może powodować konieczność zmian w regulaminie, skoro ten regulamin trwa kilka lat, nawet przez kilka kadencji, ale w danym wypadku trudno zrozumieć nam tę nagłość, powiedzmy, nagłość podwójną, w której wniosek ten został zgłoszony.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-25.1" who="#SKopciński">W izbie senackiej za poprzednich kadencyj pewnie, że mogły być pewne niedogodności, ale nie widziało się nic takiego, coby mówiło o wielkich niedogodnościach i konieczności jak najszybszej zmiany regulaminu. Został zgłoszony wniosek w ten sposób, że na początku posiedzenia nie byliśmy w stanie go zobaczyć, nie był jeszcze gotowy, dopiero podczas posiedzenia został odbity i nie możemy sądzić o jego zawartości. Pozwolą Panowie, że żaden z nas nie był w stanie, ani nie bierze na siebie odpowiedzialności za to, żeby mógł ocenić, jaki jest ten wniosek i osądzić, czy rzeczywiście jest: konieczna jego nagłość, czy nie. Ale z tego, co słyszeliśmy w Sejmie wczoraj w debacie nad nagłością, wiemy, że ta nagłość powoduje wielkie niedopatrzenia i to bardzo poważne. Mnie rzuciło się w oczy tylko jedno, że w tym pośpiechu wracamy do tego, co często zarzuca się poprzednim izbom, mianowicie do. nieporządności w redagowaniu wniosków.</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-25.2" who="#SKopciński">Panowie chcą w art. 67 wydawać posłów. Sądzę, że posłów do Sejmu, więc tu w tej szybkości redagowania słowa się zamienia jedno na drugie. Dalej z tego szybkiego przejrzenia widzę, że zmiana W art. 71 jest także niezgodna z Konstytucją, o ile Panowie nie zechcą, żeby Marszałek Sejmu honorowo piastował swoją godność w czasie przerwy. Dalej nie mogę powiedzieć, bo trudno sądzić z tych paru minut, które mieliśmy na przejrzenie wniosku, ale jest jeszcze jedna rzecz. Obecnie obowiązujący regulamin powiada, że egzemplarz każdego wniosku rzeczowego i sprawozdania powinien być rozdany senatorom najpóźniej w dniu poprzedzającym posiedzenie, na którem wniosek lub sprawozdanie są postawione na porządku dziennym. Wyjątki są dopuszczalne, jeżeli nie będzie protestu ze strony więcej, niż 7 senatorów.</u> | |
| 112 | + <u xml:id="u-25.3" who="#SKopciński">Dlatego też uważamy tę nagłość za zbyt, że się tak wyrażę, nagłą i będziemy głosowali przeciw nagłości, Ale przedewszystkiem prosimy Pana Marszałka, ażeby zdjął wniosek z porządku dziennego, jako wniesiony niezgodnie z brzmieniem regulaminu dotychczasowego.</u> | |
| 119 | 113 | </div> |
| 120 | 114 | <div xml:id="div-26"> |
| 121 | - <u xml:id="u-26.0" who="#Marszalek">Wpłynął wniosek o zdjęcie wniosku z porządku dziennego. (S.</u> | |
| 122 | - <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">Kopciński:</u> | |
| 123 | - <u xml:id="u-26.2" who="#Marszalek">Jeżeli będzie sprzeciw 7 senatorów, w takim razie wniosek jest niedopuszczalny, — „Wyjątki są dopuszczalne, jeżeli nie będzie protestu ze strony więcej niż 7 senatorów”, art. 24 regulaminu.) Na samym początku dzisiejszego posiedzenia miałem zaszczyt podać do wiadomości Wysokiej Izby, że wniosek nagły został zgłoszony. Wypowiedzieli się już Panowie za i przeciw. Obecnie zarządzam głosowanie. Kto jest za nagłością wniosku, proszę o powstanie. Większość, nagłość przyjęta. Wniosek zostanie odesłany do Komisji Regulaminowej.</u> | |
| 124 | - <u xml:id="u-26.3" who="#Marszalek">Wobec tego, zwracam się do Panów Senatorów i Wysokiej Izby z prośbą, aby zechcieli desygnować panów Senatorów, w myśl dotychczas obowiązujących przepisów i stosowanego klucza do Komisji Regulaminowej, oraz proszę, aby zechcieli nazwiska desygnowanych pp. senatorów zgłosić do biura Senatu. Posiedzenie Komisji Regulaminowej wyznaczam na jutro, godz. 10 i na tę godzinę również prosiłbym wszystkich przewodniczących klubów, ażeby zechcieli zgłosić kandydatów do Komisji Regulaminowej.</u> | |
| 115 | + <u xml:id="u-26.0" who="#Marszałek">Wpłynął wniosek o zdjęcie wniosku z porządku dziennego.</u> | |
| 116 | + <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(S. Kopciński: Jeżeli będzie sprzeciw 7 senatorów, w takim razie wniosek jest niedopuszczalny, „Wyjątki są dopuszczalne, jeżeli nie będzie protestu ze strony więcej niż 7 senatorów”, art. 24 regulaminu.)</u> | |
| 117 | + <u xml:id="u-26.2" who="#Marszałek">Na samym początku dzisiejszego posiedzenia miałem zaszczyt podać do wiadomości Wysokiej Izby, że wniosek nagły został zgłoszony. Wypowiedzieli się już Panowie za i przeciw. Obecnie zarządzam głosowanie. Kto jest za nagłością wniosku, proszę o powstanie. Większość, nagłość przyjęta. Wniosek zostanie odesłany do Komisji Regulaminowej.</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-26.3" who="#Marszałek">Wobec tego, zwracam się do Panów Senatorów i Wysokiej Izby z prośbą, aby zechcieli desygnować panów Senatorów, w myśl dotychczas obowiązujących przepisów i stosowanego klucza do Komisji Regulaminowej, oraz proszę, aby zechcieli nazwiska desygnowanych pp. senatorów zgłosić do biura Senatu. Posiedzenie Komisji Regulaminowej wyznaczam na jutro, godz. 10 i na tę godzinę również prosiłbym wszystkich przewodniczących klubów, ażeby zechcieli zgłosić kandydatów do Komisji Regulaminowej.</u> | |
| 125 | 119 | <u xml:id="u-26.4" who="#komentarz">(Głos: W jakiej ilości?)</u> |
| 126 | - <u xml:id="u-26.5" who="#Marszalek">Jeszcze raz powtarzam, że jutro na godz. 10 rano wyznaczam posiedzenie Komisji Regulaminowej: (S. Woźnicki: Panie Marszałku, proszę o głos.) Proszę. (S. Woźnicki: Zwracam uwagę na ąrt. 56 Regulaminu, który powiada, że komisje stale Senatu składają się z 17 członków i następnie: Senat wybiera następujące komisje. Więc akt wyboru komisji, ustanowienia komisji, powinien w Senacie mieć miejsce, sam akt wyboru komisji. On może natychmiast nastąpić na propozycję Pana Marszałka, ale bez tego aktu Komisja Regulaminowa prawnie nie istnieje.) Zwracam uwagę, że był taki usus desygnowania.</u> | |
| 127 | - <u xml:id="u-26.6" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Zawsze była wybierana komisja, tzn. był zawsze stawiany na porządku dziennym wybór komisji, komisja była wybierana, a desygnowanie członków następowało później na ręce pana Marszałka. Głos: Tak jest teraz. Czem się to różni? S. Woźnicki: W tej chwili nie jest wybierana komisja, tego nie było na porządku dziennym i komisja wybrana nie została.)</u> | |
| 128 | - <u xml:id="u-26.7" who="#Marszalek">Więc ten tryb postępowania był taki, jak zaproponowałem, żeby byli desygnowani pp, senatorowie do komisji. W związku z tem jednak, że słyszę sprzeciw, odwołuję się do Wysokiej Izby z zapytaniem. Kto jest za tem, ażeby Komisja Regulaminowa była powołana natychmiast? Większość.</u> | |
| 129 | - <u xml:id="u-26.8" who="#Marszalek">Proszę o odczytanie wniosku zgłoszonego przez Klub Narodowy.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-26.5" who="#Marszałek">Jeszcze raz powtarzam, że jutro na godz. 10 rano wyznaczam posiedzenie Komisji Regulaminowej.</u> | |
| 121 | + <u xml:id="u-26.6" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Panie Marszałku, proszę o głos.)</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-26.7" who="#Marszałek">Proszę.</u> | |
| 123 | + <u xml:id="u-26.8" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Zwracam uwagę na art. 56 Regulaminu, który powiada, że komisje stale Senatu składają się z 17 członków i następnie: Senat wybiera następujące komisje. Więc akt wyboru komisji, ustanowienia komisji, powinien w Senacie mieć miejsce, sam akt wyboru komisji. On może natychmiast nastąpić na propozycję Pana Marszałka, ale bez tego aktu Komisja Regulaminowa prawnie nie istnieje.)</u> | |
| 124 | + <u xml:id="u-26.9" who="#Marszałek">Zwracam uwagę, że był taki usus desygnowania.</u> | |
| 125 | + <u xml:id="u-26.10" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Zawsze była wybierana komisja, tzn. był zawsze stawiany na porządku dziennym wybór komisji, komisja była wybierana, a desygnowanie członków następowało później na ręce pana Marszałka. Głos: Tak jest teraz. Czem się to różni? S. Woźnicki: W tej chwili nie jest wybierana komisja, tego nie było na porządku dziennym i komisja wybrana nie została.)</u> | |
| 126 | + <u xml:id="u-26.11" who="#Marszałek">Więc ten tryb postępowania był taki, jak zaproponowałem, żeby byli desygnowani pp, senatorowie do komisji. W związku z tem jednak, że słyszę sprzeciw, odwołuję się do Wysokiej Izby z zapytaniem. Kto jest za tem, ażeby Komisja Regulaminowa była powołana natychmiast? Większość.</u> | |
| 127 | + <u xml:id="u-26.12" who="#Marszałek">Proszę o odczytanie wniosku zgłoszonego przez Klub Narodowy.</u> | |
| 130 | 128 | </div> |
| 131 | 129 | <div xml:id="div-27"> |
| 132 | 130 | <u xml:id="u-27.0" who="#SekretarzsHubicka">Wniosek Klubu Narodowego w sprawie uwięzienia b. posłów i postępowania wobec nich w twierdzy w Brześciu.</u> |
| 133 | 131 | <u xml:id="u-27.1" who="#SekretarzsHubicka">„Wysoki Senat uchwalić raczy: Wzywa się Rząd, aby pociągnął do odpowiedzialności karnej za nadużycie władzy przedstawicieli władz administracyjnych, prokuratorskich i sądowych oraz oficerów i podoficerów służby wojskowej, którzy uczestniczyli w aresztowaniu, umieszczeniu w więzieniu wojskowem i znęcaniu się nad aresztowanymi b. posłami w więzieniu wojskowem w Brześciu n/Bugiem”,</u> |
| 134 | 132 | </div> |
| 135 | 133 | <div xml:id="div-28"> |
| 136 | - <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">Wniosek, w myśl regulaminu, zostanie przekazany do właściwej komisji.</u> | |
| 137 | - <u xml:id="u-28.1" who="#Marszalek">Następne posiedzenie Senatu wyznaczam na środę na godz. 16.</u> | |
| 138 | - <u xml:id="u-28.2" who="#Marszalek">Posiedzenie dzisiejsze Senatu zamykam.</u> | |
| 134 | + <u xml:id="u-28.0" who="#Marszałek">Wniosek, w myśl regulaminu, zostanie przekazany do właściwej komisji.</u> | |
| 135 | + <u xml:id="u-28.1" who="#Marszałek">Następne posiedzenie Senatu wyznaczam na środę na godz. 16.</u> | |
| 136 | + <u xml:id="u-28.2" who="#Marszałek">Posiedzenie dzisiejsze Senatu zamykam.</u> | |
| 139 | 137 | <u xml:id="u-28.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia godz.13 min. 10.)</u> |
| 140 | 138 | </div> |
| 141 | 139 | </body> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00003-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00003-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00003-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>3 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,39 +23,36 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="ObecnyprzedstawicielRzadu" role="speaker"> | |
| 33 | - <persName>Obecny przedstawiciel Rządu</persName> | |
| 34 | - </person> | |
| 35 | - <person xml:id="SGlabinski" role="speaker"> | |
| 36 | - <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 37 | - </person> | |
| 38 | 29 | <person xml:id="SGross" role="speaker"> |
| 39 | 30 | <persName>S. Gross</persName> |
| 40 | 31 | </person> |
| 32 | + <person xml:id="SGłąbiński" role="speaker"> | |
| 33 | + <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 34 | + </person> | |
| 41 | 35 | <person xml:id="SMakuch" role="speaker"> |
| 42 | 36 | <persName>S. Makuch</persName> |
| 43 | 37 | </person> |
| 44 | - <person xml:id="SPerzynski" role="speaker"> | |
| 45 | - <persName>S. Perzyński.</persName> | |
| 38 | + <person xml:id="SPerzyński" role="speaker"> | |
| 39 | + <persName>S. Perzyński</persName> | |
| 46 | 40 | </person> |
| 47 | 41 | <person xml:id="SPotworowski" role="speaker"> |
| 48 | 42 | <persName>S. Potworowski</persName> |
| 49 | 43 | </person> |
| 50 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 44 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 51 | 45 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 52 | 46 | </person> |
| 53 | - <person xml:id="SekretarzsBaranski" role="speaker"> | |
| 47 | + <person xml:id="SekretarzsBarański" role="speaker"> | |
| 54 | 48 | <persName>Sekretarz s. Barański</persName> |
| 55 | 49 | </person> |
| 56 | - <person xml:id="SekretarzsWankowicz" role="speaker"> | |
| 50 | + <person xml:id="SekretarzsWańkowicz" role="speaker"> | |
| 57 | 51 | <persName>Sekretarz s. Wańkowicz</persName> |
| 58 | 52 | </person> |
| 53 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 54 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 55 | + </person> | |
| 59 | 56 | </particDesc> |
| 60 | 57 | </profileDesc> |
| 61 | 58 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00003-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">OKRES III.</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie stenograficzne z 3 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej w dniu 17 grudnia 1930 roku.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 15).</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 15.)</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Obecni przedstawiciele Rządu: Minister Rolnictwa, dr Leon Janta-Połczyński.)</u> | |
| 13 | 11 | </div> |
| 14 | 12 | <div xml:id="div-2"> |
| 15 | - <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">Minister Rolnictwa, dr Leon Janta-Połczyński.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół pierwszego posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół drugiego posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie: Barański i Wańkowicz. Listę mówców prowadzi s. Barański.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Porządek dzienny został pp. Senatorom rozesłany. Nie słyszę sprzeciwu, uważam go za przyjęty.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Przed porządkiem dziennym przystępujemy do ślubowania p. s. Tadeusza Potworowskiego. Proszę p. s. Potworowskiego o stwierdzenie ślubowania przez powtórzenie słowa „ślubuję”. Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u> | |
| 16 | 16 | </div> |
| 17 | 17 | <div xml:id="div-3"> |
| 18 | - <u xml:id="u-3.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokół pierwszego posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół drugiego posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie: Barański i Wańkowicz. Listę mówców prowadzi s. Barański.</u> | |
| 19 | - <u xml:id="u-3.1" who="#Marszalek">Porządek dzienny został pp. Senatorom rozesłany. Nie słyszę sprzeciwu, uważam go za przyjęty.</u> | |
| 20 | - <u xml:id="u-3.2" who="#Marszalek">Przed porządkiem dziennym przystępujemy do ślubowania p. s. Tadeusza Potworowskiego. Proszę p. s. Potworowskiego o stwierdzenie ślubowania przez powtórzenie słowa — „ślubuję”. Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SekretarzsBarański">Ślubuję uroczyście jako senator Rzeczypospolitej Polskiej wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego jako całości.</u> | |
| 21 | 19 | </div> |
| 22 | 20 | <div xml:id="div-4"> |
| 23 | - <u xml:id="u-4.0" who="#SekretarzsBaranski">Ślubuję uroczyście jako senator Rzeczypospolitej Polskiej wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego jako całości.</u> | |
| 21 | + <u xml:id="u-4.0" who="#SPotworowski">Ślubuję.</u> | |
| 24 | 22 | </div> |
| 25 | 23 | <div xml:id="div-5"> |
| 26 | - <u xml:id="u-5.0" who="#SPotworowski">Ślubuję.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-5.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do 1 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Regulaminowej o wniosku nagłym senatorów z Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w sprawie Regulaminu obrad Senatu (odbitki nr 1 i 2), Jako sprawozdawca głos ma s. Perzyński.</u> | |
| 27 | 25 | </div> |
| 28 | 26 | <div xml:id="div-6"> |
| 29 | - <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do 1 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Regulaminowej o wniosku nagłym senatorów z Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w sprawie Regulaminu obrad Senatu (odbitki nr 1 i 2), Jako sprawozdawca głos ma s. Perzyński.</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-6.0" who="#SPerzyński">Wysoka Izbo! Odrazu, na początku naszych prac, klub, do którego mam zaszczyt należeć, zgłosił jako wniosek nagły projekt zmiany niektórych ustępów obowiązującego dotychczas regulaminu, W naszym projekcie zmian powodowaliśmy się wyłącznie dobrem sprawy, której wszyscy służymy. I dlatego w naszych poprawkach, poza celem i dążeniem do usprawnienia obrad, do zadzierzgnięcia mocniej tego węzła, który związywać powinien w mocny sposób państwowość naszą, abyśmy mogli w tych niesłychanie skomplikowanych czasach zdążać za postępem, iść ciągle naprzód do potęgi, powiadam, po za tym celem nie mieliśmy celu ubocznego w proponowanych przez nas zmianach.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Głos na lewicy: Czy to prawda?)</u> | |
| 29 | + <u xml:id="u-6.2" who="#SPerzyński">To też gdy projekt nasz został odesłany do Komisji Regulaminowej, kiedy komisja przystąpiła do pracy, większa część zgłoszonego przez nas materiału poprawek została jednogłośnie przyjęta.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-6.3" who="#SPerzyński">W kilku wypadkach Komisja Regulaminowa nie uzgodniła swego stanowiska, nie osiągnęła jednomyślności i jako rezultat tego nieuzgodnienia mamy trzy wnioski, które zareferuje Panom sprawozdawca mniejszości. Wnioski te w mojem rozumieniu nie są tak istotne, ażeby mogły doprowadzić do poważnej kontrowersji, i zdaje mi się, że jeżeli chodzi o celowość, o sposób obradowania tej Izby, raczej są zbędne.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-6.4" who="#SPerzyński">Myśl przewodnia naszego projektu zmian regulaminu polega, jak powiedziałem, na tem, aby uzgodnić, aby ułatwić, aby posunąć tempo prac w Senacie. Jedną z najbardziej istotnych zmian jest zmiana, która będzie dotyczyła kwestii rozstrzygania przez Komisję Regulaminową nietykalności poselskiej. Panowie wiedzą, jak wielką wagę do tej kwestii przywiązuje klub największy w tym Senacie. Wiedzą Panowie, jak niedostatecznie dobrze ta rzecz była załatwiana w poprzednich Izbach naszego parlamentu. Najlepszym dowodem, iż sprawy, przekazane w tej materii Komisji Regulaminowej, odleżawszy się tam bardzo i bardzo ładny okres czasu, nie doczekały się do dnia dzisiejszego, i pewnie już się nie doczekają załatwienia. Ta rzecz zostaje przyśpieszona raczej w trybie postępowania, niż zmieniona merytorycznie. Chodziło o osiągnięcie jednego rezultatu, żeby ta rzecz miała odpowiednie tempo dla swej istotności. I przeto w tej sprawie, jak to będę miał zaszczyt Panom potem szczegółowo referować, wprowadziliśmy pewne terminy, w których Komisja Regulaminowa musi załatwić, a raczej powinna załatwić swój wniosek i stwarzamy uprawnienie dla p. Marszałka Senatu na wypadek, jeżeli komisja w zakreślonym terminie nie przeprowadzi swoich prac; wówczas p. Marszałek Senatu z urzędu wyznaczy referenta i wniesie tę sprawę na porządek obrad Izby.</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-6.5" who="#SPerzyński">Następna zmiana, jeżeli chodzi o ujęcie sumaryczne, która będzie się przewijała przez cały regulamin, to jest podniesienie pewnych liczb. Chodziło o to, iż w uprzednich Izbach, co już nawet przez prasę codzienną zostało podniesione wielokrotnie i to przez prasę wszelkich obozów i kierunków, prawo interpelacji było obstawione i postawione w ten sposób, że taka praktyka mogła doprowadzić do kompletnego obniżenia powagi tak mocnego środka walki parlamentarnej, jakim jest interpelacja. I dla tej prostej przyczyny i w tym kierunku poszliśmy na podniesienie pewnych liczb, co umożliwi interpelantom, zanim zgłoszą interpelację, pewne zastanowienie się, że to nie jednostka, nie dwie jednostki, ale pewna zbiorowość musi dać swój podpis na postawienie zapytania w stosunku do Rządu, a wszak takie zapytanie czasem odbija się głośnem echem w całym kraju.</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-6.6" who="#SPerzyński">To są te zasadnicze rzeczy, które wprowadzamy do regulaminu. Rzeczy, które były poruszane przy regulaminie, a które mają swoje miejsce w tekście Konstytucji lub ustawy o ordynacji wyborczej, albo skreśliliśmy, uważając, że w dwóch miejscach nie powinno się mówić o jednej materii, bo to tylko może wprowadzić zamęt, albo skreśliliśmy to jako rzeczy, w jednej z tych ustaw już rozstrzygnięte.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-6.7" who="#SPerzyński">Pozwolę sobie teraz przejść do szczegółowego zapoznania Panów z tem, co proponuje Komisja Regulaminowa.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-6.8" who="#SPerzyński">Otóż, jak powiadam, regulamin, jako podstawa, jako całość zostaje i obowiązuje nadal. W kilkunastu artykułach wprowadziliśmy pewne zmiany. Zaczynam od art. 1. Panowie zechcą wziąć regulamin do ręki; nie będą czytał wszystkich ustępów, będę je czytał tylko wtedy, kiedy to będzie potrzebne, bo nie chciałbym przeciągać w ten sposób dyskusji i zabierać Panom czasu.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-6.9" who="#SPerzyński">W art. 1 ust. 1 wstawiamy słowa: „po złożeniu ślubowania”. Artykuł ten w ustępie pierwszym, który zmieniamy, będzie brzmiał w sposób następujący: „Każdy senator winien list wierzytelny, wystawiony przez Okręgową lub Państwową Komisję Wyborczą, złożyć przed wstąpieniem do Senatu do kancelarii Senatu, która wyda mu wzamian, po złożeniu ślubowania (art. 20 Konstytucji) — to są nowe słowa — legitymację senatorską”. Jak panowie widzicie, poprawka jest całkowicie słuszna, albowiem legitymację senatorską otrzymujecie Panowie, otrzymaliście i będziecie otrzymywać dopiero po złożeniu ślubowania. Jest to poprawka, która nie może wzbudzić żadnych wątpliwości i w komisji przyjęta była niemal jednogłośnie.</u> | |
| 37 | + <u xml:id="u-6.10" who="#SPerzyński">Dalej mamy art. 2. Art. 2 ust. 2 otrzymuje nowe brzmienie, to znaczy ustęp 1 pozostaje w całości, ustęp 2, który Panowie macie na stronicy 10, zostaje skreślony, i na to miejsce przychodzi tekst taki:</u> | |
| 38 | + <u xml:id="u-6.11" who="#SPerzyński">„Wygaśnięcie mandatu stwierdza Senat po wysłuchaniu komunikatu Marszałka Senatu o zajściu okoliczności, powodujących wygaśnięcie mandatu” i wstawiamy ust. 3, który będzie brzmiał: „Jeżeli Marszałek ma wątpliwości, czy zachodzą okoliczności powodujące wygaśnięcie mandatu, to zasięga uprzednio opinii Komisji Regulaminowej”.</u> | |
| 39 | + <u xml:id="u-6.12" who="#SPerzyński">Z praktyki wiemy, że rzecz cała, przez art. 2 ujęta, sprowadza się do czynności kompletnie mechanicznych, nie budzących wątpliwości, ale są wypadki, jak np. przepuszczenie pewnej ilości posiedzeń, piętnastu, które powodują utratę mandatu senatorskiego. Jeżeli jest jakaś rzecz, mogąca wywołać pewne spory albo wyzywająca pewne spory na plenum Izby, taka rzecz może wskutek wątpliwości, jakie poweźmie Marszałek Senatu, przejść pod obrady Komisji Regulaminowej. Wniosek słuszny, przyjęty znowuż prawie jednogłośnie.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-6.13" who="#SPerzyński">Do art. 2 został przez mniejszość komisji zgłoszony tekst trochę odmienny od proponowanego przez większość komisji. Mianowicie zamiast poprawki klubu B. B. W. R., przyjętej przez większość komisji, w ust. 2 przed słowami: „Komisji Regulaminowej” wstawić: „Marszałka Senatu i po wysłuchaniu opinij”. Inaczej mówiąc, przedstawiciele mniejszości komisji w danym razie trochę odmiennie od nas stawiają tę sprawę. My powiadamy, że jeżeli Marszałek Senatu poweźmie wątpliwości, to zasięgnie opinii komisji, gdy tu raczej wkłada się na Marszałka obowiązek, to znaczy, że po wysłuchaniu opinii Senat stwierdzi tę rzecz.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-6.14" who="#SPerzyński">Art. 3, 4, 5, 6 i 7 pozostają bez zmian.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-6.15" who="#SPerzyński">Do art. 8 proponujemy poprawkę. Poprawka ta nie może budzić wątpliwości. Panowie Senatorowie przypominają sobie, że jest taki ustęp w ordynacji wyborczej, który pozwala na samym początku rozpraw powziąć Senatowi decyzję co do swego składu osobowego. Moment wszczęcia dyskusji na ten temat w naszem rozumieniu był wedle dawnego regulaminu za wczesny, albowiem przed wyborem Marszałka, już na pierwszem posiedzeniu, pozwalało się o tem mówić i tę rzecz decydować. Panowie Senatorowie doskonale wiedzą, jaka jest praktyka. Zanim nastąpił wybór Marszałka, zanim okrzepła cała Izba, puszczać na flukta Izby nieokrzepłej decyzję co do udziału kogoś w obradach poza wszelką wątpliwością jest przedwczesne. Zdaje się, że całkowita racja poprawki Komisji Regulaminowej nie może budzić wątpliwości, i dlatego w art. 8 proponujemy skreślić słowa: „oraz składu osobistego Senatu”.</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-6.16" who="#SPerzyński">W art. 12 — inne bez zmian — wskazujemy, że, między innemi, zadaniem i obowiązkiem Marszałka Senatu jest przewodniczenie obradom. Prawdopodobnie wskutek przeoczenia jedna z najbardziej istotnych rzeczy, jaką jest przewodniczenie obradom Senatu, została opuszczona, Uzupełniamy w tym względzie ten artykuł.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-6.17" who="#SPerzyński">Między art. 14 a 15 proponujemy wstawić artykuł narazie 14-a treści następującej: „Zamknięcie sesji senackiej nie ma wpływu na skład władz senackich”. Tu Panowie będą łaskawi poprawić w druku: „senackiej” i „senackich” na „Senatu”. Nie budzi to żadnej wątpliwości.</u> | |
| 45 | + <u xml:id="u-6.18" who="#SPerzyński">W art. 15 skreślamy słowa: „i podane do wiadomości prasy”. Nie było takiej praktyki, ażeby Senat jako taki podawał coś i publikował w pismach. Robią to sprawozdawcy parlamentarni a robota sprawozdawców parlamentarnych nie może być określana przez regulamin Senatu. Więc proponujemy skreślenie tych słów i dodajemy tutaj nowy ustęp, który powiada: „W wypadkach wyjątkowych Marszałek może odłożyć termin posiedzenia”. Wiemy, że tego rodzaju wypadki miały miejsce w praktyce parlamentarnej, działo się to wbrew regulaminowi. Rzecz ta zostaje w tej chwili usankcjonowana.</u> | |
| 46 | + <u xml:id="u-6.19" who="#SPerzyński">Wszystkie dalsze artykuły pozostają bez zmiany aż do art. 21.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-6.20" who="#SPerzyński">W art. 21 proponujemy, ażeby w ustępie 2 obecnym dodać: „po zakomunikowaniu Izbie przez Marszałka o ich złożeniu”. Wtedy takby brzmiał cały ten ustęp: „Teksty wniosków i interpelacyj stają się częścią składową obrad Senatu po zakomunikowaniu Izbie przez Marszałka o ich złożeniu,” Inaczej mówiąc, interpelacje wchodzą do akt senackich, stają się częścią składową obrad Senatu, papierami i dokumentami Senatu, historią Senatu, wtedy, gdy zostało przez Marszałka podane do wiadomości, że tego rodzaju interpelacja wpłynęła. Poza wszelką wątpliwością rzecz, istotnie porządkująca dotychczasowy stan.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-6.21" who="#SPerzyński">Pozatem proponujemy dodanie dwóch ustępów, które powinny iść nie tak, jak mamy to w druku, tylko jako ustęp drugi i trzeci po ustępie pierwszym, albowiem dotyczą one protokółów i stenogramów: „Marszałek Senatu może skreślić z protokółu i stenogramu zwroty, zawierające treść, sprzeczną z obowiązkiem wierności dla Rzeczypospolitej Polskiej, określonym w art. 89 Konstytucji”. To byłby więc drugi ustęp, a jako trzeci ustęp proponujemy: „Protokół i stenogram są wyłącznem stwierdzeniem przebiegu obrad w Senacie”. I potem pójdzie ostatni ustęp, który Panom przed chwilą zreferowałem. Cały artykuł nie wywołał żadnych sporów poważniejszych i został jednogłośnie przez Komisję Regulaminową przyjęty.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-6.22" who="#SPerzyński">Następnie proponujemy za art. 22 wstawić nowy art. 22-a treści następującej:</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-6.23" who="#SPerzyński">„Na wniosek Marszałka Senatu sprawy, nie objęte porządkiem dziennym, mogą być wzięte pod obrady za zgodą Izby z zachowaniem trybu postępowania, przepisanego w art. 24 niniejszego regulaminu.</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-6.24" who="#SPerzyński">Po upływie pierwszej godziny posiedzenia Marszałek może przestawić porządek dzienny, biorąc najpierw te punkty porządku dziennego, co do których nikt, prócz wnioskodawcy, względnie sprawozdawcy do głosu się nie zapisał”. Artykuł ten został uzgodniony przez komisję i jako taki całkowicie przyjęty.</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-6.25" who="#SPerzyński">Następna poprawka będzie dotyczyła art. 24. Proponujemy w ust. 3 liczbę 7 zastąpić przez liczbę 15. Co do tego mamy wniosek mniejszości komisji, proponujący liczbę 7 zmienić na 10. Mamy przekonanie, jeżeli chodzi o fundowanie pewnych rzeczy, iż powinne one mieć charakter pewnej ciągłości, pewnej konsekwencji, uważamy, że ta konsekwencja jest wtedy, jeżeli zamiast liczby 7 wprowadzimy 15. I dlatego proponujemy nieprzyjmowanie wniosku mniejszości, jeżeli chodzi o zmianę 7 na 10.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-6.26" who="#SPerzyński">Następna poprawka będzie do art. 25, gdzie proponujemy znowu liczbę 5 — chodzi o wnioski — poprawić na 8.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-6.27" who="#SPerzyński">W tym też art. 25 ustęp 2 zostaje skreślony, jest to oczywiście rezultatem poprawki poprzednio wprowadzonej.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-6.28" who="#SPerzyński">Dalej jest wszystko bez zmian aż do art. 34, który jakkolwiek zostaje tylko uzupełniony, niemniej proponujemy całkowite nowe brzmienie, bo poza pierwszemi słowami zostaje zupełnie zmieniony. Artykuł ten ma opiewać. „Poprawki do wniosku, zgłaszane w czasie rozpraw, winny być składane na piśmie, przyczem poprawki senatorskie do projektów ustaw muszą być poparte podpisami przynajmniej 4 senatorów”. — Przepis celowy, słuszny i nie wzbudza wątpliwości. „Poprawkę, podpisaną przez mniej niż 4 senatorów, Marszałek może odczytać Senatowi celem uzyskania dla niej dostatecznego poparcia. Podczas rozpraw nad preliminarzem budżetowym Marszałek tylko w wyjątkowo ważnym wypadku może przyjąć poprawkę senatorską, która nie została zamieszczona w sprawozdaniu Komisji Skarbowo-Budżetowej”. Te rzeczy, jak Panowie zechcą sobie łaskawie przypomnieć, przez Komisję Skarbowo-Budżetową, a potem przez nasz Konwent Seniorów zostały już w drugim Senacie przyjęte i uzgodnione. Wtedy przyszliśmy już do przekonania, że materie budżetowe są zbyt delikatne, wymagające zbyt poważnego zastanowienia się i pracy, ażeby na poczekaniu w Senacie można było zgłaszać poprawki. Dlatego wtedy już wprowadziliśmy to ograniczenie. Obecnie do tego ograniczenia raczej wprowadzamy pewien liberalizm, pozwalając Marszałkowi przyjąć poprawkę w wyjątkowo ważnych wypadkach, które Marszałek uzna za odpowiednie.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-6.29" who="#SPerzyński">Dalej mamy wszystko bez zmian aż do art. 46, w którym to artykule — wniosek o głosowanie imienne wymaga poparcia przynajmniej 15 senatorów — wprowadzamy poprawkę na 20 senatorów. Panowie wiedzą, jak dużo czasu zajmują Senatowi i wogóle każdemu parlamentowi głosowania imienne. W tym względzie stosujemy się do dyskusji, która się wyłoniła już na posiedzeniu Sejmu, gdzie ta rzecz zresztą znacznie wydatniej została podwyższona.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-6.30" who="#SPerzyński">Dalej bez zmiany wszystko aż do art. 50.</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-6.31" who="#SPerzyński">W art. 50 dodaje się ustęp 4, treści następującej: „W razie odroczenia lub zamknięcia sesji Senatu terminy, przewidziane w art. 35 Konstytucji, przedłużają się o czas, w którym Senat nie był czynny”. Ponieważ ta rzecz wywoływała pewne spory, nie była przez regulamin ustalona, należało to zrobić. Zrobiliśmy to i nie wywołało to żadnych wątpliwości.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-6.32" who="#SPerzyński">Dopiero art. 55 nie jest zgodny między większością a mniejszością komisji. My proponujemy następujące brzmienie art. 55:</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-6.33" who="#SPerzyński">„Po przyjęciu interpelacji Marszałek przesyła ją Prezesowi Rady Ministrów. O ile interpelanci nie zadowolą się odpowiedzią, względnie o ile w ciągu 6 tygodni Rząd nie udzieli odpowiedzi, Marszałek na żądanie interpelantów umieszcza interpelację na porządku dziennym. Dyskusjo nad interpelacją następuje tylko w wypadkach, w których Senat swą uchwałą uzna potrzebę dyskusji i po wysłuchaniu treści interpelacji, ewentualnie udzielonej odpowiedzi Rządu, oraz krótkiem, trwającem nie dłużej, niż 10 minut, umotywowaniu przez jednego z interpelantów konieczności odbycia dyskusji. W dyskusji może być postawiony wniosek, że Senat przyjmuje, względnie nie przyjmuje odpowiedzi do wiadomości, lub też wzywa Rząd do udzielenia odpowiedzi na plenarnem posiedzeniu w określonym terminie”.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-6.34" who="#SPerzyński">Jak Panom oznajmiłem na początku tego posiedzenia, rzecz dotycząca interpelacji powinna wedle nas być ujęta w pewne określone, jasne ramy i dlatego zaproponowaliśmy to brzmienie.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-6.35" who="#SPerzyński">Do tegoż art. 55 p. senator Woźnicki zgłosił w imieniu mniejszości poprawkę, aby na końcu wstawić zdanie: „Zamknięcie sesji senackiej nie zwalnia Rządu od obowiązku udzielenia w terminie sześciotygodniowym odpowiedzi na interpelacje, zgłoszone w trybie przepisanym w art. 54 niniejszego Regulaminu”, Uważam, że na ten tekst nie można się zgodzić, już ta rzecz została uświęcona tradycją i pewnym zwyczajem, nasza poprawka jest bardziej celowa i dlatego przy niej obstajemy.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-6.36" who="#SPerzyński">Dalej mamy art. 56, tyczący się komisji, artykuł nie budzący najmniejszej wątpliwości, a to z tego względu, że uważać musimy, że nasz Senat, w którym obecnie pracujemy, będzie miał bardzo poważną troskę i bardzo poważną pracę ze zmiana Konstytucji. Pod tem hasłem wielu z nas do tej Izby wchodziło. Uważam, że jest celowe i wskazane, żeby Senat tak. jak Sejm, miał Komisję Konstytucyjną, której dotąd nie miał dla tej prostej przyczyny, że podczas uchwalania Konstytucji Senatu nie było, trzeci Sejm dopiero był przewidziany dla zmiany Konstytucji bez udziału Senatu. Rzecz ta była wtedy dla Senatu nieaktualna. Teraz uważam, że Senat tą sprawą musi się interesować poza wszelką wątpliwością i interesować się bardzo wydatne. Z tego powodu uważam, że w tej chwili komisję tę trzeba stworzyć.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-6.37" who="#SPerzyński">Druga poprawka nasza sprowadza się do tego, że rozdziela niejako 2 dykasterie, dwie wielkie dziedziny twórczości i czynności państwowych, często z sobą nie chodzące razem, mianowicie sprawy wojskowe i sprawy zagraniczne. Uważamy, że Komisja dla Spraw Wojskowych i dla Spraw Zagranicznych, jeżeli ma skupić w sobie pewnych specjalistów, to niejako krzywdzi jednych na korzyść drugich, bo albo było za mało wojaków, albo za mało dyplomatów. Uważamy, że każda z tych dziedzin zasługuje na to, żeby ją w Senacie traktować osobno i dlatego proponujemy rozdzielenie senackiej Komisji Spraw Wojskowych i Zagranicznych na oddzielną Komisję Spraw Zagranicznych i Komisję Spraw Wojskowych. W ten sposób powiększylibyśmy ilość komisji o dwie.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-6.38" who="#SPerzyński">Poza skreśleniem w określeniu, czem się zajmuje Komisja Regulaminowa, „art. 54”, poza rozdzieleniem, co jest Komisja Spraw Zagranicznych a co Komisja Spraw Wojskowych, artykuł ten nie wprowadza żadnych zmian, oczywiście poza numeracją.</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-6.39" who="#SPerzyński">Uważaliśmy, że zwiększając ilość komisji, należy zwiększyć udział a raczej prawo do udziału w komisjach dla poszczególnych senatorów. Dotąd mieliśmy zwyczaj, że jeden senator miał prawo zasiadać tylko w dwóch komisjach. Ponieważ powiększyliśmy ilość komisji, mogło wypaść z klucza niezupełnie szczęśliwe przy tym rygorze obsadzenie komisji i dlatego uważaliśmy za słuszny postulat, iż jeden senator ma prawo brać udział w trzech różnych komisjach Senatu.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-6.40" who="#komentarz">(S. Szarski: Opuścił Pan art. 54.)</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-6.41" who="#SPerzyński">Bardzo przepraszam, jeszcze do niego wrócę. Może teraz nie będę przerywał toku mego przemówienia, tembardziej, że p. senator Woźnicki już po zamknięciu obrad komisji złożył odrębny wniosek, o którym będę musiał mówić, i wtedy wrócę do art. 54. W tej chwili jestem przy art. 61.</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-6.42" who="#SPerzyński">Art. 61 otrzymuje nowe brzmienie. Chodzi o uregulowanie kwestii, kto ma brać udział w komisjach Senatu. Otóż rozszerzyliśmy prawo komisji Senatu w ten sposób, żeśmy ustalili, iż Senat, względnie „Komisje mają prawo zapraszać na swoje posiedzenia rzeczoznawców z głosem doradczym, oraz senatorów nie należących do komisji z głosem doradczym i z prawem stawiania wniosków. Komisje zawiadamiają o swoich posiedzeniach Prezesa Rady Ministrów i zainteresowanych Ministrów, a w razie potrzeby — Prezesa Najwyższej Izby Kontroli”. „Państwa trzeba skreślić, bo to nie jest właściwy tytuł. Korespondencję komisyj nazewnątrz Senatu podpisuje wyłącznie Marszałek.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-6.43" who="#SPerzyński">To jest poprawka, zdaje mi się, zupełnie słuszna i celowa i może bardziej szczęśliwie zredagowana, niż poprzednio był zredagowany ten artykuł.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-6.44" who="#SPerzyński">Między art. 65 a 66 wstawia się nowy art. 65-a w brzmieniu następującem: „Poprawki do wniosków, zgłaszane w czasie rozprawy na komisji, winny być złożone na piśmie; przy zgłaszaniu poprawek wystarczy podpis jednego członka komisji”.</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-6.45" who="#SPerzyński">Proszę Panów, zgłaszanie poprawek, a szczególnie zgłaszanie poprawek na komisji, bez redagowania ich na piśmie bardzo często doprowadzało do tego, że obradowaliśmy przez dłuższy czas i nie mogliśmy dojść do rezultatu pozytywnego, bo, nie mając tekstu poprawki, spieraliśmy się często o słowa, lub pojęcia i zwroty nieistniejące. Ta rzecz reguluje to całkowicie i mam wrażenie, że wprowadza pożądany porządek do obrad.</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-6.46" who="#SPerzyński">Dalej, art. 67 otrzymuje brzmienie następujące: „Komisja Regulaminowa winna załatwić wniosek w sprawie wydania senatora w przeciągu dwóch tygodni po otrzymaniu przez nią wniosku. W razie niezałatwienia wniosku w powyższym terminie, Marszałek może wyznaczyć sprawozdawcę i oddać sprawę pod rozstrzygnięcie plenum Senatu”.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-6.47" who="#SPerzyński">O celowości i konieczności wprowadzenia tej poprawki mówiłem na wstępie mego przemówienia, i dlatego myślę, że w tej chwili jestem zwolniony od uzasadniania tej zmiany.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-6.48" who="#SPerzyński">W art. 71 w ustępie trzecim skreśla się zdanie: „Marszałek Senatu i Wicemarszałkowie pobierają diety aż do ukonstytuowania się nowego Senatu (art. 28 Konstytucji)”. Proszę Panów, ta rzecz nie może być załatwiona regulaminowo. To są rzeczy, które się reguluje na zasadzie Konstytucji, względnie ustawy o ordynacji wyborczej. Jeżeli te spory ktokolwiek będzie chciał podnieść, to myślę, że podnieść powinien nie przez regulamin, który tych rzeczy ani rozstrzygać ani podnosić nie może, bo to jest zdecydowane i rozstrzygnięte gdzie indziej. Jeżeli uważa, że tamte ustawy są niejasne, to do tych ustaw trzeba się zwrócić w drodze komentarzy czy wyjaśnień, ale nie można tego przygodnie załatwić w regulaminie. I dlatego słuszną jest zupełnie rzeczą, iż końcowy ustęp tego artykułu się skreśla.</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-6.49" who="#SPerzyński">Pozostaje mi zreferowanie Senatowi art. 54, który otrzymuje w naszej propozycji całkowite nowe brzmienie, a mianowicie: „Interpelacje, skierowane do Rządu, winny być podpisane przynajmniej przez 8 senatorów. O wpłynięciu interpelacji Marszałek podaje do wiadomości Izby na końcu tego posiedzenia, na którem interpelacja została zgłoszona. Marszałek ma prawo żądania od interpelantów usunięcia z interpelacji wyrazów, nie odpowiadających powadze Senatu, i w tym celu może ogłoszenie interpelacji odłożyć aż do wprowadzenia przez interpelantów odpowiednich zmian”.</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-6.50" who="#SPerzyński">Jeżeli chodzi o uporządkowanie tego już częściowo zdyskredytowanego u nas sposobu walki z Rządem, myślę, że to brzmienie ze wszech miar jest celowe. W ostatniej chwili, jak już powiedziałem, dostałem poprawkę p. senatora Woźnickiego, która brzmi w sposób następujący. W razie przyjęcia tekstu, proponowanego przez komisję, dodać na końcu ustęp, to znaczy w razie przyjęcia poprawki, którą zgłosiłem przed chwilą, p. senator Woźnicki proponuje dodać na końcu ustęp następujący: „W braku zgody ze strony interpelantów na wprowadzenie zmian, Marszałek przekazuje interpelację Komisji Regulaminowej do rozpatrzenia. Komisja ta winna sprawę rozpatrzyć do najbliższego plenarnego posiedzenia. Ma ona prawo większością 3,4 głosów obecnych członków uznać interpelację za niedopuszczalną”. Uważam, że w razie sporu między Marszałkiem a interpelantami powaga tego sporu jest dostatecznie wielka, jeżeli nakazuje Marszałkowi ingerować. Wprowadzenie tego artykułu podważałoby w naszem rozumieniu, w rozumieniu większości komisji powagę upoważnienia Marszałka do regulowania tej sprawy. Dlatego uważamy, że poprawka ta przekreślałaby cały artykuł 54 i oczywiście w tych warunkach na taką poprawkę do art. 54, któraby całkowicie naszą propozycję unicestwiała, zgodzić się nie możemy.</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-6.51" who="#SPerzyński">Jak Panowie widzą, te rzeczowe względy, które Panom wykazałem, powinne skłonić Wysoką Izbę, ażeby zechciała przez przyjęcie regulaminu w brzmieniu, proponowanem przez komisję, akceptować te zmiany ostatecznie i całkowicie.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-6.52" who="#SPerzyński">Jeszcze jedna rzecz, która nasuwa się sama przez się. Mianowicie wprowadziliśmy kilka nowych artykułów — 22-a i t. d. Proponuję, ażeby przy redakcji nowego regulaminu nie wprowadzać tych nazw 22-a i t. d., lecz przesunąć o odpowiednią ilość numery artykułów w regulaminie.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-6.53" who="#SPerzyński">Nadto, wobec tego, iż, wskutek wprowadzenia szeregu zmian w regulaminie, okazać się mogą pewne stylistyczne niedokładności, proponuję, ażeby Wysoka Izba upoważniła Pana Marszałka Senatu do dokonania, jeśli Pan Marszałek będzie uważał to za wskazane, poprawek stylistycznych. Myślę, że są to rzeczy słuszne i o przyjęcie tych poprawek proszę Wysoką Izbę.</u> | |
| 30 | 81 | </div> |
| 31 | 82 | <div xml:id="div-7"> |
| 32 | - <u xml:id="u-7.0" who="#SPerzynski">Wysoka Izbo! Odrazu, na początku naszych prac, klub, do którego mam zaszczyt należeć, zgłosił jako wniosek nagły projekt zmiany niektórych ustępów obowiązującego dotychczas regulaminu, W naszym projekcie zmian powodowaliśmy się wyłącznie dobrem sprawy, której wszyscy służymy. I dlatego w naszych poprawkach, poza celem i dążeniem do usprawnienia obrad, do zadzierzgnięcia mocniej tego węzła, który związywać powinien w mocny sposób państwowość naszą, abyśmy mogli w tych niesłychanie skomplikowanych czasach zdążać za postępem, iść ciągle naprzód do potęgi, powiadam, po za tym celem nie mieliśmy celu ubocznego w proponowanych przez nas zmianach.</u> | |
| 33 | - <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Głos na lewicy: Czy to prawda?)</u> | |
| 34 | - <u xml:id="u-7.2" who="#SPerzynski">To też gdy projekt nasz został odesłany do Komisji Regulaminowej, kiedy komisja przystąpiła do pracy, większa część zgłoszonego przez nas materiału poprawek została jednogłośnie przyjęta.</u> | |
| 35 | - <u xml:id="u-7.3" who="#SPerzynski">W kilku wypadkach Komisja Regulaminowa nie uzgodniła swego stanowiska, nie osiągnęła jednomyślności i jako rezultat tego nieuzgodnienia mamy trzy wnioski, które zareferuje Panom sprawozdawca mniejszości. Wnioski te w mojem rozumieniu nie są tak istotne, ażeby mogły doprowadzić do poważnej kontrowersji, i zdaje mi się, że jeżeli chodzi o celowość, o sposób obradowania tej Izby, raczej są zbędne.</u> | |
| 36 | - <u xml:id="u-7.4" who="#SPerzynski">Myśl przewodnia naszego projektu zmian regulaminu polega, jak powiedziałem, na tern, aby uzgodnić, aby ułatwić, aby posunąć tempo prac w Senacie. Jedną z najbardziej istotnych zmian jest zmiana, która będzie dotyczyła kwestii rozstrzygania przez Komisję Regulaminową nietykalności poselskiej. Panowie wiedzą, jak wielką wagę do tej kwestii przywiązuje klub największy w tym Senacie. Wiedzą Panowie, jak niedostatecznie dobrze ta rzecz była załatwiana w poprzednich Izbach naszego parlamentu. Najlepszym dowodem, iż sprawy, przekazane w tej materii Komisji Regulaminowej, odleżawszy się tam bardzo i bardzo ładny okres czasu, nie doczekały się do dnia dzisiejszego, i pewnie już się nie doczekają załatwienia. Ta rzecz zostaje przyśpieszona raczej w trybie postępowania, niż zmieniona merytorycznie. Chodziło o osiągnięcie jednego rezultatu, żeby ta rzecz miała odpowiednie tempo dla swej istotności. I przeto w tej sprawie, jak to będę miał zaszczyt Panom potem szczegółowo referować, wprowadziliśmy pewne terminy, w których Komisja Regulaminowa musi załatwić, a raczej powinna załatwić swój wniosek i stwarzamy uprawnienie dla p. Marszałka Senatu na wypadek, jeżeli komisja w zakreślonym terminie nie przeprowadzi swoich prac; wówczas p. Marszałek Senatu z urzędu wyznaczy referenta i wniesie tę sprawę na porządek obrad Izby.</u> | |
| 37 | - <u xml:id="u-7.5" who="#SPerzynski">Następna zmiana, jeżeli chodzi o ujęcie sumaryczne, która będzie się przewijała przez cały regulamin, to jest podniesienie pewnych liczb. Chodziło o to, iż w uprzednich Izbach, co już nawet przez prasę codzienną zostało podniesione wielokrotnie i to przez prasę wszelkich obozów i kierunków, prawo interpelacji było obstawione i postawione w ten sposób, że taka praktyka mogła doprowadzić do kompletnego obniżenia powagi tak mocnego środka walki parlamentarnej, jakim jest interpelacja. I dla tej prostej przyczyny i w tym kierunku poszliśmy na podniesienie pewnych liczb, co umożliwi interpelantom, zanim zgłoszą interpelację, pewne zastanowienie się, że to nie jednostka, nie dwie jednostki, ale pewna zbiorowość musi dać swój podpis na postawienie zapytania w stosunku do Rządu, a wszak takie zapytanie czasem odbija się głośnem echem w całym kraju.</u> | |
| 38 | - <u xml:id="u-7.6" who="#SPerzynski">To są te zasadnicze rzeczy, które wprowadzamy do regulaminu. Rzeczy, które były poruszane przy regulaminie, a które mają swoje miejsce w tekście Konstytucji lub ustawy o ordynacji wyborczej, albo skreśliliśmy, uważając, że w dwóch miejscach nie powinno się mówić o jednej materii, bo to tylko może wprowadzić zamęt, albo skreśliliśmy to jako rzeczy, w jednej z tych ustaw już rozstrzygnięte.</u> | |
| 39 | - <u xml:id="u-7.7" who="#SPerzynski">Pozwolę sobie teraz przejść do szczegółowego zapoznania Panów z tem, co proponuje Komisja Regulaminowa.</u> | |
| 40 | - <u xml:id="u-7.8" who="#SPerzynski">Otóż, jak powiadam, regulamin, jako podstawa, jako całość zostaje i obowiązuje nadal. W kilkunastu artykułach wprowadziliśmy pewne zmiany. Zaczynam od art. 1. Panowie zechcą wziąć regulamin do ręki; nie będą czytał wszystkich ustępów, będę je czytał tylko wtedy, kiedy to będzie potrzebne, bo nie chciałbym przeciągać w ten sposób dyskusji i zabierać Panom czasu.</u> | |
| 41 | - <u xml:id="u-7.9" who="#SPerzynski">W art. 1 ust. 1 wstawiamy słowa: — „po złożeniu ślubowania”. Artykuł ten w ustępie pierwszym, który zmieniamy, będzie brzmiał w sposób następujący: — „Każdy senator winien list wierzytelny, wystawiony przez Okręgową lub Państwową Komisję Wyborczą, złożyć przed wstąpieniem do Senatu do kancelarii Senatu, która wyda mu wzamian, po złożeniu ślubowania (art. 20 Konstytucji) — to są nowe słowa — legitymację senatorską”. Jak panowie widzicie, poprawka jest całkowicie słuszna, albowiem legitymację senatorską otrzymujecie Panowie, otrzymaliście i będziecie otrzymywać dopiero po złożeniu ślubowania. Jest to poprawka, która nie może wzbudzić żadnych wątpliwości i w komisji przyjęta była niemal jednogłośnie.</u> | |
| 42 | - <u xml:id="u-7.10" who="#SPerzynski">Dalej mamy art. 2. Art. 2 ust. 2 otrzymuje nowe brzmienie, to znaczy ustęp 1 pozostaje w całości, ustęp 2, który Panowie macie na stronicy 10, zostaje skreślony, i na to miejsce przychodzi tekst taki:</u> | |
| 43 | - <u xml:id="u-7.11" who="#SPerzynski">„Wygaśnięcie mandatu stwierdza Senat po wysłuchaniu komunikatu Marszałka Senatu o zajściu okoliczności, powodujących wygaśnięcie mandatu” i wstawiamy ust. 3, który będzie brzmiał: — „Jeżeli Marszałek ma wątpliwości, czy zachodzą okoliczności powodujące wygaśnięcie mandatu, to zasięga uprzednio opinii Komisji Regulaminowej”.</u> | |
| 44 | - <u xml:id="u-7.12" who="#SPerzynski">Z praktyki wiemy, że rzecz cała, przez art. 2 ujęta, sprowadza się do czynności kompletnie mechanicznych, nie budzących wątpliwości, ale są wypadki, jak np. przepuszczenie pewnej ilości posiedzeń, piętnastu, które powodują utratę mandatu senatorskiego. Jeżeli jest jakaś rzecz, mogąca wywołać pewne spory albo wyzywająca pewne spory na plenum Izby, taka rzecz może wskutek wątpliwości, jakie poweźmie Marszałek Senatu, przejść pod obrady Komisji Regulaminowej. Wniosek słuszny, przyjęty znowuż prawie jednogłośnie.</u> | |
| 45 | - <u xml:id="u-7.13" who="#SPerzynski">Do art. 2 został przez mniejszość komisji zgłoszony tekst trochę odmienny od proponowanego przez większość komisji. Mianowicie zamiast poprawki klubu B. B. W. R., przyjętej przez większość komisji, w ust. 2 przed słowami: — „Komisji Regulaminowej” wstawić: — „Marszałka Senatu i po wysłuchaniu opinij ”. Inaczej mówiąc, przedstawiciele mniejszości komisji w danym razie trochę odmiennie od nas stawiają tę sprawę. My powiadamy, że jeżeli Marszałek Senatu poweźmie wątpliwości, to zasięgnie opinii komisji, gdy tu raczej wkłada się na Marszałka obowiązek, to znaczy, że po wysłuchaniu opinii Senat stwierdzi tę rzecz.</u> | |
| 46 | - <u xml:id="u-7.14" who="#SPerzynski">Art. 3, 4, 5, 6 i 7 pozostają bez zmian.</u> | |
| 47 | - <u xml:id="u-7.15" who="#SPerzynski">Do art. 8 proponujemy poprawkę. Poprawka ta nie może budzić wątpliwości. Panowie Senatorowie przypominają sobie, że jest taki ustęp w ordynacji wyborczej, który pozwala na samym początku rozpraw powziąć Senatowi decyzję co do swego składu osobowego. Moment wszczęcia dyskusji na ten temat w naszem rozumieniu był wedle dawnego regulaminu za wczesny, albowiem przed wyborem Marszałka, już na pierwszem posiedzeniu, pozwalało się o tern mówić i tę rzecz decydować. Panowie Senatorowie doskonale wiedzą, jaka jest praktyka. Zanim nastąpił wybór Marszałka, zanim okrzepła cała Izba, puszczać na flukta Izby nieokrzepłej decyzję co do udziału kogoś w obradach poza wszelką wątpliwością jest przedwczesne. Zdaje się, że całkowita racja poprawki Komisji Regulaminowej nie może budzić wątpliwości, i dlatego w art. 8 proponujemy skreślić słowa: — „oraz składu osobistego Senatu”.</u> | |
| 48 | - <u xml:id="u-7.16" who="#SPerzynski">W art. 12 — inne bez zmian — wskazujemy, że, między innemi, zadaniem i obowiązkiem Marszałka Senatu jest przewodniczenie obradom. Prawdopodobnie wskutek przeoczenia jedna z najbardziej istotnych rzeczy, jaką jest przewodniczenie obradom Senatu, została opuszczona, Uzupełniamy w tym względzie ten artykuł.</u> | |
| 49 | - <u xml:id="u-7.17" who="#SPerzynski">Między art. 14 a 15 proponujemy wstawić artykuł narazie 14-a treści następującej: — „Zamknięcie sesji senackiej nie ma wpływu na skład władz senackich.” Tu Panowie będą łaskawi poprawić w druku: — „senackiej” i „senackich” na — „Senatu”. Nie budzi to żadnej wątpliwości.</u> | |
| 50 | - <u xml:id="u-7.18" who="#SPerzynski">W art. 15 skreślamy słowa: — „i podane do wiadomości prasy”. Nie było takiej praktyki, ażeby Senat jako taki podawał coś i publikował w pismach. Robią to sprawozdawcy parlamentarni a robota sprawozdawców parlamentarnych nie może być określana przez regulamin Senatu. Więc proponujemy skreślenie tych słów i dodajemy tutaj nowy ustęp, który powiada: — „W wypadkach wyjątkowych Marszałek może odłożyć termin posiedzenia”. Wiemy, że tego rodzaju wypadki miały miejsce w praktyce parlamentarnej, działo się to wbrew regulaminowi. Rzecz ta zostaje w tej chwili usankcjonowana.</u> | |
| 51 | - <u xml:id="u-7.19" who="#SPerzynski">Wszystkie dalsze artykuły pozostają bez zmiany aż do art. 21.</u> | |
| 52 | - <u xml:id="u-7.20" who="#SPerzynski">W art. 21 proponujemy, ażeby w ustępie 2 obecnym dodać: — „po zakomunikowaniu Izbie przez Marszałka o ich złożeniu”. Wtedy takby brzmiał cały ten ustęp: — „Teksty wniosków i interpelacyj stają się częścią składową obrad Senatu po zakomunikowaniu Izbie przez Marszałka o ich złożeniu,” Inaczej mówiąc, interpelacje wchodzą do akt senackich, stają się częścią składową obrad Senatu, papierami i dokumentami Senatu, historią Senatu, wtedy, gdy zostało przez Marszałka podane do wiadomości, że tego rodzaju interpelacja wpłynęła. Poza wszelką wątpliwością rzecz, istotnie porządkująca dotychczasowy stan.</u> | |
| 53 | - <u xml:id="u-7.21" who="#SPerzynski">Pozatem proponujemy dodanie dwóch ustępów, które powinny iść nie tak, jak mamy to w druku, tylko jako ustęp drugi i trzeci po ustępie pierwszym, albowiem dotyczą one protokółów i stenogramów: — „Marszałek Senatu może skreślić z protokółu i stenogramu zwroty, zawierające treść, sprzeczną z obowiązkiem wierności dla Rzeczypospolitej Polskiej, określonym w art. 89 Konstytucji.” To byłby więc drugi ustęp, a jako trzeci ustęp proponujemy: — „Protokół i stenogram są wyłącznem stwierdzeniem przebiegu obrad w Senacie.” I potem pójdzie ostatni ustęp, który Panom przed chwilą zreferowałem. Cały artykuł nie wywołał żadnych sporów poważniejszych i został jednogłośnie przez Komisję Regulaminową przyjęty.</u> | |
| 54 | - <u xml:id="u-7.22" who="#SPerzynski">Następnie proponujemy za art. 22 wstawić nowy art. 22-a treści następującej:</u> | |
| 55 | - <u xml:id="u-7.23" who="#SPerzynski">„Na wniosek Marszałka Senatu sprawy, nie objęte porządkiem dziennym, mogą być wzięte pod obrady za zgodą Izby z zachowaniem trybu postępowania, przepisanego w art. 24 niniejszego regulaminu.</u> | |
| 56 | - <u xml:id="u-7.24" who="#SPerzynski">Po upływie pierwszej godziny posiedzenia Marszałek może przestawić porządek dzienny, biorąc najpierw te punkty porządku dziennego, co do których nikt, prócz wnioskodawcy, względnie sprawozdawcy do głosu się nie zapisał.” Artykuł ten został uzgodniony przez komisję i jako taki całkowicie przyjęty.</u> | |
| 57 | - <u xml:id="u-7.25" who="#SPerzynski">Następna poprawka będzie dotyczyła art. 24. Proponujemy w ust. 3 liczbę 7 zastąpić przez liczbę 15. Co do tego mamy wniosek mniejszości komisji, proponujący liczbę 7 zmienić na 10. Mamy przekonanie, jeżeli chodzi o fundowanie pewnych rzeczy, iż powinne one mieć charakter pewnej ciągłości, pewnej konsekwencji, uważamy, że ta konsekwencja jest wtedy, jeżeli zamiast liczby 7 wprowadzimy 15. I dlatego proponujemy nieprzyjmowanie wniosku mniejszości, jeżeli chodzi o zmianę 7 na 10.</u> | |
| 58 | - <u xml:id="u-7.26" who="#SPerzynski">Następna poprawka będzie do art. 25, gdzie proponujemy znowu liczbę 5 — chodzi o wnioski — poprawić na 8.</u> | |
| 59 | - <u xml:id="u-7.27" who="#SPerzynski">W tym też art. 25 ustęp 2 zostaje skreślony, jest to oczywiście rezultatem poprawki poprzednio wprowadzonej.</u> | |
| 60 | - <u xml:id="u-7.28" who="#SPerzynski">Dalej jest wszystko bez zmian aż do art. 34, który jakkolwiek zostaje tylko uzupełniony, niemniej proponujemy całkowite nowe brzmienie, bo poza pierwszemi słowami zostaje zupełnie zmieniony. Artykuł ten ma opiewać. — „Poprawki do wniosku, zgłaszane w czasie rozpraw, winny być składane na piśmie, przyczem poprawki senatorskie do projektów ustaw muszą być poparte podpisami przynajmniej 4 senatorów”. — Przepis celowy, słuszny i nie wzbudza wątpliwości.— — „Poprawkę, podpisaną przez mniej niż 4 senatorów, Marszałek może odczytać Senatowi celem uzyskania dla niej dostatecznego poparcia. Podczas rozpraw nad preliminarzem budżetowym Marszałek tylko w wyjątkowo ważnym wypadku może przyjąć poprawkę senatorską, która nie została zamieszczona w sprawozdaniu Komisji Skarbowo-Budżetowej”. Te rzeczy, jak Panowie zechcą sobie łaskawie przypomnieć, przez Komisję Skarbowo-Budżetową, a potem przez nasz Konwent Seniorów zostały już w drugim Senacie przyjęte i uzgodnione. Wtedy przyszliśmy już do przekonania, że materie budżetowe są zbyt delikatne, wymagające zbyt poważnego zastanowienia się i pracy, ażeby na poczekaniu w Senacie można było zgłaszać poprawki. Dlatego wtedy już wprowadziliśmy to ograniczenie. Obecnie do tego ograniczenia raczej wprowadzamy pewien liberalizm, pozwalając Marszałkowi przyjąć poprawkę w wyjątkowo ważnych wypadkach, które Marszałek uzna za odpowiednie.</u> | |
| 61 | - <u xml:id="u-7.29" who="#SPerzynski">Dalej mamy wszystko bez zmian aż do art. 46, w którym to artykule — wniosek o głosowanie imienne wymaga poparcia przynajmniej 15 senatorów — wprowadzamy poprawkę na 20 senatorów. Panowie wiedzą, jak dużo czasu zajmują Senatowi i wogóle każdemu parlamentowi głosowania imienne. W tym względzie stosujemy się do dyskusji, która się wyłoniła już na posiedzeniu Sejmu, gdzie ta rzecz zresztą znacznie wydatniej została podwyższona.</u> | |
| 62 | - <u xml:id="u-7.30" who="#SPerzynski">Dalej bez zmiany wszystko aż do art. 50.</u> | |
| 63 | - <u xml:id="u-7.31" who="#SPerzynski">W art. 50 dodaje się ustęp 4, treści następującej: — „W razie odroczenia lub zamknięcia sesji Senatu terminy, przewidziane w art. 35 Konstytucji, przedłużają się o czas, w którym Senat nie był czynny”. Ponieważ ta rzecz wywoływała pewne spory, nie była przez regulamin ustalona, należało to zrobić. Zrobiliśmy to i nie wywołało to żadnych wątpliwości.</u> | |
| 64 | - <u xml:id="u-7.32" who="#SPerzynski">Dopiero art. 55 nie jest zgodny między większością a mniejszością komisji. My proponujemy następujące brzmienie art. 55:</u> | |
| 65 | - <u xml:id="u-7.33" who="#SPerzynski">„Po przyjęciu interpelacji Marszałek przesyła ją Prezesowi Rady Ministrów. O ile interpelanci nie zadowolą się odpowiedzią, względnie o ile w ciągu 6 tygodni Rząd nie udzieli odpowiedzi, Marszałek na żądanie interpelantów umieszcza interpelację na porządku dziennym. Dyskusjo nad interpelacją następuje tylko w wypadkach, w których Senat swą uchwałą uzna potrzebę dyskusji i po wysłuchaniu treści interpelacji, ewentualnie udzielonej odpowiedzi Rządu, oraz krótkiem, trwającem nie dłużej, niż 10 minut, umotywowaniu przez jednego z interpelantów konieczności odbycia dyskusji. W dyskusji może być postawiony wniosek, że Senat przyjmuje, względnie nie przyjmuje odpowiedzi do wiadomości, lub też wzywa Rząd do udzielenia odpowiedzi na plenarnem posiedzeniu w określonym terminie”.</u> | |
| 66 | - <u xml:id="u-7.34" who="#SPerzynski">Jak Panom oznajmiłem na początku tego posiedzenia, rzecz dotycząca interpelacji powinna wedle nas być ujęta w pewne określone, jasne ramy i dlatego zaproponowaliśmy to brzmienie.</u> | |
| 67 | - <u xml:id="u-7.35" who="#SPerzynski">Do tegoż art. 55 p. senator Woźnicki zgłosił w imieniu mniejszości poprawkę, aby na końcu wstawić zdanie: — „Zamknięcie sesji senackiej nie zwalnia Rządu od obowiązku udzielenia w terminie sześciotygodniowym odpowiedzi na interpelacje, zgłoszone w trybie przepisanym w art. 54 niniejszego Regulaminu”, Uważam, że na ten tekst nie można się zgodzić, już ta rzecz została uświęcona tradycją i pewnym zwyczajem, nasza poprawka jest bardziej celowa i dlatego przy niej obstajemy.</u> | |
| 68 | - <u xml:id="u-7.36" who="#SPerzynski">Dalej mamy art. 56, tyczący się komisji, artykuł nie budzący najmniejszej wątpliwości, a to z tego względu, że uważać musimy, że nasz Senat, w którym obecnie pracujemy, będzie miał bardzo poważną troskę i bardzo poważną pracę ze zmiana Konstytucji. Pod tem hasłem wielu z nas do tej Izby wchodziło. Uważam, że jest celowe i wskazane, żeby Senat tak. jak Sejm, miał Komisję Konstytucyjną, której dotąd nie miał dla tej prostej przyczyny, że podczas uchwalania Konstytucji Senatu nie było, trzeci Sejm dopiero był przewidziany dla zmiany Konstytucji bez udziału Senatu. Rzecz ta była wtedy dla Senatu nieaktualna. Teraz uważam, że Senat tą sprawą musi się interesować poza wszelką wątpliwością i interesować się bardzo wydatne. Z tego powodu uważam, że w tej chwili komisję tę trzeba stworzyć.</u> | |
| 69 | - <u xml:id="u-7.37" who="#SPerzynski">Druga poprawka nasza sprowadza się do tego, że rozdziela niejako 2 dykasterie, dwie wielkie dziedziny twórczości i czynności państwowych, często z sobą nie chodzące razem, mianowicie sprawy wojskowe i sprawy zagraniczne. Uważamy, że Komisja dla Spraw Wojskowych i dla Spraw Zagranicznych, jeżeli ma skupić w sobie pewnych specjalistów, to niejako krzywdzi jednych na korzyść drugich, bo albo było za mało wojaków, albo za mało dyplomatów. Uważamy, że każda z tych dziedzin zasługuje na to, żeby ją w Senacie traktować osobno i dlatego proponujemy rozdzielenie senackiej Komisji Spraw Wojskowych i Zagranicznych na oddzielną Komisję Spraw Zagranicznych i Komisję Spraw Wojskowych. W ten sposób powiększylibyśmy ilość komisji o dwie.</u> | |
| 70 | - <u xml:id="u-7.38" who="#SPerzynski">Poza skreśleniem w określeniu, czem się zajmuje Komisja Regulaminowa, ,,art. 54”, poza rozdzieleniem, co jest Komisja Spraw Zagranicznych a co Komisja Spraw Wojskowych, artykuł ten nie wprowadza żadnych zmian, oczywiście poza numeracją.</u> | |
| 71 | - <u xml:id="u-7.39" who="#SPerzynski">Uważaliśmy, że zwiększając ilość komisji, należy zwiększyć udział a raczej prawo do udziału w komisjach dla poszczególnych senatorów. Dotąd mieliśmy zwyczaj, że jeden senator miał prawo zasiadać tylko w dwóch komisjach. Ponieważ powiększyliśmy ilość komisji, mogło wypaść z klucza niezupełnie szczęśliwe przy tym rygorze obsadzenie komisji i dlatego uważaliśmy za słuszny postulat, iż jeden senator ma prawo brać udział w trzech różnych komisjach Senatu.</u> | |
| 72 | - <u xml:id="u-7.40" who="#komentarz">(S. Szarski: Opuścił Pan art. 54.)</u> | |
| 73 | - <u xml:id="u-7.41" who="#SPerzynski">bardzo przepraszam, jeszcze do niego wrócę. Może teraz nie będę przerywał toku mego przemówienia, tembardziej, że p. senator Woźnicki już po zamknięciu obrad komisji złożył odrębny wniosek, o którym będę musiał mówić, i wtedy wrócę do art. 54. W tej chwili jestem przy art. 61.</u> | |
| 74 | - <u xml:id="u-7.42" who="#SPerzynski">Art. 61 otrzymuje nowe brzmienie. Chodzi o uregulowanie kwestii, kto ma brać udział w komisjach Senatu. Otóż rozszerzyliśmy prawo komisji Senatu w ten sposób, żeśmy ustalili, iż Senat, względnie — „Komisje mają prawo zapraszać na swoje posiedzenia rzeczoznawców z głosem doradczym, oraz senatorów nie należących do komisji z głosem doradczym i z prawem stawiania wniosków. Komisje zawiadamiają o swoich posiedzeniach Prezesa Rady Ministrów i zainteresowanych Ministrów, a w razie potrzeby — Prezesa Najwyższej Izby Kontroli”. — „Państwa trzeba skreślić, bo to nie jest właściwy tytuł. Korespondencję komisyj nazewnątrz Senatu podpisuje wyłącznie Marszałek.</u> | |
| 75 | - <u xml:id="u-7.43" who="#SPerzynski">To jest poprawka, zdaje mi się, zupełnie słuszna i celowa i może bardziej szczęśliwie zredagowana, niż poprzednio był zredagowany ten artykuł.</u> | |
| 76 | - <u xml:id="u-7.44" who="#SPerzynski">Między art. 65 a 66 wstawia się nowy art. 65-a w brzmieniu następującem: „Poprawki do wniosków, zgłaszane w czasie rozprawy na komisji, winny być złożone na piśmie; przy zgłaszaniu poprawek wystarczy podpis jednego członka komisji”.</u> | |
| 77 | - <u xml:id="u-7.45" who="#SPerzynski">Proszę Panów, zgłaszanie poprawek, a szczególnie zgłaszanie poprawek na komisji, bez redagowania ich na piśmie bardzo często doprowadzało do tego, że obradowaliśmy przez dłuższy czas i nie mogliśmy dojść do rezultatu pozytywnego, bo, nie mając tekstu poprawki, spieraliśmy się często o słowa, lub pojęcia i zwroty nieistniejące. Ta rzecz reguluje to całkowicie i mam wrażenie, że wprowadza pożądany porządek do obrad.</u> | |
| 78 | - <u xml:id="u-7.46" who="#SPerzynski">Dalej, art. 67 otrzymuje brzmienie następujące: — „Komisja Regulaminowa winna załatwić wniosek w sprawie wydania senatora w przeciągu dwóch tygodni po otrzymaniu przez nią wniosku. W razie niezałatwienia wniosku w powyższym terminie, Marszałek może wyznaczyć sprawozdawcę i oddać sprawę pod rozstrzygnięcie plenum Senatu”.</u> | |
| 79 | - <u xml:id="u-7.47" who="#SPerzynski">O celowości i konieczności wprowadzenia tej poprawki mówiłem na wstępie mego przemówienia, i dlatego myślę, że w tej chwili jestem zwolniony od uzasadniania tej zmiany.</u> | |
| 80 | - <u xml:id="u-7.48" who="#SPerzynski">W art. 71 w ustępie trzecim skreśla się zdanie: — „Marszałek Senatu i Wicemarszałkowie pobierają diety aż do ukonstytuowania się nowego Senatu (art. 28 Konstytucji)”. Proszę Panów, ta rzecz nie może być załatwiona regulaminowo. To są rzeczy, które się reguluje na zasadzie Konstytucji, względnie ustawy o ordynacji wyborczej. Jeżeli te spory ktokolwiek będzie chciał podnieść, to myślę, że podnieść powinien nie przez regulamin, który tych rzeczy ani rozstrzygać ani podnosić nie może, bo to jest zdecydowane i rozstrzygnięte gdzie indziej. Jeżeli uważa, że tamte ustawy są niejasne, to do tych ustaw trzeba się zwrócić w drodze komentarzy czy wyjaśnień, ale nie można tego przygodnie załatwić w regulaminie. I dlatego słuszną jest zupełnie rzeczą, iż końcowy ustęp tego artykułu się skreśla.</u> | |
| 81 | - <u xml:id="u-7.49" who="#SPerzynski">Pozostaje mi zreferowanie Senatowi art. 54, który otrzymuje w naszej propozycji całkowite nowe brzmienie, a mianowicie: — „Interpelacje, skierowane do Rządu, winny być podpisane przynajmniej przez 8 senatorów. O wpłynięciu interpelacji Marszałek podaje do wiadomości Izby na końcu tego posiedzenia, na którem interpelacja została zgłoszona. Marszałek ma prawo żądania od interpelantów usunięcia z interpelacji wyrazów, nie odpowiadających powadze Senatu, i w tym celu może ogłoszenie interpelacji odłożyć aż do wprowadzenia przez interpelantów odpowiednich zmian”.</u> | |
| 82 | - <u xml:id="u-7.50" who="#SPerzynski">Jeżeli chodzi o uporządkowanie tego już częściowo zdyskredytowanego u nas sposobu walki z Rządem, myślę, że to brzmienie ze wszech miar jest celowe. W ostatniej chwili, jak już powiedziałem, dostałem poprawkę p. senatora Woźnickiego, która brzmi w sposób następujący. W razie przyjęcia tekstu, proponowanego przez komisję, dodać na końcu ustęp: — to znaczy w razie przyjęcia poprawki, którą zgłosiłem przed chwilą, p. senator Woźnicki proponuje dodać na końcu ustęp następujący: — „W braku zgody ze strony interpelantów na wprowadzenie zmian, Marszałek przekazuje interpelację Komisji Regulaminowej do rozpatrzenia. Komisja ta winna sprawę rozpatrzyć do najbliższego plenarnego posiedzenia. Ma ona prawo większością 3,4 głosów obecnych członków uznać interpelację za niedopuszczalną”. Uważam, że w razie sporu między Marszałkiem a interpelantami powaga tego sporu jest dostatecznie wielka, jeżeli nakazuje Marszałkowi ingerować. Wprowadzenie tego artykułu podważałoby w naszem rozumieniu, w rozumieniu większości komisji powagę upoważnienia Marszałka do regulowania tej sprawy. Dlatego uważamy, że poprawka ta przekreślałaby cały artykuł 54 i oczywiście w tych warunkach na taką poprawkę do art. 54, któraby całkowicie naszą propozycję unicestwiała, zgodzić się nie możemy.</u> | |
| 83 | - <u xml:id="u-7.51" who="#SPerzynski">Jak Panowie widzą, te rzeczowe względy, które Panom wykazałem, powinne skłonić Wysoką Izbę, ażeby zechciała przez przyjęcie regulaminu w brzmieniu, proponowanem przez komisję, akceptować te zmiany ostatecznie i całkowicie.</u> | |
| 84 | - <u xml:id="u-7.52" who="#SPerzynski">Jeszcze jedna rzecz, która nasuwa się sama przez się. Mianowicie wprowadziliśmy kilka nowych artykułów — 22-a i t. d. Proponuję, ażeby przy redakcji nowego regulaminu nie wprowadzać tych nazw 22-a i t. d., lecz przesunąć o odpowiednią ilość numery artykułów w regulaminie.</u> | |
| 85 | - <u xml:id="u-7.53" who="#SPerzynski">Nadto, wobec tego, iż, wskutek wprowadzenia szeregu zmian w regulaminie, okazać się mogą pewne stylistyczne niedokładności, proponuję, ażeby Wysoka Izba upoważniła Pana Marszałka Senatu do dokonania, jeśli Pan Marszałek będzie uważał to za wskazane, poprawek stylistycznych. Myślę, że są to rzeczy słuszne i o przyjęcie tych poprawek proszę Wysoką Izbę.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Woźnicki.</u> | |
| 86 | 84 | </div> |
| 87 | 85 | <div xml:id="div-8"> |
| 88 | - <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Woźnicki.</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-8.0" who="#SWoźnicki">Wysoka Izbo! Uważam za rzecz całkowicie słuszną i naturalną, że świeżo na nowo do życia powołane ciało, mające obradować przez dłuższy czas, pragnie zająć się swoim regulaminem obrad, uporządkować go, jeżeli ten regulamin uporządkowania wymaga, i dlatego też nad zaproponowanemi przez B. B. W. R. poprawkami do tego regulaminu ściśle rzeczowo, a nie politycznie zastanawialiśmy się na Komisji Regulaminowej. Jestem w tem położeniu, że, jako przedstawiciel mniejszości tej komisji, mogę się pochwalić pewnemi sukcesami, osiągniętemi na tej komisji przez przyjęcie szeregu naszych uwag do wiadomości i przez uwzględnienie niektórych naszych poprawek. Niestety, nie wszystkie nasze poprawki zostały przyjęte i do uzasadnienia tych poprawek przedewszystkiem uważam za konieczne zabrać głos. Ale niech mi wolno będzie jednocześnie przebiec pokrótce również i te artykuły, które zostały przez uchwałę Komisji Regulaminowej zmienione.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-8.1" who="#SWoźnicki">Więc przedewszystkiem co do art. 1 zakomunikował nam p. referent, że art. 1 został w tem brzmieniu, jakie proponuje nam Komisja Regulaminowa, jednomyślnie uchwalony. Pragnę sprostować, że myśmy głosowali przeciw wprowadzeniu tej zmiany, która została wprowadzona. Głosowaliśmy przeciw z powodu, że sama zmiana nie wydaje nam się istotna, ale to znaczenie, które jest przywiązywane do tej zmiany, to znaczenie, które nadaje temu Blok Bezpartyjny jest dla nas nie do przyjęcia. Mianowicie Blok Bezpartyjny w pewnych enuncjacjach wypowiada się w ten sposób, że poseł, czy senator wybrany przez ludność, przez odpowiednią ilość obywateli, kiedy nie złożył jeszcze ślubowania, nie jest właściwie posłem czy senatorem. Były nawet pewne wypadki, gdy w drastyczny sposób odzwierciedliło się to w postępowaniu Rządu. My jesteśmy innego zdania pod tym względem, mianowicie że akt głosowania, jak w razie wyboru senatora kilkudziesięciu tysięcy ludności, jest aktem najważniejszym, bez którego wybór na senatora nie jest wcale do pomyślenia. To jest ten najważniejszy akt, a pełnię praw i uprawnień do wykonywania czynności tu w parlamencie daje dopiero ślubowanie. Senator jest już senatorem, kiedy został wybrany, natomiast dopiero po złożeniu ślubowania może głosować i przemawiać w Izbie. To potwierdza nawet ten regulamin, nad którym tu obradujemy, bo Panowie nie zmienili tu niektórych jego przepisów, które jednakże ten stan rzeczy potwierdzają. Np. art. 1 zaczyna się od słów: „Każdy senator winien list wierzytelny, wystawiony przez Okręgową lub Państwową Komisję Wyborczą, złożyć i t. d.”. Więc wtedy, kiedy posiada list wierzytelny, nazwany jest przez regulamin senatorem. Jeżeliby Panowie byli konsekwentni, to powinniby Panowie powiedzieć: „Każdy obywatel” albo „Każdy, kto został wybranym” ale jeżeli jest powiedziane „Każdy senator”, to znaczy, że kiedy posiada ten list wierzytelny, kiedy został wybrany, jest przez ten regulamin uważany za senatora, i to nie zostało zmienione. Wprawdzie w Sejmie słyszeliśmy argument, uwieńczony oklaskami 3/4 Izby, który przytoczył referent wniosku rządowego p. poseł Podoski, mianowicie, że na Państwowej Komisji Wyborczej obecnie było takie zdarzenie, że zgłoszona została lista państwowa, podpisana przez pięciu czy sześciu posłów, a jeden z członków Komisji Państwowej zakwestionował te podpisy posłów, twierdząc, że niektórzy z nich nie złożyli ślubowania i dlatego nie mieli prawa podpisywania listy, i wskutek tego ta lista została unieważniona. Na Państwowej Komisji Wyborczej byłem jednym z tych, którzy głosowali za unieważnieniem tej listy, właśnie na tej podstawie, że ci posłowie nie złożyli ślubowania, ale nigdy nie głosowałem na tej podstawie, że oni posłami nie byli. Oni byli wybrani, ich wybór był stwierdzony, kilka miesięcy zresztą przedtem, ale nie złożyli ślubowania i nie byli uprawnieni do wszystkich tych czynności, które spełniają posłowie. Więc np. gdyby tu w tej chwili na salę Senatu wszedł senator, który nie ślubował, głosowałbym za tem, żeby nie brał udziału w głosowaniu, albowiem on do tego nie ma prawa, nazywałbym go jednak senatorem i uważam, że jest senatorem według wyraźnego brzmienia nawet poprawionego przez Komisję Regulaminową regulaminu, póki nie zostaną skreślone te rzeczy, które to potwierdzają. Zresztą, gdybyśmy nawet tego w regulaminie nie stwierdzili, to jeszcze i w ordynacji wyborczej i nawet w Konstytucji znajdzie się potwierdzenie dla tego mojego stanowiska. Kiedy będzie wydana legitymacja senatorska senatorowi, czy natychmiast po złożeniu listu wierzytelnego, czy po akcie ślubowania, to już dla nas jest rzeczą podrzędną, dlatego, że do zamiany listu wierzytelnego na książeczkę legitymacyjną nie przywiązujemy wielkiej wagi. Z tem wiążą się jeszcze inne sprawy, o których tutaj p. senator Gross, zdaje się, obszerniej będzie mówił.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-8.2" who="#SWoźnicki">Przechodzę do art. 2. Tam jest pewna, różnica zdań między nami i jest zgłoszona poprawka nasza jako poprawka mniejszości. Chcę tę poprawkę tu przy art. 2 uzasadnić. Artykuł ten dotychczas brzmiał, jak następuje: „Mandat senatora wygasa w wypadkach, przewidzianych w art. 107, 111 i 114 Ordynacji Wyborczej do Sejmu. Wygaśnięcie mandatu stwierdza we wszystkich tych wypadkach Senat z zasady na wniosek Marszałka Senatu, a w wypadkach, przewidzianych w art. 111 ustęp 1 lit. 3, 5, 7, 8, 9, na wniosek Komisji Regulaminowej”. Tak było dotychczas. Otóż jakie to są te wypadki, w których na wniosek Komisji Regulaminowej, a nie na wniosek Marszałka Senatu ma być to stwierdzone przez Senat? Te wypadki są następujące:</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-8.3" who="#SWoźnicki">1) jeżeli senator utraci prawo wybieralności,</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-8.4" who="#SWoźnicki">2) jeżeli nie uczestniczy bez prawidłowego urlopu w 15 zkolei posiedzeniach Senatu,</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-8.5" who="#SWoźnicki">3) jeżeli obejmie płatne stanowisko, w służbie państwowej z wyjątkiem stanowiska Ministra, Podsekretarza Stanu i profesora wyższej uczelni,</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-8.6" who="#SWoźnicki">4) jeżeli przyjmie lub zatrzyma stanowisko odpowiedzialnego redaktora i:</u> | |
| 93 | + <u xml:id="u-8.7" who="#SWoźnicki">5) w razie zajścia wypadków, przewidzianych w art. 22 Ustawy Konstytucyjnej, t.zn. jeżeli utraci prawo, obieralności wskutek jakiegoś przestępstwa. Chodzi więc o to, że stwierdzanie tych wypadków jest bardzo często trudne i sporne. Senator ten, a nawet jego przyjaciele polityczni, czy ze względów politycznych czy innych, mogą twierdzić, że mandat jego nie wygasł. Marszałek Senatu w najlepszej zresztą wierze, może uważać, że mandat wygasł. Chodzi o to, ażeby pewne grono obradujące, zapoznane z ordynacją wyborczą i z Konstytucją i t. d., ten spór, który może powstać, rozstrzygnęło; rozstrzygnęło, albo przynajmniej wyraziło, w tym względzie swoją również miarodajną opinię i o to w tym wypadku chodzi.</u> | |
| 94 | + <u xml:id="u-8.8" who="#SWoźnicki">Niejednokrotnie Marszałek Senatu czy Marszałek Sejmu może być bardzo, skrępowany w postawieniu takiego wniosku i w zaproponowaniu Senatowi stwierdzenia, że mandat senatora wygasł. Może być takie wydarzenie np., że senator nie uczestniczył bez prawidłowego urlopu w czternastu, przypuśćmy, posiedzeniach Senatu, a na piętnaste posiedzenie Senatu prosi o urlop. Marszałek odmawia mu tego urlopu i stawia na następnem posiedzeniu kwestię, że mandat jego wygasł, bo ten senator nie wziął udziału w piętnastu posiedzeniach Senatu, On w tem piętnastem posiedzeniu nie wziął udziału, przypuśćmy, dlatego, że był chory. Nie chcę tu insynuować i złej woli przewidywać, albo czegoś podobnego, ale może być takie wydarzenie, przeciwnik polityczny albo coś podobnego, i w ten sposób można będzie się go pozbyć.</u> | |
| 95 | + <u xml:id="u-8.9" who="#SWoźnicki">Otóż wszelkie regulaminy zabezpieczają prawa i jednostki i mniejszości przed wszelką tego rodzaju samowolą. Marszałek może w tym wypadku być stroną. Panowie powiadają, że jeżeli Marszałek będzie miał wątpliwości, czy taka kwestia zachodzi, może odwołać się do Komisji Regulaminowej. Otóż twierdzę, że Marszałek w tym wypadku nie będzie miał wątpliwości. On będzie przekonany i będzie chciał, żeby ten senator był pozbawiony mandatu i postawi tak kwestię. Może wtedy powstać nieporozumienie między częścią Izby a Marszałkiem. Kto, to, nieporozumienie rozstrzygnie? Jakaś większość. A jeżeli ta większość stanie nie po stronie Marszałka, lecz po stronie tego, kto ma być z Izby usunięty? Mojem zdaniem, może się to skończyć pewnego, rodzaju wnioskiem o votum nieufności dla Marszałka, rzecz całkiem niepotrzebna. Jeżeli Marszałek wobec takiego wypadku, trudnego do stwierdzenia, obowiązany jest do zasięgnięcia opinii Komisji Regulaminowej, jeżeli ta opinia Komisji Regulaminowej pójdzie w tym kierunku, że w tym wypadku nie zachodzi fakt wygaśnięcia mandatu, w takim razie Marszałek z wnioskiem do Senatu o stwierdzenie tego wygaśnięcia mandatu nie wystąpi i nie będzie tego nieporozumienia, o którem mówiłem.</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-8.10" who="#SWoźnicki">Następnie np. jakże trudno stwierdzić, czy poseł względnie senator, przyjął płatne stanowisko w służbie państwowej. Mogą być np. jakieś zajęcia doraźne, do których Rząd zaprasza posła, czy senatora i za stracony czas płaci mu doraźnie, płaci czy diety, czy cośkolwiek. Pewna część Izby albo Marszałek po odpowiedniem doniesieniu może uznać to za przyjęcie płatnego stanowiska w służbie państwowej. Myśmy mieli np. specjalistów od spraw zagranicznych, którzy byli delegowani czy na posiedzenia do Genewy, czy coś podobnego, otrzymywali diety, otrzymywali zwrot kosztów podróży. Przy pewnej złośliwości można powiedzieć, że jest to przyjęcie płatnego stanowiska w służbie państwowej i możnaby postawić wniosek o wykluczenie senatora z Izby dlatego, że się uzależnił od Rządu, a on od Rządu uzależniony być nie, może.</u> | |
| 97 | + <u xml:id="u-8.11" who="#SWoźnicki">Te wypadki są bardzo trudne do stwierdzenia i zdaje mi się, że Komisja Regulaminowa miałaby w tej sprawie dużo do powiedzenia. To, co mówię, nie jest bynajmniej wyrazem jakiejś nieufności do władz parlamentu, ale to musi znaleźć wyraz w regulaminie, a chodzi o to, ażeby to, co jest w regulaminie, nie robiło wrażenia rzeczy nieobmyślonej.</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-8.12" who="#SWoźnicki">Następnie te wszystkie poprawki, które odnoszą się do art. 8, 12, 15 i t. d., niewątpliwie porządkują ten regulamin, usuwają rzeczy albo zbędne, albo takie, które weszły do regulaminu przecz niedopatrzenie, i są całkowicie słuszne. Jednak do art. 21 zgłoszone są poprawki, co, do których p. referent oświadczył, że były jednogłośnie przyjęte. Muszę tu znowu sprostować, że głosowaliśmy przeciw tym poprawkom. uważając np, poprawkę a) za niepotrzebną. Jeżeli wniosek jest zgłoszony, proszę Panów, do laski marszałkowskiej, wtedy staje się wnioskiem, kiedy Marszałek uwiadomił Izbę, że został zgłoszony i taka praktyka była dotychczas. Jeżeli Marszałek tej enucjacji nie uczynił, to wniosek wniesiony nie był, nikt nie miał możności ani chęci powoływać się na ten wniosek jako, na urzędową część protokółu senackiego. Wprawdzie powiadają niektórzy senatorowie, na komisji przynajmniej tak mówiono, że wnioski jeszcze przedtem, nim zostały zgłoszone do Izby, były drukowane w pismach jako wnioski senatorskie czy poselskie. Tego, nie unikniemy, chyba że taki wniosek skonfiskuje cenzura, ale ten wniosek przed zgłoszeniem każde pismo może podać. Tak samo, każde pismo ma prawo podać, że wniosek taki ma być zgłoszony czy został zgłoszony i jeżeli tego wniosku nie skonfiskuje cenzura, to może być szereg takich wniosków, jak najrozmaitsze zjawiają się wiadomości w prasie, których prostowanie jest rzeczą prawie niemożliwą. Więc uważam, dodawanie tych słów: „po zakomunikowaniu Izbie przez Marszałka, ich złożeniu” za rzecz niepotrzebną, one stwierdzą tylko istniejący stan rzeczy, ale mojem zdaniem, jest to obarczanie regulaminu nieistotnemi postanowieniami. Natomiast co do tego, ustępu, że „Marszałek Senatu może skreślić z protokółu i stenogramu zwroty, zawierające treść sprzeczną z obowiązkiem wierności' dla Rzeczypospolitej Polskiej, określonym w art. 89 Konstytucji”, to, stwierdzam, że w art. 89 Konstytucji też jest to bardzie luźno powiedziane i niewiadomo, co jest sprzeczne z tem pojęciem wierności dla Rzeczypospolitej Polskiej. Dopiero, jeżelibyśmy powiedzieli, że może skreślić takie zwroty, które są sprzeczne z ustawami, z artykułami takiej a takiej to ustawy, ale n.e z art. 89 Konstytucji, który dopiero przez opracowanie szczegółowych ustaw, opartych na Konstytucji, nabierze pewnego znaczenia, mojem zdaniem, nie daje to nic, daje natomiast całkowitą dowolność p. Marszałkowi w skreślaniu takich zwrotów, które on będzie uważał za niewłaściwe. Jeżeli Panowie do tego dążą, to jest rzeczą większości to uchwalić, ale sama treść, która tu zestala zgłoszona, nic nie mówi i nie ogranicza, ani nie upoważnia Marszałka do jakichkolwiek w tym względzie na prawie opartych działań.</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-8.13" who="#SWoźnicki">„Protokół i stenogram są wyłącznem stwierdzeniem przebiegu obrad w Senacie”. No tak one mogą być wyłącznem stwierdzeniem, ale nie wiem do czego to powiedzenie prowadzi, jakie ma znaczenie, co ono daje komukolwiek, że to jest wyłączne stwierdzenie. Mnie się zdaje jednak, że publiczność, która w Senacie rzadziej, w Sejmie bardzo często tłumnie słucha obrad, również stwierdza w sposób całkowicie autentyczny, jak wygląda to dane posiedzenie Senatu, czy Sejmu. I to stwierdzenie tej publiczności jest często bardziej zgodne z prawdą, niż to stwierdzenie, które znajdziemy w protokóle czy stenogramie, zwłaszcza, jeżeli z całą łatwością można będzie protokół, czy stenogram poprawiać; ono będzie zgodniejsze z prawdą, bo istotnie będzie prawdziwe, a to, co będzie poprawione w stenogramie, to będzie formalnie tylko zgodne z prawdą, ale nieprawdziwe. Mojem zdaniem, zamieszczeniem tego w regulaminie może Panowie chcą osiągnąć ten cel, ażeby później cenzura, czy ktokolwiek mógł się na to powoływać i by tylko zgodne co do Litery z protokółem i stenogramem sprawozdanie w prasie mogły się ukazywać. Jest to cel, którego my popierać nie zamierzamy.</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-8.14" who="#SWoźnicki">Jest także poprawka nasza do art. 24. W tym art. 24 powiedziano, że porządek dzienny obrad Senatu może być zmieniony albo że może być uchwalony jakiś wniosek bez uprzedniego wydrukowania, to znaczy, że Senat może być do pewnego stopnia w pewnych warunkach zaskoczony jakąś nową malaria, do której rozstrzygania senatorowie nie są przygotowani przez rozdane im druk, przez zapoznanie się dokładne z treścią tych wniosków, które są postawione na porządku dziennym. Art. 24 daje pewne uprawnienia większości parlamentu i p. Marszałkowi na to, żeby takie sprawy były postawione na porządku dziennym, jeżeli są istotnie pilne, ale według trzeciej części tego artykułu można to zrobić wtedy, jeżeli nie sprzeciwi się temu przynajmniej 7 senatorów. Jeżeli ten sprzeciw nastąpi, sprawa na porządku dziennym obrad postawiona być nie może. Otóż Panowie pragną podwyższyć tę cyfrę 7 na 15. Jako należący do mniejszości, musimy się temu przeciwstawić. Uważamy tę cyfrę zresztą za wystarczającą. 7 senatorów również nie będzie lekkomyślnie protestować przeciw postawieniu na porządku dziennym istotnie ważnej sprawy, ale jeżeli 7 senatorów będzie uważało za konieczne zgłoszenie tego protestu, to mnie się zdaje, przedłużenie, odłożenie sprawy nawet istotnie ważnej i pilnej o jeden dzień Państwu tak dalece nie zaszkodzi, jak to, że sprawa bez należytego rozpatrzenia, zapoznania się z nią przez Senat zostanie zadecydowana w sposób nagły i nieprzygotowany.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-8.15" who="#SWoźnicki">Następnie chciałbym zwrócić uwagę na art. 34. Tam podwyższyli już Panowie, bez naszej oczywiście aprobaty, liczbę senatorów, którzy mają podpisać wniosek, z 5 na 8. Utrudnia się małym ugrupowaniom senatorskim stawanie wniosków. Nie wątpię, że to będzie przyjęte. Jeżeli to mogłoby mieć pewne usprawiedliwienie, żeby wnioski nie były zgłaszane zbyt lekkomyślnie, to wymaganie, żeby poprawki wniesione podczas obrad w Izbie były podpisane przez czterech, ogromne utrudnia obrady. Nawet bardziej liczne ciała pozwalają członkom na to, żeby w swoich przemówieniach uzasadniali i zgłaszali nowe wnioski. Wnioski te są poddawane pod głosowanie i honorowane jako prawidłowo zgłoszone. Panowie wymagają, żeby poprawki były podpisane jednak przez czterech senatorów, Mojem zdaniem, pierwsza część tej poprawki, która wymaga, ażeby poprawki w parlamencie zgłaszane były na piśmie, jest słuszna. Mianowicie pierwsza część mówi: „Poprawki do wniosku zgłaszane w czasie rozpraw winny być składane na piśmie”. Będziemy proponowali oddzielne głosowanie tej części, za którą się oświadczymy, natomiast będziemy głosować przeciw drugiej części, która mówi, że muszą być podpisane przez 4 senatorów. Będziemy za pozostawieniem dotychczasowego trybu, przy którym każdy senator miał prawo zabrać głos, zgłosić poprawkę i domagać się jej przegłosowania. Sprzeciwimy się podwyższeniu liczby 15 senatorów na 20 przy domaganiu się imiennego głosowania. Sprzeciwimy się chociażby z tego powodu, że w Senacie nigdy to prawo nie było nadużyte. Nie było tak wiele imiennych głosowań, ażeby zbyt obciążały czas Izby. O ile mogłem zaobserwować dotychczas życie Senatu, to postępowanie to nie było dla Senatu uciążliwem. O ile można, mówić, że niejednokrotnie wpływały abstrakcyjne wnioski o imienne głosowanie w Sejmie i utrudniały przeprowadzenie najrozmaitszych spraw, z czego zresztą korzystali przedstawiciele obecnej większości, a wówczas mniejszości, bardzo skwapliwe korzystali, to jednak w Senacie tego nie nadużywano. Nie jest więc istotnie potrzebne.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-8.16" who="#SWoźnicki">Do art. 54 zgłosiłem poprawkę mniejszości. Jest tu mianowicie powiedziane, że p. Marszałek może nie przyjąć, nie załatwić, nie ogłosić interpelacji, jeżeli uważa, że niektóre wyrażenia, czy też całe określenia nie są odpowiednie, nie odpowiadają powadze Senatu. „Marszałek ma prawo żądania od interpelantów usunięcia z interpelacji wyrazów, nie odpowiadających powadze Senatu i w tym celu może ogłoszenie interpelacji odłożyć aż do wprowadzenia przez interpelantów odpowiednich zmian”. A jeżeli interpelanci uważaliby, że zwroty przez nich użyte, nie obrażają powagi Senatu, to wtedy wynika konflikt między Marszałkiem Senatu a interpelantami, których w danym wypadku jest przynajmniej ośmiu, bo Panowie wymagają, aby ośmiu senatorów podpisywało interpelację. Jest to poważna liczba senatorów; jeżeli to nie obraża godności Izby, to mojem zdaniem powinien być ktoś, kto ten spór rozstrzyga. W poprzednim regulaminie, t. zn. w regulaminie, który dotychczas obowiązuje, jest powiedziane, że „jeżeli Marszałek ma wątpliwości, czy interpelacja może być przyjęta, przekazuje ją Komisji Regulaminowej tło rozpatrzenia. Komisja ta winna sprawę rozpatrzeć tło najbliższego plenarnego posiedzenia. Ma ona prawo większością 3/4 głosów obecnych członków uznać interpelację za niedopuszczalną”. To samo postanowienie pragnę zachować i na przyszłość, t. zn., żeby była ta instancja, która w danym wypadku rozstrzygnie spór, jaki zajdzie co najmniej pomiędzy 8 senatorami i Marszałkiem. I nie uważam, ażeby to postanowienie regulaminu w czemkolwiek uchybiało Marszałkowi, a niejednokrotnie ułatwi rozstrzygniecie niepotrzebnego i mogącego się przeciągnąć w nieskończoność sporu pomiędzy pewną ilością senatorów a Marszałkiem Izby. Dlatego tylko, przeredagowawszy to postanowienie i dostosowawszy do tego artykułu w tem brzmieniu, jak został przyjęty przez większość komisji, proszę o przyjęcie tej mojej poprawki.</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-8.17" who="#SWoźnicki">Do art. 55 zaproponowałem poprawkę również odrzuconą przez większość komisji. Nie jest to właściwie poprawka, lecz zakończenie tego 55 artykułu. Proponuję brzmienie następujące: „Zamknięcie sesji senackiej nie zwalnia Rządu od obowiązku udzielenia w terminie sześciotygodniowym odpowiedzi na interpelacje, zgłoszone w trybie przepisanym w art. 54 niniejszego regulaminu”. O co chodzi? Chodzi o to, że Konstytucja daje prawo posłom i senatorom zgłaszania w pewnych określonych przez regulamin warunkach zapytań, interpelacyj do Rządu i powiada, że Rząd obowiązany jest w ciągu 6 tygodni na interpelację taką odpowiedzieć. Wprawdzie utarł się już zwyczaj, że Rząd bardzo często po sześciu tygodniach odpowiada, że nie mając możności dokładnego zbadania sprawy w ciągu tych sześciu tygodni, nie może udzielić odpowiedzi i udzieli odpowiedzi później — nawet odpowiednie druki odpowiedzi w Prezydium Rady Ministrów już były wydrukowane i na bardzo liczne interpelacje następowały bardzo liczne odpowiedzi. Było to nadużywaniem prawa interpelacji. Godzimy się zupełnie z tem, że interpelacje zgłaszane setkami mogą się spotkać z tego rodzaju potraktowaniem ze strony Rządu. Ale jeżeli w tym regulaminie i w regulaminie sejmowym utrudnia się zgłaszanie interpelacji, jeżeli się podda je cenzurze Marszałka, czy względnie Komisji Regulaminowej te interpelacje, jeżeli mają one być istotne czemś poważnem, to uważam, że zgodnie z Konstytucją powinny być również traktowane przez Rząd. Sześć tygodni, to jest sześć tygodni, ale jeżeli jest odroczenie sesji, to jednak odpowiedź na interpelację w ciągu sześciu tygodni na ręce Marszałka wpłynąć powinna, a Marszałek tę odpowiedź komunikuje interpelantom. Jeżeli zaś interpelanci z odpowiedzi nie są zadowoleni, to mogą później po wznowieniu sesji zażądać otwarcia dyskusji nad tą interpelacją w sposób przez regulamin przepisany i, mojem zdaniem, jeżeli utrudniamy zgłaszanie interpelacyj, jeżeli robimy je bardziej poważnemi, to z drugiej strony domagajmy się poważnego traktowania tych interpelacyj. To, co obecnie było zrobione, że Rząd jednostronnie powiedział: nie odpowiada się na interpelacje wtedy, kiedy sesja jest zamknięta i wszystkie interpelacje spadają zupełnie do kosza, to jest rzecz na którą Konstytucja nie pozwala, a nam na nią nie wolno się zgodzić właśnie dlatego.</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-8.18" who="#SWoźnicki">Dalsze poprawki nie nastręczają specjalnych uwag, przeważnie będziemy za niemi głosować. Muszę jednakże zwrócić jeszcze uwagę na poprawkę, przeciw której oświadczamy się nie ze względu na istotę rzeczy, ale ze względu na to, że w naszem przekonaniu załatwiona jest ona inaczej przez Konstytucję, niż Panowie w intencjach swoich chcieliby mieć ją załatwioną. Chodzi mianowicie o diety Marszałka Senatu i wicemarszałków, którzy według dotychczasowego brzmienia regulaminu pobierali je nawet w tym czasie, kiedy Senat był rozwiązany, a kiedy oni na mocy postanowienia Konstytucji urzędowali, zatrzymywali swoje mandaty, ale ponieważ mandaty te wynikają z tego, że nie może być marszałkiem czy wicemarszałkiem nie poseł, oparte są na tych mandatach poselskich ozy senatorskich i skutkiem tego to wszystko, co jest przywiązane do mandatów poselskich czy senatorskich przysługuje wszystkim marszałkom i wicemarszałkom, w tym czasie, kiedy na mocy Konstytucji urzędują, a więc diety się wtedy należą.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-8.19" who="#SWoźnicki">Jesteśmy tego zdania, że Konstytucja przepisuje to całkowicie wyraźnie w art. 28: „Sejm wybiera ze swego grona” — to znaczy grona posłów — Marszałka i jego zastępców, sekretarzy i komisje. Mandaty Marszałka i jego zastępców trwają po rozwiązaniu Sejmu aż do ukonstytuowania się nowego Sejmu”; Nie powiedziane jest nawet, że mandat tylko mandaty, to znaczy, że te mandaty, na których oparte jest urzędowanie marszałków i wicemarszałków, trwają. Jeżeli mandaty trwają to trwają i wszystkie uprawnienia z tem związane. Trwa obowiązek płacenia im za sprawowanie tych obowiązków, które mogą być uciążliwe, albo nieuciążliwe, musi trwać jednak obowiązek wypłacania przywiązanych do tego diet. Może ktoś nie przyjąć, może się zrzec, może dać na cel dobroczynny, ale to im się należy. A nawet w pewnych wypadkach zastrzegane bywa, że senator i poseł nie ma prawa zrzec się diet.</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-8.20" who="#SWoźnicki">Jeżeli chodzi o usankcjonowanie pewnego precedensu, jaki był, że nie wypłacono naprzykład w czasie ostatniej przerwy marszałkowi i wicemarszałkom należących się im diet i chodzi o sankcjonowanie tego tu przez skreślenie tego w regulaminie, to Panowie tego nie sankcjonują jednak, bo to przewidziane jest w Konstytucji, więc im się to w dalszym ciągu będzie należało. Senator Perzyński powiedział, że nie można wprowadzać do regulaminu tego, co jest powiedziane gdzie indziej. Owszem, ustawa szczegółowa, a w tym wypadku ustawą szczegółową jest regulamin, może bardzo często rozszerzać, albo też wykluczać pewne ogólne postanowienia, zawarte w ustawę ramowej, jaką jest Konstytucją.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-8.21" who="#komentarz">(Głos: To nie jest ustawa.)</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-8.22" who="#SWoźnicki">Regulamin, to jest tak samo ustawa. Dla nas to jest ustawa i ona nas obowiązuje. W każdym razie ta sprawa nie załatwia tamtej sprawy, nie rozstrzyga tego sporu, który powstał, czy marszałkowi i wicemarszałkom należą się diety. Ja osobiście znalazłbym się również w drażliwem położeniu, bo przy poprzedniej przerwie, jako wicemarszałek Senatu, brałem te pobory i Rząd, t. zw. Marszałka Piłsudskiego, nam, to znaczy po. marszałkom Bojce, Trąmpczyńskiemu i innym wypłacał te diety. Teraz musielibyśmy być pociągnięci do zwrotu ich, gdyby to prawo zawsze jednakowo i z pewną konsekwencją obowiązywało. Jednak nikt tego zwrotu nie zażądał, a tym się nie płaciło, więc nie ma stałości ten przepis, ten pogląd na tę sprawę, mojem zdaniem, nie może być dwóch zdań co do tego, że Konstytucja te diety najwyraźniej Marszałkowi przyznała, one mu się należą i przez skreślenie w regulaminie sprawy tej w jakikolwiek sposób nie załatwimy. Można to tylko załatwić przez zmianę Konstytucji.</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-8.23" who="#SWoźnicki">Chciałbym zwrócić uwagę, że w tym samym regulaminie jest jeszcze cały szereg postanowień, które będzie można ulepszyć dopiero wtedy, kiedy zajmiemy się całkowicie zmianą ustroju. A gdybyśmy nie obradowali nad zmianą tego regulaminu z tym nieusprawiedliwionym pośpiechem, z jakim się to teraz robiło — mojem zdaniem całkiem nieusprawiedliwionym pośpiechem, to niewątpliwie jeszcze w tym regulaminie znaleźlibyśmy szereg takich postanowień, co do których zgodzilibyśmy się wszyscy, że zmienić te rzeczy albo uporządkować trzeba. Ja widzę ich wiele. Zwrócę uwagę choćby na to, że np. co do otwarcia kadencji parlamentu jest przepis, że z pomiędzy trzech najstarszych posłów, względnie senatorów, jeden jest wybierany przez p. Prezydenta Rzeczypospolitej jako ten, który ma otworzyć sesję, przepis, który czasem okazuje się niewygodny, bo jednemu na skutek starości, drugiemu, czy ja wiem z jakiej przyczyny — nie można powierzyć otwarcia i otwiera, sesję ten czwarty. Przepis niewygodny, więc trzeba byłoby zastanowić się, czy nie lepiej powiedzieć: jeden z najstarszych. Ja tego nie proponuję, ale życie pokazało, że mogą być pewnie trudności. W tym wypadku lepiej te trudności usunąć, niż łamać wyraźne postanowienia prawne.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-8.24" who="#SWoźnicki">Panowie twierdzą, że pragną uzgodnić regulamin Senatu z regulaminem Sejmu. Nie dopatrzyli Panowie jednej zasadniczej rzeczy, która może być dla, niektórych z nas dość kłopotliwa. Dla mnie najmniej, dlatego, że jestem w tych warunkach, że nie robi mi trudności przybycie na każde posiedzenie, jestem blisko, ale niektórzy z pp. senatorów mogą mieć trudności w przybyciu na każde posiedzenie i muszą to już usprawiedliwiać albo uzyskać formalny urlop, kiedy w Sejmie co drugie posiedzenie obciąża posła odpowiedzialnością za nieprzybycie. I to jest nieuzgodnione. Bardzo być może, że chwalebnie wygląda ta gorliwość nasza, że chcemy być obecni na każdem posiedzeniu i poddajemy się rygorom za nieobecność, ale może okazać się to niewygodnem. Zresztą wygodne, niewygodne, nie o to chodzi, ale jeżeli nasz regulamin ma być uzgodniony z regulaminem Sejmu, to tu jest luka.</u> | |
| 89 | 111 | </div> |
| 90 | 112 | <div xml:id="div-9"> |
| 91 | - <u xml:id="u-9.0" who="#SWoznicki">Wysoka Izbo! Uważam za rzecz całkowicie słuszną i naturalną, że świeżo na nowo do życia powołane ciało, mające obradować przez dłuższy czas, pragnie za,ąć się swoim regulaminem obrad, uporządkować go, jeżeli ten regulamin uporządkowania wymaga, i dlatego też nad zaproponowanemi przez B. B. W. R. poprawkami do tego regulaminu ściśle rzeczowo, a nie politycznie zastanawialiśmy się na Komisji Regulaminowej. Jestem w tem położeniu, że, jako przedstawiciel mniejszości tej komisji, mogę się pochwalić pewnemi sukcesami, osiągniętemi na tej komisji przez przyjęcie szeregu naszych uwag do wiadomości i przez uwzględnienie niektórych naszych poprawek. Niestety, nie wszystkie nasze poprawki zostały przyjęte i do uzasadnienia tych poprawek przedewszystkiem uważam za konieczne zabrać głos. Ale niech mi wolno będzie jednocześnie przebiec pokrótce również i te artykuły, które zostały przez uchwałę Komisji Regulaminowej zmienione.</u> | |
| 92 | - <u xml:id="u-9.1" who="#SWoznicki">Więc przedewszystkiem co do art. 1 zakomunikował nam p. referent, że art. 1 został w tem brzmieniu, jakie proponuje nam Komisja Regulaminowa, jednomyślnie uchwalony. Pragnę sprostować, że myśmy głosowali przeciw wprowadzeniu tej zmiany, która została wprowadzona. Głosowaliśmy przeciw z powodu, że sama zmiana nie wydaje nam się istotna, ale to znaczenie, które jest przywiązywane do tej zmiany, to znaczenie, które nadaje temu Blok Bezpartyjny jest dla nas nie do przyjęcia. Mianowicie Blok Bezpartyjny w pewnych enuncjacjach wypowiada się w ten sposób, że poseł, czy senator wybrany przez ludność, przez odpowiednią ilość obywateli, kiedy nie złożył jeszcze ślubowania, nie jest właściwie posłem czy senatorem. Były nawet pewne wypadki, gdy w drastyczny sposób odzwierciedliło się to w postępowaniu Rządu. My jesteśmy innego zdania pod tym względem, mianowicie że akt głosowania, jak w razie wyboru senatora kilkudziesięciu tysięcy ludności, jest aktem najważniejszym, bez którego wybór na senatora nie jest wcale do pomyślenia. To jest ten najważniejszy akt, a pełnię praw i uprawnień do wykonywania czynności tu w parlamencie daje dopiero ślubowanie. Senator jest już senatorem, kiedy został wybrany, natomiast dopiero po złożeniu ślubowania może głosować i przemawiać w Izbie. To potwierdza nawet ten regulamin, nad którym tu obradujemy, bo Panowie nie zmienili tu niektórych jego przepisów, które jednakże ten stan rzeczy potwierdzają. Np. art. 1 zaczyna się od słów: — „Każdy senator winien list wierzytelny, wystawiony przez Okręgową lub Państwową Komisję Wyborczą, złożyć i t. d.”. Więc wtedy, kiedy posiada list wierzytelny, nazwany jest przez regulamin senatorem. Jeżeliby Panowie byli konsekwentni, to powinniby Panowie powiedzieć: — „Każdy obywatel'' albo — „Każdy, kto został wybranym” ale jeżeli jest powiedziane — „Każdy senator”, to znaczy, że kiedy posiada ten list wierzytelny, kiedy został wybrany, jest przez ten regulamin uważany za senatora, i to nie zostało zmienione. Wprawdzie w Sejmie słyszeliśmy argument, uwieńczony oklaskami 3/4 Izby, który przytoczył referent wniosku rządowego p. poseł Podoski, mianowicie, że na Państwowej Komisji Wyborczej obecnie było takie zdarzenie, że zgłoszona została lista państwowa, podpisana przez pięciu czy sześciu posłów, a jeden z członków Komisji Państwowej zakwestionował te podpisy posłów, twierdząc, że niektórzy z nich nie złożyli ślubowania i dlatego nie mieli prawa podpisywania listy, i wskutek tego ta lista została unieważniona. Na Państwowej Komisji Wyborczej byłem jednym z tych, którzy głosowali za unieważnieniem tej listy, właśnie na tej podstawie, że ci posłowie nie złożyli ślubowania, ale nigdy nie głosowałem na tej podstawie, że oni posłami nie byli. Oni byli wybrani, ich wybór był stwierdzony, kilka miesięcy zresztą przedtem, ale nie złożyli ślubowania i nie byli uprawnieni do wszystkich tych czynności, które spełniają posłowie. Więc np. gdyby tu w tej chwili na salę Senatu wszedł senator, który nie ślubował, głosowałbym za tem, żeby nie brał udziału w głosowaniu, albowiem on do tego nie ma prawa, nazywałbym go jednak senatorem i uważam, że jest senatorem według wyraźnego brzmienia nawet poprawionego przez Komisję Regulaminową regulaminu, póki nie zostaną skreślone te rzeczy, które to potwierdzają. Zresztą, gdybyśmy nawet tego w regulaminie nie stwierdzili, to jeszcze i w ordynacji wyborczej i nawet w Konstytucji znajdzie się potwierdzenie dla tego mojego stanowiska. Kiedy będzie wydana legitymacja senatorska senatorowi, czy natychmiast po złożeniu listu wierzytelnego, czy po akcie ślubowania, to już dla nas jest rzeczą podrzędną, dlatego, że do zamiany listu wierzytelnego na książeczkę legitymacyjną nie przywiązujemy wielkiej wagi. Z tem wiążą się jeszcze inne sprawy, o których tutaj p. senator Gross, zdaje się, obszerniej będzie mówił.</u> | |
| 93 | - <u xml:id="u-9.2" who="#SWoznicki">Przechodzę do art. 2. Tam jest pewna, różnica zdań między nami i jest zgłoszona poprawka nasza jako poprawka mniejszości. Chcę tę poprawkę tu przy art. 2 uzasadnić. Artykuł ten dotychczas brzmiał, jak następuje: „Mandat senatora wygasa w wypadkach, przewidzianych w art. 107, 111 i 114 Ordynacji Wyborczej do Sejmu. Wygaśnięcie mandatu stwierdza we wszystkich tych wypadkach Senat z zasady na wniosek Marszałka Senatu, a w wypadkach, przewidzianych w art. 111 ustęp 1 lit. 3, 5, 7, 8, 9, — na wniosek Komisji Regulaminowej”. Tak było dotychczas. Otóż jakie to są te wypadki, w których na wniosek Komisji Regulaminowej, a nie na wniosek Marszałka Senatu ma być to stwierdzone przez Senat? Te wypadki są następujące: 1) jeżeli senator utraci prawo wybieralności, 2) jeżeli nie uczestniczy bez prawidłowego urlopu w 15 skolei posiedzeniach Senatu, 3) jeżeli obejmie płatne stanowisko, w służbie państwowej z wyjątkiem stanowiska Ministra, Podsekretarza Stanu i profesora wyższej uczelni, 4) jeżeli przyjmie lub zatrzyma stanowisko odpowiedzialnego redaktora i 5) w razie zajścia wypadków, przewidzianych w art. 22 Ustawy Konstytucyjnej, t.zn. jeżeli utraci prawo, obieralności wskutek jakiegoś przestępstwa. Chodzi więc o to, że stwierdzanie tych wypadków jest bardzo często trudne i sporne. Senator ten, a nawet jego przyjaciele polityczni, czy ze względów politycznych czy innych, mogą twierdzić, że mandat jego nie wygasł. Marszałek Senatu w najlepszej zresztą wierze, może uważać, że mandat wygasł. Chodzi o to, ażeby pewne grono obradujące, zapoznane z ordynacją wyborczą i z Konstytucją i t. d., ten spór, który może powstać, rozstrzygnęło; rozstrzygnęło, albo przynajmniej wyraziło, w tym względzie swoją również miarodajną opinię i o to w tym wypadku chodzi.</u> | |
| 94 | - <u xml:id="u-9.3" who="#SWoznicki">Niejednokrotnie Marszałek Senatu czy Marszałek Sejmu może być bardzo, skrępowany w postawieniu takiego wniosku i w zaproponowaniu Senatowi stwierdzenia, że mandat senatora wygasł. Może być takie wydarzenie np., że senator nie uczestniczył bez prawidłowego urlopu w czternastu, przypuśćmy, posiedzeniach Senatu, a na piętnaste posiedzenie Senatu prosi o urlop. Marszałek odmawia mu tego urlopu i stawia na następnem posiedzeniu kwestię, że mandat jego wygasł, bo ten senator nie wziął udziału w piętnastu posiedzeniach Senatu, On w tem piętnastem posiedzeniu nie wziął udziału, przypuśćmy, dlatego, że był chory. Nie chcę tu insynuować i złej woli przewidywać, albo czegoś podobnego, ale może być takie wydarzenie, przeciwnik polityczny albo coś podobnego, i w ten sposób można będzie się go pozbyć.</u> | |
| 95 | - <u xml:id="u-9.4" who="#SWoznicki">Otóż wszelkie regulaminy zabezpieczają prawa i jednostki i mniejszości przed wszelką tego rodzaju samowolą. Marszałek może w tym wypadku być stroną. Panowie powiadają, że jeżeli Marszałek będzie miał wątpliwości, czy taka kwestia zachodzi, może odwołać się do Komisji Regulaminowej. Otóż twierdzę, że Marszałek w tym wypadku nie będzie miał wątpliwości. On będzie przekonany i będzie chciał, żeby ten senator był pozbawiony mandatu i postawi tak kwestię. Może wtedy powstać nieporozumienie między częścią Izby a Marszałkiem. Kto, to, nieporozumienie rozstrzygnie? Jakaś większość. A jeżeli ta większość stanie nie po stronie Marszałka, lecz po stronie tego, kto ma być z Izby usunięty? Mojem zdaniem, może się to skończyć pewnego, rodzaju wnioskiem o votum nieufności dla Marszałka, rzecz całkiem niepotrzebna. Jeżeli Marszałek wobec takiego wypadku, trudnego do stwierdzenia, obowiązany jest do zasięgnięcia opinii Komisji Regulaminowej, jeżeli ta opinia Komisji Regulaminowej pójdzie w tym kierunku, że w tym wypadku nie zachodzi fakt wygaśnięcia mandatu, w takim razie Marszalek z wnioskiem do Senatu o stwierdzenie tego wygaśnięcia mandatu nie wystąpi i nie będzie tego nieporozumienia, o którem mówiłem.</u> | |
| 96 | - <u xml:id="u-9.5" who="#SWoznicki">Następnie np. jakże trudno stwierdzić, czy poseł względnie senator, przyjął płatne stanowisko w służbie państwowej. Mogą być np. jakieś zajęcia doraźne, do których Rząd zaprasza posła, czy senatora i za stracony czas płaci mu doraźnie, płaci czy diety, czy cośkolwiek. Pewna część Izby albo Marszałek po odpowiedniem doniesieniu może uznać to za przyjęcie płatnego stanowiska w służbie państwowej. Myśmy mieli np. specjalistów od spraw zagranicznych, którzy byli delegowani czy na posiedzenia do Genewy, czy coś podobnego, otrzymywali diety, otrzymywali zwrot kosztów podróży. Przy pewnej złośliwości można powiedzieć, że jest to przyjęcie płatnego stanowiska w służbie państwowej i możnaby postawić wniosek o wykluczenie senatora z Izby dlatego, że się uzależnił od Rządu, a on od Rządu uzależniony być nie, może.</u> | |
| 97 | - <u xml:id="u-9.6" who="#SWoznicki">Te wypadki są bardzo trudne do stwierdzenia i zdaje mi się, że Komisja Regulaminowa miałaby w tej sprawie dużo do powiedzenia. To, co mówię, nie jest bynajmniej wyrazem jakiejś nieufności do władz parlamentu, ale to musi znaleźć wyraz w regulaminie, a chodzi o to, ażeby to, co jest w regulaminie, nie robiło wrażenia rzeczy nieobmyślonej.</u> | |
| 98 | - <u xml:id="u-9.7" who="#SWoznicki">Następnie te wszystkie poprawki, które odnoszą się do art. 8, 12, 15 i t. d., niewątpliwie porządkują ten regulamin, usuwają rzeczy albo zbędne, albo takie, które weszły do regulaminu przecz niedopatrzenie, i są całkowicie słuszne. Jednak do art. 21 zgłoszone są poprawki, co, do których p. referent oświadczył, że były jednogłośnie przyjęte. Muszę tu znowu sprostować, że głosowaliśmy przeciw tym poprawkom. uważając np, poprawkę a) za niepotrzebną. Jeżeli wniosek jest zgłoszony, proszę Panów, do laski marszałkowskiej, wtedy staje się wnioskiem, kiedy Marszałek uwiadomił Izbę, że został zgłoszony i taka praktyka była dotychczas. Jeżeli Marszałek tej enucjacji nie uczynił, to wniosek wniesiony nie był, nikt nie miał możności ani chęci powoływać się na ten wniosek jako, na urzędową część protokółu senackiego. Wprawdzie powiadają niektórzy senatorowie, na komisji przynajmniej tak mówiono, że wnioski jeszcze przedtem, nim zostały zgłoszone do Izby, były drukowane w pismach jako wnioski senatorskie czy poselskie. Tego, nie unikniemy, chyba że taki wniosek skonfiskuje cenzura, ale ten wniosek przed zgłoszeniem każde pismo może podać. Tak samo, każde pismo ma prawo podać, że wniosek taki ma być zgłoszony czy został zgłoszony i jeżeli tego wniosku nie skonfiskuje cenzura, to może być szereg takich wniosków, jak najrozmaitsze zjawiają się wiadomości w prasie, których prostowanie jest rzeczą prawie niemożliwą. Więc uważam, dodawanie tych słów: — „po zakomunikowaniu Izbie przez Marszałka, ich złożeniu” za rzecz niepotrzebną, one stwierdzą tylko istniejący stan rzeczy, ale mojem zdaniem, jest to obarczanie regulaminu nieistotnemi postanowieniami. Natomiast co do tego, ustępu, że — „Marszałek Senatu może skreślić z protokółu i stenogramu zwroty, zawierające treść sprzeczną z obowiązkiem wierności' dla Rzeczypospolitej Polskiej, określonym w art. 89 Konstytucji”, to, stwierdzam, że w art. 89 Konstytucji też jest to bardzie luźno powiedziane i niewiadomo, co jest sprzeczne z tem pojęciem wierności dla Rzeczypospolitej Polskiej. Dopiero, jeżelibyśmy powiedzieli, że może skreślić takie zwroty, które są sprzeczne z ustawami, z artykułami takiej a takiej to ustawy, ale n.e z art. 89 Konstytucji, który dopiero przez opracowanie szczegółowych ustaw, opartych na Konstytucji, nabierze pewnego znaczenia, mojem zdaniem, nie daje to nic, daje natomiast całkowitą dowolność p. Marszałkowi w skreślaniu takich zwrotów, które on będzie uważał za niewłaściwe. Jeżeli Panowie do tego dążą, to jest rzeczą większości to uchwalić, ale sama treść, która tu zestala zgłoszona, nic nie mówi i nie ogranicza, ani nie upoważnia Marszałka do jakichkolwiek w tym względzie na prawie opartych działań.</u> | |
| 99 | - <u xml:id="u-9.8" who="#SWoznicki">„Protokół i stenogram są wyłącznem stwierdzeniem przebiegu obrad w Senacie”. No tak one mogą być wyłącznem stwierdzeniem, ale nie wiem do czego to powiedzenie prowadzi, jakie ma znaczenie, co ono daje komukolwiek, że to jest wyłączne stwierdzenie. Mnie się zdaje jednak, że publiczność, która w Senacie rzadziej, w Sejmie bardzo często tłumnie słucha obrad, również stwierdza w sposób całkowicie autentyczny, jak wygląda to dane posiedzenie Senatu, czy Sejmu. I to stwierdzenie tej publiczności jest często bardziej zgodne z prawdą, niż to stwierdzenie, które znajdziemy w protokóle czy stenogramie, zwłaszcza, jeżeli z całą łatwością można będzie protokół, czy stenogram poprawiać; ono będzie zgodniejsze z prawdą, bo istotnie będzie prawdziwe, a to, co będzie poprawione w stenogramie, to będzie formalnie tylko zgodne z prawdą, ale nieprawdziwe. Mojem zdaniem, zamieszczeniem tego w regulaminie może Panowie chcą osiągnąć ten cel, ażeby później cenzura, czy ktokolwiek mógł się na to powoływać i by tylko zgodne co do Litery z protokółem i stenogramem sprawozdanie w prasie mogły się ukazywać. Jest to cel, którego my popierać nie zamierzamy.</u> | |
| 100 | - <u xml:id="u-9.9" who="#SWoznicki">Jest także poprawka nasza do art. 24. W tym art. 24 powiedziano, że porządek dzienny obrad Senatu może być zmieniony albo że może być uchwalony jakiś wniosek bez uprzedniego wydrukowania, to znaczy, że Senat może być do pewnego stopnia w pewnych warunkach zaskoczony jakąś nową malaria, do której rozstrzygania senatorowie nie są przygotowani przez rozdane im druk, przez zapoznanie się dokładne z treścią tych wniosków, które są postawione na porządku dziennym. Art. 24 daje pewne uprawnienia większości parlamentu i p. Marszałkowi na to, żeby takie sprawy były postawione na porządku dziennym, jeżeli są istotnie pilne, ale według trzeciej części tego artykułu można to zrobić wtedy, jeżeli nie sprzeciwi się temu przynajmniej 7 senatorów. Jeżeli ten sprzeciw nastąpi, sprawa na porządku dziennym obrad postawiona być nie może. Otóż Panowie pragną podwyższyć tę cyfrę 7 na 15. Jako należący do mniejszości, musimy się temu przeciwstawić. Uważamy tę cyfrę zresztą za wystarczającą. 7 senatorów również nie będzie lekkomyślnie protestować przeciw postawieniu na porządku dziennym istotnie ważnej sprawy, ale jeżeli 7 senatorów będzie uważało za konieczne zgłoszenie tego protestu, to mnie się zdaje, przedłużenie, odłożenie sprawy nawet istotnie ważnej i pilnej o jeden dzień Państwu tak dalece nie zaszkodzi, jak to, że sprawa bez należytego rozpatrzenia, zapoznania się z nią przez Senat zostanie zadecydowana w sposób nagły i nieprzygotowany.</u> | |
| 101 | - <u xml:id="u-9.10" who="#SWoznicki">Następnie chciałbym zwrócić uwagę na art. 34. Tam podwyższyli już Panowie, bez naszej oczywiście aprobaty, liczbę senatorów, którzy mają podpisać wniosek, z 5 na 8. Utrudnia się małym ugrupowaniom senatorskim stawanie wniosków. Nie wątpię, że to będzie przyjęte. Jeżeli to mogłoby mieć pewne usprawiedliwienie, żeby wnioski nie były zgłaszane zbyt lekkomyślnie, to wymaganie, żeby poprawki wniesione podczas obrad w Izbie były podpisane przez czterech, ogromne utrudnia obrady. Nawet bardziej liczne ciała pozwalają członkom na to, żeby w swoich przemówieniach uzasadniali i zgłaszali nowe wnioski. Wnioski te są poddawane pod głosowanie i honorowane jako prawidłowo zgłoszone. Panowie wymagają, żeby poprawki były podpisane jednak przez czterech senatorów, Mojem zdaniem, pierwsza część tej poprawki, która wymaga, ażeby poprawki w parlamencie zgłaszane były na piśmie, jest słuszna. Mianowicie pierwsza część mówi: — „Poprawki do wniosku zgłaszane w czasie rozpraw winny być składane na piśmie”. Będziemy proponowali oddzielne głosowanie tej części, za którą się oświadczymy, natomiast będziemy głosować przeciw drugiej części, która mówi, że muszą być podpisane przez 4 senatorów. Będziemy za pozostawieniem dotychczasowego trybu, przy którym każdy senator miał prawo zabrać głos, zgłosić poprawkę i domagać się jej przegłosowania. Sprzeciwimy się podwyższeniu liczby 15 senatorów na 20 przy domaganiu się imiennego głosowania. Sprzeciwimy się chociażby z tego powodu, że w Senacie nigdy to prawo nie było nadużyte. Nie było tak wiele imiennych głosowań, ażeby zbyt obciążały czas Izby. O ile mogłem zaobserwować dotychczas życie Senatu, to postępowanie to nie było dla Senatu uciążliwem. O ile można, mówić, że niejednokrotnie wpływały abstrakcyjne wnioski o imienne głosowanie w Sejmie i utrudniały przeprowadzenie najrozmaitszych spraw, z czego zresztą korzystali przedstawiciele obecnej większości, a wówczas mniejszości, bardzo skwapliwe korzystali, to jednak w Senacie tego nie nadużywano. Nie jest więc istotnie potrzebne.</u> | |
| 102 | - <u xml:id="u-9.11" who="#SWoznicki">Do art. 54 zgłosiłem poprawkę mniejszości. Jest tu mianowicie powiedziane, że p. Marszałek może nie przyjąć, nie załatwić, nie ogłosić interpelacji, jeżeli uważa, że niektóre wyrażenia, czy też całe określenia nie są odpowiednie, n,e odpowiadają powadze Senatu. „Marszałek ma prawo żądania od interpelantów usunięcia z interpelacji wyrazów, nie odpowiadających powadze Senatu i w tym celu może ogłoszenie interpelacji odłożyć aż do wprowadzenia przez interpelantów odpowiednich zman”. A jeżeli interpelanci uważaliby, że zwroty przez nich użyte, nie obrażają powagi Senatu, to wtedy wynika konflikt między Marszałkiem Senatu a interpelantami, których w danym wypadku jest przynajmniej ośmiu, bo Panowie wymagają, aby ośmiu senatorów podpisywało interpelację. Jest to poważna liczba senatorów; jeżeli to nie obraża godności Izby, to mojem zdaniem powinien być ktoś, kto ten spór rozstrzyga. W poprzednim regulaminie, t. zn. w regulaminie, który dotychczas obowiązuje, jest powiedziane, że — „jeżeli Marszałek ma wątpliwości, czy interpelacja może być przyjęta, przekazuje ją Komisji Regulaminowej tło rozpatrzenia. Komisja ta winna sprawę rozpatrzeć tło najbliższego plenarnego posiedzenia. Ma ona prawo większością 3/4 głosów obecnych członków uznać interpelację za niedopuszczalną”. To samo postanowienie pragnę zachować i na przyszłość, t, zn., żeby była ta instancja, która w danym wypadku rozstrzygnie spór, jaki zajdzie co najmniej pomiędzy 8 senatorami i Marszałkiem. I nie uważam, ażeby to postanowienie regulaminu w czemkolwiek uchybiało Marszałkowi, a niejednokrotnie ułatwi rozstrzygniecie niepotrzebnego i mogącego się przeciągnąć w nieskończoność sporu pomiędzy pewną ilością senatorów a Marszałkiem Izby. Dlatego tylko, przeredagowawszy to postanowienie i dostosowawszy do tego artykułu w tem brzmieniu, jak został przyjęty przez większość komisji, proszę o przyjęcie tej mojej poprawki.</u> | |
| 103 | - <u xml:id="u-9.12" who="#SWoznicki">Do art. 55 zaproponowałem poprawkę również odrzuconą przez większość komisji. Nie jest to właściwie poprawka, lecz zakończenie tego 55 artykułu. Proponuję brzmienie następujące: — „Zamknięcie sesji senackiej nie zwalnia Rządu od obowiązku udzielenia w terminie sześciotygodniowym odpowiedzi na interpelacje, zgłoszone w trybie przepisanym w art. 54 niniejszego regulaminu”. O co chodzi? Chodzi o to, że Konstytucja daje prawo posłom i senatorom zgłaszania w pewnych określonych przez regulamin warunkach zapytań, interpelacyj do Rządu i powiada, że Rząd obowiązany jest w ciągu 6 tygodni na interpelację taką odpowiedzieć. Wprawdzie utarł się już zwyczaj, że Rząd bardzo często po sześciu tygodniach odpowiada, że nie mając możności dokładnego zbadania sprawy w ciągu tych sześciu tygodni, nie może udzielić odpowiedzi i udzieli odpowiedzi później — nawet odpowiednie druki odpowiedzi w Prezydium Rady Ministrów już były wydrukowane i na bardzo liczne interpelacje następowały bardzo liczne odpowiedzi. Było to nadużywaniem prawa interpelacji. Godzimy się zupełnie z tem, że interpelacje zgłaszane setkami mogą się spotkać z tego rodzaju potraktowaniem ze strony Rządu. Ale jeżeli w tym regulaminie i w regulaminie sejmowym utrudnia się zgłaszanie interpelacji, jeżeli się podda je cenzurze Marszałka, czy względnie Komisji Regulaminowej te interpelacje, jeżeli mają one być istotne czemś poważnem, to uważam, że zgodnie z Konstytucją powinny być również traktowane przez Rząd. Sześć tygodni, to jest sześć tygodni, ale jeżeli jest odroczenie sesji, to jednak odpowiedź na interpelację w ciągu sześciu tygodni na ręce Marszałka wpłynąć powinna, a Marszałek tę odpowiedź komunikuje interpelantom. Jeżeli zaś interpelanci z odpowiedzi nie są zadowoleni, to mogą później po wznowieniu sesji zażądać otwarcia dyskusji nad tą interpelacją w sposób przez regulamin przepisany i, mojem zdaniem, jeżeli utrudniamy zgłaszanie interpelacyj, jeżeli robimy je bardziej poważnemi, to z drugiej strony domagajmy się poważnego traktowania tych interpelacyj. To, co obecnie było zrobione, że Rząd jednostronnie powiedział: nie odpowiada się na interpelacje wtedy, kiedy sesja jest zamknięta i wszystkie interpelacje spadają zupełnie do kosza, to jest rzecz na którą Konstytucja nie pozwala, a nam na nią nie wolno się zgodzić właśnie dlatego.</u> | |
| 104 | - <u xml:id="u-9.13" who="#SWoznicki">Dalsze poprawki nie nastręczają specjalnych uwag, przeważnie będziemy za niemi głosować. Muszę jednakże zwrócić jeszcze uwagę na poprawkę, przeciw której oświadczamy się nie ze względu na istotę rzeczy, ale ze względu na to, że w naszem przekonaniu załatwiona jest ona inaczej przez Konstytucję, niż Panowie w intencjach swoich chcieliby mieć ją załatwioną. Chodzi mianowicie o diety Marszałka Senatu i wicemarszałków, którzy według dotychczasowego brzmienia regulaminu pobierali je nawet w tym czasie, kiedy Senat był rozwiązany, a kiedy oni na mocy postanowienia Konstytucji urzędowali, zatrzymywali swoje mandaty, ale ponieważ mandaty te wynikają z tego, że nie może być marszałkiem czy wicemarszałkiem nie poseł, oparte są na tych mandatach poselskich ozy senatorskich i skutkiem tego to wszystko, co jest przywiązane do mandatów poselskich czy senatorskich przysługuje wszystkim marszałkom i wicemarszałkom, w tym czasie, kiedy na mocy Konstytucji urzędują, a więc diety się wtedy należą.</u> | |
| 105 | - <u xml:id="u-9.14" who="#SWoznicki">Jesteśmy tego zdania, że Konstytucja przepisuje to całkowicie wyraźnie w art. 28: — „Sejm wybiera ze swego grona” — to znaczy grona posłów —Marszałka i jego zastępców, sekretarzy i komisje. Mandaty Marszałka i jego zastępców trwają po rozwiązaniu Sejmu aż do ukonstytuowania się nowego Sejmu”; Nie powiedziane jest nawet, że mandat tylko mandaty, to znaczy, że te mandaty, na których oparte jest urzędowanie marszałków i wicemarszałków, trwają. Jeżeli mandaty trwają to trwają i wszystkie uprawnienia z tem związane. Trwa obowiązek płacenia im za sprawowanie tvch obowiązków, które mogą być uciążliwe, albo nieuciążliwe, musi trwać jednak obowiązek wypłacania przywiązanych do tego diet. Może ktoś nie przyjąć, może się zrzec, może dać na cel dobroczynny, ale to im się należy. A nawet w pewnych wypadkach zastrzegane bywa, że senator i poseł nie ma prawa zrzec się diet.</u> | |
| 106 | - <u xml:id="u-9.15" who="#SWoznicki">Jeżeli chodzi o usankcjonowanie pewnego precedensu, jaki był, że nie wypłacono naprzykład w czasie ostatniej przerwy marszałkowi i wicemarszałkom należących się im diet i chodzi o sankcjonowanie tego tu przez skreślenie tego w regulaminie, to Panowie tego nie sankcjonują jednak, bo to przewidziane jest w Konstytucji, więc im się to w dalszym ciągu będzie należało. Senator Perzyński powiedział, że nie można wprowadzać do regulaminu tego, co jest powiedziane gdzie indziej. Owszem, ustawa szczegółowa, a w tym wypadku ustawą szczegółową jest regulamin, może bardzo często rozszerzać, albo też wykluczać pewne ogólne postanowienia, zawarte w ustawę ramowej, jaką jest Konstytucją.</u> | |
| 107 | - <u xml:id="u-9.16" who="#komentarz">(Głos: To nie jest ustawa.)</u> | |
| 108 | - <u xml:id="u-9.17" who="#SWoznicki">Regulamin, to jest tak samo ustawa. Dla nas to jest ustawa i ona nas obowiązuje. W każdym razie ta sprawa nie załatwia tamtej sprawy, nie rozstrzyga tego sporu, który powstał, czy marszałkowi i wicemarszałkom należą się diety. Ja osobiście znalazłbym się również w drażliwem położeniu, bo przy poprzedniej przerwie, jako wicemarszałek Senatu, brałem te pobory i Rząd, t. zw. Marszałka Piłsudskiego, nam, to znaczy po. marszałkom Bojce, Trąmpczyńskiemu i innym wypłacał te diety. Teraz musielibyśmy być pociągnięci do zwrotu ich, gdyby to prawo zawsze jednakowo i z pewną konsekwencją obowiązywało. Jednak nikt tego zwrotu nie zażądał, a tym się nie płaciło, więc nie ma stałości ten przepis, ten pogląd na tę sprawę, mojem zdaniem, nie może być dwóch zdań co do tego, że Konstytucja te diety najwyraźniej Marszałkowi przyznała, one mu się należą i przez skreślenie w regulaminie sprawy tej w jakikolwiek sposób nie załatwimy. Można to tylko załatwić przez zmianę Konstytucji.</u> | |
| 109 | - <u xml:id="u-9.18" who="#SWoznicki">Chciałbym zwrócić uwagę, że w tym samym regulaminie jest jeszcze cały szereg postanowień, które będzie można ulepszyć dopiero wtedy, kiedy zajmiemy się całkowicie zmianą ustroju. A gdybyśmy nie obradowali nad zmianą tego regulaminu z tym nieusprawiedliwionym pośpiechem, z jakim się to teraz robiło — mojem zdaniem całkiem nieusprawiedliwionym pośpiechem, to niewątpliwie jeszcze w tym regulaminie znaleźlibyśmy szereg takich postanowień, co do których zgodzilibyśmy się wszyscy, że zmienić te rzeczy albo uporządkować trzeba. Ja widzę ich wiele. Zwrócę uwagę choćby na to, że np. co do otwarcia kadencji parlamentu jest przepis, że z pomiędzy trzech najstarszych posłów, względnie senatorów, jeden jest wybierany przez p. Prezydenta Rzeczypospolitej jako ten, który ma otworzyć sesję, przepis, który czasem okazuje się niewygodny, bo jednemu na skutek starości, drugiemu, czy ja wiem z jakiej przyczyny — nie można powierzyć otwarcia i otwiera, sesję ten czwarty. Przepis niewygodny, więc trzeba byłoby zastanowić się, czy nie lepiej powiedzieć: jeden z najstarszych. Ja tego nie proponuję, ale życie pokazało, że mogą być pewnie trudności. W tym wypadku lepiej te trudności usunąć, niż łamać wyraźne postanowienia prawne.</u> | |
| 110 | - <u xml:id="u-9.19" who="#SWoznicki">Panowie twierdzą, że pragną uzgodnić regulamin Senatu z regulaminem Sejmu. Nie dopatrzyli Panowie jednej zasadniczej rzeczy, która może być dla, niektórych z nas dość kłopotliwa. Dla mnie najmniej, dlatego, że jestem w tych warunkach, że nie robi mi trudności przybycie na każde posiedzenie, jestem blisko, ale niektórzy z pp. senatorów mogą mieć trudności w przybyciu na każde posiedzenie i muszą to już usprawiedliwiać albo uzyskać formalny urlop, kiedy w Sejmie co drugie posiedzenie obciąża posła odpowiedzialnością za nieprzybycie. I to jest nieuzgodnione. Bardzo być może, że chwalebnie wygląda ta gorliwość nasza, że chcemy być obecni na każdem posiedzeniu i poddajemy się rygorom za nieobecność, ale może okazać się to niewygodnem. Zresztą wygodne, niewygodne, nie o to chodzi, ale jeżeli nasz regulamin ma być uzgodniony z regulaminem Sejmu, to tu jest luka.</u> | |
| 113 | + <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Głąbiński.</u> | |
| 111 | 114 | </div> |
| 112 | 115 | <div xml:id="div-10"> |
| 113 | - <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Głąbiński.</u> | |
| 116 | + <u xml:id="u-10.0" who="#SGłąbiński">Wysoki Senacie! Regulamin Senatu dotychczas obowiązujący miał dobrą opinię w dawniejszych sesjach Senatu; przebył bowiem ogniową próbę doświadczenia i okazał się dobrym instrumentem na to, aby zabezpieczyć sprawne urzędowanie Senatu. Ten regulamin był zresztą uchwalony już zgóry pod hasłem możliwego rozszerzenia władzy Marszałka i usprawnienia urzędowania senackiego. Dość wspomnieć o art. 12, który mówi o roli Marszałka, a między innemi postanawia, że Marszałek jest interpretatorem regulaminu, a jeżeli w regulaminie brak jest jakichś postanowień, wówczas Marszałek zastępuje regulamin i jego decyzja jest ostateczna. Pomimo to, jest rzeczą zrozumiałą, jak to już poprzedni mówca powiedział, że nowy Senat, względnie większość Senatu, chcę uporządkować regulamin według swego najlepszego uznania. Jednak pewne zdziwienie w sferach obznajmionych z regulaminem musiała wywołać głośna zapowiedź, że chodzi o to, aby usprawnić działalność Senatu, ażeby, jak się tu wyraził dzisiaj referent, stworzyć silny fundament dla działalności Senatu, tak, jakgdyby działalność dotychczasowa Senatu, pod tym względem wywoływała wielkie wątpliwości.</u> | |
| 117 | + <u xml:id="u-10.1" who="#SGłąbiński">Niewątpliwie każdy regulamin ma także pewne wady i luki. Muszę zaznaczyć, że i ten regulamin, przedłożony przez Szanownych Panów, zawiera także pewne luki. Dość przypomnieć, że w naszym regulaminie senackim niema zupełnie mowy o nagłych wnioskach. Art. 25 regulaminu mówi tylko o wnioskach senackich. Mój klub, stosując się do tego, wniósł, jak wiadomo, tutaj wniosek w sprawie Brześcia jako wniosek zwyczajny, a to z tego powodu ponieważ uważaliśmy, że wniosku nagłego niema w regulaminie, a zatem nie mamy do tego, prawnych podstaw. Tem się jednakowoż większość nie kierowała — może nawet słusznie — i postawiła wniosek nagły w sprawie regulaminu. Nikt temu nie oponował, bo może być zwyczaj taki i poza regulaminem, regulamin tego nie zabrania, są takie zwyczaje w Sejmie, są takie zwyczaje w innych parlamentach. A więc widzimy, że luki są. Jeżeli jednakowoż te wnioski, jakie były nam przedłożone i jakie są przedłożone przez Komisję Regulaminową, rozpatrzymy, to przekonamy się, że istotnie uzasadniony był wniosek przedewszystkiem o stworzenie Komisji Konstytucyjnej i ewentualnie o rozbicie na dwie komisje Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych. Ten wniosek był uzasadniony, jakkolwiek nie był uzasadniony jako nagły, bo jeszcze projektu Konstytucji nie mamy, nie wiadomo, kiedy ten projekt zostanie wniesiony, nie wiadomo, kiedy przyjdzie do Senatu, więc był czas także i nie w drodze nagłej tę rzecz uzupełnić. Ale, jak powiedziałem, przeciwko temu wnioskowi nie można rzeczowego zarzutu podnieść. Niektóre inne wnioski' przedstawiają się jako formalnie uzasadnione, ale jednak nie konieczne. Takich wniosków jest kilka. Te wnioski stwierdzają tylko faktyczny zwyczaj, jaki już był u nas praktykowany w Senacie i bliżej go wyjaśniają w ten sposób, że dodają do regulaminu wyraźne postanowienia. Więc naprzykład w art. 12 postanowiono umieścić jeszcze dodatek, że zadaniem Marszałka jest prowadzenie obrad w Senacie. Gdyby takiego postanowienia w regulaminie me było, to możnaby to uważać za pewne odkrycie, jakby jajko Kolumba, że Marszałek ma przewodniczyć w Senacie. Był jednak cztery paragrafy dalej art. 16, który wyraźnie mówi, że zadaniem Marszałka jest przewodniczenie w obradach Senatu. Jeżeli Panowie chcą, ażeby to w art. 12 było powiedziane, to możemy zgodzić się na to, że tego rodzaju wnioski nie są szkodliwe, stwierdzają tylko stosunki faktyczne, zatem mogą być przyjęte, ale nie mogą być przyjęte w tem znaczeniu, jak to p. referent powiedział, że to były takie ważne wnioski, że zostały przez Komisję Regulaminową jednomyślnie przyjęte.</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-10.2" who="#SGłąbiński">Natomiast jest szereg wniosków takich, na które, gdyby nie miały pewnych tendencji, możnaby się zgodzę, które jednakże wskutek istnienia tej tendencji przedstawiają się jako szkodliwe, ponieważ wytwarzają wątpliwości w tłumaczeniu przepisów, które dotychczas były niewątpliwe.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-10.3" who="#SGłąbiński">A więc wspomniano tu o art. 1, mianowicie, że diety należą się posłom i senatorom dopiero wówczas, gdy złożą ślubowanie poselskie, gdy dostaną książeczki legitymacyjne. Jest to postanowienie zupełnie słuszne, ale po co Szanowni Panowie do tego postanowienia dodają interpretację, która jest zupełnie niemożliwa, do przyjęcia? Taką interpelację mieliśmy w Komisji Regulaminowej. Jeden z Panów podniósł, że poseł względnie senator musi przejść szereg etapów. Najpierw jest wybór, to pierwszy etap. Drugi etap, nie powiedział — nie wiem, czy Brześć, czy co innego...</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-10.4" who="#komentarz">(Oklaski na prawicy)</u> | |
| 121 | + <u xml:id="u-10.5" who="#SGłąbiński">...ale w każdym razie, gdyby był jeszcze drugi etap, to musielibyśmy domagać się, aby był on stosowany nie tylko do mniejszości, ale i do większości, musiałby on być stosowany do wszystkich senatorów. I dopiero tym dalszym etapem, trzecim, czy czwartym miałoby być to doręczenie książeczki legitymacyjnej kandydatowi, który miałby zostać posłem lub senatorem. Otóż to stanowisko jest mylne. Poprzedni mówca już stwierdził, że Konstytucja i ordynacja wyborcza wyraźnie postanawiają, że gdy kandydat został wybrany, wtedy już jest senatorem. On jednakże nie może w Senacie korzystać ze wszystkich praw, jakie mu przysługują, dopóki nie złoży ślubowania, on musi złożyć ślubowanie. To postanowienie byłoby całkiem jasne, gdyby nie ta fatalna interpretacja, z której wynika, że my dziś jesteśmy w wątpliwości, czy mamy głosować za tym dodatkiem, czy nie, bo jeżeli z tego dodatku miałoby się wysnuwać ten wniosek, o którym mówiło się w Komisji Regulaminowej, o tych etapach, to absolutnie na tego rodzaju postanowienie zgodzić się nie można.</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-10.6" who="#SGłąbiński">W art. 21 jest powiedziane w ostatnim ustępie: „Protokół i stenogram są wyłącznem stwierdzeniem przebiegu obrad w Senacie”. Ze stanowiska formalnego jest to postanowienie zupełnie słuszne, bo jeżeli powstaje wątpliwość, co dany senator lub poseł powiedział, to oczywiście nie będziemy się pytać, co w dziennikach jest napisane, tylko musimy zajrzeć do stenogramu i ocenić jego przemówienie. Ale jeżeli z tego miałoby się wysnuwać wniosek, co wolno pisać w dziennikach, jeżeli na tej podstawie to, co napisze pismo, byłoby uważane za wątpliwe, bo nie zostało wzięte, ze stenogramu, to takie postanowienie będzie oczywiście niezgodne z Konstytucją, ponieważ Konstytucja postanawia, że to, co jest zgodne z prawdą, musi być uznane jako nietykalne. Więc dlaczegóż czekać dopiero na wydanie stenogramu? Ten stenogram może przyjść za tydzień, za dwa tygodnie, u nas się zdarzało jeszcze późniejsze wydawanie stenogramów, a do tego czasu nie możnaby ogłaszać sprawozdania.</u> | |
| 123 | + <u xml:id="u-10.7" who="#SGłąbiński">Znowu więc widzimy, że to postanowienie, formalnie zupełnie słuszne, wzbudza jednak wątpliwości, jeżeli się taką interpretację dopuszcza.</u> | |
| 124 | + <u xml:id="u-10.8" who="#SGłąbiński">Dalej art. 54, o którym dziś była mowa, W art. 54 Szanowni Panowie wnioskodawcy zapomnieli o jednem. Chcieli rozszerzyć prawa Marszałka i postanowili nadać mu prawo cenzurowania interpelacji. Ale jest tu jeszcze co innego. Powiadają panowie wnioskodawcy, że Marszałek może wytknąć, że pewne zwroty czy wyrazy ubliżają powadze Senatu i zażądać od interpelanta ich usunięcia. Tymczasem w art. 54 obowiązującego regulaminu jest postanowienie inne, mianowicie że Marszałek może wogóle nie przyjąć interpelacji i odesłać tę interpelację do Komisji Regulaminowej i Komisja Regulaminowa większością 3/4 głosów może postanowić, by interpelacji nie przyjmować. Tu już nie chodzi o usunięcie jakiegoś wyrazu, który nie odpowiada powadze Senatu, ale tu chodzi wogóle o nieprzyjęcie interpelacji, która może nie być zgodna z interesem Państwa. Panowie w pośpiechu zapomnieli o tem, że to jest zupełnie inna rzecz. Marszałek może mieć prawo wytknąć i miał to prawo, dotychczas w praktyce to się działo, że Marszałek miał prawo wytknięcia pewnych wyrazów i żądania ich usunięcia, ale inna jest znowu kwestia, czy ma się utrzymać to postanowienie art. 54, że można wogóle nie przyjąć interpelacji i oddać to Komisji Regulaminowej do rozstrzygnięci, a jeżeli Komisja Regulaminowa trzema czwartemi uchwali, że nie można przyjąć, to wówczas tej interpelacji wogóle niema. To jest zatem postanowienie inne i dlatego nad tem trzeba będzie się zastanowić, czy to przyjąć, czy nie.</u> | |
| 125 | + <u xml:id="u-10.9" who="#SGłąbiński">Przejdę teraz do art. 71. O tem już była tutaj także mowa. Szanowni Panowie! Mówi się wiele o pieniądzach, o pieniądzach dla posłów, czy senatorów. Tutaj z pewnością, jeżeli tę rzecz poruszamy, nikt nie myśli o pieniądzach, a jednak kwestie pieniężne, jeżeli chodzi o posłów, senatorów i marszałków, to są rzeczy nadto drażliwe, te rzeczy powinny być jasno, postawione, powinno się dokładnie wiedzieć, czy się posłom, senatorom czy marszałkom pieniądze należą, czy nie i to nie powinno pozostawiać wątpliwości. Co Panowie chcą w art. 71 postanowić? Wykreślacie ustęp, gdzie jest mowa o tem, że wicemarszałkom i Marszałkowi należą się diety do chwil ukonstytuowani a się nowego. Senatu. To wykreślenie co miałoby za znaczenie? Konstytucja postanawia, że mandaty te trwają do ukonstytuowania się nowego Sejmu, Konstytucja postanawia, że posłom i senatorom należą się diety, więc niewątpliwie należą się diety także Marszałkowi i wicemarszałkom. Cóż zatem z tego wykreślania wynika? Z tego wykreślenia wynika to, że będzie wątpliwość, co się im właściwie należy. Że im się diety należą, nie ulega wątpliwości na podstawie Konstytucji, ale ponieważ Konstytucja nie postanawia, jakie diety im się należą, tylko regulamin powiada, jakie diety im się należą, mianowicie, że się należy Marszałkowi cztery razy więcej, a wicemarszałkom półtora raza, to teraz po wykreśleniu tego powstanie dopiero wątpliwość i niejasność nadzwyczaj przykra, bo to jest kwestia: osobista, kwestia ludzi, których się powołało do przewodniczenia w Senacie. Te rzeczy nie powinny być wątpliwe. Powoływanie się na, to, że to było w art. 71, a potem zostało wykreślone, będzie przemawiało raczej za tem, że Senat był przeciwnego zdania, zatem, że im się to nie należy.</u> | |
| 126 | + <u xml:id="u-10.10" who="#SGłąbiński">Otóż widzimy, że jest tu cały szereg postanowień, które wytwarzać muszą tylko wątpliwości, wytwarzać niejasności, zamiast te niejasności usunąć. A jeżeli się zmienia, jeżeli się reformuje regulamin, który zresztą sam przez się jest całkowicie dobrym instrumentem dla obrad Senatu, to powinno się te rzeczy tak przynajmniej urządzać, ażeby nie było wątpliwości, ażeby wątpliwości usunąć, a nie tworzyć.</u> | |
| 127 | + <u xml:id="u-10.11" who="#SGłąbiński">Wreszcie jest cały szereg postanowień, które już są zupełnie nieuzasadnione, ponieważ zmierzają do tego, ażeby bądź nie dopuścić do głosu, bądź też ograniczyć możliwość stawiania wniosków i wnoszenia interpelacji przez grupy, które nie mają potrzebnej ilości głosów.</u> | |
| 128 | + <u xml:id="u-10.12" who="#SGłąbiński">Wysoki Senacie, jeżeli jeszcze w Sejmie tego rodzaju obawy mogły istnieć, to jednak w Senacie takie obawy są zupełnie nieuzasadnione. Nie było w tym Senacie żadnych mów obstrukcyjnych, a zresztą władza Marszałka, którą już miał na podstawie tego regulaminu, a którą będzie miał także na podstawie regulaminu, który większość niewątpliwie uchwali, nadto wobec tego faktu, że w Senacie jest tak olbrzymia większość jednego stronnictwa, niema najmniejszej obawy, ażeby ktokolwiek tutaj się poważył naruszyć porządek w Senacie, albo też dążyć do tego, ażeby zabierać zbyt wiele czasu Senatowi. Przecież Marszałek może ograniczyć czas przemówień. Ale sądzę, że nie jest wcale w interesie większości, ażeby opinia przeciwna, zdane przeciwne lub wnioski nie dochodziły do wiadomości publicznej i do wiadomości także większości tej Wysokiej Izby. Jeżeli owe cyfry wystarczały wówczas, kiedy było więcej grup i kiedy te grupy mogły korzystać ze swoich praw, to dlaczego one nie mają wystarczać dzisiaj, kiedy tych stronnictw poza tem jednem stronnictwem większości jest stosunkowo tak niewiele. Sądzę zatem, że te wszystkie cyfry podwyższone zostały w tym celu, ażeby nie dopuścić do głosu tych, którzy ze swego powołania konstytucyjnego są do tego powołani i uprawnieni i którzy z pewnością zamącić tutaj obrad w tym Wysokim Senacie nie mogą. Prawda, że p. referent na uwagę, która była do niego skierowana w Komisji Regulaminowej, odpowiedział, że przecież nie można dopuszczać, ażeby małe grupy lub grupki zbyt wiele mówiły. Najpierw takich małych grupek niema, trzeba z tem się liczyć. Jeżeli jedno stronnictwo uzyskało tak dużą większość — nie wchodzę w to, na jakiej drodze, bo o tem będzie kiedy indziej mowa — to jednakowoż poza tem stronnictwem pozostają liczne sfery, całe kierunki polityczne i społeczne w społeczeństwie, których nie można usunąć, które mają prawo do tego, ażeby im pozwolić przynajmniej swoje zdanie wypowiedzieć i swoje wnioski przedstawić. Więc to nie są jakieś „grupki”, ale jeżeliby to były rzeczywiście tylko jakieś grupy nieduże, to i tym grupom niedużym, reprezentującym w każdym razie po kilkaset tysięcy głosów w kraju, prawo głosu się należy i one mają prawo do wypowiedzenia swej opinii, do wypowiedzenia swoich wniosków w jakiejkolwiek bądź firmie.</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-10.13" who="#SGłąbiński">Wnioski większości, a tak samo i wnioski referenta szły tak daleko, że domagały się, ażeby wniosek mniejszości, zgłoszony przez członka komisji, tylko wówczas był dopuszczany, jeżeli za nim oświadczy się przynajmniej trzech posłów. Ten wniosek został większością głosów w Komisji Regulaminowej w swoim czasie przyjęty.</u> | |
| 130 | + <u xml:id="u-10.14" who="#komentarz">(S. Perzyński: Bardzo słusznie.)</u> | |
| 131 | + <u xml:id="u-10.15" who="#SGłąbiński">Jeżeli został później zreasumowany, to nie jest to zasługą p. referenta, który moje zdanie tak zwalczał, nie jemu to zawdzięczamy, tylko tej walca, która odbyła się w Sejmie i która doprowadziła do tego, że przywrócono dawniejszy tekst, że przynajmniej w komisji wolno zgłosić jakiś wniosek członkowi komisji, bo przecież ten członek komisji, to już nie jest zwyczajny senator, tylko człowiek, wysłany przez pewną grupę senatorów do komisji i temu członkowi komisji chciano również zabronić, chciano nie dać możności postawienia swojego wniosku.</u> | |
| 132 | + <u xml:id="u-10.16" who="#SGłąbiński">Ja nie będę cytował tu szczegółów, aby nie zabierać czasu Wysokiemu Senatowi, muszę tylko przypomnieć, że w każdym parlamencie dąży się do tego, ażeby jednakowoż była jakaś rzeczowa opozycja, a nawet byli wielcy mężowie stanu, którzy twierdzili, że gdyby nie mieli opozycji, to musieliby sobie taką opozycję stworzyć Pewną rację jednak musieli mieć i owi mężowie.</u> | |
| 133 | + <u xml:id="u-10.17" who="#komentarz">(Głos: Którzy?)</u> | |
| 134 | + <u xml:id="u-10.18" who="#SGłąbiński">Ja nie chcę tutaj swego zdania narzucać większości i z tego powodu także nie wnosiłem żadnego votum mniejszości, uważałem, że przy tej ogromnej większości jaka się objawiła na komisji, byłoby rzeczą bezcelową zabierać tutaj Szanownym Panom czas stawianiem votum mniejszości. Ja tylko w imieniu swojego klubu oświadczam, że my głosować będziemy za temi postanowieniami, które uważamy bądź za słuszne jak sprawa komisji, bądź też za nieszkodliwe, natomiast stanowczo głosować będziemy przeciwko wszystkim postanowieniom, które uważamy za nieuzasadnione, szkodliwe, lub też przeciwko takim które zmierzają do tego, ażeby nie dopuścić opozycji do głosu w Senacie i w opinii publicznej.</u> | |
| 135 | + <u xml:id="u-10.19" who="#komentarz">(Oklaski na prawicy.)</u> | |
| 114 | 136 | </div> |
| 115 | 137 | <div xml:id="div-11"> |
| 116 | - <u xml:id="u-11.0" who="#SGlabinski">Wysoki Senacie! Regulamin Senatu dotychczas obowiązujący miał dobrą opinię w dawniejszych sesjach Senatu; przebył bowiem ogniową próbę doświadczenia i okazał się dobrym instrumentem na to, aby zabezpieczyć sprawne urzędowanie Senatu. Ten regulamin był zresztą uchwalony już zgóry pod hasłem możliwego rozszerzenia władzy Marszałka i usprawnienia urzędowania senackiego. Dość wspomnieć o art. 12, który mówi o roli Marszałka, a między innemi postanawia, że Marszałek jest interpretatorem regulaminu, a jeżeli w regulaminie brak jest jakichś postanowień, wówczas Marszałek zastępuje regulamin i jego decyzja jest ostateczna. Pomimo to, jest rzeczą zrozumiałą, jak to już poprzedni mówca powiedział, że nowy Senat, względnie większość Senatu, chcę uporządkować regulamin według swego najlepszego uznania. Jednak pewne zdziwienie w sferach obznajmionych z regulaminem musiała wywołać głośna zapowiedź, że chodzi o to, aby usprawnić działalność Senatu, ażeby, jak się tu wyraził dzisiaj referent, stworzyć silny fundament dla działalności Senatu, tak, jakgdyby działalność dotychczasowa Senatu, pod tym względem wywoływała wielkie wątpliwości.</u> | |
| 117 | - <u xml:id="u-11.1" who="#SGlabinski">Niewątpliwie każdy regulamin ma także pewne wady i luki. Muszę zaznaczyć, że i ten regulamin, przedłożony przez Szanownych Panów, zawiera także pewne luki. Dość przypomnieć, że w naszym regulaminie senackim niema zupełnie mowy o nagłych wnioskach. Art. 25 regulaminu mówi tylko o wnioskach senackich. Mój klub, stosując się do tego, wniósł, jak wiadomo, tutaj wniosek w sprawie Brześcia jako wniosek zwyczajny, a to z tego powodu ponieważ uważaliśmy, że wniosku nagłego niema w regulaminie, a zatem nie mamy do tego, prawnych podstaw. Tem się jednakowoż większość nie kierowała — może nawet słusznie — i postawiła wniosek nagły w sprawie regulaminu. Nikt temu nie oponował, bo może być zwyczaj taki i poza regulaminem, regulamin tego nie zabrania, są takie zwyczaje w Sejmie, są takie zwyczaje w innych parlamentach. A więc widzimy, że luki są. Jeżeli jednakowoż te wnioski, jakie były nam przedłożone i jakie są przedłożone przez Komisję Regulaminową, rozpatrzymy, to przekonamy się, że istotnie uzasadniony był wniosek przedewszystkiem o stworzenie Komisji Konstytucyjnej i ewentualnie o rozbicie na dwie komisje Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych. Ten wniosek był uzasadniony, jakkolwiek nie był uzasadniony jako nagły, bo jeszcze projektu Konstytucji nie mamy, nie wiadomo, kiedy ten projekt zostanie wniesiony, nie wiadomo, kiedy przyjdzie do Senatu, więc był czas także i nie w drodze nagłej tę rzecz uzupełnić. Ale, jak powiedziałem, przeciwko temu wnioskowi nie można rzeczowego zarzutu podnieść. Niektóre inne wnioski' przedstawiają się jako formalnie uzasadnione, ale jednak nie konieczne. Takich wniosków jest kilka. Te wnioski stwierdzają tylko faktyczny zwyczaj, jaki już był u nas praktykowany w Senacie i bliżej go wyjaśniają w ten sposób, że dodają dc regulaminu wyraźne postanowienia. Więc naprzykład w art. 12 postanowiono umieścić jeszcze dodatek, że zadaniem Marszałka jest prowadzenie obrad w Senacie. Gdyby takiego postanowienia w regulaminie me było, to możnaby to uważać za pewne odkrycie, jakby jajko Kolumba, że Marszałek ma przewodniczyć w Senacie. Był jednak cztery paragrafy dalej art. 16, który wyraźnie mówi, że zadaniem Marszałka jest przewodniczenie w obradach Senatu. Jeżeli Panowie chcą, ażeby to w art. 12 było powiedziane, to możemy zgodzić się na to, że tego rodzaju wnioski nie są szkodliwe, stwierdzają tylko stosunki faktyczne, zatem mogą być przyjęte, ale nie mogą być przyjęte w tem znaczeniu, jak to p. referent powiedział, że to były takie ważne wnioski, że zostały przez Komisję Regulaminową jednomyślnie przyjęte.</u> | |
| 118 | - <u xml:id="u-11.2" who="#SGlabinski">Natomiast jest szereg wniosków takich, na które, gdyby nie miały pewnych tendencji, możnaby się zgodzę, które jednakże wskutek istnienia tej tendencji przedstawiają się jako szkodliwe, ponieważ wytwarzają wątpliwości w tłumaczeniu przepisów, które dotychczas były niewątpliwe.</u> | |
| 119 | - <u xml:id="u-11.3" who="#SGlabinski">A więc wspomniano tu o art. 1, mianowicie, że diety należą się posłom i senatorom dopiero wówczas, gdy złożą ślubowanie poselskie, gdy dostaną książeczki legitymacyjne. Jest to postanowienie zupełnie słuszne, ale po co Szanowni Panowie do tego postanowienia dodają interpretację, która jest zupełnie niemożliwa, do przyjęcia? Taką interpelację mieliśmy w Komisji Regulaminowej. Jeden z Panów podniósł, że poseł względnie senator musi przejść szereg etapów. Najpierw jest</u> | |
| 120 | - <u xml:id="u-11.4" who="#komentarz">wybór, to pierwszy etap. Drugi etap, nie powiedział — nie wiem, czy Brześć, czy co innego (Oklaski na prawicy),</u> | |
| 121 | - <u xml:id="u-11.5" who="#SGlabinski">ale w każdym razie, gdyby był jeszcze drugi etap, to musielibyśmy domagać się, aby był on stosowany nie tylko do mniejszości, ale i do większości, musiałby on być stosowany do wszystkich senatorów. I dopiero tym dalszym etapem, trzecim, czy czwartym miałoby być to doręczenie książeczki legitymacyjnej kandydatowi, który miałby zostać posłem lub senatorem. Otóż to stanowisko jest mylne. Poprzedni mówca już stwierdził, że Konstytucja i ordynacja wyborcza wyraźnie postanawiają, że gdy kandydat został wybrany, wtedy już jest senatorem. On jednakże nie może w Senacie korzystać ze wszystkich praw, jakie mu przysługują, dopóki nie złoży ślubowania, on musi złożyć ślubowanie. To postanowienie byłoby całkiem jasne, gdyby nie ta fatalna interpretacja, z której wynika, że my dziś jesteśmy w wątpliwości, czy mamy głosować za tym dodatkiem, czy nie, bo jeżeli z tego dodatku miałoby się wysnuwać ten wniosek, o którym mówiło się w Komisji Regulaminowej, o tych etapach, to absolutnie na tego rodzaju postanowienie zgodzić się nie można.</u> | |
| 122 | - <u xml:id="u-11.6" who="#SGlabinski">W art. 21 jest powiedziane w ostatnim ustępie: — „Protokół i stenogram są wyłącznem stwierdzeniem przebiegu obrad w Senacie”. Ze stanowiska formalnego jest to postanowienie zupełnie słuszne, bo jeżeli powstaje wątpliwość, co dany senator lub poseł powiedział, to oczywiście nie będziemy się pytać, co w dziennikach jest napisane, tylko musimy zajrzeć do stenogramu i ocenić jego przemówienie. Ale jeżeli z tego miałoby się wysnuwać wniosek, co wolno pisać w dziennikach, jeżeli na tej podstawie to, co napisze pismo, byłoby uważane za wątpliwe, bo nie zostało wzięte, ze stenogramu, to takie postanowienie będzie oczywiście niezgodne z Konstytucją, ponieważ Konstytucja postanawia, że to, co jest zgodne z prawdą, musi być uznane jako nietykalne. Więc dlaczegóż czekać dopiero na wydanie stenogramu? Ten stenogram może przyjść za tydzień, za dwa tygodnie, u nas się zdarzało jeszcze późniejsze wydawanie stenogramów, a do tego czasu nie możnaby ogłaszać sprawozdania.</u> | |
| 123 | - <u xml:id="u-11.7" who="#SGlabinski">Znowu więc widzimy, że to postanowienie, formalnie zupełnie słuszne, wzbudza jednak wątpliwości, jeżeli się taką interpretację dopuszcza.</u> | |
| 124 | - <u xml:id="u-11.8" who="#SGlabinski">Dalej art. 54, o którym dziś była mowa, W art. 54 Szanowni Panowie wnioskodawcy zapomnieli o jednem. Chcieli rozszerzyć prawa Marszałka i postanowili nadać mu prawo cenzurowania interpelacji. Ale jest tu jeszcze co innego. Powiadają panowie wnioskodawcy, że Marszałek może wytknąć, że pewne zwroty czy wyrazy ubliżają powadze Senatu i zażądać od interpelanta ich usunięcia. Tymczasem w art. 54 obowiązującego regulaminu jest postanowienie inne, mianowicie że Marszałek może wogóle nie przyjąć interpelacji i odesłać tę interpelację do Komisji Regulaminowej i Komisja Regulaminowa większością 3/4 głosów może postanowić, by interpelacji nie przyjmować. Tu już nie chodzi o usunięcie jakiegoś wyrazu, który nie odpowiada powadze Senatu, ale tu chodzi wogóle o nieprzyjęcie interpelacji, która może nie być zgodna z interesem Państwa. Panowie w pośpiechu zapomnieli o tem, że to jest zupełnie inna rzecz. Marszałek może mieć prawo wytknąć i miał to prawo, dotychczas w praktyce to się działo, że Marszałek miał prawo wytknięcia pewnych wyrazów i żądania ich usunięcia, ale inna jest znowu kwestia, czy ma się utrzymać to postanowienie art. 54, że można wogóle nie przyjąć interpelacji i oddać to Komisji Regulaminowej do rozstrzygnięci, a jeżeli Komisja Regulaminowa trzema czwartemi uchwali, że nie można przyjąć, to wówczas tej interpelacji wogóle niema. To jest zatem postanowienie inne i dlatego nad tem trzeba będzie się zastanowić, czy to przyjąć, czy nie.</u> | |
| 125 | - <u xml:id="u-11.9" who="#SGlabinski">Przejdę teraz do art. 71. O tem już była tutaj także mowa. Szanowni Panowie! Mówi się wiele o pieniądzach, o pieniądzach dla posłów, czy senatorów. Tutaj z pewnością, jeżeli tę rzecz poruszamy, nikt nie myśli o pieniądzach, a jednak kwestie pieniężne, jeżeli chodzi o posłów, senatorów i marszałków, to są rzeczy nadto drażliwe, te rzeczy powinny być jasno, postawione, powinno się dokładnie wiedzieć, czy się posłom, senatorom czy marszałkom pieniądze należą, czy nie i to nie powinno pozostawiać wątpliwości. Co Panowie chcą w art. 71 postanowić? Wykreślacie ustęp, gdzie jest mowa o tem, że wicemarszałkom i Marszałkowi należą się diety do chwil ukonstytuowani a się nowego. Senatu. To wykreślenie co miałoby za znaczenie? Konstytucja postanawia, że mandaty te trwają do ukonstytuowania się nowego Sejmu, Konstytucja postanawia, że posłom i senatorom należą się diety, więc niewątpliwie należą się diety także Marszałkowi i wicemarszałkom. Cóż zatem z tego wykreślania wynika? Z tego wykreślenia wynika to, że będzie wątpliwość, co się im właściwie należy. Że im się diety należą, nie ulega wątpliwości na podstawie Konstytucji, ale ponieważ Konstytucja nie postanawia, jakie diety im się należą, tylko regulamin powiada, jakie diety im się należą, mianowicie, że się należy Marszałkowi cztery razy więcej, a wicemarszałkom półtora raza, to teraz po wykreśleniu tego powstanie dopiero wątpliwość i niejasność nadzwyczaj przykra, bo to jest kwestia: osobista, kwestia ludzi, których się powołało do przewodniczenia w Senacie. Te rzeczy nie powinny być wątpliwe. Powoływanie się na, to, że to było w art. 71, a potem zostało wykreślone, będzie przemawiało raczej za tem, że Senat był przeciwnego zdania, zatem, że im się to nie należy.</u> | |
| 126 | - <u xml:id="u-11.10" who="#SGlabinski">Otóż widzimy, że jest tu cały szereg postanowień, które wytwarzać muszą tylko wątpliwości, wytwarzać niejasności, zamiast te niejasności usunąć. A jeżeli się zmienia, jeżeli się reformuje regulamin, który zresztą sam przez się jest całkowicie dobrym instrumentem dla obrad Senatu, to powinno się te rzeczy tak przynajmniej urządzać, ażeby nie było wątpliwości, ażeby wątpliwości usunąć, a nie tworzyć.</u> | |
| 127 | - <u xml:id="u-11.11" who="#SGlabinski">Wreszcie jest cały szereg postanowień, które już są zupełnie nieuzasadnione, ponieważ zmierzają do tego, ażeby bądź nie dopuścić do głosu, bądź też ograniczyć możliwość stawiania wniosków i wnoszenia interpelacji przez grupy, które nie mają potrzebnej ilości głosów..</u> | |
| 128 | - <u xml:id="u-11.12" who="#SGlabinski">Wysoki Senacie, jeżeli jeszcze w Sejmie tego rodzaju obawy mogły istnieć, to jednak w Senacie takie obawy są zupełnie nieuzasadnione. Nie było w tym Senacie żadnych mów obstrukcyjnych, a zresztą władza Marszałka, którą już miał na podstawie tego regulaminu, a którą będzie miał także na podstawie regulaminu, który większość niewątpliwie uchwali, nadto wobec tego faktu, że w Senacie jest tak olbrzymia większość jednego stronnictwa, niema najmniejszej obawy, ażeby ktokolwiek tutaj się poważył naruszyć porządek w Senacie, albo też dążyć do tego, ażeby zabierać zbyt wiele czasu Senatowi. Przecież Marszałek może ograniczyć czas przemówień. Ale sądzę, że nie jest wcale w interesie większości, ażeby opinia przeciwna, zdane przeciwne lub wnioski nie dochodziły do wiadomości publicznej i do wiadomości także większości tej Wysokiej Izby. Jeżeli owe cyfry wystarczały wówczas, kiedy było więcej grup i kiedy te grupy mogły korzystać ze swoich praw, to dlaczego one nie mają wystarczać dzisiaj, kiedy tych stronnictw poza tem jednem stronnictwem większości jest stosunkowo tak niewiele. Sądzę zatem, że te wszystkie cyfry podwyższone zostały w tym celu, ażeby nie dopuścić do głosu tych, którzy ze swego powołania konstytucyjnego są do tego powołani i uprawnieni i którzy z pewnością zamącić tutaj obrad w tym Wysokim Senacie nie mogą. Prawda, że p. referent na uwagę, która była do niego skierowana w Komisji Regulaminowej, odpowiedział, że przecież nie można dopuszczać, ażeby małe grupy lub grupki zbyt wiele mówiły. Najpierw takich małych grupek niema, trzeba z tem się liczyć. Jeżeli jedno stronnictwo uzyskało tak dużą większość — nie wchodzę w to, na jakiej drodze, bo o tem będzie kiedy indziej mowa — to jednakowoż poza tem stronnictwem pozostają liczne sfery, całe kierunki polityczne i społeczne w społeczeństwie, których nie można usunąć, które mają prawo do tego, ażeby im pozwolić przynajmniej swoje zdanie wypowiedzieć i swoje wnioski przedstawić. Więc to nie są jakieś — „grupki”, ale jeżeliby to były rzeczywiście tylko jakieś grupy nieduże, to i tym grupom niedużym, reprezentującym w każdym razie po kilkaset tysięcy głosów w kraju, prawo głosu się należy i one mają prawo do wypowiedzenia swej opinii, do wypowiedzenia swoich wniosków w jakiejkolwiek bądź firmie.</u> | |
| 129 | - <u xml:id="u-11.13" who="#SGlabinski">Wnioski większości, a tak samo i wnioski referenta szły tak daleko, że domagały się, ażeby wniosek mniejszości, zgłoszony przez członka komisji, tylko wówczas był dopuszczany, jeżeli za nim oświadczy się przynajmniej trzech posłów. Ten wniosek został większością głosów w Komisji Regulaminowej w swoim czasie przyjęty.</u> | |
| 130 | - <u xml:id="u-11.14" who="#komentarz">(S. Perzyński: Bardzo słusznie.)</u> | |
| 131 | - <u xml:id="u-11.15" who="#SGlabinski">Jeżeli został później zreasumowany, to nie jest to zasługą p. referenta, który moje zdanie tak zwalczał, nie jemu to zawdzięczamy, tylko tej walca, która odbyła się w Sejmie i która doprowadziła do tego, że przywrócono dawniejszy tekst, że przynajmniej w komisji wolno zgłosić jakiś wniosek członkowi komisji, bo przecież ten członek komisji, to już nie jest zwyczajny senator, tylko człowiek, wysłany przez pewną grupę senatorów do komisji i temu członkowi komisji chciano również zabronić, chciano nie dać możności postawienia swojego wniosku.</u> | |
| 132 | - <u xml:id="u-11.16" who="#SGlabinski">Ja nie będę cytował tu szczegółów, aby nie zabierać czasu Wysokiemu Senatowi, muszę tylko przypomnieć, że w każdym parlamencie dąży się do tego, ażeby jednakowoż była jakaś rzeczowa opozycja, a nawet byli wielcy mężowie stanu, którzy twierdzili, że gdyby nie mieli opozycji, to musieliby sobie taką opozycję stworzyć Pewną rację jednak musieli mieć i owi mężowie.</u> | |
| 133 | - <u xml:id="u-11.17" who="#komentarz">(Głos: Którzy?)</u> | |
| 134 | - <u xml:id="u-11.18" who="#SGlabinski">Ja nie chcę tutaj swego zdania narzucać większości i z tego powodu także nie wnosiłem żadnego votum mniejszości, uważałem, że przy tej ogromnej większości jaka się objawiła na komisji, byłoby rzeczą bezcelową zabierać tutaj Szanownym Panom czas stawianiem votum mniejszości. Ja tylko w imieniu swojego klubu oświadczam, że my głosować będziemy za temi postanowieniami, które uważamy bądź za słuszne jak sprawa komisji, bądź też za nieszkodliwe, natomiast stanowczo głosować będziemy przeciwko wszystkim postanowieniom, które uważamy za nieuzasadnione, szkodliwe, lub też przeciwko takim które zmierzają do tego, ażeby nie dopuścić opozycji do głosu w Senacie i w opinii publicznej.</u> | |
| 135 | - <u xml:id="u-11.19" who="#komentarz">(Oklaski na prawicy )</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-11.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Makuch.</u> | |
| 136 | 139 | </div> |
| 137 | 140 | <div xml:id="div-12"> |
| 138 | - <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Makuch.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-12.0" who="#SMakuch">Wysoki Senacie! W tej dyskusji muszę pierwsze pytanie sobie postawić, czy była potrzebni zmiana regulaminu, czy nie? Już szanowny przedmówca wykazał zupełnie jasno, że taka zmiana obecnie nie była potrzebna, że obecny regulamin, bardzo rygorystyczny, już bardzo ścieśniał ruch i swobodę działania senatorów, a sprawność tego regulaminu w obradach okazała się bardzo wielką. Zachodzi pytanie, dlaczego obecna większość tak bardzo spieszy się z tym regulaminem. Uważamy, że jedynym celem zmiany obecnego regulaminu jest po pierwsze, uniemożliwienie opozycji, a w szczególności przedstawicielom t. zw. mniejszości narodowych stawiania wniosków i interpelacyj przez to, że podwyższa się liczbę podpisów na wnioskach i interpelacjach. Podwyższenie to robi się w tej chwili, kiedy te mniejszości zostały przy wyborach — przy znanych już sposobach przeprowadzania wyborów — zmasakrowane, a nawet niektóre mniejszości narodowe, jak białoruska i żydowska, zupełnie znikły z tej Wysokiej Izby.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-12.1" who="#SMakuch">Utrudnione wnoszenie interpelacyj będzie miało taki skutek, że administracja bezkarnie dalej będzie nadużywała swojej władzy i jeszcze w większych rozmiarach będą popełniane nadużycia. Utrudnienie wnoszenia wniosków uniemożliwi tym senatorom, szczególnie z mniejszości narodowych, poruszanie tych spraw, które uważają za bardzo ważne.</u> | |
| 143 | + <u xml:id="u-12.2" who="#SMakuch">Poprawkę do art. 21 Regulaminu, która przewiduje, że wnioski i interpelacje stają się częścią, składową protokółu wtedy, kiedy Marszałek Senatu o tem zawiadomi Wysoki Senat i że Marszałkowi przysługuje prawo cenzurowania, czyli skreślania z wniosków i interpelacyj pewnych zwrotów, a nawet całkowitego wykreślenia przemówień, mają na celu zakneblowanie nam zupełnie ust, tak całej opozycji, jak w szczególności tym nieszczęśliwym mniejszościom narodowym. Celem tych poprawek regulaminu jest, aby fakty nadużyć, popełnianych przez Rząd i przez różne organa rządowe, nie doszły do wiadomości publicznej. Specjalnie obecnie po przeprowadzeniu pacyfikacji w trzech województwach wschodnio-południowych, zamieszkałych w przeważnej części przez ludność ukraińską, po znanych wypadkach w Brześciu, po znanych wypadkach wyborczych, leży w interesie Rządu i tej większości rządowej, zatuszowane tego wszystkiego by się to nie dostało do wiadomości publicznej. Czy panowie osiągną ten cel, jeżeli nam tu usta zakneblują? Ja twierdzę stanowczo, że tego Panowie nie osiągną. Jeżeli się konfiskowało wszystkie czasopisma ukraińskie za podawanie prawdziwych faktów z pacyfikacją jeżeli wszystkie wzmianki o Brześciu były konfiskowane, jeżeli konfiskowało się wszystko o nadużyciach wyborczych to mimo tego społeczeństwo miało możność dowiedzieć się, a przedewszystkiem dowiedziała się zagranica, a społeczeństwo dopiero z opóźnieniem z zagranicznych czasopism, z broszur, z ulotek, z ustnych opowiadań, to wszystko wiedziało.</u> | |
| 144 | + <u xml:id="u-12.3" who="#komentarz">(Głos: Ale tylko społeczeństwo nie uwierzyło, a zagranica uwierzyła.)</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-12.4" who="#SMakuch">Prokuratorzy konfiskują obecnie przez całych kilka miesięcy wszystkie fakta, nagromadzone...</u> | |
| 139 | 146 | </div> |
| 140 | 147 | <div xml:id="div-13"> |
| 141 | - <u xml:id="u-13.0" who="#SMakuch">Wysoki Senacie! W tej dyskusji muszę pierwsze pytanie sobie postawić, czy była potrzebni zmiana regulaminu, czy nie? Już szanowny przedmówca wykazał zupełnie jasno, że taka zmiana obecnie nie była potrzebna, że obecny regulamin, bardzo rygorystyczny, już bardzo ścieśniał ruch i swobodę działania senatorów, a sprawność tego regulaminu w obradach okazała się bardzo wielką. Zachodzi pytanie, dlaczego obecna większość tak bardzo spieszy się z tym regulaminem. Uważamy, że jedynym celem zmiany obecnego regulaminu jest po pierwsze, uniemożliwienie opozycji, a w szczególności przedstawicielom t. zw. mniejszości narodowych stawiania wniosków i interpelacyj przez to, że podwyższa się liczbę podpisów na wnioskach i interpelacjach. Podwyższenie to robi się w tej chwili, kiedy te mniejszości zostały przy wyborach — przy znanych już sposobach przeprowadzania wyborów — zmasakrowane, a nawet niektóre mniejszości narodowe, jak białoruska i żydowska, zupełnie znikły z tej Wysokiej Izby.</u> | |
| 142 | - <u xml:id="u-13.1" who="#SMakuch">Utrudnione wnoszenie interpelacyj będzie miało taki skutek, że administracja bezkarnie dalej będzie nadużywała swojej władzy i jeszcze w większych rozmiarach będą popełniane nadużycia. Utrudnienie wnoszenia wniosków uniemożliwi tym senatorom, szczególnie z mniejszości narodowych, poruszanie tych spraw, które uważają za bardzo ważne.</u> | |
| 143 | - <u xml:id="u-13.2" who="#SMakuch">Poprawkę do art. 21 Regulaminu, która przewiduje, że wnioski i interpelacje stają się częścią, składową protokółu wtedy, kiedy Marszałek Senatu o tem zawiadomi Wysoki Senat i że Marszałkowi przysługuje prawo cenzurowania, czyli skreślania z wniosków i interpelacyj pewnych zwrotów, a nawet całkowitego wykreślenia przemówień, mają na celu zakneblowanie nam zupełnie ust, tak całej opozycji, jak w szczególności tym nieszczęśliwym mniejszościom narodowym. Celem tych poprawek regulaminu jest, aby fakty nadużyć, popełnianych przez Rząd i przez różne organa rządowe, nie doszły do wiadomości publicznej. Specjalnie obecnie po przeprowadzeniu pacyfikacji w trzech województwach wschodnio-południowych, zamieszkałych w przeważnej części przez ludność ukraińską, po znanych wypadkach w Brześciu, po znanych wypadkach wyborczych, leży w interesie Rządu i tej większości rządowej, zatuszowane tego wszystkiego by się to nie dostało do wiadomości publicznej. Czy panowie osiągną ten cel, jeżeli nam tu usta zakneblują? Ja twierdzę stanowczo, że tego Panowie nie osiągną. Jeżeli się konfiskowało wszystkie czasopisma ukraińskie za podawanie prawdziwych faktów z pacyfikacją jeżeli wszystkie wzmianki o Brześciu były konfiskowane, jeżeli konfiskowało się wszystko o nadużyciach wyborczych to mimo tego społeczeństwo miało możność dowiedzieć się, a przedewszystkiem dowiedziała się zagranica, a społeczeństwo dopiero z opóźnieniem z zagranicznych czasopism, z broszur, z ulotek, z ustnych opowiadań, to wszystko wiedziało (</u> | |
| 144 | - <u xml:id="u-13.3" who="#komentarz">Głos:</u> | |
| 145 | - <u xml:id="u-13.4" who="#SMakuch">Ale tylko społeczeństwo nie uwierzyło a zagranica uwierzyła) Prokuratorzy konfiskują obecnie przez całych kilka miesięcy wszystkie fakta, nagromadzone...</u> | |
| 148 | + <u xml:id="u-13.0" who="#Marszałek">Muszę zwrócić uwagę mówcy, że mówimy teraz o regulaminie,</u> | |
| 146 | 149 | </div> |
| 147 | 150 | <div xml:id="div-14"> |
| 148 | - <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Muszę zwrócić uwagę mówcy, że mówimy teraz o regulaminie,</u> | |
| 151 | + <u xml:id="u-14.0" who="#SMakuch">Chcę tylko uzasadnić, Panie Marszałku, że takie kneblowanie nam ust i uniemożliwianie nam mówienia w Wysokim Senacie o takich faktach nie przyczyni się do tego, aby nastąpiło uspokojenie pewne. Maltretowanie naszej ludności, bezprawia, rujnowanie naszych instytucji, to wszystko notuje prasa zagraniczna dlatego, bo tutaj nie można było ani słowa puścić. Prasa zagraniczna nie tylko w dziennikach o tem pisze, ale całe broszury o tem wydaje.</u> | |
| 152 | + <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Głos: Sprowadzaliście nawet specjalistów.)</u> | |
| 153 | + <u xml:id="u-14.2" who="#SMakuch">Nikogo nie sprowadzaliśmy, sami tu przyjeżdżali, bo my cały czas mieliśmy usta zamurowane.</u> | |
| 149 | 154 | </div> |
| 150 | 155 | <div xml:id="div-15"> |
| 151 | - <u xml:id="u-15.0" who="#SMakuch">Chcę tylko uzasadnić, Panie Marszałku, że takie kneblowanie nam ust i uniemożliwianie nam mówienia w Wysokim Senacie o takich faktach nie przyczyni się do tego, aby nastąpiło uspokojenie pewne. Maltretowanie naszej ludności, bezprawia, rujnowanie naszych instytucji, to wszystko notuje prasa zagraniczna dlatego, bo tutaj nie można było ani słowa puścić. Prasa zagraniczna nie tylko w dziennikach o tem pisze, ale całe broszury o tem wydaje.</u> | |
| 152 | - <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Głos: Sprowadzaliście nawet specjalistów.)</u> | |
| 153 | - <u xml:id="u-15.2" who="#SMakuch">Nikogo nie sprowadzaliśmy, sami tu przyjeżdżali, bo my cały czas mieliśmy usta zamurowane.</u> | |
| 156 | + <u xml:id="u-15.0" who="#Marszałek">Panie Senatorze, proszę się trzymać tematu. Pan pobudza Wysoką Izbę do zabrania głosu z miejsca. Będę się trzymał stale tego porządku rzeczy, aby umożliwić prowadzenie dyskusji w poważnym nastroju, a to najłatwiej da się uskutecznić przez ścisłe trzymanie się tematu.</u> | |
| 154 | 157 | </div> |
| 155 | 158 | <div xml:id="div-16"> |
| 156 | - <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Panie Senatorze, proszę się trzymać tematu. Pan pobudza Wysoką Izbę do zabrania głosu z miejsca. Będę się trzymał stale tego porządku rzeczy, aby umożliwić prowadzenie dyskusji w poważnym nastroju, a to najłatwiej da się uskutecznić przez ścisłe trzymanie się tematu.</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-16.0" who="#SMakuch">Zachodzi pytanie, dlaczego w Wysokiej Izbie taki pośpiech jest w sprawie zmiany regulaminu. Już wykazaliśmy, że sprawność poprzedniego regulaminu była wypraktykowana i niema najmniejszej potrzeby, żeby się tak ogromnie z tą sprawą śpieszyć. Panowie chcą tak wykorzystać większość, jaką obecnie osiągnęliście, żeby jak najprędzej te sprawę tutaj zafiksować. Panowie widać nie mają wielkiej nadziei utrzymania tej większości i dlatego Panowie tak bardzo a bardzo śpieszą się z tem.</u> | |
| 160 | + <u xml:id="u-16.1" who="#SMakuch">Proponowane zmiany uniemożliwiają nam poprostu wnoszenie interpelacyj. Wprawdzie już w poprzednim Senacie, szczególnie Ukraiński Klub senacki wnosił dużo interpelacyj, ale, proszę Panów, na to nie otrzymał od Rządu żadnej odpowiedzi na te interpelacje i nie było wypadku, żeby p. Minister wstał tutaj i zaprzeczył prawdziwości przytoczonych faktów.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-16.2" who="#komentarz">(S. Perzyński: A może ja Panu przypomnę?)</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-16.3" who="#SMakuch">Jeżeli potrzebna jest jakaś zmiana, to w tym kierunku, ażeby p. Minister był obowiązany w konstytucyjnym czasie nam dać odpowiedź na te właśnie nasze interpelacje. Stoimy na stanowisku swobody, ażeby ci, którzy są reprezentantami nie mniejszości w znaczeniu europejskiem, tylko siedmiomilionowej ludności, mieli prawo tutaj mówić. Prawda, Panowie nie pozwoliliście nam pisać, ani mówić o tych faktach, które się działy we wschodnich województwach i cała sprawa przeniosła się zagranicę. My nie mamy nic przeciw temu, aby to przesunęło się zagranicę, ale my nic wiemy, czy w Waszym interesie leży, Panowie, ażeby właśnie to wszystko tam się tylko mogło, dyskutować, ażeby nie można było tych spraw tutaj w Wysokiej Izbie poruszać.</u> | |
| 163 | + <u xml:id="u-16.4" who="#komentarz">(Głos: A podpalenia w Małopolsce Wschodniej?)</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-16.5" who="#SMakuch">Proszę Panów, nie macie ani jednego wyroku sądowego, któryby stwierdzał, że zostało coś podpalone, i sprawa ta nie jest jeszcze wyjaśniona, dlatego wypraszam sobie, żeby takie oskarżenia rzucać na naród ukraiński.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-16.6" who="#SMakuch">My sami byliśmy w tem położeniu, że trzy najważniejsze stronnictwa: Undo, Ukraińscy Socjaliści Radykali i Socjalistyczno-Demokratyczna Partia złożyły w tym czasie oświadczenie publiczne drukowane, jednak p. prokurator uważał za stosowne znaczną część tego oświadczenia skonfiskować,</u> | |
| 157 | 166 | </div> |
| 158 | 167 | <div xml:id="div-17"> |
| 159 | - <u xml:id="u-17.0" who="#SMakuch">Zachodzi pytanie, dlaczego w Wysokiej Izbie taki pośpiech jest w sprawie zmiany regulaminu. Już wykazaliśmy, że sprawność poprzedniego regulaminu była wypraktykowana i niema najmniejszej potrzeby, żeby się tak ogromnie z tą sprawą śpieszyć. Panowie chcą tak wykorzystać większość, jaką obecnie osiągnęliście, żeby jak najprędzej te sprawę tutaj zafiksować. Panowie widać nie mają wielkiej nadziei utrzymania tej większości i dlatego Panowie tak bardzo a bardzo śpieszą się z tem.</u> | |
| 160 | - <u xml:id="u-17.1" who="#SMakuch">Proponowane zmiany uniemożliwiają nam poprostu wnoszenie interpelacyj. Wprawdzie już w poprzednim Senacie, szczególnie Ukraiński Klub senacki wnosił dużo interpelacyj, ale, proszę Panów, na to nie otrzymał od Rządu żadnej odpowiedzi na te interpelacje i nie było wypadku, żeby p. Minister wstał tutaj i zaprzeczył prawdziwości przytoczonych faktów.</u> | |
| 161 | - <u xml:id="u-17.2" who="#komentarz">(S. Perzyński;</u> | |
| 162 | - <u xml:id="u-17.3" who="#SMakuch">A może ja Panu przypomnę?)</u> | |
| 163 | - <u xml:id="u-17.4" who="#SMakuch">Jeżeli potrzebna jest jakaś zmiana, to w tym kierunku, ażeby p. Minister był obowiązany w konstytucyjnym czasie nam dać odpowiedź na te właśnie nasze interpelacje. Stoimy na stanowisku swobody, ażeby ci, którzy są reprezentantami nie mniejszości w znaczeniu europejskiem, tylko siedmiomilionowej ludności, mieli prawo tutaj mówić. Prawda, Panowie nie pozwoliliście nam pisać, ani mówić o tych faktach, które się działy we wschodnich województwach i cała sprawa przeniosła się zagranicę. My nie mamy nic przeciw temu, aby to przesunęło się zagranicę, ale my nic wiemy, czy w Waszym interesie leży, Panowie, ażeby właśnie to wszystko tam się tylko mogło, dyskutować, ażeby nie można było tych spraw tutaj w Wysokiej Izbie poruszać.</u> | |
| 164 | - <u xml:id="u-17.5" who="#komentarz">(Głos: A podpalenia w Małopolsce Wschodniej?)</u> | |
| 165 | - <u xml:id="u-17.6" who="#SMakuch">Proszę Panów, nie macie ani jednego wyroku sądowego, któryby stwierdzał, że zostało coś podpalone, i sprawa ta nie jest jeszcze wyjaśniona, dlatego wypraszam sobie, żeby takie oskarżenia rzucać na naród ukraiński.</u> | |
| 166 | - <u xml:id="u-17.7" who="#SMakuch">My sami byliśmy w tem położeniu, że trzy najważniejsze stronnictwa: Undo, Ukraińscy Socjaliści Radykali i Socjalistyczno-Demokratyczna Partia złożyły w tym czasie oświadczenie publiczne drukowane, jednak p. prokurator uważał za stosowne znaczną część tego oświadczenia skonfiskować,</u> | |
| 168 | + <u xml:id="u-17.0" who="#Marszałek">Panie Senatorze, po raz ostatni proszę Pana o trzymanie się tematu. Stale odchodzi Pan od tematu, nad którym obradujemy.</u> | |
| 167 | 169 | </div> |
| 168 | 170 | <div xml:id="div-18"> |
| 169 | - <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Panie Senatorze, po raz ostatni proszę Pana o trzymanie się tematu. Stale odchodzi Pan od tematu, nad którym obradujemy.</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-18.0" who="#SMakuch">Dlatego my stajemy tutaj w obronie wolności słowa, w obronie tego, żeby reprezentant nasz miał prawo sumiennego wykonywania swoich obowiązków, a obowiązkiem jego jest przedewszystkiem stawać w obronie ludności.</u> | |
| 172 | + <u xml:id="u-18.1" who="#SMakuch">Proszę Panów, Wy nam przez ten regulamin, przez podwyższenie tych cyfr, zupełnie to zgóry uniemożliwiacie. Nie jestem naiwny, żadnych absolutnie poprawek nie stawiam, muszą sobie zdać sprawę z tego i wyborcy, którzy dużo pomogli do wprowadzenia Panów. Dlatego Oświadczam, że będziemy głosowali przeciw tym postanowieniom, które kneblują i uniemożliwiają nam działalność w tej Wysokiej Izbie.</u> | |
| 170 | 173 | </div> |
| 171 | 174 | <div xml:id="div-19"> |
| 172 | - <u xml:id="u-19.0" who="#SMakuch">Dlatego my stajemy tutaj w obronie wolności słowa, w obronie tego, żeby reprezentant nasz miał prawo sumiennego wykonywania swoich obowiązków, a obowiązkiem jego jest przedewszystkiem stawać w obronie ludności.</u> | |
| 173 | - <u xml:id="u-19.1" who="#SMakuch">Proszę Panów, Wy nam przez ten regulamin, przez podwyższenie tych cyfr, zupełnie to zgóry uniemożliwiacie. Nie jestem naiwny, żadnych absolutnie poprawek nie stawiam, muszą sobie zdać sprawę z tego i wyborcy, którzy dużo pomogli do wprowadzenia Panów. Dlatego Oświadczam, że będziemy głosowali przeciw tym postanowieniom, które kneblują i uniemożliwiają nam działalność w tej Wysokiej Izbie.</u> | |
| 175 | + <u xml:id="u-19.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Gross.</u> | |
| 174 | 176 | </div> |
| 175 | 177 | <div xml:id="div-20"> |
| 176 | - <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Gross.</u> | |
| 178 | + <u xml:id="u-20.0" who="#SGross">Wysoka Izbo! O ile wnioskom regulaminowym chodzi o usprawnienie obrad, to przeciwko temu nic nie mamy. Natomiast musimy się zastrzec przeciw projektom, przeciw wnioskom, które nie mają nic wspólnego z obradami, z regulaminem obrad i z obradami samemi, a mają za cel zmianę przepisów istniejących, czy to w Konstytucji, czy w ordynacji wyborczej.</u> | |
| 179 | + <u xml:id="u-20.1" who="#SGross">Jest więc wniosek, ażeby w art. 1 wstawić wyrazy: „po złożeniu ślubowania”, wtedy gdy złożono listy wierzytelne i ma się za to dostać legitymacje. Gdyby chodziło tylko o tę jedną rzecz, gdyby zamiast listu wierzytelnego dostać książeczkę, toby szkoda o tem było mówić. Niestety jednakowoż wiążą się z tem konsekwencje bardzo daleko idące. Nie wiem dlaczego z aktem ślubowania łączy się rzeczy, które z nim nie mają nic wspólnego. Wedle art, 20 Konstytucji ze ślubowaniem jest związane tylko rozpoczęcie prac w Senacie i w komisjach. „Ślubuję uroczyście rzetelnie pracować wyłączne dla, dobra Państwa Polskiego”. Nic innego.</u> | |
| 180 | + <u xml:id="u-20.2" who="#komentarz">(S. Perzyński: Mało.)</u> | |
| 181 | + <u xml:id="u-20.3" who="#SGross">No, pracować dla dobra Państwa Polskiego, to dla p. Referenta jest mało! Otóż ja myślę, że to jest bardzo dużo, że natomiast drugorzędnie są związane z tem diety, albo wolna jazda koleją. To chyba jest drugorzędne. Ale ponieważ miarodajne są przepisy ordynacji wyborczej, ponieważ odsyła nas do ordynacji wyborczej i sama Konstytucja, szukałem, czy niema gdzie przepisu, któryby powiedział, kiedy to mamy zamienić list wierzytelny na tę książeczkę legitymacyjną. No, i znalazłem taki przepis. Mianowicie wedle ordynacji wyborczej, jeżeli mandaty nie są zaprotestowane w ciągu 14 dni, jeżeli nie są zakwestionowane na pierwszych trzech posiedzeniach z powodu braku prawa wybieralności, to wówczas Sejm i Senat zatwierdza te mandaty niezakwestionowane, niezaprotestowane jako ważne zatwierdza je bez dyskusji, jak głosi art. 104 ordynacji, który za chwilę odczytam. Z tą chwilą już się dostaje legitymacje. Natomiast art. 106 mówi o mandatach zakwestionowanych i zaprotestowanych, że jest jeszcze list wierzytelny i na mocy tego listu taki poseł lub senator, którego mandat zakwestionowano, bierze udział w pracy. Art. 104 ordynacji wyborczej, którego napis jest „Sprawa ważności wyborów” w rozdziale 104 powiada: „Niezaczepione protestem mandaty poselskie mogą być jedynie z powodu braku prawa, wybieralności zakwestionowane w ciągu trzech pierwszych posiedzeń Sejmu trybem przepisanym dla nagłych wniosków poselskich. Mandaty niezaprotestowane i niezakwestionowane przyjmuje Sejm trybem przepisanym dla nagłych wniosków poselskich. W razie zakwestionowania mandatów Sejm uchwałą przekazuje sprawę do zbadania i rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu”.</u> | |
| 182 | + <u xml:id="u-20.4" who="#SGross">Art. 106 mówi: „Do chwili, kiedy protest lub zakwestionowanie zostaną rozstrzygnięte, przysługuje posłowi zaopatrzonemu w list wierzytelny prawo wstępu do izby i udziału w jej pracach”. To jest tylko jedna kwestia. Mandaty zakwestionowane jakby wiszą jeszcze w powietrzu. To jest tak, że jak od pewnej uchwały jest rekurs i są przepisy, że rekurs ma moc wstrzymującą, albo nie ma tej mocy. Tak samo i tu protest w przeciągu 14 dni, albo zakwestionowanie co do prawa wybieralności ma moc wstrzymującą. Art. 106 ordynacji wyborczej powiada, że to nic, albowiem i tak poseł ma prawo na mocy listu wierzytelnego brać udział w pracy, gdyż ten protest wstrzymuje aż do rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy.</u> | |
| 183 | + <u xml:id="u-20.5" who="#komentarz">(Głos: Oczywiście składa ślubowanie.)</u> | |
| 184 | + <u xml:id="u-20.6" who="#SGross">To jest w regulaminie, ja mówię o ustawie,</u> | |
| 185 | + <u xml:id="u-20.7" who="#SGross">A teraz art, 92, który mówi o tem, że przewodniczący Komisji Okręgowej Wyborczej ogłasza imiona i nazwiska posłów wybranych, od tej chwili jest poseł wybrany. Powiada wyraźnie: list wierzytelny zastępuje wybranemu legitymację poselską do chwili jej otrzymania, więc jest legitymacja i w tym kierunku niema żadnej różnicy między jednym i drugim. jedno i drugie jest legitymacją. Dlatego też, jeżeli chodzi o to, aby wydać wzamian za list wierzytelny tę książeczkę, tę legitymację, gdzie w kancelarii już zapisano, że kancelaria to robi, to wtedy, kiedy jest wybór niezaprotestowany, wtedy nic stać się nie może. Kancelaria może wydać legitymację, bo już Sad Najwyższy niema nic w tej sprawie rozstrzygnąć. Jeżeli Sąd Najwyższy rozstrzygnął protest, to kancelaria wydaje legitymację, albo nie wydaje zależnie od tego, jaki będzie wyrok. Tu się wiąże ślubowanie z legitymacją. Ale gorsza jest interpretacja dalsza, mianowicie, że wiąże się ślubowanie z wypłacaniem diet albo z wolną jazdą koleją. To jest zmiana Konstytucji, bo Konstytucja w art. 24 wyraźnie mówi: „Posłowie otrzymują diety w wysokości, regulaminem określonej, i mają prawo bezpłatnego korzystania z państwowych środków komunikacji dla podróży po całym obszarze Rzeczypospolitej”. Więc to nie jest związane ze ślubowaniem. To jest ogromna szkoda nie dla tych, jak ja np. byłem w tem położeniu, że przez 8 i pół miesiąca bez mojej winy nie mogłem ślubować, ale dla tych, którzy są np. urzędnikami państwowymi, bo jest wyraźny przepis art. 16 Konstytucji, że „Pracownicy państwowi i samorządowi, z chwilą wyboru na posła, otrzymują na czas trwania mandatu poselskiego urlop”. I to jest urlop bezpłatny. Proszę sobie wyobrazić urzędnika państwowego co do którego jest przepis, że z chwilą wyboru otrzymuje urlop i zamyka mu się jego wynagrodzenie. Jeżeli wstępuje on w miejsce zmarłego musi miesiącami czekać na wynagrodzenia, bo ślubować nie może, albo, jeżeli poseł jest chory. Jest to połączone z ogromną szkoda dla ludzi chorych. Myśmy widzieli ostatnio przy ślubowaniu, że ludzie ciężko chorzy, którzy w innych wypadkach nie byliby przyszli, przybyli na ślubowanie, tylko po to, aby otrzymać związane z tem ślubowaniem płacenie diet i wolną jazdę kolejową. Dlaczego jeżeli ktoś jest chory może dostać urlop i nie bierze udziału w pracy, a to jest ogromnie ważne, dlaczego on, jeżeli dostaje urlop, nie może dostać diet, jeżeli jest chory poco go wyrywać z łóżka? Ta interpretacja jest sprzeczna z Konstytucją. Jeżeli ktoś interpretuje, że on nie jest posłem, to to może mieć skutki niesłychanie przykre i niesłychanej doniosłości i nie rozumiem jak można w ten sposób interpretować.</u> | |
| 186 | + <u xml:id="u-20.8" who="#SGross">Już wspomniałem, że ordynacja wyborcza, do której odsyła nas Konstytucja w art. 18, wyraźnie stwierdza, że z chwilą kiedy przewodniczący Okręgowej Komisji — art. 94 — ogłasza na publicznem posiedzeniu Komisji Wyborczej rezultat, imiona i nazwiska wybranych posłów, to jest przecież wyraźny przepis i nie można powiedzieć, że mimo to, że przedewszystkiem Komisja Okręgowa wyborcza ogłasza tych posłów, to jeszcze posłami nie są, bo regulamin tego nie chcę. Tak samo jest powiedziane, że wystawia listy wierzytelne i t. d.</u> | |
| 187 | + <u xml:id="u-20.9" who="#SGross">Następnie jest ważne, że według art. 16 Konstytucji z chwilą wyboru na posła urzędnik państwowy otrzymuje na czas trwania mandatu poselskiego urlop, Ważne jest także, co wskazuje, że nie można tak interpretować, że dopiero z chwilą ślubowania, bo mamy art. 111 ordynacji wyborczej, który mówi w punkcie 5 i 6, a przedewszystkiem w 6, i to jest jedyny rygor związany ze ślubowaniem. Więc przedewszystkiem, jeżeli się ślubuje, to się rozpoczyna pracę, a jak się odmawia ślubowania, to wtedy gaśnie mandat. Art. 111 mówi o tem, kiedy gaśnie mandat. Czy można sobie logicznie wyobrazić, że gaśnie coś, co nie istnieje, że gaśnie mandat, jak ktoś odmawia ślubowania, a rozpoczyna się jego istnienie z chwilą ślubowania? Może być tak też, jak to na komisji zdaje się p. referent podniósł, że ktoś zwleka umyślnie i nie składa ślubowania. Na to jest art. 111 punkt 5, który powiada, że jeżeli ktoś bez urlopu nie przychodzi na posiedzenia, też traci mandat. W takim razie jest wykluczonem, ażeby ktoś zwlekał ze ślubowaniem. Ale jest jeden artykuł, który przytoczę, a który oznacza, chyba to Panowie sami uznajecie, że przecież jest się posłem już przed ślubowaniem bo nie tylko chodzi o prawa posła, ale i o obowiązki. Jest mianowicie art. 22 Konstytucji, który powiada: „Poseł nie może na swoje, ani na obce imię kupować lub uzyskiwać dzierżaw dóbr państwowych przyjmować dostaw publicznych i robót rządowych, ani otrzymywać od Rządu koncesji lub innych korzyści osobistych”. Pytam się, jeżeli poseł to zrobił, a jest powiedziane w art. 111 punkt 9 ordynacji wyborczej, że w razie zajścia wypadków, przewidzianych w art. 22, traci się mandaty, pytam się, jeżeli ktokolwiek przed ślubowaniem zrobił taki interes ze Skarbem, który wskazuje, że jest niegodny mandatu, czy w takim razie my powiemy, że jego mandat nie zgasł, bo jeszcze nie ślubował? Czy też powiemy: przepraszam bardzo, ty byłeś posłem, bo byłeś wybrany, kwestia ślubowania nie wchodzi w grę, zrobiłeś interes, który jest niegodny, tracisz mandat. Chodzi tu nie tylko o prawa, ale i o obowiązki. Dlatego też, proszę Panów, to wkraczanie regulaminu, gdzie chodzi o podstawę silna dla obrad, w sferę ustaw jest mniej zrozumiałe, dlatego że Panowie mają większość i możecie ustawę zmienić. Regulamin dotyczy obrad, regulamin nie może nic postanowić wbrew przepisom Konstytucji i wbrew przepisom ordynacji wyborczej. Dlatego przeciw temu wnioskowi głosowaliśmy w komisji i będziemy głosować.</u> | |
| 188 | + <u xml:id="u-20.10" who="#SGross">Teraz jest dalsza rzecz — art. 2. gdzie wniosek komisji chcę zmienić dotychczasowe przepisy. Mniejszość postawiła do tego art. 2 taki dodatek, który przywraca dawniejszy przepis, mianowicie przedtem było w regulaminie tak, że wygaśnięcie mandatu stwierdza we wszystkich tych wypadkach Senat z zasady, na wniosek Marszałka Senatu — więc na plenum — a w wypadkach przewidzianych w art. 111 ustęp 1 i t. d. na wniosek Komisji Regulaminowej. Ja zwróciłem na komisji uwagę, że to jest logiczne, że tak było w regulaminie, bo są pewne rzeczy, które inne władze komunikują Marszałkowi, a których my nie możemy zmienić. Powiedziałem. tak jest, on traci mandat i mandat gaśnie. Naprzykład weźmiemy śmierć senatora, cóż my mamy tu więcej do mówienia, to jest rzecz, która od nas nie zależy i my żadną uchwałą nie możemy zmienić wypadku śmierci.</u> | |
| 189 | + <u xml:id="u-20.11" who="#SGross">Są także wypadki, gdzie Sąd Najwyższy rozstrzyga, że mandat nie jest ważny, komunikuje to Marszałkowi, on nam to donosi i my to stwierdzamy. Tak samo, jeżeli ktoś w ciągu trzech miesięcy nie zrezygnuje z mandatu i ma jednocześnie dwa mandaty do Sejmu i Senatu, to to też nam się donosi i decyduje się, a my tu nic zmienić nie możemy i zresztą o to nie chodzi. Ale w tych wypadkach, gdzie mamy orzekać, to decyduje Komisja Regulaminowa. w tych wypadkach, np. gdzie mamy orzec, że mandat gaśnie dlatego, że ktoś zrobił interes ze Skarbem, to czy Panowie chcecie zrezygnować z tego, żeby sprawa była przygotowana i rozpatrzona przez Komisję? Ktoś, kto szanuje mandat senatora, a każdy z nas musi go szanować, nie może powiedzieć tak lekkomyślnie, że na wniosek Marszałka my zaraz załatwiamy sprawę wygaśnięcia mandatu wtedy, kiedy ktoś jest oskarżony. Mniejszość przywraca tu dawną treść przepisu.</u> | |
| 190 | + <u xml:id="u-20.12" who="#SGross">A teraz, aby nie zabierać dużo czasu, bo chodziło tylko o to, aby powiedzieć czego nie należy robić, ażebyśmy nie wciągali rzeczy, które nie mają nic wspólnego ze sprawnością obrad, powiem o art. 61, o tym wniosku o skreślenie diet dla Marszałka Senatu i Sejmu. Przyznam się, że byłem specjalnie ciekawy tego, jak też referent uzasadni ten wniosek? Byłem dlatego ciekawy, że przecież w roku 1928 już był rząd pomajowy i mieliśmy też wakacie, był ten sam rząd, a jednak wypłacało się diety. Czemuż teraz nie ma się wypłacać, co Pan referent powie, dlaczego nie? Rozumie się, że wszyscybyśmy zrozumieli, gdyby p. referent powiedział: Rząd tego nie zrobił, a nam nie wypada byśmy zajęli inne stanowisko, najlepiej, że staniemy na tem samem stanowisku, a dowodem będzie to. że wykreślimy. Nie Rząd źle zrobił, tylko regulamin był kiepski. Gdyby referent tak powiedział, to byłoby to zgodne ze stanem rzeczy i każdyby to zrozumiał, ale p. referent inaczej to ujął: pocóż Marszałkowi diety, i tak nic nie robi ten Marszałek, albo mało robi — ostatecznie moglibyśmy mówić, żeby mu dać mniejsze diety — ale przecież ten Marszałek coś robi, to nie ulega żadnej kwestii, kancelaria jest czynna, a więc i Marszałek i wicemarszałkowie muszą być. Ale p. referent mówi tak: przekreślamy to, bo to ostatecznie nikomu nic nie szkodzi — poco w takim razie to robić? Nagle referent przypomina sobie; poco mamy się zajmować rzeczami, które nie mają nic wspólnego z regulaminem? Bo to nie ma nic wspólnego z obradami, to jest w Konstytucji. Niech Panowie Konstytucję zmienią, ale jeżeli tak, to trzeba zmienić odnośnie do wszystkich przepisów, zwłaszcza do tego. Ale jeżeli p. referent mówi, że to nic nie szkodzi, to niechże zostanie, jeżeli nic nie szkodzi, bo najlepszym dowodem, że to nic nie zaszkodziło ostatniemu rządowi. Jeżeli więc Rząd nie ma z tego nic, to najlepiej ten przepis zostawić. Może będzie inny rząd, który będzie respektował regulamin i powie, że to jest zgodne z Konstytucją. Ja powiadam, że nie wiem, czy nawet Panowie z większości mogliby z tak lekkiem sumieniem powiedzieć: przekreślić to, bo jest to przecież sprzeczne z Konstytucją, bo przecież do regulaminu jak to powiedział p. referent, nie należy. To nie jest tak. Konstytucja co do diet odsyła nas do regulaminu — art. 24.</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-20.13" who="#komentarz">(Głos: Pan przeczyta art. 24!)</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-20.14" who="#SGross">A czy ja nie czytam tych artykułów? Ja je mam przed sobą. Myśmy na komisji widzieli, Panie Referencie, że Pan dużo rzeczy nie czytał.</u> | |
| 193 | + <u xml:id="u-20.15" who="#komentarz">(S. Perzyński: Art. 24.)</u> | |
| 194 | + <u xml:id="u-20.16" who="#SGross">Ja go mam przed sobą i powołuje się na art. 21, który mówi, że poseł otrzymuje diety w wysokości regulaminem określonej, tak że regulamin ma wyraźne ramy. Regulamin nie może powiedzieć: nie będziemy dawać diet, bo Konstytucja mówi: dać. Regulamin tylko może powiedzieć w jakiej wysokości. W art. 71 jest powiedziane, że diety są ryczałtowe. że mają tyle wynosić co w Sejmie — więc można tylko zmienić wysokość, ale w regulaminie powiedzieć wbrew przepisowi Konstytucji: Nie dostaniesz diet — do tego nie mamy prawa. Widzi Pan Referent, że ja art. 24 przeczytałem. Niech Pan powie tylko tyle, że adwokaci mogą, każdy artykuł różnie interpretować, ale nie, że akurat tak jest, jak Pan mówi. Zostawiam Panom, żeby powiedzieli, kto z nas ma rację.</u> | |
| 195 | + <u xml:id="u-20.17" who="#komentarz">(S. Perzyński: Napewno powiedzą, że ja.)</u> | |
| 196 | + <u xml:id="u-20.18" who="#SGross">Wiem, że powiedzą, ale jakbym tak wewnątrz popatrzył w niejednego z Panów, to mnie się zdaje, że niejeden przyznałby mnie rację, a nie Panu. Więc twierdzę, że to się sprzeciwia art. 24, ale nadto się sprzeciwia także samemu art. 71 regulaminu. Senatorowie otrzymują diety jako ryczałt miesięczny, senatorom nie wolno się zrzec prawa poboru diet i diety są płatne zgóry. Więc dlaczegóż mają Marszałek Senatu i wicemarszałkowie nie dostać diet, kiedy wedle art. 71 wszyscy dostają diety? Dlaczegóż to akuratnie Marszałek, dlatego, że jest Marszałkiem, nie ma dostać tych diet? Co do wysokości to regulamin nie mówi.</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-20.19" who="#SGross">Dlatego też jestem zdania, że ten art. 71 nie ma charakteru rzeczowego, ten wniosek, żebyśmy przekreślili ten artykuł ma charakter czysto partyjny. To nie ma rzeczowego znaczenia. Ja dlatego sądzę, że kto niekoniecznie chcę, żeby wygrało partyjnictwo, tylko żeby cecha obiektywności decydowała, będzie głosował przeciwko tym wnioskom Pana Referenta, o których tu wspomniałem.</u> | |
| 177 | 198 | </div> |
| 178 | 199 | <div xml:id="div-21"> |
| 179 | - <u xml:id="u-21.0" who="#SGross">Wysoka Izbo! O ile wnioskom regulaminowym chodzi o usprawnienie obrad, to przeciwko temu nic nie mamy. Natomiast musimy się zastrzec przeciw projektom, przeciw wnioskom, które nie mają nic wspólnego z obradami, z regulaminem obrad i z obradami samemi, a mają za cel zmianę przepisów istniejących, czy to w Konstytucji, czy w ordynacji wyborczej.</u> | |
| 180 | - <u xml:id="u-21.1" who="#SGross">Jest więc wniosek, ażeby w art. 1 wstawić wyrazy: — „po złożeniu ślubowania”, wtedy gdy złożono listy wierzytelne i ma się za to dostać legitymacje. Gdyby chodziło tylko o tę jedną rzecz, gdyby zamiast listu wierzytelnego dostać książeczkę, toby szkoda o tem było mówić. Niestety jednakowoż wiążą się z tem konsekwencje bardzo daleko idące. Nie wiem dlaczego z aktem ślubowania łączy się rzeczy, które z nim nie mają nic wspólnego. Wedle art, 20 Konstytucji ze ślubowaniem jest związane tylko rozpoczęcie prac w Senacie i w komisjach. — „Ślubuję uroczyście rzetelnie pracować wyłączne dla, dobra Państwa Polskiego”. Nic innego.</u> | |
| 181 | - <u xml:id="u-21.2" who="#komentarz">(S. Perzyński: Mało.)</u> | |
| 182 | - <u xml:id="u-21.3" who="#SGross">No, pracować dla dobra Państwa Polskiego, to dla p. Referenta jest mało! Otóż ja myślę, że to jest bardzo dużo, że natomiast drugorzędnie są związane z tem diety, albo wolna jazda koleją. To chyba jest drugorzędne. Ale ponieważ miarodajne są przepisy ordynacji wyborczej, ponieważ odsyła nas do ordynacji wyborczej i sama Konstytucja, szukałem, czy niema gdzie przepisu, któryby powiedział, kiedy to mamy zamienić list wierzytelny na tę (książeczkę legitymacyjną No, i znalazłem taki przepis. Mianowcie wedle ordynacji wyborczej, jeżeli mandaty nie są zaprotestowane w ciągu 14 dni, jeżeli nie są zakwestionowane na pierwszych trzech posiedzeniach z powodu braku prawa wybieralności, to wówczas Sejm i Senat zatwierdza te mandaty niezakwestionowane, niezaprotestowane jako ważne zatwierdza je bez dyskusji, jak głosi art. 104 ordynacji, który za chwilę odczytam. Z tą chwilą już się dostaje legitymacje. Natomiast art. 106 mówi o mandatach zakwestionowanych i zaprotestowanych, że jest jeszcze list wierzytelny i na mocy tego listu taki poseł lub senator, którego mandat zakwestionowano, bierze udział w pracy. Art. 104 ordynacji wyborczej, którego napis jest — „Sprawa ważności wyborów” w rozdziale 104 powiada: — „Niezaczepione protestem mandaty poselskie mogą być jedynie z powodu braku prawa, wybieralności zakwestionowane w ciągu trzech pierwszych posiedzeń Sejmu trybem przepisanym dla nagłych wniosków poselskich. Mandaty niezaprotestowane i niezakwestionowane przyjmuje Sejm trybem przepisanym dla nagłych wniosków poselskich. W razie zakwestionowania mandatów Sejm uchwałą przekazuje sprawę dc (zbadania i rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu”.</u> | |
| 183 | - <u xml:id="u-21.4" who="#SGross">Art. 106 mówi: — „Do chwili, kiedy protest lub zakwestionowanie zostaną rozstrzygnięte, przysługuje posłowi zaopatrzonemu w list wierzytelny prawo wstępu do izby i udziału w jej pracach”. To jest tylko jedna kwestia. Mandaty zakwestionowane jakby wiszą jeszcze w powietrzu. To jest tak, że jak od pewnej uchwały jest rekurs i są przepisy, że rekurs ma moc wstrzymującą, albo nie ma tej mocy. Tak samo i tu protest w przeciągu 14 dni, albo zakwestionowanie co do prawa wybieralności ma moc wstrzymującą. Art. 106 ordynacji wyborczej powiada, że to nic, albowiem i tak poseł ma prawo na mocy listu wierzytelnego brać udział w pracy, gdyż ten protest wstrzymuje aż do rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy.</u> | |
| 184 | - <u xml:id="u-21.5" who="#komentarz">(Głos: Oczywiście składa ślubowanie.)</u> | |
| 185 | - <u xml:id="u-21.6" who="#SGross">To jest w regulaminie, ja mówię o ustawie,</u> | |
| 186 | - <u xml:id="u-21.7" who="#SGross">A teraz art, 92, który mówi o tem, że przewodniczący Komisji Okręgowej Wyborczej ogłasza imiona i nazwiska posłów wybranych, od tej chwili jest poseł wybrany. Powiada wyraźnie: list wierzytelny zastępuje wybranemu legitymację poselską do chwili jej otrzymania, więc jest legitymacja i w tym kierunku niema żadnej różnicy między jednym i drugim. jedno i drugie jest legitymacją. Dlatego też, jeżeli chodzi o to, aby wydać wzamian za list wierzytelny tę książeczkę, tę legitymację, gdzie w kancelarii już zapisano, że kancelaria to robi, to wtedy, kiedy jest wybór niezaprotestowany, wtedy nic stać się nie może. Kancelaria może wydać legitymację, bo już Sad Najwyższy niema nic w tej sprawie rozstrzygnąć. Jeżeli Sąd Najwyższy rozstrzygnął protest, to kancelaria wydaje legitymację, albo nie wydaje zależnie od tego, jaki będzie wyrok. Tu się wiąże ślubowanie z legitymacją. Ale gorsza jest interpretacja dalsza, mianowicie, że wiąże się ślubowanie z wypłacaniem diet albo z wolną jazdą koleją. To jest zmiana Konstytucji, bo Konstytucja w art, 24 wyraźnie mówi: — „Posłowie otrzymują diety w wysokości, regulaminem określonej, i mają prawo bezpłatnego korzystania z państwowych środków komunikacji dla podróży po całym obszarze Rzeczypospolitej”. Więc to nie jest związane ze ślubowaniem. To jest ogromna szkoda nie dla tych, jak ja np. byłem w tem położeniu, że przez 8 i pół miesiąca bez mojej winy nie mogłem ślubować, ale dla tych,którzy sa np. urzędnikami państwowymi, bo jest wyraźny przepis art. 16 Konstytucji, że — „Pracownicy państwowi i samorządowi, z chwilą wyboru na posła, otrzymują na czas trwania mandatu poselskiego urlop.” I to jest urlop bezpłatny. Proszę sobie wyobrazić urzędnika państwowego co do którego jest przepis, że z chwilą wyboru otrzymuje urlop i zamyka mu się jego wynagrodzenie. Jeżeli wstępuje on w miejsce zmarłego musi miesiącami czekać na wynagrodzenia, bo ślubować nie może, albo, jeżeli poseł jest chory. Jest to połączone z ogromną szkoda dla ludzi chorych. Myśmy widzieli ostatnio przy ślubowaniu, że ludzie ciężko chorzy, którzy w innych wypadkach nie byliby przyszli, przybyli na ślubowanie, tylko po to, aby otrzymać związane z tem ślubowaniem płacenie diet i wolną jazdę kolejową. Dlaczego jeżeli ktoś jest chory może dostać urlop i nie bierze udziału w pracy, a to jest ogromnie ważne, dlaczego on, jeżeli dostaje urlop, nie może dostać diet, jeżeli jest chory poco go wyrywać z łóżka? Ta interpretacja jest sprzeczna z Konstytucją. Jeżeli ktoś interpretuje, że on nie jest posłem, to to może mieć skutki niesłychanie przykre i niesłychanej doniosłości i nie rozumiem jak można w ten sposób interpretować.</u> | |
| 187 | - <u xml:id="u-21.8" who="#SGross">Już wspomniałem, że ordynacja wyborcza, do której odsyła nas Konstytucja w art. 18, wyraźnie stwierdza, że z chwilą kiedy przewodniczący Okręgowej Komisji — art. 94 — ogłasza na publicznem posiedzeniu Komisji Wyborczej rezultat, imiona i nazwiska wybranych posłów, to jest przecież wyraźny przepis i nie można powiedzieć, że mimo to, że przedewszystkiem Komisja Okręgowa wyborcza ogłasza tych posłów, to jeszcze posłami nie sa, bo regulamin tego nie chcę. Tak samo jest powiedziane, że wystawia listy wierzytelne i t. d.</u> | |
| 188 | - <u xml:id="u-21.9" who="#SGross">Następnie jest ważne, że według art. 16 Konstytucji z chwilą wyboru na posła urzędnik państwowy otrzymuje na czas trwania mandatu poselskiego urlop, Ważne jest także, co wskazuje, że nie można tak interpretować, że dopiero z chwilą ślubowania, bo mamy art. Il ordynacji wyborczej, który mówi w punkcie 5 i 6, a przedewszystkiem w 6, i to jest jedyny rygor związany ze ślubowaniem. Więc przedewszystkiem, jeżeli się ślubuje, to się rozpoczyna pracę, a jak się odmawia ślubowania, to wtedy gaśnie mandat. Art. 111 mówi o tem, kiedy gaśnie mandat. Czy można sobie logicznie wyobrazić, że gaśnie coś, co nie istnieje, że gaśnie mandat, jak ktoś odmawia ślubowania, a rozpoczyna się jego istnienie z chwilą ślubowania? Może być tak też, jak to na komisji zdaje się p. referent podniósł, że ktoś zwleka umyślnie i nie składa ślubowania. Na to jest art. Il punkt 5, który powiada, że jeżeli ktoś bez urlopu nie przychodzi na posiedzenia, też traci mandat. W takim razie jest wykluczonem, ażeby ktoś zwlekał ze ślubowaniem. Ale jest jeden artykuł, który przytoczę, a który oznacza, chyba to Panowie sami uznajecie, że przecież jest się posłem już przed ślubowaniem bo nie tylko chodzi o prawa posła, ale i o obowiązki. Jest mianowicie art. 22 Konstytucji, który powiada: — „Poseł nie może na swoje, ani na obce imię kupować lub uzyskiwać dzierżaw dóbr państwowych przyjmować dostaw publicznych i robót rządowych, ani otrzymywać od Rządu koncesji lub innych korzyści osobistych.” Pytam się, jeżeli poseł to zrobił, a jest powiedziane w art. Il punkt 9 ordynacji wyborczej, że w razie zajścia wypadków, przewidzianych w art. 22, traci się mandaty, pytam się, jeżeli ktokolwiek przed ślubowaniem zrobił taki interes ze Skarbem, który wskazuje, że jest niegodny mandatu, czy w takim razie my powiemy, że jego mandat nie zgasł, bo jeszcze nie ślubował? Czy też powiemy: przepraszam bardzo, ty byłeś posłem, bo byłeś wybrany, kwestia ślubowania nie wchodzi w grę, zrobiłeś interes, który jest niegodny, tracisz mandat. Chodzi tu nie tylko o prawa, ale i o obowiązki. Dlatego też, proszę Panów, to wkraczanie regulaminu, gdzie chodzi o podstawę silna dla obrad, w sferę ustaw jest mniej zrozumiałe, dlatego że Panowie mają większość i możecie ustawę zmienić. Regulamin dotyczy obrad, regula^min^ nie może nic postanowić wbrew przepisom Konstytucji i wbrew przepisom ordynacji wyborczej. Dlatego przeciw temu wnioskowi głosowaliśmy w komisji i będziemy głosować.</u> | |
| 189 | - <u xml:id="u-21.10" who="#SGross">Teraz jest dalsza rzecz — art. 2. gdzie wniosek komisji chcę zmienić dotychczasowe przepisy. Mniejszość postawiła do tego art. 2 taki dodatek, który przywraca dawniejszy przepis, mianowicie przedtem było w regulaminie tak, że wygaśnięcie mandatu stwierdza we wszystkich tych wypadkach Senat z zasady, na wniosek Marszałka Senatu — więc na plenum — a w wypadkach przewidzianych w art. Il ustęp 1 i t. d. na wniosek Komisji Regulaminowej. Ja zwróciłem na komisji uwagę, że to jest logiczne, że tak było w regulaminie, bo są pewne rzeczy, które inne władze komunikują Marszałkowi, a których my nie możemy zmienić. Powiedziałem. tak jest, on traci mandat i mandat gaśnie. Naprzykład weźmiemy śmierć senatora, cóż my mamy tu więcej do mówienia, to jest rzecz, która od nas nie zależy i my żadną uchwałą nie możemy zmienić wypadku śmierci.</u> | |
| 190 | - <u xml:id="u-21.11" who="#SGross">Są także wypadki, gdzie Sąd Najwyższy rozstrzyga, że mandat nie jest ważny, komunikuje to Marszałkowi, on nam to donosi i my to stwierdzamy. Tak samo, jeżeli ktoś w ciągu trzech miesięcy nie zrezygnuje z mandatu i ma jednocześnie dwa mandaty do Sejmu i Senatu, to to też nam się donosi i decyduje się, a my tu nic zmienić nie możemy i zresztą o to nie chodzi. Ale w tvch wypadkach, gdzie mamy orzekać, to decyduje Komisja Regulaminowa. w tych wypadkach, np. gdzie mamy orzec, że mandat gaśnie dlatego, że ktoś zrobił interes ze Skarbem, to czy Panowie chcecie zrezygnować z tego, żebv sprawa była przygotowana i rozpatrzona przez Komisję? Ktoś, kto szanuje mandat senatora, a każdy z nas musi go szanować, nie może powiedzieć tak lekkomyślnie, że na wniosek Marszałka my zaraz załatwiamy sprawę wygaśnięcia mandatu wtedy, kiedy ktoś jest oskarżony. Mniejszość przywraca tu dawną treść przepisu.</u> | |
| 191 | - <u xml:id="u-21.12" who="#SGross">A teraz, aby nie zabierać dużo czasu, bo chodziło tylko o to, aby powiedzieć czego nie należy robić, ażebvśmy nie wciągali rzeczy, które nie mają nic wspólnego ze sprawnością obrad, powiem o art. 61, o tym wniosku o skreślenie diet dla Marszałka Senatu i Sejmu. Przyznam się, że byłem specjalnie ciekawy tego, jak też referent uzasadni ten wniosek? Byłem dlatego ciekawy, że przecież w roku 1928 już był rząd pomajowy i mieliśmy też wakacie, był ten sam rząd, a jednak wypłacało się diety. Czemuż teraz nie ma się wypłacać, co Pan referent powie, dlaczego nie? Rozumie się, że wszyscybyśmy zrozumieli, gdyby p. referent powiedział: Rząd tego nie zrobił, a nam nie wypada byśmy zajęli inne stanowisko, najlepiej, że staniemy na tem samem stanowisku, a dowodem będzie to. że wykreślimy. Nie Rząd źle zrobił, tylko regulamin był kiepski. Gdyby referent tak powiedział, to byłoby to zgodne ze stanem rzeczy i każdyby to zrozumiał, ale p. referent inaczej to ujął: pocóż Marszałkowi diety, i tak nic nie robi ten Marszałek, albo mało robi — ostatecznie moglibyśmy mówić, żeby mu dać mniejsze diety — ale przecież ten Marszałek coś robi, to nie ulega żadnej kwestii, kancelaria jest czynna, a więc i Marszałek i wicemarszałkowie muszą być. Ale p. referent mówi tak: przekreślamy to, bo to ostatecznie nikomu nic nie szkodzi — poco w takim razie to robić? Nagle referent przypomina sobie; poco mamy się zajmować rzeczami, które nie mają nic wspólnego z regulaminem? Bo to nie ma nic wspólnego z obradami, to jest w Konstytucji. Niech Panowie Konstytucję zmienią, ale jeżeli tak, to trzeba zmienić odnośnie do wszystkich przepisów, zwłaszcza do tego. Ale jeżeli p. referent mówi, że to nic nie szkodzi, to niechże zostanie, jeżeli nic nie szkodzi, bo najlepszym dowodem, że to nic nie zaszkodziło ostatniemu rządowi. Jeżeli więc Rząd nie ma z tego nic, to najlepiej ten przepis zostawić. Może będzie inny rząd, który będzie respektował regulamin i powie, że to jest zgodne z Konstytucją. Ja powiadam, że nie wiem, czy nawet Panowie z większości mogliby z tak lekkiem sumieniem powiedzieć: przekreślić to, bo jest to przecież sprzeczne z Konstytucją, bo przecież do regulaminu jak to powiedział p. referent, nie należy. To nie jest tak. Konstytucja co do diet odsyła nas do regulaminu — art. 24.</u> | |
| 192 | - <u xml:id="u-21.13" who="#komentarz">(Głos: Pan przeczyta art. 24!)</u> | |
| 193 | - <u xml:id="u-21.14" who="#SGross">A czy ja nie czytam tych artykułów? Ja je mam przed sobą. Myśmy na komisji widzieli, Panie Referencie, że Pan dużo rzeczy nie czytał. (S. Perzyński: Art. 24) Ja go mam przed sobą i powołuje się na art. 21, który mówi, że poseł otrzymuje diety w wysokości regulaminem określonej, tak że regulamin ma wyraźne ramy. Regulamin nie może powiedzieć: nie będziemy dawać diet, bo Konstytucja mówi: dać. Regulamin tylko może powiedzieć w jakiej wysokości. W art. 71 jest powiedziane, że diety są ryczałtowe. że mają tyle wynosić co w Sejmie—więc można tylko zmienić wysokość, ale w regulaminie powiedzieć wbrew przepisowi Konstytucji: Nie dostaniesz diet — do tego nie mamy prawa. Widzi Pan Referent, że ja art. 24 przeczytałem. Niech Pan powie tylko tyle, że adwokaci mogą, każdy artykuł różnie interpretować, ale nie, że akurat tak jest, jak Pan mówi. Zostawiam Panom, żeby powiedzieli, kto z nas ma rację.</u> | |
| 194 | - <u xml:id="u-21.15" who="#komentarz">(S. Perzyński: Napewno powiedzą, że ja.)</u> | |
| 195 | - <u xml:id="u-21.16" who="#SGross">Wiem, że powiedzą, ale jakbym tak wewnątrz popatrzył w niejednego z Panów, to mnie się zdaje, że niejeden przyznałby mnie rację, a nie Panu. Więc twierdzę, że to się sprzeciwia art. 24, ale nadto się sprzeciwia także samemu art. 71 regulaminu. Senatorowie otrzymują diety jako ryczałt miesięczny, senatorom nie wolno się zrzec prawa poboru diet i diety są płatne zgóry. Więc dlaczegóż mają Marszałek Senatu i wicemarszałkowie nie dostać diet, kiedy wedle art. 71 wszyscy dostają diety? Dlaczegóż to akuratnie Marszałek, dlatego, że jest Marszałkiem, nie ma dostać tych diet? Co do wysokości to regulamin nie mówi.</u> | |
| 196 | - <u xml:id="u-21.17" who="#SGross">Dlatego też jestem zdania, że ten art. 71 nie ma charakteru rzeczowego, ten wniosek, żebyśmy przekreślili ten artykuł ma charakter czysto partyjny. To nie ma rzeczowego znaczenia. Ja dlatego sądzę, że kto niekoniecznie chcę, żeby wygrało partyjnictwo, tylko żeby cecha obiektywności decydowała, będzie głosował przeciwko tym wnioskom Pana Referenta, o których tu wspomniałem.</u> | |
| 200 | + <u xml:id="u-21.0" who="#Marszałek">Lista mówców jest wyczerpana. Udzielam głosu p. sprawozdawcy s. Perzyńskiemu.</u> | |
| 197 | 201 | </div> |
| 198 | 202 | <div xml:id="div-22"> |
| 199 | - <u xml:id="u-22.0" who="#Marszalek">Lista mówców jest wyczerpana. Udzielam głosu p. sprawozdawcy s. Perzyńskiemu.</u> | |
| 203 | + <u xml:id="u-22.0" who="#SPerzyński">Wysoki Senacie! Tak się to jakoś dziwnie złożyło, że gorąca polemika i entuzjazm skrzydeł tej Izby, te głosy i brawa, któremi były przyjęte niektóre przemówienia, skoncentrowały się akurat na momencie diet.</u> | |
| 204 | + <u xml:id="u-22.1" who="#komentarz">(Sprzeciwy)</u> | |
| 205 | + <u xml:id="u-22.2" who="#SPerzyński">To nie jest może bez znaczenia, ale tak się stało. Nie będę wchodził w przyczyny, dlaczego tak jest, ale ten moment był tak gorąco tutaj dyskutowany, muszę jednak Panom powiedzieć, że bez dostatecznej racji. Bo ja w pewnym momencie z miejsca — może niezupełnie w myśl regulaminu — zaproponowałem p. Grossowi, aby odczytał art. 24. Proszę Panów, nic bowiem nie jest bardziej wskazane i pouczające dla wykładającego prawo, jak znajomość samego tekstu prawa. Można, jak Pan powiedział, idąc drogą wykrętów adwokackich — wytłumaczyć co się komu żywnie podoba, ale, jeżeli się weźmie tekst art. 24, to zobaczymy, że będziemy mogli mówić o „senatorze bez praw”, jak powiedział p. Głąbiński, i o „Marszałku bez diet”. Na zasadzie tego artykułu naprawdę będzie to można zrobić.</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-22.3" who="#SPerzyński">Art. 24, który proponuję jeszcze raz odczytać, i sam go odczytam tu, aby nie było wątpliwości, wyraźnie mówi: „Posłowie otrzymują diety w wysokości, regulaminem określonej, i mają prawo bezpłatnego korzystania z państwowych środków komunikacji po całym obszarze Rzeczypospolitej”. Proszę Panów, jaki przepis na zasadzie art. 24 Konstytucji może się dostać do regulaminu poza jednym jedynym przepisem, ustalającym wysokość diet? Żaden. Żaden inny, choćby p. senator Gross, p. senator Makuch i p. senator Głąbiński byli innego zdania. Nic na to nikt nie poradzi. Poza wszelką wątpliwością, nie potrzeba nad tem wcale głosować, wystarczy czytać art. 24. I dlatego na zasadzie art. 24 w Panów rozumieniu będziemy mieli niesłychanie paradoksalną sytuację, o której Panowie mówili, bo Panowie zeszli już do tezy, że może być senator, który nie ma praw — dosłownie powiedział tak p. senator Głąbiński. Na zasadzie art. 1 waszem zdaniem, że po tem jak ktoś został wybrany jako senator, jest on już senatorem, choć nie ma praw. Senator przez wybór praw pozbawiony! A mnie się zdawało, że senatorowi w momencie wyboru nadane są pewne prawa, a nie, że jest tych praw pozbawiony. Do takich nadzwyczajnych spekulacji trzebaby się uciekać, by udowodnić, że my nie mamy racji. Otóż my poza wszelką wątpliwością mamy rację i ten z szanownych kolegów, który dowodził na komisji, że sam wybór nie wystarcza, miał niewątpliwie rację, bo jeżeli się jest senatorem bez praw, to się jest senatorem tytularnym, a przecież napewno nie o sam tytuł tylko Panom chodzi, żaden z Panów samego tytułu nie chcę, ale Panowie jesteście uprawnionymi reprezentantami narodu polskiego. Jeżeli jest senator, który nie jest reprezentantem uprawnionym do reprezentowania narodu polskiego, to on żadnym senatorem nie jest i przeto te wszystkie niby bolesne historie, które trzeba było studiować w przeciągu 8½ miesiąca, jak to senator Gross powiedział, mogą być bardzo boleśne dla studiującego, ale to nie zmienia istoty rzeczy, nie zmienia istoty sprawy.</u> | |
| 207 | + <u xml:id="u-22.4" who="#SPerzyński">Charakter diet jest określony przez samą nazwę diet, to nie jest żadna pensja, to są poprostu diety za pracę w Senacie, to są diety za posiedzenia. Jeżeli kto z Panów nie przychodzi na posiedzeniu, to zostaje pozbawiony odpowiedniej części tego ryczałtu diet. Dlatego nie należy się powoływać na to, że komuś, kto został wybrany, już z tytułu wyborów należą się jakiekolwiek diety. Nie, diety należą się tylko za pracę i to tylko że diety się należą — mówi Konstytucja, a jedna jedyna zaś rzecz może być określona w regulaminie, to wysokość diet. I jeżeli do regulaminu dostał się ustęp, że Marszałek i wicemarszałkowie po rozwiązaniu Izby otrzymują diety, to zrozumiecie Panowie, że art. 24 takich uprawnień nikomu nie dawał, iżby one były w ten sposób fundowane w regulaminie. To jest ponad wszelką wątpliwość samowola, którą należy usunąć. To można sobie powiedzieć zupełnie mocno, bo niema takiego sposobu komentowania, wykładnia Konstytucji w art. 24, któryby pozwalał do regulaminu nowe uprawnienia wprowadzić. Jeżeli ktoś na ten temat chcę się sprzeczać, to może się sprzeczać we wszystkich instancjach sądowych, może się sprzeczać w Najwyższym Trybunale Administracyjnym, może przyjść tu z najrozmaitszemi wnioskami, ale nie może tych rzeczy tak, czy inaczej przeprowadzać przez regulamin, bo będzie w niezgodzie z art. 24 tej właśnie Konstytucji. W momencie kiedyśmy wykreślili ten artykuł z regulaminu, tylko restytuowaliśmy czystość prawa, która w regulaminu powinna się znajdować.</u> | |
| 208 | + <u xml:id="u-22.5" who="#SPerzyński">P. senator Gross powiedział, że ja uzasadniałem, to w ten sposób, że nic nie szkodzi taki sobie przepis, to niech on sobie będzie. Ja myślę że Pan nie był łaskaw uważnie mnie słuchać, o co zresztą nie mam pretensji, ale jak Pan przeczyta stenogram, to Pan zobaczy, że to będzie inaczej wyglądało. Ja powiedziałem, że czy to będzie, czy nie będzie w regulaminie, to to nie będzie miało żadnej sankcji prawnej, bo takim regulamin być nie może. I opierając się na tym przepisie, nie można stworzyć żadnej sankcji prawnej, bo nie jest prawdą, jak tu był łaskaw wykładać p. senator Woźnicki, że regulamin jest ustawą, chociażby dlatego, że w Konstytucji jest powiedziane, że niema ustawy bez Sejmu, a nasz regulamin przez Sejm nie przechodzi. Taką drobną wadę ma ten regulamin że nie przeszedł przez Sejm, a wskutek tego nie stał się ustawą, bo niema ustawy bez Sejmu, Do takich rzeczy trzeba się nieustannie uciekać, ażeby udowodnić, że my nie mamy racji. Panowie doskonale wiecie i p. senator Gross w pewnym momencie się zorientuje, że jeżeli chodzi o przyznawanie racji to racja mnie będzie przyznana, ale ja Panom wykażę, jak wyście miewali rację, Panie Senatorze, i jaki w tej racji Panowie brali udział. Ta Wysoka Izba w poprzedniej swojej kadencji, w poprzednich swoich obradach umiała przyjmować ustawy, których nie znała, których nie czytała, Dwie ustawy na wniosek pańskich kolegów i p. prof. Głąbińskiego zostały tu uchwalone bez referatu. Przyszła komisja, przyszedł referent komisji i zażądał terminu na sprecyzowanie, na opracowanie ustawy — terminu nie miesięcznego, a dwumiesięcznego i Panowie, nie mając referatu, nie znając poza tytułem nic, bo nic poza tytułem nie było odczytane, głosowali nad tą ustawą i przyjęli ustawę. I Panowie chcieli udowodnić, że ten Senat pracował w taki sposób, że nic mu nie można zarzucić, że to jest taka teza, w której nic poza sumieniem prawniczem nie rozstrzyga. Przecież to się tak doskonale mówi, jak p. senator Gross powiedział, dla tej nielicznej publiczności, która jest na [nieczytelne]. My tego unikamy, my byśmy wiele rzeczy mogli robić demagogicznie, ale my unikamy tego, nie robimy tak i dlatego wbrew wszystkim Panów argumentem, my mamy rację, i dlatego nas tu siedzi 76.</u> | |
| 209 | + <u xml:id="u-22.6" who="#SPerzyński">To jest początek, dalej zaś my z tego będziemy wyciągali konsekwencje. Nie robimy tak, jak Panowie, że przyjmujecie ustawy, którychście nawet nie czytali. My na początku sesji przychodzimy z wnioskiem i powiadamy: umówmy się co do naszej przyszłej pracy. My nie będziemy uchwalali regulaminu, gdy się sesja skończy, my mamy zwyczaj umawiać się zgóry. Taki jest sposób traktowania przez nas rzeczy w Senacie. Teraz kiedy do Senatu nie wpłynęła jeszcze żadna ustawa, kiedy ten Senat ma czas, kiedy może opracować swój regulamin, na początku swego istnienia, w momencie swoich narodzin, jeżeli ten Senat mówi: tu będzie porządek.</u> | |
| 210 | + <u xml:id="u-22.7" who="#komentarz">(Głos: Brześć.)</u> | |
| 211 | + <u xml:id="u-22.8" who="#SPerzyński">O Brześciu usiłował mówić bardzo ładnie p. senator Makuch, lecz p. Marszałek miał coś przeciw temu, więc może i ja nie będę o tem mówił.</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-22.9" who="#SPerzyński">Jeżeli my przychodzimy i powiadamy, że wprowadzamy porządek, że my od regulaminu pracę zaczynamy, to Panowie zaczynają się dziwić, że nie chcemy pracować tak, jak Panowie pracowaliście wtedy, kiedy mieliście większość.</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-22.10" who="#SPerzyński">Otóż, proszę Panów, poza wszelką wątpliwością niema ideałów i niema absolutów na tym świecie. A cóż dopiero nieszczęśliwy ja, sprawozdawca, żebym przychodził tu z rzeczami doskonałemi. Czyż Komisja Regulaminowa może mieć nawet taką ambicję, że ona jedna jedyna na całym świecie stwarza twór całkowicie doskonały, I przeto, proszę Panów, rozumiemy, że i w naszej pracy są usterki, Ale jak wyglądają nasze usterki, Panowie w waszem oświetleniu: p. s. Głąbiński, który się ujął za mniejszościami i p. s. Makuch powiadają, że mniejszości mają zakneblowane usta, a w rzeczywistości rozpoczęliśmy obrady o 4, ja skończyłem o 5, mówię pewnie teraz z kwadrans, 10 minut, dochodzi 7. Niech Panowie będą łaskawi powiedzieć, wiele czasu Wyście mówili? To się nazywa zakneblować usta. Boże kochany, jak to jest dalekie od prawdy.</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-22.11" who="#SPerzyński">Wnoszę o przyjęcie regulaminu w przedłożeniu komisyjnem wraz z uprawnieniem Marszałka do zmian stylistycznych i numeracji.</u> | |
| 200 | 215 | </div> |
| 201 | 216 | <div xml:id="div-23"> |
| 202 | - <u xml:id="u-23.0" who="#SPerzynski">Wysoki Senacie! Tak się to jakoś dziwnie złożyło, że gorąca polemika i entuzjazm skrzydeł tej Izby, te głosy i brawa, któremi były przyjęte niektóre przemówienia, skoncentrowały się akurat na momencie diet.</u> | |
| 203 | - <u xml:id="u-23.1" who="#komentarz">(Sprzeciwy)</u> | |
| 204 | - <u xml:id="u-23.2" who="#SPerzynski">To nie jest może bez znaczenia, ale tak się stało. Nie będę wchodził w przyczyny, dlaczego tak jest, ale ten moment był tak gorąco tutaj dyskutowany, muszę jednak Panom powiedzieć, że bez dostatecznej racji. Bo ja w pewnym momencie z miejsca — może niezupełnie w myśl regulaminu — zaproponowałem p. Grossowi, aby odczytał art. 24. Proszę Panów, nic bowiem nie jest bardziej wskazane i pouczające dla wykładającego prawo, jak znajomość samego tekstu prawa. Można, jak Pan powiedział, idąc drogą wykrętów adwokackich — wytłumaczyć co się komu żywnie podoba, ale, jeżeli się weźmie tekst art. 24, to zobaczymy, że będziemy mogli mówić o — „senatorze bez praw”, jak powiedział p. Głąbiński, i o — „Marszałku bez diet”. Na zasadzie tego artykułu naprawdę będzie to można zrobić.</u> | |
| 205 | - <u xml:id="u-23.3" who="#SPerzynski">Art. 24, który proponuję jeszcze raz odczytać, i sam go odczytam tu, aby nie było wątpliwości, wyraźnie mówi: — „Posłowie otrzymują diety w wysokości, regulaminem określonej, i mają prawo bezpłatnego korzystania z państwowych środków komunikacji po całym obszarze Rzeczypospolitej.” Proszę Panów, jaki przepis na zasadzie art. 24 Konstytucji może się dostać do regulaminu poza jednym jedynym przepisem, ustalającym wysokość diet? Żaden. Żaden inny, choćby p. senator Gross, p. senator Makuch i p. senator Głąbiński byli innego zdania. Nic na to nikt nie poradzi. Poza wszelką wątpliwością, nie potrzeba nad tem wcale głosować, wystarczy czytać art. 24. I dlatego na zasadzie art. 24 w Panów rozumieniu będziemy mieli niesłychanie paradoksalną sytuację, o której Panowie mówili, bo Panowie zeszli już do tezy, że może być senator, który nie ma praw — dosłownie powiedział tak p. senator Głąbiński. Na zasadzie art. 1 waszem zdaniem, że po tem jak ktoś został wybrany jako senator, jest on już senatorem, choć nie ma praw. Senator przez wybór praw pozbawiony! A mnie się zdawało, że senatorowi w momencie wyboru nadane są pewne prawa, a nie, że jest tych praw pozbawiony. Do takich nadzwyczajnych spekulacji trzebaby się uciekać, by udowodnić, że my nie mamy racji. Otóż my poza wszelką wątpliwością mamy rację i ten z szanownych kolegów, który dowodził na komisji, że sam wybór nie wystarcza, miał niewątpliwie rację, bo jeżeli się jest senatorem bez praw, to się jest senatorem tytułarnym, a przecież napewno nie o sam tytuł tylko Panom chodzi, żaden z Panów samego tytułu nie chcę, ale Panowie jesteście uprawnionymi reprezentantami narodu polskiego. Jeżeli jest senator, który nie jest reprezentantem uprawnionym do reprezentowania narodu polskiego, to on żadnym senatorem nie jest i przeto te wszystkie niby bolesne historie, które trzeba było studiować w przeciągu 8½ miesiąca, jak to senator Gross powiedział, mogą być bardzo boleśne dla studiującego, ale to nie zmienia istoty rzeczy, nie zmienia istoty sprawy.</u> | |
| 206 | - <u xml:id="u-23.4" who="#SPerzynski">Charakter diet jest określony przez samą nazwę diet, to nie jest żadna pensja, to są poprostu diety za pracę w Senacie, to są diety za posiedzenia. Jeżeli kto z Panów nie przychodzi na posiedzeniu, to zostaje pozbawiony odpowiedniej części tego ryczałtu diet. Dlatego nie należy się powoływać na to, że komuś, kto został wybrany, już z tytułu wyborów należą się jakiekolwiek diety. Nie, diety należą się tylko za pracę i to tylko że diety się należą — mówi Konstytucja, a jedna jedyna zaś rzecz może być określona w regulaminie, to wysokość diet. I jeżeli do regulaminu dostał się ustęp, że Marszałek i wicemarszałkowie po rozwiązaniu Izby otrzymują diety, to zrozumiecie Panowie, że art. 24 takich uprawnień nikomu nie dawał, iżby one były w ten sposób fundowane w regulaminie. To jest ponad wszelką wątpliwość samowola, którą należy usunąć. To można sobie powiedzieć zupełnie mocno, bo niema takiego sposobu komentowania, wykładnia Konstytucji w art. 24, któryby pozwalał do regulaminu nowe uprawnienia wprowadzić. Jeżeli ktoś na ten temat chcę się sprzeczać, to może się sprzeczać we wszystkich instancjach sądowych, może się sprzeczać w Najwyższym Trybunale Administracyjnym, może przyjść tu z najrozmaitszemi wnioskami, ale nie może tych rzeczy tak, czy inaczej przeprowadzać przez regulamin, bo będzie w niezgodzie z art. 24 tej właśnie Konstytucji. W momencie kiedyśmy wykreślili ten artykuł z regulaminu, tylko restytuowaliśmy czystość prawa, która w regulaminu powinna się znajdować.</u> | |
| 207 | - <u xml:id="u-23.5" who="#SPerzynski">P. senator Gross powiedział, że ja uzasadniałem, to w ten sposób, że nic nie szkodzi taki sobie przepis, to niech on sobie będzie. Ja myślę że Pan nie był łaskaw uważnie mnie słuchać, o co zresztą nie mam pretensji, ale jak Pan przeczyta stenogram, to Pan zobaczy, że to będzie inaczej wyglądało. Ja powiedziałem, że czy to będzie, czy nie będzie w regulaminie, to to nie będzie miało żadnej sankcji prawnej, bo takim regulamin być nie może. I opierając się na tym przepisie, nie można stworzyć żadnej sankcji prawnej, bo nie jest prawdą, jak tu był łaskaw wykładać p. senator Woźnicki, że regulamin jest ustawą, chociażby dlatego, że w Konstytucji jest powiedziane, że niema ustawy bez Sejmu, a nasz regulamin przez Sejm nie przechodzi. Taką drobną wadę ma ten regulamin że nie przeszedł przez Sejm, a wskutek tego nie stał się ustawą, bo niema ustawy bez Sejmu, Do takich rzeczy trzeba się nieustannie uciekać, ażeby udowodnić, że my nie mamy racji. Panowie doskonale wiecie i p. senator Gross w pewnym momencie się zorientuje, że jeżeli chodzi o przyznawanie racji to racja mnie będzie przyznana, ale ja Panom wykażę, jak wyście miewali rację, Pane Senatorze, i jaki w tej racji Panowie brali udział. Ta Wysoka Izba w poprzedniej swojej kandencji, w poprzednich swoich obradach umiała przyjmować ustawy, których nie znała, których nie czytała, Dwie ustawy na wniosek pańskich kolegów i p. prof. Głąbińskiego zostały tu uchwalone bez referatu. Przyszła komisja, przyszedł referent komisji i zażądał terminu na sprecyzowanie, na opracowanie ustawy — terminu nie miesięcznego, a dwumiesięcznego i Panowie, nie mając referatu, nie znając poza tytułem nic, bo nic poza tytułem nie było odczytane, głosowali nad tą ustawą i przyjęli ustawę. I Panowie chcieli udowodnić, że ten Senat pracował w taki sposób, że nic mu nie można zarzucić, że to jest taka teza, w której nic poza sumieniem prawniczem nie rozstrzyga. Przecież to się tak doskonale mówi, jak p. senator Gross powiedział, dla tej nielicznej publiczności, która jest na [nieczytelne]. My tego unikamy, my byśmy wiele rzeczy mogli robić demagogicznie, ale my unikamy tego, nie robimy tak i dlatego wbrew wszystkim Panów argumentem, my mamy rację, i dlatego nas tu siedzi 76.</u> | |
| 208 | - <u xml:id="u-23.6" who="#SPerzynski">To jest początek, dalej zaś my z tego będziemy wyciągali konsekwencje. Nie robimy tak, jak Panowie, że przyjmujecie ustawy, którychście nawet nie czytali. My na początku sesji przychodzimy z wnioskiem i powiadamy: umówmy się co do naszej przyszłej pracy. My nie będziemy uchwalali regulaminu, gdy się sesja skończy, my mamy zwyczaj umawiać się zgóry. Taki jest sposób traktowania przez nas rzeczy w Senacie. Teraz kiedy do Senatu nie wpłynęła jeszcze żadna ustawa, kiedy ten Senat ma czas, kiedy może opracować swój regulamin, na początku swego istnienia, w momencie swoich narodzin, jeżeli ten Senat mówi: tu będzie porządek.</u> | |
| 209 | - <u xml:id="u-23.7" who="#komentarz">(Głos: Brześć.)</u> | |
| 210 | - <u xml:id="u-23.8" who="#SPerzynski">O Brześciu usiłował mówić bardzo ładnie p. senator Makuch, lecz p. Marszałek miał coś przeciw temu, więc może i ja nie będę o tem mówił.</u> | |
| 211 | - <u xml:id="u-23.9" who="#SPerzynski">Jeżeli my przychodzimy i powiadamy, że wprowadzamy porządek, że my od regulaminu pracę zaczynamy, to Panowie zaczynają się dziwić, że nie chcemy pracować tak, jak Panowie pracowaliście wtedy, kiedy mieliście większość.</u> | |
| 212 | - <u xml:id="u-23.10" who="#SPerzynski">Otóż, proszę Panów, poza wszelką wątpliwością niema ideałów i niema absolutów na tym świecie. A cóż dopiero nieszczęśliwy ja, sprawozdawca, żebym przychodził tu z rzeczami doskonałemi. Czyż Komisja Regulaminowa może mieć nawet taką ambicję, że ona jedna jedyna na całym świecie stwarza twór całkowicie doskonały, I przeto, proszę Panów, rozumiemy, że i w naszej pracy są usterki, Ale jak wyglądają nasze usterki, Panowie w waszem oświetleniu: p. s. Głąbiński, który się ujął za mniejszościami i p. s. Makuch powiadają, że mniejszości mają zakneblowane usta, a w rzeczywistości rozpoczęliśmy obrady o 4, ja skończyłem o 5, mówię pewnie teraz z kwadrans, 10 minut, dochodzi 7. Niech Panowie będą łaskawi powiedzieć, wiele czasu Wyście mówili? To się nazywa zakneblować usta. Boże kochany, jak to jest dalekie od prawdy.</u> | |
| 213 | - <u xml:id="u-23.11" who="#SPerzynski">Wnoszę o przyjęcie regulaminu w przedłożeniu komisyjnem wraz z uprawnieniem Marszałka do zmian stylistycznych i numeracji.</u> | |
| 217 | + <u xml:id="u-23.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-23.1" who="#Marszałek">Proszę Panów Senatorów wziąć do rąk odbitkę nr. 2. Będziemy głosowali nad zmianami do poszczególnych artykułów. Te artykuły, do których nie zostały zaproponowane zmiany, będę uważał za przyjęte w redakcji regulaminu. Proszę Pana Sekretarza o odczytanie poprawki do art. 1.</u> | |
| 214 | 219 | </div> |
| 215 | 220 | <div xml:id="div-24"> |
| 216 | - <u xml:id="u-24.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u> | |
| 217 | - <u xml:id="u-24.1" who="#Marszalek">Proszę Panów Senatorów wziąć do rąk odbitkę nr. 2. Będziemy głosowali nad zmianami do poszczególnych artykułów. Te artykuły, do których nie zostały zaproponowane zmiany, będę uważał za przyjęte w redakcji regulaminu. Proszę Pana Sekretarza o odczytanie poprawki do art. 1.</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-24.0" who="#SekretarzsBarański">W art. 1, w ustępie 1 po wyrazach: „wyda mu wzamian wstawia się wyrazy: „po złożeniu ślubowania (art. 20 Konstytucji)”.</u> | |
| 218 | 222 | </div> |
| 219 | 223 | <div xml:id="div-25"> |
| 220 | - <u xml:id="u-25.0" who="#SekretarzsBaranski">W art. 1, w ustępie 1 po wyrazach: — „wyda mu wzamian wstawia się wyrazy: — „po złożeniu ślubowania (art. 20 Konstytucji)”.</u> | |
| 224 | + <u xml:id="u-25.0" who="#Marszałek">Kto jest za poprawką, proszę o powstanie. Większość. Przyjęta.</u> | |
| 225 | + <u xml:id="u-25.1" who="#Marszałek">Proszę o odczytanie poprawki do art. 2.</u> | |
| 221 | 226 | </div> |
| 222 | 227 | <div xml:id="div-26"> |
| 223 | - <u xml:id="u-26.0" who="#Marszalek">Kto jest za poprawką, proszę o powstanie. Większość. Przyjęta.</u> | |
| 224 | - <u xml:id="u-26.1" who="#Marszalek">Proszę o odczytanie poprawki do art. 2.</u> | |
| 228 | + <u xml:id="u-26.0" who="#SekretarzsBarański">Do art. 2: a) ust. 2 otrzymuje brzmienie następujące: „Wygaśnięcie mandatu stwierdza Senat po wysłuchaniu komunikatu Marszałka Senatu o zajściu okoliczności, powodujących wygaśnięcie mandatu'.</u> | |
| 229 | + <u xml:id="u-26.1" who="#SekretarzsBarański">b) Jako ustęp trzeci wstawić następujące zdanie: „Jeżeli Marszałek ma. wątpliwości, czy zachodzą okoliczności, powodujące wygaśnięcie mandatu, to zasięga uprzednio opinii Komisji Regulaminowej”.</u> | |
| 225 | 230 | </div> |
| 226 | 231 | <div xml:id="div-27"> |
| 227 | - <u xml:id="u-27.0" who="#SekretarzsBaranski">Do art. 2: a) ust. 2 otrzymuje brzmienie następujące: — „Wygaśnięcie mandatu stwierdza Senat po wysłuchaniu komunikatu Marszałka Senatu o zajściu okoliczności, powodujących wygaśnięcie mandatu'.</u> | |
| 228 | - <u xml:id="u-27.1" who="#SekretarzsBaranski">b) Jako ustęp trzeci wstawić następujące zdanie: — „Jeżeli Marszałek ma. wątpliwości, czy zachodzą okoliczności, powodujące wygaśnięcie mandatu, to zasięga uprzednio opinii Komisji Regulaminowej”.</u> | |
| 232 | + <u xml:id="u-27.0" who="#Marszałek">Proszę o odczytanie wniosku p. s. Woźnickiego,</u> | |
| 229 | 233 | </div> |
| 230 | 234 | <div xml:id="div-28"> |
| 231 | - <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">Proszę o odczytanie wniosku p. s. Woźnickiego,</u> | |
| 235 | + <u xml:id="u-28.0" who="#SekretarzsBarański">W art. 2 zamiast poprawki Klubu B. B. W.: R. W ustępie drugim przed słowami: „Komisji Regulaminowej” wstawić „Marszałka Senatu i po wysłuchaniu opinij”.</u> | |
| 232 | 236 | </div> |
| 233 | 237 | <div xml:id="div-29"> |
| 234 | - <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzsBaranski">W art. 2 zamiast poprawki Klubu B. B. W.: R. W ustępie drugim przed słowami: — „Komisji Regulaminowej” wstawić — „Marszałka Senatu i po wysłuchaniu opinij ”.</u> | |
| 238 | + <u xml:id="u-29.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem wniosku komisji, proszę o powstanie. Stoi większość, wniosek przyjęty. Jest jeszcze dodatkowy wniosek.</u> | |
| 239 | + <u xml:id="u-29.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Już nieaktualny.)</u> | |
| 240 | + <u xml:id="u-29.2" who="#Marszałek">Możnaby głosować.</u> | |
| 241 | + <u xml:id="u-29.3" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Nie potrzeba, Panie Marszałku, bo już zostało przesądzone poprzedniem głosowaniem.)</u> | |
| 242 | + <u xml:id="u-29.4" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 8.</u> | |
| 235 | 243 | </div> |
| 236 | 244 | <div xml:id="div-30"> |
| 237 | - <u xml:id="u-30.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem wniosku komisji, proszę o powstanie. Stoi większość, wniosek przyjęty. Jest jeszcze dodatkowy wniosek.</u> | |
| 238 | - <u xml:id="u-30.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Już nieaktualny.)</u> | |
| 239 | - <u xml:id="u-30.2" who="#Marszalek">Możnaby głosować.</u> | |
| 240 | - <u xml:id="u-30.3" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Nie potrzeba, Panie Marszałku, bo już zostało przesądzone poprzedniem głosowaniem.)</u> | |
| 241 | - <u xml:id="u-30.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 8.</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-30.0" who="#SekretarzsBarański">W ustępie drugim skreśla, się końcowe wyrazy: „oraz składu osobistego Senatu”.</u> | |
| 242 | 246 | </div> |
| 243 | 247 | <div xml:id="div-31"> |
| 244 | - <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzsBaranski">W ustępie drugim skreśla, się końcowe wyrazy: — „oraz składu osobistego Senatu”.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-31.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość. Przyjęta.</u> | |
| 249 | + <u xml:id="u-31.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do art. 12.</u> | |
| 245 | 250 | </div> |
| 246 | 251 | <div xml:id="div-32"> |
| 247 | - <u xml:id="u-32.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość. Przyjęta.</u> | |
| 248 | - <u xml:id="u-32.1" who="#Marszalek">Przechodzimy do ąrt. 12.</u> | |
| 252 | + <u xml:id="u-32.0" who="#SekretarzsBarański">W ustępie pierwszym po wyrazach: „zdaniem Marszałka Senatu jest” wstawia się wyrazy: „przewodniczenie obradom”.</u> | |
| 249 | 253 | </div> |
| 250 | 254 | <div xml:id="div-33"> |
| 251 | - <u xml:id="u-33.0" who="#SekretarzsBaranski">W ustępie pierwszym po wyrazach: — „zdaniem Marszałka Senatu jest” wstawia się wyrazy: — „przewodniczenie obradom”.</u> | |
| 255 | + <u xml:id="u-33.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość. Przyjęta.</u> | |
| 256 | + <u xml:id="u-33.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 14.</u> | |
| 252 | 257 | </div> |
| 253 | 258 | <div xml:id="div-34"> |
| 254 | - <u xml:id="u-34.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość. Przyjęta.</u> | |
| 255 | - <u xml:id="u-34.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 14.</u> | |
| 259 | + <u xml:id="u-34.0" who="#SekretarzsBarański">Pomiędzy art. 14 i art. 15 wstawia się nowy art. 14a treści następującej: „Art. 14a. Zamknięcie sesji senackiej nie ma wpływu na skład władz senackich”.</u> | |
| 256 | 260 | </div> |
| 257 | 261 | <div xml:id="div-35"> |
| 258 | - <u xml:id="u-35.0" who="#SekretarzsBaranski">Pomiędzy art. 14 i art. 15 wstawia się nowy art,.14a treści następującej; — „Art. 14a. Zamknięcie sesji senackiej nie ma wpływu na skład władz senackich”.</u> | |
| 262 | + <u xml:id="u-35.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość. Poprawka przyjęta.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-35.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 15.</u> | |
| 259 | 264 | </div> |
| 260 | 265 | <div xml:id="div-36"> |
| 261 | - <u xml:id="u-36.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość. Poprawka przyjęta.</u> | |
| 262 | - <u xml:id="u-36.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 15.</u> | |
| 266 | + <u xml:id="u-36.0" who="#SekretarzsBarański">a) W ustępie drugim skreśla się końcowe wyrazy: „i podane do wiadomości prasy”;</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-36.1" who="#SekretarzsBarański">b) dodaje się nowy ustęp trzeci treści następującej: „W wypadkach wyjątkowych Marszałek może odłożyć termin posiedzenia”.</u> | |
| 263 | 268 | </div> |
| 264 | 269 | <div xml:id="div-37"> |
| 265 | - <u xml:id="u-37.0" who="#SekretarzsBaranski">a) W ustępie drugim skreśla się końcowe wyrazy: — „i podane do wiadomości prasy”;</u> | |
| 266 | - <u xml:id="u-37.1" who="#SekretarzsBaranski">b) dodaje się nowy ustęp trzeci treści następującej: — „W wypadkach wyjątkowych Marszałek może odłożyć termin posiedzenia”.</u> | |
| 270 | + <u xml:id="u-37.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość. Przyjęta.</u> | |
| 271 | + <u xml:id="u-37.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do art. 21.</u> | |
| 267 | 272 | </div> |
| 268 | 273 | <div xml:id="div-38"> |
| 269 | - <u xml:id="u-38.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość. Przyjęta.</u> | |
| 270 | - <u xml:id="u-38.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do art. 21.</u> | |
| 274 | + <u xml:id="u-38.0" who="#SekretarzsBarański">a) W ustępie drugim dodaje się na końcu wyrazy: „po, zakomunikowaniu Izbie przez Marszałka o ich złożeniu”;</u> | |
| 275 | + <u xml:id="u-38.1" who="#SekretarzsBarański">b) dodaje się ustęp trzeci i czwarty w brzmieniu następującym: „Marszałek Senatu m że skreślać z protokółu i stenogramu zwroty, zawierające treść, sprzeczną z obowiązkiem wierności dla Rzeczypospolitej Polskiej, określonym w art. 89 Konstytucji. Protokół i stenogram są wyłącznem stwierdzeniem przebiegu obrad w Senacie”.</u> | |
| 271 | 276 | </div> |
| 272 | 277 | <div xml:id="div-39"> |
| 273 | - <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzsBaranski">a) W ustępie drugim dodaje się na końcu wyrazy: — „po, zakomunikowaniu Izbie przez Marszałka o ich złożeniu”;</u> | |
| 274 | - <u xml:id="u-39.1" who="#SekretarzsBaranski">b) dodaje się ustęp trzeci i czwarty w brzmieniu następującym: „Marszałek Senatu m że skreślać z protokółu i stenogramu zwroty, zawierające treść, sprzeczną z obowiązkiem wierności dla Rzeczypospolitej Polskiej, określonym w art. 89 Konstytucji. Protokół i stenogram są wyłącznem stwierdzeniem przebiegu obrad w Senacie”.</u> | |
| 278 | + <u xml:id="u-39.0" who="#Marszałek">Kto z Panów Senatorów jest za, przyjęciem, proszę o powstanie. Większość. Przyjęta.</u> | |
| 279 | + <u xml:id="u-39.1" who="#Marszałek">Pomiędzy art. 22 i 23 wstawia się nowy art. 22 a). Proszę Parna Sekretarza: o, odczytanie tego artykułu.</u> | |
| 275 | 280 | </div> |
| 276 | 281 | <div xml:id="div-40"> |
| 277 | - <u xml:id="u-40.0" who="#Marszalek">Kto z Panów Senatorów jest za, przyjęciem, proszę o powstanie. Większość. Przyjęta.</u> | |
| 278 | - <u xml:id="u-40.1" who="#Marszalek">Pomiędzy art. 22 i 23 wstawia się nowy art. 22 a). Proszę Parna Sekretarza: o, odczytanie tego artykułu.</u> | |
| 282 | + <u xml:id="u-40.0" who="#SekretarzsBarański">„Na wniosek Marszałka Senatu sprawy, nie objęte porządkiem dziennym, mogą być wzięte pod obrady za zgodą Izby, z zachowaniem trybu postępowania, przepisanego w art. 24 niniejszego regulaminu. Po upływie pierwszej godziny posiedzenia Marszałek może przestawić porządek dzienny, biorąc najpierw to punkty porządku dziennego, co do których nikt, prócz wnioskodawcy, względnie sprawozdawcy, do głosu się nie zapisał”.</u> | |
| 279 | 283 | </div> |
| 280 | 284 | <div xml:id="div-41"> |
| 281 | - <u xml:id="u-41.0" who="#SekretarzsBaranski">„Na wniosek Marszałka Senatu sprawy, nie objęte porządkiem dziennym, mogą być wzięte pod obrady za zgodą Izby, z zachowaniem trybu postępowania, przepisanego w art. 24 niniejszego regulaminu. Po upływie pierwszej godziny posiedzenia Marszałek może przestawić porządek dzienny, biorąc najpierw to punkty porządku dziennego, co do których nikt, prócz wnioskodawcy, względnie sprawozdawcy, do głosu się nie zapisał”.</u> | |
| 285 | + <u xml:id="u-41.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tego artykułu, zechce wstać. Większość. Przyjęty.</u> | |
| 286 | + <u xml:id="u-41.1" who="#Marszałek">Do art. 24 jest wniosek komisyjny. Proszę Pana Sekretarza o odczytanie.</u> | |
| 282 | 287 | </div> |
| 283 | 288 | <div xml:id="div-42"> |
| 284 | - <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tego artykułu, zechce wstać. Większość. Przyjęty.</u> | |
| 285 | - <u xml:id="u-42.1" who="#Marszalek">Do art. 24 jest wniosek komisyjny. Proszę Pana Sekretarza o odczytanie.</u> | |
| 289 | + <u xml:id="u-42.0" who="#SekretarzsBarański">W ust. 3 liczbę: „7 senatorów” zastępuje się liczbą „15 senatorów”.</u> | |
| 286 | 290 | </div> |
| 287 | 291 | <div xml:id="div-43"> |
| 288 | - <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzsBaranski">W ust. 3 liczbę: — „7 senatorów” zastępuje się liczbą — „15 senatorów”.</u> | |
| 292 | + <u xml:id="u-43.0" who="#Marszałek">Proszę o odczytanie wniosku s. Woźnickiego.</u> | |
| 289 | 293 | </div> |
| 290 | 294 | <div xml:id="div-44"> |
| 291 | - <u xml:id="u-44.0" who="#Marszalek">Proszę o odczytanie wniosku s. Woźnickiego.</u> | |
| 295 | + <u xml:id="u-44.0" who="#SekretarzsBarański">W ustępie 3 liczbę „7 senatorów” zastąpić liczbą „10 senatorów”.</u> | |
| 292 | 296 | </div> |
| 293 | 297 | <div xml:id="div-45"> |
| 294 | - <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzsBaranski">W ustępie 3 liczbę — „7 senatorów” zastąpić liczbą — „10 senatorów”.</u> | |
| 298 | + <u xml:id="u-45.0" who="#Marszałek">Kto jest za redakcją komisyjną, zechce wstać. Większość. Przyjęta. Czy Pan Senator życzy, by jego wniosek głosować?</u> | |
| 299 | + <u xml:id="u-45.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Nie.)</u> | |
| 300 | + <u xml:id="u-45.2" who="#Marszałek">Przechodzimy do art. 25.</u> | |
| 295 | 301 | </div> |
| 296 | 302 | <div xml:id="div-46"> |
| 297 | - <u xml:id="u-46.0" who="#Marszalek">Kto jest za redakcją komisyjną, zechce wstać. Większość. Przyjęta. Czy Pan Senator życzy, by jego</u> | |
| 298 | - <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">wat osek głosować? (S. Woźnicki.</u> | |
| 299 | - <u xml:id="u-46.2" who="#Marszalek">Nie.)</u> | |
| 300 | - <u xml:id="u-46.3" who="#Marszalek">Przechodzimy do art. 25.</u> | |
| 303 | + <u xml:id="u-46.0" who="#SekretarzsBarański">a) W ustępie pierwszym liczbę „5 senatorów” zastępuje się dwukrotnie liczbą „8 senatorów”.</u> | |
| 304 | + <u xml:id="u-46.1" who="#SekretarzsBarański">b) Ustęp drugi skreśla się.</u> | |
| 301 | 305 | </div> |
| 302 | 306 | <div xml:id="div-47"> |
| 303 | - <u xml:id="u-47.0" who="#SekretarzsBaranski">a) W ustępie pierwszym liczbę — „5 senatorów” zastępuje się dwukrotnie liczbą — „8 senatorów”.</u> | |
| 304 | - <u xml:id="u-47.1" who="#SekretarzsBaranski">b)Ustęp drugi skreśla się.</u> | |
| 307 | + <u xml:id="u-47.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej redakcji art. 25, proszę wstać. Stoi większość. Przyjęty.</u> | |
| 308 | + <u xml:id="u-47.1" who="#Marszałek">Proszę o odczytanie poprawki do art. 34.</u> | |
| 305 | 309 | </div> |
| 306 | 310 | <div xml:id="div-48"> |
| 307 | - <u xml:id="u-48.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej redakcji art. 25, proszę wstać. Stoi większość. Przyjęty.</u> | |
| 308 | - <u xml:id="u-48.1" who="#Marszalek">Proszę o odczytanie poprawki do art. 34.</u> | |
| 311 | + <u xml:id="u-48.0" who="#SekretarzsBarański">Art. 34 otrzymuje brzmienie następujące: „Poprawki do wniosku, zgłaszane w czasie rozpraw, winny być składane na piśmie, przyczem poprawki senatorskie do projektów ustaw muszą być poparte podpisami przynajmniej 4 senatorów. Poprawkę, podpisaną przez mniej niż 4 senatorów, Marszałek może odczytać Senatowi celem uzyskania dla niej dostatecznego poparcia. Podczas rozpraw nad preliminarzem budżetowym Marszałek tylko w wyjątkowo ważnym wypadku może przyjąć poprawkę senatorską, która nie została zamieszczona w sprawozdaniu Komisji Skarbowo-Budżetowej”.</u> | |
| 312 | + <u xml:id="u-48.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Proszę o głos w sprawie głosowania.)</u> | |
| 313 | + <u xml:id="u-48.2" who="#SekretarzsBarański">Głos ma s. Woźnicki.</u> | |
| 309 | 314 | </div> |
| 310 | 315 | <div xml:id="div-49"> |
| 311 | - <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzsBaranski">Art. 34 otrzymuje brzmienie następujące: — „Poprawki do wniosku, zgłaszane w czasie rozpraw, winny być składane na piśmie, przyczem poprawki senatorskie do projektów ustaw muszą być poparte podpisami przynajmniej 4 senatorów. Poprawkę, podpisaną przez mniej niż 4 senatorów, Marszałek może odczytać Senatowi celem uzyskania dla niej dostatecznego poparcia. Podczas rozpraw nad preliminarzem budżetowym Marszałek tylko w wyjątkowo ważnym wypadku może przyjąć poprawkę senatorską, która nie została zamieszczona w sprawozdaniu Komisji Skarbowo-Budżetowej”.</u> | |
| 312 | - <u xml:id="u-49.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Proszę o głos w sprawie głosowania.)</u> | |
| 313 | - <u xml:id="u-49.2" who="#SekretarzsBaranski">Głos ma s. Woźnicki.</u> | |
| 316 | + <u xml:id="u-49.0" who="#SWoźnicki">Proponuję, ażebyśmy głosowali osobno pierwszą część do tego wniosku: poprawki do wniosku, zgłaszane w czasie rozpraw, winny być składane na piśmie; drugą część do słów: „dostatecznego poparcia” i trzecią część do końca.</u> | |
| 314 | 317 | </div> |
| 315 | 318 | <div xml:id="div-50"> |
| 316 | - <u xml:id="u-50.0" who="#SWoznicki">Proponuję, ażebyśmy głosowali osobno pierwszą część do tego wniosku: poprawki do wniosku, zgłaszane w czasie rozpraw, winny być składane na piśmie; drugą część do słów: — „dostatecznego poparcia” i trzecią część do końca.</u> | |
| 319 | + <u xml:id="u-50.0" who="#Marszałek">P. senator wnioskodawca proponuje podzielenie głosowania na trzy Części, przychylam się do tej propozycji. Proszę Panów głosować kolejno.</u> | |
| 320 | + <u xml:id="u-50.1" who="#Marszałek">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie pierwszej części.</u> | |
| 317 | 321 | </div> |
| 318 | 322 | <div xml:id="div-51"> |
| 319 | - <u xml:id="u-51.0" who="#Marszalek">P. senator wnioskodawca proponuje podzielenie głosowania na trzy Części, przychylam się do tej propozycji. Proszę Panów głosować kolejno.</u> | |
| 320 | - <u xml:id="u-51.1" who="#Marszalek">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie pierwszej części.</u> | |
| 323 | + <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzsBarański">„Poprawki do wniosku, zgłaszanie w czasie rozpraw, winny być składane na. piśmie”.</u> | |
| 321 | 324 | </div> |
| 322 | 325 | <div xml:id="div-52"> |
| 323 | - <u xml:id="u-52.0" who="#SekretarzsBaranski">„Poprawki do wniosku, zgłaszanie w czasie rozpraw, winny być składane na. piśmie”.</u> | |
| 326 | + <u xml:id="u-52.0" who="#Marszałek">Kto jest za tem, zechce powstać. Wszyscy. Poprawka przyjęta.</u> | |
| 324 | 327 | </div> |
| 325 | 328 | <div xml:id="div-53"> |
| 326 | - <u xml:id="u-53.0" who="#Marszalek">Kto jest za tem, zechce powstać. Wszyscy. Poprawka przyjęta.</u> | |
| 329 | + <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzsBarański">Część druga: „przyczem poprawki senatorskie do projektów ustaw muszą być poparte podpisami przynamniej 4 senatorów. Poprawkę, podpisaną przez mniej niż 4 senatorów, Marszałek może odczytać Senatowi celem uzyskania dla niej dostatecznego poparcia”.</u> | |
| 327 | 330 | </div> |
| 328 | 331 | <div xml:id="div-54"> |
| 329 | - <u xml:id="u-54.0" who="#SekretarzsBaranski">Część druga: — „przyczem poprawki senatorskie do projektów ustaw muszą być poparte podpisami przynamniej 4 senatorów. Poprawkę, podpisaną przez mniej niż 4 senatorów, Marszałek może odczytać Senatowi celem uzyskania dla niej dostatecznego poparcia”.</u> | |
| 332 | + <u xml:id="u-54.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej części poprawki? Większość. Poprawka przyjęta.</u> | |
| 330 | 333 | </div> |
| 331 | 334 | <div xml:id="div-55"> |
| 332 | - <u xml:id="u-55.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej części poprawki? Większość. Poprawka przyjęta.</u> | |
| 335 | + <u xml:id="u-55.0" who="#SekretarzsBarański">Część trzecia: „Podczas rozpraw nad preliminarzem budżetowym Marszałek tylko w wyjątkowo ważnym wypadku może przyjąć poprawkę senatorską, która nie została zamieszczona w sprawozdaniu Komisji Skarbowo-Budżetowej”.</u> | |
| 333 | 336 | </div> |
| 334 | 337 | <div xml:id="div-56"> |
| 335 | - <u xml:id="u-56.0" who="#SekretarzsBaranski">Część trzecia: — „Podczas rozpraw nad preliminarzem budżetowym Marszałek tylko w wyjątkowo ważnym wypadku może przyjąć poprawkę senatorską, która nie została zamieszczona w sprawozdaniu Komisji Skarbowo-Budżetowej''.</u> | |
| 338 | + <u xml:id="u-56.0" who="#Marszałek">Kto jest za trzecią częścią poprawki? Większość, trzecia część poprawki przyjęta. Przechodzimy do następnego art. 46.</u> | |
| 336 | 339 | </div> |
| 337 | 340 | <div xml:id="div-57"> |
| 338 | - <u xml:id="u-57.0" who="#Marszalek">Kto jest za trzecią częścią poprawki? Większość, trzecia część poprawki przyjęta. Przechodzimy do następnego art. 46.</u> | |
| 341 | + <u xml:id="u-57.0" who="#SekretarzsBarański">W ustępie pierwszym liczbę „15 senatorów” zastępuje się liczbą „20 senatorów”.</u> | |
| 339 | 342 | </div> |
| 340 | 343 | <div xml:id="div-58"> |
| 341 | - <u xml:id="u-58.0" who="#SekretarzsBaranski">W ustępie pierwszym liczbę — „15 senatorów” zastępuje się liczbą — „20 senatorów”.</u> | |
| 344 | + <u xml:id="u-58.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość. Poprawka przyjęta. Przechodzimy do następnego art. 50.</u> | |
| 342 | 345 | </div> |
| 343 | 346 | <div xml:id="div-59"> |
| 344 | - <u xml:id="u-59.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość. Poprawka przyjęta. Przechodzimy do następnego art. 50.</u> | |
| 347 | + <u xml:id="u-59.0" who="#SekretarzsBarański">Dodaje się ustęp 4 treści następującej: „W razie odroczenia lub zamknięcia sesji Senatu terminy, przewidziane w art. 35 Konstytucji, przedłużają się o czas, w którym Senat nie był czynny”.</u> | |
| 345 | 348 | </div> |
| 346 | 349 | <div xml:id="div-60"> |
| 347 | - <u xml:id="u-60.0" who="#SekretarzsBaranski">Dodaje się ustęp 4 treści następującej: — „W razie odroczenia lub zamknięcia sesji Senatu terminy, przewidziane w art. 35 Konstytucji, przedłużają się o czas, w którym Senat nie był czynny”.</u> | |
| 350 | + <u xml:id="u-60.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość, poprawka przyjęta. Przystępujemy do art. 54.</u> | |
| 348 | 351 | </div> |
| 349 | 352 | <div xml:id="div-61"> |
| 350 | - <u xml:id="u-61.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Większość, poprawka przyjęta. Przystępujemy do art. 54.</u> | |
| 353 | + <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzsBarański">Art. 54 otrzymuje brzmienie następujące: „Interpelacje, skierowane do Rządu, winny być podpisane przynajmniej przez 8 senatorów. O wpłynięciu interpelacji Marszałek podaje do wiadomości Iżby na końcu tego posiedzenia, na którem interpelacja została zgłoszona. Marszałek ma prawo żądania od interpelantów usunięcia z interpelacji wyrazów, nie odpowiadających powadze Senatu i w tym celu może ogłoszenie interpelacji odłożyć aż do wprowadzenia przez interpelantów odpowiednich zmian”.</u> | |
| 351 | 354 | </div> |
| 352 | 355 | <div xml:id="div-62"> |
| 353 | - <u xml:id="u-62.0" who="#SekretarzsBaranski">Art. 54 otrzymuje brzmienie następujące: — „Interpelacje, skierowane do Rządu, winny być podpisane przynajmniej przez 8 senatorów. O wpłynięciu interpelacji Marszałek podaje do wiadomości Iżby na końcu tego posiedzenia, na którem interpelacja została zgłoszona. Marszałek ma prawo żądania od interpelantów usunięcia z interpelacji wyrazów, nie odpowiadających powadze Senatu i w tym celu może ogłoszenie interpelacji odłożyć aż do wprowadzenia przez interpelantów odpowiednich zmian”.</u> | |
| 356 | + <u xml:id="u-62.0" who="#Marszałek">Zgłoszone zostało następujące uzupełnienie do tego wniosku, podpisane przez s. s. Woźnickiego i Grossa.</u> | |
| 354 | 357 | </div> |
| 355 | 358 | <div xml:id="div-63"> |
| 356 | - <u xml:id="u-63.0" who="#Marszalek">Zgłoszone zostało następujące uzupełnienie do tego wniosku, podpisane przez s. s. Woźnickiego i Grossa.</u> | |
| 359 | + <u xml:id="u-63.0" who="#SekretarzsBarański">W razie przyjęcia tekstu, proponowanego przez Komisję, dodać na końcu ustęp następujący: „W braku zgody ze strony interpelantów na wprowadzenie zmian, Marszałek przesyła interpelację Komisji Regulaminowej do rozpatrzenia. Komisja ta winna sprawę rozpatrzeć do najbliższego plenarnego posiedzenia i ma ona prawo 3/4 głosów obecnych członków uznać interpelację za niedopuszczalną.</u> | |
| 360 | + <u xml:id="u-63.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Panie Marszałku! Jabym proponował, ażeby głosować to uzupełnienie przedtem, bo przyjęcie tego uzupełnienia umożliwiłoby nam głosowanie pozytywne nad całością i przeciwnie w razie odrzucenia.)</u> | |
| 357 | 361 | </div> |
| 358 | 362 | <div xml:id="div-64"> |
| 359 | - <u xml:id="u-64.0" who="#SekretarzsBaranski">W razie przyjęcia tekstu, proponowanego przez Komisję, dodać na końcu ustęp następujący: — „W braku zgody ze strony interpelantów na wprowadzenie zmian, Marszałek przesyła interpelację Komisji Regulaminowej do rozpatrzenia. Komisja ta winna sprawę rozpatrzeć do najbliższego plenarnego posiedzenia i ma ona prawo 3/4 głosów obecnych członków uznać (interpelację za niedopuszczalną.</u> | |
| 360 | - <u xml:id="u-64.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki:</u> | |
| 361 | - <u xml:id="u-64.2" who="#SekretarzsBaranski">Panie Marszałku! Jabym proponował, ażeby glosować to uzupełnienie przedtem, bo przyjęcie tego uzupełnienia umożliwiłoby nam głosowanie pozytywne nad całością i przeciwnie w razie odrzucenia.)</u> | |
| 363 | + <u xml:id="u-64.0" who="#Marszałek">To jest uwarunkowane, czy jest zgoda na to.</u> | |
| 364 | + <u xml:id="u-64.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: To jest poprawka.)</u> | |
| 365 | + <u xml:id="u-64.2" who="#Marszałek">Ta poprawka staje się wnioskiem, jeżeli będziemy głosowali, żeby...</u> | |
| 366 | + <u xml:id="u-64.3" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Zwykle poprawkę głosuje się przed przyjęciem samego wniosku)</u> | |
| 367 | + <u xml:id="u-64.4" who="#Marszałek">Głosujemy poprawkę. Kto jest za uzupełnieniem wniosku do art. 54 w redakcji komisji, wniesionem przez senatorów Woźnickiego i Grossa, zechce wstać. Jest mniejszość. Kto jest za wnioskiem w redakcji komisji? Większość. Wniosek przyjęty. Przystępujemy do art. 55.</u> | |
| 362 | 368 | </div> |
| 363 | 369 | <div xml:id="div-65"> |
| 364 | - <u xml:id="u-65.0" who="#Marszalek">To jest uwarunkowane, czy jest zgoda na to.</u> | |
| 365 | - <u xml:id="u-65.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: To jest poprawka.)</u> | |
| 366 | - <u xml:id="u-65.2" who="#Marszalek">Ta poprawka staje się wnioskiem, jeżeli będziemy głosowali, żeby...</u> | |
| 367 | - <u xml:id="u-65.3" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Zwykle poprawkę głosuje się przed przyjęciem samego wniosku )</u> | |
| 368 | - <u xml:id="u-65.4" who="#Marszalek">Głosujemy poprawkę. Kto jest za uzupełnieniem wniosku do art. 54 w redakcji komisji, wniesionem przez senatorów Woźnickiego i Grossa, zechce wstać. Jest mniejszość. Kto jest za wnioskiem w redakcji komisji? Większość. Wniosek przyjęty. Przystępujemy do art. 55.</u> | |
| 370 | + <u xml:id="u-65.0" who="#SekretarzsBarański">Art. 55 otrzymuje następujące brzmienie: „Po przyjęciu interpelacji Marszałek przesyła ją Prezesowi Rady Ministrów. O ile interpelanci nie zadowolą się odpowiedzią, względnie o ile w ciągu 6 tygodni. Rząd nie udzieli odpowiedzi, Marszałek na żądanie interpelantów umieszcza interpelację na porządku dziennym. Dyskusja nad interpelacją następuje tylko w wypadkach, w których Senat swą uchwałą uzna potrzebę dyskusji i po wysłuchaniu treści interpelacji, ewentualnie udzielonej odpowiedzi Rządu, oraz krótkiem, trwającem nie dłużej niż 10 minut, umotywowaniu przez jednego z interpelantów konieczności odbycia dyskusji. W dyskusji może być postawiony wniosek, że Senat przyjmuje, względnie nie przyjmuje odpowiedzi do. wiadomości, lub też wzywa Rząd do udzielenia odpowiedzi na plenarnem posiedzeniu w określonym terminie”.</u> | |
| 369 | 371 | </div> |
| 370 | 372 | <div xml:id="div-66"> |
| 371 | - <u xml:id="u-66.0" who="#SekretarzsBaranski">Art. 55 otrzymuje następujące brzmienie: — „Po przyjęciu interpelacji Marszalek przesyła ją Prezesowi Rady Ministrów. O ile interpelanci nie zadowolą się odpowiedzią, względnie o ile w ciągu 6 tygodni. Rząd nie udzieli odpowiedzi, Marszałek na żądanie interpelantów umieszcza interpelację na porządku dziennym. Dyskusja nad interpelacją następuje tylko w wypadkach, w których Senat swą uchwałą uzna potrzebę dyskusji i po wysłuchaniu treści interpelacji, ewentualnie udzielonej odpowiedzi Rządu, oraz krótkiem, trwającem nie dłużej niż 10 minut, umotywowaniu przez jednego z interpelantów konieczności odbycia dyskusji. W dyskusji może być postawiony wniosek, że Senat przyjmuje, względnie nie przyjmuje odpowiedzi do. wiadomości, lub też wzywa Rząd do udzielenia odpowiedzi na plenarnem posiedzeniu w określonym terminie”.</u> | |
| 373 | + <u xml:id="u-66.0" who="#Marszałek">To jest wniosek komisji. Proszę teraz o odczytanie wniosku p. s. Woźnickiego.</u> | |
| 372 | 374 | </div> |
| 373 | 375 | <div xml:id="div-67"> |
| 374 | - <u xml:id="u-67.0" who="#Marszalek">To jest wniosek komisji. Proszę teraz o odczytanie wniosku p. s. Woźnickiego.</u> | |
| 376 | + <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzsBarański">W art. 55 jako ustęp trzeci wstawić zdanie: „Zamknięcie sesji senackiej nie zwalnia Rządu od obowiązku udzielenia w terminie 6-tygodniowym odpowiedzi na interpelacje, zgłoszone w trybie, przepisanym w art, 54 niniejszego regulaminu”.</u> | |
| 375 | 377 | </div> |
| 376 | 378 | <div xml:id="div-68"> |
| 377 | - <u xml:id="u-68.0" who="#SekretarzsBaranski">W art. 55 jako ustęp trzeci wstawić zdanie: — „Zamknięcie sesji senackiej nie zwalnia Rządu od obowiązku udzielenia w terminie 6-tygodniowym odpowiedzi na interpelacje, zgłoszone w trybie, przepisanym w art, 54 niniejszego regulaminu”.</u> | |
| 379 | + <u xml:id="u-68.0" who="#Marszałek">Poddaj ę pod głosowanie wniosek w redakcji komisji. Kto jest za przyjęciem tego wniosku, niech wstanie. Większość. Przyjęty.</u> | |
| 380 | + <u xml:id="u-68.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Ale ja proszę Pana Marszałka o głosowanie uzupełnienia.)</u> | |
| 381 | + <u xml:id="u-68.2" who="#Marszałek">Tak jest Jako uzupełnienie wniosek p. s. Woźnickiego. Kto jest za przyjęciem tego uzupełnienia, proszę o powstanie. Jest mniejszość. Wniosek upadł.</u> | |
| 382 | + <u xml:id="u-68.3" who="#Marszałek">Proszę o odczytanie zmian do art. 56.</u> | |
| 378 | 383 | </div> |
| 379 | 384 | <div xml:id="div-69"> |
| 380 | - <u xml:id="u-69.0" who="#Marszalek">Poddaj ę pod głosowanie wniosek w redakcji komisji. Kto jest za przyjęciem tego wniosku, niech wstanie. Większość. Przyjęty.</u> | |
| 381 | - <u xml:id="u-69.1" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Ale ja proszę Pana Marszałka o głosowanie uzupełnienia.)</u> | |
| 382 | - <u xml:id="u-69.2" who="#Marszalek">Tak jest Jako uzupełnienie wniosek p. s. Woźnickiego. Kto jest za przyjęciem tego uzupełnienia, proszę o powstanie. Jest mniejszość. Wniosek upadł.</u> | |
| 383 | - <u xml:id="u-69.3" who="#Marszalek">Proszę o odczytanie zmian do art. 56.</u> | |
| 385 | + <u xml:id="u-69.0" who="#SekretarzsBarański">W art. 56 w ustępie drugim: a) w punkcie 1) skreślić „art. 54”; b) punkt 2) skreślić; c) punkty 2), 3) i 4) wstawić ustępy: „2) Komisję Konstytucyjną: do, niej należą ustawy, dotyczące ustroju Państwa, zmiany lub rewizji ustawy konstytucyjnej, oraz organizacji naczelnych władz państwowych, 3) Komisję Spraw Wojskowych: do niej należą wszelkie sprawy, dotyczące obrony Państwa. 4) Komisję Spraw Zagranicznych: do niej należą sprawy stosunków międzynarodowych, oraz granic Państwa, tudzież sprawy gdańskie, morskie i sprawy marynarki”, d) Numerację punktów 3, 4, 5, 6 i 7 zmienia się odpowiednio na 5, 6, 7, 8 i 9.</u> | |
| 384 | 386 | </div> |
| 385 | 387 | <div xml:id="div-70"> |
| 386 | - <u xml:id="u-70.0" who="#SekretarzsBaranski">W art. 56 w ustępie drugim: a) w punkcie 1) skreślić — „art. 54”; b) punkt 2) skreślić; c) punkty 2), 3) i 4) wstawić ustępy: — „2) Komisję Konstytucyjną: do, niej należą ustawy, dotyczące ustroju Państwa, zmiany lub rewizji ustawy konstytucyjnej, oraz organizacji naczelnych władz państwowych, 3) Komisję Spraw Wojskowych: do niej należą wszelkie sprawy, dotyczące obrony Państwa. 4) Komisję Spraw Zagranicznych: do niej należą sprawy stosunków międzynarodowych, oraz granic Państwa, tudzież sprawy gdańskie, morskie i sprawy marynarki”, d) Numerację punktów 3, 4, 5, 6 i 7 zmienia się odpowiednio na 5, 6, 7, 8 i 9.</u> | |
| 388 | + <u xml:id="u-70.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tego wniosku w redakcji komisji? Większość. Przyjęty.</u> | |
| 389 | + <u xml:id="u-70.1" who="#Marszałek">Do art. 59.</u> | |
| 387 | 390 | </div> |
| 388 | 391 | <div xml:id="div-71"> |
| 389 | - <u xml:id="u-71.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tego wniosku w redakcji komisji? Większość. Przyjęty.</u> | |
| 390 | - <u xml:id="u-71.1" who="#Marszalek">Do art. 59.</u> | |
| 392 | + <u xml:id="u-71.0" who="#SekretarzsBarański">W art. 59, w ustępie trzecim skreśla się wyraz „dwóch”, a wstawia, się wyraz „trzech”.</u> | |
| 391 | 393 | </div> |
| 392 | 394 | <div xml:id="div-72"> |
| 393 | - <u xml:id="u-72.0" who="#SekretarzsBaranski">W art. 59, w ustępie trzecim skreśla się wyraz — „dwóch”, a wstawia, się wyraz — „trzech”.</u> | |
| 395 | + <u xml:id="u-72.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem? Większość. Przyjęty.</u> | |
| 396 | + <u xml:id="u-72.1" who="#Marszałek">Do art. 60.</u> | |
| 394 | 397 | </div> |
| 395 | 398 | <div xml:id="div-73"> |
| 396 | - <u xml:id="u-73.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem? Większość. Przyjęty.</u> | |
| 397 | - <u xml:id="u-73.1" who="#Marszalek">Do art. 60.</u> | |
| 398 | - <u xml:id="u-73.2" who="#Marszalek">Sekretarz s. Earański</u> | |
| 399 | - <u xml:id="u-73.3" who="#komentarz">(czyta):</u> | |
| 400 | - <u xml:id="u-73.4" who="#Marszalek">W art. 60 na końcu ustępu I-go. dodać wyrazy: — „członkowie odpowiednich komisyj oraz ich zastępcy”.</u> | |
| 401 | - <u xml:id="u-73.5" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej redakcji? Większość. Przyjęta.</u> | |
| 402 | - <u xml:id="u-73.6" who="#Marszalek">Do art. 61.</u> | |
| 399 | + <u xml:id="u-73.0" who="#komentarz">(czyta):</u> | |
| 400 | + <u xml:id="u-73.1" who="#SekretarzsBarański">W art. 60 na końcu ustępu I-go. dodać wyrazy: „członkowie odpowiednich komisyj oraz ich zastępcy”.</u> | |
| 403 | 401 | </div> |
| 404 | 402 | <div xml:id="div-74"> |
| 405 | - <u xml:id="u-74.0" who="#SekretarzsBaranski">Art. 61 otrzymuje następujące brzmienie: — „Komisje mają prawo zapraszać na swoje posadzenia rzeczoznawców z głosem doradczym, oraz senatorów nienależących do komisji z głosem doradczym i prawem stawiania wniosków. Komisje zawiadamiają o posiedzeniach Prezesa Rady Ministrów i zainteresowanych ministrów, a w razie potrzeby — Prezesa Najwyższej Izby Kontroli Państwa, Korespondencję komisji nazewnątrz Senatu podpisuje wyłącznie Marszałek”.</u> | |
| 403 | + <u xml:id="u-74.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej redakcji? Większość. Przyjęta.</u> | |
| 404 | + <u xml:id="u-74.1" who="#Marszałek">Do art. 61.</u> | |
| 406 | 405 | </div> |
| 407 | 406 | <div xml:id="div-75"> |
| 408 | - <u xml:id="u-75.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem? Większość. Przyjęty. Pomiędzy art. 65 a 66 wstawia się nowy artykuł 65 a. Proszę o odczytanie tego wniosku.</u> | |
| 407 | + <u xml:id="u-75.0" who="#SekretarzsBarański">Art. 61 otrzymuje następujące brzmienie: „Komisje mają prawo zapraszać na swoje posadzenia rzeczoznawców z głosem doradczym, oraz senatorów nienależących do komisji z głosem doradczym i prawem stawiania wniosków. Komisje zawiadamiają o posiedzeniach Prezesa Rady Ministrów i zainteresowanych ministrów, a w razie potrzeby — Prezesa Najwyższej Izby Kontroli Państwa, Korespondencję komisji nazewnątrz Senatu podpisuje wyłącznie Marszałek”.</u> | |
| 409 | 408 | </div> |
| 410 | 409 | <div xml:id="div-76"> |
| 411 | - <u xml:id="u-76.0" who="#SekretarzsBaranski">Poprawki do wniosków, zgłaszane w czasie rozprawy na komisji, winny być złożone na piśmie; przy zgłaszaniu poprawek wystarczy podpis jednego członka komisji”.</u> | |
| 410 | + <u xml:id="u-76.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem? Większość. Przyjęty. Pomiędzy art. 65 a 66 wstawia się nowy artykuł 65 a. Proszę o odczytanie tego wniosku.</u> | |
| 412 | 411 | </div> |
| 413 | 412 | <div xml:id="div-77"> |
| 414 | - <u xml:id="u-77.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem redakcji komisji? Większość. Przyjęta.</u> | |
| 415 | - <u xml:id="u-77.1" who="#Marszalek">Do art. 67.</u> | |
| 413 | + <u xml:id="u-77.0" who="#SekretarzsBarański">Poprawki do wniosków, zgłaszane w czasie rozprawy na komisji, winny być złożone na piśmie; przy zgłaszaniu poprawek wystarczy podpis jednego członka komisji”.</u> | |
| 416 | 414 | </div> |
| 417 | 415 | <div xml:id="div-78"> |
| 418 | - <u xml:id="u-78.0" who="#SekretarzsBaranski">Art. 67 otrzymuje brzmienie następujące:</u> | |
| 419 | - <u xml:id="u-78.1" who="#SekretarzsBaranski">„Komisja Regulaminowa winna, załatwić wniosek w sprawie wydania, senatora w przeciągu dwóch tygodni po otrzymaniu przez ,nią wniosku, W razie niezałatwienia. wniosku w powyższym terminie, Marszałek może wyznaczyć sprawozdawcę i oddać sprawę pod rozstrzygnięcie plenum Senatu”.</u> | |
| 416 | + <u xml:id="u-78.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem redakcji komisji? Większość. Przyjęta.</u> | |
| 417 | + <u xml:id="u-78.1" who="#Marszałek">Do art. 67.</u> | |
| 420 | 418 | </div> |
| 421 | 419 | <div xml:id="div-79"> |
| 422 | - <u xml:id="u-79.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej redakcji, proszę wstać. Stoi większość, art. 67 w tej redakcji przyjęty.</u> | |
| 423 | - <u xml:id="u-79.1" who="#Marszalek">Przechodzimy do art. 71.</u> | |
| 420 | + <u xml:id="u-79.0" who="#SekretarzsBarański">Art. 67 otrzymuje brzmienie następujące:</u> | |
| 421 | + <u xml:id="u-79.1" who="#SekretarzsBarański">„Komisja Regulaminowa winna, załatwić wniosek w sprawie wydania, senatora w przeciągu dwóch tygodni po otrzymaniu przez nią wniosku, W razie niezałatwienia. wniosku w powyższym terminie, Marszałek może wyznaczyć sprawozdawcę i oddać sprawę pod rozstrzygnięcie plenum Senatu”.</u> | |
| 424 | 422 | </div> |
| 425 | 423 | <div xml:id="div-80"> |
| 426 | - <u xml:id="u-80.0" who="#SekretarzsBaranski">W art. 71 w ustępie 3 skreśla się zdanie:</u> | |
| 427 | - <u xml:id="u-80.1" who="#SekretarzsBaranski">„Marszałek Senatu i wicemarszałkowie pobierają diety aż do ukonstytuowania się nowego Senatu (art. 28 Konstytucji)”.</u> | |
| 424 | + <u xml:id="u-80.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej redakcji, proszę wstać. Stoi większość, art. 67 w tej redakcji przyjęty.</u> | |
| 425 | + <u xml:id="u-80.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do art. 71.</u> | |
| 428 | 426 | </div> |
| 429 | 427 | <div xml:id="div-81"> |
| 430 | - <u xml:id="u-81.0" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej redakcji, proszę wstać. Stoi większość — przyjęta.</u> | |
| 431 | - <u xml:id="u-81.1" who="#Marszalek">Wysoka Izbo, wobec wprowadzenia nowych artykułów pod liczbą: 14-.a, 22-a i 65-a proponuję, aby zmienić odpowiednio numerację artykułów. Nie słyszę sprzeciwów, uważam to za przyjęte. Stwierdzam więc, że nowy regulamin obrad już od dziś obowiązuje. Rzecz prosta, że w stosunku do tych wniosków, które wpłynęły już do laski marszałkowskiej, obowiązuje regulamin poprzedni.</u> | |
| 432 | - <u xml:id="u-81.2" who="#Marszalek">Pierwszy punkt porządku dziennego jest załatwiony. Przystępujemy do punktu drugiego, który na porządku dziennym był umieszczony, jako ewentualny. Oczywista rzecz, że skoro mamy regulamin uchwalony, to ten punkt obecnie staje się aktualny. Wobec przyjęcia regulaminu, należy wybrać 9 komisji w myśl obowiązującego regulaminu, gdyż dwie nowe komisje zostały powołane do życia.</u> | |
| 433 | - <u xml:id="u-81.3" who="#Marszalek">Zwracam się do Wysokiej Izby, czy życzy sobie powołać na dzisiejszem posiedzeniu wszystkie komisje? Kto jest za tem, proszę o powstanie. Większość. Zostało uchwalone. Wobec tego, pozwolę sobie Wysokiej Izbie zakomunikować, aby kluby desygnowały swoich przedstawicieli do komisji, do godziny 15 jutro, z tem, że już jutro o godz. 19 odbędzie się posiedzenie konstytucyjne Komisji Skarbowo-Budżetowej, jak również w najbliższym czasie ukonstytuują się wszystkie inne komisje.</u> | |
| 434 | - <u xml:id="u-81.4" who="#Marszalek">Donoszę Panom, iż Prezes Najwyższej Izby Kontroli nadesłał sprawozdanie Kontroli Państwowej z działalności za okres budżetowy 1929/30. Sprawozdanie to znajduje się w biurze Senatu. Jeżeli więc który z Panów życzy sobie przejrzeć je, może to uczynić w godzinach urzędowych.</u> | |
| 435 | - <u xml:id="u-81.5" who="#Marszalek">Komunikuję następnie, iż wydałem przepisy, dotyczące stenogramów przemówień, polecając biuru rozesłać je panom senatorom. Chcę jednak je przeczytać eks praesidio:</u> | |
| 436 | - <u xml:id="u-81.6" who="#Marszalek">1) Każdy senator może poprawić stenogram swego przemówienia, 2) Poprawki mogą być jedynie stylistyczne i redakcyjne, nie zmieniające istotnej treści przemówienia.</u> | |
| 437 | - <u xml:id="u-81.7" who="#Marszalek">3) Poprawiony stenogram powinien być zwrócony najpóźniej do godz. 15 (3 po pół.) nazajutrz po posiedzeniu.</u> | |
| 438 | - <u xml:id="u-81.8" who="#Marszalek">Do laski marszałkowskiej wpłynął wniosek, który Pan Sekretarz zechce odczytać.</u> | |
| 428 | + <u xml:id="u-81.0" who="#SekretarzsBarański">W art. 71 w ustępie 3 skreśla się zdanie:</u> | |
| 429 | + <u xml:id="u-81.1" who="#SekretarzsBarański">„Marszałek Senatu i wicemarszałkowie pobierają diety aż do ukonstytuowania się nowego Senatu (art. 28 Konstytucji)”.</u> | |
| 439 | 430 | </div> |
| 440 | 431 | <div xml:id="div-82"> |
| 441 | - <u xml:id="u-82.0" who="#SekretarzsWankowicz">Wniosek senatorów z Klubu Ukraińskiego w sprawie wypadków w związku z przeprowadzoną pacyfikacią na obszarach województw lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego w miesiącach wrześniu, październiku i listopadzie 1930 r.</u> | |
| 432 | + <u xml:id="u-82.0" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tej redakcji, proszę wstać. Stoi większość — przyjęta.</u> | |
| 433 | + <u xml:id="u-82.1" who="#Marszałek">Wysoka Izbo, wobec wprowadzenia nowych artykułów pod liczbą: 14-.a, 22-a i 65-a proponuję, aby zmienić odpowiednio numerację artykułów. Nie słyszę sprzeciwów, uważam to za przyjęte. Stwierdzam więc, że nowy regulamin obrad już od dziś obowiązuje. Rzecz prosta, że w stosunku do tych wniosków, które wpłynęły już do laski marszałkowskiej, obowiązuje regulamin poprzedni.</u> | |
| 434 | + <u xml:id="u-82.2" who="#Marszałek">Pierwszy punkt porządku dziennego jest załatwiony. Przystępujemy do punktu drugiego, który na porządku dziennym był umieszczony, jako ewentualny. Oczywista rzecz, że skoro mamy regulamin uchwalony, to ten punkt obecnie staje się aktualny. Wobec przyjęcia regulaminu, należy wybrać 9 komisji w myśl obowiązującego regulaminu, gdyż dwie nowe komisje zostały powołane do życia.</u> | |
| 435 | + <u xml:id="u-82.3" who="#Marszałek">Zwracam się do Wysokiej Izby, czy życzy sobie powołać na dzisiejszem posiedzeniu wszystkie komisje? Kto jest za tem, proszę o powstanie. Większość. Zostało uchwalone. Wobec tego, pozwolę sobie Wysokiej Izbie zakomunikować, aby kluby desygnowały swoich przedstawicieli do komisji, do godziny 15 jutro, z tem, że już jutro o godz. 19 odbędzie się posiedzenie konstytucyjne Komisji Skarbowo-Budżetowej, jak również w najbliższym czasie ukonstytuują się wszystkie inne komisje.</u> | |
| 436 | + <u xml:id="u-82.4" who="#Marszałek">Donoszę Panom, iż Prezes Najwyższej Izby Kontroli nadesłał sprawozdanie Kontroli Państwowej z działalności za okres budżetowy 1929/30. Sprawozdanie to znajduje się w biurze Senatu. Jeżeli więc który z Panów życzy sobie przejrzeć je, może to uczynić w godzinach urzędowych.</u> | |
| 437 | + <u xml:id="u-82.5" who="#Marszałek">Komunikuję następnie, iż wydałem przepisy, dotyczące stenogramów przemówień, polecając biuru rozesłać je panom senatorom. Chcę jednak je przeczytać eks praesidio:</u> | |
| 438 | + <u xml:id="u-82.6" who="#Marszałek">1) Każdy senator może poprawić stenogram swego przemówienia, 2) Poprawki mogą być jedynie stylistyczne i redakcyjne, nie zmieniające istotnej treści przemówienia.</u> | |
| 439 | + <u xml:id="u-82.7" who="#Marszałek">3) Poprawiony stenogram powinien być zwrócony najpóźniej do godz. 15 (3 po poł.) nazajutrz po posiedzeniu.</u> | |
| 440 | + <u xml:id="u-82.8" who="#Marszałek">Do laski marszałkowskiej wpłynął wniosek, który Pan Sekretarz zechce odczytać.</u> | |
| 442 | 441 | </div> |
| 443 | 442 | <div xml:id="div-83"> |
| 444 | - <u xml:id="u-83.0" who="#Marszalek">Wniosek ten zostanie przesłany do komisji.</u> | |
| 445 | - <u xml:id="u-83.1" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia wyczerpany.</u> | |
| 446 | - <u xml:id="u-83.2" who="#Marszalek">Z uwagi na to, że to jest ostatnie posiedzenie Izby przed świętami Bożego Narodzenia i Nowym Rokiem, pozwolę sobie złożyć życzenia jak najpomyślniejszych świąt i noworoczne.</u> | |
| 447 | - <u xml:id="u-83.3" who="#komentarz">(Głos: Nawzajem. Oklaski.)</u> | |
| 448 | - <u xml:id="u-83.4" who="#Marszalek">O terminie następnego posiedzenia zostaną pp. senatorowie zawiadomieni pisemnie.</u> | |
| 449 | - <u xml:id="u-83.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 10)</u> | |
| 443 | + <u xml:id="u-83.0" who="#SekretarzsWańkowicz">Wniosek senatorów z Klubu Ukraińskiego w sprawie wypadków w związku z przeprowadzoną pacyfikacją na obszarach województw lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego w miesiącach wrześniu, październiku i listopadzie 1930 r.</u> | |
| 444 | + </div> | |
| 445 | + <div xml:id="div-84"> | |
| 446 | + <u xml:id="u-84.0" who="#Marszałek">Wniosek ten zostanie przesłany do komisji.</u> | |
| 447 | + <u xml:id="u-84.1" who="#Marszałek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia wyczerpany.</u> | |
| 448 | + <u xml:id="u-84.2" who="#Marszałek">Z uwagi na to, że to jest ostatnie posiedzenie Izby przed świętami Bożego Narodzenia i Nowym Rokiem, pozwolę sobie złożyć życzenia jak najpomyślniejszych świąt i noworoczne.</u> | |
| 449 | + <u xml:id="u-84.3" who="#komentarz">(Głos: Nawzajem. Oklaski.)</u> | |
| 450 | + <u xml:id="u-84.4" who="#Marszałek">O terminie następnego posiedzenia zostaną pp. senatorowie zawiadomieni pisemnie.</u> | |
| 451 | + <u xml:id="u-84.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 10)</u> | |
| 450 | 452 | </div> |
| 451 | 453 | </body> |
| 452 | 454 | </text> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00004-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00004-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00004-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>4 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,21 +23,21 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | 26 | <person xml:id="SKorfanty" role="speaker"> |
| 30 | 27 | <persName>S. Korfanty</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 29 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 33 | 30 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 34 | 31 | </person> |
| 35 | - <person xml:id="SekretarzsWankowicz" role="speaker"> | |
| 32 | + <person xml:id="SekretarzsWańkowicz" role="speaker"> | |
| 36 | 33 | <persName>Sekretarz s. Wańkowicz</persName> |
| 37 | 34 | </person> |
| 38 | - <person xml:id="WicemarszalekBogucki" role="speaker"> | |
| 35 | + <person xml:id="WicemarszałekBogucki" role="speaker"> | |
| 39 | 36 | <persName>Wicemarszałek Bogucki</persName> |
| 40 | 37 | </person> |
| 38 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 39 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 40 | + </person> | |
| 41 | 41 | </particDesc> |
| 42 | 42 | </profileDesc> |
| 43 | 43 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00004-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">OKRES III.</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 4 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej w dniu 13 stycznia 1931 roku.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 15)</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 15)</u> | |
| 13 | 10 | </div> |
| 14 | 11 | <div xml:id="div-2"> |
| 15 | - <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszalekBogucki">Otwieram posiedzenie. Protokół 2 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 3 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie Masłów i Wańkowicz. Listę mówców prowadzi s. Wańkowicz.</u> | |
| 16 | - <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszalekBogucki">Przed porządkiem dziennym nastąpi zaprzysiężenie s. Wojciecha Korfantego, który dotychczas nie złożył ślubowania. Proszę p. Senatora Korfantego o wystąpienie, a p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszałekBogucki">Otwieram posiedzenie. Protokół 2 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 3 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie Masłów i Wańkowicz. Listę mówców prowadzi s. Wańkowicz.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszałekBogucki">Przed porządkiem dziennym nastąpi zaprzysiężenie s. Wojciecha Korfantego, który dotychczas nie złożył ślubowania. Proszę p. Senatora Korfantego o wystąpienie, a p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u> | |
| 17 | 14 | </div> |
| 18 | 15 | <div xml:id="div-3"> |
| 19 | - <u xml:id="u-3.0" who="#SekretarzsWankowicz">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego, jako całości”.</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-3.0" who="#SekretarzsWańkowicz">„Ślubuję uroczyście, jako senator Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego, jako całości”.</u> | |
| 20 | 17 | </div> |
| 21 | 18 | <div xml:id="div-4"> |
| 22 | 19 | <u xml:id="u-4.0" who="#SKorfanty">Ślubuję:</u> |
| 23 | 20 | </div> |
| 24 | 21 | <div xml:id="div-5"> |
| 25 | - <u xml:id="u-5.0" who="#WicemarszalekBogucki">Stwierdzam, że s. Korfanty złożył ślubowanie.</u> | |
| 26 | - <u xml:id="u-5.1" who="#WicemarszalekBogucki">Przystępujemy do porządku dziennego: Wybór dwóch członków i jednego zastępcy do Komisji Kontroli Długów Państwa. Będziemy głosowali kartkami. Proszę Panów Senatorów o napisanie na kartce najpierw dwóch nazwisk tych senatorów, których sobie życzą wybrać na członków, oraz trzeciego, które będzie nazwiskiem zastępcy. Głosować będziemy według tych samych zasad jak przy wyborze wicemarszałków i sekretarzy. Jeżeli dwie osoby będą miały absolutną większość, w takim razie padnie wybór na osobę, która będzie miała więcej głosów.</u> | |
| 27 | - <u xml:id="u-5.2" who="#WicemarszalekBogucki">Jako kandydatów proponujemy...</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-5.0" who="#WicemarszałekBogucki">Stwierdzam, że s. Korfanty złożył ślubowanie.</u> | |
| 23 | + <u xml:id="u-5.1" who="#WicemarszałekBogucki">Przystępujemy do porządku dziennego: Wybór dwóch członków i jednego zastępcy do Komisji Kontroli Długów Państwa. Będziemy głosowali kartkami. Proszę Panów Senatorów o napisanie na kartce najpierw dwóch nazwisk tych senatorów, których sobie życzą wybrać na członków, oraz trzeciego, które będzie nazwiskiem zastępcy. Głosować będziemy według tych samych zasad jak przy wyborze wicemarszałków i sekretarzy. Jeżeli dwie osoby będą miały absolutną większość, w takim razie padnie wybór na osobę, która będzie miała więcej głosów.</u> | |
| 24 | + <u xml:id="u-5.2" who="#WicemarszałekBogucki">Jako kandydatów proponujemy...</u> | |
| 28 | 25 | <u xml:id="u-5.3" who="#komentarz">(Głos: Kto proponuje?)</u> |
| 29 | - <u xml:id="u-5.4" who="#WicemarszalekBogucki">zgłoszono kandydatury s. Szarskiego i s. Laurysiewicza na członków i s. Karłowskiego na zastępcę. Proszę p. Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem.</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-5.4" who="#WicemarszałekBogucki">Zgłoszono kandydatury s. Szarskiego i s. Laurysiewicza na członków i s. Karłowskiego na zastępcę. Proszę p. Sekretarzy o zajęcie się głosowaniem.</u> | |
| 30 | 27 | <u xml:id="u-5.5" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Panie Marszałku proszę o głos.)</u> |
| 31 | - <u xml:id="u-5.6" who="#WicemarszalekBogucki">Proszę.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-5.6" who="#WicemarszałekBogucki">Proszę.</u> | |
| 32 | 29 | </div> |
| 33 | 30 | <div xml:id="div-6"> |
| 34 | - <u xml:id="u-6.0" who="#SWoznicki">Chciałbym tylko zwrócić uwagę, że to całkiem nowy precedens zgłaszanie kandydatur z Prezydium Senatu.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-6.0" who="#SWoźnicki">Chciałbym tylko zwrócić uwagę, że to całkiem nowy precedens zgłaszanie kandydatur z Prezydium Senatu.</u> | |
| 35 | 32 | </div> |
| 36 | 33 | <div xml:id="div-7"> |
| 37 | - <u xml:id="u-7.0" who="#WicemarszalekBogucki">W pierwszym Senacie był ten sam precedens.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-7.0" who="#WicemarszałekBogucki">W pierwszym Senacie był ten sam precedens.</u> | |
| 38 | 35 | <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(S. Kopciński: Zawsze proponowało się zgłoszenie listy kandydatów. S. Evert: Czy zastępcę na innej kartce?)</u> |
| 39 | - <u xml:id="u-7.2" who="#WicemarszalekBogucki">Na tej samej kartce.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-7.2" who="#WicemarszałekBogucki">Na tej samej kartce.</u> | |
| 40 | 37 | <u xml:id="u-7.3" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek).</u> |
| 41 | - <u xml:id="u-7.4" who="#WicemarszalekBogucki">Czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali kartki? Zamykam głosowanie. Zarządzam przerwę na 10 minut dla obliczenia głosów.</u> | |
| 38 | + <u xml:id="u-7.4" who="#WicemarszałekBogucki">Czy wszyscy Panowie Senatorowie oddali kartki? Zamykam głosowanie. Zarządzam przerwę na 10 minut dla obliczenia głosów.</u> | |
| 42 | 39 | <u xml:id="u-7.5" who="#komentarz">(Po przerwie).</u> |
| 43 | - <u xml:id="u-7.6" who="#WicemarszalekBogucki">Wznawiam posiedzenie.</u> | |
| 44 | - <u xml:id="u-7.7" who="#WicemarszalekBogucki">Wynik głosowania jest następujący: głosowało senatorów 88, białych kartek oddano 26, ważnych głosów 62, absolutna większość 32. Otrzymali ss. Szarski i Laurysiewicz jako członkowie i s. Karłowski jako zastępca po 62 głosy. A zatem wybrani zostali ss. Szarski i Laurysiewicz na członków Komisji Kontroli Długów Państwa oraz s. Karłowski na zastępcę.</u> | |
| 45 | - <u xml:id="u-7.8" who="#WicemarszalekBogucki">Porządek dzienny został wyczerpany.</u> | |
| 46 | - <u xml:id="u-7.9" who="#WicemarszalekBogucki">Zawiadamiam Izbę, że wpłynęły do Biura Senatu od przewodniczących okręgowych komisji wyborczych odpisy protestów, wniesionych przeciw wyborom do Senatu w okręgach wyborczych, a mianowicie: Nr. 42 — województwo krakowskie, Nr. 51 — województwo lwowskie, Nr. 54 — województwo tarnopolskie i Nr. 57 — województwo wołyńskie.</u> | |
| 47 | - <u xml:id="u-7.10" who="#WicemarszalekBogucki">O dniu następnego posiedzenia będą Panowie Senatorowie powiadomieni pisemnie. Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-7.6" who="#WicemarszałekBogucki">Wznawiam posiedzenie.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-7.7" who="#WicemarszałekBogucki">Wynik głosowania jest następujący: głosowało senatorów 88, białych kartek oddano 26, ważnych głosów 62, absolutna większość 32. Otrzymali ss. Szarski i Laurysiewicz jako członkowie i s. Karłowski jako zastępca po 62 głosy. A zatem wybrani zostali ss. Szarski i Laurysiewicz na członków Komisji Kontroli Długów Państwa oraz s. Karłowski na zastępcę.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-7.8" who="#WicemarszałekBogucki">Porządek dzienny został wyczerpany.</u> | |
| 43 | + <u xml:id="u-7.9" who="#WicemarszałekBogucki">Zawiadamiam Izbę, że wpłynęły do Biura Senatu od przewodniczących okręgowych komisji wyborczych odpisy protestów, wniesionych przeciw wyborom do Senatu w okręgach wyborczych, a mianowicie: Nr. 42 — województwo krakowskie, Nr. 51 — województwo lwowskie, Nr. 54 — województwo tarnopolskie i Nr. 57 — województwo wołyńskie.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-7.10" who="#WicemarszałekBogucki">O dniu następnego posiedzenia będą Panowie Senatorowie powiadomieni pisemnie. Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 48 | 45 | </div> |
| 49 | 46 | </body> |
| 50 | 47 | </text> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00005-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00005-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00005-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>5 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,43 +23,40 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 30 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 31 | 28 | </person> |
| 32 | - <person xml:id="SBledowski" role="speaker"> | |
| 29 | + <person xml:id="SBłędowski" role="speaker"> | |
| 33 | 30 | <persName>S. Błędowski</persName> |
| 34 | 31 | </person> |
| 35 | 32 | <person xml:id="SCiastek" role="speaker"> |
| 36 | 33 | <persName>S. Ciastek</persName> |
| 37 | 34 | </person> |
| 38 | - <person xml:id="SGlabinski" role="speaker"> | |
| 39 | - <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 40 | - </person> | |
| 41 | 35 | <person xml:id="SGodlewski" role="speaker"> |
| 42 | 36 | <persName>S. Godlewski</persName> |
| 43 | 37 | </person> |
| 44 | 38 | <person xml:id="SGross" role="speaker"> |
| 45 | 39 | <persName>S. Gross</persName> |
| 46 | 40 | </person> |
| 47 | - <person xml:id="SKobylinski" role="speaker"> | |
| 41 | + <person xml:id="SGłąbiński" role="speaker"> | |
| 42 | + <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 43 | + </person> | |
| 44 | + <person xml:id="SKobyliński" role="speaker"> | |
| 48 | 45 | <persName>S. Kobyliński</persName> |
| 49 | 46 | </person> |
| 50 | - <person xml:id="SKopcinski" role="speaker"> | |
| 47 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 51 | 48 | <persName>S. Kopciński</persName> |
| 52 | 49 | </person> |
| 53 | 50 | <person xml:id="SMarchlewski" role="speaker"> |
| 54 | 51 | <persName>S. Marchlewski</persName> |
| 55 | 52 | </person> |
| 56 | - <person xml:id="SPawlykowski" role="speaker"> | |
| 53 | + <person xml:id="SPawłykowski" role="speaker"> | |
| 57 | 54 | <persName>S. Pawłykowski</persName> |
| 58 | 55 | </person> |
| 59 | - <person xml:id="SPeplowski" role="speaker"> | |
| 56 | + <person xml:id="SPepłowski" role="speaker"> | |
| 60 | 57 | <persName>S. Pepłowski</persName> |
| 61 | 58 | </person> |
| 62 | - <person xml:id="SPoczetowski" role="speaker"> | |
| 59 | + <person xml:id="SPoczętowski" role="speaker"> | |
| 63 | 60 | <persName>S. Poczętowski</persName> |
| 64 | 61 | </person> |
| 65 | 62 | <person xml:id="SRoman" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -74,11 +71,8 @@ |
| 74 | 71 | <person xml:id="SekretarzsHubicka" role="speaker"> |
| 75 | 72 | <persName>Sekretarz s. Hubicka</persName> |
| 76 | 73 | </person> |
| 77 | - <person xml:id="WniosekKlubuNarodowegowsprawiebrzeskiej" role="speaker"> | |
| 78 | - <persName>Wniosek KlubuNarodowego w sprawię brzeskiej.</persName> | |
| 79 | - </person> | |
| 80 | - <person xml:id="WYNIKGLOSOWANIAIMIENNEGONADWNIOSKIEMKOMISJIWSPRAWIEUWIEZIENIABPOSLOWWBRZESCIU" role="speaker"> | |
| 81 | - <persName>WYNIK GŁOSOWANIA IMIENNEGO NAD WNIOSKIEM KOMISJI W SPRAWIE UWIĘZIENIA B. POSŁÓW W BRZEŚCIU.</persName> | |
| 74 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 75 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 82 | 76 | </person> |
| 83 | 77 | </particDesc> |
| 84 | 78 | </profileDesc> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00005-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">OKRES III.</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 5 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej w dniu 26 stycznia 1931 roku.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 20.)</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 20.)</u> | |
| 13 | 10 | </div> |
| 14 | 11 | <div xml:id="div-2"> |
| 15 | - <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokół 3 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 4 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają: Senatorowie Hubicka i Wańkowicz. Listę mówców prowadzi s. Wańkowicz.</u> | |
| 16 | - <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Punkt 1 porządku dziennego: Wybór 4 członków Trybunału Stanu. Wobec tego, że dotychczas nie zostały ustalone kandydatury członków Trybunału Stanu, zdejmuję z porządku dziennego. Sprzeciwu nie słyszę — przyjęte.</u> | |
| 17 | - <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktów 2 i 3 porządku dziennego, które w dyskusji będziemy traktowali łącznie:</u> | |
| 18 | - <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o projekcie ustawy o monopolu zapałczanym (odbitka nr 5);</u> | |
| 19 | - <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o projekcie ustawy o zaciągnięciu 6½ % pożyczki zagranicznej (odbitka nr 6).</u> | |
| 20 | - <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca s. Szarski.</u> | |
| 12 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 3 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 4 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają: Senatorowie Hubicka i Wańkowicz. Listę mówców prowadzi s. Wańkowicz.</u> | |
| 13 | + <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Punkt 1 porządku dziennego: Wybór 4 członków Trybunału Stanu. Wobec tego, że dotychczas nie zostały ustalone kandydatury członków Trybunału Stanu, zdejmuję z porządku dziennego. Sprzeciwu nie słyszę — przyjęte.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktów 2 i 3 porządku dziennego, które w dyskusji będziemy traktowali łącznie:</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o projekcie ustawy o monopolu zapałczanym (odbitka nr 5);</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o projekcie ustawy o zaciągnięciu 6½% pożyczki zagranicznej (odbitka nr 6).</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca s. Szarski.</u> | |
| 21 | 18 | </div> |
| 22 | 19 | <div xml:id="div-3"> |
| 23 | 20 | <u xml:id="u-3.0" who="#SSzarski">Wysoki Senacie! W roku 1925 zaprowadzony został monopol zapałczany, wydzierżawiony został równocześnie spółce krajowej akcyjnej, stworzonej przez koncern Kreugera, przyczem otrzymała Polska pożyczkę 7% dolarową, w wysokości 6 milionów dolarów. Ta umowa dzierżawna i cała tranzakcja była, jak wiadomo, przedmiotem ostrej krytyki. Nawet była wyłoniona osobna Komisja Sejmowa, która badała całą sprawę. Istotnie, umowa była niefortunna i zawierała postanowienia, które były szkodliwe dla Skarbu; stała się też źródłem ciągłych sporów i zmiana ich w interesie Skarbu była konieczna, W celu usunięcia tych stosunków Minister Skarbu zawarł po długich pertraktacjach 30 listopada z. r. umowę, która inwolwowała zmianę ustawy o monopolu zapałczanym. Równocześnie zawarł umowę o zaciągnięciu nowej pożyczki.</u> |
| ... | ... | @@ -28,28 +25,28 @@ |
| 28 | 25 | <u xml:id="u-3.5" who="#SSzarski">W ustawie są postanowienia, warunkujące wykup fabryk przez Państwowy Monopol Zapałczany, przyczem cenę wykupu ustanawia komisja szacunkowa, powołana przez Ministra Skarbu. W braku umowy dobrowolnej, ustalanie cen sprzedaży należy do Ministra Skarbu.</u> |
| 29 | 26 | <u xml:id="u-3.6" who="#SSzarski">Ustawa upoważnia Ministra do wydzierżawienia monopolu i zawiera szereg postanowień, które w tej umowie mogą być stypulowane. Na podstawie tego upoważnienia Minister Skarbu, jakem wspomniał, zawarł w listopadzie r. 1930 nową umowę dzierżawną, przez którą przedłużona została dotychczasowa umowa dzierżawna, gasnąca w r. 1945, aż do roku 1955, to jest na 35 lat.</u> |
| 30 | 27 | <u xml:id="u-3.7" who="#SSzarski">Umowa obowiązuje od 1 lutego b. r. Najistotniejsze postanowienia jej są następujące. Spółka gwarantuje Państwu 120.000 zł rocznie, jako minimalny wpływ od podatku od zapalniczek, i zobowiązuje się zastosować swój ustrój, swój statut do nowej ustawy o spółkach akcyjnych, stosować się do obowiązujących przepisów w przemyśle, zakupić przed końcem marca tego roku od Skarbu wszystkie ruchomości i nieruchomości, które Spółka ma już w posiadaniu w myśl starej umowy dzierżawnej, a któremi będzie mogła odtąd swobodnie rozporządzać, produkować i dostarczać wystarczającą ilość zapałek dla krajowej konsumcji, tak zwanych zapałek bezpiecznych, w pudełkach, zawierających przeciętnie 48 zapałek. Cena hurtowa przy odbiorze 100 skrzynek po 5000 pudełek wynosi 415 zł plus równy dla wszystkich dodatek przewozowy franco loco stacja odbiorcza. Ponieważ dzisiaj cena hurtowa wynosi 292.40, nowa cena oznacza podwyżkę o 122 zł 60 gr na skrzyni, czyli o 2,46 gr na pudełku. Cena ta jednakowoż może być rewidowana. Z kwoty 415 zł jednak suma 185,25 zł, przedstawiająca opłatę monopolową, czynsz dzierżawny, jest niezmienna, a przedmiotem regulacji jest ta cena, która odnosi się do faktycznego produktu, czyli tak zwana cena zasadnicza.</u> |
| 31 | - <u xml:id="u-3.8" who="#SSzarski">Przywóz zapałek jest wbroniony, ale spółka jest zobowiązana za pozwoleniem Ministra przywieźć zapałki bez cła w razie, gdyby produkcja nie wystarczała na odpowiednie zaopatrzenie konsumcji krajowej w zapałki. Eksport jest wolny. Większość dyrekcji spółki ma składać się z obywateli polskich, w głównem biurze organizacji sprzedaży i w fabrykach muszą być zatrudnieni Polacy, specjaliści technicy i prócz tego najwyżej 15 osób może być o zagranicznej przynależności państwowej.</u> | |
| 28 | + <u xml:id="u-3.8" who="#SSzarski">Przywóz zapałek jest wzbroniony, ale spółka jest zobowiązana za pozwoleniem Ministra przywieźć zapałki bez cła w razie, gdyby produkcja nie wystarczała na odpowiednie zaopatrzenie konsumcji krajowej w zapałki. Eksport jest wolny. Większość dyrekcji spółki ma składać się z obywateli polskich, w głównem biurze organizacji sprzedaży i w fabrykach muszą być zatrudnieni Polacy, specjaliści technicy i prócz tego najwyżej 15 osób może być o zagranicznej przynależności państwowej.</u> | |
| 32 | 29 | <u xml:id="u-3.9" who="#SSzarski">Do fabrykacji zarówno jak i do budowy oraz organizacji fabryk mają być używane w miarę możności krajowe surowce, półfabrykaty, narzędzia i maszyny, o ile takowe według uznania spółki otrzymać można po tych samych cenach i w tej samej jakości, jak przywożone.</u> |
| 33 | 30 | <u xml:id="u-3.10" who="#SSzarski">Dochód monopolu składa się z 2 części, mianowicie z czynszu dzierżawnego, który wynosi 680 zł i składa się z 2 części, mianowicie z opłaty monopolowej w kwocie 260 zł i z czynszu dzierżawnego w kwocie 420 zł, razem 680 zł, które są płatne w kwartalnych ratach za sprzedany w ciągu kwartału milion zapałek; czynsz dzierżawny rośnie progresywnie, o 50 zł za każdy milion zapałek sprzedanych ponad konsumcję z roku 1929, w wysokości 36 miliardów sztuk. Spółka podlega ryczałtowi podatkowemu, który wynosi 84 zł od miliona zapałek, sprzedanych w kraju, i jest płatny równocześnie z czynszem i opłatą monopolową w kasie państwa. W razie zwłoki w uiszczeniu opłaty monopolowej umowa może być rozwiązana. Wreszcie za kontrolę płaci spółka 84,000 zł rocznie.</u> |
| 34 | - <u xml:id="u-3.11" who="#SSzarski">Po upływie dzierżawy wszelkie należące do spółki obiekty fabryczne wraz z przynależnościami przechodzą bez ciężarów bezpłatnie na własność państwa, muszą być w dobrym stanie i nadawać się do produkcji wystarcza^:^ącej na cele konsumcji krajowej. Po upływie dzierżawy zapas surowców i półfabrykatów ustępuje spółka po cenie kosztów własnych, część zapałek za darmo, a część po cenie obowiązujących ustaw, według przepisów. Ważnem jest postanowienie, według którego spółka po upływie dzierżawy wpłaca do kasy państwa 25 milionów zł, jako fundusz obrotowy. Majątek likwidacyjny i dochody likwidacyjne po rozwiązaniu dzierżawy są wolne od podatku. Spółka posiada prawo pierwszeństwa do wydzierżawienia względnie do zakupienia obiektów fabrycznych w razie, gdyby monopol został zniesiony.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-3.11" who="#SSzarski">Po upływie dzierżawy wszelkie należące do spółki obiekty fabryczne wraz z przynależnościami przechodzą bez ciężarów bezpłatnie na własność państwa, muszą być w dobrym stanie i nadawać się do produkcji wystarczającej na cele konsumcji krajowej. Po upływie dzierżawy zapas surowców i półfabrykatów ustępuje spółka po cenie kosztów własnych, część zapałek za darmo, a część po cenie obowiązujących ustaw, według przepisów. Ważnem jest postanowienie, według którego spółka po upływie dzierżawy wpłaca do kasy państwa 25 milionów zł, jako fundusz obrotowy. Majątek likwidacyjny i dochody likwidacyjne po rozwiązaniu dzierżawy są wolne od podatku. Spółka posiada prawo pierwszeństwa do wydzierżawienia względnie do zakupienia obiektów fabrycznych w razie, gdyby monopol został zniesiony.</u> | |
| 35 | 32 | <u xml:id="u-3.12" who="#SSzarski">Spory, wynikające z umowy dzierżawnej, rozstrzyga sąd arbitrażowy, którego prezesa mianuje Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu. Spółka w odniesieniu do tej umowy jest zobowiązana do 1 lutego 1931 r. Wreszcie ustanawia spółka klauzulę parytetu złota.</u> |
| 36 | 33 | <u xml:id="u-3.13" who="#SSzarski">Niesłychanie ważnem postanowieniem jest, że wszystkie zobowiązania, wynikające z umowy dzierżawnej, gwarantuje Svenska Tandsticks Aktiebolaget, t. j. potężny koncern zapałczany szwedzki. Wreszcie spółka zobowiązuje się sama lub za pośrednictwem pokrewnej spółki kupić od Państwa pożyczkę obligacyjną, w normalnej wysokości 32,400,000 dolarów w złocie, po kursie 93% w 2 transzach, a mianowicie: 1/3 w rok po wejściu w życie niniejszej umowy i — ⅔, t. j. 21,6 miliona, w 2 lata.</u> |
| 37 | - <u xml:id="u-3.14" who="#SSzarski">Do tej pożyczki, stanowiącej niejako jądro całej transakcji, odnosi się drugi projekt ustawy, upoważniający Rząd do jej zaciagnięcia i oznaczający sposób jej użycia. Co się tyczy samej pożyczki, w tej wysokości, jak tu przedstawiłem. będzie ona 6½%, wydana w odcinkach obligacyjnych wystawionych na okaziciela według formy i zwyczajów giełdy nowojorskie. Kupony będą płatne 1 października i 1 kwietnia. Spłata pożyczki następuje albo przez losowanie albo przez wykup obigacji al pari.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-3.14" who="#SSzarski">Do tej pożyczki, stanowiącej niejako jądro całej transakcji, odnosi się drugi projekt ustawy, upoważniający Rząd do jej zaciągnięcia i oznaczający sposób jej użycia. Co się tyczy samej pożyczki, w tej wysokości, jak tu przedstawiłem. będzie ona 6½%, wydana w odcinkach obligacyjnych wystawionych na okaziciela według formy i zwyczajów giełdy nowojorskie. Kupony będą płatne 1 października i 1 kwietnia. Spłata pożyczki następuje albo przez losowanie albo przez wykup obligacji al pari.</u> | |
| 38 | 35 | <u xml:id="u-3.15" who="#SSzarski">Do 1 października 1935 r. spółka jest niewypowedzialna, po roku 1935 jest wypowiedzialna względnie może być skonwertowana. Jednakowoż splata pożyczki nie ma wpływu na stosunek dzierżawny, tak, że pomimo spłaty pożyczki, stosunek dzierżawny trwać musi do roku 1965. Kupony i kapitał wolne są od podatków: pożyczka jest zabezpieczona pierwszym zastawem na dochodach monopolu gdyby nie była płacona w terminie, przedłuża się trwanie umowy dzierżawnej aż do zupełnej amortyzacji. Dochody monopolu będą wpłacane na osobny rachunek w Banku Polskim i winkulowane na rzecz agentów fiskalnych.</u> |
| 39 | - <u xml:id="u-3.16" who="#SSzarski">Projekt ustawy upoważnia ministra do zaciągnięcia tej pożyczki drogą sprzedania obligacji po cenie i na warunkach, które zostaną ustalone w odnośnych umowach i zwalnia te obligacje, kupony i umowy od wszelkich opłat skarbowych lub komunalnych. Wreszcie ustawa zawiera postanowienia o sposobie zużycia pożyczki. Projektowane jest następujące jej zużycie: kwota 4,350.000 dolarów przeznaczona jest, jako reszta niezamortyzowanej dotychczas pożyczki i będzie spłacona z walorów tej pożyczki. Następnie kwota 18,052.000 będzie zwrócona Bankowi Gospodarstwa Krajowego przez Skarb jako zwrot sum, wyłożonych przez ten bank za Skarb Państwa na oprocentowanie i częściową amortyzację pożyczek, zaciągniętych swego czasu na podwyższenie kapitału Banku Gospodarstwa Krajowego. Następnie 50.000.000 będzie przeznaczone na przedterminową spłatę długów państwowych, w tym celu będzie utworzony osobny fundusz, przeznaczony na przedterminową spłatę długów państwowych, względnie przedterminowe wycofanie obligów tychże długów. 25 milionów przeznacza się na budowę portu w Gdyni, 15 milionów na budowę kabla telefonicznego Warszawa —Cieszyn, 30 milionów na inne inwestycje, które oznaczy Rada Ministrów, a wreszcie resztę na zakup krajowych papierów kredytu długoterminowego, listów zastawnych i obligacyj.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-3.16" who="#SSzarski">Projekt ustawy upoważnia ministra do zaciągnięcia tej pożyczki drogą sprzedania obligacji po cenie i na warunkach, które zostaną ustalone w odnośnych umowach i zwalnia te obligacje, kupony i umowy od wszelkich opłat skarbowych lub komunalnych. Wreszcie ustawa zawiera postanowienia o sposobie zużycia pożyczki. Projektowane jest następujące jej zużycie: kwota 4,350.000 dolarów przeznaczona jest, jako reszta niezamortyzowanej dotychczas pożyczki i będzie spłacona z walorów tej pożyczki. Następnie kwota 18,052.000 będzie zwrócona Bankowi Gospodarstwa Krajowego przez Skarb jako zwrot sum, wyłożonych przez ten bank za Skarb Państwa na oprocentowanie i częściową amortyzację pożyczek, zaciągniętych swego czasu na podwyższenie kapitału Banku Gospodarstwa Krajowego. Następnie 50.000.000 będzie przeznaczone na przedterminową spłatę długów państwowych, w tym celu będzie utworzony osobny fundusz, przeznaczony na przedterminową spłatę długów państwowych, względnie przedterminowe wycofanie obligów tychże długów. 25 milionów przeznacza się na budowę portu w Gdyni, 15 milionów na budowę kabla telefonicznego Warszawa — Cieszyn, 30 milionów na inne inwestycje, które oznaczy Rada Ministrów, a wreszcie resztę na zakup krajowych papierów kredytu długoterminowego, listów zastawnych i obligacyj.</u> | |
| 40 | 37 | <u xml:id="u-3.17" who="#SSzarski">Co się tyczy sposobów zużycia pożyczki, to wymagają specjalnie podniesienia 2 punkty: przedewszystkiem przedterminowy wykup. Otóż przedterminowy wykup długu jest dlatego przedewszystkiem wskazany, że w r. 1940 przypada termin spłaty znacznej pożyczki dolarowej, która jest płatna jednorazowo, skutkiem tego Minister Skarbu w swej wielkiej zapobiegliwości już dziś stara się, ażeby ta jednorazowa zapłata nie spadła niespodzianie na Skarb Państwa.</u> |
| 41 | 38 | <u xml:id="u-3.18" who="#SSzarski">Następnie przedterminowy wykup obligacji jest połączony z zyskami dla Skarbu ze względu na niski kurs, który umożliwia pewne zyski przy tym skupie, a następnie przez interwencję tego rodzaju można wpłynąć na podwyższenie i utrzymanie kursu. Jednak postanowienie ustawy, że realizacja nabytych obligacji nie może nastąpić po kursie gorszym, niż kurs nabycia, wyklucza właśnie tę interwencję.</u> |
| 42 | 39 | <u xml:id="u-3.19" who="#SSzarski">Ważne są postanowienia odnośnie do zużycia pożyczki na cele inwestycyjne. Jak Wysokiemu Senatowi wiadomo, co w poprzednich senatach kilkakrotnie podnosiłem i na co zwracałem uwagę, jedną z charakterystycznych cech naszego budżetu, prowadzącą do jego rozpęcznienia, był zwyczaj pewien, wywołany niestety koniecznością, że szereg bardzo wielkich inwestycyj pokrywaliśmy z bieżących dochodów. Jest to oczywiście polityka, która chroni w wysokim stopniu od ciężaru przyszłe pokolenia, dając im korzyści z inwestycyj bez przyczynienia się z ich strony, jednak bardzo obciąża żyjące pokolenie, bo, jak powiedziałem, duża część budżetu naszego jest wywołana tą polityką. Otóż, częściową korekturą tej polityki jest przeznaczenie kredytów, waluty pożyczkowej, na inwestycje. Racjonalną rzeczą jest pokrywanie inwestycyj tylko z kredytów, a nie z bieżących dochodów. Dlatego to postanowienie należy powitać z wielkiem zadowoleniem.</u> |
| 43 | 40 | <u xml:id="u-3.20" who="#SSzarski">Reszta odnosi się do zwrotu wydanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego sum w zastępstwie Skarbu, a wreszcie przeznaczona została część na lokatę papierów kredytu długoterminowego. Przez to będzie możliwe przedewszystkiem zwolnienie funduszów państwowych, które dziś są zużyte w myśl ustaw na tego rodzaju lokaty.</u> |
| 44 | 41 | <u xml:id="u-3.21" who="#SSzarski">Sejm, jak Wysokiemu Senatowi wiadomo, ustawę tę przyjął z małemi formalnemi zmianami. Komisja Skarbowo-Budżetowa Senatu przyłączyła się do opinii Sejmu i przyjęła tę ustawę ze zmianami, które pod koniec będę miał zaszczyt przedstawić.</u> |
| 45 | - <u xml:id="u-3.22" who="#SSzarski">Miarodajnym dla stanowiska Komisji Skarbowo-Budżetowej był fakt, że dotychczasowa ustawa dzierżawna, jak wspomniałem, była niekorzystna, a mianowicie z 2 powodów. Świadczenia dzierżawcy na rzecz Skarbu zależały w dużej mierze od jego dowolności, dlatego, że wprawdzie czynsz dzierżawny był ściśle oznaczony, ale rząd partycypował w połowie zysków, których bilansowe ustanowienie natrafiało na wielkie przeszkody i było powodem sporów. Tak, że udział Skarbu w zyskach właściwie był problematyczny. Druga wada transakcji z roku 1925 polegała na tern, że wysokość uzyskanej pożyczki nie stała w żadnym stosunku do wielkich wartości, tkwiących w monopolu.</u> | |
| 42 | + <u xml:id="u-3.22" who="#SSzarski">Miarodajnym dla stanowiska Komisji Skarbowo-Budżetowej był fakt, że dotychczasowa ustawa dzierżawna, jak wspomniałem, była niekorzystna, a mianowicie z 2 powodów. Świadczenia dzierżawcy na rzecz Skarbu zależały w dużej mierze od jego dowolności, dlatego, że wprawdzie czynsz dzierżawny był ściśle oznaczony, ale rząd partycypował w połowie zysków, których bilansowe ustanowienie natrafiało na wielkie przeszkody i było powodem sporów. Tak, że udział Skarbu w zyskach właściwie był problematyczny. Druga wada transakcji z roku 1925 polegała na tem, że wysokość uzyskanej pożyczki nie stała w żadnym stosunku do wielkich wartości, tkwiących w monopolu.</u> | |
| 46 | 43 | <u xml:id="u-3.23" who="#SSzarski">Problematyczność świadczeń, odnoszących się do współudziału w zyskach, wynikała z niefortunnej stylizacji umowy, jakoteż jej konstrukcji w sprawie obiektów fabrycznych, które według poprzedniej umowy są własnością Skarbu, oddaną tylko w dzierżawę spółce. Stąd wynikały ogromne trudności w alienacji dóbr państwowych, a przez to utrudniona była modernizacja, racjonalizacja całego przemysłu zapałczanego.</u> |
| 47 | 44 | <u xml:id="u-3.24" who="#SSzarski">Najważniejszą jednak sprawą było to, że inwestycje, które przedsiębrano, były robione z funduszu specjalnego, oprocentowanego po 12%, które miały pierwszeństwo przed udziałem Skarbu Państwa. Skomplikowane obliczenia czystego zysku, niepozbawione może tendencji jego uszczuplenia, czyniły udział Skarbu, jakem powiedział, problematycznym.</u> |
| 48 | 45 | <u xml:id="u-3.25" who="#SSzarski">Nowa umowa usuwa te zasadnicze braki, gdyż właścicielem obiektów dziś jest spółka, a więc inwestycje będą prowadzone wyłącznie na jej ciężar, i od ciężaru tego będzie na przyszłość zwolniony Skarb.</u> |
| 49 | 46 | <u xml:id="u-3.26" who="#SSzarski">Nie korzystając z problematycznych zysków, równocześnie zwolniło się Państwo od partycypowania w stratach, które groziły Skarbowi z tego powodu, że spółka mogła bardzo łatwo za pomocą monopolu prowadzić dumpingową konkurencję i straty z dumpingowego eksportu w połowie przerzucać na Skarb Państwa. Dziś spółka jest wolna od eksportu, może go prowadzić, jednakowoż na własne ryzyko.</u> |
| 50 | - <u xml:id="u-3.27" who="#SSzarski">Następnie spółka, będąc dziś wyłącznym właścicielem obiektów fabrycznych, może modernizować i racjonalizować przemysł zapałczany, co leży w wysokim stopniu w interesie Skarbu, albowiem, jak wspomniałem, po upływie dzierżawy otrzymuje wszystkie te obiekty za darmo i zależy jej na tern, ażeby otrzymać fabryki zdolne do produkcji.</u> | |
| 51 | - <u xml:id="u-3.28" who="#SSzarski">Wreszcie podnieść należy, że spółka zobowiązuje się do nowych świadczeń, o których wspomniałem, płacąc Skarbowi Państwa 25.000.000 zł po upływie dzierżawy. Dochód monopolu wynosić ma na podstawie konsumcji zapałek z roku 1929 w wysokości 30.000.000.000 sztuk okrągło 24.500.000 zł rocznie, t. j. o 13,3 miliona więcej niż dochód, któryby przypadał Skarbowi inklusive udział w zyskach na podstawie dzisiejszej umowy. Finansowy efekt wynosi więc dla budżetu plus 13,3 miliona rocznie i wzrastać będzie proporcjonalnie w miarę wzrostu konsumcji, a jak podkreśliłem, progresywnie ze względu na to, że od każdego miliona z 36 miliardów sprzedanych w ciągu roku, spółka płaci dodatkowy czynsz dzierżawny. Efekt ten nie byłby do uzyskania bez żadnych ofiar ze strony konsumentów. Wspomniałem, że cena będzie podniesiona o 2,46 w hurcie, a na 10 groszy za pudełko w detalu. Przy dzisiejszej konsumcji zwyżka ta oblicza się na 18.217.000 zł rocznie, a w zwyżce tej partycypuje Skarb w 73% , a spółka w 27%. Podwyżki tej, zresztą niewielkiej, nie można właściwie zrozumieć, ani ocenić w zupełnem oderwaniu od całej transakcji. Wszak nie można zapominać, że podwyżka ta nie jest zwykłem pur et simple podwyższeniem dochodów budżetowych, gdyż dąży ona do przeprowadzenia transakcji, która w dzisiejszej dobie jest niezbędna, a z drugiej strony nadaje się jako skuteczny środek częściowego złagodzenia panującego gospodarczego kryzysu. Tą tranzakcją jest wspomniana pożyczka zagraniczna. Konieczność jej, proszę Wysokiej Izby, wynika z tej prostej prawdy, że bierne saldo bilansu płatniczego może być wyrównane tylko w dwojaki sposób: albo przez wzmożenie eksportu towarów, względnie przez eksport kruszców, dewiz, albo przez kredyt zagraniczny. Ponieważ nasze saldo bilansu handlowego mimo to, że jest czynne, nie wystarcza na pokrycie salda biernego bilansu płatniczego, nie wystarcza nawet odpływ walut z Banku Polskiego, który jak wiadomo nie był nieznaczny, nie zostawało nic innego, jak, trzymając się zasad nauki, zwrócić się i zużyć w tym celu kredyty zagraniczne. Wskutek tego pożyczka ta przedstawia się jako jedyny racjonalny a równocześnie skuteczny środek obrony naszego bilansu płatniczego.</u> | |
| 52 | - <u xml:id="u-3.29" who="#SSzarski">Wobec tego sądzę, ja osobiście przynajmniej, do czego się częściowo przyłączyła Komisja Skarbowo-Budżetowa, że o racjonalności zaciągnięcia tej pożyczki właściwie dyskutować niema potrzeby, powiedziałbym nawet i dlatego, że gdybyśmy jej nie zaciągnęli w związku z tranzakcją zapałczaną, musielibyśmy się o nią starać niezależnie zupełnie od tej transakcji. A zwracam uwagę na notoryczny fakt, na fatalny stan rynku pieniężnego, który się właśnie w ostatnim czasie i w ostatnich miesiącach jeszcze bardziej pogorszył, na niemożliwość, a przynajmnej na niesłychaną trudność uzyskania kredytu długoterminowego.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-3.27" who="#SSzarski">Następnie spółka, będąc dziś wyłącznym właścicielem obiektów fabrycznych, może modernizować i racjonalizować przemysł zapałczany, co leży w wysokim stopniu w interesie Skarbu, albowiem, jak wspomniałem, po upływie dzierżawy otrzymuje wszystkie te obiekty za darmo i zależy jej na tem, ażeby otrzymać fabryki zdolne do produkcji.</u> | |
| 48 | + <u xml:id="u-3.28" who="#SSzarski">Wreszcie podnieść należy, że spółka zobowiązuje się do nowych świadczeń, o których wspomniałem, płacąc Skarbowi Państwa 25.000.000 zł po upływie dzierżawy. Dochód monopolu wynosić ma na podstawie konsumcji zapałek z roku 1929 w wysokości 30.000.000.000 sztuk okrągło 24.500.000 zł rocznie, t. j. o 13,3 miliona więcej niż dochód, któryby przypadał Skarbowi inclusive udział w zyskach na podstawie dzisiejszej umowy. Finansowy efekt wynosi więc dla budżetu plus 13,3 miliona rocznie i wzrastać będzie proporcjonalnie w miarę wzrostu konsumcji, a jak podkreśliłem, progresywnie ze względu na to, że od każdego miliona z 36 miliardów sprzedanych w ciągu roku, spółka płaci dodatkowy czynsz dzierżawny. Efekt ten nie byłby do uzyskania bez żadnych ofiar ze strony konsumentów. Wspomniałem, że cena będzie podniesiona o 2,46 w hurcie, a na 10 groszy za pudełko w detalu. Przy dzisiejszej konsumcji zwyżka ta oblicza się na 18.217.000 zł rocznie, a w zwyżce tej partycypuje Skarb w 73%, a spółka w 27%. Podwyżki tej, zresztą niewielkiej, nie można właściwie zrozumieć, ani ocenić w zupełnem oderwaniu od całej transakcji. Wszak nie można zapominać, że podwyżka ta nie jest zwykłem pur et simple podwyższeniem dochodów budżetowych, gdyż dąży ona do przeprowadzenia transakcji, która w dzisiejszej dobie jest niezbędna, a z drugiej strony nadaje się jako skuteczny środek częściowego złagodzenia panującego gospodarczego kryzysu. Tą tranzakcją jest wspomniana pożyczka zagraniczna. Konieczność jej, proszę Wysokiej Izby, wynika z tej prostej prawdy, że bierne saldo bilansu płatniczego może być wyrównane tylko w dwojaki sposób: albo przez wzmożenie eksportu towarów, względnie przez eksport kruszców, dewiz, albo przez kredyt zagraniczny. Ponieważ nasze saldo bilansu handlowego mimo to, że jest czynne, nie wystarcza na pokrycie salda biernego bilansu płatniczego, nie wystarcza nawet odpływ walut z Banku Polskiego, który jak wiadomo nie był nieznaczny, nie zostawało nic innego, jak, trzymając się zasad nauki, zwrócić się i zużyć w tym celu kredyty zagraniczne. Wskutek tego pożyczka ta przedstawia się jako jedyny racjonalny a równocześnie skuteczny środek obrony naszego bilansu płatniczego.</u> | |
| 49 | + <u xml:id="u-3.29" who="#SSzarski">Wobec tego sądzę, ja osobiście przynajmniej, do czego się częściowo przyłączyła Komisja Skarbowo-Budżetowa, że o racjonalności zaciągnięcia tej pożyczki właściwie dyskutować niema potrzeby, powiedziałbym nawet i dlatego, że gdybyśmy jej nie zaciągnęli w związku z tranzakcją zapałczaną, musielibyśmy się o nią starać niezależnie zupełnie od tej transakcji. A zwracam uwagę na notoryczny fakt, na fatalny stan rynku pieniężnego, który się właśnie w ostatnim czasie i w ostatnich miesiącach jeszcze bardziej pogorszył, na niemożliwość, a przynajmniej na niesłychaną trudność uzyskania kredytu długoterminowego.</u> | |
| 53 | 50 | <u xml:id="u-3.30" who="#SSzarski">Proszę sobie wyobrazić pod jakim! warunkami mogłaby Polska zaciągnąć pożyczkę zagraniczną, gdyby się musiała dziś zwracać do targu światowego ze względu na kursy nawet pierwszorzędnych światowych papierów, jeżeli przypomnę Wysokiej Izbie niesłychany spadek pożyczki Younga, która spadła o 20% poniżej emisyjnego kursu, a która tak bardzo wysoko się rentowała. Tymczasem zaciągnięcie tej pożyczki w związku z tranzakcją dzierżawną zwalnia nas od apelowania do rynku światowego, a więc od bardzo ciężkich warunków, umożliwia nam uzyskanie kredytu w wartości monopolu przy podwyższeniu pożyczki i rozłożeniu jej amortyzacji na długi szereg lat, a równocześnie usprawnienie stosunku dzierżawnego do spółki zapałczanej.</u> |
| 54 | 51 | <u xml:id="u-3.31" who="#SSzarski">Wskazując na te bezwzględne korzyści, które nie mogą podlegać żadnej dyskusji, nie wolno przytem zapominać, że dzisiejszy niekorzystny stosunek dzierżawny, jakoteż dość wysokie, na krótki czas rozłożone annuitety pożyczki zapałczanej obciążać nas miały jeszcze przez 15 lat. Skutkiem tego Komisja Skarbowo-Budżetowa uznała tranzakcję tę za bezwarunkowo dodatnią, a uzyskanie pożyczki pod lepszymi warunkami w dzisiejszej chwili za wykluczone. Oczywiście, że interesu nie robi się za darmo. Za lepsze świadczenia, za wyższą pożyczkę nominalną płaci się wyższe annuitety. Jednak wedle elementarza nauki skarbowej państwo nie może z żadnego innego źródła spłacać annuitetów pożyczek państwowych, jak z podatków. Innego źródła skarb państwa na całym świecie nie ma. Podatków bezpośrednich podnosić w tym celu nie należy, gdyż trzeba pamiętać, że każde podniesienie podatków bezpośrednich jest niesłychanie dotkliwe i dlatego wykluczone. Ponieważ pożyczka jest obciążona na dochodach monopolu zapałczanego, stąd podniesienie ceny zapałek. Podniesienie to jest właściwie minimalne, wynosi ono 1‰ dochodu społecznego, jeżeli obliczymy go na 18 miliardów — obliczenie to, jak wiadomo, jest wysoce problematyczne — a 50 groszy na głowę ludności rocznie. Ze względu na rodzaj produktu, który nie należy w znacznej części do artykułów koniecznej potrzeby, nie będzie to odgrywać istotnie wielkiej roli w gospodarstwie. Natomiast ta tranzakcja jako pożyczka wypełni luki, powstałe w zapasach kruszcowych banku biletowego, ułatwi stosunki kredytowe, podniesie zapasy Skarbu i umożliwi inwestycje.</u> |
| 55 | 52 | <u xml:id="u-3.32" who="#SSzarski">Nominalne oprocentowanie pożyczki wynosi 6½%, właściwie realne oprocentowanie wynosi 7%, jednakowoż błędem byłoby wnosić, że realne oprocentowanie wynosi tylko 7%, ono wynosi 9,44% dlatego, że do oprocentowania tego dodać należy udział spółki w wyższych dochodach monopolu wskutek podniesienia ceny zapałek. W tej sytuacji wynosi realne oprocentowanie pożyczki 9,44% i jest wyższe, wprawdzie nieznacznie, od oprocentowania pożyczki stabilizacyjnej, zaciągniętej swego czasu w daleko lepszych warunkach. Wprawdzie realizacja pożyczki jest przewidziana na bardzo długi termin, bo na rok, względnie na dwa, jednakowoż to nie odgrywa wielkiej roli, bo jednocześnie jest zapewnione zdyskontowanie jej, i to w dwóch transzach: — ⅓ w 6 tygodni po uchwaleniu niniejszej ustawy, a na 1 lipca reszta, tak, że realna kwota, która wpłynie do Skarbu Państwa, po odtrąceniu części, przeznaczonych na spłatę starej pożyczki, osiągnie kwotę blisko 26 milionów dol., czyli 230 milionów złotych.</u> |
| ... | ... | @@ -62,69 +59,69 @@ |
| 62 | 59 | <u xml:id="u-3.39" who="#SSzarski">„2) że dzierżawcy służyć będzie prawo wywozu przedmiotów, objętych monopolem (art. 1 ust. 1), ze zwolnieniem od jakichkolwiek opłat i ceł, z wyjątkiem opłat statystycznych oraz prawo swobodnego przekazywania walut i dewiz, To postanowienie zawarte jest w umowie w art. 11 a linea 2.</u> |
| 63 | 60 | <u xml:id="u-3.40" who="#SSzarski">„3) że w razie wprowadzenia nowych zakazów przywozu na surowce, półfabrykaty, narzędzia i maszyny, potrzebne do wyrobu zapałek, będą udzielane dzierżawcy zezwolenia na przywóz kontygentów, niezbędnych dla produkcji;” To postanowienie jest zawarte w umowie art. 15 a linea 2.</u> |
| 64 | 61 | <u xml:id="u-3.41" who="#SSzarski">„4) że dla maszyn zapałczanych nie będą wprowadzane specjalne pozycje taryfy celnej i że do maszyn sprowadzanych przez dzierżawcę, a służących do eksploatacji państwowego monopolu zapałczanego będą stosowane takie same ulgi celne, jakie zostaną przyznane któremukolwiek innemu przemysłowi polskiemu na przedmioty podpadające pod odnośne pozycje taryfy celnej”. To postanowienie jest zawarte w art. 15 a linea 3.</u> |
| 65 | - <u xml:id="u-3.42" who="#SSzarski">,,5) że przedmioty, objęte monopolem zapałczanym, nie będą obciążone żadnemi akcyzami lub innemi podatkami pośredniemi poza opłatami, przewidzianemi w niniejszej ustawie” ,,6) że na przemysł zapałczany nie będą nakładane ustawami lub rozporządzeniami z zakresu prawodawstwa administracyjnego, przemysłowego, społecznego i ubezpieczeń społecznych obowiązki lub ograniczenia bardziej obciążające, niż przewidują lub będą przewidywać odpowiednie przepisy dla innych gałęzi przemysłu chemicznego.” Miarodajnemi dla zmian tego artykułu były względy prawnicze. Umowa zawarta między Ministrem Skarbu a spółką dla eksploatacji monopolu zapałczanego zawiera te wszystkie postanowienia, ponieważ wynikają z obowiązującej dziś ustawy. Atoli ze względu na długotrwałość umowy, nie jest rzeczą wykluczoną, a nawet jest prawdopodobnem, że niektóre z tych postanowień z biegiem czasu mogą być zmienione w drodze ustawodawczej. Ponieważ to są prawa umowne, mogłaby taka ustawa, taka nowela w przyszłości zawierać klauzulę, wykluczającą spółkę od zastosowania tych przepisów. Otóż trzeba tym postanowieniom i prawom umownym nadać podkład ustawowy. Z tych względów prawniczych, a powiedziałbym nawet ze względów logicznych zostały te postanowienia umowne uchwalone w ustawie przez rozszerzenie art. 17.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-3.42" who="#SSzarski">„5) że przedmioty, objęte monopolem zapałczanym, nie będą obciążone żadnemi akcyzami lub innemi podatkami pośredniemi poza opłatami, przewidzianemi w niniejszej ustawie”, „6) że na przemysł zapałczany nie będą nakładane ustawami lub rozporządzeniami z zakresu prawodawstwa administracyjnego, przemysłowego, społecznego i ubezpieczeń społecznych obowiązki lub ograniczenia bardziej obciążające, niż przewidują lub będą przewidywać odpowiednie przepisy dla innych gałęzi przemysłu chemicznego”. Miarodajnemi dla zmian tego artykułu były względy prawnicze. Umowa zawarta między Ministrem Skarbu a spółką dla eksploatacji monopolu zapałczanego zawiera te wszystkie postanowienia, ponieważ wynikają z obowiązującej dziś ustawy. Atoli ze względu na długotrwałość umowy, nie jest rzeczą wykluczoną, a nawet jest prawdopodobnem, że niektóre z tych postanowień z biegiem czasu mogą być zmienione w drodze ustawodawczej. Ponieważ to są prawa umowne, mogłaby taka ustawa, taka nowela w przyszłości zawierać klauzulę, wykluczającą spółkę od zastosowania tych przepisów. Otóż trzeba tym postanowieniom i prawom umownym nadać podkład ustawowy. Z tych względów prawniczych, a powiedziałbym nawet ze względów logicznych zostały te postanowienia umowne uchwalone w ustawie przez rozszerzenie art. 17.</u> | |
| 66 | 63 | <u xml:id="u-3.43" who="#SSzarski">Na tem kończę swoje wywody, stawiając następujące wnioski imieniem Komisji Skarbowo-Budżetowej :</u> |
| 67 | 64 | <u xml:id="u-3.44" who="#SSzarski">Wysoki Senat raczy uchwalić projekt ustawy o monopolu zapałczanym, uchwalony przez Sejm, ze zmianą proponowaną do art. 17. Natomiast projekt ustawy o zaciągnięciu pożyczki zapałczanej raczy Wysoki Senat przyjąć bez zmiany w formie, uchwalonej przez Sejm.</u> |
| 68 | 65 | <u xml:id="u-3.45" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> |
| 69 | 66 | </div> |
| 70 | 67 | <div xml:id="div-4"> |
| 71 | - <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Głąbiński:</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Głąbiński:</u> | |
| 72 | 69 | </div> |
| 73 | 70 | <div xml:id="div-5"> |
| 74 | - <u xml:id="u-5.0" who="#SGlabinski">Wysoka Izbo! Klub Narodowy głosować będzie przeciw wnioskom Komisji Skarbowo-Budżetowej, tak w sprawie ustawy o monopolu zapałczanym, jak i pożyczki zapałczanej. A głosować będziemy przeciw z następujących powodów.</u> | |
| 75 | - <u xml:id="u-5.1" who="#SGlabinski">Przedewszystkiem stwierdzić muszę, że nie jesteśmy tego zdania, ażeby wadliwe strony poprzedniej umowy z roku 1925 były powodem do zawarcia obecnie tej nowej umowy. Wprawdzie uznajemy, że poprzednia umowa ma ujemne strony, ale widzimy, że nowa zupełnie ich nie poprawia, przeciwnie, pod niektóremi względami jest gorsza, aniżeli umowa dawna.</u> | |
| 76 | - <u xml:id="u-5.2" who="#SGlabinski">Cóż bowiem było wadliwego w dawnej umowie? Oto przedewszystkiem wcale nie postanowienie, że Państwo nasze ma udział częściowy, w 50% w zyskach konsorcjum spółki dzierżawnej, ale to, że nie zastrzeżono tam należycie i wyraźnie, w jaki sposób zyski te mają być obliczane, tak, że skutkiem nielojalnego postępowania spółki dzierżawnej, były ciągłe spory co do tego jaki udział w zyskach przypada właśnie Państwu Polskiemu. Dlatego ten udział był rozmaity, wynosił 2 miliony z czemś, 3 miliony i wreszcie 4 miliony, ale nie był w ten sposób ustalony, ażeby można z całą pewnością pójść ewentualnie na drogę rozjemstwa czyli na drogę arbitrażu.</u> | |
| 77 | - <u xml:id="u-5.3" who="#SGlabinski">Otóż niewątpliwie tego niejasnego postanowienia już niema w nowej umowie, a niema dlatego, iż Rząd wogóle zrzekł się wszelkiego udziału w zyskach. Jeżeli zrzekł się udziału w zyskach, nie będzie miał zatem żadnego dochodu z tego tytułu, nie można więc twierdzić, że to postanowienie, które zapewniało Państwu udział w zyskach, choć nieustalony, ale, w każdym razie zysk, było powodem odnowienia tej umowy, w tym kierunku, ażeby zrzec się wogóle tego udziału.</u> | |
| 78 | - <u xml:id="u-5.4" who="#SGlabinski">W czem była wadliwa dalej poprzednia umowa? W tem, że na wypadek sporu pomiędzy Państwem, a spółką dzierżawną nie decydowały sądy krajowe, co byłoby rzeczą najwłaściwszą, ponieważ chodzi o spór między konsorcjum krajowem a Państwem, — lecz rozjemstwo, arbitraż. I superarbitra miało się w razie niezgody mianować w drodze losowania. Niewątpliwie postanowienie zupełnie niesłuszne. Przeciwko temu postanowieniu Komisja Skarbowa Sejmu protestowała w swoim czasie, ponieważ umowa była zawarta pomiędzy rządem a konsorcjum krajowem bez porozumienia się z Sejmem. Czy jednakowoż to postanowienie w nowej umowie zostaje usunięte? Ono pozostaje. Znowu nie sądy krajowe, ale sąd rozjemczy będzie miał decydować w takich sporach. Różnica jest tylko ta, że superarbitra na wypadek niezgody nie będzie się powoływać w drodze losowania, tylko będzie powoływać go prezes Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu. Można mieć rozmaite zdania, ale myślę, że nie ma żadnej podstawy do sądzenia, że prezes Międzynarodowej Izby Handlowej będzie zawsze brał stronę Państwa Polskiego.</u> | |
| 79 | - <u xml:id="u-5.5" who="#SGlabinski">Więc tutaj nie widzę także jakiejś zasadniczej poprawy.</u> | |
| 80 | - <u xml:id="u-5.6" who="#SGlabinski">Szanowny Pan Referent jako dodatnią stroną podniósł to, że obecnie dostajemy znacznie większą pożyczkę, podczas kiedy wówczas w r. 1925 otrzymaliśmy pożyczkę niewielką, 6 milionów dolarów. Prawda, ale jednak w r. 1925 ustawa o monopolu zapałczanym została uchwalona zupełnie nie pod znakiem jakiejś pożyczki. Ustawa o monopolu zapałczanym została uchwalona z tego powodu, ponieważ nasz przemysł zapałczany upadał i zwrócił się wprost do rządu w tym celu, żeby rząd pomógł mu do pewnej koncentracji, bo nie może wytrzymać konkurencji z przemysłem obcym, mianowicie z przemysłem austriackim i czechosłowackim, chodziło o to zatem, żeby wzmocnić ten przemysł zapałczany. Rząd polski nie miał na to pieniędzy i zdecydował się na monopol, na oddanie monopolu konsorcjum krajowemu, z ramienia owego trustu na pewnych warunkach. Ta pożyczka 6 milionów nie była zatem w związku z projektem ustawy o monopolu, dopiero później wypłynęła mianowicie w r. 1925 w lipcu, kiedy, jak wiadomo, ówczesny minister skarbu znalazł się w bardzo trudnem położeniu, szczególnie po wypowiedzeniu konwencji śląskiej przez Niemców, starał się o pożyczkę dodatkową i to konsorcjum udzieliło tej pożyczki rządowi.</u> | |
| 81 | - <u xml:id="u-5.7" who="#SGlabinski">To byłyby zatem te ujemne strony dawniejszej pożyczki. Można jeszcze powiedzieć, że dawniejsza pożyczka nie była gwarantowana przez cały trust, podczas kiedy obecnie te zobowiązania są gwarantowane przez trust. Ale znowu zupełnie inne było stanowisko Państwa Polskiego wówczas, kiedy wszystkie fabryki zapałczane były własnością Państwa, a zupełnie jest inne to stanowisko teraz, kiedy te fabryki mają przejść na własność spółki. Wówczas, kiedy fabryki były własnością Skarbu Państwa i dotychczas są jeszcze, był utworzony osobny fundusz inwestycyjny; ten fundusz był stale zasilany, Rząd miał wszystko w ręku, więc nie było takiego niebezpieczeństwa, ażeby Państwo mogło ponieść wielkie szkody. Dziś jest zupełnie inaczej, dziś Państwo pozbywa się swoje własności, oddaje te fabryki na własność spółce. Więc jeżeli spółka ma być właścicielem tych wszystkich fabryk, ma być właścicielem tych wszystkich urządzeń, jeżeli nawet suma złożona z funduszu miliona dolarów ma być zwrócona tej spółce, to oczywiście trzeba mieć jakąś gwarancję, że te fabryki będą oddane w dobrym stanie Państwu. Więc ta gwarancja ze strony trustu ma dzisiaj realne znaczenie, jest koniecznie potrzebna, ale nie było tej realnej potrzeby wówczas kiedy, jak powiedziałem, Państwo było właścicielem wszystkich fabryk i urządzeń monopolowych.</u> | |
| 82 | - <u xml:id="u-5.8" who="#SGlabinski">Natomiast, jak powiedziałem, są postanowienia w nowej umowie, które są mniej korzystne, które są gorsze, aniżeli postanowienia umowy dawniejszej. A więc przedewszystkiem, nie mówię już o długości, w przedłużeniu tej dzierżawy na dalsze 20 lat, razem na 40 lat, ale przedewszystkiem Minister Skarbu dotychczas wedle obowiązującej ustawy miał prawo na korzyść Skarbu podnosić cenę zapałek sam, niezależnie zupełnie od spółki, i cały dochód z tej podwyżki ceny zapałek przypadał Skarbowi Państwa. Dzisiaj Rząd się zrzeka tego prawa, Minister Skarbu nie będzie miał tego prawa, a spółka będzie uczestniczyła — o czem jeszcze będę osobno mówić— w przyroście dochodów z monopolu zapałczanego. To niewątpliwie, jest mniej korzystne postanowienie.</u> | |
| 83 | - <u xml:id="u-5.9" who="#SGlabinski">Według dawniejszej, dzisiaj jeszcze obowiązującej umowy spółka miała obowiązek i ma obowiązek rozszerzyć swoją produkcję tak, ażeby wywozić z kraju przynajmniej całej konsumcji krajowej. Obecnie zrzekamy się tego. Wprawdzie to jest motywowane rzekomym interesem Skarbu Państwa, ponieważ w razie dumpingu mogłyby być jakieś straty z tego powodu. Ale ten argument znowu nie ma żadnej racji dlatego, ponieważ zrzekliśmy się zupełnie udziału w zyskach, a tem samem, gdyby były jakieś straty, to przecież na Skarb Państwa by nie spadły. To miało znaczenie tylko wówczas, kiedyśmy mieli udział w zyskach, i ten udział w zyskach mógłby być zmniejszony na wypadek, jeżeliby z powodu tego wywozu czy dumpingu straty jakieś nastąpiły. Zresztą, dzisiaj wiadomo powszechnie, że to jest w interesie trustu zapałczanego, ażeby tego obowiązku nie było. Nie można tego przedstawiać jako korzyść dla Państwa Polskiego. Trust zapałczany, jak wiadomo, rozszerzył się na szereg innych krajów. Niedawno słyszeliśmy o tem, że na Węgrzech, w Rumunii, no i w Niemczech ten trust zapałczany opanował rynek, więc trudno jest mu wywiązać się z tego zobowiązania, — mianowicie, jeśli w każdem z tych państw, zobowiązał się, że będzie się starał zapełnić rynek własną produkcją. Tak samo niekorzyścią jest to, że zrzekamy się prawa udziału w zyskach, bo chociaż można było twierdzić, że te zyski mogą być większe lub mniejsze, ale zawsze zyski były. Na straty poza udziałem w zyskach nie byliśmy narażeni.</u> | |
| 84 | - <u xml:id="u-5.10" who="#SGlabinski">Więc musimy przyznać, że nie jakieś wady dawnej umowy, które są niewątpliwie, ale inne przyczyny spowodowały Rząd do tego, a tak samo i trust zapałczany, że przystąpiliśmy do zawarcia tej umowy. A jakie to były przyczyny?</u> | |
| 85 | - <u xml:id="u-5.11" who="#SGlabinski">Przedewszystkiem po stronie samego trustu zapałczanego, a względnie spółki dzierżawnej są one widoczne. Chodziło jej o to, ażeby zabezpieczyć sobie monopol zapałczany w Polsce na jak najdłużej, ażeby przedłużyć narazie do 40 roku, przyczem zastrzegła sobie prawo pierwszeństwa na wypadek, gdyby ten monopol miał być nadal przedłużony. Pozatem zależało jej na tem, ażeby cenę zapałek ustalić, gdyż ma to prawo nie tylko u nas, ale w całym szeregu innych państw, a zatem ażeby odebrać Ministrowi Skarbu to prawo, które miał dotychczas, do podwyższania i ustalania ceny. Zależało jej także na tem, ażeby o ile możności zabezpieczyć się przeciw podwyżce podatków. Przecież tu chodzi o 40 lat. Nie wiadomo jeszcze, jakie koleje czekają nasz system podatkowy w tym okresie czasu. Więc rzecz oczywista, że spółka dzierżawna miała w tem żvwv interes, ażeby ustalić swoje koszta, swoją kalkulacje, ażeby jaknajdłużej mieć zryczałtowane podatki. Zależało jej także na uchyleniu tych postanowień, które bvły dla niej niekorzystne, o których już wspomniałem.</u> | |
| 86 | - <u xml:id="u-5.12" who="#SGlabinski">A dlaczego Państwo Polskie, względnie Rząd, zdecydował się na przyjęcie owej oferty? Rząd chciał otrzymać pożyczkę, nie twierdźmy zatem, że wadliwości dawnej umowy, że jakieś błędy poprzedników, ale potrzeba pożyczki — ta była powodem i podstawą do zawarcia tego interesu. Niewątpliwie Państwo potrzebuje pożyczki zagranicznej w tym celu, ażeby w dzisiejszych fatalnych stosunkach gospodarczych i finansowych przejść do jakiejś żywej programowej akcji, celem stworzenia lepszych warunków dla usunięcia dzisiejszego przesilenia gospodarczego. Jeżeli jednakowoż dzisiaj Państwo dąży do takiej pożyczki, to musi sobie zdawać sprawę z tego że na dobrych warunkach pożyczki dzisiaj dostać nie można. Dzisiaj pożyczka długoterminowa wszędzie bardzo jest trudna, a szczególniej trudną jest dla Państwa Polskiego. Wiadomo, jaki kurs mają nasze obligacje zagranicą. Mają taki kurs, że mniej więcej ma się 10% dochodu przy kupnie naszych obligacyj. Na rynku amerykańskim nasze obligacje 1% -owej pożyczki stabilizacyjnej krążą po kursie około 70, a więc dają 10%, 6% pożyczka krąży po kursie około 60,8% pożyczka dillonowska około 80%, więc mniej więcej kapitaliści, którzy zakupują nasze obligacje, mają 10% dochodu, a ponadto mają jeszcze korzyść na wypadek podwyższenia się kursu pożyczki lub na wypadek amortyzacji, wylosowania tych papierów. Więc lokata w naszych papierach jest bardzo korzystną.</u> | |
| 87 | - <u xml:id="u-5.13" who="#SGlabinski">Jeżeli więc chcę się dzisiaj zaciągnąć pożyczkę zagranicą, to trzeba być przygotowanym na to, że trzeba będzie zapłacić przynajmniej 10%. Na lepszych warunkach zwyczajnej pożyczki otrzymać nie możemy i z tem musimy się liczyć, że za pomocą takich pożyczek wysoko oprocentowanych nie będziemy mogli naprawić naszych stosunków gospodarczych, jeżeli tych pożyczek nie użyjemy na jakąś akcję szeroką, któraby, jak powiedziałem, stworzyła inne warunki dla naszych stosunków gospodarczych, bo czy rolnik, czy przemysłowiec, czy kupiec, jeżeli będzie płacił 10%, to jest na drodze do bankructwa, gdyż w dzisiejszych warunkach ze swojego przedsiębiorstwa, czy rolnictwa tych 10% nie odbije.</u> | |
| 88 | - <u xml:id="u-5.14" who="#SGlabinski">Możecie jednakowoż Państwo powiedzieć, że przecież ta pożyczka jest o wiele korzystniejsza, bo jest tylko na 6½%. Jest to jednak tylko pozorne, twierdzę, że jest znacznie bardziej niekorzystna, niż pożyczka 10%-wa. Na czem ta niekorzyść polega? Państwo zobowiązuje się zapłacić 6½% od pożyczki, ale równocześnie Państwo zgadza się na to, ażeby spółka dzierżawna miała udział w dochodzie z przyrostu podatku, z monopolu; poza zyskiem przedsiębiorcy, jaki się jej należy, aby miała udział w przyroście z podatku. 27% z przyrostu podatkowego należy się spółce.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SGłąbiński">Wysoka Izbo! Klub Narodowy głosować będzie przeciw wnioskom Komisji Skarbowo-Budżetowej, tak w sprawie ustawy o monopolu zapałczanym, jak i pożyczki zapałczanej. A głosować będziemy przeciw z następujących powodów.</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-5.1" who="#SGłąbiński">Przedewszystkiem stwierdzić muszę, że nie jesteśmy tego zdania, ażeby wadliwe strony poprzedniej umowy z roku 1925 były powodem do zawarcia obecnie tej nowej umowy. Wprawdzie uznajemy, że poprzednia umowa ma ujemne strony, ale widzimy, że nowa zupełnie ich nie poprawia, przeciwnie, pod niektóremi względami jest gorsza, aniżeli umowa dawna.</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-5.2" who="#SGłąbiński">Cóż bowiem było wadliwego w dawnej umowie? Oto przedewszystkiem wcale nie postanowienie, że Państwo nasze ma udział częściowy, w 50% w zyskach konsorcjum spółki dzierżawnej, ale to, że nie zastrzeżono tam należycie i wyraźnie, w jaki sposób zyski te mają być obliczane, tak, że skutkiem nielojalnego postępowania spółki dzierżawnej, były ciągłe spory co do tego jaki udział w zyskach przypada właśnie Państwu Polskiemu. Dlatego ten udział był rozmaity, wynosił 2 miliony z czemś, 3 miliony i wreszcie 4 miliony, ale nie był w ten sposób ustalony, ażeby można z całą pewnością pójść ewentualnie na drogę rozjemstwa czyli na drogę arbitrażu.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-5.3" who="#SGłąbiński">Otóż niewątpliwie tego niejasnego postanowienia już niema w nowej umowie, a niema dlatego, iż Rząd wogóle zrzekł się wszelkiego udziału w zyskach. Jeżeli zrzekł się udziału w zyskach, nie będzie miał zatem żadnego dochodu z tego tytułu, nie można więc twierdzić, że to postanowienie, które zapewniało Państwu udział w zyskach, choć nieustalony, ale, w każdym razie zysk, było powodem odnowienia tej umowy, w tym kierunku, ażeby zrzec się wogóle tego udziału.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-5.4" who="#SGłąbiński">W czem była wadliwa dalej poprzednia umowa? W tem, że na wypadek sporu pomiędzy Państwem, a spółką dzierżawną nie decydowały sądy krajowe, co byłoby rzeczą najwłaściwszą, ponieważ chodzi o spór między konsorcjum krajowem a Państwem, lecz rozjemstwo, arbitraż. I superarbitra miało się w razie niezgody mianować w drodze losowania. Niewątpliwie postanowienie zupełnie niesłuszne. Przeciwko temu postanowieniu Komisja Skarbowa Sejmu protestowała w swoim czasie, ponieważ umowa była zawarta pomiędzy rządem a konsorcjum krajowem bez porozumienia się z Sejmem. Czy jednakowoż to postanowienie w nowej umowie zostaje usunięte? Ono pozostaje. Znowu nie sądy krajowe, ale sąd rozjemczy będzie miał decydować w takich sporach. Różnica jest tylko ta, że superarbitra na wypadek niezgody nie będzie się powoływać w drodze losowania, tylko będzie powoływać go prezes Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu. Można mieć rozmaite zdania, ale myślę, że nie ma żadnej podstawy do sądzenia, że prezes Międzynarodowej Izby Handlowej będzie zawsze brał stronę Państwa Polskiego.</u> | |
| 76 | + <u xml:id="u-5.5" who="#SGłąbiński">Więc tutaj nie widzę także jakiejś zasadniczej poprawy.</u> | |
| 77 | + <u xml:id="u-5.6" who="#SGłąbiński">Szanowny Pan Referent jako dodatnią stroną podniósł to, że obecnie dostajemy znacznie większą pożyczkę, podczas kiedy wówczas w r. 1925 otrzymaliśmy pożyczkę niewielką, 6 milionów dolarów. Prawda, ale jednak w r. 1925 ustawa o monopolu zapałczanym została uchwalona zupełnie nie pod znakiem jakiejś pożyczki. Ustawa o monopolu zapałczanym została uchwalona z tego powodu, ponieważ nasz przemysł zapałczany upadał i zwrócił się wprost do rządu w tym celu, żeby rząd pomógł mu do pewnej koncentracji, bo nie może wytrzymać konkurencji z przemysłem obcym, mianowicie z przemysłem austriackim i czechosłowackim, chodziło o to zatem, żeby wzmocnić ten przemysł zapałczany. Rząd polski nie miał na to pieniędzy i zdecydował się na monopol, na oddanie monopolu konsorcjum krajowemu, z ramienia owego trustu na pewnych warunkach. Ta pożyczka 6 milionów nie była zatem w związku z projektem ustawy o monopolu, dopiero później wypłynęła mianowicie w r. 1925 w lipcu, kiedy, jak wiadomo, ówczesny minister skarbu znalazł się w bardzo trudnem położeniu, szczególnie po wypowiedzeniu konwencji śląskiej przez Niemców, starał się o pożyczkę dodatkową i to konsorcjum udzieliło tej pożyczki rządowi.</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-5.7" who="#SGłąbiński">To byłyby zatem te ujemne strony dawniejszej pożyczki. Można jeszcze powiedzieć, że dawniejsza pożyczka nie była gwarantowana przez cały trust, podczas kiedy obecnie te zobowiązania są gwarantowane przez trust. Ale znowu zupełnie inne było stanowisko Państwa Polskiego wówczas, kiedy wszystkie fabryki zapałczane były własnością Państwa, a zupełnie jest inne to stanowisko teraz, kiedy te fabryki mają przejść na własność spółki. Wówczas, kiedy fabryki były własnością Skarbu Państwa i dotychczas są jeszcze, był utworzony osobny fundusz inwestycyjny; ten fundusz był stale zasilany, Rząd miał wszystko w ręku, więc nie było takiego niebezpieczeństwa, ażeby Państwo mogło ponieść wielkie szkody. Dziś jest zupełnie inaczej, dziś Państwo pozbywa się swoje własności, oddaje te fabryki na własność spółce. Więc jeżeli spółka ma być właścicielem tych wszystkich fabryk, ma być właścicielem tych wszystkich urządzeń, jeżeli nawet suma złożona z funduszu miliona dolarów ma być zwrócona tej spółce, to oczywiście trzeba mieć jakąś gwarancję, że te fabryki będą oddane w dobrym stanie Państwu. Więc ta gwarancja ze strony trustu ma dzisiaj realne znaczenie, jest koniecznie potrzebna, ale nie było tej realnej potrzeby wówczas kiedy, jak powiedziałem, Państwo było właścicielem wszystkich fabryk i urządzeń monopolowych.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-5.8" who="#SGłąbiński">Natomiast, jak powiedziałem, są postanowienia w nowej umowie, które są mniej korzystne, które są gorsze, aniżeli postanowienia umowy dawniejszej. A więc przedewszystkiem, nie mówię już o długości, w przedłużeniu tej dzierżawy na dalsze 20 lat, razem na 40 lat, ale przedewszystkiem Minister Skarbu dotychczas wedle obowiązującej ustawy miał prawo na korzyść Skarbu podnosić cenę zapałek sam, niezależnie zupełnie od spółki, i cały dochód z tej podwyżki ceny zapałek przypadał Skarbowi Państwa. Dzisiaj Rząd się zrzeka tego prawa, Minister Skarbu nie będzie miał tego prawa, a spółka będzie uczestniczyła — o czem jeszcze będę osobno mówić — w przyroście dochodów z monopolu zapałczanego. To niewątpliwie, jest mniej korzystne postanowienie.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-5.9" who="#SGłąbiński">Według dawniejszej, dzisiaj jeszcze obowiązującej umowy spółka miała obowiązek i ma obowiązek rozszerzyć swoją produkcję tak, ażeby wywozić z kraju przynajmniej całej konsumcji krajowej. Obecnie zrzekamy się tego. Wprawdzie to jest motywowane rzekomym interesem Skarbu Państwa, ponieważ w razie dumpingu mogłyby być jakieś straty z tego powodu. Ale ten argument znowu nie ma żadnej racji dlatego, ponieważ zrzekliśmy się zupełnie udziału w zyskach, a tem samem, gdyby były jakieś straty, to przecież na Skarb Państwa by nie spadły. To miało znaczenie tylko wówczas, kiedyśmy mieli udział w zyskach, i ten udział w zyskach mógłby być zmniejszony na wypadek, jeżeliby z powodu tego wywozu czy dumpingu straty jakieś nastąpiły. Zresztą, dzisiaj wiadomo powszechnie, że to jest w interesie trustu zapałczanego, ażeby tego obowiązku nie było. Nie można tego przedstawiać jako korzyść dla Państwa Polskiego. Trust zapałczany, jak wiadomo, rozszerzył się na szereg innych krajów. Niedawno słyszeliśmy o tem, że na Węgrzech, w Rumunii, no i w Niemczech ten trust zapałczany opanował rynek, więc trudno jest mu wywiązać się z tego zobowiązania, mianowicie, jeśli w każdem z tych państw, zobowiązał się, że będzie się starał zapełnić rynek własną produkcją. Tak samo niekorzyścią jest to, że zrzekamy się prawa udziału w zyskach, bo chociaż można było twierdzić, że te zyski mogą być większe lub mniejsze, ale zawsze zyski były. Na straty poza udziałem w zyskach nie byliśmy narażeni.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-5.10" who="#SGłąbiński">Więc musimy przyznać, że nie jakieś wady dawnej umowy, które są niewątpliwie, ale inne przyczyny spowodowały Rząd do tego, a tak samo i trust zapałczany, że przystąpiliśmy do zawarcia tej umowy. A jakie to były przyczyny?</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-5.11" who="#SGłąbiński">Przedewszystkiem po stronie samego trustu zapałczanego, a względnie spółki dzierżawnej są one widoczne. Chodziło jej o to, ażeby zabezpieczyć sobie monopol zapałczany w Polsce na jak najdłużej, ażeby przedłużyć narazie do 40 roku, przyczem zastrzegła sobie prawo pierwszeństwa na wypadek, gdyby ten monopol miał być nadal przedłużony. Pozatem zależało jej na tem, ażeby cenę zapałek ustalić, gdyż ma to prawo nie tylko u nas, ale w całym szeregu innych państw, a zatem ażeby odebrać Ministrowi Skarbu to prawo, które miał dotychczas, do podwyższania i ustalania ceny. Zależało jej także na tem, ażeby o ile możności zabezpieczyć się przeciw podwyżce podatków. Przecież tu chodzi o 40 lat. Nie wiadomo jeszcze, jakie koleje czekają nasz system podatkowy w tym okresie czasu. Więc rzecz oczywista, że spółka dzierżawna miała w tem żywy interes, ażeby ustalić swoje koszta, swoją kalkulacje, ażeby jaknajdłużej mieć zryczałtowane podatki. Zależało jej także na uchyleniu tych postanowień, które były dla niej niekorzystne, o których już wspomniałem.</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-5.12" who="#SGłąbiński">A dlaczego Państwo Polskie, względnie Rząd, zdecydował się na przyjęcie owej oferty? Rząd chciał otrzymać pożyczkę, nie twierdźmy zatem, że wadliwości dawnej umowy, że jakieś błędy poprzedników, ale potrzeba pożyczki — ta była powodem i podstawą do zawarcia tego interesu. Niewątpliwie Państwo potrzebuje pożyczki zagranicznej w tym celu, ażeby w dzisiejszych fatalnych stosunkach gospodarczych i finansowych przejść do jakiejś żywej programowej akcji, celem stworzenia lepszych warunków dla usunięcia dzisiejszego przesilenia gospodarczego. Jeżeli jednakowoż dzisiaj Państwo dąży do takiej pożyczki, to musi sobie zdawać sprawę z tego że na dobrych warunkach pożyczki dzisiaj dostać nie można. Dzisiaj pożyczka długoterminowa wszędzie bardzo jest trudna, a szczególniej trudną jest dla Państwa Polskiego. Wiadomo, jaki kurs mają nasze obligacje zagranicą. Mają taki kurs, że mniej więcej ma się 10% dochodu przy kupnie naszych obligacyj. Na rynku amerykańskim nasze obligacje 1% -owej pożyczki stabilizacyjnej krążą po kursie około 70, a więc dają 10%, 6% pożyczka krąży po kursie około 60,8% pożyczka dillonowska około 80%, więc mniej więcej kapitaliści, którzy zakupują nasze obligacje, mają 10% dochodu, a ponadto mają jeszcze korzyść na wypadek podwyższenia się kursu pożyczki lub na wypadek amortyzacji, wylosowania tych papierów. Więc lokata w naszych papierach jest bardzo korzystną.</u> | |
| 84 | + <u xml:id="u-5.13" who="#SGłąbiński">Jeżeli więc chcę się dzisiaj zaciągnąć pożyczkę zagranicą, to trzeba być przygotowanym na to, że trzeba będzie zapłacić przynajmniej 10%. Na lepszych warunkach zwyczajnej pożyczki otrzymać nie możemy i z tem musimy się liczyć, że za pomocą takich pożyczek wysoko oprocentowanych nie będziemy mogli naprawić naszych stosunków gospodarczych, jeżeli tych pożyczek nie użyjemy na jakąś akcję szeroką, któraby, jak powiedziałem, stworzyła inne warunki dla naszych stosunków gospodarczych, bo czy rolnik, czy przemysłowiec, czy kupiec, jeżeli będzie płacił 10%, to jest na drodze do bankructwa, gdyż w dzisiejszych warunkach ze swojego przedsiębiorstwa, czy rolnictwa tych 10% nie odbije.</u> | |
| 85 | + <u xml:id="u-5.14" who="#SGłąbiński">Możecie jednakowoż Państwo powiedzieć, że przecież ta pożyczka jest o wiele korzystniejsza, bo jest tylko na 6½%. Jest to jednak tylko pozorne, twierdzę, że jest znacznie bardziej niekorzystna, niż pożyczka 10%-wa. Na czem ta niekorzyść polega? Państwo zobowiązuje się zapłacić 6½% od pożyczki, ale równocześnie Państwo zgadza się na to, ażeby spółka dzierżawna miała udział w dochodzie z przyrostu podatku, z monopolu; poza zyskiem przedsiębiorcy, jaki się jej należy, aby miała udział w przyroście z podatku. 27% z przyrostu podatkowego należy się spółce.</u> | |
| 89 | 86 | <u xml:id="u-5.15" who="#komentarz">(S. Szarski: Potem mniej.)</u> |
| 90 | - <u xml:id="u-5.16" who="#SGlabinski">Według projektu przy dzisiejszej konsumcji wynosić to ma rocznie 4.923.000, więc okrągło 5 milj. Jeżeli doliczymy te 5 milj. i jeżeli doliczymy także korzyści z rozszerzenia przedmiotu spółki, bo monopol ma być rozszerzony także na fabrykację pudełek i zapalniczek, to dojdziemy do wniosku, że nie 9,40, ale około 10% pożyczka będzie kosztowała, a te 10% będzie się płacić w ten sposób, że od obligacji płaci się tylko 6½% i wskutek tego uniemożliwiamy sobie na długi okres czasu konwersję pożyczki i niższe oprocentowanie, a natomiast stale będziemy płacić udział w dochodzie z przyrostu podatków i ten udział, ten dochód będzie rósł.</u> | |
| 91 | - <u xml:id="u-5.17" who="#SGlabinski">Każdy więc widzi, że ta pożyczka jest o wiele uciążliwsza, niż zwyczajna pożyczka 10%. Zasadniczo jest ona bardzo uciążliwa już przez to samo, że Państwo odstąpiło udział w swoim podatku spółce i to udział, który w przeciągu 40 lat będzie rósł, skoro konsumcja będzie wzrastała, a ten udział wzrastający będzie się należał spółce tytułem dodatku do oprocentowania pożyczki, niezależnie od jej wysokości i stopniowej amortyzacji.</u> | |
| 92 | - <u xml:id="u-5.18" who="#SGlabinski">Widzimy zatem, że pożyczka ta jest zaciągnięta na uciążliwych warunkach, powiedzmy zgóry, że ona na łatwych warunkach zaciągnięta nawet być nie mogła. Co zatem uzasadnia zaciągnięcie tej pożyczki? Gdyby Rząd przy tej sposobności wyszedł z jakimś projektem, szerokim programem, że oto na tej i na tej drodze dążyć będzie do tego, aby ulepszyć sytuację gospodarczą, wówczas można by być tego lub innego zdania, ale w każdym razie musielibyśmy uznać, że zaciągnięcie pożyczki w tych warunkach jest koniecznie potrzebne choćby nawet pożyczki tak drogiej. Tymczasem to jest najsłabsza strona przedłożenia, poza owemi niepomyślnemi warunkami, że Rząd przychodzi z wnioskiem, aby tę pożyczkę użyć na rozmaite drobne cele, ważne niewątpliwie, ale na cele, które tylko w normalnych warunkach byłyby zupełnie uzasadnione, ale nie myśli zupełnie o jakimś programie, o jakiejś szerszej akcji gospodarczej przy pomocy tej pożyczki. O co chodzi właściwie w tem przedłożeniu? O to najpierw, aby stworzyć fundusz umorzenia dla pożyczek państwowych, ażeby Państwo względnie Rząd mógł wykupywać pożyczki nasze, które nisko stoją i w ten sposób podnieść ich kurs, ażeby mogło Państwo specjalnie pożyczkę 7-io procentową czy tę 6-io procentową wykupywać wtenczas, kiedy na rynku jest kurs bardzo niski. Niewątpliwie w normalnych czasach tego rodzaju użycie pożyczki byłoby uzasadnione; takie fundusze umorzenia są w Anglii są i w innych państwach i szczególnie Polska, która jest narażona na to, że kursy naszych pożyczek wahają się bardzo silnie jakkolwiek podaż tych papierów nie jest bardzo znaczna, szczególnie Polska powinna mieć jakiś taki fundusz, chociażby bankowy, któryby był powołany do tego, żeby każdej chwili wykupywać pożyczki. Byłoby to korzystne dla nich i korzystne dla kredytu państwowego, jednak nie wiem, czy dziś właśnie jest ta chwila, żeby zaciągać pożyczkę dolarową zagraniczną w tym celu, żeby spłacać równocześnie pożyczki nasze dawniejsze dolarowe. Nie wiem, czy to jest w danej chwili konieczne i czy właśnie w tej drodze pomożemy naszej sytuacji gospodarczej. Nawet sam Rząd co do tego nie ma jakichś stałych zamiarów, bo w projekcie ustawy czytamy, że chodzi mu o to, żeby stworzyć fundusz na wykup 7% pożyczki stabilizacyjnej, a w motywach powiedziano żeby wykupić 6% pożyczkę. Czy 6%, czy 7%, niewątpliwie w normalnych czasach wykupienie tych pożyczek byłoby uzasadnione i nie wymagałoby bardzo wielkich wkładów, bo często wykupienie niewielkiej kwoty może się przyczynić do podniesienia kursu.</u> | |
| 93 | - <u xml:id="u-5.19" who="#SGlabinski">Następnie czytamy, że chodzi o wyrównanie rachunku z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Zapytuję Wysoki Senat, czy jest właśnie pora obecnie, żeby zaciągać pożyczkę zagraniczną dolarową, żeby jakiś rachunek, który się ma z Bankiem Gospodarstwa Krajowego od r. 1924 za pomocą tej pożyczki wyrównać.</u> | |
| 94 | - <u xml:id="u-5.20" who="#SGlabinski">Jest tam wstawiona pewna kwota na cele Gdyni 25 milionów, jest znowu 30 milionów zł. do rąk Rządu na cele inwestycyjne bez oznaczenia na jakie to cele mogą być użyte, a reszta ma być użyta na podobne cele, jak fundusz kredytowy pożyczki stabilizacyjnej, zakup rozmaitych papierów wartościowych. Z tego rozdrobnienia pożyczki wynika pewne zakłopotanie Rządu, na jakie cele ma być użyta pożyczka. Tego rodzaju celów można postawić bardzo wiele. Wynika z tego, że Rząd nie na przewodniej myśli, nie ma programu, który byłby zastosowany do dzisiejszych stosunków gospodarczych.</u> | |
| 95 | - <u xml:id="u-5.21" who="#SGlabinski">Z tego zatem, że z jednej strony pożyczka jest uciążliwa, a z drugiej strony umowa zawiera wiele postanowień, które są bardzo przykre dla Państwa Polskiego, jak np. postanowienie o arbitrażu, albo owo postanowienie o udziale w podatkach tego konsorcjum, a nie widzimy zupełnie jakiegoś zamiaru stanowczego Rządu, ażeby tej nadzwyczajnej pożyczki dolarowej użyć na szeroką akcję, nie możemy się przychylić także do tego, ażeby za nią głosować.</u> | |
| 96 | - <u xml:id="u-5.22" who="#SGlabinski">Mówił wprawdzie p. referent, że nasz bilard handlowy, a raczej bilans płatniczy jest niekorzystny. To jest prawda, ale pamiętajmy o tem, że ciągłych luk w bilansie płatniczym nie można wypełniać za pomocą pożyczek zagranicznych. Pożyczka nie jest drogą do tego, ażeby trwale sanować sytuację gospodarczą. To może być tylko droga chwilowa, ale nie stała. Pożyczkami, szczególnie tak wysoko oprocentowanemi, przecież nie uszanujemy naszej sytuacji gospodarczej. Przyznaję, że za pomocą tej pożyczki będzie można chwilowo polepszyć naszą sytuację walutową. Bank Polski otrzyma waluty obce, będzie miał więcej walut obcych, przyznaję także, że ta pożyczka, przez to, że będzie mogła być ulokowana w papierach przedsiębiorstw państwowych, będzie mogła dopomóc do inwestycji państwowych i będzie mogła dopomóc niejednemu przedsiębiorstwu państwowemu. To jest prawda. Ale to ma się stać kosztem zwiększenia ciężarów podatkowych, zaangażowania na polu finansowo-gospodarczem na lat 40 ze spółką monopolistyczną, kosztem zatem i finansów i kosztem gospodarstwa narodowego, a do tego nie widzimy należytej podstawy.</u> | |
| 97 | - <u xml:id="u-5.23" who="#SGlabinski">Z tego powodu klub mój nie może udzielić tym przedłożeniom, o których mówimy poparcia.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-5.16" who="#SGłąbiński">Według projektu przy dzisiejszej konsumcji wynosić to ma rocznie 4.923.000, więc okrągło 5 milj. Jeżeli doliczymy te 5 milj. i jeżeli doliczymy także korzyści z rozszerzenia przedmiotu spółki, bo monopol ma być rozszerzony także na fabrykację pudełek i zapalniczek, to dojdziemy do wniosku, że nie 9,40, ale około 10% pożyczka będzie kosztowała, a te 10% będzie się płacić w ten sposób, że od obligacji płaci się tylko 6½% i wskutek tego uniemożliwiamy sobie na długi okres czasu konwersję pożyczki i niższe oprocentowanie, a natomiast stale będziemy płacić udział w dochodzie z przyrostu podatków i ten udział, ten dochód będzie rósł.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-5.17" who="#SGłąbiński">Każdy więc widzi, że ta pożyczka jest o wiele uciążliwsza, niż zwyczajna pożyczka 10%. Zasadniczo jest ona bardzo uciążliwa już przez to samo, że Państwo odstąpiło udział w swoim podatku spółce i to udział, który w przeciągu 40 lat będzie rósł, skoro konsumcja będzie wzrastała, a ten udział wzrastający będzie się należał spółce tytułem dodatku do oprocentowania pożyczki, niezależnie od jej wysokości i stopniowej amortyzacji.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-5.18" who="#SGłąbiński">Widzimy zatem, że pożyczka ta jest zaciągnięta na uciążliwych warunkach, powiedzmy zgóry, że ona na łatwych warunkach zaciągnięta nawet być nie mogła. Co zatem uzasadnia zaciągnięcie tej pożyczki? Gdyby Rząd przy tej sposobności wyszedł z jakimś projektem, szerokim programem, że oto na tej i na tej drodze dążyć będzie do tego, aby ulepszyć sytuację gospodarczą, wówczas można by być tego lub innego zdania, ale w każdym razie musielibyśmy uznać, że zaciągnięcie pożyczki w tych warunkach jest koniecznie potrzebne choćby nawet pożyczki tak drogiej. Tymczasem to jest najsłabsza strona przedłożenia, poza owemi niepomyślnemi warunkami, że Rząd przychodzi z wnioskiem, aby tę pożyczkę użyć na rozmaite drobne cele, ważne niewątpliwie, ale na cele, które tylko w normalnych warunkach byłyby zupełnie uzasadnione, ale nie myśli zupełnie o jakimś programie, o jakiejś szerszej akcji gospodarczej przy pomocy tej pożyczki. O co chodzi właściwie w tem przedłożeniu? O to najpierw, aby stworzyć fundusz umorzenia dla pożyczek państwowych, ażeby Państwo względnie Rząd mógł wykupywać pożyczki nasze, które nisko stoją i w ten sposób podnieść ich kurs, ażeby mogło Państwo specjalnie pożyczkę 7-io procentową czy tę 6-io procentową wykupywać wtenczas, kiedy na rynku jest kurs bardzo niski. Niewątpliwie w normalnych czasach tego rodzaju użycie pożyczki byłoby uzasadnione; takie fundusze umorzenia są w Anglii są i w innych państwach i szczególnie Polska, która jest narażona na to, że kursy naszych pożyczek wahają się bardzo silnie jakkolwiek podaż tych papierów nie jest bardzo znaczna, szczególnie Polska powinna mieć jakiś taki fundusz, chociażby bankowy, któryby był powołany do tego, żeby każdej chwili wykupywać pożyczki. Byłoby to korzystne dla nich i korzystne dla kredytu państwowego, jednak nie wiem, czy dziś właśnie jest ta chwila, żeby zaciągać pożyczkę dolarową zagraniczną w tym celu, żeby spłacać równocześnie pożyczki nasze dawniejsze dolarowe. Nie wiem, czy to jest w danej chwili konieczne i czy właśnie w tej drodze pomożemy naszej sytuacji gospodarczej. Nawet sam Rząd co do tego nie ma jakichś stałych zamiarów, bo w projekcie ustawy czytamy, że chodzi mu o to, żeby stworzyć fundusz na wykup 7% pożyczki stabilizacyjnej, a w motywach powiedziano żeby wykupić 6% pożyczkę. Czy 6%, czy 7%, niewątpliwie w normalnych czasach wykupienie tych pożyczek byłoby uzasadnione i nie wymagałoby bardzo wielkich wkładów, bo często wykupienie niewielkiej kwoty może się przyczynić do podniesienia kursu.</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-5.19" who="#SGłąbiński">Następnie czytamy, że chodzi o wyrównanie rachunku z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Zapytuję Wysoki Senat, czy jest właśnie pora obecnie, żeby zaciągać pożyczkę zagraniczną dolarową, żeby jakiś rachunek, który się ma z Bankiem Gospodarstwa Krajowego od r. 1924 za pomocą tej pożyczki wyrównać.</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-5.20" who="#SGłąbiński">Jest tam wstawiona pewna kwota na cele Gdyni 25 milionów, jest znowu 30 milionów zł. do rąk Rządu na cele inwestycyjne bez oznaczenia na jakie to cele mogą być użyte, a reszta ma być użyta na podobne cele, jak fundusz kredytowy pożyczki stabilizacyjnej, zakup rozmaitych papierów wartościowych. Z tego rozdrobnienia pożyczki wynika pewne zakłopotanie Rządu, na jakie cele ma być użyta pożyczka. Tego rodzaju celów można postawić bardzo wiele. Wynika z tego, że Rząd nie na przewodniej myśli, nie ma programu, który byłby zastosowany do dzisiejszych stosunków gospodarczych.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-5.21" who="#SGłąbiński">Z tego zatem, że z jednej strony pożyczka jest uciążliwa, a z drugiej strony umowa zawiera wiele postanowień, które są bardzo przykre dla Państwa Polskiego, jak np. postanowienie o arbitrażu, albo owo postanowienie o udziale w podatkach tego konsorcjum, a nie widzimy zupełnie jakiegoś zamiaru stanowczego Rządu, ażeby tej nadzwyczajnej pożyczki dolarowej użyć na szeroką akcję, nie możemy się przychylić także do tego, ażeby za nią głosować.</u> | |
| 93 | + <u xml:id="u-5.22" who="#SGłąbiński">Mówił wprawdzie p. referent, że nasz bilard handlowy, a raczej bilans płatniczy jest niekorzystny. To jest prawda, ale pamiętajmy o tem, że ciągłych luk w bilansie płatniczym nie można wypełniać za pomocą pożyczek zagranicznych. Pożyczka nie jest drogą do tego, ażeby trwale sanować sytuację gospodarczą. To może być tylko droga chwilowa, ale nie stała. Pożyczkami, szczególnie tak wysoko oprocentowanemi, przecież nie uszanujemy naszej sytuacji gospodarczej. Przyznaję, że za pomocą tej pożyczki będzie można chwilowo polepszyć naszą sytuację walutową. Bank Polski otrzyma waluty obce, będzie miał więcej walut obcych, przyznaję także, że ta pożyczka, przez to, że będzie mogła być ulokowana w papierach przedsiębiorstw państwowych, będzie mogła dopomóc do inwestycji państwowych i będzie mogła dopomóc niejednemu przedsiębiorstwu państwowemu. To jest prawda. Ale to ma się stać kosztem zwiększenia ciężarów podatkowych, zaangażowania na polu finansowo-gospodarczem na lat 40 ze spółką monopolistyczną, kosztem zatem i finansów i kosztem gospodarstwa narodowego, a do tego nie widzimy należytej podstawy.</u> | |
| 94 | + <u xml:id="u-5.23" who="#SGłąbiński">Z tego powodu klub mój nie może udzielić tym przedłożeniom, o których mówimy poparcia.</u> | |
| 98 | 95 | <u xml:id="u-5.24" who="#komentarz">(Oklaski na prawicy.)</u> |
| 99 | 96 | </div> |
| 100 | 97 | <div xml:id="div-6"> |
| 101 | - <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Pawłykowski.</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Pawłykowski.</u> | |
| 102 | 99 | </div> |
| 103 | 100 | <div xml:id="div-7"> |
| 104 | - <u xml:id="u-7.0" who="#SPawlykowski">Wysoki Senacie! Nie mieliśmy jeszcze możności zająć stanowiska wobec całokształtu gospodarstwa skarbowego ujętego w ramy preliminarza budżetowego. Dzisiaj jednakże postawieni jesteśmy przed koniecznością omawiania i wetowania przed- łożeń Rządu, które nakładają pewne ciężary na ogół ludności, a które są zatytułowane skromnie nowelą ustawy o państwowym monopolu zapałczanym i o t. zw. 6½, a właściwie lepiej 10% zagranicznej pożyczce zapałczanej. Te dwa projekty nowych ustaw, które mają być dziś uchwalone, należałoby faktycznie przestawić. Pierwotną ustawą, w myśl tendencyj Rządu jest ustawa o zaciągnięciu pożyczki, a uzupełnieniem tej ustawy jest ustawa o nowelizacji państwowego monopolu zapałczanego. Obie jednakże ustawy są dopełnieniem, sfinalizowaniem umowy z międzynarodowym trustem zapałczanym z 17 listopada 1930 r. Dziwne zjawisko. Dzisiaj mamy przedłożenie Rządu na podwyżkę cen przemysłowych wyrobów przy jednoczesnym zainicjowaniu akcji tegoż samego Rządu w kierunku obniżenia cen wyrobów przemysłowych.</u> | |
| 105 | - <u xml:id="u-7.1" who="#SPawlykowski">Artykuł, który ma uzyskać podwyżkę ceny, jest artykułem pierwszej potrzeby i najpowszechniejszej konsumcji. Charakter tej konsumcji przerzuca więc ciężary, które mają być uchwalone, na jak najszersze warstwy ludności, ludności spauperyzowanej, w której rolnictwo zajmuje główne miejsce. W państwie 65% zawodowo pracuje w rolnictwie — a w stosunku do naszych ukraińskich ziem, ponad 86% ludności. Nie od rzeczy będzie przypomnieć, że akcja, zainicjowana przez Rząd, zmierzająca do obniżania cen na wyroby przemysłowe zainaugurowana dnia 17 stycznia tego roku przez p. Ministra Przemysłu i Handlu Prystora, zajęła właściwe stanowisko w ocenie źródła dzisiejszego kryzysu. P. Minister Prystor wyraźnie stwierdził w pierwszych słowach swego referatu, zwróconego do przedstawicieli prasy, że źródło kryzysu ogólnego tkwi niewątpliwie w kryzysie rolniczym, objawiającym się w katastrofalnym spadku cen na produkty rolnicze, przy niespółmiernym obniżaniu równocześnie cen artykułów przemysłowych”. Myślę, że ten nowy projekt rządowy zupełnie nie przyczyni się do złagodzenia i do zamknięcia przysłowiowych nożyc, ale przeciwnie, jeszcze je rozchyla w kierunku niekorzystnym.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SPawłykowski">Wysoki Senacie! Nie mieliśmy jeszcze możności zająć stanowiska wobec całokształtu gospodarstwa skarbowego ujętego w ramy preliminarza budżetowego. Dzisiaj jednakże postawieni jesteśmy przed koniecznością omawiania i wetowania przedłożeń Rządu, które nakładają pewne ciężary na ogół ludności, a które są zatytułowane skromnie nowelą ustawy o państwowym monopolu zapałczanym i o t. zw. 6½, a właściwie lepiej 10% zagranicznej pożyczce zapałczanej. Te dwa projekty nowych ustaw, które mają być dziś uchwalone, należałoby faktycznie przestawić. Pierwotną ustawą, w myśl tendencyj Rządu jest ustawa o zaciągnięciu pożyczki, a uzupełnieniem tej ustawy jest ustawa o nowelizacji państwowego monopolu zapałczanego. Obie jednakże ustawy są dopełnieniem, sfinalizowaniem umowy z międzynarodowym trustem zapałczanym z 17 listopada 1930 r. Dziwne zjawisko. Dzisiaj mamy przedłożenie Rządu na podwyżkę cen przemysłowych wyrobów przy jednoczesnym zainicjowaniu akcji tegoż samego Rządu w kierunku obniżenia cen wyrobów przemysłowych.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-7.1" who="#SPawłykowski">Artykuł, który ma uzyskać podwyżkę ceny, jest artykułem pierwszej potrzeby i najpowszechniejszej konsumcji. Charakter tej konsumcji przerzuca więc ciężary, które mają być uchwalone, na jak najszersze warstwy ludności, ludności spauperyzowanej, w której rolnictwo zajmuje główne miejsce. W państwie 65% zawodowo pracuje w rolnictwie — a w stosunku do naszych ukraińskich ziem, ponad 86% ludności. Nie od rzeczy będzie przypomnieć, że akcja, zainicjowana przez Rząd, zmierzająca do obniżania cen na wyroby przemysłowe zainaugurowana dnia 17 stycznia tego roku przez p. Ministra Przemysłu i Handlu Prystora, zajęła właściwe stanowisko w ocenie źródła dzisiejszego kryzysu. P. Minister Prystor wyraźnie stwierdził w pierwszych słowach swego referatu, zwróconego do przedstawicieli prasy, że źródło kryzysu ogólnego tkwi niewątpliwie w kryzysie rolniczym, objawiającym się w katastrofalnym spadku cen na produkty rolnicze, przy niespółmiernym obniżaniu równocześnie cen artykułów przemysłowych”. Myślę, że ten nowy projekt rządowy zupełnie nie przyczyni się do złagodzenia i do zamknięcia przysłowiowych nożyc, ale przeciwnie, jeszcze je rozchyla w kierunku niekorzystnym.</u> | |
| 106 | 103 | <u xml:id="u-7.2" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Leszczyński).</u> |
| 107 | - <u xml:id="u-7.3" who="#SPawlykowski">Pozwolę sobie w imieniu Ukraińskiego Klubu zająć stanowisko wobec tych przedłożeń. I tak, zasadniczo reprezentując w pierwszym rzędzie warstwy włościańskie, nie możemy przychylić się do jakiegokolwiek podatku pośredniego na artykuły niezbędnej potrzeby, na przedmioty powszechnej konsumcji. Z tych to przyczyn nie jesteśmy też zwolennikami państwowego monopolu zapałczanego produkcyjnego, który obecnie ma być rozszeżony w kierunku handlowym. Takie stanowisko zajął Klub Ukraiński już w 1925 roku w toku debaty nad pierwszą ustawą o państwowym monopolu zapałczanym. Dzisiaj podkreślamy tylko to nasze stanowisko zasadnicze i to tem bardziej, że widzimy, że artykuł pierwszy projektowanej ustawy rozszerzył jeszcze przedmiot monopolu na fabrykaty i pomocnicze środki produkcji zapałczanej i środki zastępujące zapałki, jednocześnie wprowadzając w artykule 15 dla p. Ministra Skarbu możność wydzierżawienia monopolu zapałczanego. Wiemy, że dzierżawa monopolu zapałczanego w roku 1925 kosztowała nasze ziemie zwinięcie dwóch fabryk zapałek, które postawiła prywatna inicjatywa, chociaż nie ukraińska, ale na terenie etnograficznie ukraińskim. Dziś mamy tylko jedną fabrykę na Podkarpaciu, i nie wiemy czy ze względów gospodarczych, o których mówi p. Minister, czy może ze względu na potrzebę modernizacji przemysłu nie zwinie się i tej ostatniej placówki przemysłowej w każdym razie potrzebnej dla złagodzenia kryzysu roboczego, tak ostro występującego na Podkarpaciu.</u> | |
| 108 | - <u xml:id="u-7.4" who="#SPawlykowski">Pozwolę sobie zanalizować rzeczowo obydwa projekty. Podstawą, jak wspomniałem, przedłożenia rządowego jest umowa zapałczana z 17 listopada 1930 roku, która ma wejść w życie 1 lutego 1931 roku. Chociaż nie należę do obozu, który uchwalał pierwszą ustawę o państwowym monopolu zapałczanym, ale naprawdę nie mogę przemilczeć, że nie widzę różnicy postępowania obecnego Rządu, a postępowaniem rządu Grabskiego, a przypominam, że ta pierwsza ustawa o państwowym monopolu zapałczanym i pierwsza umowa z koncernem zapałczanym stanowiły jedną z ciężkokalibrowych haubic, z których ostrzeliwano front Grabszczyzny. Dziś są pewne różnice, ale różnice tylko w kierunku ujemnym. Kiedy najpierw umowa pierwsza zawarta była do 30 września 1945 roku, okres nowej umowy sięga aż do 30 września 1965 roku. Kiedy pierwsza umowa z koncernem i pierwsza ustawa o państwowym monopolu zapałczanym sprowadziła zniżkę cen zapałek z przed roku 1925, nowa umowa wprowadza podwyżkę. Według twierdzenia p. Ministra normalne pudełko zapałek przed wprowadzeniem państwowego monopolu zapałczanego z roku 1925 kosztowało 5 parytetowych groszy, to znaczy 8,6 groszy dziś ma to samo pudełko kosztować 10 groszy. Wiele kosztowało pudełko zapałek po pierwszej ustawie? Kosztowało 6,5 gr do 7 groszy. Coprawda w motywach p. Minister Skarbu przemilczał porównanie z ceną po wprowadzeniu pierwszej ustawy monopolowej i porównywał obecną cenę tylko z ceną parytetową z roku 1925, mówiąc, że podwyżka nie jest taka straszna 1,4 gr na pudełku. Śmiem twierdzić, że jest to obliczenie statystyczne, potrzebne może dla rozpraw ekonomicznych, ale w praktyce życia pozbawione wszelkiego znaczenia. Przecież cena ta ustaliła się, trwa do dziś dnia. Konsument nie będzie zupełnie obliczał swoich wydatków od teoretycznie ustalonej ceny z roku 1925, tylko faktycznie musi po wejściu w życie ustawy zapłacić 3 do 3,5 grosza więcej na jednym pudełku zapałek. Planowana podwyżka w dobie ogólnej akcji państwowej w kierunku obniżenia ceny wyrobów przemysłowych zamyka się w 43%-ej podwyżce artykułów niezbędnie potrzebnych najpowszechniejszej konsumcji!</u> | |
| 109 | - <u xml:id="u-7.5" who="#SPawlykowski">Ale podwyżka ta może być daleko większa. Przecież ustawa monopolowa w porównaniu z preliminarną umową z trustem zapałczanym z 17 listopada 1930 r. zupełnie prawie nie uwzględnia kontroli gospodarczej i technologicznej koncernu, który ma produkować zapałki na pokrycie rynku krajowego; natomiast bardzo silnie jest podkreślona kontrola fiskalna dla wymiaru podatków, a nawet art. 6, który mówi o kontroli ilości wyprodukowanych zapałek, w porównaniu z art. 19 umowy jest tak słabiutki, że myślimy, iż cała ta kontrola będzie się zawsze obracała tylko około celów fiskalnych. Wprawdzie szwedzki koncern prowadzony jest przez ludzi o bardzo wysokiej osobistej etyce, ale równocześnie życie przyniosło nam w ostatnim roku takie wypadki i takie spostrzeżenia, że normalne zapałki bardzo często w bardzo wysokim procencie nie były należycie wykonane, nieraz do 20% drewienek bezpalnego materiału znajdywano w jednem pudełku, znowu zapałki impregnowane bardzo często pokryte były masą palną, która odpryskiwała i nie tylko nie dawała żadnego pożytku, ale bardzo często sprowadzała dotkliwe poparzenia. Wiemy, że ten sam koncern obecnie ma proces na Litwie z przyczyn, wyłuszczonych dopiero co przeżeranie. Myślę więc, że jeżeli Rząd nie ustanowi należytej kontroli technologicznej i gospodarczej, wtedy konsument płacić będzie daleko większy haracz podwyżkowy, jak obliczone przezemnie 43%.</u> | |
| 110 | - <u xml:id="u-7.6" who="#SPawlykowski">W art. 6 umowy zapałczanej wprawdzie powiedziano, że próbki i wzory produkowanych zapałek będą złożone w Ministerstwie, — daj Boże, żeby nie były złożone w Ministerstwie jako w muzeum, ale żeby były przedmiotem porównań przy kontroli technologicznej i gospodarczej wyrobu zapałek.</u> | |
| 111 | - <u xml:id="u-7.7" who="#SPawlykowski">Pan Minister Skarbu oblicza ogólną konsumcję zapałek na 36 miliardów sztuk i uważa, że tylko 14 miliardów sztuk można uważać za konsumcję pierwszej potrzeby, za konsumcję niezbędnej potrzeby, podczas gdy 22 miliardy sztuk to są zapałki zużyte na zapalanie papierosów. Nie wdając się w tem miejscu w krytykę przyjętej przez p. Ministra metody klasyfikacji pozwolę sobie jednak zwrócić uwagę, że tytoń, przy obecnych cenach i jakości monopolowej produkcji, chyba nie potrzebuje jeszcze zwiększenia podatku monopolowego w postaci zwyżki cen zapałek. Pan Minister powołuje się, że sam jest palaczem chyba więc odczuwa osobiście i cenę i jakość tych wyrobów monopolu tytoniowego. Stwierdzam fakt, że tytoń jest artykułem powszechnie używanym mimo to, że używanie jego polega na nałogu. Więc najsłabsze ekonomicznie warstwy będą partycypować w kryciu tej zwyżki cen zapałek nawet na zapalanie papierosów przez p. Ministra desygnowanych. Znowu wszystko sprowadza się do jednego mianownika: czy palacz, czy nie palacz, zwyżkę ceny będzie musiał pokryć tylko ze swego osobistego budżetu. A jeżeli ten budżet osobisty nie będzie mógł wytrzymać, co się będzie działo? A on z pewnością nie wytrzyma. Oto prawie na tydzień przed przedłożeniem rządowem o nowelizacji ustawy o monopolu zapałczanym, pojawiły się artykuły Zdzisława Targowskiego, traktujące o zagadnieniu monopolu solnego. Stwierdza on upadek konsumcji soli. My z praktyki życia widzimy dziś w tysiącach spółdzielni ukraińskich niebywałe dotychczas zjawisko targowania się o cenę soli. Każdy grosz wytargowany jest zdobyczą dla naszego wieśniaka. Wiemy, że przeciętnie jakieś 10 i pół kilograma na głowę zużytkowuje ludność tej niezbędnej używki przy bardzo lichem odżywianiu, o którem pisało tylu autorów, między nimi dr Cybulski, dr Daszyńska-Golińska i inni. Wiemy, że sól jest absolutnie do życia potrzebna, nie będę się nad tem rozwodził, jest to znana teoria prof. dr Bunge, mimo to ludność zmniejsza konsumcję soli. Mam tu na uwadze 10 i pół kilograma konsumcji rocznej na głowę, więc chodzi o wydatek na głowę około 3 zł 50 gr. Zwyżka na zapałkach wynosi tyleż samo na rodzinę. Pan s. Szarski podaje obliczoną przez niego cyfrę 58 gr zwyżki na głowę, ja obliczam 3 zł 50 gr na rodzinę, złożoną z 5 osób. Wiemy, że upada konsumcja cukru. Wiemy, jak mało nafty idzie, jakie są targi o naftę. Więc trudno nam przypuszczać, ażeby szerokie warstwy ludności, które są głównymi konsumentami zapałek, mogły tak bez żadnej przeszkody te 3 grosze więcej 'na pudełku zapłacić. Konsekwencją będzie jedno: pojawi się znów krzesiwo na naszej wsi, ale krzesiwo, które będzie ścigane bystrem okiem wyszkolonego już dziś, po jesiennych przeżyciach, przodownika policji. Będzie to źródłem nowych szykan, nowych kar i skarg.</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-7.3" who="#SPawłykowski">Pozwolę sobie w imieniu Ukraińskiego Klubu zająć stanowisko wobec tych przedłożeń. I tak, zasadniczo reprezentując w pierwszym rzędzie warstwy włościańskie, nie możemy przychylić się do jakiegokolwiek podatku pośredniego na artykuły niezbędnej potrzeby, na przedmioty powszechnej konsumcji. Z tych to przyczyn nie jesteśmy też zwolennikami państwowego monopolu zapałczanego produkcyjnego, który obecnie ma być rozszerzony w kierunku handlowym. Takie stanowisko zajął Klub Ukraiński już w 1925 roku w toku debaty nad pierwszą ustawą o państwowym monopolu zapałczanym. Dzisiaj podkreślamy tylko to nasze stanowisko zasadnicze i to tem bardziej, że widzimy, że artykuł pierwszy projektowanej ustawy rozszerzył jeszcze przedmiot monopolu na fabrykaty i pomocnicze środki produkcji zapałczanej i środki zastępujące zapałki, jednocześnie wprowadzając w artykule 15 dla p. Ministra Skarbu możność wydzierżawienia monopolu zapałczanego. Wiemy, że dzierżawa monopolu zapałczanego w roku 1925 kosztowała nasze ziemie zwinięcie dwóch fabryk zapałek, które postawiła prywatna inicjatywa, chociaż nie ukraińska, ale na terenie etnograficznie ukraińskim. Dziś mamy tylko jedną fabrykę na Podkarpaciu, i nie wiemy czy ze względów gospodarczych, o których mówi p. Minister, czy może ze względu na potrzebę modernizacji przemysłu nie zwinie się i tej ostatniej placówki przemysłowej w każdym razie potrzebnej dla złagodzenia kryzysu roboczego, tak ostro występującego na Podkarpaciu.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-7.4" who="#SPawłykowski">Pozwolę sobie zanalizować rzeczowo obydwa projekty. Podstawą, jak wspomniałem, przedłożenia rządowego jest umowa zapałczana z 17 listopada 1930 roku, która ma wejść w życie 1 lutego 1931 roku. Chociaż nie należę do obozu, który uchwalał pierwszą ustawę o państwowym monopolu zapałczanym, ale naprawdę nie mogę przemilczeć, że nie widzę różnicy postępowania obecnego Rządu, a postępowaniem rządu Grabskiego, a przypominam, że ta pierwsza ustawa o państwowym monopolu zapałczanym i pierwsza umowa z koncernem zapałczanym stanowiły jedną z ciężkokalibrowych haubic, z których ostrzeliwano front Grabszczyzny. Dziś są pewne różnice, ale różnice tylko w kierunku ujemnym. Kiedy najpierw umowa pierwsza zawarta była do 30 września 1945 roku, okres nowej umowy sięga aż do 30 września 1965 roku. Kiedy pierwsza umowa z koncernem i pierwsza ustawa o państwowym monopolu zapałczanym sprowadziła zniżkę cen zapałek z przed roku 1925, nowa umowa wprowadza podwyżkę. Według twierdzenia p. Ministra normalne pudełko zapałek przed wprowadzeniem państwowego monopolu zapałczanego z roku 1925 kosztowało 5 parytetowych groszy, to znaczy 8,6 groszy dziś ma to samo pudełko kosztować 10 groszy. Wiele kosztowało pudełko zapałek po pierwszej ustawie? Kosztowało 6,5 gr do 7 groszy. Coprawda w motywach p. Minister Skarbu przemilczał porównanie z ceną po wprowadzeniu pierwszej ustawy monopolowej i porównywał obecną cenę tylko z ceną parytetową z roku 1925, mówiąc, że podwyżka nie jest taka straszna 1,4 gr na pudełku. Śmiem twierdzić, że jest to obliczenie statystyczne, potrzebne może dla rozpraw ekonomicznych, ale w praktyce życia pozbawione wszelkiego znaczenia. Przecież cena ta ustaliła się, trwa do dziś dnia. Konsument nie będzie zupełnie obliczał swoich wydatków od teoretycznie ustalonej ceny z roku 1925, tylko faktycznie musi po wejściu w życie ustawy zapłacić 3 do 3,5 grosza więcej na jednym pudełku zapałek. Planowana podwyżka w dobie ogólnej akcji państwowej w kierunku obniżenia ceny wyrobów przemysłowych zamyka się w 43%-ej podwyżce artykułów niezbędnie potrzebnych najpowszechniejszej konsumcji!</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-7.5" who="#SPawłykowski">Ale podwyżka ta może być daleko większa. Przecież ustawa monopolowa w porównaniu z preliminarną umową z trustem zapałczanym z 17 listopada 1930 r. zupełnie prawie nie uwzględnia kontroli gospodarczej i technologicznej koncernu, który ma produkować zapałki na pokrycie rynku krajowego; natomiast bardzo silnie jest podkreślona kontrola fiskalna dla wymiaru podatków, a nawet art. 6, który mówi o kontroli ilości wyprodukowanych zapałek, w porównaniu z art. 19 umowy jest tak słabiutki, że myślimy, iż cała ta kontrola będzie się zawsze obracała tylko około celów fiskalnych. Wprawdzie szwedzki koncern prowadzony jest przez ludzi o bardzo wysokiej osobistej etyce, ale równocześnie życie przyniosło nam w ostatnim roku takie wypadki i takie spostrzeżenia, że normalne zapałki bardzo często w bardzo wysokim procencie nie były należycie wykonane, nieraz do 20% drewienek bezpalnego materiału znajdywano w jednem pudełku, znowu zapałki impregnowane bardzo często pokryte były masą palną, która odpryskiwała i nie tylko nie dawała żadnego pożytku, ale bardzo często sprowadzała dotkliwe poparzenia. Wiemy, że ten sam koncern obecnie ma proces na Litwie z przyczyn, wyłuszczonych dopiero co przeżeranie. Myślę więc, że jeżeli Rząd nie ustanowi należytej kontroli technologicznej i gospodarczej, wtedy konsument płacić będzie daleko większy haracz podwyżkowy, jak obliczone przezemnie 43%.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-7.6" who="#SPawłykowski">W art. 6 umowy zapałczanej wprawdzie powiedziano, że próbki i wzory produkowanych zapałek będą złożone w Ministerstwie, daj Boże, żeby nie były złożone w Ministerstwie jako w muzeum, ale żeby były przedmiotem porównań przy kontroli technologicznej i gospodarczej wyrobu zapałek.</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-7.7" who="#SPawłykowski">Pan Minister Skarbu oblicza ogólną konsumcję zapałek na 36 miliardów sztuk i uważa, że tylko 14 miliardów sztuk można uważać za konsumcję pierwszej potrzeby, za konsumcję niezbędnej potrzeby, podczas gdy 22 miliardy sztuk to są zapałki zużyte na zapalanie papierosów. Nie wdając się w tem miejscu w krytykę przyjętej przez p. Ministra metody klasyfikacji pozwolę sobie jednak zwrócić uwagę, że tytoń, przy obecnych cenach i jakości monopolowej produkcji, chyba nie potrzebuje jeszcze zwiększenia podatku monopolowego w postaci zwyżki cen zapałek. Pan Minister powołuje się, że sam jest palaczem chyba więc odczuwa osobiście i cenę i jakość tych wyrobów monopolu tytoniowego. Stwierdzam fakt, że tytoń jest artykułem powszechnie używanym mimo to, że używanie jego polega na nałogu. Więc najsłabsze ekonomicznie warstwy będą partycypować w kryciu tej zwyżki cen zapałek nawet na zapalanie papierosów przez p. Ministra desygnowanych. Znowu wszystko sprowadza się do jednego mianownika: czy palacz, czy nie palacz, zwyżkę ceny będzie musiał pokryć tylko ze swego osobistego budżetu. A jeżeli ten budżet osobisty nie będzie mógł wytrzymać, co się będzie działo? A on z pewnością nie wytrzyma. Oto prawie na tydzień przed przedłożeniem rządowem o nowelizacji ustawy o monopolu zapałczanym, pojawiły się artykuły Zdzisława Targowskiego, traktujące o zagadnieniu monopolu solnego. Stwierdza on upadek konsumcji soli. My z praktyki życia widzimy dziś w tysiącach spółdzielni ukraińskich niebywałe dotychczas zjawisko targowania się o cenę soli. Każdy grosz wytargowany jest zdobyczą dla naszego wieśniaka. Wiemy, że przeciętnie jakieś 10 i pół kilograma na głowę zużytkowuje ludność tej niezbędnej używki przy bardzo lichem odżywianiu, o którem pisało tylu autorów, między nimi dr Cybulski, dr Daszyńska-Golińska i inni. Wiemy, że sól jest absolutnie do życia potrzebna, nie będę się nad tem rozwodził, jest to znana teoria prof. dr Bunge, mimo to ludność zmniejsza konsumcję soli. Mam tu na uwadze 10 i pół kilograma konsumcji rocznej na głowę, więc chodzi o wydatek na głowę około 3 zł 50 gr. Zwyżka na zapałkach wynosi tyleż samo na rodzinę. Pan s. Szarski podaje obliczoną przez niego cyfrę 58 gr zwyżki na głowę, ja obliczam 3 zł 50 gr na rodzinę, złożoną z 5 osób. Wiemy, że upada konsumcja cukru. Wiemy, jak mało nafty idzie, jakie są targi o naftę. Więc trudno nam przypuszczać, ażeby szerokie warstwy ludności, które są głównymi konsumentami zapałek, mogły tak bez żadnej przeszkody te 3 grosze więcej 'na pudełku zapłacić. Konsekwencją będzie jedno: pojawi się znów krzesiwo na naszej wsi, ale krzesiwo, które będzie ścigane bystrem okiem wyszkolonego już dziś, po jesiennych przeżyciach, przodownika policji. Będzie to źródłem nowych szykan, nowych kar i skarg.</u> | |
| 112 | 109 | <u xml:id="u-7.8" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u> |
| 113 | - <u xml:id="u-7.9" who="#SPawlykowski">Przyjmując ogólne obciążenie z tytułu podwyższenia ceny zapałek na przeszło 18 milionów zł rocznie, konstatuję, że naród ukraiński, który wbrew oficjalnej statystyce rzeczywiście liczy około 7 milionów głów, zapłaci rocznie tytułem zwyżki ceny zapałek około 4,5 miliona ponad to, co już płaci obecnie do kas monopolu zapałczanego. Przyjmując, że ustalone obecnie ceny i czasokres trwania umowy będą dotrzymane do roku 1965, konstatuję, że z tytułu tego haraczu na naród ukraiński wypadnie mu zapłacić nowych 157 milionów zł.</u> | |
| 114 | - <u xml:id="u-7.10" who="#SPawlykowski">Nowe te wpływy skarbowe będą zużyte w całości na zamortyzowanie pożyczki zapałczanej t. zw. ½%-owej i na udzielenie procentowego zysku międzynarodowemu trustowi zapałczanemu. Nasuwa się też obecnie pytanie: jeżeli te wpływy będą używane na amortyzację pożyczki, nacóż będzie zużyta sama pożyczka?</u> | |
| 115 | - <u xml:id="u-7.11" who="#SPawlykowski">Nie chcę niecierpliwić Wysokiej Izby; ponieważ art. 5 był cytowany przez p. referenta s. Szarskiego i przez p. s. Głąbińskiego, ja zatrzymam się tylko na pozycji dla nas nie bez znaczenia. Już szanowny senator prof. Głąbiński zwrócił uwagę na pewne curiosum mianowicie: rozliczenie się i rozpłatę Rządu z Bankiem Gospodarstwa Krajowego w dobie obecnej. Dla nas ta sprawa ma jeszcze specjalne znaczenie. Bank Gospodarstwa Krajowego jest Bankiem Krajowym, przeniesionym ze Lwowa i ufundowanym także przez naród ukraiński; bank ten przeniesiony został do Warszawy i upaństwowiony. Dzisiaj z nowych wpływów, wynikających z podwyższenia ceny zapałek, ma się na nowo fundować bank, który zupełnie nie spełnia żadnych zadań, jeżeli ocenić jego działalność pod kątem widzenia popierania ukraińskiego życia ekonomicznego. Ze stanowiska państwowego pewne wkłady są konieczne, ale konstatuję, że niema w art. 5 ani jednej inwestycji tak gospodarczej jak i kulturalnej, związanej albo z terytorium ukraińskiem albo z narodem ukraińskim. Może ktoś powiedzieć mi, że przecie kryć się to może w literze f) artykułu 5, w tych 30 milionach złotych, zastrzeżonych do dyspozycji Rady Ministrów, że z tego ukraińskie terytorium i ukraiński naród będzie mógł korzystać. Zdaje mi się, że tu przechodzimy już na polityczną platformę rozpatrywania przedłożenia o pożyczce zapałczanej. Praktyka Rządu dotychczasowa przeciwko naszym o własnych siłach prowadzonym zmaganiom na polu gospodarczem i na polu kulturalnem, ta praktyka negacji wszystkich potrzeb gospodarczych i kulturalnych przez Rząd, nie rodzi u nas nadziei, że to będzie właśnie źródło bodaj częściowego pokrycia należnych nam sum na poparcie naszej samopomocy społecznej — nie subwencji, ale zdrowego kredytu na dalszą rozbudowę i tak już choćby przez ostatnie wypadki zniszczonego naszego życia gospodarczego. Myślę też, że Rząd, który w XX stuleciu uplanował i przeprowadził na naszym narodzie pacyfikację w myśl przestarzałych zupełnie i kulturalnie hańbiących zasad plemiennej odpowiedzialności i zbiorowej kary, ten Rząd, który zainscenizował Brześć, i odmawia się od odpowiedzialności za fakty podeptania dostojeństwa człowieczego — tak w czasie pacyfikacji, jak i w więzieniu w Brześciu, Rząd, który siłę swoją opiera na partii, która nawet przekreśla nazwę naszego narodu, a dostojnika najwyższego naszej Cerkwi traktuje jako sabotażystę i nas wszystkich jako sabotażystów, albo eksponentów raz Moskwy, raz Berlina, partii, która wysuwa inkamerowanego Rusina, który równie bez sensu jak z tupetem mówi dla zagranicy — Rząd ten chyba nie skory spełnić nawet najsłuszniejszych żądań ukraińskiego narodu. Dziwne są koleje losów narodów! Przypomina mi się stanowisko Floriana Siemiałkowskiego jakie zajmował w stosunku do Austrii po r. 1863. Staraniem jego żony w wydanych pamiętnikach jego z 1904 r. w tomie trzecim strona 248 czytamy: „Ktoś zapytany, jaki właściwie jest cel państwa, odpowiedział po pewnym namyśle: — „pobierać podatki”, jeżeli gdzie, to w Austrii odpowiedź ta byłaby bardzo trafna. Bezpieczeństwo, które wedle niektórych jest celem państwa, nie jest nim niezawodnie w Austrii, bo tu i wolność i honor i mienie jest na łasce opatrzności. Nie jest tym celem także umoralnienie, jak utrzymują inni, bo w Austrii niemoralność wszelkiego rodzaju toczy wszystkie warstwy społeczne. Nie jest też uszczęśliwienie, jak inni twierdzą, bo poddany austriacki zaczyna mieć wyobrażenie o szczęśliwości dopiero wtedy, kiedy do słupów granicznych tyłem jest zwrócony.”</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-7.9" who="#SPawłykowski">Przyjmując ogólne obciążenie z tytułu podwyższenia ceny zapałek na przeszło 18 milionów zł rocznie, konstatuję, że naród ukraiński, który wbrew oficjalnej statystyce rzeczywiście liczy około 7 milionów głów, zapłaci rocznie tytułem zwyżki ceny zapałek około 4,5 miliona ponad to, co już płaci obecnie do kas monopolu zapałczanego. Przyjmując, że ustalone obecnie ceny i czasokres trwania umowy będą dotrzymane do roku 1965, konstatuję, że z tytułu tego haraczu na naród ukraiński wypadnie mu zapłacić nowych 157 milionów zł.</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-7.10" who="#SPawłykowski">Nowe te wpływy skarbowe będą zużyte w całości na zamortyzowanie pożyczki zapałczanej t. zw. ½%-owej i na udzielenie procentowego zysku międzynarodowemu trustowi zapałczanemu. Nasuwa się też obecnie pytanie: jeżeli te wpływy będą używane na amortyzację pożyczki, nacóż będzie zużyta sama pożyczka?</u> | |
| 112 | + <u xml:id="u-7.11" who="#SPawłykowski">Nie chcę niecierpliwić Wysokiej Izby; ponieważ art. 5 był cytowany przez p. referenta s. Szarskiego i przez p. s. Głąbińskiego, ja zatrzymam się tylko na pozycji dla nas nie bez znaczenia. Już szanowny senator prof. Głąbiński zwrócił uwagę na pewne curiosum mianowicie: rozliczenie się i rozpłatę Rządu z Bankiem Gospodarstwa Krajowego w dobie obecnej. Dla nas ta sprawa ma jeszcze specjalne znaczenie. Bank Gospodarstwa Krajowego jest Bankiem Krajowym, przeniesionym ze Lwowa i ufundowanym także przez naród ukraiński; bank ten przeniesiony został do Warszawy i upaństwowiony. Dzisiaj z nowych wpływów, wynikających z podwyższenia ceny zapałek, ma się na nowo fundować bank, który zupełnie nie spełnia żadnych zadań, jeżeli ocenić jego działalność pod kątem widzenia popierania ukraińskiego życia ekonomicznego. Ze stanowiska państwowego pewne wkłady są konieczne, ale konstatuję, że niema w art. 5 ani jednej inwestycji tak gospodarczej jak i kulturalnej, związanej albo z terytorium ukraińskiem albo z narodem ukraińskim. Może ktoś powiedzieć mi, że przecie kryć się to może w literze f) artykułu 5, w tych 30 milionach złotych, zastrzeżonych do dyspozycji Rady Ministrów, że z tego ukraińskie terytorium i ukraiński naród będzie mógł korzystać. Zdaje mi się, że tu przechodzimy już na polityczną platformę rozpatrywania przedłożenia o pożyczce zapałczanej. Praktyka Rządu dotychczasowa przeciwko naszym o własnych siłach prowadzonym zmaganiom na polu gospodarczem i na polu kulturalnem, ta praktyka negacji wszystkich potrzeb gospodarczych i kulturalnych przez Rząd, nie rodzi u nas nadziei, że to będzie właśnie źródło bodaj częściowego pokrycia należnych nam sum na poparcie naszej samopomocy społecznej — nie subwencji, ale zdrowego kredytu na dalszą rozbudowę i tak już choćby przez ostatnie wypadki zniszczonego naszego życia gospodarczego. Myślę też, że Rząd, który w XX stuleciu uplanował i przeprowadził na naszym narodzie pacyfikację w myśl przestarzałych zupełnie i kulturalnie hańbiących zasad plemiennej odpowiedzialności i zbiorowej kary, ten Rząd, który zainscenizował Brześć, i odmawia się od odpowiedzialności za fakty podeptania dostojeństwa człowieczego — tak w czasie pacyfikacji, jak i w więzieniu w Brześciu, Rząd, który siłę swoją opiera na partii, która nawet przekreśla nazwę naszego narodu, a dostojnika najwyższego naszej Cerkwi traktuje jako sabotażystę i nas wszystkich jako sabotażystów, albo eksponentów raz Moskwy, raz Berlina, partii, która wysuwa inkamerowanego Rusina, który równie bez sensu jak z tupetem mówi dla zagranicy — Rząd ten chyba nie skory spełnić nawet najsłuszniejszych żądań ukraińskiego narodu. Dziwne są koleje losów narodów! Przypomina mi się stanowisko Floriana Siemiałkowskiego jakie zajmował w stosunku do Austrii po r. 1863. Staraniem jego żony w wydanych pamiętnikach jego z 1904 r. w tomie trzecim strona 248 czytamy: „Ktoś zapytany, jaki właściwie jest cel państwa, odpowiedział po pewnym namyśle: „pobierać podatki”, jeżeli gdzie, to w Austrii odpowiedź ta byłaby bardzo trafna. Bezpieczeństwo, które wedle niektórych jest celem państwa, nie jest nim niezawodnie w Austrii, bo tu i wolność i honor i mienie jest na łasce opatrzności. Nie jest tym celem także umoralnienie, jak utrzymują inni, bo w Austrii niemoralność wszelkiego rodzaju toczy wszystkie warstwy społeczne. Nie jest też uszczęśliwienie, jak inni twierdzą, bo poddany austriacki zaczyna mieć wyobrażenie o szczęśliwości dopiero wtedy, kiedy do słupów granicznych tyłem jest zwrócony”.</u> | |
| 116 | 113 | </div> |
| 117 | 114 | <div xml:id="div-8"> |
| 118 | - <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Panie Senatorze, dyskutujemy teraz o ustawie o monopolu zapałczanym.</u> | |
| 115 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Panie Senatorze, dyskutujemy teraz o ustawie o monopolu zapałczanym.</u> | |
| 119 | 116 | </div> |
| 120 | 117 | <div xml:id="div-9"> |
| 121 | - <u xml:id="u-9.0" who="#SPawlykowski">Już kończę nawiązując właśnie do tejże ustawy. — „Ale za to podatki tu jedne prześcigają drugie, póki nie dosięgną każdego przedmiotu”. Były to myśli Siemiałkowskiego z doby po r. 1863. Po przeżyciach z jesieni 1930 roku analogie cisną się same nam Ukraińcom i prawdziwym demokratom polskim.</u> | |
| 122 | - <u xml:id="u-9.1" who="#SPawlykowski">Przedstawiwszy stosunek nasz do obu przedłożeń, oświadczam, że ze względów zasadniczych, ze względów rzeczowych, a także z powodu stosunku politycznego Rządu do naszego narodu głosować będziemy przeciwko przedłożeniu o nowelizacji ustawy o państwowym monopolu zapałczanym i o zaciągnięciu t. zw. 6½% -owej pożyczki zapałczanej. Oczywiście jesteśmy świadomi, że sprawy to zupełnie nie zmieni. P. Minister Matuszewski, kończąc swoje przemówienie na 5 plenarnem posiedzeniu Sejmu, podkreślił, że nie przypisuje sobie zasługi doprowadzenia pożyczki zapałczanej do skutku: — „Po krachu amerykańskim” — cytuję Jego słowa — — „po okresie wyborów niemieckich długoterminowe pożyczki na świecie stały się taką rzadkością, że można ich poszukiwać przez teleskop, jak komety na niebie. Jeżeli mogliśmy na drugi dzień po wyborach podpisać tę umowę, nie jest to moją, ani Rządu zasługą, jest to zasługą wyborcy. Jest to zasługą wyborcy, który przełożył nad demagogię — pracę, nad wojnę — spokój, nad egoizmy — rację stanu”.</u> | |
| 123 | - <u xml:id="u-9.2" who="#SPawlykowski">A więc pożyczka jest zasługą wyborcy. Wiemy, że większość, która dziś rządzi w obu izbach, wybrana została przez 3 kategorie wyborców.</u> | |
| 124 | - <u xml:id="u-9.3" who="#SPawlykowski">Przez ideowców, z którymi ideowcy innych ugrupowań politycznych muszą się liczyć, przez wyborców głosujących, których do urny wyborczej z właściwym numerkiem w ręku doprowadziła czynna przy wyborach, w myśl instrukcji p. Ministra Składkowskiego, państwowa władza administracyjna i przez wyborcę nieznanego — bez głosu i ruchu zrodzonego w pokaźnej ilości w każdej prawie urnie wyborczej, wyborcę papierowego, który naprawdę nie nosi na sobie ani cienia demagogii, nie chcę wojny, nie żywi żadnego egoizmu. Wobec tego Pan Minister musi pozwolić na sprostowanie Jego mniemania, kiedy niedocenia zasług Rządu w zaciągnięciu obecnej pożyczki. Pożyczkę dał faktycznie Rząd, który stworzył sobie odpowiednią większość przez odpowiednie metody wyborcze, a dowodem tego jest około 160 protestów wyborczych, jakie zgłoszono obecnie z okręgów na kompetentne forum.</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SPawłykowski">Już kończę nawiązując właśnie do tejże ustawy. „Ale za to podatki tu jedne prześcigają drugie, póki nie dosięgną każdego przedmiotu”. Były to myśli Siemiałkowskiego z doby po r. 1863. Po przeżyciach z jesieni 1930 roku analogie cisną się same nam Ukraińcom i prawdziwym demokratom polskim.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-9.1" who="#SPawłykowski">Przedstawiwszy stosunek nasz do obu przedłożeń, oświadczam, że ze względów zasadniczych, ze względów rzeczowych, a także z powodu stosunku politycznego Rządu do naszego narodu głosować będziemy przeciwko przedłożeniu o nowelizacji ustawy o państwowym monopolu zapałczanym i o zaciągnięciu t. zw. 6½% -owej pożyczki zapałczanej. Oczywiście jesteśmy świadomi, że sprawy to zupełnie nie zmieni. P. Minister Matuszewski, kończąc swoje przemówienie na 5 plenarnem posiedzeniu Sejmu, podkreślił, że nie przypisuje sobie zasługi doprowadzenia pożyczki zapałczanej do skutku: „Po krachu amerykańskim” — cytuję Jego słowa: „po okresie wyborów niemieckich długoterminowe pożyczki na świecie stały się taką rzadkością, że można ich poszukiwać przez teleskop, jak komety na niebie. Jeżeli mogliśmy na drugi dzień po wyborach podpisać tę umowę, nie jest to moją, ani Rządu zasługą, jest to zasługą wyborcy. Jest to zasługą wyborcy, który przełożył nad demagogię — pracę, nad wojnę — spokój, nad egoizmy — rację stanu”.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-9.2" who="#SPawłykowski">A więc pożyczka jest zasługą wyborcy. Wiemy, że większość, która dziś rządzi w obu izbach, wybrana została przez 3 kategorie wyborców.</u> | |
| 121 | + <u xml:id="u-9.3" who="#SPawłykowski">Przez ideowców, z którymi ideowcy innych ugrupowań politycznych muszą się liczyć, przez wyborców głosujących, których do urny wyborczej z właściwym numerkiem w ręku doprowadziła czynna przy wyborach, w myśl instrukcji p. Ministra Składkowskiego, państwowa władza administracyjna i przez wyborcę nieznanego — bez głosu i ruchu zrodzonego w pokaźnej ilości w każdej prawie urnie wyborczej, wyborcę papierowego, który naprawdę nie nosi na sobie ani cienia demagogii, nie chcę wojny, nie żywi żadnego egoizmu. Wobec tego Pan Minister musi pozwolić na sprostowanie Jego mniemania, kiedy niedocenia zasług Rządu w zaciągnięciu obecnej pożyczki. Pożyczkę dał faktycznie Rząd, który stworzył sobie odpowiednią większość przez odpowiednie metody wyborcze, a dowodem tego jest około 160 protestów wyborczych, jakie zgłoszono obecnie z okręgów na kompetentne forum.</u> | |
| 125 | 122 | </div> |
| 126 | 123 | <div xml:id="div-10"> |
| 127 | - <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Gross.</u> | |
| 124 | + <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Gross.</u> | |
| 128 | 125 | </div> |
| 129 | 126 | <div xml:id="div-11"> |
| 130 | 127 | <u xml:id="u-11.0" who="#SGross">Wysoka Izbo! Klub PPS. będzie głosował przeciw wnioskowi referenta z dwóch zasadniczych przyczyn: raz z powodu przedłużenia umowy o dalsze lat 20, powtóre, z powodu udziału spółki w zyskach, wynikających z podwyżki ceny zapałek. To są dwie główne przyczyny, w szczegóły będę się starał nie wchodzić.</u> |
| ... | ... | @@ -135,318 +132,419 @@ |
| 135 | 132 | <u xml:id="u-11.5" who="#SGross">A teraz drugą wadą umowy dzierżawnej jest udział spółki w zysku z mającej nastąpić podwyżki ceny za zapałki. Pan Minister i pan referent tłumaczą, że jeżeli ten udział zysku przeliczymy na pożyczkę, to ten udział w zysku wynosi w stosunku do wysokości pożyczki 2,44%, a jeżeli uwzględnimy kurs emisyjny 23, to mamy procent 6 ½ + ½ + 2,44, czyli łączny procent 9,44, co przy obecnym stanie rynku wewnętrznego dla pożyczek długoterminowych trzeba uważać za pożyczkę tanią.</u> |
| 136 | 133 | <u xml:id="u-11.6" who="#SGross">Jeżeli na podstawie wyjaśnienia p. referenta ten udział w zysku jest właściwie ukrytym procentem od pożyczki, to powinien ten udział w zyskach ustać z chwilą, kiedy pożyczka ustaje. Mamy prawo według ustawy pożyczkę skonwertować i spłacić zaraz od r. 1935. Mimo to w umowie jest zastrzeżenie, że choćbyśmy spłacili tę pożyczkę w r. 1935, to umowa dzierżawna trwa dalej i udział w zyskach trwa dalej. Dlaczego mamy płacić nadal te 2,44%, skoro już pożyczki nie będzie. Natomiast p. Kreuger był na tyle sprytny, że zabezpieczył sobie przedłużenie umowy, gdyby się przypadkiem zdarzyło, że byśmy nie spłacili w całości pożyczki w 1965 r. A teraz jeszcze jedno. Przecież, jeżeli konsumcja się powiększy, będzie większa ponad 36 miliardów zapałek, to przecież ten udział w zyskach będzie globalnie rósł, co zatem jest wtedy? Wtedy procent w konsekwencji, ponieważ pożyczka nie rośnie, procent będzie większy niż 2,44. Wprawdzie zastrzeżono na ten wypadek od każdego dalszego miliona podwyżkę czynszu o 50 zł, ale to nie jest ekwiwalentem. Jaki efekt tej umowy dzierżawnej pożyczkowej? Więc na 20 lał wydajemy obcemu kapitaliście konsumenta na wyzysk, który przez ustawę nie może być zmieniony.</u> |
| 137 | 134 | <u xml:id="u-11.7" who="#SGross">Następnie jest podwyżka zapałek, która gdyby szła do Skarbu, to możnaby powiedzieć, że Skarb na tem korzysta 18 milionów wedle obecnego stanu konsumcji. W uzasadnieniu mówi p. Minister Skarbu, że całe 18 milionów idzie na obsługę pożyczki, czyli do Skarbu nic nie wejdzie. Więc w takim razie co dostajemy? Dostajemy środków obiegowych 270 milionów, a właściwie tylko jakie 230 milionów, a ja ciągle wskazuję na to, że te środki obiegowe, które dostaniemy, mogą być o wiele taniej otrzymane przez zmianę dekretu stabilizacyjnego i statutu Banku Polskiego, o czem będę mówił.</u> |
| 138 | - <u xml:id="u-11.8" who="#SGross">W ustawie, w uzasadnieniu tej umowy dzierżawnej, w uzasadnieniu przedłużenia umowy powiada p. Minister i p. referent to powtarza, że na podstawie starej umowy były spory, były niedogodności tego rodzaju, iż w tym stanie rzeczy umowa ze spółką musiałaby ulec rewizji niezależnie od jakichkolwiek nowych operacyj kredytowych z koncernem Kreugera. W tem stadjum zgłosiła się spółka, że chcę nam dać pożyczkę. Na to odpowiadam: jeżeli były niedogodności dla obu stron w dawnej umowie dzierżawnej, to należało zmienić dawną umowę, jednakowoż nie przedłużać o dalsze 20 lat, nie podwyższać ceny zapałek, względnie, jeżeli miał być podatek zupełnie samodzielny, przyjść z ustawą o podwyższenie podatku od zapałek. W uzasadnieniu powiada się tak: przedłużenie terminu umowy na dalsze lat 29 było nieodzownym warunkiem uzyskania nowej pożyczki. W tem uzasadnieniu wytłumaczone jest wszystko: że bez względu na to, co nowa umowa mówi, to spółka mogła dyktować nową umowę, bo to było warunkiem nieodzownym dla uzyskania pożyczki na 20 lat. Skoro Minister uważał, że musi zaciągnąć pożyczkę, to tem samem wszystkie atuty znalazły się w ręku spółki. To rzekomo przymusowe położenie wyzyskał kontrahent nie tylko przez dzierżawę całą, lecz także przez realizację finansową pożyczki. Zamiast brutto 32.300.000 mamy dostać netto 30.132.000. Ale to jeszcze nic, w rzeczywistości jednak otrzymamy o 4.350.000 mniej. Na to szczególnie chcę zwrócić uwagę, czego nie zrobił p. referent. P. Minister o tem bardzo mało mówił, prawie nic, a mnie właśnie najwięcej interesują te 4.350.000 dolarów. Mianowicie myśmy mieli dawną umowę z roku 1926, mieliśmy od spółki pożyczkę 6.000.000 dolarów, z której pozostała reszta wynosi 4.350 000, spłacalna w dolarach obiegowych, a obecna ma być spłacana w złocie. Może to nie musi mieć doniosłego znaczenia. Wszyscy wierzyciele, wszyscy właściciele wkładów oszczędnościowych, wszyscy którzy wypożyczyli podczas wojny i przed wojną pieniądze papierowe, mieli^1^ wierzytelności w walucie obiegowej. Z powodu dewaluacji, która była sztuczna — o czem będę miał sposobność mówić osobno — wszyscy wierzyciele i wkładcy, ponieważ nie wiedzieli o tem, że jest różnica pomiędzy koroną, powiedzmy, austriacką obiegową, a koroną złotą, ci wszyscy, co mieli w markach niemieckich i w rublach, oszukali się w straszny sposób, potracili majątki. Teraz w czasie wojny i w czasie powojennym nie ekonomiści, ale życie prywatne powiedziało^1^ każdemu obywatelowi, żeby się zabezpieczył i dziś nie dzięki ekonomistom, ale dzięki prywatnemu życiu, każdy, kto pożycza na dłuższy czas, jest tak mądry, że zabezpiecza się, że dług ma być zwrócony wprawdzie w obiegowych pieniądzach, lecz według kursu złota. W 1926 r. ta umowa była w dolarach obiegowych, ale nie jest wykluczone, że do 1965 r. może Ameryka być wciągniętą do wojny, może nastąpić dewaluacja dolara, dlatego n. p. już w pożyczce stabilizacyjnej jest zastrzeżenie, że zwrot będzie w złocie względnie wedle kursu w złocie.</u> | |
| 139 | - <u xml:id="u-11.9" who="#SGross">Teraz druga rzecz, mieliśmy pożyczkę na lat 20 do 1945 r. w ratach amortyzacyjnych rocznych, albo półrocznych, wedle wyboru Ministra Skarbu, na 7%. Pytam, czemu się rozwiązuje tę umowę? Czemu nie zostawić tej umowy pożyczkowej? Czemu mamy Kreugerowi dać całą kwotę zamiast mu powiedzieć: Niech pan nam albo da mniejszą pożyczkę, albo niech pan wpłaci całą kwotę, my sami zapłacimy stosownie do umowy z r. 1926. Pytałem się prywatnie p. referenta: Pan oblicza ten zysk, ten udział w zysku na 2,44% według pożyczki nominalnej, ale przecież 4.350 000 dolarów odchodzi w tej chwili. Pan referent oświadczył, że Minister powiedział, że płaci się nie 7%, tylko 16, ale tego w akcie nigdzie niema, nie wiemy na jakiej zasadzie się to dziać może, skoro wedle ustawy z sierpnia 1926 r. ma się płacić tylko 7%, a kapitał Skarb ma spłacać przez 20 lat w równych ratach rocznych, albo półrocznych Jeżeli to jest pierwsze przeznaczenie nowej pożyczki, o którem nic się nie mówi, to o orzeznaczeniu dalszem słusznie prof. Głąbiński powiedział, że co do dalszego przeznaczenia pożyczki Rząd nie jest wyraźnie zdecydowany, nie wie co z tem zrobić, nie wie jak jej użyć, ale ponieważ to jest sprawa wewnętrzna, ponieważ to jest sprawa polityki wewnętrznej, to na to można w każdej chwili wpłynąć, o ile opozycja może mieć jeszcze jakiś wpływ, zresztą i Panowie z większości też mogą wpłynąć, przecież stosunki w Sejmie tym czy przyszłym może się zmienić, ale taka rzecz, która jest w umowie przewidziana do 1965 r., nie może się zmienić i dlatego zwracam uwagę na przeznaczenie tej pożyczki w kwocie 4.350 000 dolarów.</u> | |
| 135 | + <u xml:id="u-11.8" who="#SGross">W ustawie, w uzasadnieniu tej umowy dzierżawnej, w uzasadnieniu przedłużenia umowy powiada p. Minister i p. referent to powtarza, że na podstawie starej umowy były spory, były niedogodności tego rodzaju, iż w tym stanie rzeczy umowa ze spółką musiałaby ulec rewizji niezależnie od jakichkolwiek nowych operacyj kredytowych z koncernem Kreugera. W tem stadjum zgłosiła się spółka, że chcę nam dać pożyczkę. Na to odpowiadam: jeżeli były niedogodności dla obu stron w dawnej umowie dzierżawnej, to należało zmienić dawną umowę, jednakowoż nie przedłużać o dalsze 20 lat, nie podwyższać ceny zapałek, względnie, jeżeli miał być podatek zupełnie samodzielny, przyjść z ustawą o podwyższenie podatku od zapałek. W uzasadnieniu powiada się tak: przedłużenie terminu umowy na dalsze lat 29 było nieodzownym warunkiem uzyskania nowej pożyczki. W tem uzasadnieniu wytłumaczone jest wszystko: że bez względu na to, co nowa umowa mówi, to spółka mogła dyktować nową umowę, bo to było warunkiem nieodzownym dla uzyskania pożyczki na 20 lat. Skoro Minister uważał, że musi zaciągnąć pożyczkę, to tem samem wszystkie atuty znalazły się w ręku spółki. To rzekomo przymusowe położenie wyzyskał kontrahent nie tylko przez dzierżawę całą, lecz także przez realizację finansową pożyczki. Zamiast brutto 32.300.000 mamy dostać netto 30.132.000. Ale to jeszcze nic, w rzeczywistości jednak otrzymamy o 4.350.000 mniej. Na to szczególnie chcę zwrócić uwagę, czego nie zrobił p. referent. P. Minister o tem bardzo mało mówił, prawie nic, a mnie właśnie najwięcej interesują te 4.350.000 dolarów. Mianowicie myśmy mieli dawną umowę z roku 1926, mieliśmy od spółki pożyczkę 6.000.000 dolarów, z której pozostała reszta wynosi 4.350 000, spłacalna w dolarach obiegowych, a obecna ma być spłacana w złocie. Może to nie musi mieć doniosłego znaczenia. Wszyscy wierzyciele, wszyscy właściciele wkładów oszczędnościowych, wszyscy którzy wypożyczyli podczas wojny i przed wojną pieniądze papierowe, mieli wierzytelności w walucie obiegowej. Z powodu dewaluacji, która była sztuczna — o czem będę miał sposobność mówić osobno — wszyscy wierzyciele i wkładcy, ponieważ nie wiedzieli o tem, że jest różnica pomiędzy koroną, powiedzmy, austriacką obiegową, a koroną złotą, ci wszyscy, co mieli w markach niemieckich i w rublach, oszukali się w straszny sposób, potracili majątki. Teraz w czasie wojny i w czasie powojennym nie ekonomiści, ale życie prywatne powiedziało każdemu obywatelowi, żeby się zabezpieczył i dziś nie dzięki ekonomistom, ale dzięki prywatnemu życiu, każdy, kto pożycza na dłuższy czas, jest tak mądry, że zabezpiecza się, że dług ma być zwrócony wprawdzie w obiegowych pieniądzach, lecz według kursu złota. W 1926 r. ta umowa była w dolarach obiegowych, ale nie jest wykluczone, że do 1965 r. może Ameryka być wciągniętą do wojny, może nastąpić dewaluacja dolara, dlatego n. p. już w pożyczce stabilizacyjnej jest zastrzeżenie, że zwrot będzie w złocie względnie wedle kursu w złocie.</u> | |
| 136 | + <u xml:id="u-11.9" who="#SGross">Teraz druga rzecz, mieliśmy pożyczkę na lat 20 do 1945 r. w ratach amortyzacyjnych rocznych, albo półrocznych, wedle wyboru Ministra Skarbu, na 7%. Pytam, czemu się rozwiązuje tę umowę? Czemu nie zostawić tej umowy pożyczkowej? Czemu mamy Kreugerowi dać całą kwotę zamiast mu powiedzieć: Niech pan nam albo da mniejszą pożyczkę, albo niech pan wpłaci całą kwotę, my sami zapłacimy stosownie do umowy z r. 1926. Pytałem się prywatnie p. referenta: Pan oblicza ten zysk, ten udział w zysku na 2,44% według pożyczki nominalnej, ale przecież 4.350 000 dolarów odchodzi w tej chwili. Pan referent oświadczył, że Minister powiedział, że płaci się nie 7%, tylko 16, ale tego w akcie nigdzie niema, nie wiemy na jakiej zasadzie się to dziać może, skoro wedle ustawy z sierpnia 1926 r. ma się płacić tylko 7%, a kapitał Skarb ma spłacać przez 20 lat w równych ratach rocznych, albo półrocznych Jeżeli to jest pierwsze przeznaczenie nowej pożyczki, o którem nic się nie mówi, to o przeznaczeniu dalszem słusznie prof. Głąbiński powiedział, że co do dalszego przeznaczenia pożyczki Rząd nie jest wyraźnie zdecydowany, nie wie co z tem zrobić, nie wie jak jej użyć, ale ponieważ to jest sprawa wewnętrzna, ponieważ to jest sprawa polityki wewnętrznej, to na to można w każdej chwili wpłynąć, o ile opozycja może mieć jeszcze jakiś wpływ, zresztą i Panowie z większości też mogą wpłynąć, przecież stosunki w Sejmie tym czy przyszłym może się zmienić, ale taka rzecz, która jest w umowie przewidziana do 1965 r., nie może się zmienić i dlatego zwracam uwagę na przeznaczenie tej pożyczki w kwocie 4.350 000 dolarów.</u> | |
| 140 | 137 | <u xml:id="u-11.10" who="#SGross">A teraz co do przymusu zaciągnięcia pożyczki. Tego przymusu niema. Kwotę, którą dostajemy z pożyczką możemy mieć na podstawie własnego prawa emisji. Emisja środków obiegowych z kursem przymusowym jest niesłychanie dobrym interesem. Gospodarstwo płaci za środki obiegowe, choć są z papieru, towarami. W tym interesie współzawodniczą z państwem banki emisyjne, znajdujące się w rękach finansistów.</u> |
| 141 | - <u xml:id="u-11.11" who="#SGross">Proszę Wysokiej Izby, ja muszę już tu zwrócić na to uwagę, chociaż będę miał sposobność o tem nieraz później mówić. Przez cały wiek XIX toczy się walka między finansjerą a państwami o to prawo emisji. Podczas wojny finansiera znika, rząd się nic liczy zupełnie z bankami emisyjnemi, rząd podczas wojny prawo emisji sam i wyłącznie wykonywa. A to prawo emisji to jest najlepszy interes. My też widzimy, jak się dobrze dzieje w Banku Polskim, a jak źle wszystkim innym. Miałem sposobność Panom pokazać bilans Banku Polskiego, jak ładnie się tam 100-procentowo amortyzuje z zysków, nieruchomości co rok wybudowane. Za posiedzenie 300.000 nie w każdym przemyśle, nawet najlepszym, można płacić. Do funduszu emerytalnego, oprócz normalnych 12%, tam dodano w jednym roku 1,5 miliona z zysków, później ostatni rok 4 miliony. i co gorzej, że część z tego należy się Skarbowi Państwa.</u> | |
| 142 | - <u xml:id="u-11.12" who="#SGross">Charakterystyczna rzecz, że gospodarstwo jako całość daje za środki obiegowe w chwili puszczenia do obiegu bez względu na to, czy środek obiegowy jest ze złota czy z papieru towar za darmo. Obywatel, który dostał ten środek obiegowy bardzo chętnie daje towar, bo na podstawie tego środka obiegowego dostaje z gospodarstwa każdy inny towar. O to prawo emisji się rozchodzi. Chcę wykazać co się stało u nas z tem państwowem prawem emisji. W czasie wojny prawo to posiadało Państwo. Po wojnie współzawodnictwo banków odżyło. Jednak państwa wywalczyły sobie szersze granice emisyjne tak w formie pieniądza zdawkowego, jak w formie papierów skarbowych, jak wreszcie kredytu w regule bezpłatnego i bezwrotnego w bankach emisyjnych.</u> | |
| 143 | - <u xml:id="u-11.13" who="#SGross">Czechosłowacja po wojnie nie dopuściła żadnego banku prywatnego i do 1926 roku sama w ministerstwie skarbu zajmowała się emisją. A jak oddała to prawo bankom w r. 1926, to skarbowych pieniędzy było 8 miliardów. Te 8 miliardów jako pożyczkę państwową, jako kredyt w banku emisyjnym dał bank narodowy i od tych 8 miliardów rząd zobowiązał się płacić procenty, ale tylko wtedy i w tej wysokości, gdy akcjonariusze nie dostaną conajmniej 6% dywidendy tak, że dotąd od tych 8 miliardów — z których obecnie większa część jest spłacona — państwo żadnego procentu nie zapłaciło. Miałem sposobność zeszłego roku w lecie mówić z dyrektorem banku emisyjnego zdaje mi się z p. dr. Kutrzebą, który mi powiedział: — „Widzi Pan, jestem młodym człowiekiem, a osiwiałem zupełnie. To mnie kosztowała ta ustawa dewizowa”, Kiedy mówiliśmy, że nasz bank emisyjny jest tak bogaty w kraju ubogim, że płaci 20% dywidendy, powiedział: ja mam szalone trudności, żeby płacić 6% dywidendy akcjonariuszom, Dyrektor stara się o 6%, żeby rząd za dług w banku narodowym nie płacił procentów.</u> | |
| 144 | - <u xml:id="u-11.14" who="#SGross">Każde państwo po za państwem polskiem zabezpieczyło sobie prawo emisji w większych granicach, bo to prawo emisji jest mu potrzebne dla wewnętrznej odbudowy i dla administracji. Ono mu jest na to potrzebne, czego chcę p. referent s. Szarski. S. Szarski powiedział: nie można robić inwestycji z podatków. Słusznie, jestem tego samego zdania, że nie można robić inwestycji z podatków, jestem zda- n^:^a, że tak samo nie należy robić inwestycji z kredytu wewnętrznego, bo gospodarstwo prywatne potrzebuje tego kredytu. Mówiłem na Radzie Finansowej, że jeżeli Skarb w formie dolarówek wyciąga pieniądze, to je wyciąga gospodarstwu prywatnemu. Ja widziałem, co się dzieje. Jeżeli kto chcę dolarówkę, czy premjówkę kupić, idzie do banku, wyciąga wkłady oszczędnościowe i zamienia na dolarówkę i wyciąga kapitał z przemysłu, gdzie ten pieniądz jest czynny. Więc także nie z kredytu wewnętrznego, ale nie z kredytu zagranicznego, bo kredyt zagraniczny to nie jest nic innego, jak tylko emisja własnych banknotów, bo jak dostanę obcą walutę, to idę do Banku Polskiego i on drukuje własne banknoty, a te waluty leżą. Należy tedy czynić inwestycje drogą bezpośrednią, drogą emisyj państwowych, ale emisyj w granicach takich, żeby nie było żadnego niebezpieczeństwa dla banknotów, nie było dewaluacji.</u> | |
| 145 | - <u xml:id="u-11.15" who="#komentarz">(Śmiech na ławach B. B )</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-11.11" who="#SGross">Proszę Wysokiej Izby, ja muszę już tu zwrócić na to uwagę, chociaż będę miał sposobność o tem nieraz później mówić. Przez cały wiek XIX toczy się walka między finansjerą a państwami o to prawo emisji. Podczas wojny finansjera znika, rząd się nic liczy zupełnie z bankami emisyjnemi, rząd podczas wojny prawo emisji sam i wyłącznie wykonywa. A to prawo emisji to jest najlepszy interes. My też widzimy, jak się dobrze dzieje w Banku Polskim, a jak źle wszystkim innym. Miałem sposobność Panom pokazać bilans Banku Polskiego, jak ładnie się tam 100-procentowo amortyzuje z zysków, nieruchomości co rok wybudowane. Za posiedzenie 300.000 nie w każdym przemyśle, nawet najlepszym, można płacić. Do funduszu emerytalnego, oprócz normalnych 12%, tam dodano w jednym roku 1,5 miliona z zysków, później ostatni rok 4 miliony. i co gorzej, że część z tego należy się Skarbowi Państwa.</u> | |
| 139 | + <u xml:id="u-11.12" who="#SGross">Charakterystyczna rzecz, że gospodarstwo jako całość daje za środki obiegowe w chwili puszczenia do obiegu bez względu na to, czy środek obiegowy jest ze złota czy z papieru towar za darmo. Obywatel, który dostał ten środek obiegowy bardzo chętnie daje towar, bo na podstawie tego środka obiegowego dostaje z gospodarstwa każdy inny towar. O to prawo emisji się rozchodzi. Chcę wykazać co się stało u nas z tem państwowem prawem emisji. W czasie wojny prawo to posiadało Państwo. Po wojnie współzawodnictwo banków odżyło. Jednak państwa wywalczyły sobie szersze granice emisyjne tak w formie pieniądza zdawkowego, jak w formie papierów skarbowych, jak wreszcie kredytu w regule bezpłatnego i bezzwrotnego w bankach emisyjnych.</u> | |
| 140 | + <u xml:id="u-11.13" who="#SGross">Czechosłowacja po wojnie nie dopuściła żadnego banku prywatnego i do 1926 roku sama w ministerstwie skarbu zajmowała się emisją. A jak oddała to prawo bankom w r. 1926, to skarbowych pieniędzy było 8 miliardów. Te 8 miliardów jako pożyczkę państwową, jako kredyt w banku emisyjnym dał bank narodowy i od tych 8 miliardów rząd zobowiązał się płacić procenty, ale tylko wtedy i w tej wysokości, gdy akcjonariusze nie dostaną conajmniej 6% dywidendy tak, że dotąd od tych 8 miliardów — z których obecnie większa część jest spłacona — państwo żadnego procentu nie zapłaciło. Miałem sposobność zeszłego roku w lecie mówić z dyrektorem banku emisyjnego zdaje mi się z p. dr. Kutrzebą, który mi powiedział: „Widzi Pan, jestem młodym człowiekiem, a osiwiałem zupełnie. To mnie kosztowała ta ustawa dewizowa”, Kiedy mówiliśmy, że nasz bank emisyjny jest tak bogaty w kraju ubogim, że płaci 20% dywidendy, powiedział: ja mam szalone trudności, żeby płacić 6% dywidendy akcjonariuszom, Dyrektor stara się o 6%, żeby rząd za dług w banku narodowym nie płacił procentów.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-11.14" who="#SGross">Każde państwo po za państwem polskiem zabezpieczyło sobie prawo emisji w większych granicach, bo to prawo emisji jest mu potrzebne dla wewnętrznej odbudowy i dla administracji. Ono mu jest na to potrzebne, czego chcę p. referent s. Szarski. S. Szarski powiedział: nie można robić inwestycji z podatków. Słusznie, jestem tego samego zdania, że nie można robić inwestycji z podatków, jestem zdania, że tak samo nie należy robić inwestycji z kredytu wewnętrznego, bo gospodarstwo prywatne potrzebuje tego kredytu. Mówiłem na Radzie Finansowej, że jeżeli Skarb w formie dolarówek wyciąga pieniądze, to je wyciąga gospodarstwu prywatnemu. Ja widziałem, co się dzieje. Jeżeli kto chcę dolarówkę, czy premjówkę kupić, idzie do banku, wyciąga wkłady oszczędnościowe i zamienia na dolarówkę i wyciąga kapitał z przemysłu, gdzie ten pieniądz jest czynny. Więc także nie z kredytu wewnętrznego, ale nie z kredytu zagranicznego, bo kredyt zagraniczny to nie jest nic innego, jak tylko emisja własnych banknotów, bo jak dostanę obcą walutę, to idę do Banku Polskiego i on drukuje własne banknoty, a te waluty leżą. Należy tedy czynić inwestycje drogą bezpośrednią, drogą emisyj państwowych, ale emisyj w granicach takich, żeby nie było żadnego niebezpieczeństwa dla banknotów, nie było dewaluacji.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-11.15" who="#komentarz">(Śmiech na ławach B. B)</u> | |
| 146 | 143 | <u xml:id="u-11.16" who="#SGross">Panie senatorze, w działem takich, którzy się śmieli, a później musieli przyznać, że jest słuszność. Pański śmiech bynajmniej nie wytrąca mnie z równowagi. To uczyniły po wojnie prawie wszystkie Państwa, które miały większe wydatki, a szczególnie wydatki, połączone z odbudową wewnętrzną.</u> |
| 147 | - <u xml:id="u-11.17" who="#SGross">Nie uczyniono tego w Polsce. Nasz ustrój pieniężny został na nowo ustajony przez dekret stabilizacyjny; Nasz dekret stabilizacyjny, który miał wymierzyć granice dla emisyj państwowych, bardzo źle się obszedł z Państwem. Dekret ten nie przeszedł przez ciała ustawodawcze, nie można było zająć wobec niego stanowiska, ponieważ był to dekret Prezydenta. Dowodem jaskrawym tego twierdzenia jest między innemi następująca sprawa.</u> | |
| 148 | - <u xml:id="u-11.18" who="#SGross">Akcjonariusze chcieli mieć drugą emisję. Powiedzieli niech Rząd kupi tę drugą emisję. Rząd z pożyczki stabilizacyjnej zakupił 500.000 szt. akcji II emisji bez pomocy akcjonariuszy z I emisji; kosztowało go to 75 milionów (150 zł. akcja) a nadto koszta pożyczki. Państwo, nie wiem dla czego, pozwoliło na to, że skrępowano je, powiedziano: wprawdzie te 500.000 szt. emisji kupiłeś za twoje drogie pieniądze, ale te 500.000 szt. nie będą miały prawa głosu, a nadto, nie będą miały prawa brać tak wysokiej dywidendy, jak za pierwszą emisję — chyba, że sprzedaż. Ja wiem, że z pierwszej emisji pokupowano akcje po 42 — 45 zł. i wiem, że różni urzędnicy, czy wojskowi, czy cywilni, sprzedawali te akcje po 50 zł. I ci panowie, którzy kupili te akcje tak tanio, mieli odwagę i śmiałość dyktować Rządowi, który kupił drugą emisję po 150 zł za akcję, że nie będzie wyższej dywidendy jak tylko 10%, i nie będzie miał prawa głosu na walnem zgromadzeniu, o ponadto jeszcze, jakby Państwo było jakim bankrutem, jest zastrzeżenie, że Państwo te swoje 500.000 sztuk, za które zapłaciło, ma złożyć w depozycie u tego pana Amerykanina, a jeżeli on wyjedzie, u prezesa Banku Polskiego, a nie trzymać u siebie. Na szczęście można z tego wyjść i na dobro Ministerstwa Skarbu i na dobro pana Ministra Czechowicza i Pana Ministra Matuszewskiego muszę zapisać — bo nie wiem co za kulisami się dzieje — że mimo napierania ze strony Lewjatana, pp. Deweja i Krzyżanowskiego Rząd tych akcji nie sprzedał panom wielkoakcjonariuszom z I-szej emisji. Tak, że przy pomocy tych 500.000 sztuk akcji, nawet bez zmiany dekretu stabilizacyjnego, przy użyciu pewnej metody, Rząd może uzyskać pewne prawo głosu na walnem zgromadzeniu i może korzystać jak i inni akcjonariusze zupełnie z całej wysokości dywidendy. Otóż ten dekret stabilizacyjny, który tak źle obszedł się z Państwem, odnośnie do akcji obszedł się tak samo w kierunku zakreślenia granic dla emisji środków obiegowych na rzecz Państwa. Gdyby departament obrotu pieniężnego chciał porównać te granice, które inne państwa dały państwu swojemu, z granicami nam przyznanemi, to przekonałby się, że najgorzej stało się u nas. U nas dano bilety zdawkowe, czy zdawkowe pieniądze na 32.000.000. Chcę zrobić zarzut, że Rząd nawet nie wyzyskał całej wysokości, bo wpuścił do gospodarstwa tylko 250 milionów. Rząd może tedy wpuścić do gospodartswa dalsze 70 milionów, użyć do tego pieniędzy papierowych, ażeby nie robić wydatków na srebro lub nikiel i wykonać inwestycje publiczne.</u> | |
| 144 | + <u xml:id="u-11.17" who="#SGross">Nie uczyniono tego w Polsce. Nasz ustrój pieniężny został na nowo ustalony przez dekret stabilizacyjny; Nasz dekret stabilizacyjny, który miał wymierzyć granice dla emisyj państwowych, bardzo źle się obszedł z Państwem. Dekret ten nie przeszedł przez ciała ustawodawcze, nie można było zająć wobec niego stanowiska, ponieważ był to dekret Prezydenta. Dowodem jaskrawym tego twierdzenia jest między innemi następująca sprawa.</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-11.18" who="#SGross">Akcjonariusze chcieli mieć drugą emisję. Powiedzieli niech Rząd kupi tę drugą emisję. Rząd z pożyczki stabilizacyjnej zakupił 500.000 szt. akcji II emisji bez pomocy akcjonariuszy z I emisji; kosztowało go to 75 milionów (150 zł. akcja) a nadto koszta pożyczki. Państwo, nie wiem dla czego, pozwoliło na to, że skrępowano je, powiedziano: wprawdzie te 500.000 szt. emisji kupiłeś za twoje drogie pieniądze, ale te 500.000 szt. nie będą miały prawa głosu, a nadto, nie będą miały prawa brać tak wysokiej dywidendy, jak za pierwszą emisję — chyba, że sprzedaż. Ja wiem, że z pierwszej emisji pokupowano akcje po 42–45 zł. i wiem, że różni urzędnicy, czy wojskowi, czy cywilni, sprzedawali te akcje po 50 zł. I ci panowie, którzy kupili te akcje tak tanio, mieli odwagę i śmiałość dyktować Rządowi, który kupił drugą emisję po 150 zł za akcję, że nie będzie wyższej dywidendy jak tylko 10%, i nie będzie miał prawa głosu na walnem zgromadzeniu, o ponadto jeszcze, jakby Państwo było jakim bankrutem, jest zastrzeżenie, że Państwo te swoje 500.000 sztuk, za które zapłaciło, ma złożyć w depozycie u tego pana Amerykanina, a jeżeli on wyjedzie, u prezesa Banku Polskiego, a nie trzymać u siebie. Na szczęście można z tego wyjść i na dobro Ministerstwa Skarbu i na dobro pana Ministra Czechowicza i Pana Ministra Matuszewskiego muszę zapisać — bo nie wiem co za kulisami się dzieje — że mimo napierania ze strony Lewjatana, pp. Deweya i Krzyżanowskiego Rząd tych akcji nie sprzedał panom wielkoakcjonariuszom z I-szej emisji. Tak, że przy pomocy tych 500.000 sztuk akcji, nawet bez zmiany dekretu stabilizacyjnego, przy użyciu pewnej metody, Rząd może uzyskać pewne prawo głosu na walnem zgromadzeniu i może korzystać jak i inni akcjonariusze zupełnie z całej wysokości dywidendy. Otóż ten dekret stabilizacyjny, który tak źle obszedł się z Państwem, odnośnie do akcji obszedł się tak samo w kierunku zakreślenia granic dla emisji środków obiegowych na rzecz Państwa. Gdyby departament obrotu pieniężnego chciał porównać te granice, które inne państwa dały państwu swojemu, z granicami nam przyznanemi, to przekonałby się, że najgorzej stało się u nas. U nas dano bilety zdawkowe, czy zdawkowe pieniądze na 32.000.000. Chcę zrobić zarzut, że Rząd nawet nie wyzyskał całej wysokości, bo wpuścił do gospodarstwa tylko 250 milionów. Rząd może tedy wpuścić do gospodarstwa dalsze 70 milionów, użyć do tego pieniędzy papierowych, ażeby nie robić wydatków na srebro lub nikiel i wykonać inwestycje publiczne.</u> | |
| 149 | 146 | <u xml:id="u-11.19" who="#SGross">To są te zdawkowe pieniądze. Nawet nie wyzyskało się tego, chociaż miało się prawo.</u> |
| 150 | - <u xml:id="u-11.20" who="#SGross">A teraz jest trzecia forma długu Skarbu w banku emisyjnym. W Czechosłowacji dług Skarbu wynosił w r. 1926 — 8 milionów kc., we Francji w r. 1926 kredyt Państwa w Banku francuskim wynosił kilkadziesiąt miliardów franków. I temi pieniędzmi odbudowano Francję. Otóż u nas nic nie dano, a 50.000.000, które były dane, zostały spłacone, tak, że emisji państwowej zupełnie niema, a Bank biletowy wpuszcza do obiegu swoje bilety przez skupowanie obcych walut oraz skupowanie rymes krajowych, co jest właściwym kredytem. Z tego kredytu jednakowoż mogą korzystać tylko warsztaty konsumcyjne, fabrykanci sukna i t. d., bo kupiec odbierający towar na weksel może z konsumpcji wydostać pieniądze w 3 miesiącach i weksel zapłacić, więc o kredyt w Banku Polskim ubiegać się może warsztat konsumpcyjny. Jak chcę budować, to nie mogę budować przy pomocy weksli, bo od lokatorów nie mogę wydostać tego, co budowa kosztuje w 3-ch miesiącach, bo to trwać będzie lat kilkadziesiąt, takie więc warsztaty nie mogą korzystać z Banku emisyjnego. Mogą korzystać z kredytu długoterminowego na podstawie oszczędności, ale skąd mają być oszczędności, jeżeli jest tak mało środków obiegowych? Warsztaty inwestycyjne mają przecież duże znaczenie, bo w konsekwencji pociągają do pracy warsztaty konsumpcyjne. Jeżeli naprzykład przy budowie zatrudniam ludzi, to zatrudniam i tych ludzi. którzy budują i ludzi, którzy materiały potrzebne do budowy wytwarzają. Ludzie zatrudnieni mają potrzeby indywidualne, a więc dla nich muszą tworzyć warsztaty dla konsumpcji indywidualnej. Otóż mogę wykazać na podstawie ostatniego bilansu Banku Polskiego z 10/1. 1931 r. że przy zmianie dekretu stabilizacyjnego. a wiec przy korzystaniu z tych 500.000 sztuk akcji rządowych Rząd jest w stanie zrobić to, czegośmy zaniedbali w roku 1927, to jest skorzystać z kredytu w Banku Polskim dla zatrudnienia warsztatów inwestycyjnych i wvkonać roboty publiczne. Jesteśmy w stanie kredyt otworzyć w Banku emisyjnym dla Państwa, wyraźnie podkreślam, w ten sposób, że nie będzie niebezpieczeństwa dla stałości waluty, ale nawet gramce ustanowionego maksymum 40% dla podkładu nie będą naruszone. Utrzymanie stałości kursu biletów w Banku Polskim dzieje się w sposób bankierski, w taki sam sposób, jak utrzymanie płynności w każdym banku, w każdej kasie komunalnej. Mogę powiedzieć ze swojej praktyki, bo siedzę w dyrekcji kasy komunalnej, że pokrycie za duże jest kosztowne i winno się go unikać. Jeżeli przynoszą wkłady oszczędnościowe, to nie wypożyczam wszystkich wkładów, lecz pewien procent zostawiam jako gotówke dla wypłaty wkładów, wysokość i dzień podejmowania jest niewiadomy. Otóż i w Banku Polskim za dużo walut nie potrzeba Ma być tylko tyle, żeby stałość zabezpieczyć. Obliczono, że wewnętrzny obrót wymaga pewnej ilości środków obiegowych, które do wymiany na walutę obcą nie będą przedstawione. Skarbiec przygotowany jest na wypadek, gdyby przyniesiono 40%. co jest wykluczone, do prezentacji i wymiany na obce waluty. Według tego, jak obliczyłem na komisji, przy zachowaniu granic statutem zakreślonych może nasz kredyt w Banku Polskim wynieść jakie 600 milionów i tyle możemy wydać na inwestycje publiczne. U nas jest granica i tak bardzo wysoko postawiona. Niebezpieczeństwa tedy dla stałości waluty mimo podjęcia 600 milionów nie ma żadnego.</u> | |
| 147 | + <u xml:id="u-11.20" who="#SGross">A teraz jest trzecia forma długu Skarbu w banku emisyjnym. W Czechosłowacji dług Skarbu wynosił w r. 1926–8 milionów kc., we Francji w r. 1926 kredyt Państwa w Banku francuskim wynosił kilkadziesiąt miliardów franków. I temi pieniędzmi odbudowano Francję. Otóż u nas nic nie dano, a 50.000.000, które były dane, zostały spłacone, tak, że emisji państwowej zupełnie niema, a Bank biletowy wpuszcza do obiegu swoje bilety przez skupowanie obcych walut oraz skupowanie rymes krajowych, co jest właściwym kredytem. Z tego kredytu jednakowoż mogą korzystać tylko warsztaty konsumcyjne, fabrykanci sukna i t. d., bo kupiec odbierający towar na weksel może z konsumpcji wydostać pieniądze w 3 miesiącach i weksel zapłacić, więc o kredyt w Banku Polskim ubiegać się może warsztat konsumpcyjny. Jak chcę budować, to nie mogę budować przy pomocy weksli, bo od lokatorów nie mogę wydostać tego, co budowa kosztuje w 3-ch miesiącach, bo to trwać będzie lat kilkadziesiąt, takie więc warsztaty nie mogą korzystać z Banku emisyjnego. Mogą korzystać z kredytu długoterminowego na podstawie oszczędności, ale skąd mają być oszczędności, jeżeli jest tak mało środków obiegowych? Warsztaty inwestycyjne mają przecież duże znaczenie, bo w konsekwencji pociągają do pracy warsztaty konsumpcyjne. Jeżeli naprzykład przy budowie zatrudniam ludzi, to zatrudniam i tych ludzi. którzy budują i ludzi, którzy materiały potrzebne do budowy wytwarzają. Ludzie zatrudnieni mają potrzeby indywidualne, a więc dla nich muszą tworzyć warsztaty dla konsumpcji indywidualnej. Otóż mogę wykazać na podstawie ostatniego bilansu Banku Polskiego z 10/1. 1931 r. że przy zmianie dekretu stabilizacyjnego. a wiec przy korzystaniu z tych 500.000 sztuk akcji rządowych Rząd jest w stanie zrobić to, czegośmy zaniedbali w roku 1927, to jest skorzystać z kredytu w Banku Polskim dla zatrudnienia warsztatów inwestycyjnych i wykonać roboty publiczne. Jesteśmy w stanie kredyt otworzyć w Banku emisyjnym dla Państwa, wyraźnie podkreślam, w ten sposób, że nie będzie niebezpieczeństwa dla stałości waluty, ale nawet granice ustanowionego maximum 40% dla podkładu nie będą naruszone. Utrzymanie stałości kursu biletów w Banku Polskim dzieje się w sposób bankierski, w taki sam sposób, jak utrzymanie płynności w każdym banku, w każdej kasie komunalnej. Mogę powiedzieć ze swojej praktyki, bo siedzę w dyrekcji kasy komunalnej, że pokrycie za duże jest kosztowne i winno się go unikać. Jeżeli przynoszą wkłady oszczędnościowe, to nie wypożyczam wszystkich wkładów, lecz pewien procent zostawiam jako gotówkę dla wypłaty wkładów, wysokość i dzień podejmowania jest niewiadomy. Otóż i w Banku Polskim za dużo walut nie potrzeba Ma być tylko tyle, żeby stałość zabezpieczyć. Obliczono, że wewnętrzny obrót wymaga pewnej ilości środków obiegowych, które do wymiany na walutę obcą nie będą przedstawione. Skarbiec przygotowany jest na wypadek, gdyby przyniesiono 40%. co jest wykluczone, do prezentacji i wymiany na obce waluty. Według tego, jak obliczyłem na komisji, przy zachowaniu granic statutem zakreślonych może nasz kredyt w Banku Polskim wynieść jakie 600 milionów i tyle możemy wydać na inwestycje publiczne. U nas jest granica i tak bardzo wysoko postawiona. Niebezpieczeństwa tedy dla stałości waluty mimo podjęcia 600 milionów nie ma żadnego.</u> | |
| 151 | 148 | <u xml:id="u-11.21" who="#SGross">W ten sposób możemy się conajmniej do tej kwoty zupełnie uniezależnić od finansjery zagranicznej i nie potrzebujemy zaciągać pożyczek zagranicznych i wydawać przemysł na łup kapitałowi zagranicznemu.</u> |
| 152 | - <u xml:id="u-11.22" who="#SGross">Słyszeliśmy w Sejmie, zdaje się, że to podnosił poseł Krzyżanowski, a również i od pana Ministra Matuszewskiego słyszeliśmy ogromne pochwały dla czeskiego ministra skarbu p. Englischa, że to jest nadzwyczaj tęgi człowiek. Ale p. Englisch, który jest uznany przez naszych ekonomistów za bardzo dobrego ekonomistę wypowiedział w swojem ekspose w październiku następujące słowa: — „Na wszelki wypadek musi być zachowana zasada uniezależnienia się od obcego kapitału pieniężnego. Zasada sama przez się zrozumiana.”</u> | |
| 149 | + <u xml:id="u-11.22" who="#SGross">Słyszeliśmy w Sejmie, zdaje się, że to podnosił poseł Krzyżanowski, a również i od pana Ministra Matuszewskiego słyszeliśmy ogromne pochwały dla czeskiego ministra skarbu p. Englischa, że to jest nadzwyczaj tęgi człowiek. Ale p. Englisch, który jest uznany przez naszych ekonomistów za bardzo dobrego ekonomistę wypowiedział w swojem expose w październiku następujące słowa: „Na wszelki wypadek musi być zachowana zasada uniezależnienia się od obcego kapitału pieniężnego. Zasada sama przez się zrozumiana”.</u> | |
| 153 | 150 | </div> |
| 154 | 151 | <div xml:id="div-12"> |
| 155 | - <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Proszę, żeby Pan mówił do rzeczy.</u> | |
| 152 | + <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Proszę, żeby Pan mówił do rzeczy.</u> | |
| 156 | 153 | </div> |
| 157 | 154 | <div xml:id="div-13"> |
| 158 | 155 | <u xml:id="u-13.0" who="#SGross">Czy to nie jest do rzeczy? Jestem przekonany, że to jest do rzeczy. Mnie się zdaje, że nic politycznego nie powiedziałem, nie mówiłem o Brześciu, ani o pacyfikacji. Wszystko, co powiedziałem, mieści się w ramach przedmiotu.</u> |
| 159 | 156 | </div> |
| 160 | 157 | <div xml:id="div-14"> |
| 161 | - <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Pan senator przemawia już przeszło godzinę. Stosownie do art. 34 regulaminu udzielam Panu czasu 5 minut na dokończenie przemówienia.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Pan senator przemawia już przeszło godzinę. Stosownie do art. 34 regulaminu udzielam Panu czasu 5 minut na dokończenie przemówienia.</u> | |
| 162 | 159 | </div> |
| 163 | 160 | <div xml:id="div-15"> |
| 164 | 161 | <u xml:id="u-15.0" who="#SGross">Mam tylko jedno życzenie. Nie uważam, żeby to moje dzisiejsze przemówienie mogło mieć ten skutek, żeby ta pożyczka i umowa była zmieniona, ale jedno chcę zaznaczyć, że już rok temu i Rządowi i tutaj w Senacie przedłożyłem rezolucję, żeby zbadać dekret o ustroju pieniężnym. Domagałem się konferencji, ankiety, niestety bezskutecznie. Możeby przynajmniej departament obrotu pieniężnego w Ministerstwie Skarbu zastanowił się nad tym dekretem stabilizacyjnym i nad tem, co tu nazwałem ukróceniem państwowego prawa emisji, i może będzie ten skutek, że w przyszłości nie będzie się robić pożyczek zagranicznych w związku z wydaniem naszego przemysłu zagranicznemu kapitałowi.</u> |
| 165 | 162 | </div> |
| 166 | 163 | <div xml:id="div-16"> |
| 167 | - <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Ciastek.</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Ciastek.</u> | |
| 168 | 165 | </div> |
| 169 | 166 | <div xml:id="div-17"> |
| 170 | 167 | <u xml:id="u-17.0" who="#SCiastek">Wysoka Izbo! Na porządku dziennym obrad dzisiejszych mamy sprawę monopolu zapałczanego i związaną z nią sprawę pożyczki zagranicznej. Nie wtajemniczając się bliżej i nie zapoznając się bliżej z tą sprawą, to nawet poniekąd śmieszne by się wydawało, że o takim drobiazgu, o takim szczególiku potrzeb codziennego życia może się wyłonić aż tak poważna sprawa, żeby tak długo w ciałach ustawodawczych była dyskutowana. A jednak tak jest, że to małe drewienko, którego aż sto sztuk pomieści się w małej paczuszce, ma to do siebie, że ta sprawa musi być tak bardzo poważnie i gruntownie rozpatrzona i oświetlona i z wszystkich stron, że się tak wyrażę, obmacana.</u> |
| 171 | 168 | <u xml:id="u-17.1" who="#SCiastek">Proszę Panów, jeżeliby już pozostawić na boku sprawę samej zapałki jako takiej, a wziąć pod uwagę tylko związane z tą sprawą następstwa. Otóż Rząd i panowie, popierający Rząd, oświetlają sprawę ze strony korzystnej, a znowu panowie koledzy z opozycji stawiają sprawę inaczej. Proszę Panów, tak czy inaczej tę sprawę weźmiemy, to jest proste i zrozumiałe, że wpuszczenie jakiegokolwiek kapitału obcego do Państwa w tej formie, w jakiej się wpuszcza do monopolu zapałczanego, to jeżelibyśmy wzięli przykładowo, to jest jak wpuszczenie pachciarza do gospodarstwa rolnego. Bo ten kapitalista, taki czy inny, szwedzki czy grecki, nie przychodzi tu z miłości, nie przychodzi tu, ażeby Państwu pomóc, lecz przychodzi w imię własnego interesu i dla niego wszystkie inne sprawy są na uboczu, a grunt to wyciągnąć, ile się da, wyciągnąć jak najwięcej. Jeżeliby mi kto zaprzeczył, że przecież ten kapitalista nie będzie miał tak wielkiego wpływu, bo on tylko takim drobnym szczególikiem, tą zapałeczką będzie się interesował i tą drobną zapałeczką będzie się zajmował, to tak, jak cytowałem tego pachciarza, tak samo można tu zastosować, pachciarz tylko mlekiem się zajmował, a na resztę spraw w gospodarstwie tylko patrzył, a bardzo często koniec był taki, że właściciel majątku się zmieniał i majątek w ręce pachciarza przechodził.</u> |
| 172 | - <u xml:id="u-17.2" who="#SCiastek">I tu, aczkolwiek by się wydawało napozór, że przecież ta sprawa zapałczana nie jest zagadnieniem pierwszorzędnem państwowem, ale już samo wpuszczenie obcego kapitalisty do tego interesu, danie mu możności wywierania wpływu, danie mu możności obserwowania tego wszystkiego, co się u nas dzieje, już się niekorzystnie na Państwie odbić musi. Jeżeliby mi ktoś z Panów powiedział, że przecież to jest porządek rzeczy, że Państwa muszą się posiłkować różnemi pożyczkami, że i Państwo nasze od pierwszego dnia niepodległości posiłkowało się temi pożyczkami, to, proszę Panów, zgoda, ale jednak sądzę, że inaczej na tę sprawę trzeba patrzeć w przeszłości, a inaczej dzisiaj. Jeżeli weźmiemy pod uwagę pierwsze dni odzyskania niepodległości, kiedy się Państwo z niczego tworzyło, to nie było innego sposobu, nie było innego wyjścia i za wszelką cenę trzeba było te- mi pożyczkami się posiłkować. Jeżeli weźmiemy nawet późniejszy okres, kiedy świeżo powstałe Państwo było zmuszone prowadzić wojnę, to wtedy, mając nóż na gardle, nie miało innego sposobu wyjścia i musiało się do tego sposobu, do tych różnych, nieraz nawet bardzo ciężkich pożyczek uciekać. Ale, proszę Panów, jeżeli weźmiemy dzisiejsze stosunki, to uważam, że czas najwyższy, aby zupełnie inaczej na tę sprawę patrzeć i że Państwo jako takie zupełnie z innej strony do tego zagadnienia powinno podchodzić.</u> | |
| 169 | + <u xml:id="u-17.2" who="#SCiastek">I tu, aczkolwiek by się wydawało napozór, że przecież ta sprawa zapałczana nie jest zagadnieniem pierwszorzędnem państwowem, ale już samo wpuszczenie obcego kapitalisty do tego interesu, danie mu możności wywierania wpływu, danie mu możności obserwowania tego wszystkiego, co się u nas dzieje, już się niekorzystnie na Państwie odbić musi. Jeżeliby mi ktoś z Panów powiedział, że przecież to jest porządek rzeczy, że Państwa muszą się posiłkować różnemi pożyczkami, że i Państwo nasze od pierwszego dnia niepodległości posiłkowało się temi pożyczkami, to, proszę Panów, zgoda, ale jednak sądzę, że inaczej na tę sprawę trzeba patrzeć w przeszłości, a inaczej dzisiaj. Jeżeli weźmiemy pod uwagę pierwsze dni odzyskania niepodległości, kiedy się Państwo z niczego tworzyło, to nie było innego sposobu, nie było innego wyjścia i za wszelką cenę trzeba było temi pożyczkami się posiłkować. Jeżeli weźmiemy nawet późniejszy okres, kiedy świeżo powstałe Państwo było zmuszone prowadzić wojnę, to wtedy, mając nóż na gardle, nie miało innego sposobu wyjścia i musiało się do tego sposobu, do tych różnych, nieraz nawet bardzo ciężkich pożyczek uciekać. Ale, proszę Panów, jeżeli weźmiemy dzisiejsze stosunki, to uważam, że czas najwyższy, aby zupełnie inaczej na tę sprawę patrzeć i że Państwo jako takie zupełnie z innej strony do tego zagadnienia powinno podchodzić.</u> | |
| 173 | 170 | <u xml:id="u-17.3" who="#SCiastek">Proszę Panów, mówi się, że się stara o tę pożyczkę, że ta pożyczka nie będzie uciążliwa, że będzie korzystna, na to, aby ożywić to życie w państwie i ażeby tem zażegnać dzisiejszy kryzys gospodarczy. Nie trzeba znowu żadnego filozofa mądrości, bo to jest takie proste i zupełnie zrozumiałe. Kiedy pożyczka danemu warsztatowi, czy danemu gospodarstwu jest potrzebna, kiedy ona mu przyniesie rzeczywisty pożytek? Wtedy, jeżeli taki czy inny warsztat funkcjonuje normalnie i ten dochód jego jest stale zapewniony, że dziś jest i jutro będzie, ale wskutek wytworzenia się jakichś warunków specjalnych on musi wydać więcej aniżeli może, albo odwrotnie, jeżeli ktoś, właściciel danego warsztatu, przedsiębiorstwa, czy czegoś innego, przez swój zmysł gospodarczy uplanuje sobie, że robi nakład w ten swój warsztat po to, aby go podnieść, ażeby bez wysiłku, bez uszczerbku dla własnego swojego organizmu mógł większe korzyści z niego ciągnąć. Wtedy każda pożyczka będzie korzystna, wtedy każda pożyczka, chociażby nawet dość uciążliwa, na pożytek danemu przedsiębiorstwu, danemu warsztatowi czy czemu innemu, wyjdzie. Ale jeżeli, proszę Panów, weźmiemy dzisiejsze warunki, jeżeli się widzi, że setki tysięcy tych warsztatów nie opłacają się, że setki tysięcy, pomimo całego wysiłku, pomimo zużycia całej energii ich właścicieli, przestało się opłacać, że ledwo wegetują, że przynoszą ciągle tylko straty, to musi to budzić poważne wątpliwości, bo sama logika wskazuje, że żadna pożyczka nie może dać tej pomocy danemu warsztatowi, jeżeli jego praca nie będzie się opłacała. I z tej strony uważam, że tę sprawę trzeba bardzo poważnie traktować.</u> |
| 174 | 171 | <u xml:id="u-17.4" who="#SCiastek">Następnie, proszę Panów, jeżeli chodzi o rodzaj pożyczki, to może ona być na cięższych warunkach, może być na lżejszych, jak to w życiu bywa, ale jeżeli dany gospodarz zaciąga pożyczkę, umawia się o to, jaki będzie od niej procent, a pozatem nic innego, to ma ręce rozwiązane, to ma ręce swobodne, bo temu wierzycielowi, który udzielił pożyczki, zasię jest od jego warsztatu, nie wolno mu wglądać w wewnętrzne sprawy jego gospodarstwa. Jeżeli zaś, w przeciwnym razie, jakikolwiek tylko do tego będzie dodany serwitut, to aczkolwiek w cyfrach wyda się to może lżejszem, ale w rzeczywistości okaże się cięższem, bo ten człowiek z ubocza będzie mu jednak kulą u nogi, będzie mu swoje różne historie wyprawiać.</u> |
| 175 | 172 | <u xml:id="u-17.5" who="#SCiastek">Jeżeli chodzi o nasze stanowisko, to zdaje się, jest ono jasne, że będziemy głosowali przeciwko właśnie z tych motywów, które starałem się tu w bardzo krótkich słowach przytoczyć, a to tem bardziej jeszcze, że nie widząc tu przez cały przebieg dyskusji p. Ministra Skarbu, sądzę, że nie usłyszymy tych wyjaśnień, chociaż bądź co bądź dość poważne zarzuty przez niektórych mówców były wysuwane. Będziemy głosowali dlatego przeciw, że jednak uważamy, jak już podkreśliłem, że trzeba inaczej podchodzić do tych spraw. Jeżeli już jest konieczność zaciągnięcia pożyczki, to musi to być niezależne od jakichkolwiek obcych wpływów; a następnie uważamy, że póki zasadniczo nie będzie zmieniony pogląd cały, póki nie będzie zmieniony kierunek, to wszystkie te pożyczki będą przynosiły tylko straty i te rzesze ludzi pracy w Państwie Polskiem, które stoją przy swoich drobnych warsztatach, będą raczej wegetowały, bo to żyć będzie ciężko i umrzeć trudno, a tem samem Państwo jako takie pociechy wielkiej z tego nie będzie miało i nie tylko z tych pożyczek, ale i procentów od tych pożyczek nie będzie miało z czego opłacać.</u> |
| 176 | 173 | <u xml:id="u-17.6" who="#SCiastek">Jeżeli chodzi jeszcze o monopol zapałczany, to jak już wspomniałem, pomimo tych wszystkich klauzul, jakie tutaj się przedstawia, pomimo tych wszystkich zabezpieczeń, kapitalista potrafił się najlepiej zabezpieczyć, on się potrafił tak zabezpieczyć, aby strat nie ponieść. Ten kapitalista szwedzki mógłby ponieść straty tylko w tym razie, jeżeliby, co nie daj Boże, nasz wielki kryzys gospodarczy tak się pogłębił, żeby ten lud pracy był zmuszony przejść do hubki i krzesiwa, albo gdzieś pośrodku wsi palić sobie jakiś wieczny znicz, ażeby tym sposobem codziennie rano ten wielki dar przyrody, to światło, ten ogień, do swoich domów roznosić.</u> |
| 177 | 174 | </div> |
| 178 | 175 | <div xml:id="div-18"> |
| 179 | - <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Czy p. sprawozdawca nie zabierze głosu? (</u> | |
| 180 | - <u xml:id="u-18.1" who="#komentarz">S. Szarski:</u> | |
| 181 | - <u xml:id="u-18.2" who="#Marszalek">Zrzekam się.) Lista mówców jest wyczerpana. Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów o zajęcie miejsc.</u> | |
| 182 | - <u xml:id="u-18.3" who="#Marszalek">Jest wniosek Komisji o przyjęcie ustawy w brzmieniu sejmowem z modyfikacją art. 17. Treść tego artykułu została Panom odczytana. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem ustawy o monopolu zapałczanym w myśl przedłożenia Komisji Skarbowo-Budżetowej, ażeby wstali. Stoi większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 183 | - <u xml:id="u-18.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do ustawy o pożyczce zapałczanej. Również jest jedyna propozycja: wniosek Komisji Skarbowo-Budżetowej o przyjęcie projektu ustawy bez zmian. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tego wniosku, ażeby wstali. Stoi większość — ustawa przyjęta.</u> | |
| 184 | - <u xml:id="u-18.5" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o wniosku Klubu Narodowego w sprawie uwięzienia b. posłów i postępowania wobec nich w twierdzy w Brześciu (odbitka nr 3). Głos ma sprawozdawca s. Poczętowski.</u> | |
| 176 | + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Czy p. sprawozdawca nie zabierze głosu?</u> | |
| 177 | + <u xml:id="u-18.1" who="#komentarz">(S. Szarski: Zrzekam się.)</u> | |
| 178 | + <u xml:id="u-18.2" who="#Marszałek">Lista mówców jest wyczerpana. Przystępujemy do głosowania. Proszę Panów Senatorów o zajęcie miejsc.</u> | |
| 179 | + <u xml:id="u-18.3" who="#Marszałek">Jest wniosek Komisji o przyjęcie ustawy w brzmieniu sejmowem z modyfikacją art. 17. Treść tego artykułu została Panom odczytana. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem ustawy o monopolu zapałczanym w myśl przedłożenia Komisji Skarbowo-Budżetowej, ażeby wstali. Stoi większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 180 | + <u xml:id="u-18.4" who="#Marszałek">Przystępujemy do ustawy o pożyczce zapałczanej. Również jest jedyna propozycja: wniosek Komisji Skarbowo-Budżetowej o przyjęcie projektu ustawy bez zmian. Proszę Panów Senatorów, którzy są za przyjęciem tego wniosku, ażeby wstali. Stoi większość — ustawa przyjęta.</u> | |
| 181 | + <u xml:id="u-18.5" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o wniosku Klubu Narodowego w sprawie uwięzienia b. posłów i postępowania wobec nich w twierdzy w Brześciu (odbitka nr 3). Głos ma sprawozdawca s. Poczętowski.</u> | |
| 185 | 182 | </div> |
| 186 | 183 | <div xml:id="div-19"> |
| 187 | - <u xml:id="u-19.0" who="#SPoczetowski">Wysoki Senacie! Jako Sprawozdawca Komisji Prawniczej, z natury rzeczy będę się trzymał gruntu suchego rozumowania prawniczego. Zadaniem Komisji było rozpatrzenie zarzutów natury prawnej, zgrupowanych we wniosku Klubu Narodowego. Rozpatrzenie tych zarzutów ze stanowiska prawnego, następnie nadanie biegu samej sprawie, zgodnie z kompetencją Senatu i Komisji Prawniczej, trzymając się ram, zakreślonych przez sam wniosek, to było zadanie Komisji Prawniczej. Jeżeli sprawa, postawiona w tej płaszczyźnie, nabrała cech formalnego potraktowania, to powodem tego oczywiście jest forma wybrana przez wnioskodawców mianowicie forma wniosku. Nie ulega wątpliwości, że wnioskodawcy mogli wejść na drogę interpelacji i otrzymać wyjaśnienie merytoryczne od Rządu. Dopiero po takiem wyjaśnieniu możliwe byłoby podejście do meritum sprawy. Jak wiadomo, interpelacja taka została zgłoszona w Sejmie i w terminie przewidzianym oświadczenie rządowe ma nastąpić.</u> | |
| 188 | - <u xml:id="u-19.1" who="#SPoczetowski">Wniosek Klubu Narodowego brzmi: Wzywa się Rząd, aby pociągnął do odpowiedzialności karnej za nadużycie władzy przedstawicieli władz administracyjnych, prokuratorskich i sądowych, oraz oficerów i podoficerów służby wojskowej którzy uczestniczyli w aresztowaniu i umieszczeniu w więzieniu wojskowem i znęcaniu się nad aresztowanymi b. posłami w więzieniu wojskowem w Brześciu nad Bugiem.</u> | |
| 189 | - <u xml:id="u-19.2" who="#SPoczetowski">Rozpatrując ten wniosek będę się trzymał podziału materiału zgodnie z tem, jak to zostało ujęte w uzasadnieniu do wniosku. A więc w pierwszym punkcie Klub Narodowy dopatruje się jaskrawej sprzeczności z obowiązującemi przepisami kodeksu postępowania karnego w aresztowaniu szeregu osób bez nakazu sądu, w porze nocnej, we własnych mieszkaniach, oraz wywiezieniu poza miejsce stałego zamieszkania do twierdzy w Brześciu.</u> | |
| 190 | - <u xml:id="u-19.3" who="#SPoczetowski">Art. 164 K. P. K. ustala wprawdzie zasadę: tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu, to jednak w rozumieniu ustawy tymczasowe aresztowanie jest pozbawieniem wolności o charakterze sadowego środka prewencyjnego. Natomiast art. 167 K. P. K. zawiera pojęcie tymczasowego zatrzymania, jako środka chwilowego, uwarunkowanego obowiązkiem odstawienia zatrzymanego w ciągu 48 godzin do sądu, celem decyzji o dalszym jego losie. (Art. 168 i 169 w związku z art. 165 ). Na zasadzie powołanego art. 167 policja ma prawo zatrzymania podejrzanego w każdej chwili, nie ograniczona więc jest co do pory aresztowania, przytem żaden przepis K. P. K. nie nakłada na policję obowiązku mówienia aresztowanemu za co aresztuje, lub okazania nakazu aresztowania.. Podkreślć trzeba, że żaden przepis obowiązującego K. P. K. nie nakazuje osadzania aresztowanego w więzieniu, w miejscu jego zamieszkania.</u> | |
| 191 | - <u xml:id="u-19.4" who="#SPoczetowski">Z przytoczonych przepisów K. P. K., które są jedynie miarodajne dla rozstrzygania postawionej kwestii, wynika, że policja na podstawie art. 167 K. P. K. bvła uprawniona do tymczasowego zatrzymania byłego posła bez nakazu sądowego z własnej inicjatywy lub też z polecenia swego zwierzchnika, co uczyniła w nocy na 10 września 1930 roku.</u> | |
| 192 | - <u xml:id="u-19.5" who="#SPoczetowski">Żadnych również zastrzeżeń pod względem prawnym nie budzi dalsze postępowanie w tym względzie policji państwowej, albowiem już dnia 11 września 1930 roku, a więc przed upływem 48-godzinnego terminu, tymczasowo zatrzymani słuchani byli przez sędziego śledczego, który wydał nakaz tymczasowego aresztowania zgodnie z art. 168 i 169 K. P. K. Zarzut więc zawarty w punkcie pierwszym omawianego wniosku uznać należy za bezzasadny, skoro artykuł 167, oraz 169 K. P. K. zostały zachowane, tembardziej, że celowość takiego postępowania policji i słuszność zastosowania przez sędziego śledczego tymczasowego zaaresztowania znalazły potwierdzenie w postanowieniach sądu okręgowego w Warszawie, utrzymujących w całej rozciągłości potrzebę tymczasowego aresztowania.</u> | |
| 193 | - <u xml:id="u-19.6" who="#SPoczetowski">Kwestia osadzenia aresztowanych w więzieniu w Brześciu n'B., uznana przez wnioskodawców za nieprawną, w punkcie 2 ich wniosku, była przedmiotem rozważań sądu okręgowego w Warszawie, do którego obrońcy aresztowanych w drodze instancji odwołali się z zażaleniem na odnośne zarządzenie sędziego śledczego. Sąd okręgowy w Warszawie postanowieniem z dnia 10 października 1930 r. oddalił zażalenie obrońcy, wniesione w imieniu aresztowanego Adama Ciołkosza, a identyczne postanowienia zapadły w wydziałach 8 i 3 sądu okręgowego na zażalenia obrońców pozostałych aresztowanych.</u> | |
| 194 | - <u xml:id="u-19.7" who="#SPoczetowski">Sąd okręgowy jednocześnie w uzasadnieniu swego postanowienia ustalił, że uwięzieni pozostają w rozporządzeniu władz wymiaru sprawiedliwości, które to władze w wykonaniu czynności przewidzianych przez kodeks postępowania karnego w niczem nie są ograniczone, oraz stwierdził w p. 5 motywów dosłownie co następuje: — „Zarządzenie sędziego śledczego nie jest sprzeczne z obowiązującemi przepisami, które przewidują zarówno możność umieszczenia osób wojskowych W więzieniu cywilnem, jak i odwrotnie możność umieszczenia osób cywilnych w wiezieniu wojskowym (Rozp. Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 5.IJI. 1928 r. o tymczasowym regulaminie więziennym, zatwierdzonym Rozp. Ministra Spraw Wojsk. z 29.X. 1929 r.)” W tych warunkach rozpatrywanie tego punktu wniosku wychodziłoby noża obręb kompetencji Senatu. albowiem musiałoby się znaleźć w kolizji z ustaloną przez Konstytucję zasadą niezależności orzecznictwa sądowego.</u> | |
| 195 | - <u xml:id="u-19.8" who="#SPoczetowski">Przechodząc do p. 3 wniosku KI. Narodowego, należy stwierdzić, że z ogólnego regulaminu więziennego, w szczególności z art. 34 i 35 tegoż regulaminu, oraz z art. 94 K. P. K. wynika, że stopień izolowania aresztowanych w toku śledztwa od świata zewnętrznego zależy od uznania sędziego śledczego, prowadzącego śledztwo, stanowiąc jego wyłączna dyskrecjonalną władze, który mając na względzie powagę sprawy, rodzaj poszlak i dowodów, dopuszcza do porozumienia się z aresztowanym jego krewnych i obrońców, lub też na komunikowanie, się nie zezwala.</u> | |
| 196 | - <u xml:id="u-19.9" who="#SPoczetowski">W punkcie 4 i ostatnim wniosek Klubu Narodowego żąda pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za rzekomo niewłaściwe traktowanie więźniów, połączone ze znęcaniem się i biciem w wiezieniu w Brześciu n/Bugiem, Zaznaczyć należy, że o ile w pierwszych trzech punktach wnioskodawcy zarzucają pogwałcenie odnośnych przepisów, co daje się wyjaśnić w drodze właściwej interpretacji prawnej tych przepisów, o tyle dla wyświetlenia zarzutów ujętych w 4 punkcie należałoby ustalić stronę faktyczną sprawy w drodze przeprowadzenia postępowania dowodowego. Do przeprowadzenia takiego postępowania powołane są właściwe władze państwowe, które wszczynaja je przedewszystkiem na skutek skarg osób poszkodowanych.</u> | |
| 197 | - <u xml:id="u-19.10" who="#SPoczetowski">O ile zaś wnioskodawcy pragnęliby dowiedzieć się, jakie w tej materii kroki przedsięwziął Rząd z własnej inicjatywy, maja otwarta drogę interpelacji, na której wywołać mogą oświadczenie się Rządu.</u> | |
| 198 | - <u xml:id="u-19.11" who="#SPoczetowski">Wnioskodawcy natomiast, bagatelizując brak materiału dowodowego, stawiają z punktu wniosek o pociągnięcie rzekomo winnych do odpowiedzialności karnej. Nie przypuszczam, aby wyobrażali sobie oni, że referent sprawy przywłaszczy sobie prawo dokonywania czynności śledczych i lukę powyższą uzupełni. Albowiem należy z całą stanowczością stwierdzić, że ani Senat, ani Komisja Prawnicza w granicach obowiązującej Konstytucji i regulaminu żadnych uprawnień w tym względzie nie posiadają.</u> | |
| 199 | - <u xml:id="u-19.12" who="#SPoczetowski">W odróżnieniu od Sejmu, Senatowi nawet nie przysługuje prawo wyłaniania Komisji Nadzwyczajnej do przeprowadzania dochodzeń i śledztw. W tym stanie rzeczy należy uznać, że oskarżeń, zawartych w 4 punkcie wniosku Klubu Narodowego, Senat rozpatrzyć nie jest w stanie. W tych warunkach wobec powyższych wywodów proponuje w imieniu Komisji Prawniczej:</u> | |
| 200 | - <u xml:id="u-19.13" who="#SPoczetowski">Wysoki Senat uchwalić raczy:</u> | |
| 201 | - <u xml:id="u-19.14" who="#SPoczetowski">Odrzuca się wniosek Klubu Narodowego w sprawie uwięzienia b. posłów i postępowania wobec nich w twierdzy w Brześciu, jako nieuzasadniony i niedopuszczalny.</u> | |
| 184 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SPoczętowski">Wysoki Senacie! Jako Sprawozdawca Komisji Prawniczej, z natury rzeczy będę się trzymał gruntu suchego rozumowania prawniczego. Zadaniem Komisji było rozpatrzenie zarzutów natury prawnej, zgrupowanych we wniosku Klubu Narodowego. Rozpatrzenie tych zarzutów ze stanowiska prawnego, następnie nadanie biegu samej sprawie, zgodnie z kompetencją Senatu i Komisji Prawniczej, trzymając się ram, zakreślonych przez sam wniosek, to było zadanie Komisji Prawniczej. Jeżeli sprawa, postawiona w tej płaszczyźnie, nabrała cech formalnego potraktowania, to powodem tego oczywiście jest forma wybrana przez wnioskodawców mianowicie forma wniosku. Nie ulega wątpliwości, że wnioskodawcy mogli wejść na drogę interpelacji i otrzymać wyjaśnienie merytoryczne od Rządu. Dopiero po takiem wyjaśnieniu możliwe byłoby podejście do meritum sprawy. Jak wiadomo, interpelacja taka została zgłoszona w Sejmie i w terminie przewidzianym oświadczenie rządowe ma nastąpić.</u> | |
| 185 | + <u xml:id="u-19.1" who="#SPoczętowski">Wniosek Klubu Narodowego brzmi: Wzywa się Rząd, aby pociągnął do odpowiedzialności karnej za nadużycie władzy przedstawicieli władz administracyjnych, prokuratorskich i sądowych, oraz oficerów i podoficerów służby wojskowej którzy uczestniczyli w aresztowaniu i umieszczeniu w więzieniu wojskowem i znęcaniu się nad aresztowanymi b. posłami w więzieniu wojskowem w Brześciu nad Bugiem.</u> | |
| 186 | + <u xml:id="u-19.2" who="#SPoczętowski">Rozpatrując ten wniosek będę się trzymał podziału materiału zgodnie z tem, jak to zostało ujęte w uzasadnieniu do wniosku. A więc w pierwszym punkcie Klub Narodowy dopatruje się jaskrawej sprzeczności z obowiązującemi przepisami kodeksu postępowania karnego w aresztowaniu szeregu osób bez nakazu sądu, w porze nocnej, we własnych mieszkaniach, oraz wywiezieniu poza miejsce stałego zamieszkania do twierdzy w Brześciu.</u> | |
| 187 | + <u xml:id="u-19.3" who="#SPoczętowski">Art. 164 K. P. K. ustala wprawdzie zasadę: tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu, to jednak w rozumieniu ustawy tymczasowe aresztowanie jest pozbawieniem wolności o charakterze sadowego środka prewencyjnego. Natomiast art. 167 K. P. K. zawiera pojęcie tymczasowego zatrzymania, jako środka chwilowego, uwarunkowanego obowiązkiem odstawienia zatrzymanego w ciągu 48 godzin do sądu, celem decyzji o dalszym jego losie. (Art. 168 i 169 w związku z art. 165). Na zasadzie powołanego art. 167 policja ma prawo zatrzymania podejrzanego w każdej chwili, nie ograniczona więc jest co do pory aresztowania, przytem żaden przepis K. P. K. nie nakłada na policję obowiązku mówienia aresztowanemu za co aresztuje, lub okazania nakazu aresztowania. Podkreślić trzeba, że żaden przepis obowiązującego K. P. K. nie nakazuje osadzania aresztowanego w więzieniu, w miejscu jego zamieszkania.</u> | |
| 188 | + <u xml:id="u-19.4" who="#SPoczętowski">Z przytoczonych przepisów K. P. K., które są jedynie miarodajne dla rozstrzygania postawionej kwestii, wynika, że policja na podstawie art. 167 K. P. K. była uprawniona do tymczasowego zatrzymania byłego posła bez nakazu sądowego z własnej inicjatywy lub też z polecenia swego zwierzchnika, co uczyniła w nocy na 10 września 1930 roku.</u> | |
| 189 | + <u xml:id="u-19.5" who="#SPoczętowski">Żadnych również zastrzeżeń pod względem prawnym nie budzi dalsze postępowanie w tym względzie policji państwowej, albowiem już dnia 11 września 1930 roku, a więc przed upływem 48-godzinnego terminu, tymczasowo zatrzymani słuchani byli przez sędziego śledczego, który wydał nakaz tymczasowego aresztowania zgodnie z art. 168 i 169 K. P. K. Zarzut więc zawarty w punkcie pierwszym omawianego wniosku uznać należy za bezzasadny, skoro artykuł 167, oraz 169 K. P. K. zostały zachowane, tembardziej, że celowość takiego postępowania policji i słuszność zastosowania przez sędziego śledczego tymczasowego zaaresztowania znalazły potwierdzenie w postanowieniach sądu okręgowego w Warszawie, utrzymujących w całej rozciągłości potrzebę tymczasowego aresztowania.</u> | |
| 190 | + <u xml:id="u-19.6" who="#SPoczętowski">Kwestia osadzenia aresztowanych w więzieniu w Brześciu n'B., uznana przez wnioskodawców za nieprawną, w punkcie 2 ich wniosku, była przedmiotem rozważań sądu okręgowego w Warszawie, do którego obrońcy aresztowanych w drodze instancji odwołali się z zażaleniem na odnośne zarządzenie sędziego śledczego. Sąd okręgowy w Warszawie postanowieniem z dnia 10 października 1930 r. oddalił zażalenie obrońcy, wniesione w imieniu aresztowanego Adama Ciołkosza, a identyczne postanowienia zapadły w wydziałach 8 i 3 sądu okręgowego na zażalenia obrońców pozostałych aresztowanych.</u> | |
| 191 | + <u xml:id="u-19.7" who="#SPoczętowski">Sąd okręgowy jednocześnie w uzasadnieniu swego postanowienia ustalił, że uwięzieni pozostają w rozporządzeniu władz wymiaru sprawiedliwości, które to władze w wykonaniu czynności przewidzianych przez kodeks postępowania karnego w niczem nie są ograniczone, oraz stwierdził w p. 5 motywów dosłownie co następuje: „Zarządzenie sędziego śledczego nie jest sprzeczne z obowiązującemi przepisami, które przewidują zarówno możność umieszczenia osób wojskowych W więzieniu cywilnem, jak i odwrotnie możność umieszczenia osób cywilnych w wiezieniu wojskowym (Rozp. Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 5. III. 1928 r. o tymczasowym regulaminie więziennym, zatwierdzonym Rozp. Ministra Spraw Wojsk. z 29. X. 1929 r.)” W tych warunkach rozpatrywanie tego punktu wniosku wychodziłoby noża obręb kompetencji Senatu. albowiem musiałoby się znaleźć w kolizji z ustaloną przez Konstytucję zasadą niezależności orzecznictwa sądowego.</u> | |
| 192 | + <u xml:id="u-19.8" who="#SPoczętowski">Przechodząc do p. 3 wniosku KI. Narodowego, należy stwierdzić, że z ogólnego regulaminu więziennego, w szczególności z art. 34 i 35 tegoż regulaminu, oraz z art. 94 K. P. K. wynika, że stopień izolowania aresztowanych w toku śledztwa od świata zewnętrznego zależy od uznania sędziego śledczego, prowadzącego śledztwo, stanowiąc jego wyłączna dyskrecjonalną władze, który mając na względzie powagę sprawy, rodzaj poszlak i dowodów, dopuszcza do porozumienia się z aresztowanym jego krewnych i obrońców, lub też na komunikowanie, się nie zezwala.</u> | |
| 193 | + <u xml:id="u-19.9" who="#SPoczętowski">W punkcie 4 i ostatnim wniosek Klubu Narodowego żąda pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za rzekomo niewłaściwe traktowanie więźniów, połączone ze znęcaniem się i biciem w wiezieniu w Brześciu n/Bugiem, Zaznaczyć należy, że o ile w pierwszych trzech punktach wnioskodawcy zarzucają pogwałcenie odnośnych przepisów, co daje się wyjaśnić w drodze właściwej interpretacji prawnej tych przepisów, o tyle dla wyświetlenia zarzutów ujętych w 4 punkcie należałoby ustalić stronę faktyczną sprawy w drodze przeprowadzenia postępowania dowodowego. Do przeprowadzenia takiego postępowania powołane są właściwe władze państwowe, które wszczynają je przedewszystkiem na skutek skarg osób poszkodowanych.</u> | |
| 194 | + <u xml:id="u-19.10" who="#SPoczętowski">O ile zaś wnioskodawcy pragnęliby dowiedzieć się, jakie w tej materii kroki przedsięwziął Rząd z własnej inicjatywy, maja otwarta drogę interpelacji, na której wywołać mogą oświadczenie się Rządu.</u> | |
| 195 | + <u xml:id="u-19.11" who="#SPoczętowski">Wnioskodawcy natomiast, bagatelizując brak materiału dowodowego, stawiają z punktu wniosek o pociągnięcie rzekomo winnych do odpowiedzialności karnej. Nie przypuszczam, aby wyobrażali sobie oni, że referent sprawy przywłaszczy sobie prawo dokonywania czynności śledczych i lukę powyższą uzupełni. Albowiem należy z całą stanowczością stwierdzić, że ani Senat, ani Komisja Prawnicza w granicach obowiązującej Konstytucji i regulaminu żadnych uprawnień w tym względzie nie posiadają.</u> | |
| 196 | + <u xml:id="u-19.12" who="#SPoczętowski">W odróżnieniu od Sejmu, Senatowi nawet nie przysługuje prawo wyłaniania Komisji Nadzwyczajnej do przeprowadzania dochodzeń i śledztw. W tym stanie rzeczy należy uznać, że oskarżeń, zawartych w 4 punkcie wniosku Klubu Narodowego, Senat rozpatrzyć nie jest w stanie. W tych warunkach wobec powyższych wywodów proponuje w imieniu Komisji Prawniczej:</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-19.13" who="#SPoczętowski">Wysoki Senat uchwalić raczy:</u> | |
| 198 | + <u xml:id="u-19.14" who="#SPoczętowski">Odrzuca się wniosek Klubu Narodowego w sprawie uwięzienia b. posłów i postępowania wobec nich w twierdzy w Brześciu, jako nieuzasadniony i niedopuszczalny.</u> | |
| 202 | 199 | </div> |
| 203 | 200 | <div xml:id="div-20"> |
| 204 | - <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu s. Godlewskiemu.</u> | |
| 201 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu s. Godlewskiemu.</u> | |
| 205 | 202 | </div> |
| 206 | 203 | <div xml:id="div-21"> |
| 207 | - <u xml:id="u-21.0" who="#SGodlewski">Wysoka Izbo Senatorska! Przemawiając w imieniu Klubu Narodowego, do którego mam zaszczyt należeć, pragnę na wstępie powołać się na ustęp przemówienia pana, sprawozdawcy Komisji Prawniczej Senatu który jest słuszny i znamienny. Pan referent oświadczył: Różnemi mówimy językami, więc porozumieć się nie możemy. I słusznie. Tak jest. Różnemi mówimy językami i zrozumieć się nie możemy. My mówimy językiem Zachodu, kultury zachodniej (Głos: Słusznie), my czerpiemy natchnienie, naukę i doświadczenie z dziejów naszego narodu, z tradycji narodowej, z nakazów Boskich i ludzkich. Mv szanujemy godność człowieka, cenną zdobycz kultury zachodniej. (Głos: Jak w 1921 roku. Inny głos: Narutowicz. Marszałek dzwoni.). My cenimy w człowieku człowieczeństwo, my uważamy, że przecież człowiek, którego Pan Bóg do życia powołał na obraz i podobieństwo swoje umieści w sobie tę iskrę Bożą i my ją czcimy. My mamy głębokie przekonanie, że tak w życiu prywatnem, jak w życiu publicznem obowiązują narówni etyka i moralność. I dogmatem dla nas jest, nieulegającym najmniejszej wątpliwości, że podstawa ostoją bytu, rozwoju i potęgi Państwa jest praworządność i sprawiedliwość. (Bra</u> | |
| 208 | - <u xml:id="u-21.1" who="#komentarz">wo ),</u> | |
| 209 | - <u xml:id="u-21.2" who="#SGodlewski">fundamentom regnorum” szanowanie prawa, a nie obejście tego prawa.</u> | |
| 210 | - <u xml:id="u-21.3" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 211 | - <u xml:id="u-21.4" who="#SGodlewski">Według własnej waszej recepty.)</u> | |
| 212 | - <u xml:id="u-21.5" who="#SGodlewski">Z tego założenia wychodząc, przy ocenie przepisów prawnych i sposobu stosowania tych przepisów zapewne różnym będziemy mówili językiem. Nam chodzi o prawo jako takie, a nie o pozory legalności.</u> | |
| 213 | - <u xml:id="u-21.6" who="#SGodlewski">Przystąpię do rozpatrzenia tych artykułów, na które się pan sprawozdawca powoływał, w tym samym porządku. P. sprawozdawca podzielił wniosek Klubu Narodowego na cztery części. Rzeczywiście są tam 4 punkty. Co do pierwszego punktu, mianowicie porwanie oskarżonych z ich mieszkań w porze nocnej, uważa za rzecz zupełnie naturalną według przepisów prawa, bo przecież istnieje w kodeksie postępowania karnego art. 167. Art. 167 w ostatniej swej części powiada: — „a zwłoka mogłaby spowodować ucieczkę podejrzanego lub zatarcie śladów przestępstwa”. Rzecz jest ciekawa, zwłaszcza, jeżeli mówić będziemy o zaaresztowaniu p. Dębskiego i p. Korfantego. Porwano ich w nocy, bo obawiano się, że ślady będą zatarte w myśl art. 167. Jak dotychczas, chodzą po bożym świecie, o ile chodzić mogą, i śladów jakoś nie zacierają. Nie było potrzeby tej nagłości, żeby w nocy ich wywozić i następnie po paru miesiącach puścić. Do tej pory nawet aktów oskarżenia ci posłowie nie otrzymali.</u> | |
| 214 | - <u xml:id="u-21.7" who="#SGodlewski">Tu muszę nadmienić, że p. Korfanty z chwilą aresztowania był jeszcze posłem dlatego, że Sejm śląski był rozwiązany później dopiero w kilka godzin. I tu zwracam uwagę na legalność postępowania. P. sprawozdawca powołuje się na art. 169, w którym jest powiedziane, że aresztowani powinni w ciągu 48 godzin otrzymać kopje postępowania sędziego śledczego. W istocie, we właściwym terminie aresztowani otrzymali odpisy, tylko względem p. Aleksandra Dębskiego zaszła pewna pomyłka, bo otrzymał dość oryginalną kopie postanowienia, którą mam w oryginale w ręku. Postanowienie powiada, że jest oskarżony o branie udziału w organizowaniu kongresu w Krakowie, gdzie nigdy nie był, ani on, ani Korfanty. Dowód, jak to ściśle, ale prędko było robione.</u> | |
| 215 | - <u xml:id="u-21.8" who="#SGodlewski">Muszę jeszcze zwrócić uwagę na art. 168, który jest artykułem w danym wypadku bardzo ciekawym: Artykuł 168 mówi, co należy uczynić po zaaresztowaniu osoby, a mianowicie: Osoba, która zatrzymała podejrzanego obowiązana w ciągu 48 godzin odprowadzić go natychmiast do najbliższego sędziego śledczego lub sądu grodzkiego, żeby przesłuchał zatrzymanego etc. Tak też i zaprowadzono ich do najbliższego sadu grodzkiego, bo do Brześcia wywieziono. 200 km. za Warszawą Rzeczywiście — „lege artis” i zgodnie z prawem rzecz zostaje załatwiona.</u> | |
| 216 | - <u xml:id="u-21.9" who="#SGodlewski">Teraz, przechodzę do p. 2 wnioski Klubu Na rodowego, gdzie mowa o wywiezieniu do twierdzy do Brześcia. W tem miejscu p. referent powiedział, powołując się na rozporządzenie, które będę miał zaszczyt w oryginale przeczytać Wysokiej Izbie Senatorskiej, że osoby cywilne mogą być pomieszczone w więzieniu wojskowem w Brześciu. Ja twierdzę, że na zasadzie tych samych artykułów na które się p. referent powołał, jest rzeczą niedopuszczalną, ażeby osoby cywilne, pociągnięte do odpowiedzialności karnej przez władze cywilne, mogły być po mieszczone w więzieniu wojskowem. A mianowicie:</u> | |
| 217 | - <u xml:id="u-21.10" who="#SGodlewski">„Art. 1 Rozporządzenia Prezydenta z 7 marca 1928 r. Dz. U. Nr 29/28 mówi: — „Wiezienra wszelkiego rodzaju podlegają Ministrowi Sprawiedliwości. Przepisy niniejszego prawa nie stosują się do więzień i aresztów wojskowych.'' Art. 3: — „Na mocy rozporządzenia lub zarządzęnia Ministra Sprawiedliwości więzienie może służyć także do pomieszczenia więźniów wojskowych”. Wynika z tego, że dla wojskowych może być zrobiony wyjątek, lecz cywilni nie mogą być umieszczeni w więzieniu wojskowem. Potwierdza to tymczasowy wojskowy regulamin więzienny i Instrukcje zatwierdzone rozkazem Ministra Spraw Wojskowych z 29.X. 1919 roku. Art. 1 głosi: — „Więzienia wojskowe służą do przetrzymywania osób, podlegających sądownictwu wojskowemu”. Jeżeli w art. 40 powiedziano, że mogą być przetrzymane osoby cywilne, to tylko te, które w myśl art. 1 należą do sądownictwa wojskowego, a w czasie wojny, rzecz prosta, za zdradę Państwa i szpiegostwo. Pan sprawozdawca stwierdza, że poszkodowani się skarżyli w drodze normalnej prawem przepisanej sąd okręgowy w wydziałach III i VIII odrzucił ich żądania, a zatem wszystko jest w porządku i Wysoka Izba Senatorska lub Sejmowa nie mają prawa i tytułu bez pogwałcenia art. 77 Konstytucji ingerować tę sprawę. Formalnie, to tak wygląda. Skoro mówimy już o tej stronie formalnej, to jeszcze dotknę artykułu o izolacji. I tutaj, rzeczywiście, art. 94 K. P. K. powiada, że kwestia zamknięcia i warunków zamknięcia leży w kompetencji sędziego i prokuratora. Pozornie zdawałoby się, że przepisy prawa zostały właściwie zastosowane, i bez pogwałcenia art. 94 K. P. K. i 77 Konstytucji Senat nie ma prawa mieszania się. Zanim przystąpię do punktu 4, do punktu, dotyczącego kaźni brzeskiej, pragnąłbym jeszcze po za temi wywodami prawnemi, wyjaśnić, jakie są rozporządzenia prawa, dotyczącego tarktowania więźniów. Przedewszystkiem powołam się na art. 98 Konstytucji.</u> | |
| 218 | - <u xml:id="u-21.11" who="#SGodlewski">Art. 98 Konstytucji w końcowym ustępie powiada: — „Kary połączone z udręczeniami fizycznemi są niedozwolone i nikt takim karom podlegać nie może”. A pozatem, Instrukcja dla aresztu garnizonowego miasta stołecznego Warszawy, mówi co następuje: — „Wszelkie szykanowanie jest wzbronione”. I jeszcze jedną kwestię prawną poruszę, która dotyczy tego punktu 4. Wniosku Klubu Narodowego mianowicie zarzutu pana sprawozdawcy, dlaczego poszkodowani, którym służy właściwa droga prawnie przewidziana nie skarżyli. Otóż muszę zwrócić uwagę, że strony mają prawo wnoszenia zażaleń, ale obowiązku nie mają, a jeżeli w danym razie nie chcą skarżyć, to dlatego, że obawiają się może, by te oskarżenia przeciw nim nie były zwrócone, a wolą być świadkami i przed właściwym sądem świadectwo prawdzie złożą.</u> | |
| 219 | - <u xml:id="u-21.12" who="#SGodlewski">Ale rzecz daleko ciekawsza, dlaczego pan prokurator z urzędu nie wystąpił, o czem prawo wyraźnie mówi, w art. 2 § 1 K. P. K. Obowiązkiem prokuratora było wystąpić i rozpocząć dochodzenie, jednakowoż prokurator do tej pory milczy. Wysoka Izbo Senatorska! KI. Narodowy jest świadom swoich praw i obowiązków, KI. Narodowy nie myślał, występując z tym wnioskiem, ingerować jako instancja w sprawach dotyczących wymiaru sprawiedliwości, bo zna dokładnie art. 77 Konstytucji. Jeżeli wystąpił z wnioskiem, to powodował się dwoma momentami. Przedewszystkiem Konstytucją. W art. 2 Konstytucji jest powiedziane: — „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu”. W danym razie występował nie jako Instancja sądowa, KI. Narodowy uważał, że jego prawem i obowiązkiem jest baczyć, by urzędy w Państwie Polskiem spełniały swoje obowiązki I niepopadały w taki beżład, jak w danej sprawie, a po zatem przecież każdemu obywatelowi wolno a nawet jest jego obowiązkiem, wiedząc, że zbrodnia została popełniona, zawiadomić odnośne władze, a izatem wniosek;, jaki był złożony do Wysokiego Sejmu i Senatu nie jest przeciwny Konstytucji. (Głos</u> | |
| 220 | - <u xml:id="u-21.13" who="#komentarz">:</u> | |
| 221 | - <u xml:id="u-21.14" who="#SGodlewski">Niech Pan do końca przeczyta art. 2 Konstytucji, Głośno, niech się pan nie wstydzi.) Wiem o panu chodzi, tam jest podział władz na prawodawczą, wykonawczą i niezawisłe sądy. Zdaje się, że to wyjaśniłem.</u> | |
| 222 | - <u xml:id="u-21.15" who="#SGodlewski">Senatowi i Sejmowi służy tylko prawo, baczenia, aby urzędy obowiązek swój spełniały. To jest proste.</u> | |
| 204 | + <u xml:id="u-21.0" who="#SGodlewski">Wysoka Izbo Senatorska! Przemawiając w imieniu Klubu Narodowego, do którego mam zaszczyt należeć, pragnę na wstępie powołać się na ustęp przemówienia pana, sprawozdawcy Komisji Prawniczej Senatu który jest słuszny i znamienny. Pan referent oświadczył: Różnemi mówimy językami, więc porozumieć się nie możemy. I słusznie. Tak jest. Różnemi mówimy językami i zrozumieć się nie możemy. My mówimy językiem Zachodu, kultury zachodniej...</u> | |
| 205 | + <u xml:id="u-21.1" who="#komentarz">(Głos: Słusznie)</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-21.2" who="#SGodlewski">...my czerpiemy natchnienie, naukę i doświadczenie z dziejów naszego narodu, z tradycji narodowej, z nakazów Boskich i ludzkich. My szanujemy godność człowieka, cenną zdobycz kultury zachodniej.</u> | |
| 207 | + <u xml:id="u-21.3" who="#komentarz">(Głos: Jak w 1921 roku.)</u> | |
| 208 | + <u xml:id="u-21.4" who="#komentarz">(Inny głos: Narutowicz.)</u> | |
| 209 | + <u xml:id="u-21.5" who="#komentarz">(Marszałek dzwoni.)</u> | |
| 210 | + <u xml:id="u-21.6" who="#SGodlewski">My cenimy w człowieku człowieczeństwo, my uważamy, że przecież człowiek, którego Pan Bóg do życia powołał na obraz i podobieństwo swoje umieści w sobie tę iskrę Bożą i my ją czcimy. My mamy głębokie przekonanie, że tak w życiu prywatnem, jak w życiu publicznem obowiązują narówni etyka i moralność. I dogmatem dla nas jest, nieulegającym najmniejszej wątpliwości, że podstawa ostoją bytu, rozwoju i potęgi Państwa jest praworządność i sprawiedliwość...</u> | |
| 211 | + <u xml:id="u-21.7" who="#komentarz">(Brawo)</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-21.8" who="#SGodlewski">...„fundamentom regnorum” szanowanie prawa, a nie obejście tego prawa.</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-21.9" who="#komentarz">(Głos: Według własnej waszej recepty.)</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-21.10" who="#SGodlewski">Z tego założenia wychodząc, przy ocenie przepisów prawnych i sposobu stosowania tych przepisów zapewne różnym będziemy mówili językiem. Nam chodzi o prawo jako takie, a nie o pozory legalności.</u> | |
| 215 | + <u xml:id="u-21.11" who="#SGodlewski">Przystąpię do rozpatrzenia tych artykułów, na które się pan sprawozdawca powoływał, w tym samym porządku. P. sprawozdawca podzielił wniosek Klubu Narodowego na cztery części. Rzeczywiście są tam 4 punkty. Co do pierwszego punktu, mianowicie porwanie oskarżonych z ich mieszkań w porze nocnej, uważa za rzecz zupełnie naturalną według przepisów prawa, bo przecież istnieje w kodeksie postępowania karnego art. 167. Art. 167 w ostatniej swej części powiada: „a zwłoka mogłaby spowodować ucieczkę podejrzanego lub zatarcie śladów przestępstwa”. Rzecz jest ciekawa, zwłaszcza, jeżeli mówić będziemy o zaaresztowaniu p. Dębskiego i p. Korfantego. Porwano ich w nocy, bo obawiano się, że ślady będą zatarte w myśl art. 167. Jak dotychczas, chodzą po bożym świecie, o ile chodzić mogą, i śladów jakoś nie zacierają. Nie było potrzeby tej nagłości, żeby w nocy ich wywozić i następnie po paru miesiącach puścić. Do tej pory nawet aktów oskarżenia ci posłowie nie otrzymali.</u> | |
| 216 | + <u xml:id="u-21.12" who="#SGodlewski">Tu muszę nadmienić, że p. Korfanty z chwilą aresztowania był jeszcze posłem dlatego, że Sejm śląski był rozwiązany później dopiero w kilka godzin. I tu zwracam uwagę na legalność postępowania. P. sprawozdawca powołuje się na art. 169, w którym jest powiedziane, że aresztowani powinni w ciągu 48 godzin otrzymać kopje postępowania sędziego śledczego. W istocie, we właściwym terminie aresztowani otrzymali odpisy, tylko względem p. Aleksandra Dębskiego zaszła pewna pomyłka, bo otrzymał dość oryginalną kopie postanowienia, którą mam w oryginale w ręku. Postanowienie powiada, że jest oskarżony o branie udziału w organizowaniu kongresu w Krakowie, gdzie nigdy nie był, ani on, ani Korfanty. Dowód, jak to ściśle, ale prędko było robione.</u> | |
| 217 | + <u xml:id="u-21.13" who="#SGodlewski">Muszę jeszcze zwrócić uwagę na art. 168, który jest artykułem w danym wypadku bardzo ciekawym: Artykuł 168 mówi, co należy uczynić po zaaresztowaniu osoby, a mianowicie: Osoba, która zatrzymała podejrzanego obowiązana w ciągu 48 godzin odprowadzić go natychmiast do najbliższego sędziego śledczego lub sądu grodzkiego, żeby przesłuchał zatrzymanego etc. Tak też i zaprowadzono ich do najbliższego sadu grodzkiego, bo do Brześcia wywieziono. 200 km. za Warszawą Rzeczywiście „lege artis” i zgodnie z prawem rzecz zostaje załatwiona.</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-21.14" who="#SGodlewski">Teraz, przechodzę do p. 2 wnioski Klubu Na rodowego, gdzie mowa o wywiezieniu do twierdzy do Brześcia. W tem miejscu p. referent powiedział, powołując się na rozporządzenie, które będę miał zaszczyt w oryginale przeczytać Wysokiej Izbie Senatorskiej, że osoby cywilne mogą być pomieszczone w więzieniu wojskowem w Brześciu. Ja twierdzę, że na zasadzie tych samych artykułów na które się p. referent powołał, jest rzeczą niedopuszczalną, ażeby osoby cywilne, pociągnięte do odpowiedzialności karnej przez władze cywilne, mogły być po mieszczone w więzieniu wojskowem. A mianowicie:</u> | |
| 219 | + <u xml:id="u-21.15" who="#SGodlewski">„Art. 1 Rozporządzenia Prezydenta z 7 marca 1928 r. Dz. U. Nr 29/28 mówi: „Wiezienia wszelkiego rodzaju podlegają Ministrowi Sprawiedliwości. Przepisy niniejszego prawa nie stosują się do więzień i aresztów wojskowych”. Art. 3: „Na mocy rozporządzenia lub zarządzenia Ministra Sprawiedliwości więzienie może służyć także do pomieszczenia więźniów wojskowych”. Wynika z tego, że dla wojskowych może być zrobiony wyjątek, lecz cywilni nie mogą być umieszczeni w więzieniu wojskowem. Potwierdza to tymczasowy wojskowy regulamin więzienny i Instrukcje zatwierdzone rozkazem Ministra Spraw Wojskowych z 29. X. 1919 roku. Art. 1 głosi: „Więzienia wojskowe służą do przetrzymywania osób, podlegających sądownictwu wojskowemu”. Jeżeli w art. 40 powiedziano, że mogą być przetrzymane osoby cywilne, to tylko te, które w myśl art. 1 należą do sądownictwa wojskowego, a w czasie wojny, rzecz prosta, za zdradę Państwa i szpiegostwo. Pan sprawozdawca stwierdza, że poszkodowani się skarżyli w drodze normalnej prawem przepisanej sąd okręgowy w wydziałach III i VIII odrzucił ich żądania, a zatem wszystko jest w porządku i Wysoka Izba Senatorska lub Sejmowa nie mają prawa i tytułu bez pogwałcenia art. 77 Konstytucji ingerować tę sprawę. Formalnie, to tak wygląda. Skoro mówimy już o tej stronie formalnej, to jeszcze dotknę artykułu o izolacji. I tutaj, rzeczywiście, art. 94 K. P. K. powiada, że kwestia zamknięcia i warunków zamknięcia leży w kompetencji sędziego i prokuratora. Pozornie zdawałoby się, że przepisy prawa zostały właściwie zastosowane, i bez pogwałcenia art. 94 K. P. K. i 77 Konstytucji Senat nie ma prawa mieszania się. Zanim przystąpię do punktu 4, do punktu, dotyczącego kaźni brzeskiej, pragnąłbym jeszcze po za temi wywodami prawnemi, wyjaśnić, jakie są rozporządzenia prawa, dotyczącego traktowania więźniów. Przedewszystkiem powołam się na art. 98 Konstytucji.</u> | |
| 220 | + <u xml:id="u-21.16" who="#SGodlewski">Art. 98 Konstytucji w końcowym ustępie powiada: „Kary połączone z udręczeniami fizycznemi są niedozwolone i nikt takim karom podlegać nie może”. A pozatem, Instrukcja dla aresztu garnizonowego miasta stołecznego Warszawy, mówi co następuje: „Wszelkie szykanowanie jest wzbronione”. I jeszcze jedną kwestię prawną poruszę, która dotyczy tego punktu 4. Wniosku Klubu Narodowego mianowicie zarzutu pana sprawozdawcy, dlaczego poszkodowani, którym służy właściwa droga prawnie przewidziana nie skarżyli. Otóż muszę zwrócić uwagę, że strony mają prawo wnoszenia zażaleń, ale obowiązku nie mają, a jeżeli w danym razie nie chcą skarżyć, to dlatego, że obawiają się może, by te oskarżenia przeciw nim nie były zwrócone, a wolą być świadkami i przed właściwym sądem świadectwo prawdzie złożą.</u> | |
| 221 | + <u xml:id="u-21.17" who="#SGodlewski">Ale rzecz daleko ciekawsza, dlaczego pan prokurator z urzędu nie wystąpił, o czem prawo wyraźnie mówi, w art. 2 § 1 K. P. K. Obowiązkiem prokuratora było wystąpić i rozpocząć dochodzenie, jednakowoż prokurator do tej pory milczy. Wysoka Izbo Senatorska! KI. Narodowy jest świadom swoich praw i obowiązków, KI. Narodowy nie myślał, występując z tym wnioskiem, ingerować jako instancja w sprawach dotyczących wymiaru sprawiedliwości, bo zna dokładnie art. 77 Konstytucji. Jeżeli wystąpił z wnioskiem, to powodował się dwoma momentami. Przedewszystkiem Konstytucją. W art. 2 Konstytucji jest powiedziane: „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu”. W danym razie występował nie jako Instancja sądowa, KI. Narodowy uważał, że jego prawem i obowiązkiem jest baczyć, by urzędy w Państwie Polskiem spełniały swoje obowiązki I niepopadały w taki bezład, jak w danej sprawie, a po zatem przecież każdemu obywatelowi wolno a nawet jest jego obowiązkiem, wiedząc, że zbrodnia została popełniona, zawiadomić odnośne władze, a i zatem wniosek, jaki był złożony do Wysokiego Sejmu i Senatu nie jest przeciwny Konstytucji.</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-21.18" who="#komentarz">(Głos : Niech Pan do końca przeczyta art. 2 Konstytucji, Głośno, niech się pan nie wstydzi.)</u> | |
| 223 | + <u xml:id="u-21.19" who="#SGodlewski">Wiem o panu chodzi, tam jest podział władz na prawodawczą, wykonawczą i niezawisłe sądy. Zdaje się, że to wyjaśniłem.</u> | |
| 224 | + <u xml:id="u-21.20" who="#SGodlewski">Senatowi i Sejmowi służy tylko prawo, baczenia, aby urzędy obowiązek swój spełniały. To jest proste.</u> | |
| 223 | 225 | </div> |
| 224 | 226 | <div xml:id="div-22"> |
| 225 | - <u xml:id="u-22.0" who="#Marszalek">Przypominam mówcy, żeby się zwracał do całej Izby, nie zaś do poszczególnych senatorów, a Panów proszę o nieprzerywanie mówcy.</u> | |
| 227 | + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Przypominam mówcy, żeby się zwracał do całej Izby, nie zaś do poszczególnych senatorów, a Panów proszę o nieprzerywanie mówcy.</u> | |
| 226 | 228 | </div> |
| 227 | 229 | <div xml:id="div-23"> |
| 228 | - <u xml:id="u-23.0" who="#SGodlewski">Otóż proszę Wysokiej Izby Senatorskiej, na tem polega strona prawna tego zagadnienia i sposób ujęcia. P. sprawozdawca Komisji powiedział, że ta różnica polega na — „nuansach interpelacji prawnej To nie są nuanse interpelacji prawnej. My wyraźnie to nazywamy, to jest wyraźne pogwałcenie prawa i żadna struktura sztuczna, żadne komentarze i interpretacje, lepiej lub gorzej ulepione, nie usuną i nie zakryją tej nagiej żywej na oczach naszych prawdy, jaką jest prawda o Brześciu.</u> | |
| 229 | - <u xml:id="u-23.1" who="#SGodlewski">Proszę Wysokiego Senatu, tylko takie państwo jest silne, które opiera się na praworządności. Jeżeli prawa, nie są szanowane w państwie, to wynika chaos, społeczeństwo się gubi, nie wie, czy bezprawie jest prawem, czy też prawo jest bezprawiem. Z tego rodzi się nierząd. A przecież pomni jesteśmy wszyscy proroczych słów Skargi, wypowiedzianych w 8 kazaniu sejmowem: Mówicie: nic, nic, nierządem Polska stoi, ale gdy się nie spódziejecie, upadnie i wszystkich was potłucze”.</u> | |
| 230 | + <u xml:id="u-23.0" who="#SGodlewski">Otóż proszę Wysokiej Izby Senatorskiej, na tem polega strona prawna tego zagadnienia i sposób ujęcia. P. sprawozdawca Komisji powiedział, że ta różnica polega na „niuansach interpelacji prawnej To nie są niuanse interpelacji prawnej. My wyraźnie to nazywamy, to jest wyraźne pogwałcenie prawa i żadna struktura sztuczna, żadne komentarze i interpretacje, lepiej lub gorzej ulepione, nie usuną i nie zakryją tej nagiej żywej na oczach naszych prawdy, jaką jest prawda o Brześciu.</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-23.1" who="#SGodlewski">Proszę Wysokiego Senatu, tylko takie państwo jest silne, które opiera się na praworządności. Jeżeli prawa, nie są szanowane w państwie, to wynika chaos, społeczeństwo się gubi, nie wie, czy bezprawie jest prawem, czy też prawo jest bezprawiem. Z tego rodzi się nierząd. A przecież pomni jesteśmy wszyscy proroczych słów Skargi, wypowiedzianych w 8 kazaniu sejmowem: Mówicie: nic, nic, nierządem Polska stoi, ale gdy się nie spodziejecie, upadnie i wszystkich was potłucze”.</u> | |
| 230 | 232 | <u xml:id="u-23.2" who="#komentarz">(Głos: Za rzadko o tem Panowie pamiętacie.)</u> |
| 231 | - <u xml:id="u-23.3" who="#SGodlewski">Niestety, Polska upadła. Dalibóg, niczegośmy się nie nauczyli (Głos:* To się przyznajecie, że wyście się nie nauczyli: to macie rację.), a wszystko zapomnieli!</u> | |
| 232 | - <u xml:id="u-23.4" who="#SGodlewski">Teraz przejdę do p. 4 wniosku Klubu Narodowego, do martyrologii brzeskiej. Czy mam, Wysoka Izbo Senatorska, roztaczać przed twemi oczami te okropne obrazy, te straszne przeżycia w Brześciu? Przecież one są wszystkim doskonale znane, przecież o tem mówią wszyscy, więc ja mówić nie będę, bo czyż mam mówić o tej gehennie, o tych prześladowaniach, o tych poniżeniach, o tych sprzątaniach miejsc ustępowych, o tem czyszczeniu spluwaczek, o tych — „zimnicach” i — „ciemnicach”, o tem strasznem nie do pomyślenia biciu, nawet pięściami po twarzy? Wspomnę tylko dla ilustracji epizod z przejść b. posła Aleksandra Dębskiego. W nocy z 10 na 11 października r. zeszłego sprowadzony został do podziemi. Gdy pozostał sam, jakimś narzędziem został uderzony, przewrócony na tapczan, owinięty mokrem płótnem i bity razy 30. Za każdym razem, licząc uderzenia mówiono: za marszałka, za Gdynię, za Obóz wielkiej Polski, Dębski stracił przytomność. Ślady te (jedna miejsce nie było zakryte płótnem więc ślady pozostały) widział lekarz miejscowy i p. Prager. Czy mam także wspomnieć o tej najstraszniejszej mocy 11 listopada, gdzie inscenizowano stracenie, gdzie po korytarzach strzelano, udawano jęki rannych i gdy wszystkim się zdawało, że już ostatnia chwila i kres ich życia nadszedł? Tak, Wysoka Izbo Senatorska, deptano człowieczeństwo w Brześciu. A ja się pytam skąd te metody brzeskie są rodem? Gdzie źródło ich tkwi? Czy w duszy i w charakterze narodu polskiego, narodu który tyle prześladowań przecierpiał, narodu, którego krew obficie zbryzgała podziemia Szliselburga, Petropawłowska, Ołomuńca, którego kości ojców bieleją w tajgach syberyjskich? Czy jest do pomyślenia, żeby do duszy polskiej takie metody mogły przywrzeć? Słysząc zeznania tych nieszczęśliwych, doprawdy traci się świadomość miejsca i czasu, zdaje się, jakoby człowiek żył przed stu kilkunastu laty, kiedy w podziemniach Zamojskich znęcano się nad Łukasińskim. Nie, metody te są obce duszy polskiej, metody te zostały przejęte z raju wschodniego.</u> | |
| 233 | - <u xml:id="u-23.5" who="#SGodlewski">Wreszcie, na zakończenie były rzucone argumenty, że Brześć jest tylko odskocznią polityczną dla opozycji do ataku na Rząd. Co za dziwne pomieszanie pojęć! Sprawa brzeska nie jest sprawą polityczną, ale nawet, przypuśćmy, gdyby nią była, to w interesie Polski, w interesie narodu polskiego jest jak najszybsze, jak najdokładniejsze, jak najwszechstronniejsze wyświetlenie całokształtu sprawy, wszczęcie dochodzenia, i ukaranie winnych. Bo któż zniesławia Polskę, czy ten, co zbrodnię potępia, czy ten, co ją popełnia? Odpowiedzialność za dokonaną zbrodnię spada na społeczeństwo dopiero wtedy, jeżeli sumienie jego nie reaguje. Jak mylnie postępują ci, którzy chcą osłonić sprawę brzeską względami państwowemi, Jak wielką szkodę wyrządzają państwowości polskiej, gdy takie ciężkie oskarżenie zawisło na organach państwowych! A poza tem zatrwożyło się sumienie narodu, tego narodu, który w swoich snach wymarzył państwowość polską i chciałby ją widzieć wielką i potężną, narodu, którego ojcowie cierpieli i umierali dla tej państwowości. A jeżeli mówimy już o stronie politycznej, to zapewne jest jeden punkt w tej sprawie charakteru politycznego, to jest porwanie oskarżonych. Ale ponad ten moment polityczny wyłania się najważniejsza sprawa na pierwsze miejsce, jest to sprawa traktowania więźniów w Brześciu, To jest strona moralna najważniejsza w tej sprawie. W Gazecie Sądowej noworocznej powiedziano: — „Brześć jest zanikiem nie tylko poczucia prawa, ale zanikiem wszelkiej moralności i etyki”, A co piszą nasi uczeni, nasi profesorowie Wszechnicy Jagielońskiej do pana posła Krzyżanowskiego: — „Brześć hańbi imię polskie w Europie, Brześć wprowadza rozkład i zgniliznę w życie polskie”. O zadośćuczynienie wielkim głosem woła skalany majestat Najjaśniejszej Rzeczypospolitej. Skończyłem.</u> | |
| 234 | - <u xml:id="u-23.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 233 | + <u xml:id="u-23.3" who="#SGodlewski">Niestety, Polska upadła. Dalibóg, niczegośmy się nie nauczyli...</u> | |
| 234 | + <u xml:id="u-23.4" who="#komentarz">(Głos: To się przyznajecie, że wyście się nie nauczyli: to macie rację.)</u> | |
| 235 | + <u xml:id="u-23.5" who="#SGodlewski">...a wszystko zapomnieli!</u> | |
| 236 | + <u xml:id="u-23.6" who="#SGodlewski">Teraz przejdę do p. 4 wniosku Klubu Narodowego, do martyrologii brzeskiej. Czy mam, Wysoka Izbo Senatorska, roztaczać przed twemi oczami te okropne obrazy, te straszne przeżycia w Brześciu? Przecież one są wszystkim doskonale znane, przecież o tem mówią wszyscy, więc ja mówić nie będę, bo czyż mam mówić o tej gehennie, o tych prześladowaniach, o tych poniżeniach, o tych sprzątaniach miejsc ustępowych, o tem czyszczeniu spluwaczek, o tych „zimnicach” i „ciemnicach”, o tem strasznem nie do pomyślenia biciu, nawet pięściami po twarzy? Wspomnę tylko dla ilustracji epizod z przejść b. posła Aleksandra Dębskiego. W nocy z 10 na 11 października r. zeszłego sprowadzony został do podziemi. Gdy pozostał sam, jakimś narzędziem został uderzony, przewrócony na tapczan, owinięty mokrem płótnem i bity razy 30. Za każdym razem, licząc uderzenia mówiono: za marszałka, za Gdynię, za Obóz wielkiej Polski, Dębski stracił przytomność. Ślady te (jedna miejsce nie było zakryte płótnem więc ślady pozostały) widział lekarz miejscowy i p. Prager. Czy mam także wspomnieć o tej najstraszniejszej mocy 11 listopada, gdzie inscenizowano stracenie, gdzie po korytarzach strzelano, udawano jęki rannych i gdy wszystkim się zdawało, że już ostatnia chwila i kres ich życia nadszedł? Tak, Wysoka Izbo Senatorska, deptano człowieczeństwo w Brześciu. A ja się pytam skąd te metody brzeskie są rodem? Gdzie źródło ich tkwi? Czy w duszy i w charakterze narodu polskiego, narodu który tyle prześladowań przecierpiał, narodu, którego krew obficie zbryzgała podziemia Szliselburga, Petropawłowska, Ołomuńca, którego kości ojców bieleją w tajgach syberyjskich? Czy jest do pomyślenia, żeby do duszy polskiej takie metody mogły przywrzeć? Słysząc zeznania tych nieszczęśliwych, doprawdy traci się świadomość miejsca i czasu, zdaje się, jakoby człowiek żył przed stu kilkunastu laty, kiedy w podziemiach Zamojskich znęcano się nad Łukasińskim. Nie, metody te są obce duszy polskiej, metody te zostały przejęte z raju wschodniego.</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-23.7" who="#SGodlewski">Wreszcie, na zakończenie były rzucone argumenty, że Brześć jest tylko odskocznią polityczną dla opozycji do ataku na Rząd. Co za dziwne pomieszanie pojęć! Sprawa brzeska nie jest sprawą polityczną, ale nawet, przypuśćmy, gdyby nią była, to w interesie Polski, w interesie narodu polskiego jest jak najszybsze, jak najdokładniejsze, jak najwszechstronniejsze wyświetlenie całokształtu sprawy, wszczęcie dochodzenia, i ukaranie winnych. Bo któż zniesławia Polskę, czy ten, co zbrodnię potępia, czy ten, co ją popełnia? Odpowiedzialność za dokonaną zbrodnię spada na społeczeństwo dopiero wtedy, jeżeli sumienie jego nie reaguje. Jak mylnie postępują ci, którzy chcą osłonić sprawę brzeską względami państwowemi, Jak wielką szkodę wyrządzają państwowości polskiej, gdy takie ciężkie oskarżenie zawisło na organach państwowych! A poza tem zatrwożyło się sumienie narodu, tego narodu, który w swoich snach wymarzył państwowość polską i chciałby ją widzieć wielką i potężną, narodu, którego ojcowie cierpieli i umierali dla tej państwowości. A jeżeli mówimy już o stronie politycznej, to zapewne jest jeden punkt w tej sprawie charakteru politycznego, to jest porwanie oskarżonych. Ale ponad ten moment polityczny wyłania się najważniejsza sprawa na pierwsze miejsce, jest to sprawa traktowania więźniów w Brześciu, To jest strona moralna najważniejsza w tej sprawie. W Gazecie Sądowej noworocznej powiedziano: „Brześć jest zanikiem nie tylko poczucia prawa, ale zanikiem wszelkiej moralności i etyki”, A co piszą nasi uczeni, nasi profesorowie Wszechnicy Jagielońskiej do pana posła Krzyżanowskiego: „Brześć hańbi imię polskie w Europie, Brześć wprowadza rozkład i zgniliznę w życie polskie”. O zadośćuczynienie wielkim głosem woła skalany majestat Najjaśniejszej Rzeczypospolitej. Skończyłem.</u> | |
| 238 | + <u xml:id="u-23.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 235 | 239 | </div> |
| 236 | 240 | <div xml:id="div-24"> |
| 237 | - <u xml:id="u-24.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Kopciński.</u> | |
| 241 | + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Kopciński.</u> | |
| 238 | 242 | </div> |
| 239 | 243 | <div xml:id="div-25"> |
| 240 | - <u xml:id="u-25.0" who="#SKopcinski">Wysoka Izbo! Z przykrem uczuciem każdy z nas, wchodzących na trybunę, wchodzić musi, wiedząc, że zgóry losy wniosku są przesądzone, że zgóry ta opinia referenta jest obwarowana, jakby kamieniem, że właściwie nikogo co do ostatecznego rezultatu tego wniosku nie przekona. A jednak obywatelskie sumienie zmusza nas do zjawienia się na tej trybunie i zabrania głosu w tej sprawie, która całą Polskę obchodzi.</u> | |
| 241 | - <u xml:id="u-25.1" who="#SKopcinski">Proszę Panów, nie będę mówił o rzeczach prawnych, powiem tylko jedno, że jeżeli tu zaprzecza się nam zabierania głosu w kwestii, którą sądy przesądziły, w której wydane zostało orzeczenie sądowe, to wiemy doskonale, zupełnie nie kwestionując niezależności sądów, że bywały wyroki, które były rewidowane wskutek szerokiej opinii publicznej i że w tej sprawie my, jako ciała prawodawcze, jako ci, którzy od narodu przyszli tutaj, aby strzec prawa i strzec honoru tego narodu, mamy prawo wypowiedzieć swoje zdanie w tych rzeczach, nie tykając zupełnie zasad Konstytucji.</u> | |
| 242 | - <u xml:id="u-25.2" who="#SKopcinski">Proszę Panów, nie będę dziś również przedstawiał martyrologii więźniów brzeskich, nie będę przedstawiał dlatego, że jako człowiek, który ceni, który z całym szacunkiem odnosi się do cierpienia ludzkiego, a zwłaszcza do tego cierpienia, które musieli przejść ci ludzie, którzy byli w Brześciu, wobec tego, że spotkało ich to w Polsce, że spotkało to w Polsce tych, którzy — tego Panowie nie zaprzeczą — do tej Polski szli, dając jej swoje najlepsze wysiłki, swoje myśli, wszystko to, co mieli; ceniąc i z szacunkiem odnosząc się do tego cierpienia ludzkiego, nie mogę o niem mówić wobec tych, którzy słuchają, przechodząc nad tem cierpieniem zupełnie do porządku dziennego. Sądzę, że lepiej zrobię, jeżeli uniknę tej dysproporcji uczuć ludzkich.</u> | |
| 243 | - <u xml:id="u-25.3" who="#SKopcinski">Proszę Panów, p. referent przedstawił nam, że ze względów formalnych nie może przychylić się do wniosku KI. Narodowego. Między innemi p. referent powiada nam, że wniosek przesądza zgóry winę i że wniosek przedewszystkiem nie żąda śledztwa. Gdyby Panowie byli szczerzy, gdyby nie chcieli wyzyskiwać, rozumiem KI. Narodowy, dlaczego to zrobił, ale gdyby Panowie chcieli istotnie szczerze do tej sprawy przystąpić, toby Panowie postawili poprawkę, żeby powiedzmy, ten błąd Klubu Narodowego poprawić, ale Panowie korzystają z tego rzekomego błędu i powiadają: wniosek odrzucić. To jest dla Panów najłatwiejsze wyjście.</u> | |
| 244 | - <u xml:id="u-25.4" who="#SKopcinski">Proszę Panów, ta metoda nieszczerości, ta metoda nie tylko nieszczerości, ale metoda, może zgóry uplanowana, idzie razem z historią wniosków i wszelkich głosów o Brześciu. Proszę Panów, przecież nikt nie zaprzeczy, że dość liczne w Polsce są głosy, domagające się wyświetlenia tej sprawy i że tych głosów, pochodzących z rozmaitych warstw, z rozmaitych sfer społeczeństwa, jest znacznie mniej, niż ta sprawa ludzi obchodzi i głęboko porusza, wskutek tego, że byt ich i byt ich rodzin byłby w wysokim stopniu wskutek protestu zagrożony. Ci nie protestują mimo tych cierpień, które w swych duszach z powodu tego milczenia przenoszą. Wobec tej ooinii kraju Panowie się nie obronicie.</u> | |
| 245 | - <u xml:id="u-25.5" who="#SKopcinski">P. Minister Spraw Wewnętrznych Składkowski przy omawianiu budżetu powiedział: To będzie na Komisji Prawniczej. P. Minister Sprawiedliwości przy budżecie Ministerstwa Sprawiedliwości powiedział: To będzie na Komisji Prawniczej, Dalej panowie referenci przechodzą w bardzo delikatny sposób nad temi rzeczami. Dalej dowiadujemy się od pełniącego obowiązki Ministra Spraw Wojskowych, gen. Konarzewskiego, że ci, którzy pełnili służbę w Brześciu, pełnili tę służbę z rozkazu. Ja się pytam, czy ten rozkaz był i na te wyczyny, które tam oni robili, że tam wszystko było w porządku, bo nie było na nich skarg. Dalej widzimy, że w jakiś inny sposób ta sprawa mogła być wyświetlona. Przytoczę przykład z — „Gazety Robotniczej”, kiedy sąd zgadza się, aby powołano świadków dla przeprowadzenia dowodu prawdy, potem na swojem gospodarczem posiedzeniu tę decyzję się uchyla, zostaje winowajca uniewinniony nawet, dlatego tylko, aby ten dowód prawdy nie został przeprowadzony, bo nie widzę innych motywów. Proszę szanownych Panów, dalej mówi się, że ci, którzy tam byli, nie skarżą się, a kiedy ci ludzie piszą historię Brześcia, to wszystkie rzeczy się konfiskuje.</u> | |
| 246 | - <u xml:id="u-25.6" who="#SKopcinski">Widzimy więc z jednej strony, że cała metoda idzie ku temu, ażeby prawda w całej swej nagiej postaci nie mogła wyjść na światło dzienne. Tu mówiono, że przecież już dostatecznie jest głosów, dostatecznie materiału, dostatecznie powodów, aby p. prokurator zabrał głos, zarządził śledztwo z urzędu. Tego niema. A czasu było, zdaje się, dostatecznie.</u> | |
| 247 | - <u xml:id="u-25.7" who="#SKopcinski">Proszę Panów, z drugiej strony chcę tu zwrócić uwagę na nasze obrady w Komisji Prawniczej. Chcę zwrócić uwagę jeszcze i dlatego, że chciałbym, ażeby ten głos p. referenta w Komisji Prawniczej przeszedł do historii, bo wart jest tego.</u> | |
| 248 | - <u xml:id="u-25.8" who="#SKopcinski">Proszę szanownych Panów, pan referent powiedział, że on jako referent nie może wierzyć, albo nie wierzy w to, co się mieści w tych głosach protestujących, albo co jest powiedziane w interpelacji sejmowej, albo w to, co my mówimy, i jest w zupełnym porządku. A kiedy p. referent zaczął nam snuć swoją hipotezę, wyrażając już od siebie, że nie wierzy w prawdziwość tych faktów, i zaczął konstruować powstanie, jak on powiedział, legendy brzeskiej, to to już jest coś troszeczkę nie w porządku.</u> | |
| 249 | - <u xml:id="u-25.9" who="#SKopcinski">Przytoczę głos p. referenta. Powiada on: Ludzie, którzy w Polsce mieli znaczenie trybunów ludowych, upadli do poziomu więźniów, ludzi małych. Nic dziwnego, że to im nie dogadzało. Powiada dalej, że ci ludzie nie stanęli na wysokości bohaterstwa i wyszedłszy z więzienia brzeskiego, zaczęli tworzyć legendę brzeską.</u> | |
| 250 | - <u xml:id="u-25.10" who="#SKopcinski">Proszę szanownych Panów, czy to jest stosunek ludzki do więźnia, czy to jest stosunek ludzki, w którym mówi się, że tak cierpieli tam węźniowie brzescy, wtedy, kiedy się tych faktów nie sprawdziło? Zapewniam p. referenta w otwartości swojej, że ci ludzie myśleli na zasadzie swojego wewnętrznego przekonania, że to wewnętrzne przekonanie wystarczy im, czy na nich patrzymy, jako na tych trybunów, chodzących swobodnie po Polsce, czy oni są tymi gnębionymi więźniami brzeskimi, wartość jest w nich samych i oni o tem wiedzą i cni tak tylko swą osobę oceniają. Ale jeżeli p. referent chcę oceniać ich wartość z punktu widzenia stosunku niektórych ludzi do nich, to wartoby, żeby Panowie się po Polsce rozejrzeli, nie wtedy, Panie Referencie, kiedy były v/iadome już fakty z Brześcia, ale wtedy, kiedy oni tam siedzieli, niech Pan pojedzie w tarnopolskie, niech Pan spyta się żony p. Ciołkosza, niech Pan spyta się ludzi, którzy tam mieszkają, jak się ta ludność odnosiła do człowieka upadłego według Pana do poziomu więźnia. Czy Pan wie, że tam w jednej z kwiaciarń były codziennie przygotowane kwiaty na jego przyjazd i musiały być policyjnie usunięte? Czy Pan wie, z jaką serdecznością odnosiła się ludność do jego żony, a czy Pan trochę nie myśli o tem, czy to wszystko nie spowodowało nawet i istotnego rezultatu Wyborów w tym okręgu?</u> | |
| 251 | - <u xml:id="u-25.11" who="#SKopcinski">Proszę szanownych Panów, już nie będę mówił, w jaki sposób ci więźniowie byli przyjmowani, bo tu Panowie powiedzą, że to było na zasadzie wytworzonej legendy. Ale wtedy tej legendy jeszcze nie było.</u> | |
| 252 | - <u xml:id="u-25.12" who="#SKopcinski">Wreszcie p. referent powiada, że przykro mu było, że ludność nie zareagowała na zaaresztowanie. Panie Referencie, nie mogę zrozumieć tej logiki, Czy Pan chciał rewolucji w tym momencie? Czy to byłby ich ratunek?</u> | |
| 244 | + <u xml:id="u-25.0" who="#SKopciński">Wysoka Izbo! Z przykrem uczuciem każdy z nas, wchodzących na trybunę, wchodzić musi, wiedząc, że zgóry losy wniosku są przesądzone, że zgóry ta opinia referenta jest obwarowana, jakby kamieniem, że właściwie nikogo co do ostatecznego rezultatu tego wniosku nie przekona. A jednak obywatelskie sumienie zmusza nas do zjawienia się na tej trybunie i zabrania głosu w tej sprawie, która całą Polskę obchodzi.</u> | |
| 245 | + <u xml:id="u-25.1" who="#SKopciński">Proszę Panów, nie będę mówił o rzeczach prawnych, powiem tylko jedno, że jeżeli tu zaprzecza się nam zabierania głosu w kwestii, którą sądy przesądziły, w której wydane zostało orzeczenie sądowe, to wiemy doskonale, zupełnie nie kwestionując niezależności sądów, że bywały wyroki, które były rewidowane wskutek szerokiej opinii publicznej i że w tej sprawie my, jako ciała prawodawcze, jako ci, którzy od narodu przyszli tutaj, aby strzec prawa i strzec honoru tego narodu, mamy prawo wypowiedzieć swoje zdanie w tych rzeczach, nie tykając zupełnie zasad Konstytucji.</u> | |
| 246 | + <u xml:id="u-25.2" who="#SKopciński">Proszę Panów, nie będę dziś również przedstawiał martyrologii więźniów brzeskich, nie będę przedstawiał dlatego, że jako człowiek, który ceni, który z całym szacunkiem odnosi się do cierpienia ludzkiego, a zwłaszcza do tego cierpienia, które musieli przejść ci ludzie, którzy byli w Brześciu, wobec tego, że spotkało ich to w Polsce, że spotkało to w Polsce tych, którzy — tego Panowie nie zaprzeczą — do tej Polski szli, dając jej swoje najlepsze wysiłki, swoje myśli, wszystko to, co mieli; ceniąc i z szacunkiem odnosząc się do tego cierpienia ludzkiego, nie mogę o niem mówić wobec tych, którzy słuchają, przechodząc nad tem cierpieniem zupełnie do porządku dziennego. Sądzę, że lepiej zrobię, jeżeli uniknę tej dysproporcji uczuć ludzkich.</u> | |
| 247 | + <u xml:id="u-25.3" who="#SKopciński">Proszę Panów, p. referent przedstawił nam, że ze względów formalnych nie może przychylić się do wniosku KI. Narodowego. Między innemi p. referent powiada nam, że wniosek przesądza zgóry winę i że wniosek przedewszystkiem nie żąda śledztwa. Gdyby Panowie byli szczerzy, gdyby nie chcieli wyzyskiwać, rozumiem KI. Narodowy, dlaczego to zrobił, ale gdyby Panowie chcieli istotnie szczerze do tej sprawy przystąpić, toby Panowie postawili poprawkę, żeby powiedzmy, ten błąd Klubu Narodowego poprawić, ale Panowie korzystają z tego rzekomego błędu i powiadają: wniosek odrzucić. To jest dla Panów najłatwiejsze wyjście.</u> | |
| 248 | + <u xml:id="u-25.4" who="#SKopciński">Proszę Panów, ta metoda nieszczerości, ta metoda nie tylko nieszczerości, ale metoda, może zgóry uplanowana, idzie razem z historią wniosków i wszelkich głosów o Brześciu. Proszę Panów, przecież nikt nie zaprzeczy, że dość liczne w Polsce są głosy, domagające się wyświetlenia tej sprawy i że tych głosów, pochodzących z rozmaitych warstw, z rozmaitych sfer społeczeństwa, jest znacznie mniej, niż ta sprawa ludzi obchodzi i głęboko porusza, wskutek tego, że byt ich i byt ich rodzin byłby w wysokim stopniu wskutek protestu zagrożony. Ci nie protestują mimo tych cierpień, które w swych duszach z powodu tego milczenia przenoszą. Wobec tej opinii kraju Panowie się nie obronicie.</u> | |
| 249 | + <u xml:id="u-25.5" who="#SKopciński">P. Minister Spraw Wewnętrznych Składkowski przy omawianiu budżetu powiedział: To będzie na Komisji Prawniczej. P. Minister Sprawiedliwości przy budżecie Ministerstwa Sprawiedliwości powiedział: To będzie na Komisji Prawniczej, Dalej panowie referenci przechodzą w bardzo delikatny sposób nad temi rzeczami. Dalej dowiadujemy się od pełniącego obowiązki Ministra Spraw Wojskowych, gen. Konarzewskiego, że ci, którzy pełnili służbę w Brześciu, pełnili tę służbę z rozkazu. Ja się pytam, czy ten rozkaz był i na te wyczyny, które tam oni robili, że tam wszystko było w porządku, bo nie było na nich skarg. Dalej widzimy, że w jakiś inny sposób ta sprawa mogła być wyświetlona. Przytoczę przykład z „Gazety Robotniczej”, kiedy sąd zgadza się, aby powołano świadków dla przeprowadzenia dowodu prawdy, potem na swojem gospodarczem posiedzeniu tę decyzję się uchyla, zostaje winowajca uniewinniony nawet, dlatego tylko, aby ten dowód prawdy nie został przeprowadzony, bo nie widzę innych motywów. Proszę szanownych Panów, dalej mówi się, że ci, którzy tam byli, nie skarżą się, a kiedy ci ludzie piszą historię Brześcia, to wszystkie rzeczy się konfiskuje.</u> | |
| 250 | + <u xml:id="u-25.6" who="#SKopciński">Widzimy więc z jednej strony, że cała metoda idzie ku temu, ażeby prawda w całej swej nagiej postaci nie mogła wyjść na światło dzienne. Tu mówiono, że przecież już dostatecznie jest głosów, dostatecznie materiału, dostatecznie powodów, aby p. prokurator zabrał głos, zarządził śledztwo z urzędu. Tego niema. A czasu było, zdaje się, dostatecznie.</u> | |
| 251 | + <u xml:id="u-25.7" who="#SKopciński">Proszę Panów, z drugiej strony chcę tu zwrócić uwagę na nasze obrady w Komisji Prawniczej. Chcę zwrócić uwagę jeszcze i dlatego, że chciałbym, ażeby ten głos p. referenta w Komisji Prawniczej przeszedł do historii, bo wart jest tego.</u> | |
| 252 | + <u xml:id="u-25.8" who="#SKopciński">Proszę szanownych Panów, pan referent powiedział, że on jako referent nie może wierzyć, albo nie wierzy w to, co się mieści w tych głosach protestujących, albo co jest powiedziane w interpelacji sejmowej, albo w to, co my mówimy, i jest w zupełnym porządku. A kiedy p. referent zaczął nam snuć swoją hipotezę, wyrażając już od siebie, że nie wierzy w prawdziwość tych faktów, i zaczął konstruować powstanie, jak on powiedział, legendy brzeskiej, to to już jest coś troszeczkę nie w porządku.</u> | |
| 253 | + <u xml:id="u-25.9" who="#SKopciński">Przytoczę głos p. referenta. Powiada on: Ludzie, którzy w Polsce mieli znaczenie trybunów ludowych, upadli do poziomu więźniów, ludzi małych. Nic dziwnego, że to im nie dogadzało. Powiada dalej, że ci ludzie nie stanęli na wysokości bohaterstwa i wyszedłszy z więzienia brzeskiego, zaczęli tworzyć legendę brzeską.</u> | |
| 254 | + <u xml:id="u-25.10" who="#SKopciński">Proszę szanownych Panów, czy to jest stosunek ludzki do więźnia, czy to jest stosunek ludzki, w którym mówi się, że tak cierpieli tam więźniowie brzescy, wtedy, kiedy się tych faktów nie sprawdziło? Zapewniam p. referenta w otwartości swojej, że ci ludzie myśleli na zasadzie swojego wewnętrznego przekonania, że to wewnętrzne przekonanie wystarczy im, czy na nich patrzymy, jako na tych trybunów, chodzących swobodnie po Polsce, czy oni są tymi gnębionymi więźniami brzeskimi, wartość jest w nich samych i oni o tem wiedzą i cni tak tylko swą osobę oceniają. Ale jeżeli p. referent chcę oceniać ich wartość z punktu widzenia stosunku niektórych ludzi do nich, to wartoby, żeby Panowie się po Polsce rozejrzeli, nie wtedy, Panie Referencie, kiedy były wiadome już fakty z Brześcia, ale wtedy, kiedy oni tam siedzieli, niech Pan pojedzie w tarnopolskie, niech Pan spyta się żony p. Ciołkosza, niech Pan spyta się ludzi, którzy tam mieszkają, jak się ta ludność odnosiła do człowieka upadłego według Pana do poziomu więźnia. Czy Pan wie, że tam w jednej z kwiaciarń były codziennie przygotowane kwiaty na jego przyjazd i musiały być policyjnie usunięte? Czy Pan wie, z jaką serdecznością odnosiła się ludność do jego żony, a czy Pan trochę nie myśli o tem, czy to wszystko nie spowodowało nawet i istotnego rezultatu Wyborów w tym okręgu?</u> | |
| 255 | + <u xml:id="u-25.11" who="#SKopciński">Proszę szanownych Panów, już nie będę mówił, w jaki sposób ci więźniowie byli przyjmowani, bo tu Panowie powiedzą, że to było na zasadzie wytworzonej legendy. Ale wtedy tej legendy jeszcze nie było.</u> | |
| 256 | + <u xml:id="u-25.12" who="#SKopciński">Wreszcie p. referent powiada, że przykro mu było, że ludność nie zareagowała na zaaresztowanie. Panie Referencie, nie mogę zrozumieć tej logiki, Czy Pan chciał rewolucji w tym momencie? Czy to byłby ich ratunek?</u> | |
| 253 | 257 | <u xml:id="u-25.13" who="#komentarz">(Głos na ławach B. B.: Panowie chcieliście wywołać strajk i nie udało się Wam.)</u> |
| 254 | - <u xml:id="u-25.14" who="#SKopcinski">Otóż z całym szacunkiem odnoszę się do tych ludzi i muszę zrozumieć motywy, dlaczego nie reagowali. Czy p. referent chciał spowodować, aby w danym wypadku ta ludność nie miała tej cierpliwości, ażeby zareagowała honorowo względem tego czy innego wypadku? Chcę to zostawić samej ludności.</u> | |
| 258 | + <u xml:id="u-25.14" who="#SKopciński">Otóż z całym szacunkiem odnoszę się do tych ludzi i muszę zrozumieć motywy, dlaczego nie reagowali. Czy p. referent chciał spowodować, aby w danym wypadku ta ludność nie miała tej cierpliwości, ażeby zareagowała honorowo względem tego czy innego wypadku? Chcę to zostawić samej ludności.</u> | |
| 255 | 259 | <u xml:id="u-25.15" who="#komentarz">(S. Perzyński: P. referent powiedział czego on chcę, wyraźnie to powiedział.)</u> |
| 256 | - <u xml:id="u-25.16" who="#SKopcinski">Ja nie słyszałem. Czego chcę, nie powiedział p. referent, mówił tylko, że oni w swojem poczuciu w tem niezareagowaniu tłumu byli jakgdyby poniżeni. Sądzę, że może trochę nie wypada o tych rzeczach mówić. W pierwszej chwili, gdy p. referent swoim głosem zaczął snuć te rzeczy, ja powiedziałem: poezja. S. Sejda słusznie zwrócił mi uwagę, że to nie jest poezja. Tak jest. Jeżeli poezję uważamy za najwyższy wykwit ducha ludzkiego, to to było raczej coś na zupełnie przeciwnym biegunie stojące, to rozważanie na temat legendy o Brześciu.</u> | |
| 257 | - <u xml:id="u-25.17" who="#SKopcinski">Proszę Panów, widzimy tu z jednej strony unikanie, ażeby prawda została wyświetlona, a z drugiej strony próby wytłumaczenia, interpretowania, że to nieprawda. W tem wszystkiem widzimy jeszcze trzecią rzecz — okazanie temu tłumowi tej opinii, która nie zawsze jest zupełnie krytyczna tej świetności ludzi, którzy działają w Brześciu. Widzimy te zaszczyty, te odznaczenia, coprawda nie liczne, któremi się jednak chcę zadokumentować, że wszystko jest w porządku.</u> | |
| 258 | - <u xml:id="u-25.18" who="#SKopcinski">Proszę Panów, mówi się jeszcze jedno, ażeby właśnie tej sprawie nadać inny bieg, ażeby ją zdjąć z terenu moralnego i honorowego i przenieść na teren polityczny, że to walka polityczna. Jednym z tych, którzy z klubu B. B. szczerze się wypowiedział na komisji, był s. Roman. Powiedział nam: Brześć sprawa niezmiernie bolesna, ale Brześć w rozwoju wypadków musiał być, bo to leżało na linii uporządkowania przez nowy system rządzenia Państwa Polskiego. Nie wiem czy s. Roman szedł tak daleko, że ta bolesność musiała sięgać aż do tortur wielkich, nie wiem, ale w każdym razie, jeżeli tak, to czy to nie polityka? Proszę Panów, czy ten system polityczny i system rządzenia nie jest rzeczą polityczną i czy Brześć nie został wywołany przez pewną politykę? Trudno oddzielić, to się tak składa. My chcemy tę sprawę traktować na płaszczyźnie czysto moralnej i na płaszczyźnie tej, która wynika z sumienia ludzkiego, niezależnie, do jakiego stronnictwa się należy.</u> | |
| 260 | + <u xml:id="u-25.16" who="#SKopciński">Ja nie słyszałem. Czego chcę, nie powiedział p. referent, mówił tylko, że oni w swojem poczuciu w tem niezareagowaniu tłumu byli jakgdyby poniżeni. Sądzę, że może trochę nie wypada o tych rzeczach mówić. W pierwszej chwili, gdy p. referent swoim głosem zaczął snuć te rzeczy, ja powiedziałem: poezja. S. Sejda słusznie zwrócił mi uwagę, że to nie jest poezja. Tak jest. Jeżeli poezję uważamy za najwyższy wykwit ducha ludzkiego, to to było raczej coś na zupełnie przeciwnym biegunie stojące, to rozważanie na temat legendy o Brześciu.</u> | |
| 261 | + <u xml:id="u-25.17" who="#SKopciński">Proszę Panów, widzimy tu z jednej strony unikanie, ażeby prawda została wyświetlona, a z drugiej strony próby wytłumaczenia, interpretowania, że to nieprawda. W tem wszystkiem widzimy jeszcze trzecią rzecz — okazanie temu tłumowi tej opinii, która nie zawsze jest zupełnie krytyczna tej świetności ludzi, którzy działają w Brześciu. Widzimy te zaszczyty, te odznaczenia, coprawda nie liczne, któremi się jednak chcę zadokumentować, że wszystko jest w porządku.</u> | |
| 262 | + <u xml:id="u-25.18" who="#SKopciński">Proszę Panów, mówi się jeszcze jedno, ażeby właśnie tej sprawie nadać inny bieg, ażeby ją zdjąć z terenu moralnego i honorowego i przenieść na teren polityczny, że to walka polityczna. Jednym z tych, którzy z klubu B. B. szczerze się wypowiedział na komisji, był s. Roman. Powiedział nam: Brześć sprawa niezmiernie bolesna, ale Brześć w rozwoju wypadków musiał być, bo to leżało na linii uporządkowania przez nowy system rządzenia Państwa Polskiego. Nie wiem czy s. Roman szedł tak daleko, że ta bolesność musiała sięgać aż do tortur wielkich, nie wiem, ale w każdym razie, jeżeli tak, to czy to nie polityka? Proszę Panów, czy ten system polityczny i system rządzenia nie jest rzeczą polityczną i czy Brześć nie został wywołany przez pewną politykę? Trudno oddzielić, to się tak składa. My chcemy tę sprawę traktować na płaszczyźnie czysto moralnej i na płaszczyźnie tej, która wynika z sumienia ludzkiego, niezależnie, do jakiego stronnictwa się należy.</u> | |
| 263 | + <u xml:id="u-25.19" who="#SKopciński">Wniosek Klubu Narodowego w sprawię brzeskiej.</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-25.20" who="#SKopciński">Tu mój przedmówca podchwycił i przyznał słuszność tego powiedzenia, że mówimy do siebie innemi językami i nie rozumiemy się, ale Panowie chcecie wyjaśnić te inne języki i chcecie poddać zupełnie inną treść. Mówiliście więc: jesteście starymi sejmowładcami, chcecie wrócić do dawnego, a my idziemy w przyszłość nową, chcemy rozgraniczenia władz i t. d. Ale Proszę Panów, bądźmy szczerzy. Jeżeli Panowie mówią o rozgraniczeniu władz, to przecież życie i fakta mówią o czem innem, że Panowie chcą, aby ta władza wykonawcza była wszystkiem, aby ta władza wykonawcza całkowicie zniszczyła to, co tutaj jest, a przynajmniej wzięła i rozkazywała. Mówcie szczerze, to wtedy nie porozumiemy się, ale przynajmniej będziemy się jakoś rozumieli, Ale proszę Panów, do tych rozumowych rzeczy, na gruncie których trudno nam było porozumieć się, przychodzą rzeczy dużej także wartości, rzeczy uczuciowe, rzeczy sumienia i rzeczy odczuwania ludzkiego i Brześć, między innemi, jako symbol tych rzeczy, jako symbol tego, co się chce robić, oczywiście jest tem, jest tą przepaścią, poprzez którą nam bardzo trudno się porozumieć. Przecież on jest symbolem czego? Symbolem tego, że aby to, co jest pewną koncepcją Panów, wpoić ludziom, musi być zrobiony taki czy inny nacisk, w formie tego czy innego gwałtu, i ten w tym kierunku, powiedzmy, wybujały fanatyzm każę Panom sięgać do tych skarbców, w jakie obfituje średniowiecze, a które powtarzają się obecnie w krajach, oczywiście niezachodnich.</u> | |
| 265 | + <u xml:id="u-25.21" who="#SKopciński">Proszę szanownych Panów, my, oczywiście, głosujemy za wnioskiem Klubu Narodowego. Panowie obiecują, że usłyszymy odpowiedź na interpelację Klubu Socjalistycznego w Sejmie, zdaje się, że termin albo mija, albo już minął, wiemy też, jaki będzie los tej interpelacji. Tem nie mniej czujemy się w obowiązku na każdem miejscu bronić sumienia, czujemy się w obowiązku na każdem miejscu podkreślać te rzeczy, których świętości nie chcielibyśmy poniżać.</u> | |
| 266 | + <u xml:id="u-25.22" who="#SKopciński">Proszę Panów, nie należę do tych ludzi, którzyby Panom prorokowali, nie chciałbym przed Panami roztaczać perspektyw czy gniewu Bożego, czy gniewu ludu...</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-25.23" who="#komentarz">(Głos: Ale groziliście.)</u> | |
| 268 | + <u xml:id="u-25.24" who="#SKopciński">...to dla mnie zanadto wielkie autorytety, jeżeli chodzi o ten gniew ludu, ale jednak Panom muszę powiedzieć, że nas w naszem przekonaniu nie kupicie ani materialnemi środkami, ani nawet ceną wolności osobistej. Sądzę, że koło nas zbiera się ta uczciwa opinia narodu, zbierają się te masy, które jeszcze nie mogą się wypowiedzieć, które często są skrępowane. Obywatela polskiego, obywatela w szerokich jego masach za tę ocenę Panowie nie kupicie.</u> | |
| 269 | + <u xml:id="u-25.25" who="#komentarz">(Oklaski na lewicy.)</u> | |
| 259 | 270 | </div> |
| 260 | 271 | <div xml:id="div-26"> |
| 261 | - <u xml:id="u-26.0" who="#WniosekKlubuNarodowegowsprawiebrzeskiej">Tu mój przedmówca podchwycił i przyznał słuszność tego powiedzenia, że mówimy do siebie innemi językami i nie rozumiemy się, ale Panowie chcecie wyjaśnić te inne języki i chcecie poddać zupełnie inną treść. Mówiliście więc: jesteście starymi sejmowładcami, chcecie wrócić do dawnego, a my idziemy w przyszłość nową, chcemy rozgraniczenia władz i t. d. Ale Proszę Panów, bądźmy szczerzy. Jeżeli Panowie mówią o rozgraniczeniu władz, to przecież życie i fakta mówią o czem innem, że Panowie chcą, aby ta władza wykonawcza była wszystkiem, aby ta władza wykonawcza całkowicie zniszczyła to, co tutaj jest, a przynajmniej wzięła i rozkazywała. Mówcie szczerze, to wtedy nie porozumiemy się, ale przynajmniej będziemy się jakoś rozumieli, Ale proszę Panów, do tych rozumowych rzeczy, na gruncie których trudno nam było porozumieć się, przychodzą rzeczy dużej także wartości, rzeczy uczuciowe, rzeczy sumienia i rzeczy odczuwania ludzkiego i Brześć, między innemi, jako symbol tych rzeczy, jako symbol tego, co się chce robić, oczywiście jest tem, jest tą przepaścią, poprzez którą nam bardzo trudno się porozumieć. Przecież on jest symbolem czego? Symbolem tego, że aby to, co jest pewną koncepcją Panów, wpoić ludziom, musi być zrobiony taki czy inny nacisk, w formie tego czy innego gwałtu, i ten w tym kierunku, powiedzmy, wybujały fanatyzm każę Panom sięgać do tych skarbców, w jakie obfituje średniowiecze, a które powtarzają się obecnie w krajach, oczywiście niezachodnich.</u> | |
| 262 | - <u xml:id="u-26.1" who="#WniosekKlubuNarodowegowsprawiebrzeskiej">Proszę szanownych Panów, my, oczywiście, głosujemy za wnioskiem Klubu Narodowego. Panowie obiecują, że usłyszymy odpowiedź na interpelację Klubu Socjalistycznego w Sejmie, zdaje się, że termin albo mija, albo już minął, wiemy też, jaki będzie los tej interpelacji. Tem nie mniej czujemy się w obowiązku na każdem miejscu bronić sumienia, czujemy się w obowiązku na każdem miejscu podkreślać te rzeczy, których świętości nie chcielibyśmy poniżać.</u> | |
| 263 | - <u xml:id="u-26.2" who="#WniosekKlubuNarodowegowsprawiebrzeskiej">Proszę Panów, nie należę do tych ludzi, którzyby Panom prorokowali, nie chciałbym przed Panami roztaczać perspektyw czy gniewu Bożego, czy gniewu ludu,</u> | |
| 264 | - <u xml:id="u-26.3" who="#komentarz">(Głos: Ale groziliście.)</u> | |
| 265 | - <u xml:id="u-26.4" who="#WniosekKlubuNarodowegowsprawiebrzeskiej">to dla mnie zanadto wielkie autorytety, jeżeli chodzi o ten gniew ludu, ale jednak Panom muszę powiedzieć, że nas w naszem przekonaniu nie kupicie ani materialnemi środkami, ani nawet ceną wolności osobistej. Sądzę, że koło nas zbiera się ta uczciwa opinia narodu, zbierają się te masy, które jeszcze nie mogą się wypowiedzieć, które często są skrępowane. Obywatela polskiego, obywatela w szerokich jego masach za tę ocenę Panowie nie kupicie.</u> | |
| 266 | - <u xml:id="u-26.5" who="#komentarz">(Oklaski na lewicy.)</u> | |
| 272 | + <u xml:id="u-26.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Marchlewski.</u> | |
| 267 | 273 | </div> |
| 268 | 274 | <div xml:id="div-27"> |
| 269 | - <u xml:id="u-27.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Marchlewski.</u> | |
| 275 | + <u xml:id="u-27.0" who="#SMarchlewski">Wysoka Izbo! Juko optymista, muszę powiedzieć, że mam wrażenie, iż gdyby Inicjatorzy Brześcia zdawali sobie sprawę z tego, jaki odruch nastąpi wśród narodu, to tego Brześcia by nie było. Zaszła straszna pomyłka, zaszła pomyłka, która polega na tem, iż uważano, że to, co się mówi o narodzie polskim, o jego kulturze, to blaga bezczelna, to bluf. I pomylono się. Pomyłki zdarzać się mogą, ale pomyłki trzeba naprawić. I tę szansę poprawienia pomyłki pominięto.</u> | |
| 276 | + <u xml:id="u-27.1" who="#SMarchlewski">Jest jeszcze jedna szansa, ta szansa leży w Waszych rękach dla tego, że jesteśmy przecież częścią kulturalnego narodu, który w imię tej swojej kultury doznał dowodu sprawiedliwości i mógł odżyć i znowu działać na dobro swojej ojczyzny i całej ludzkości. Jesteście szanowni Panowie, pod nakazem, jesteście pod nakazem tak, jak myśmy pod nim byli, pod nakazem, któregobyśmy chętnie posłuchali dalej, byliśmy pod nakazem 6-wiekowej kultury. Tradycja tej kultury patrzyła na nas rozwartemi oczyma i wszyscy w nich odczytać mogli jedno wielkie zapytanie, które, Panie Ministrze, i Pana dotyczy. Tradycja 6-wiekowej wszechnicy Jagiellonów zwróciła się ku nam i pyta się: Czy spełniliście ślubowanie, które składaliście na czcigodne skrzyżowanie berła? Czyście bronili godności człowieka, praw ludzkich!? Ta kultura i ta tradycja dziś patrzy i na Was, bo tę kulturę mamy wspólną, kulturę, zaczerpniętą u podnóża Wawelu, która się rozpostarła po całej naszej Ojczyźnie, stała się tem, że mamy prawo zaliczać się do Europy zachodniej. Wzrok tej tradycji 600-letniej ma w sobie ufność i trwogę, trwogę, bo niema pewności, czy wszyscy wykażą dostateczny charakter, a ufność dlatego, że ta tradycja ma to przekonanie, że i w Waszych sercach bije polska nuta.</u> | |
| 277 | + <u xml:id="u-27.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 270 | 278 | </div> |
| 271 | 279 | <div xml:id="div-28"> |
| 272 | - <u xml:id="u-28.0" who="#SMarchlewski">Wysoka Izbo! Juko optymista, muszę powiedzieć, że mam wrażenie, iż gdyby Inicjatorzy Brześcia zdawali sobie sprawę z tego, jaki odruch nastąpi wśród narodu, to tego Brześcia by nie było. Zaszła straszna pomyłka, zaszła pomyłka, która polega na tem, iż uważano, że to, co się mówi o narodzie polskim, o jego kulturze, to blaga bezczelna, to bluf. I pomylono się. Pomyłki zdarzać się mogą, ale pomyłki trzeba naprawić. I tę szansę poprawienia pomyłki pominięto.</u> | |
| 273 | - <u xml:id="u-28.1" who="#SMarchlewski">Jest jeszcze jedna szansa, ta szansa leży w Waszych rękach dla tego, że jesteśmy przecież częścią kulturalnego narodu, który w imię tej swojej kultury doznał dowodu sprawiedliwości i mógł odżyć i znowu działać na dobro swojej ojczyzny i całej ludzkości. Jesteście szanowni Panowie, pod nakazem, jesteście pod nakazem tak, jak myśmy pod nim byli, pod nakazem, któregobyśmy chętnie posłuchali dalej, byliśmy pod nakazem 6-wiekowej kultury. Tradycja tej kultury patrzyła na nas rozwartemi oczyma i wszyscy w nich odczytać mogli jedno wielkie zapytanie, które, Panie Ministrze, i Pana dotyczy. Tradycja 6-wiekowej wszechnicy Jagiellonów zwróciła się ku nam i pyta się: Czy spełniliście ślubowanie, które składaliście na czcigodne skrzyżowanie berła? Czyście bronili godności człowieka, praw ludzkich!? Ta kultura i ta tradycja dziś patrzy i na Was, bo tę kulturę mamy wspólną, kulturę, zaczerpniętą u podnóża Wawelu, która się rozpostarła po całej naszej Ojczyźnie, stała się tem, że mamy prawo zaliczać się do Europy zachodniej. Wzrok tej tradycji 600-letniej ma w sobie ufność i trwogę, trwogę, bo niema pewności, czy wszyscy wykażą dostateczny charakter, a ufność dlatego, że ta tradycja ma to przekonanie, że i w Waszych sercach bije polska nuta.</u> | |
| 274 | - <u xml:id="u-28.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 280 | + <u xml:id="u-28.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Kobyliński.</u> | |
| 275 | 281 | </div> |
| 276 | 282 | <div xml:id="div-29"> |
| 277 | - <u xml:id="u-29.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Kobyliński.</u> | |
| 283 | + <u xml:id="u-29.0" who="#SKobyliński">Wysoki Senacie! Klub nasz głosować będzie za wnioskiem Klubu Narodowego. Na oświadczeniu tem mógłbym właściwie zakończyć i nie zabierać głosu w kwestii Brześcia, gdyż uważam, że dostatecznie jest znaną, dostatecznie ją omawiano i nie docenia jej chyba ten i ci, którzy przed nią umyślnie zamykają oczy i uszy. Nie docenia ten chyba, kto powiada, że reagować nie może, bo nie otrzymał skarg, reagować nie może, bo kwestii niema. Kwestię tę dzisiaj oświetlił s. Godlewski, s. Kopciński i s. Marchlewski, tak jasno i dobitnie, że możnaby na tem poprzestać, bo możnaby wrażenie ich przemówień osłabić, jeżeli się coś do tego dorzuci. Zwłaszcza płomienny apel końcowy s. Godlewskiego, przypuszczam, że trafił wszystkim Panom do serca i sumienia, wszystkim bez wyjątku.</u> | |
| 284 | + <u xml:id="u-29.1" who="#SKobyliński">W kwestii Brześcia na terenie Sejmu w komisji przemawiał już wyczerpująco p. St. Stroński, p. Tempka, który oświetlał specjalne przeżycia p. s. Korfantego w Brześciu. S. Sejda zabierał głos w komisji senackiej. Jak powiadam, możnaby na tem skończyć i jeżeli ja mimo to muszę głos zabrać w tej materii, to czynię to z dwóch powodów: milczeć mi nie wolno, jako senatorowi wybranemu z Górnego Śląska, tam, gdzie kwestia brzeska jest kwestią połączoną ściśle z osobą s. Korfantego, prowodyra ludu śląskiego. Czem był Korfanty dla Śląska i Polski, nie potrzebuję powtarzać. Przypomnieć jedynie mogę, że od roku 1903, jako parlamentarzysta, bronił Polski wszędzie, gdzie był tylko czynny, a od najwcześniejszej młodości za Polskę cierpiał. Skargi, które podniesiono przeciw niemu — nie chcę przesądzać przewodu sądowego, o ile do niego dojdzie — lecz skargi te, o ile ja je znam i o ile znane one są ogółowi, na niczem nie są oparte. W Krakowie na zebraniu Centrolewu p. Korfanty nie był. Argumenty, które wytacza się narazie przeciw niemu, o ile doszły do wiadomości publicznej, zapożyczone są z dawnych czasów, z postępowania, które przez niebardzo chyba „zaprzyjaźnionego” prokuratora pruskiego przeciw Korfantemu dawno zostało umorzone.</u> | |
| 285 | + <u xml:id="u-29.2" who="#SKobyliński">Jak powiadam, nie przesądzam, ale mam wrażenie, że do oskarżenia nie dojdzie, że oskarżenie przeciw Korfantemu na bardzo słabych stoi nogach. Utwierdza mnie w tem przekonaniu fakt, który teraz niedawno miał miejsce. Otóż telegraficzna agencja PAT podaje wiadomość z „Kreuzzeitung”, że p. Korfanty dąży wraz z klerem katolickim na Śląsku do utworzenia państwa górnośląskiego. Znaczy to, że dąży do zdrady stanu, do oderwania Śląska polskiego i przyłączenia go do Śląska niemieckiego i utworzenia jednego państwa górnośląskiego. Agencja Telegraficzna Polska wiadomość tę podaje bez komentarzy, chociaż śmiem twierdzić, że niema 6-letniego chłopca, który znając nazwisko Korfantego, mógłby mówić o tem, że pogłoska taka ma chociażby cień prawdy.</u> | |
| 286 | + <u xml:id="u-29.3" who="#SKobyliński">Otóż jeżeli temi metodami zaczyna się przeciw niemu operować, to przypomina mi przysłowie że, gdy sprawa jest bardzo słaba, wtedy walory siły nadaje się jej kalumniami, ale tu przypuszczam, że nic się nie pozostanie i że nihil herebit. Jeśli się aresztuje ludzi, którzy, jak Witos, kilkakrotnie byli premierami Polski, ludzi odznaczonych Polski najwyższemi orderami, jeśli się aresztuje Korfantego, którego rolę już poprzednio miałem zaszczyt ocenić, to nie jest to tylko jakiś mały detal, to, mojem zdaniem, jest wydarzenie o znaczeniu historycznem. Jeśli aresztuje się bez powodu, to nie gruba omyłka — to kardynalny błąd, który mścić się będzie. A jeśli się to czyni, jak to się stało z p. Korfantym, na zagrożonych kresach śląskich, to jest mojem zdaniem — zbrodnia przeciw polskości.</u> | |
| 287 | + <u xml:id="u-29.4" who="#SKobyliński">Jak było w Brześciu — nie będę mówił, dostatecznie to wiemy. Dużo słyszeliśmy także dzisiaj w tej Wysokiej Izbie. Mógłbym dorzucić do tego niejedno jeszcze, gdyż z ust do ust ód p. Korfantego słyszałem o tych przejściach i widziałem, jak człowiek ten, który przedstawia siłę i moc, podczas jakiegoś przemówienia przestał mówić, bo łzy rzuciły mu się potokiem z oczu, gdy omawiał tortury, jakie przechodził p. Lieberman. Dotychczas we wszelkich kulturalnych państwach bywało tak, że więzień, a zwłaszcza więzień śledczy, zatem jeszcze nie zasądzony, co do którego wina jeszcze nie jest udowodniona, był osobą świętą, był sacrosanctus. Niedoli człowieka, który wyrwany został ze swego środowiska, który pozbawiony został wolności, nie wolno pogarszać jeszcze metodami takiemi, jakie stosowane były w Brześciu.</u> | |
| 288 | + <u xml:id="u-29.5" who="#komentarz">(Głos: Nowych świętych ma Chadecja.)</u> | |
| 289 | + <u xml:id="u-29.6" who="#SKobyliński">Przepraszam nie rozumiem, i chociaż przemawiam, coprawda, pierwszy raz...</u> | |
| 278 | 290 | </div> |
| 279 | 291 | <div xml:id="div-30"> |
| 280 | - <u xml:id="u-30.0" who="#SKobylinski">Wysoki Senacie! Klub nasz głosować będzie za wnioskiem Klubu Narodowego. Na oświadczeniu tem mógłbym właściwie zakończyć i nie zabierać głosu w kwestii Brześcia, gdyż uważam, że dostatecznie jest znaną, dostatecznie ją omawiano i nie docenia jej chyba ten i ci, którzy przed nią umyślnie zamykają ,oczy i uszy. Nie docenia ten chyba, kto powiada, że reagować nie może, bo nie otrzymał skarg, reagować nie może, bo kwestii niema. Kwestię tę dzisiaj oświetlił s. Godlewski, s. Kopciński i s. Marchlewski, tak jasno i dobitnie, że możnaby na tem poprzestać, bo możnaby wrażenie ich przemówień osłabić, jeżeli się coś do tego dorzuci. Zwłaszcza płomienny apel końcowy s. Godlewskiego, przypuszczam, że trafił wszystkim Panom do serca i sumienia, wszystkim bez wyjątku.</u> | |
| 281 | - <u xml:id="u-30.1" who="#SKobylinski">W kwestii Brześcia na terenie Sejmu w komisji przemawiał już wyczerpująco p. St. Stroński, p. Tempka, który oświetlał specjalne przeżycia p. s. Korfantego w Brześciu. S. Sejda zabierał głos w komisji senackiej. Jak powiadam, możnaby na tem skończyć i jeżeli ja mimo to muszę głos zabrać w tej materii, to czynię to z dwóch powodów: milczeć mi nie wolno, jako senatorowi wybranemu z Górnego Śląska, tam, gdzie kwestia brzeska jest kwestią połączoną ściśle z osobą s. Korfantego, prowodyra ludu śląskiego. Czem był Korfanty dla Śląska i Polski, nie potrzebuję powtarzać. Przypomnieć jedynie mogę, że od roku 1903, jako parlamentarzysta, bronił Polski wszędzie, gdzie był tylko czynny, a od najwcześniejszej młodości za Polskę cierpiał. Skargi, które podniesiono przeciw niemu — nie chcę przesądzać przewodu sądowego, o ile do niego dojdzie — lecz skargi te, o ile ja je znam i o ile znane one są ogółowi, na niczem nie są oparte. W Krakowie na zebraniu Centrolewu p. Korfanty nie był. Argumenty, które wytacza się narazie przeciw niemu, o ile doszły do wiadomości publicznej, zapożyczone są z dawnych czasów, z postępowania, które przez niebardzo chyba — „zaprzyjaźnionego” prokuratora pruskiego przeciw Korfantemu dawno zostało umorzone.</u> | |
| 282 | - <u xml:id="u-30.2" who="#SKobylinski">Jak powiadam, nie przesądzam, ale mam wrażenie, że do oskarżenia nie dojdzie, że oskarżenie przeciw Korfantemu na bardzo słabych stoi nogach. Utwierdza mnie w tem przekonaniu fakt, który teraz niedawno miał miejsce. Otóż telegraficzna agencja PAT podaje wiadomość z „Kreuzzeitung”, że p. Korfanty dąży wraz z klerem katolickim na Śląsku do utworzenia państwa górnośląskiego. Znaczy to, że dąży do zdrady stanu, do oderwania Śląska polskiego i przyłączenia go do Śląska niemieckiego i utworzenia jednego państwa górnośląskiego. Agencja Telegraficzna Polska wiadomość tę podaje bez komentarzy, chociaż śmiem twierdzić, że niema 6-letniego chłopca, który znając nazwisko Korfantego, mógłby mówić o tem, że pogłoska taka ma chociażby cień prawdy.</u> | |
| 283 | - <u xml:id="u-30.3" who="#SKobylinski">Otóż jeżeli temi metodami zaczyna się przeciw niemu operować, to przypomina mi przysłowie że, gdy sprawa jest bardzo słaba, wtedy walory siły nadaje się jej kalumniami, ale tu przypuszczam, że nic się nie pozostanie i że — nihil herebit. Jeśli się aresztuje ludzi, którzy, jak Witos, kilkakrotnie byli premierami Polski, ludzi odznaczonych Polski najwyższemi orderami, jeśli się aresztuje Korfantego, którego rolę już poprzednio miałem zaszczyt ocenić, to nie jest to tylko jakiś mały detal, to, mojem zdaniem, jest wydarzenie o znaczeniu historycznem. Jeśli aresztuje się bez powodu, to nie gruba omyłka — to kardynalny błąd, który mścić się będzie. A jeśli się to czyni, jak to się stało z p. Korfantym, na zagrożonych kresach śląskich, to jest mojem zdaniem — zbrodnia przeciw polskości.</u> | |
| 284 | - <u xml:id="u-30.4" who="#SKobylinski">Jak było w Brześciu — nie będę mówił, dostatecznie to wiemy. Dużo słyszeliśmy także dzisiaj w tej Wysokiej Izbie. Mógłbym dorzucić do tego niejedno jeszcze, gdyż z ust do ust ód p. Korfantego słyszałem o tych przejściach i widziałem, jak człowiek ten, który przedstawia siłę i moc, podczas jakiegoś przemówienia przestał mówić, bo łzy rzuciły mu się potokiem z oczu, gdy omawiał tortury, jakie przechodził p. Lieberman. Dotychczas we wszelkich kulturalnych państwach bywało tak, że więzień, a zwłaszcza więzień śledczy, zatem jeszcze nie zasądzony, co do którego wina jeszcze nie jest udowodniona, był osobą świętą, był sacrosanctus. Niedoli człowieka, który wyrwany został ze swego środowiska, który pozbawiony został wolności, nie wolno pogarszać jeszcze metodami takiemi, jakie stosowane były w Brześciu</u> | |
| 285 | - <u xml:id="u-30.5" who="#komentarz">(Głos: Nowych świętych ma Chadecja.)</u> | |
| 286 | - <u xml:id="u-30.6" who="#SKobylinski">Przepraszam nie rozumiem, i chociaż przemawiam, coprawda, pierwszy raz ....</u> | |
| 292 | + <u xml:id="u-30.0" who="#Marszałek">Panie Senatorze, proszę nie odpowiadać na głosy p. senatorów.</u> | |
| 293 | + <u xml:id="u-30.1" who="#komentarz">(Głos: A oni mogą przerywać?)</u> | |
| 287 | 294 | </div> |
| 288 | 295 | <div xml:id="div-31"> |
| 289 | - <u xml:id="u-31.0" who="#Marszalek">Panie Senatorze, proszę nie odpowiadać na głosy p. senatorów.</u> | |
| 290 | - <u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 291 | - <u xml:id="u-31.2" who="#Marszalek">A oni mogą przerywać?)</u> | |
| 296 | + <u xml:id="u-31.0" who="#SKobyliński">Mówiłem o tem, że więzień powinien być sacrosanctus — i tutaj pozwoliłbym sobie Panom przytoczyć przykład, jaki mi się zdarzył w praktyce. Jako obrońca z urzędu, miałem obowiązek bronić Niemca, który siedział w więzieniu śledczem w Katowicach. I otóż po skończonej rozprawie, gdy osobnik ten był na wolności, przyszedł do mnie i — mam wrażenie, że zupełnie otwarcie — mówił do mnie: Proszę Pana, uważam za swój obowiązek — znam Pana jeszcze z czasów, kiedy Pan był adwokatem po stronie niemieckiej — poczytuję sobie za obowiązek, żeby Panu powiedzieć, że traktowanie, jakiego doznałem w więzieniu w Katowicach, było tak sprawiedliwe i tak lojalne, że pragnąłbym tylko, żeby nasze więzienia były takie same. Proszę wystawić sobie, jak dumny byłem, jako Polak, kiedy się dowiedziałem o takiej cenzurze więziennictwa naszego polskiego. Otóż, mojem zdaniem, tej cenzury dziśby nam nie dano. — I oto tutaj drugi powód, dla którego czułem się zobowiązany do zabrania głosu w tem Wysokiem gronie, Jako członek Chrześcijańskiej Demokracji miałem obowiązek narówni ze wszystkiemi moimi kolegami stać zawsze tam na straży, gdzie zagrożona jest etyka chrześcijańska, gdzie zagrożona jest moralność wiary, moralność katolicka. Otóż mam wrażenie, że te Skarby, że te walory w wysokim stopniu zostały zachwiane metodami brzeskiemi. Nie będę ich powtarzał, a tylko rzucę te słowa: jeżeli w okresie więzienia śledczego więzień inteligent zmuszany jest do czynności takich, jakie załatwiają więźniowie zupełnie innej kategorii, do wynoszenia kubłów, do rygoru wojskowego, jeżeli więźniów tych się baje, jeżeli wystawia się ich na tortury moralne, jeżeli się ich odosabnia od środowiska, w którem żyją, od rodziny, i nie dopuszcza się do nich ani adwokata ani krewnych, którem to prawem cieszył się dotychczas każdy morderca uwięziony, to proszę Wysokiego Senatu, tutaj nie można mówić o systemach i metodach, któreby z moralnością, z etyką chrześcijańską, lub chociażby z etyką ogólno-ludzką miały cokolwiek wspólnego. Przez lata zaborcze cieszyliśmy się bodaj w całej Europie mianem „une nation chevaleresque”, narodu rycerskiego. Otóż mam wrażenie, że na ten tytuł teraz dopiero będziemy musieli długo pracować i odrabiać, cośmy na tem polu stracili.</u> | |
| 297 | + <u xml:id="u-31.1" who="#SKobyliński">A ten zanik zasad chrześcijańskich jest tem bardziej tragiczny i bolesny, że uwidacznia się nie tylko u tych, którzy bezpośrednio za kaźń brzeską są odpowiedzialni, ale zanik tych walorów ujawnia się także i u tych, którzy te metody brzeskie swym autorytetem chcą kryć, którzy nie dopuszczają dyskusji nad niemi, którzy ignorują, lekceważą i poniżają ważność tej sprawy.</u> | |
| 298 | + <u xml:id="u-31.2" who="#SKobyliński">Cóż powiedzieć o tem, że na tych panów, którzy za Brześć są odpowiedzialni, którzy byli jego komendantami, spadają ordery i wysokie odznaczenia! Cóż powiedzieć, gdy broni się metod brzeskich tem, że działano na rozkaz! Tem gorzej, jeżeli tak było. Cóż powiedzieć na to, że zarzuca się, że katowani w Brześciu nie podnieśli skargi! Otóż pytam się, do kogo te skargi mieli kierować? Skargi, donosy kieruje się do prokuratora. Czy mieli je kierować do prokuratora p. Michałowskiego, który prowadził akcję brzeską, czy mieli pójść do p. Ministra Michałowskiego ze skargą na prokuratora p. Michałowskiego?</u> | |
| 299 | + <u xml:id="u-31.3" who="#SKobyliński">Starano się także zachwiać znaczenie Brześcia, mówiąc, że reakcja okazała się tylko na wyżynach, że protestuje tylko elita narodu. Mojem zdaniem protest elity narodu nie staje się przez to słabszym, że od elity wychodzi. A ten kto mówi, że nie reagował lud, ten chyba ludu naszego nie zna, ten wśród ludu nie był. Szkoda, że szanowni Panowie koledzy z Senatu nie przyjechali na Górny Śląsk i nie widzieli, co się tam działo wówczas, gdy aresztowano Korfantego, i przez cały czas jego kaźni. Pragnąłbym, żeby byli wiedzieli te setki nabożeństw, które odprawiano na intencję uwolnienia go, żeby widzieli te korne tłumy, zanoszące modły przed tron Najwyższego o uwolnienie wodza ludu śląskiego, albo żeby byli widzieli te modły dziękczynne po jego uwolnieniu. Widzieliście Panowie, słyszeliście, a czytaliście z pewnością, że zaraz po aresztowaniu Korfantego zebrano 30.000 podpisów kobiet górnośląskich. Wysłały one deputację do miarodajnych czynników w Warszawie, lecz ta deputacja niestety przyjęta nie została. Gdybyście widzieli tę noc pamiętną, kiedy wrócił Korfanty z Mokotowa; o 2-iej w nocy, wśród chłodu czekali ludzie liczący się na kilka, jeżeli nie kilkanaście tysięcy, choć wieść o powrocie Korfantego rozeszła się około godz. 8-ej wieczorem tłum ten wytrwał i czekał na niego i witał wodza swego z odruchem tak żywiołowym, że nie moglibyście chyba Panowie twierdzić, że tylko elita protestuje. Ten żywiołowy odruch mógłbym porównać jedynie, z tem, co widziałem 27 grudnia w Poznaniu, gdy naród poznański witał Paderewskiego, gdy zebrany przed Bazarem tłum, liczący kilka lub kilkanaście tysięcy, witając Paderewskiego zagrzmiał Rotą. Otóż podobnem wrażeniem, podobnem przeżyciem był dla mnie powrót wodza ludu śląskiego, Korfantego, entuzjazm ludu, który wodza tego witał. I tam bez komendy, bez jakiejkolwiek organizacji z piersi tysiącznych tłumów usłyszano ten śpiew, który może nieraz jest zbyt powszedni, ale który idzie do serca dopiero w takich chwilach; słyszano przysięgę: „Nie damy ziemi”, a potem, jako odruch wesela i radości, że wrócił męczennik brzeski, słyszano: „Jeszcze Polska nie zginęła”.</u> | |
| 300 | + <u xml:id="u-31.4" who="#SKobyliński">Tak witał wodza swojego ten prosty lud śląski roboczy, lud o zasadach twardych, jako głaz, z której rąbie swój węgiel, o sercach płomiennych, jak żar, który bije z jego hut! Nie róbcie z nim eksperymentów, nie róbcie podobnej, że tak powiem, wiwisekcji,</u> | |
| 301 | + <u xml:id="u-31.5" who="#komentarz">(Głos: Ale nie można tak apoteozować.)</u> | |
| 302 | + <u xml:id="u-31.6" who="#SKobyliński">A co mówi o wypadkach brzeskich zagranica?</u> | |
| 303 | + <u xml:id="u-31.7" who="#komentarz">(Głos: To, co Wyście jej padali.)</u> | |
| 292 | 304 | </div> |
| 293 | 305 | <div xml:id="div-32"> |
| 294 | - <u xml:id="u-32.0" who="#SKobylinski">Mówiłem o tem, że więzień powinien być sacrosanctus — i tutaj pozwoliłbym sobie Panom przytoczyć przykład, jaki mi się zdarzył w praktyce. Jako obrońca z urzędu, miałem obowiązek bronić Niemca, który siedział w więzieniu śledczem w Katowicach. I otóż po skończonej rozprawie, gdy osobnik ten był na wolności, przyszedł do mnie i — mam wrażenie, że zupełnie otwarcie — mówił do mnie: Proszę Pana, uważam za swój obowiązek — znam Pana jeszcze z czasów, kiedy Pan był adwokatem po stronie niemieckiej — poczytuję sobie za obowiązek, żeby Panu powiedzieć, że traktowanie, jakiego doznałem w więzieniu w Katowicach, było tak sprawiedliwe i tak lojalne, że pragnąłbym tylko, żeby nasze więzienia były takie same. Proszę wystawić sobie, jak dumny byłem, jako Polak, kiedy się dowiedziałem o takiej cenzurze więziennictwa naszego polskiego. Otóż, mojem zdaniem, tej cenzury dziśby nam nie dano. — I oto tutaj drugi powód, dla którego czułem się zobowiązany do zabrania głosu w tem Wysokiem gronie, Jako członek Chrześcijańskiej Demokracji miałem obowiązek narówni ze wszystkiemi moimi kolegami stać zawsze tam na straży, gdzie zagrożona jest etyka chrześcijańska, gdzie zagrożona jest moralność wiary, moralność katolicka. Otóż mam wrażenie, że te Skarby, że te walory w wysokim stopniu zostały zachwiane metodami brzeskiemi. Nie będę ich powtarzał, a tylko rzucę te słowa: jeżeli w okresie więzienia śledczego więzień inteligent zmuszany jest do czynności takich, jakie załatwiają więźniowie zupełnie innej kategorii, do wynoszenia kubłów, do rygoru wojskowego, jeżeli więźniów tych się baje, jeżeli wystawia się ich na tortury moralne, jeżeli się ich odosabnia od środowiska, w którem żyją, od rodziny, i nie dopuszcza się do nich ani adwokata ani krewnych, którem to prawem cieszył się dotychczas każdy morderca uwięziony, — to proszę Wysokiego Senatu, tutaj nie można mówić o systemach i metodach, któreby z moralnością, z etyką chrześcijańską, lub chociażby z etyką ogólno-ludzką miały cokolwiek wspólnego. Przez lata zaborcze cieszyliśmy się bodaj w całej Europie mianem — „une nation chevaleresque”, narodu rycerskiego. Otóż mam wrażenie, że na ten tytuł teraz dopiero będziemy musieli długo pracować i odrabiać, cośmy na tem polu stracili.</u> | |
| 295 | - <u xml:id="u-32.1" who="#SKobylinski">A ten zanik zasad chrześcijańskich jest tem bardziej tragiczny i bolesny, że uwidacznia się nie tylko u tych, którzy bezpośrednio za kaźń brzeską są odpowiedzialni, ale zanik tych walorów ujawnia się także i u tych, którzy te metody brzeskie swym autorytetem chcą kryć, którzy nie dopuszczają dyskusji nad niemi, którzy ignorują, lekceważą i poniżają ważność tej sprawy.</u> | |
| 296 | - <u xml:id="u-32.2" who="#SKobylinski">Cóż powiedzieć o tem, że na tych panów, którzy za Brześć są odpowiedzialni, którzy byli jego komendantami, spadają ordery i wysokie odznaczenia! Cóż powiedzieć, gdy broni się metod brzeskich tem, że działano na rozkaz! Tem gorzej, jeżeli tak było. Cóż powiedzieć na to, że zarzuca się, że katowani w Brześciu nie podnieśli skargi! Otóż pytam się, do kogo te skargi mieli kierować? Skargi, donosy kieruje się do prokuratora. Czy mieli je kierować do prokuratora p. Michałowskiego, który prowadził akcję brzeską, czy mieli pójść do p. Ministra Michałowskiego ze skargą na prokuratora p. Michałowskiego?</u> | |
| 297 | - <u xml:id="u-32.3" who="#SKobylinski">Starano się także zachwiać znaczenie Brześcia, mówiąc, że reakcja okazała się tylko na wyżynach, że protestuje tylko elita narodu. Mojem zdaniem protest elity narodu nie staje się przez to słabszym, że od elity wychodzi. A ten kto mówi, że nie reagował lud, ten chyba ludu naszego nie zna, ten wśród ludu nie był. Szkoda, że szanowni Panowie koledzy z Senatu nie przyjechali na Górny Śląsk i nie widzieli, co się tam działo wówczas, gdy aresztowano Korfantego, i przez cały czas jego kaźni. Pragnąłbym, żeby byli wiedzieli te setki nabożeństw, które odprawiano na intencję uwolnienia go, żeby widzieli te korne tłumy, zanoszące modły przed tron Najwyższego o uwolnienie wodza ludu śląskiego, albo żeby byli widzieli te modły dziękczynne po jego uwolnieniu. Widzieliście Panowie, słyszeliście, a czytaliście z pewnością, że zaraz po aresztowaniu Korfantego zebrano 30.000 podpisów kobiet górnośląskich. Wysłały one deputację do miarodajnych czynników w Warszawie, lecz ta deputacja niestety przyjęta nie została. Gdybyście widzieli tę noc pamiętną, kiedy wrócił Korfanty z Mokotowa; o 2-iej w nocy, wśród chłodu czekali ludzie liczący się na kilka, jeżeli nie kilkanaście tysięcy, choć wieść o powrocie Korfantego rozeszła się około godz. 8-ej wieczorem tłum ten wytrwał i czekał na niego i witał wodza swego z odruchem tak żywiołowym, że nie moglibyście chyba Panowie twierdzić, że tylko elita protestuje. Ten żywiołowy odruch mógłbym porównać jedynie, z tem, co widziałem 27 grudnia w Poznaniu, gdy naród poznański witał Paderewskiego, gdy zebrany przed Bazarem tłum, liczący kilka lub kilkanaście tysięcy, witając Paderewskiego zagrzmiał Rotą. Otóż podobnem wrażeniem, podobnem przeżyciem był dla mnie powrót wodza ludu śląskiego, Korfantego, — entuzjazm ludu, który wodza tego witał. I tam bez komendy, bez jakiejkolwiek organizacji z piersi tysiącznych tłumów usłyszano ten śpiew, który może nieraz jest zbyt powszedni, ale który idzie do serca dopiero w takich chwilach; słyszano przysięgę: — „Nie damy ziemi”, a potem, jako odruch wesela i radości, że wrócił męczennik brzeski, słyszano: — „Jeszcze Polska nie zginęła”.</u> | |
| 298 | - <u xml:id="u-32.4" who="#SKobylinski">Tak witał wodza swojego ten prosty lud śląski roboczy, lud o zasadach twardych, jako głaz, z której rąbie swój węgiel, o sercach płomiennych, jak żar, który bije z jego hut! Nie róbcie z nim eksperymentów, nie róbcie podobnej, że tak powiem, wiwisekcji,</u> | |
| 299 | - <u xml:id="u-32.5" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 300 | - <u xml:id="u-32.6" who="#SKobylinski">Ale nie można tak apoteozować.)</u> | |
| 301 | - <u xml:id="u-32.7" who="#SKobylinski">A co mówi o wypadkach brzeskich zagranica?</u> | |
| 302 | - <u xml:id="u-32.8" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 303 | - <u xml:id="u-32.9" who="#SKobylinski">To, co Wyście jej padali.)</u> | |
| 306 | + <u xml:id="u-32.0" who="#Marszałek">Proszę Panów nie przerywać mówcy.</u> | |
| 307 | + <u xml:id="u-32.1" who="#komentarz">(Głosy: Zagranica ma suflera w Panach. To już wiemy.)</u> | |
| 308 | + <u xml:id="u-32.2" who="#Marszałek">Proszę o spokój.</u> | |
| 304 | 309 | </div> |
| 305 | 310 | <div xml:id="div-33"> |
| 306 | - <u xml:id="u-33.0" who="#Marszalek">Proszę Panów nie przerywać mówcy.</u> | |
| 307 | - <u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Głosy: Zagranica ma suflera w Panach. To już wiemy.)</u> | |
| 308 | - <u xml:id="u-33.2" who="#Marszalek">Proszę o spokój.</u> | |
| 311 | + <u xml:id="u-33.0" who="#SKobyliński">Skoro Panowie wiecie, nie potrzebuję o tem mówić. Ale nie wiem, czy Panowie wiecie wszystko,</u> | |
| 312 | + <u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Głos: Wystarczy to, co wiemy)</u> | |
| 313 | + <u xml:id="u-33.2" who="#SKobyliński">Czytałem dziś w gazetach jeden z licznych protestów, podpisanych przez p. Forst-Battaglię, który zwraca uwagę na to, jak prasa zagraniczna ustosunkowała się do Brześcia, na to, co pisze p. Forster, p. Sauerwein i inni. Zdaje się, że już padły na komisji senackiej głosy, że maleńkiem pokwitowaniem za Brześć była także i Genewa. A tu przypadkiem mam rzecz obrzydliwą, ohydną, ale mimo to chciałbym ja Panom pokazać, do czego to dojść może. Mam tu wycinek z czasopisma satyryczno-humorystycznego „Simplicissimus”, które za czasów cesarskich smagało satyrą junkrów i oficerów pruskich. Obecnie czasopismo to tematu zapożyczyło sobie od sąsiada, od nas i oto tutaj na tytułowej stronie — p. Marszałek pozwoli, że pokażę i dam to...</u> | |
| 309 | 314 | </div> |
| 310 | 315 | <div xml:id="div-34"> |
| 311 | - <u xml:id="u-34.0" who="#SKobylinski">Skoro Panowie wiecie, nie potrzebuję o tem mówić. Ale nie wiem, czy Panowie wiecie wszystko,</u> | |
| 312 | - <u xml:id="u-34.1" who="#komentarz">(Głos: Wystarczy to, co wiemy)</u> | |
| 313 | - <u xml:id="u-34.2" who="#SKobylinski">Czytałem dziś w gazetach jeden z licznych protestów, podpisanych przez p. Forst-Battaglię, który zwraca uwagę na to, jak prasa zagraniczna ustosunkowała się do Brześcia, na to, co pisze p. Forster, p. Sauerwein i inni. Zdaje się, że już padły na komisji senackiej głosy, że maleńkiem pokwitowaniem za Brześć była także i Genewa. A tu przypadkiem mam rzecz obrzydliwą, ohydną, ale mimo to chciałbym ja Panom pokazać, do czego to dojść może. Mam tu wycinek z czasopisma satyryczno-hymorystycznego — „Simplicissimus”, które za czasów cesarskich smagało satyrą junkrów i oficerów pruskich. Obecnie czasopismo to tematu zapożyczyło sobie od sąsiada, od nas i oto tutaj na tytułowej stronie — p. Marszałek pozwoli, że pokażę i dam to ... —</u> | |
| 316 | + <u xml:id="u-34.0" who="#Marszałek">Chciałbym to pierwej sam zobaczyć,</u> | |
| 314 | 317 | </div> |
| 315 | 318 | <div xml:id="div-35"> |
| 316 | - <u xml:id="u-35.0" who="#Marszalek">Chciałbym to pierwej sam zobaczyć,</u> | |
| 319 | + <u xml:id="u-35.0" who="#SKobyliński">Proszę.</u> | |
| 320 | + <u xml:id="u-35.1" who="#SKobyliński">Na tytułowej stronie konterfekt diabła, a po drugiej stronie wysoki dygnitarz Polski. Pośrodku pomiędzy nimi bramy więzienne, a z pod progu leje się krew. Otóż Belzebub powiada do wysokiego dygnitarza: Mistrzu, cześć ci, obyś także zreformował nasze stare piekielne przeżyte metody.</u> | |
| 321 | + <u xml:id="u-35.2" who="#SKobyliński">Proszę Wysokiego Senatu, gdy to przeczytałem, nie jestem zwolennikiem tego wysokiego dygnitarza, tam zaczepionego, ale jako Polak odczułem to, jako policzek dany nam w twarz, wstydziłem się, że do tego dojść może, że państwo coprawda ościenne i wrogie, może w podobny sposób wyrażać się o Polsce i o Polaku znajdującym się na wybitnem stanowisku.</u> | |
| 322 | + <u xml:id="u-35.3" who="#komentarz">(Głos: Pan był duchowym inspiratorem.)</u> | |
| 323 | + <u xml:id="u-35.4" who="#SKobyliński">Mam wrażenie, że przed Brześciem w tej formie ohydnej byłoby to niemożliwe. Czas więc, mojem zdaniem, skończyć z temi metodami, czas obudzić sumienie, czas przypomnieć znowu, że „na ziemi żyć Polakiem, to żyć bosko, żyć szlachetnie”. Tylko jeżeli winnych tych metod brzeskich postawimy pod pręgierz, postawimy pod sąd, może nastąpić poprawa w Polsce, może nastąpić zwrot ku etyce moralnej, zwrot ku sumieniu. Tę nadzieję mam i mam ją niezłomną i mam tę pewność, że Brześć „dla śpiących trupio będzie przebudzeń gromem”.</u> | |
| 317 | 324 | </div> |
| 318 | 325 | <div xml:id="div-36"> |
| 319 | - <u xml:id="u-36.0" who="#SKobylinski">Proszę.</u> | |
| 320 | - <u xml:id="u-36.1" who="#SKobylinski">Na tytułowej stronie konterfekt diabła, a po drugiej stronie wysoki dygnitarz Polski. Pośrodku pomiędzy nimi bramy więzienne, a z pod progu leje się krew. Otóż Belzebub powiada do wysokiego dygnitarza: Mistrzu, cześć ci, obyś także zreformował nasze stare piekielne przeżyte metody.</u> | |
| 321 | - <u xml:id="u-36.2" who="#SKobylinski">Proszę Wysokiego Senatu, gdy to przeczytałem, nie jestem zwolennikiem tego wysokiego dygnitarza, tam zaczepionego, ale jako Polak odczułem to, jako policzek dany nam w twarz, wstydziłem się, że do tego dojść może, że państwo coprawda ościenne i wrogie, może w podobny sposób wyrażać się o Polsce i o Polaku znajdującym się na wybitnem stanowisku —</u> | |
| 322 | - <u xml:id="u-36.3" who="#komentarz">(Głos: Pan był duchowym inspiratorem.)</u> | |
| 323 | - <u xml:id="u-36.4" who="#SKobylinski">Mam wrażenie, że przed Brześciem w tej formie ohydnej byłoby to niemożliwe. Czas więc, mojem zdaniem, skończyć z temi metodami, czas obudzić sumienie, czas przypomnieć znowu, że — „na ziemi żyć Polakiem, to żyć bosko, żyć szlachetnie”. Tylko jeżeli winnych tych metod brzeskich postawimy pod pręgierz, postawimy pod sąd, może nastąpić poprawa w Polsce, może nastąpić zwrot ku etyce moralnej, zwrot ku sumieniu. Tę nadzieję mam i mam ją niezłomną i mam tę pewność, że Brześć — „dla śpiących trupio będzie przebudzeń gromem”.</u> | |
| 326 | + <u xml:id="u-36.0" who="#Marszałek">Zwracam Panu Senatorowi ilustrację, uważając, że pokazywanie jej Izbie nie licowałoby z godnością Senatu.</u> | |
| 327 | + <u xml:id="u-36.1" who="#Marszałek">Głos ma s. Sejda.</u> | |
| 324 | 328 | </div> |
| 325 | 329 | <div xml:id="div-37"> |
| 326 | - <u xml:id="u-37.0" who="#Marszalek">Zwracam Panu Senatorowi ilustrację, uważając, że pokazywanie jej Izbie nie licowałoby z godnością Senatu.</u> | |
| 327 | - <u xml:id="u-37.1" who="#Marszalek">Głos ma s. Sejda.</u> | |
| 330 | + <u xml:id="u-37.0" who="#SSeyda">Wysoki Senacie! P. referent zarówno w Komisji Prawniczej, jak w plenum wniosek swój, zmierzający do odrzucenia wniosku Klubu Narodowego, oparł na zarzucie, że wniosek nasz zmierza do pociągnięcia do odpowiedzialności za nadużycie władzy, że natomiast nie mówi o postępowaniu dowodowem, więc jakoby chciał kwestię przesądzić i już stwierdzić winę winowajców. Już p. senator Kopciński zwrócił na to uwagę, że gdyby p. referentowi i tym panom semaforom, którzy mu referat powierzyli, było zależało istotnie na usunięciu rzekomych usterek wniosku naszego, to było można zgłosić do niego poprawkę. Ale ja twierdzę, że usterki we wniosku niema, ponieważ postępowanie dowodowe, naszem zdaniem, rozumie się samo przez się jeżeli we wniosku naszym o tem niema mowy, to dlatego właśnie, że to jest rzecz, która się sama przez się rozumie. Przecież odpowiada to całej naszej mentalności prawno-politycznej, że w takiej, czy innej sprawie musi być postępowanie przeprowadzone, że wina musi być stwierdzona i wówczas na tej podstawie winni muszą być ukarani. Mojem zdaniem, ta cała argumentacja prawno-polityczna jest zasłanianiem się pozorami, ażeby do uchwalenia wniosku naszego nie dopuścić.</u> | |
| 331 | + <u xml:id="u-37.1" who="#SSeyda">Także w myśl tego, co powiedział nasz kolega klubowy, sen. Godlewski, raz jeszcze z naciskiem zaznaczam, że nam zgoła nie chodzi o wkraczanie w bieg postępowania sądowego, nam chodzi o danie impulsu, nam chodzi o to, ażeby postępowanie sądowe się odbyło, żeby do niego doszło. Ale widocznie, są czynniki w Państwie Polskiem, którym bardzo na tem zależy, żeby do niego nie doszło. W Komisji Prawniczej Senatu wystosowałem bardzo ściśle sformułowane zapytanie pod adresem p. Ministra Sprawiedliwości, jak rzecz pod tym względem stoi, czy cośkolwiek zostało rozpoczęte, czy cośkolwiek się dzieje, czy są jakieś ślady, jakieś wyniki. P. Minister Sprawiedliwości siedział dwie godziny na posiedzeniu naszej komis i — odpowiedzi nie otrzymałem. Powtarzam: nam chodzi nie o wkraczanie w bieg, ale o rozpoczęcie sprawy, ażeby doszła do percepcji.</u> | |
| 332 | + <u xml:id="u-37.2" who="#SSeyda">Zwracam Panom na to uwagę, że żadne tego rodzaju metody, jak to, co Panowie czynią z naszym wnioskiem, żeby pod jakimkolwiek pozorem go zlikwidować, nie mogą zlikwidować sprawy Brześcia w zbiorowej duszy i zbiorowem sumieniu narodu polskiego. To musi zawieść. Nie jest możliwe, ażeby to była droga, wiodąca nawet z Panów stanowiska do celu. Rzecz nie może być tak potraktowana, jakby była hetką pętelką. Prawda musi być stwierdzona.</u> | |
| 333 | + <u xml:id="u-37.3" who="#komentarz">(Głos na ławach B. B.: Sądy to wyjaśnią.)</u> | |
| 334 | + <u xml:id="u-37.4" who="#SSeyda">Właśnie pytam się: gdzie są te sądy? O postępowanie sądowe właśnie prosimy, ażeby już się toczyło. Już w Komisji Prawniczej Senatu postawiłem sprawę realnie. Poszliśmy Rządowi i o. Ministrowi Sprawiedliwości na rękę. Nie dostałem i na ten punkt odpowiedzi, więc muszę go powtórzyć, nawet nieco rozszerzając.</u> | |
| 335 | + <u xml:id="u-37.5" who="#SSeyda">W komisji mówiłem, że są dwa sposoby w społeczeństwie polskiem odnoszenia się do Brześcia. Właściwie są trzy, aczkolwiek ten trzeci jest zbliżony do jednego z tamtych. Ten trzeci, najdalej sięgający, powiada: że w Brześciu było wszystko w porządku. Nie w tem znaczeniu, że się nic złego nie działo, ale przeciwnie, że działy się rzeczy złe, lecz to one były w porządku, bo tak być miało, bo miało się, szczególnie w okresie wyborów, pewne stronnictwa zastraszyć, steroryzować, a ludzi, w Brześciu siedzących, złamać. Są czynniki, zajmujące bardzo wpływowa stanowiska w państwa, która na tem stanowisku stoją, jednakowoż tutaj na gruncie parlamentu, w dyskusji prawno-politycznej oficjalnie to stanowisko nie jest reprezentowane, aczkolwiek pan referent w Komisji Prawniczej w tym kierunku się poślizgnął. A mianowicie w końcowem swem przemówieniu, które rozpoczął nieomal ze łzą w oku ze wzruszenia, z powodu przemówień naszych o Brześciu, po dalszych wywodach pod koniec nieomal apoteozował Brześć. Od łzy w oku przeszedł do entuzjazmu. Mimo to, ponieważ oficjalny referat w plenum na tem stanowisku nie stał, dlatego chcę ten sposób odnoszenia się do Brześcia zostawić na uboczu, a zająć się tylko dwoma innemi.</u> | |
| 336 | + <u xml:id="u-37.6" who="#SSeyda">Panowie na gruncie parlamentarnym powiadają, że w Brześciu nie było nadużyć, że nie działo się nic, coby sprzeciwiało się Konstytucji i innym prawom naszego państwa, coby sprzeciwiało się sumieniu ludzkiemu. A z drugiej strony słyszymy głośne, codziennie powtarzające się protesty, które publicznie Brześć piętnują jako zbrodnię, jako hańbę, a nawet jako nikczemność. Tak jest przecież, ja tego nie potrzebuję Panom przypominać, bo Panowie codziennie to czytacie w prasie.</u> | |
| 337 | + <u xml:id="u-37.7" who="#komentarz">(S. Roman: 100 artykułów.)</u> | |
| 338 | + <u xml:id="u-37.8" who="#SSeyda">Może nawet 120. Pojawiają się także zbiorowe manifesty. Dziś w Poznaniu pojawił się manifest, podpisany przez kilkaset osób z całej Polski, protestujący przeciw Brześciowi.</u> | |
| 339 | + <u xml:id="u-37.9" who="#SSeyda">W tej chwili tylko analizuję i usiłuję znaleźć drogę wyjścia z sytuacji. Jeżeli jedni powiadają, że w Brześciu nie było wszystko w porządku, a inni, że Brześć jest zbrodnią i hańbą, to rzecz ta musi być jakoś wyjaśniona. Musi być stwierdzona prawda.</u> | |
| 340 | + <u xml:id="u-37.10" who="#komentarz">(Głos: Słusznie. Tak jest. Będzie.)</u> | |
| 341 | + <u xml:id="u-37.11" who="#SSeyda">Będzie! Ale dotąd jest to tylko Panów zapowiedź, pozatem niczego nie widzimy. I dlatego pozwoliłem sobie w senackiej Komisji Prawniczej zwrócić Rządowi na to uwagę, żeby przecież zechciał wytoczyć procesy za artykuły o Brześciu. Przecież konfiskuje się gazety za pierwsze lepsze bzdury. A nie wytoczono procesów o setki protestów, podpisanych przez ludzi bardzo wybitnych. To robi wrażenie, że się go wytoczyć nie chcę o meritum sprawy Brześcia. W Komisji Prawniczej powiedziałem już, że będę p. Ministrowi Sprawiedliwości wdzięczny, jeżeli np. pismu, które redaguję, „Kurierowi Poznańskiemu”, wytoczy proces o krytykę sprawy Brześcia. Prosiłbym oczywiście o to, żeby było dozwolone przeprowadzenie dowodu prawdy, to znaczy słuchanie świadków pod przysięgą.</u> | |
| 342 | + <u xml:id="u-37.12" who="#komentarz">(S. Perzyński: Proces z warunkami.)</u> | |
| 343 | + <u xml:id="u-37.13" who="#SSeyda">Nie, właśnie bez warunków, bez ograniczeń. Przecież chodzi o to, ażeby była dana możność wyświetlenia sprawy pod przysięgą, przez przesłuchanie brzeskich świadków jednej i drugiej strony, ażeby sprawa była przeprowadzona i wyświetlona na szerokiej podstawie sądowej.</u> | |
| 344 | + <u xml:id="u-37.14" who="#SSeyda">Na zakończenie już tylko krótko o stronie politycznej kwestii. Wogóle trzymałbym się torów ściśle prawno-politycznych, ale referent Komisji Prawniczej, jako referent, w końcu swego przemówienia uważał za wskazane, na podstawie naszego wniosku w sprawie brzeskiej, skierować przeciwko Klubowi Narodowemu i całemu naszemu stronnictwu dwa ciężkie bardzo zarzuty polityczne:</u> | |
| 345 | + <u xml:id="u-37.15" who="#SSeyda">Pierwszy opiewa, że wniosek nasz jest najlepszym dowodem, że chcemy wrócić do sejmowładztwa z przed r. 1926. To jest wielka omyłka. Jeżeli chodzi o sejmowładztwo z przed r. 1926, to między nami a Panami różnica nie jest tak bardzo wielka. Potępialiśmy i potępiamy sejmowładztwo. Dusiliśmy się w tej atmosferze. Już wówczas to zwalczaliśmy. Tylko jest między nami ta różnica zasadnicza, że myśmy pragnęli na drodze ewolucyjnej, a nie rewolucyjnej wyjść z tego stanu i dlatego kosztem własnych interesów partyjnych dążyliśmy do harmonii, do współpracy, żeby interesy partyjne poszczególnych ugrupowań zostały podporządkowane ogólnemu interesowi Państwa i narodu.</u> | |
| 346 | + <u xml:id="u-37.16" who="#SSeyda">Dlaczego te wysiłki nie dały rezultatu? Dlatego, że z wyjątkiem naszego klubu, we wszystkich ugrupowaniach od P. P. S. do grupy chrześcijańsko-narodowej były jaczejki konspiracji, które nic nie robiły, tylko nie dopuszczały do koncentracji, żeby wszystko rozbić i rozproszkować, ażeby mógł przyjść „zbawca” i mogło przyjść zbawienie. W tej właśnie atmosferze dusiliśmy się, konspiracja ta i jej jaczejki uniemożliwiły wyjście z ówczesnej sytuacji.</u> | |
| 347 | + <u xml:id="u-37.17" who="#SSeyda">Drugi zarzut natury zasadniczej, który p. referent na komisji senackiej przeciw nam podniósł, było to, że Klub Narodowy odnosi się do obecnego rządu z nienawiścią, bośmy się dawniej nauczyli w niewoli odnosić się do obcych rządów z nienawiścią. Odpowiem p. referentowi i tym, którzy za nim w tej sprawie stoją, że uważam za rzecz będącą poniżej naszej godności — składać przed p. referentem egzamin z naszej myśli politycznej. Na tego rodzaju zarzuty nie myślę odpowiadać.</u> | |
| 348 | + <u xml:id="u-37.18" who="#SSeyda">Ubolewamy natomiast, że p. referent zapomniał o drugiej stronie medalu, tembardziej, że mowę swoją zakończył Komisji Prawniczej apelem, mianowicie żeby dokoła dzisiejszego Rządu, dokoła dzisiejszego systemu politycznego wszyscy obywatele skupili się w miłości, zgodzie i braterstwie. A przecież w dyskusji, która toczy się o Brześć, wytacza się właśnie przeciwko pewnej części społeczeństwa zarzut, że ono nie uprawia miłości, że ono nie dąży do zgody, do pojednania. A przecież tem samem, czem był Brześć, były wybory, i tem samem jest cały dzisiejszy system polityczny. Jest on systemem nienawiści w stosunku do wszystkich i wszystkiego, co nie wysługuje się systemowi, co nie gnie karku. Tych wszystkich chcę się zmiażdżyć, chcę się rozbić stronnictwa polityczne, ludzi chcę się moralnie i materialnie zniszczyć. To jest istota dzisiejszego systemu. Gdy takie panują stosunki, referent Komisji Prawniczej deklamuje na temat naszego moralnego obowiązku skupienia się w zgodzie i miłości przy dzisiejszym systemie.</u> | |
| 349 | + <u xml:id="u-37.19" who="#SSeyda">Nie, Panowie, my ten system będziemy zwalczali nadal konsekwentnie. Panowie powiadają, że to jest zwalczanie państwa. My to znamy. Rząd wasz i Państwo, to jedno i to samo. Oświadczam Panom, że my na dotychczasowem stanowisku zostaniemy Specjalnie pp. konserwatystom w łonie waszego stronnictwa jeszcze kiedyś dzisiejszą sytuację przypomnimy, przyjdą czasy, kiedy będziecie nam dziękowali, żeśmy wytrwali na gruncie moralności i praworządności, bo gdyby nas nie było...</u> | |
| 350 | + <u xml:id="u-37.20" who="#komentarz">(Na ławach Klubu Narodowego oklaski, na ławach B. B. różne okrzyki.)</u> | |
| 351 | + <u xml:id="u-37.21" who="#SSeyda">...to oprócz Was byliby jeszcze ci u dołu społeczeństwa, którzy się dzisiaj kształcą w tej szkole politycznej.</u> | |
| 352 | + <u xml:id="u-37.22" who="#komentarz">(Głos na ławach B. B.: A nabożeństwo za Niewiadomskiego? Kto to chcę nas uczyć moralności!)</u> | |
| 353 | + <u xml:id="u-37.23" who="#komentarz">(Wrzawa. Różne okrzyki.)</u> | |
| 354 | + <u xml:id="u-37.24" who="#komentarz">(Głos na ławach B. B.: Wstyd.)</u> | |
| 355 | + <u xml:id="u-37.25" who="#SSeyda">Powtarzam: pozostaniemy na swojem stanowisku moralności i praworządności i będziemy wasz system zwalczali aż do zwycięstwa.</u> | |
| 356 | + <u xml:id="u-37.26" who="#komentarz">(Oklaski na ławach Klubu Narodowego. Wrzawa.)</u> | |
| 357 | + <u xml:id="u-37.27" who="#komentarz">(Różne okrzyki na ławach B. B)</u> | |
| 358 | + <u xml:id="u-37.28" who="#komentarz">(S. Błędowski: Proszę o głos w sprawie formalnej.)</u> | |
| 328 | 359 | </div> |
| 329 | 360 | <div xml:id="div-38"> |
| 330 | - <u xml:id="u-38.0" who="#SSeyda">Wysoki Senacie! P. referent zarówno w Komisji Prawniczej, jak w plenum wniosek swój, zmierzający do odrzucenia wniosku Klubu Narodowego, oparł na zarzucie, że wniosek nasz zmierza do pociągnięcia do odpowiedzialności za nadużycie władzy, że natomiast nie mówi o postępowaniu dowodowem, więc jakoby chciał kwestię przesądzić i już stwierdzić winę winowajców. Już p. senator Kopciński zwrócił na to uwagę, że gdyby p. referentowi i tym panom semaforom, którzy mu referat powierzyli, było zależało istotnie na usunięciu rzekomych usterek wniosku naszego, to było można zgłosić do niego poprawkę. Ale ja twierdzę, że usterki we wniosku niema, ponieważ postępowanie dowodowe, naszem zdaniem, rozumie się samo przez się jeżeli we wniosku naszym o tem niema mowy, to dlatego właśnie, że to jest rzecz, która się sama przez się rozumie. Przecież odpowiada to całej naszej mentalności prawno-politycznej, że w takiej, czy innej sprawie musi być postępowanie przeprowadzone, że wina musi być stwierdzona i wówczas na tej podstawie winni muszą być ukarani. Mojem zdaniem, ta cała argumentacja prawno-polityczna jest zasłanianiem się pozorami, ażeby do uchwalenia wniosku naszego nie dopuścić.</u> | |
| 331 | - <u xml:id="u-38.1" who="#SSeyda">Także w myśl tego, co powiedział nasz kolega klubowy, sen. Godlewski, raz jeszcze z naciskiem zaznaczam, że nam zgoła nie chodzi o wkraczanie w bieg postępowania sądowego, nam chodzi o danie impulsu, nam chodzi o to, ażebv postępowanie sądowe się odbyło, żeby do niego doszło. Ale widocznie, są czynniki w Państwie Polskiem, którym bardzo na tem zależy, żeby do niego nie doszło. W Komisji Prawniczej Senatu wystosowałem bardzo ściśle sformułowane zapytanie pod adresem p. Ministra Sprawiedliwości, jak rzecz pod tym względem stoi, czy cośkolwiek zostało rozpoczęte, czy cośkolwiek się dzieje, czy są jakieś ślady, jakieś wyniki. P. Minister Sprawiedliwości siedział dwie godziny na posiedzeniu naszej komis i — odpowiedzi nie otrzymałem. Powtarzam: nam chodzi nie o wkraczanie w bieg, ale o rozpoczęcie sprawy, ażeby doszła do percepcji.</u> | |
| 332 | - <u xml:id="u-38.2" who="#SSeyda">Zwracam Panom na to uwagę, że żadne tego rodzaju metody, jak to, co Panowie czynią z naszym wnioskiem, żeby pod jakimkolwiek pozorem go zlikwidować, nie mogą zlikwidować sprawy Brześcia w zbiorowej duszy i zbiorowem sumieniu narodu polskiego. To musi zawieść. Nie jest możliwe, ażeby to była droga, wiodąca nawet z Panów stanowiska do celu. Rzecz nie może być tak potraktowana, jakby była hetką pętelką. Prawda musi być stwierdzona.</u> | |
| 333 | - <u xml:id="u-38.3" who="#komentarz">(Glos na ławach B. B.: Sądy to wyjaśnią.)</u> | |
| 334 | - <u xml:id="u-38.4" who="#SSeyda">Właśnie pytam się: gdzie są te sądy? O postępowanie sądowe właśnie prosimy, ażeby już się toczyło. Już w Komisji Prawniczej Senatu postawiłem sprawę realnie. Poszliśmy Rządowi i o. Ministrowi Sprawiedliwości na rękę. Nie dostałem i na ten punkt odpowiedzi, więc muszę go powtórzyć, nawet nieco rozszerzając.</u> | |
| 335 | - <u xml:id="u-38.5" who="#SSeyda">W komisji mówiłem, że są dwa sposoby w społeczeństwie polskiem odnoszenia się do Brześcia. Właściwie są trzy, aczkolwiek ten trzeci jest zbliżony do jednego z tamtych. Ten trzeci, najdalej sięgający, powiada: że w Brześciu było wszystko w porządku. Nie w tem znaczeniu, że się nic złego nie działo, ale przeciwnie, że działy się rzeczy złe, lecz to one były w porządku, bo tak być miało, bo miało się, szczególnie w okresie wyborów, pewne stronnictwa zastraszyć, steroryzować, a ludzi, w Brześciu siedzących, złamać. Są czynniki, zajmujące bardzo wpływowa stanowiska w państwa, która na tem stanowisku stoją, jednakowoż tutaj na gruncie parlamentu, w dyskusji prawno-politycznej oficjalnie to stanowisko nie jest reprezentowane, aczkolwiek pan referent w Komisji Prawniczej w tym kierunku się poślizgnął. A mianowicie w końcowem swem przemówieniu, które rozpoczął nieomal ze łzą w oku ze wzruszenia, z powodu przemówień naszych o Brześciu, po dalszych wywodach pod koniec nieomal apoteozował Brześć. Od łzy w oku przeszedł do entuzjazmu. Mimo to, ponieważ oficjalny referat w plenum na tem stanowisku nie stał, dlatego chcę ten sposób odnoszenia się do Brześcia zostawić na uboczu, a zająć się tylko dwoma innemi.</u> | |
| 336 | - <u xml:id="u-38.6" who="#SSeyda">Panowie na gruncie parlamentarnym powiadają, że w Brześciu nie było nadużyć, że nie działo się nic, coby sprzeciwiało się Konstytucji i innym prawom naszego państwa, coby sprzeciwiało się sumieniu ludzkiemu. A z drugiej strony słyszymy głośne, codziennie powtarzające się protesty, które publicznie Brześć piętnują jako zbrodnię, jako hańbę, a nawet jako nikczemność. Tak jest przecież, ja tego nie potrzebuję Panom przypominać, bo Panowie codziennie to czytacie w prasie.</u> | |
| 337 | - <u xml:id="u-38.7" who="#komentarz">(S. Roman: 100 artykułów.)</u> | |
| 338 | - <u xml:id="u-38.8" who="#SSeyda">Może nawet 120. Pojawiają się także zbiorowe manifesty. Dziś w Poznaniu pojawił się manifest, podpisany przez kilkaset osób z całej Polski, protestujący przeciw Brześciowi.</u> | |
| 339 | - <u xml:id="u-38.9" who="#SSeyda">W tej chwili tylko analizuję i usiłuję znaleźć drogę wyjścia z sytuacji. Jeżeli jedni powiadają, że w Brześciu nie było wszystko w porządku, a inni, że Brześć jest zbrodnią i hańbą, to rzecz ta musi być jakoś wyjaśniona. Musi być stwierdzona prawda.</u> | |
| 340 | - <u xml:id="u-38.10" who="#komentarz">(Głos: Słusznie. Tak jest. Będzie.)</u> | |
| 341 | - <u xml:id="u-38.11" who="#SSeyda">Będzie! Ale dotąd jest to tylko Panów zapowiedź, pozatem niczego nie widzimy. I dlatego pozwoliłem sobie w senackiej Komisji Prawniczej zwrócić Rządowi na to uwagę, żeby przecież zechciał wytoczyć procesy za artykuły o Brześciu. Przecież konfiskuje się gazety za pierwsze lepsze bzdury. A nie wytoczono procesów o setki protestów, podpisanych przez ludzi bardzo wybitnych. To robi wrażenie, że się go wytoczyć nie chcę o meritum sprawy Brześcia. W Komisji Prawniczej powiedziałem już, że będę p. Ministrowi Sprawiedliwości wdzięczny, jeżeli np. pismu, które redaguję, — „Kurierowi Poznańskiemu”, wytoczy proces o krytykę sprawy Brześcia. Prosiłbym oczywiście o to, żeby było dozwolone przeprowadzenie dowodu prawdy, to znaczy słuchanie świadków pod przysięgą.</u> | |
| 342 | - <u xml:id="u-38.12" who="#komentarz">(S. Perzyński: Proces z warunkami.)</u> | |
| 343 | - <u xml:id="u-38.13" who="#SSeyda">Nie, właśnie bez warunków, bez ograniczeń. Przecież chodzi o to, ażeby była dana możność wyświetlenia sprawy pod przysięgą, przez przesłuchanie brzeskich świadków jednej i drugiej strony, ażeby sprawa była przeprowadzona i wyświetlona na szerokiej podstawie sądowej.</u> | |
| 344 | - <u xml:id="u-38.14" who="#SSeyda">Na zakończenie już tylko krótko o stronie politycznej kwestii. Wogóle trzymałbym się torów ściśle prawno-politycznych, ale referent Komisji Prawniczej, jako referent, w końcu swego przemówienia uważał za wskazane, na podstawie naszego wniosku w sprawie brzeskiej, skierować przeciwko Klubowi Narodowemu i całemu naszemu stronnictwu dwa ciężkie bardzo zarzuty polityczne:</u> | |
| 345 | - <u xml:id="u-38.15" who="#SSeyda">Pierwszy opiewa, że wniosek nasz jest najlepszym dowodem, że chcemy wrócić do sejmowładztwa z przed r. 1926. To jest wielka omyłka. Jeżeli chodzi o sejmowładztwo z przed r. 1926, to między nami a Panami różnica nie jest tak bardzo wielka. Potępialiśmy i potępiamy sejmowładztwo. Dusiliśmy się w tej atmosferze. Już wówczas to zwalczaliśmy. Tylko jest między nami ta różnica zasadnicza, że myśmy pragnęli na drodze ewolucyjnej, a nie rewolucyjnej wyjść z tego stanu i dlatego kosztem własnych interesów partyjnych dążyliśmy do harmonii, do współpracy, żeby interesy partyjne poszczególnych ugrupowań zostały podporządkowane ogólnemu interesowi Państwa i narodu.</u> | |
| 346 | - <u xml:id="u-38.16" who="#SSeyda">Dlaczego te wysiłki nie dały rezultatu? Dlatego, że z wyjątkiem naszego klubu, we wszystkich ugrupowaniach od P. P. S. do grupy chrześcijańsko-narodowej były jaczejki konspiracji, które nic nie robiły, tylko nie dopuszczały do koncentracji, żeby wszystko rozbić i rozproszkować, ażeby mógł przyjść — „zbawca” i mogło przyjść zbawienie. W tej właśnie atmosferze dusiliśmy się, konspiracja ta i jej jaczejki uniemeżliwiły wyjście z ówczesnej sytuacji.</u> | |
| 347 | - <u xml:id="u-38.17" who="#SSeyda">Drugi zarzut natury zasadniczej, który p. referent na komisji senackiej przeciw nam podniósł, było to, że Klub Narodowy odnosi się do obecnego rządu z nienawiścią, bośmy się dawniej nauczyli w niewoli odnosić się do obcych rządów z nienawiścią. Odpowiem p. referentowi i tym, którzy za nim w tej sprawie stoją, że uważam za rzecz będącą poniżej naszej godności — składać przed p. referentem egzamin z naszej myśli politycznej. Na tego rodzaju zarzuty nie myślę odpowiadać.</u> | |
| 348 | - <u xml:id="u-38.18" who="#SSeyda">Ubolewamy natomiast, że p. referent zapomniał o drugiej stronie medalu, tembardziej, że mowę swoją zakończył Komisji Prawniczej apelem, mianowicie żeby dokoła dzisiejszego Rządu, dokoła dzisiejszego systemu politycznego wszyscy obywatele skupili się w miłości, zgodzie i braterstwie. A przecież w dyskusji, która toczy się o Brześć, wytacza się właśnie przeciwko pewnej części społeczeństwa zarzut, że ono nie uprawia miłości, że ono nie dąży do zgody, do pojednania. A przecież tem samem, czem był Brześć, były wybory, i tem samem jest cały dzisiejszy system polityczny. Jest on systemem nienawiści w stosunku do wszystkich i wszystkiego, co nie wysługuje się systemowi, co nie gnie karku. Tych wszystkich chcę się zmiażdżyć, chcę się rozbić stronnictwa polityczne, ludzi chcę się moralnie i materialnie zniszczyć. To jest istota dzisiejszego systemu. Gdy takie panują stosunki, referent Komisji Prawniczej deklamuje na temat naszego moralnego obowiązku skupienia się w zgodzie i miłości przy dzisiejszym systemie.</u> | |
| 349 | - <u xml:id="u-38.19" who="#SSeyda">Nie, Panowie, my ten system będziemy zwalczali nadal konsekwentnie. Panowie powiadają, że to jest zwalczanie państwa. My to znamy. Rząd wasz i Państwo, to jedno i to samo. Oświadczam Panom, że my na dotychczasowem stanowisku zostaniemy Specjalnie pp. konserwatystom w łonie waszego stronnictwa jeszcze kiedyś dzisiejszą sytuację przypomnimy, przyjdą czasy, kiedy będziecie nam dziękowali, żeśmy wytrwali na gruncie moralności i praworządności, bo gdyby nas nie było —</u> | |
| 350 | - <u xml:id="u-38.20" who="#komentarz">(Na ławach Klubu Narodowego oklaski, na ławach B. B. różne okrzyki.), to oprócz Was byliby jeszcze ci u dołu społeczeństwa, którzy się dzisiaj kształcą w tej szkole politycznej.</u> | |
| 351 | - <u xml:id="u-38.21" who="#SSeyda">(Głos na ławach B. B.: A nabożeństwo za Niewiadomskiego? Kto to chcę nas uczyć moralności! Wrzawa. Różne okrzyki. Głos na ławach B. B.: Wstyd.)</u> | |
| 352 | - <u xml:id="u-38.22" who="#komentarz">Powtarzam: pozostaniemy na swojem stanowisku moralności i praworządności i będziemy wasz system zwalczali aż do zwycięstwa.</u> | |
| 353 | - <u xml:id="u-38.23" who="#SSeyda">(Oklaski na ławach Klubu Narodowego. Wrzawa. Różne okrzyki na ławach B. B S. Błędowski: Proszę o głos w sprawie formalnej.)*</u> | |
| 361 | + <u xml:id="u-38.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Błędowski.</u> | |
| 354 | 362 | </div> |
| 355 | 363 | <div xml:id="div-39"> |
| 356 | - <u xml:id="u-39.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Błędowski.</u> | |
| 364 | + <u xml:id="u-39.0" who="#SBłędowski">Panie Marszałku! Zgłaszam wniosek o zamknięcie listy mówców.</u> | |
| 357 | 365 | </div> |
| 358 | 366 | <div xml:id="div-40"> |
| 359 | - <u xml:id="u-40.0" who="#SBledowski">Panie Marszałku! Zgłaszam wniosek o zamknięcie listy mówców.</u> | |
| 367 | + <u xml:id="u-40.0" who="#Marszałek">Jest wniosek o zamknięcie listy mówców. Czy pragnie kto wypowiedzieć się w sprawie tego wniosku? Nikt. Kto jest przeciwny temu wnioskowi? Mniejszość. Kto jest za przyjęciem tego wniosku? Większość. Wniosek przeszedł.</u> | |
| 368 | + <u xml:id="u-40.1" who="#Marszałek">Głosu udzielam s. Pepłowskiemu.</u> | |
| 360 | 369 | </div> |
| 361 | 370 | <div xml:id="div-41"> |
| 362 | - <u xml:id="u-41.0" who="#Marszalek">Jest wniosek o zamknięcie listy mówców. Czy pragnie kto wypowiedzieć się w sprawie tego wniosku? Nikt. Kto jest przeciwny temu wnioskowi? Mniejszość. Kto jest za przyjęciem tego wniosku? Większość. Wniosek przeszedł.</u> | |
| 363 | - <u xml:id="u-41.1" who="#Marszalek">Głosu udzielam s. Pepłowskiemu.</u> | |
| 371 | + <u xml:id="u-41.0" who="#SPepłowski">Wysoka Izbo! Są momenty w rozwoju narodu, kiedy zapomina się o tem, że jesteśmy czy na lewicy, czy na prawicy, a myślimy tylko o przyszłości swojego narodu. Jednym z takich momentów, który w danej chwili Polska przeżywa, jest moment po sprawie Brześcia. Wysoka Izbo, będę prosił, ażeby Wysoka Izba przez pięć minut łaskawie chciała bez przerywania wysłuchać moich prostych wynurzeń, bo będę tu do Panów przemawiał, jako do tych, w których ręku jest dzisiaj przegłosowanie każdej rzeczy, do was, do waszego sumienia ja apeluję. Przez usta p. rektora Marchlewskiego Panowie usłyszeli to pewne moralne skwalifikowanie tego, co jest Brześciem w Polsce. Ja będę miał ułatwioną sprawę, bo będę przemawiał jedynie do panów prawników, którzy tę sprawę rozpatrywali w Komisji Prawniczej. Chociaż sam nie jestem prawnikiem, jednak pochodzę z rodziny prawniczej, która z dziadów, pradziadów u nas tworzyła w Polsce prawa i mnie wychowała w tych prawach, przeto pozwolę sobie zacytować jednego ze swoich stryjów, co o prawnikach polskich, i sądownictwie polskiem, ci prawnicy sami sądzili. Jest to wydanie „Obron sądowych” Adolfa Pepłowskiego z 1912 roku, a więc jeszcze z czasu przed przewrotem. Pisze on: „Adwokatura nasza dotąd spełniała zadania swoje sumiennie mamy cywilistów, mogących stanąć obok najpierwszych adwokackich powag cywilizowanego świata. Kryminaliści siłą argumentacji, znajomością prawa, sumiennością w wyczerpaniu przedmiotu nie pozwalają się przewyższyć nikomu. Zawód nasz staramy się na należytej utrzymać wysokości”. A teraz do nas, do społeczeństwa: „Społeczeństwo, któremu szczerze służymy, płaci nam prawie nieograniczonem zaufaniem”. Takie jest pojęcie o sądownictwie, takie jest pojecie o adwokaturze w Polsce.</u> | |
| 372 | + <u xml:id="u-41.1" who="#komentarz">(Głos: Takie pojęcie było.)</u> | |
| 373 | + <u xml:id="u-41.2" who="#SPepłowski">A teraz zapytam się Panów, czy do tego wysokiego stanu sądownictwa i adwokatury polskiej przystaje wszystko, co się z punktu widzenia sądowego i adwokackiego robi w sprawie brzeskiej?</u> | |
| 374 | + <u xml:id="u-41.3" who="#SPepłowski">Wysłuchałem najdokładniej sprawozdania p. referenta Komisji Prawniczej. Mianowicie było powiedziane, że między panami, mającymi ideologię, tak Pan powiedział, większości w danej chwili a drugą stroną, przypuszczam, że tu zaliczył Pan i mnie, mimo, że nie jestem obciążony ani Narodową Demokracją, ani socjalizmem — jest przepaść i niema możności porozumienia się. Oprócz tego p. referent powiedział, że gdyby był głęboko przekonany, że ta kaźń się odbywała, że to wszystko jest prawdą, co opowiadają, to onby uczuciowo z tem wszystkiem się połączył i przecież by te zajścia skrytykował. Ja się zapytam p. referenta, zapytam się prawników, czy nie dość im, jeżeli p. Jędrzej Moraczewski, człowiek, któremu Marszałek Piłsudski kazał być wówczas premierem, pisze dosłownie, że przecież tam pobito trzy, czy cztery osoby, i że o to nie powinno się robić takiego gwałtu, Jeżeli dalej p. poseł Kleszczyński każę nie tylko bić, ale jeszcze więcej bić; jeżeli taki członek Klubu B. B., do którego większość panów senatorów Rzeczypospolitej przyznać się nie chcę, p. Burda, pisze w „Przedświcie”, że tam się robiło rzeczy, takie sobie normalne, zwyczajne, że było tylko chamskie traktowanie, i na to wszystko nie było żadnego zaprzeczenia. To są przecież fakty, to są te wszystkie rzeczy złe, o których p. referent nam mówił, że gdyby one były, to by się do sprawy ustosunkował zupełnie inaczej. A teraz ja śmiałbym zapytać: czy to jest wysokiem zadaniem adwokatury polskiej, żeby tak bronić sprawę, tak ją przedstawiać? Toż proszę Panów, z czasów, kiedy z kilkoma panami senatorami, z p. s. Jabłonowskim, p. s. Steckim byłem w rosyjskiej Dumie, przypominam sobie, że kiedy w, r. 1908 Szczegłowitow wypowiedział te słynne słowa o zaśmieceniu sądownictwa rosyjskiego przez sądownictwo polskie, to wtedy nie tylko zrobiono protest formalny, ale cała jaźń społeczeństwa polskiego naszej adwokatury i sądownictwa broniła tej wysokiej godności.</u> | |
| 375 | + <u xml:id="u-41.4" who="#SPepłowski">Czyż mam być tak złośliwym i powiedzieć, że sprawa brzeska zaśmieca dzisiejszą adwokaturę i sądownictwo polskie? Proszę Panów! Przejdą lata, miniemy i my — historia będzie wiedziała, co się w Brześciu robiło.</u> | |
| 376 | + <u xml:id="u-41.5" who="#SPepłowski">Ale przemawiając, jako Polak, który zupełnie niezależnym się czuje od takiego albo innego prądu w naszem społeczeństwie, bo należę do ugrupowania narodowego radykalnego, nie socjalistycznego i nie endeckiego, muszę powiedzieć jedno słówko, że kiedym rozmawiał z poszczególnymi panami senatorami, którzy mnie znają lub których ja dobrze znam, to jeszcze nie spotkałem ani jednego takiego z was, któryby w cztery oczy nie ganił tego wszystkiego, co się w Brześciu robiło. Więc mogę tylko przytoczyć dawne rzymskie przysłowie, że: „senatores boni viri, senatus mala bestia”. Panowie, gdy się znajdą tutaj wspólnie, będziecie odpowiednio głosowali za tem, co postanowiono, ale w swojem sumieniu, zupełnie inaczej o tych rzeczach myślicie.</u> | |
| 377 | + <u xml:id="u-41.6" who="#komentarz">(Głos na ławach B. B.: Pójdziemy do Pana po rozgrzeszenie.)</u> | |
| 378 | + <u xml:id="u-41.7" who="#SPepłowski">A teraz jeszcze jedno. Ja się zwracam z pewnym apelem i zdaje mi się, że mój apel jest bardzo krótki. Myślę, że w społeczeństwie polskiem musi się znaleźć pewna odwaga cywilna, muszą się znaleźć ludzie, którzy w swoich sumieniach ganią to, co się stało, i ci ludzie przynajmniej nie powinni znajdować się na tej sali w czasie, kiedy będzie przegłosowywany ten wniosek.</u> | |
| 379 | + <u xml:id="u-41.8" who="#komentarz">(Głos: Mam nadzieję, że Pan wyjdzie.)</u> | |
| 364 | 380 | </div> |
| 365 | 381 | <div xml:id="div-42"> |
| 366 | - <u xml:id="u-42.0" who="#SPeplowski">Wysoka Izbo! Są momenty w rozwoju narodu, kiedy zapomina się o tem, że jesteśmy czy na lewicy, czy na prawicy, a myślimy tylko o przyszłości swojego narodu. Jednym z takich momentów, który w danej chwili Polska przeżywa, jest moment po sprawie Brześcia. Wysoka Izbo, będę prosił, ażeby Wysoka Izba przez pięć minut łaskawie chciała bez przerywania wysłuchać moich prostych wynurzeń, bo będę tu do Panów przemawiał, jako do tych, w których ręku jest dzisiaj przegłosowanie każdej rzeczy, — do was, do waszego sumienia ja apeluję. Przez usta p. rektora Marchlewskiego Panowie usłyszeli to pewne moralne skwalifikowanie tego, co jest Brześciem w Polsce. Ja będę miał ułatwioną sprawę, bo będę przemawiał jedynie do panów prawników, którzy tę sprawę rozpatrywali w Komisji Prawniczej. Chociaż sam nie jestem prawnikiem, jednak pochodzę z rodziny prawniczej, która z dziadów, pradziadów u nas tworzyła w Polsce prawa i mnie wychowała w tych prawach, przeto pozwolę sobie zacytować jednego ze swoich stryjów, co o prawnikach polskich, i sądownictwie polskiem, ci prawnicy sami sądzili. Jest to wydanie „Obron sądowych” Adolfa Pepłowskiego z 1912 roku, a więc jeszcze z czasu przed przewrotem. Pisze on: — „Adwokatura nasza dotąd spełniała zadania swoje sumiennie mamy cywilistów, mogących stanąć obok najpierwszych adwokackich powag cywilizowanego świata. Kryminaliści siłą argumentacji, znajomością prawa, sumiennością w wyczerpaniu przedmiotu nie pozwalają się przewyższyć nikomu. Zawód nasz staramy się na należytej utrzymać wysokości”. A teraz do nas, do społeczeństwa: „Społeczeństwo, któremu szczerze służymy, płaci nam prawie nieograniczonem zaufaniem”. Takie jest pojęcie o sądownictwie, takie jest pojecie o adwokaturze w Polsce.</u> | |
| 367 | - <u xml:id="u-42.1" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 368 | - <u xml:id="u-42.2" who="#SPeplowski">Takie pojęcie było.)</u> | |
| 369 | - <u xml:id="u-42.3" who="#SPeplowski">A teraz zapytam się Panów, czy do tego wysokiego stanu sądownictwa i adwokatury polskiej przystaje wszystko, co się z punktu widzenia sądowego i adwokackiego robi w sprawie brzeskiej?</u> | |
| 370 | - <u xml:id="u-42.4" who="#SPeplowski">Wysłuchałem najdokładniej sprawozdania p. referenta Komisji Prawniczej. Mianowicie było powi- dziane, że między panami, mającymi ideologię, — tak Pan powiedział, — większości w danej chwili a drugą stroną,—przypuszczam,—że tu zaliczył Pan i mnie, mimo, że nie jestem obciążony ani Narodową Demokracją, ani socjalizmem — jest przepaść i niema możności porozumienia się. Oprócz tego p. referent powiedział, że gdyby był głęboko przekonany, że ta kaźń się odbywała, że to wszystko jest prawdą, co opowiadają, to onby uczuciowo z tem wszystkiem się połączył i przecież by te zajścia skrytykował. Ja się zapytam p. referenta, zapytam się prawników, czy nie dość im, jeżeli p. Jędrzej Moraczewski, człowiek, któremu Marszałek Piłsudski kazał być wówczas premierem, pisze dosłownie, że przecież tam pobito trzy, czy cztery osoby, i że o to nie powinno się robić takiego gwałtu, Jeżeli dalej p. poseł Kleszczyński każę nie tylko bić, ale jeszcze więcej bić; jeżeli taki członek Klubu B. B., do którego większość panów senatorów Rzeczypospolitej przyznać się nie chcę, p. Burda, pisze w — „Przedświcie”, że tam się robiło rzeczy, takie sobie normalne, zwyczajne, że było tylko chamskie traktowanie,— i na to wszystko nie było żadnego zaprzeczenia. To są' przecież fakty, to są te wszystkie rzeczy złe, o których p. referent nam mówił, że gdyby one były, to by się do sprawy ustosunkował zupełnie inaczej. A teraz ja śmiałbym zapytać: czy to jest wysokiem zadaniem adwokatury polskiej, żeby tak bronić sprawę, tak ją przedstawiać? Toż proszę Panów, z czasów, kiedy z kilkoma panami senatorami, z p. s. Jabłonowskim, p. s. Steckim byłem w rosyjskiej Dumie, przypominam sobie, że kiedy w, r. 1908 Szczegłowitów wypowiedział te słynne słowa o zaśmieceniu sądownictwa rosyjskiego przez sądownictwo polskie, to wtedy nie tylko zrobiono protest formalny, ale cała jaźń społeczeństwa polskiego naszej adwokatury i sądownictwa broniła tej wysokiej godności.</u> | |
| 371 | - <u xml:id="u-42.5" who="#SPeplowski">Czyż mam być tak złośliwym i powiedzieć, że sprawa brzeska zaśmieca dzisiejszą adwokaturę i sądownictwo polskie? Proszę Panów! Przejdą lata, miniemy i my — historia będzie wiedziała, co się w Brześciu robiło.</u> | |
| 372 | - <u xml:id="u-42.6" who="#SPeplowski">Ale przemawiając, jako Polak, który zupełnie niezależnym się czuje od takiego albo innego prądu w naszem społeczeństwie, bo należę do ugrupowania narodowego radykalnego, nie socjalistycznego i nie endeckiego, muszę powiedzieć jedno słówko, że kiedym rozmawiał z poszczególnymi panami senatorami, którzy mnie znają lub których ja dobrze znam, to jeszcze nie spotkałem ani jednego takiego z was, któryby w cztery oczy nie ganił tego wszystkiego, co się w Brześciu robiło. Więc mogę tylko przytoczyć dawne rzymskie przysłowie, że: — „senatores boni viri, senatus mala bestia”. Panowie, gdy się znajdą tutaj wspólnie, będziecie odpowiednio głosowali za tem, co postanowiono, ale w swojem sumieniu, zupełnie inaczej o tych rzeczach myślicie.</u> | |
| 373 | - <u xml:id="u-42.7" who="#komentarz">(Głos na ławach B. B.:</u> | |
| 374 | - <u xml:id="u-42.8" who="#SPeplowski">Pójdziemy do Pana po rozgrzeszenie.)</u> | |
| 375 | - <u xml:id="u-42.9" who="#SPeplowski">A teraz jeszcze jedno. Ja się zwracam z pewnym apelem i zdaje mi się, że mój apel jest bardzo krótki. Myślę, że w społeczeństwie polskiem musi się znaleźć pewna odwaga cywilna, muszą się znaleźć ludzie, którzy w swoich sumieniach ganią to, co się stało, i ci ludzie przynajmniej nie powinni znajdować się na tej sali w czasie, kiedy będzie przegłosowywany ten wniosek.</u> | |
| 376 | - <u xml:id="u-42.10" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 377 | - <u xml:id="u-42.11" who="#SPeplowski">Mam nadzieję, że Pan wyjdzie.)</u> | |
| 382 | + <u xml:id="u-42.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Roman.</u> | |
| 378 | 383 | </div> |
| 379 | 384 | <div xml:id="div-43"> |
| 380 | - <u xml:id="u-43.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Roman.</u> | |
| 385 | + <u xml:id="u-43.0" who="#SRoman">Wysoka Izbo! Jeśli jeszcze zabieram głos w tej sprawie, która już tak szeroko omawiana była w komisjach Sejmu i Senatu, dziś na plenum Senatu, a będzie jeszcze omawiana w Izbie poselskiej, to jedynie dlatego, ażeby baz żadnych osłonek, zupełnie wyraźnie zaznaczyć tu swoje stanowisko, które sądzę, będzie także stanowiskiem tej Wysokiej Izby. Zastrzegam się przytem przeciwko pomawianiu nas o ukrywanie się poza formułki prawnicze, boć jak już wyjaśniliśmy, że jedynie prawo i Konstytucja potwierdzają słuszność naszych zasadniczych założeń.</u> | |
| 386 | + <u xml:id="u-43.1" who="#SRoman">O co się toczy spór? Czy ten spór toczy się o to, że w więzieniach Rzeczypospolitej wszelkie nadużycie władzy ze strony dozoru więziennego w stosunku do uwięzionych jest niedopuszczalne i karalne? Czy spór toczy się o to, czy i jakie nadużycia przez ten dozór zostały popełnione względem więźniów brzeskich? Wszakże do wyrokowania, którego Panowie chcą od nas w tej kwestii, nie mamy materiału dowodowego, a dochodzenie i śledztwo nie do nas należy. Panowie chcieliby, ażebyśmy te wszystkie wasze wyjaśnienia, te wskazywania faktów, przyjęli jako ewangelię, ale my wam oświadczamy, że to są oświadczenia nie p. Kopcińskiego, czy p. Godlewskiego, lecz oświadczenia stronnictw i partii, a my ze swojej polskiej przeszłości mamy, niestety, pod tym względem bardzo smutne doświadczenie. Przypomnę Panom tylko tak jeszcze niedawne czasy, kiedy to wytworzyła się opinia ogólna, urobiona, jeżeli nie przez pewne stronnictwo, to przez organ tego stronnictwa, opinia, posądzająca ówczesnego Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza o kradzież insygniów królewskich. Przypomnę Panom te czasy, kiedy wróg był u wrót stolicy, a Naczelnego Wodza posądzano, że prowadzi konszachty z bolszewikami. A wszak jeszcze nie tak dawno mówiono i pisano o tem, że tenże nasz były Naczelny Wódz, dziś członek Rządu, Marszałek Piłsudski, zrzeka się Śląska i Pomorza. Czy to są sposoby, Panie Senatorze Godlewski, godne tej kultury zachodniej?</u> | |
| 387 | + <u xml:id="u-43.2" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Kto to pisał?)</u> | |
| 388 | + <u xml:id="u-43.3" who="#SRoman">To pisał organ Stronnictwa Narodowego. Może to są praktyki Zachodu, ale to nie ma nic wspólnego ani z kulturą Zachodu, ani z kulturą Wschodu, skąd właśnie ja pochodzę. Więc, czy raczej nie powinniśmy przypuszczać, że cała akcja, która została wszczęta około sprawy brzeskiej, mą na celu politykę, która w danym wypadku w mojem głębokiem przekonaniu sprzeczna jest z interesem narodu, sprzeczna jest z interesem naszego państwa.</u> | |
| 389 | + <u xml:id="u-43.4" who="#SRoman">A więc o co toczy się spór i w czem w mojem mniemaniu leży istota sporu? Istota sprawy polega na wyjaśnieniu i wyświetleniu prawdy i spowodowaniu, żeby ta prawda była wyjaśniona i wyświetlona. Nie będę mówił o tej drodze najprostszej, którą wskazują nasze ustawy, że każdy z poszkodowanych może zwrócić się do niezawisłych sądów Rzeczypospolitej Polskiej. Jeżeli mowa o parlamencie, to istnieje droga regulaminem przewidziana, zresztą przez Centrolew wykorzystana, to jest zwrócenie się z interpelacją do Rządu. My jednak nie pójdziemy po drodze, którą nam tutaj wskazywał s. Godlewski, może nie tak jasno na plenum, ale już bardzo jasno na komisji, powołując się na art. 2 Konstytucji, który głosi, że zwierzchnia władza do narodu należy, a my jesteśmy jedyni przedstawiciele zwierzchniej władzy, a więc wszystko możemy, nawet uzurpować sobie prawa, które według tej Konstytucji należą do sądów Rzeczypospolitej. Może niektórzy z Panów chcieliby, aby te czasy złotej wolności poselsko-senatorskiej wróciły, ale one nie wrócą i myślę, że nawet wszelkie dążenia w tym kierunku — mówię zupełnie otwarcie, chociaż sam jestem senatorem, zdrowa myśl państwowa zniweczy w samym jej zarodku.</u> | |
| 390 | + <u xml:id="u-43.5" who="#komentarz">(Protesty i różne głosy.)</u> | |
| 391 | + <u xml:id="u-43.6" who="#SRoman">Jeśli jeszcze mówię o wniosku, muszę odpowiedzieć p. senatorowi Sejdzie, który proponuje nam inne wyjście, a mianowicie: spowodujcie Panowie, tak się zwracał do nas na komisji, aby mi wytoczono proces, wszak napisałem 100 artykułów o Brześciu, spowodujcie, abym był pociągnięty do odpowiedzialności, abym był stawiony przed sądami za świadome i niezgodne z prawdą rozgłaszanie wiadomości. Sądzę, że także i w danym wypadku ingerencja naszej Izby Senatorskiej dla tych samych przyczyn dla tych samych zasad jest wcale zbędna. Ale ja nie wiem, czy p. sen. Sejda chroniony jest jakimś pancerzem przed poniesieniem skutków za te rzeczy, które on w swoim „Kurierze Poznańskim” rozgłasza. Czy nie będzie on postawiony przed sąd, czy nie poniesie za to kary?</u> | |
| 392 | + <u xml:id="u-43.7" who="#komentarz">(S. Sejda: Prosimy.)</u> | |
| 393 | + <u xml:id="u-43.8" who="#SRoman">Tyle co do samego wniosku.</u> | |
| 394 | + <u xml:id="u-43.9" who="#SRoman">A teraz chciałbym powiedzieć kilka refleksji na tle tej atmosfery niezdrowej, niepokojącej społeczeństwo, tej atmosfery szkodliwej i Państwo krzywdzącej, jaka się około tej sprawy wytworzyła. Jeśli p. poseł Trąmpczyński, b. Marszałek Sejmu i b. Marszałek Senatu, w swojem przemówieniu porównywał kwestię uwięzienia i traktowania zaaresztowanych w Brześciu z temi czasami, gdy na ziemiach Polski panował knut rosyjski i but pruski, jeżeli porównywał Brześć z Sybirem i katorgami, jeżeli sen. Godlewski porównywał Brześć ze Schflisselburgiem, to wszak dalej już chyba iść nie można.</u> | |
| 395 | + <u xml:id="u-43.10" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Kto to wywołał?)</u> | |
| 396 | + <u xml:id="u-43.11" who="#SRoman">A jeśli Panowie z lewicy apelujecie do naszych serc i naszego sumienia, to wam powiem, że nie będziemy toczyli tu sporów o to, czyje serca i czyje sumienia są wrażliwsze, ale zapewniam was, że nasze sumienia są wyjątkowo wrażliwe wtedy, gdy chodzi o ten nasz najwyższy interes, o dobro Państwa, o dobro naszej niepodległej Ojczyzny.</u> | |
| 397 | + <u xml:id="u-43.12" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 398 | + <u xml:id="u-43.13" who="#SRoman">I dlatego nas to boli najwięcej, gdy to dobro Ojczyzny i interes Państwa narażony jest na szwank, gdy staje się przedmiotem walk politycznych. Szczęśliwy ten naród, który w swych dążeniach politycznych powoduje się jak najbardziej zasadami moralności, zasadami etyki, ale nieszczęściem jest dla narodu, gdy hasła, wyzyskujące te najwznioślejsze uczucia, stają się narzędziem walk i celów politycznych. I, proszę Panów, jeżeli tu się mówi o walce politycznej, to przecież o niej nie mówić nie możemy, choćby nie wiem jakie pozory, choćby nie wiem jakie zastrzeżenia Panowie co do tego zgłaszali, bo parlament to jest polityka, bo wszak wszyscy my jesteśmy politykami. A więc sprawę brzeską proszę rozpatrywać w tej państwowo-politycznej szerokiej płaszczyźnie. Proszę nie mówić tylko o tem, w jaki to sposób nastąpiło zaaresztowanie, proszę nie mówić tylko o tem, jak traktowano więźniów w Brześciu, ale proszę mówić o tych przyczynach, które do Brześcia doprowadziły.</u> | |
| 399 | + <u xml:id="u-43.14" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B)</u> | |
| 400 | + <u xml:id="u-43.15" who="#SRoman">Proszę mówić o tych sposobach walki, toczonej poto, aby, jak Panowie się wyrażają, zlikwidować ten system, który został zaaprobowany przez większość społeczeństwa i narodu polskiego. Proszę mówić o tych sposobach unicestwienia tego wielkiego dorobku, który, jak już to mówiłem na komisji, po maju 1926 r., został wniesiony do najistotniejszych zagadnień naszego państwowego życia, do organizacji naszego Państwa i społeczeństwa, do metod pracy państwowej, tego dorobku, który wniósł w nasze polskie życie wielki charakter i wielki umysł Marszałka Piłsudskiego.</u> | |
| 401 | + <u xml:id="u-43.16" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 402 | + <u xml:id="u-43.17" who="#SRoman">Proszę Panów, tę walkę przyjęliśmy i tę walkę prowadzić będziemy dalej i chociażby w przebiegu właściwego dalszego postępowania stwierdzone były jakiekolwiek, jak Panowie mówią, nadużycia względem tych, którzy byli osadzeni w twierdzy w Brześciu, powtarzam to, Panie Senatorze Kopciński, co już powiedziałem na komisji, będzie to jednak w polityczno-państwowem ujęciu jedynie fragmentem tej walki, którą prowadzimy o najistotniejsze i najwłaściwsze warunki istnienia naszej państwowości, naszego państwowego bytu.</u> | |
| 403 | + <u xml:id="u-43.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 404 | + <u xml:id="u-43.19" who="#SRoman">I sądzę, że w perspektywie. historycznej sprawa brzeska w jej całokształcie, w jej szerokiem politycznem ujęciu, jak zresztą i inne nasze ciężkie przeżycia z dziesięciu lat naszej niepodległości, nie będzie hańbą naszej godności jako narodu, nie będzie hańbą jego honoru...</u> | |
| 405 | + <u xml:id="u-43.20" who="#komentarz">(Głos na lewicy: Jest hańbą.)</u> | |
| 406 | + <u xml:id="u-43.21" who="#komentarz">(Głos na ławach B. B.: Przemówienie Ciołkosza jest hańbą.)</u> | |
| 407 | + <u xml:id="u-43.22" who="#SRoman">...będzie tylko żywem memento: że są granice, że jest ta meta, poza którą nawet w walce politycznej posunąć się nie można i że poza tą metą już następuje zagrożenie interesu państwowego, już narażony jest na szwank interes Państwa. A mnie się zdaje, że dbałość o ten najwyższy interes powinna nas wszystkich w tej sprawie połączyć i gdy w myśl maksymy: „atnor patrie nostra lex” powiem, że przedewszystkiem nie wolno krzywdzić Państwa, a tej krzywdy Państwa w mojem głębokiem przekonaniu dopuszczono się przez te wypadki i te czyny, które były powodem osadzenia niektórych byłych posłów w Brześciu; powiem więcej.: krzywdy Państwa dopuszczamy się dzisiaj, gdy organizujemy wielką hałaśliwą akcję około tej sprawy i jeżeli tę akcję staramy się przenieść nawet poza granice Rzeczypospolitej.</u> | |
| 408 | + <u xml:id="u-43.23" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 381 | 409 | </div> |
| 382 | 410 | <div xml:id="div-44"> |
| 383 | - <u xml:id="u-44.0" who="#SRoman">Wysoka Izbo! Jeśli jeszcze zabieram głos w tej sprawie, która już tak szeroko omawiana była w komisjach Sejmu i Senatu, dziś na plenum Senatu, a będzie jeszcze omawiana w Izbie poselskiej, to jedynie dlatego, ażeby baz żadnych osłonek, zupełnie wyraźnie zaznaczyć tu swoje stanowisko, które sądzę, będzie także stanowiskiem tej Wysokiej Izby. Zastrzegam się przytem przeciwko pomawianiu nas o ukrywanie się poza formułki prawnicze, boć jak już wyjaśniliśmy, że jedynie prawo i Konstytucja potwierdzają słuszność naszych zasadniczych założeń.</u> | |
| 384 | - <u xml:id="u-44.1" who="#SRoman">O co się toczy spór? Czy ten spór toczy się o to, że w więzieniach Rzeczypospolitej wszelkie nadużycie władzy ze strony dozoru więziennego w stosunku do uwięzionych jest niedopuszczalne i karalne? Czy spór toczy się o to, czy i jakie nadużycia przez ten dozór zostały popełnione względem więźniów brzeskich? Wszakże do wyrokowania, którego Panowie chcą od nas w tej kwestii, nie mamy materiału dowodowego, a dochodzenie i śledztwo nie do nas należy. Panowie chcieliby, ażebyśmy te wszystkie wasze wyjaśnienia, te wskazywania faktów, przyjęli jako ewangelię, ale my wam oświadczamy, że to są oświadczenia nie p. Kopcińskiego, czy p. Godlewskiego, lecz oświadczenia stronnictw i partii, a my ze swojej polskiej przeszłości mamy, niestety, pod tym względem bardzo smutne doświadczenie. Przypomnę Panom tylko tak jeszcze niedawne czasy, kiedy to wytworzyła się opinia ogólna, urobiona, jeżeli nile przez pewne stronnictwo, to przez organ tego stronnictwa, opinia, posądzająca ówczesnego Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza o kradzież insygniów królewskich. Przypomnę Panom te czasy, kiedy wróg był u wrót stolicy, a Naczelnego Wodza posądzano, że prowadzi konszachty z bolszewikami. A wszak jeszcze nie tak dawno mówiono i pisano o tem, że tenże nasz były Naczelny Wódz, dziś członek Rządu, Marszałek Piłsudski, zrzeka się Śląska i Pomorza. Czy to są sposoby, Panie Senatorze Godlewski, godne tej kultury zachodniej?</u> | |
| 385 | - <u xml:id="u-44.2" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Kto to pisał?)</u> | |
| 386 | - <u xml:id="u-44.3" who="#SRoman">To pisał organ Stronnictwa Narodowego. Może to są praktyki Zachodu, ale to nie ma nic wspólnego ani z kulturą Zachodu, ani z kulturą Wschodu, skąd właśnie ja pochodzę. Więc, czy raczej nie powinniśmy przypuszczać, że cała akcja, która została wszczęta około sprawy brzeskiej, mą na celu politykę, która w danym wypadku w mojem głębokiem przekonaniu sprzeczna jest z interesem narodu, sprzeczna jest z interesem naszego państwa.</u> | |
| 387 | - <u xml:id="u-44.4" who="#SRoman">A więc o co toczy się spór i w czem w mojem mniemaniu leży istota sporu? Istota sprawy polega na wyjaśnieniu i wyświetleniu prawdy i spowodowaniu, żeby ta prawda była wyjaśniona i wyświetlona. Nie będę mówił o tej drodze najprostszej, którą wskazują nasze ustawy, że każdy z poszkodowanych może zwrócić się do niezawisłych sądów Rzeczypospolitej Polskiej. Jeżeli mowa o parlamencie, to istnieje droga regulaminem przewidziana, zresztą przez Centrolew wykorzystana, to jest zwrócenie się z interpelacją do Rządu. My jednak nie pójdziemy po drodze, którą nam tutaj wskazywał s. Godlewski, może nie tak jasno na plenum, ale już bardzo jasno na komisji, powołując się na art. 2 Konstytucji, który głosi, że zwierzchnia władza do narodu należy, a my jesteśmy jedyni przedstawiciele zwierzchniej władzy, a więc wszystko możemy, nawet uzurpować sobie prawa, które według tej Konstytucji należą do sądów Rzeczypospolitej. Może niektórzy z Panów chcieliby, aby te czasy złotej wolności poselsko-senatorskiej wróciły, ale one nie wrócą i myślę, że nawet wszelkie dążenia w tym kierunku — mówię zupełnie otwarcie, chociaż sam jestem senatorem, — zdrowa myśl państwowa zniweczy w samym jej zarodku.</u> | |
| 388 | - <u xml:id="u-44.5" who="#komentarz">(Protesty i różne głosy.)</u> | |
| 389 | - <u xml:id="u-44.6" who="#SRoman">Jeśli jeszcze mówię o wniosku, muszę odpowiedzieć p. senatorowi Sejdzie, który proponuje nam inne wyjście, a mianowicie: spowodujcie Panowie, tak się zwracał do nas na komisji, aby mi wytoczono proces, wszak napisałem 100 artykułów o Brześciu, spowodujcie, abym był pociągnięty do odpowiedzialności, abym był stawiony przed sądami za świadome i niezgodne z prawdą rozgłaszanie wiadomości. Sądzę, że także i w danym wypadku ingerencja naszej Izby Senatorskiej dla tych samych przyczyn dla tych samych zasad jest wcale zbędna. Ale ja nie wiem, czy p. sen. Sejda chroniony jest jakimś pancerzem przed poniesieniem skutków za te rzeczy, które on w swoim — „Kurierze Poznańskim” rozgłasza. Czy nie będzie on postawiony przed sąd, czy nie poniesie za to kary?</u> | |
| 390 | - <u xml:id="u-44.7" who="#komentarz">(S. Sejda: Prosimy.)</u> | |
| 391 | - <u xml:id="u-44.8" who="#SRoman">Tyle co do samego wniosku.</u> | |
| 392 | - <u xml:id="u-44.9" who="#SRoman">A teraz chciałbym powiedzieć kilka refleksji na tle tej atmosfery niezdrowej, niepokojącej społeczeństwo, tej atmosfery szkodliwej i Państwo krzywdzącej, jaka się około tej sprawy wytworzyła. Jeśli p. poseł Trąmpczyński, b. Marszałek Sejmu i b. Marszałek Senatu, w swojem przemówieniu porównywał kwestię uwięzienia i traktowania zaaresztowanych w Brześciu z temi czasami, gdy na ziemiach Polski panował knut rosyjski i but pruski, jeżeli porównywał Brześć z Sybirem i katorgami, jeżeli sen. Godlewski porównywał Brześć ze Schflisselburgiem, to wszak dalej już chyba iść nie można.</u> | |
| 393 | - <u xml:id="u-44.10" who="#komentarz">(Głos na prawicy: Kto to wywołał?)</u> | |
| 394 | - <u xml:id="u-44.11" who="#SRoman">A jeśli Panowie z lewicy apelujecie do naszych serc i naszego sumienia, to wam powiem, że nie będziemy toczyli tu sporów o to, czyje serca i czyje sumienia są wrażliwsze, ale zapewniam was, że nasze sumienia są wyjątkowo wrażliwe wtedy, gdy chodzi o ten nasz najwyższy interes, o dobro Państwa, o dobro naszej niepodległej Ojczyzny.</u> | |
| 395 | - <u xml:id="u-44.12" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 396 | - <u xml:id="u-44.13" who="#SRoman">I dlatego nas to boli najwięcej, gdy to dobro Ojczyzny i interes Państwa narażony jest na szwank, gdy staje się przedmiotem walk politycznych. Szczęśliwy ten naród, który w swych dążeniach politycznych powoduje się jak najbardziej zasadami moralności, zasadami etyki, ale nieszczęściem jest dla narodu, gdy hasła, wyzyskujące te najwznioślejsze uczucia, stają się narzędziem walk i celów politycznych. I, proszę Panów, jeżeli tu się mówi o walce politycznej, to przecież o niej nie mówić nie możemy, choćby nie wiem jakie pozory, choćby nie wiem jakie zastrzeżenia Panowie co do tego zgłaszali, bo parlament to jest polityka, bo wszak wszyscy my jesteśmy politykami. A więc sprawę brzeską proszę rozpatrywać w tej państwowo-politycznej szerokiej płaszczyźnie. Proszę nie mówić tylko o tem, w jaki to sposób nastąpiło zaaresztowanie, proszę nie mówić tylko o tem, jak traktowano więźniów w Brześciu, ale proszę mówić o tych przyczynach, które do Brześcia doprowadziły.</u> | |
| 397 | - <u xml:id="u-44.14" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B )</u> | |
| 398 | - <u xml:id="u-44.15" who="#SRoman">Proszę mówić o tych sposobach walki, toczonej poto, aby, jak Panowie się wyrażają, zlikwidować ten system, który został zaaprobowany przez większość społeczeństwa i narodu polskiego. Proszę mówić o tych sposobach unicestwienia tego wielkiego dorobku, który, jak już to mówiłem na komisji, po maju 1926 r., został wniesiony do najistotniejszych zagadnień naszego państwowego życia, do organizacji naszego Państwa i społeczeństwa, do metod pracy państwowej, tego dorobku, który wniósł w nasze polskie życie wielki charakter i wielki umysł Marszałka Piłsudskiego.</u> | |
| 399 | - <u xml:id="u-44.16" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 400 | - <u xml:id="u-44.17" who="#SRoman">Proszę Panów, tę walkę przyjęliśmy i tę walkę prowadzić będziemy dalej i chociażby w przebiegu właściwego dalszego postępowania stwierdzone były jakiekolwiek, jak Panowie mówią, nadużycia względem tych, którzy byli osadzeni w twierdzy w Brześciu, — powtarzam to, Panie Senatorze Kopciński, co już powiedziałem na komisji, będzie to jednak w polityczno-państwowem ujęciu jedynie fragmentem tej walki, którą prowadzimy o najistotniejsze i najwłaściwsze warunki istnienia naszej państwowości, naszego państwowego bytu.</u> | |
| 401 | - <u xml:id="u-44.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 402 | - <u xml:id="u-44.19" who="#SRoman">I sądzę, że w perspektywie. historycznej sprawa brzeska w jej całokształcie, w jej szerokiem politycznem ujęciu, jak zresztą i inne nasze ciężkie przeżycia z dziesięciu lat naszej niepodległości, nie będzie hańbą naszej godności jako narodu, nie będzie hańbą jego honoru, (Głos na lewicy: Jest hańbą. Głos na ławach B. B.: Przemówienie Ciołkosza jest hańbą.) będzie tylko żywem memento: że są granice, że jest ta meta, poza którą nawet w walce politycznej posunąć się nie można i że poza tą metą już następuje zagrożenie interesu państwowego, już narażony jest na szwank interes Państwa. A mnie się zdaje, że dbałość o ten najwyższy interes powinna nas wszystkich w tej sprawie połączyć i gdy w myśl maksymy: „atnor patrie nostra leks” powiem, że przedewszystkiem nie wolno krzywdzić Państwa, a tej krzywdy Państwa w mojem głębokiem przekonaniu dopuszczono się przez te wypadki i te czyny, które były powodem osadzenia niektórych byłych posłów w Brześciu; powiem więcej.: krzywdy Państwa dopuszczamy się dzisiaj, gdy organizujemy wielką hałaśliwą akcję około tej sprawy i jeżeli tę akcję staramy się przenieść nawet poza granice Rzeczypospolitej.</u> | |
| 403 | - <u xml:id="u-44.20" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 411 | + <u xml:id="u-44.0" who="#Marszałek">Lista mówców wyczerpana, udzielam głosu sprawozdawcy S. Poczętowskiemu.</u> | |
| 404 | 412 | </div> |
| 405 | 413 | <div xml:id="div-45"> |
| 406 | - <u xml:id="u-45.0" who="#Marszalek">Lista mówców wyczerpana, udzielam głosu sprawozdawcy S. Poczętowskiemu.</u> | |
| 414 | + <u xml:id="u-45.0" who="#SPoczętowski">Wysoki Senacie! Po wysłuchaniu tych wszystkich przemówień, jako sprawozdawca oświadczam, że w stanowisku mojem pozostaję zupełnie niewzruszony. Stwierdzam, że różnica podejścia do wniosku Klubu Narodowego wynika nie z różnicy ustosunkowania się do zagadnienia moralnego, nie z różnicy ustosunkowania się do zagadnienia sprawiedliwości. Pod tym względem zdaje mi się, że w imieniu całego obozu prorządowego mógłbym oświadczyć, że poczucie moralności, poczucie etyki, ani o stopień, ani na jedną jotę w naszem środowisku nie stoi niżej niż wśród działaczy opozycji.</u> | |
| 415 | + <u xml:id="u-45.1" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 416 | + <u xml:id="u-45.2" who="#SPoczętowski">Jeżeli się różnimy od opozycji, to różnimy się nie w pojmowaniu zagadnień moralnych, ale w pojmowaniu rzeczywistości politycznej. Jeżeli chodzi o nasz stosunek do sprawiedliwości, to my się podpiszemy pod starą rzymską maksymą, że „justycja est funda- mentum regnorum”; pod tą zasadą się całkowicie podpisujemy i uważamy, że jak setki lat przedtem, tak samo i dziś w życiu współczesnych społeczeństw te same zasady obowiązują i obowiązywać winne Pójdę dalej. Jeżeli chodzi o stosunek do tego zagadnienia, czy wolno w walce politycznej uciekać się do katowania swoich przeciwników wogóle, czy też więźniów, to w oderwaniu od sprawy brzeskiej, albowiem w tej sprawie żadne fakty do wiadomości ogółu w formie obiektywnie sprawdzonej nie doszły, muszę powiedzieć, że tego rodzaju metody bezwzględnie potępiamy. Jeżeli chodzi o moje osobiste stanowisko, to nicbym nie miał przeciw temu, aby Izby Ustawodawcze odpowiedzialność karną za tego rodzaju wykroczenia podniosły choćby dziesięciokrotnie.</u> | |
| 417 | + <u xml:id="u-45.3" who="#SPoczętowski">Ale, wysoki Senacie, z tego stanowiska nie wynika, ażebyśmy na sprawę Brześcia patrzyli temi samemi oczyma, a raczej przez te szkła, przez te okulary, jakie obóz przeciwrządowy usiłuje nasuwać społeczeństwu na oczy. W tej atmosferze podnieceń brzeskich wytworzyła się specyficzna, powiedziałbym, lekkomyślność polityczna. Na Komisji Prawniczej dużo się o tem mówiło, że areszty w Brześciu pozostaną bez 'konsekwencji, Brześć był potrzebny, bo był wywołany wyborami, teraz wszystko się skończyło i jakoby przechodzi się do porządku dziennego nad wszystkiem, W tem ujmowaniu sprawy, proszę Wysokiej Izby, tkwi wielka lekkomyślność. Nie wyobrażam sobie, żeby z chwilą, gdy dwadzieścia kilka osób zostało oskarżonych z artykułów tak poważnych jak 100 i 101 K. K., artykułów zagrażających wielką ilością lat więzienia, nie wyobrażam sobie, żeby takie oskarżenie miało minąć bez konsekwencji. Mogę stwierdzić, wiem o tem, że akta oskarżenia w tej sprawie dla szeregu osób będą doręczone i nie wyobrażam sobie, żeby sądy po zbadaniu obiektywnem tych spraw nie znalazły winowajców, jak również nie wyobrażam sobie, żeby Rząd, który powziął tak poważną i odpowiedzialną decyzję, jak aresztowanie zgórą 20 osób, nie posiadał dostatecznych poszlak przestępstwa z art. 100 i 101 K. K., i żeby po ocenieniu ich przez sądy niezależne było do pomyślenia, że wszyscy oskarżeni zostaną uniewinnieni.</u> | |
| 418 | + <u xml:id="u-45.4" who="#komentarz">(Hałas i przerywanie na lewicy.)</u> | |
| 419 | + <u xml:id="u-45.5" who="#SPoczętowski">To co mówię, to nie są pogróżki, to jest przypominanie o surowej rzeczywistości, o rzeczach, które się zbliżają, jako nieuniknione. Nasza inteligencja winna się przygotować do przeżyć cięższych aniżeli dni brzeskie. Złudzenia co do idealnych stosunków w Polsce Niepodległej, co do „szklanych domów” jeszcze w jednym punkcie winne się rozwiać. Szereg osób, działaczy, których autorytet przed majem stał wysoko, poniesie karę z oskarżenia o zdradę kraju. Senat do sprawy wniosku Klubu Narodowego nie może podchodzić ze stanowiska uczuciowego, ze stanowiska nadającego się do ujęcia tych rzeczy w prasie. Co innego jest napisać artykuł o okrucieństwach w Brześciu, zależnie od tego, czy się w te okrucieństwa wierzy lub nie, a co innego powziąć uchwałę w Senacie, implicite zawierającą potwierdzenie istnienia tych faktów. Łatwiej jest, proszę Wysokiego Senatu, napisać i umieścić w prasie tysiąc artykułów alarmujących, niżeli spowodować ażeby Izby Ustawodawcze przyjęły ten wniosek tej natury, jakim jest wniosek Klubu Narodowego...</u> | |
| 420 | + <u xml:id="u-45.6" who="#komentarz">(S. Głąbiński: Nawet zbrodniarza nie wolno tak traktować jak w Brześciu traktowano.)</u> | |
| 421 | + <u xml:id="u-45.7" who="#SPoczętowski">...bo taki wniosek zawiera w sobie oskarżenie, zawiera w sobie potwierdzenie przez Izby Ustawodawcze tych rzeczy, które przez nikogo w obiektywnej formie nie zostały stwierdzone i wymagają zbadania.</u> | |
| 422 | + <u xml:id="u-45.8" who="#SPoczętowski">A oskarżenie to ma być skierowane przeciw komu? Przeciw administracji, przeciw władzom policyjnym, przeciw ich władzom zwierzchnim, przeciw sędziemu śledczemu, przeciw prokuratorowi i przeciw sędziom Sądu Okręgowego, którzy potwierdzili stanowisko sędziego śledczego, przeciw oficerom czynnej służby, przeciw podoficerom, którzy pełnili obowiązek służbowy w więzieniu. I tego rodzaju wniosek bez obiektywnego sprawdzania, czy fakty zaistniały, miałby być uchwalonym tu przez Izby Ustawodawcze i dojść do społeczeństwa polskiego? Śmiem twierdzić, w zgodzie z mojem głębokiem przekonaniem, że przyjęcie takiego wniosku byłoby jeszcze jedną lekkomyślnością. W tej formie, w tych warunkach ta sprawa nie może znaleźć rozwiązania.</u> | |
| 423 | + <u xml:id="u-45.9" who="#SPoczętowski">Jeżeli nie możemy mieć wątpliwości co do tego, czy Izby Ustawodawcze przyjmą ten wniosek — wyrażam to przekonanie, że wniosek zostanie odrzucony, to jednak muszę przyznać, że obóz przeciwny Rządowi w swej taktyce w tej sprawie uzyskał pewien sukces, albowiem ten sąd przedwczesny, za szybki, o który Klubowi Narodowemu chodziło, ten sąd w pewnej części uzyskał w opinii społecznej. Opinia społeczna w znanych protestach, w znanych oświadczeniach i w prasie wypowiedziała się. Opinia społeczna uwierzyła twierdzeniom uwięzionych, dała im bezsprzecznie wiarę i bez zastrzeżeń z pochopnością jako akt wiary swej sąd. wypowiedziała. I o ten sąd Klubowi Narodowemu najwięcej chodziło. Ale, Wysoki Senacie, skąd bierze się ta pochopność, ta szybkość w decydowaniu tego rodzaju sprawy? Ta pochopność ma źródło w psychice narodu, który przeżył okres niewoli. Nie wyobrażam sobie, żeby w cywilizowanem zachodnio - europejskiem społeczeństwie, gdzie ta wolność trwa wieki, żeby tam mogła mieć miejsce taka pochopność? Jednak ponieważ więzień polityczny powiedział: mnie dzieje się krzywda, to wystarcza, ażeby oskarżyć swój rząd; natychmiast wykorzystuje się tę rzecz w kraju i zagranicą. Dawniej, gdy Polska była w niewoli, tego rodzaju taktyka była taktyką wskazaną, taktyką słuszną wobec wroga, bo wtenczas mieliśmy rząd obcy, mieliśmy cara, mieliśmy najeźdźców, i nie chodziło o prawdę, chodziło o powód, chodziło o możność podejrzenia, o możność osłabienia rządu, i trzeba było te rzeczy wykorzystać. Ale dzisiaj, kiedy Polska ma swój własny Rząd, zapytuję, poco, w czyim interesie leży stwarzanie tego rozdźwięku między społeczeństwem a rządem?</u> | |
| 424 | + <u xml:id="u-45.10" who="#komentarz">(Głos: On już dawno jest.)</u> | |
| 425 | + <u xml:id="u-45.11" who="#SPoczętowski">I twierdzę, że ten rozdżwięk jest li tylko w interesie grup politycznych, ale nie w interesie społeczeństwa, nie w interesie narodu polskiego. Stwarzanie tego rozdźwięku jest metodą obozu przeciwrządowego od 1926 roku. Twierdzę, że Brześć, raczej nie Brześć, ale nastroje brzeskie, są jednem z ogniw w taktyce obozu przeciw-rządowego, są jednem z ogniw w taktyce Klubu Narodowego. Jeżeli ta wola, wola kopania przepaści między społeczeństwem a własnym rządem się nie załamie, to twierdzę, że na długi jeszcze czas, na wielu odcinkach pracy państwowej ta krzywda, jaka się dzieje przez takie ustosunkowanie się do własnego Rządu i własnego Państwa, da się odczuwać.</u> | |
| 426 | + <u xml:id="u-45.12" who="#SPoczętowski">I dziś, tak samo, jak na Komisji Prawniczej, powtarzam mój apel, tylko ten apel został przekręcony przez sen, Sejdę, Zwracałem się nie w imię miłości, nie w imię braterstwa, lecz w imię surowego nakazu dziejowego, w imię istotnych interesów społeczeństwa, interesów całego narodu; powtarzam dziś z całem przekonaniem ten sam apel. Znajdujemy się w tej sytuacji gospodarczej, że dziś wszystkie rozważne, powiedzmy, trzeźwe czynniki, powinne manifestować nie wolę mącenia, lecz wolę pokoju, wolę pokoju rzeczywistego, któryby dał możność zmobilizować wszystkie siły, aby wyjść z ciężkiej sytuacji gospodarczej, która jest udziałem tak samo Polski, jak i całej Europy, nieomal całego świata.</u> | |
| 427 | + <u xml:id="u-45.13" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 407 | 428 | </div> |
| 408 | 429 | <div xml:id="div-46"> |
| 409 | - <u xml:id="u-46.0" who="#SPoczetowski">Wysoki Senacie! Po wysłuchaniu tych wszystkich przemówień, jako sprawozdawca oświadczam, że w stanowisku mojem pozostaję zupełnie niewzruszony. Stwierdzam, że różnica podejścia do wniosku Klubu Narodowego wynika nie z różnicy ustosunkowania się do zagadnienia moralnego, nie z różnicy ustosunkowania się do zagadnienia sprawiedliwości. Pod tym względem zdaje mi się, że w imieniu całego obozu prorządowego mógłbym oświadczyć, że poczucie moralności, poczucie etyki, ani o stopień, ani na jedną jotę w naszem środowisku nie stoi niżej niż wśród działaczy opozycji.</u> | |
| 410 | - <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 411 | - <u xml:id="u-46.2" who="#SPoczetowski">Jeżeli się różnimy od opozycji, to różnimy się nie w pojmowaniu zagadnień moralnych, ale w pojmowaniu rzeczywistości politycznej. Jeżeli chodzi o nasz stosunek do sprawiedliwości, to my się podpiszemy pod starą rzymską maksymą, że — „justycja est funda- mentum regnorum”; pod tą zasadą się całkowicie podpisujemy i uważamy, że jak setki lat przedtem, tak samo i dziś w życiu współczesnych społeczeństw te same zasady obowiązują i obowiązywać winne Pójdę dalej. Jeżeli chodzi o stosunek do tego zagadnienia, czy wolno w walce politycznej uciekać się do katowania swoich przeciwników wogóle, czy też więźniów, to w oderwaniu od sprawy brzeskiej, albowiem w tej sprawie żadne fakty do wiadomości ogółu w formie obiektywnie sprawdzonej nie doszły, muszę powiedzieć, że tego rodzaju metody bezwzględnie potępiamy. Jeżeli chodzi o moje osobiste stanowisko, to nicbym nie miał przeciw temu, aby Izby Ustawodawcze odpowiedzialność karną za tego rodzaju wykroczenia podniosły choćby dziesięciokrotnie.</u> | |
| 412 | - <u xml:id="u-46.3" who="#SPoczetowski">Ale, wysoki Senacie, z tego stanowiska nie wynika, ażebyśmy na sprawę Brześcia patrzyli temi samemi oczyma, a raczej przez te szkła, przez te okulary, jakie obóz przeciwrządowy usiłuje nasuwać społeczeństwu na oczy. W tej atmosferze podnieceń brzeskich wytworzyła się specyficzna, powiedziałbym, lekkomyślność polityczna. Na Komisji Prawniczej dużo się o tem mówiło, że areszty w Brześciu pozostaną bez 'konsekwencji, Brześć był potrzebny, bo był wywołany wyborami, teraz wszystko się skończyło i jakoby przechodzi się do porządku dziennego nad wszystkiem, W tem ujmowaniu sprawy, proszę Wysokiej Izby, tkwi wielka lekkomyślność. Nie wyobrażam sobie, żeby z chwilą, gdy dwadzieścia kilka osób zostało oskarżonych z artykułów tak poważnych jak 100 i 101 K. K., artykułów zagrażających wielką ilością lat więzienia, nie wyobrażam sobie, żeby takie oskarżenie miało minąć bez konsekwencji. Mogę stwierdzić, wiem o tem, że akta oskarżenia w tej sprawie dla szeregu osób będą doręczone i nie wyobrażam sobie, żeby sądy po zbadaniu obiektywnem tych spraw nie znalazły winowajców, jak również nie wyobrażam sobie, żeby Rząd, który powziął tak poważną i odpowiedzialną decyzję, jak aresztowanie zgórą 20 osób, nie posiadał dostatecznych poszlak przestępstwa z art. 100 i 101 K. K., i żeby po ocenieniu ich przez sądy niezależne było do pomyślenia, że wszyscy oskarżeni zostaną uniewinnieni.</u> | |
| 413 | - <u xml:id="u-46.4" who="#komentarz">(Hałas i przerywanie na lewicy.)</u> | |
| 414 | - <u xml:id="u-46.5" who="#SPoczetowski">To co mówię, to nie są pogróżki, to jest przypominanie o surowej rzeczywistości, o rzeczach, które się zbliżają, jako nieuniknione. Nasza inteligencja winna się przygotować do przeżyć cięższych aniżeli dni brzeskie. Złudzenia co do idealnych stosunków w Polsce Niepodległej, co do — „szklanych domów” jeszcze w jednym punkcie winne się rozwiać. Szereg osób, działaczy, których autorytet przed majem stał wysoko, poniesie karę z oskarżenia o zdradę kraju. Senat do sprawy wniosku Klubu Narodowego nie może podchodzić ze stanowiska uczuciowego, ze stanowiska nadającego się do ujęcia tych rzeczy w prasie. Co innego jest napisać artykuł o okrucieństwach w Brześciu, zależnie od tego, czy się w te okrucieństwa wierzy lub nie, a co innego powziąć uchwałę w Senacie, implicite zawierającą potwierdzenie istnienia tych faktów. Łatwiej jest, proszę Wysokiego Senatu, napisać i umieścić w prasie tysiąc artykułów alarmujących, niżeli spowodować ażeby Izby Ustawodawcze przyjęły ten wniosek tej natury, jakim jest wniosek Klubu Narodowego,</u> | |
| 415 | - <u xml:id="u-46.6" who="#komentarz">(S. Głąbiński: Nawet zbrodniarza nie wolno tak traktować jak w Brześciu traktowano.)</u> | |
| 416 | - <u xml:id="u-46.7" who="#SPoczetowski">bo taki wniosek zawiera w sobie oskarżenie, zawiera w sobie potwierdzenie przez Izby Ustawodawcze tych rzeczy, które przez nikogo w obiektywnej formie nie zostały stwierdzone i wymagają zbadania.</u> | |
| 417 | - <u xml:id="u-46.8" who="#SPoczetowski">A oskarżenie to ma być skierowane przeciw komu? Przeciw administracji, przeciw władzom policyjnym, przeciw ich władzom zwierzchnim, przeciw sędziemu śledczemu, przeciw prokuratorowi i przeciw sędziom Sądu Okręgowego, którzy potwierdzili stanowisko sędziego śledczego, przeciw oficerom czynnej służby, przeciw podoficerom, którzy pełnili obowiązek służbowy w więzieniu. I tego rodzaju wniosek bez obiektywnego sprawdzania, czy fakty zaistniały, miałby być uchwalonym tu przez Izby Ustawodawcze i dojść do społeczeństwa polskiego? Śmiem twierdzić, w zgodzie z mojem głębokiem przekonaniem, że przyjęcie takiego wniosku byłoby jeszcze jedną lekkomyślnością. W tej formie, w tych warunkach ta sprawa nie może znaleźć rozwiązania.</u> | |
| 418 | - <u xml:id="u-46.9" who="#SPoczetowski">Jeżeli nie możemy mieć wątpliwości co do tego, czy Izby Ustawodawcze przyjmą ten wniosek — wyrażam to przekonanie, że wniosek zostanie odrzucony, — to jednak muszę przyznać, że obóz przeciwny Rządowi w swej taktyce w tej sprawie uzyskał pewien sukces, albowiem ten sąd przedwczesny, za szybki, o który Klubowi Narodowemu chodziło, ten sąd w pewnej części uzyskał w opinii społecznej. Opinia społeczna w znanych protestach, w znanych oświadczeniach i w prasie wypowiedziała się. Opinia społeczna uwierzyła twierdzeniom uwięzionych, dała im bezsprzecznie wiarę i bez zastrzeżeń z pochopnością jako akt wiary swej sąd. wypowiedziała. I o ten sąd Klubowi Narodowemu najwięcej chodziło. Ale, Wysoki Senacie, skąd bierze się ta pochopność, ta szybkość w decydowaniu tego rodzaju sprawy? Ta pochopność ma źródło w psychice narodu, który przeżył okres niewoli. Nie wyobrażam sobie, żeby w cywilizowanem zachodnio - europejskiem społeczeństwie, gdzie ta wolność trwa wieki, żeby tam mogła mieć miejsce taka pochopność? Jednak ponieważ więzień polityczny powiedział: mnie dzieje się krzywda, to wystarcza, ażeby oskarżyć swój rząd; natychmiast wykorzystuje się tę rzecz w kraju i zagranicą. Dawniej, gdy Polska była w niewoli, tego rodzaju taktyka była taktyką wskazaną, taktyką słuszną wobec wroga, bo wtenczas mieliśmy rząd obcy, mieliśmy cara, mieliśmy najeźdźców, i nie chodziło o prawdę, chodziło o powód, chodziło o możność podejrzenia, o możność osłabienia rządu, i trzeba było te rzeczy wykorzystać. Ale dzisiaj, kiedy Polska ma swój własny Rząd, zapytuję, poco, w czyim interesie leży stwarzanie tego rozdzwięku między społeczeństwem a rządem?</u> | |
| 419 | - <u xml:id="u-46.10" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 420 | - <u xml:id="u-46.11" who="#SPoczetowski">On już dawno jest.)</u> | |
| 421 | - <u xml:id="u-46.12" who="#SPoczetowski">I twierdzę, że ten rozdzwięk jest li tylko w interesie grup politycznych, ale nie w interesie społeczeństwa, nie w interesie narodu polskiego. Stwarzanie tego rozdzwięku jest metodą obozu przeciw- rządowego od 1926 roku. Twierdzę, że Brześć, raczej nie Brześć, ale nastroje brzeskie, są jednem z ogniw w taktyce obozu przeciw-rządowego, są jednem z ogniw w taktyce Klubu Narodowego. Jeżeli ta wola, wola kopania przepaści między społeczeństwem a własnym rządem się nie załamie, to twierdzę, że na długi jeszcze czas, na wielu odcinkach pracy państwowej ta krzywda, jaka się dzieje przez takie ustosunkowanie się do własnego Rządu i własnego Państwa, da się odczuwać.</u> | |
| 422 | - <u xml:id="u-46.13" who="#SPoczetowski">I dziś, tak samo, jak na Komisji Prawniczej, powtarzam mój apel, tylko ten apel został przekręcony przez sen, Sejdę, Zwracałem się nie w imię miłości, nie w imię braterstwa, lecz w imię surowego nakazu dziejowego, w imię istotnych interesów społeczeństwa, interesów całego narodu; powtarzam dziś z całem przekonaniem ten sam apel. Znajdujemy się w tej sytuacji gospodarczej, że dziś wszystkie rozważne, powiedzmy, trzeźwe czynniki, powinne manifestować nie wolę mącenia, lecz wolę pokoju, wolę pokoju rzeczywistego, któryby dał możność zmobilizować wszystkie siły, aby wyjść z ciężkiej sytuacji gospodarczej, która jest udziałem tak samo Polski, jak i całej Europy, nieomal całego świata.</u> | |
| 423 | - <u xml:id="u-46.14" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 430 | + <u xml:id="u-46.0" who="#Marszałek">Wpłynął wniosek s. Głąbińskiego o imienne głosowanie. Czy jest dostateczne poparcie dla tego wniosku? Poparcie jest dostateczne. Zarządzam głosowanie imienne. Panowie Sekretarze natychmiast rozdadzą Panom kartki. Będziemy głosowali nad wnioskiem Komisji Prawniczej, który Sekretarz zechce odczytać.</u> | |
| 424 | 431 | </div> |
| 425 | 432 | <div xml:id="div-47"> |
| 426 | - <u xml:id="u-47.0" who="#Marszalek">Wpłynął wniosek s. Głąbińskiego o imienne głosowanie. Czy jest dostateczne poparcie dla tego wniosku? Poparcie jest dostateczne. Zarządam głosowanie imienne. Panowie Sekretarze natychmiast rozdadzą Panom kartki. Będziemy głosowali nad wnioskiem Komisji Prawniczej, który Sekretarz zechce odczytać.</u> | |
| 433 | + <u xml:id="u-47.0" who="#SekretarzsHubicka">„Wysoki Senat uchwalić raczy: Odrzuca się wniosek Klubu Narodowego w sprawie uwięzienia b. posłów i postępowania wobec nich w twierdzy w Brześciu nad Bugiem, jako nieuzasadniony i niedopuszczalny”.</u> | |
| 427 | 434 | </div> |
| 428 | 435 | <div xml:id="div-48"> |
| 429 | - <u xml:id="u-48.0" who="#SekretarzsHubicka">„Wysoki Senat uchwalić raczy: Odrzuca się wniosek Klubu Narodowego w sprawie uwięzienia b. posłów i postępowania wobec nich w twierdzy w Brześciu nad Bugiem, jako nieuzasadniony i niedopuszczalny”.</u> | |
| 430 | - </div> | |
| 431 | - <div xml:id="div-49"> | |
| 432 | - <u xml:id="u-49.0" who="#Marszalek">Każdy z Panów Senatorów zechce napisać swoje nazwisko na kartce. Kto jest za wnioskiem komisji, napisze — „tak”, kto jest przeciw — „nie”.</u> | |
| 433 | - <u xml:id="u-49.1" who="#Marszalek">Panowie Sekretarze zechcą zebrać kartki.</u> | |
| 434 | - <u xml:id="u-49.2" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek.)</u> | |
| 435 | - <u xml:id="u-49.3" who="#Marszalek">Czy wszyscy Panowie Senatorowie złożyli głosy? Zamykam głosowanie. Zarządzam przerwę pięciominutową dla obliczenia głosów.</u> | |
| 436 | - <u xml:id="u-49.4" who="#komentarz">(Po przerwie.)</u> | |
| 437 | - <u xml:id="u-49.5" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Ogłaszam rezultaty głosowania. Głosowało senatorów 99, białych kartek 2, za wnioskiem komisji 68, przeciw 29. Wniosek komisji został przyjęty.</u> | |
| 438 | - <u xml:id="u-49.6" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B B.)</u> | |
| 439 | - <u xml:id="u-49.7" who="#Marszalek">Zawiadamiam Izbę, że wpłynął do biura Senatu od przewodniczącego komisji wyborczej 2 okręgu na powiat warszawski, mińsko-mazowiecki, radzymiński odpis protestu wniesionego przeciw wyborom w tym okręgu.</u> | |
| 440 | - <u xml:id="u-49.8" who="#Marszalek">Następne posiedzenie Senatu wyznaczam na 3 lutego, w przyszły wtorek na godzinę 16.</u> | |
| 441 | - <u xml:id="u-49.9" who="#Marszalek">Posiedzenie zamykam.</u> | |
| 442 | - </div> | |
| 443 | - <div xml:id="div-50"> | |
| 444 | - <u xml:id="u-50.0" who="#WYNIKGLOSOWANIAIMIENNEGONADWNIOSKIEMKOMISJIWSPRAWIEUWIEZIENIABPOSLOWWBRZESCIU">Za wnioskiem głosowało 63 senatorów, a mianowicie:</u> | |
| 445 | - <u xml:id="u-50.1" who="#WYNIKGLOSOWANIAIMIENNEGONADWNIOSKIEMKOMISJIWSPRAWIEUWIEZIENIABPOSLOWWBRZESCIU">1) Abramowicz, 2) Barański, 3) Błędowski, 4) Bobrowski, 5) Bogucki, 6) Boguszewski, 7) Bojko, 8) Brzeziński-Mora, 9) Czerwiński, 10) Dąbski, 11) Dobiecki, 12) Drucki-Lubecki, 13) Dworakowski, 14) Ehrenkreutz, 15) Evert, 16) Głowacki, 17) Grunertówna, 18) Hubicka, 19) Iwanowski, 20) Jeleński, 21) Jundziłł, 22) Kamieniecki, 23) Karłowski, 24) Klemensiewicz, 25) Laurysiewicz, 26) Lempke, 27) Leszczyński, 28) Lowenherz, 29) Alasłów, 30) Mendelson, 31) Aliciński, 32) Mózgała, 33) Nowak, 34) Ohanowicz, 35) Pawelec, 36) Pimonów, 37) Perzyński, 38) Poczętowski, 39) Połczyński-Janta, 40) Popławski, 41) Potocki, 42) Potworowski, 43) Rdułtowski, 44) Rogowicz, 45) Rolle, 46) Roman, 47) Roztworowski, 48) Rutkowski, 49) Rydzewski, 50) Siedun, 51) Sieńko, 52) Skoczylas, 53) Sobolewski, 54) Staniewicz, 55) Stecki, 56) Sypniewski, 57) Szarski, 58) Szymański, 59) Targowski, 60) Tyrka, 61) Wańkowicz, 62) Wiechowicz, 63) Wielowiejski, 64) Wyrostek, 65) Wyszyński, 66) Żaczek, 67) Zakrzewski, 68) Zalewski.</u> | |
| 446 | - <u xml:id="u-50.2" who="#WYNIKGLOSOWANIAIMIENNEGONADWNIOSKIEMKOMISJIWSPRAWIEUWIEZIENIABPOSLOWWBRZESCIU">Przeciw wnioskowi głosowało 29 senatorów, a mianowicie:</u> | |
| 447 | - <u xml:id="u-50.3" who="#WYNIKGLOSOWANIAIMIENNEGONADWNIOSKIEMKOMISJIWSPRAWIEUWIEZIENIABPOSLOWWBRZESCIU">1) Bartoszewicz, 2) ks. Bolt, 3) Ciastek, 4) Dębski, 5) Głąbiński, 6) Godlewski, 7) Gross, 8) Horbaczewski, 9) Jabłonowski, 10) Januszewski, 11) Kisielewska, 12) Kłuszyńska, 13) Kobyliński, 14) Kopciński, 15) Kozicki, 16) Kulerski, 17) Makuch, 18) Marchlewski, 19) Meissner, 20) Michejda, 21) Pant, 22) Pawłykowski, 23) Pepłowski, 24) Sejda, 25) Siciński, 26) Wasilewski, 27) Wasiutyński, 28) Woźnicki. 29) Tullie.</u> | |
| 448 | - <u xml:id="u-50.4" who="#WYNIKGLOSOWANIAIMIENNEGONADWNIOSKIEMKOMISJIWSPRAWIEUWIEZIENIABPOSLOWWBRZESCIU">Białych kartek oddano 2.</u> | |
| 449 | - <u xml:id="u-50.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 16 min. 14.)</u> | |
| 436 | + <u xml:id="u-48.0" who="#Marszałek">Każdy z Panów Senatorów zechce napisać swoje nazwisko na kartce. Kto jest za wnioskiem komisji, napisze „tak”, kto jest przeciw „nie”.</u> | |
| 437 | + <u xml:id="u-48.1" who="#Marszałek">Panowie Sekretarze zechcą zebrać kartki.</u> | |
| 438 | + <u xml:id="u-48.2" who="#komentarz">(Po zebraniu kartek.)</u> | |
| 439 | + <u xml:id="u-48.3" who="#Marszałek">Czy wszyscy Panowie Senatorowie złożyli głosy? Zamykam głosowanie. Zarządzam przerwę pięciominutową dla obliczenia głosów.</u> | |
| 440 | + <u xml:id="u-48.4" who="#komentarz">(Po przerwie.)</u> | |
| 441 | + <u xml:id="u-48.5" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie. Ogłaszam rezultaty głosowania. Głosowało senatorów 99, białych kartek 2, za wnioskiem komisji 68, przeciw 29. Wniosek komisji został przyjęty.</u> | |
| 442 | + <u xml:id="u-48.6" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B B.)</u> | |
| 443 | + <u xml:id="u-48.7" who="#Marszałek">Zawiadamiam Izbę, że wpłynął do biura Senatu od przewodniczącego komisji wyborczej 2 okręgu na powiat warszawski, mińsko-mazowiecki, radzymiński odpis protestu wniesionego przeciw wyborom w tym okręgu.</u> | |
| 444 | + <u xml:id="u-48.8" who="#Marszałek">Następne posiedzenie Senatu wyznaczam na 3 lutego, w przyszły wtorek na godzinę 16.</u> | |
| 445 | + <u xml:id="u-48.9" who="#Marszałek">Posiedzenie zamykam.</u> | |
| 446 | + <u xml:id="u-48.10" who="#Marszałek">WYNIK GŁOSOWANIA IMIENNEGO NAD WNIOSKIEM KOMISJI W SPRAWIE UWIĘZIENIA B. POSŁÓW W BRZEŚCIU.</u> | |
| 447 | + <u xml:id="u-48.11" who="#Marszałek">Za wnioskiem głosowało 63 senatorów, a mianowicie:</u> | |
| 448 | + <u xml:id="u-48.12" who="#Marszałek">1) Abramowicz,</u> | |
| 449 | + <u xml:id="u-48.13" who="#Marszałek">2) Barański,</u> | |
| 450 | + <u xml:id="u-48.14" who="#Marszałek">3) Błędowski,</u> | |
| 451 | + <u xml:id="u-48.15" who="#Marszałek">4) Bobrowski,</u> | |
| 452 | + <u xml:id="u-48.16" who="#Marszałek">5) Bogucki,</u> | |
| 453 | + <u xml:id="u-48.17" who="#Marszałek">6) Boguszewski,</u> | |
| 454 | + <u xml:id="u-48.18" who="#Marszałek">7) Bojko,</u> | |
| 455 | + <u xml:id="u-48.19" who="#Marszałek">8) Brzeziński-Mora,</u> | |
| 456 | + <u xml:id="u-48.20" who="#Marszałek">9) Czerwiński,</u> | |
| 457 | + <u xml:id="u-48.21" who="#Marszałek">10) Dąbski,</u> | |
| 458 | + <u xml:id="u-48.22" who="#Marszałek">11) Dobiecki,</u> | |
| 459 | + <u xml:id="u-48.23" who="#Marszałek">12) Drucki-Lubecki,</u> | |
| 460 | + <u xml:id="u-48.24" who="#Marszałek">13) Dworakowski,</u> | |
| 461 | + <u xml:id="u-48.25" who="#Marszałek">14) Ehrenkreutz,</u> | |
| 462 | + <u xml:id="u-48.26" who="#Marszałek">15) Evert,</u> | |
| 463 | + <u xml:id="u-48.27" who="#Marszałek">16) Głowacki,</u> | |
| 464 | + <u xml:id="u-48.28" who="#Marszałek">17) Grunertówna,</u> | |
| 465 | + <u xml:id="u-48.29" who="#Marszałek">18) Hubicka,</u> | |
| 466 | + <u xml:id="u-48.30" who="#Marszałek">19) Iwanowski,</u> | |
| 467 | + <u xml:id="u-48.31" who="#Marszałek">20) Jeleński,</u> | |
| 468 | + <u xml:id="u-48.32" who="#Marszałek">21) Jundziłł,</u> | |
| 469 | + <u xml:id="u-48.33" who="#Marszałek">22) Kamieniecki,</u> | |
| 470 | + <u xml:id="u-48.34" who="#Marszałek">23) Karłowski,</u> | |
| 471 | + <u xml:id="u-48.35" who="#Marszałek">24) Klemensiewicz,</u> | |
| 472 | + <u xml:id="u-48.36" who="#Marszałek">25) Laurysiewicz,</u> | |
| 473 | + <u xml:id="u-48.37" who="#Marszałek">26) Lempke,</u> | |
| 474 | + <u xml:id="u-48.38" who="#Marszałek">27) Leszczyński,</u> | |
| 475 | + <u xml:id="u-48.39" who="#Marszałek">28) Lowenherz,</u> | |
| 476 | + <u xml:id="u-48.40" who="#Marszałek">29) Alasłów,</u> | |
| 477 | + <u xml:id="u-48.41" who="#Marszałek">30) Mendelson,</u> | |
| 478 | + <u xml:id="u-48.42" who="#Marszałek">31) Aliciński,</u> | |
| 479 | + <u xml:id="u-48.43" who="#Marszałek">32) Mózgała,</u> | |
| 480 | + <u xml:id="u-48.44" who="#Marszałek">33) Nowak,</u> | |
| 481 | + <u xml:id="u-48.45" who="#Marszałek">34) Ohanowicz,</u> | |
| 482 | + <u xml:id="u-48.46" who="#Marszałek">35) Pawelec,</u> | |
| 483 | + <u xml:id="u-48.47" who="#Marszałek">36) Pimonów,</u> | |
| 484 | + <u xml:id="u-48.48" who="#Marszałek">37) Perzyński,</u> | |
| 485 | + <u xml:id="u-48.49" who="#Marszałek">38) Poczętowski,</u> | |
| 486 | + <u xml:id="u-48.50" who="#Marszałek">39) Połczyński-Janta,</u> | |
| 487 | + <u xml:id="u-48.51" who="#Marszałek">40) Popławski,</u> | |
| 488 | + <u xml:id="u-48.52" who="#Marszałek">41) Potocki,</u> | |
| 489 | + <u xml:id="u-48.53" who="#Marszałek">42) Potworowski,</u> | |
| 490 | + <u xml:id="u-48.54" who="#Marszałek">43) Rdułtowski,</u> | |
| 491 | + <u xml:id="u-48.55" who="#Marszałek">44) Rogowicz,</u> | |
| 492 | + <u xml:id="u-48.56" who="#Marszałek">45) Rolle,</u> | |
| 493 | + <u xml:id="u-48.57" who="#Marszałek">46) Roman,</u> | |
| 494 | + <u xml:id="u-48.58" who="#Marszałek">47) Roztworowski,</u> | |
| 495 | + <u xml:id="u-48.59" who="#Marszałek">48) Rutkowski,</u> | |
| 496 | + <u xml:id="u-48.60" who="#Marszałek">49) Rydzewski,</u> | |
| 497 | + <u xml:id="u-48.61" who="#Marszałek">50) Siedun,</u> | |
| 498 | + <u xml:id="u-48.62" who="#Marszałek">51) Sieńko,</u> | |
| 499 | + <u xml:id="u-48.63" who="#Marszałek">52) Skoczylas,</u> | |
| 500 | + <u xml:id="u-48.64" who="#Marszałek">53) Sobolewski,</u> | |
| 501 | + <u xml:id="u-48.65" who="#Marszałek">54) Staniewicz,</u> | |
| 502 | + <u xml:id="u-48.66" who="#Marszałek">55) Stecki,</u> | |
| 503 | + <u xml:id="u-48.67" who="#Marszałek">56) Sypniewski,</u> | |
| 504 | + <u xml:id="u-48.68" who="#Marszałek">57) Szarski,</u> | |
| 505 | + <u xml:id="u-48.69" who="#Marszałek">58) Szymański,</u> | |
| 506 | + <u xml:id="u-48.70" who="#Marszałek">59) Targowski,</u> | |
| 507 | + <u xml:id="u-48.71" who="#Marszałek">60) Tyrka,</u> | |
| 508 | + <u xml:id="u-48.72" who="#Marszałek">61) Wańkowicz,</u> | |
| 509 | + <u xml:id="u-48.73" who="#Marszałek">62) Wiechowicz,</u> | |
| 510 | + <u xml:id="u-48.74" who="#Marszałek">63) Wielowiejski,</u> | |
| 511 | + <u xml:id="u-48.75" who="#Marszałek">64) Wyrostek,</u> | |
| 512 | + <u xml:id="u-48.76" who="#Marszałek">65) Wyszyński,</u> | |
| 513 | + <u xml:id="u-48.77" who="#Marszałek">66) Żaczek,</u> | |
| 514 | + <u xml:id="u-48.78" who="#Marszałek">67) Zakrzewski,</u> | |
| 515 | + <u xml:id="u-48.79" who="#Marszałek">68) Zalewski.</u> | |
| 516 | + <u xml:id="u-48.80" who="#Marszałek">Przeciw wnioskowi głosowało 29 senatorów, a mianowicie:</u> | |
| 517 | + <u xml:id="u-48.81" who="#Marszałek">1) Bartoszewicz,</u> | |
| 518 | + <u xml:id="u-48.82" who="#Marszałek">2) ks. Bolt,</u> | |
| 519 | + <u xml:id="u-48.83" who="#Marszałek">3) Ciastek,</u> | |
| 520 | + <u xml:id="u-48.84" who="#Marszałek">4) Dębski,</u> | |
| 521 | + <u xml:id="u-48.85" who="#Marszałek">5) Głąbiński,</u> | |
| 522 | + <u xml:id="u-48.86" who="#Marszałek">6) Godlewski,</u> | |
| 523 | + <u xml:id="u-48.87" who="#Marszałek">7) Gross,</u> | |
| 524 | + <u xml:id="u-48.88" who="#Marszałek">8) Horbaczewski,</u> | |
| 525 | + <u xml:id="u-48.89" who="#Marszałek">9) Jabłonowski,</u> | |
| 526 | + <u xml:id="u-48.90" who="#Marszałek">10) Januszewski,</u> | |
| 527 | + <u xml:id="u-48.91" who="#Marszałek">11) Kisielewska,</u> | |
| 528 | + <u xml:id="u-48.92" who="#Marszałek">12) Kłuszyńska,</u> | |
| 529 | + <u xml:id="u-48.93" who="#Marszałek">13) Kobyliński,</u> | |
| 530 | + <u xml:id="u-48.94" who="#Marszałek">14) Kopciński,</u> | |
| 531 | + <u xml:id="u-48.95" who="#Marszałek">15) Kozicki,</u> | |
| 532 | + <u xml:id="u-48.96" who="#Marszałek">16) Kulerski,</u> | |
| 533 | + <u xml:id="u-48.97" who="#Marszałek">17) Makuch,</u> | |
| 534 | + <u xml:id="u-48.98" who="#Marszałek">18) Marchlewski,</u> | |
| 535 | + <u xml:id="u-48.99" who="#Marszałek">19) Meissner,</u> | |
| 536 | + <u xml:id="u-48.100" who="#Marszałek">20) Michejda,</u> | |
| 537 | + <u xml:id="u-48.101" who="#Marszałek">21) Pant,</u> | |
| 538 | + <u xml:id="u-48.102" who="#Marszałek">22) Pawłykowski,</u> | |
| 539 | + <u xml:id="u-48.103" who="#Marszałek">23) Pepłowski,</u> | |
| 540 | + <u xml:id="u-48.104" who="#Marszałek">24) Sejda,</u> | |
| 541 | + <u xml:id="u-48.105" who="#Marszałek">25) Siciński,</u> | |
| 542 | + <u xml:id="u-48.106" who="#Marszałek">26) Wasilewski,</u> | |
| 543 | + <u xml:id="u-48.107" who="#Marszałek">27) Wasiutyński,</u> | |
| 544 | + <u xml:id="u-48.108" who="#Marszałek">28) Woźnicki,</u> | |
| 545 | + <u xml:id="u-48.109" who="#Marszałek">29) Thullie.</u> | |
| 546 | + <u xml:id="u-48.110" who="#Marszałek">Białych kartek oddano 2.</u> | |
| 547 | + <u xml:id="u-48.111" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 16 min. 14.)</u> | |
| 450 | 548 | </div> |
| 451 | 549 | </body> |
| 452 | 550 | </text> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00006-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00006-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00006-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>6 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -23,39 +23,24 @@ |
| 23 | 23 | </fileDesc> |
| 24 | 24 | <profileDesc> |
| 25 | 25 | <particDesc> |
| 26 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 27 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 28 | - </person> | |
| 29 | - <person xml:id="MalopolskiWschodniej" role="speaker"> | |
| 30 | - <persName>Małopolski Wschodniej,</persName> | |
| 31 | - </person> | |
| 32 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 26 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 33 | 27 | <persName>Marszałek</persName> |
| 34 | 28 | </person> |
| 35 | - <person xml:id="MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer" role="speaker"> | |
| 36 | - <persName>Minister Robót Publicznych p. Norwid-Neugebauer</persName> | |
| 37 | - </person> | |
| 38 | - <person xml:id="MinisterSprawWewnetrznychPSlawojSkladkowski" role="speaker"> | |
| 39 | - <persName>Minister Spraw Wewnętrznych P. Sławoj-Składkowski</persName> | |
| 29 | + <person xml:id="MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer" role="speaker"> | |
| 30 | + <persName>Minister Robót Publicznych Norwid-Neugebauer</persName> | |
| 40 | 31 | </person> |
| 41 | - <person xml:id="MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski" role="speaker"> | |
| 32 | + <person xml:id="MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski" role="speaker"> | |
| 42 | 33 | <persName>Minister Spraw Wewnętrznych Sławoj-Składkowski</persName> |
| 43 | 34 | </person> |
| 44 | - <person xml:id="ObecniprzedstawicieleRzadu" role="speaker"> | |
| 45 | - <persName>Obecni przedstawiciele Rządu</persName> | |
| 46 | - </person> | |
| 47 | - <person xml:id="PodsekretarzeStanu" role="speaker"> | |
| 48 | - <persName>Podsekretarze Stanu</persName> | |
| 49 | - </person> | |
| 50 | 35 | <person xml:id="SCiastek" role="speaker"> |
| 51 | 36 | <persName>S. Ciastek</persName> |
| 52 | 37 | </person> |
| 53 | - <person xml:id="SGlabinski" role="speaker"> | |
| 54 | - <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 55 | - </person> | |
| 56 | 38 | <person xml:id="SGross" role="speaker"> |
| 57 | 39 | <persName>S. Gross</persName> |
| 58 | 40 | </person> |
| 41 | + <person xml:id="SGłąbiński" role="speaker"> | |
| 42 | + <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 43 | + </person> | |
| 59 | 44 | <person xml:id="SHorbaczewski" role="speaker"> |
| 60 | 45 | <persName>S. Horbaczewski</persName> |
| 61 | 46 | </person> |
| ... | ... | @@ -65,12 +50,12 @@ |
| 65 | 50 | <person xml:id="SKamieniecki" role="speaker"> |
| 66 | 51 | <persName>S. Kamieniecki</persName> |
| 67 | 52 | </person> |
| 68 | - <person xml:id="SKluszynska" role="speaker"> | |
| 69 | - <persName>S. Kłuszyńska</persName> | |
| 70 | - </person> | |
| 71 | - <person xml:id="SKopcinski" role="speaker"> | |
| 53 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 72 | 54 | <persName>S. Kopciński</persName> |
| 73 | 55 | </person> |
| 56 | + <person xml:id="SKłuszyńska" role="speaker"> | |
| 57 | + <persName>S. Kłuszyńska</persName> | |
| 58 | + </person> | |
| 74 | 59 | <person xml:id="SMakuch" role="speaker"> |
| 75 | 60 | <persName>S. Makuch</persName> |
| 76 | 61 | </person> |
| ... | ... | @@ -98,15 +83,18 @@ |
| 98 | 83 | <person xml:id="SWielowieyski" role="speaker"> |
| 99 | 84 | <persName>S. Wielowieyski</persName> |
| 100 | 85 | </person> |
| 101 | - <person xml:id="SWoznicki" role="speaker"> | |
| 86 | + <person xml:id="SWoźnicki" role="speaker"> | |
| 102 | 87 | <persName>S. Woźnicki</persName> |
| 103 | 88 | </person> |
| 104 | - <person xml:id="SekretarzsWankowicz" role="speaker"> | |
| 89 | + <person xml:id="SekretarzsWańkowicz" role="speaker"> | |
| 105 | 90 | <persName>Sekretarz s. Wańkowicz</persName> |
| 106 | 91 | </person> |
| 107 | - <person xml:id="WicemarszalekLeszczynski" role="speaker"> | |
| 92 | + <person xml:id="WicemarszałekLeszczyński" role="speaker"> | |
| 108 | 93 | <persName>Wicemarszałek Leszczyński</persName> |
| 109 | 94 | </person> |
| 95 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 96 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 97 | + </person> | |
| 110 | 98 | </particDesc> |
| 111 | 99 | </profileDesc> |
| 112 | 100 | </teiHeader> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00006-01/text_structure.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude"> | |
| 3 | 3 | <xi:include href="PPC_header.xml"/> |
| 4 | 4 | <TEI> |
| 5 | 5 | <xi:include href="header.xml"/> |
| 6 | 6 | <text> |
| 7 | 7 | <body> |
| 8 | 8 | <div xml:id="div-1"> |
| 9 | - <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ</u> | |
| 10 | - <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">OKRES III.</u> | |
| 11 | - <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 6 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej w dniu 3 lutego 1931 roku.</u> | |
| 12 | - <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 20)</u> | |
| 9 | + <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 20)</u> | |
| 10 | + <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Obecnie przedstawiciele Rządu: Minister Spraw Zagranicznych — August Zaleski, Minister Robót Publicznych — Mieczysław Norwid-Neugebauer, Minister Spraw Wewnętrznych — Felicjan Sławoj-Składkowski.)</u> | |
| 11 | + <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">(Podsekretarze stanu: w Ministerstwie Skarbu — Tadeusz Grodyński, w Ministerstwie Przemysłu i Handlu — Franciszek Doleżal, w Ministerstwie Sprawiedliwości — Stefan Sieczkowski.)</u> | |
| 13 | 12 | </div> |
| 14 | 13 | <div xml:id="div-2"> |
| 15 | - <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">Minister Spraw Zagranicznych — August Zaleski, Minister Robót Publicznych — Mieczysław Norwid - Neugebauer, Minister Spraw Wewnętrznych — Felicjan Sławoj-Składkowski.</u> | |
| 14 | + <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 4 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 5 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie: Rogowicz i Wańkowicz. Listę mówców prowadzi s. Wańkowicz, Przystępujemy do 1 punktu porządku dziennego: Wybór 4 członków Trybunału Stanu. Zgłoszone zostały 3 kandydatury pp. Kaplickiego Mieczysława, Klimeckiego Stanisława i Suligowskiego Adolfa. Proszę Panów o zgłaszanie dalszych kandydatur.</u> | |
| 15 | + <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(S. Głąbiński: P. Jackowskiego Aleksandra.)</u> | |
| 16 | + <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Zgłoszona została czwarta kandydatura p. Jackowskiego. Czy zgłasza kto dalsze kandydatury? Nikt. W takim razie na 4 miejsca do obsadzenia są 4 kandydatury. Wobec tego, że nie wpłynęły inne kandydatury, proponuję Wysokiej Izbie przyjęcie przez aklamację. Sprzeciwu nie słyszę. Kandydatury przyjęte. W ten sposób wybór 4 członków Trybunału Stanu został dokonany.</u> | |
| 17 | + <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do 2 punktu porządku dziennego: Wybór członka i zastępcy Zarządu Funduszu Kwaterunku Wojskowego. Należy zgłosić kandydatury na jednego członka i na jednego zastępcę.</u> | |
| 18 | + <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">(S. Targowski: Panie Marszałku, proszę o głos.)</u> | |
| 19 | + <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Głos ma s. Targowski.</u> | |
| 16 | 20 | </div> |
| 17 | 21 | <div xml:id="div-3"> |
| 18 | - <u xml:id="u-3.0" who="#komentarz">W Ministerstwie Skarbu — Tadeusz Grodyński, w Ministerstwie Przemysłu i Handlu — Franciszek Doleżal, w Ministertwie Sprawiedliwości — Stefan Sieczkowski.</u> | |
| 22 | + <u xml:id="u-3.0" who="#STargowski">Ponieważ w poprzednim Senacie był wybrany na członka p. Jan Szuścik i pełnił doskonale swoje obowiązki, więc wnoszę o pozostawienie go. Następnie, ponieważ zastępca p. Heinrich umarł, wnoszę kandydaturę na zastępcę p. Hryhorowicza Włodzimierza.</u> | |
| 19 | 23 | </div> |
| 20 | 24 | <div xml:id="div-4"> |
| 21 | - <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie. Protokół 4 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 5 posiedzenia leży w biurze Senatu do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają senatorowie: Rogowicz i Wańkowicz. Listę mówców prowadzi s. Wańkowicz, Przystępujemy do 1 punktu porządku dziennego: Wybór 4 członków Trybunału Stanu. Zgłoszone zostały 3 kandydatury pp. Kaplickiego Mieczysława, Klimeckiego Stanisława i Suligowskiego Adolfa. Proszę Panów o zgłaszanie dalszych kandydatur.</u> | |
| 22 | - <u xml:id="u-4.1" who="#komentarz">(S. Głąbiński: P. Jackowskiego Aleksandra.)</u> | |
| 23 | - <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Zgłoszona została czwarta kandydatura p. Jackowskiego. Czy zgłasza kto dalsze kandydatury? Nikt. W takim razie na 4 miejsca do obsadzenia są 4 kandydatury. Wobec tego, że nie wpłynęły inne kandydatury, proponuję Wysokiej Izbie przyjęcie przez aklamację. Sprzeciwu nie słyszę. Kandydatury przyjęte. W ten sposób wybór 4 członków Trybunału Stanu został dokonany.</u> | |
| 24 | - <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do 2 punktu porządku dziennego: Wybór członka i zastępcy Zarządu Funduszu Kwaterunku Wojskowego. Należy zgłosić kandydatury na jednego członka i na jednego zastępcę, (</u> | |
| 25 | - <u xml:id="u-4.4" who="#komentarz">S. Targowski;</u> | |
| 26 | - <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Panie Marszałku, proszę o głos.) Głos ma s. Targowski.</u> | |
| 25 | + <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Zostały zgłoszone kandydatury: jako członka Zarządu Funduszu Kwaterunku Wojskowego — dotychczasowego członka p. Szuścika, a na zastępcę p. Hryhorowicza Włodzimierza. Czy są inne kandydatury? Niema. Proponuję zatem Wysokiej Izbie przyjęcie tych kandydatów przez aklamację. Sprzeciwu nie słyszę — przyjęte.</u> | |
| 26 | + <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 3 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji traktatu handlowego i nawigacyjnego między Polską a Łotwą, podpisanego wraz z protokółem końcowym w Rydze dnia 12 lutego 1929 r. (druk sejm. nr 14).</u> | |
| 27 | + <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Udzielam głosu sprawozdawcy s. Kamienieckiemu.</u> | |
| 27 | 28 | </div> |
| 28 | 29 | <div xml:id="div-5"> |
| 29 | - <u xml:id="u-5.0" who="#STargowski">Ponieważ w poprzednim Senacie był wybrany na członka p. Jan Szuścik i pełnił doskonale swoje obowiązki, więc wnoszę o pozostawienie go. Następnie, ponieważ zastępca p. Heinrich umarł, wnoszę kandydaturę na zastępcę p. Hryhorowicza Włodzimierza.</u> | |
| 30 | + <u xml:id="u-5.0" who="#SKamieniecki">Wysoka Izbo! Przez ziemie polskie przebiega na całej ich szerokości doniosła droga handlowa ze wschodu na zachód. Nie leży w naszej możności tę drogę w tej chwili uruchomić i w całej pełni wyzyskać, natomiast możemy wyzyskać w całej pełni drugą drogę, która przecina nasze ziemie z południa na północ, która może połączyć kraje skandynawskie z krajami bałkańskiemi i dalej z Lewantem. Łańcuch państw, które stanowią tę drogę handlową, jest połączony jak ogniwem Polską. Z jednej strony mamy kraje bałtyckie, które w skład tej drogi handlowej wchodzą, z drugiej strony kraje bałkańskie.</u> | |
| 31 | + <u xml:id="u-5.1" who="#SKamieniecki">Od początku nieomal swego niepodległego istnienia Polska dokładała wszelkich wysiłków i starań, aby swoje stosunki gospodarcze z jedną i drugą grupą tych państw, i tych na północy i tych na południu, możliwie rozwinąć i pogłębić. Działalność ta została uwieńczona powodzeniem i grupa państw bałtyckich należy dziś do najbardziej cennych klijentów, jakich Polska ma w swojej wymianie gospodarczej.</u> | |
| 32 | + <u xml:id="u-5.2" who="#SKamieniecki">Szczególnie, jeżeli chodzi o sąsiadującą z nami Łotwę, to obroty handlowe z tym krajem, pomimo jego niewielkiego obszaru i niewielkiej ilości ludności, powiększając się z roku na rok, doszły w 1929 r. prawie do 100 milionów złotych eksportu i importu.</u> | |
| 33 | + <u xml:id="u-5.3" who="#SKamieniecki">Dlatego też z radością należy powitać fakt, że prowizoryczna dotychczas umowa handlowa, jaka nas łączyła z Rzecząpospolitą Łotewską, zostaje zamienioną obecnie na umowę stałą, dotyczącą stosunków handlowych i nawigacyjnych, na umowę stałą, opartą o zasadę największego uprzywilejowania.</u> | |
| 34 | + <u xml:id="u-5.4" who="#SKamieniecki">Od zasady największego uprzywilejowania robi Polska dwa wyjątki: dla stosunków gospodarczych między Łotwą a Związkiem Republik Sowieckich z jednej strony, a następnie dla stosunków między Łotwą a krajami bałtyckiemi: Litwą, Estonią i Finlandją z drugiej strony. Są to t. zw. dwie klauzule: klauzula rosyjska i klauzula bałtycka, z których Polska zgadza się nie korzystać. Pozatem będziemy korzystać w obrocie handlowym z Łotwą z praw państwa najbardziej uprzywilejowanego.</u> | |
| 35 | + <u xml:id="u-5.5" who="#SKamieniecki">Niezależnie od tego największego uprzywilejowania do traktatu zostały dołączone dwie listy towarów: towarów polskich z jednej strony i towarów łotewskich z drugiej strony, które jeszcze poza klauzulą największego uprzywilejowania będą korzystać ze specjalnych zniżek celnych.</u> | |
| 36 | + <u xml:id="u-5.6" who="#SKamieniecki">Przypuszczać należy, że traktat, obecnie ratyfikowany, przyczyni się skutecznie do dalszego rozwoju naszych stosunków handlowych i jeszcze większego ich zacieśnienia, i że Polska, która jest w tej chwili drugiem z rzędu państwem, zaopatrującem rynek łotewski, bo po Niemcach nasz import do Łotwy jest największy — że Polska, zarówno w imporcie do Łotwy utrzyma swoje stanowisko, jak, że i eksport z Łotwy znajdzie u nas dla siebie rynek odpowiedni i dogodny.</u> | |
| 37 | + <u xml:id="u-5.7" who="#SKamieniecki">Komisja Spraw Zagranicznych, po rozważeniu projektu traktatu, postanowiła wystąpić do Wysokiej Izby z propozycją ratyfikacji tego traktatu według tekstu, przyjętego przez Sejm.</u> | |
| 30 | 38 | </div> |
| 31 | 39 | <div xml:id="div-6"> |
| 32 | - <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Zostały zgłoszone kandydatury: jako członka Zarządu Funduszu Kwaterunku Wojskowego — dotychczasowego członka p, Szuścika, a na zastępcę p. Hryhorowicza Włodzimierza. Czy są inne kandydatury? Niema. Proponuję zatem Wysokiej Izbie przyjęcie tych kandydatów przez aklamację. Sprzeciwu nie słyszę — przyjęte.</u> | |
| 33 | - <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do 3 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji traktatu handlowego i nawigacyjnego między Polską a Łotwą, podpisanego wraz z protokółem końcowym w Rydze dnia 12 lutego 1929 r. (druk sejm. nr 14).</u> | |
| 34 | - <u xml:id="u-6.2" who="#Marszalek">Udzielam głosu sprawozdawcy s. Kamienieckiemu.</u> | |
| 40 | + <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Nikt z Panów Senatorów do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem Komisji Spraw Zagranicznych, proszę, aby wstali. Większość — uchwalony.</u> | |
| 41 | + <u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 4 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji polsko-niemieckiego układu waloryzacyjnego, podpisanego wraz z protokółami końcowemi w Berlinie dnia 5 lipca 1928 roku (druk sejm. nr 7). Głos ma sprawozdawca s. Wielowiejski.</u> | |
| 35 | 42 | </div> |
| 36 | 43 | <div xml:id="div-7"> |
| 37 | - <u xml:id="u-7.0" who="#SKamieniecki">Wysoka Izbo! Przez ziemie polskie przebiega na całej ich szerokości doniosła droga handlowa ze wschodu na zachód. Nie leży w naszej możności tę drogę w tej chwili uruchomić i w całej pełni wyzyskać, natomiast możemy wyzyskać w całej pełni drugą drogę, która przecina nasze ziemie z południa na północ, która może połączyć kraje skandynawskie z krajami bałkańskiemi i dalej z Lewantem. Łańcuch państw, które stanowią tę drogę handlową, jest połączony jak ogniwem Polską. Z jednej strony mamy kraje bałtyckie, które w skład tej drogi handlowej wchodzą, z drugiej strony kraje bałkańskie.</u> | |
| 38 | - <u xml:id="u-7.1" who="#SKamieniecki">Od początku nieomal swego niepodległego istnienia Polska dokładała wszelkich wysiłków i starań, aby swoje stosunki gospodarcze z jedną i drugą grupą tych państw, i tych na północy i tych na południu, możliwie rozwinąć i pogłębić. Działalność ta została uwieńczona powodzeniem i grupa państw bałtyckich należy dziś do najbardziej cennych klejentów, jakich Polska ma w swojej wymianie gospodarczej.</u> | |
| 39 | - <u xml:id="u-7.2" who="#SKamieniecki">Szczególnie, jeżeli chodzi o sąsiadującą z nami Łotwę, to obroty handlowe z tym krajem, pomimo jego niewielkiego obszaru i niewielkiej ilości ludności, powiększając się z roku na rok, doszły w 1929 r. prawie do 100 milionów złotych eksportu i importu.</u> | |
| 40 | - <u xml:id="u-7.3" who="#SKamieniecki">Dlatego też z radością należy powitać fakt, że prowizoryczna dotychczas umowa handlowa, jaka nas łączyła z Rzecząpospolitą Łotewską, zostaje zamienioną obecnie na umowę stałą, dotyczącą stosunków handlowych i nawigacyjnych, na umowę stałą, opartą o zasadę największego uprzywilejowania.</u> | |
| 41 | - <u xml:id="u-7.4" who="#SKamieniecki">Od zasady największego uprzywilejowania robi Polska dwa wyjątki: dla stosunków gospodarczych między Łotwą a Związkiem Republik Sowieckich z jednej strony, a następnie dla stosunków między Łotwą a krajami bałtyckiemi: Litwą, Estonią i Finlan- dją z drugiej strony. Są to t. zw. dwie klauzule: klauzula rosyjska i klauzula bałtycka, z których Polska zgadza się nie korzystać. Pozatem będziemy korzystać w obrocie handlowym z Łotwą z praw państwa najbardziej uprzywilejowanego.</u> | |
| 42 | - <u xml:id="u-7.5" who="#SKamieniecki">Niezależnie od tego największego uprzywilejowania do traktatu zostały dołączone dwie listy towarów: towarów polskich z jednej strony i towarów łotewskich z drugiej strony, które jeszcze poza klauzulą największego uprzywilejowania będą korzystać ze specjalnych zniżek celnych.</u> | |
| 43 | - <u xml:id="u-7.6" who="#SKamieniecki">Przypuszczać należy, że traktat, obecnie ratyfikowany, przyczyni się skutecznie do dalszego rozwoju naszych stosunków handlowych i jeszcze większego ich zacieśnienia, i że Polska, która jest w tej chwili drugiem z rzędu państwem, zaopatrującem rynek łotewski, bo po Niemcach nasz import do Łotwy jest największy — że Polska, zarówno w imporcie do Łotwy utrzyma swoje stanowisko, jak, że i eksport z Łotwy znajdzie u nas dla siebie rynek odpowiedni i dogodny.</u> | |
| 44 | - <u xml:id="u-7.7" who="#SKamieniecki">Komisja Spraw Zagranicznych, po rozważeniu projektu traktatu, postanowiła wystąpić do Wysokiej Izby z propozycją ratyfikacji tego traktatu według tekstu, przyjętego przez Sejm.</u> | |
| 44 | + <u xml:id="u-7.0" who="#SWielowieyski">Panie Marszałku! Ponieważ mam referować trzy sprawy, dotyczące ratyfikacji układów z Niemcami, więc jeżeli Pan Marszałek pozwoli, zareferuję wszystkie trzy razem.</u> | |
| 45 | 45 | </div> |
| 46 | 46 | <div xml:id="div-8"> |
| 47 | - <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Nikt z Panów Senatorów do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Panów Senatorów, którzy są za wnioskiem Komisji Spraw Zagranicznych, proszę, aby wstali. Większość — uchwalony.</u> | |
| 48 | - <u xml:id="u-8.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do 4 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji polsko-niemieckiego układu waloryzacyjnego, podpisanego wraz z protokółami końcowemi w Berlinie dnia 5 lipca 1928 roku (druk sejm. nr 7). Głos ma sprawozdawca s. Wielowiejski.</u> | |
| 47 | + <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Czy niema sprzeciwu ze strony Wysokiej Izby, aby te sprawy były razem referowane? Sprzeciwu nie słyszę. Głos ma s. Wielowiejski do trzech punktów.</u> | |
| 49 | 48 | </div> |
| 50 | 49 | <div xml:id="div-9"> |
| 51 | - <u xml:id="u-9.0" who="#SWielowieyski">Panie Marszałku! Ponieważ mam referować trzy sprawy, dotyczące ratyfikacji układów z Niemcami, więc jeżeli Pan Marszałek pozwoli, zareferuję wszystkie trzy razem.</u> | |
| 50 | + <u xml:id="u-9.0" who="#SWielowieyski">Wysoka Izbo! Układy, które mam zreferować Wysokiej Izbie w myśl dzisiejszego porządku dziennego, są następujące: polsko-niemiecki układ waloryzacyjny, podpisany wraz z dwoma protokółami w Berlinie dnia 5 lipca 1928 r. (druk sejm. nr 7); polsko-niemiecki układ o uregulowaniu stosunków prawnych Niemieckiego Zakładu Listów Zastawnych w Poznaniu, podpisany w Berlinie dnia 14 grudnia 1928 r. wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych (druk sejm. nr 12); polsko-niemiecki układ w sprawie kas oszczędności, podpisany wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych dnia 14 grudnia 1928 r. (druk sejm. nr 11).</u> | |
| 51 | + <u xml:id="u-9.1" who="#SWielowieyski">Pierwszy z wymienionych układów jest charakteru bardziej ogólnego, drugi i trzeci charakteru bardziej specjalnego, są one jednak mniej więcej tego samego typu i główne ich zasady są na tych samych wytycznych oparte. Pozwolę więc sobie uwypuklić te wytyczne przy analizie pierwszego t. zw. waloryzacyjnego układu, a w następnych podkreślę tylko ich specyficzne momenty.</u> | |
| 52 | + <u xml:id="u-9.2" who="#SWielowieyski">Postanowienia ogólne układu waloryzacyjnego, § 1 do 10, proklamują przedewszystkiem zasadę równego traktowania obywateli obu państw, z drobnym wyjątkiem terminów płatniczych, § 4. Wyjątki od tej zasady, o których — później, wprowadzają szereg ulg dla strony polskiej, co wypływa z drugiej, pomocniczej zasady o wzajemności materialnej, narzucającej się z całą siłą dlatego, że stawki waloryzacyjne w polskich ustawach są w wielu wypadkach wyższe od stawek w ustawach niemieckich. Następnie zasługuje na uwagę postawienie jako zasady, iż prawa rzeczowe na nieruchomościach są waloryzowane wedle prawa terytorium, na którem znajduje się nieruchomość, co się zaś tyczy wierzytelności osobistych, to miarodajne jest prawo tego państwa, w którem dłużnik ma miejsce zamieszkania w chwili sądowego dochodzenia wierzytelności.</u> | |
| 53 | + <u xml:id="u-9.3" who="#SWielowieyski">Układ powyższy obejmuje waloryzację: obligacji przemysłowych, pożyczek publicznych, ubezpieczeń prywatnych, ziemstw, prowincjonalnych kas pożyczkowych i zasiłków wojennych, Zacznę od pierwszego, od obligacji przemysłowych, § 11. Od głównej zasady równego traktowania obywateli obu państw jest w tym dziale pewne odchylenie, a mianowicie, dla obywateli państwa niemieckiego rewaloryzacja ustalona jest na 25%. Prawo polskie w tym wypadku jest 33%, a więc ten wyjątek jest na korzyść Polski.</u> | |
| 54 | + <u xml:id="u-9.4" who="#SWielowieyski">Następnie pożyczki publiczne, § 12 do, 17. Od zasady równego traktowania w tym dziale są następujące wyjątki: Obywatele polscy, posiadający niemieckie pożyczki publiczne, nie korzystają z przywilejów o charakterze opieki społecznej, które były przyznane przy konwersji pożyczek, specjalnie dla obywateli niemieckich, naprzykład renty pierwszeństwa, obywatele niemieccy zaś, będący w posiadaniu polskich pożyczek związków komunalnych, korzystają jedynie z 10% waloryzacji. Polskie prawo przewiduje 15% waloryzację dla b. zaboru pruskiego i 25% dla b. Kongresówki. Podobnie waloryzacja obligacji kolejowych galicyjskich została obniżoną z 15% na 10%, a obligacji krajowych galicyjskich z 20% na 10%. Jak Panowie z tego widzą, w pierwszej części jest pewne drobne odstępstwo na korzyść obywateli niemieckich, w drugiej — na korzyść obywateli polskich.</u> | |
| 55 | + <u xml:id="u-9.5" who="#SWielowieyski">Ubezpieczenia prywatne, §§ 18 do 33, nie tylko zabezpieczają równe traktowanie obywateli obu państw, ale przyznają im po obu stronach pewne przywileje, dotyczące czasokresu, a mianowicie bieg wstrzymany od 1 grudnia 1918 roku do dnia wejścia w życie układu, a następnie niedotrzymywanie moratoriów, przyznanych przez ustawodawstwa narodowe, przyczem tutaj jest wzajemność w całej konsekwencji przeprowadzona. Ponieważ prawo niemieckie o waloryzacji nie ma zastosowania do, ubezpieczeń, opiewających na korony austriackie, ruble, marki Kriesa lub marki polskie, jak również te z ubezpieczeń, które choć opiewają na marki niemieckie, ale których rezerwy zabezpieczone były poza granicami Niemiec, interesy obywateli polskich zabezpieczone zostały przez specjalne zobowiązanie niemieckich towarzystw ubezpieczeniowych wpłacenia Rządowi Polskiemu odprawy w sumie 900.000 marek oraz 426.000 złotych dla odszkodowania obywateli polskich, ubezpieczonych w tej kategorii, wedle uznania Rządu Polskiego. Jak Panowie widzą z tego, jest jeden wyłom od tej zasady całkowitego równouprawnienia, bardzo korzystny z punktu widzenia interesów obywateli polskich.</u> | |
| 56 | + <u xml:id="u-9.6" who="#SWielowieyski">Następnie ziemstwa, §§ 34–53. Jest tu mowa o tych ziemstwach, które zostały przecięte granicą. Ściśle zastosowana została zasada równego traktowania. Uwypuklić należy, jako bardzo wskazane, wprowadzenie tak zwanych instytucyj powierniczych, które zabezpieczają od bezpośredniej akcji instytucyj ziemskich obcokrajowych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.</u> | |
| 57 | + <u xml:id="u-9.7" who="#SWielowieyski">Następnie prowincjonalne kasy pożyczkowe, §§ 54–67, Układ dotyczy kas pożyczkowych poznańskiej i wrocławskiej. Odpowiedzialność za obligacje na okaziciela Prowincjonalnego Związku Poznańskiego, wydane przed 10 stycznia 1920 r. — data wejścia w życie Traktatu Wersalskiego — względnie Wrocławskich Kas Pożyczkowych i Wojennej Kasy Pożyczkowej, wydane przed dniem 16 czerwca 1922 r., ponoszą Wojewódzki Związek Komunalny, względnie wrocławska Prowincjalhilfskase. Hipoteki na zasadzie jednakowych praw obu stron z prowadzeniem tak jak i w ziemstwach instytucyj powierniczych.</u> | |
| 58 | + <u xml:id="u-9.8" who="#SWielowieyski">Zasiłki wojenne (§ 68–69) to dział następny. Polskie gminy, związki gminne zwolnione zostają od zobowiązań, zaciągniętych w niemieckich instytucjach kredytowych w celu wypłaty zasiłków wojennych stosownie do układu paryskiego z dnia 9 stycznia 1920 r. Zwrot reszty sum zastrzeżono do przyszłych układów.</u> | |
| 59 | + <u xml:id="u-9.9" who="#SWielowieyski">Jest to częściowe wykonanie układu paryskiego z tą rezerwą, że to nie przesądza całości.</u> | |
| 60 | + <u xml:id="u-9.10" who="#SWielowieyski">Postanowienia końcowe (§ 70–76) poza postanowieniami charakteru proceduralnego w § 75 zawierają specyfikację wypadków, do których układ się nie stosuje.</u> | |
| 61 | + <u xml:id="u-9.11" who="#SWielowieyski">Protokół końcowy, poza zwykłemi zobowiązaniami co do współdziałania obu rządów przy wykonywaniu układu ustala znaczenie niektórych specjalnych wyrażeń, które mogłyby wywołać wątpliwości (§ 8) i motywację, dlaczego nie zawarto umowy o charakterze retroaktywnym.</u> | |
| 62 | + <u xml:id="u-9.12" who="#SWielowieyski">Motywacja ta polega na tem, że nie należy przesądzać niniejszym traktatem układów już zawartych, a szczególnie orzeczeń sądowych, żeby nie łamać zasady res judicata.</u> | |
| 63 | + <u xml:id="u-9.13" who="#SWielowieyski">Protokół obrad końcowych poza niektóremi paragrafami charakteru proceduralnego mówi o celowości jak najszybszego uregulowania odrębnemi układami tych stosunków prawnych, które zostały wyłączone z zastosowania postanowień układu waloryzacyjnego — i czyni rezerwy w §§ 6, 9, i i 14, że treść tych paragrafów nie przesądza w niczem zasadniczo spornych stanowisk w tych sprawach.</u> | |
| 64 | + <u xml:id="u-9.14" who="#SWielowieyski">Oceniając układ w całości, musimy powiedzieć, że jest on dla obywateli polskich korzystny. Z punktu widzenia interesów Państwa jest to znaczny krok naprzód na drodze normalizacji stosunków z Niemcami, gdyż normuje rozległy kompleks spraw spornych tak w dziedzinie prawa publicznego, jak prywatnego.</u> | |
| 65 | + <u xml:id="u-9.15" who="#SWielowieyski">Jedyną do pewnego stopnia ujemną stroną układu jest, że zbilansowanie wpływu i odpływu kapitału, które stanowczo wypadnie na naszą niekorzyść, nastąpi wcześniej niżby to miało miejsce przy stanie bezukładowym. § 4 powyższego układu do pewnego stopnia łagodzi tą ujemną stronę, gdyż na jego mocy w większości wypadków wypłaty mogą być odroczone do 1 stycznia 1932 — jest to ważne zwłaszcza dla zaboru pruskiego przy regulowaniu hipotek. Tu zwracam uwagę, że ta data 1932 r. w tej chwili jest bliska, ale w chwili podpisywania traktatu to było 4 lata.</u> | |
| 66 | + <u xml:id="u-9.16" who="#SWielowieyski">Co się tyczy polsko - niemieckiego układu w sprawie uregulowania stosunków prawnych niemieckiego Zakładu Listów Zastawnych w Poznaniu (druk sejm. nr 12), to, jest to właściwie przyobleczenie w formę układu międzypaństwowego — układu prywatnego między Komunalnym Bankiem Kredytowym a Niemieckim Zakładem Listów Zastawnych, w Poznaniu, Było to koniecznem, gdyż korporacje prawa publicznego nie mogą zawierać umów międzypaństwowych. Układ likwiduje i odbiera podstawy prawne do procesu w szeregu spornych spraw między Polską a Niemcami i z tego punktu widzenia jest dla Państwa korzystny.</u> | |
| 67 | + <u xml:id="u-9.17" who="#SWielowieyski">Co się tyczy polsko-niemieckiego układu w sprawie kas oszczędności, to, przedewszystkiem zaznaczyć należy, iż chodzi w tym wypadku o te kasy, których teren działalności został przecięty linią graniczną, przytem nie o wszystkie, dlatego, że nie na wszystkich terenach zostały przecięte linią graniczną, dlatego też są one wyspecyfikowane w § 1. Układ obejmuje stosunek kas do deponentów, do związków poręczających i regulacji aktywów. Główne wytyczne są te same co w układzie waloryzacyjnym, to jest równe traktowanie obywateli obu państw z uprzywilejowaniem wkładów drobnych oszczędnościowych. Wprowadzona jest również zasada zastępstwa wyspecyfikowania w § 6 i powiernictwa, jak w układzie waloryzacyjnym.</u> | |
| 68 | + <u xml:id="u-9.18" who="#SWielowieyski">Układ składa się z właściwego układu, z protokółu końcowego i protokółu obrad końcowych.</u> | |
| 69 | + <u xml:id="u-9.19" who="#SWielowieyski">Celem zawarcia układu było jak najszybsze uregulowanie spraw z punktu widzenia względów socjalnych i nie zniechęcania ludności do oszczędności.</u> | |
| 70 | + <u xml:id="u-9.20" who="#SWielowieyski">W tych rejonach, gdzie kasy oszczędności były podzielone granicami, nastąpiło to akurat w chwili dewaluacji: marki niemieckiej, dewaluacji marki polskiej; przy tym chaosie prawnym, jaki tam powstał, Niemcy wogóle nie wspominali o wkładach, uważano je za przepadłe, co naturalnie podkopało, zaufanie do instytucji kas oszczędności i do samej idei oszczędzania. Z tego względu należy uważać zawarcie tego układu za niezmiernie pożądane.</u> | |
| 71 | + <u xml:id="u-9.21" who="#SWielowieyski">W konkluzji Komisja Spraw Zagranicznych pozwala sobie zaproponować Wysokiej Izbie następującą rezolucję:</u> | |
| 72 | + <u xml:id="u-9.22" who="#SWielowieyski">Wysoki Senat uchwalić zechce przyjęcie bez zmian uchwały Sejmu w sprawie:</u> | |
| 73 | + <u xml:id="u-9.23" who="#SWielowieyski">1) Ratyfikacji polsko-niemieckiego układu waloryzacyjnego podpisanego wraz z dwoma protokółami końcowemi w Berlinie dnia 5 lipca 1928 r.</u> | |
| 74 | + <u xml:id="u-9.24" who="#SWielowieyski">2) Ratyfikacji układu z Niemcami o uregulowaniu stosunków prawnych Niemieckiego Zakładu Listów Zastawnych w Poznaniu podpisanego w Berlinie dnia 14 grudnia 1928 r. wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych.</u> | |
| 75 | + <u xml:id="u-9.25" who="#SWielowieyski">3) Ratyfikacji polsko-niemieckiego układu w sprawie kas oszczędności, podpisanego wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych w Berlinie dnia 14 grudnia 1928 r.</u> | |
| 52 | 76 | </div> |
| 53 | 77 | <div xml:id="div-10"> |
| 54 | - <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Czy niema sprzeciwu ze strony Wysokiej Izby, aby te sprawy były razem referowane? Sprzeciwu nie słyszę. Głos ma s. Wielowiejski do trzech punktów.</u> | |
| 78 | + <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Nikt z Panów Senatorów do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Jest propozycja Komisji Spraw Zagranicznych o przyjęcie bez zmiany projektów ustaw w brzmieniu podanem. Przystępujemy do głosowania pierwszej ustawy w sprawie polsko-niemieckiego układu waloryzacyjnego. Kto jest za przyjęciem bez zmian w myśl, wniosku Komisji, zechce wstać. Stoi większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 79 | + <u xml:id="u-10.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania ustawy w sprawie ratyfikacji układu z Niemcami o uregulowaniu stosunków prawnych Niemieckiego Zakładu Listów Zastawnych w Poznaniu, podpisanego w Berlinie dnia 14 grudnia 1928 r. wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych. Kto jest za przyjęciem bez zmian w myśl wniosku Komisji, zechce wstać. Stoi większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 80 | + <u xml:id="u-10.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania ustawy w sprawie ratyfikacji polsko-niemieckiego układu w sprawie kas oszczędności, podpisanego wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych w Berlinie dnia 14 grudnia 1928 r. Kto jest za przyjęciem bez zmian w myśl wniosku Komisji, zechce wstać. Stoi większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 81 | + <u xml:id="u-10.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do 7 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji:</u> | |
| 82 | + <u xml:id="u-10.4" who="#Marszałek">1) konwencji handlowej między Rzecząpospolitą Polską a Francją, podpisanej w Paryżu dn. 24. IV. 1929 r. wraz z dołączonemi do niej listami towarów A, B, C, D, protokółem podpisania i załącznikiem do art. 15 konwencji, oraz,</u> | |
| 83 | + <u xml:id="u-10.5" who="#Marszałek">2) not wymienionych 6 i 16. I. 1930 r. pomiędzy Rządem Polskim a Francuskim w sprawie odroczenia stosowania postanowienia art. 22 powyższej konwencji handlowej (druk sejm. nr 20 i odbitka roneo nr 15.) Głos ma sprawozdawca s. Roztworowski,</u> | |
| 55 | 84 | </div> |
| 56 | 85 | <div xml:id="div-11"> |
| 57 | - <u xml:id="u-11.0" who="#SWielowieyski">Wysoka Izbo! Układy, które mam zreferować Wysokiej Izbie w myśl dzisiejszego porządku dziennego, są następujące: polsko-niemiecki układ waloryzacyjny, podpisany wraz z dwoma protokółami w Berlinie dnia 5 lipca 1928 r. (druk sejm. nr 7); polsko-niemiecki układ o uregulowaniu stosunków prawnych Niemieckiego Zakładu Listów Zastawnych w Poznaniu, podpisany w Berlinie dnia 14 grudnia 1928 r. wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych (druk sejm. nr 12); polsko-niemiecki układ w sprawie kas oszczędności, podpisany wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych dnia 14 grudnia 1928 r. (druk sejm. nr 11).</u> | |
| 58 | - <u xml:id="u-11.1" who="#SWielowieyski">Pierwszy z wymienionych układów jest charakteru bardziej ogólnego, drugi i trzeci charakteru bardziej specjalnego, są one jednak mniej więcej tego samego typu i główne ich zasady są na tych samych wytycznych oparte. Pozwolę więc sobie uwypuklić te wytyczne przy analizie pierwszego t. zw. waloryzacyjnego układu, a w następnych podkreślę tylko ich specyficzne momenty.</u> | |
| 59 | - <u xml:id="u-11.2" who="#SWielowieyski">Postanowienia ogólne układu waloryzacyjnego, § 1 do 10, proklamują przedewszystkiem zasadę równego traktowania obywateli obu państw, z drobnym wyjątkiem terminów płatniczych, § 4. Wyjątki od tej zasady, o których — później, wprowadzają szereg ulg dla strony polskiej, co wypływa z drugiej, pomocniczej zasady o wzajemności materialnej, narzucającej się z całą siłą dlatego, że stawki waloryzacyjne w polskich ustawach są w wielu wypadkach wyższe od stawek w ustawach niemieckich. Następnie zasługuje na uwagę postawienie jako zasady, iż prawa rzeczowe na nieruchomościach są waloryzowane wedle prawa terytorium, na którem znajduje się nieruchomość, co się zaś tyczy wierzytelności osobistych, to miarodajne jest prawo tego państwa, w którem dłużnik ma miejsce zamieszkania w chwili sądowego dochodzenia wierzytelności.</u> | |
| 60 | - <u xml:id="u-11.3" who="#SWielowieyski">Układ powyższy obejmuje waloryzację: obligacji przemysłowych, pożyczek publicznych, ubezpieczeń prywatnych, ziemstw, prowincjonalnych kas pożyczkowych i zasiłków wojennych, Zacznę od pierwszego, od obligacji przemysłowych, § 11. Od głównej zasady równego traktowania obywateli obu państw jest w tym dziale pewne odchylenie, a mianowicie, dla obywateli państwa niemieckiego rewaloryzacja ustalona jest na 25%. Prawo polskie w tym wypadku jest 33%, a więc ten wyjątek jest na korzyść Polski.</u> | |
| 61 | - <u xml:id="u-11.4" who="#SWielowieyski">Następnie pożyczki publiczne, § 12 do, 17. Od zasady równego traktowania w tym dziale są następujące wyjątki: Obywatele polscy, posiadający niemieckie pożyczki publiczne, nie korzystają z przywilejów o charakterze opieki społecznej, które były przyznane przy konwersji pożyczek, specjalnie dla obywateli niemieckich, naprzykład renty pierwszeństwa, obywatele niemieccy zaś, będący w posiadaniu polskich pożyczek związków komunalnych, korzystają jedynie z 10% waloryzacji. Polskie prawo przewiduje 15% waloryzację dla b. zaboru pruskiego i 25% dla b. Kongresówki. Podobnie waloryzacja obligacji kolejowych galicyjskich została obniżoną z 15% na 10%, a obligacji krajowych galicyjskich z 20% na 10%. Jak Panowie z tego widzą, w pierwszej części jest pewne drobne odstępstwo na korzyść obywateli niemieckich, w drugiej — na korzyść obywateli polskich.</u> | |
| 62 | - <u xml:id="u-11.5" who="#SWielowieyski">Ubezpieczenia prywatne, §§ 18 do 33, nie tylko zabezpieczają równe traktowanie obywateli obu państw, ale przyznają im po obu stronach pewne przywileje, dotyczące czasokresu, a mianowicie bieg wstrzymany od 1 grudnia 1918 roku do dnia wejścia w życie układu, a następnie niedotrzymywanie moratoriów, przyznanych przez ustawodawstwa narodowe, przyczem tutaj jest wzajemność w całej konsekwencji przeprowadzona. Ponieważ prawo niemieckie o waloryzacji nie ma zastosowania do, ubezpieczeń, opiewających na korony austriackie, ruble, marki Kriesa lub marki polskie, jak również te z ubezpieczeń, które choć opiewają na marki niemieckie, ale których rezerwy zabezpieczone były poza granicami Niemiec, interesy obywateli polskich zabezpieczone zostały przez specjalne zobowiązanie niemieckich towarzystw ubezpieczeniowych wpłacenia Rządowi Polskiemu odprawy w sumie 900.000 marek oraz 426.000 złotych dla odszkodowania obywateli polskich, ubezpieczonych w tej kategorii, wedle uznania Rządu Polskiego. Jak Panowie widzą z tego, jest jeden wyłom od tej zasady całkowitego równouprawnienia, bardzo korzystny z punktu widzenia interesów obywateli polskich.</u> | |
| 63 | - <u xml:id="u-11.6" who="#SWielowieyski">Następnie ziemstwa, §§ 34 — 53. Jest tu mowa o tych ziemstwach, które zostały przecięte granicą. Ściśle zastosowana została zasada równego traktowania. Uwypuklić należy, jako bardzo wskazane, wprowadzenie tak zwanych instytucyj powierniczych, które zabezpieczają od bezpośredniej akcji instytucyj ziemskich obcokrajowych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.</u> | |
| 64 | - <u xml:id="u-11.7" who="#SWielowieyski">Następnie prowincjonalne kasy pożyczkowe, §§ 54 — 67, Układ dotyczy kas pożyczkowych poznańskiej i wrocławskiej. Odpowiedzialność za obligacje na okaziciela Prowincjonalnego Związku Poznańskiego, wydane przed 10 stycznia 1920 r. — data wejścia w życie Traktatu Wersalskiego — względnie Wrocławskich Kas Pożyczkowych i Wojennej Kasy Pożyczkowej, wydane przed dniem 16 czerwca 1922 r., ponoszą Wojewódzki Związek Komunalny, względnie wrocławska Prowincjalhilfskase. Hipoteki na zasadzie jednakowych praw obu stron z prowadzeniem tak jak i w ziemstwach instytucyj powierniczych.</u> | |
| 65 | - <u xml:id="u-11.8" who="#SWielowieyski">Zasiłki wojenne (§ 68 — 69) to dział następny. Polskie gminy, związki gminne zwolnione zostają od zobowiązań, zaciągniętych w niemieckich instytucjach kredytowych w celu wypłaty zasiłków wojennych stosownie do układu paryskiego z dnia 9 stycznia 1920 r. Zwrot reszty sum zastrzeżono do przyszłych układów.</u> | |
| 66 | - <u xml:id="u-11.9" who="#SWielowieyski">Jest to częściowe wykonanie układu paryskiego z tą rezerwą, że to nie przesądza całości.</u> | |
| 67 | - <u xml:id="u-11.10" who="#SWielowieyski">Postanowienia końcowe (§ 70 — 76) poza postanowieniami charakteru proceduralnego w § 75 zawierają specyfikację wypadków, do których układ się nie stosuje.</u> | |
| 68 | - <u xml:id="u-11.11" who="#SWielowieyski">Protokół końcowy, poza zwykłemi zobowiązaniami co do współdziałania obu rządów przy wykonywaniu układu ustala znaczenie niektórych specjalnych wyrażeń, które mogłyby wywołać wątpliwości (§ 8) i motywację, dlaczego nie zawarto umowy o charakterze retroaktywnym.</u> | |
| 69 | - <u xml:id="u-11.12" who="#SWielowieyski">Motywacja ta polega na tern, że nie należy przesądzać niniejszym traktatem układów już zawartych, a szczególnie orzeczeń sądowych, żeby nie łamać zasady res judicata.</u> | |
| 70 | - <u xml:id="u-11.13" who="#SWielowieyski">Protokół obrad końcowych poza niektóremi paragrafami charakteru proceduralnego mówi o celowości jak najszybszego uregulowania odrębnemi układami tych stosunków prawnych, które zostały wyłączone z zastosowania postanowień układu waloryzacyjnego — i czyni rezerwy w §§ 6, 9, i i 14, że treść tych paragrafów nie przesądza w niczem zasadniczo spornych stanowisk w tych sprawach.</u> | |
| 71 | - <u xml:id="u-11.14" who="#SWielowieyski">Oceniając układ w całości, musimy powiedzieć, że jest on dla obywateli polskich korzystny. Z punktu widzenia interesów Państwa jest to znaczny krok naprzód na drodze normalizacji stosunków z Niemcami, gdyż normuje rozległy kompleks spraw spornych tak w dziedzinie prawa publicznego, jak prywatnego.</u> | |
| 72 | - <u xml:id="u-11.15" who="#SWielowieyski">Jedyną do pewnego stopnia ujemną stroną układu jest, że zbilansowanie wpływu i odpływu kapitału, które stanowczo wypadnie na naszą niekorzyść, nastąpi wcześniej niżby to miało miejsce przy stanie bezukładowym. § 4 powyższego układu do pewnego stopnia łagodzi tą ujemną stronę, gdyż na jego mocy w większości wypadków wypłaty mogą być odroczone do 1 stycznia 1932 — jest to ważne zwłaszcza dla zaboru pruskiego przy regulowaniu hipotek. Tu zwracam uwagę, że ta data 1932 r. w tej chwili jest bliska, ale w chwili podpisywania traktatu to było 4 lata.</u> | |
| 73 | - <u xml:id="u-11.16" who="#SWielowieyski">Co się tyczy polsko - niemieckiego układu w sprawie uregulowania stosunków prawnych niemieckiego Zakładu Listów Zastawnych w Poznaniu (druk sejm. nr 12), to, jest to właściwie przyobleczenie w formę układu międzypaństwowego — układu prywatnego między Komunalnym Bankiem Kredytowym a Niemieckim Zakładem Listów Zastawnych, w Poznaniu, Było to koniecznem, gdyż korporacje prawa publicznego nie mogą zawierać umów międzypaństwowych. Układ likwiduje i odbiera podstawy prawne do procesu w szeregu spornych spraw między Polską a Niemcami i z tego punktu widzenia jest dla Państwa korzystny.</u> | |
| 74 | - <u xml:id="u-11.17" who="#SWielowieyski">Co się tyczy polsko-niemieckiego układu w sprawie kas oszczędności, to, przedewszystkiem zaznaczyć należy, iż chodzi w tym wypadku o te kasy, których teren działalności został przecięty linią graniczną, przytem nie o wszystkie, dlatego, że nie na wszystkich terenach zostały przecięte linią graniczną, dlatego też są one wyspecyfikowane w § 1. Układ obejmuje stosunek kas do deponentów, do związków poręczających i regulacji aktywów. Główne wytyczne są te same co w układzie waloryzacyjnym, to jest równe traktowanie obywateli obu państw z uprzywilejowaniem wkładów drobnych oszczędnościowych. Wprowadzona jest również zasada zastępstwa wyspecyfikowania w § 6 i powiernictwa, jak w układzie waloryzacyjnym.</u> | |
| 75 | - <u xml:id="u-11.18" who="#SWielowieyski">Układ składa się z właściwego układu, z protokółu końcowego i protokółu obrad końcowych.</u> | |
| 76 | - <u xml:id="u-11.19" who="#SWielowieyski">Celem zawarcia układu było jak najszybsze uregulowanie spraw z punktu widzenia względów socjalnych i nie zniechęcania ludności do oszczędności.</u> | |
| 77 | - <u xml:id="u-11.20" who="#SWielowieyski">W tych rejonach, gdzie kasy oszczędności były podzielone granicami, nastąpiło to akurat w chwili dewaluacji: marki niemieckiej, dewaluacji marki polskiej; przy tym chaosie prawnym, jaki tam powstał, Niemcy wogóle nie wspominali o wkładach, uważano je za przepadłe, co naturalnie podkopało, zaufanie do instytucji kas oszczędności i do samej idei oszczędzania. Z tego względu należy uważać zawarcie tego układu za niezmiernie pożądane.</u> | |
| 78 | - <u xml:id="u-11.21" who="#SWielowieyski">W konkluzji Komisja Spraw Zagranicznych pozwala sobie zaproponować Wysokiej Izbie następującą rezolucję:</u> | |
| 79 | - <u xml:id="u-11.22" who="#SWielowieyski">Wysoki Senat uchwalić zechce przyjęcie bez zmian uchwały Sejmu w sprawie:</u> | |
| 80 | - <u xml:id="u-11.23" who="#SWielowieyski">1) Ratyfikacji polsko-niemieckiego układu waloryzacyjnego podpisanego wraz z dwoma protokółami końcowemi w Berlinie dnia 5 lipca 1928 r.</u> | |
| 81 | - <u xml:id="u-11.24" who="#SWielowieyski">2) Ratyfikacji układu z Niemcami o uregulowaniu stosunków prawnych Niemieckiego Zakładu Listów Zastawnych w Poznaniu podpisanego w Berlinie dnia 14 grudnia 1928 r. wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych.</u> | |
| 82 | - <u xml:id="u-11.25" who="#SWielowieyski">3) Ratyfikacji polsko-niemieckiego układu w sprawie kas oszczędności, podpisanego wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych w Berlinie dnia 14 grudnia 1928 r.</u> | |
| 86 | + <u xml:id="u-11.0" who="#SRostworowski">Wysoki Senacie! Traktat z dnia 24 kwietnia 1929 r., który Panowie mają przed sobą, jest trzecią z rzędu umową handlową, zawartą między Polską a Francją, i w porównaniu z dwoma swojemi poprzednikami jest niewątpliwie wielkim krokiem naprzód na drodze rozbudowy naszych stosunków handlowych z rzecząpospolitą francuską.</u> | |
| 87 | + <u xml:id="u-11.1" who="#SRostworowski">Pierwsza konwencja zawarta została w dniu 6 lutego 1922 r., a zatem na samym początku naszego państwowego istnienia i była połączona z szeregiem układów ściśle politycznych wagi dla nas pierwszorzędnej, nie mogła być więc specjalnie dla nas korzystna. Nie znaliśmy wówczas ani rynku francuskiego, ani stanu i siły konkurencyjnej naszego przemysłu, ani naszych możliwości, ewentualnie konieczności eksportowych. Jednak rezultat cyfrowy tej pierwszej naszej umowy był raczej dość pomyślny, przywóz bowiem francuski w roku 1924 w porównaniu z rokiem 1922 podwoił się, natomiast nasz wywóz wzrósł 4½ raza, saldo zaś handlowe ujemne raczej wykazywało skłonności zmniejszenia się niż powiększenia, bo, z 42 milionów w roku 1922 saldo ujemne spadło w 1924 roku do 34 milionów.</u> | |
| 88 | + <u xml:id="u-11.2" who="#SRostworowski">Główne braki umowy z dnia 6 lutego 1922 dadzą się streścić w czterech punktach. Nie otrzymaliśmy w niej klauzuli największego uprzywilejowania, uzyskane przez nas zniżki celne były nieznaczne, sprawa t. zw. bezpośredniości przywozu nie była uregulowana i cały szereg ważnych gałęzi naszego eksportu nie był uwzględniony. Głównie były uwzględnione postulaty Górnego Śląska. Jak Panowie pamiętają, obowiązywała jeszcze wówczas konwencja genewska do roku 1925. Wielkim odbiorcą naszego węgla i produktów żelaznych z Górnego, Śląska byli Niemcy i trudno, było z tego, powodu uzyskać od Francji większe ulgi dla tych produktów.</u> | |
| 89 | + <u xml:id="u-11.3" who="#SRostworowski">Te słabe strony traktatu z 1922 roku skłoniły Rząd Polski do zaproponowania Rządowi Francuskiemu rewizji umów. Rząd Francuski propozycję przyjął, uważając ze swojej strony, że reforma polskiej taryfy celnej, zarządzona w 1924 roku, jest dla niego niekorzystna, a, nie wypowiadając formalnie traktatu, przystąpiono do pertraktacji i 9 grudnia 1924 roku podpisana została druga konwencja handlowa, znacznie już korzystniejsza.</u> | |
| 90 | + <u xml:id="u-11.4" who="#SRostworowski">Polska nie otrzymała w niej klauzuli największego uprzywilejowania, bo nie otrzymały jej także inne państwa, ale wzamian za szereg zniżek, przyznanych Francji, otrzymała Polska znaczną ilość stawek taryfy minimalnej oraz klauzule przywilejowe dla towarów, przywożonych do kolonii francuskich, oraz klauzule asymilacyjne w stosunku do Niemiec dla szeregu towarów. Był to więc już krok pierwszy dla otrzymania klauzuli największego uprzywilejowania. Uwzględniono w niej także postulaty Górnego Śląska oraz przyznano bezpośredniość pochodzenia towarom polskim, kierowanym poza Gdynią i Gdańskiem przez porty Kłajpedę, Królewiec i Szczecin.</u> | |
| 91 | + <u xml:id="u-11.5" who="#SRostworowski">W r. 1928 nastąpiła ze strony Polski waloryzacja naszej taryfy celnej, którą Francja uznała za niedogodną dla siebie. Natomiast polityka handlowa francuska w latach 1927/28 poszła po linii większego liberalizmu i całemu szeregowi państw przyznana została w zawieranych w tym czasie traktatach klauzula największego uprzywilejowania, której myśmy dotychczas nie posiadali. Znaleźliśmy się zatem w sytuacji gorszej, niż w chwili zawierania konwencji.</u> | |
| 92 | + <u xml:id="u-11.6" who="#SRostworowski">Wobec takiego stanu rzeczy oba rządy próbowały w drodze podpisania dodatkowego protokółu z dnia 8 lipca 1928 naprawić wytworzoną sytuację. Polsce przyznała Francja taryfę minimalną dla kilku nowych produktów, a Polska obniżyła cła na wina.</u> | |
| 93 | + <u xml:id="u-11.7" who="#SRostworowski">To oczywiście wystarczyć nie mogło. Polska opłacała cła dwa, trzy, czterokrotnie wyższe od innych krajów, co uniemożliwiało naszemu przemysłowi konkurencję na rynku francuskim i odbijało się ujemnie na naszym bilansie handlowym, gdyż saldo ujemne w roku 1928 przekroczyło już 200 milionów, doszło do 206 milionów złotych.</u> | |
| 94 | + <u xml:id="u-11.8" who="#SRostworowski">Wobec takiego rezultatu, podobnie, jak w roku 1924, w stosunku do umowy poprzedniej, nie wypowiadając żadnej umowy, przystąpiono w listopadzie 1928 r. do rewizji konwencji. Po pięciu miesiącach pertraktacji, prowadzonych w atmosferze przyjaznej, podpisano w dn. 24 kwietnia 1929 r. w Paryżu trzecią konwencję. W imieniu Polski podpisał ją ambasador Chłapowski i dyrektor departamentu Sokołowski.</u> | |
| 95 | + <u xml:id="u-11.9" who="#SRostworowski">Jeśli chodzi o charakterystykę umowy z 24.4. 1929 r., to w przeciwstawieniu do obu umów poprzednich zawiera ona klauzulę największego uprzywilejowania, oraz przyznaje Polsce pełną taryfę minimalną. Rozciąga te przywileje na. wszystkie kolonie francuskie tak asymilowane, jak nie asymilowane, t. zn. posiadające odrębny ustrój celny, oraz na Tunis (art. 41, 42).</u> | |
| 96 | + <u xml:id="u-11.10" who="#SRostworowski">Art. 8 czyni pewien wyłom, zresztą konieczny, we wzajemnej klauzuli największego uprzywilejowania, a mianowicie obie wysokie strony stanowią, że traktowanie kraju najbardziej uprzywilejowanego nie będzie stosowane:</u> | |
| 97 | + <u xml:id="u-11.11" who="#SRostworowski">a) do przywilejów, którą są lub mogłyby być przyznane przez jedną ze stron dla ułatwienia obrotu pogranicznego z państwami sąsiedniemi i w strefie nieprzekraczającej 15 klm, po obu stronach granicy;</u> | |
| 98 | + <u xml:id="u-11.12" who="#SRostworowski">b) do korzyści specjalnych, wynikających z unii celnej, nie będącej w sprzeczności z międzynarodowemi zobowiązaniami, zawartemi przez obie Wysokie Układające się Strony;</u> | |
| 99 | + <u xml:id="u-11.13" who="#SRostworowski">c) do przejściowego, ustroju celnego, wprowadzonego pomiędzy polskim a niemieckim Górnym Śląskiem, jak również do specjalnego ustroju celnego dla terytorium zagłębia Sary.</u> | |
| 100 | + <u xml:id="u-11.14" who="#SRostworowski">Pozatem Francja zastrzegła się, że traktowanie kraju najbardziej uprzywilejowanego nie będzie stosowane do specjalnego ustroju, który Francja mogłaby ustanowić w sprawach taryfowych dla przywozu, przeznaczonego do ułatwienia rozrachunków finansowych z krajami, które były w stanie wojny z nią od 1914/1918.</u> | |
| 101 | + <u xml:id="u-11.15" who="#SRostworowski">Chodzi tu o dostawy reparacyjne w naturze i zastrzeżenie to wchodzi do wszystkich umów handlowych, zawieranych przez Francję.</u> | |
| 102 | + <u xml:id="u-11.16" who="#SRostworowski">Do konwencji dołączone są listy towarów, oznaczone literami A, B, C, D. W liście A wyszczególnione są towary francuskie, które przy pobieraniu opłat celnych polskich korzystają z określonych zniżek procentowych. Lista B obejmuje towary polskie (parafina, dykty, forniery), które płacą stawki poniżej taryfy minimalnej, zaś listy C i D obejmują towary francuskie i polskie opłacające określone stawki celne. Był to oczywiście teren czysto fachowych, mozolnych pertraktacyj, ustępstw i rekompensat, w którego szczegóły wchodzić nie będę. Stwierdzić tylko pragnę, że rząd uwzględniał w szerokiej mierze poglądy zainteresowanych gałęzi produkcji i zasięgał opinii izb handlowo-przemysłowych.</u> | |
| 103 | + <u xml:id="u-11.17" who="#SRostworowski">Art. 9 rozszerza prawo bezpośredniości przywozu na dwa nowe porty Libawę i Rygę, pozostawiając nadal w mocy poza Gdynią i Gdańskiem postanowienia co do Kłajpedy, Szczecina i Królewca.</u> | |
| 104 | + <u xml:id="u-11.18" who="#SRostworowski">Co się tyczy reglamentacji, to jest zakazów lub ograniczeń przywozu i wywozu, to traktat nie krępuje w tem żadnej z układających się stron. Są one władne, jeśli uznają to dla siebie za wskazane, wprowadzać je z tem jedynem zastrzeżeniem (art. 13), że zarządzenia te dotyczyć będą wszystkich innych krajów. Wypływa to logicznie z klauzuli największego uprzywilejowania. Strona polska uzyskała pomimo istnienia zakazu przywozów spirytualjów do Francji kontyngent przywozowy na 4.500 hektolitrów wódek i likierów w butelkach Jak już wspominałem, listy C i D obejmują te towary, dla których wysokość stawki celnej tak polskiej jak francuskiej jest określona w cyfrze absolutnej, Jest to więc pewna fiksacja ceł. Nie jest ona jednak zbyt wiążącą, gdyż w myśl artykułu 4 obie układające się strony nie są pozbawione prawa pobierania ceł przywozowych wyższych od ceł, pobieranych w chwili podpisania umowy. Stawki celne mogą być zatem podwyższane. Ale w tym wypadku stronie poszkodowanej służy prawo albo wypowiedzenia z tego powodu konwencji, albo też zażądania niezwłocznego wszczęcia rokowań w celu przywrócenia naruszonej tem zarządzeniem równowagi ustalonych umową koncesyj.</u> | |
| 105 | + <u xml:id="u-11.19" who="#SRostworowski">W sposób liberalny normuje traktat sprawy komiwojażerów, próbek i kolportażu (art. 15, 16, 17), sprawę świadectw pochodzenia (art. 11, 12), uprawnienia obywateli i spółek jednej z układających się stron na terenie strony drugiej (art. 24, 25, 26, 27). Bardzo natomiast rygorystycznie formułowane są art. 18, 19 i 20, traktujące o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji o nadużyciu nazw regionalnych (chodzi tu w pierwszym rzędzie o marki win francuskich).</u> | |
| 106 | + <u xml:id="u-11.20" who="#SRostworowski">Ochronę praw autorskich reguluje w umowie art, 21, stanowiąc, że obie układające się strony nie będą czyniły żadnej różnicy pomiędzy prawami własnych obywateli a prawami obywateli drugiej strony.</u> | |
| 107 | + <u xml:id="u-11.21" who="#SRostworowski">Sprawy żeglugi objęte zostały art. 31–40. Francja uzyskała w nich klauzulę największego uprzywilejowania. Rząd Polski jednak ze względu na konieczność rozwoju naszej marynarki handlowej nie udzielił Francji klauzuli' parytetowej dla przedsiębiorstw emigracyjnych, co wynika z dodatku do art. 37, włączonego do protokółu końcowego.</u> | |
| 108 | + <u xml:id="u-11.22" who="#SRostworowski">Rozszerzając klauzulę największego uprzywilejowania na wszystkie swoje kolonie, protektoraty i kraje mandatowe (art. 41–44) Francja zastrzegła się, że nie upoważnia to Polski do żądania przywilejów korzyści preferencyjnych, które Francja przyznaje lub mogłaby przyznać tym krajom.</u> | |
| 109 | + <u xml:id="u-11.23" who="#SRostworowski">T. zw. klauzula gdańska zawarta jest w art. 46 i stanowi, że „Wolne Miasto jest stroną kontraktującą w niniejszej konwencji i że bierze na siebie obowiązki oraz nabywa prawa, z niej wypływające”.</u> | |
| 110 | + <u xml:id="u-11.24" who="#SRostworowski">Umowa z dnia 24.4. 1929 r. zawarta jest na rok (art. 48) i wejdzie w życie po 20 dniach od chwili wymiany dokumentów ratyfikacyjnych, co nastąpić ma w Warszawie. Jeśli nie zostanie wymówiona na trzy miesiące przed terminem wygaśnięcia, będzie milcząco przedłużona. Ale każda ze stron po tym terminie zastrzega sobie prawo wypowiedzenia jej w każdej chwili, z tem, by po trzech miesiącach przestała obowiązywać.</u> | |
| 111 | + <u xml:id="u-11.25" who="#SRostworowski">Postanowienia art. 48, traktujące o terminie trwania umowy, nie naruszają przytem praw wypowiedzenia umowy, wypływających dla obu stron z artykułu 4. Jeśliby bowiem w ciągu trwania umowy jedna ze stron zastosowała pod jakąbądź formą do produktów objętych listą C i listą D cła przywozowe wyższe od ceł pobieranych w chwili podpisania niniejszej konwencji, stronie poszkodowanej służy prawo bądź wypowiedzenia konwencji, bądź zażądania rokowań kompensacyjnych. Gdyby rokowania te nie doprowadziły do uzgodnienia w ciągu trzech miesięcy, strona poszkodowana będzie mogła wymówić konwencję z terminem również 3-miesięcznym.</u> | |
| 112 | + <u xml:id="u-11.26" who="#SRostworowski">Art. 4 określa ściśle i limitatywnie wypadki i warunki, w których może znaleźć zastosowanie wypowiedzenie umowy, natomiast art. 28 ma charakter bardziej ogólny. Stanowi mianowicie, że gdyby w wyniku zmian, wprowadzonych po podpisaniu niniejszej konwencji do ustaw i przepisów jednej z układających się stron, traktowanie, wynikające ze stosowania poprzednich artykułów, okazało się w swoim całokształcie mniej korzystne w jednym kraju, niż w drugim, wówczas stronie, uważającej się za poszkodowaną, służy prawo wszczęcia, rokowań uzgadniających. Gdyby rokowania te w przeciągu 2 miesięcy od dnia ich notyfikowania nie dały rezultatu, obu stronom służy prawo przekazania spraw, które się stały przedmiotem rokowań, arbitrażowi. Gdyby wyrok arbitrażowy w terminie przewidzianym nie nastąpił, każda ze stron będzie miała prawo wypowiedzenia umowy również terminem 3-miesięcznym.</u> | |
| 113 | + <u xml:id="u-11.27" who="#SRostworowski">Formę arbitrażu przewiduje art. 47. Stanowi on, że spory, które mogłyby powstać na tle interpretacji niniejszej konwencji, a nie zostałyby rozstrzygnięte drogą dyplomatyczną, będą przedłożone za wspólną zgodą bądź Stałemu Trybunałowi Sprawiedliwości międzynarodowej bądź Trybunałowi Rozjemczemu.</u> | |
| 114 | + <u xml:id="u-11.28" who="#SRostworowski">Kończąc na tem analizę traktatu z 29.4. 1929 r., pragnę podkreślić jedną jego cechę, która wydaje mi się charakterystyczną dla międzynarodowej sytuacji gospodarczej. Traktat handlowy polsko-francuski zawarty jest na czas krótki, bo tylko na rok jeden. Polityka ekonomiczna, a w pierwszym rzędzie polityka celna wszystkich państw po wojnie jest tak dalece nieustabilizowana, podlega tylu fluktuacjom wewnętrznym i zewnętrznym w związku z ogólnem przesileniem gospodarczem i finansowem, że stało się ususem międzynarodowym, pewnego rodzaju signum temporis, zawieranie umów handlowych krótkoterminowych. Kontrahenci międzynarodowi, a w tej liczbie i Polska, uważają wobec zmiennej polityki reglamentacyjnej wszystkich niemal państw, wobec dokonywanych często zmian w taryfach celnych za bardziej dla siebie wskazaną najdalej idącą ostrożność w zaciąganiu zobowiązań długoterminowych. Wydaje się bezpieczniejszem zawieranie umów handlowych na termin krótszy z możnością milczącego ich przedłużania, niż wiązanie się zaraz na wstępie na okres czasu dłuższy. Najściślejsze fachowe badania nie są w stanie przewidzieć wszystkich skutków i reperkusji, jakie na życie gospodarcze kraju wywrzeć może dana umowa. Stąd wysuwane jest wymaganie, by traktat handlowy był możliwie elastyczny i nie krępował zbytnio państwa, które go podpisuje, w jego polityce gospodarczej. Konwencja polsko-francuska z dnia 29.4. 1929 r. czyni w znacznej mierze zadość temu słusznemu postulatowi.</u> | |
| 115 | + <u xml:id="u-11.29" who="#SRostworowski">Wobec tego, że wejście w życie traktatu handlowego wymaga obustronnej ratyfikacji, która dotychczas nie nastąpiła, obie Wysokie Strony w protokóle końcowym w dodatku do art. 48 postanowiły w celu polepszenia w możliwie najbliższej przyszłości wymiany handlowej porozumieć się co do możliwości natychmiastowego wprowadzenia w życie tych postanowień niniejszej konwencji, które stosownie do odnośnych ustawodawstw nie wymagają uprzedniej zgody parlamentu.</u> | |
| 116 | + <u xml:id="u-11.30" who="#SRostworowski">W drodze wymiany not, która nastąpiła 15.10. 1929 r. Francja udzieliła nam swojej taryfy minimalnej, Polska zaś dała pewne kontyngenty przywozowe i ułatwienia taryfikacyjne dla produktów francuskich.</u> | |
| 117 | + <u xml:id="u-11.31" who="#SRostworowski">To częściowe tylko wprowadzenie w życie postanowień konwencji z r. 1929 dało już jednak pewien rezultat dodatni, pozwalając wnosić, że całkowite jej przyjęcie i wprowadzenie w życie odbije się korzystnie na wymianie handlowej Polski z Francją.</u> | |
| 118 | + <u xml:id="u-11.32" who="#SRostworowski">Kiedy bowiem w roku 1929 wywóz nasz wyniósł 45.000 000 zł., w r. 1930 wywóz nasz wzrósł o sumę około 12.000.000 zł. pomimo znacznego obniżenia ceny wywożonych przez nas produktów.</u> | |
| 119 | + <u xml:id="u-11.33" who="#SRostworowski">Nie chcę zatrzymywać Panów dłużej nad analizą konwencji, która jest przedmiotem dzisiejszej decyzji Wysokiego Senatu. Pragnąłem tylko dać najogólniejszą jej charakterystykę oraz podkreślić te momenty, które ją w sposób szczególnie korzystny wyróżniają od obu konwencyj poprzednich. Mam przekonanie, że otwiera nam ona perspektywę szerszej, niż dotychczas wymiany handlowej, na którą czeka z niecierpliwością nasze rolnictwo i hodowla, nasz przemysł spożywczy, naftowy i drzewny.</u> | |
| 120 | + <u xml:id="u-11.34" who="#SRostworowski">Liberalizm w obustronnem traktowaniu obywateli i spółek, rozciągnięcie klauzuli największego uprzywilejowania na olbrzymi teren francuskiego imperium kolonialnego musi rozszerzyć nie tylko wymianę towarową, ale i współpracę gospodarczą w najszerszem znaczeniu tego słowa.</u> | |
| 121 | + <u xml:id="u-11.35" who="#SRostworowski">Nie potrzebuję dodawać, jak bardzo węzły polityczne, które nasze oba państwa łączą, pogłębi i wzmocni rozwój stosunków gospodarczych, którego mamy prawo od nowego traktatu oczekiwać.</u> | |
| 122 | + <u xml:id="u-11.36" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 123 | + <u xml:id="u-11.37" who="#SRostworowski">Konwencja z 24.4. 1929 r. nie była jeszcze przedmiotem obrad parlamentu francuskiego. Mamy głęboką nadzieję, że jej ratyfikacja nie napotka trudności z tej strony. Sejm na posiedzeniu z dnia 26.1. przyjął ją w drugiem i trzeciem czytaniu.</u> | |
| 124 | + <u xml:id="u-11.38" who="#SRostworowski">W imieniu Komisji Spraw Zagranicznych mam zaszczyt prosić Wysoką Izbę Senatorską o przyjęcie ustawy w brzmieniu rządowem.</u> | |
| 83 | 125 | </div> |
| 84 | 126 | <div xml:id="div-12"> |
| 85 | - <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Nikt z Panów Senatorów do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Jest propozycja Komisji Spraw Zagranicznych o przyjęcie bez zmiany projektów ustaw w brzmieniu podanem. Przystępujemy do głosowania pierwszej ustawy w sprawie polsko-niemieckiego układu waloryzacyjnego. Kto jest za przyjęciem bez zmian w myśl, wniosku Komisji, zechce wstać. Stoi większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 86 | - <u xml:id="u-12.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania ustawy w sprawie ratyfikacji układu z Niemcami o uregulowaniu stosunków prawnych Niemieckiego Zakładu Listów Zastawnych w Poznaniu, podpisanego w Berlinie dnia 14 grudnia 1928 r. wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych. Kto jest za przyjęciem bez zmian w myśl wniosku Komisji, zechce wstać. Stoi większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 87 | - <u xml:id="u-12.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania ustawy w sprawie ratyfikacji polsko-niemieckiego układu w sprawie kas oszczędności, podpisanego wraz z protokółem końcowym i protokółem obrad końcowych w Berlinie dnia 14 grudnia 1928 r. Kto jest za przyjęciem bez zmian w myśl wniosku Komisji, zechce wstać. Stoi większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 88 | - <u xml:id="u-12.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do 7 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji: 1) konwencji handlowej między Rzecząpospolitą Polską a Francją, podpisanej w Paryżu dn. 24.IV. 1929 r. wraz z dołączonemi do niej listami towarów A, B, C, D, protokółem podpisania i załącznikiem do art. 15 konwencji, oraz 2) not wymienionych 6 i 16.I. 1930 r. pomiędzy Rządem Polskim a Francuskim w sprawie odroczenia stosowania postanowienia art. 22 powyższej konwencji handlowej (druk sejm. nr 20 i odbitka roneo nr 15.) Głos ma sprawozdawca s. Roztworowski,</u> | |
| 127 | + <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Nikt do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Ustawa w sprawie ratyfikacji Konwencji Handlowej między Rzecząpospolitą Polską, a Francją, podpisanej w Paryżu dnia 24.4. 1929 r., i w sprawie ratyfikacji not, wymienionych pomiędzy Rządem Polskim a Francuskim, w sprawie odroczenia stosowania postanowienia art. 22 powyższej konwencji handlowej. Jest wniosek Komisji Spraw Zagranicznych o przyjęcie bez zmian. Kto z Panów Senatorów jest za tym wnioskiem, zechce powstać. Większość.</u> | |
| 128 | + <u xml:id="u-12.1" who="#Marszałek">Ustawa przyjęta.</u> | |
| 129 | + <u xml:id="u-12.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji:</u> | |
| 130 | + <u xml:id="u-12.3" who="#Marszałek">1) konwencji weterynaryjnej między Polską a Francją, podpisanej w Paryżu dn. 24. IV. 1929 r. wraz z aneksami I, II, III i wzorem świadectwa w wypadku przerwania transportu zwierząt,</u> | |
| 131 | + <u xml:id="u-12.4" who="#Marszałek">2) noty Rządu Francuskiego z dn. 16.1. 1930 r. z dołączonym do niej wzorem zaświadczenia sanitarnego dla wywożonych zwierząt, zastępującym powyższy aneks I i,</u> | |
| 132 | + <u xml:id="u-12.5" who="#Marszałek">3) noty Rządu Polskiego z dnia 28.1. 1930 r., dotyczącej tegoż zaświadczenia (druk sejm. nr 47).</u> | |
| 133 | + <u xml:id="u-12.6" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca s. Roztworowski.</u> | |
| 89 | 134 | </div> |
| 90 | 135 | <div xml:id="div-13"> |
| 91 | - <u xml:id="u-13.0" who="#SRostworowski">Wysoki Senacie! Traktat z dnia 24 kwietnia 1929 r., który Panowie mają przed sobą, jest trzecią z rzędu umową handlową, zawartą między Polską a Francją, i w porównaniu z dwoma swojemi poprzednikami jest niewątpliwie wielkim krokiem naprzód na drodze rozbudowy naszych stosunków handlowych z rzecząpospolitą francuską.</u> | |
| 92 | - <u xml:id="u-13.1" who="#SRostworowski">Pierwsza konwencja zawarta została w dniu 6 lutego 1922 r., a zatem na samym początku naszego państwowego istnienia i była połączona z szeregiem układów ściśle politycznych wagi dla nas pierwszorzędnej, nie mogła być więc specjalnie dla nas korzystna. Nie znaliśmy wówczas ani rynku francuskiego, ani stanu i siły konkurencyjnej naszego przemysłu, ani naszych możliwości, ewentualnie konieczności eksportowych. Jednak rezultat cyfrowy tej pierwszej naszej umowy był raczej dość pomyślny, przywóz bowiem francuski w roku 1924 w porównaniu z rokiem 1922 podwoił się, natomiast nasz wywóz wzrósł 4½ raza, saldo zaś handlowe ujemne raczej wykazywało skłonności zmniejszenia się niż powiększenia, bo, z 42 milionów w roku 1922 saldo ujemne spadło w 1924 roku do 34 milionów.</u> | |
| 93 | - <u xml:id="u-13.2" who="#SRostworowski">Główne braki umowy z dnia 6 lutego 1922 dadzą się streścić w czterech punktach. Nie otrzymaliśmy w niej klauzuli największego uprzywilejowania, uzyskane przez nas zniżki celne były nieznaczne, sprawa t. zw. bezpośredniości przywozu nie była uregulowana i cały szereg ważnych gałęzi naszego eksportu nie był uwzględniony. Głównie były uwzględnione postulaty Górnego Śląska. Jak Panowie pamiętają, obowiązywała jeszcze wówczas konwencja genewska do roku 1925. Wielkim odbiorcą naszego węgla i produktów żelaznych z Górnego, Śląska byli Niemcy i trudno, było z tego, powodu uzyskać od Francji większe ulgi dla tych produktów.</u> | |
| 94 | - <u xml:id="u-13.3" who="#SRostworowski">Te słabe strony traktatu z 1922 roku skłoniły Rząd Polski do zaproponowania Rządowi Francuskiemu rewizji umów. Rząd Francuski propozycję przyjął, uważając ze swojej strony, że reforma polskiej taryfy celnej, zarządzona w 1924 roku, jest dla niego niekorzystna, a, nie wypowiadając formalnie traktatu, przystąpiono do pertraktacji i 9 grudnia 1924 roku podpisana została druga konwencja handlowa, znacznie już korzystniejsza.</u> | |
| 95 | - <u xml:id="u-13.4" who="#SRostworowski">Polska nie otrzymała w niej klauzuli największego uprzywilejowania, bo nie otrzymały jej także inne państwa, ale wzamian za szereg zniżek, przyznanych Francji, otrzymała Polska znaczną ilość stawek taryfy minimalnej oraz klauzule przywilejowe dla towarów, przywożonych do kolonii francuskich, oraz klauzule asymilacyjne w stosunku do Niemiec dla szeregu towarów. Był to więc już krok pierwszy dla otrzymania klauzuli największego uprzywilejowania. Uwzględniono w niej także postulaty Górnego Śląska oraz przyznano bezpośredniość pochodzenia towarom polskim, kierowanym poza Gdynią i Gdańskiem przez porty Kłajpedę, Królewiec i Szczecin.</u> | |
| 96 | - <u xml:id="u-13.5" who="#SRostworowski">W r. 1928 nastąpiła ze strony Polski waloryzacja naszej taryfy celnej, którą Francja uznała za niedogodną dla siebie. Natomiast polityka handlowa francuska w latach 1927/28 poszła po linii większego liberalizmu i całemu szeregowi państw przyznana została w zawieranych w tym czasie traktatach klauzula największego uprzywilejowania, której myśmy dotychczas nie posiadali. Znaleźliśmy się zatem w sytuacji gorszej, niż w chwili zawierania konwencji.</u> | |
| 97 | - <u xml:id="u-13.6" who="#SRostworowski">Wobec takiego stanu rzeczy oba rządy próbowały w drodze podpisania dodatkowego protokółu z dnia 8 lipca 1928 naprawić wytworzoną sytuację. Polsce przyznała Francja taryfę minimalną dla kilku nowych produktów, a Polska obniżyła cła na wina.</u> | |
| 98 | - <u xml:id="u-13.7" who="#SRostworowski">To oczywiście wystarczyć nie mogło. Polska opłacała cła dwa, trzy, czterokrotnie wyższe od innych krajów, co uniemożliwiało naszemu przemysłowi konkurencję na rynku francuskim i odbijało się ujemnie na naszym bilansie handlowym, gdyż saldo ujemne w roku 1928 przekroczyło już 200 milionów, doszło do 206 milionów złotych.</u> | |
| 99 | - <u xml:id="u-13.8" who="#SRostworowski">Wobec takiego rezultatu, podobnie, jak w roku 1924, w stosunku do umowy poprzedniej, nie wypowiadając żadnej umowy, przystąpiono w listopadzie 1928 r. do rewizji konwencji. Po pięciu miesiącach pertraktacji, prowadzonych w atmosferze przyjaznej, podpisano w dn. 24 kwietnia 1929 r. w Paryżu trzecią konwencję. W imieniu Polski podpisał ją ambasador Chłapowski i dyrektor departamentu Sokołowski.</u> | |
| 100 | - <u xml:id="u-13.9" who="#SRostworowski">Jeśli chodzi o charakterystykę umowy z 24.4. 1929 r., to w przeciwstawieniu do obu umów poprzednich zawiera ona klazulę największego uprzywilejowania, oraz przyznaje Polsce pełną taryfę minimalną. Rozciąga te przywileje na. wszystkie kolonie francuskie tak asymilowane, jak nie asymilowane, t. zn. posiadające odrębny ustrój celny, oraz na Tunis (art. 41, 42).</u> | |
| 101 | - <u xml:id="u-13.10" who="#SRostworowski">Art. 8 czyni pewien wyłom, zresztą konieczny, we wzajemnej klauzuli największego uprzywilejowania, a mianowicie obie wysokie strony stanowią, że traktowanie kraju najbardziej uprzywilejowanego nie będzie stosowane: a) do przywilejów, którą są lub mogłyby być przyznane przez jedną ze stron dla ułatwienia obrotu pogranicznego z państwami sąsiedniemi i w strefie nieprzekraczającej 15 klm, po obu stronach granicy; b) do korzyści specjalnych, wynikających z unii celnej, nie będącej w sprzeczności z nrędzvnarodowemi zobowiązaniami, zawartemi przez obie Wysokie Układające się Strony; c) do przejściowego, ustroju celnego, wprowadzonego pomiędzy polskim a niemieckim Górnym Śląskiem, jak również do specjalnego ństroju celnego dla terytorium zagłębia Sary.</u> | |
| 102 | - <u xml:id="u-13.11" who="#SRostworowski">Pozatem Francja zastrzegła się, że traktowanie kraju najbardziej uprzywilejowanego nie będzie stosowane do specjalnego ustroju, który Francja mogłaby ustanowić w sprawach taryfowych dla przywozu, przeznaczonego do ułatwienia rozrachunków finansowych z krajami, które były w stanie wojny z nią od 1914/1918.</u> | |
| 103 | - <u xml:id="u-13.12" who="#SRostworowski">Chodzi tu o dostawy reparacyjne w naturze i zastrzeżenie to wchodzi do wszystkich umów handlowych, zawieranych przez Francję.</u> | |
| 104 | - <u xml:id="u-13.13" who="#SRostworowski">Do konwencji dołączone są listy towarów, oznaczone literami A, B, C, D. W liście A wyszczególnione są towary francuskie, które przy pobieraniu opłat celnych polskich korzystają z określonych zniżek procentowych. Lista B obejmuje towary polskie (parafina, dykty, forniery), które płacą stawki poniżej taryfy minimalnej, zaś listy C i D obejmują towary francuskie i polskie opłacające określone stawki celne. Był to oczywiście teren czysto fachowych, mozolnych pertraktacyj, ustępstw i rekompensat, w którego szczegóły wchodzić nie będę. Stwierdzić tylko pragnę, że rząd uwzględniał w szerokiej mierze poglądy zainteresowanych gałęzi produkcji i zasięgał opinii izb handlowo-przemysłowych.</u> | |
| 105 | - <u xml:id="u-13.14" who="#SRostworowski">Art. 9 rozszerza prawo bezpośredniości przywozu na dwa nowe porty Libawę i Rygę, pozostawiając nadal w mocy poza Gdynią i Gdańskiem postanowienia co do Kłajpedy, Szczecina i Królewca.</u> | |
| 106 | - <u xml:id="u-13.15" who="#SRostworowski">Co się tyczy reglamentacji, to jest zakazów lub ograniczeń przywozu i wywozu, to traktat nie krępuje w tern żadnej z układających się stron. Są one władne, jeśli uznają to dla siebie za wskazane, wprowadzać je z tem jedynem zastrzeżeniem (art. 13), że zarządzenia te dotyczyć będą wszystkich innych krajów. Wypływa to logicznie z klauzuli największego uprzywilejowania. Strona polska uzyskała pomimo istnienia zakazu przywozów spirytualjów do Francji kontyngent przywozowy na 4.500 hektolitrów wódek i likierów w butelkach Jak już wspominałem, listy C i D obejmują te towary, dla których wysokość stawki celnej tak polskiej jak francuskiej jest określona w cyfrze absolutnej, Jest to więc pewna fiksacja ceł. Nie jest ona jednak zbyt wiążącą, gdyż w myśl artykułu 4 obie układające się strony nie są pozbawione prawa pobierania ceł przywozowych wyższych od ceł, pobieranych w chwili podpisania umowy. Stawki celne mogą być zatem podwyższane. Ale w tym wypadku stronie poszkodowanej służy prawo albo wypowiedzenia z tego powodu konwencji, albo też zażądania niezwłocznego wszczęcia rokowań w celu przywrócenia naruszonej tem zarządzeniem równowagi ustalonych umową koncesyj.</u> | |
| 107 | - <u xml:id="u-13.16" who="#SRostworowski">W sposób liberalny normuje traktat sprawy komiwojażerów, próbek i kolportożu (art. 15, 16, 17), sprawę świadectw pochodzenia (art. 11, 12), uprawnienia obywateli i spółek jednej z układających się stron na terenie strony drugiej (art. 24, 25, 26, 27). Bardzo natomiast rygorystycznie formułowane są art. 18, 19 i 20, traktujące o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji o nadużyciu nazw regionalnych (chodzi tu w pierwszym rzędzie o marki win francuskich).</u> | |
| 108 | - <u xml:id="u-13.17" who="#SRostworowski">Ochronę praw autorskich reguluje w umowie art, 21, stanowiąc, że obie układające się strony nie będą czyniły żadnej różnicy pomiędzy prawami własnych obywateli a prawami obywateli drugiej strony.</u> | |
| 109 | - <u xml:id="u-13.18" who="#SRostworowski">Sprawy żeglugi objęte zostały art. 31 — 40. Francja uzyskała w nich klazulę największego uprzywilejowania. Rząd Polski jednak ze względu na konieczność rozwoju naszej marynarki handlowej nie udzielił Francji klauzuli' parytetowej dla przedsiębiorstw emigracyjnych, co wynika z dodatku do art. 37, włączonego do protokółu końcowego.</u> | |
| 110 | - <u xml:id="u-13.19" who="#SRostworowski">Rozszerzając klauzulę największego uprzywilejowania na wszystkie swoje kolonie, protektoraty i kraje mandatowe (art. 41 — 44) Francja zastrzegła się, że nie upoważnia to Polski do żądania przywilejów korzyści preferencyjnych, które Francja przyznaje lub mogłaby przyznać tym krajom.</u> | |
| 111 | - <u xml:id="u-13.20" who="#SRostworowski">T. zw. klazula gdańska zawarta jest w art. 46 i stanowi, że — „Wolne Miasto jest stroną kontraktującą w niniejszej konwencji i że bierze na siebie obowiązki oraz nabywa prawa, z niej wypływające”.</u> | |
| 112 | - <u xml:id="u-13.21" who="#SRostworowski">Umowa z dnia 24.4. 1929 r. zawarta jest na rok (art. 48) i wejdzie w życie po 20 dniach od chwili wymiany dokumentów ratyfikacyjnych, co nastąpić ma w Warszawie. Jeśli nie zostanie wymówiona na trzy miesiące przed terminem wygaśnięcia, będzie milcząco przedłużona. Ale każda ze stron po tym terminie zastrzega sobie prawo wypowiedzenia jej w każdej chwili, z tem, by po trzech miesiącach przestała obowiązywać.</u> | |
| 113 | - <u xml:id="u-13.22" who="#SRostworowski">Postanowienia art. 48, traktujące o terminie trwania umowy, nie naruszają przytem praw wypowiedzenia umowy, wypływających dla obu stron z artykułu 4. Jeśliby bowiem w ciągu trwania umowy jedna ze stron zastosowała pod jakąbądź formą do produktów objętych listą C i listą D cła przywozowe wyższe od ceł pobieranych w chwili podpisania niniejszej konwencji, stronie poszkodowanej służy prawo bądź wypowiedzenia konwencji, bądź zażądania rokowań kompensacyjnych. Gdyby rokowania te nie doprowadziły do uzgodnienia w ciągu trzech miesięcy, strona poszkodowana będzie mogła wymówić konwencję z terminem również 3-miesięcznym.</u> | |
| 114 | - <u xml:id="u-13.23" who="#SRostworowski">Art. 4 określa ściśle i limitatywnie wypadki i warunki, w których może znaleźć zastosowanie wypowiedzenie umowy, natomiast art. 28 ma charakter bardziej ogólny. Stanowi mianowicie, że gdyby w wyniku zmian, wprowadzonych po podpisaniu niniejszej konwencji do ustaw i przepisów jednej z układających się stron, traktowanie, wynikające ze stosowania poprzednich artykułów, okazało się w swoim całokształcie mniej korzystne w jednym kraju, niż w drugim, wówczas stronie, uważającej się za poszkodowaną, służy prawo wszczęcia, rokowań uzgadniających. Gdyby rokowania te w przeciągu 2 miesięcy od dnia ich notyfikowania nie dały rezultatu, obu stronom służy prawo przekazania spraw, które się stały przedmiotem rokowań, arbitrażowi. Gdyby wyrok arbitrażowy w terminie przewidzianym nie nastąpił, każda ze stron będzie miała prawo wypowiedzenia umowy również terminem 3-miesięcznym.</u> | |
| 115 | - <u xml:id="u-13.24" who="#SRostworowski">Formę arbitrażu przewiduje art, 47. Stanowi on, że spory, które mogłyby powstać na tle interpretacji niniejszej konwencji, a nie zostałyby rozstrzygnięte drogą dyplomatyczną, będą przedłożone za wspólną zgodą bądź Stałemu Trybunałowi Sprawiedliwości międzynarodowej bądź Trybunałowi Rozjemczemu.</u> | |
| 116 | - <u xml:id="u-13.25" who="#SRostworowski">Kończąc na tem analizę traktatu z 29.4. 1929 r., pragnę podkreślić jedną jego cechę, która wydaje mi się charakterystyczną dla międzynarodowej sytuacji gospodarczej. Traktat handlowy polsko-francuski zawarty jest na czas krótki, bo tylko na rok jeden. Polityka ekonomiczna, a w pierwszym rzędzie polityka celna wszystkich państw po wojnie jest tak dalece nieustabilizowana, podlega tylu fluktuacjom wewnętrznym i zewnętrznym w związku z ogólnem przesileniem gospodarczem i finansowem, że stało się ususem międzynarodowym, pewnego rodzaju signum temporis, zawieranie umów handlowych krótkoterminowych. Kontrahenci międzynarodowi, a w tej liczbie i Polska, uważają wobec zmiennej polityki reglamentacyjnej wszystkich niemal państw, wobec dokonywanych często zmian w taryfach celnych za bardziej dla siebie wskazaną najdalej idącą ostrożność w zaciąganiu zobowiązań długoterminowych. Wydaje się bezpieczniejszem zawieranie umów handlowych na termin krótszy z możnością milczącego ich przedłużania, niż wiązanie się zaraz na wstępie na okres czasu dłuższy. Najściślejsze fachowe badania nie są w stanie przewidzieć wszystkich skutków i reperkusji, jakie na życie gospodarcze kraju wywrzeć może dana umowa. Stąd wysuwane jest wymaganie, by traktat handlowy był możliwie elastyczny i nie krępował zbytnio państwa, które go podpisuje, w jego polityce gospodarczej. Konwencja polsko-francuska z dnia 29.4. 1929 r. czyni w znacznej mierze zadość temu słusznemu postulatowi.</u> | |
| 117 | - <u xml:id="u-13.26" who="#SRostworowski">Wobec tego, że wejście w życie traktatu handlowego wymaga obustronnej ratyfikacji, która dotychczas nie nastąpiła, obie Wysokie Strony w protokóle końcowym w dodatku do art. 48 postanowiły w celu polepszenia w możliwie najbliższej przyszłości wymiany handlowej porozumieć się co do możliwości natychmiastowego wprowadzenia w życie tych postanowień niniejszej konwencji, które stosownie do odnośnych ustawodawstw nie wymagają uprzedniej zgody parlamentu.</u> | |
| 118 | - <u xml:id="u-13.27" who="#SRostworowski">W drodze wymiany not, która nastąpiła 15.10. 1929 r. Francja udzieliła nam swojej taryfy minimalnej, Polska zaś dała pewne kontyngenty przywozowe i ułatwienia taryfikacyjne dla produktów francuskich.</u> | |
| 119 | - <u xml:id="u-13.28" who="#SRostworowski">To częściowe tylko wprowadzenie w życie postanowień konwencji z r. 1929 dało już jednak pewien rezultat dodatni, pozwalając wnosić, że całkowite jej przyjęcie i wprowadzenie w życie odbije się korzystnie na wymianie handlowej Polski z Francją.</u> | |
| 120 | - <u xml:id="u-13.29" who="#SRostworowski">Kiedy bowiem w roku 1929 wywóz nasz wyniósł 45.000 000 zł., w r. 1930 wywóz nasz wzrósł o sumę około 12.000.000 zł. pomimo znacznego obniżenia ceny wywożonych przez nas produktów.</u> | |
| 121 | - <u xml:id="u-13.30" who="#SRostworowski">Nie chcę zatrzymywać Panów dłużej nad analizą konwencji, która jest przedmiotem dzisiejszej decyzji Wysokiego Senatu. Pragnąłem tylko dać najogólniejszą jej charakterystykę oraz podkreślić te momenty, które ją w sposób szczególnie korzystny wyróżniają od obu konwencyj poprzednich. Mam przekonanie, że otwiera nam ona perspektywę szerszej, niż dotychczas wymiany handlowej, na którą czeka z niecierpliwością nasze rolnictwo i hodowla, nasz przemysł spożywczy, naftowy i drzewny.</u> | |
| 122 | - <u xml:id="u-13.31" who="#SRostworowski">Liberalizm w obustronnem traktowaniu obywateli i spółek, rozciągnięcie klauzuli największego uprzywilejowania na olbrzymi teren francuskiego imperium kolonialnego musi rozszerzyć nie tylko wymianę towarową, ale i współpracę gospodarczą w najszerszem znaczeniu tego słowa.</u> | |
| 123 | - <u xml:id="u-13.32" who="#SRostworowski">Nie potrzebuję dodawać, jak bardzo węzły polityczne, które nasze oba państwa łączą, pogłębi i wzmocni rozwój stosunków gospodarczych, którego mamy prawo od nowego traktatu oczekiwać.</u> | |
| 124 | - <u xml:id="u-13.33" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 125 | - <u xml:id="u-13.34" who="#SRostworowski">Konwencja z 24.4. 1929 r. nie była jeszcze przedmiotem obrad parlamentu francuskiego. Mamy głęboką nadzieję, że jej ratyfikacja nie napotka trudności z tej strony. Sejm na posiedzeniu z dnia 26.1. przyjął ją w drugiem i trzeciem czytaniu.</u> | |
| 126 | - <u xml:id="u-13.35" who="#SRostworowski">W imieniu Komisji Spraw Zagranicznych mam zaszczyt prosić Wysoką Izbę Senatorską o przyjęcie ustawy w brzmieniu rządowem.</u> | |
| 136 | + <u xml:id="u-13.0" who="#SRostworowski">Proszę Panów! Konwencja Handlowa między Polską a Francją podpisana w Paryżu w dniu 24.4.1929 r., na której ratyfikację w drugiem i trzeciem czytaniu wyraził Wysoki Senat swoją zgodę, zawiera w art. 12 ustęp następujący:</u> | |
| 137 | + <u xml:id="u-13.1" who="#SRostworowski">„Co się tyczy przewozu bydła, mięsa, przetworów mięsnych i innych produktów zwierzęcych postanowienia tego artykułu będą stosowane jedynie po uprzedniej zgodzie wysokich układających się stron w tej właśnie sprawie szczegółowej”.</u> | |
| 138 | + <u xml:id="u-13.2" who="#SRostworowski">Otóż konwencja weterynaryjna, którą mam zaszczyt Panom referować, zawarta została w Paryżu w tym samym dniu i jest właściwie dalszem rozwinięciem art. 12 konwencji handlowej, przez nią już przewidzianem rozwinięciem, bardzo cennem, mającem dla naszego bilansu handlowego i dla przeżywanego przez nas ciężkiego kryzysu rolniczego zupełnie pierwszorzędne znaczenie. Ma ona na celu, jak to we wstępie do konwencji zaznaczono, ułatwienie w najszerszym zakresie obrotu wzajemnego zwierzętami i świeżemi produktami zwierzęcemi. Obie strony przed wejściem w życie niniejszej konwencji podadzą do wzajemnej wiadomości wykaz urzędów celnych, otwartych dla przywozu zwierząt oraz ich świeżych produktów. Przez zwierzęta należy rozumieć osobniki gatunków koni, osłów i ich krzyżowań, bydła rogatego, owiec, kóz, świń, jakoteż drobiu, raków, ryb i pszczół. Przywóz wymienionych wyżej zwierząt, oraz ich świeżych produktów nie wymaga żadnego specjalnego zezwolenia, a jedynie przewidzianej w szeregu artykułów, ściśle sprecyzowanej procedury, dającej państwu importującemu gwarancję niezawleczenia zaraźliwych chorób zwierzęcych, a zabezpieczającej państwo eksportujące przed dowolnością stosowania szykan czy rygorów weterynaryjnych. Konwencja z dnia 24.4. 1929 r. nie budzi pod tym względem żadnych wątpliwości. Nie zawiera ani jednego artykułu, który mógłby być rozumiany jako brak zaufania do polskiej administracji weterynaryjnej, a tem samem ułatwia Polsce wejście na inne rynki europejskie.</u> | |
| 139 | + <u xml:id="u-13.3" who="#SRostworowski">Rząd niemiecki w umowach weterynaryjnych, które zawierał, usiłował zawsze przeprowadzić różnicę między państwami zachodnio-europejskimi, a t, zw. Oststaaten, stosując do tych ostatnich specjalne rygory.</u> | |
| 140 | + <u xml:id="u-13.4" who="#SRostworowski">Konwencja weterynaryjna francuska, narówni z zawartą już konwencją włoską, czeską i belgijską, obala tę szkodliwą dla Polski tendencję, ma więc niewątpliwie obok handlowego znaczenie polityczne. Jeśli chodzi o znaczenie praktyczne traktatu z dnia 24.4. 1929 r., to jest ono w znacznym stopniu uzależnione od przyjścia do skutku traktatu polsko-niemieckiego, którego jednym z warunków jest tranzyt zwierząt i produktów zwierzęcych przez Niemcy.</u> | |
| 141 | + <u xml:id="u-13.5" who="#SRostworowski">Konwencja weterynaryjna podobnie jak traktat handlowy, którego jest uzupełnieniem, zawarta została na przeciąg jednego roku. Wejdzie ona w życie w trzy miesiące po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych, która nastąpi w Paryżu. O ile nie zostanie wypowiedziana na cztery miesiące przed wygaśnięciem, zostaje milcząco przedłużona z tem, że w każdej chwili każda ze stron, może ją wypowiedzieć z terminem 4-miesięcznym. W porównaniu z konwencją handlową jest tu zatem tylko ta różnica, że konwencja weterynaryjna, wymagająca dla jej wprowadzenia dłuższego przygotowania, wchodzi w życie nie po 20 dniach od chwili wymiany dokumentów ratyfikacyjnych, ale w 4 miesiące i trwa po wypowiedzeniu nie 3 a 4 miesiące.</u> | |
| 142 | + <u xml:id="u-13.6" who="#SRostworowski">Sejm przyjął ją w drugiem i trzeciem czytaniu. Proszę Wysoki Senat, w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych, o przyjęcie jej w brzmieniu rządowem.</u> | |
| 127 | 143 | </div> |
| 128 | 144 | <div xml:id="div-14"> |
| 129 | - <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Nikt do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania. Ustawa w sprawie ratyfikacji Konwencji Handlowej między Rzecząpospolitą Polską, a Francją, podpisanej w Paryżu dnia 24.4. 1929 r., i w sprawie ratyfikacji not, wymienionych pomiędzy Rządem Polskim a Francuskim, w sprawie odroczenia stosowania postanowienia art. 22 powyższej konwencji handlowej. Jest wniosek Komisji Spraw Zagranicznych o przyjęcie bez zmian. Kto z Panów Senatorów jest za tym wnioskiem, zechce powstać. Większość.</u> | |
| 130 | - <u xml:id="u-14.1" who="#Marszalek">Ustawa przyjęta..</u> | |
| 131 | - <u xml:id="u-14.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji: 1) konwencji weterynaryjnej między Polską a Francją, podpisanej w Paryżu dn. 24.IV. 1929 r. wraz z aneksami I, II, III i wzorem świadectwa w wypadku przerwania transportu zwierząt, 2) noty Rządu Francuskiego z dn. 16.1. 1930 r. z dołączonym do niej wzorem zaświadczenia sanitarnego dla wywożonych zwierząt, zastępującym powyższy aneks I i 3) noty Rządu Polskiego z dnia 28.1. 1930 r., dotyczącej tegoż zaświadczenia (druk sejm. nr 47).</u> | |
| 132 | - <u xml:id="u-14.3" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca s. Roztworowski.</u> | |
| 145 | + <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy w sprawie ratyfikacji:</u> | |
| 146 | + <u xml:id="u-14.1" who="#Marszałek">1) konwencji weterynaryjnej między Polską a Francją, podpisanej w Paryżu dn. 24.4. 1929 r.,</u> | |
| 147 | + <u xml:id="u-14.2" who="#Marszałek">2) noty Rządu Francuskiego z dnia. 16.1. 1930 r. i,</u> | |
| 148 | + <u xml:id="u-14.3" who="#Marszałek">3) noty Rządu Polskiego z dnia 28.1. 1930 r.</u> | |
| 149 | + <u xml:id="u-14.4" who="#Marszałek">Jest wniosek Komisji Spraw Zagranicznych o przyjęcie bez zmian. Kto jest za tem, zechce powstać. Większość, przyjęte.</u> | |
| 150 | + <u xml:id="u-14.5" who="#Marszałek">Przechodzimy do 9 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji umowy handlowej i nawigacyjnej pomiędzy Polską a Portugalią, zawartej w drodze wymiany not w Lizbonie dnia 28.12. 1929 r. (druk sejmowy nr 41).</u> | |
| 151 | + <u xml:id="u-14.6" who="#Marszałek">Udzielam głosu sprawozdawczym Komisji Spraw Zagranicznych s. Hubickiej.</u> | |
| 133 | 152 | </div> |
| 134 | 153 | <div xml:id="div-15"> |
| 135 | - <u xml:id="u-15.0" who="#SRostworowski">Proszę Panów! Konwencja Handlowa między Polską a Francją podpisana w Paryżu w dniu 24.4.1929 r., na której ratyfikację w drugiem i trzeciem czytaniu wyraził Wysoki Senat swoją zgodę, zawiera w art. 12 ustęp następujący:</u> | |
| 136 | - <u xml:id="u-15.1" who="#SRostworowski">„Co się tyczy przewozu bydła, mięsa, przetworów mięsnych i innych produktów zwierzęcych postanowienia tego artykułu będą stosowane jedynie po uprzedniej zgodzie wysokich układających się stron w tej właśnie sprawie szczegółowej”.</u> | |
| 137 | - <u xml:id="u-15.2" who="#SRostworowski">Otóż konwencja weterynaryjna, którą mam zaszczyt Panom referować, zawarta została w Paryżu w tym samym dniu i jest właściwie dalszem rozwinięciem art. 12 konwencji handlowej, przez nią już przewidzianem rozwinięciem, bardzo cennem, mającem dla naszego bilansu handlowego i dla przeżywanego przez nas ciężkiego kryzysu rolniczego zupełnie pierwszorzędne znaczenie. Ma ona na celu, jak to we wstępie do konwencji zaznaczono, ułatwienie w najszerszym zakresie obrotu wzajemnego zwierzętami i świeżemi produktami zwierzęcemi. Obie strony przed wejściem w życie niniejszej konwencji podadzą do wzajemnej wiadomości wykaz urzędów celnych, otwartych dla przywozu zwierząt oraz ich świeżych produktów. Przez zwierzęta należy rozumieć osobniki gatunków koni, osłów i ich krzyżowań, bydła rogatego, owiec, kóz, świń, jakoteż drobiu, raków, ryb i pszczół. Przywóz wymienionych wyżej zwierząt, oraz ich świeżych produktów nie wymaga żadnego specjalnego zezwolenia, a jedynie przewidzianej w szeregu artykułów, ściśle sprecyzowanej procedury, dającej państwu importującemu gwarancję niezawleczenia zaraźliwych chorób zwierzęcych, a zabezpieczającej państwo eksportujące przed dowolnością stosowania szykan czy rygorów weterynaryjnych. Konwencja z dnia 24.4. 1929 r. nie budzi pod tym względem żadnych wątpliwości. Nie zawiera ani jednego artykułu, który mógłby być rozumiany jako brak zaufania do polskiej administracji weterynaryjnej, a tern samem ułatwia Polsce wejście na inne rynki europejskie.</u> | |
| 138 | - <u xml:id="u-15.3" who="#SRostworowski">Rząd niemiecki w umowach weterynaryjnych, które zawierał, usiłował zawsze przeprowadzić różnicę między państwami zachodnio-europejskimi, a t, zw. Oststaaten, stosując do tych ostatnich specjalne rygory.</u> | |
| 139 | - <u xml:id="u-15.4" who="#SRostworowski">Konwencja weterynaryjna francuska, narówni z zawartą już konwencją włoską, czeską i belgijską, obala tę szkodliwą dla Polski tendencję, ma więc niewątpliwie obok handlowego znaczenie polityczne. Jeśli chodzi o znaczenie praktyczne traktatu z dnia 24.4. 1929 r., to jest ono w znacznym stopniu uzależnione od przyjścia do skutku traktatu polsko-niemieckiego, którego jednym z warunków jest tranzyt zwierząt i produktów zwierzęcych przez Niemcy.</u> | |
| 140 | - <u xml:id="u-15.5" who="#SRostworowski">Konwencja weterynaryjna podobnie jak traktat handlowy, którego jest uzupełnieniem, zawarta została na przeciąg jednego roku. Wejdzie ona w życie w trzy miesiące po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych, która nastąpi w Paryżu. O ile nie zostanie wypowiedziana na cztery miesiące przed wygaśnięciem, zostaje milcząco przedłużona z tem, że w każdej chwili każda ze stron, może ją wypowiedzieć z terminem 4-miesięcznym. W porównaniu z konwencją handlową jest tu zatem tylko ta różnica, że konwencja weterynaryjna, wymagająca dla jej wprowadzenia dłuższego przygotowania, wchodzi w życie nie po 20 dniach od chwili wymiany dokumentów ratyfikacyjnych, ale w 4 miesiące i trwa po wypowiedzeniu nie 3 a 4 miesiące.</u> | |
| 141 | - <u xml:id="u-15.6" who="#SRostworowski">Sejm przyjął ją w drugiem i trzeciem czytaniu. Proszę Wysoki Senat, w imieniu Komisji Spraw Zagrancznych, o przyjęcie jej w brzmieniu rządowem.</u> | |
| 154 | + <u xml:id="u-15.0" who="#SHubicka">Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych, która uchwałę swą powzięła jednomyślnie, projekt ustawy w sprawie ratyfikacji umowy handlowej i nawigacyjnej między Polską a Portugalią. Umowa została zawarta w dniu 28 grudnia 1929 r. w Lizbonie na okres jednego roku, z sześciomiesięcznem wypowiedzeniem. Umowa ta, w treści swej zawierająca wszystkie istotne cechy konwencji, nie nosi jednak tej nazwy i zawarta została w formie wymiany not. Przyczyną wyboru właśnie takiej formy konwencji było ułatwienie, jakie ona dawała ze względu na możność zastosowania sumaryczności i uniknięcia ile możności precyzji, co ze względu na znaczne różnice ustawodawcze obu państw było pożądane, pozatem ta właśnie forma umowy pozwala Portugalii na niepoddawanie jej procedurze ratyfikacyjnej.</u> | |
| 155 | + <u xml:id="u-15.1" who="#SHubicka">Prace, poprzedzające umowę, trwały około dwóch lat, były dość trudne, dość uciążliwe właśnie ze względu na te różnice ustawodawcze. Pewnem utrudnieniem, chociażby ze względów prestige'u, jeśli nie ze względów natury merytoryczne, był fakt, że nie posiadamy posła swego w Lizbonie, poseł nasz jest jednocześnie akredytowany w Madrycie i siedzibę swoją ma w Madrycie.</u> | |
| 156 | + <u xml:id="u-15.2" who="#SHubicka">Dodać wreszcie należy, że Portugalia mogła się uważać za mniej zainteresowaną od Polski w zawarciu traktatu, bo dotychczas jej obrót i bilans handlowy z nami był dodatni. W tych warunkach zawarcie umowy, niewątpliwie dla Polski pod każdym względem korzystnej, można uważać za sukces naszej dyplomacji.</u> | |
| 157 | + <u xml:id="u-15.3" who="#SHubicka">Jeżeli chodzi o treść umowy, nie będę się rozwodzić nad nią w szczegółach, bo panowie senatorowie znają ją z druku, postaram się tylko podkreślić najbardziej charakterystyczne jej cechy.</u> | |
| 158 | + <u xml:id="u-15.4" who="#SHubicka">Otóż cała umowa jest zawarta na podstawie klauzuli największego uprzywilejowania. Na tej podstawie zostały rozstrzygnięte wszystkie najbardziej zasadnicze sprawy. A więc sprawa stawek celnych, która też została załatwiona na podstawie klauzuli największego uprzywilejowania, została załatwiona w ten sposób, że Polska korzysta przy imporcie do Portugalii ze stawek celnych drugiej kolumny portugalskiej taryfy celnej, które są niższe o 50% od wysokich naogół stawek pierwszej kolumny, stosowanych do Polski dotychczas.</u> | |
| 159 | + <u xml:id="u-15.5" who="#SHubicka">Podobnie została załatwiona sprawa traktowania obywateli państwa jednego na terytorium drugiego państwa, zapewniając obywatelom tym uprawnienia oparte również na klauzuli największego uprzywilejowania. Odnosi się to zarówno do samej Portugalii, jak do kolonij i wysp.</u> | |
| 160 | + <u xml:id="u-15.6" who="#SHubicka">Jeżeli mówimy o klauzuli największego uprzywilejowania, to zaznaczyć należy, że po raz pierwszy w tej właśnie umowie z Portugalią został zastosowany pewien wyłom, pewne zastrzeżenie odnośnie do klauzuli największego uprzywilejowania, mianowicie została tu wprowadzona przez Polskę po raz pierwszy do konwencji z innemi państwami t. zw, klauzula bałtycka, Jeżeli chodzi o podkreślenie innych spraw, objętych przez umowę, należy wspomnieć o nawigacji, o żegludze. Mówi o niej art. 5 umowy, w którym jednakże sprawa ta potraktowana jest tylko ogólnikowo, przez oparcie jej na podstawie klauzuli największego uprzywilejowania. Dopełnia wspomniany artykuł szereg postanowień natury technicznej, zawartych w umowie o wzajemnem uznawaniu pomiarów statków, podpisanej w dniu 27 sierpnia r. 1930. Umowa ta, jako posiadająca charakter czysto administracyjny, nie podlega procedurze ratyfikacyjnej.</u> | |
| 161 | + <u xml:id="u-15.7" who="#SHubicka">Omawiając treść umowy, wspomnieć należy wreszcie o klauzuli, zawartej w art. 6, a traktującej o sprawie zwalczania nieuczciwej konkurencji. Klauzula ta zwraca uwagę nieco odmienną formą, niż ta, jaką stosowaliśmy w dotychczasowych naszych konwencjach handlowych. Stało się to ze względu na potrzebę dostosowania formy umowy do nowej konwencji naszej z Francją.</u> | |
| 162 | + <u xml:id="u-15.8" who="#SHubicka">Jeśli chodzi o korzyści, jakich spodziewać się możemy od zawartej umowy, są one jasne i widoczne, choćby ze względu na możność korzystania z minimalnych stawek celnych. Pozwoli nam to na zwiększenie naszego wywozu do Portugalii, który w r. 1929 wynosił wartość zaledwie 190.000 zł. Obecnie zamierzone są większe tranzakcje co do wywozu żyta, bibułki papierosowej, wyrobów tekstylnych, przędzy bawełnianej i wełnianej i półfabrykatów drzewnych. W szczególności nasz eksport tekstylny i drzewny liczyć może na znaczniejszy rozwój, ze względu na potrzeby mało uprzemysłowionej Portugalii, jak i na nawiązane już w tej dziedzinie z kupcami portugalskimi stosunki handlowe naszych kupców.</u> | |
| 163 | + <u xml:id="u-15.9" who="#SHubicka">Nie sposób też przemilczeć o znacznych korzyściach, wynikających dla naszej marynarki handlowej, która na podstawie omawianej umowy będzie mogła korzystać z mało dotychczas dla niej dostępnych portów portugalskich.</u> | |
| 164 | + <u xml:id="u-15.10" who="#SHubicka">Jeśli chodzi o wwóz towarów portugalskich do Polski, nie należy się obawiać trudności, wynikających z nadmiernego wprowadzenia tych towarów. Poza importowaną do nas dotychczas w rozmiarach, dostosowanych do naszych potrzeb, korą korkową, Portugalia może importować w większej ilości jedynie wina, które jednakże, jako mające powyżej 16% alkoholu, podlegają dużym ograniczeniom. Co się tyczy owoców, poza bananami i ananasami, które Portugalia posiada z swoich kolonii, Portugalia sama owoce importuje.</u> | |
| 165 | + <u xml:id="u-15.11" who="#SHubicka">Z tych względów, oraz ze względu na ogólne korzyści, wynikające z zacieśnienia stosunków naszych z krajem, z którym nic nas nie dzieli, a wiele łączy, w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych, która decyzję swoją powzięła jednogłośnie, wnoszę o ratyfikację przedłożonej przez Rząd umowy handlowej i nawigacyjnej między Polską a Portugalią.</u> | |
| 166 | + <u xml:id="u-15.12" who="#SHubicka">Nikt do głosu się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy w sprawie ratyfikacji umowy handlowej i nawigacyjnej między Polską a Portugalią? Większość. Przyjęty.</u> | |
| 167 | + <u xml:id="u-15.13" who="#SHubicka">Przechodzimy do p. 10 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji handlowej i nawigacyjnej między Polską a Hiszpanią, podpisanej w Madrycie dnia 7 maja 1930 (druk sejm. nr. 38). Głos ma sprawozdawczym s. Hubicka.</u> | |
| 142 | 168 | </div> |
| 143 | 169 | <div xml:id="div-16"> |
| 144 | - <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Do głosu nikt się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy w sprawie ratyfikacji 1) konwencji weterynaryjnej między Polską a Francją, podpisanej w Paryżu dn. 24.4. 1929 r., 2) noty Rządu Francuskiego z dnia. 16.1. 1930 r. i 3) noty Rządu Polskiego z dnia 28.1. 1930 r. Jest wniosek Komisji Spraw Zagranicznych o przyjęcie bez zmian. Kto jest za tem, zechce powstać. Większość, przyjęte.</u> | |
| 145 | - <u xml:id="u-16.1" who="#Marszalek">Przechodzimy do 9 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji ,umowy handlowej i nawigacyjnej pomiędzy Polską a Portugalią, zawartej w drodze wymiany not w Lizbonie dnia 28.12. 1929 r. (druk sejmowy nr 41).</u> | |
| 146 | - <u xml:id="u-16.2" who="#Marszalek">Udzielam głosu sprawozdawczym Komisji Spraw Zagranicznych s. Hubickiej.</u> | |
| 147 | - <u xml:id="u-16.3" who="#Marszalek">S. Hubicka:</u> | |
| 148 | - <u xml:id="u-16.4" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych, która uchwałę swą powzięła jednomyślnie, projekt ustawy w sprawie ratyfikacji umowy handlowej i nawigacyjnej między Polską a Portugalią. Umowa została zawarta w dniu 28 grudnia 1929 r. w Lizbonie na okres jednego roku, z sześciomiesięcznem wypowiedzeniem. Umowa ta, w treści swej zawierająca wszystkie istotne cechy konwencji, nie nosi jednak tej nazwy i zawarta została w formid wymiany not. Przyczyną wyboru właśnie takiej formy konwencji było ułatwienie, jakie ona dawała ze względu na możność zastosowania sumaryczności i uniknięcia ile możności precyzji, co ze względu na znaczne różnice ustawodawcze obu państw było pożądane, pozatem ta właśnie forma umowy pozwala Portugalii na niepoddawanie jej procedurze ratyfikacyjnej.</u> | |
| 149 | - <u xml:id="u-16.5" who="#Marszalek">Prace, poprzedzające umowę, trwały około dwóch lat, były dość trudne, dość uciążliwe właśnie ze względu na te różnice ustawodawcze. Pewnem utrudnieniem, chociażby ze względów prestige'u, jeśli nie ze względów natury merytoryczne, był fakt, że nie posiadamy posła swego w Lizbonie, poseł nasz jest jednocześnie akredytowany w Madrycie i siedzibę swoją ma w Madrycie.</u> | |
| 150 | - <u xml:id="u-16.6" who="#Marszalek">Dodać wreszcie należy, że Portugalia mogła się uważać za mniej zainteresowaną od Polski w zawarciu traktatu, bo dotychczas jej obrót i bilans handlowy z nami był dodatni. W tych warunkach zawarcie umowy, niewątpliwie dla Polski pod każdym względem korzystnej, można uważać za sukces naszej dyplomacji.</u> | |
| 151 | - <u xml:id="u-16.7" who="#Marszalek">Jeżeli chodzi o treść umowy, nie będę się rozwodzić nad nią w szczegółach, bo panowie senatorowie znają ją z druku, postaram się tylko podkreślić najbardziej charakterystyczne jej cechy.</u> | |
| 152 | - <u xml:id="u-16.8" who="#Marszalek">Otóż cała umowa jest zawarta na podstawie klauzuli największego uprzywilejowania. Na tej podstawie zostały rozstrzygnięte wszystkie najbardziej zasadnicze sprawy. A więc sprawa stawek celnych, która też została załatwiona na podstawie klauzuli największego uprzywilejowania, została załatwiona w ten sposób, że Polska korzysta przy imporcie do Portugalii ze stawek celnych drugiej kolumny portugalskiej taryfy celnej, które są niższe o 50% od wysokich naogół stawek pierwszej kolumny, stosowanych do Polski dotychczas.</u> | |
| 153 | - <u xml:id="u-16.9" who="#Marszalek">Podobnie została załatwiona sprawa traktowania obywateli państwa jednego na terytorium drugiego państwa, zapewniając obywatelom tym uprawnienia oparte również na klauzuli największego uprzywilejowania. Odnosi się to zarówno do samej Portugalii, jak do kolonij i wysp.</u> | |
| 154 | - <u xml:id="u-16.10" who="#Marszalek">Jeżeli mówimy o klauzuli największego uprzywilejowania, to zaznaczyć należy, że po raz pierwszy w tej właśnie umowie z Portugalią został zastosowany pewien wyłom, pewne zastrzeżenie odnośnie do klauzuli największego uprzywilejowania, mianowicie została tu wprowadzona przez Polskę po raz pierwszy do konwencji z innemi państwami t. zw, klauzula bałtycka, Jeżeli chodzi o podkreślenie innych spraw, objętych przez umowę, należy wspomnieć o nawigacji, o żegludze. Mówi o niej art. 5 umowy, w którym jednakże sprawa ta potraktowana jest tylko ogólnikowo, przez oparcie jej na podstawie klauzuli największego uprzywilejowania. Dopełnia wspomniany artykuł szereg postanowień natury technicznej, zawartych w umowie o wzajemnem uznawaniu pomiarów statków, podpisanej w dniu 27 sierpnia r. 1930. Umowa ta, jako posiadająca charakter czysto administracyjny, nie podlega procedurze ratyfikacyjnej.</u> | |
| 155 | - <u xml:id="u-16.11" who="#Marszalek">Omawiając treść umowy, wspomnieć należy wreszcie o klauzuli, zawartej w art. 6, a traktującej o sprawie zwalczania nieuczciwej konkurencji. Klauzula ta zwraca uwagę nieco odmienną formą, niż ta, jaką stosowaliśmy w dotychczasowych naszych konwencjach handlowych. Stało się to ze względu na potrzebę dostosowania formy umowy do nowej konwencji naszej z Francją.</u> | |
| 156 | - <u xml:id="u-16.12" who="#Marszalek">Jeśli chodzi o korzyści, jakich spodziewać się możemy od zawartej umowy, są one jasne i widoczne, choćby ze względu na możność korzystania z minimalnych stawek celnych. Pozwoli nam to na zwiększenie naszego wywozu do Portugalii, który w r. 1929 wynosił wartość zaledwie 190.000 zł. Obecnie zamierzone są większe tranzakcje co do wywozu żyta, bibułki papierosowej, wyrobów tekstylnych, przędzy bawełnianej i wełnianej i półfabrykatów drzewnych. W szczególności nasz eksport tekstylny i drzewny liczyć może na znaczniejszy rozwój, ze względu na potrzeby mało uprzemysłowionej Portugalii, jak i na nawiązane już w tej dziedzinie z kupcami portugalskimi stosunki handlowe naszych kupców.</u> | |
| 157 | - <u xml:id="u-16.13" who="#Marszalek">Nie sposób też przemilczeć o znacznych korzyściach, wynikających dla naszej marynarki handlowej, która na podstawie omawianej umowy będzie mogła korzystać z mało dotychczas dla niej dostępnych portów portugalskich.</u> | |
| 158 | - <u xml:id="u-16.14" who="#Marszalek">Jeśli chodzi o wwóz towarów portugalskich do Polski, nie należy się obawiać trudności, wynikających z nadmiernego wprowadzenia tych towarów. Poza importowaną do nas dotychczas w rozmiarach, dostosowanych do naszych potrzeb, korą korkową, Portugalia może importować w większej ilości jedynie wina, które jednakże, jako mające powyżej 16% alkoholu, podlegają dużym ograniczeniom. Co się tyczy owoców, poza bananami i ananasami, które Portugalia posiada z swoich kolonii, Portugalia sama owoce importuje.</u> | |
| 159 | - <u xml:id="u-16.15" who="#Marszalek">Z tych względów, oraz ze względu na ogólne korzyści, wynikające z zacieśnienia stosunków naszych z krajem, z którym nic nas nie dzieli, a wiele łączy, w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych, która decyzję swoją powzięła jednogłośnie, wnoszę o ratyfikację przedłożonej przez Rząd umowy handlowej i nawigacyjnej między Polską a Portugalią.</u> | |
| 160 | - <u xml:id="u-16.16" who="#Marszalek">Nikt do głosu się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy w sprawie ratyfikacji umowy handlowej i nawigacyjnej między Polską a Portugalią? Większość. Przyjęty.</u> | |
| 161 | - <u xml:id="u-16.17" who="#Marszalek">Przechodzimy do p. 10 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji handlowej i nawigacyjnej między Polską a Hiszpanią, podpisanej w Madrycie dnia 7 maja 1930 (druk sejm. nr. 38). Głos ma sprawozdawczym s. Hubicka.</u> | |
| 162 | - <u xml:id="u-16.18" who="#Marszalek">S. Hubicka:</u> | |
| 163 | - <u xml:id="u-16.19" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Projekt ustawy, jaki mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych na podstawie jednogłośnej jej uchwały, dotyczy ratyfikacji Konwencji handlowej i nawigacyjnej między Polską a Hiszpanią. Konwencja podpisana została w Madrycie w dn. 7 maja 1930 r. na okres 1 roku z wypowiedzeniem 3-mie- sięcznem. Wchodzi w życie w 30 dni po wymianie dokumentów. Poprzedzały ją niemal 5-letnie prace przygotowawcze, trudne i uciążliwe ze względu na różnice w ustawodawstwie obu krajów. Różnice te były również powodem, iż podobnie, jak w umowie polsko-portugalskiej, zastosowano metodę sumaryczności, jakkolwiek w nieco niższym stopniu. I tu również za punkt wyjścia posłużyła, klauzula największego uprzywilejowania, na której oparto najbardziej zasadnicze postanowienia konwencji. Na tej mianowicie zasadzie opierają się postanowienia, dotyczące traktowania obywateli jednej strony na terytorium strony drugiej pod względem osiedlania, pobytu, handlu, przemysłu, wykonywania rzemiosł i innych zawodów oraz nabywania, posiadania i dzierżawienia dóbr ruchomych i nieruchomych.</u> | |
| 164 | - <u xml:id="u-16.20" who="#Marszalek">Tą również zasadą kierowano się w rozstrzyganiu spraw celnych, unikając trudnej w podobnych okolicznościach specyfikacji towarów. Pewne komplikacje, wynikające ze stosowanego przez Polskę systemu kontyngentowania towarów, rozstrzygnięto przez wprowadzenie specjalnej klauzuli o stosowaniu ograniczeń przywozowych jedynie w razie, gdy dotyczyć one będą wszystkich państw (art. 7). Wśród postanowień, opartych na klauzuli największego uprzywilejowania znajduje się, podobnie jak w umowie z Portugalią, zastrzeżenie, odnoszące się do państw bałtyckich. Na podstawie klauzuli największego uprzywilejowania rozstrzygnięto wreszcie niektóre inne jeszcze sprawy, np. sprawę opodatkowania transportów lub procedurę wydawania świadectw o pochodzeniu towarów.</u> | |
| 165 | - <u xml:id="u-16.21" who="#Marszalek">Inne kwestie, jak np. sprawę uznawania świadectw pomiarowych, załatwiono przez wzajemne uznanie za obowiązujące ustawodawstw krajowych. Wreszcie niektóre sprawy odesłano do układów dodatkowych, jak to uczyniono np. w sprawie opodatkowania spółek.</u> | |
| 166 | - <u xml:id="u-16.22" who="#Marszalek">Jeżeli chodzi o korzyści, wynikające dla Polski z zawarcia omawianej konwencji, to korzyści są bardzo znaczne, choćby ze względu na bardzo znaczną zniżkę ceł, z jakiej obecnie będziemy korzystać na zasadzie klauzuli największego uprzywilejowania. Dotychczasowy nasz bilans handlowy z Hiszpanią był wprawdzie mimo wszystko dodatni, jednak cyfry obrotów handlowych polsko-hiszpańskich były wciąż niewielkie. W roku 1929 wywóz wynosił 5.922.000, a wwóz 3.220.000. Możliwości jednak znaczniejszego wzrostu tych obrotów są w pewnych dziedzinach nawet dość znaczne. Spodziewać się należy poprawy sytuacji w szczególności, jeżeli chodzi o eksport naszych półwyrobów i wyrobów drzewnych, nasion buraczanych, nawozów sztucznych i niektórych innych produktów naszego przemysłu chemicznego; pozatem liczyć mogą na zbyt rury, naczynia emaliowane oraz niektóre maszyny i aparaty (np. urządzenia młynów), wreszcie pewne szanse wywozu mogą mieć jaja i wędliny.</u> | |
| 167 | - <u xml:id="u-16.23" who="#Marszalek">Prócz tych względów, przemawiających za jak najszybszem zawarciem konwencji z Hiszpanią, istnieją jeszcze inne względy. Jednym z nich jest wzgląd na rozwijającą się coraz bardziej naszą młodą marynarkę handlową, dla której brak umowy handlowej z Hiszpanią i Portugalią stanowi dość poważną trudność, ponieważ nie może ona korzystać z nader dogodnych portów w tych krajach, względnie musi opłacać wysokie stawki' portowe.</u> | |
| 168 | - <u xml:id="u-16.24" who="#Marszalek">Poza tem jest wzgląd propagandowy, ponieważ fakt nawiązania bliższych stosunków, wypływających z samego faktu zawarcia traktatu handlowego z Hiszpanią, nie będzie niewątpliwie bez znaczenia dla państw łacińskich, szczególniej państw łacińsko-iberyjskich, wśród których Hiszpanią cieszy się wielkim mirem.</u> | |
| 169 | - <u xml:id="u-16.25" who="#Marszalek">Wreszcie z radością podkreślić należy fakt, że wskutek podpisania traktatu z Hiszpanią wraz z podpisaną poprzednio umową z Portugalią, wypełnia się poważna luka wśród umów naszych z innemi państwami i w ten sposób zamknięty zostaje cykl naszych umów z państwami europejskiemi.</u> | |
| 170 | - <u xml:id="u-16.26" who="#Marszalek">Z tych wszystkich względów Komisja Spraw Zagranicznych jednomyślnie powziętą uchwałą wnosi o uchwalenie ratyfikacji traktatu handlowego z Hiszpanią, podpisanego dnia 7 maja 1930 r., w brzmieniu, przedstawionem przez Rząd bez zmian.</u> | |
| 171 | - <u xml:id="u-16.27" who="#Marszalek">Nikt głosu nie żąda, przystępujemy do głosowania, Proszę Panów Senatorów, którzy są za ratyfikacją konwencji handlowej i nawigacyjnej między Polską a Hiszpanią, ażeby wstali. Większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 172 | - <u xml:id="u-16.28" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 11 porządku obrad Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Rumunii o ułatwieniach w małym ruchu granicznym polsko-rumuńskim, podpisanej w Warszawie dnia 7 grudnia 1929 r. wraz z protokółem dodatkowym, załącznikami A i B, wzorami Nr 1 i Nr 2 i protokółem podpisania (druk sejm. nr 39).</u> | |
| 173 | - <u xml:id="u-16.29" who="#Marszalek">Jako sprawozdawczyni głos ma s. Hubicka.</u> | |
| 170 | + <u xml:id="u-16.0" who="#SHubicka">Wysoka Izbo! Projekt ustawy, jaki mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych na podstawie jednogłośnej jej uchwały, dotyczy ratyfikacji Konwencji handlowej i nawigacyjnej między Polską a Hiszpanią. Konwencja podpisana została w Madrycie w dn. 7 maja 1930 r. na okres 1 roku z wypowiedzeniem 3-miesięcznem. Wchodzi w życie w 30 dni po wymianie dokumentów. Poprzedzały ją niemal 5-letnie prace przygotowawcze, trudne i uciążliwe ze względu na różnice w ustawodawstwie obu krajów. Różnice te były również powodem, iż podobnie, jak w umowie polsko-portugalskiej, zastosowano metodę sumaryczności, jakkolwiek w nieco niższym stopniu. I tu również za punkt wyjścia posłużyła, klauzula największego uprzywilejowania, na której oparto najbardziej zasadnicze postanowienia konwencji. Na tej mianowicie zasadzie opierają się postanowienia, dotyczące traktowania obywateli jednej strony na terytorium strony drugiej pod względem osiedlania, pobytu, handlu, przemysłu, wykonywania rzemiosł i innych zawodów oraz nabywania, posiadania i dzierżawienia dóbr ruchomych i nieruchomych.</u> | |
| 171 | + <u xml:id="u-16.1" who="#SHubicka">Tą również zasadą kierowano się w rozstrzyganiu spraw celnych, unikając trudnej w podobnych okolicznościach specyfikacji towarów. Pewne komplikacje, wynikające ze stosowanego przez Polskę systemu kontyngentowania towarów, rozstrzygnięto przez wprowadzenie specjalnej klauzuli o stosowaniu ograniczeń przywozowych jedynie w razie, gdy dotyczyć one będą wszystkich państw (art. 7). Wśród postanowień, opartych na klauzuli największego uprzywilejowania znajduje się, podobnie jak w umowie z Portugalią, zastrzeżenie, odnoszące się do państw bałtyckich. Na podstawie klauzuli największego uprzywilejowania rozstrzygnięto wreszcie niektóre inne jeszcze sprawy, np. sprawę opodatkowania transportów lub procedurę wydawania świadectw o pochodzeniu towarów.</u> | |
| 172 | + <u xml:id="u-16.2" who="#SHubicka">Inne kwestie, jak np. sprawę uznawania świadectw pomiarowych, załatwiono przez wzajemne uznanie za obowiązujące ustawodawstw krajowych. Wreszcie niektóre sprawy odesłano do układów dodatkowych, jak to uczyniono np. w sprawie opodatkowania spółek.</u> | |
| 173 | + <u xml:id="u-16.3" who="#SHubicka">Jeżeli chodzi o korzyści, wynikające dla Polski z zawarcia omawianej konwencji, to korzyści są bardzo znaczne, choćby ze względu na bardzo znaczną zniżkę ceł, z jakiej obecnie będziemy korzystać na zasadzie klauzuli największego uprzywilejowania. Dotychczasowy nasz bilans handlowy z Hiszpanią był wprawdzie mimo wszystko dodatni, jednak cyfry obrotów handlowych polsko-hiszpańskich były wciąż niewielkie. W roku 1929 wywóz wynosił 5.922.000, a wwóz 3.220.000. Możliwości jednak znaczniejszego wzrostu tych obrotów są w pewnych dziedzinach nawet dość znaczne. Spodziewać się należy poprawy sytuacji w szczególności, jeżeli chodzi o eksport naszych półwyrobów i wyrobów drzewnych, nasion buraczanych, nawozów sztucznych i niektórych innych produktów naszego przemysłu chemicznego; pozatem liczyć mogą na zbyt rury, naczynia emaliowane oraz niektóre maszyny i aparaty (np. urządzenia młynów), wreszcie pewne szanse wywozu mogą mieć jaja i wędliny.</u> | |
| 174 | + <u xml:id="u-16.4" who="#SHubicka">Prócz tych względów, przemawiających za jak najszybszem zawarciem konwencji z Hiszpanią, istnieją jeszcze inne względy. Jednym z nich jest wzgląd na rozwijającą się coraz bardziej naszą młodą marynarkę handlową, dla której brak umowy handlowej z Hiszpanią i Portugalią stanowi dość poważną trudność, ponieważ nie może ona korzystać z nader dogodnych portów w tych krajach, względnie musi opłacać wysokie stawki' portowe.</u> | |
| 175 | + <u xml:id="u-16.5" who="#SHubicka">Poza tem jest wzgląd propagandowy, ponieważ fakt nawiązania bliższych stosunków, wypływających z samego faktu zawarcia traktatu handlowego z Hiszpanią, nie będzie niewątpliwie bez znaczenia dla państw łacińskich, szczególniej państw łacińsko-iberyjskich, wśród których Hiszpanią cieszy się wielkim mirem.</u> | |
| 176 | + <u xml:id="u-16.6" who="#SHubicka">Wreszcie z radością podkreślić należy fakt, że wskutek podpisania traktatu z Hiszpanią wraz z podpisaną poprzednio umową z Portugalią, wypełnia się poważna luka wśród umów naszych z innemi państwami i w ten sposób zamknięty zostaje cykl naszych umów z państwami europejskiemi.</u> | |
| 177 | + <u xml:id="u-16.7" who="#SHubicka">Z tych wszystkich względów Komisja Spraw Zagranicznych jednomyślnie powziętą uchwałą wnosi o uchwalenie ratyfikacji traktatu handlowego z Hiszpanią, podpisanego dnia 7 maja 1930 r., w brzmieniu, przedstawionem przez Rząd bez zmian.</u> | |
| 178 | + <u xml:id="u-16.8" who="#SHubicka">Nikt głosu nie żąda, przystępujemy do głosowania, Proszę Panów Senatorów, którzy są za ratyfikacją konwencji handlowej i nawigacyjnej między Polską a Hiszpanią, ażeby wstali. Większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 179 | + <u xml:id="u-16.9" who="#SHubicka">Przystępujemy do punktu 11 porządku obrad Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Rumunii o ułatwieniach w małym ruchu granicznym polsko-rumuńskim, podpisanej w Warszawie dnia 7 grudnia 1929 r. wraz z protokółem dodatkowym, załącznikami A i B, wzorami Nr 1 i Nr 2 i protokółem podpisania (druk sejm. nr 39).</u> | |
| 180 | + <u xml:id="u-16.10" who="#SHubicka">Jako sprawozdawczyni głos ma s. Hubicka.</u> | |
| 174 | 181 | </div> |
| 175 | 182 | <div xml:id="div-17"> |
| 176 | 183 | <u xml:id="u-17.0" who="#SHubicka">Wysoka Izbo! Trzecią z kolei konwencją, którą mam zaszczyt przedstawić w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych, jest projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Rumunii o ułatwieniach w małym ruchu granicznym.</u> |
| ... | ... | @@ -187,64 +194,64 @@ |
| 187 | 194 | <u xml:id="u-17.11" who="#SHubicka">Co się tyczy protokółu podpisania, prócz ułatwień dla ludności okolic górzystych, polegających na rozszerzeniu pasa granicznego, prócz pewnych postanowień dodatkowych weterynaryjnych, oraz prócz zapowiedzi zawarcia szczególnej umowy, dotyczącej turystyki, zawiera on jeszcze zapowiedź utworzenia dwustronnej miejscowej organizacji, powołanej do polubownego likwidowania mniej ważnych zajść granicznych.</u> |
| 188 | 195 | <u xml:id="u-17.12" who="#SHubicka">Ułatwienie wzajemnego kontaktu ludności obu zaprzyjaźnionych krajów zbiega się z faktem podpisania na nowe pięć lat umowy sojuszu Polski z Rumunią, którą wkrótce zapewne Rząd przedłoży do ratyfikacji obu Izbom. Obie te umowy, jako dalszy krok ku pogłębieniu serdecznych stosunków Polski z jej sąsiadką Rumunią, powitać należy z radością.</u> |
| 189 | 196 | <u xml:id="u-17.13" who="#SHubicka">Komisja Spraw Zagranicznych jednogłośną swoją uchwałą wnosi o ratyfikację konwencji między Polską a Rumunią o ułatwieniach w małym ruchu granicznym polsko-rumuńskim w brzmieniu, uchwalonem przez Sejm bez zmian.</u> |
| 190 | - <u xml:id="u-17.14" who="#komentarz">(Oklaski na ławach BB.)</u> | |
| 197 | + <u xml:id="u-17.14" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B.B.)</u> | |
| 191 | 198 | </div> |
| 192 | 199 | <div xml:id="div-18"> |
| 193 | - <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Nikt z Panów Senatorów nie jest zapisany do głosu, przystępujemy do głosowania nad ustawą w sprawie ratyfikacji konwencji o ułatwieniach w małym ruchu granicznym polsko-rumuńskim.</u> | |
| 194 | - <u xml:id="u-18.1" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tego wniosku Komisji, proszę wstać. Większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 195 | - <u xml:id="u-18.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do 12 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji protokółu dodatkowego, podpisanego w Tallinie dnia 5 lipca 1929 r, do traktatu handlowego i nawigacyjnego między Polską a Estonią, podpisanego w Tallinie dnia 19 lutego 1927 r. (druk sejm. nr 8).</u> | |
| 196 | - <u xml:id="u-18.3" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca s. Kamieniecki.</u> | |
| 200 | + <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Nikt z Panów Senatorów nie jest zapisany do głosu, przystępujemy do głosowania nad ustawą w sprawie ratyfikacji konwencji o ułatwieniach w małym ruchu granicznym polsko-rumuńskim.</u> | |
| 201 | + <u xml:id="u-18.1" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tego wniosku Komisji, proszę wstać. Większość, ustawa przyjęta.</u> | |
| 202 | + <u xml:id="u-18.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do 12 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji protokółu dodatkowego, podpisanego w Tallinie dnia 5 lipca 1929 r. do traktatu handlowego i nawigacyjnego między Polską a Estonią, podpisanego w Tallinie dnia 19 lutego 1927 r. (druk sejm. nr 8).</u> | |
| 203 | + <u xml:id="u-18.3" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca s. Kamieniecki.</u> | |
| 197 | 204 | </div> |
| 198 | 205 | <div xml:id="div-19"> |
| 199 | - <u xml:id="u-19.0" who="#SKamieniecki">Wysoka Izbo! Przed chwilą miałem zaszczyt podkreślić, jak wielkie znaczenie w całokształcie polskiej polityki handlowej mają państwa bałtyckie. Te wszystkie argumenty, które przytoczyłem ,co do traktatu handlowego z Łotwą, stosują się w zupełności do traktatu, który w tej chwili jest przedstawiony do ratyfikacji Wysokiemu Senatowi, mianowicie do dodatkowej umowy do traktatu handlowego polsko-estońskiego. Nie będę tych argumentów powtarzał. Stosunki gospodarcze polsko-estońskie nie rozwinęły się dotychczas do tych rozmiarów, jakie już dziś posiadają stosunki polsko-łotewskie. Mimo to sumy wzajemnego obrotu wzrastają. Sumy te wynosiły w 1929 roku 4 i pół milioną w imporcie z Estonii i około 15 milionów w eksporcie do Estonii, tak że bilans jest dla nas korzystny i Estonię musimy uważać za cennego dla nas klejenta.</u> | |
| 206 | + <u xml:id="u-19.0" who="#SKamieniecki">Wysoka Izbo! Przed chwilą miałem zaszczyt podkreślić, jak wielkie znaczenie w całokształcie polskiej polityki handlowej mają państwa bałtyckie. Te wszystkie argumenty, które przytoczyłem, co do traktatu handlowego z Łotwą, stosują się w zupełności do traktatu, który w tej chwili jest przedstawiony do ratyfikacji Wysokiemu Senatowi, mianowicie do dodatkowej umowy do traktatu handlowego polsko-estońskiego. Nie będę tych argumentów powtarzał. Stosunki gospodarcze polsko-estońskie nie rozwinęły się dotychczas do tych rozmiarów, jakie już dziś posiadają stosunki polsko-łotewskie. Mimo to sumy wzajemnego obrotu wzrastają. Sumy te wynosiły w 1929 roku 4 i pół miljonową w imporcie z Estonii i około 15 milionów w eksporcie do Estonii, tak że bilans jest dla nas korzystny i Estonię musimy uważać za cennego dla nas klijenta.</u> | |
| 200 | 207 | <u xml:id="u-19.1" who="#SKamieniecki">Umowa, którą w tej chwili rozważamy, jest umową tylko dodatkową, która zmienia kilka punktów runowy handlowej polsko-estońskiej, przystosowując ją do typowego brzmienia traktatów, jakie Polska zawiera ze wszystkiemi państwami.</u> |
| 201 | 208 | <u xml:id="u-19.2" who="#SKamieniecki">Rzeczowo może jedna zmiana tylko zasługuje na to, aby ją podkreślić, to jest silniejsze rozwinięcie klauzuli rosyjskiej i klauzuli bałtyckiej, która brzmieć będzie obecnie w traktacie polsko-estońskim w ten sam sposób, jak to ma miejsce w traktacie polsko-łotewskim. Pozatem mamy zmiany uboczne natury redakcyjnej, zmierzające do tego, aby stosunki między obu państwami o ile możności zwolnić od wszelkich zbytecznych formalności i aby obywatelom obu stron zapewnić jednakową opiekę prawną i w razie jakichkolwiek trudności nie komplikować zagadnienia zbyteczną formalistyką.</u> |
| 202 | 209 | <u xml:id="u-19.3" who="#SKamieniecki">Komisja Spraw Zagranicznych jednomyślnie przedkłada Wysokiej Izbie dodatkowy protokół do traktatu handlowego polsko-estońskiego z prośbą o ratyfikację.</u> |
| 203 | 210 | </div> |
| 204 | 211 | <div xml:id="div-20"> |
| 205 | - <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Nikt więcej głosu nie żąda, przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy w sprawie ratyfikacji protokółu dodatkowego do traktatu handlowego i nawigacyjnego między Polską i Estonią. Kto jest za przyjęciem wniosku Komisji Spraw Zagranicznych, zechce powstać. Większość, wniosek Komisji przyjęty.</u> | |
| 206 | - <u xml:id="u-20.1" who="#Marszalek">Przechodzimy do punktu 13 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji układu między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską o uregulowaniu długu wojennego Polski wobec Francji, podpisanego w Paryżu dnia 24.1. 1930 r. (druk sejm. nr 40).</u> | |
| 207 | - <u xml:id="u-20.2" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca s. Roztworowski.</u> | |
| 212 | + <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Nikt więcej głosu nie żąda, przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy w sprawie ratyfikacji protokółu dodatkowego do traktatu handlowego i nawigacyjnego między Polską i Estonią. Kto jest za przyjęciem wniosku Komisji Spraw Zagranicznych, zechce powstać. Większość, wniosek Komisji przyjęty.</u> | |
| 213 | + <u xml:id="u-20.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do punktu 13 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji układu między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską o uregulowaniu długu wojennego Polski wobec Francji, podpisanego w Paryżu dnia 24.1. 1930 r. (druk sejm. nr 40).</u> | |
| 214 | + <u xml:id="u-20.2" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca s. Roztworowski.</u> | |
| 208 | 215 | </div> |
| 209 | 216 | <div xml:id="div-21"> |
| 210 | 217 | <u xml:id="u-21.0" who="#SRostworowski">Umowa, regulująca dług wojenny Polski wobec Francji, którą mam zaszczyt Panom przedstawić, jest najściślej związana z przewodnią ideą układów haskich ze stycznia 1930 r. Ma ona bowiem na celu przeprowadzić między Polską a Francją ostateczny rozrachunek z tytułu świadczeń i zobowiązań natury finansowej, powstałych między temi dwoma państwami podczas wojny i w związku z nią.</u> |
| 211 | - <u xml:id="u-21.1" who="#SRostworowski">Umowa podpisana została w Paryżu przez pełnomocników obu państw w dniu 24.I. 1930 r. Obejmuje ona regulację wydatków, dokonanych przez rząd francuski na Komitet Narodowy w Paryżu, na armię gen. Hallera oraz na dostawę materiałów wojskowych dla armii polskiej ze składów demobilizacyjnych francuskich.</u> | |
| 218 | + <u xml:id="u-21.1" who="#SRostworowski">Umowa podpisana została w Paryżu przez pełnomocników obu państw w dniu 24. I. 1930 r. Obejmuje ona regulację wydatków, dokonanych przez rząd francuski na Komitet Narodowy w Paryżu, na armię gen. Hallera oraz na dostawę materiałów wojskowych dla armii polskiej ze składów demobilizacyjnych francuskich.</u> | |
| 212 | 219 | <u xml:id="u-21.2" who="#SRostworowski">Wydatki na, Komitet Narodowy wyraziły się w sumie 1.690.000 franków francuskich. Określenie sumy, wydatkowanej na armię gen. Hallera, jako niezmiernie skomplikowane, było przedmiotem szeregu rokowań w latach 1922, 23 i 25. Uzgodniono ją ostatecznie dopiero w toku rokowań o umowę niniejszą, ustalając wszystkie, związane z powstaniem formacji wojennych polskich we Francji., wydatki na sumę 458.026.577 fr. fr. Włączając do tej sumy 1.690.000 fr. fr. na Komitet Narodowy w Paryżu, otrzymujemy pierwszą grupę wydatków — nasz dług wojenny sensu stricto w sumie 459.716 577 fr. fr.</u> |
| 213 | 220 | <u xml:id="u-21.3" who="#SRostworowski">Odrębną grupę wydatków stanowią należności rządu francuskiego, powstałe w różnych okresach czasu, poczynając od lutego 1919 r., z tytułu nabywania przez rząd polski dla naszej armii materiałów wojennych z zapasów demobilizacyjnych francuskich. Ogólna suma odnośnych pretensyj wynosi 410.200.712 fr. fr. Powstała, ona na podstawie faktur towarowych, przyjętych przez polską misję wojskową zakupów w Paryżu i została sprawdzona przez kontrolę wojskową w Warszawie. Jeśli chodzi o czas powstania długu, to, suma, ta rozpada się na poszczególne lata w sposób następujący: w roku 1919 zużyliśmy kredytu dla, towarów, materiałów wojennych na: sumę 240.000 000, w roku 1920 — na sumę 136 milj. W latach następnych już te pozycje są niewielkie, bo wynoszą od 22 milionów do kilkuset tysięcy złotych.</u> |
| 214 | 221 | <u xml:id="u-21.4" who="#SRostworowski">Układ polsko-francuski z dnia 24.1. 1930 r., który mam zaszczyt Panom przedstawić, przyjął inną zasadę przy regulowaniu pierwszej grupy kredytów jako kredytów ściśle wojennych, inną zaś dla kredytów grupy drugiej jako zaciągniętych już po wielkiej wojnie i noszących pewne cechy kredytu handlowego, towarowego.</u> |
| 215 | - <u xml:id="u-21.5" who="#SRostworowski">Do grupy pierwszej zastosowano precedensy, które legły u podstaw wszystkich układów międzynarodowych, tyczących się regulacji długów wojennych. A więc termin amortyzacji długu wojennego polskiego został ustalony na lat 62, poczynając od dnia 15 kwietnia 1921 r. Kapitał długu został przeliczony na franki francuskie obecne, t. j. na franki określone ustawą walutową z dnia 25 czerwca 1928 r., nie według każdorazowego, stosunku franka dawnego, do dolara, ale według jego Wewnętrznej siły nabywczej, przy uwzględnieniu spadku wartości nabywczej złota w stosunku 100 do 140. Do tak otrzymanego z przeliczenia kapitału długu zaliczone zostały na rzecz Francji odsetki zaległe Według stopy 4 i pół od chwili powstania odnośnego długu do dnia. 15 grudnia 1922 r., oraz według stony 3 od 15 grudnia 1922 do 15 kwietnia 1931 r. W ten sposób układ ustalił sumę długu A, t. zn. długu wojennego sensu stricto na dzień 15 kwietnia 1931 r., na sumę franków francuskich 1.293.196.039.</u> | |
| 222 | + <u xml:id="u-21.5" who="#SRostworowski">Do grupy pierwszej zastosowano precedensy, które legły u podstaw wszystkich układów międzynarodowych, tyczących się regulacji długów wojennych. A więc termin amortyzacji długu wojennego polskiego został ustalony na lat 62, poczynając od dnia 15 kwietnia 1921 r. Kapitał długu został przeliczony na franki francuskie obecne, t. j. na franki określone ustawą walutową z dnia 25 czerwca 1928 r., nie według każdorazowego, stosunku franka dawnego, do dolara, ale według jego Wewnętrznej siły nabywczej, przy uwzględnieniu spadku wartości nabywczej złota w stosunku 100 do 140. Do tak otrzymanego z przeliczenia kapitału długu zaliczone zostały na rzecz Francji odsetki zaległe Według stopy 4 i pół od chwili powstania odnośnego długu do dnia. 15 grudnia 1922 r., oraz według strony 3 od 15 grudnia 1922 do 15 kwietnia 1931 r. W ten sposób układ ustalił sumę długu. A, t. zn. długu wojennego sensu stricto na dzień 15 kwietnia 1931 r., na sumę franków francuskich 1.293.196.039.</u> | |
| 216 | 223 | <u xml:id="u-21.6" who="#SRostworowski">System spłat tego długu jest identyczny, z niewielkiem nawet odchyleniem na korzyść Polski, z układem francusko-rumuńskim z dnia 28 marca 1928 r. System przyjęty w układzie francusko-rumuńskim jest równoznaczny z redukcją kapitału długu na, dzień rozpoczęcia okresu amortyzacyjnego do 37 procentów sumy długu pierwotnego. Innemi słowy Polska, będąc obciążona długiem wojennym, 1.293 miliony fr. fr. zużyje na jego, całkowitą spłatę w ciągu lat 62 sumę równą tej, jaką musiał aby zapłacić, gdyby jej dług przy stopie procentowej 5 i przy tym samym okresie amortyzacyjnym wynosił nie 1.293 miliony fr. fr., lecz 37% tej sumy, t. j. około 478 milj. fr. fr.</u> |
| 217 | 224 | <u xml:id="u-21.7" who="#SRostworowski">Uregulowanie kredytu grupy B jest oparte na zasadach dla Polski, jako, dla dłużnika, mniej korzystnych. Okres amortyzacyjny jest krótszy, wynosi bowiem lat 40, odsetki zaległe od kapitału liczone są według stopy 4 ½ i w ten sposób suma długu B określona została na dzień 15 kwietnia 1931 r. na 603.868.350 fr. fr.</u> |
| 218 | 225 | <u xml:id="u-21.8" who="#SRostworowski">Korzystnym jest natomiast fakt, że dług B nie podlegał żadnemu przeliczeniu, że oznaczony został według pierwotnej nominalnej sumy we frankach francuskich, uległ więc automatycznemu zmniejszeniu wskutek spadku franków.</u> |
| 219 | - <u xml:id="u-21.9" who="#SRostworowski">Układ z dnia 24.1. 1930 r. przewiduje system spłat rosnących, a więc początkowe płatności są nieznaczne. W roku budżetowym 1931/1932 wyniosą one łącznie z tytułu długu A i długu B około 18.700.000 fr. fr., dojdą zaś do maksymum w r. 1970, kiedy wyniosą łącznie około 89 milionów. Od roku 1972 do 1992, t. j. do roku całkowitej spłaty, wynosić będą raty roczne około 55 milionów. Raty te będą płatne w Paryżu w Głównej Kasie Państwowej w dniu 15/4 każdego roku w walucie francuskiej.</u> | |
| 226 | + <u xml:id="u-21.9" who="#SRostworowski">Układ z dnia 24.1. 1930 r. przewiduje system spłat rosnących, a więc początkowe płatności są nieznaczne. W roku budżetowym 1931/1932 wyniosą one łącznie z tytułu długu A i długu B około 18.700.000 fr. fr., dojdą zaś do maximum w r. 1970, kiedy wyniosą łącznie około 89 milionów. Od roku 1972 do 1992, t. j. do roku całkowitej spłaty, wynosić będą raty roczne około 55 milionów. Raty te będą płatne w Paryżu w Głównej Kasie Państwowej w dniu 15/4 każdego roku w walucie francuskiej.</u> | |
| 220 | 227 | <u xml:id="u-21.10" who="#SRostworowski">Art. 4 układu daje Rządowi Polskiemu możność odroczenia płatności raty w razie jakichś trudności finansowych na dwa lata z procentem 5 w stosunku rocznym.</u> |
| 221 | 228 | <u xml:id="u-21.11" who="#SRostworowski">Na każdą z płatnych rat obu serii A i B Rząd Polski wyda rządowi francuskiemu najpóźniej do dnia 15 kwietnia 1931 r. obligacje według dołączonych do układu wzorów. Obligacje te będą wolne od podatków polskich obecnych i przyszłych i po każdej płatności odpowiednia obligacja będzie Rządowi Polskiemu zwracana.</u> |
| 222 | 229 | <u xml:id="u-21.12" who="#SRostworowski">Stabilizując i określając cyfrowo zobowiązania Polski wobec Francji z tytułu długu wojennego układ z dnia 24/1 1930 r. nie zamyka Polsce możności ewentualnej dalszej ich redukcji. Art. 8 układu bowiem brzmi dosłownie jak następuje:</u> |
| 223 | 230 | <u xml:id="u-21.13" who="#SRostworowski">„Rząd Francuski chętnie zobowiązuje się, że w wypadku otrzymania, przez Francję ze strony Stanów Zjednoczonych i Anglii co do spłaty własnego długu wojennego warunków bardziej korzystnych, niż zawarte w układach francusko-amerykańskim z dnia 19/4 1926 i francusko-angielskim z dnia 12/7 1926 r., przyzna Polsce analogiczne korzyści i obecny układ byłby w konsekwencji poddany rewizji”.</u> |
| 224 | - <u xml:id="u-21.14" who="#SRostworowski">Gdyby więc kiedyś wielkie światowej miary zagadnienie długów międzysojuszniczych miało być poddane rewizji, Polska na podstawie art. 8 układu z dnia 24 stycznia 1930 r, będzie miał,a W stosunku do Francji prawo do analogicznej redukcji^1^, jaka może być temu państwu przyznana przez Stany Zjednoczone i Anglię. Dług wojenny nie może być skomercjalizowany, a nawet obligacje, wydane Francji przez Polskę, nie mogą być scedowane. Dług ten zatem pozostanie do końca długiem politycznym i jako taki nie będzie mógł zaciążyć na rynku polskich papierów procentowych.</u> | |
| 231 | + <u xml:id="u-21.14" who="#SRostworowski">Gdyby więc kiedyś wielkie światowej miary zagadnienie długów międzysojuszniczych miało być poddane rewizji, Polska na podstawie art. 8 układu z dnia 24 stycznia 1930 r. będzie miała W stosunku do Francji prawo do analogicznej redukcji, jaka może być temu państwu przyznana przez Stany Zjednoczone i Anglię. Dług wojenny nie może być skomercjalizowany, a nawet obligacje, wydane Francji przez Polskę, nie mogą być scedowane. Dług ten zatem pozostanie do końca długiem politycznym i jako taki nie będzie mógł zaciążyć na rynku polskich papierów procentowych.</u> | |
| 225 | 232 | <u xml:id="u-21.15" who="#SRostworowski">Sądzę, proszę Panów, że układ z 24 stycznia 1930 r., stabilizujący, dług wojenny Polski wobec Francji, należy uznać za korzystny, za regulujący pomyślnie cały jeden bardzo poważny odcinek stosunków polsko-francuskich — i dlatego wnoszę o uchwalenie projektu rządowego bez zmian.</u> |
| 226 | 233 | </div> |
| 227 | 234 | <div xml:id="div-22"> |
| 228 | - <u xml:id="u-22.0" who="#Marszalek">Nikt z Panów Senatorów nie jest zapisany do głosu — przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy w sprawie ratyfikacji układu między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Francuską o uregulowaniu długu wojennego Polski wobec Francji, podpisanego w Paryżu dnia 24.1. 1930 r. Kto jest za przyjęciem wniosku Komisji bez zmian, proszę wstać. Stoi większość. Wniosek przyjęty.</u> | |
| 229 | - <u xml:id="u-22.1" who="#Marszalek">Przechodzimy do 14 p. porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską, dotyczącej ubezpieczenia na starość, na wypadek niezdolności do pracy i śmierci robotników i pracowników umysłowych, zatrudnionych w górnictwie, podpisanej w Warszawie dnia 21 grudnia 1929 roku (druk sejm. nr 37).</u> | |
| 230 | - <u xml:id="u-22.2" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca s. Rogowicz.</u> | |
| 235 | + <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Nikt z Panów Senatorów nie jest zapisany do głosu — przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy w sprawie ratyfikacji układu między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Francuską o uregulowaniu długu wojennego Polski wobec Francji, podpisanego w Paryżu dnia 24.1. 1930 r. Kto jest za przyjęciem wniosku Komisji bez zmian, proszę wstać. Stoi większość. Wniosek przyjęty.</u> | |
| 236 | + <u xml:id="u-22.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do 14 p. porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską, dotyczącej ubezpieczenia na starość, na wypadek niezdolności do pracy i śmierci robotników i pracowników umysłowych, zatrudnionych w górnictwie, podpisanej w Warszawie dnia 21 grudnia 1929 roku (druk sejm. nr 37).</u> | |
| 237 | + <u xml:id="u-22.2" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca s. Rogowicz.</u> | |
| 231 | 238 | </div> |
| 232 | 239 | <div xml:id="div-23"> |
| 233 | 240 | <u xml:id="u-23.0" who="#SRogowicz">Wysoki Senacie! W dniu 27 stycznia r. b. Sejm uchwalił projekt ustawy w przedmiocie ratyfikacji konwencji, zawartej między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską 21 grudnia 1920 roku w przedmiocie dotyczącym ubezpieczenia na starość, na wypadek niezdolności do pracy i na wypadek śmierci robotników i pracowników umysłowych, zatrudnionych w górnictwie. Przedmiotem tej konwencji jest uregulowanie sytuacji prawnej górników polskich w obrębie francuskiego ustawodawstwa ubezpieczeniowego, Dla Polski przedstawiało szczególną wartość zawarcie tego rodzaju konwencji, ponieważ dotychczasowe konwencje w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, w dziedzinie ustawodawstwa społecznego, istniejące między Polską a Francją, a więc konwencja z 1919 roku i konwencja z 1920 roku nie regulowały tej sprawy w dostatecznej mierze, zainteresowani zaś jesteśmy w zawarciu tej konwencji więcej niż Francja ze względu na to, że idziemy w pierwszym szeregu państw, w których odbywa się ruch emigracyjny specjalnie górniczy.</u> |
| 234 | - <u xml:id="u-23.1" who="#SRogowicz">Już w roku 1927 wiemigrowało do górnictwa francuskiego z Polski zgórą 27.000 górników. Komisja polsko-francuską, regulująca kontyngent na najbliższe lata, określiła kontyngent robotników górników z Polski na 27.500. Dawna statystyka z roku 1927, oczywiście dziś już nieaktualna, określa ilość Polaków zatrudnionych w górnictwie francuskiem w kopalniach węgla i rudy żelaznej na 27.000. Dziś jest niewątpliwie sto kilkadziesiąt tysięcy górników polskich zatrudnionych we Francji.</u> | |
| 235 | - <u xml:id="u-23.2" who="#SRogowicz">Jeżeli chodzi o stronę drugą, to do wyjątków należą robotnicy, obywatele francuscy, którzy pracują w górnictwie polskiem. Dotyczy konwencja zatem przede szystkiem pracowników umysłowych francuskich, którzy w charakterze urzędników bądź technicznych, bądź administracyjnych, pracują w przedsiębiorstwach, podlegających systemowi ubezpieczeń górniczych na terenie Polski. Konwencja ta wprowadza zasadę wzajemności, to znaczy, że z tych samych korzyści korzysta robotnik, czy pracownik umysłowy, obywatel francuski, pracujący na terenie Polski, jak robotnik, względnie pracownik umysłowy polski, na terenie Francji.</u> | |
| 241 | + <u xml:id="u-23.1" who="#SRogowicz">Już w roku 1927 wyemigrowało do górnictwa francuskiego z Polski zgórą 27.000 górników. Komisja polsko-francuską, regulująca kontyngent na najbliższe lata, określiła kontyngent robotników górników z Polski na 27.500. Dawna statystyka z roku 1927, oczywiście dziś już nieaktualna, określa ilość Polaków zatrudnionych w górnictwie francuskiem w kopalniach węgla i rudy żelaznej na 27.000. Dziś jest niewątpliwie sto kilkadziesiąt tysięcy górników polskich zatrudnionych we Francji.</u> | |
| 242 | + <u xml:id="u-23.2" who="#SRogowicz">Jeżeli chodzi o stronę drugą, to do wyjątków należą robotnicy, obywatele francuscy, którzy pracują w górnictwie polskiem. Dotyczy konwencja zatem przede wszystkiem pracowników umysłowych francuskich, którzy w charakterze urzędników bądź technicznych, bądź administracyjnych, pracują w przedsiębiorstwach, podlegających systemowi ubezpieczeń górniczych na terenie Polski. Konwencja ta wprowadza zasadę wzajemności, to znaczy, że z tych samych korzyści korzysta robotnik, czy pracownik umysłowy, obywatel francuski, pracujący na terenie Polski, jak robotnik, względnie pracownik umysłowy polski, na terenie Francji.</u> | |
| 236 | 243 | <u xml:id="u-23.3" who="#SRogowicz">Nowością w szczegółowszem sprecyzowaniu tej sprawy jest rozciągnięcie konwencji na, sumowanie okresów ubezpieczeniowych, przebytych przez ubezpieczonego w dwóch krajach, częściowo w jednym, częściowo w drugim. Tego rodzaju konwencji nie zawarła Francja jeszcze z żadnym innym krajem, pod tym względem konwencja z' Polską jest pierwsza, która najdalej te rzeczy rozwija.</u> |
| 237 | 244 | <u xml:id="u-23.4" who="#SRogowicz">Oczywiście konwencja ta nie była rzeczą łatwą, a to ze względu przedewszystkiem na różnice między ustawodawstwem socjalnem i polskiem a francuskiem. We Francji istnieje właściwie jedyna ustawa, obejmująca całą Francję z wyjątkiem trzech nowych departamentów Alzacji i Lotaryngii, w pozostałych zaś departamentach obowiązuje jednolite ustawodawstwo. Na terenie Rzeczypospolitej Polskiej mamy jednolite ustawodawstwo co do ubezpieczenia pracowników umysłowych. Co do ubezpieczenia robotników w górnictwie, to mamy pięć ustaw różniących się między sobą nie tylko ustawodawczo, ale i formalnie, inaczej jest na Górnym Śląsku, inaczej w województwach zachodnich, inaczej w Małopolsce, gdzie są kasy brackie, inaczej w województwach centralnych. Stąd też przy wzajemnej wymianie i doliczaniu czasokresu ubezpieczenia, obowiązującego w jednym i drugim kraju, w sprecyzowaniu konwencji ta różnorodność nasuwała pewne trudności.</u> |
| 238 | 245 | <u xml:id="u-23.5" who="#SRogowicz">Konwencja jest dość obszerna, obejmuje 9 działów i 39 artykułów, a wynika to z tego, że strona francuska, i mojem zdaniem, zupełnie słusznie, w konwencjach, czy w ustawach, dotyczących ubezpieczeń społecznych, chcę widzieć nie tylko źródło praw, ale i źródło informacji dla sfer zainteresowanych w danej ustawie, czy w danej konwencji, dlatego też bardzo ściśle sprecyzowano szereg artykułów, które przewidują rozrachunek według tych różnorodnych ustaw, które na terenie Polski w tej dziedzinie w tej chwili obowiązują.</u> |
| 239 | 246 | <u xml:id="u-23.6" who="#SRogowicz">Zasadniczy moment tej konwencji jest ten, że przeprowadza ona sumowanie i wzajemną wymianę tych uprawnień, jakie zdobył zainteresowany pracownik, czy robotnik na terenie Polski lub Francji. Obliczenie odbywa się w ten sposób, że przy rozrachunku renty starczej, renty inwalidzkiej, lub zapomogi pośmiertnej lata dajmy na to przebyte w Polsce liczą się w ten sposób, jakby pracownik pracował cały obowiązujący okres na terenie Polski, i Polska wypłaca tę część ubezpieczenia, która wypada proporcjonalnie do lat przepracowanych w Polsce. Następny okres, kiedy robotnik pracował we Francji, liczy się tak, jak wedle prawodawstwa francuskiego wypada za cały okres, przepracowany we Francji, natomiast Francja wypłaca część proporcjonalną do tego okresu, który był przepracowany we Francji.</u> |
| 240 | - <u xml:id="u-23.7" who="#SRogowicz">Umowa ta załatwia uprawnienia obywateli polskich, nie tylko tych, którzy emigrują z Polski do Francji, ale i tych, którzy emigrują z Niemiec do Francji. Dla nas jest to szczególnie ważne ze względu na to, że w roku 1923-24 wielka ilość robotników polskich, zatrudniona w górnictwie niemieckiem, przeszła do kopalń francuskich, i dzięki temu, jakkolwiek nie pracowali w Polsce, jednak z dobrodziejstw ubezpieczeniowego ustawodawstwa francuskiego korzystają.</u> | |
| 247 | + <u xml:id="u-23.7" who="#SRogowicz">Umowa ta załatwia uprawnienia obywateli polskich, nie tylko tych, którzy emigrują z Polski do Francji, ale i tych, którzy emigrują z Niemiec do Francji. Dla nas jest to szczególnie ważne ze względu na to, że w roku 1923–24 wielka ilość robotników polskich, zatrudniona w górnictwie niemieckiem, przeszła do kopalń francuskich, i dzięki temu, jakkolwiek nie pracowali w Polsce, jednak z dobrodziejstw ubezpieczeniowego ustawodawstwa francuskiego korzystają.</u> | |
| 241 | 248 | <u xml:id="u-23.8" who="#SRogowicz">Jest to umowa wyjątkowo dla Polski korzystna, leży w naszym interesie, zabezpiecza interesy nasze w całości i przewiduje, że jeżeliby zaszły jakieś zmiany czyto w taryfach płac, czyto rozszerzenie świadczeń, lub rozszerzenie naszych ubezpieczeń socjalnych, wtedy nie będzie potrzebną nowa konwencja, gdyż już ta konwencja ramowo te rzeczy całkowicie przewiduje tak, że w tym wypadku wystarczy dodatkowy układ między odpowiedniemi władzami jednego i drugiego kraju.</u> |
| 242 | 249 | <u xml:id="u-23.9" who="#SRogowicz">Konwencja ta była zawarta w 1922 r., oczywiście już czas, żeby ją nasze ciała ustawodawcze zatwierdziły. Komisja Spraw Zagranicznych Senatu, nie znajdując żadnych przeszkód, ani wątpliwości, jednomyślnie poleciła mi, jako referentowi, przedstawić Wysokiemu Senatowi konwencję tę do przyjęcia bez zmian, w brzmieniu sejmowem.</u> |
| 243 | 250 | </div> |
| 244 | 251 | <div xml:id="div-24"> |
| 245 | - <u xml:id="u-24.0" who="#Marszalek">Nikt z Panów senatorów do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania nad ustawą ratyfikacji konwencji między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Francuską, podpisanej w Warszawie dnia 21 grudnia 1929 r. Proszę Senatorów, którzy są za wnioskiem Komisji o przyjęcie tej ustawy bez zmian, żeby wstali. Stoi większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 246 | - <u xml:id="u-24.1" who="#Marszalek">Przechodzimy do p. 15 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy w sprawie uchylenia przepisów wyjątkowych, związanych z pochodzeniem, narodowością, językiem, rasą lub religią obywateli Rzeczypospolitej (odbitka roneo nr 10).</u> | |
| 247 | - <u xml:id="u-24.2" who="#Marszalek">Udzielam głosu sprawozdawcy s. Ohanowiczowi.</u> | |
| 252 | + <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Nikt z Panów senatorów do głosu się nie zapisał, przystępujemy do głosowania nad ustawą ratyfikacji konwencji między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Francuską, podpisanej w Warszawie dnia 21 grudnia 1929 r. Proszę Senatorów, którzy są za wnioskiem Komisji o przyjęcie tej ustawy bez zmian, żeby wstali. Stoi większość. Ustawa przyjęta.</u> | |
| 253 | + <u xml:id="u-24.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do p. 15 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy w sprawie uchylenia przepisów wyjątkowych, związanych z pochodzeniem, narodowością, językiem, rasą lub religią obywateli Rzeczypospolitej (odbitka roneo nr 10).</u> | |
| 254 | + <u xml:id="u-24.2" who="#Marszałek">Udzielam głosu sprawozdawcy s. Ohanowiczowi.</u> | |
| 248 | 255 | </div> |
| 249 | 256 | <div xml:id="div-25"> |
| 250 | 257 | <u xml:id="u-25.0" who="#SOhanowicz">Wysoka Izbo! Projekt ustawy, uchwalonej przez Sejm o uchyleniu przepisów wyjątkowych, związanych z pochodzeniem, narodowością, językiem, rasą i religią obywateli Rzeczypospolitej, pojęty jest jako wykonanie ust. 2 art. 126 Konstytucji, który powiada, że wszelkie przepisy prawa niezgodne z zasadami Konstytucji w przeciągu roku mają być w drodze ustawodawczej podane do uzgodnienia. Już sam fakt, że ta ustawa dopiero dziś wchodzi na porządek dzienny, aczkolwiek od czasu wejścia w życie Konstytucji upłynęło więcej niż 1 rok, niech będzie bez żadnych dalszych argumentów dowodem, że ta sprawa jest pilna. I Komisja Prawnicza rzeczywiście doceniała w zupełności nie tylko pilność, ale zarazem także i wagę tej sprawy.</u> |
| ... | ... | @@ -254,23 +261,23 @@ |
| 254 | 261 | <u xml:id="u-25.4" who="#SOhanowicz">W ten sposób wskutek zapowiedzenia zmiany projektu, uchwalonego przez Sejm, zyskujemy na czasie, okres 30-dniowy, w którym musi być zmiana uczyniona, przedłuża się do dni 60, a w tym czasie Komisja będzie mogła należycie sprawę wyświetlić i przyjść przed plenum Senatu już z merytorycznym wnioskiem co do zmiany.</u> |
| 255 | 262 | </div> |
| 256 | 263 | <div xml:id="div-26"> |
| 257 | - <u xml:id="u-26.0" who="#Marszalek">Nikt do głosu się nie zapisał. Jest wniosek Komisji Prawniczej, zapowiadający zmiany do projektu ustawy. Kto jest za wnioskiem Komisji Prawniczej, zechce powstać. Większość, wniosek Komisji przyjęty- Przechodzimy do punktu 16 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowo - Budżetowej o projekcie ustawy o Państwowym Funduszu Drogowym (odbitka roneo nr 11.) Głos ma sprawozdawca s. Skoczylas.</u> | |
| 264 | + <u xml:id="u-26.0" who="#Marszałek">Nikt do głosu się nie zapisał. Jest wniosek Komisji Prawniczej, zapowiadający zmiany do projektu ustawy. Kto jest za wnioskiem Komisji Prawniczej, zechce powstać. Większość, wniosek Komisji przyjęty. Przechodzimy do punktu 16 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowo - Budżetowej o projekcie ustawy o Państwowym Funduszu Drogowym (odbitka roneo nr 11.) Głos ma sprawozdawca s. Skoczylas.</u> | |
| 258 | 265 | </div> |
| 259 | 266 | <div xml:id="div-27"> |
| 260 | - <u xml:id="u-27.0" who="#SSkoczylas">Wysoka Izbo! Mamy przed sobą projekt ustawy o państwowym funduszu drogowym, wniesiony przez Rząd^1^, projekt, który ma już swoją historię, albowiem w roku poprzednim błąkał się także w ciałach ustawodawczych. Dziś wnosi go Rząd na to miejsce i my mamy się nad nim zastanowić.</u> | |
| 267 | + <u xml:id="u-27.0" who="#SSkoczylas">Wysoka Izbo! Mamy przed sobą projekt ustawy o państwowym funduszu drogowym, wniesiony przez Rząd, projekt, który ma już swoją historię, albowiem w roku poprzednim błąkał się także w ciałach ustawodawczych. Dziś wnosi go Rząd na to miejsce i my mamy się nad nim zastanowić.</u> | |
| 261 | 268 | <u xml:id="u-27.1" who="#SSkoczylas">Wniesienie tego projektu ustawy wywołał wielki rozwój automobilizmu w Polsce, co spowodowało w swoich skutkach zniszczenie wielkie dróg wskutek ruchu samochodowego, a więc również tę wielką potrzebę napraw kosztownych i częstych, przebudowy nawierzchni i wreszcie konieczność budowy nowych dróg. Skutki tego zniszczenia można, jak już wspomniałem na komisji, ocenić, biorąc pod uwagę, jakie zniszczenie powstaje w ruchu samochodowym na normalnych naszych drogach w stosunku do ruchu kołowego. Otóż drogi, które dzisiaj u nas są, drogi o normalnej nawierzchni przy ruchu konnym mogą wytrzymać 6 lat bez naprawy, tymczasem ruch samochodowy, gdyby dał tylko 300 tonn na dobę przejazdu, to już zmniejsza tę trwałość dróg nawet do 2 lat, jeżeli nie niżej, czyli że trzykrotnie wcześniej niszczymy drogi przez zastosowanie ruchu samochodowego na naszych normalnych obecnych drogach. Jaki z tego wniosek? Otóż taki, że trzeba budować nawierzchnie twarde, dostosowane do ruchu samochodowego, a więc bitumiczne nawierzchnie, drobnokostkowe i inne, naturalnie w swojej instalacji o wiele kosztowniejsze. Jeżeli jednak porównamy utrzymanie dróg normalnych, obecnych, z utrzymaniem dróg o nawierzchni twardej przy stosowaniu ruchu samochodowego, to zobaczymy, że droga o nawierzchni twardej wytrzyma 15 lat przy stałej jakiej takiej konserwacji, gdy tymczasem droga zwykła wytrzyma zaledwie rok do 2 lat. Z przesłanki tej widać, że winniśmy budować drogi tylko o nawierzchni twardej, tem więcej, że rozwój automobilizmu w Polsce okazał się niesłychany, z każdym rokiem wzrastający. Mianowicie, jeżeli przypatrzymy się tabliczce zawartej w uzasadnieniu do ustawy, to widzimy, że w r. 1924 było 8.000 samochodów w Polsce, a w r. 1930 znajdujemy już 44.000 tych pojazdów mechanicznych, naturalnie rozliczonych na różne rodzaje, a więc samochody, autobusy, ciężarowe i motocykle. Otóż przy tych drogach, które będą przystosowane do ruchu samochodowego, okaże się, że naprzód utrzymanie dróg będzie daleko tańsze, niż dróg normalnych, następnie okaże się, że właściciele samochodów będą mieli daleko większe zyski, bo dochodzące niemal do 50% dotychczasowego kosztownego utrzymania samochodu, albowiem wszystkie części, które najłatwiej się niszczą w automobilach, jak płaszcze, dętki, osie, resory i inne będą trwały dłużej. Jeżeli np, liczy się, iż życie samochodu trwa okrągło 4 lata, to zagranicą przy lepszych drogach życie tego samochodu wynosi 8 lat.</u> |
| 262 | 269 | <u xml:id="u-27.2" who="#SSkoczylas">Skutkiem tego widzimy, że musimy przystąpić do budowy tych dróg o nawierzchni twardej.</u> |
| 263 | 270 | <u xml:id="u-27.3" who="#SSkoczylas">Otóż Rząd środkami płynącemi tylko z podatków ogólnych nie może tego uczynić, bo te środki nawet nie wystarczają na utrzymanie dzisiejszych dróg zwykłych normalnych, o zwykłej nawierzchni, dlatego obejrzał się za innemi źródłami dochodów, a tem źródłem ma być właśnie ten fundusz drogowy, o którym ustawę mamy przed sobą.</u> |
| 264 | 271 | <u xml:id="u-27.4" who="#SSkoczylas">Ustawa o funduszu drogowym została już przyjęta przez Sejm z następującemi zmianami.</u> |
| 265 | - <u xml:id="u-27.5" who="#SSkoczylas">W art. 3 w pierwszym ustępie po słowach: — „do łącznej wysokości 400.000.000 zł.” Sejm dodał: — „względnie w równowartości w obecnych walutach”.</u> | |
| 266 | - <u xml:id="u-27.6" who="#SSkoczylas">Następnie w art, 4 w 2 ustępie, zamiast słowa: — „zapomóg” — wstawić „dotacji”.</u> | |
| 267 | - <u xml:id="u-27.7" who="#SSkoczylas">W art. 8 po słowach: — „Ustanawia się opłatę od pojazdów mechanicznych oraz od pojazdów konnych, używanych do zarobkowego przewozu towarów, wstawiono: — „przez przedsiębiorstwa przewozowe na określonych szlakach”.</u> | |
| 268 | - <u xml:id="u-27.8" who="#SSkoczylas">W art. 10 ustęp 6 po słowach: — „traktory, przeznaczone dla celów rolniczych”, ustęp dalszy: — „w obrębie danej posiadłości ziemskiej” — skreślono.</u> | |
| 269 | - <u xml:id="u-27.9" who="#SSkoczylas">Wreszcie w art. 16 w ustępie 3 po słowach: — „przyznaje się władzom wymiarowym i poborowym (art. 14) odszkodowanie” dodaje się: — „w łącznej wysokości 5% sum”.</u> | |
| 270 | - <u xml:id="u-27.10" who="#SSkoczylas">Jeżeli teraz przyjrzymy się tej ustawie, to zobaczymy, że przedewszystkiem fundusz drogowy ma być osobą prawną, ma być zdolny do zaciągania pożyczek, jak powiada art. 3, ażeby był uniezależniony od tej ciężkiej machiny ciał ustawodawczych, któraby opóźniała poprostu danie tych środków, a których mu potrzeba, tembardziej, że ruch drogowy,,ruch robót na drogach, jest ruchem sezonowym.</u> | |
| 272 | + <u xml:id="u-27.5" who="#SSkoczylas">W art. 3 w pierwszym ustępie po słowach: „do łącznej wysokości 400.000.000 zł”. Sejm dodał: „względnie w równowartości w obecnych walutach”.</u> | |
| 273 | + <u xml:id="u-27.6" who="#SSkoczylas">Następnie w art, 4 w 2 ustępie, zamiast słowa: „zapomóg” — wstawić „dotacji”.</u> | |
| 274 | + <u xml:id="u-27.7" who="#SSkoczylas">W art. 8 po słowach: „Ustanawia się opłatę od pojazdów mechanicznych oraz od pojazdów konnych, używanych do zarobkowego przewozu towarów, wstawiono: „przez przedsiębiorstwa przewozowe na określonych szlakach”.</u> | |
| 275 | + <u xml:id="u-27.8" who="#SSkoczylas">W art. 10 ustęp 6 po słowach: „traktory, przeznaczone dla celów rolniczych”, ustęp dalszy: „w obrębie danej posiadłości ziemskiej” — skreślono.</u> | |
| 276 | + <u xml:id="u-27.9" who="#SSkoczylas">Wreszcie w art. 16 w ustępie 3 po słowach: „przyznaje się władzom wymiarowym i poborowym (art. 14) odszkodowanie” dodaje się: „w łącznej wysokości 5% sum”.</u> | |
| 277 | + <u xml:id="u-27.10" who="#SSkoczylas">Jeżeli teraz przyjrzymy się tej ustawie, to zobaczymy, że przedewszystkiem fundusz drogowy ma być osobą prawną, ma być zdolny do zaciągania pożyczek, jak powiada art. 3, ażeby był uniezależniony od tej ciężkiej machiny ciał ustawodawczych, któraby opóźniała poprostu danie tych środków, a których mu potrzeba, tembardziej, że ruch drogowy, ruch robót na drogach, jest ruchem sezonowym.</u> | |
| 271 | 278 | <u xml:id="u-27.11" who="#SSkoczylas">Funduszem tym ma zarządzać Minister Robót Publicznych. Rachunki z tego funduszu będą rok rocznie składane i mają stanowić załącznik do budżetu każdorocznego, a więc kontrola nad funduszem pozostanie dostępna dla ciał ustawodawczych tem więcej, że fundusz ten w około 1/3 swoich dochodów polega na zapomogach, a właściwie dotacjach budżetu państwowego.</u> |
| 272 | 279 | <u xml:id="u-27.12" who="#SSkoczylas">Jeżeli chodzi o opłaty, o te źródła dochodu, to te właśnie wydają się najboleśniejsze, składają się mianowicie przedewszystkiem z opłat od samochodów, które dzielą się na kilka oddziałów: od samochodów dla własnego użytku, od samochodów osobowych, od samochodów ciężarowych i od samochodów do użytku zarobkowego. Stawki opłat są odpowiednio sprecyzowane: od pierwszych jest opłata 40 zł, od każdych 100 kg. wagi własnej samochodu, którego waga nie przewyższa 1500 kg.; po 50 zł. za każde następną 100 kg.; od samochodów osobowych, używanych jednakże do zarobkowego użytkowania, jest stawka po 50 zł, od każdych. 100 kg.; następnie przychodzą samochody ciężarowe. Otóż samochody ciężarowe dla własnego użytku mają te same stawki w obydwu wypadkach, co i samochody osobowe. Natomiast samochody ciężarowe do użytku zarobkowego mają stawkę wyższą, mianowicie poniżej granicy 1.500 kg. wagi po 60 złotych za każde 100 kg., a powyżej 1500 kg. wagi po 70 złotych za każde następne 100 kg. wagi. Następnie od przyczepek, które są dodane do samochodu ciężarowego, opłaty po 50 zł za każde 100 kg wagi. Wreszcie od motocykla zwykłego płaci się 50 złotych rocznie, a od motocykla z przyczepką względnie trzykołowego 75 złotych rocznie. Jednakże dla przyczepek względnie dla samochodów ciężarowych, które mają pasy, obręcze pełne, następuje tutaj zwyżka o 25%, a od tych, które mają obręcze żelazne — zwyżka o 100% z uwagi na niesłychanie wielkie zniszczenie dróg przez tego rodzaju samochody.</u> |
| 273 | - <u xml:id="u-27.13" who="#SSkoczylas">Rada Ministrów upoważniona jest na podstawie tej ustawy do zmiany tych stawek, jednakże ma zastrzeżone maksymum, że nie wolno przekroczyć od osobowego samochodu za 100 kg. — 55 złotych, a od samochodu ciężarowego — 75 złotych, czyli że nie może wyjść za te granice, a więc jest pomyślane, tak, ażeby właścicieli samochodów nie zaskakiwać niespodzianie jakimiś większemi stawkami.</u> | |
| 280 | + <u xml:id="u-27.13" who="#SSkoczylas">Rada Ministrów upoważniona jest na podstawie tej ustawy do zmiany tych stawek, jednakże ma zastrzeżone maximum, że nie wolno przekroczyć od osobowego samochodu za 100 kg. — 55 złotych, a od samochodu ciężarowego — 75 złotych, czyli że nie może wyjść za te granice, a więc jest pomyślane, tak, ażeby właścicieli samochodów nie zaskakiwać niespodzianie jakimiś większemi stawkami.</u> | |
| 274 | 281 | <u xml:id="u-27.14" who="#SSkoczylas">Następny artykuł powiada, że dla typów samochodów ustalonych może Ministerstwo Spraw Wojskowych w porozumieniu z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Ministerstwem Robót Publicznych zniżyć stawkę do 40% opłat.</u> |
| 275 | 282 | <u xml:id="u-27.15" who="#SSkoczylas">Art. 8 wnosi nadto jedną jeszcze opłatę, mianowicie dla pojazdów ciężarowych, trudniących się przewozem, a więc dla przedsiębiorstw przewozowych daje się jeszcze opłatę po 3 groszy za każdy tonnokilometr przewiezionego towaru. Opłata ta jednakże, jak ustawa zastrzega, może być ryczałtowana, w czem naturalnie mogą być pewne przesunięcia i ulgi. Od opłat wymienionych — art. 10 mówi — są uwolnione przedewszystkiem wszystkie urzędowe automobile i samorządowe, następnie przedsiębiorstw państwowych, następnie wszystkie samochody dla instytucyj użyteczności publicznej, wreszcie samochody dla personelu technicznego, czuwającego nad drogami, w końcu traktory, używane w rolnictwie, o ile nie są używane do przewozu ciężarów po drogach publicznych.</u> |
| 276 | 283 | <u xml:id="u-27.16" who="#SSkoczylas">Następne artykuły mówią o sposobie wymiaru, pobierania i instancjach, które się mają tem zajmować. Wreszcie przychodzi opłata od biletów w art, 18, a więc od biletów dla jeżdżących autobusami w wysokości 1/3 ceny biletów, a to z wyjątkiem tych, które w obrębie danej gminy kursują. Opłata ta może być również ryczałtowana, co również będzie mogło mieć wpływ na ustalenie różnych ulgowych stawek dla pewnych warstw ludzi pracujących, robotników, dzieci szkolnych i t. d. Następną opłatą jest opłata od reklam, która wynosi 25 zł. za każdy kwadratowy metr reklamy wzdłuż drogi, kary za przestępstwa, a w końcu dotacje rządowe, w każdym budżecie rocznym przewidywane.</u> |
| ... | ... | @@ -279,38 +286,38 @@ |
| 279 | 286 | <u xml:id="u-27.19" who="#SSkoczylas">W każdym razie ustawa ta powiada, że przecież musimy przystąpić raz do programowej budowy dróg, tak u nas dotąd zaniedbanych, których budowa i naprawa, jak widzieliśmy na obydwu komisjach, które się nad tem naradzały, przez wszystkich Panów biorących udział w dyskusji, została uznana, za potrzebną. Sądzę, że również Wysoka Izba jest tego samego zdania. Jeżeli się natomiast uważa, że może to nie czas, że może to najboleśniejsze w czasie takiego przesilenia nakładać te opłaty — to odpowiedź jest taka, że nie na wszystkich, ale na uprzywilejowanych, Z drugiej strony trzeba sobie uprzytomnić, że te drogi i w chudych latach, kiedy nie można nic robić z powodu braku finansów, będą mogły być wykonane, jako t'e, które muszą wyprzedzać rozwój gospodarczy. Na to jest ostatni czas, prawie dwunasta godzina. Sądzę, że ustawa ta nie spotka się z opozycją Wysokiej Izby i proponuję: Wysoki Senat raczy uchwalić ustawę o państwowym funduszu drogowym w brzmieniu, przyjętem przez Sejm.</u> |
| 280 | 287 | </div> |
| 281 | 288 | <div xml:id="div-28"> |
| 282 | - <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Głąbiński.</u> | |
| 289 | + <u xml:id="u-28.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Głąbiński.</u> | |
| 283 | 290 | </div> |
| 284 | 291 | <div xml:id="div-29"> |
| 285 | - <u xml:id="u-29.0" who="#SGlabinski">Wysoka Izbo! Klub Narodowy uznaje potrzebę naprawy naszych dróg i stworzenia takich dotacyj, któreby umożliwiały utrzymanie tych dróg na poziomie, odpowiadającym potrzebom gospodarczym i kulturalnym naszego Państwa. Pomimo to jednakowoż uważamy, że nie zachodzi potrzeba tworzenia jakiegoś osobnego funduszu drogowego, a to tak ze stanowiska racjonalnego budżetowania, jak i ze stanowiska konstytucyjnego. Uważamy, że zupełnieby wystarczyło dać odpowiednią dotację p. Ministrowi Robót Publicznych.</u> | |
| 286 | - <u xml:id="u-29.1" who="#SGlabinski">Jeżeli chodzi o to, żeby mieć fundusze obrotowe, to mamy dziś w rezerwie dostateczne fundusze, ażeby mogły służyć potrzebom obrotowym p. Ministra Robót Publicznych. Przypominam, że mamy w preliminarzu budżetowym propozycję, ażeby dać p. Ministrowi Skarbu jako fundusz obrotowy 50 milionów złotych, które mamy w pożyczce bezprocentowej w Banku Polskim. Mamy, jak wiadomo, rezerwy karowe, z których możnaby wedle p. Ministra Skarbu upłynnić 400 milionów. A więc pewnie fundusze obrotowe mogłyby być dane p. Ministrowi Robót. Publicznych bez tworzenia osobnego funduszu drogowego.</u> | |
| 287 | - <u xml:id="u-29.2" who="#SGlabinski">Przeciwko funduszowi drogowemu występujemy przedewszystkiem ze stanowiska racjonalnego budżetowania. Systemy funduszów to są systemy przestarzałe. Dawniejsze budżety, szczególnie w czasach niekonstytucyjnych, składały się z poszczególnych funduszów, w miarę jednakowoż tego, jak parlamenty przechodzą do urzeczywistnienia swego prawa uchwalania budżetów i kontrolowania budżetów, fundusze te powoli się znosi, a w ich miejsce wciela się wszystkie potrzeby do budżetu. Budżety całe winne być jednolite, winne zawierać całość wydatków i potrzeb państwowych, winne dawać ogólny pogląd na sytuację finansową, aby ułatwić wykonanie prawa, a zarazem obowiązku ciał parlamentarnych należytego skontrolowania gospodarki.</u> | |
| 288 | - <u xml:id="u-29.3" who="#SGlabinski">Ten fundusz drogowy nadto według propozycji ma być specjalnie skonstruowany, ma być osobą prawną, ale jednakowoż nie ma być urządzony tak, jak inne przedsiębiorstwa, które według dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z 1927 r. są skomercjalizowane i są osobami prawnemi. Wszystkie takie fundusze czy przedsiębiorstwa winne mieć własny swój statut, swój własny zarząd, dyrekcję, radę nadzorczą, a ponad niemi stoi minister jako nadzorca, jako ogólna kontrola. Tutaj jest powiedziane, że zarządcą ma być Minister Robót Publicznych. A więc na czem właściwie polega osobowość prawna tego funduszu? Tworzy się fundusz, którym zarządza Minister Robót Publicznych, ten sam Minister, który ma poddaną sobie administrację tego resortu. Dlaczego mu nie oddać administracji tego funduszu, tak samo, jak zarządza innemi sprawami? Minister Robót Publicznych jest osobą fizyczną, nie osobą prawną, musielibyśmy ze stanowiska prawnego urządzić to jakoś.</u> | |
| 289 | - <u xml:id="u-29.4" who="#SGlabinski">A następnie i względy konstytucyjne sprzeciwiają się tworzeniu takiego funduszu z takiemi przywilejami, jakie tutaj w projekcie są umieszczone. Ten fundusz mianowicie, ta rzekoma osoba prawna, a właściwie osoba fizyczna, jaką jest Minister Robót Publicznych, ma według projektu mieć prawo zaciągnięcia, bez dalszego już pytania Sejmu czy Senatu, pożyczek i to pożyczek, dziś nie określonych, do wysokości 400 milionów, pożyczek na warunkach, których także nie znamy. Warunki te według swojego uznania ma określić p. Minister Robót Publicznych.</u> | |
| 290 | - <u xml:id="u-29.5" who="#SGlabinski">Otóż według mego przekonania, a muszę powiedzieć, że ta przekonanie podzielała także Komisja Konstytucyjna w czasie, kiedy uchwalaliśmy nowelę konstytucyjną z dnia 2 sierpnia 1926 r. — tego rodzaju cedowanie, ustępowanie praw konstytucyjnych, służących na podstawie Konstytucji parlamentowi, nie jest prawnie dopuszczalne. Tu już nawet nie chodzi o to, aby dać Ministrowi upoważnienie do zaciągnięcia pewnej pożyczki konkretnej, na pewnych znanych warunkach, tylko chodzi o to, aby ustąpić prawo, jakie na podstawie. Konstytucji służy parlamentowi, aby scedować to prawo Ministrowi Robót Publicznych, względnie t. zw. Funduszowi Drogowemu.</u> | |
| 291 | - <u xml:id="u-29.6" who="#SGlabinski">Dawno już, przed uchwaleniem noweli konstytucyjnej z dnia 2 sierpnia 1926 roku, były wypadki, że Prezydent Rzeczypospolitej, a z nim Rząd, był upoważniony do zaciągnięcia pewnej pożyczki, pewniej oznaczonej pożyczki, na pewne oznaczone cele, z tem, że sprawozdanie później miało być Sejmowi przedłożone. Kiedy Komisja Konstytucyjna przystąpiła w roku 1926 do uchwalenia noweli, wówczas wytykano również ze strony, która ma dzisiaj tak znaczną większość i w Senacie i w Sejmie, że tego rodzaju upoważnienia nie były właściwie konstytucyjne dlatego, że w Konstytucji dawniejszej z 17 marca nie było mowy o tem, że Prezydent Rzeczypospolitej może otrzymać pewne upoważnienia, pewne pełnomocnictwa poza tym zakresem, który mu został przyznany. I dopiero uchwalono tę nowelę wówczas, 2 sierpnia, w której obok zakresu działania Prezydenta Rzeczypospolitej, który ma prawo wydawania pewnych dekretów, przewidziano to, że Prezydent może otrzymać jednakowoż w pewnych sprawach także pełnomocnictwo do regulowania takich spraw, które należą do parlamentu i na tej podstawie Prezydent Rzeczypospolitej zaciągnął np. pożyczkę, względnie zgodził się na zaciągnięcie pożyczki stabilizacyjnej w r. 1927. Tu zaś nie Prezydent Rzeczypospolitej, tylko fundusz drogowy, względnie ta osoba prawna t. zn. Minister Robót Publicznych, ma być do tego upoważniony i to nie upoważniony do zaciągnięcia pewnej specjalnej pożyczki, już oznaczonej na pewnych warunkach, tylko wogóle ma być upoważniony do zaciągania pożyczek. W art. 6 jest powiedziane, że do zaciągania pożyczek jest jedynie parlament uprawniony i to może być tylko w drodze ustawy skarbowej. Powiadają Panowie, że to jest przecież ustawa, że to upoważnienie jest ustawą. Tak, ono jest ustawą, ale Sejm względnie Senat nie mają prawa zrzekać się wogóle tego prawa, które im konstytucyjnie zostało przyznane, na rzecz jakiegokolwiek funduszu drogowego, czy kogokolwiek bądź.</u> | |
| 292 | - <u xml:id="u-29.7" who="#SGlabinski">I dlatego uważam, że zupełnie niepotrzebnie tworzy się ten fundusz drogowy. Ma on być pod zarządem Ministra Robót Publicznych. Przecież Minister Robót Publicznych i tak dziś wydaje na utrzymanie i budowę dróg, może więc otrzymać tylko większe fundusze z tego podatku, a komplikuje się tę rzecz i ze stanowiska budżetowego i ze stanowiska konstytucyjnego.</u> | |
| 293 | - <u xml:id="u-29.8" who="#SGlabinski">Dlatego wniosłem poprawkę, ażebyśmy cały rozdział I skreślili, jako niepotrzebny. Ustawa może mieć nazwę, tytuł odpowiedni, mianowicie: ustawa o opłatach od pojazdów mechanicznych, od biletów za przejazdy i o opłatach od reklam — ii to zupełni,eby wystarczało, bez tworzenia osobnego funduszu.</u> | |
| 294 | - <u xml:id="u-29.9" who="#SGlabinski">Nadto jeszcze, kiedy już teraz przemawiam, to Pan Marszałek pozwoli, że także i inne poprawki w krótkości tutaj podam, które wniosę. A więc najpierw w art. 6 jest powiedziane, że upoważnia się Radę Ministrów do zmieniania w drodze rozporządzeń</u> | |
| 292 | + <u xml:id="u-29.0" who="#SGłąbiński">Wysoka Izbo! Klub Narodowy uznaje potrzebę naprawy naszych dróg i stworzenia takich dotacyj, któreby umożliwiały utrzymanie tych dróg na poziomie, odpowiadającym potrzebom gospodarczym i kulturalnym naszego Państwa. Pomimo to jednakowoż uważamy, że nie zachodzi potrzeba tworzenia jakiegoś osobnego funduszu drogowego, a to tak ze stanowiska racjonalnego budżetowania, jak i ze stanowiska konstytucyjnego. Uważamy, że zupełnieby wystarczyło dać odpowiednią dotację p. Ministrowi Robót Publicznych.</u> | |
| 293 | + <u xml:id="u-29.1" who="#SGłąbiński">Jeżeli chodzi o to, żeby mieć fundusze obrotowe, to mamy dziś w rezerwie dostateczne fundusze, ażeby mogły służyć potrzebom obrotowym p. Ministra Robót Publicznych. Przypominam, że mamy w preliminarzu budżetowym propozycję, ażeby dać p. Ministrowi Skarbu jako fundusz obrotowy 50 milionów złotych, które mamy w pożyczce bezprocentowej w Banku Polskim. Mamy, jak wiadomo, rezerwy karowe, z których możnaby wedle p. Ministra Skarbu upłynnić 400 milionów. A więc pewnie fundusze obrotowe mogłyby być dane p. Ministrowi Robót. Publicznych bez tworzenia osobnego funduszu drogowego.</u> | |
| 294 | + <u xml:id="u-29.2" who="#SGłąbiński">Przeciwko funduszowi drogowemu występujemy przedewszystkiem ze stanowiska racjonalnego budżetowania. Systemy funduszów to są systemy przestarzałe. Dawniejsze budżety, szczególnie w czasach niekonstytucyjnych, składały się z poszczególnych funduszów, w miarę jednakowoż tego, jak parlamenty przechodzą do urzeczywistnienia swego prawa uchwalania budżetów i kontrolowania budżetów, fundusze te powoli się znosi, a w ich miejsce wciela się wszystkie potrzeby do budżetu. Budżety całe winne być jednolite, winne zawierać całość wydatków i potrzeb państwowych, winne dawać ogólny pogląd na sytuację finansową, aby ułatwić wykonanie prawa, a zarazem obowiązku ciał parlamentarnych należytego skontrolowania gospodarki.</u> | |
| 295 | + <u xml:id="u-29.3" who="#SGłąbiński">Ten fundusz drogowy nadto według propozycji ma być specjalnie skonstruowany, ma być osobą prawną, ale jednakowoż nie ma być urządzony tak, jak inne przedsiębiorstwa, które według dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z 1927 r. są skomercjalizowane i są osobami prawnemi. Wszystkie takie fundusze czy przedsiębiorstwa winne mieć własny swój statut, swój własny zarząd, dyrekcję, radę nadzorczą, a ponad niemi stoi minister jako nadzorca, jako ogólna kontrola. Tutaj jest powiedziane, że zarządcą ma być Minister Robót Publicznych. A więc na czem właściwie polega osobowość prawna tego funduszu? Tworzy się fundusz, którym zarządza Minister Robót Publicznych, ten sam Minister, który ma poddaną sobie administrację tego resortu. Dlaczego mu nie oddać administracji tego funduszu, tak samo, jak zarządza innemi sprawami? Minister Robót Publicznych jest osobą fizyczną, nie osobą prawną, musielibyśmy ze stanowiska prawnego urządzić to jakoś.</u> | |
| 296 | + <u xml:id="u-29.4" who="#SGłąbiński">A następnie i względy konstytucyjne sprzeciwiają się tworzeniu takiego funduszu z takiemi przywilejami, jakie tutaj w projekcie są umieszczone. Ten fundusz mianowicie, ta rzekoma osoba prawna, a właściwie osoba fizyczna, jaką jest Minister Robót Publicznych, ma według projektu mieć prawo zaciągnięcia, bez dalszego już pytania Sejmu czy Senatu, pożyczek i to pożyczek, dziś nie określonych, do wysokości 400 milionów, pożyczek na warunkach, których także nie znamy. Warunki te według swojego uznania ma określić p. Minister Robót Publicznych.</u> | |
| 297 | + <u xml:id="u-29.5" who="#SGłąbiński">Otóż według mego przekonania, a muszę powiedzieć, że ta przekonanie podzielała także Komisja Konstytucyjna w czasie, kiedy uchwalaliśmy nowelę konstytucyjną z dnia 2 sierpnia 1926 r. — tego rodzaju cedowanie, ustępowanie praw konstytucyjnych, służących na podstawie Konstytucji parlamentowi, nie jest prawnie dopuszczalne. Tu już nawet nie chodzi o to, aby dać Ministrowi upoważnienie do zaciągnięcia pewnej pożyczki konkretnej, na pewnych znanych warunkach, tylko chodzi o to, aby ustąpić prawo, jakie na podstawie. Konstytucji służy parlamentowi, aby scedować to prawo Ministrowi Robót Publicznych, względnie t. zw. Funduszowi Drogowemu.</u> | |
| 298 | + <u xml:id="u-29.6" who="#SGłąbiński">Dawno już, przed uchwaleniem noweli konstytucyjnej z dnia 2 sierpnia 1926 roku, były wypadki, że Prezydent Rzeczypospolitej, a z nim Rząd, był upoważniony do zaciągnięcia pewnej pożyczki, pewniej oznaczonej pożyczki, na pewne oznaczone cele, z tem, że sprawozdanie później miało być Sejmowi przedłożone. Kiedy Komisja Konstytucyjna przystąpiła w roku 1926 do uchwalenia noweli, wówczas wytykano również ze strony, która ma dzisiaj tak znaczną większość i w Senacie i w Sejmie, że tego rodzaju upoważnienia nie były właściwie konstytucyjne dlatego, że w Konstytucji dawniejszej z 17 marca nie było mowy o tem, że Prezydent Rzeczypospolitej może otrzymać pewne upoważnienia, pewne pełnomocnictwa poza tym zakresem, który mu został przyznany. I dopiero uchwalono tę nowelę wówczas, 2 sierpnia, w której obok zakresu działania Prezydenta Rzeczypospolitej, który ma prawo wydawania pewnych dekretów, przewidziano to, że Prezydent może otrzymać jednakowoż w pewnych sprawach także pełnomocnictwo do regulowania takich spraw, które należą do parlamentu i na tej podstawie Prezydent Rzeczypospolitej zaciągnął np. pożyczkę, względnie zgodził się na zaciągnięcie pożyczki stabilizacyjnej w r. 1927. Tu zaś nie Prezydent Rzeczypospolitej, tylko fundusz drogowy, względnie ta osoba prawna t. zn. Minister Robót Publicznych, ma być do tego upoważniony i to nie upoważniony do zaciągnięcia pewnej specjalnej pożyczki, już oznaczonej na pewnych warunkach, tylko wogóle ma być upoważniony do zaciągania pożyczek. W art. 6 jest powiedziane, że do zaciągania pożyczek jest jedynie parlament uprawniony i to może być tylko w drodze ustawy skarbowej. Powiadają Panowie, że to jest przecież ustawa, że to upoważnienie jest ustawą. Tak, ono jest ustawą, ale Sejm względnie Senat nie mają prawa zrzekać się wogóle tego prawa, które im konstytucyjnie zostało przyznane, na rzecz jakiegokolwiek funduszu drogowego, czy kogokolwiek bądź.</u> | |
| 299 | + <u xml:id="u-29.7" who="#SGłąbiński">I dlatego uważam, że zupełnie niepotrzebnie tworzy się ten fundusz drogowy. Ma on być pod zarządem Ministra Robót Publicznych. Przecież Minister Robót Publicznych i tak dziś wydaje na utrzymanie i budowę dróg, może więc otrzymać tylko większe fundusze z tego podatku, a komplikuje się tę rzecz i ze stanowiska budżetowego i ze stanowiska konstytucyjnego.</u> | |
| 300 | + <u xml:id="u-29.8" who="#SGłąbiński">Dlatego wniosłem poprawkę, ażebyśmy cały rozdział I skreślili, jako niepotrzebny. Ustawa może mieć nazwę, tytuł odpowiedni, mianowicie: ustawa o opłatach od pojazdów mechanicznych, od biletów za przejazdy i o opłatach od reklam — i to zupełnieby wystarczało, bez tworzenia osobnego funduszu.</u> | |
| 301 | + <u xml:id="u-29.9" who="#SGłąbiński">Nadto jeszcze, kiedy już teraz przemawiam, to Pan Marszałek pozwoli, że także i inne poprawki w krótkości tutaj podam, które wniosę. A więc najpierw w art. 6 jest powiedziane, że upoważnia się Radę Ministrów do zmieniania w drodze rozporządzeń.</u> | |
| 295 | 302 | </div> |
| 296 | 303 | <div xml:id="div-30"> |
| 297 | - <u xml:id="u-30.0" who="#Marszalek">Do art. 3 ?</u> | |
| 304 | + <u xml:id="u-30.0" who="#Marszałek">Do art. 3?</u> | |
| 298 | 305 | </div> |
| 299 | 306 | <div xml:id="div-31"> |
| 300 | - <u xml:id="u-31.0" who="#SGlabinski">Tak jest, ewentualnie, jeżeliby nie został przyjęty mój wniosek, względnie poprawka, w takim razie będę wnosił o skreślenie art. 3 o tem upoważnieniu państwowego funduszu drogowego do zaciągania pożyczek do wysokości 400 milionów, oczywiście także i do udzielenia gwarancji Ministra Skarbu do wysokości tych 400 milionów.</u> | |
| 301 | - <u xml:id="u-31.1" who="#SGlabinski">W art. 6 jest cała taryfa, którą mamy tutaj uchwalić od tych samochodów, ale po tej taryfie na końcu jest ustęp ostatni 4, który upoważnia Radę Ministrów do zmieniania w drodze rozporządzeń opłat, wymienionych w tym artykule. Jest tam wprawdzie zastrzeżenie, że nie mogą być opłaty wyższe, aniżeli 55 zł od samochodu osobowego i 75 zł od samochodu ciężąrowego od 100 kg., w każdym razie jednakowoż są to opłaty wyższe, aniżeli te opłaty, które są przewidziane; niewielka jest różnica, ale są wyższe o 5 zł., bo tam jest 50, a tu 55, tam jest 70, a tu 75, więc w każdym razie są wyższe. P. Minister Robót Publicznych oświadczył i dziś p. referent to stwierdził, że tu chodzi o to, żeby Rząd mógł zmniejszyć te opłaty, w takim razie nie nazywałoby się to: — „do zmienienia”, tylko ustęp ten musiałby brzmieć: — „do zmniejszenia”. To jeszcze miałoby pewną rację, ale uchwalać dziś całą długą taryfę w ustawie, a równocześnie powiedzieć, że Minister, a względnie Rada Ministrów ma prawo tę taryfę zmienić, to musimy się zapytać, dlaczego my właściwie tę taryfę uchwalamy, dlaczego nie uchwalić tylko tego jednego postanowienia końcowego, że upoważniamy Ministra, względnie Radę Ministrów do tego, żeby ten system taryfowy sama uchwaliła.</u> | |
| 302 | - <u xml:id="u-31.2" who="#SGlabinski">Następnie do art. 10 jeszcze zaproponowałem, że skoro mają być ulgi dla rozmaitych władz państwowych i samorządowych, żeby takie same ulgi, to znaczy zwolnienie od opłat przyznano i dla władz kościelnych. Wreszcie w ust. 4 tego artykułu, gdzie jest mowa o ulgach dla pojazdów i instytucji użyteczności publicznej, zaproponowałem, żeby do tych instytucji zaliczono także zakłady oświatowe i lekarzy.</u> | |
| 303 | - <u xml:id="u-31.3" who="#SGlabinski">Proszę o przyjęcie tych poprawek.</u> | |
| 307 | + <u xml:id="u-31.0" who="#SGłąbiński">Tak jest, ewentualnie, jeżeliby nie został przyjęty mój wniosek, względnie poprawka, w takim razie będę wnosił o skreślenie art. 3 o tem upoważnieniu państwowego funduszu drogowego do zaciągania pożyczek do wysokości 400 milionów, oczywiście także i do udzielenia gwarancji Ministra Skarbu do wysokości tych 400 milionów.</u> | |
| 308 | + <u xml:id="u-31.1" who="#SGłąbiński">W art. 6 jest cała taryfa, którą mamy tutaj uchwalić od tych samochodów, ale po tej taryfie na końcu jest ustęp ostatni 4, który upoważnia Radę Ministrów do zmieniania w drodze rozporządzeń opłat, wymienionych w tym artykule. Jest tam wprawdzie zastrzeżenie, że nie mogą być opłaty wyższe, aniżeli 55 zł od samochodu osobowego i 75 zł od samochodu ciężarowego od 100 kg., w każdym razie jednakowoż są to opłaty wyższe, aniżeli te opłaty, które są przewidziane; niewielka jest różnica, ale są wyższe o 5 zł., bo tam jest 50, a tu 55, tam jest 70, a tu 75, więc w każdym razie są wyższe. P. Minister Robót Publicznych oświadczył i dziś p. referent to stwierdził, że tu chodzi o to, żeby Rząd mógł zmniejszyć te opłaty, w takim razie nie nazywałoby się to: „do zmienienia”, tylko ustęp ten musiałby brzmieć: „do zmniejszenia”. To jeszcze miałoby pewną rację, ale uchwalać dziś całą długą taryfę w ustawie, a równocześnie powiedzieć, że Minister, a względnie Rada Ministrów ma prawo tę taryfę zmienić, to musimy się zapytać, dlaczego my właściwie tę taryfę uchwalamy, dlaczego nie uchwalić tylko tego jednego postanowienia końcowego, że upoważniamy Ministra, względnie Radę Ministrów do tego, żeby ten system taryfowy sama uchwaliła.</u> | |
| 309 | + <u xml:id="u-31.2" who="#SGłąbiński">Następnie do art. 10 jeszcze zaproponowałem, że skoro mają być ulgi dla rozmaitych władz państwowych i samorządowych, żeby takie same ulgi, to znaczy zwolnienie od opłat przyznano i dla władz kościelnych. Wreszcie w ust. 4 tego artykułu, gdzie jest mowa o ulgach dla pojazdów i instytucji użyteczności publicznej, zaproponowałem, żeby do tych instytucji zaliczono także zakłady oświatowe i lekarzy.</u> | |
| 310 | + <u xml:id="u-31.3" who="#SGłąbiński">Proszę o przyjęcie tych poprawek.</u> | |
| 304 | 311 | </div> |
| 305 | 312 | <div xml:id="div-32"> |
| 306 | - <u xml:id="u-32.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Ciastek.</u> | |
| 313 | + <u xml:id="u-32.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Ciastek.</u> | |
| 307 | 314 | </div> |
| 308 | 315 | <div xml:id="div-33"> |
| 309 | 316 | <u xml:id="u-33.0" who="#SCiastek">Wysoki Senacie! Omawiając sprawę stworzenia specjalnego funduszu drogowego, mamy to zadowolenie, że nareszcie w ten czy inny sposób, ta, tak wielka sprawa, to wielkie zagadnienie, jakim są w Państwie polskiem drogi, może nareszcie zyska w tej uchwale jakąś trwałą podstawę finansową, na której oparta, będzie mogła być prędzej zrealizowana.</u> |
| 310 | - <u xml:id="u-33.1" who="#SCiastek">Jeżeli chodzi o podejście praktyczne do tej sprawy, o sposób, w jaki to jest ujęte, to jest to wzorowane na zagranicy, a zatem jes,t wzorowane na tym sposobie, jaki już poniekąd był wprowadzony w innych państwach, u naszych sąsiadów. Tylko proszę Panów, widzimy jednak różnicę, że nie wszystko można przeszczepiać na nasz grunt i że nie wszystko w praktyce okazuje się dobrem u nas, co jest dobre i pożyteczne dla zagranicy. Warunki, w jakich żyjemy, są pod wielu względami inne, a następnie, na skutek opóźnienia kultury u nas, ta sprawa, mam wrażenie, inaczej się przedstawia. Zagranicą, mojem zdaniem, aczkolwiek nie znam dobrze stosunków, dzisiaj jest większą potrzebą konserwacja dróg, aniżeli ich budowa. U nas, w Polsce, odwrotnie, bo na pierwszem miejscu stoi budową dróg, a więc trzebaby praktycznie, życiowo obserwować, bo trudno już dzisiaj powiedzieć, że ten projekt stworzenia funduszu drogowego jest tak idealny, że ani ująć ani dodać do niego nic nie można. Tylko trzebaby praktycznie, życiowo zastosować go i bardzo pilnie obserwować, aby w porę wszystkie te ujemne strony, jakie wykaże, mogły być usuwane. Jeżelibyśmy sobie rozłożyli mapę Państwa naszego i spojrzeli na sieć drogową, która, jak wiemy, jest podzielona u nas na kilka kategorii, i wzięli pod uwagę pierwszą kategorię dróg, a więc drogi państwowe, to będziemy mieli tylko szkielet właściwej sieci, będziemy mieli tylko kierunek, łączący wielkie ośrodki w Państwie naszem, będziemy mieli, jak mówię, tylko szkielet, któryby nam jeszcze nie dawał nawet wyraźnego pojęcia o kierunku i o sieci dróg.</u> | |
| 317 | + <u xml:id="u-33.1" who="#SCiastek">Jeżeli chodzi o podejście praktyczne do tej sprawy, o sposób, w jaki to jest ujęte, to jest to wzorowane na zagranicy, a zatem jest wzorowane na tym sposobie, jaki już poniekąd był wprowadzony w innych państwach, u naszych sąsiadów. Tylko proszę Panów, widzimy jednak różnicę, że nie wszystko można przeszczepiać na nasz grunt i że nie wszystko w praktyce okazuje się dobrem u nas, co jest dobre i pożyteczne dla zagranicy. Warunki, w jakich żyjemy, są pod wielu względami inne, a następnie, na skutek opóźnienia kultury u nas, ta sprawa, mam wrażenie, inaczej się przedstawia. Zagranicą, mojem zdaniem, aczkolwiek nie znam dobrze stosunków, dzisiaj jest większą potrzebą konserwacja dróg, aniżeli ich budowa. U nas, w Polsce, odwrotnie, bo na pierwszem miejscu stoi budową dróg, a więc trzebaby praktycznie, życiowo obserwować, bo trudno już dzisiaj powiedzieć, że ten projekt stworzenia funduszu drogowego jest tak idealny, że ani ująć ani dodać do niego nic nie można. Tylko trzebaby praktycznie, życiowo zastosować go i bardzo pilnie obserwować, aby w porę wszystkie te ujemne strony, jakie wykaże, mogły być usuwane. Jeżelibyśmy sobie rozłożyli mapę Państwa naszego i spojrzeli na sieć drogową, która, jak wiemy, jest podzielona u nas na kilka kategorii, i wzięli pod uwagę pierwszą kategorię dróg, a więc drogi państwowe, to będziemy mieli tylko szkielet właściwej sieci, będziemy mieli tylko kierunek, łączący wielkie ośrodki w Państwie naszem, będziemy mieli, jak mówię, tylko szkielet, któryby nam jeszcze nie dawał nawet wyraźnego pojęcia o kierunku i o sieci dróg.</u> | |
| 311 | 318 | <u xml:id="u-33.2" who="#SCiastek">Jeżeli weźmiemy drogi kategorii drugiej, drogi wojewódzkie, które ma budować samorząd wojewódzki, to w tych warunkach, proszę Panów, to jest muzyką przyszłości. Bo jak wiemy, samorządy wojewódzkie, bez zapewnienia środków finansowych, to jest ciało bez ducha, i nad tem szkoda się jeszcze dziś zastanawiać, bo jeżeliby nawet coś z tego wyszło, to jest to muzyką przyszłości.</u> |
| 312 | 319 | <u xml:id="u-33.3" who="#SCiastek">Jeżeli weźmiemy trzecią kategorię dróg, drogi powiatowe, to widzimy, że w tym szkielecie będzie dopiero jedno uzupełnienie różnych połączeń tych głównych arteryj drogowych, a właściwą sieć drogową będą stanowiły dopiero drogi gminne.</u> |
| 313 | - <u xml:id="u-33.4" who="#SCiastek">Jeżeli chodzi o rozwiązanie zagadnienia, tej wielkiej kwestii, to z dotychczasowej praktyki, jaką obserwujemy w naszem Państwie, widzimy, że są dwa zagadnienia, których żaden Rząd ani Skarb Państwa nie rozwiążą, t. j. budowa dróg i budowa szkół. Te wielkie zagadnienia rozwiąże społeczeństwo przez te najniższe komórki organizacji samorządowej, przez gminę zbiorową. A Rząd wypełni w zupełności swoje zadanie, jeżeli pójdzie na rękę tym samorządom, jeżeli będzie stworzony ten fundusz, aby te samorządy mogły z tego źródła czerpać kapitał obrotowy. Bo gminy — mam tu na myśli gminy zbiorowe — mogą odpowiedzieć w zupełności swemu zadaniu i praktyką ostatnich lat wykazuje, że jeżeli sejmik powiatowy, jeżeli samorząd powiatowy buduje w jednym roku 4 — 5 km. drogi, to każda gmina buduje z łatwością 1 km., a więc jeżeli jest 15, a często 20 gmin w powiecie, to rocznie przybywa 20 km. dróg. Tylko pomoc tym gminom jest konieczna, a ponieważ sezon budowy dróg przypada w tym czasie, kiedy gminy jeszcze wpływów z podatku drogowego nie mają, trzeba, ażeby właśnie w tym czasie przychodzić z pomocą gminom, wtedy należycie będą mogły ze swego zadania się wywiązywać.</u> | |
| 320 | + <u xml:id="u-33.4" who="#SCiastek">Jeżeli chodzi o rozwiązanie zagadnienia, tej wielkiej kwestii, to z dotychczasowej praktyki, jaką obserwujemy w naszem Państwie, widzimy, że są dwa zagadnienia, których żaden Rząd ani Skarb Państwa nie rozwiążą, t. j. budowa dróg i budowa szkół. Te wielkie zagadnienia rozwiąże społeczeństwo przez te najniższe komórki organizacji samorządowej, przez gminę zbiorową. A Rząd wypełni w zupełności swoje zadanie, jeżeli pójdzie na rękę tym samorządom, jeżeli będzie stworzony ten fundusz, aby te samorządy mogły z tego źródła czerpać kapitał obrotowy. Bo gminy — mam tu na myśli gminy zbiorowe — mogą odpowiedzieć w zupełności swemu zadaniu i praktyką ostatnich lat wykazuje, że jeżeli sejmik powiatowy, jeżeli samorząd powiatowy buduje w jednym roku 4–5 km. drogi, to każda gmina buduje z łatwością 1 km., a więc jeżeli jest 15, a często 20 gmin w powiecie, to rocznie przybywa 20 km. dróg. Tylko pomoc tym gminom jest konieczna, a ponieważ sezon budowy dróg przypada w tym czasie, kiedy gminy jeszcze wpływów z podatku drogowego nie mają, trzeba, ażeby właśnie w tym czasie przychodzić z pomocą gminom, wtedy należycie będą mogły ze swego zadania się wywiązywać.</u> | |
| 314 | 321 | <u xml:id="u-33.5" who="#SCiastek">Przechodząc do samej treści ustawy, proponowaliśmy pewne poprawki; zatem najpierwszą poprawkę, gdzie chodzi o upoważnienie p. ministra do zaciągania pożyczek. Nad tem nie będę się długo zatrzymywał, to nie do mnie należy, nie jestem prawnikiem, nie będę tych kwestii formalnie prawnych próbował tutaj tłomaczyć, chodzi mi tylko o podkreślenie, że jeżeli w Państwie jest parlament, jeżeli jest Konstytucja, jeżeli nad wielu innemi, nawet mniejszej wagi rzeczami jednak się ten parlament zastanawia, jeżeli trzeba jego aprobaty, to uważam, że w i tym wypadku, szczególnie, gdy chodzi o sprawy finansowe, gdy chodzi o zaciąganie pożyczek, to jednak parlament winien je sankcjonować, winien wyrazić swoję wolę. Następnie, proszę Panów, druga nasza poprawka schodzi do tego, ażeby było uwidocznione, że 25% tej dotacji, wyraźnie wyszczególnione, idzie na pomoc dla samorządów.</u> |
| 315 | 322 | <u xml:id="u-33.6" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Leszczyński).</u> |
| 316 | 323 | <u xml:id="u-33.7" who="#SCiastek">Chodzi nam o to, że jeżeli w rzeczywistości te najniższe komórki, te samorządy gminne mają to wielkie zagadnienie wypełnić, to należy im się tutaj to miejsce, aby tu było wyraźnie postanowione, że to jest dla nich.</u> |
| ... | ... | @@ -319,458 +326,466 @@ |
| 319 | 326 | <u xml:id="u-33.10" who="#komentarz">(Głos: Brawo.)</u> |
| 320 | 327 | </div> |
| 321 | 328 | <div xml:id="div-34"> |
| 322 | - <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekLeszczynski">Głos ma s. Gross.</u> | |
| 329 | + <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszałekLeszczyński">Głos ma s. Gross.</u> | |
| 323 | 330 | </div> |
| 324 | 331 | <div xml:id="div-35"> |
| 325 | 332 | <u xml:id="u-35.0" who="#SGross">Wysoki Senacie! Odnośnie do korzyści funduszu na poprawę i budowę dróg, zdaje mi się, że Wszyscy jesteśmy zgodni, że to jest koniecznie potrzebne; chodzi tylko o to, że na ten cel obciążą się za nadto silnie gospodarstwo, obciąża się zupełnie niepotrzebnie. Byłbym nie zabrał głosu, gdyby nie to, że p. senator Głąbiński, profesor ekonomii na uniwersytecie, podał, że to jest niepotrzebne, bo jeżeli skorzystamy z rezerw, to możemy mieć korzyści dla Skarbu i możemy mieć wykonanie dróg. Mnie chodzi o podkreślenie wagi tego zarzutu, ale dodam, że nie tylko te 50 milionów długu w Banku Polskim bezprocentowego i bezzwrotnego mamy do dyspozycji, z którego możemy korzystać.</u> |
| 326 | 333 | <u xml:id="u-35.1" who="#komentarz">(S. Szarski: Jest w budżecie przeznaczone.)</u> |
| 327 | - <u xml:id="u-35.2" who="#SGross">To przeznaczenie na papierze nie działa jeszcze gospodarczo, jeżeli tych pieniędzy nie wydajemy. Tak samo można przeznaczyć 1.000 milionów, jeżeli ich nie wydamy. Zdaje mi się, że Ministerstwo Skarbu, specjalnie departament obrotu pieniężnego, nie docenia doniosłości pieniądza dla gospodarstwa, jak i dla Skarbu, jeżeli się pieniądze do obiegu puszcza. Myśmy się przyzwyczaili widzieć doniosłość tylko w pierwszej chwili, jeżeli za te pieniądze się coś zbuduje. Widzimy budynek i powiadamy: dobrze się wydało pieniądze. Jak ten budynek może nie daje korzyści, to się powiada, że się zamroziło pieniądze, że się straciło pieniądze. To jest fałsz. Bo jeżeli naprzykład chodzi o szkoły, czy wybudowanie szkoły jest produktywne, czy nie? Jeżeli chodzi o ten obiekt, o te szkoły, o to, czy szkoła daje dochód, to ten obiekt nie jest produktywny. Ale budując szkoły, kupujemy cegłę, zamawiamy ślusarzy, stolarzy i tych wszystkich, którzy kupują materiały do budowy. Ten pieniądz już obrót zrobił i Skarb ma podatek obrotowy. Ale właściciele tych wszystkich warsztatów, którzy dostarczają materiały, bez zysku nie sprzedają. Mamy więc także podatek dochodowy. A zatrudnienie tych ludzi daje możność powiększenia dochodów z monopolów, a przytem ten właściciel cegielni, stolarni dalej pieniądze daje i ciągłe powiększa obrót i ciągnie zyski. Gdyby się obliczyło, gdyby departament obrotu pieniężnego chciał obliczyć, ile 50 milionów puszczonych do obiegu przyniosłoby podatku obrotowego i dochodu z monopolów! Jestem przekonany, że puszczenie do ojegu tego, co trzymamy w rezerwie, dałoby ten dochód.</u> | |
| 334 | + <u xml:id="u-35.2" who="#SGross">To przeznaczenie na papierze nie działa jeszcze gospodarczo, jeżeli tych pieniędzy nie wydajemy. Tak samo można przeznaczyć 1.000 milionów, jeżeli ich nie wydamy. Zdaje mi się, że Ministerstwo Skarbu, specjalnie departament obrotu pieniężnego, nie docenia doniosłości pieniądza dla gospodarstwa, jak i dla Skarbu, jeżeli się pieniądze do obiegu puszcza. Myśmy się przyzwyczaili widzieć doniosłość tylko w pierwszej chwili, jeżeli za te pieniądze się coś zbuduje. Widzimy budynek i powiadamy: dobrze się wydało pieniądze. Jak ten budynek może nie daje korzyści, to się powiada, że się zamroziło pieniądze, że się straciło pieniądze. To jest fałsz. Bo jeżeli naprzykład chodzi o szkoły, czy wybudowanie szkoły jest produktywne, czy nie? Jeżeli chodzi o ten obiekt, o te szkoły, o to, czy szkoła daje dochód, to ten obiekt nie jest produktywny. Ale budując szkoły, kupujemy cegłę, zamawiamy ślusarzy, stolarzy i tych wszystkich, którzy kupują materiały do budowy. Ten pieniądz już obrót zrobił i Skarb ma podatek obrotowy. Ale właściciele tych wszystkich warsztatów, którzy dostarczają materiały, bez zysku nie sprzedają. Mamy więc także podatek dochodowy. A zatrudnienie tych ludzi daje możność powiększenia dochodów z monopolów, a przytem ten właściciel cegielni, stolarni dalej pieniądze daje i ciągłe powiększa obrót i ciągnie zyski. Gdyby się obliczyło, gdyby departament obrotu pieniężnego chciał obliczyć, ile 50 milionów puszczonych do obiegu przyniosłoby podatku obrotowego i dochodu z monopolów! Jestem przekonany, że puszczenie do objegu tego, co trzymamy w rezerwie, dałoby ten dochód.</u> | |
| 328 | 335 | <u xml:id="u-35.3" who="#SGross">Dalej p. Profesor mówił o 50.000.000, p. Minister mówił o 90.000.000, które ma na rachunku w Kasie Skarbowej. Nie wiem, czy to jest technicznie możliwe, ażeby miał te pieniądze, ale dalej od roku 1927 mamy kwotę 70.000.000, co do której mamy prawo, ażeby ją puścić. Wiem o tem przypadkowo, ponieważ nie mam żadnego dostępu do Ministerstwa, żeby mi tam dano wyjaśnienia, więc tylko obserwowałem te biuletyny Ministerstwa Skarbu i widziałem ciągle, że z tych pieniędzy zdawkowych, z których miało się prawo wydać 300 milionów, z końcem grudnia, kiedy były obliczone długi państwowe, widzimy, że jest tam wstawiona kwota 230 milionów, A od p. prof. Krzyżanowskiego dostałem wiadomość, że istotnie, jest jeszcze, 70 milionów, ale to jest rezerwa. No, to powiedzmy, że całe 300 milionów moglibyśmy uważać za rezerwę, ale te 70 milionów, gdzie tak ogromnie szczupłą jest emisja — przecież to można wydać. Odpowiedziano, mi, że to jest nikiel i srebro, więc, że dużo tego wraca do banku. Proszę Panów, każdy pieniądz wraca, ale i jeszcze to jest niewygodne, bo wiemy, że nikiel i srebro są kosztowne, to przecież można zmienić dekret stabilizacyjny i ustawę odnośną i powiedzieć, że Minister ma prawo wydawać, zamiast w niklu i w srebrze — w papierze.</u> |
| 329 | 336 | </div> |
| 330 | 337 | <div xml:id="div-36"> |
| 331 | - <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekLeszczynski">Panie Senatorze! Rozprawy toczą się o funduszu drogowym. To nie ma nic do rzeczy.</u> | |
| 332 | - <u xml:id="u-36.1" who="#WicemarszalekLeszczynski">S. Gross:</u> | |
| 333 | - <u xml:id="u-36.2" who="#WicemarszalekLeszczynski">Ja wiem. Zgadzam się, że ustawa jest dobra, ale obciążenie — nie mówię tego, jako socjalista, ja mówię odnośnie do przemysłu. My mamy taką kooperatywę, 20 sklepów, mamy 5 tonnowy wóz ciężarowy, Już myślałem o tem, że obciążenie będzie wynosiło 2.400 zł, zrobiłem już preliminarz, że tych 200 zł miesięcznie nie mamy możności dostać. Teraz jest bezrobocie, targi zupełnie spadły, mniejsze płace, to myślę o tem, aby sprzedać ten wóz 5 tonnowy. Przemysł będzie potem tak obciążony, że będzie musiał sprzedawać. Myślałem sobie, że nie sprzedam tego wozu przed 1 kwietnia, bo każdy będzie wiedział, że będzie obciążony 200 zł miesięcznie. Nie można tak obciążać przemysłu. Więc chociaż uważam, że jest konieczną budowa dróg i naprawa ich, będę głosował za wnioskami mniejszości.</u> | |
| 334 | - <u xml:id="u-36.3" who="#WicemarszalekLeszczynski">Głos ma Minister Robót Publicznych.</u> | |
| 338 | + <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszałekLeszczyński">Panie Senatorze! Rozprawy toczą się o funduszu drogowym. To nie ma nic do rzeczy.</u> | |
| 335 | 339 | </div> |
| 336 | 340 | <div xml:id="div-37"> |
| 337 | - <u xml:id="u-37.0" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Wysoka Izbo! Wysłuchałem bardzo cennych wywodów p. p. senatorów, niestety jednak, nie mogły mnie one przekonać. Nie może mnie przekonać twierdzenie, że w § 3 umieszczone upoważnienie dla Rządu do zaciągnięcia pożyczki do wysokości 400 milionów złotych jest sprzeczne z Konstytucją. Właśnie dlatego jest zgodne z Konstytucją, że jest przedłożone Wysokiej Izbie do uchwalenia. Jeżeli wejdziemy w szczegóły rozważań i to rozważań prawniczych na temat, czy według Konstytucji można upoważnić Rząd do uzyskania pożyczek, oraz że jedynem ciałem do uchwalania pożyczek jest Sejm i Senat, istotnie dyskusja jest bezprzedmiotowa. Jeżeli staniemy na stanowisku, że Rząd zwraca się o udzielenie zezwolenia Wysokiej Izby na zaciągnięcie pewnej pożyczki, w takim razie stoimy nad zagadnieniem odmiennem. Pan prof. senator Głąbiński nie może twierdzić, że pomijamy Konstytucję z tą chwilą, kiedy o takie upoważnienie się zgłaszamy i właśnie ta ustawa jest wyrazem poszanowania Konstytucji i wyrazem odwołania się do izb, o udzielenie tego częściowego prawa w tej formie prawnej, w jakiej Rząd zgłasza ustawę do Wysokiej Izby.</u> | |
| 338 | - <u xml:id="u-37.1" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Naturalnie, że ocena z punktu widzenia Konstytucji, rozważań nowoczesnych zasad skarbowości lub ekonomii nie doprowadzi nas do wyniku życiowego. Istotnie, w wielu wypadkach po wojnie światowej te wszystkie teorie ekonomiczne i zasady skarbowe były wywracane przez życie i żadne uzasadnienie teoretyczne i żadne rozważanie teoretyczne nie dawało rozwiązania dla życia.</u> | |
| 339 | - <u xml:id="u-37.2" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Mam wrażenie, że jeżeli mamy dyskutować na temat teoretycznych postawień form skarbowości w Polsce, to uwagi, czy fundusz drogowy jest rozdrabnianiem zagadnienia skarbowości, czy nie jest, mają swoje uzasadnienie. Jeżeli natomiast stoję wobec zagadnienia specyficznie życiowego, to muszę powiedzieć, że wszystkie nowoczesne państwa konstytucyjne stoją na stanowisku konieczności tworzenia specjalnych funduszy, posiadających odmienne walory, odmienny charakter a od podstawowych przesłanek zależy rodzaj i odrębność funduszów. I właśnie nowoczesne państwa konstytucyjne, wbrew temu, co twierdził p. prof. Głąbiński, potworzyły fundusze drogowe i tą formą idą do rozwiązania zagadnienia specjalnego o specyficznych warunkach życiowej zużywalności. Mało tego. Są inne zagadnienia tak rozwiązane, na które wskażę Wysokiej Izbie. Takiemi zagadnieniami było tworzenie ad hoc dla pewnych zadań funduszów budowlanych, funduszów elektryfikacyjnych i t. d. Miały one do spełnienia swoją rolę gospodarczą i ją wypełniały, lub też wypełniają. Zatem, niestety, nie przekonuje mnie ogólny argument teoretycznego ujęcia skarbowości. Muszę stwierdzić z tej mównicy, że istotnie nie należy dochodów skarbowych rozdrabniać. Czyż jest tutaj rozdrabnianie dochodów skarbowych? Czyż to jest ogólna opłata, pobierana od wszystkich obywateli? Znów proszę panów uwzględnić ten moment, iż to jest opłata dodatkowa za nadmierne zużycie dróg, którą ponosi ten, kto tego nadmiernego zużycia dokonuje. Owszem, jeśli Wysoka Izba uważa, że należy w tym wypadku rozłożyć podatek na wszystkich obywateli, w takim razie możemy stanąć na ściśle teoretycznem skarbowem ujęciu i mówić o nowym, specjalnym podatku, który musi wszystkich równorzędnie i w jednakowy sposób obciążyć, a wtedy ogólny podatek powinien być wyłączony na cel drogowy i nastaje fakt rozdrabniania dochodów Skarbu. Tutaj jedną część obywateli pociągnięto do opłaty dlatego, że nadmiernie z przedmiotu użyteczności publicznej, dla celów zarobkowych, korzysta.</u> | |
| 340 | - <u xml:id="u-37.3" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Nie jest przekroczeniem ustawy konstytucyjnej projekt ustawy i dlatego, że Rząd nie uchyla się od odpowiedzialności za te pożyczki i rozrachowania z nich, co znowu kwestionuje p. sen. Głąbiński, proponując skreślenie pierwszych pięciu artykułów. Jest w par. 4 powiedziane, że nie tylko preliminarz budżetowy, przewidywania dochodów, obciążające użytkowców, ale również rozliczenie jest w ten sam sposób składane, jako załącznik do ogólnego budżetu, a więc pełną możność posiadają Wysokie Izby, ażeby nałożony na nie obowiązek konstytucyjny wykonać.</u> | |
| 341 | - <u xml:id="u-37.4" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Trzecim tematem nieustannej dyskusji prawnego ujęcia jest również kwestia, czy fundusz ma być osoba prawna, czy nie. Nie wiem, czy istnieje wątpliwość w stosunku do przedstawionego projektu, czy też do samej zasady. Projekt ustawy stwierdza — że funduszem tym gospodaruje Minister Robót Publicznych wspólnie z Ministrem Skarbu i Ministrem Spraw Wewnętrznych. Ułożony preliminarz z tymi dwoma Ministrami jest uzgodniony, by mógł objąć wszystkie dziedziny życia państwowego i samorządowego. Preliminarz jest przedkładany Wysokim Izbom do zatwierdzenia i przez Wysokie Izby przyjmowany do wiadomości. Na cóż jest zatem proponowana osobowość prawna? Na drodze uchwały Sejmu i Senatu da się załatwić każdą pożyczkę. Tylko wtedy musielibyśmy zwracać się do Wysokich Izb o każdą, choćby drobną, pożyczkę, która może być uzależniona od czasu i możliwości zużytkowania, i tu jest cała różnica. Nie chodzi w ustawie o jedną pożyczkę, którą dokonuje Państwo, chodzi o możność operowania pożyczkami kilkomiesięcznemi lub kilkoletniemi, które muszą być uwarunkowane z jednej strony wysokością dochodów ze strony funduszu drogowego i amortyzacją, z drugiej strony możliwością uzyskania kredytu warrantowego, materiałowego. W tym wypadku Wysokie Izby byłyby zawalone drobnemi pożyczkami i każdorazowo przeciążone drobnemi koniecznościami. Więc osobowość prawna jest potrzebna, by uniknąć wielokrotnych prac Wysokich Izb, a uzyskać upoważnienie jednorazowe do zaciągnięcia wielu drobniejszych pożyczek, razem do wysokości 400.000.000 zł. Dalej osobowość prawna jest dana, by można było w łatwiejszy sposób gospodarować, dotując reperacje lub nowe budowy państwowe i samorządowe. Jest to warunkiem niezbędnym. Ministerstwo Robót Publicznych, konserwując i budując nawierzchnie, stoi wobec zagadnienia o ściśle określonym sezonie wykonawczym. Tylko w pewnym sezonie można pracować i zużyć pieniądze, podczas, kiedy ściśle tangentami miesięcznemi ujęte ramy finansowe uniemożliwiają racjonalną gospodarkę. Mówiono o rezerwach kasowych i o możności dawania rezerw kasowych ze strony Ministerstwa Skarbu. Pozwolę sobie stwierdzić, że rezerwy kasowe, raz utopione w drogach, nie służą już dla całości życia państwowego. Utopienie w drogach, więc w części życia gospodarczego Polski, rezerw kasowych, choćby tylko w tej części, jaka byłaby wolna, musiałoby zamrozić ten kapitał i nie pozwoliłoby gospodarować zgodnie z potrzebą państwowej sytuacji finansowej. I dlatego znowu w sprawach kredytowych upodobnienie funduszu drogowego do przedsiębiorstwa daje znaczne ułatwienie.</u> | |
| 342 | - <u xml:id="u-37.5" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Teoretycznie odrzuca się art. 6. Ponieważ typ samochodów w Polsce nie może być w tej chwili ustalony, nie oznacza to eliminowania ciężkich lub odwrotnie, ani też nie wprowadza dowolnej zmienności stawek, lecz daje granicę, jakiej przekroczyć nie można ze względu na nośność drogi.</u> | |
| 343 | - <u xml:id="u-37.6" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Polityka drogowa musi być zcentralizowana. Istnieją szlaki, których część będzie należała do samorządów powiatowych, część do dróg państwowych, część do gród gminnych; istnieje cały szereg dróg gminnych, które będą musiały otrzymywać odpowiednie dotacje na trwałe nawierzchnie. Jest nie do pomyślenia wydzielenie sieci dróg oddzielnie gminnych, powiatowych i państwowych, jest to możliwe na mapie przez zastosowanie kolorów. Włościanin czy przedsiębiorca będzie korzystał ze wszystkich rodzajów dróg i nie da się pomyśleć takie ograniczenie ruchu. Zwrócę uwagę, że jednolitość zarządu drogami wprowadza ustawa o budowie i utrzymaniu dróg i według niej jest scentralizowany ten obowiązek w powiatach, dając jednolity sposób przeprowadzania. Zatem argument, że dróg gminnych jest więcej i gminy muszą przez to ponosić duże ciężary, niezależnie od tych, które są tutaj wymienione, nie jest słusznym. Nie jest argumentem słusznym i dlatego, że w funduszu drogowym są opłaty od samochodów i zarobkowego przewożenia ciężarów, a gminne opłaty od adjacentów są pozostawione sejmikom i również są przewidziane subsydja i pomoce z ogólnego dochodu funduszu drogowego i dla dróg gminnych. Przewidując wkłady, nie kasując jednak opłat, przewidzianych przez ustawę o budowie i utrzymaniu nawierzchni, znajdujących się w rękach samorządów, zostawia się gospodarce gminnej duże własne możliwości. Oprócz tego przychodzą subsydja z funduszu drogowego. Z tego powodu nie mogę wyrazić zgody na jakiekolwiek parcelowanie procentowe dochodów z funduszu drogowego. Próbowałem wyjaśnić i w Sejmie i na posiedzeniu Komisji senackiej, że właśnie procentowy stosunek dróg gminnych, rządowych i samorządowych jest tego rodzaju, że nawet sam układ drożni i ruch w rozmaitych kierunkach gwarantują, że samorządy w odpowiedni sposób muszą być dotowane. Kiedy będzie wprowadzony fundusz drogowy i koncesjonowanie samochodów, dotowanie stanie się wydatniejszem i już w przewidywaniach na ten rok wyniesie około 50% dochodów funduszu.</u> | |
| 344 | - <u xml:id="u-37.7" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Jednym z warunków koncesjonowania będzie ułożenie prawidłowego ruchu w czasie, w formie bezpieczeństwa, a jednocześnie wprowadzenie prawidłowego obliczenia kosztów biletu. Czyli raz ustalony koszt biletu tak, że będą uwzględnione i podatki obrotowe i wszelkiego rodzaju opłaty, które są tu przewidziane, wreszcie koszta własne, odpowiedni procent zysków — wszystko to razem ustala taryfa, nie ulegająca reklamacji. Taryfa biletowa zapewni, że nawet na drobnym odcinku przestrzeni może być , rentownie przeprowadzony ruch. Dlatego nie widzę powodu sprzeciwu na umieszczenie stawki w wysokości 1/3. Raz będzie taryfa ustalona, raz otrzymał ktoś koncesję i przyjął skalkulowaną taryfę zgodnie z możliwościami jego zysku, to podjął naturalny obowiązek. Gdzież tutaj obawa o setki reklamacyj? Właśnie wykonanie ustawy, która umożliwi różniczkowanie stawek, nie prowadzi do skostnienia. Jeśli zaistnieją reklamacje, to będą załatwiane w obrębie tych odbwodów, które administracyjnie reprezentują całość drogową, a więc w obrębie województw i wyraźnie w ustawie jest powiedziane, że reklamacja sięga do granic województwa, a ponieważ województwo jest jednocześnie nadawcą koncesji, a więc jeśli się pomyli, może te błędy zupełnie łatwo naprawić.</u> | |
| 345 | - <u xml:id="u-37.8" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Nie postawiono dyskusji o proponowanej 1/3 obciążenia biletu na płaszczyźnie trudnych warunków finansowych podróżnych, lecz na tle reklamacji. Wielokrotnie wykazywałem, że obciążenie ma się rozłożyć na rzeczywiste koszta i jak to obciążenie naprawdę mało dotyka obywateli zarobkujących. Nie będę się powtarzać, jednak muszę podkreślić, że samochód jest sprzętem ściśle zarobkowym, a kwestia reklamacji od wysokości opłat nie jest kwestią, nastręczającą jakieś specjalne trudności. Więcej trudności sprawiają złe drogi i wysoki koszt nieustannego remontu.</u> | |
| 346 | - <u xml:id="u-37.9" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Ażeby przedstawić jednak Wysokiej Izbie tę ciężką sytuację, w jakiej znajdują się drogi, ażeby przedstawić Wysokiej Izbie argumenty, że fundusz drogowy wymaga wielkiej elastyczności i pewnej samodzielności prawnej, dopasowanej do konieczności życiowych, pozwolę sobie podać parę cyfr. W Polsce w tej chwili brak 10.598 mtr. bież. mostów i to mostów niezbędnie koniecznych. Są tam zarówno mosty gminne, jak również i mosty samorządowe i państwowe. Dla Polski jest rzeczą niezbędną wybudować 10.000 km. dróg powiatowych. Jest rzeczą niezbędną wzmocnić nawierzchnię na 1/3 istniejących dróg samorządowych, aby mógł odbywać się ruch autobusowy. Rzeczą niezbędną dla tego samego celu jest wybudować 3.950 klm. dróg państwowych.</u> | |
| 347 | - <u xml:id="u-37.10" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Jeślibyśmy te wszystkie sumy przeliczyli i zestawili rachunek kosztów, to otrzymujemy sumę najważniejszych i najpilniejszych potrzeb w Polsce na 335 milionów złotych.</u> | |
| 348 | - <u xml:id="u-37.11" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Przy gospodarce funduszu drogowego w tej skali opłat, która jest podana, przyjmując możność zrealizowania o 20% mniej, a w niektórych pozycjach o 50% mniej, aniżeli obliczono w załączniku do ustawy o funduszu, może być, że się uda powyższe prace wykonać w ciągu lat 10-ciu.</u> | |
| 349 | - <u xml:id="u-37.12" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Nad szeregiem drobniejszych cyfr nie zatrzymam się, stwierdzam, że są odstępstwem od minimalnego programu, jaki daje możność poruszania się na głównych kierunkach, w sposób, aby sprzęt autobusowy, automobilowy i zarobkowych, samochodów ciężarowych miał warunki lepsze i odpowiedniejsze. Zwracam uwagę, że sprawa dobrych dróg nie jest tylko kwestią przemysłu automobilowego, ani też uprzyjemnieniem sportowem życia obywateli lub luksusowem ułatwieniem życia w czasie, ale to jest kwestia życia gospodarczego naszego na szerszą skalę, kwestia umożliwienia wjazdu do nas i cudzoziemców na pewnych szlakach. Daje znaczne oszczędności pod każdym względem, jeżeli auto, jako środek transportowy i ruchu pasażerskiego, będzie u nas stosowane w warunkach odpowiadających minimalnym wymaganiom, jak np. w Europie Zachodniej. Nie dlatego to mówię, że chciałbym polemizować ze zwrotem przytoczonym w dyskusji, że nie wszystkie warunki z Europy zachodniej dadzą się do nas przesadzić, może być, że taki ablegierek przyjęty u nas, gdyby był dosłownie przesadzony np. z Ameryki, nie przyjąłby się, ale dlatego to mówię, że nie możemy się wyrzekać wszystkich dobrodziejstw, które u nas da ustawa drogowa, wprowadzona już we wszystkich innych państwach. Musimy dopasować warunki i dostosować się do napięcia życia gospodarczego Polski, ażeby w rodzimej proporcji życie polskie mogło rozwinąć się w bujny krzew.</u> | |
| 350 | - <u xml:id="u-37.13" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek).</u> | |
| 351 | - <u xml:id="u-37.14" who="#MinisterRobotPublicznychpNorwidNeugebauer">Mam wrażenie z doświadczeń i obserwacyj, które były dokonane w innych państwach, że projekt ustawy jest dopasowany do warunków rozwoju automobilizmu, który już obecnie istnieje w Polsce. I pomału idąc nie będziemy się przynajmniej cofać w dziedzinie życia drogowego i w dziedzinie życia automobilowego.</u> | |
| 341 | + <u xml:id="u-37.0" who="#SGross">Ja wiem. Zgadzam się, że ustawa jest dobra, ale obciążenie — nie mówię tego, jako socjalista, ja mówię odnośnie do przemysłu. My mamy taką kooperatywę, 20 sklepów, mamy 5-tonnowy wóz ciężarowy, Już myślałem o tem, że obciążenie będzie wynosiło 2.400 zł, zrobiłem już preliminarz, że tych 200 zł miesięcznie nie mamy możności dostać. Teraz jest bezrobocie, targi zupełnie spadły, mniejsze płace, to myślę o tem, aby sprzedać ten wóz 5-tonnowy. Przemysł będzie potem tak obciążony, że będzie musiał sprzedawać. Myślałem sobie, że nie sprzedam tego wozu przed 1 kwietnia, bo każdy będzie wiedział, że będzie obciążony 200 zł miesięcznie. Nie można tak obciążać przemysłu. Więc chociaż uważam, że jest konieczną budowa dróg i naprawa ich, będę głosował za wnioskami mniejszości.</u> | |
| 342 | + <u xml:id="u-37.1" who="#SGross">Głos ma Minister Robót Publicznych.</u> | |
| 352 | 343 | </div> |
| 353 | 344 | <div xml:id="div-38"> |
| 354 | - <u xml:id="u-38.0" who="#Marszalek">Nikt głosu nie żąda. Dyskusja wyczerpana. Czy p. sprawozdawcza życzy sobie zabrać głos?</u> | |
| 355 | - <u xml:id="u-38.1" who="#komentarz">(S. Skoczylas: Nie.)</u> | |
| 356 | - <u xml:id="u-38.2" who="#Marszalek">W takim razie przystępujemy do głosowania. Jest wniosek Komisji o przyjęcie projektu ustawy w brzmieniu sejmowem, oraz jest zgłoszony szereg poprawek. Przystępujemy do głosowania poprawek.</u> | |
| 357 | - <u xml:id="u-38.3" who="#Marszalek">Przedewszystkiem poprawka s. Głąbińskiego i innych, dotycząca nazwy ustawy. Poprawka brzmi: Ustawa otrzymuje tytuł: — „Ustawa o opłatach od pojazdów mechanicznych, od biletów za przejazd i od reklam”. Kto jest za tą poprawką, proszę, by wstał. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 358 | - <u xml:id="u-38.4" who="#Marszalek">Druga poprawka s. Głąbińskiego i innych o skreślenie całego rozdziału 1 (art. 1 — 6). Kto jest za tą poprawką, proszę o powstanie. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 359 | - <u xml:id="u-38.5" who="#Marszalek">Jest wniosek s. Głąbińskiego oraz s. s. Woźnickiego, Kłuszyńskiej i innych, ażeby skreślić art. 3. Kto jest za tym wnioskiem, proszę o powstanie. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 360 | - <u xml:id="u-38.6" who="#Marszalek">Do art. 4 jest poprawka s. s. Kłuszyńskiej i Woźnickiego, ażeby w ustępie 2 na końcu dodać: — „dotacja ta nie może być niższa, niż 25% wpływów, przewidzianych w art. 2 p. 1, 2, 3 i 4”. Kto jest za tą poprawką, proszę o powstanie. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 361 | - <u xml:id="u-38.7" who="#Marszalek">Do art. 6 jest poprawka s. Głąbińskiego i innych, ażeby skreślić ostatni ustęp tego artykułu. Kto jest za tą poprawką, proszę o powstanie, Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 362 | - <u xml:id="u-38.8" who="#Marszalek">Do art. 6 jest poprawka s. Pepłowskiego i innych, ażeby wstawić punkt 2: — „Dla pojazdów mechanicznych — stacjonowanych w gospodarstwach, rolnych i używanych jako zwykły środek lokomocji — obniża się stawki, określone w punkcie 1 o 50%.” Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, żeby powstali. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 363 | - <u xml:id="u-38.9" who="#Marszalek">Do art. 10 jest poprawka s. Głąbińskiego i innych:</u> | |
| 364 | - <u xml:id="u-38.10" who="#Marszalek">W punkcie 2). dodaje się słowa: — „i kościelnych”, w punkcie 4) po słowie — „dobroczynnych” dodaje się słowa: — „i oświatowych, lekarzy”.</u> | |
| 365 | - <u xml:id="u-38.11" who="#komentarz">(S. Woźnicki:</u> | |
| 366 | - <u xml:id="u-38.12" who="#Marszalek">Proszę o rozdzielenie głosowania.)</u> | |
| 367 | - <u xml:id="u-38.13" who="#Marszalek">Wobec tej propozycji będziemy głosować punktami. Kto jest za tem, ażeby w punkcie 2 dodać słowa — „i kościelnych”, proszę, ażeby powstał. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 368 | - <u xml:id="u-38.14" who="#Marszalek">Kto jest za tem, ażeby w punkcie 4 po słowie — „dobroczynnych” dodać słowa — „i oświatowych, lekarzy”, proszę o powstanie. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 369 | - <u xml:id="u-38.15" who="#Marszalek">Do art. 18 jest poprawka senatorów Kłuszyńskiej i Woźnickiego, ażeby ostatnie zdanie p. 1 brzmiało: — „Opłata wynosi 10% ceny biletów.” Kto jest za tą poprawką, proszę o powstanie. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 370 | - <u xml:id="u-38.16" who="#Marszalek">Jest wniosek Komisji o przyjęcie ustawy w brzmieniu sejmowem. Kto jest za tym wnioskiem, proszę o powstanie. Stoi większość. Ustawa została przyjęta.</u> | |
| 371 | - <u xml:id="u-38.17" who="#Marszalek">Przechodzimy do p. 17 porządku obrad:</u> | |
| 372 | - <u xml:id="u-38.18" who="#Marszalek">Sprawozdanie Komisji Skarbowo - Budżetowej o projekcie ustawy o dodatkowych kredytach na r. 1930/31 (odbitka roneo nr 16.) Jako sprawozdawca głos ma s. Szarski.</u> | |
| 345 | + <u xml:id="u-38.0" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Wysoka Izbo! Wysłuchałem bardzo cennych wywodów p. p. senatorów, niestety jednak, nie mogły mnie one przekonać. Nie może mnie przekonać twierdzenie, że w § 3 umieszczone upoważnienie dla Rządu do zaciągnięcia pożyczki do wysokości 400 milionów złotych jest sprzeczne z Konstytucją. Właśnie dlatego jest zgodne z Konstytucją, że jest przedłożone Wysokiej Izbie do uchwalenia. Jeżeli wejdziemy w szczegóły rozważań i to rozważań prawniczych na temat, czy według Konstytucji można upoważnić Rząd do uzyskania pożyczek, oraz że jedynem ciałem do uchwalania pożyczek jest Sejm i Senat, istotnie dyskusja jest bezprzedmiotowa. Jeżeli staniemy na stanowisku, że Rząd zwraca się o udzielenie zezwolenia Wysokiej Izby na zaciągnięcie pewnej pożyczki, w takim razie stoimy nad zagadnieniem odmiennem. Pan prof. senator Głąbiński nie może twierdzić, że pomijamy Konstytucję z tą chwilą, kiedy o takie upoważnienie się zgłaszamy i właśnie ta ustawa jest wyrazem poszanowania Konstytucji i wyrazem odwołania się do izb, o udzielenie tego częściowego prawa w tej formie prawnej, w jakiej Rząd zgłasza ustawę do Wysokiej Izby.</u> | |
| 346 | + <u xml:id="u-38.1" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Naturalnie, że ocena z punktu widzenia Konstytucji, rozważań nowoczesnych zasad skarbowości lub ekonomii nie doprowadzi nas do wyniku życiowego. Istotnie, w wielu wypadkach po wojnie światowej te wszystkie teorie ekonomiczne i zasady skarbowe były wywracane przez życie i żadne uzasadnienie teoretyczne i żadne rozważanie teoretyczne nie dawało rozwiązania dla życia.</u> | |
| 347 | + <u xml:id="u-38.2" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Mam wrażenie, że jeżeli mamy dyskutować na temat teoretycznych postawień form skarbowości w Polsce, to uwagi, czy fundusz drogowy jest rozdrabnianiem zagadnienia skarbowości, czy nie jest, mają swoje uzasadnienie. Jeżeli natomiast stoję wobec zagadnienia specyficznie życiowego, to muszę powiedzieć, że wszystkie nowoczesne państwa konstytucyjne stoją na stanowisku konieczności tworzenia specjalnych funduszy, posiadających odmienne walory, odmienny charakter a od podstawowych przesłanek zależy rodzaj i odrębność funduszów. I właśnie nowoczesne państwa konstytucyjne, wbrew temu, co twierdził p. prof. Głąbiński, potworzyły fundusze drogowe i tą formą idą do rozwiązania zagadnienia specjalnego o specyficznych warunkach życiowej zużywalności. Mało tego. Są inne zagadnienia tak rozwiązane, na które wskażę Wysokiej Izbie. Takiemi zagadnieniami było tworzenie ad hoc dla pewnych zadań funduszów budowlanych, funduszów elektryfikacyjnych i t. d. Miały one do spełnienia swoją rolę gospodarczą i ją wypełniały, lub też wypełniają. Zatem, niestety, nie przekonuje mnie ogólny argument teoretycznego ujęcia skarbowości. Muszę stwierdzić z tej mównicy, że istotnie nie należy dochodów skarbowych rozdrabniać. Czyż jest tutaj rozdrabnianie dochodów skarbowych? Czyż to jest ogólna opłata, pobierana od wszystkich obywateli? Znów proszę panów uwzględnić ten moment, iż to jest opłata dodatkowa za nadmierne zużycie dróg, którą ponosi ten, kto tego nadmiernego zużycia dokonuje. Owszem, jeśli Wysoka Izba uważa, że należy w tym wypadku rozłożyć podatek na wszystkich obywateli, w takim razie możemy stanąć na ściśle teoretycznem skarbowem ujęciu i mówić o nowym, specjalnym podatku, który musi wszystkich równorzędnie i w jednakowy sposób obciążyć, a wtedy ogólny podatek powinien być wyłączony na cel drogowy i nastaje fakt rozdrabniania dochodów Skarbu. Tutaj jedną część obywateli pociągnięto do opłaty dlatego, że nadmiernie z przedmiotu użyteczności publicznej, dla celów zarobkowych, korzysta.</u> | |
| 348 | + <u xml:id="u-38.3" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Nie jest przekroczeniem ustawy konstytucyjnej projekt ustawy i dlatego, że Rząd nie uchyla się od odpowiedzialności za te pożyczki i rozrachowania z nich, co znowu kwestionuje p. sen. Głąbiński, proponując skreślenie pierwszych pięciu artykułów. Jest w par. 4 powiedziane, że nie tylko preliminarz budżetowy, przewidywania dochodów, obciążające użytkowców, ale również rozliczenie jest w ten sam sposób składane, jako załącznik do ogólnego budżetu, a więc pełną możność posiadają Wysokie Izby, ażeby nałożony na nie obowiązek konstytucyjny wykonać.</u> | |
| 349 | + <u xml:id="u-38.4" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Trzecim tematem nieustannej dyskusji prawnego ujęcia jest również kwestia, czy fundusz ma być osoba prawna, czy nie. Nie wiem, czy istnieje wątpliwość w stosunku do przedstawionego projektu, czy też do samej zasady. Projekt ustawy stwierdza — że funduszem tym gospodaruje Minister Robót Publicznych wspólnie z Ministrem Skarbu i Ministrem Spraw Wewnętrznych. Ułożony preliminarz z tymi dwoma Ministrami jest uzgodniony, by mógł objąć wszystkie dziedziny życia państwowego i samorządowego. Preliminarz jest przedkładany Wysokim Izbom do zatwierdzenia i przez Wysokie Izby przyjmowany do wiadomości. Na cóż jest zatem proponowana osobowość prawna? Na drodze uchwały Sejmu i Senatu da się załatwić każdą pożyczkę. Tylko wtedy musielibyśmy zwracać się do Wysokich Izb o każdą, choćby drobną, pożyczkę, która może być uzależniona od czasu i możliwości zużytkowania, i tu jest cała różnica. Nie chodzi w ustawie o jedną pożyczkę, którą dokonuje Państwo, chodzi o możność operowania pożyczkami kilkomiesięcznemi lub kilkoletniemi, które muszą być uwarunkowane z jednej strony wysokością dochodów ze strony funduszu drogowego i amortyzacją, z drugiej strony możliwością uzyskania kredytu warrantowego, materiałowego. W tym wypadku Wysokie Izby byłyby zawalone drobnemi pożyczkami i każdorazowo przeciążone drobnemi koniecznościami. Więc osobowość prawna jest potrzebna, by uniknąć wielokrotnych prac Wysokich Izb, a uzyskać upoważnienie jednorazowe do zaciągnięcia wielu drobniejszych pożyczek, razem do wysokości 400.000.000 zł. Dalej osobowość prawna jest dana, by można było w łatwiejszy sposób gospodarować, dotując reperacje lub nowe budowy państwowe i samorządowe. Jest to warunkiem niezbędnym. Ministerstwo Robót Publicznych, konserwując i budując nawierzchnie, stoi wobec zagadnienia o ściśle określonym sezonie wykonawczym. Tylko w pewnym sezonie można pracować i zużyć pieniądze, podczas, kiedy ściśle tangentami miesięcznemi ujęte ramy finansowe uniemożliwiają racjonalną gospodarkę. Mówiono o rezerwach kasowych i o możności dawania rezerw kasowych ze strony Ministerstwa Skarbu. Pozwolę sobie stwierdzić, że rezerwy kasowe, raz utopione w drogach, nie służą już dla całości życia państwowego. Utopienie w drogach, więc w części życia gospodarczego Polski, rezerw kasowych, choćby tylko w tej części, jaka byłaby wolna, musiałoby zamrozić ten kapitał i nie pozwoliłoby gospodarować zgodnie z potrzebą państwowej sytuacji finansowej. I dlatego znowu w sprawach kredytowych upodobnienie funduszu drogowego do przedsiębiorstwa daje znaczne ułatwienie.</u> | |
| 350 | + <u xml:id="u-38.5" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Teoretycznie odrzuca się art. 6. Ponieważ typ samochodów w Polsce nie może być w tej chwili ustalony, nie oznacza to eliminowania ciężkich lub odwrotnie, ani też nie wprowadza dowolnej zmienności stawek, lecz daje granicę, jakiej przekroczyć nie można ze względu na nośność drogi.</u> | |
| 351 | + <u xml:id="u-38.6" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Polityka drogowa musi być zcentralizowana. Istnieją szlaki, których część będzie należała do samorządów powiatowych, część do dróg państwowych, część do gród gminnych; istnieje cały szereg dróg gminnych, które będą musiały otrzymywać odpowiednie dotacje na trwałe nawierzchnie. Jest nie do pomyślenia wydzielenie sieci dróg oddzielnie gminnych, powiatowych i państwowych, jest to możliwe na mapie przez zastosowanie kolorów. Włościanin czy przedsiębiorca będzie korzystał ze wszystkich rodzajów dróg i nie da się pomyśleć takie ograniczenie ruchu. Zwrócę uwagę, że jednolitość zarządu drogami wprowadza ustawa o budowie i utrzymaniu dróg i według niej jest scentralizowany ten obowiązek w powiatach, dając jednolity sposób przeprowadzania. Zatem argument, że dróg gminnych jest więcej i gminy muszą przez to ponosić duże ciężary, niezależnie od tych, które są tutaj wymienione, nie jest słusznym. Nie jest argumentem słusznym i dlatego, że w funduszu drogowym są opłaty od samochodów i zarobkowego przewożenia ciężarów, a gminne opłaty od adjacentów są pozostawione sejmikom i również są przewidziane subsydja i pomoce z ogólnego dochodu funduszu drogowego i dla dróg gminnych. Przewidując wkłady, nie kasując jednak opłat, przewidzianych przez ustawę o budowie i utrzymaniu nawierzchni, znajdujących się w rękach samorządów, zostawia się gospodarce gminnej duże własne możliwości. Oprócz tego przychodzą subsydja z funduszu drogowego. Z tego powodu nie mogę wyrazić zgody na jakiekolwiek parcelowanie procentowe dochodów z funduszu drogowego. Próbowałem wyjaśnić i w Sejmie i na posiedzeniu Komisji senackiej, że właśnie procentowy stosunek dróg gminnych, rządowych i samorządowych jest tego rodzaju, że nawet sam układ drożni i ruch w rozmaitych kierunkach gwarantują, że samorządy w odpowiedni sposób muszą być dotowane. Kiedy będzie wprowadzony fundusz drogowy i koncesjonowanie samochodów, dotowanie stanie się wydatniejszem i już w przewidywaniach na ten rok wyniesie około 50% dochodów funduszu.</u> | |
| 352 | + <u xml:id="u-38.7" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Jednym z warunków koncesjonowania będzie ułożenie prawidłowego ruchu w czasie, w formie bezpieczeństwa, a jednocześnie wprowadzenie prawidłowego obliczenia kosztów biletu. Czyli raz ustalony koszt biletu tak, że będą uwzględnione i podatki obrotowe i wszelkiego rodzaju opłaty, które są tu przewidziane, wreszcie koszta własne, odpowiedni procent zysków — wszystko to razem ustala taryfa, nie ulegająca reklamacji. Taryfa biletowa zapewni, że nawet na drobnym odcinku przestrzeni może być rentownie przeprowadzony ruch. Dlatego nie widzę powodu sprzeciwu na umieszczenie stawki w wysokości 1/3. Raz będzie taryfa ustalona, raz otrzymał ktoś koncesję i przyjął skalkulowaną taryfę zgodnie z możliwościami jego zysku, to podjął naturalny obowiązek. Gdzież tutaj obawa o setki reklamacyj? Właśnie wykonanie ustawy, która umożliwi różniczkowanie stawek, nie prowadzi do skostnienia. Jeśli zaistnieją reklamacje, to będą załatwiane w obrębie tych odbwodów, które administracyjnie reprezentują całość drogową, a więc w obrębie województw i wyraźnie w ustawie jest powiedziane, że reklamacja sięga do granic województwa, a ponieważ województwo jest jednocześnie nadawcą koncesji, a więc jeśli się pomyli, może te błędy zupełnie łatwo naprawić.</u> | |
| 353 | + <u xml:id="u-38.8" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Nie postawiono dyskusji o proponowanej 1/3 obciążenia biletu na płaszczyźnie trudnych warunków finansowych podróżnych, lecz na tle reklamacji. Wielokrotnie wykazywałem, że obciążenie ma się rozłożyć na rzeczywiste koszta i jak to obciążenie naprawdę mało dotyka obywateli zarobkujących. Nie będę się powtarzać, jednak muszę podkreślić, że samochód jest sprzętem ściśle zarobkowym, a kwestia reklamacji od wysokości opłat nie jest kwestią, nastręczającą jakieś specjalne trudności. Więcej trudności sprawiają złe drogi i wysoki koszt nieustannego remontu.</u> | |
| 354 | + <u xml:id="u-38.9" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Ażeby przedstawić jednak Wysokiej Izbie tę ciężką sytuację, w jakiej znajdują się drogi, ażeby przedstawić Wysokiej Izbie argumenty, że fundusz drogowy wymaga wielkiej elastyczności i pewnej samodzielności prawnej, dopasowanej do konieczności życiowych, pozwolę sobie podać parę cyfr. W Polsce w tej chwili brak 10.598 mtr. bież. mostów i to mostów niezbędnie koniecznych. Są tam zarówno mosty gminne, jak również i mosty samorządowe i państwowe. Dla Polski jest rzeczą niezbędną wybudować 10.000 km. dróg powiatowych. Jest rzeczą niezbędną wzmocnić nawierzchnię na 1/3 istniejących dróg samorządowych, aby mógł odbywać się ruch autobusowy. Rzeczą niezbędną dla tego samego celu jest wybudować 3.950 klm. dróg państwowych.</u> | |
| 355 | + <u xml:id="u-38.10" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Jeślibyśmy te wszystkie sumy przeliczyli i zestawili rachunek kosztów, to otrzymujemy sumę najważniejszych i najpilniejszych potrzeb w Polsce na 335 milionów złotych.</u> | |
| 356 | + <u xml:id="u-38.11" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Przy gospodarce funduszu drogowego w tej skali opłat, która jest podana, przyjmując możność zrealizowania o 20% mniej, a w niektórych pozycjach o 50% mniej, aniżeli obliczono w załączniku do ustawy o funduszu, może być, że się uda powyższe prace wykonać w ciągu lat 10-ciu.</u> | |
| 357 | + <u xml:id="u-38.12" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Nad szeregiem drobniejszych cyfr nie zatrzymam się, stwierdzam, że są odstępstwem od minimalnego programu, jaki daje możność poruszania się na głównych kierunkach, w sposób, aby sprzęt autobusowy, automobilowy i zarobkowych, samochodów ciężarowych miał warunki lepsze i odpowiedniejsze. Zwracam uwagę, że sprawa dobrych dróg nie jest tylko kwestią przemysłu automobilowego, ani też uprzyjemnieniem sportowem życia obywateli lub luksusowem ułatwieniem życia w czasie, ale to jest kwestia życia gospodarczego naszego na szerszą skalę, kwestia umożliwienia wjazdu do nas i cudzoziemców na pewnych szlakach. Daje znaczne oszczędności pod każdym względem, jeżeli auto, jako środek transportowy i ruchu pasażerskiego, będzie u nas stosowane w warunkach odpowiadających minimalnym wymaganiom, jak np. w Europie Zachodniej. Nie dlatego to mówię, że chciałbym polemizować ze zwrotem przytoczonym w dyskusji, że nie wszystkie warunki z Europy zachodniej dadzą się do nas przesadzić, może być, że taki ablegierek przyjęty u nas, gdyby był dosłownie przesadzony np. z Ameryki, nie przyjąłby się, ale dlatego to mówię, że nie możemy się wyrzekać wszystkich dobrodziejstw, które u nas da ustawa drogowa, wprowadzona już we wszystkich innych państwach. Musimy dopasować warunki i dostosować się do napięcia życia gospodarczego Polski, ażeby w rodzimej proporcji życie polskie mogło rozwinąć się w bujny krzew.</u> | |
| 358 | + <u xml:id="u-38.13" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek).</u> | |
| 359 | + <u xml:id="u-38.14" who="#MinisterRobótPublicznychNorwidNeugebauer">Mam wrażenie z doświadczeń i obserwacyj, które były dokonane w innych państwach, że projekt ustawy jest dopasowany do warunków rozwoju automobilizmu, który już obecnie istnieje w Polsce. I pomału idąc nie będziemy się przynajmniej cofać w dziedzinie życia drogowego i w dziedzinie życia automobilowego.</u> | |
| 373 | 360 | </div> |
| 374 | 361 | <div xml:id="div-39"> |
| 375 | - <u xml:id="u-39.0" who="#SSzarski">Wysoka Izbo! Z powodów i motywów, które pokrótce tu przedstawię, okazała się konieczność podwyższenia niektórych kredytów w budżecie na rok 1930/31. Kredyty te dotyczą części Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Dział 1 § 10 — Fundusz dyspozycyjny — 3 miliony. Jak wiadomo, Rząd, przedkładając budżet na rok 1930/31, wstawil na fundusz dyspozycyjny kwotę 6 milionów. Sejm skreślił do połowy tę kwotę, także Senat ją skreślił. Wskutek tego pozostała kwota 3 milionów złotych. Normalne funkcjonowanie państwa wymaga uzupełnienia do wysokości w przedłożonym preliminarzu rządowym, dlatego pozycja ta ma być podwyższona o 3 miliony złotych.</u> | |
| 376 | - <u xml:id="u-39.1" who="#SSzarski">Następnie zmiana dalsza — kredyt dodatkowy Ministerstwa Rolnictwa: w wydatkach zwyczajnych w dziale 2-gim rozdział 4-ty par. 10 — „Zwalczanie chorób zaraźliwych” zwiększyć o 900.000 złotych. Ten kredyt został wyczerpany, i gdyby nie był uzupełniony, prowadzenie walki, zwalczanie chorób zaraźliwych byłoby niemożliwe, i konieczność uzupełnienia tego kredytu o 900.000 złotych nic potrzebuje dalszego tłumaczenia.</u> | |
| 377 | - <u xml:id="u-39.2" who="#SSzarski">Następnie w części 15-tej — Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej — w wydatkach zwyczajnych w dziale 8-ym par. 22 — „Dopłaty do zabezpieczenia na wypadek bezrobocia oraz pomoc dla bez robotnych miast i wsi” konieczny jest kredyt dodatkowy w kwocie 34.250.000 złotych. Powody tego podwyższenia nie potrzebują być bliżej wytłoma- czone, tkwią, one we wzmożeniu się bezrobocia tak wielkiem, że kredyty przeznaczone w budżecie w kwocie 33 milionów oraz kredyt dodatkowy w kwocie 30 milionów zostały wyczerpane już w połowie stycznia r. b., i Fundusz Bezrobocia musiał nawet zaciągnąć pożyczkę w wysokości 15 milionów złotych, z której to pożyczki spłacił już 2 miliony. Na dwa i pół miesiąca potrzebne są następujące kwoty: na dopłatę Skarbu Państwa do Funduszu Bezrobocia 16.250.000 złotych, na doraźną pomoc dla bezrobotnych, nie otrzymujących zasiłków z Funduszu Bezrobocia — 5 milionów złotych i na zwrot wymienionej pożyczki w resztującej kwocie — 13 milionów, zatem razem 34.250.000 złotych.</u> | |
| 378 | - <u xml:id="u-39.3" who="#SSzarski">Pod punktem 4-tym mamy kredyt dla Ministerstwa Reform Rolnych, gdzie w wydatkach nadzwyczajnych w dziale 5-tym w nowo utworzonym paragrafie 17-a — „Dotacja dla Państwowego Banku Rolnego na pomoc kredytową dla Polaków zagranicą”, wymaga uzupełnienia o kwotę 1 miliona złotych. Jest ona niezbędnie potrzebna dla podtrzymania polskiego stanu posiadania za granicą.</u> | |
| 379 | - <u xml:id="u-39.4" who="#SSzarski">Wreszcie punkt 5-ty — Ministerstwo Poczt i Telegrafów — w wydatkach nadzwyczajnych w dziale l-vm w nowoutworzonym paragrafie 10-tym — „Zwrot firmie Erickson reszty wpłaty na poczet ceny kupna Państwowej Wytwórni Aparatów Telegraficznych i Telefonicznych” — kredyt dodatkowy w kwocie 311.668 złotych. Podwyżka ta stoi w związku ze znaną tranzakcją, która nie doszła do skutku z powodu sprzeciwu Sejmu, a która polegała na tem, że Skarb Państwa miał jako aport wnieść do utworzyć się mającego nowego towarzystwa polsko-szwedzkiego Erickson — Państwowa Wytwórnia, towarzystwo budowy aparatów telegraficznych i telefonicznych na podstawie przydziału Skarbu Państwa 5.000 akcyj po 100 złotych czyli 500.000 złotych, którą to kwotę wpłaciła firma Erickson za Skarb Państwa jeszcze w roku 1925, względnie 1926. Kwota ta została zwrócona z procentami w wysokości 660.000 złotych z budżetu Ministerstwa Poczt i Telegrafów w roku 1929/30. Jednakowoż Towarzystwo Erickson, przyjmując tę zapłatę, zastrzegło sobie odszkodowanie za dewaluację, która nastąpiła od roku 1925, ta zaś różnica pomiędzy wartością złotego w złocie w roku 1925, a wartością złotego dzisiejszego, została obliczona na kwotę 311.668 zł.</u> | |
| 380 | - <u xml:id="u-39.5" who="#SSzarski">Pokrycie tej kwoty znajdziemy w wyższej dopłacie do Skarbu Państwa przez polską Pocztę, Telegraf i Telefon. Natomiast te podwyżki kredytów, o których dopiero co mówiłem, a które razem sumują się kwotą 39.461.000, nie wywołają podwyżki wydatków globalnych w budżecie bieżącego roku, który się za dwa miesiące kończy, ale będą pokryte przez zmniejszenie wydatków w innych częściach i działach budżetu.</u> | |
| 381 | - <u xml:id="u-39.6" who="#SSzarski">Prócz tego ustawa ta przewiduje pewne virement między działami części 20 budżetu: długi państwowe. I tutaj zachodzą potrzeby podwyższenia kredytów. A mianowicie przedewszystkiem na oprocentowanie 5% pożyczki konwersyjnej, która w myśl upoważnień zawartych w ustawie z dnia 19 grudnia 1928 r, została podwyższona o 40 milionów — na obsługę tej podwyżki potrzeba podwyższyć kredyt o 7.633.300 zł; następnie istnieje konieczność podwyższenia o 1.925.000 kredytu na oprocentowanie bieżące 3% wkładów oszczędnościowych w Pocztowej Kasie Oszczędności płaconych w walutach pełnowartościowych.</u> | |
| 382 | - <u xml:id="u-39.7" who="#SSzarski">Następnie mamy dalsze zapotrzebowanie w wysokości 1.750.000 zł na premie i na procenty płatne 1 lutego 1931 r. i na premie pożyczki budowlanej, do której upoważnienie zostało udzielone jak wiadomo jeszcze w r. 1929, jednakże w chwili tej uchwały nie było wiadome, kiedy będzie emitowana. Emisja tej pożyczki zależy oczywiście od stosunków targowych. Otóż budżet nie przewidywał kwoty na obsługę. Ponieważ ta pożyczka została wypuszczona, więc jest koniecznością niezbędną przewidzieć dodatkowe kredyty na premie w kwocie 1 milion złotych, a w dniu 1 lutego na procenty—750.000.</u> | |
| 383 | - <u xml:id="u-39.8" who="#SSzarski">Następnie jest koniecznością wstawienie, na premie dla trzeciej serii premiowej pożyczki dolarowej kwoty 75.000 dolarów, czyli 667.500 złotych. To jest t. zw. pożyczka dolarowa, uchwalona w roku bieżącym, która służy na konwersję starej pożyczki dolarowej i upoważnienie Skarbu Państwa do emisji ponadto dwóch i pół miliona dolarów.</u> | |
| 384 | - <u xml:id="u-39.9" who="#SSzarski">Te wszystkie kredyty wynoszą razem 11.975.000 zł i również nie wywołują żadnej zwyżki, a to z tego powodu, że będą pokryte w drodze virement między działem pierwszym a drugim długów państwowych, to znaczy z budżetu długów zagranicznych, w których Rząd uzyskał znaczne oszczędności przez przeniesienie ich na dział pierwszy pożyczek wewnętrznych. A więc ani pierwsze, ani drugie kredyty nie będą wywoływać zwyżki ogólnych wydatków, zawartych w ustawie skarbowej na rok 1930/31.</u> | |
| 385 | - <u xml:id="u-39.10" who="#SSzarski">Sejm przyjął tę ustawę bez zmiany. Komisja Skarbowo-Budżetowa, uznając konieczność tych wydatków, przyjęła także bez zmiany i w jej imieniu ośmielam się postawić wniosek: Wysoki Senat raczy przyjąć ustawę o kredytach dodatkowych na rok 1930/31 bez zmian w brzmieniu, uchwalonem przez Wysoki Sejm.</u> | |
| 362 | + <u xml:id="u-39.0" who="#Marszałek">Nikt głosu nie żąda. Dyskusja wyczerpana. Czy p. sprawozdawcza życzy sobie zabrać głos?</u> | |
| 363 | + <u xml:id="u-39.1" who="#komentarz">(S. Skoczylas: Nie.)</u> | |
| 364 | + <u xml:id="u-39.2" who="#Marszałek">W takim razie przystępujemy do głosowania. Jest wniosek Komisji o przyjęcie projektu ustawy w brzmieniu sejmowem, oraz jest zgłoszony szereg poprawek. Przystępujemy do głosowania poprawek.</u> | |
| 365 | + <u xml:id="u-39.3" who="#Marszałek">Przedewszystkiem poprawka s. Głąbińskiego i innych, dotycząca nazwy ustawy. Poprawka brzmi: Ustawa otrzymuje tytuł: „Ustawa o opłatach od pojazdów mechanicznych, od biletów za przejazd i od reklam”. Kto jest za tą poprawką, proszę, by wstał. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 366 | + <u xml:id="u-39.4" who="#Marszałek">Druga poprawka s. Głąbińskiego i innych o skreślenie całego rozdziału 1 (art. 1–6). Kto jest za tą poprawką, proszę o powstanie. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 367 | + <u xml:id="u-39.5" who="#Marszałek">Jest wniosek s. Głąbińskiego oraz s. s. Woźnickiego, Kłuszyńskiej i innych, ażeby skreślić art. 3. Kto jest za tym wnioskiem, proszę o powstanie. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 368 | + <u xml:id="u-39.6" who="#Marszałek">Do art. 4 jest poprawka s. s. Kłuszyńskiej i Woźnickiego, ażeby w ustępie 2 na końcu dodać: „dotacja ta nie może być niższa, niż 25% wpływów, przewidzianych w art. 2 p. 1, 2, 3 i 4”. Kto jest za tą poprawką, proszę o powstanie. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 369 | + <u xml:id="u-39.7" who="#Marszałek">Do art. 6 jest poprawka s. Głąbińskiego i innych, ażeby skreślić ostatni ustęp tego artykułu. Kto jest za tą poprawką, proszę o powstanie, Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 370 | + <u xml:id="u-39.8" who="#Marszałek">Do art. 6 jest poprawka s. Pepłowskiego i innych, ażeby wstawić punkt 2: „Dla pojazdów mechanicznych — stacjonowanych w gospodarstwach, rolnych i używanych jako zwykły środek lokomocji — obniża się stawki, określone w punkcie 1 o 50%”. Proszę Senatorów, którzy są za tą poprawką, żeby powstali. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 371 | + <u xml:id="u-39.9" who="#Marszałek">Do art. 10 jest poprawka s. Głąbińskiego i innych:</u> | |
| 372 | + <u xml:id="u-39.10" who="#Marszałek">W punkcie 2). dodaje się słowa: „i kościelnych”, w punkcie 4) po słowie „dobroczynnych” dodaje się słowa: „i oświatowych, lekarzy”.</u> | |
| 373 | + <u xml:id="u-39.11" who="#komentarz">(S. Woźnicki: Proszę o rozdzielenie głosowania.)</u> | |
| 374 | + <u xml:id="u-39.12" who="#Marszałek">Wobec tej propozycji będziemy głosować punktami. Kto jest za tem, ażeby w punkcie 2 dodać słowa „i kościelnych”, proszę, ażeby powstał. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 375 | + <u xml:id="u-39.13" who="#Marszałek">Kto jest za tem, ażeby w punkcie 4 po słowie „dobroczynnych” dodać słowa „i oświatowych, lekarzy”, proszę o powstanie. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 376 | + <u xml:id="u-39.14" who="#Marszałek">Do art. 18 jest poprawka senatorów Kłuszyńskiej i Woźnickiego, ażeby ostatnie zdanie p. 1 brzmiało: „Opłata wynosi 10% ceny biletów”. Kto jest za tą poprawką, proszę o powstanie. Stoi mniejszość — poprawka upadła.</u> | |
| 377 | + <u xml:id="u-39.15" who="#Marszałek">Jest wniosek Komisji o przyjęcie ustawy w brzmieniu sejmowem. Kto jest za tym wnioskiem, proszę o powstanie. Stoi większość. Ustawa została przyjęta.</u> | |
| 378 | + <u xml:id="u-39.16" who="#Marszałek">Przechodzimy do p. 17 porządku obrad:</u> | |
| 379 | + <u xml:id="u-39.17" who="#Marszałek">Sprawozdanie Komisji Skarbowo - Budżetowej o projekcie ustawy o dodatkowych kredytach na r. 1930/31 (odbitka roneo nr 16.) Jako sprawozdawca głos ma s. Szarski.</u> | |
| 386 | 380 | </div> |
| 387 | 381 | <div xml:id="div-40"> |
| 388 | - <u xml:id="u-40.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Kopciński.</u> | |
| 382 | + <u xml:id="u-40.0" who="#SSzarski">Wysoka Izbo! Z powodów i motywów, które pokrótce tu przedstawię, okazała się konieczność podwyższenia niektórych kredytów w budżecie na rok 1930/31. Kredyty te dotyczą części Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Dział 1 § 10 — Fundusz dyspozycyjny — 3 miliony. Jak wiadomo, Rząd, przedkładając budżet na rok 1930/31, wstawił na fundusz dyspozycyjny kwotę 6 milionów. Sejm skreślił do połowy tę kwotę, także Senat ją skreślił. Wskutek tego pozostała kwota 3 milionów złotych. Normalne funkcjonowanie państwa wymaga uzupełnienia do wysokości w przedłożonym preliminarzu rządowym, dlatego pozycja ta ma być podwyższona o 3 miliony złotych.</u> | |
| 383 | + <u xml:id="u-40.1" who="#SSzarski">Następnie zmiana dalsza — kredyt dodatkowy Ministerstwa Rolnictwa: w wydatkach zwyczajnych w dziale 2-gim rozdział 4-ty par. 10 „Zwalczanie chorób zaraźliwych” zwiększyć o 900.000 złotych. Ten kredyt został wyczerpany, i gdyby nie był uzupełniony, prowadzenie walki, zwalczanie chorób zaraźliwych byłoby niemożliwe, i konieczność uzupełnienia tego kredytu o 900.000 złotych nic potrzebuje dalszego tłumaczenia.</u> | |
| 384 | + <u xml:id="u-40.2" who="#SSzarski">Następnie w części 15-tej — Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej — w wydatkach zwyczajnych w dziale 8-ym par. 22 „Dopłaty do zabezpieczenia na wypadek bezrobocia oraz pomoc dla bez robotnych miast i wsi” konieczny jest kredyt dodatkowy w kwocie 34.250.000 złotych. Powody tego podwyższenia nie potrzebują być bliżej wytłumaczone, tkwią, one we wzmożeniu się bezrobocia tak wielkiem, że kredyty przeznaczone w budżecie w kwocie 33 milionów oraz kredyt dodatkowy w kwocie 30 milionów zostały wyczerpane już w połowie stycznia r. b., i Fundusz Bezrobocia musiał nawet zaciągnąć pożyczkę w wysokości 15 milionów złotych, z której to pożyczki spłacił już 2 miliony. Na dwa i pół miesiąca potrzebne są następujące kwoty: na dopłatę Skarbu Państwa do Funduszu Bezrobocia 16.250.000 złotych, na doraźną pomoc dla bezrobotnych, nie otrzymujących zasiłków z Funduszu Bezrobocia — 5 milionów złotych i na zwrot wymienionej pożyczki w resztującej kwocie — 13 milionów, zatem razem 34.250.000 złotych.</u> | |
| 385 | + <u xml:id="u-40.3" who="#SSzarski">Pod punktem 4-tym mamy kredyt dla Ministerstwa Reform Rolnych, gdzie w wydatkach nadzwyczajnych w dziale 5-tym w nowo utworzonym paragrafie 17-a „Dotacja dla Państwowego Banku Rolnego na pomoc kredytową dla Polaków zagranicą”, wymaga uzupełnienia o kwotę 1 miliona złotych. Jest ona niezbędnie potrzebna dla podtrzymania polskiego stanu posiadania za granicą.</u> | |
| 386 | + <u xml:id="u-40.4" who="#SSzarski">Wreszcie punkt 5-ty — Ministerstwo Poczt i Telegrafów — w wydatkach nadzwyczajnych w dziale 1-ym w nowoutworzonym paragrafie 10-tym „Zwrot firmie Erickson reszty wpłaty na poczet ceny kupna Państwowej Wytwórni Aparatów Telegraficznych i Telefonicznych” — kredyt dodatkowy w kwocie 311.668 złotych. Podwyżka ta stoi w związku ze znaną tranzakcją, która nie doszła do skutku z powodu sprzeciwu Sejmu, a która polegała na tem, że Skarb Państwa miał jako aport wnieść do utworzyć się mającego nowego towarzystwa polsko-szwedzkiego Erickson — Państwowa Wytwórnia, towarzystwo budowy aparatów telegraficznych i telefonicznych na podstawie przydziału Skarbu Państwa 5.000 akcyj po 100 złotych czyli 500.000 złotych, którą to kwotę wpłaciła firma Erickson za Skarb Państwa jeszcze w roku 1925, względnie 1926. Kwota ta została zwrócona z procentami w wysokości 660.000 złotych z budżetu Ministerstwa Poczt i Telegrafów w roku 1929/30. Jednakowoż Towarzystwo Erickson, przyjmując tę zapłatę, zastrzegło sobie odszkodowanie za dewaluację, która nastąpiła od roku 1925, ta zaś różnica pomiędzy wartością złotego w złocie w roku 1925, a wartością złotego dzisiejszego, została obliczona na kwotę 311.668 zł.</u> | |
| 387 | + <u xml:id="u-40.5" who="#SSzarski">Pokrycie tej kwoty znajdziemy w wyższej dopłacie do Skarbu Państwa przez polską Pocztę, Telegraf i Telefon. Natomiast te podwyżki kredytów, o których dopiero co mówiłem, a które razem sumują się kwotą 39.461.000, nie wywołają podwyżki wydatków globalnych w budżecie bieżącego roku, który się za dwa miesiące kończy, ale będą pokryte przez zmniejszenie wydatków w innych częściach i działach budżetu.</u> | |
| 388 | + <u xml:id="u-40.6" who="#SSzarski">Prócz tego ustawa ta przewiduje pewne virement między działami części 20 budżetu: długi państwowe. I tutaj zachodzą potrzeby podwyższenia kredytów. A mianowicie przedewszystkiem na oprocentowanie 5% pożyczki konwersyjnej, która w myśl upoważnień zawartych w ustawie z dnia 19 grudnia 1928 r. została podwyższona o 40 milionów — na obsługę tej podwyżki potrzeba podwyższyć kredyt o 7.633.300 zł; następnie istnieje konieczność podwyższenia o 1.925.000 kredytu na oprocentowanie bieżące 3% wkładów oszczędnościowych w Pocztowej Kasie Oszczędności płaconych w walutach pełnowartościowych.</u> | |
| 389 | + <u xml:id="u-40.7" who="#SSzarski">Następnie mamy dalsze zapotrzebowanie w wysokości 1.750.000 zł na premie i na procenty płatne 1 lutego 1931 r. i na premie pożyczki budowlanej, do której upoważnienie zostało udzielone jak wiadomo jeszcze w r. 1929, jednakże w chwili tej uchwały nie było wiadome, kiedy będzie emitowana. Emisja tej pożyczki zależy oczywiście od stosunków targowych. Otóż budżet nie przewidywał kwoty na obsługę. Ponieważ ta pożyczka została wypuszczona, więc jest koniecznością niezbędną przewidzieć dodatkowe kredyty na premie w kwocie 1 milion złotych, a w dniu 1 lutego na procenty—750.000.</u> | |
| 390 | + <u xml:id="u-40.8" who="#SSzarski">Następnie jest koniecznością wstawienie, na premie dla trzeciej serii premiowej pożyczki dolarowej kwoty 75.000 dolarów, czyli 667.500 złotych. To jest t. zw. pożyczka dolarowa, uchwalona w roku bieżącym, która służy na konwersję starej pożyczki dolarowej i upoważnienie Skarbu Państwa do emisji ponadto dwóch i pół miliona dolarów.</u> | |
| 391 | + <u xml:id="u-40.9" who="#SSzarski">Te wszystkie kredyty wynoszą razem 11.975.000 zł i również nie wywołują żadnej zwyżki, a to z tego powodu, że będą pokryte w drodze virement między działem pierwszym a drugim długów państwowych, to znaczy z budżetu długów zagranicznych, w których Rząd uzyskał znaczne oszczędności przez przeniesienie ich na dział pierwszy pożyczek wewnętrznych. A więc ani pierwsze, ani drugie kredyty nie będą wywoływać zwyżki ogólnych wydatków, zawartych w ustawie skarbowej na rok 1930/31.</u> | |
| 392 | + <u xml:id="u-40.10" who="#SSzarski">Sejm przyjął tę ustawę bez zmiany. Komisja Skarbowo-Budżetowa, uznając konieczność tych wydatków, przyjęła także bez zmiany i w jej imieniu ośmielam się postawić wniosek: Wysoki Senat raczy przyjąć ustawę o kredytach dodatkowych na rok 1930/31 bez zmian w brzmieniu, uchwalonem przez Wysoki Sejm.</u> | |
| 389 | 393 | </div> |
| 390 | 394 | <div xml:id="div-41"> |
| 391 | - <u xml:id="u-41.0" who="#SKopcinski">Wysoka Izbo! Zgadzając się na uchwalenie kredytów dodatkowych w punktach od 2 do 5, wchodzę na tę trybunę, ażeby sprzeciwić się uchwaleniu punktu 1, tyczącego się funduszu dyspozycyjnego p. Ministra Spraw Wewnętrznych. Te 3 miliony, o które zostaje podwyższony fundusz dyspozycyjny, były obcięte przez Sejm poprzedni. Sejm obecny kredyt ten uchwalił i obecnie ma tę uchwałę Sejmu potwierdzić i Senat. Pan Minister, broniąc kredytu dyspozycyjnego, motywował konieczność posiadania go walką z tymi, którzy knują przeciwko Państwu Polskiemu, walką, jak to się powszechnie mówi, z wrogiem wewnętrznym. Jeżeli się przypatrzymy tej walce, a mieliśmy już sprawy, które mogły nas przekonać o sposobach prowadzenia tej walki rzekomej, to musimy powiedzieć, że sposoby używane przez organy podwładne p. Ministrowi Spraw Wewnętrznych są widocznie bardzo drogie. Ale może nie w tem rzecz, lecz w tem czy one istotnie przynoszą pożytek Polsce, czy odwrotnie, nie szkodzą naszemu krajowi, nie szkodzą dobremu imieniu tego kraju. Przy rozpatrywaniu sprawy brzeskiej mieliśmy zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie fakty, które działy się nie w murach więzienia, ale jeszcze zanim więźniowie dojechali do twierdzy brzeskiej. Dzisiaj będziemy rozpatrywali 'sprawę pacyfikacji w Małopolsce Wschodniej i Szanowni Panowie będą mogli również przyjrzeć się metodom, używanym przy śledztwie i t. d. Jeżeli spojrzymy na ostatnie dni i przyjrzymy się procesowi Jagodzińskiego i zeznaniom, jakie w tej sprawie składano, to również przekonywamy się, że działali tam ludzie, którzy oczywiście muszą Państwo dużo kosztować, chociaż pożytek z nich jest albo żaden, albo bardzo wątpliwy i metody ich przypominają czasy dawne i bardzo niemiłe dla nas.</u> | |
| 392 | - <u xml:id="u-41.1" who="#SKopcinski">Proszę Panów, Panowie sprawę brzeską już przesądzili, bo jeżeli nie było sadyzmu, to wszystko jest w porządku. Jestem byłym psychiatrą i wiem, że pojęcie sadyzmu jest bardzo rozciągliwe, ono niczemu w gruncie rzeczy nie przeczy. Panowie prawdopodobnie przesądzą i sprawę Małopolski, ale może Panów przekona głos nieco bliższy, głos, wychodzący z szeregów Panów, głos tyczący się innej sprawy. Mam przed sobą nr 5 — „Przełomu”, organu, związanego z grupą dziś rządzącą w Polsce. I oto w tym nr 5 z 1 lutego 1931 r. na stronicy 6 w artykule — „Czarna Karta” czytamy co następuje:</u> | |
| 393 | - <u xml:id="u-41.2" who="#SKopcinski">„Jest nam obojętne, czy w listopadzie roku ubiegłego zwieziono do Łucka taką, czy inną liczbę osób, podejrzanych o knowania przeciwpaństwowe, względnie o udział w partii komunistycznej. Nie przesądzamy celowości, ani niecelowości kroków odpowiednich władz, które w myśl ustawy postępowania karnego i interesu Państwa nie mogą podlegać jakiejś prewencyjnej kontroli opinii publicznej. I nie chodzi o partię komunistyczną. Może być każda inna partia, każda inna grupa ludzi, każdy inny teren i inne nazwiska ofiar i oprawców. Tu chodzi o coś ważniejszego: o sam fakt, że przecież coś być musiało tam za kulisami pewnego urzędu. To się przecież nie da przemilczeć, jeśli okaże się prawdą, że gwałcono zatrzymane w interesie śledztwa kobiety, że bito do utraty przytomności, wlewano litrowe dzbany wody do nosa, wywołano zniekształcenie organów męskich, szczuto psami, rwano za włosy, kłuto szpilkami, częstowano naftą. Jeżeli kilku ludziom odbito nerki, wybito zęby, kilku przyprawiono o krwotoki płucne, nawet o obłęd. Jeżeli jedna z aresztowanych kobiet w przystępie rozstroju, spowodowanego widokiem torturowanych ofiar, poderżnęła sobie żyły, jeżeli szereg ofiar trzeba było odwieźć do szpitala, jeżeli jedna z nich podobno dogorywa. Gdybyśmy mieli choć cień pewności, że to wszystko jest fałszem lub pijaną brednią, nie ruszylibyśmy piórem, aby nie zaciemniać i bez tego już ciemnego widnokręgu. Owszem, odetchnęlibyśmy z ulgą, gdyby czarna karta okazała się tworem czyjejś złośliwej i występnej fantazji. Niestety, rachunek prawdopodobieństwa skłania do pesymizmu. W tych warunkach w interesie powagi działania państwowego milczeć nie możemy”.</u> | |
| 394 | - <u xml:id="u-41.3" who="#SKopcinski">Proszę Szanownych Panów, to jest głos, który przecież nie jest naszym głosem, wiadomości te nie przez nas są zebrane, dlatego przypuszczam, że może on znalazł większą wiarę, większe zrozumienie, niż to, co my tu tak często mówimy.</u> | |
| 395 | - <u xml:id="u-41.4" who="#SKopcinski">Wobec tych przytoczonych faktów, sądzimy, że nie możemy głosować za funduszem dyspozycyjnym Ministra Spraw Wewnętrznych. Sądzimy, że w ten sposób wyrządzilibyśmy złą przysługę Państwu. Nie wiemy, w. jaki sposób ten fundusz jest używany, ale w każdym razie używany w tym celu, przy takich metodach nie może się ostać. Dlatego też sądzę, że i Panowie, słysząc głos człowieka, który mówi z Waszego grona, powinni uchwalenie tego funduszu odłożyć przynajmniej aż do sprawdzenia tych faktów.</u> | |
| 396 | - <u xml:id="u-41.5" who="#SKopcinski">Aby to umożliwić, proszę Pana Marszałka o łaskawe rozdzielenie 5 punktów preliminowanych wydatków i głosowanie oddzielne funduszu dyspozycyjnego p. Ministra Spraw Wewnętrznych.</u> | |
| 395 | + <u xml:id="u-41.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Kopciński.</u> | |
| 397 | 396 | </div> |
| 398 | 397 | <div xml:id="div-42"> |
| 399 | - <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Panie Senatorze, Pan musi zgłosić formalną poprawkę na piśmie.</u> | |
| 400 | - <u xml:id="u-42.1" who="#Marszalek">Głos ma p. Minister Spraw Wewnętrznych.</u> | |
| 398 | + <u xml:id="u-42.0" who="#SKopciński">Wysoka Izbo! Zgadzając się na uchwalenie kredytów dodatkowych w punktach od 2 do 5, wchodzę na tę trybunę, ażeby sprzeciwić się uchwaleniu punktu 1, tyczącego się funduszu dyspozycyjnego p. Ministra Spraw Wewnętrznych. Te 3 miliony, o które zostaje podwyższony fundusz dyspozycyjny, były obcięte przez Sejm poprzedni. Sejm obecny kredyt ten uchwalił i obecnie ma tę uchwałę Sejmu potwierdzić i Senat. Pan Minister, broniąc kredytu dyspozycyjnego, motywował konieczność posiadania go walką z tymi, którzy knują przeciwko Państwu Polskiemu, walką, jak to się powszechnie mówi, z wrogiem wewnętrznym. Jeżeli się przypatrzymy tej walce, a mieliśmy już sprawy, które mogły nas przekonać o sposobach prowadzenia tej walki rzekomej, to musimy powiedzieć, że sposoby używane przez organy podwładne p. Ministrowi Spraw Wewnętrznych są widocznie bardzo drogie. Ale może nie w tem rzecz, lecz w tem czy one istotnie przynoszą pożytek Polsce, czy odwrotnie, nie szkodzą naszemu krajowi, nie szkodzą dobremu imieniu tego kraju. Przy rozpatrywaniu sprawy brzeskiej mieliśmy zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie fakty, które działy się nie w murach więzienia, ale jeszcze zanim więźniowie dojechali do twierdzy brzeskiej. Dzisiaj będziemy rozpatrywali 'sprawę pacyfikacji w Małopolsce Wschodniej i Szanowni Panowie będą mogli również przyjrzeć się metodom, używanym przy śledztwie i t. d. Jeżeli spojrzymy na ostatnie dni i przyjrzymy się procesowi Jagodzińskiego i zeznaniom, jakie w tej sprawie składano, to również przekonywamy się, że działali tam ludzie, którzy oczywiście muszą Państwo dużo kosztować, chociaż pożytek z nich jest albo żaden, albo bardzo wątpliwy i metody ich przypominają czasy dawne i bardzo niemiłe dla nas.</u> | |
| 399 | + <u xml:id="u-42.1" who="#SKopciński">Proszę Panów, Panowie sprawę brzeską już przesądzili, bo jeżeli nie było sadyzmu, to wszystko jest w porządku. Jestem byłym psychiatrą i wiem, że pojęcie sadyzmu jest bardzo rozciągliwe, ono niczemu w gruncie rzeczy nie przeczy. Panowie prawdopodobnie przesądzą i sprawę Małopolski, ale może Panów przekona głos nieco bliższy, głos, wychodzący z szeregów Panów, głos tyczący się innej sprawy. Mam przed sobą nr 5 „Przełomu”, organu, związanego z grupą dziś rządzącą w Polsce. I oto w tym nr 5 z 1 lutego 1931 r. na stronicy 6 w artykule „Czarna Karta” czytamy co następuje:</u> | |
| 400 | + <u xml:id="u-42.2" who="#SKopciński">„Jest nam obojętne, czy w listopadzie roku ubiegłego zwieziono do Łucka taką, czy inną liczbę osób, podejrzanych o knowania przeciwpaństwowe, względnie o udział w partii komunistycznej. Nie przesądzamy celowości, ani niecelowości kroków odpowiednich władz, które w myśl ustawy postępowania karnego i interesu Państwa nie mogą podlegać jakiejś prewencyjnej kontroli opinii publicznej. I nie chodzi o partię komunistyczną. Może być każda inna partia, każda inna grupa ludzi, każdy inny teren i inne nazwiska ofiar i oprawców. Tu chodzi o coś ważniejszego: o sam fakt, że przecież coś być musiało tam za kulisami pewnego urzędu. To się przecież nie da przemilczeć, jeśli okaże się prawdą, że gwałcono zatrzymane w interesie śledztwa kobiety, że bito do utraty przytomności, wlewano litrowe dzbany wody do nosa, wywołano zniekształcenie organów męskich, szczuto psami, rwano za włosy, kłuto szpilkami, częstowano naftą. Jeżeli kilku ludziom odbito nerki, wybito zęby, kilku przyprawiono o krwotoki płucne, nawet o obłęd. Jeżeli jedna z aresztowanych kobiet w przystępie rozstroju, spowodowanego widokiem torturowanych ofiar, poderżnęła sobie żyły, jeżeli szereg ofiar trzeba było odwieźć do szpitala, jeżeli jedna z nich podobno dogorywa. Gdybyśmy mieli choć cień pewności, że to wszystko jest fałszem lub pijaną brednią, nie ruszylibyśmy piórem, aby nie zaciemniać i bez tego już ciemnego widnokręgu. Owszem, odetchnęlibyśmy z ulgą, gdyby czarna karta okazała się tworem czyjejś złośliwej i występnej fantazji. Niestety, rachunek prawdopodobieństwa skłania do pesymizmu. W tych warunkach w interesie powagi działania państwowego milczeć nie możemy”.</u> | |
| 401 | + <u xml:id="u-42.3" who="#SKopciński">Proszę Szanownych Panów, to jest głos, który przecież nie jest naszym głosem, wiadomości te nie przez nas są zebrane, dlatego przypuszczam, że może on znalazł większą wiarę, większe zrozumienie, niż to, co my tu tak często mówimy.</u> | |
| 402 | + <u xml:id="u-42.4" who="#SKopciński">Wobec tych przytoczonych faktów, sądzimy, że nie możemy głosować za funduszem dyspozycyjnym Ministra Spraw Wewnętrznych. Sądzimy, że w ten sposób wyrządzilibyśmy złą przysługę Państwu. Nie wiemy, w. jaki sposób ten fundusz jest używany, ale w każdym razie używany w tym celu, przy takich metodach nie może się ostać. Dlatego też sądzę, że i Panowie, słysząc głos człowieka, który mówi z Waszego grona, powinni uchwalenie tego funduszu odłożyć przynajmniej aż do sprawdzenia tych faktów.</u> | |
| 403 | + <u xml:id="u-42.5" who="#SKopciński">Aby to umożliwić, proszę Pana Marszałka o łaskawe rozdzielenie 5 punktów preliminowanych wydatków i głosowanie oddzielne funduszu dyspozycyjnego p. Ministra Spraw Wewnętrznych.</u> | |
| 401 | 404 | </div> |
| 402 | 405 | <div xml:id="div-43"> |
| 403 | - <u xml:id="u-43.0" who="#MinisterSprawWewnetrznychPSlawojSkladkowski">Proszę Panów, udzielenie funduszu dyspozycyjnego jest rzeczą zaufania. Nie będę tej rzeczy rozwijał. Chcę tylko odpowiedzieć p. senatorowi Kopcińskiemu na sprawy, które go. niesłychanie dręczą, męczą i zmuszają do odczytywania naszych pism.</u> | |
| 404 | - <u xml:id="u-43.1" who="#MinisterSprawWewnetrznychPSlawojSkladkowski">Otóż, proszę Panów, dowodem niewątpliwie żywotności stronnictwa jest to, że nie idzie ślepo za Rządem, lecz wykazuje mu ewentualne jego błędy i ewentualne jego braki. Z urzędu śledczego w Łucku od dłuższego, czasu zaczęły wychodzić listy więzienie, które znałem mniejwięcej od dwóch miesięcy i które wykazały, że. istniał fakt zgwałcenia małoletniej komunistki, następnie, że istniał fakt bicia ludzi, stosowano tak zwaną dawną metodę białostocką, a więc wlewanie do nosa wody, względnie moczu i t. d. Te rzeczy, które istniały swego. czasu i za które wszyscy zostali wyrzuceni', postanowiłem zbadać. Skutkiem tego, proszę Panów, jeszcze przed zebraniem się ciał ustawodawczych, bo już na Komisji Budżetowej Sejmu, miałem zaszczyt stwierdzić, że wysłałem trzy komisje do trzech urzędów, co do których metod niepokoiłem się najbardziej. A więc wysłałem jedną komisję do Torunia, która wykazała bezpodstawność jakichkolwiek zarzutów, wysłałem drugą komisję do Łodzi, która również wykazała zupełną bezpodstawność jakichkolwiek zarzutów i wysłałem wreszcie komisję do Łucka. Nie rozdzierałem szat, nie mówiłem, że może z tego powodu nie będę miał funduszu dyspozycyjnego, tylko stwierdzałem fakty. I tak, jak to robię zawsze — winny będzie niewątpliwie ukarany. Co do Łucka, aczkolwiek w tych 'wypadkach są rzeczy, które są sądownie niesłychanie trudne do dowiedzenia, nabrałem wewnętrznego przekonania, że nie wszystko jest w porządku. Ale nabrałem też przekonania, że nikt nie dogorywa, Panie Senatorze.</u> | |
| 405 | - <u xml:id="u-43.2" who="#komentarz">(S. Kopciński: Tak czytałem.)</u> | |
| 406 | - <u xml:id="u-43.3" who="#MinisterSprawWewnetrznychPSlawojSkladkowski">Ja rozumiem, Pan się przejął treścią tego właśnie artykułu, nie zaś innego. Zawsze się przejmujemy temi artykułami, które są dla nas dogodne. Nikt nie dogorywa — stwierdzam kategorycznie. Następnie fakt zgwałcenia jest wiadomy tylko ze źródeł, które są wrogie Państwu Polskiemu, natomiast sama oskarżona na sądzie, pytana przez sędziego, nie powiedziała tego. Następnie cały szereg innych rzeczy, które p. Senator podniósł, są albo nieistniejące, albo przesądzone.</u> | |
| 407 | - <u xml:id="u-43.4" who="#MinisterSprawWewnetrznychPSlawojSkladkowski">Stwierdzam jednak niezdrową atmosferę w urzędzie śledczym w Łucku, doszedłem do przekonania, że niema innego wyjścia, jak rozpędzenie tego urzędu.</u> | |
| 408 | - <u xml:id="u-43.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 409 | - <u xml:id="u-43.6" who="#MinisterSprawWewnetrznychPSlawojSkladkowski">Co też 10 dni temu zrobiłem, Panie Senatorze, jak tylko komisja przyjechała i to mi powiedziała, nie czekając na pańskie odwoływanie się do mego humanitaryzmu.</u> | |
| 410 | - <u xml:id="u-43.7" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 406 | + <u xml:id="u-43.0" who="#Marszałek">Panie Senatorze, Pan musi zgłosić formalną poprawkę na piśmie.</u> | |
| 407 | + <u xml:id="u-43.1" who="#Marszałek">Głos ma p. Minister Spraw Wewnętrznych.</u> | |
| 411 | 408 | </div> |
| 412 | 409 | <div xml:id="div-44"> |
| 413 | - <u xml:id="u-44.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania. Czy jest zgłoszona poprawka s. Kopcińskiego?</u> | |
| 414 | - <u xml:id="u-44.1" who="#komentarz">(S. Kopciński: Nie.)</u> | |
| 415 | - <u xml:id="u-44.2" who="#Marszalek">Wniesiono propozycję o rozdzielenie głosowania. Stawiam pod głosowanie pierwszy punkt art. 1 osobno, dalej będziemy głosowali poszczególne części tego artykułu łącznie. Głosujemy nad 1 punktem art. 1, dotyczącym podwyższenia części 7 — Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w wydatkach zwyczajnych w dziale 1 par. 10 — „Funduszu dyspozycyjnego” o 3 miliony zł. Kto jest za przyjęciem tego punktu, zechce powstać. Większość. Kto jest za przyjęciem całej ustawy? Większość. W ten sposób ustawa została przyjęta w brzmieniu sejmowem.</u> | |
| 416 | - <u xml:id="u-44.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 18 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Administracyjnej i Samorządowej o wniosku senatorów Klubu Ukrain,- skiego w sprawie wypadków w związku z przeprowadzoną pacyfikacją na obszarach województw lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego. Udzielam głosu sprawozdawcy s. Rolle.</u> | |
| 410 | + <u xml:id="u-44.0" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Proszę Panów, udzielenie funduszu dyspozycyjnego jest rzeczą zaufania. Nie będę tej rzeczy rozwijał. Chcę tylko odpowiedzieć p. senatorowi Kopcińskiemu na sprawy, które go. niesłychanie dręczą, męczą i zmuszają do odczytywania naszych pism.</u> | |
| 411 | + <u xml:id="u-44.1" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Otóż, proszę Panów, dowodem niewątpliwie żywotności stronnictwa jest to, że nie idzie ślepo za Rządem, lecz wykazuje mu ewentualne jego błędy i ewentualne jego braki. Z urzędu śledczego w Łucku od dłuższego, czasu zaczęły wychodzić listy więzienie, które znałem mniejwięcej od dwóch miesięcy i które wykazały, że. istniał fakt zgwałcenia małoletniej komunistki, następnie, że istniał fakt bicia ludzi, stosowano tak zwaną dawną metodę białostocką, a więc wlewanie do nosa wody, względnie moczu i t. d. Te rzeczy, które istniały swego. czasu i za które wszyscy zostali wyrzuceni', postanowiłem zbadać. Skutkiem tego, proszę Panów, jeszcze przed zebraniem się ciał ustawodawczych, bo już na Komisji Budżetowej Sejmu, miałem zaszczyt stwierdzić, że wysłałem trzy komisje do trzech urzędów, co do których metod niepokoiłem się najbardziej. A więc wysłałem jedną komisję do Torunia, która wykazała bezpodstawność jakichkolwiek zarzutów, wysłałem drugą komisję do Łodzi, która również wykazała zupełną bezpodstawność jakichkolwiek zarzutów i wysłałem wreszcie komisję do Łucka. Nie rozdzierałem szat, nie mówiłem, że może z tego powodu nie będę miał funduszu dyspozycyjnego, tylko stwierdzałem fakty. I tak, jak to robię zawsze — winny będzie niewątpliwie ukarany. Co do Łucka, aczkolwiek w tych 'wypadkach są rzeczy, które są sądownie niesłychanie trudne do dowiedzenia, nabrałem wewnętrznego przekonania, że nie wszystko jest w porządku. Ale nabrałem też przekonania, że nikt nie dogorywa, Panie Senatorze.</u> | |
| 412 | + <u xml:id="u-44.2" who="#komentarz">(S. Kopciński: Tak czytałem.)</u> | |
| 413 | + <u xml:id="u-44.3" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Ja rozumiem, Pan się przejął treścią tego właśnie artykułu, nie zaś innego. Zawsze się przejmujemy temi artykułami, które są dla nas dogodne. Nikt nie dogorywa — stwierdzam kategorycznie. Następnie fakt zgwałcenia jest wiadomy tylko ze źródeł, które są wrogie Państwu Polskiemu, natomiast sama oskarżona na sądzie, pytana przez sędziego, nie powiedziała tego. Następnie cały szereg innych rzeczy, które p. Senator podniósł, są albo nieistniejące, albo przesądzone.</u> | |
| 414 | + <u xml:id="u-44.4" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Stwierdzam jednak niezdrową atmosferę w urzędzie śledczym w Łucku, doszedłem do przekonania, że niema innego wyjścia, jak rozpędzenie tego urzędu.</u> | |
| 415 | + <u xml:id="u-44.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 416 | + <u xml:id="u-44.6" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Co też 10 dni temu zrobiłem, Panie Senatorze, jak tylko komisja przyjechała i to mi powiedziała, nie czekając na pańskie odwoływanie się do mego humanitaryzmu.</u> | |
| 417 | + <u xml:id="u-44.7" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 417 | 418 | </div> |
| 418 | 419 | <div xml:id="div-45"> |
| 419 | - <u xml:id="u-45.0" who="#SRolle">Wysoki Senacie! W dniu 17 grudnia 1930 zgłosili senatorowie z Klubu Ukraińskiego wniosek w sprawie wypadków w związku z przeprowadzoną pacyfikacją na obszarach województw lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego w miesiącach wrześniu, październiku i listopadzie 1930 r. o brzmieniu następującem:</u> | |
| 420 | - <u xml:id="u-45.1" who="#SRolle">Wysoki Senat uchwalić raczy: — „Senat wzywa Rząd do zbadania w najkrótszym czasie faktów i rozmiarów nadużyć popełnionych na wymienionych obszarach przez organy władzy z okazji przeprowadzenia t. zw. pacyfikacji, objętych dołączonem uzasadnieniem; do ustalenia szkód związanych z samym aktem pacyfikacji, do ukarania winnych, wynagrodzenia poszkodowanych oraz do złożenia Senatowi sprawozdania.” Do wniosku tego dołączone zostało obszerne uzasadnienie mające zilustrować rzekome nadużycia popełnione przez organy rządowe podczas przeprowadzenia pacyfikacji Wschodniej Małopolski, oraz zarejestrowanie szkód, jakie podczas tej akcji wyrządzone zostały.</u> | |
| 421 | - <u xml:id="u-45.2" who="#SRolle">Sprawa ta już po wejściu na forum Senatu została poruszona na forum parlamentarnem, bo w Sejmie tak w komisjach jak i na plenum, gdzie została oświetloną należycie przez Pana Ministra Spraw Wewnętrznych, Mimo tego wyjaśnienia Pana Ministra i oświadczenia, że skutkiem doniesień prowadzi się dochodzenia przeciw organom rządowym i winni nadużyć zostali ukarani względnie będą ukarani, pojawia się analogiczny wniosek zgłoszony do laski Marszałka Senatu. W zasadzie nie przynosi on żadnego nowego materiału, nie porusza nowych momentów, jest więc powtórnem rozpatrywaniem sprawy, która merytorycznie już załatwioną została.</u> | |
| 422 | - <u xml:id="u-45.3" who="#SRolle">Należy wyrazić wielką wątpliwość co do chęci obiektywnego wyświetlenia aktu pacyfikacji ze strony niektórych reprezentantów narodu ukraińskiego, Sprawa ta jest bardzo doniosłą w stosunkach współżycia obu narodów i lepiej jest, by była rozpatrywaną w momencie pewnego, uspokojenia i po zabliźnieniu się ran, wzajemnie sobie zadanych. Potrzebna więc jest pewna perspektywa czasu. Wybranie formy wniosku, a nie interpelacji, chęć prowadzenia dyskusji o tej sprawie już teraz zaraz na gorąco, gdy umysły wielu innemi faktami są rozagitowane, nasuwa podejrzenie, że nie o rozpatrzenie obiektywne sprawy chodzi. Gdy w Genewie toczyły się międzynarodowe rozmowy, gdy delegat naszego Państwa stał w danej chwili w samym ogniu walki przeciw Polsce i miał do spełnienia trudne zadanie obrony Państwa, objawiła się u pewnych ugrupowań chęć zwiększenia tych trudności przez wszczęcie dyskusji nad sprawą rzekomego ucisku mniejszości ukraińskiej. Wszak uzasadnienie wniosku Klubu Ukraińskiego wyraźnie stara się sprowadzić administracyjny akt stłumienia zbrodniczej działalności t. zw. sabotażystów na pole rzekomego ucisku ludności ukraińskiej i planowego niszczenia jej dorobku kulturalnego i gospodarczego.</u> | |
| 423 | - <u xml:id="u-45.4" who="#SRolle">Uważam, że nie leży w interesie obu narodowości, których przeznaczeniem jest współżycie na obszarze Wschodniej Małopolski, szukać dla tej sprawy echa na terenach międzynarodowych rozgrywek, tembardziej, że te rozgrywki nie będą dyktowane ani miłością dla narodu ukraińskiego, ani litością dla jego doli i w najmniejszym stopniu na doli jego nie zaważą, a wynikną tylko z chwilowych rozrachunków i egoistycznych celów.</u> | |
| 424 | - <u xml:id="u-45.5" who="#SRolle">Tymczasem protektorzy sabotażystów usiłują zużytkować wypadki we Wschodniej Małopolsce jako materiał do napaści na Polskę. Tworzą się biura prasowe w rozmaitych miastach Zachodu, które prowadzą systematyczną akcję zohydzania Polski. Inspiruje się wycieczki jakichś osobistości zagranicznych, które nie znając ani stosunków, ani języka, usiłują czynić badania i wywiady na miejscu, by rozpisywać później równie złośliwe, jak płytkie sądy o rzeczy mało i jednostronnie znanej.</u> | |
| 425 | - <u xml:id="u-45.6" who="#SRolle">Sprawa stłumienia zbrodniczej działalności na pewnym odcinku Rzeczypospolitej jest fragmentem. Donioślejszą sprawą jest rozpatrzenie głębsze problemu polsko - ukraińskiego i ustalenie dróg, jeśli narazie nie zgody, to porozumienia, które kiedyś do zgody doprowadzi. Rozsądni politycy obu narodów są przekonani chyba o tem, że w stanie zapalnym wciąż żyć nie można, a licząc się z rzeczywistem prawem Polski na obszarach Wschodniej Małopolski, już mimo wszystko dziś te drogi odnajdują, dążąc do tego, by w przyszłości nie powtórzyły się na tych ziemiach takie fakty, które tłumić trzeba siłą i przy których nieraz może i niewinne trzaski lecą, gdy się drwa rąbie.</u> | |
| 426 | - <u xml:id="u-45.7" who="#SRolle">Po tym wstępie przechodzę do sprawozdania.</u> | |
| 427 | - <u xml:id="u-45.8" who="#SRolle">Na przełomie roku 1930 na obszarach trzech południowo-wschodnich województw: lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego poczęły się pojawiać masowo pewne niepokojące objawy, ujęte później nazwą „sabotażu”. Były to głównie pożary; płonęły przedewszystkiem plony rolne, nadto zabudowania gospodarcze, a nawet mieszkalne. Wszystkie te wydarzenia dotknęły większych i małych rolników Polaków, a sporadycznie i żydów. Dalszym objawem było niszczenie godeł i dobra państwowego, a wreszcie niszczenie urządzeń kolejowych i pocztowych, oraz przerywanie kolejowej sygnalizacji.</u> | |
| 428 | - <u xml:id="u-45.9" who="#SRolle">Wypadki te już przez to, że dotykały tylko pewnej części ludności, a mianowicie polskiej, oraz dotyczyły urzędów państwowych, a nadto część ich, bo w 172 wypadkach atakowano własność prywatną, a w 19 państwową, wskazywały, że są dziełem zbrodniczej organizacji, a cała polska opinia Wschodniej Małopolski wyraźnie zdawała sobie sprawę, że sprawczynią tych zbrodni jest Ukraińska Organizacja Wojskowa.</u> | |
| 429 | - <u xml:id="u-45.10" who="#SRolle">Klub Ukraiński w swojem uzasadnieniu usiłuje przypisać powód licznych pożarów podpalaniu przez samych właścicieli gospodarstw rolnych, którzy rzekomo spekulowali na wysokie odszkodowanie ze strony zakładów ubezpieczeniowych przy niskiej cenie i trudności pozbycia płodów rolnych. Podejrzenie rzucone zostało zupełnie gołosłownie, żądne dochodzenia tego nie stwierdziły, nadto wiem napewno, że w wielu wypadkach rolnicy tamtejsi' poczęli masowo ubezpieczać zebrane zboże, względnie pozbywać go niemal za bezcen, dopiero w chwili, gdy — „czerwony kogut” zaczął hulać.</u> | |
| 430 | - <u xml:id="u-45.11" who="#SRolle">To, co się działo we Wschodniej Małopolsce, poczęło niepokoić ludność polską, wytwarzając stan wysokiego zdenerwowania, na spokojną ludność padł strach i słusznie poczęła przez delegacje, głosy prasy i na zebraniach dopominać się u Rządu opieki. Wytworzył się nadto pewien objaw, jeszcze więcej niepokojący, ten, że bardziej krewkie żywioły z pośród społeczeństwa polskiego zaczęły nawoływać do odwetu, lada moment ta część kraju mogła zostać objętą płomieniem wojny domowej. Dla ilustracji tej chwili przypominam, że był to okres silnego ataku kilku opozycyjnych partii sejmowych na Rząd, chwila kongresu t. zw. Centrolewu w Krakowie. Ludność, teroryzowana przez zbrodniczych zamachowców, kombinując te objawy, poczęła posądzać Rząd o brak siły i stanowczości, oddawała się rozpaczy i pesymizmowi. Okazało się jednak, że był on bezpodstawny. Rząd starał się pobudzić pewne czynniki ukraińskie, by swym autorytetem stłumiły zbrodniczą działalność, a gdy ta droga zawiodła, wkroczył bezpośrednio, jako powołany do tego, by stojąc na stanowisku bezwzględnej równości obywateli w Polsce bez różnicy wyznania i narodowości, również bez różnicy tępił wszelkie nadużycia czy zbrodnie, popełniane przez jednych obywateli wobec drugich.</u> | |
| 431 | - <u xml:id="u-45.12" who="#SRolle">Nie wprowadzając sądów doraźnych, nie sprowadzając ostentacyjnie kata, jak to zrobił w analogicznym wypadku w b. Galicji b. rząd austriacki, nie grożąc więc stryczkiem obałamuconej ludności, wysłał na tereny, objęte płomieniem Zbrodniczego sabotażu, ekspedycję wojskowo-policyjną, by ta wyłowiła sprawców zbrodni, odebrała ukrywaną broń i materiały wybuchowe, antypaństwowe druki i publikacje i zniewoliła ludność miejscową do energicznej obrony mienia, a nieraz i życia przed zamachowcami.</u> | |
| 432 | - <u xml:id="u-45.13" who="#SRolle">Droga, obrana przez Rząd, okazała się zupełnie skuteczną. Nie upłynęły bowiem 3 miesiące i zarzewie niepokoju zupełnie stłumione zostało, w te okolice Państwa wrócił spokój i poczucie bezpieczeństwa. Skonfiskowano duże ilości broni i materiałów zapalnych, mnóstwo druków antypaństwowych, przekazano sądom 1143 podejrzanych o udział w akcji sabotażowej, do sądów też należy wypowiedzenie ostatniego słowa o sprawcach zbrodniczych występków, co też, jak sprawozdania donoszą, ma miejsce.</u> | |
| 433 | - <u xml:id="u-45.14" who="#SRolle">Uzasadnienie do wniosku Klubu Ukraińskiego uskarża się, że podczas tej akcji pacyfikacyjnej oddziały wojskowe i policyjne dopuszczały się wielu nadużyć, bijąc niewinnych, niszcząc podczas rewizji urządzenia domowe, budynki, towary po, sklepach, księgi handlowe, wreszcie urządzenia kulturalne ukraińskie, jak obrazy, książki, dekoracje, a wreszcie rekwirując darmo lub za niewspółmiernie niskiem odszkodowaniem różne środki żywności; że w związku z tą akcją zaszła kilka wypadków śmierci, a wreszcie, że nadużycia te dotykały tak ludność włościańską, jak również inteligencję wiejską i miejską, a nie oszczędzały nawet duchownych.</u> | |
| 434 | - <u xml:id="u-45.15" who="#SRolle">Uzasadnienie, na które się powołuję w mem sprawozdaniu, rejestruje dużo wypadków rzekomych nadużyć, zaznacza, że nie ujmuje wszystkich, zastrzega jednak, że bezwątpienia sprawozdanie, wchodzące w skład uzasadnienia, niejednokrotnie mogło zostać przejaskrawione. I rzeczywiście tak jest. Sprawozdania w ukraińskich czasopismach, a co, więcej, podawane do prasy zagranicznej, przejaskrawiły bardzo silnie dane wypadki.</u> | |
| 435 | - <u xml:id="u-45.16" who="#SRolle">Obiektywnie oceniając akcję tłumienia zbrodni sabotażu, muszę przyznać, że w akcji tej, w której liczba przytrzymanych osób wynosiła prawie 1800 — badanych było zapewne parę razy więcej — również liczba użytego wojska i policji musiała być znaczna i sama akcja rewizji i badania nie odbywała się w atmosferze idyllicznej, lecz napotykała na opór, były rozliczne utrudnienia i drażniące wybryki, mogły i musi,ały się zdarzać wystąpienia ze strony niektórych organów państwowych niepotrzebne, zbyteczne, a nawet ze stanowiska państwowego szkodliwe.</u> | |
| 436 | - <u xml:id="u-45.17" who="#SRolle">Pan Minister Spraw Wewnętrznych przyznał, że wie o tych wypadkach, że zarządził zbadanie ich i ukaranie winnych. Muszę jednak podzielić zastrzeżenia Pana, Ministra, że nie miały one charakteru systemu. Muszę zwrócić uwagę, że akcja tępienia zbrodniczej akcji sabotażowej nie obeszła się bez ofiar ze strony policji i wojska, gdzie było, wiele wypadków potłuczenia, okaleczenia i postrzelania, a nawet śmierci.</u> | |
| 437 | - <u xml:id="u-45.18" who="#SRolle">Kto brał udział w akcji sabotażowej? Dochodzenia sądowe dadzą na to odpowiedź. Znajdowane na, miejscach zbrodni ulotki, numery czasopisma ,,Surma”, organu Ukraińskiej Organizacji Wojskowej, głosy zagranicznej prasy ukraińskiej i inne objawy świadczą, że chodziło o zniszczenie żywiołu polskiego, wystraszenie go i spowodowanie usunięcia się jego z tych ziem odwiecznie przez ludność polską zamieszkałych, a również o wykazanie, zagranicy, że kraj ten jest wrzącym kotłem, jest krajem, w którym rdzenna ludność jest uciskana, krzywdzona i niezadowolona i którego granice są niepewne. Zresztą wyraźnie to stwierdza jedno z pism ukraińskich w Ameryce, stojące blisko kół Ukraińskiej Organizacji Wojskowej, te właśnie motywy akcji sabotażowej wyznaczając.</u> | |
| 438 | - <u xml:id="u-45.19" who="#SRolle">Cel ten nie był swoistym, opartym na woli większości narodu, lecz narzuconym z zewnątrz przez czynniki wyzyskujące krewkość i błędnie pojęty partiotyzm młodzieży, jej niewyrobjenie życiowe. Cała afera została w zręczny sposób narzucona przez obcych, a ta część społeczeństwa ukraińskiego, która była, akcją objętą, stała się, może nieraz mimowiednie, narzędziem różnorodnych pociągnięć politycznych na terenie międzynarodowym.</u> | |
| 439 | - <u xml:id="u-45.20" who="#SRolle">Jako główne narzędzie użyta została Ukraińska Organizacja Wojskowa.</u> | |
| 440 | - <u xml:id="u-45.21" who="#SRolle">Ukraińska Organizacja Wojskowa jest organizacją bojową, wrogo nastawioną względem Państwa i społeczeństwa polskiego, a ma swe władze naczelne za granicą, skąd idą wskazówki i komenda. Prasa wymienia, często nazwisko byłego oficera austriackiego Konowalca, który obrawszy dla sztabu swego siedzibę w Berlinie, wykonywa, komendę nad organizacją wojskową w Polsce. Wszystkie ślady akcji sabotażowej idą w tym kierunku. Również inny dygnitarz 'wojskowy ukraiński, przebywający na Rusi podkarpackiej w Czechosłowacji, Nikander Horwaniuk jeszcze przed rozpoczęciem akcji sabotażowej zapowiadał ją zupełnie jasno w wywiadzie w jednem z pism zagranicznych.</u> | |
| 441 | - <u xml:id="u-45.22" who="#SRolle">Że ta organizacja stoi w związku z rządami państwa sąsiedniego i w jakim związku, to stwierdzone zostało ponad wszelką wątpliwość olbrzymim materiałem, znajdującym się w rękach Rządu. Znamiennem jest, że ożywiona działalność Ukraińskiej Organizacji Wojskowej na terenie Wschodniej Małopolski zbiega się z ożywioną akcją nacjonalistów w Niemczech, z alarmami rewizjonistycznemi ministra Treviranusa, z zapowiedzią ostrej walki z Polską na terenie Ligi Narodów, a objawy zbyt wielkiej czułości dla narodu ukraińskiego i współczucia dla rzekomo ciężkiej jego doli u Niemców i ich mniej więcej bezinteresownych przyjaciół za granicą budzą wielkie podejrzenie, że w tym kotle wschodnio-małopolskim mieszała daleko sięgająca ręka naszego zachodniego sąsiadą.</u> | |
| 442 | - <u xml:id="u-45.23" who="#SRolle">Sądzę, że rzeczą jest Rządu cały ten splot wpływów na młodzież i część społeczeństwa ukraińskiego zbadać i unieszkodliwić na przyszłość odpowiedniemi energicznemi zarządzeniami. Wspomniałem wyżej, że do zbrodniczej akcji sabotażowej pociągniętą Została głównie młodzież ucząca się. W wyniku przeprowadzonych badań musiał Rząd zamknąć gimnazja ukraińskie, w Tarnopolu, Rohatynie i Drohobyczu. Niestety należy stwierdzić z ubolewaniem, że wychowawcy młodego pokolenia ukraińskiego nie stanęli na wysokości zadania. Tragicznie dawniejsze wypadki zamordowania tych profesorów ukraińskich, którzy lojalnie spełniali swe obowiązki względem Państwa i wychowywali młodzież w takiem samem poczuciu, świadczą, iż tendencją pewnych sfer ludności ukraińskiej jest wychowanie młodzieży ukraińskiej na złych obywateli Państwa, co jest sprzecznie z kardynalną zasadą wychowania. Oświadczenie reprezentantki narodu ukraińskiego na Komisji Budżetowej Sejmu przy omawianiu resortu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, że wychowanie młodzieży ukraińskiej w duchu lojalnym dla Państwa, jest kwadraturą koła, zdaje się potwierdzać tę tezę o złem wychowaniu, tragiczną dla narodowości, zmuszonej żyć z nami wspólnie na jednym terenie.</u> | |
| 443 | - <u xml:id="u-45.24" who="#SRolle">Chciałbym teraz z kolei przedstawić obraz, jak zachowała się ludność ukraińska Małopolski Wschodniej wobec rozpętanej zbrodniczej akcji sabotażowej. Nie zapominajmy, że ta akcja poza godzeniem w majątek polskiej ludności miejscowej, zagrażała życiu ludności przez niszczenie urządzeń kolejowych, co mogło w skutku wywołać wprost nieobliczoną klęskę. Otóż najliczniejsza warstwa włościaństwa była wprost teroryzowaną przez garść młodzieży. Z usposobienia spokojna i uznająca silną władzę, zrazu nie widząc jej, dała się pociągnąć do akcji zbrodniczej, przeważnie, jednak przypatrując się jej obojętnie. Nie umiała 'się jej energicznie przeciwstawić inteligencja wiejska, złożona z liczniej warstwy urzędników spółdzielni, bardzo licznych na terenie Małopolski Wschodniej, z nauczycieli szkół powszechnych i duchowieństwa. Niestety, nawet ta klasa ludności dostarczała poważnego kontyngentu organizacjom, wrogo przeciw Państwu Polskiemu występującym. Część społeczeństwa ukraińskiego, grupująca się w ugrupowaniu politycznem ukraińskiej narodowej demokracji (Undo), wobec akcji sabotażowej nie zdobyła się na silny odruch, na potępienie zbrodniczych czynów i dopiero, gdy Rząd wystąpił ze zdecydowaną wolą stłumienia ich, chciała powstrzymać karzącą rękę i wraz z dwoma innemi ugrupowaniami politycznemi ukraińskiemi wydała bardzo mało energiczną i mało, stanowczą odezwę do społeczeństwa, w której trudno doczytać się potępienia akcji sabotażowej, tak sama jak trudno się go było doczytać i w artykułach organu tej partii — „Dile”. Ale nawet te nieśmiałe słowa, a może dlatego, że były nieśmiałe, nie znalazły żadnego, posłuchu i sami reprezentanci partii ukraińskich przyznać muszą, że żadnego wpływu na zradykalizowaną młodzież nie mają i że raczej płynąć muszą z prądem niechęci, a nawet nienawiści do Polski, bojąc się im przeciwstawić. A przecież gdyby rozważniej sza część społeczeństwa ukraińskiego, z Metropolitą Szeptyckim na czełe znalazła w sobie już na początku akcji sabotażowej dość mocy, by energicznie i stanowczo sabotażowi się przeciwstawić, nie byłoby doszło do rozpętania, tej zbrodniczej akcji i nie byłaby potrzebna pacyfikacja.</u> | |
| 444 | - <u xml:id="u-45.25" who="#SRolle">Partie ukraińskie, obawiające się przelicytowania przez grupę hołdującą radykalizmowi i terorowi, grupę małą, lecz zdecydowaną w nienawiści, a nadto podsycaną w tej nienawiści przez emigrację zagraniczną, winne są, jeżeli tym lub owymi jednostkom, ludowi ukraińskiemu na terenach Wschodniej Małopolski podczas akcji tępienia sabotażu stała, się krzywda. Więc gdy uspokojenia zbrodniczych działaczy nie zdołało, dokonać społeczeństwo ukraińskie, musiał się tego podjąć Rząd, a społeczeństwo to powinno sobie było zdawać sprawę, że wprowadzenie na teren kilkuset funkcjonariuszy policji i wielu oddziałów wojska nie będzie spacerem i tępienie sabotażu nie odbędzie się w atmosferze idyllicznej, że mogą się zdarzyć przekroczenia i wykroczenia o smutnych dla ludności następstwach. Ale jeszcze była chwila 5 minut przed dwunastą, by odezwać się do zbałamuconej ludności, by wydała winnych, materiał nielegalnie przechowywany i szła da rękę organom rządowym. To się nie stało. Wprost przeciwnie. Podnosi się gwałt, oskarża organy rządowe o niebywałe fakty, całą akcję sabotażu przedstawiając jako sporadyczne wypadki nieodpowiedzialnych szaleńców, a wprost głosząc, że Polacy podpalają sami dla interesu, rzuca się wprost szaleńcze podejrzenia na organy policji i wojska, że dopuszczają się prowokacji, podrzucając niewinnym broń, bomby, ulotki i druki przeciwrządowe, a nawet, że dopuszczają się prowokacji, podpalania, rzucania bomb j t. p. A wszystko to — według tych pogłosek — dzieje się niby celem przerywania rozwoju gospodarczego i narodowego, Ukraińców, na który to niezwykły rozwój rzekomo z zazdrością patrzy naród polski, czy też tylko miejscowe społeczeństwo.</u> | |
| 445 | - <u xml:id="u-45.26" who="#SRolle">Są to argumenty, z któremi trudno walczyć. Zanotować jednak należy przyznanie przez przywódców partyj ukraińskich, że rozwój ich instytucyj jest, świetny. Nie świadczy to chyba o głoszonym za granicą ucisku.</u> | |
| 446 | - <u xml:id="u-45.27" who="#SRolle">Dobiegam w sprawozdaniu mem do końca. Jaka sprawozdawca wniosku senatorów Klubu Ukraińskiego nie mam możności zbadania wszystkich aktów dotyczących tej sprawy, nie mam też możności stwierdzić, czy i o ile te fakty przytoczone w uzasadnieniu do wniosku są prawdziwe. Bada je Rząd przez swe organy administracji i w trakcie przewodu sądowego ,i' wówczas dopiero wytworzyć sobie będziemy mogli dokładny obraz wypadków, motywów, pobudek, rozmiarów i skutków. Pragnąłem z całym spokojem i obiektywizmem sprawę Wysokiemu Senatowi przedstawić. Nie przyszło mi to łatwo, bo mając wiele miłości dla narodu ukraińskiego, z boleścią rozpatrywałem 'ten fragment historii współżycia mego narodu z ukraińskim. Stawiałem jednak stale przed oczy swoje historię wielu narodów i państw, które tego, rodzaju przeżycia przechodziły w znacznie tragiczniejszy sposób i nieraz przeszły przez morza przelanej krwi, dochodząc W końcu do zgodnego współżycia, dyktowanego może, nietyle sercem, co rozumem. Ile też ironii ma w sobie rozgłos tej sprawy za granicą, ile ci, co się nią tak na pozór gorąco i szczerze zajęli, mieliby do roboty u siebie, ileż razy by się chciało odpowiedzieć na te głośne objawy oburzenia przysłowiem: — „Lekarzu wpierw ulecz się sam”, Tak! musimy to, sobie i naszym pobratymcom powiedzieć, że gwałtowna miłość naszych sąsiadów^1^ do, Ukraińców jest dla tych sąsiadów doskonałym środkiem do zakrywania objawów własnej nienawiści, niesprawiedliwości i uciemiężania swoich mniejszości narodowych.</u> | |
| 447 | - <u xml:id="u-45.28" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 448 | - <u xml:id="u-45.29" who="#SRolle">Ale to wszystko, nie uwalnia, nas od obowiązku głębszego Wniknięcia w tę całą sprawę, którą nazywamy akcją sabotażową. Przyznać musimy chyba wszyscy, że gdyby Rząd nie był przystąpił do jej stłumienia, mogłaby ona przybrać nieobliczalne formy i że po, wyleczeniu przejściowej choroby, jaką była akcja sabotażowa, należy stosunki polsko-ukraińskie układać tak, by nie dać się zepchnąć z drogi powolnej a trwałej rozbudowy stosunków współżycia obu narodów.</u> | |
| 449 | - <u xml:id="u-45.30" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 450 | - <u xml:id="u-45.31" who="#SRolle">A zgodne współżycie jest możliwe i konieczne, jak praktyka okazuje, bo zapewnić mogę, zdaje się, imieniem bardzo znacznej części społeczeństwa polskiego, że naród polski nienawiści do narodu ukraińskiego nie ma, owszem żywi chęć pokojowego, współżycia. Wszyscy jednakowoż zgadzamy się na to, że to: współżycie oparte być musi na szeregu pewników, które naród ukraiński uznać musi.,</u> | |
| 451 | - <u xml:id="u-45.32" who="#SRolle">A więc przedewszystkie, że granice naszego Państwa nie tylko są nienaruszalne, ale nawet dyskusji na ten temat nie dopuszczamy</u> | |
| 452 | - <u xml:id="u-45.33" who="#komentarz">(Huczne oklaski),</u> | |
| 453 | - <u xml:id="u-45.34" who="#SRolle">dalej, że na ziemiach wspólnie, przez ludność polską i ukraińską zamieszkałych obie narodowości są pełnoprawne, że wreszcie obywatele polscy narodowości ukraińskiej zupełnie lojalnie ułożą swoje stosunki do Państwa Polskiego.</u> | |
| 454 | - <u xml:id="u-45.35" who="#SRolle">Naród polski wówczas może zapewnić narodowi ukraińskiemu zupełną swobodę intelektualnego i gospodarczego, rozwoju z poszanowaniem języka i wyznania.</u> | |
| 455 | - <u xml:id="u-45.36" who="#SRolle">Niszczenie kultury ukraińskiej nie leży w niczyim w Polsce interesie; inne twierdzenie jest chyba artykułem na eksport.</u> | |
| 456 | - <u xml:id="u-45.37" who="#SRolle">Rząd polski ma obowiązek dopilnować, by stosunki w całem Państwie układały się pokojowa i ma dość siły, by ten obowiązek wykopać.</u> | |
| 457 | - <u xml:id="u-45.38" who="#SRolle">To są walonki zasadnicze współżycia naszego z Ukraińcami, chyba nie inne, jak wogóle warunki współżycia wszędzie i z każdą mniejszością terytorialną. Inne warunki nie są do zdobycia, w drodze nie wiem nawet jak zwiększonej apelacji do czynników zagranicznych, co zresztą praktyka wykazała. Apel do mieszania się W na,sze stosunki wewnętrznie czynników obcych, zohydzenie naszego Państwa nie przyczyni się do wprowadzenia między nami stosunków bodaj w najogólniej szych granicach normalnych, owszem, zaostrzy tylko stosunki między społeczeństwem polskiem a partiami dziś w narodzie ukraińskim działającemu. A że jak dotychczas żadna ukraińska partia nie zdołała uwolnić się z więzów demagogii i nawet bardzo zachowawcze partie w obawie przelicytowania a może teroru nie zdobyły się na to, by przystąpić z Polakami do spokojnej rozmowy, przeto musimy ponad głowy tych partyj rozmawiać wprost z narodem ukraińskim.</u> | |
| 458 | - <u xml:id="u-45.39" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 459 | - <u xml:id="u-45.40" who="#SRolle">Ugrupowanie, do którego, należę, już na tę drogę weszło i prowadzi na wszystkich terenach zamieszkałych przez naród ukraiński i ruski wspólną pokojową pracę. Świadczy o tein praca, w samorządach, a więc na terenie wspólnych interesów gospodarczych, praca w instytucjach społecznych, gospodarczych, a nawet kulturalnych. Okazuje się, że przy dobrej woli z obu stron nawet na, terenach do niedawna ogniem sabotażu objętych, może zapanować spokój.</u> | |
| 460 | - <u xml:id="u-45.41" who="#SRolle">Powołam się na słowa Panów wnioskodawców, że — „przewidujący polityk musi wszystko zrobić, aby szkodę wypływającą z położenią uczynić jak najmniejszą, a następnie dołożyć wszelkich starań, aby zrobione zło, poszło jak najprędzej w niepamięć”. Tak! My uznając, że tu i ówdzie mogły zajść wypadki — „szkody, wypływającej z położenia” weszliśmy na' drogę wskazywaną przez wnioskodawców. A Panowie?</u> | |
| 461 | - <u xml:id="u-45.42" who="#SRolle">Chcę jeszcze uzasadnić wniosek większości komisji. Komisja rozpatrując sprawę sabotażu i zarządzenia, jakie Rząd na terenie, objętym akcją sabotażową, poczynił, Uznała je za celowe i konieczne. Komisji znane były oświadczenia p. Ministra, Spraw Wewnętrznych, że prowadzi dochodzenia celem stwierdzenia, czy podczas tej akcji były wykroczenia organów rządowych i jakie, i zapewnienie, że jeśli jakie wykroczenia, były, toi sprawcy zostaną ukarani, a jeśli były jakie szkody niezawinione, zostaną pokryte. Wobec tego większość komisji nie mogła się zgodzić n,a wniosek senatorów Klubu Ukraińskiego, bo ten zgóry przesądzą, że byty nadużycia, popełnione przez organy władzy. Większość komisji, mając zupełne zaufanie do p. Ministra Spraw Wewnętrznych, proponuje odstąpienie materiałów przedłożonych przez senatorów Klubu Ukraińskiego p. Ministrowi w przekonaniu, że on ten materiał zbada, i przy dalszych swych zarządzeniach zużytkuje.</u> | |
| 462 | - <u xml:id="u-45.43" who="#SRolle">Wobec tego komisja stawia wniosek większości:</u> | |
| 463 | - <u xml:id="u-45.44" who="#SRolle">Wysoki Senat uchwalić raczy:</u> | |
| 464 | - <u xml:id="u-45.45" who="#SRolle">Senat uznaje, że zarządzenia władz państwowych na, terenie województw lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego, wydane celem zapewnienia całej ludności tych województw ochrony życia i mienia, a również celem uchronienia mienia, i urządzeń państwowych przed aktami zbrodniczemi, jakie na terenie tych województw zaistniały, były uzasadnione i konieczne;</u> | |
| 465 | - <u xml:id="u-45.46" who="#SRolle">Senat odstępuje cały materiał przedłożony w formie uzasadnienia, do wniosku senatorów Klubu Ukraińskiego p. Ministrowi Spraw Wewnętrznych.</u> | |
| 466 | - <u xml:id="u-45.47" who="#SRolle">Protezę Wysoki Senat o, uchwalenie tych wniosków.</u> | |
| 467 | - <u xml:id="u-45.48" who="#komentarz">(Okłaski)</u> | |
| 420 | + <u xml:id="u-45.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania. Czy jest zgłoszona poprawka s. Kopcińskiego?</u> | |
| 421 | + <u xml:id="u-45.1" who="#komentarz">(S. Kopciński: Nie.)</u> | |
| 422 | + <u xml:id="u-45.2" who="#Marszałek">Wniesiono propozycję o rozdzielenie głosowania. Stawiam pod głosowanie pierwszy punkt art. 1 osobno, dalej będziemy głosowali poszczególne części tego artykułu łącznie. Głosujemy nad 1 punktem art. 1, dotyczącym podwyższenia części 7 — Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w wydatkach zwyczajnych w dziale 1 par. 10 „Funduszu dyspozycyjnego” o 3 miliony zł. Kto jest za przyjęciem tego punktu, zechce powstać. Większość. Kto jest za przyjęciem całej ustawy? Większość. W ten sposób ustawa została przyjęta w brzmieniu sejmowem.</u> | |
| 423 | + <u xml:id="u-45.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 18 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Administracyjnej i Samorządowej o wniosku senatorów Klubu Ukraińskiego w sprawie wypadków w związku z przeprowadzoną pacyfikacją na obszarach województw lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego. Udzielam głosu sprawozdawcy s. Rolle.</u> | |
| 468 | 424 | </div> |
| 469 | 425 | <div xml:id="div-46"> |
| 470 | - <u xml:id="u-46.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Makuch,</u> | |
| 426 | + <u xml:id="u-46.0" who="#SRolle">Wysoki Senacie! W dniu 17 grudnia 1930 zgłosili senatorowie z Klubu Ukraińskiego wniosek w sprawie wypadków w związku z przeprowadzoną pacyfikacją na obszarach województw lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego w miesiącach wrześniu, październiku i listopadzie 1930 r. o brzmieniu następującem:</u> | |
| 427 | + <u xml:id="u-46.1" who="#SRolle">Wysoki Senat uchwalić raczy: „Senat wzywa Rząd do zbadania w najkrótszym czasie faktów i rozmiarów nadużyć popełnionych na wymienionych obszarach przez organy władzy z okazji przeprowadzenia t. zw. pacyfikacji, objętych dołączonem uzasadnieniem; do ustalenia szkód związanych z samym aktem pacyfikacji, do ukarania winnych, wynagrodzenia poszkodowanych oraz do złożenia Senatowi sprawozdania”. Do wniosku tego dołączone zostało obszerne uzasadnienie mające zilustrować rzekome nadużycia popełnione przez organy rządowe podczas przeprowadzenia pacyfikacji Wschodniej Małopolski, oraz zarejestrowanie szkód, jakie podczas tej akcji wyrządzone zostały.</u> | |
| 428 | + <u xml:id="u-46.2" who="#SRolle">Sprawa ta już po wejściu na forum Senatu została poruszona na forum parlamentarnem, bo w Sejmie tak w komisjach jak i na plenum, gdzie została oświetloną należycie przez Pana Ministra Spraw Wewnętrznych, Mimo tego wyjaśnienia Pana Ministra i oświadczenia, że skutkiem doniesień prowadzi się dochodzenia przeciw organom rządowym i winni nadużyć zostali ukarani względnie będą ukarani, pojawia się analogiczny wniosek zgłoszony do laski Marszałka Senatu. W zasadzie nie przynosi on żadnego nowego materiału, nie porusza nowych momentów, jest więc powtórnem rozpatrywaniem sprawy, która merytorycznie już załatwioną została.</u> | |
| 429 | + <u xml:id="u-46.3" who="#SRolle">Należy wyrazić wielką wątpliwość co do chęci obiektywnego wyświetlenia aktu pacyfikacji ze strony niektórych reprezentantów narodu ukraińskiego, Sprawa ta jest bardzo doniosłą w stosunkach współżycia obu narodów i lepiej jest, by była rozpatrywaną w momencie pewnego, uspokojenia i po zabliźnieniu się ran, wzajemnie sobie zadanych. Potrzebna więc jest pewna perspektywa czasu. Wybranie formy wniosku, a nie interpelacji, chęć prowadzenia dyskusji o tej sprawie już teraz zaraz na gorąco, gdy umysły wielu innemi faktami są rozagitowane, nasuwa podejrzenie, że nie o rozpatrzenie obiektywne sprawy chodzi. Gdy w Genewie toczyły się międzynarodowe rozmowy, gdy delegat naszego Państwa stał w danej chwili w samym ogniu walki przeciw Polsce i miał do spełnienia trudne zadanie obrony Państwa, objawiła się u pewnych ugrupowań chęć zwiększenia tych trudności przez wszczęcie dyskusji nad sprawą rzekomego ucisku mniejszości ukraińskiej. Wszak uzasadnienie wniosku Klubu Ukraińskiego wyraźnie stara się sprowadzić administracyjny akt stłumienia zbrodniczej działalności t. zw. sabotażystów na pole rzekomego ucisku ludności ukraińskiej i planowego niszczenia jej dorobku kulturalnego i gospodarczego.</u> | |
| 430 | + <u xml:id="u-46.4" who="#SRolle">Uważam, że nie leży w interesie obu narodowości, których przeznaczeniem jest współżycie na obszarze Wschodniej Małopolski, szukać dla tej sprawy echa na terenach międzynarodowych rozgrywek, tembardziej, że te rozgrywki nie będą dyktowane ani miłością dla narodu ukraińskiego, ani litością dla jego doli i w najmniejszym stopniu na doli jego nie zaważą, a wynikną tylko z chwilowych rozrachunków i egoistycznych celów.</u> | |
| 431 | + <u xml:id="u-46.5" who="#SRolle">Tymczasem protektorzy sabotażystów usiłują zużytkować wypadki we Wschodniej Małopolsce jako materiał do napaści na Polskę. Tworzą się biura prasowe w rozmaitych miastach Zachodu, które prowadzą systematyczną akcję zohydzania Polski. Inspiruje się wycieczki jakichś osobistości zagranicznych, które nie znając ani stosunków, ani języka, usiłują czynić badania i wywiady na miejscu, by rozpisywać później równie złośliwe, jak płytkie sądy o rzeczy mało i jednostronnie znanej.</u> | |
| 432 | + <u xml:id="u-46.6" who="#SRolle">Sprawa stłumienia zbrodniczej działalności na pewnym odcinku Rzeczypospolitej jest fragmentem. Donioślejszą sprawą jest rozpatrzenie głębsze problemu polsko - ukraińskiego i ustalenie dróg, jeśli narazie nie zgody, to porozumienia, które kiedyś do zgody doprowadzi. Rozsądni politycy obu narodów są przekonani chyba o tem, że w stanie zapalnym wciąż żyć nie można, a licząc się z rzeczywistem prawem Polski na obszarach Wschodniej Małopolski, już mimo wszystko dziś te drogi odnajdują, dążąc do tego, by w przyszłości nie powtórzyły się na tych ziemiach takie fakty, które tłumić trzeba siłą i przy których nieraz może i niewinne trzaski lecą, gdy się drwa rąbie.</u> | |
| 433 | + <u xml:id="u-46.7" who="#SRolle">Po tym wstępie przechodzę do sprawozdania.</u> | |
| 434 | + <u xml:id="u-46.8" who="#SRolle">Na przełomie roku 1930 na obszarach trzech południowo-wschodnich województw: lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego poczęły się pojawiać masowo pewne niepokojące objawy, ujęte później nazwą „sabotażu”. Były to głównie pożary; płonęły przedewszystkiem plony rolne, nadto zabudowania gospodarcze, a nawet mieszkalne. Wszystkie te wydarzenia dotknęły większych i małych rolników Polaków, a sporadycznie i żydów. Dalszym objawem było niszczenie godeł i dobra państwowego, a wreszcie niszczenie urządzeń kolejowych i pocztowych, oraz przerywanie kolejowej sygnalizacji.</u> | |
| 435 | + <u xml:id="u-46.9" who="#SRolle">Wypadki te już przez to, że dotykały tylko pewnej części ludności, a mianowicie polskiej, oraz dotyczyły urzędów państwowych, a nadto część ich, bo w 172 wypadkach atakowano własność prywatną, a w 19 państwową, wskazywały, że są dziełem zbrodniczej organizacji, a cała polska opinia Wschodniej Małopolski wyraźnie zdawała sobie sprawę, że sprawczynią tych zbrodni jest Ukraińska Organizacja Wojskowa.</u> | |
| 436 | + <u xml:id="u-46.10" who="#SRolle">Klub Ukraiński w swojem uzasadnieniu usiłuje przypisać powód licznych pożarów podpalaniu przez samych właścicieli gospodarstw rolnych, którzy rzekomo spekulowali na wysokie odszkodowanie ze strony zakładów ubezpieczeniowych przy niskiej cenie i trudności pozbycia płodów rolnych. Podejrzenie rzucone zostało zupełnie gołosłownie, żądne dochodzenia tego nie stwierdziły, nadto wiem napewno, że w wielu wypadkach rolnicy tamtejsi' poczęli masowo ubezpieczać zebrane zboże, względnie pozbywać go niemal za bezcen, dopiero w chwili, gdy „czerwony kogut” zaczął hulać.</u> | |
| 437 | + <u xml:id="u-46.11" who="#SRolle">To, co się działo we Wschodniej Małopolsce, poczęło niepokoić ludność polską, wytwarzając stan wysokiego zdenerwowania, na spokojną ludność padł strach i słusznie poczęła przez delegacje, głosy prasy i na zebraniach dopominać się u Rządu opieki. Wytworzył się nadto pewien objaw, jeszcze więcej niepokojący, ten, że bardziej krewkie żywioły z pośród społeczeństwa polskiego zaczęły nawoływać do odwetu, lada moment ta część kraju mogła zostać objętą płomieniem wojny domowej. Dla ilustracji tej chwili przypominam, że był to okres silnego ataku kilku opozycyjnych partii sejmowych na Rząd, chwila kongresu t. zw. Centrolewu w Krakowie. Ludność, teroryzowana przez zbrodniczych zamachowców, kombinując te objawy, poczęła posądzać Rząd o brak siły i stanowczości, oddawała się rozpaczy i pesymizmowi. Okazało się jednak, że był on bezpodstawny. Rząd starał się pobudzić pewne czynniki ukraińskie, by swym autorytetem stłumiły zbrodniczą działalność, a gdy ta droga zawiodła, wkroczył bezpośrednio, jako powołany do tego, by stojąc na stanowisku bezwzględnej równości obywateli w Polsce bez różnicy wyznania i narodowości, również bez różnicy tępił wszelkie nadużycia czy zbrodnie, popełniane przez jednych obywateli wobec drugich.</u> | |
| 438 | + <u xml:id="u-46.12" who="#SRolle">Nie wprowadzając sądów doraźnych, nie sprowadzając ostentacyjnie kata, jak to zrobił w analogicznym wypadku w b. Galicji b. rząd austriacki, nie grożąc więc stryczkiem obałamuconej ludności, wysłał na tereny, objęte płomieniem Zbrodniczego sabotażu, ekspedycję wojskowo-policyjną, by ta wyłowiła sprawców zbrodni, odebrała ukrywaną broń i materiały wybuchowe, antypaństwowe druki i publikacje i zniewoliła ludność miejscową do energicznej obrony mienia, a nieraz i życia przed zamachowcami.</u> | |
| 439 | + <u xml:id="u-46.13" who="#SRolle">Droga, obrana przez Rząd, okazała się zupełnie skuteczną. Nie upłynęły bowiem 3 miesiące i zarzewie niepokoju zupełnie stłumione zostało, w te okolice Państwa wrócił spokój i poczucie bezpieczeństwa. Skonfiskowano duże ilości broni i materiałów zapalnych, mnóstwo druków antypaństwowych, przekazano sądom 1143 podejrzanych o udział w akcji sabotażowej, do sądów też należy wypowiedzenie ostatniego słowa o sprawcach zbrodniczych występków, co też, jak sprawozdania donoszą, ma miejsce.</u> | |
| 440 | + <u xml:id="u-46.14" who="#SRolle">Uzasadnienie do wniosku Klubu Ukraińskiego uskarża się, że podczas tej akcji pacyfikacyjnej oddziały wojskowe i policyjne dopuszczały się wielu nadużyć, bijąc niewinnych, niszcząc podczas rewizji urządzenia domowe, budynki, towary po, sklepach, księgi handlowe, wreszcie urządzenia kulturalne ukraińskie, jak obrazy, książki, dekoracje, a wreszcie rekwirując darmo lub za niewspółmiernie niskiem odszkodowaniem różne środki żywności; że w związku z tą akcją zaszła kilka wypadków śmierci, a wreszcie, że nadużycia te dotykały tak ludność włościańską, jak również inteligencję wiejską i miejską, a nie oszczędzały nawet duchownych.</u> | |
| 441 | + <u xml:id="u-46.15" who="#SRolle">Uzasadnienie, na które się powołuję w mem sprawozdaniu, rejestruje dużo wypadków rzekomych nadużyć, zaznacza, że nie ujmuje wszystkich, zastrzega jednak, że bezwątpienia sprawozdanie, wchodzące w skład uzasadnienia, niejednokrotnie mogło zostać przejaskrawione. I rzeczywiście tak jest. Sprawozdania w ukraińskich czasopismach, a co, więcej, podawane do prasy zagranicznej, przejaskrawiły bardzo silnie dane wypadki.</u> | |
| 442 | + <u xml:id="u-46.16" who="#SRolle">Obiektywnie oceniając akcję tłumienia zbrodni sabotażu, muszę przyznać, że w akcji tej, w której liczba przytrzymanych osób wynosiła prawie 1800 — badanych było zapewne parę razy więcej — również liczba użytego wojska i policji musiała być znaczna i sama akcja rewizji i badania nie odbywała się w atmosferze idyllicznej, lecz napotykała na opór, były rozliczne utrudnienia i drażniące wybryki, mogły i musiały się zdarzać wystąpienia ze strony niektórych organów państwowych niepotrzebne, zbyteczne, a nawet ze stanowiska państwowego szkodliwe.</u> | |
| 443 | + <u xml:id="u-46.17" who="#SRolle">Pan Minister Spraw Wewnętrznych przyznał, że wie o tych wypadkach, że zarządził zbadanie ich i ukaranie winnych. Muszę jednak podzielić zastrzeżenia Pana, Ministra, że nie miały one charakteru systemu. Muszę zwrócić uwagę, że akcja tępienia zbrodniczej akcji sabotażowej nie obeszła się bez ofiar ze strony policji i wojska, gdzie było, wiele wypadków potłuczenia, okaleczenia i postrzelania, a nawet śmierci.</u> | |
| 444 | + <u xml:id="u-46.18" who="#SRolle">Kto brał udział w akcji sabotażowej? Dochodzenia sądowe dadzą na to odpowiedź. Znajdowane na, miejscach zbrodni ulotki, numery czasopisma „Surma”, organu Ukraińskiej Organizacji Wojskowej, głosy zagranicznej prasy ukraińskiej i inne objawy świadczą, że chodziło o zniszczenie żywiołu polskiego, wystraszenie go i spowodowanie usunięcia się jego z tych ziem odwiecznie przez ludność polską zamieszkałych, a również o wykazanie, zagranicy, że kraj ten jest wrzącym kotłem, jest krajem, w którym rdzenna ludność jest uciskana, krzywdzona i niezadowolona i którego granice są niepewne. Zresztą wyraźnie to stwierdza jedno z pism ukraińskich w Ameryce, stojące blisko kół Ukraińskiej Organizacji Wojskowej, te właśnie motywy akcji sabotażowej wyznaczając.</u> | |
| 445 | + <u xml:id="u-46.19" who="#SRolle">Cel ten nie był swoistym, opartym na woli większości narodu, lecz narzuconym z zewnątrz przez czynniki wyzyskujące krewkość i błędnie pojęty pairiotyzm młodzieży, jej niewyrobjenie życiowe. Cała afera została w zręczny sposób narzucona przez obcych, a ta część społeczeństwa ukraińskiego, która była, akcją objętą, stała się, może nieraz mimowiednie, narzędziem różnorodnych pociągnięć politycznych na terenie międzynarodowym.</u> | |
| 446 | + <u xml:id="u-46.20" who="#SRolle">Jako główne narzędzie użyta została Ukraińska Organizacja Wojskowa.</u> | |
| 447 | + <u xml:id="u-46.21" who="#SRolle">Ukraińska Organizacja Wojskowa jest organizacją bojową, wrogo nastawioną względem Państwa i społeczeństwa polskiego, a ma swe władze naczelne za granicą, skąd idą wskazówki i komenda. Prasa wymienia, często nazwisko byłego oficera austriackiego Konowalca, który obrawszy dla sztabu swego siedzibę w Berlinie, wykonywa, komendę nad organizacją wojskową w Polsce. Wszystkie ślady akcji sabotażowej idą w tym kierunku. Również inny dygnitarz 'wojskowy ukraiński, przebywający na Rusi podkarpackiej w Czechosłowacji, Nikander Horwaniuk jeszcze przed rozpoczęciem akcji sabotażowej zapowiadał ją zupełnie jasno w wywiadzie w jednem z pism zagranicznych.</u> | |
| 448 | + <u xml:id="u-46.22" who="#SRolle">Że ta organizacja stoi w związku z rządami państwa sąsiedniego i w jakim związku, to stwierdzone zostało ponad wszelką wątpliwość olbrzymim materiałem, znajdującym się w rękach Rządu. Znamiennem jest, że ożywiona działalność Ukraińskiej Organizacji Wojskowej na terenie Wschodniej Małopolski zbiega się z ożywioną akcją nacjonalistów w Niemczech, z alarmami rewizjonistycznemi ministra Treviranusa, z zapowiedzią ostrej walki z Polską na terenie Ligi Narodów, a objawy zbyt wielkiej czułości dla narodu ukraińskiego i współczucia dla rzekomo ciężkiej jego doli u Niemców i ich mniej więcej bezinteresownych przyjaciół za granicą budzą wielkie podejrzenie, że w tym kotle wschodnio-małopolskim mieszała daleko sięgająca ręka naszego zachodniego sąsiada.</u> | |
| 449 | + <u xml:id="u-46.23" who="#SRolle">Sądzę, że rzeczą jest Rządu cały ten splot wpływów na młodzież i część społeczeństwa ukraińskiego zbadać i unieszkodliwić na przyszłość odpowiedniemi energicznemi zarządzeniami. Wspomniałem wyżej, że do zbrodniczej akcji sabotażowej pociągniętą Została głównie młodzież ucząca się. W wyniku przeprowadzonych badań musiał Rząd zamknąć gimnazja ukraińskie, w Tarnopolu, Rohatynie i Drohobyczu. Niestety należy stwierdzić z ubolewaniem, że wychowawcy młodego pokolenia ukraińskiego nie stanęli na wysokości zadania. Tragicznie dawniejsze wypadki zamordowania tych profesorów ukraińskich, którzy lojalnie spełniali swe obowiązki względem Państwa i wychowywali młodzież w takiem samem poczuciu, świadczą, iż tendencją pewnych sfer ludności ukraińskiej jest wychowanie młodzieży ukraińskiej na złych obywateli Państwa, co jest sprzecznie z kardynalną zasadą wychowania. Oświadczenie reprezentantki narodu ukraińskiego na Komisji Budżetowej Sejmu przy omawianiu resortu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, że wychowanie młodzieży ukraińskiej w duchu lojalnym dla Państwa, jest kwadraturą koła, zdaje się potwierdzać tę tezę o złem wychowaniu, tragiczną dla narodowości, zmuszonej żyć z nami wspólnie na jednym terenie.</u> | |
| 450 | + <u xml:id="u-46.24" who="#SRolle">Chciałbym teraz z kolei przedstawić obraz, jak zachowała się ludność ukraińska Małopolski Wschodniej wobec rozpętanej zbrodniczej akcji sabotażowej. Nie zapominajmy, że ta akcja poza godzeniem w majątek polskiej ludności miejscowej, zagrażała życiu ludności przez niszczenie urządzeń kolejowych, co mogło w skutku wywołać wprost nieobliczoną klęskę. Otóż najliczniejsza warstwa włościaństwa była wprost teroryzowaną przez garść młodzieży. Z usposobienia spokojna i uznająca silną władzę, zrazu nie widząc jej, dała się pociągnąć do akcji zbrodniczej, przeważnie, jednak przypatrując się jej obojętnie. Nie umiała 'się jej energicznie przeciwstawić inteligencja wiejska, złożona z liczniej warstwy urzędników spółdzielni, bardzo licznych na terenie Małopolski Wschodniej, z nauczycieli szkół powszechnych i duchowieństwa. Niestety, nawet ta klasa ludności dostarczała poważnego kontyngentu organizacjom, wrogo przeciw Państwu Polskiemu występującym. Część społeczeństwa ukraińskiego, grupująca się w ugrupowaniu politycznem ukraińskiej narodowej demokracji (Undo), wobec akcji sabotażowej nie zdobyła się na silny odruch, na potępienie zbrodniczych czynów i dopiero, gdy Rząd wystąpił ze zdecydowaną wolą stłumienia ich, chciała powstrzymać karzącą rękę i wraz z dwoma innemi ugrupowaniami politycznemi ukraińskiemi wydała bardzo mało energiczną i mało, stanowczą odezwę do społeczeństwa, w której trudno doczytać się potępienia akcji sabotażowej, tak sama jak trudno się go było doczytać i w artykułach organu tej partii „Dile”. Ale nawet te nieśmiałe słowa, a może dlatego, że były nieśmiałe, nie znalazły żadnego, posłuchu i sami reprezentanci partii ukraińskich przyznać muszą, że żadnego wpływu na zradykalizowaną młodzież nie mają i że raczej płynąć muszą z prądem niechęci, a nawet nienawiści do Polski, bojąc się im przeciwstawić. A przecież gdyby rozważniej sza część społeczeństwa ukraińskiego, z Metropolitą Szeptyckim na czele znalazła w sobie już na początku akcji sabotażowej dość mocy, by energicznie i stanowczo sabotażowi się przeciwstawić, nie byłoby doszło do rozpętania, tej zbrodniczej akcji i nie byłaby potrzebna pacyfikacja.</u> | |
| 451 | + <u xml:id="u-46.25" who="#SRolle">Partie ukraińskie, obawiające się przelicytowania przez grupę hołdującą radykalizmowi i terorowi, grupę małą, lecz zdecydowaną w nienawiści, a nadto podsycaną w tej nienawiści przez emigrację zagraniczną, winne są, jeżeli tym lub owymi jednostkom, ludowi ukraińskiemu na terenach Wschodniej Małopolski podczas akcji tępienia sabotażu stała, się krzywda. Więc gdy uspokojenia zbrodniczych działaczy nie zdołało, dokonać społeczeństwo ukraińskie, musiał się tego podjąć Rząd, a społeczeństwo to powinno sobie było zdawać sprawę, że wprowadzenie na teren kilkuset funkcjonariuszy policji i wielu oddziałów wojska nie będzie spacerem i tępienie sabotażu nie odbędzie się w atmosferze idyllicznej, że mogą się zdarzyć przekroczenia i wykroczenia o smutnych dla ludności następstwach. Ale jeszcze była chwila 5 minut przed dwunastą, by odezwać się do zbałamuconej ludności, by wydała winnych, materiał nielegalnie przechowywany i szła da rękę organom rządowym. To się nie stało. Wprost przeciwnie. Podnosi się gwałt, oskarża organy rządowe o niebywałe fakty, całą akcję sabotażu przedstawiając jako sporadyczne wypadki nieodpowiedzialnych szaleńców, a wprost głosząc, że Polacy podpalają sami dla interesu, rzuca się wprost szaleńcze podejrzenia na organy policji i wojska, że dopuszczają się prowokacji, podrzucając niewinnym broń, bomby, ulotki i druki przeciwrządowe, a nawet, że dopuszczają się prowokacji, podpalania, rzucania bomb i t. p. A wszystko to — według tych pogłosek — dzieje się niby celem przerywania rozwoju gospodarczego i narodowego, Ukraińców, na który to niezwykły rozwój rzekomo z zazdrością patrzy naród polski, czy też tylko miejscowe społeczeństwo.</u> | |
| 452 | + <u xml:id="u-46.26" who="#SRolle">Są to argumenty, z któremi trudno walczyć. Zanotować jednak należy przyznanie przez przywódców partyj ukraińskich, że rozwój ich instytucyj jest, świetny. Nie świadczy to chyba o głoszonym za granicą ucisku.</u> | |
| 453 | + <u xml:id="u-46.27" who="#SRolle">Dobiegam w sprawozdaniu mem do końca. Jaka sprawozdawca wniosku senatorów Klubu Ukraińskiego nie mam możności zbadania wszystkich aktów dotyczących tej sprawy, nie mam też możności stwierdzić, czy i o ile te fakty przytoczone w uzasadnieniu do wniosku są prawdziwe. Bada je Rząd przez swe organy administracji i w trakcie przewodu sądowego i wówczas dopiero wytworzyć sobie będziemy mogli dokładny obraz wypadków, motywów, pobudek, rozmiarów i skutków. Pragnąłem z całym spokojem i obiektywizmem sprawę Wysokiemu Senatowi przedstawić. Nie przyszło mi to łatwo, bo mając wiele miłości dla narodu ukraińskiego, z boleścią rozpatrywałem 'ten fragment historii współżycia mego narodu z ukraińskim. Stawiałem jednak stale przed oczy swoje historię wielu narodów i państw, które tego, rodzaju przeżycia przechodziły w znacznie tragiczniejszy sposób i nieraz przeszły przez morza przelanej krwi, dochodząc W końcu do zgodnego współżycia, dyktowanego może, nietyle sercem, co rozumem. Ile też ironii ma w sobie rozgłos tej sprawy za granicą, ile ci, co się nią tak na pozór gorąco i szczerze zajęli, mieliby do roboty u siebie, ileż razy by się chciało odpowiedzieć na te głośne objawy oburzenia przysłowiem: „Lekarzu wpierw ulecz się sam”, Tak! musimy to, sobie i naszym pobratymcom powiedzieć, że gwałtowna miłość naszych sąsiadów do, Ukraińców jest dla tych sąsiadów doskonałym środkiem do zakrywania objawów własnej nienawiści, niesprawiedliwości i uciemiężania swoich mniejszości narodowych.</u> | |
| 454 | + <u xml:id="u-46.28" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 455 | + <u xml:id="u-46.29" who="#SRolle">Ale to wszystko, nie uwalnia, nas od obowiązku głębszego Wniknięcia w tę całą sprawę, którą nazywamy akcją sabotażową. Przyznać musimy chyba wszyscy, że gdyby Rząd nie był przystąpił do jej stłumienia, mogłaby ona przybrać nieobliczalne formy i że po, wyleczeniu przejściowej choroby, jaką była akcja sabotażowa, należy stosunki polsko-ukraińskie układać tak, by nie dać się zepchnąć z drogi powolnej a trwałej rozbudowy stosunków współżycia obu narodów.</u> | |
| 456 | + <u xml:id="u-46.30" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 457 | + <u xml:id="u-46.31" who="#SRolle">A zgodne współżycie jest możliwe i konieczne, jak praktyka okazuje, bo zapewnić mogę, zdaje się, imieniem bardzo znacznej części społeczeństwa polskiego, że naród polski nienawiści do narodu ukraińskiego nie ma, owszem żywi chęć pokojowego, współżycia. Wszyscy jednakowoż zgadzamy się na to, że to: współżycie oparte być musi na szeregu pewników, które naród ukraiński uznać musi.</u> | |
| 458 | + <u xml:id="u-46.32" who="#SRolle">A więc przedewszystkim, że granice naszego Państwa nie tylko są nienaruszalne, ale nawet dyskusji na ten temat nie dopuszczamy...</u> | |
| 459 | + <u xml:id="u-46.33" who="#komentarz">(Huczne oklaski)</u> | |
| 460 | + <u xml:id="u-46.34" who="#SRolle">...dalej, że na ziemiach wspólnie, przez ludność polską i ukraińską zamieszkałych obie narodowości są pełnoprawne, że wreszcie obywatele polscy narodowości ukraińskiej zupełnie lojalnie ułożą swoje stosunki do Państwa Polskiego.</u> | |
| 461 | + <u xml:id="u-46.35" who="#SRolle">Naród polski wówczas może zapewnić narodowi ukraińskiemu zupełną swobodę intelektualnego i gospodarczego, rozwoju z poszanowaniem języka i wyznania.</u> | |
| 462 | + <u xml:id="u-46.36" who="#SRolle">Niszczenie kultury ukraińskiej nie leży w niczyim w Polsce interesie; inne twierdzenie jest chyba artykułem na eksport.</u> | |
| 463 | + <u xml:id="u-46.37" who="#SRolle">Rząd polski ma obowiązek dopilnować, by stosunki w całem Państwie układały się pokojowa i ma dość siły, by ten obowiązek wykopać.</u> | |
| 464 | + <u xml:id="u-46.38" who="#SRolle">To są walonki zasadnicze współżycia naszego z Ukraińcami, chyba nie inne, jak wogóle warunki współżycia wszędzie i z każdą mniejszością terytorialną. Inne warunki nie są do zdobycia, w drodze nie wiem nawet jak zwiększonej apelacji do czynników zagranicznych, co zresztą praktyka wykazała. Apel do mieszania się W nasze stosunki wewnętrznie czynników obcych, zohydzenie naszego Państwa nie przyczyni się do wprowadzenia między nami stosunków bodaj w najogólniej szych granicach normalnych, owszem, zaostrzy tylko stosunki między społeczeństwem polskiem a partiami dziś w narodzie ukraińskim działającemu. A że jak dotychczas żadna ukraińska partia nie zdołała uwolnić się z więzów demagogii i nawet bardzo zachowawcze partie w obawie przelicytowania a może teroru nie zdobyły się na to, by przystąpić z Polakami do spokojnej rozmowy, przeto musimy ponad głowy tych partyj rozmawiać wprost z narodem ukraińskim.</u> | |
| 465 | + <u xml:id="u-46.39" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 466 | + <u xml:id="u-46.40" who="#SRolle">Ugrupowanie, do którego, należę, już na tę drogę weszło i prowadzi na wszystkich terenach zamieszkałych przez naród ukraiński i ruski wspólną pokojową pracę. Świadczy o tein praca, w samorządach, a więc na terenie wspólnych interesów gospodarczych, praca w instytucjach społecznych, gospodarczych, a nawet kulturalnych. Okazuje się, że przy dobrej woli z obu stron nawet na, terenach do niedawna ogniem sabotażu objętych, może zapanować spokój.</u> | |
| 467 | + <u xml:id="u-46.41" who="#SRolle">Powołam się na słowa Panów wnioskodawców, że „przewidujący polityk musi wszystko zrobić, aby szkodę wypływającą z położenia uczynić jak najmniejszą, a następnie dołożyć wszelkich starań, aby zrobione zło, poszło jak najprędzej w niepamięć”. Tak! My uznając, że tu i ówdzie mogły zajść wypadki „szkody, wypływającej z położenia” weszliśmy na' drogę wskazywaną przez wnioskodawców. A Panowie?</u> | |
| 468 | + <u xml:id="u-46.42" who="#SRolle">Chcę jeszcze uzasadnić wniosek większości komisji. Komisja rozpatrując sprawę sabotażu i zarządzenia, jakie Rząd na terenie, objętym akcją sabotażową, poczynił, Uznała je za celowe i konieczne. Komisji znane były oświadczenia p. Ministra, Spraw Wewnętrznych, że prowadzi dochodzenia celem stwierdzenia, czy podczas tej akcji były wykroczenia organów rządowych i jakie, i zapewnienie, że jeśli jakie wykroczenia, były, to i sprawcy zostaną ukarani, a jeśli były jakie szkody niezawinione, zostaną pokryte. Wobec tego większość komisji nie mogła się zgodzić na wniosek senatorów Klubu Ukraińskiego, bo ten zgóry przesądzą, że byty nadużycia, popełnione przez organy władzy. Większość komisji, mając zupełne zaufanie do p. Ministra Spraw Wewnętrznych, proponuje odstąpienie materiałów przedłożonych przez senatorów Klubu Ukraińskiego p. Ministrowi w przekonaniu, że on ten materiał zbada, i przy dalszych swych zarządzeniach zużytkuje.</u> | |
| 469 | + <u xml:id="u-46.43" who="#SRolle">Wobec tego komisja stawia wniosek większości:</u> | |
| 470 | + <u xml:id="u-46.44" who="#SRolle">Wysoki Senat uchwalić raczy:</u> | |
| 471 | + <u xml:id="u-46.45" who="#SRolle">Senat uznaje, że zarządzenia władz państwowych na, terenie województw lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego, wydane celem zapewnienia całej ludności tych województw ochrony życia i mienia, a również celem uchronienia mienia, i urządzeń państwowych przed aktami zbrodniczemi, jakie na terenie tych województw zaistniały, były uzasadnione i konieczne;</u> | |
| 472 | + <u xml:id="u-46.46" who="#SRolle">Senat odstępuje cały materiał przedłożony w formie uzasadnienia, do wniosku senatorów Klubu Ukraińskiego p. Ministrowi Spraw Wewnętrznych.</u> | |
| 473 | + <u xml:id="u-46.47" who="#SRolle">Protezę Wysoki Senat o, uchwalenie tych wniosków.</u> | |
| 474 | + <u xml:id="u-46.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 471 | 475 | </div> |
| 472 | 476 | <div xml:id="div-47"> |
| 473 | - <u xml:id="u-47.0" who="#SMakuch">Wysoki Senacie! Popieram w całej rozciągłości wniosek Klubu Ukraińskiego, a, to z następujących powodów: we wrześniu, październiku i listopadzie przeprowadził Rząd, a w szczególności p. Minister Spraw Wewnętrznych, tak zwaną pacyfikację trzech województw południowo-wschodnich, co nasz lud nazwał pacyfikacją. Jako pretekstu użyto, tak zwanego sabotażu, a w szczególności podpaleń i pożarów, jakie na, tych terenach miały miejsce. Takich pożarów było w Polsce dużo. Kto wie, czy nawet na zachodzie, a szczególnie na Pomorzu, więcej takich pożarów nie było, jak na naszych terenach. Same dzienniki polskie, a, w szczególności — „Ilustrowany Kurier Codzienny Krakowski” w dwóch artykułach podnosi, że właściciele na Pomorzu sami podpalają się, celem uzyskania odszkodowania.</u> | |
| 474 | - <u xml:id="u-47.1" who="#komentarz">(Głos: Gdzie? Na Pomorzu? Inny głos: To są bajki.)</u> | |
| 475 | - <u xml:id="u-47.2" who="#SMakuch">A więc proszę Panów, zacytuję te artykuły, a mianowicie artykuły z dn. 26.IX i z dn. 4.X 1930. Tak stwierdza „Ilustrowany Kurier Krakowski”. Sam p. Wojewoda Nakoniecznikof przyznał wobec reprezentantów prasy, że tylko 50% z podpałów może, przypisać ukraińskiej organizacji sabotażowej.</u> | |
| 476 | - <u xml:id="u-47.3" who="#komentarz">(Głos: Czy to mało?)</u> | |
| 477 | - <u xml:id="u-47.4" who="#SMakuch">Ja twierdzę z całą stanowczością, że nawet 20% nie mogłaby ta organizacja wykazać, (Głos: Skąd Pan to wie?) Źródła i przyczyny pożarów na naszych terenach dotychczas nie zostały bezpośrednio, wyświetlone i ustalone.</u> | |
| 478 | - <u xml:id="u-47.5" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych Składkowski: W piśmie „Surma” jest to wyraźnie napisane Pan go nie czytuje, a ja czytuję.)</u> | |
| 479 | - <u xml:id="u-47.6" who="#SMakuch">Panie Ministrze, ja już miałem zaszczyt oświadczyć na komisji, że megalomania Surmy wykazała, że ona nawet o 70 wypadków więcej sobie przypisała, niż wogóle było tych pożarów.</u> | |
| 480 | - <u xml:id="u-47.7" who="#SMakuch">Możliwe jest, że ktoś znalazł się z ludności ukraińskiej, kto, z różnych przyczyn mógł podpalać.</u> | |
| 481 | - <u xml:id="u-47.8" who="#komentarz">(Głos: Tyle wypadków.)</u> | |
| 482 | - <u xml:id="u-47.9" who="#SMakuch">Ukraińskie społeczeństwo zorganizowane odseparowało się od tych podpaleń.</u> | |
| 483 | - <u xml:id="u-47.10" who="#komentarz">(Głos: Kiedy?)</u> | |
| 484 | - <u xml:id="u-47.11" who="#SMakuch">Niema w naszem społeczeństwie odpowiedzialnego człowieka, któryby mógł inspirować, wszczynanie takich pożarów, czy aktów sabotażu.</u> | |
| 485 | - <u xml:id="u-47.12" who="#SMakuch">Proszę Panów, te sabotaże i te podpały są szkodliwe dla nas.</u> | |
| 486 | - <u xml:id="u-47.13" who="#komentarz">(Głosy: Tak jest, racja.)</u> | |
| 487 | - <u xml:id="u-47.14" who="#SMakuch">To są niemądre rzeczy i szkodliwe, bo my nie chcieliśmy dawać pozorów przed światem i przed polskiem społeczeństwem, że prowadzimy walkę z polskiem społeczeństwem na naszych ziemiach. My wyraźnie zaznaczamy, że prowadzimy walkę z Rządem i z rządowym regimem za to, że się tak a nie inaczej ustosunkował do nas.</u> | |
| 488 | - <u xml:id="u-47.15" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych Składkowski: Ale mnie nic nie podpalono, a biednym Polakom tam podpalano majątki.)</u> | |
| 489 | - <u xml:id="u-47.16" who="#SMakuch">Myśmy nie chcieli dowodzić, że zamiast walki z Rządem, prowadzimy walkę ze społeczeństwem polskiem. Po drugie, myśmy nie chcieli odwracać uwagi całej polskiej demokracji od walki z obecnym regimem, który nazywacie faszystowskim, czy inaczej, i wykazywać, że oto my jesteśmy tymi, którzy mają zawalić Państwo Polskie. Nie w naszym interesie było odwracać uwagę społeczeństwa polskiego od tej walki o demokrację, o praworządność w państwie, a wykazywać i ściągać uwagę na nas. Po trzecie, nie w naszym interesie było nabijać kieszenie ziemian polskich na naszych ziemiach, ziemian, którzy są odwiecznymi naszymi przeciwnikami. Z tych powodów całe nasze społeczeństwo, zorganizowane absolutnie nie mogło pochwalać, nie pochwalało, nie zgadzało się na te metody i odseparowało się od tego.</u> | |
| 490 | - <u xml:id="u-47.17" who="#komentarz">(Głos: Trzeba to. było odrazu zrobić.)</u> | |
| 491 | - <u xml:id="u-47.18" who="#SMakuch">Z naciskiem muszę podnieść, że różne ciemne elementy maczały ręce w sprawie podpaleń, ale nasza ludność We wsiach najbardziej uświadomionych, sama wystawiała warty, sama broniła się przeciwko temu, samą wskazywała na różnie indywidua, które automobilami zajeżdżały do wsi, jednakże Rząd i policja były na to zupełnie głuche i nie potrafiły ani jednego „sabotażysty” na gorącym uczynku przyłapać.</u> | |
| 492 | - <u xml:id="u-47.19" who="#SMakuch">Kto przygotowywał, proszę Panów, tę tak zwaną pacyfikację. Pacyfikacja długo była przygotowywaną. Pisma, jak — „Ilustrowany Kurier Codzienny”^ ^krakowski, jak — „Słowo, Polskie”, jak i różne organizacje nawoływały dawno już, ażeby nam urządzić masakrę, wzywały Rząd, ażeby z całą surowością nas spacyfikował a proszę Panów, wtedy jeszcze nie było nawet podpaleń. Sprawy te ciągnęły się bardzo długo i to właśnie było, tak powiedziawszy, moralnym podkładem, na którym Rząd się opierał. Rząd przygotował to w ten sposób, że p. Minister wydał instrukcję, jak się ma akcję przeprowadzić. Ja już kilka razy prosiłem p. Ministra, że,by był łaskaw odczytać tę instrukcję, bo wtedy by się pokazało, czy to na dole drobne organa są winne, że taką masakrę zrobiły, czy może taka była sama instrukcją. Narzędziem byli pp. wojewodowie w trzech województwach, pp, starostowie, pp. komendanci policji, pp. komendanci oddziałów wojskowych.</u> | |
| 493 | - <u xml:id="u-47.20" who="#SMakuch">Teraz ceł pacyfikacji. Cel pacyfikacji, stanowczo twierdzę był tego rodzaju, że chodziło o to, żeby zniszczyć ukraińską dorobek.</u> | |
| 494 | - <u xml:id="u-47.21" who="#komentarz">(Głos: Niech Pan nie, mówi bajek.)</u> | |
| 495 | - <u xml:id="u-47.22" who="#SMakuch">żeby zniszczyć te jednostki aktywne, które biorą udział w pracy na polu kulturalnem, na polu gospodarczem i wogóle te cenniejsze jednostki steroryzować, a tem samem złamać nas, żebyśmy nie nakazywali tej aktywności w twórczej pracy co dotychczas, W dalszej mierzę było, przygotowanie gruntu pod wybory. Tu niema najmniejszej wątpliwości, że pacyfikacja nie miała bezpośrednio na celu wyborów, (P. Minister Składkowski: Między innemi spokój.) ale między innemi ona przygotowała, znakomicie; właśnie grunt pod tle wybory, Nie da się, proszę Panów, opisać, jak przeprowadzono tę pacyfikację i jak katowano spokojną i niewinną ludność ukraińską. Dwie moralności zastosowano do nas. P. Premier, uzasadniając w Sejmie, dlaczego zamknął opozycję w Brześciu, powiedział wyraźnie, że niemoralnem by było, żeby rachunek za — „panów z opozycji” płacił spokojny w gruncie rzeczy obywatel polski. A czy moralnem było, przerzucać odpowiedzialność z niewiadomych zakonspirowanych jednostek na cały naród? (Głos: Gdyby to były jednostki!) Czy moralnem było cały naród ukarać za te jednostki, których Rząd nie może wyśledzić? Czy nie lepiej byłoby tego 'niewiadomego', zakonspirowanego bojowca, czy tego nieznanego prowokatora, czy może nawet jakiegoś skąpego właściciela majątku zamknąć do kryminału, zamiast sprowadzać tak ogromną katastrofę na naród ukraiński? Do nas zastosowano t. zw. zbiorową odpowiedzialność (Głos:* Ależ, nigdy w świecie.) i zbiorową karę. Dawne zamierzchłe czasy wiedziały o tem, ale nowe czasy takiej zbiorowej odpowiedzialności i kary absolutnie nie znają. Że pożary były tylko pretekstem do^;^ tej pacyfikacji^1^, tego najlepszym dowodem jest, że kilka powiatów, w których nie było wogóle żadnego sabotażu, nie tylko pożarów, i kilka wsi spacyfikowano i to bardzo, bardzo ciężko spacyfikowano. Jaworów, Drohobycz, Kałusz, Bucząc, Trembowla, Skole, Śnilatyń, Horodenka — to są powiaty, w których nie było aktów sabotażu. A tak samo naprzykład spacyfikowano wsie Bródki powiatu lwowskiego i Drohowyże w powiecie bobreckim, w których absolutnie nie było żadnych aktów sabotażu.</u> | |
| 496 | - <u xml:id="u-47.23" who="#SMakuch">Postępowanie przy tej pacyfikacji trudno opisać. Na komisji miałem sposobność kilka, tylko urywków przeczytać i zdaje mi się, że te urywki same dają obraz jak strasznie katowano naszą ludność, ludność wszystkich stanów. Jeżeli inteligencja winna, że te sabotaże odbywały się, to trzeba było zostawić lud, wieśniaków. A tymczasem karna ekspedycja nie przyjeżdżała na to, ażeby robić rewizję tylko pierwszym krokiem było według spisu, który komendant z sobą przyniósł, skatować kilkunastu, kilkudziesięciu ludzi, skatować ich tak, że niektórzy panowie z różnych klubów nawet nie wierzyli w te katowania i sami nawet pisali do interesowanych, czy to jest prawda. Katowano i włościan i pracowników spółdzielczych i działaczy oświatowych, urzędników prywatnych, księży, adwokatów, lekarzy, katowano, ludzi, którzy absolutnie jako urzędnicy mali, sądowi nie mają nic wspólnego z polityką, którzy cienia własnego się boją, a mimo to nie uniknęli katowań. Zdeptano, godność ludzką, zdeptano tak strasznie tę godność, że nie da się nawet opisać, zdeptano nawet i godność narodową. Co było dla nas najświętszego to deptano, kazano na Ukrainę wygadywać talkie słowa, że ich absolutnie nie można powtórzyć, nawet portrety naszych działaczy, polityków, poetów, jak Szewczenki, Drogomanowa i Franka deptano. Święte obrazy w chałupach niszczono; niszczono całe gospodarstwa ludzkie, niszczono całe kooperatywy, niszczono, wszystkie czytelnie i wszystkie kulturalno-oświatowe organizacje na danym terenie. To nie był tylko przypadek, to był system, bo wszędzie jednakowo postępowano. I Pan Minister i Pan Referent oświadczyli, że przy takiej pacyfikacji ludność mogła zachować się prowokacyjnie, i sprowokowała sama. Proszę Panów, sami Panowie czytali w czasie pacyfikacji, że całe wsie z dobytkiem uciekały w lasy i wszystko, co mogło, ratowało się, że nie było wypadku prowokacyjnego zachowania się, że ludność była zadowolona, jeżeli w okolicy miała las, aby móc się schować. Zrujnowano nam dobytek ten, który osiągnęliśmy własną pracą przeciw szykanom administracji i wbrew waszej woli. Kiedy o pacyfikacji rozeszły się wieści — zdaje mi się nawet, że w całej Europie — i kiedy nawet był demarche ambasadorów francuskiego i angielskiego u Rządu, to p. Suchenek, naczelnik wydziału narodowościowego, zwołał reprezentantów prasy zagranicznej i oświadczył: pacyfikacja osiągnęła swoje i skończona. Było to dnia 10 października 1930 roku. Oświadczam, że pacyfikacja najmniej przez 6 tygodni dłużej trwała, że pacyfikowano powiat śniatyński, szczególnie horodeński jeszcze w listopadzie przed samemi wyborami, i że takie powiedzenie, iż pacyfikacja skończyła się 10 października mija się zupełnie z prawdą.</u> | |
| 497 | - <u xml:id="u-47.24" who="#SMakuch">Konfiskowano różne materiały wojenne. Proszę Panów, gdyby te materiały tutaj jako dowody sądowe przedłożyć i gdyby się przypatrzono jaką wartość mają, to widziałoby się, że to stare rupiecie, stare zardzewiałe żelaziwo, którego masa jest na naszym terenie, bo na nam 5—6 lat toczyły się walki. A te karabiny są to stare karabiny, mające obcięte lufy albo są to krótkie karabinki, które walają się wszędzie i nie mają żadnej wartości bojowej. A były wypadki takie, że policja podrzucała masę karabinów i masę innych narzędzi. Już jeden taki wypadek został sądownie przez Sąd Okręgowy w Tarnopolu stwierdzony. Mianowicie w Zagrobeli podrzucono Piotrowi Nakoniecznemu bagnet.</u> | |
| 498 | - <u xml:id="u-47.25" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych Składkowski: To był jedyny wypadek, którym od miesiąca operujecie.)</u> | |
| 499 | - <u xml:id="u-47.26" who="#SMakuch">Okazało się jednak, że on tego bagnetu zupełnie nie miał i sama policja mu siał a w sądzie przyznać, że zaszła pomyłka.</u> | |
| 500 | - <u xml:id="u-47.27" who="#SMakuch">Ja sam miałem, Panie Ministrze, w swojej praktyce kilka wypadków, że policja podrzucała. Prawda, że mieliśmy starostę, który na to nie poszedł (Minister Składkowski: A no właśnie.), ale w Niżniowie, w Ostryni i w wielu innych miejscowościach były takie wypadki. Mówiono nam: — „niech panowie z policją nie zaczynają, bo pójdą gdzieindziej” (Głos: Pan jest nietykalny.) Dziś nietykalność nie jest tego rodzaju, aby mogła uchronić człowieka od kryminału.</u> | |
| 501 | - <u xml:id="u-47.28" who="#SMakuch">A teraz muszę zwrócić uwagę na to, czy my skarżyliśmy się na te wszystkie wypadki nadużyć. Prosta rzecz, że tak. Każdy adwokat, który miał odwagę zrobić doniesienie karne na policję, był aresztowany. W Tarnopolu 5 adwokatów aresztowano pod pretekstem szpiegostwa, a szpiegostwo to na tem polegało, że w pierwszych dniach pacyfikacji wnieśli kilka doniesień karnych na różnych policjantów. Dalszych doniesień nie można było wnieść, bo policja w tej chwili zorientowała się i pozrywała numerki z czapek. Drudzy zebrali niektóre nadużycia, popełnione przy wyborach i to było podstawą do ich aresztowania. Doktora Sełczinkę, adwokata z Radziechowa 7 tygodni trzymano w areszcie śledczym za to, że zbierał te fakty nadużyć i pobicia, ażeby zrobić z tego sądowy użytek. W Bóbrce 20 fur skatowanych ludzi przyjechało do sądu do oględzin lekarskich, jednak sędzia karny i naczelnik sądu odmówili przeprowadzenia oględzin lekarskich, bo otrzymali od pana prokuratora ze Lwowa rozkaz, ażeby nie przeprowadzać oględzin lekarskich w tych wypadkach, w których wojskowi pobili ludzi. A więc wojsko było czynne przy pacyfikacji. Horodenka wniosła do sądu wniosek o ustalenie wysokości szkód, ażeby móc dochodzić swoich praw. Sąd odmówił, a Trybunał Kołomyjski zatwierdził. Obecnie Horodenka wniosła do Sądu Okręgowego w Kołomyj! pismo na kilkunastu stronicach, gdzie cała pacyfikacja horodeńskiego powiatu ściśle jest przedstawiona, gdzie są wyliczone te wszystkie szkody, z prośbą, ażeby pan prokurator zajął się tą sprawą i wyświetlił, kto jest sprawcą tego ogromnego zrujnowania, bo oni znają jedynie p. Zborzenia, komendanta, a innych policjantów nie znają, bo to byli obcy ludzie, którzy w dodatku jeszcze i numerów na czapkach nie mieli. W drodze karnej odmówiono pomocy, tak ze strony sądów, jak i ze strony lekarzy.</u> | |
| 502 | - <u xml:id="u-47.29" who="#SMakuch">Wielu naszych prywatnych lekarzy naraziło się nawet na aresztowanie za to, że udzielili pomocy tym skatowanym. Masa policjantów było nowych, bo miejscowych przerzucono w inne okolice tak, że nawet nie wiadomo kto właśnie zrobił te ogromne szkody i kto skatował naszą ludność. Cywilne sądy powołały się n,a dekret nadworny austriacki z 1806 roku, który mówi, że urzędnika za szkody, wyrządzone w czasie jego Urzędowania, nie można pociągać do odpowiedzialności.</u> | |
| 503 | - <u xml:id="u-47.30" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 504 | - <u xml:id="u-47.31" who="#SMakuch">Ładne urzędowanie.)</u> | |
| 505 | - <u xml:id="u-47.32" who="#SMakuch">A teraz co do tej nieszczęsnej Surmy i tych prowokacji. Panie Ministrze, dlaczego w podhajeckim powiecie znaleziono Surmę tylko z 1928 i 1929 roku, dlaczego nie znaleziono, jeżeli to jest periodyczne pismo, najnowszych numerów. Prosta rzecz w r. 1928 policja przyłapała emisariusza ukraińskiej organizacji wojskowej i odebrała mu cały nakład, a teraz ten nakład rozrzuca po wszystkich wsiach.</u> | |
| 506 | - <u xml:id="u-47.33" who="#komentarz">(Minister Spr. Wewn. Składkowski: Panie Senatorze, niech silę pan liczy ze sławami. Co to jest? Czy potrafi Pan to udowodnić?)</u> | |
| 507 | - <u xml:id="u-47.34" who="#SMakuch">Tak samo bloczki na Fundusz Bojowy, F. B. w Horodeńskim powiecie podrzucano, czego najlepszym dowodem jest, że sąd wszystkich odrazu uwolnił, bo stwierdził, że to jest prowokacja. A kiedy jedna dziewczyna w Serafińcach w horodeńskim powiecie, podpatrzyła, że policjant z torby wyciągnął kawałek lontu i powiedziała, że ten pan wyjął to z kieszeni, to ten nawet małą 12-letnią dziewczynę skatował.</u> | |
| 508 | - <u xml:id="u-47.35" who="#SMakuch">A teraz jak zachowało się Społeczeństwo wobec tej wielkiej tragedii? Jak zachowało się polskie społeczeństwo? Trzeba przyznać, że niektóre miejscowe polskie czynniki starały się tu i ówdzie nie dopuścić do pacyfikacji, że prosili komendantów policji, żeby nie robili tej pacyfikacji, że nie zachodzi potrzeba. W Rusowie w śniatyńskim powiecie właściciel dóbr prosił wojewodę, żeby nie robił pacyfikacji, a kiedy ten zapytał, dlaczego, to tamten otwarcie powiedział: Przyjdzie karny oddział, stu chłopom dadzą po sto buków, a ludność musi to sobie potem na kimś odbić; przyzna Pan wojewoda, że ja tych 10.000 buków bym nie wytrzymał, I nie było tam pacyfikacji, Nawet niektórzy dziedzice prosili, kiedy bito albo zamykano księży ukraińskich, żeby dano spokój i nie zamykano ich, ale wielka część polskiego społeczeństwa cieszyła się z pacyfikacji na naszych terenach. I dzienniki wypisywały różne rzeczy. Horrendalne rzeczy wypisywały, które później okazały się nieprawdziwe. Naogół całe społeczeństwo polskie nie było poinformowane właściwie. Jak zachowało się społeczeństwo, najlepszym tego dowodem jest, że tylko — „Robotnik” stanął w całej pełni w naszej obronie i zaczął drukować artykuły i sprawozdania z pacyfikacji. Prokurator wszystko skonfiskował i kiedy odezwały się głosy w Sejmie w naszej obronie, to nazwano je głosami zdrajców. Nawet kiedy pierwszy jeszcze, z samego początku — „Głos Narodu” w Krakowie wydrukował niewielką notatkę i zwracał uwagę, żeby kres położyć pacyfikacji, to odrazu inne dzienniki napisały, że to zdrajca, bo jego stanowisko będzie wykorzystane zagranicą i mogą się nań powoływać.</u> | |
| 509 | - <u xml:id="u-47.36" who="#SMakuch">Jak zachowało się duchowieństwo polskie w tych wypadkach, w których braci ich w Chrystusie tam, na naszych terytoriach katowano. A bito księdza Mandzija w Bohatkowcach, powiat podhajecki, w ten sposób, że stracił przytomność, oblewano go zimną wodą, potem wylano z kuchni gorące mleko na niego i gorące kartofle. Może dwieście buków otrzymał ksiądz Hołowiński w Zarwanicy. Katechetę Błozowskiego w Podhajcach policja tak zbiła, że parę razy zemdlał i jeszcze mu mówili, że policyjne święcenia są tak samo ważne jak i kapłańskie. Co do ks. Kabłaka, którego oprowadzano po całej wsi i z którego śmiał się p. Horowitz, sztabowy 9 p. ułanów, i co do tej Mszy Św. co miał odprawiać, to było już na komisji powiedziane. Takich wypadków było dużo, a czy księża łacińskiego obrządku podnieśli głos, czy sumienie katolickie obruszyło się? Nie słyszeliśmy.</u> | |
| 510 | - <u xml:id="u-47.37" who="#SMakuch">Jak niewiasty zachowały się w Polsce? Katowano dziewczęta, katowano kobiety. Szkoda, że nie mam pod ręką opisu jednego wypadku z sokalskiego powiatu, gdzie karna ekspedycja wojskowa skatowała tak kobiety, że natychmiast sama musiała swego lekarza i sanitariusza przysłać i sama odesłać je do szpitala. Były wypadki, że dziewczęta młode katowano, że żołnierze zaciągali je do stodoły, a one chwytały się za drzewa, żeby w ten sposób nie dać się ewentualnie zgwałcić, i w tej pozycji je katowano. A pytam się, czy kobiety Polki protestowały przeciw temu? Przecież niema jednego wypadku, aby dziewczęta czy kobiety uprawiały sabotaż. Niema żadnego wypadku. Nie było żadnych aresztowań tych właśnie naszych dziewcząt, mimo to dziewczęta te nie mogły uchronić się od pobicia.</u> | |
| 477 | + <u xml:id="u-47.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Makuch,</u> | |
| 511 | 478 | </div> |
| 512 | 479 | <div xml:id="div-48"> |
| 513 | - <u xml:id="u-48.0" who="#Marszalek">Panie Senatorzy, proszę powoływać się na fakta, które są Panu wiadome, a nie przytaczać takich, które, jak Pan sam mówi, nie są Panu ściśle znane.</u> | |
| 480 | + <u xml:id="u-48.0" who="#SMakuch">Wysoki Senacie! Popieram w całej rozciągłości wniosek Klubu Ukraińskiego, a, to z następujących powodów: we wrześniu, październiku i listopadzie przeprowadził Rząd, a w szczególności p. Minister Spraw Wewnętrznych, tak zwaną pacyfikację trzech województw południowo-wschodnich, co nasz lud nazwał pacyfikacją. Jako pretekstu użyto, tak zwanego sabotażu, a w szczególności podpaleń i pożarów, jakie na, tych terenach miały miejsce. Takich pożarów było w Polsce dużo. Kto wie, czy nawet na zachodzie, a szczególnie na Pomorzu, więcej takich pożarów nie było, jak na naszych terenach. Same dzienniki polskie, a, w szczególności „Ilustrowany Kurier Codzienny Krakowski” w dwóch artykułach podnosi, że właściciele na Pomorzu sami podpalają się, celem uzyskania odszkodowania.</u> | |
| 481 | + <u xml:id="u-48.1" who="#komentarz">(Głos: Gdzie? Na Pomorzu? Inny głos: To są bajki.)</u> | |
| 482 | + <u xml:id="u-48.2" who="#SMakuch">A więc proszę Panów, zacytuję te artykuły, a mianowicie artykuły z dn. 26. IX i z dn. 4. X 1930. Tak stwierdza „Ilustrowany Kurier Krakowski”. Sam p. Wojewoda Nakoniecznikof przyznał wobec reprezentantów prasy, że tylko 50% z podpałów może, przypisać ukraińskiej organizacji sabotażowej.</u> | |
| 483 | + <u xml:id="u-48.3" who="#komentarz">(Głos: Czy to mało?)</u> | |
| 484 | + <u xml:id="u-48.4" who="#SMakuch">Ja twierdzę z całą stanowczością, że nawet 20% nie mogłaby ta organizacja wykazać.</u> | |
| 485 | + <u xml:id="u-48.5" who="#komentarz">(Głos: Skąd Pan to wie?)</u> | |
| 486 | + <u xml:id="u-48.6" who="#SMakuch">Źródła i przyczyny pożarów na naszych terenach dotychczas nie zostały bezpośrednio, wyświetlone i ustalone.</u> | |
| 487 | + <u xml:id="u-48.7" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych Składkowski: W piśmie „Surma” jest to wyraźnie napisane Pan go nie czytuje, a ja czytuję.)</u> | |
| 488 | + <u xml:id="u-48.8" who="#SMakuch">Panie Ministrze, ja już miałem zaszczyt oświadczyć na komisji, że megalomania Surmy wykazała, że ona nawet o 70 wypadków więcej sobie przypisała, niż wogóle było tych pożarów.</u> | |
| 489 | + <u xml:id="u-48.9" who="#SMakuch">Możliwe jest, że ktoś znalazł się z ludności ukraińskiej, kto, z różnych przyczyn mógł podpalać.</u> | |
| 490 | + <u xml:id="u-48.10" who="#komentarz">(Głos: Tyle wypadków.)</u> | |
| 491 | + <u xml:id="u-48.11" who="#SMakuch">Ukraińskie społeczeństwo zorganizowane odseparowało się od tych podpaleń.</u> | |
| 492 | + <u xml:id="u-48.12" who="#komentarz">(Głos: Kiedy?)</u> | |
| 493 | + <u xml:id="u-48.13" who="#SMakuch">Niema w naszem społeczeństwie odpowiedzialnego człowieka, któryby mógł inspirować, wszczynanie takich pożarów, czy aktów sabotażu.</u> | |
| 494 | + <u xml:id="u-48.14" who="#SMakuch">Proszę Panów, te sabotaże i te podpały są szkodliwe dla nas.</u> | |
| 495 | + <u xml:id="u-48.15" who="#komentarz">(Głosy: Tak jest, racja.)</u> | |
| 496 | + <u xml:id="u-48.16" who="#SMakuch">To są niemądre rzeczy i szkodliwe, bo my nie chcieliśmy dawać pozorów przed światem i przed polskiem społeczeństwem, że prowadzimy walkę z polskiem społeczeństwem na naszych ziemiach. My wyraźnie zaznaczamy, że prowadzimy walkę z Rządem i z rządowym regimem za to, że się tak a nie inaczej ustosunkował do nas.</u> | |
| 497 | + <u xml:id="u-48.17" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych Składkowski: Ale mnie nic nie podpalono, a biednym Polakom tam podpalano majątki.)</u> | |
| 498 | + <u xml:id="u-48.18" who="#SMakuch">Myśmy nie chcieli dowodzić, że zamiast walki z Rządem, prowadzimy walkę ze społeczeństwem polskiem. Po drugie, myśmy nie chcieli odwracać uwagi całej polskiej demokracji od walki z obecnym regimem, który nazywacie faszystowskim, czy inaczej, i wykazywać, że oto my jesteśmy tymi, którzy mają zawalić Państwo Polskie. Nie w naszym interesie było odwracać uwagę społeczeństwa polskiego od tej walki o demokrację, o praworządność w państwie, a wykazywać i ściągać uwagę na nas. Po trzecie, nie w naszym interesie było nabijać kieszenie ziemian polskich na naszych ziemiach, ziemian, którzy są odwiecznymi naszymi przeciwnikami. Z tych powodów całe nasze społeczeństwo, zorganizowane absolutnie nie mogło pochwalać, nie pochwalało, nie zgadzało się na te metody i odseparowało się od tego.</u> | |
| 499 | + <u xml:id="u-48.19" who="#komentarz">(Głos: Trzeba to. było odrazu zrobić.)</u> | |
| 500 | + <u xml:id="u-48.20" who="#SMakuch">Z naciskiem muszę podnieść, że różne ciemne elementy maczały ręce w sprawie podpaleń, ale nasza ludność We wsiach najbardziej uświadomionych, sama wystawiała warty, sama broniła się przeciwko temu, samą wskazywała na różnie indywidua, które automobilami zajeżdżały do wsi, jednakże Rząd i policja były na to zupełnie głuche i nie potrafiły ani jednego „sabotażysty” na gorącym uczynku przyłapać.</u> | |
| 501 | + <u xml:id="u-48.21" who="#SMakuch">Kto przygotowywał, proszę Panów, tę tak zwaną pacyfikację. Pacyfikacja długo była przygotowywaną. Pisma, jak „Ilustrowany Kurier Codzienny” krakowski, jak „Słowo, Polskie”, jak i różne organizacje nawoływały dawno już, ażeby nam urządzić masakrę, wzywały Rząd, ażeby z całą surowością nas spacyfikował a proszę Panów, wtedy jeszcze nie było nawet podpaleń. Sprawy te ciągnęły się bardzo długo i to właśnie było, tak powiedziawszy, moralnym podkładem, na którym Rząd się opierał. Rząd przygotował to w ten sposób, że p. Minister wydał instrukcję, jak się ma akcję przeprowadzić. Ja już kilka razy prosiłem p. Ministra, żeby był łaskaw odczytać tę instrukcję, bo wtedy by się pokazało, czy to na dole drobne organa są winne, że taką masakrę zrobiły, czy może taka była sama instrukcją. Narzędziem byli pp. wojewodowie w trzech województwach, pp, starostowie, pp. komendanci policji, pp. komendanci oddziałów wojskowych.</u> | |
| 502 | + <u xml:id="u-48.22" who="#SMakuch">Teraz ceł pacyfikacji. Cel pacyfikacji, stanowczo twierdzę był tego rodzaju, że chodziło o to, żeby zniszczyć ukraiński dorobek...</u> | |
| 503 | + <u xml:id="u-48.23" who="#komentarz">(Głos: Niech Pan nie, mówi bajek.)</u> | |
| 504 | + <u xml:id="u-48.24" who="#SMakuch">...żeby zniszczyć te jednostki aktywne, które biorą udział w pracy na polu kulturalnem, na polu gospodarczem i wogóle te cenniejsze jednostki steroryzować, a tem samem złamać nas, żebyśmy nie nakazywali tej aktywności w twórczej pracy co dotychczas, W dalszej mierzę było, przygotowanie gruntu pod wybory. Tu niema najmniejszej wątpliwości, że pacyfikacja nie miała bezpośrednio na celu wyborów...</u> | |
| 505 | + <u xml:id="u-48.25" who="#komentarz">(P. Minister Składkowski: Między innemi spokój.)</u> | |
| 506 | + <u xml:id="u-48.26" who="#SMakuch">...ale między innemi ona przygotowała, znakomicie; właśnie grunt pod tle wybory, Nie da się, proszę Panów, opisać, jak przeprowadzono tę pacyfikację i jak katowano spokojną i niewinną ludność ukraińską. Dwie moralności zastosowano do nas. P. Premier, uzasadniając w Sejmie, dlaczego zamknął opozycję w Brześciu, powiedział wyraźnie, że niemoralnem by było, żeby rachunek za „panów z opozycji” płacił spokojny w gruncie rzeczy obywatel polski. A czy moralnem było, przerzucać odpowiedzialność z niewiadomych zakonspirowanych jednostek na cały naród?</u> | |
| 507 | + <u xml:id="u-48.27" who="#komentarz">(Głos: Gdyby to były jednostki!)</u> | |
| 508 | + <u xml:id="u-48.28" who="#SMakuch">Czy moralnem było cały naród ukarać za te jednostki, których Rząd nie może wyśledzić? Czy nie lepiej byłoby tego 'niewiadomego', zakonspirowanego bojowca, czy tego nieznanego prowokatora, czy może nawet jakiegoś skąpego właściciela majątku zamknąć do kryminału, zamiast sprowadzać tak ogromną katastrofę na naród ukraiński? Do nas zastosowano t. zw. zbiorową odpowiedzialność...</u> | |
| 509 | + <u xml:id="u-48.29" who="#komentarz">(Głos: Ależ, nigdy w świecie.)</u> | |
| 510 | + <u xml:id="u-48.30" who="#SMakuch">...i zbiorową karę. Dawne zamierzchłe czasy wiedziały o tem, ale nowe czasy takiej zbiorowej odpowiedzialności i kary absolutnie nie znają. Że pożary były tylko pretekstem do tej pacyfikacji, tego najlepszym dowodem jest, że kilka powiatów, w których nie było wogóle żadnego sabotażu, nie tylko pożarów, i kilka wsi spacyfikowano i to bardzo, bardzo ciężko spacyfikowano. Jaworów, Drohobycz, Kałusz, Bucząc, Trembowla, Skole, Śnilatyń, Horodenka — to są powiaty, w których nie było aktów sabotażu. A tak samo naprzykład spacyfikowano wsie Bródki powiatu lwowskiego i Drohowyże w powiecie bobreckim, w których absolutnie nie było żadnych aktów sabotażu.</u> | |
| 511 | + <u xml:id="u-48.31" who="#SMakuch">Postępowanie przy tej pacyfikacji trudno opisać. Na komisji miałem sposobność kilka, tylko urywków przeczytać i zdaje mi się, że te urywki same dają obraz jak strasznie katowano naszą ludność, ludność wszystkich stanów. Jeżeli inteligencja winna, że te sabotaże odbywały się, to trzeba było zostawić lud, wieśniaków. A tymczasem karna ekspedycja nie przyjeżdżała na to, ażeby robić rewizję tylko pierwszym krokiem było według spisu, który komendant z sobą przyniósł, skatować kilkunastu, kilkudziesięciu ludzi, skatować ich tak, że niektórzy panowie z różnych klubów nawet nie wierzyli w te katowania i sami nawet pisali do interesowanych, czy to jest prawda. Katowano i włościan i pracowników spółdzielczych i działaczy oświatowych, urzędników prywatnych, księży, adwokatów, lekarzy, katowano, ludzi, którzy absolutnie jako urzędnicy mali, sądowi nie mają nic wspólnego z polityką, którzy cienia własnego się boją, a mimo to nie uniknęli katowań. Zdeptano, godność ludzką, zdeptano tak strasznie tę godność, że nie da się nawet opisać, zdeptano nawet i godność narodową. Co było dla nas najświętszego to deptano, kazano na Ukrainę wygadywać takie słowa, że ich absolutnie nie można powtórzyć, nawet portrety naszych działaczy, polityków, poetów, jak Szewczenki, Drogomanowa i Franka deptano. Święte obrazy w chałupach niszczono; niszczono całe gospodarstwa ludzkie, niszczono całe kooperatywy, niszczono, wszystkie czytelnie i wszystkie kulturalno-oświatowe organizacje na danym terenie. To nie był tylko przypadek, to był system, bo wszędzie jednakowo postępowano. I Pan Minister i Pan Referent oświadczyli, że przy takiej pacyfikacji ludność mogła zachować się prowokacyjnie, i sprowokowała sama. Proszę Panów, sami Panowie czytali w czasie pacyfikacji, że całe wsie z dobytkiem uciekały w lasy i wszystko, co mogło, ratowało się, że nie było wypadku prowokacyjnego zachowania się, że ludność była zadowolona, jeżeli w okolicy miała las, aby móc się schować. Zrujnowano nam dobytek ten, który osiągnęliśmy własną pracą przeciw szykanom administracji i wbrew waszej woli. Kiedy o pacyfikacji rozeszły się wieści — zdaje mi się nawet, że w całej Europie — i kiedy nawet był demarche ambasadorów francuskiego i angielskiego u Rządu, to p. Suchenek, naczelnik wydziału narodowościowego, zwołał reprezentantów prasy zagranicznej i oświadczył: pacyfikacja osiągnęła swoje i skończona. Było to dnia 10 października 1930 roku. Oświadczam, że pacyfikacja najmniej przez 6 tygodni dłużej trwała, że pacyfikowano powiat śniatyński, szczególnie horodeński jeszcze w listopadzie przed samemi wyborami, i że takie powiedzenie, iż pacyfikacja skończyła się 10 października mija się zupełnie z prawdą.</u> | |
| 512 | + <u xml:id="u-48.32" who="#SMakuch">Konfiskowano różne materiały wojenne. Proszę Panów, gdyby te materiały tutaj jako dowody sądowe przedłożyć i gdyby się przypatrzono jaką wartość mają, to widziałoby się, że to stare rupiecie, stare zardzewiałe żelaziwo, którego masa jest na naszym terenie, bo na nam 5–6 lat toczyły się walki. A te karabiny są to stare karabiny, mające obcięte lufy albo są to krótkie karabinki, które walają się wszędzie i nie mają żadnej wartości bojowej. A były wypadki takie, że policja podrzucała masę karabinów i masę innych narzędzi. Już jeden taki wypadek został sądownie przez Sąd Okręgowy w Tarnopolu stwierdzony. Mianowicie w Zagrobeli podrzucono Piotrowi Nakoniecznemu bagnet.</u> | |
| 513 | + <u xml:id="u-48.33" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych Składkowski: To był jedyny wypadek, którym od miesiąca operujecie.)</u> | |
| 514 | + <u xml:id="u-48.34" who="#SMakuch">Okazało się jednak, że on tego bagnetu zupełnie nie miał i sama policja mu siał a w sądzie przyznać, że zaszła pomyłka.</u> | |
| 515 | + <u xml:id="u-48.35" who="#SMakuch">Ja sam miałem, Panie Ministrze, w swojej praktyce kilka wypadków, że policja podrzucała. Prawda, że mieliśmy starostę, który na to nie poszedł...</u> | |
| 516 | + <u xml:id="u-48.36" who="#komentarz">(Minister Składkowski: A no właśnie.)</u> | |
| 517 | + <u xml:id="u-48.37" who="#SMakuch">...ale w Niżniowie, w Ostryni i w wielu innych miejscowościach były takie wypadki. Mówiono nam: „niech panowie z policją nie zaczynają, bo pójdą gdzieindziej”.</u> | |
| 518 | + <u xml:id="u-48.38" who="#komentarz">(Głos: Pan jest nietykalny.)</u> | |
| 519 | + <u xml:id="u-48.39" who="#SMakuch">Dziś nietykalność nie jest tego rodzaju, aby mogła uchronić człowieka od kryminału.</u> | |
| 520 | + <u xml:id="u-48.40" who="#SMakuch">A teraz muszę zwrócić uwagę na to, czy my skarżyliśmy się na te wszystkie wypadki nadużyć. Prosta rzecz, że tak. Każdy adwokat, który miał odwagę zrobić doniesienie karne na policję, był aresztowany. W Tarnopolu 5 adwokatów aresztowano pod pretekstem szpiegostwa, a szpiegostwo to na tem polegało, że w pierwszych dniach pacyfikacji wnieśli kilka doniesień karnych na różnych policjantów. Dalszych doniesień nie można było wnieść, bo policja w tej chwili zorientowała się i pozrywała numerki z czapek. Drudzy zebrali niektóre nadużycia, popełnione przy wyborach i to było podstawą do ich aresztowania. Doktora Sełczinkę, adwokata z Radziechowa 7 tygodni trzymano w areszcie śledczym za to, że zbierał te fakty nadużyć i pobicia, ażeby zrobić z tego sądowy użytek. W Bóbrce 20 fur skatowanych ludzi przyjechało do sądu do oględzin lekarskich, jednak sędzia karny i naczelnik sądu odmówili przeprowadzenia oględzin lekarskich, bo otrzymali od pana prokuratora ze Lwowa rozkaz, ażeby nie przeprowadzać oględzin lekarskich w tych wypadkach, w których wojskowi pobili ludzi. A więc wojsko było czynne przy pacyfikacji. Horodenka wniosła do sądu wniosek o ustalenie wysokości szkód, ażeby móc dochodzić swoich praw. Sąd odmówił, a Trybunał Kołomyjski zatwierdził. Obecnie Horodenka wniosła do Sądu Okręgowego w Kołomyj! pismo na kilkunastu stronicach, gdzie cała pacyfikacja horodeńskiego powiatu ściśle jest przedstawiona, gdzie są wyliczone te wszystkie szkody, z prośbą, ażeby pan prokurator zajął się tą sprawą i wyświetlił, kto jest sprawcą tego ogromnego zrujnowania, bo oni znają jedynie p. Zborzenia, komendanta, a innych policjantów nie znają, bo to byli obcy ludzie, którzy w dodatku jeszcze i numerów na czapkach nie mieli. W drodze karnej odmówiono pomocy, tak ze strony sądów, jak i ze strony lekarzy.</u> | |
| 521 | + <u xml:id="u-48.41" who="#SMakuch">Wielu naszych prywatnych lekarzy naraziło się nawet na aresztowanie za to, że udzielili pomocy tym skatowanym. Masa policjantów było nowych, bo miejscowych przerzucono w inne okolice tak, że nawet nie wiadomo kto właśnie zrobił te ogromne szkody i kto skatował naszą ludność. Cywilne sądy powołały się na dekret nadworny austriacki z 1806 roku, który mówi, że urzędnika za szkody, wyrządzone w czasie jego Urzędowania, nie można pociągać do odpowiedzialności.</u> | |
| 522 | + <u xml:id="u-48.42" who="#komentarz">(Głos: Ładne urzędowanie.)</u> | |
| 523 | + <u xml:id="u-48.43" who="#SMakuch">A teraz co do tej nieszczęsnej Surmy i tych prowokacji. Panie Ministrze, dlaczego w podhajeckim powiecie znaleziono Surmę tylko z 1928 i 1929 roku, dlaczego nie znaleziono, jeżeli to jest periodyczne pismo, najnowszych numerów. Prosta rzecz w r. 1928 policja przyłapała emisariusza ukraińskiej organizacji wojskowej i odebrała mu cały nakład, a teraz ten nakład rozrzuca po wszystkich wsiach.</u> | |
| 524 | + <u xml:id="u-48.44" who="#komentarz">(Minister Spr. Wewn. Składkowski: Panie Senatorze, niech silę pan liczy ze sławami. Co to jest? Czy potrafi Pan to udowodnić?)</u> | |
| 525 | + <u xml:id="u-48.45" who="#SMakuch">Tak samo bloczki na Fundusz Bojowy, F. B. w Horodeńskim powiecie podrzucano, czego najlepszym dowodem jest, że sąd wszystkich odrazu uwolnił, bo stwierdził, że to jest prowokacja. A kiedy jedna dziewczyna w Serafińcach w horodeńskim powiecie, podpatrzyła, że policjant z torby wyciągnął kawałek lontu i powiedziała, że ten pan wyjął to z kieszeni, to ten nawet małą 12-letnią dziewczynę skatował.</u> | |
| 526 | + <u xml:id="u-48.46" who="#SMakuch">A teraz jak zachowało się Społeczeństwo wobec tej wielkiej tragedii? Jak zachowało się polskie społeczeństwo? Trzeba przyznać, że niektóre miejscowe polskie czynniki starały się tu i ówdzie nie dopuścić do pacyfikacji, że prosili komendantów policji, żeby nie robili tej pacyfikacji, że nie zachodzi potrzeba. W Rusowie w śniatyńskim powiecie właściciel dóbr prosił wojewodę, żeby nie robił pacyfikacji, a kiedy ten zapytał, dlaczego, to tamten otwarcie powiedział: Przyjdzie karny oddział, stu chłopom dadzą po sto buków, a ludność musi to sobie potem na kimś odbić; przyzna Pan wojewoda, że ja tych 10.000 buków bym nie wytrzymał, I nie było tam pacyfikacji, Nawet niektórzy dziedzice prosili, kiedy bito albo zamykano księży ukraińskich, żeby dano spokój i nie zamykano ich, ale wielka część polskiego społeczeństwa cieszyła się z pacyfikacji na naszych terenach. I dzienniki wypisywały różne rzeczy. Horrendalne rzeczy wypisywały, które później okazały się nieprawdziwe. Naogół całe społeczeństwo polskie nie było poinformowane właściwie. Jak zachowało się społeczeństwo, najlepszym tego dowodem jest, że tylko „Robotnik” stanął w całej pełni w naszej obronie i zaczął drukować artykuły i sprawozdania z pacyfikacji. Prokurator wszystko skonfiskował i kiedy odezwały się głosy w Sejmie w naszej obronie, to nazwano je głosami zdrajców. Nawet kiedy pierwszy jeszcze, z samego początku „Głos Narodu” w Krakowie wydrukował niewielką notatkę i zwracał uwagę, żeby kres położyć pacyfikacji, to odrazu inne dzienniki napisały, że to zdrajca, bo jego stanowisko będzie wykorzystane zagranicą i mogą się nań powoływać.</u> | |
| 527 | + <u xml:id="u-48.47" who="#SMakuch">Jak zachowało się duchowieństwo polskie w tych wypadkach, w których braci ich w Chrystusie tam, na naszych terytoriach katowano. A bito księdza Mandzija w Bohatkowcach, powiat podhajecki, w ten sposób, że stracił przytomność, oblewano go zimną wodą, potem wylano z kuchni gorące mleko na niego i gorące kartofle. Może dwieście buków otrzymał ksiądz Hołowiński w Zarwanicy. Katechetę Błozowskiego w Podhajcach policja tak zbiła, że parę razy zemdlał i jeszcze mu mówili, że policyjne święcenia są tak samo ważne jak i kapłańskie. Co do ks. Kabłaka, którego oprowadzano po całej wsi i z którego śmiał się p. Horowitz, sztabowy 9 p. ułanów, i co do tej Mszy Św. co miał odprawiać, to było już na komisji powiedziane. Takich wypadków było dużo, a czy księża łacińskiego obrządku podnieśli głos, czy sumienie katolickie obruszyło się? Nie słyszeliśmy.</u> | |
| 528 | + <u xml:id="u-48.48" who="#SMakuch">Jak niewiasty zachowały się w Polsce? Katowano dziewczęta, katowano kobiety. Szkoda, że nie mam pod ręką opisu jednego wypadku z sokalskiego powiatu, gdzie karna ekspedycja wojskowa skatowała tak kobiety, że natychmiast sama musiała swego lekarza i sanitariusza przysłać i sama odesłać je do szpitala. Były wypadki, że dziewczęta młode katowano, że żołnierze zaciągali je do stodoły, a one chwytały się za drzewa, żeby w ten sposób nie dać się ewentualnie zgwałcić, i w tej pozycji je katowano. A pytam się, czy kobiety Polki protestowały przeciw temu? Przecież niema jednego wypadku, aby dziewczęta czy kobiety uprawiały sabotaż. Niema żadnego wypadku. Nie było żadnych aresztowań tych właśnie naszych dziewcząt, mimo to dziewczęta te nie mogły uchronić się od pobicia.</u> | |
| 514 | 529 | </div> |
| 515 | 530 | <div xml:id="div-49"> |
| 516 | - <u xml:id="u-49.0" who="#SMakuch">Był wypadek we wsi Stecewie, pow. śniatyńskiego, kiedy policja wpadła i skatowała w chałupie obecnego gospodarza, to żona jego w 8 miesiącu ciąży zemdlała i tego wieczora przedwcześnie porodziła dziecko.</u> | |
| 517 | - <u xml:id="u-49.1" who="#SMakuch">Inaczej, proszę Panów, społeczeństwo rosyjskie, kiedy wam rosyjski rząd taką pacyfikację robił, obchodziło się z wami^1^. Tam sfery inteligencji protestowały i stawały w obronie waszej. My nie doczekaliśmy się tego, aby społeczeństwo polskie własnemi oczyma — nie policyjnemi — przypatrywało się tej całej tragedii i ażeby nas wzięło w obronę i zaprotestowało.</u> | |
| 518 | - <u xml:id="u-49.2" who="#komentarz">(Głos:</u> | |
| 519 | - <u xml:id="u-49.3" who="#SMakuch">Ono miało równocześnie swoją tragedię — Brześć.)</u> | |
| 520 | - <u xml:id="u-49.4" who="#SMakuch">Jeszcze jedna sprawa, która się łączy ściśle z pacyfikacją. Pan Minister Spraw Wewnętrznych i panowie wojewodowie nie chcieli przyznać, że wojsko zostało użyte do tej pacyfikacji. Ciągle szczególnie panowie wojewodowie mówili, że to były manewry, że nie było specjalnego użycia wojska do służby policyjnej. Aż p. Wiceminister Spraw Wojskowych na komisji sejmowej oświadczył wyraźnie, że wojsko zostało użyte jako asysta policyjna na żądanie p. Ministra Spraw Wewnętrznych, że wojsko wykonało tylko ściśle instrukcję, o którą się tak bardzo dopraszam.</u> | |
| 521 | - <u xml:id="u-49.5" who="#SMakuch">Co do tego, że tutaj Wojsko zostało użyte wbrew ustawie. Dekret o używaniu wojska w wypadkach wyjątkowych z 2 lutego 1919 roku, a dalej rozporządzenie Rady Ministrów o sposobie użycia wojska dla zabezpieczenia porządku w art. 17 mówi tak: zasadniczo pomoc wojskowa przeznaczona jest na to, żeby dać władzom publicznym i ich organom należytą ochronę, a ich rozporządzeniem zapewnić bezwzględny posłuch. Nigdy zaś do sprawowania bezpośrednio funkcji policji lub tych urzędów, do pomocy których wojsko zostało wezwane. Otóż oświadczam i stwierdzam, że na podstawie art. 17 wojsko samo jako tafcie nie mogło Wykonywać funkcji policyjnych, a tu w setkach wypadków właśnie wojsko samo wykopywało to, co ewentualnie policja miała wykonać, a nawet to, co znane jest jako pacyfikacyjna samowola.</u> | |
| 522 | - <u xml:id="u-49.6" who="#SMakuch">Muszę z całą stanowczością podnieść, że wojsko nałożyło na wsie ogromne kontrybucje. Muszę z całą stanowczością stwierdzić, że w wojsku służą i synowie ukraińskiego narodu, że synowie Ci musieli bardzo często własną rodzinę pacyfikować, że synowie ci musieli rujnować dobytek, na który sami pracowali. Proszę Panów, jaka ogromna tragedia tu się odbywa, że syn musi rujnować to, co jego najbliższa rodzina sobie zapracowała, że ten syn musi rujnować instytucję kulturalną, nad której wzniesieniem sam przed wzięciem do wojska pracował, że ten syn musi rujnować tę kooperatywę, której jest jeszcze członkiem, że ten syn nieraz musiał bić własnego wychowawcę, a taki wypadek był w bobreckim i tarnopolskim powiecie.</u> | |
| 523 | - <u xml:id="u-49.7" who="#SMakuch">Jeżeli popatrzymy na wyniki tej pacyfikacji, to p. Minister cieszy się, że jest spokój. Proszę Panów, nikt z nas nie jest na tyle naiwnym i na tyle zwariowanym, ażeby pragnął niepokoju. I sam p. Minister nie wierzy w to, co p. Minister już był przypadkowo oświadczył raz na komisji, że na wiosnę 31 roku przygotowywało się powstanie. Proszę Panów, największa tragedia już została spełniona. Ogromna ruina na naszych ziemiach już jest. Czy jeszcze Panowie dalej potrzebujecie wierzyć tym policyjnym doniesieniom, że powstanie się przygotowuje? Przecież są całe powiaty najspokojniejsze w świecie.</u> | |
| 524 | - <u xml:id="u-49.8" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych Składkowski; Na komisji Panu odpowiedziałem, wszyscy Panowie to słyszeli.)</u> | |
| 525 | - <u xml:id="u-49.9" who="#SMakuch">Proszę Panów, wykopano przepaść między dwoma narodami, między dwoma narodami, które muszą żyć ze sobą. Nie z własnej woli my dostaliśmy się do Polski, ale mimo to los nas tu przywiązał i musimy żyć, a Panowie sami wykopali ogromną przepaść między dwoma pracującemi narodami. Ile lat będzie potrzeba, ażeby tę przepaść zasypać. Panowie zrujnowali nasz dobytek, ruina jedna wielka została w tych powiatach, gdzie pacyfikację przeprowadzono. Czy koniecznie było potrzeba tej ruiny, żeby znaleźć tych sabotażystów? Zdaje się, że nie. Taki wypadek naprzykład, jak w Brzeżanach, gdzie dyrektor szpitala patrzył się jak z — „sojuza powiatowego” wyrzucano mnóstwo mąki i cukru na ulicę w błoto i powiedział: Czy by nie było mądrzej, to wszystko dać do szpitala, zamiast tutaj w błoto rzucać, a policjant go zaraz złapał i uratował się tylko tem, że prokurator z nim był i przypatrywał się temu. Czy ta ruina była potrzebna, żeby wyszukać tych zbrodniarzy? My sami jesteśmy za tem, żeby tych zbrodniarzy wyszukać, myśmy ich nigdy nie ukrywali, ale nie możemy się z tem pogodzić, żeby tak okropnie rujnowano nasze gospodarstwa, nasze gospodarcze instytucje, kulturalne i t. d. zwłaszcza wtedy, kiedy policja nie bardzo się siliła, żeby tych sabotażystów i tych zakonspirowanych niewiadomych sprawców pożarów schwycić.</u> | |
| 526 | - <u xml:id="u-49.10" who="#SMakuch">Po pacyfikacji jakże zachowuje się administracja? Administracja w dalszym ciągu pacyfikuje mas już nie przy pomocy policji ale przy pomocy Strzelca. Świadczy o tem interpelacja posła Ładyki z tarnopolskiego powiatu, wypadek w Durynie w czortkowskim powiecie, gdzie strzelcy powtarzają teraz pacyfikację. A zamykanie w dalszym ciągu naszych stowarzyszeń kulturalnych? Teraz w powiecie horodeńskim zamykają dzień za dniem nasze stowarzyszenia. Zamykanie naszych towarzystw oświatowych. Niszczenie naszych kooperatyw. Odbieranie im koncesyj rządowych, odbieranie tego wszystkiego, czem dotychczas żyły. Policja pozostała dalej ta sama, która to wszystko zrządziła.</u> | |
| 527 | - <u xml:id="u-49.11" who="#SMakuch">A dalej była masa wypadków śmierci i pan prokurator nie był łaskaw stwierdzić i zarządzić dochodzenia, mimo, iż ustawa wyraźnie, powiada, że jeżeli zachodzi podejrzany wypadek śmierci, to trzeba odrazu przeprowadzić dochodzenie celem ustalenia przyczyny tej śmierci. Skutkiem pobicia w Gajach pow. lwowskiego przez ułanów, umarł Michał Tiutko. We wsi Wasiuczyn pow. rohatyńskiego policja zastrzeliła Michała Monczana. We wsi Siedliska Dmytra Pidhirnego wystrzałem z karabinu zabił kapral ułanów. We wsi Kocurów wskutek pobicia umarł Stefan Kicera. We wsi Boków pow podhajeckiego ułani zastrzelili chorego umysłowo Euzebjusza Furdeja. We wsi Humeneć pow. lwowskiego zmarł wskutek pobicia Mykoła Stroćkyj. We wsi Dobrianach pow,. gródeckiego zmarł wskutek pobicia podczas pacyfikacji Mychajło Dmytruch. Tam nawet jakiś pułkownik był na śledztwie i 15 poszkodowanych do niego się właśnie zgłosiło.</u> | |
| 528 | - <u xml:id="u-49.12" who="#SMakuch">Nie było jednak, proszę Panów, wypadku, ażeby pp. prokuratorzy śledzili, A czy były wypadki, ażeby policja wyśledziła te wszystkie odwety, które u nas się działy? W samym Lwowie wysadzono — „Centrosojuz”, w samym środku miasta wysadzono też budynek — „Ridnoj Szkoły”, zaaresztowano tylko stróża, który ledwie z życiem uszedł. Pod Lwowem na klasztor Redemptorystów rzucono bombę, w Zboiskach, pow. Lwów, pod czytelnię rzucono bombę, masę księży podpalono. To wszystko zostało bez śledztwa.</u> | |
| 529 | - <u xml:id="u-49.13" who="#SMakuch">Czego my żądamy w tym wniosku? Żądamy zbadania tej sprawy i pociągnięcia winnyCh do odpowiedzialności. Pan Minister już oświadczył był w Sejmie, że ukarał jednego policjanta za to, że gdzieś tam przywłaszczył sobie jakiś zegarek. Panie Ministrze, nam nie chodzi o to, ażeby Panowie karali tego maleńkiego. Cały system powinien ulec karze, począwszy od pana Ministra, a skończywszy na panach wojewodach, panach starostach, panach komendantach i t. d. Jak nas musi boleć, że komendanci trzech województw pacyfikowanych obecnie dostali odznaczenia! Nie czytamy w gazetach, czy komendanta z innych województw dostali odznaczenia...</u> | |
| 530 | - <u xml:id="u-49.14" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych: Ilu dostało?)</u> | |
| 531 | - <u xml:id="u-49.15" who="#SMakuch">Masa</u> | |
| 532 | - <u xml:id="u-49.16" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych: Ilu? czy tylu, ile palcy u rąk?)</u> | |
| 533 | - <u xml:id="u-49.17" who="#SMakuch">Masa — wszyscy komendanci, podkomendanci...</u> | |
| 534 | - <u xml:id="u-49.18" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych; Panie Senatorze, proszę poważnie mówić, czy tylu, co palcy u rąk, czy więcej ? Niech Pan powie. Milczy Pan.)</u> | |
| 535 | - <u xml:id="u-49.19" who="#SMakuch">Ci sami panowie zostali na miejscu, ta sama policją, która pacyfikowała, która przyprawiła nas o ruinę, która przyprawiła o śmierć masę ludzi, została na miejscu. Czy ludność może mieć do niej zaufanie, jako do stróża bezpieczeństwa — zostawiam ocenie wielmożnych Panów.</u> | |
| 536 | - <u xml:id="u-49.20" who="#SMakuch">Cel mego przemówienia: chcę zbudzić sumienie Panów, niech ono się ruszy i niech Panowie staną w obronie tego skatowanego ludu. A do Pana Ministra mam jedno powiedzenie: — „Faust vor dem Rechte” mówił Wilhelm, a co się z nim stało? Źle się Panowie bawicie, jeżeli urządzacie taką pacyfikację.</u> | |
| 531 | + <u xml:id="u-49.0" who="#Marszałek">Panie Senatorzy, proszę powoływać się na fakta, które są Panu wiadome, a nie przytaczać takich, które, jak Pan sam mówi, nie są Panu ściśle znane.</u> | |
| 537 | 532 | </div> |
| 538 | 533 | <div xml:id="div-50"> |
| 539 | - <u xml:id="u-50.0" who="#Marszalek">Przywołuję Pana do porządku.</u> | |
| 540 | - <u xml:id="u-50.1" who="#Marszalek">Udzielam głosu s. Kłuszyńskiej.</u> | |
| 534 | + <u xml:id="u-50.0" who="#SMakuch">Był wypadek we wsi Stecewie, pow. śniatyńskiego, kiedy policja wpadła i skatowała w chałupie obecnego gospodarza, to żona jego w 8 miesiącu ciąży zemdlała i tego wieczora przedwcześnie porodziła dziecko.</u> | |
| 535 | + <u xml:id="u-50.1" who="#SMakuch">Inaczej, proszę Panów, społeczeństwo rosyjskie, kiedy wam rosyjski rząd taką pacyfikację robił, obchodziło się z wami. Tam sfery inteligencji protestowały i stawały w obronie waszej. My nie doczekaliśmy się tego, aby społeczeństwo polskie własnemi oczyma — nie policyjnemi — przypatrywało się tej całej tragedii i ażeby nas wzięło w obronę i zaprotestowało.</u> | |
| 536 | + <u xml:id="u-50.2" who="#komentarz">(Głos: Ono miało równocześnie swoją tragedię — Brześć.)</u> | |
| 537 | + <u xml:id="u-50.3" who="#SMakuch">Jeszcze jedna sprawa, która się łączy ściśle z pacyfikacją. Pan Minister Spraw Wewnętrznych i panowie wojewodowie nie chcieli przyznać, że wojsko zostało użyte do tej pacyfikacji. Ciągle szczególnie panowie wojewodowie mówili, że to były manewry, że nie było specjalnego użycia wojska do służby policyjnej. Aż p. Wiceminister Spraw Wojskowych na komisji sejmowej oświadczył wyraźnie, że wojsko zostało użyte jako asysta policyjna na żądanie p. Ministra Spraw Wewnętrznych, że wojsko wykonało tylko ściśle instrukcję, o którą się tak bardzo dopraszam.</u> | |
| 538 | + <u xml:id="u-50.4" who="#SMakuch">Co do tego, że tutaj Wojsko zostało użyte wbrew ustawie. Dekret o używaniu wojska w wypadkach wyjątkowych z 2 lutego 1919 roku, a dalej rozporządzenie Rady Ministrów o sposobie użycia wojska dla zabezpieczenia porządku w art. 17 mówi tak: zasadniczo pomoc wojskowa przeznaczona jest na to, żeby dać władzom publicznym i ich organom należytą ochronę, a ich rozporządzeniem zapewnić bezwzględny posłuch. Nigdy zaś do sprawowania bezpośrednio funkcji policji lub tych urzędów, do pomocy których wojsko zostało wezwane. Otóż oświadczam i stwierdzam, że na podstawie art. 17 wojsko samo jako tafcie nie mogło Wykonywać funkcji policyjnych, a tu w setkach wypadków właśnie wojsko samo wykopywało to, co ewentualnie policja miała wykonać, a nawet to, co znane jest jako pacyfikacyjna samowola.</u> | |
| 539 | + <u xml:id="u-50.5" who="#SMakuch">Muszę z całą stanowczością podnieść, że wojsko nałożyło na wsie ogromne kontrybucje. Muszę z całą stanowczością stwierdzić, że w wojsku służą i synowie ukraińskiego narodu, że synowie Ci musieli bardzo często własną rodzinę pacyfikować, że synowie ci musieli rujnować dobytek, na który sami pracowali. Proszę Panów, jaka ogromna tragedia tu się odbywa, że syn musi rujnować to, co jego najbliższa rodzina sobie zapracowała, że ten syn musi rujnować instytucję kulturalną, nad której wzniesieniem sam przed wzięciem do wojska pracował, że ten syn musi rujnować tę kooperatywę, której jest jeszcze członkiem, że ten syn nieraz musiał bić własnego wychowawcę, a taki wypadek był w bobreckim i tarnopolskim powiecie.</u> | |
| 540 | + <u xml:id="u-50.6" who="#SMakuch">Jeżeli popatrzymy na wyniki tej pacyfikacji, to p. Minister cieszy się, że jest spokój. Proszę Panów, nikt z nas nie jest na tyle naiwnym i na tyle zwariowanym, ażeby pragnął niepokoju. I sam p. Minister nie wierzy w to, co p. Minister już był przypadkowo oświadczył raz na komisji, że na wiosnę 31 roku przygotowywało się powstanie. Proszę Panów, największa tragedia już została spełniona. Ogromna ruina na naszych ziemiach już jest. Czy jeszcze Panowie dalej potrzebujecie wierzyć tym policyjnym doniesieniom, że powstanie się przygotowuje? Przecież są całe powiaty najspokojniejsze w świecie.</u> | |
| 541 | + <u xml:id="u-50.7" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych Składkowski; Na komisji Panu odpowiedziałem, wszyscy Panowie to słyszeli.)</u> | |
| 542 | + <u xml:id="u-50.8" who="#SMakuch">Proszę Panów, wykopano przepaść między dwoma narodami, między dwoma narodami, które muszą żyć ze sobą. Nie z własnej woli my dostaliśmy się do Polski, ale mimo to los nas tu przywiązał i musimy żyć, a Panowie sami wykopali ogromną przepaść między dwoma pracującemi narodami. Ile lat będzie potrzeba, ażeby tę przepaść zasypać. Panowie zrujnowali nasz dobytek, ruina jedna wielka została w tych powiatach, gdzie pacyfikację przeprowadzono. Czy koniecznie było potrzeba tej ruiny, żeby znaleźć tych sabotażystów? Zdaje się, że nie. Taki wypadek naprzykład, jak w Brzeżanach, gdzie dyrektor szpitala patrzył się jak z „sojuza powiatowego” wyrzucano mnóstwo mąki i cukru na ulicę w błoto i powiedział: Czy by nie było mądrzej, to wszystko dać do szpitala, zamiast tutaj w błoto rzucać, a policjant go zaraz złapał i uratował się tylko tem, że prokurator z nim był i przypatrywał się temu. Czy ta ruina była potrzebna, żeby wyszukać tych zbrodniarzy? My sami jesteśmy za tem, żeby tych zbrodniarzy wyszukać, myśmy ich nigdy nie ukrywali, ale nie możemy się z tem pogodzić, żeby tak okropnie rujnowano nasze gospodarstwa, nasze gospodarcze instytucje, kulturalne i t. d. zwłaszcza wtedy, kiedy policja nie bardzo się siliła, żeby tych sabotażystów i tych zakonspirowanych niewiadomych sprawców pożarów schwycić.</u> | |
| 543 | + <u xml:id="u-50.9" who="#SMakuch">Po pacyfikacji jakże zachowuje się administracja? Administracja w dalszym ciągu pacyfikuje mas już nie przy pomocy policji ale przy pomocy Strzelca. Świadczy o tem interpelacja posła Ładyki z tarnopolskiego powiatu, wypadek w Durynie w czortkowskim powiecie, gdzie strzelcy powtarzają teraz pacyfikację. A zamykanie w dalszym ciągu naszych stowarzyszeń kulturalnych? Teraz w powiecie horodeńskim zamykają dzień za dniem nasze stowarzyszenia. Zamykanie naszych towarzystw oświatowych. Niszczenie naszych kooperatyw. Odbieranie im koncesyj rządowych, odbieranie tego wszystkiego, czem dotychczas żyły. Policja pozostała dalej ta sama, która to wszystko zrządziła.</u> | |
| 544 | + <u xml:id="u-50.10" who="#SMakuch">A dalej była masa wypadków śmierci i pan prokurator nie był łaskaw stwierdzić i zarządzić dochodzenia, mimo, iż ustawa wyraźnie, powiada, że jeżeli zachodzi podejrzany wypadek śmierci, to trzeba odrazu przeprowadzić dochodzenie celem ustalenia przyczyny tej śmierci. Skutkiem pobicia w Gajach pow. lwowskiego przez ułanów, umarł Michał Tiutko. We wsi Wasiuczyn pow. rohatyńskiego policja zastrzeliła Michała Monczana. We wsi Siedliska Dmytra Pidhirnego wystrzałem z karabinu zabił kapral ułanów. We wsi Kocurów wskutek pobicia umarł Stefan Kicera. We wsi Boków pow podhajeckiego ułani zastrzelili chorego umysłowo Euzebjusza Furdeja. We wsi Humeneć pow. lwowskiego zmarł wskutek pobicia Mykoła Stroćkyj. We wsi Dobrianach pow,. gródeckiego zmarł wskutek pobicia podczas pacyfikacji Mychajło Dmytruch. Tam nawet jakiś pułkownik był na śledztwie i 15 poszkodowanych do niego się właśnie zgłosiło.</u> | |
| 545 | + <u xml:id="u-50.11" who="#SMakuch">Nie było jednak, proszę Panów, wypadku, ażeby pp. prokuratorzy śledzili, A czy były wypadki, ażeby policja wyśledziła te wszystkie odwety, które u nas się działy? W samym Lwowie wysadzono „Centrosojuz”, w samym środku miasta wysadzono też budynek „Ridnoj Szkoły”, zaaresztowano tylko stróża, który ledwie z życiem uszedł. Pod Lwowem na klasztor Redemptorystów rzucono bombę, w Zboiskach, pow. Lwów, pod czytelnię rzucono bombę, masę księży podpalono. To wszystko zostało bez śledztwa.</u> | |
| 546 | + <u xml:id="u-50.12" who="#SMakuch">Czego my żądamy w tym wniosku? Żądamy zbadania tej sprawy i pociągnięcia winnyCh do odpowiedzialności. Pan Minister już oświadczył był w Sejmie, że ukarał jednego policjanta za to, że gdzieś tam przywłaszczył sobie jakiś zegarek. Panie Ministrze, nam nie chodzi o to, ażeby Panowie karali tego maleńkiego. Cały system powinien ulec karze, począwszy od pana Ministra, a skończywszy na panach wojewodach, panach starostach, panach komendantach i t. d. Jak nas musi boleć, że komendanci trzech województw pacyfikowanych obecnie dostali odznaczenia! Nie czytamy w gazetach, czy komendanta z innych województw dostali odznaczenia...</u> | |
| 547 | + <u xml:id="u-50.13" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych: Ilu dostało?)</u> | |
| 548 | + <u xml:id="u-50.14" who="#SMakuch">Masa.</u> | |
| 549 | + <u xml:id="u-50.15" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych: Ilu? czy tylu, ile palcy u rąk?)</u> | |
| 550 | + <u xml:id="u-50.16" who="#SMakuch">Masa — wszyscy komendanci, podkomendanci...</u> | |
| 551 | + <u xml:id="u-50.17" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych; Panie Senatorze, proszę poważnie mówić, czy tylu, co palcy u rąk, czy więcej? Niech Pan powie. Milczy Pan.)</u> | |
| 552 | + <u xml:id="u-50.18" who="#SMakuch">Ci sami panowie zostali na miejscu, ta sama policją, która pacyfikowała, która przyprawiła nas o ruinę, która przyprawiła o śmierć masę ludzi, została na miejscu. Czy ludność może mieć do niej zaufanie, jako do stróża bezpieczeństwa — zostawiam ocenie wielmożnych Panów.</u> | |
| 553 | + <u xml:id="u-50.19" who="#SMakuch">Cel mego przemówienia: chcę zbudzić sumienie Panów, niech ono się ruszy i niech Panowie staną w obronie tego skatowanego ludu. A do Pana Ministra mam jedno powiedzenie: „Faust vor dem Rechte” mówił Wilhelm, a co się z nim stało? Źle się Panowie bawicie, jeżeli urządzacie taką pacyfikację.</u> | |
| 541 | 554 | </div> |
| 542 | 555 | <div xml:id="div-51"> |
| 543 | - <u xml:id="u-51.0" who="#SKluszynska">Wysoka Izbo! Przemawiać do sprawy pacyfikacji nie jest rzeczą łatwą. Dla każdego człowieka, który ma jakie takie poczucie ludzkie, już ten temat jest niesłychanie przykry i bolesny. Mam to głębokie przekonanie, tę najgłębszą wiarę, że mimo wszystkie fakty, przytoczone tutaj przez p. Sprawozdawcę, gdyby nawet wszystkie były prawdziwe, nie było żadnej potrzeby przeprowadzenia pacyfikacji w bej formie, w jakiej została przeprowadzona.</u> | |
| 544 | - <u xml:id="u-51.1" who="#SKluszynska">Wysoka Izbo! Spór ukraińsko-polski nie jest sporem, który się rozpoczął wczoraj. To jest spór historyczny, który idzie przez wieki. Przecież dużo błędów mamy do zanotowania w polityce przedrozbiorowej Polski, Nie będę w tej chwili o tych sprawach mówiła, ale trzeba te fakty stwierdzić. Proszę Panów, niema polityki bez podłoża gospodarczego. Wielka własność na kresach, to są Polacy, a, chłop jest tym drobnym właścicielem, chałupnikiem, komornikiem, cierpiącym nędzę. To także jest przecież jedną z przyczyn ustosunkowania się społeczeństwa ukraińskiego do polskiego.</u> | |
| 545 | - <u xml:id="u-51.2" who="#SKluszynska">Proszę Panów, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że przez 150 lat działały przecież siły zaborcze, które naprawdę nie miały żadnego interesu, żeby między narodem polskim i ukraińskim postawić most, przez który mogłyby do siebie podejść, że działały te wrogie siły, które wszystko robiły, ażeby poróżnić, por kłócić te dwa mieszkające na jednym terenie narody, to przecież na daną sprawę o doniosłości państwowej nie wolno patrzeć z perspektywy podwórka takiego czy innego w tej chwili rządu. To są sprawy, które wymagają szerszej perspektywy, bo nie kończą się one z nami, ale długo jeszcze będą trwały po nas. Co my teraz dokonamy, to ci, co przyjdą po nas, będą zbierali jako owoce.</u> | |
| 546 | - <u xml:id="u-51.3" who="#SKluszynska">Do niepodległości ma prawo każdy naród, a jak do tej niepodległości ustosunkował się człowiek, który dla was, dla większości tej Izby, jest przecież wszystkiem, jest alfą i omegą? Proszę Panów, mam przed sobą odezwę Naczelnego Wodzą, z którą poszedł na Ukrainę, do Kijowa. Co powiadał Naczelny Wódz narodowi ukraińskiemu?</u> | |
| 547 | - <u xml:id="u-51.4" who="#SKluszynska">„Niosę wam niepodległość i niosę wam wyzwolenie na mieczach, na, szablach polskiego żołnierza.</u> | |
| 548 | - <u xml:id="u-51.5" who="#komentarz">(Głos: Gdzie Rzym, gdzie Krym?)</u> | |
| 549 | - <u xml:id="u-51.6" who="#SKluszynska">Za tę niepodległość Ukrainy polski żołnierz przelewał krew”.</u> | |
| 550 | - <u xml:id="u-51.7" who="#SKluszynska">Przecież to są dokumenty historyczne, których nie można przekreślić, bo istnieją i świadczą, że jednak taka odezwa Naczelnego Wodzą do narodu ukraińskiego istnieje.</u> | |
| 551 | - <u xml:id="u-51.8" who="#komentarz">(Głosy na ławach B. B.;</u> | |
| 552 | - <u xml:id="u-51.9" who="#SKluszynska">Ale co tu Kijów ma do roboty.)</u> | |
| 553 | - <u xml:id="u-51.10" who="#SKluszynska">Proszę Panów, w tej chwili nie zajmuję żadnego stanowiska w sprawie wyprawy na Kijów, na Ukrainę, to nie jest moment. Przytaczam tylko fakty. jak te rzeczy wyglądąły i co się temu narodowi ukraińskiemu mówiło o niepodległości.</u> | |
| 554 | - <u xml:id="u-51.11" who="#SKluszynska">Jest także dokument urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych i w tym dokumencie jest powiedziane, że Rząd Polski uznaje prawo Ukrainy do niezależnego bytu państwowego.</u> | |
| 555 | - <u xml:id="u-51.12" who="#komentarz">(S. Wyrostek:</u> | |
| 556 | - <u xml:id="u-51.13" who="#SKluszynska">Tak jest, ale Lwów nie jest na Ukrainie, ale w Polsce.)</u> | |
| 557 | - <u xml:id="u-51.14" who="#SKluszynska">Nie mówię, że Lwów jest na Ukrainie. Panowie przerywacie moje przemówienie, ale dlaczego p. s. Wyrostek tak się irytuje — tego nie mogę zrozumieć.</u> | |
| 558 | - <u xml:id="u-51.15" who="#komentarz">(S. Wyrostek:</u> | |
| 559 | - <u xml:id="u-51.16" who="#SKluszynska">Bo pochodzę z Małopolski Wschodniej.)</u> | |
| 556 | + <u xml:id="u-51.0" who="#Marszałek">Przywołuję Pana do porządku.</u> | |
| 557 | + <u xml:id="u-51.1" who="#Marszałek">Udzielam głosu s. Kłuszyńskiej.</u> | |
| 560 | 558 | </div> |
| 561 | 559 | <div xml:id="div-52"> |
| 562 | - <u xml:id="u-52.0" who="#Marszalek">Proszę nie odpowiadać poszczególnym Senatorom, a przemawiać do całej Izby na temat wniosku w sprawie pacyfikacji Małopolski Wschodniej.</u> | |
| 560 | + <u xml:id="u-52.0" who="#SKłuszyńska">Wysoka Izbo! Przemawiać do sprawy pacyfikacji nie jest rzeczą łatwą. Dla każdego człowieka, który ma jakie takie poczucie ludzkie, już ten temat jest niesłychanie przykry i bolesny. Mam to głębokie przekonanie, tę najgłębszą wiarę, że mimo wszystkie fakty, przytoczone tutaj przez p. Sprawozdawcę, gdyby nawet wszystkie były prawdziwe, nie było żadnej potrzeby przeprowadzenia pacyfikacji w bej formie, w jakiej została przeprowadzona.</u> | |
| 561 | + <u xml:id="u-52.1" who="#SKłuszyńska">Wysoka Izbo! Spór ukraińsko-polski nie jest sporem, który się rozpoczął wczoraj. To jest spór historyczny, który idzie przez wieki. Przecież dużo błędów mamy do zanotowania w polityce przedrozbiorowej Polski, Nie będę w tej chwili o tych sprawach mówiła, ale trzeba te fakty stwierdzić. Proszę Panów, niema polityki bez podłoża gospodarczego. Wielka własność na kresach, to są Polacy, a, chłop jest tym drobnym właścicielem, chałupnikiem, komornikiem, cierpiącym nędzę. To także jest przecież jedną z przyczyn ustosunkowania się społeczeństwa ukraińskiego do polskiego.</u> | |
| 562 | + <u xml:id="u-52.2" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że przez 150 lat działały przecież siły zaborcze, które naprawdę nie miały żadnego interesu, żeby między narodem polskim i ukraińskim postawić most, przez który mogłyby do siebie podejść, że działały te wrogie siły, które wszystko robiły, ażeby poróżnić, por kłócić te dwa mieszkające na jednym terenie narody, to przecież na daną sprawę o doniosłości państwowej nie wolno patrzeć z perspektywy podwórka takiego czy innego w tej chwili rządu. To są sprawy, które wymagają szerszej perspektywy, bo nie kończą się one z nami, ale długo jeszcze będą trwały po nas. Co my teraz dokonamy, to ci, co przyjdą po nas, będą zbierali jako owoce.</u> | |
| 563 | + <u xml:id="u-52.3" who="#SKłuszyńska">Do niepodległości ma prawo każdy naród, a jak do tej niepodległości ustosunkował się człowiek, który dla was, dla większości tej Izby, jest przecież wszystkiem, jest alfą i omegą? Proszę Panów, mam przed sobą odezwę Naczelnego Wodzą, z którą poszedł na Ukrainę, do Kijowa. Co powiadał Naczelny Wódz narodowi ukraińskiemu?</u> | |
| 564 | + <u xml:id="u-52.4" who="#SKłuszyńska">„Niosę wam niepodległość i niosę wam wyzwolenie na mieczach, na, szablach polskiego żołnierza.</u> | |
| 565 | + <u xml:id="u-52.5" who="#komentarz">(Głos: Gdzie Rzym, gdzie Krym?)</u> | |
| 566 | + <u xml:id="u-52.6" who="#SKłuszyńska">Za tę niepodległość Ukrainy polski żołnierz przelewał krew”.</u> | |
| 567 | + <u xml:id="u-52.7" who="#SKłuszyńska">Przecież to są dokumenty historyczne, których nie można przekreślić, bo istnieją i świadczą, że jednak taka odezwa Naczelnego Wodzą do narodu ukraińskiego istnieje.</u> | |
| 568 | + <u xml:id="u-52.8" who="#komentarz">(Głosy na ławach B. B.: Ale co tu Kijów ma do roboty.)</u> | |
| 569 | + <u xml:id="u-52.9" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, w tej chwili nie zajmuję żadnego stanowiska w sprawie wyprawy na Kijów, na Ukrainę, to nie jest moment. Przytaczam tylko fakty. jak te rzeczy wyglądały i co się temu narodowi ukraińskiemu mówiło o niepodległości.</u> | |
| 570 | + <u xml:id="u-52.10" who="#SKłuszyńska">Jest także dokument urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych i w tym dokumencie jest powiedziane, że Rząd Polski uznaje prawo Ukrainy do niezależnego bytu państwowego.</u> | |
| 571 | + <u xml:id="u-52.11" who="#komentarz">(S. Wyrostek: Tak jest, ale Lwów nie jest na Ukrainie, ale w Polsce.)</u> | |
| 572 | + <u xml:id="u-52.12" who="#SKłuszyńska">Nie mówię, że Lwów jest na Ukrainie. Panowie przerywacie moje przemówienie, ale dlaczego p. s. Wyrostek tak się irytuje — tego nie mogę zrozumieć.</u> | |
| 573 | + <u xml:id="u-52.13" who="#komentarz">(S. Wyrostek: Bo pochodzę z Małopolski Wschodniej.)</u> | |
| 563 | 574 | </div> |
| 564 | 575 | <div xml:id="div-53"> |
| 565 | - <u xml:id="u-53.0" who="#SKluszynska">Te dokumenty historyczne stwierdzają, że narodowi ukraińskiemu w całości swojej mówiło się o niepodległości. Jest nawet deklaracja Sejmu w tej sprawie, która tę sprawę także ną tej samej płaszczyźnie stawia.</u> | |
| 566 | - <u xml:id="u-53.1" who="#SKluszynska">Proszę Panów, w Sejmie Ustawodawczym w 1922 roku przeszła ustawą o autonomii dla województw wschodnich. Socjaliści żądali autonomii dla całej Małopolski Wschodniej. Ta koncepcja się nie utrzymała. Przeszła koncepcja dla każdego województwa inna i osobna. Ale czy wykonano i tę autonomię, uchwaloną przez Sejm Ustawodawczy? Czy starano się rzeczywiście podejść do narodu ukraińskiego?—Czy Panowie powiadają — ruski czy ukraiński, to jest obojętne. Nie uczyniono ze strony Polski tego wszystkiego, co należało uczynić, jako ze strony tego, kto ma władzę, który jest tym czynnikiem silniejszym wobec drugiego, który władzy nie ma, ażeby między narodami można było starać się przynajmniej dojść do porozumienia.</u> | |
| 567 | - <u xml:id="u-53.2" who="#SKluszynska">Proszę Panów, od tendencji federacyjnych do pacyfikacji to jest droga tak straszna, to jest coś tak okropnego ze stanowiska interesów Państwa, że mam to najgłębsze przekonanie, że między Panami w bardzo wielu umysłach ludzi takich, którzy mają jakąś perspektywę, niejeden sobie pomyśli, iż droga od federacji do pacyfikacji nie jest tą, którą państwowość polska powinna była w tym wypadku pójść.</u> | |
| 568 | - <u xml:id="u-53.3" who="#SKluszynska">Na czem jest oparty byt i istnienie Państwa Polskiego. Bezsprzecznie na ofiarnej ofierze krwi, przelanej przez żołnierzy, przez Polaków na wszystkich frontach; i na tym froncie legionowym, i na tym froncie francuskim, każdy według swojej najlepszej wiary walczył o niepodległość Państwa Polskiego. Ale ujęcie tego Państwa Polskiego to jest wynik traktatów. Traktat Wersalski zarysował z grubsza granice Państwa Polskiego poza granicą wschodnią. Jeżeli my powiadamy, że byt Państwa Polskiego jest oparty na traktatach, to w Polsce, pewnie niema ani jednego Polaka, któryby powiedział, że wolno tknąć granice Państwa. Na tej płaszczyźnie, zdaje mi się, wszyscy są jednej myśli, że gdyby sprawa szła o granice, wtedy nie byłoby takiego, któryby stanął na innej płaszczyźnie, na innej linii, jak ta, że granice są nietykalne. To jest podstawa traktatów. Ale my mamy także zobowiązania traktatowe,, Państwo Polskie ma zobowiązania traktatowe wobec obywateli, którzy w nilem mieszkają i nie są narodowości polskiej. Dlatego, jeżeli żądamy, żeby te traktaty obowiązywały cały świat Wobec nas, to musimy powiedzieć, że traktaty obowiązują także Państwo Polskie w stosunku do jego obywateli.</u> | |
| 569 | - <u xml:id="u-53.4" who="#SKluszynska">Niejednemu z Panów zdawałoby się, że my się cieszymy, my — opozycja, ci wrogowie Państwa, że tam, w Genewie, p. Zaleskiego spotkała niesłychana przykrość.</u> | |
| 570 | - <u xml:id="u-53.5" who="#komentarz">(S. Perzyński: Mało radujecie, więcej współdziałacie.)</u> | |
| 571 | - <u xml:id="u-53.6" who="#SKluszynska">Panie Marszałku, Pan nie pozwala mnie odpowiadać, ale w takim razie i panom Również nie można pozwolić na przerywanie.</u> | |
| 576 | + <u xml:id="u-53.0" who="#Marszałek">Proszę nie odpowiadać poszczególnym Senatorom, a przemawiać do całej Izby na temat wniosku w sprawie pacyfikacji Małopolski Wschodniej.</u> | |
| 572 | 577 | </div> |
| 573 | 578 | <div xml:id="div-54"> |
| 574 | - <u xml:id="u-54.0" who="#Marszalek">Zwracam się do Panów Senatorów z prośbą, o niezabieranie głosu z miejsc.</u> | |
| 579 | + <u xml:id="u-54.0" who="#SKłuszyńska">Te dokumenty historyczne stwierdzają, że narodowi ukraińskiemu w całości swojej mówiło się o niepodległości. Jest nawet deklaracja Sejmu w tej sprawie, która tę sprawę także na tej samej płaszczyźnie stawia.</u> | |
| 580 | + <u xml:id="u-54.1" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, w Sejmie Ustawodawczym w 1922 roku przeszła ustawą o autonomii dla województw wschodnich. Socjaliści żądali autonomii dla całej Małopolski Wschodniej. Ta koncepcja się nie utrzymała. Przeszła koncepcja dla każdego województwa inna i osobna. Ale czy wykonano i tę autonomię, uchwaloną przez Sejm Ustawodawczy? Czy starano się rzeczywiście podejść do narodu ukraińskiego? — Czy Panowie powiadają — ruski czy ukraiński, to jest obojętne. Nie uczyniono ze strony Polski tego wszystkiego, co należało uczynić, jako ze strony tego, kto ma władzę, który jest tym czynnikiem silniejszym wobec drugiego, który władzy nie ma, ażeby między narodami można było starać się przynajmniej dojść do porozumienia.</u> | |
| 581 | + <u xml:id="u-54.2" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, od tendencji federacyjnych do pacyfikacji to jest droga tak straszna, to jest coś tak okropnego ze stanowiska interesów Państwa, że mam to najgłębsze przekonanie, że między Panami w bardzo wielu umysłach ludzi takich, którzy mają jakąś perspektywę, niejeden sobie pomyśli, iż droga od federacji do pacyfikacji nie jest tą, którą państwowość polska powinna była w tym wypadku pójść.</u> | |
| 582 | + <u xml:id="u-54.3" who="#SKłuszyńska">Na czem jest oparty byt i istnienie Państwa Polskiego. Bezsprzecznie na ofiarnej ofierze krwi, przelanej przez żołnierzy, przez Polaków na wszystkich frontach; i na tym froncie legionowym, i na tym froncie francuskim, każdy według swojej najlepszej wiary walczył o niepodległość Państwa Polskiego. Ale ujęcie tego Państwa Polskiego to jest wynik traktatów. Traktat Wersalski zarysował z grubsza granice Państwa Polskiego poza granicą wschodnią. Jeżeli my powiadamy, że byt Państwa Polskiego jest oparty na traktatach, to w Polsce, pewnie niema ani jednego Polaka, któryby powiedział, że wolno tknąć granice Państwa. Na tej płaszczyźnie, zdaje mi się, wszyscy są jednej myśli, że gdyby sprawa szła o granice, wtedy nie byłoby takiego, któryby stanął na innej płaszczyźnie, na innej linii, jak ta, że granice są nietykalne. To jest podstawa traktatów. Ale my mamy także zobowiązania traktatowe. Państwo Polskie ma zobowiązania traktatowe wobec obywateli, którzy w niem mieszkają i nie są narodowości polskiej. Dlatego, jeżeli żądamy, żeby te traktaty obowiązywały cały świat Wobec nas, to musimy powiedzieć, że traktaty obowiązują także Państwo Polskie w stosunku do jego obywateli.</u> | |
| 583 | + <u xml:id="u-54.4" who="#SKłuszyńska">Niejednemu z Panów zdawałoby się, że my się cieszymy, my — opozycja, ci wrogowie Państwa, że tam, w Genewie, p. Zaleskiego spotkała niesłychana przykrość.</u> | |
| 584 | + <u xml:id="u-54.5" who="#komentarz">(S. Perzyński: Mało radujecie, więcej współdziałacie.)</u> | |
| 585 | + <u xml:id="u-54.6" who="#SKłuszyńska">Panie Marszałku, Pan nie pozwala mnie odpowiadać, ale w takim razie i panom Również nie można pozwolić na przerywanie.</u> | |
| 575 | 586 | </div> |
| 576 | 587 | <div xml:id="div-55"> |
| 577 | - <u xml:id="u-55.0" who="#SKluszynska">A tak, równe prawa dla wszystkich.</u> | |
| 578 | - <u xml:id="u-55.1" who="#SKluszynska">Więc, proszę Panów, jeżeli mówimy o tych traktatach, to musimy powiedzieć, że one muszą obowiązywać tak nas, jak chcemy, by obowiązywały wszystkich innych w stosunku do nas i dlatego nas obowiązują i traktat wersalski, który 'wyraźnie powiada, co, się należy mniejszościom narodowym. Nie wystarczyłaby mi godzina czasu na to, gdybym chciała zacytować wszystkie zobowiązania, jakie Polskę obowiązują wobec mniejszości narodowych. I dlatego, proszę Panów, złą jest polityka, która wrogowi daje broń do ręki, właśnie tę broń, którą my uważamy za zabójczą dla interesów Państwa Polskiego. Mniejszości narodowe mają prawo w Polsce żądać tych wszystkich praw, które się im należą.</u> | |
| 579 | - <u xml:id="u-55.2" who="#komentarz">(S. Perzyński: Nikt tego nie neguje, ale mają też obowiązki.)</u> | |
| 580 | - <u xml:id="u-55.3" who="#SKluszynska">Zaraz, poczekajmy chwileczkę. Mamy sąsiada, ten sąsiad to jest Czechosłowacja, tam także jest, zdaje się, sześć czy siedem mniejszości narodowych (S. Perzyński przerywa)* Panie Marszałku, senator Perzyński mi przeszkadza,.</u> | |
| 588 | + <u xml:id="u-55.0" who="#Marszałek">Zwracam się do Panów Senatorów z prośbą, o niezabieranie głosu z miejsc.</u> | |
| 581 | 589 | </div> |
| 582 | 590 | <div xml:id="div-56"> |
| 583 | - <u xml:id="u-56.0" who="#Marszalek">Proszę o nieprzerywanie mówcy. Przywołuję p. Senatora Perzyńskiego do porządku.</u> | |
| 591 | + <u xml:id="u-56.0" who="#SKłuszyńska">A tak, równe prawa dla wszystkich.</u> | |
| 592 | + <u xml:id="u-56.1" who="#SKłuszyńska">Więc, proszę Panów, jeżeli mówimy o tych traktatach, to musimy powiedzieć, że one muszą obowiązywać tak nas, jak chcemy, by obowiązywały wszystkich innych w stosunku do nas i dlatego nas obowiązują i traktat wersalski, który 'wyraźnie powiada, co, się należy mniejszościom narodowym. Nie wystarczyłaby mi godzina czasu na to, gdybym chciała zacytować wszystkie zobowiązania, jakie Polskę obowiązują wobec mniejszości narodowych. I dlatego, proszę Panów, złą jest polityka, która wrogowi daje broń do ręki, właśnie tę broń, którą my uważamy za zabójczą dla interesów Państwa Polskiego. Mniejszości narodowe mają prawo w Polsce żądać tych wszystkich praw, które się im należą.</u> | |
| 593 | + <u xml:id="u-56.2" who="#komentarz">(S. Perzyński: Nikt tego nie neguje, ale mają też obowiązki.)</u> | |
| 594 | + <u xml:id="u-56.3" who="#SKłuszyńska">Zaraz, poczekajmy chwileczkę. Mamy sąsiada, ten sąsiad to jest Czechosłowacja, tam także jest, zdaje się, sześć czy siedem mniejszości narodowych.</u> | |
| 595 | + <u xml:id="u-56.4" who="#komentarz">(S. Perzyński przerywa.)</u> | |
| 596 | + <u xml:id="u-56.5" who="#SKłuszyńska">Panie Marszałku, senator Perzyński mi przeszkadza,.</u> | |
| 584 | 597 | </div> |
| 585 | 598 | <div xml:id="div-57"> |
| 586 | - <u xml:id="u-57.0" who="#SKluszynska">Na Pana trzeba mocnych argumentów.</u> | |
| 599 | + <u xml:id="u-57.0" who="#Marszałek">Proszę o nieprzerywanie mówcy. Przywołuję p. Senatora Perzyńskiego do porządku.</u> | |
| 587 | 600 | </div> |
| 588 | 601 | <div xml:id="div-58"> |
| 589 | - <u xml:id="u-58.0" who="#Marszalek">Proszę Panią Senatorkę, aby była łaskawa zwracać się do całej Izby.</u> | |
| 602 | + <u xml:id="u-58.0" who="#SKłuszyńska">Na Pana trzeba mocnych argumentów.</u> | |
| 590 | 603 | </div> |
| 591 | 604 | <div xml:id="div-59"> |
| 592 | - <u xml:id="u-59.0" who="#SKluszynska">Nie moja wina, Panie Marszałku, że p. Perzyńskiemu trzeba bardzo mocnych argumentów.</u> | |
| 605 | + <u xml:id="u-59.0" who="#Marszałek">Proszę Panią Senatorkę, aby była łaskawa zwracać się do całej Izby.</u> | |
| 593 | 606 | </div> |
| 594 | 607 | <div xml:id="div-60"> |
| 595 | - <u xml:id="u-60.0" who="#Marszalek">Panią Senatorkę przywołuję do porządku.</u> | |
| 608 | + <u xml:id="u-60.0" who="#SKłuszyńska">Nie moja wina, Panie Marszałku, że p. Perzyńskiemu trzeba bardzo mocnych argumentów.</u> | |
| 596 | 609 | </div> |
| 597 | 610 | <div xml:id="div-61"> |
| 598 | - <u xml:id="u-61.0" who="#SKluszynska">To już jak Pan Marszałek uważa.</u> | |
| 599 | - <u xml:id="u-61.1" who="#SKluszynska">Proszę Panów! W Czechosłowacji także rozpoczął się kurs ostry, bardzo ostry, przeciw Niemcom. Czesi powiedzieli: położymy ich na łopatki, tych Niemców, pokażemy odwiecznego wroga — prawda wieków. I co się okazało? Ponieważ Czechosłowacja ma prawdziwie wielkich mężów stanu — muszę przyznać, że nie z wielkim entuzjazmem jestem dla Czechosłowacji, my osobiście ze Śląska Cieszyńskiego mamy z nimi inne porachunki, więc jeżeli o Czechach muszę mówić tak, jak mówię, to łatwo mi to wcale nie przychodzi, — ale jest faktem, że mają zrozumienie ich mężowie stanu, z mózgiem na europejską skalę. Proszę Panów, każdy człowiek ma wiek swoich tętnic; nie jest powiedziane, że jak ktoś ma 40 lat, to jest młody, bo może mieć sklerozę, mając lat 40, a nie mieć jej, mając lat 80. To nie jest związane z metryką. Nie metryka jest wskaźnikiem, tylko człowiek sam. I dlatego Czechosłowaccy mężowie stanu powiedzieli: nie wytrzymamy walki narodowościowej. I powiedzieli: siądźmy przy tym maleńkim okrągłym stoliku, na jaki nas stać, bo to jest maleńkie państwo. Zaczęli rozmawiać z Niemcami. Dziś jest tam rząd, w którym siedzą i Niemcy i Słowacy, w którym siedzą przedstawiciele mniejszości narodowych, siedzą razem i są współodpowiedzialni za państwo, w którem mieszkają.</u> | |
| 600 | - <u xml:id="u-61.2" who="#SKluszynska">Proszę Panów, a w Polsce czy były możliwości pójścia tą drogą? Powiadam, że były i że trzeba było pójść tą drogą, bo przecież niepodobieństwem jest, ażeby Państwo żyło i istniało tylko negacją, tylko walką, tylko nienawiścią, tylko tem wszystkiem, co ludzi różni i żeby nie było niczego, co ludzi łączy i co ich spaja do twórczej pracy, żeby nie było tej współpracy. Bo te mniejszości narodowe, które u nas żyją, są zainteresowane w tem, co się w państwie dzieje; czy chcą, czy nie chcą, muszą z nami razem cierpieć, albo się radować z dobrobytu, albo smucić z klęski, którą razem przeżywamy.</u> | |
| 601 | - <u xml:id="u-61.3" who="#SKluszynska">W Polsce jest dyktatura, a dyktatura jest antytezą praworządności i dlatego jest to wszystko możliwe, co się w tej chwili w Polsce dzieje. Zdaje się, że nawet ci najweselej usposobieni członkowie parlamentu, w Sejmie czy w Senacie, jednak przyznają, że jeżeli od szeregu tygodni w Izbach Parlamentu Polskiego ciągle się słyszy o biciu, ciągle się mówi: biją, biją, biją, na wschodzie, biją na zachodzie, biją w środku kraju, biją wszędzie.</u> | |
| 602 | - <u xml:id="u-61.4" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych: Dzieci.)</u> | |
| 603 | - <u xml:id="u-61.5" who="#SKluszynska">Czy to nie jest zgroza, czy to nie jest coś strasznego? Jeżeli Pan Minister uważa, że obywatele są dziećmi, a Pan się uważa za ich ojca, to nich p. Minister się zapyta, czy te dzieci chcą mieć Pana za ojca. To jest wielkie pytanie. Biją w całej Polsce, wszędzie, gdzie tylko podejdzie kawałek władzy, to odrazu z pałką. Czy to jest potrzebne? Czytałam przed kilku dniami, że na Słowaczyźnie wykryto spisek przeciw państwu czeskiemu. Słowacy też są niezadowoleni, mają takie, czy inne powody do niezadowolenia. Ale nie słyszałam o tem, aby wysłano ekspedycję karną do Słowacji. Kto jest winien, niech idzie pod sąd. Niema nikogo ktoby powiedział, że sabotaż powinien ujść bezkarnie. Jeżeli byli winni, którzy niszczyli dobytek obywateli, to należałoby winnych bezwzględnie ukarać. Bo jakikolwiek byłby rząd, taki czy inny, to nie zgodziłby się na to i zgodzić by się nie mógł, aby sabotażyści chodzili po państwie i podpalali i siali anarchię. Jeżeli był sabotaż, to należy tych sabotażystów wyłapać, wyszukać i postawić pod sąd.</u> | |
| 604 | - <u xml:id="u-61.6" who="#SKluszynska">Nie wiem, czy dziś p. sprawozdawca użył także tego zwrotu, Panie Senatorze, jeżeli Pan go dziś nie użył, to ja również dziś nie będę używać tego zwrotu, ale powiedział Pan na Komisji: Co było lepiej: kat, czy pacyfikacja.</u> | |
| 605 | - <u xml:id="u-61.7" who="#komentarz">(S. Rolle przerywa.)</u> | |
| 606 | - <u xml:id="u-61.8" who="#SKluszynska">Jeżeli działa kat, to kat działa tylko z wyroku. Kto widział, aby kat przyszedł i powiesił z własnej woli. Jest wyrok, że ten człowiek zasłużył na karę śmierci. Ja osobiście jestem przeciwniczką kary śmierci. A tutaj przyszła pacyfikacja przed wyrokiem. Nie było żadnych dochodzeń, przyszła pacyfikacja i wyrokowała na szerokiej przestrzeni, niesłychanej poprostu, obejmującej setki i setki kilometrów.</u> | |
| 607 | - <u xml:id="u-61.9" who="#SKluszynska">Bito nie tylko Ukraińców, bo wiadomo, gdzie drzewo rąbią, tam drzazgi lecą. Po drodze bito i Polaków. Mam nazwisko obywatela polskiego — Winiarski, pisał do swej rodziny, w Małopolsce Zachodniej mieszka — nie jest Ukraińcem i ja w interesie Ukraińców nie mówię ani słowa, nie jestem od tego, aby bronić Ukraińców, mogą się sami bronić. Jest to Polak, mam dokument podpisany imieniem i nazwiskiem, w którym powiada: dostałem 400 pałek, po sto w odstępach.</u> | |
| 608 | - <u xml:id="u-61.10" who="#komentarz">(Glos: Pani w to wierzy?)</u> | |
| 609 | - <u xml:id="u-61.11" who="#SKluszynska">Trzymali mnie, czterech oprawców, pisze on, uczestniczyło w tej egzekucji, a kiedy wołałem i zaklinałem, że jestem Polakiem, to powiadano, kto tam stwierdzi, żeś Polak i bili.</u> | |
| 610 | - <u xml:id="u-61.12" who="#komentarz">(S. Evert: Nie wytrzymałby.)</u> | |
| 611 | - <u xml:id="u-61.13" who="#SKluszynska">Panie Senatorze, niech się Pan zapyta tych wszystkich, którzy byli w czerezwyczajce w Rosji, co oni wytrzymali, to Panowie zrozumieją, że bardzo dużo ludzie mogą wytrzymać. Tylko wielka szkoda, moralna szkoda, że u nas musieli wytrzymywać to, co wytrzymywali w czerezwyczajce.</u> | |
| 611 | + <u xml:id="u-61.0" who="#Marszałek">Panią Senatorkę przywołuję do porządku.</u> | |
| 612 | 612 | </div> |
| 613 | 613 | <div xml:id="div-62"> |
| 614 | - <u xml:id="u-62.0" who="#Marszalek">Pani Senatorko, proszę nie robić porównań tego rodzaju.</u> | |
| 614 | + <u xml:id="u-62.0" who="#SKłuszyńska">To już jak Pan Marszałek uważa.</u> | |
| 615 | + <u xml:id="u-62.1" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów! W Czechosłowacji także rozpoczął się kurs ostry, bardzo ostry, przeciw Niemcom. Czesi powiedzieli: położymy ich na łopatki, tych Niemców, pokażemy odwiecznego wroga — prawda wieków. I co się okazało? Ponieważ Czechosłowacja ma prawdziwie wielkich mężów stanu — muszę przyznać, że nie z wielkim entuzjazmem jestem dla Czechosłowacji, my osobiście ze Śląska Cieszyńskiego mamy z nimi inne porachunki, więc jeżeli o Czechach muszę mówić tak, jak mówię, to łatwo mi to wcale nie przychodzi, ale jest faktem, że mają zrozumienie ich mężowie stanu, z mózgiem na europejską skalę. Proszę Panów, każdy człowiek ma wiek swoich tętnic; nie jest powiedziane, że jak ktoś ma 40 lat, to jest młody, bo może mieć sklerozę, mając lat 40, a nie mieć jej, mając lat 80. To nie jest związane z metryką. Nie metryka jest wskaźnikiem, tylko człowiek sam. I dlatego Czechosłowaccy mężowie stanu powiedzieli: nie wytrzymamy walki narodowościowej. I powiedzieli: siądźmy przy tym maleńkim okrągłym stoliku, na jaki nas stać, bo to jest maleńkie państwo. Zaczęli rozmawiać z Niemcami. Dziś jest tam rząd, w którym siedzą i Niemcy i Słowacy, w którym siedzą przedstawiciele mniejszości narodowych, siedzą razem i są współodpowiedzialni za państwo, w którem mieszkają.</u> | |
| 616 | + <u xml:id="u-62.2" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, a w Polsce czy były możliwości pójścia tą drogą? Powiadam, że były i że trzeba było pójść tą drogą, bo przecież niepodobieństwem jest, ażeby Państwo żyło i istniało tylko negacją, tylko walką, tylko nienawiścią, tylko tem wszystkiem, co ludzi różni i żeby nie było niczego, co ludzi łączy i co ich spaja do twórczej pracy, żeby nie było tej współpracy. Bo te mniejszości narodowe, które u nas żyją, są zainteresowane w tem, co się w państwie dzieje; czy chcą, czy nie chcą, muszą z nami razem cierpieć, albo się radować z dobrobytu, albo smucić z klęski, którą razem przeżywamy.</u> | |
| 617 | + <u xml:id="u-62.3" who="#SKłuszyńska">W Polsce jest dyktatura, a dyktatura jest antytezą praworządności i dlatego jest to wszystko możliwe, co się w tej chwili w Polsce dzieje. Zdaje się, że nawet ci najweselej usposobieni członkowie parlamentu, w Sejmie czy w Senacie, jednak przyznają, że jeżeli od szeregu tygodni w Izbach Parlamentu Polskiego ciągle się słyszy o biciu, ciągle się mówi: biją, biją, biją, na wschodzie, biją na zachodzie, biją w środku kraju, biją wszędzie.</u> | |
| 618 | + <u xml:id="u-62.4" who="#komentarz">(Minister Spraw Wewnętrznych: Dzieci.)</u> | |
| 619 | + <u xml:id="u-62.5" who="#SKłuszyńska">Czy to nie jest zgroza, czy to nie jest coś strasznego? Jeżeli Pan Minister uważa, że obywatele są dziećmi, a Pan się uważa za ich ojca, to nich p. Minister się zapyta, czy te dzieci chcą mieć Pana za ojca. To jest wielkie pytanie. Biją w całej Polsce, wszędzie, gdzie tylko podejdzie kawałek władzy, to odrazu z pałką. Czy to jest potrzebne? Czytałam przed kilku dniami, że na Słowaczyźnie wykryto spisek przeciw państwu czeskiemu. Słowacy też są niezadowoleni, mają takie, czy inne powody do niezadowolenia. Ale nie słyszałam o tem, aby wysłano ekspedycję karną do Słowacji. Kto jest winien, niech idzie pod sąd. Niema nikogo ktoby powiedział, że sabotaż powinien ujść bezkarnie. Jeżeli byli winni, którzy niszczyli dobytek obywateli, to należałoby winnych bezwzględnie ukarać. Bo jakikolwiek byłby rząd, taki czy inny, to nie zgodziłby się na to i zgodzić by się nie mógł, aby sabotażyści chodzili po państwie i podpalali i siali anarchię. Jeżeli był sabotaż, to należy tych sabotażystów wyłapać, wyszukać i postawić pod sąd.</u> | |
| 620 | + <u xml:id="u-62.6" who="#SKłuszyńska">Nie wiem, czy dziś p. sprawozdawca użył także tego zwrotu, Panie Senatorze, jeżeli Pan go dziś nie użył, to ja również dziś nie będę używać tego zwrotu, ale powiedział Pan na Komisji: Co było lepiej: kat, czy pacyfikacja.</u> | |
| 621 | + <u xml:id="u-62.7" who="#komentarz">(S. Rolle przerywa.)</u> | |
| 622 | + <u xml:id="u-62.8" who="#SKłuszyńska">Jeżeli działa kat, to kat działa tylko z wyroku. Kto widział, aby kat przyszedł i powiesił z własnej woli. Jest wyrok, że ten człowiek zasłużył na karę śmierci. Ja osobiście jestem przeciwniczką kary śmierci. A tutaj przyszła pacyfikacja przed wyrokiem. Nie było żadnych dochodzeń, przyszła pacyfikacja i wyrokowała na szerokiej przestrzeni, niesłychanej poprostu, obejmującej setki i setki kilometrów.</u> | |
| 623 | + <u xml:id="u-62.9" who="#SKłuszyńska">Bito nie tylko Ukraińców, bo wiadomo, gdzie drzewo rąbią, tam drzazgi lecą. Po drodze bito i Polaków. Mam nazwisko obywatela polskiego — Winiarski, pisał do swej rodziny, w Małopolsce Zachodniej mieszka — nie jest Ukraińcem i ja w interesie Ukraińców nie mówię ani słowa, nie jestem od tego, aby bronić Ukraińców, mogą się sami bronić. Jest to Polak, mam dokument podpisany imieniem i nazwiskiem, w którym powiada: dostałem 400 pałek, po sto w odstępach.</u> | |
| 624 | + <u xml:id="u-62.10" who="#komentarz">(Głos: Pani w to wierzy?)</u> | |
| 625 | + <u xml:id="u-62.11" who="#SKłuszyńska">Trzymali mnie, czterech oprawców, pisze on, uczestniczyło w tej egzekucji, a kiedy wołałem i zaklinałem, że jestem Polakiem, to powiadano, kto tam stwierdzi, żeś Polak i bili.</u> | |
| 626 | + <u xml:id="u-62.12" who="#komentarz">(S. Evert: Nie wytrzymałby.)</u> | |
| 627 | + <u xml:id="u-62.13" who="#SKłuszyńska">Panie Senatorze, niech się Pan zapyta tych wszystkich, którzy byli w czerezwyczajce w Rosji, co oni wytrzymali, to Panowie zrozumieją, że bardzo dużo ludzie mogą wytrzymać. Tylko wielka szkoda, moralna szkoda, że u nas musieli wytrzymywać to, co wytrzymywali w czerezwyczajce.</u> | |
| 615 | 628 | </div> |
| 616 | 629 | <div xml:id="div-63"> |
| 617 | - <u xml:id="u-63.0" who="#SKluszynska">Jeżeli mi nie wolno robić porównań, to w takim razie nie wolno mi przemawiać.</u> | |
| 630 | + <u xml:id="u-63.0" who="#Marszałek">Pani Senatorko, proszę nie robić porównań tego rodzaju.</u> | |
| 618 | 631 | </div> |
| 619 | 632 | <div xml:id="div-64"> |
| 620 | - <u xml:id="u-64.0" who="#Marszalek">Są pewne porównania, których robić nie należy.</u> | |
| 633 | + <u xml:id="u-64.0" who="#SKłuszyńska">Jeżeli mi nie wolno robić porównań, to w takim razie nie wolno mi przemawiać.</u> | |
| 621 | 634 | </div> |
| 622 | 635 | <div xml:id="div-65"> |
| 623 | - <u xml:id="u-65.0" who="#SKluszynska">Są pewne porównania, które są istotne.</u> | |
| 624 | - <u xml:id="u-65.1" who="#komentarz">(Głos: Ale nieprawdziwe.)</u> | |
| 625 | - <u xml:id="u-65.2" who="#SKluszynska">Jeżeli jakiegoś wyrażenia nie pozwoli Pan użyć, to jeszcze nie jest dowodem, że tego nie było.</u> | |
| 636 | + <u xml:id="u-65.0" who="#Marszałek">Są pewne porównania, których robić nie należy.</u> | |
| 626 | 637 | </div> |
| 627 | 638 | <div xml:id="div-66"> |
| 628 | - <u xml:id="u-66.0" who="#Marszalek">Pani Senatorka posiada doskonale język polski, więc będzie wiedziała jak je zastąpić innym wyrazem.</u> | |
| 639 | + <u xml:id="u-66.0" who="#SKłuszyńska">Są pewne porównania, które są istotne.</u> | |
| 640 | + <u xml:id="u-66.1" who="#komentarz">(Głos: Ale nieprawdziwe.)</u> | |
| 641 | + <u xml:id="u-66.2" who="#SKłuszyńska">Jeżeli jakiegoś wyrażenia nie pozwoli Pan użyć, to jeszcze nie jest dowodem, że tego nie było.</u> | |
| 629 | 642 | </div> |
| 630 | 643 | <div xml:id="div-67"> |
| 631 | - <u xml:id="u-67.0" who="#SKluszynska">Bardzo dziękuję, że Pan Marszałek stwierdził, że znam język polski, ale dlatego ja nie mogę...</u> | |
| 644 | + <u xml:id="u-67.0" who="#Marszałek">Pani Senatorka posiada doskonale język polski, więc będzie wiedziała jak je zastąpić innym wyrazem.</u> | |
| 632 | 645 | </div> |
| 633 | 646 | <div xml:id="div-68"> |
| 634 | - <u xml:id="u-68.0" who="#Marszalek">Proszę ze mną nie dyskutować, Pani Senatorko.</u> | |
| 635 | - <u xml:id="u-68.1" who="#komentarz">(S. Kłuszyńska: Czy mogę przemawiać?)</u> | |
| 636 | - <u xml:id="u-68.2" who="#Marszalek">Proszę.</u> | |
| 647 | + <u xml:id="u-68.0" who="#SKłuszyńska">Bardzo dziękuję, że Pan Marszałek stwierdził, że znam język polski, ale dlatego ja nie mogę...</u> | |
| 637 | 648 | </div> |
| 638 | 649 | <div xml:id="div-69"> |
| 639 | - <u xml:id="u-69.0" who="#SKluszynska">Proszę Panów, to jest dokument Polaka, a takich wypadków, gdzie bito Polaków, jest bardzo dużo, specjalnie żony Polki, które mają mężów Ukraińców.</u> | |
| 640 | - <u xml:id="u-69.1" who="#SKluszynska">U Panów: wszystko skupia się i podciąga się pod to pojęcie: silny Rząd. Ten Rząd musi wykazać, że jest silny, i ta siła polega na tem, że biją ludzi. Proszę Panów — silny rząd, to jeszcze nie jest silne państwo. We Francji rządy są takie, że dziś są, a za kilka dni ich niema, przychodzi inny rząd. Bylibyśmy szczęśliwi, gdyby Polska była tak silna, jak jest nią Francja przy tych zmieniających się rządach.</u> | |
| 641 | - <u xml:id="u-69.2" who="#komentarz">(S. Wyrostek: Za lat 100 będzie, ale dzisiaj jeszcze nie.)</u> | |
| 642 | - <u xml:id="u-69.3" who="#SKluszynska">Panie Marszałku! Ja sobie nie pozwolę przeszkadzać.</u> | |
| 650 | + <u xml:id="u-69.0" who="#Marszałek">Proszę ze mną nie dyskutować, Pani Senatorko.</u> | |
| 651 | + <u xml:id="u-69.1" who="#komentarz">(S. Kłuszyńska: Czy mogę przemawiać?)</u> | |
| 652 | + <u xml:id="u-69.2" who="#Marszałek">Proszę.</u> | |
| 643 | 653 | </div> |
| 644 | 654 | <div xml:id="div-70"> |
| 645 | - <u xml:id="u-70.0" who="#Marszalek">Proszę o spokój.</u> | |
| 655 | + <u xml:id="u-70.0" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, to jest dokument Polaka, a takich wypadków, gdzie bito Polaków, jest bardzo dużo, specjalnie żony Polki, które mają mężów Ukraińców.</u> | |
| 656 | + <u xml:id="u-70.1" who="#SKłuszyńska">U Panów: wszystko skupia się i podciąga się pod to pojęcie: silny Rząd. Ten Rząd musi wykazać, że jest silny, i ta siła polega na tem, że biją ludzi. Proszę Panów — silny rząd, to jeszcze nie jest silne państwo. We Francji rządy są takie, że dziś są, a za kilka dni ich niema, przychodzi inny rząd. Bylibyśmy szczęśliwi, gdyby Polska była tak silna, jak jest nią Francja przy tych zmieniających się rządach.</u> | |
| 657 | + <u xml:id="u-70.2" who="#komentarz">(S. Wyrostek: Za lat 100 będzie, ale dzisiaj jeszcze nie.)</u> | |
| 658 | + <u xml:id="u-70.3" who="#SKłuszyńska">Panie Marszałku! Ja sobie nie pozwolę przeszkadzać.</u> | |
| 646 | 659 | </div> |
| 647 | 660 | <div xml:id="div-71"> |
| 648 | - <u xml:id="u-71.0" who="#SKluszynska">I w tym rządzie, który teraz powstał we Francji, premier Laval powiedział w swojej deklaracji: utworzyłem rząd nie walki, ale współpracy. A co mówią nasi pp. Ministrowie? Oni też powiadają — rząd nie walki, tylko rząd współpracy.</u> | |
| 649 | - <u xml:id="u-71.1" who="#SKluszynska">Gdyby p. Zaleski pojechał do Genewy i na obronę naszych spraw w Genewie—bo Polska jest ciągłym klejentem w Genewie — gdyby chciał się bronić i przeczytał deklarację naszych pp. Ministrów — wierzcie mi Panowie, że przegrałby w 100 procentach. On tam nie może operować temi argumentami, które się tu z taką siłą polskiemu społeczeństwu przedkłada, on musi się tam złożyć, jak scyzoryczek, kłaniać się naprawo i nalewo: to nie było tak czarno, to było trochę inaczej i t. d.</u> | |
| 650 | - <u xml:id="u-71.2" who="#komentarz">(Głos: Nie tak, jak p. Czapiński napisał w swojej broszurce.)</u> | |
| 651 | - <u xml:id="u-71.3" who="#SKluszynska">Jak było, to p. Zaleski pewnie powie nam na Komisji Spraw Zagranicznych, ale on nam powie tylko połowę, a nie całą prawdę.</u> | |
| 652 | - <u xml:id="u-71.4" who="#komentarz">(Przerywania.)</u> | |
| 661 | + <u xml:id="u-71.0" who="#Marszałek">Proszę o spokój.</u> | |
| 653 | 662 | </div> |
| 654 | 663 | <div xml:id="div-72"> |
| 655 | - <u xml:id="u-72.0" who="#Marszalek">Proszę o spokój.</u> | |
| 664 | + <u xml:id="u-72.0" who="#SKłuszyńska">I w tym rządzie, który teraz powstał we Francji, premier Laval powiedział w swojej deklaracji: utworzyłem rząd nie walki, ale współpracy. A co mówią nasi pp. Ministrowie? Oni też powiadają — rząd nie walki, tylko rząd współpracy.</u> | |
| 665 | + <u xml:id="u-72.1" who="#SKłuszyńska">Gdyby p. Zaleski pojechał do Genewy i na obronę naszych spraw w Genewie — bo Polska jest ciągłym klijentem w Genewie — gdyby chciał się bronić i przeczytał deklarację naszych pp. Ministrów — wierzcie mi Panowie, że przegrałby w 100 procentach. On tam nie może operować temi argumentami, które się tu z taką siłą polskiemu społeczeństwu przedkłada, on musi się tam złożyć, jak scyzoryczek, kłaniać się naprawo i nalewo: to nie było tak czarno, to było trochę inaczej i t. d.</u> | |
| 666 | + <u xml:id="u-72.2" who="#komentarz">(Głos: Nie tak, jak p. Czapiński napisał w swojej broszurce.)</u> | |
| 667 | + <u xml:id="u-72.3" who="#SKłuszyńska">Jak było, to p. Zaleski pewnie powie nam na Komisji Spraw Zagranicznych, ale on nam powie tylko połowę, a nie całą prawdę.</u> | |
| 668 | + <u xml:id="u-72.4" who="#komentarz">(Przerywania.)</u> | |
| 656 | 669 | </div> |
| 657 | 670 | <div xml:id="div-73"> |
| 658 | - <u xml:id="u-73.0" who="#SKluszynska">Jakaż to siła jest w Polsce, jaka złowroga siła, która pcha Państwo na tę drogę, na drogę, która musi w konsekwencji doprowadzić do najstraszniejszych wypadków. Panowie, śmieszne jest takie oskarżanie posłów, że powiedzieli, iż czaszkami obywateli ziemskich będą brukowali. Teraz nawet kostka granitowa nie wystarcza, żeby automobile po niej jechały, a nie dopiero, nonsens, czaszki ludzkie do brukowania bruków. Czy każdy, kto ma poczucie praworządności, nie odrzuca wręcz wszelkich gwałtów? Tylko ludzie niesłychanie krótkowzroczni mogą sobie wyobrażać, że gwałtem można rządzić. Gwałtem na dłuższą metę rządzić się nie da, zwłaszcza państwo 30 milionowe o mieszanej ludności, rządów gwałtu wytrzymać nie jest w stanie.</u> | |
| 659 | - <u xml:id="u-73.1" who="#SKluszynska">I dlatego, jeżeli przemawiam do tego punktu porządku dziennego, pacyfikacji, to przemawiam z tego głębokiego przekonania, że ta droga, po której w tej chwili idą Rządy Polskie, jest drogą zgubną dla interesów Państwa Polskiego.</u> | |
| 660 | - <u xml:id="u-73.2" who="#SKluszynska">Wszelkie uczucie zemsty jest mi zupełnie obce. To jest uczucie, które musi w konsekwencji doprowadzić człowieka do upadku moralnego, Dlatego nie mówię o zemście, nikomu nie grożę, jak kiedyś ktoś tam powiedział: doczekacie się jeszcze zemsty ludu i t. d. Śmieli się wtedy panowie posłowie w Sejmie. My się doczekamy zemsty ludu? My, tacy silni i t. d. Ale jeżeli się z którymś z Panów mówi prywatnie i powiada mu się, co się dzieje i pyta go, jakie ma argumenty, to odpowiada: ideologia Marszałka Piłsudskiego, Wtedy nie trzeba argumentować. To jest bardzo łatwa droga wyjścia. Ale to nie jest droga, którą rozwiązuje się tak wielkie zagadnienie, jakim jest spór między narodem polskim a ukraińskim. To jest sprawa, która wymaga zupełnie innych dróg i zupełnie innych metod, aby dojść do porozumienia z tym narodem.</u> | |
| 661 | - <u xml:id="u-73.3" who="#SKluszynska">Zbiorowa odpowiedzialność! Panowie, przecież tu siedzą prawnicy, ludzie z jakimś wykształceniem uniwersyteckiem, którzy na uniwersytetach uczyli się prawa, więc jeżeli dochodzą do takich konsekwencji, to szkoda, że się uczyli tego prawa. Nie istnieje zbiorowa odpowiedzialność w pojęciu prawnem,</u> | |
| 662 | - <u xml:id="u-73.4" who="#komentarz">(Głos: Tego nikt nie mówi.)</u> | |
| 663 | - <u xml:id="u-73.5" who="#SKluszynska">Nie istnieje taka odpowiedzialność, żeby wolno było spędzić 40—50 obywateli, nie pytać się kto winien, a wszystkich dla przykładu bić, chociaż może tam niema ani jednego winnego. Była zbiorowa odpowiedzialność. Ja w to głęboko wierzę, że odwetu zbiorowego nie* będzie, i z pewnością te czynniki w Państwie, które mają poczucie odpowiedzialności nie będą szły po drodze odwetu zbiorowego. Ale gdyby ten lud się ruszył, te miliony ludu, to przecież ci, którzy robili pacyfikację, są atomem w społeczeństwie, są ułamkiem społeczeństwa. Więc co? — Panowie chcecie, żeby zaczęła obowiązywać teza: dziś ty, a jutro ja? Toby była droga, po której może iść Państwo Polskie. Toby byłą droga, ażeby mu dać stanowisko, które mu się słusznie należy? Ze wszystkich tytułów należy się Polsce to stanowisko mocarstwowe, o którem się tyle mówi, ale nie metodami — „Nowej Kadrowej”, tylko zupełnie innemi drogami dochodzi się do mocarstwowego stanowiska, nie pacyfikacją i nie zbiorową odpowiedzialnością za czyny popełnione przez ludzi, którzy — bezwzględnie — powinni być ukarani. Tego nie negujemy absolutnie. Zdaje mi się, że duża część społeczeństwa dzisiaj żyje w jakimś stanie psychozy. Gdyby tu stanął przed Panami Skarga, sześciu Rejtanów tu by się położyło i powiedziało: zawróćcie, bo zła jest droga, którą idziecie: jeden spuści oczy, a drugi się uśmiechnie. Bo ten śmiech, to także jest jedna z metod odpowiednich, jaką stosuje dzisiejszy obóz. Tutaj opowiada senator; bili, mordowali, niszczyli dobytek. Siedzą na sali i śmieją się. A gdyby to nawet wszystko było nieprawda — jeżeli człowiek z najgłębszego przekonania, człowiek należący do tego skrzywdzonego narodu o tem mówi, to już prosta przyzwoitość nakazuje, żeby się w tym momencie nic uśmiechać, tylko pomyśleć sobie, że temu narodowi może nie z Panów winy stała się ciężka krzywda, bo zniszczono jego dobytek kulturalny, bo zniszczono przedewszystkiem jego wiarę w prawo, wiarę w praworządność, co jest ogromną stratą i ogromną szkodą dla interesów Państwa.</u> | |
| 664 | - <u xml:id="u-73.6" who="#SKluszynska">Proszę Panów, zdaje mi się, że to wszystko, o czem mówimy w sprawie pacyfikacji, znalazło bardzo głęboki oddźwięk w całem społeczeństwie. Za dużo tych spraw, poprostu za dużo: i Brześć i pacyfikacja Małopolski i kresy zachodnie i teraz znowu wyskoczył Łuck. Nie wiemy, co będzie jutro, co będzie pojutrze. Czy Panowie wyobrażają sobie, że to można ukryć? Powiadają Panowie: zagranica, odzywa się to zagranicą, A co Polska robiła w chwili, gdy powstawała? Ja pewno byłam pierwszą kobietą, która w misji dyplomatycznej w sprawie granic Polski w 1919 r. z ramienia Rady Narodowej ks. Cieszyńskiego, a więc rządu, pojechałam do Paryża. Pojechałam w sprawie Śląska Cieszyńskiego. Do kogo pojechałam? Do tych wszystkich ludzi, do tych wszystkich mężów stanu, którzy mieli wówczas w sprawie granic coś do powiedzenia. Tygodniami siedzieliśmy w Paryżu i tłomaczyliśmy, że ta sprawa jest taka a taka.</u> | |
| 665 | - <u xml:id="u-73.7" who="#komentarz">(Głos: Wtedy za Polską.)</u> | |
| 666 | - <u xml:id="u-73.8" who="#SKluszynska">Zawsze za Polską, Panie Senatorze.</u> | |
| 667 | - <u xml:id="u-73.9" who="#komentarz">(S. Loewenherz: A teraz przeciw.)</u> | |
| 668 | - <u xml:id="u-73.10" who="#SKluszynska">Pan nie ma prawa czegoś podobnego powiedzieć, ja odmawiam Panu prawa mówienia, że ktokolwiekbądź, kiedykolwiekbądź z nas socjalistów mówił przeciw interesom Polski. Udawaliśmy się zagranicę w sprawach Polski; to rzecz zrozumiała, że ta zagranica interesuje się temi sprawami, bo zawsze odzywaliśmy się do niej w sprawie granic Polski i interesów Polski. Dlatego nie da się ukryć tych spraw, w domu, tylko w Polsce, u siebie, na wewnętrzny użytek; to są sprawy, które przechodzą poza granice, to są sprawy, które odbiją się bardzo przykrem i bolesnem echem za granicami Państwa i które z tego tytułu stawiają Polskę w tem położeniu, że musi pójść i tłomaczyć i usprawiedliwiać się, dlaczego tak i tak się w niej dzieje.</u> | |
| 669 | - <u xml:id="u-73.11" who="#SKluszynska">Proszę Panów, ja wiem, jestem głęboko o tem przekonana, że nie znajdzie się w tej chwili w Rządzie żaden czynnik, któryby chciał i któryby mógł z tej drogi zawrócić. To się musi w tej Polsce dokonać, i to się dokona, ale konsekwencję tego będziemy mieli w maju, kiedy Polska znowu będzie klejentem w Genewie w sprawie pacyfikacji. Stoję na stanowisku, że są to ciężkie błędy, popełnione przez rządy pomajowe, które będą miały straszne konsekwencje, a które w interesie Państwa Polskiego nie leżały i nie leżą, a które są wynikiem tylko samowoli czynników dziś Polską rządzących, którym się zdaje, że przed nikim i przed niczem nie są odpowiedzialne. Są odpowiedzialne przed społeczeństwem polskiem, przed historią, która skrzętnie notuje to wszystko co się w Polsce dzieje.</u> | |
| 670 | - <u xml:id="u-73.12" who="#SKluszynska">Proszę Panów, w Niemczech był jeden tylko wypadek wozu Grzymały, kiedy nie pozwolono Polakowi budować na własnym gruncie chaty, i on postawił sobie wóz. Cały świat obszedł len jeden wóz. Czy Panowie myślą, że ten jeden wóz nie był symbolem opinii, która się nastawiła przeciwko Niemcom? A cóż to, czy Polska może się obejść bez opinii, czy Polska może sobie pozwolić na ten luksus, ażeby powiedziała, iż ją zagranica nie obchodzi, czy Polskę stać na to, ażeby pozwoliła sobie na takie stanowisko, że nic ją nie obchodzi, co o niej mówią? Nie, Polska na to, nie może sobie pozwolić. Dlatego odpowiedzialność za pacyfikację w Małopolsce w całej rozciągłości, w 100% ponosi rząd ówczesny, ponoszą ludzie, którzy tym rządem kierowali i oby, oby nigdy nie trzeba było za nich odpowiadać! Mam wrażenie, że te rzeczy tak nie przejdą, jak to sobie niektórzy członkowie obozu rządowego wyobrażają, że ta sprawa jeszcze ciężko, ciężko zaważy na losach Polski. A stwierdzam, że była niepotrzebna i nieuzasadniona i dlatego wniosek senatora sprawozdawcy, który powiada, że zarządzenia były potrzebne i uzasadnione, uważam za najnieszczęśliwsze ujęcie tej całej sprawy. Jeżeli nie możecie Panowie powiedzieć: zawiniliśmy, błędy popełniliśmy, to przynajmniej nie powiadajcie, że były uzasadnione, bo nie były uzasadnione ani w tej formie, ani w tej rozciągłości a twierdzę, że wogóle niepotrzebne. Dlaczego? Bo forma w jakiej były przeprowadzone jest niesłychaną, urągającą wszelkiemu pojęciu praworządności, wszelkiemu pojęciu ludzkości.</u> | |
| 671 | - <u xml:id="u-73.13" who="#komentarz">(Oklaski na lewicy.)</u> | |
| 671 | + <u xml:id="u-73.0" who="#Marszałek">Proszę o spokój.</u> | |
| 672 | 672 | </div> |
| 673 | 673 | <div xml:id="div-74"> |
| 674 | - <u xml:id="u-74.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Horbaczewski.</u> | |
| 674 | + <u xml:id="u-74.0" who="#SKłuszyńska">Jakaż to siła jest w Polsce, jaka złowroga siła, która pcha Państwo na tę drogę, na drogę, która musi w konsekwencji doprowadzić do najstraszniejszych wypadków. Panowie, śmieszne jest takie oskarżanie posłów, że powiedzieli, iż czaszkami obywateli ziemskich będą brukowali. Teraz nawet kostka granitowa nie wystarcza, żeby automobile po niej jechały, a nie dopiero, nonsens, czaszki ludzkie do brukowania bruków. Czy każdy, kto ma poczucie praworządności, nie odrzuca wręcz wszelkich gwałtów? Tylko ludzie niesłychanie krótkowzroczni mogą sobie wyobrażać, że gwałtem można rządzić. Gwałtem na dłuższą metę rządzić się nie da, zwłaszcza państwo 30 milionowe o mieszanej ludności, rządów gwałtu wytrzymać nie jest w stanie.</u> | |
| 675 | + <u xml:id="u-74.1" who="#SKłuszyńska">I dlatego, jeżeli przemawiam do tego punktu porządku dziennego, pacyfikacji, to przemawiam z tego głębokiego przekonania, że ta droga, po której w tej chwili idą Rządy Polskie, jest drogą zgubną dla interesów Państwa Polskiego.</u> | |
| 676 | + <u xml:id="u-74.2" who="#SKłuszyńska">Wszelkie uczucie zemsty jest mi zupełnie obce. To jest uczucie, które musi w konsekwencji doprowadzić człowieka do upadku moralnego, Dlatego nie mówię o zemście, nikomu nie grożę, jak kiedyś ktoś tam powiedział: doczekacie się jeszcze zemsty ludu i t. d. Śmieli się wtedy panowie posłowie w Sejmie. My się doczekamy zemsty ludu? My, tacy silni i t. d. Ale jeżeli się z którymś z Panów mówi prywatnie i powiada mu się, co się dzieje i pyta go, jakie ma argumenty, to odpowiada: ideologia Marszałka Piłsudskiego, Wtedy nie trzeba argumentować. To jest bardzo łatwa droga wyjścia. Ale to nie jest droga, którą rozwiązuje się tak wielkie zagadnienie, jakim jest spór między narodem polskim a ukraińskim. To jest sprawa, która wymaga zupełnie innych dróg i zupełnie innych metod, aby dojść do porozumienia z tym narodem.</u> | |
| 677 | + <u xml:id="u-74.3" who="#SKłuszyńska">Zbiorowa odpowiedzialność! Panowie, przecież tu siedzą prawnicy, ludzie z jakimś wykształceniem uniwersyteckiem, którzy na uniwersytetach uczyli się prawa, więc jeżeli dochodzą do takich konsekwencji, to szkoda, że się uczyli tego prawa. Nie istnieje zbiorowa odpowiedzialność w pojęciu prawnem,</u> | |
| 678 | + <u xml:id="u-74.4" who="#komentarz">(Głos: Tego nikt nie mówi.)</u> | |
| 679 | + <u xml:id="u-74.5" who="#SKłuszyńska">Nie istnieje taka odpowiedzialność, żeby wolno było spędzić 40–50 obywateli, nie pytać się kto winien, a wszystkich dla przykładu bić, chociaż może tam niema ani jednego winnego. Była zbiorowa odpowiedzialność. Ja w to głęboko wierzę, że odwetu zbiorowego nie będzie, i z pewnością te czynniki w Państwie, które mają poczucie odpowiedzialności nie będą szły po drodze odwetu zbiorowego. Ale gdyby ten lud się ruszył, te miliony ludu, to przecież ci, którzy robili pacyfikację, są atomem w społeczeństwie, są ułamkiem społeczeństwa. Więc co? — Panowie chcecie, żeby zaczęła obowiązywać teza: dziś ty, a jutro ja? Toby była droga, po której może iść Państwo Polskie. Toby byłą droga, ażeby mu dać stanowisko, które mu się słusznie należy? Ze wszystkich tytułów należy się Polsce to stanowisko mocarstwowe, o którem się tyle mówi, ale nie metodami „Nowej Kadrowej”, tylko zupełnie innemi drogami dochodzi się do mocarstwowego stanowiska, nie pacyfikacją i nie zbiorową odpowiedzialnością za czyny popełnione przez ludzi, którzy — bezwzględnie — powinni być ukarani. Tego nie negujemy absolutnie. Zdaje mi się, że duża część społeczeństwa dzisiaj żyje w jakimś stanie psychozy. Gdyby tu stanął przed Panami Skarga, sześciu Rejtanów tu by się położyło i powiedziało: zawróćcie, bo zła jest droga, którą idziecie: jeden spuści oczy, a drugi się uśmiechnie. Bo ten śmiech, to także jest jedna z metod odpowiednich, jaką stosuje dzisiejszy obóz. Tutaj opowiada senator; bili, mordowali, niszczyli dobytek. Siedzą na sali i śmieją się. A gdyby to nawet wszystko było nieprawda — jeżeli człowiek z najgłębszego przekonania, człowiek należący do tego skrzywdzonego narodu o tem mówi, to już prosta przyzwoitość nakazuje, żeby się w tym momencie nic uśmiechać, tylko pomyśleć sobie, że temu narodowi może nie z Panów winy stała się ciężka krzywda, bo zniszczono jego dobytek kulturalny, bo zniszczono przedewszystkiem jego wiarę w prawo, wiarę w praworządność, co jest ogromną stratą i ogromną szkodą dla interesów Państwa.</u> | |
| 680 | + <u xml:id="u-74.6" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, zdaje mi się, że to wszystko, o czem mówimy w sprawie pacyfikacji, znalazło bardzo głęboki oddźwięk w całem społeczeństwie. Za dużo tych spraw, poprostu za dużo: i Brześć i pacyfikacja Małopolski i kresy zachodnie i teraz znowu wyskoczył Łuck. Nie wiemy, co będzie jutro, co będzie pojutrze. Czy Panowie wyobrażają sobie, że to można ukryć? Powiadają Panowie: zagranica, odzywa się to zagranicą, A co Polska robiła w chwili, gdy powstawała? Ja pewno byłam pierwszą kobietą, która w misji dyplomatycznej w sprawie granic Polski w 1919 r. z ramienia Rady Narodowej ks. Cieszyńskiego, a więc rządu, pojechałam do Paryża. Pojechałam w sprawie Śląska Cieszyńskiego. Do kogo pojechałam? Do tych wszystkich ludzi, do tych wszystkich mężów stanu, którzy mieli wówczas w sprawie granic coś do powiedzenia. Tygodniami siedzieliśmy w Paryżu i tłomaczyliśmy, że ta sprawa jest taka a taka.</u> | |
| 681 | + <u xml:id="u-74.7" who="#komentarz">(Głos: Wtedy za Polską.)</u> | |
| 682 | + <u xml:id="u-74.8" who="#SKłuszyńska">Zawsze za Polską, Panie Senatorze.</u> | |
| 683 | + <u xml:id="u-74.9" who="#komentarz">(S. Loewenherz: A teraz przeciw.)</u> | |
| 684 | + <u xml:id="u-74.10" who="#SKłuszyńska">Pan nie ma prawa czegoś podobnego powiedzieć, ja odmawiam Panu prawa mówienia, że ktokolwiekbądź, kiedykolwiekbądź z nas socjalistów mówił przeciw interesom Polski. Udawaliśmy się zagranicę w sprawach Polski; to rzecz zrozumiała, że ta zagranica interesuje się temi sprawami, bo zawsze odzywaliśmy się do niej w sprawie granic Polski i interesów Polski. Dlatego nie da się ukryć tych spraw, w domu, tylko w Polsce, u siebie, na wewnętrzny użytek; to są sprawy, które przechodzą poza granice, to są sprawy, które odbiją się bardzo przykrem i bolesnem echem za granicami Państwa i które z tego tytułu stawiają Polskę w tem położeniu, że musi pójść i tłomaczyć i usprawiedliwiać się, dlaczego tak i tak się w niej dzieje.</u> | |
| 685 | + <u xml:id="u-74.11" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, ja wiem, jestem głęboko o tem przekonana, że nie znajdzie się w tej chwili w Rządzie żaden czynnik, któryby chciał i któryby mógł z tej drogi zawrócić. To się musi w tej Polsce dokonać, i to się dokona, ale konsekwencję tego będziemy mieli w maju, kiedy Polska znowu będzie klijentem w Genewie w sprawie pacyfikacji. Stoję na stanowisku, że są to ciężkie błędy, popełnione przez rządy pomajowe, które będą miały straszne konsekwencje, a które w interesie Państwa Polskiego nie leżały i nie leżą, a które są wynikiem tylko samowoli czynników dziś Polską rządzących, którym się zdaje, że przed nikim i przed niczem nie są odpowiedzialne. Są odpowiedzialne przed społeczeństwem polskiem, przed historią, która skrzętnie notuje to wszystko co się w Polsce dzieje.</u> | |
| 686 | + <u xml:id="u-74.12" who="#SKłuszyńska">Proszę Panów, w Niemczech był jeden tylko wypadek wozu Grzymały, kiedy nie pozwolono Polakowi budować na własnym gruncie chaty, i on postawił sobie wóz. Cały świat obszedł len jeden wóz. Czy Panowie myślą, że ten jeden wóz nie był symbolem opinii, która się nastawiła przeciwko Niemcom? A cóż to, czy Polska może się obejść bez opinii, czy Polska może sobie pozwolić na ten luksus, ażeby powiedziała, iż ją zagranica nie obchodzi, czy Polskę stać na to, ażeby pozwoliła sobie na takie stanowisko, że nic ją nie obchodzi, co o niej mówią? Nie, Polska na to, nie może sobie pozwolić. Dlatego odpowiedzialność za pacyfikację w Małopolsce w całej rozciągłości, w 100% ponosi rząd ówczesny, ponoszą ludzie, którzy tym rządem kierowali i oby, oby nigdy nie trzeba było za nich odpowiadać! Mam wrażenie, że te rzeczy tak nie przejdą, jak to sobie niektórzy członkowie obozu rządowego wyobrażają, że ta sprawa jeszcze ciężko, ciężko zaważy na losach Polski. A stwierdzam, że była niepotrzebna i nieuzasadniona i dlatego wniosek senatora sprawozdawcy, który powiada, że zarządzenia były potrzebne i uzasadnione, uważam za najnieszczęśliwsze ujęcie tej całej sprawy. Jeżeli nie możecie Panowie powiedzieć: zawiniliśmy, błędy popełniliśmy, to przynajmniej nie powiadajcie, że były uzasadnione, bo nie były uzasadnione ani w tej formie, ani w tej rozciągłości a twierdzę, że wogóle niepotrzebne. Dlaczego? Bo forma w jakiej były przeprowadzone jest niesłychaną, urągającą wszelkiemu pojęciu praworządności, wszelkiemu pojęciu ludzkości.</u> | |
| 687 | + <u xml:id="u-74.13" who="#komentarz">(Oklaski na lewicy.)</u> | |
| 675 | 688 | </div> |
| 676 | 689 | <div xml:id="div-75"> |
| 677 | - <u xml:id="u-75.0" who="#SHorbaczewski">Wysoki Senacie! Dyskusja nad wnioskiem Klubu Ukraińskiego wyłoniła dyskusję polityczną, która zatoczyła szerokie kręgi. Mówiono o granicach Państwa i o innych rzeczach, nad któremi ja dzisiaj nie chcę się rozwodzić, bo atmosfera nie jest po temu w tej Wysokiej Izbie, ażeby tę sprawę poważnie, spokojnie i z należytym pożytkiem można roztrząsać.</u> | |
| 678 | - <u xml:id="u-75.1" who="#SHorbaczewski">Chcę się trzymać wyłącznie tylko samego wniosku. Chcę tylko podejść do tego wniosku ze stanowiska faktów i stwierdzić co on zamierza, do czego dąży.</u> | |
| 679 | - <u xml:id="u-75.2" who="#SHorbaczewski">Należy stwierdzić, że sprawa objęta t. zw. wnioskiem pacyfikacyjnym, jest niezwykłą, ze względu na szerokie koła społeczeństwa ukraińskiego, bezpośrednio dotkniętego akcją pacyfikacyjną, nie ma ta sprawa analogij z żadną inną sprawą traktowaną w polskim parlamencie. Był Brześć — przyznaję, tam były ujawnione fakty wprost straszne, ale w każdym razie była tylko niewielka ilość osób bezpośrednio temi praktykami dotkniętych, podczas gdy pacyfikacja Galicji Wschodniej przybrała takie rozmiary, że tam te praktyki władz administracyjnych przez wszystkich cywilizowanych ludzi potępiane, znalazły tak szeroki grunt i szerokie zastosowanie, że można słusznie mówić o masowym ich charakterze. Cała duża połać kraju, która wybrana została jako przedmiot eksperytmentu politycznego, była terenem tych wstrętnych praktyk, aktów bezprawia.</u> | |
| 680 | - <u xml:id="u-75.3" who="#SHorbaczewski">Nie będę powtarzał tych wszystkich faktów, które szczegółowo zostały przytoczone przez kolegę Makucha tutaj, a także w komisji, i tych, które były przytoczone w Sejmie, a stwierdzam, tylko, że były to fakty bezpośredniej fizycznej zniewagi ludzi, fakty brutalnego naruszenia tego, co stanowi godność każdej jednostki ludzkiej, ba nie tylko to, ale i fakty cynicznego wyśmiewania tego, co jest najdroższe każdemu narodowi. Nasz naród dążył do zdobycia swojej niepodległości, swojej niezawisłości i zawsze na tej drodze był wpatrzony w ten ideał narodowy, który dawał mu moc działania, który go zawsze krzepił w chwilach ciężkich. W obecnem położeniu, musimy chronić ten nasz ideał narodowy i jego zewnętrzne oznaki troskliwą otaczać opieką, ale ludzie nasłani przez władzę ten nasz narodowy ideał znieważają i plugawią.</u> | |
| 681 | - <u xml:id="u-75.4" who="#SHorbaczewski">Sprawa pacyfikacji, ma znaczenie nie tylko na tym terenie tutaj, ale oddziaływa i oddziaływać będzie znacznie dalej, jak może Panowie myślicie.</u> | |
| 682 | - <u xml:id="u-75.5" who="#SHorbaczewski">Chcę tylko rozparzyć jedno pytanie: czy te metody, które zastosowane zostały przez Rząd wobec ukraińskiej ludności, były usprawiedliwione, czv były usprawiedliwione w ustawie, czy może to były akty samowoli? Otóż stwierdzić muszę, że ustawa konstytucyjna, zawierająca zasadnicze postanowienia, wyraźnie twierdzi, że każdy obywatel a tem bardziej władza ma obowiązek szanowania i przestrzegania Konstytucji państwa i innych obowiązujących ustaw. Tak opiewa art. 90 ustawy. A art. 95 tejże samej ustawy konstytucyjnej postanawia, że — „Rzeczpospolita Polska zapewnia na swoim obszarze zupełną ochronę życia, wolności i mienia wszystkim obywatelom bez różnicy pochodzenia, narodowości, języka — „rasy lub religij ''.</u> | |
| 683 | - <u xml:id="u-75.6" who="#SHorbaczewski">I proszę Panów przedstawić sobie teraz, że zupełnie spokojny człowiek, który nie myślał nigdy o kwestiach politycznych, o tych drażliwych sugerowanych kwestiach politycznych, który tem mniej brał udział w ich realizowaniu, siedzi sobie spokojnie na swojej zagrodzie, a tu przychodzi oddział policji czy oddział wojska, zabiera mu jego mienie, niszczy go, ba nawet przytoczono tu już kilka wypadków, że wskutek tych praktyk dużo osób poniosło śmierć. Nie wchodzę w to, nie mam dzisiaj możności stanowczo oświadczyć, kto był bezpośrednim sprawcą, kto był inicjatorem, instygatorem tego, ale koniec końców, jeżeli przychodzi oddział wojska pod komendą, jeżeli ten oddział przynosi ze sobą rozkazy i spis osób, które należy justyfikować. które należy ukarać, spacyfikować, — to jakaż stąd konsekwencja? Że te wszystkie akty spełniane i wykonane zostały z polecenia i nakazu Rządu. I jeżeli tutaj senatorka p. Kłuszyńska zwróciła się z oskarżeniem przeciw całemu Rządowi, to muszę ta oskarżenie podtrzymać i potwierdzić.</u> | |
| 684 | - <u xml:id="u-75.7" who="#SHorbaczewski">Proszę Panów, przychodzi ekspedycja karna przy pacyfikacji i ta karna ekspedycja bez żadnych dochodzeń, bez śledztwa, bez rozprawy, bez wyroku, odrazu przystępuje do wykonania czynności karzących. To znaczy władza administracyjna, która wysłała tych żołnierzy, arogowała sobie władzę karania, arogowała sobie tę władzę, która do niej nie należy, bo Konstytucja wyraźnie rozdziela władzę administracyjną od władzy sądowej: jedna od drugiej jest bezwarunkowo niezależna. Jeżeli rzeczywiście takie fakty były, które tu przytoczono, to wystarczą do tego wniosku, że tutaj władza administracyjna przekroczyła, swoje kompetencje, że władza administracyjna wdała się w nieswoje rzeczy; władza administracyjna wkroczyła z pominięciem powołanej do tego Konstytucją władzy sądowej, która wyłącznic jest powołana do rozpatrywania i rozstrzygania spraw karnych o charakterze zbrodniczym na teren karnego sądownictwa, ,ta władza administracyjna nie powinna była tego robić. A jeżeli to zrobiła, dopuściła się grubego uchybienia przeciwko zasadniczej ustawie, przeciw Konstytucji.</u> | |
| 685 | - <u xml:id="u-75.8" who="#SHorbaczewski">A teraz proszę Panów, kogo karzą? Zdaje mi się, że jeżeli ktoś jest posadzonym, jeżeli ktoś jest podejrzanym, cytuje się go przed sąd właściwy, czy to będzie sąd w takim składzie, czy innym, obojętne, ale nie może być pozbawiony, znowu według zasad Konstytucji, swego sędziego. Jeżeli się go cytuje przed ten sąd, sąd go przesłucha, może sąd go uniewinni, bo nieraz padają zarzuty, płynące z pewnych osobistych porachunków tylko na to, aby danego osobnika, którego się upatrzyło, zniszczyć. Jeżeli nie było sądu, jeżeli nie było tej przepisanej, przyjętej ustawą zagwarantowanej procedury, któraby dała możność posądzonemu usprawiedliwienia i obrony, kimkolwiek by był, to jakim sposobem można było zwrócić ramię karzącej sprawiedliwości przeciw ludziom, których zupełnie w kwestii czynionych im zarzutów nie przesłuchano i przeciw tym osobom, które zupełnie spokojnie siedziały na swojej zagrodzie, nie mając pojęcia o tem, czego cd nich żądają i o co się rozchodzi.</u> | |
| 686 | - <u xml:id="u-75.9" who="#SHorbaczewski">Proszę Panów, w calem południowem Podolu, które obejmuje powiaty: czortkowski, kopyczyński i borszczowski nie było ani jednego wypadku tak zwanego sabotażu, nie było ani jednego wypadku podpalenia Pytam się: po co właściwie i z jakiej racji posłano tam karną ekspedycję?</u> | |
| 687 | - <u xml:id="u-75.10" who="#SHorbaczewski">Znam te stosunki bardzo dobrze, bo to jest okręg wyborczy, który mam zaszczyt tutaj w Wysokiej Izbie reprezentować. Tych wszystkich ludzi, zupełnie niewinnych, ludzi zupełnie nieprzesłuchanych stawiano od razu pod pręgierz kary i niszczono w ten sposób, który również uwłacza w wysokim stopniu zasadom i wyraźnemu postanowieniu Konstytucji. Konstytucja wyraźnie stwierdza, że jeżeli ma być dokonana na kimkolwiek kara, to ta kara nie może przedstawiać żadnych katuszy, żadnych udręczeń szczególnych. Zdaje się były stosowane tu kary na podstawie przeżytej dawno, odłożonej do archiwum teorii Feuerbacha, starej teorii kryminalnej odstraszania. Jeżeli dziś ktoś zapyta się pierwszego lepszego studenta nauki uniwersytetu, czy ta teoria w świetle obecnej nauki prawa karnego ma jakiekolwiek uzasadnienie, to zdaje mi się, iż zapytany zaprzeczy jej wszelkiej racji. Na podstawie więc tej teorii, wobec ludzi, co do których nie było podstawy uważać ich za winnych stosowano w taki sposób kary, że wskutek tego poniosło śmierć, o ile mi wiadomo, 11 ludzi. Nie chcę odczytywać ich nazwisk, ale mam je spisane i w każdej chwili mogę Panom, mogę Panu Ministrowi służyć temi nazwiskami.</u> | |
| 688 | - <u xml:id="u-75.11" who="#SHorbaczewski">W ten sposób, proszę Panów, prowadzona była i dochodziła ta pacyfikacja swego kresu. Otóż pacyfikacja była przedewszystkiem wobec tych ludzi, na których została wykonana, zupełnie nieusprawiedliwiona. Sposób i metody wykonania były zupełnie przeciwne i ustawie konstytucyjnej i ustawie o postępowaniu karnem. Wobec tego zdaje mi się, że jeżeli kogo można winić, należy winić przedewszystkiem te osoby, które dzierżą władzę w ręku.</u> | |
| 689 | - <u xml:id="u-75.12" who="#SHorbaczewski">Proszę Panów, wspomniano tu już o tem, jak to było kiedyś za czasów napadów tatarskich. Kiedy Tatarzy napadali na bezbronną ludność, były wystawione sygnały, były ostrzeżenia: — „Tatarzy idą!”. Sama wiadomość o tem, że idą Tatarzy, powodowała to, że wszystko, co miało tylko możność, uciekało daleko w lasy, w niedostępne miejscowości, ażeby uiść wszystkich okrucieństw Tatarów. Proszę Panów, jota w jotę powtórzyło się to teraz przy okazji tej pacyfikacji. Tu też były ostrzeżenia z jednej wsi do drugiej, że u nas była już pacyfikacja, były już oddziały karne, mają iść do was. Ta wiadomość powodowała to, że ludność witejska za przykładem swoich prapraojców szła w las, uciekała przed^:^ tymi cywilizowanymi pacyfikatorami. A ostatecznie, jakie konsekwencje z tego? Pytam się proszę Panów, czy przypadkiem nie cofnęliśmy się do średniowiecza. Na to pytanie raczcie Panowie sami odpowiedzieć. Jeżeli Panowie zajmą to stanowisko, które Wam zaleca p. referent, twierdząc, że to wszystko, co się działo, było usprawiedliwione i może tylko: przejaskrawione, ujmiecie sprawę mylnie i niewłaściwie. Analogia położenia każę liczyć się z tem, że ta ludność ukraińska srodze dotknięta, dotknięta fizycznie i dotknięta w swoich najświętszych uczuciach narodowych, zapisze sobie głęboko w Pamięci i przekaże wypadki tej niedoli, jaką obecnie przeżywa, swoim następnym pokoleniom i te pokolenia, które niegdyś po nas przyjdą, będą, wspominały jak niegdyś tatarskie — „łycholitia” tak teraz polskie „łycholitia”. A odpowiedzialność wobec histerii poniosą ci, którzy dzierżą władzę w ręku. Nie chcę przesądzać wyników śledztwa, wyników dochodzeń, wyników badań, których domaga się nasz wniosek, ale sądzę, że wszystkie te badania, wszystkie te czynności, których domagamy się w naszym wniosku, mogą posłużyć także i na korzyść samego Państwa, mogą wnieść pewną sanację w obecnych stosunkach. I tu Panowie, jeżeli będziecie mieli na względzie także i ten moment, to Wy, z Waszego patriotycznego polskiego stanowiska, powinniście oddać głosy za tym wnioskiem.</u> | |
| 690 | - <u xml:id="u-75.13" who="#SHorbaczewski">Proszę Panów, jesteśmy dalecy od tego, żeby szukać napaści, ale jeżeli to, co się działo, co nieraz i na własne oczy widzieliśmy, i co się obiło o nasze uszy, co przyniosła codzienna prasa — najmniej ukraińska, bo szpalty ukraińskiej rasy, które były poświęcone wiadomościom o pacyfikacji były gruntownie zabielone — nie było żadnych wiadomości — ale przecie wydostały się te rzeczy poza granice Państwa. I zarzucił nam p. referent: to wy sprowadzacie jakichś obcych ludzi, którzy nawet jeżyka nile znają, a którzy orientować się mieli w tych stosunkach. Ręczę Wam, Panowie, że myśmy ich nie sprowadzali, tylko fama, którą prasa europejska rozniosła, sprowadziła tych ludzi na nasz teren, bo wprawdzie dużo słyszeli, czytali, oglądali, jednak nie chcieli w to uwierzyć, chcieli się przekonać osobiście o tem, co to się dzieje, i właśnie ta chęć zbadania prawdy na miejscu u źródła była motywem, który tutaj sprowadził tych cudzoziemskich gości.</u> | |
| 691 | - <u xml:id="u-75.14" who="#SHorbaczewski">Chciałbym tylko jeszcze zwrócić uwagę na jeden moment. Wniosek przez nas podany i tutaj obecnie traktowany, po przejściu przez narady dwóch komisyj parlamentarnych, przez plenum Sejmu, staje tutaj przed nami, ażeby usłyszeć słowo, wytrawne słowo politycznej mądrości, które ma stwierdzić i wykazać, że prawda, sprawiedliwość, prawo i praworządność mają odnieść triumf nad bezprawiem.</u> | |
| 690 | + <u xml:id="u-75.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Horbaczewski.</u> | |
| 692 | 691 | </div> |
| 693 | 692 | <div xml:id="div-76"> |
| 694 | - <u xml:id="u-76.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Głąbiński.</u> | |
| 693 | + <u xml:id="u-76.0" who="#SHorbaczewski">Wysoki Senacie! Dyskusja nad wnioskiem Klubu Ukraińskiego wyłoniła dyskusję polityczną, która zatoczyła szerokie kręgi. Mówiono o granicach Państwa i o innych rzeczach, nad któremi ja dzisiaj nie chcę się rozwodzić, bo atmosfera nie jest po temu w tej Wysokiej Izbie, ażeby tę sprawę poważnie, spokojnie i z należytym pożytkiem można roztrząsać.</u> | |
| 694 | + <u xml:id="u-76.1" who="#SHorbaczewski">Chcę się trzymać wyłącznie tylko samego wniosku. Chcę tylko podejść do tego wniosku ze stanowiska faktów i stwierdzić co on zamierza, do czego dąży.</u> | |
| 695 | + <u xml:id="u-76.2" who="#SHorbaczewski">Należy stwierdzić, że sprawa objęta t. zw. wnioskiem pacyfikacyjnym, jest niezwykłą, ze względu na szerokie koła społeczeństwa ukraińskiego, bezpośrednio dotkniętego akcją pacyfikacyjną, nie ma ta sprawa analogij z żadną inną sprawą traktowaną w polskim parlamencie. Był Brześć — przyznaję, tam były ujawnione fakty wprost straszne, ale w każdym razie była tylko niewielka ilość osób bezpośrednio temi praktykami dotkniętych, podczas gdy pacyfikacja Galicji Wschodniej przybrała takie rozmiary, że tam te praktyki władz administracyjnych przez wszystkich cywilizowanych ludzi potępiane, znalazły tak szeroki grunt i szerokie zastosowanie, że można słusznie mówić o masowym ich charakterze. Cała duża połać kraju, która wybrana została jako przedmiot eksperymentu politycznego, była terenem tych wstrętnych praktyk, aktów bezprawia.</u> | |
| 696 | + <u xml:id="u-76.3" who="#SHorbaczewski">Nie będę powtarzał tych wszystkich faktów, które szczegółowo zostały przytoczone przez kolegę Makucha tutaj, a także w komisji, i tych, które były przytoczone w Sejmie, a stwierdzam, tylko, że były to fakty bezpośredniej fizycznej zniewagi ludzi, fakty brutalnego naruszenia tego, co stanowi godność każdej jednostki ludzkiej, ba nie tylko to, ale i fakty cynicznego wyśmiewania tego, co jest najdroższe każdemu narodowi. Nasz naród dążył do zdobycia swojej niepodległości, swojej niezawisłości i zawsze na tej drodze był wpatrzony w ten ideał narodowy, który dawał mu moc działania, który go zawsze krzepił w chwilach ciężkich. W obecnem położeniu, musimy chronić ten nasz ideał narodowy i jego zewnętrzne oznaki troskliwą otaczać opieką, ale ludzie nasłani przez władzę ten nasz narodowy ideał znieważają i plugawią.</u> | |
| 697 | + <u xml:id="u-76.4" who="#SHorbaczewski">Sprawa pacyfikacji, ma znaczenie nie tylko na tym terenie tutaj, ale oddziaływa i oddziaływać będzie znacznie dalej, jak może Panowie myślicie.</u> | |
| 698 | + <u xml:id="u-76.5" who="#SHorbaczewski">Chcę tylko rozparzyć jedno pytanie: czy te metody, które zastosowane zostały przez Rząd wobec ukraińskiej ludności, były usprawiedliwione, czy były usprawiedliwione w ustawie, czy może to były akty samowoli? Otóż stwierdzić muszę, że ustawa konstytucyjna, zawierająca zasadnicze postanowienia, wyraźnie twierdzi, że każdy obywatel a tem bardziej władza ma obowiązek szanowania i przestrzegania Konstytucji państwa i innych obowiązujących ustaw. Tak opiewa art. 90 ustawy. A art. 95 tejże samej ustawy konstytucyjnej postanawia, że „Rzeczpospolita Polska zapewnia na swoim obszarze zupełną ochronę życia, wolności i mienia wszystkim obywatelom bez różnicy pochodzenia, narodowości, języka, rasy lub religij”.</u> | |
| 699 | + <u xml:id="u-76.6" who="#SHorbaczewski">I proszę Panów przedstawić sobie teraz, że zupełnie spokojny człowiek, który nie myślał nigdy o kwestiach politycznych, o tych drażliwych sugerowanych kwestiach politycznych, który tem mniej brał udział w ich realizowaniu, siedzi sobie spokojnie na swojej zagrodzie, a tu przychodzi oddział policji czy oddział wojska, zabiera mu jego mienie, niszczy go, ba nawet przytoczono tu już kilka wypadków, że wskutek tych praktyk dużo osób poniosło śmierć. Nie wchodzę w to, nie mam dzisiaj możności stanowczo oświadczyć, kto był bezpośrednim sprawcą, kto był inicjatorem, instygatorem tego, ale koniec końców, jeżeli przychodzi oddział wojska pod komendą, jeżeli ten oddział przynosi ze sobą rozkazy i spis osób, które należy justyfikować. które należy ukarać, spacyfikować, to jakaż stąd konsekwencja? Że te wszystkie akty spełniane i wykonane zostały z polecenia i nakazu Rządu. I jeżeli tutaj senatorka p. Kłuszyńska zwróciła się z oskarżeniem przeciw całemu Rządowi, to muszę ta oskarżenie podtrzymać i potwierdzić.</u> | |
| 700 | + <u xml:id="u-76.7" who="#SHorbaczewski">Proszę Panów, przychodzi ekspedycja karna przy pacyfikacji i ta karna ekspedycja bez żadnych dochodzeń, bez śledztwa, bez rozprawy, bez wyroku, odrazu przystępuje do wykonania czynności karzących. To znaczy władza administracyjna, która wysłała tych żołnierzy, arogowała sobie władzę karania, arogowała sobie tę władzę, która do niej nie należy, bo Konstytucja wyraźnie rozdziela władzę administracyjną od władzy sądowej: jedna od drugiej jest bezwarunkowo niezależna. Jeżeli rzeczywiście takie fakty były, które tu przytoczono, to wystarczą do tego wniosku, że tutaj władza administracyjna przekroczyła, swoje kompetencje, że władza administracyjna wdała się w nieswoje rzeczy; władza administracyjna wkroczyła z pominięciem powołanej do tego Konstytucją władzy sądowej, która wyłącznic jest powołana do rozpatrywania i rozstrzygania spraw karnych o charakterze zbrodniczym na teren karnego sądownictwa, ta władza administracyjna nie powinna była tego robić. A jeżeli to zrobiła, dopuściła się grubego uchybienia przeciwko zasadniczej ustawie, przeciw Konstytucji.</u> | |
| 701 | + <u xml:id="u-76.8" who="#SHorbaczewski">A teraz proszę Panów, kogo karzą? Zdaje mi się, że jeżeli ktoś jest posadzonym, jeżeli ktoś jest podejrzanym, cytuje się go przed sąd właściwy, czy to będzie sąd w takim składzie, czy innym, obojętne, ale nie może być pozbawiony, znowu według zasad Konstytucji, swego sędziego. Jeżeli się go cytuje przed ten sąd, sąd go przesłucha, może sąd go uniewinni, bo nieraz padają zarzuty, płynące z pewnych osobistych porachunków tylko na to, aby danego osobnika, którego się upatrzyło, zniszczyć. Jeżeli nie było sądu, jeżeli nie było tej przepisanej, przyjętej ustawą zagwarantowanej procedury, któraby dała możność posądzonemu usprawiedliwienia i obrony, kimkolwiek by był, to jakim sposobem można było zwrócić ramię karzącej sprawiedliwości przeciw ludziom, których zupełnie w kwestii czynionych im zarzutów nie przesłuchano i przeciw tym osobom, które zupełnie spokojnie siedziały na swojej zagrodzie, nie mając pojęcia o tem, czego cd nich żądają i o co się rozchodzi.</u> | |
| 702 | + <u xml:id="u-76.9" who="#SHorbaczewski">Proszę Panów, w calem południowem Podolu, które obejmuje powiaty: czortkowski, kopyczyński i borszczowski nie było ani jednego wypadku tak zwanego sabotażu, nie było ani jednego wypadku podpalenia Pytam się: po co właściwie i z jakiej racji posłano tam karną ekspedycję?</u> | |
| 703 | + <u xml:id="u-76.10" who="#SHorbaczewski">Znam te stosunki bardzo dobrze, bo to jest okręg wyborczy, który mam zaszczyt tutaj w Wysokiej Izbie reprezentować. Tych wszystkich ludzi, zupełnie niewinnych, ludzi zupełnie nieprzesłuchanych stawiano od razu pod pręgierz kary i niszczono w ten sposób, który również uwłacza w wysokim stopniu zasadom i wyraźnemu postanowieniu Konstytucji. Konstytucja wyraźnie stwierdza, że jeżeli ma być dokonana na kimkolwiek kara, to ta kara nie może przedstawiać żadnych katuszy, żadnych udręczeń szczególnych. Zdaje się były stosowane tu kary na podstawie przeżytej dawno, odłożonej do archiwum teorii Feuerbacha, starej teorii kryminalnej odstraszania. Jeżeli dziś ktoś zapyta się pierwszego lepszego studenta nauki uniwersytetu, czy ta teoria w świetle obecnej nauki prawa karnego ma jakiekolwiek uzasadnienie, to zdaje mi się, iż zapytany zaprzeczy jej wszelkiej racji. Na podstawie więc tej teorii, wobec ludzi, co do których nie było podstawy uważać ich za winnych stosowano w taki sposób kary, że wskutek tego poniosło śmierć, o ile mi wiadomo, 11 ludzi. Nie chcę odczytywać ich nazwisk, ale mam je spisane i w każdej chwili mogę Panom, mogę Panu Ministrowi służyć temi nazwiskami.</u> | |
| 704 | + <u xml:id="u-76.11" who="#SHorbaczewski">W ten sposób, proszę Panów, prowadzona była i dochodziła ta pacyfikacja swego kresu. Otóż pacyfikacja była przedewszystkiem wobec tych ludzi, na których została wykonana, zupełnie nieusprawiedliwiona. Sposób i metody wykonania były zupełnie przeciwne i ustawie konstytucyjnej i ustawie o postępowaniu karnem. Wobec tego zdaje mi się, że jeżeli kogo można winić, należy winić przedewszystkiem te osoby, które dzierżą władzę w ręku.</u> | |
| 705 | + <u xml:id="u-76.12" who="#SHorbaczewski">Proszę Panów, wspomniano tu już o tem, jak to było kiedyś za czasów napadów tatarskich. Kiedy Tatarzy napadali na bezbronną ludność, były wystawione sygnały, były ostrzeżenia: „Tatarzy idą!”. Sama wiadomość o tem, że idą Tatarzy, powodowała to, że wszystko, co miało tylko możność, uciekało daleko w lasy, w niedostępne miejscowości, ażeby uiść wszystkich okrucieństw Tatarów. Proszę Panów, jota w jotę powtórzyło się to teraz przy okazji tej pacyfikacji. Tu też były ostrzeżenia z jednej wsi do drugiej, że u nas była już pacyfikacja, były już oddziały karne, mają iść do was. Ta wiadomość powodowała to, że ludność witejska za przykładem swoich prapraojców szła w las, uciekała przed tymi cywilizowanymi pacyfikatorami. A ostatecznie, jakie konsekwencje z tego? Pytam się proszę Panów, czy przypadkiem nie cofnęliśmy się do średniowiecza. Na to pytanie raczcie Panowie sami odpowiedzieć. Jeżeli Panowie zajmą to stanowisko, które Wam zaleca p. referent, twierdząc, że to wszystko, co się działo, było usprawiedliwione i może tylko: przejaskrawione, ujmiecie sprawę mylnie i niewłaściwie. Analogia położenia każę liczyć się z tem, że ta ludność ukraińska srodze dotknięta, dotknięta fizycznie i dotknięta w swoich najświętszych uczuciach narodowych, zapisze sobie głęboko w Pamięci i przekaże wypadki tej niedoli, jaką obecnie przeżywa, swoim następnym pokoleniom i te pokolenia, które niegdyś po nas przyjdą, będą, wspominały jak niegdyś tatarskie „łycholitia” tak teraz polskie „łycholitia”. A odpowiedzialność wobec histerii poniosą ci, którzy dzierżą władzę w ręku. Nie chcę przesądzać wyników śledztwa, wyników dochodzeń, wyników badań, których domaga się nasz wniosek, ale sądzę, że wszystkie te badania, wszystkie te czynności, których domagamy się w naszym wniosku, mogą posłużyć także i na korzyść samego Państwa, mogą wnieść pewną sanację w obecnych stosunkach. I tu Panowie, jeżeli będziecie mieli na względzie także i ten moment, to Wy, z Waszego patriotycznego polskiego stanowiska, powinniście oddać głosy za tym wnioskiem.</u> | |
| 706 | + <u xml:id="u-76.13" who="#SHorbaczewski">Proszę Panów, jesteśmy dalecy od tego, żeby szukać napaści, ale jeżeli to, co się działo, co nieraz i na własne oczy widzieliśmy, i co się obiło o nasze uszy, co przyniosła codzienna prasa — najmniej ukraińska, bo szpalty ukraińskiej rasy, które były poświęcone wiadomościom o pacyfikacji były gruntownie zabielone — nie było żadnych wiadomości — ale przecie wydostały się te rzeczy poza granice Państwa. I zarzucił nam p. referent: to wy sprowadzacie jakichś obcych ludzi, którzy nawet jeżyka nie znają, a którzy orientować się mieli w tych stosunkach. Ręczę Wam, Panowie, że myśmy ich nie sprowadzali, tylko fama, którą prasa europejska rozniosła, sprowadziła tych ludzi na nasz teren, bo wprawdzie dużo słyszeli, czytali, oglądali, jednak nie chcieli w to uwierzyć, chcieli się przekonać osobiście o tem, co to się dzieje, i właśnie ta chęć zbadania prawdy na miejscu u źródła była motywem, który tutaj sprowadził tych cudzoziemskich gości.</u> | |
| 707 | + <u xml:id="u-76.14" who="#SHorbaczewski">Chciałbym tylko jeszcze zwrócić uwagę na jeden moment. Wniosek przez nas podany i tutaj obecnie traktowany, po przejściu przez narady dwóch komisyj parlamentarnych, przez plenum Sejmu, staje tutaj przed nami, ażeby usłyszeć słowo, wytrawne słowo politycznej mądrości, które ma stwierdzić i wykazać, że prawda, sprawiedliwość, prawo i praworządność mają odnieść triumf nad bezprawiem.</u> | |
| 695 | 708 | </div> |
| 696 | 709 | <div xml:id="div-77"> |
| 697 | - <u xml:id="u-77.0" who="#SGlabinski">Wysoka Izbo! Nie mam zamiaru poruszać tutaj kwestii ruskiej, czy też ukraińskiej. Jednak wobec dyskusji, jaka się tutaj rozwinęła, pragnę stwierdzić, że granice Państwa Polskiego są prawomocnie ustalone, że do Państwa Polskiego należy, pomiędzy innemi, także i Małopolska Wschodnia, jako integralna część Państwa Polskiego i że ta przynależność integralna została stwierdzona najpierw w Traktacie Ryskim przez rząd ówczesny Rosji i Ukrainy, a następnie także i przez państwa zachodnie w r. 1923. Wszyscy obywatele Państwa Polskiego bież względu na wyznanie i narodowość są obowiązani do lojalności, jak się Konstytucja wyraża, do wierności dla Rzeczypospolitej Polskiej. Ta wierność może mieć rozmaite granice: to może być przywiązanie, może być miłość, może być poświęcenie, może być także wierność nie tak daleko idąca, ale w każdym razie wierność jest wymagana od każdego obywatela polskiego. Przedewszystkiem lojalność, przyznawanie się do tego, że to Państwo Polskie jest w sobie całością, której bronić każdy jest obowiązany.</u> | |
| 698 | - <u xml:id="u-77.1" who="#SGlabinski">I dlatego też, jeżeli z tego stanowiska oceniać będziemy te smutna wypadki, które są przedmiotem naszych debat, musimy przyznać, przynajmniej my, którzy tam patrzymy na stosunki w Małopolsce Wschodniej, że po tych zbrodniach planowych i systematycznych, jakie się tam pojawiły w formie t. zw. sabotażu, jakaś energiczna, silna akcja była niezbędna.</u> | |
| 699 | - <u xml:id="u-77.2" who="#komentarz">(Głos na ławach ukraińskich: W granicach prawa.)</u> | |
| 700 | - <u xml:id="u-77.3" who="#SGlabinski">Nie chcę w to wchodzić tutaj, czy można było tym czynom zapobiec. Według mego zdania nie tylko społeczeństwo ruskie, ale także i pobłażliwa polityka rządu naszego wobec wielokrotnych nawoływań, artykułów i wystąpień organizacji ruskich nawet wrogich Państwu Polskiemu, przyczyniła się do tego, że pewne młode żywioły do tego stopnia się rozzuchwaliły, że sądziły, iż mogą przystąpić do tego rodzaju akcji, akcji, która miała być jakgdyby przygrywką do późniejszej akcji zbrojnej. Bo dla społeczeństwa polskiego, tam zamieszkałego, także i dla mnie, nie ulega wątpliwości, że ta działalność organizacji wojskowej ruskiej i — „Surmy” ma jednakowoż pewien związek z akcją naszych wrogów zachodnich, zmierzającą do tego, aby okroić nasze granice na zachodzie i do pomocy użyć także i żywioł wrogi nam na wschodzie naszego Państwa.</u> | |
| 701 | - <u xml:id="u-77.4" who="#SGlabinski">I dlatego nie można, proszę Panów Senatorów ruskich względnie ukraińskich, posądzać tutaj społeczeństwa polskiego, jak tutaj słyszałem z tej trybuny, albo też duchowieństwa polskiego o nieczułość w czasie tych wypadków. Przypomnę bowiem, że przed wybuchem tych wypadków istotnie nie znaleźliśmy potępienia ani w artykułach pism ruskich czy ukraińskich, ani też w oświadczeniach osób miarodajnych. Nie; było tego potępienia. Były apele w rozmaitych pismach polskich, skierowane do przywódców obozu ukraińskiego, był specjalny apel, skierowany do Metropolity Szeptyckiego, aby jednakowoż jakąś 'publiczną enuncjacją potępił tego rodzaju czyny i zapobiegł ich rozszerzaniu się po kraju, ale ten apel był bezskuteczny. Tu muszę przyznać, że zupełnie zgodne z prawdą jest oświadczenie p. sprawozdawcy, że dopiero wówczas zaczęło się jakieś niby potępianie tych czynów, kiedy już było zapóźno, kiedy interwencja zbrojna już się rozpoczęła, kiedy pewne żywioły ruskie umiarkowańsze przekonały się, że za daleko się poszło.</u> | |
| 702 | - <u xml:id="u-77.5" who="#SGlabinski">Społeczeństwo polskie, jak powiedziałem, uważało, że z tym sabotażem zaczęła się jakaś wstępna akcja zbrojna do wojny domowej, ewentualnie do pomocy nieprzyjacielowi. Dlatego nie można się dziwić, szanowni Koledzy Senatorowie z Klubu Ukraińskiego, że ze strony społeczeństwa polskiego w takiej chwili, ani nawet ze strony duchowieństwa polskiego nie było żadnej enuncjacji, bo im szło przedewszystkiem o to, aby bronić Państwa Polskiego, aby bronić idei niepodległości, bronić idei przynależności Małopolski Wschodniej do Polski, bo ta przynależność nie jest następstwem tylko formalnego uznania, lecz jest Wynikiem głębokich przyczyn politycznych, narodowych i gospodarczych, a także historycznych, Pomimo to sądzę, że nie byłoby przeszkodą przynajmniej dla mojego klubu, ażeby przy tem odezwaniu się szanownych Panów Senatorów Klubu Ukraińskiego do Senatu czy do Sejmu, zażądać zbadania tej sprawy i ewentualnego ukarania winnych, ażeby pójść za tym głosem, nie przesądzając wcale prawdziwości tego wszystkiego, co w nieznanym mi zresztą memoriale ukraińskim się zawiera. My jesteśmy za bezwzględną praworządnością, za uszanowaniem praw wszystkich. Jesteśmy za tem, ażeby zasady etyki chrześcijańskiej przyświecały naszym rządom i dlatego też, gdy Panowie do nas się zwracają i gdy musimy wierzyć, że nie wszyscy przecież pochwalali te czyny, nie byłoby dla nas przeszkody zażądać od Rządu, ażeby tę sprawę zbada. Pomimo te, jak już oświadczyłem w Komisji Administracyjnej, Klub Narodowy nie jest dziś w tem położeniu, ażeby mógł głosować za tym wnioskiem, a to z tego powodu, ponieważ reprezentanci obozu ukraińskiego obrali inną drogę, żeby dojść do realizacji swoich żądań, i to. taką drogę, która według naszego przekonania jest w kolizji z obowiązkami każdego obywatela polskiego, bez względu na narodowość.</u> | |
| 703 | - <u xml:id="u-77.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 704 | - <u xml:id="u-77.7" who="#SGlabinski">Trudno — obywatel polski nie powinien iść za granicę, by denuncjować tam swój własny kraj, czy swoje własne państwo i domagać się od zagranicy sprawiedliwości. To jest wykluczone, to jest niemożliwe i nie może na dwóch drogach szukać tej sprawiedliwości. Sądzę, że wniesienie tego rodzaju wniosku, czy w Sejmie czy w Senacie, jest pewnego rodzaju wyrazem zaufania dla tego Sejmu czy Senatu, że ten Sejm czy Senat, jako reprezentacja narodu, postara się o to, aby sprawa była zbadana, że wywrze jakiś nacisk na Rząd, który, jak słyszę, sam oświadcza, że tę rzecz zbada i ukarze winnych, jeżeli winni byli. Jeżeli jednak reprezentanci, z tego. samego grona pochodzący, bo, jak słychać, jest wśród nich poseł czy posłanka, która z tym memoriałem udała się do Ligi Narodów, jeżeli' tam się zwrócono p to przedtem, zanim się zwrócę no do Sejmu i Senatu, to sądzę, że to nie jest wyrazem zaufania do Sejmu i Senatu, i obawiam się, że dziś głosowanie Stronnictwa Narodowego, za tym wnioskiem byłoby zupełnie, źle zrozumiane za granicą; nie byłoby zrozumiane, jako właśnie wyraz dążenia do praworządności, do tego, ażeby zasady etyczne przewodziły całej działalności na,szej i naszego Rządu, ale byłoby zrozumiane jako potwierdzenie tych zażaleń i faktów, jakie się znajdują w memoriale.</u> | |
| 705 | - <u xml:id="u-77.8" who="#SGlabinski">Jakie to są fakty, tego, jak już powiedziałem, nie wiem, ale z jednego ustępu na Komisji Budżetowej odczytanego przez s. Makucha, mogę wnosić, że te fakty musiały być bardzo grubo przesadzone. To, co nam kol. Makuch odczytywał w Komisji Budżetowej, te skargi jakiegoś skarżącego się jednak świadczą o tem, że tam jest gruba przesada. Bo ten sam skarży się kilkakrotnie: był pobity już prawie na śmierć i później znowu był bity i znowu był bity, ten sam ciągle skarży się na to straszne bicie. Widocznie jednak, że tak rzeczy nie miały się w rzeczywistości.</u> | |
| 706 | - <u xml:id="u-77.9" who="#SGlabinski">Więc nie chcąc stwarzać pozorów, że jesteśmy za oskarżaniem Rządu, chociaż jesteśmy w opozycji do Rządu, albo jeszcze, co gorsza, za oskarżeniem naszego Państwa i stosunku naszego Państwa do innych narodowości przed innym trybunałem, przed Ligą Narodów, muszę oświadczyć, że za tym wnioskiem głosować nie będziemy i musimy wstrzymać się od głosowania.</u> | |
| 710 | + <u xml:id="u-77.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Głąbiński.</u> | |
| 707 | 711 | </div> |
| 708 | 712 | <div xml:id="div-78"> |
| 709 | - <u xml:id="u-78.0" who="#Marszalek">Głos ma p. Minister Spraw Wewnętrznych,</u> | |
| 713 | + <u xml:id="u-78.0" who="#SGłąbiński">Wysoka Izbo! Nie mam zamiaru poruszać tutaj kwestii ruskiej, czy też ukraińskiej. Jednak wobec dyskusji, jaka się tutaj rozwinęła, pragnę stwierdzić, że granice Państwa Polskiego są prawomocnie ustalone, że do Państwa Polskiego należy, pomiędzy innemi, także i Małopolska Wschodnia, jako integralna część Państwa Polskiego i że ta przynależność integralna została stwierdzona najpierw w Traktacie Ryskim przez rząd ówczesny Rosji i Ukrainy, a następnie także i przez państwa zachodnie w r. 1923. Wszyscy obywatele Państwa Polskiego bież względu na wyznanie i narodowość są obowiązani do lojalności, jak się Konstytucja wyraża, do wierności dla Rzeczypospolitej Polskiej. Ta wierność może mieć rozmaite granice: to może być przywiązanie, może być miłość, może być poświęcenie, może być także wierność nie tak daleko idąca, ale w każdym razie wierność jest wymagana od każdego obywatela polskiego. Przedewszystkiem lojalność, przyznawanie się do tego, że to Państwo Polskie jest w sobie całością, której bronić każdy jest obowiązany.</u> | |
| 714 | + <u xml:id="u-78.1" who="#SGłąbiński">I dlatego też, jeżeli z tego stanowiska oceniać będziemy te smutna wypadki, które są przedmiotem naszych debat, musimy przyznać, przynajmniej my, którzy tam patrzymy na stosunki w Małopolsce Wschodniej, że po tych zbrodniach planowych i systematycznych, jakie się tam pojawiły w formie t. zw. sabotażu, jakaś energiczna, silna akcja była niezbędna.</u> | |
| 715 | + <u xml:id="u-78.2" who="#komentarz">(Głos na ławach ukraińskich: W granicach prawa.)</u> | |
| 716 | + <u xml:id="u-78.3" who="#SGłąbiński">Nie chcę w to wchodzić tutaj, czy można było tym czynom zapobiec. Według mego zdania nie tylko społeczeństwo ruskie, ale także i pobłażliwa polityka rządu naszego wobec wielokrotnych nawoływań, artykułów i wystąpień organizacji ruskich nawet wrogich Państwu Polskiemu, przyczyniła się do tego, że pewne młode żywioły do tego stopnia się rozzuchwaliły, że sądziły, iż mogą przystąpić do tego rodzaju akcji, akcji, która miała być jakgdyby przygrywką do późniejszej akcji zbrojnej. Bo dla społeczeństwa polskiego, tam zamieszkałego, także i dla mnie, nie ulega wątpliwości, że ta działalność organizacji wojskowej ruskiej i „Surmy” ma jednakowoż pewien związek z akcją naszych wrogów zachodnich, zmierzającą do tego, aby okroić nasze granice na zachodzie i do pomocy użyć także i żywioł wrogi nam na wschodzie naszego Państwa.</u> | |
| 717 | + <u xml:id="u-78.4" who="#SGłąbiński">I dlatego nie można, proszę Panów Senatorów ruskich względnie ukraińskich, posądzać tutaj społeczeństwa polskiego, jak tutaj słyszałem z tej trybuny, albo też duchowieństwa polskiego o nieczułość w czasie tych wypadków. Przypomnę bowiem, że przed wybuchem tych wypadków istotnie nie znaleźliśmy potępienia ani w artykułach pism ruskich czy ukraińskich, ani też w oświadczeniach osób miarodajnych. Nie; było tego potępienia. Były apele w rozmaitych pismach polskich, skierowane do przywódców obozu ukraińskiego, był specjalny apel, skierowany do Metropolity Szeptyckiego, aby jednakowoż jakąś 'publiczną enuncjacją potępił tego rodzaju czyny i zapobiegł ich rozszerzaniu się po kraju, ale ten apel był bezskuteczny. Tu muszę przyznać, że zupełnie zgodne z prawdą jest oświadczenie p. sprawozdawcy, że dopiero wówczas zaczęło się jakieś niby potępianie tych czynów, kiedy już było zapóźno, kiedy interwencja zbrojna już się rozpoczęła, kiedy pewne żywioły ruskie umiarkowańsze przekonały się, że za daleko się poszło.</u> | |
| 718 | + <u xml:id="u-78.5" who="#SGłąbiński">Społeczeństwo polskie, jak powiedziałem, uważało, że z tym sabotażem zaczęła się jakaś wstępna akcja zbrojna do wojny domowej, ewentualnie do pomocy nieprzyjacielowi. Dlatego nie można się dziwić, szanowni Koledzy Senatorowie z Klubu Ukraińskiego, że ze strony społeczeństwa polskiego w takiej chwili, ani nawet ze strony duchowieństwa polskiego nie było żadnej enuncjacji, bo im szło przedewszystkiem o to, aby bronić Państwa Polskiego, aby bronić idei niepodległości, bronić idei przynależności Małopolski Wschodniej do Polski, bo ta przynależność nie jest następstwem tylko formalnego uznania, lecz jest Wynikiem głębokich przyczyn politycznych, narodowych i gospodarczych, a także historycznych, Pomimo to sądzę, że nie byłoby przeszkodą przynajmniej dla mojego klubu, ażeby przy tem odezwaniu się szanownych Panów Senatorów Klubu Ukraińskiego do Senatu czy do Sejmu, zażądać zbadania tej sprawy i ewentualnego ukarania winnych, ażeby pójść za tym głosem, nie przesądzając wcale prawdziwości tego wszystkiego, co w nieznanym mi zresztą memoriale ukraińskim się zawiera. My jesteśmy za bezwzględną praworządnością, za uszanowaniem praw wszystkich. Jesteśmy za tem, ażeby zasady etyki chrześcijańskiej przyświecały naszym rządom i dlatego też, gdy Panowie do nas się zwracają i gdy musimy wierzyć, że nie wszyscy przecież pochwalali te czyny, nie byłoby dla nas przeszkody zażądać od Rządu, ażeby tę sprawę zbada. Pomimo te, jak już oświadczyłem w Komisji Administracyjnej, Klub Narodowy nie jest dziś w tem położeniu, ażeby mógł głosować za tym wnioskiem, a to z tego powodu, ponieważ reprezentanci obozu ukraińskiego obrali inną drogę, żeby dojść do realizacji swoich żądań, i to. taką drogę, która według naszego przekonania jest w kolizji z obowiązkami każdego obywatela polskiego, bez względu na narodowość.</u> | |
| 719 | + <u xml:id="u-78.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 720 | + <u xml:id="u-78.7" who="#SGłąbiński">Trudno — obywatel polski nie powinien iść za granicę, by denuncjować tam swój własny kraj, czy swoje własne państwo i domagać się od zagranicy sprawiedliwości. To jest wykluczone, to jest niemożliwe i nie może na dwóch drogach szukać tej sprawiedliwości. Sądzę, że wniesienie tego rodzaju wniosku, czy w Sejmie czy w Senacie, jest pewnego rodzaju wyrazem zaufania dla tego Sejmu czy Senatu, że ten Sejm czy Senat, jako reprezentacja narodu, postara się o to, aby sprawa była zbadana, że wywrze jakiś nacisk na Rząd, który, jak słyszę, sam oświadcza, że tę rzecz zbada i ukarze winnych, jeżeli winni byli. Jeżeli jednak reprezentanci, z tego. samego grona pochodzący, bo, jak słychać, jest wśród nich poseł czy posłanka, która z tym memoriałem udała się do Ligi Narodów, jeżeli tam się zwrócono o to przedtem, zanim się zwrócę no do Sejmu i Senatu, to sądzę, że to nie jest wyrazem zaufania do Sejmu i Senatu, i obawiam się, że dziś głosowanie Stronnictwa Narodowego, za tym wnioskiem byłoby zupełnie, źle zrozumiane za granicą; nie byłoby zrozumiane, jako właśnie wyraz dążenia do praworządności, do tego, ażeby zasady etyczne przewodziły całej działalności naszej i naszego Rządu, ale byłoby zrozumiane jako potwierdzenie tych zażaleń i faktów, jakie się znajdują w memoriale.</u> | |
| 721 | + <u xml:id="u-78.8" who="#SGłąbiński">Jakie to są fakty, tego, jak już powiedziałem, nie wiem, ale z jednego ustępu na Komisji Budżetowej odczytanego przez s. Makucha, mogę wnosić, że te fakty musiały być bardzo grubo przesadzone. To, co nam kol. Makuch odczytywał w Komisji Budżetowej, te skargi jakiegoś skarżącego się jednak świadczą o tem, że tam jest gruba przesada. Bo ten sam skarży się kilkakrotnie: był pobity już prawie na śmierć i później znowu był bity i znowu był bity, ten sam ciągle skarży się na to straszne bicie. Widocznie jednak, że tak rzeczy nie miały się w rzeczywistości.</u> | |
| 722 | + <u xml:id="u-78.9" who="#SGłąbiński">Więc nie chcąc stwarzać pozorów, że jesteśmy za oskarżaniem Rządu, chociaż jesteśmy w opozycji do Rządu, albo jeszcze, co gorsza, za oskarżeniem naszego Państwa i stosunku naszego Państwa do innych narodowości przed innym trybunałem, przed Ligą Narodów, muszę oświadczyć, że za tym wnioskiem głosować nie będziemy i musimy wstrzymać się od głosowania.</u> | |
| 710 | 723 | </div> |
| 711 | 724 | <div xml:id="div-79"> |
| 712 | - <u xml:id="u-79.0" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">Wysoka Izbo! Jest rzeczą bardzo wdzięczną bronić uciśnionych, walczyć o ich krzywdę i żądać dla nich zapłaty. Rzeczą jest zrozumiałą również, że współobywatele tych, którzy byli pacyfikowani, tych, którzy przenieśli na sobie przyjście policji do wsi, robienie masowych rewizji i następnie wyprowadzenie ich do więzień, że obywatele ci są wzruszeni i że z tego powodu również radziby uzyskać za to zapłatę.</u> | |
| 713 | - <u xml:id="u-79.1" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">Ale uważam, że rzeczą ważniejszą jest istnienie, możliwość współistnienia, całość Państwa. Pani senatorka Kłuszyńska swoją mowę, że tak powiem, podzieliła na 3 części. W jednej części mówiła o polityce zagranicznej, której nie będę poruszał — nie jest ona moim resortem; w drugiej części mówiła, jak powinno być rządzone Państwo Polskie, wzgl. państwo. w którego skład wchodzą różne mniejszości narodowe Tego nie będę poruszał, ponieważ nie należy to do tematu pacyfikacji Małopolski Wschodniej; w trzecie: części mówiła o prawach mniejszości w państwie. jakie prawa powinny być dla mniejszości narodowych w państwie, i o równości wszystkich obywateli.</u> | |
| 714 | - <u xml:id="u-79.2" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">Stwierdzam kategorycznie, że to jest również program rządowy, to, co pani tak pięknie powiedziała i jest to również przekonaniem Bloku Bezpartyjnego Współpracy z Rządem.</u> | |
| 715 | - <u xml:id="u-79.3" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">Powiedziała pani senatorka Kłuszyńska również jedną piękną rzecz, że wszyscy palący, bez różnicy przekonań i partii, nie opuszczą swoich granic i nie dopuszczą nawet do jakiejkolwiek dyskusji nad temi granicami. W tem tkwi clou tej całej dyskusji o Małopolsce Wschodniej i na tem właśnie miejscu pani Kłuszyńska zaczęła się rozchodzić z p. senatorem Makuchem. Ja stwierdzam jedno: jeśli p. Makuch powiedział: „Wykopaliście przepaść między narodem ukraińskim i narodem polskim, i za to jest odpowiedzialny cały system rządowy”, ta ja oświadczam z tej trybuny, że przed pacyfikacją ani jeden poseł ukraiński nie uznał granic Polski, ani jeden poseł ukraiński nie powiedział: chcemy współpracować z wami, właśnie w tych istniejących granicach waszych; ani jeden poseł ukraiński nie powiedział, że naprawdę uznaje, że Polska taka, jaka jest, jest realną Polską. Przeciwnie. Jeszcze do niedawna nie można było od was wydobyć ani w Sejmie, ani częściowo w Senacie, ale głównie w Sejmie — nawet nazwy Małopolski, a choćby Galicji Wschodniej; mówiliście zawsze o Zachodniej Ukrainie, Tak jest.</u> | |
| 716 | - <u xml:id="u-79.4" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 717 | - <u xml:id="u-79.5" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">I tu, proszę Panów, była ta przepaść, którą Panowie kopiecie między dwoma narodami. Zastrzegam się, że my jej nie kopiemy. Panowie swoją polityką ją kopiecie.</u> | |
| 718 | - <u xml:id="u-79.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 719 | - <u xml:id="u-79.7" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">I za ten system ponosi konsekwencję nieszczęśliwy, biedny lud ukraiński, który nic nie zawinił. To wy to zrobiliście — nie pan, Panie Senatorze Makuch, ale pańscy koledzy.</u> | |
| 720 | - <u xml:id="u-79.8" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">Nie można mówić o karnym systemie, kiedy Rząd musiał się chwycić pewnych środków i to nie ostatecznych, lecz całkiem średnich. Rząd, gdyby chciał zniszczyć naród ukraiński, to miał dostateczne podstawy wobec Europy, wobec całego świata, żeby ogłosić stan wyjątkowy i stan wojenny i wtedy nie te nieszczęśliwe 18 ofiar, ale setki ludzi padłoby w sposób legalny ofiarami karabinów maszynowych. Legalnie byłoby się wszystko odbyło. Rząd nie wybrał tej drogi, najłatwiejszej i legalnej z punktu widzenia prawa i paragrafików; Rząd stanął na stanowisku, że istnieją dwie narodowości, żyjące na jednym terenie, że zatem należy zastosować wszystkie możliwe środki, ażeby właśnie nie sprowokować tego jakiegoś starcia się dwóch narodowości. A właśnie o sprowokowanie takiego starcia chodziło tym, którzy robili sabotaże, o to właśnie chodziło tym, którzy systematycznie podpadali nie rządowe obiekty, lecz własność Polaków, tam zamieszkałych, ludzi ubogich. Te zamiary ku zadowoleniu wszystkich ludzi dobrej woli w Polsce, nie pragnęły swych celów i doprowadziły tylko do względnie znośnej, chociaż ciężkiej, akcji pacyfikacyjnej.</u> | |
| 721 | - <u xml:id="u-79.9" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">Pan, panie Senatorze Makuch, i pańscy koledzy za każdym razem do znudzenia powtarzają jeden i ten sam fakt o tym jednym zabłąkanym bagnecie, który, jakoby policja podrzuciła i co sąd napiętnował. Faktu tego nie znam, ale to jest widocznie jeden jedyny fakt, którym możecie operować. Wy go uogólniacie i mówicie, że policja podrzuciła całą broń.</u> | |
| 722 | - <u xml:id="u-79.10" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">Pan wie, Panie Senatorze, że w jednem z pism ukraińskich ukazał się nekrolog księdza, który chwała Bogu żyje; gdybym chciał tak, jak pan uogólniać, to powiedziałbym, że nie było zabitych, bo był jeden fałszywy nekrolog. Ja wszakże nie zaprzeczam, że byli zabici.</u> | |
| 723 | - <u xml:id="u-79.11" who="#komentarz">(S. Makuch: Był tak pobity, że wszyscy uwierzyli w jego śmierć.)</u> | |
| 724 | - <u xml:id="u-79.12" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">Ale czy wierzy redaktor, który pisał? Wierzyli tylko ci, którzy czytali i to na to było obliczone.</u> | |
| 725 | - <u xml:id="u-79.13" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">Panie Senatorze, stwierdzam kategorycznie, że Rząd użył wszystkich możliwych środków, poza stanem wyjątkowym i stanem wojennym, do którego nie chciał się uciekać, jakkolwiek podstawy miał dostateczne. Stwierdzam kategorycznie, że Rząd nie chciał zniszczyć narodu ukraińskiego, tylko zniszczył tych, którzy wywoływali sabotaż i niepokój. I skoro nastąpił spokój, to prawdopodobnie dlatego, że ci ludzie zostali wyłapani. To jest jasne i proste.</u> | |
| 726 | - <u xml:id="u-79.14" who="#MinisterSprawWewnetrznychSlawojSkladkowski">Stwierdzam dalej, że Rząd w dalszym ciągu będzie dążył wszystkiemi, możliwie najłagodniejszemi środkami do tego, ażeby współżycie dwóch narodów ułożyło się w sposób spokojny, wbrew tym politykom, którzyby chcieli, by było inaczej.</u> | |
| 727 | - <u xml:id="u-79.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 725 | + <u xml:id="u-79.0" who="#Marszałek">Głos ma p. Minister Spraw Wewnętrznych.</u> | |
| 728 | 726 | </div> |
| 729 | 727 | <div xml:id="div-80"> |
| 730 | - <u xml:id="u-80.0" who="#Marszalek">Głos ma s. Woźnicki,</u> | |
| 728 | + <u xml:id="u-80.0" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Wysoka Izbo! Jest rzeczą bardzo wdzięczną bronić uciśnionych, walczyć o ich krzywdę i żądać dla nich zapłaty. Rzeczą jest zrozumiałą również, że współobywatele tych, którzy byli pacyfikowani, tych, którzy przenieśli na sobie przyjście policji do wsi, robienie masowych rewizji i następnie wyprowadzenie ich do więzień, że obywatele ci są wzruszeni i że z tego powodu również radziby uzyskać za to zapłatę.</u> | |
| 729 | + <u xml:id="u-80.1" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Ale uważam, że rzeczą ważniejszą jest istnienie, możliwość współistnienia, całość Państwa. Pani senatorka Kłuszyńska swoją mowę, że tak powiem, podzieliła na 3 części. W jednej części mówiła o polityce zagranicznej, której nie będę poruszał — nie jest ona moim resortem; w drugiej części mówiła, jak powinno być rządzone Państwo Polskie, wzgl. państwo. w którego skład wchodzą różne mniejszości narodowe Tego nie będę poruszał, ponieważ nie należy to do tematu pacyfikacji Małopolski Wschodniej; w trzecie: części mówiła o prawach mniejszości w państwie. jakie prawa powinny być dla mniejszości narodowych w państwie, i o równości wszystkich obywateli.</u> | |
| 730 | + <u xml:id="u-80.2" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Stwierdzam kategorycznie, że to jest również program rządowy, to, co pani tak pięknie powiedziała i jest to również przekonaniem Bloku Bezpartyjnego Współpracy z Rządem.</u> | |
| 731 | + <u xml:id="u-80.3" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Powiedziała pani senatorka Kłuszyńska również jedną piękną rzecz, że wszyscy palący, bez różnicy przekonań i partii, nie opuszczą swoich granic i nie dopuszczą nawet do jakiejkolwiek dyskusji nad temi granicami. W tem tkwi clou tej całej dyskusji o Małopolsce Wschodniej i na tem właśnie miejscu pani Kłuszyńska zaczęła się rozchodzić z p. senatorem Makuchem. Ja stwierdzam jedno: jeśli p. Makuch powiedział: „Wykopaliście przepaść między narodem ukraińskim i narodem polskim, i za to jest odpowiedzialny cały system rządowy”, ta ja oświadczam z tej trybuny, że przed pacyfikacją ani jeden poseł ukraiński nie uznał granic Polski, ani jeden poseł ukraiński nie powiedział: chcemy współpracować z wami, właśnie w tych istniejących granicach waszych; ani jeden poseł ukraiński nie powiedział, że naprawdę uznaje, że Polska taka, jaka jest, jest realną Polską. Przeciwnie. Jeszcze do niedawna nie można było od was wydobyć ani w Sejmie, ani częściowo w Senacie, ale głównie w Sejmie — nawet nazwy Małopolski, a choćby Galicji Wschodniej; mówiliście zawsze o Zachodniej Ukrainie, Tak jest.</u> | |
| 732 | + <u xml:id="u-80.4" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 733 | + <u xml:id="u-80.5" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">I tu, proszę Panów, była ta przepaść, którą Panowie kopiecie między dwoma narodami. Zastrzegam się, że my jej nie kopiemy. Panowie swoją polityką ją kopiecie.</u> | |
| 734 | + <u xml:id="u-80.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 735 | + <u xml:id="u-80.7" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">I za ten system ponosi konsekwencję nieszczęśliwy, biedny lud ukraiński, który nic nie zawinił. To wy to zrobiliście — nie pan, Panie Senatorze Makuch, ale pańscy koledzy.</u> | |
| 736 | + <u xml:id="u-80.8" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Nie można mówić o karnym systemie, kiedy Rząd musiał się chwycić pewnych środków i to nie ostatecznych, lecz całkiem średnich. Rząd, gdyby chciał zniszczyć naród ukraiński, to miał dostateczne podstawy wobec Europy, wobec całego świata, żeby ogłosić stan wyjątkowy i stan wojenny i wtedy nie te nieszczęśliwe 18 ofiar, ale setki ludzi padłoby w sposób legalny ofiarami karabinów maszynowych. Legalnie byłoby się wszystko odbyło. Rząd nie wybrał tej drogi, najłatwiejszej i legalnej z punktu widzenia prawa i paragrafików; Rząd stanął na stanowisku, że istnieją dwie narodowości, żyjące na jednym terenie, że zatem należy zastosować wszystkie możliwe środki, ażeby właśnie nie sprowokować tego jakiegoś starcia się dwóch narodowości. A właśnie o sprowokowanie takiego starcia chodziło tym, którzy robili sabotaże, o to właśnie chodziło tym, którzy systematycznie podpadali nie rządowe obiekty, lecz własność Polaków, tam zamieszkałych, ludzi ubogich. Te zamiary ku zadowoleniu wszystkich ludzi dobrej woli w Polsce, nie pragnęły swych celów i doprowadziły tylko do względnie znośnej, chociaż ciężkiej, akcji pacyfikacyjnej.</u> | |
| 737 | + <u xml:id="u-80.9" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Pan, panie Senatorze Makuch, i pańscy koledzy za każdym razem do znudzenia powtarzają jeden i ten sam fakt o tym jednym zabłąkanym bagnecie, który, jakoby policja podrzuciła i co sąd napiętnował. Faktu tego nie znam, ale to jest widocznie jeden jedyny fakt, którym możecie operować. Wy go uogólniacie i mówicie, że policja podrzuciła całą broń.</u> | |
| 738 | + <u xml:id="u-80.10" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Pan wie, Panie Senatorze, że w jednem z pism ukraińskich ukazał się nekrolog księdza, który chwała Bogu żyje; gdybym chciał tak, jak pan uogólniać, to powiedziałbym, że nie było zabitych, bo był jeden fałszywy nekrolog. Ja wszakże nie zaprzeczam, że byli zabici.</u> | |
| 739 | + <u xml:id="u-80.11" who="#komentarz">(S. Makuch: Był tak pobity, że wszyscy uwierzyli w jego śmierć.)</u> | |
| 740 | + <u xml:id="u-80.12" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Ale czy wierzy redaktor, który pisał? Wierzyli tylko ci, którzy czytali i to na to było obliczone.</u> | |
| 741 | + <u xml:id="u-80.13" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Panie Senatorze, stwierdzam kategorycznie, że Rząd użył wszystkich możliwych środków, poza stanem wyjątkowym i stanem wojennym, do którego nie chciał się uciekać, jakkolwiek podstawy miał dostateczne. Stwierdzam kategorycznie, że Rząd nie chciał zniszczyć narodu ukraińskiego, tylko zniszczył tych, którzy wywoływali sabotaż i niepokój. I skoro nastąpił spokój, to prawdopodobnie dlatego, że ci ludzie zostali wyłapani. To jest jasne i proste.</u> | |
| 742 | + <u xml:id="u-80.14" who="#MinisterSprawWewnętrznychSławojSkładkowski">Stwierdzam dalej, że Rząd w dalszym ciągu będzie dążył wszystkiemi, możliwie najłagodniejszemi środkami do tego, ażeby współżycie dwóch narodów ułożyło się w sposób spokojny, wbrew tym politykom, którzyby chcieli, by było inaczej.</u> | |
| 743 | + <u xml:id="u-80.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u> | |
| 731 | 744 | </div> |
| 732 | 745 | <div xml:id="div-81"> |
| 733 | - <u xml:id="u-81.0" who="#SWoznicki">W imieniu Klubu Senatorów Ludowych mam zaszczyt oświadczyć, że w każdym wypadku, gdy władze państwowe oskarżone zostaną o dokonanie takich czynów, na jakie wskazano we wniosku Klubu Ukraińskiego, głosować będziemy zawsze za zbadaniem wskazanych faktów i za ewentualnem ukaraniem winowajców nadużyć istotnie popełnionych. Jesteśmy zdania, że za antypaństwowe i antyspołeczne wystąpienia i zbrodnie ponieść muszą karę sądową te jednostki, które zbrodni czy występków się dopuszczają.</u> | |
| 734 | - <u xml:id="u-81.1" who="#SWoznicki">6 posiedzenie z dnia 3 lutego 1931 r.</u> | |
| 735 | - <u xml:id="u-81.2" who="#SWoznicki">Odpowiedzialności zbiorowej za czyny jednostek zbrodniczych nigdy nie uznamy, a nie znajdując we wniosku większości Komisji Prawniczej dążenia do wyświetlenia i należytego załatwienia bolesnej sprawy t. zw. pacyfikacji Małopolski Wschodniej — głosować będziemy przeciwko wnioskowi Komisji Prawniczej.</u> | |
| 746 | + <u xml:id="u-81.0" who="#Marszałek">Głos ma s. Woźnicki,</u> | |
| 736 | 747 | </div> |
| 737 | 748 | <div xml:id="div-82"> |
| 738 | - <u xml:id="u-82.0" who="#Marszalek">Lista mówców jest wyczerpana. Udzielam głosu sprawozdawcy s. Rollemu.</u> | |
| 749 | + <u xml:id="u-82.0" who="#SWoźnicki">W imieniu Klubu Senatorów Ludowych mam zaszczyt oświadczyć, że w każdym wypadku, gdy władze państwowe oskarżone zostaną o dokonanie takich czynów, na jakie wskazano we wniosku Klubu Ukraińskiego, głosować będziemy zawsze za zbadaniem wskazanych faktów i za ewentualnem ukaraniem winowajców nadużyć istotnie popełnionych. Jesteśmy zdania, że za antypaństwowe i antyspołeczne wystąpienia i zbrodnie ponieść muszą karę sądową te jednostki, które zbrodni czy występków się dopuszczają.</u> | |
| 750 | + <u xml:id="u-82.1" who="#SWoźnicki">6 posiedzenie z dnia 3 lutego 1931 r.</u> | |
| 751 | + <u xml:id="u-82.2" who="#SWoźnicki">Odpowiedzialności zbiorowej za czyny jednostek zbrodniczych nigdy nie uznamy, a nie znajdując we wniosku większości Komisji Prawniczej dążenia do wyświetlenia i należytego załatwienia bolesnej sprawy t. zw. pacyfikacji Małopolski Wschodniej — głosować będziemy przeciwko wnioskowi Komisji Prawniczej.</u> | |
| 739 | 752 | </div> |
| 740 | 753 | <div xml:id="div-83"> |
| 741 | - <u xml:id="u-83.0" who="#SRolle">Nie będę odpowiadał na wszystkie poruszone tutaj przez s. Makucha sprawy, pragnę jednak zaznaczyć na samym wstępie, że my się nie zrozumiemy, jak długo, Pan Senator będzie mówił w ten sposób, że „toczą Panowie walkę ze społeczeństwem na naszych ziemiach” oraz — „nie z własnej woli dostaliśmy się do Polski''. My chyba bardzo daleko idziemy, gdy powiadamy, że to są ziemie, zamieszkane przez Was i przez nas, Do ziem Wschodniej Małopolski mamy chyba zupełnie takie same prawa, jak Wy.</u> | |
| 742 | - <u xml:id="u-83.1" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 743 | - <u xml:id="u-83.2" who="#SRolle">W obronie tych ziem przelaliśmy morze krwi, i nie tylko w ostatnich latach. Przeleliśmy w obronie tych ziem morze krwi w ciągu kilkuset lat i broniliśmy tej ziemi, zamieszkałej przez ludność ukraińską i ruską, za dawnych czasów, które przed chwilą p. senator Horbaczewski przypomniał, kiedy to ziemia ta była najeżdżana i plądrowana przez Tatarów, czy innych obcych najeźdźców. A myśmy jej bronili. Dlatego, zawsze będziemy mówili, że do tej ziemi mamy takie same prawo, jak Wy. Dzielimy się z Wami temi prawami, czy można zrobić więcej?</u> | |
| 744 | - <u xml:id="u-83.3" who="#SRolle">Pan Senator powiada, że życzy sobie, ażeby się obudziło w nas sumienie. Chciałbym, Panie Senatorze, aby i w Was się sumienie, obudziło. Przyznajemy, że może w naszej działalności, w naszej polityce były błędy, ale proszę, ażebyście się i Wy przyznali do tego. Panie Senatorze, my szybko zapominamy — są mogiły, które jeszcze nie porosły trawą, są kobiety, które jeszcze nie zrzuciły żałoby, są sieroty, w których oczach jeszcze nie zaschły łzy po strasznych dniach osiemnastego roku, a my już idziemy do Was z ręką otwartą i mówimy: chodźcie do nas, i zasiądźcie do wspólnej pracy. Panie Senatorze, takiego zaparcia się, jakie my okazujemy i nasz naród w tej chwili, takiego, zaparcia się chyba żaden naród jeszcze nie okazał. Bezwątpienia możemy tak powiedzieć dlatego, że mówimy w interesie polskiej racji stanu. Wiemy, że ludność polska na terenie Małopolski Wschodniej ma zbyt świeże rany, że te rany nie są jeszcze zabliźnione, to też my w tej Izbie ani w Sejmie nie mówiliśmy, o wielu wypadkach z ostatnich, wcześniejszych łat i nie będziemy mówili, bo nie będziemy szukali spraw, które nas dzielą, tylko będziemy szukali tego, co nas łączy.</u> | |
| 745 | - <u xml:id="u-83.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u> | |
| 746 | - <u xml:id="u-83.5" who="#SRolle">A jeśli tego co nas łączy z ludnością ukraińską, z którąśmy się złączyli i zrośli^1^ przez setki lat, jeżeli Panowie tego nie zrozumieją, to tak jak powiedziałem w poprzednim moim referacie, pójdziemy ponad Waszemi głowami do narodu ukraińskiego i tę zgodę znajdziemy i znaleźć musimy. Bo nie można żyć na jednej ziemi, pokazując sobie ciągle zęby i być wilkiem jeden dla drugiego.</u> | |
| 747 | - <u xml:id="u-83.6" who="#SRolle">P. senator powiedział, że celem całe akcji było zniszczenie kultury narodowej ukraińskiej. Panie Senatorze, Pan Senator jest człowiekiem nie dzisiejszym, podobnie jak i ja. Otóż w trzech województwach: lwowskiem, stanisławowskiem i tarnopokskiem ogółem Panowie macie 3.000 stowarzyszeń Proświty. Czy to jest rozwój tych stowarzyszeń, czy cofanie się? Czy rząd nie ma mimo wszystko najrozmaitszych sposobów na to, żeby rozbój stowarzyszeń kulturalnych, a nawet i oświatowych hamować? Te stowarzyszenia w ciągu roku 1928, jak zresztą Wasze własne sprawozdania powiadają, urządziły około 11.000 obchodów, przedstawień, koncertów odczytów. Panie Senatorze cofnijmy się o szereg lat, niech Pan sobie przypomni, jak to Austria potrafiła przeszkadzać, żeby się nie odbywały ani odczyty, ani obchody, ani przedstawienia teatralne, jak się te rzeczy w formie różnych administracyjnych rozporządzeń, kruczków i t, d, hamowało. Jeżeli w ciągu jednego roku 12.000 tego rodzaju objawów było, to chyba jest dowód, że Rząd nie sprzeciwiał się temu Waszemu rozwojowi. Przytoczę inne cyfry. Przytoczę liczbę Waszych stowarzyszeń bardzo pięknie się rozwijających, które są wszystkie złączone w Rewizyjnym Sojuzie ukraińskich organizacji. Mam cyfry Wasze, że w roku 1907, więc za czasów nieboszczki Austrii, było takich kooperatyw 227, a dziś mamy ich 2.764. Chyba to świadczy o tem, że ani Rząd, ani społeczeństwo polskie nie hamuje Waszego rozwoju. Przyznam się otwarcie, że z radością patrzę na Wasz rozwój, bo uważam, że Wasz rozwój i bogacenie się jest bogaceniem się Państwa, bo mimo wszystko jesteście członkami! tego Państwa, a przecież p. Senator bardzo dobrze rozumie, że. można środkami administracyjnemi hamować ten rozwój. Co więcej, w Silskim Hospodarze liczba członków Waszych wynosi obecnie przeszło 30.000. To jest także dowód chyba wielkiego rozwoju. A przypomnę też, Panie Senatorze, że kiedy przed paru laty Wschodnia Małopolska nawiedzona została straszną klęską powodzi, to przecież ani Rząd, ani Minister nie założyli rąk i nie powiedzieli: ha, dobytek ukraiński tonie, niech tak będzie. Minister Moraczewski pojechał na teren powodzi z pieniędzmi i ratował ludność ukraińską, bo rzeczywiście ona była przeważnie poszkodowana. To chyba nie jest dowód, że Rząd i społeczeństwo ustosunkowuje się w sposób nieżyczliwy, tylko jest dowód, że społeczeństwo i Rząd pragną na każdem polu tej ukraińskiej ludności przyjść z pomocą.</u> | |
| 748 | - <u xml:id="u-83.7" who="#SRolle">Dlatego w ten sposób, Panie Senatorze, mówić nie można, bo to nie jest zgodne z rzeczywistością, a jeżeli się tak mówi, to chyba na eksport.</u> | |
| 749 | - <u xml:id="u-83.8" who="#SRolle">Pan Senator mówił tu o tem, że ta broń znaleziona w czasie rewizji to drobiazg, zardzewiałe karabiny. Lecz liczby wskazują co innego: 1287 karabinów, to nie były pukawki, ażeby strzelać z nich na święto Jordanu. 1287 karabinów, to już wystarczy dla uzbrojenia małej armii. Tak samo nie występował jeden historyczny bagnet, bo skonfiskowano ich 398, Tak samo rewolwerów — 566 i 100 kg. materiałów wybuchowych i t. d. i t. d. Więc to nie są niewinne zabawki, to była rzecz bardzo poważna. Zgodzę się, że jeżeli podpaleń dopuściły się jakieś ciemne indywidua, to nie obwiniamy o to całego narodu ukraińskiego, ale obwiniamy prowodyrów, że nie potrafili napiętnować w stosownej chwili ciemnych indywiduów i nie potracili odciąć się od nich. To wszystko, coście robili, było za słabe i robiło wrażenie nieszczerości. Dlatego stało się to, co się stać musiało. Ja, Panie Senatorze, po raz drugi apeluję. Były niewątpliwie fakty bardzo przykre i smutne dla nas i dla Was, mogę tylko apelować do tego, żebyśmy zabrali się wreszcie raz do wspólnej pracy.</u> | |
| 750 | - <u xml:id="u-83.9" who="#SRolle">Wniosek Klubu Ukraińskiego w sprawie pacyfikacji</u> | |
| 754 | + <u xml:id="u-83.0" who="#Marszałek">Lista mówców jest wyczerpana. Udzielam głosu sprawozdawcy s. Rollemu.</u> | |
| 751 | 755 | </div> |
| 752 | 756 | <div xml:id="div-84"> |
| 753 | - <u xml:id="u-84.0" who="#MalopolskiWschodniej">Pani Senatorka Kłuszyńska przytoczyła nam przykład Czechosłowacji. Pani Senatorko, my niczego innego, nie żądamy, my chcemy do tego stołu okrągłego czy podłużnego zasiąść i spokojnie pracować, ale żaden z narodów, o. których Pani mówiła, nie chodził po całej Europie i nie robił domokrążstwa z temi skargami na swoje państwo. Myśmy przeszli to już raz w historii, że rozmaite partie polityczne szły do obcych dworów, szły ze skargami do Katarzyny na własnego króla i na własny rząd. Ta się skończyło dla nas fatalnie. My nie chcemy, żeby to się powtórzyło, my nie chcemy, żeby te, sprawy wynoszono na forum Europy, my chcemy te sprawy tu załatwić.</u> | |
| 754 | - <u xml:id="u-84.1" who="#komentarz">(S. Horbaczewski: I dlatego nie chcenie zbadać tej sprawy. Skromne żądanie.)</u> | |
| 755 | - <u xml:id="u-84.2" who="#MalopolskiWschodniej">Panie Senatorze, ufamy w to, że sprawa będzie zbadana, że winni będą ukarani. Co więcej możemy powiedzieć? Nie możemy p. Ministra Składkowskiego wziąć i tu w tej chwili zacząć go torturować...</u> | |
| 756 | - <u xml:id="u-84.3" who="#komentarz">(S. Kłuszyńska: Spróbujcie, czy się Warn uda.)</u> | |
| 757 | - <u xml:id="u-84.4" who="#MalopolskiWschodniej">Pomimo zachęty p. Senatorki tego nie zrobimy. Pani Senatorka daruje, Pani jest trochę sadystką.</u> | |
| 758 | - <u xml:id="u-84.5" who="#komentarz">(Wesołość.)</u> | |
| 759 | - <u xml:id="u-84.6" who="#MalopolskiWschodniej">Pani Senatorka już dwa razy powiedziała, że wołałaby, żeby wieszano. Ja chciałbym się spytać tych, którzy mieliby być wieszani, co oni wolą, czy być ukarani podług zdania Pani Senatorki, czy wolą to, co, się stało.</u> | |
| 760 | - <u xml:id="u-84.7" who="#MalopolskiWschodniej">Proszę Wysokiego Senatu, uważam, że wniosek nasz zawiera wszystko, co można o tej sprawie powiedzieć i proszę ponownie o łaskawe uchwalenie tego wniosku.</u> | |
| 757 | + <u xml:id="u-84.0" who="#SRolle">Nie będę odpowiadał na wszystkie poruszone tutaj przez s. Makucha sprawy, pragnę jednak zaznaczyć na samym wstępie, że my się nie zrozumiemy, jak długo, Pan Senator będzie mówił w ten sposób, że „toczą Panowie walkę ze społeczeństwem na naszych ziemiach” oraz „nie z własnej woli dostaliśmy się do Polski”. My chyba bardzo daleko idziemy, gdy powiadamy, że to są ziemie, zamieszkane przez Was i przez nas, Do ziem Wschodniej Małopolski mamy chyba zupełnie takie same prawa, jak Wy.</u> | |
| 758 | + <u xml:id="u-84.1" who="#komentarz">(Oklaski na ławach B. B.)</u> | |
| 759 | + <u xml:id="u-84.2" who="#SRolle">W obronie tych ziem przelaliśmy morze krwi, i nie tylko w ostatnich latach. Przeleliśmy w obronie tych ziem morze krwi w ciągu kilkuset lat i broniliśmy tej ziemi, zamieszkałej przez ludność ukraińską i ruską, za dawnych czasów, które przed chwilą p. senator Horbaczewski przypomniał, kiedy to ziemia ta była najeżdżana i plądrowana przez Tatarów, czy innych obcych najeźdźców. A myśmy jej bronili. Dlatego, zawsze będziemy mówili, że do tej ziemi mamy takie same prawo, jak Wy. Dzielimy się z Wami temi prawami, czy można zrobić więcej?</u> | |
| 760 | + <u xml:id="u-84.3" who="#SRolle">Pan Senator powiada, że życzy sobie, ażeby się obudziło w nas sumienie. Chciałbym, Panie Senatorze, aby i w Was się sumienie, obudziło. Przyznajemy, że może w naszej działalności, w naszej polityce były błędy, ale proszę, ażebyście się i Wy przyznali do tego. Panie Senatorze, my szybko zapominamy — są mogiły, które jeszcze nie porosły trawą, są kobiety, które jeszcze nie zrzuciły żałoby, są sieroty, w których oczach jeszcze nie zaschły łzy po strasznych dniach osiemnastego roku, a my już idziemy do Was z ręką otwartą i mówimy: chodźcie do nas, i zasiądźcie do wspólnej pracy. Panie Senatorze, takiego zaparcia się, jakie my okazujemy i nasz naród w tej chwili, takiego, zaparcia się chyba żaden naród jeszcze nie okazał. Bezwątpienia możemy tak powiedzieć dlatego, że mówimy w interesie polskiej racji stanu. Wiemy, że ludność polska na terenie Małopolski Wschodniej ma zbyt świeże rany, że te rany nie są jeszcze zabliźnione, to też my w tej Izbie ani w Sejmie nie mówiliśmy, o wielu wypadkach z ostatnich, wcześniejszych łat i nie będziemy mówili, bo nie będziemy szukali spraw, które nas dzielą, tylko będziemy szukali tego, co nas łączy.</u> | |
| 761 | + <u xml:id="u-84.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u> | |
| 762 | + <u xml:id="u-84.5" who="#SRolle">A jeśli tego co nas łączy z ludnością ukraińską, z którąśmy się złączyli i zrośli przez setki lat, jeżeli Panowie tego nie zrozumieją, to tak jak powiedziałem w poprzednim moim referacie, pójdziemy ponad Waszemi głowami do narodu ukraińskiego i tę zgodę znajdziemy i znaleźć musimy. Bo nie można żyć na jednej ziemi, pokazując sobie ciągle zęby i być wilkiem jeden dla drugiego.</u> | |
| 763 | + <u xml:id="u-84.6" who="#SRolle">P. senator powiedział, że celem całe akcji było zniszczenie kultury narodowej ukraińskiej. Panie Senatorze, Pan Senator jest człowiekiem nie dzisiejszym, podobnie jak i ja. Otóż w trzech województwach: lwowskiem, stanisławowskiem i tarnopolskiem ogółem Panowie macie 3.000 stowarzyszeń Proświty. Czy to jest rozwój tych stowarzyszeń, czy cofanie się? Czy rząd nie ma mimo wszystko najrozmaitszych sposobów na to, żeby rozbój stowarzyszeń kulturalnych, a nawet i oświatowych hamować? Te stowarzyszenia w ciągu roku 1928, jak zresztą Wasze własne sprawozdania powiadają, urządziły około 11.000 obchodów, przedstawień, koncertów odczytów. Panie Senatorze cofnijmy się o szereg lat, niech Pan sobie przypomni, jak to Austria potrafiła przeszkadzać, żeby się nie odbywały ani odczyty, ani obchody, ani przedstawienia teatralne, jak się te rzeczy w formie różnych administracyjnych rozporządzeń, kruczków i t, d, hamowało. Jeżeli w ciągu jednego roku 12.000 tego rodzaju objawów było, to chyba jest dowód, że Rząd nie sprzeciwiał się temu Waszemu rozwojowi. Przytoczę inne cyfry. Przytoczę liczbę Waszych stowarzyszeń bardzo pięknie się rozwijających, które są wszystkie złączone w Rewizyjnym Sojuzie ukraińskich organizacji. Mam cyfry Wasze, że w roku 1907, więc za czasów nieboszczki Austrii, było takich kooperatyw 227, a dziś mamy ich 2.764. Chyba to świadczy o tem, że ani Rząd, ani społeczeństwo polskie nie hamuje Waszego rozwoju. Przyznam się otwarcie, że z radością patrzę na Wasz rozwój, bo uważam, że Wasz rozwój i bogacenie się jest bogaceniem się Państwa, bo mimo wszystko jesteście członkami! tego Państwa, a przecież p. Senator bardzo dobrze rozumie, że. można środkami administracyjnemi hamować ten rozwój. Co więcej, w Silskim Hospodarze liczba członków Waszych wynosi obecnie przeszło 30.000. To jest także dowód chyba wielkiego rozwoju. A przypomnę też, Panie Senatorze, że kiedy przed paru laty Wschodnia Małopolska nawiedzona została straszną klęską powodzi, to przecież ani Rząd, ani Minister nie założyli rąk i nie powiedzieli: ha, dobytek ukraiński tonie, niech tak będzie. Minister Moraczewski pojechał na teren powodzi z pieniędzmi i ratował ludność ukraińską, bo rzeczywiście ona była przeważnie poszkodowana. To chyba nie jest dowód, że Rząd i społeczeństwo ustosunkowuje się w sposób nieżyczliwy, tylko jest dowód, że społeczeństwo i Rząd pragną na każdem polu tej ukraińskiej ludności przyjść z pomocą.</u> | |
| 764 | + <u xml:id="u-84.7" who="#SRolle">Dlatego w ten sposób, Panie Senatorze, mówić nie można, bo to nie jest zgodne z rzeczywistością, a jeżeli się tak mówi, to chyba na eksport.</u> | |
| 765 | + <u xml:id="u-84.8" who="#SRolle">Pan Senator mówił tu o tem, że ta broń znaleziona w czasie rewizji to drobiazg, zardzewiałe karabiny. Lecz liczby wskazują co innego: 1287 karabinów, to nie były pukawki, ażeby strzelać z nich na święto Jordanu. 1287 karabinów, to już wystarczy dla uzbrojenia małej armii. Tak samo nie występował jeden historyczny bagnet, bo skonfiskowano ich 398, Tak samo rewolwerów — 566 i 100 kg. materiałów wybuchowych i t. d. i t. d. Więc to nie są niewinne zabawki, to była rzecz bardzo poważna. Zgodzę się, że jeżeli podpaleń dopuściły się jakieś ciemne indywidua, to nie obwiniamy o to całego narodu ukraińskiego, ale obwiniamy prowodyrów, że nie potrafili napiętnować w stosownej chwili ciemnych indywiduów i nie potracili odciąć się od nich. To wszystko, coście robili, było za słabe i robiło wrażenie nieszczerości. Dlatego stało się to, co się stać musiało. Ja, Panie Senatorze, po raz drugi apeluję. Były niewątpliwie fakty bardzo przykre i smutne dla nas i dla Was, mogę tylko apelować do tego, żebyśmy zabrali się wreszcie raz do wspólnej pracy.</u> | |
| 766 | + <u xml:id="u-84.9" who="#SRolle">Wniosek Klubu Ukraińskiego w sprawie pacyfikacji. Małopolski Wschodniej.</u> | |
| 767 | + <u xml:id="u-84.10" who="#SRolle">Pani Senatorka Kłuszyńska przytoczyła nam przykład Czechosłowacji. Pani Senatorko, my niczego innego, nie żądamy, my chcemy do tego stołu okrągłego czy podłużnego zasiąść i spokojnie pracować, ale żaden z narodów, o. których Pani mówiła, nie chodził po całej Europie i nie robił domokrążstwa z temi skargami na swoje państwo. Myśmy przeszli to już raz w historii, że rozmaite partie polityczne szły do obcych dworów, szły ze skargami do Katarzyny na własnego króla i na własny rząd. Ta się skończyło dla nas fatalnie. My nie chcemy, żeby to się powtórzyło, my nie chcemy, żeby te, sprawy wynoszono na forum Europy, my chcemy te sprawy tu załatwić.</u> | |
| 768 | + <u xml:id="u-84.11" who="#komentarz">(S. Horbaczewski: I dlatego nie chcenie zbadać tej sprawy. Skromne żądanie.)</u> | |
| 769 | + <u xml:id="u-84.12" who="#SRolle">Panie Senatorze, ufamy w to, że sprawa będzie zbadana, że winni będą ukarani. Co więcej możemy powiedzieć? Nie możemy p. Ministra Składkowskiego wziąć i tu w tej chwili zacząć go torturować...</u> | |
| 770 | + <u xml:id="u-84.13" who="#komentarz">(S. Kłuszyńska: Spróbujcie, czy się Warn uda.)</u> | |
| 771 | + <u xml:id="u-84.14" who="#SRolle">Pomimo zachęty p. Senatorki tego nie zrobimy. Pani Senatorka daruje, Pani jest trochę sadystką.</u> | |
| 772 | + <u xml:id="u-84.15" who="#komentarz">(Wesołość.)</u> | |
| 773 | + <u xml:id="u-84.16" who="#SRolle">Pani Senatorka już dwa razy powiedziała, że wołałaby, żeby wieszano. Ja chciałbym się spytać tych, którzy mieliby być wieszani, co oni wolą, czy być ukarani podług zdania Pani Senatorki, czy wolą to, co, się stało.</u> | |
| 774 | + <u xml:id="u-84.17" who="#SRolle">Proszę Wysokiego Senatu, uważam, że wniosek nasz zawiera wszystko, co można o tej sprawie powiedzieć i proszę ponownie o łaskawe uchwalenie tego wniosku.</u> | |
| 761 | 775 | </div> |
| 762 | 776 | <div xml:id="div-85"> |
| 763 | - <u xml:id="u-85.0" who="#Marszalek">Dyskusja wyczerpana. Przystępujemy do głosowania. Jest wniosek Komisji i wniosek mniejszości. Wnioski te są Panom znane, zostaną jednak odczytane.</u> | |
| 777 | + <u xml:id="u-85.0" who="#Marszałek">Dyskusja wyczerpana. Przystępujemy do głosowania. Jest wniosek Komisji i wniosek mniejszości. Wnioski te są Panom znane, zostaną jednak odczytane.</u> | |
| 764 | 778 | </div> |
| 765 | 779 | <div xml:id="div-86"> |
| 766 | - <u xml:id="u-86.0" who="#SekretarzsWankowicz">„Wysoki Senat uchwalić raczy; Senat uznaje, że zarządzenia władz państwowych na terenie województw lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego, wydanie celem zapewnienia całej ludności tych województw ochrony życia i mienia, a również celem uchronienia mienia i urządzeń państwowych przed aktami zbrodniczemi, jakie na terenie tych województw zaistniały, były uzasadnione, i konieczne. Senat odstępuje cały materiał, przedłożony w formie uzasadnienia do wniosku senatorskiego Klubu Ukraińskiego, i towarzyszy, panu Ministrowi Spraw Wewnętrznych”.</u> | |
| 767 | - <u xml:id="u-86.1" who="#SekretarzsWankowicz">Wniosek mniejszości; — „Wysoki Senat uchwalić raczy; Senat wzywa Rząd do zbadania w jak najkrótszym czasie faktów i rozmiarów nadużyć, popełnionych na wymienionych obszarach przez organy władzy z okazji przeprowadzenia t. zw. pacyfikacji, objętych dołączonem uzasadnieniem; do ustalenia szkód związanych z samym aktem pacyfikacji, do ukarania winnych, wynagrodzenia poszkodowanych oraz do złożenia Senatowi sprawozdania”.</u> | |
| 780 | + <u xml:id="u-86.0" who="#SekretarzsWańkowicz">„Wysoki Senat uchwalić raczy; Senat uznaje, że zarządzenia władz państwowych na terenie województw lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego, wydanie celem zapewnienia całej ludności tych województw ochrony życia i mienia, a również celem uchronienia mienia i urządzeń państwowych przed aktami zbrodniczemi, jakie na terenie tych województw zaistniały, były uzasadnione, i konieczne. Senat odstępuje cały materiał, przedłożony w formie uzasadnienia do wniosku senatorskiego Klubu Ukraińskiego, i towarzyszy, panu Ministrowi Spraw Wewnętrznych”.</u> | |
| 781 | + <u xml:id="u-86.1" who="#SekretarzsWańkowicz">Wniosek mniejszości: „Wysoki Senat uchwalić raczy; Senat wzywa Rząd do zbadania w jak najkrótszym czasie faktów i rozmiarów nadużyć, popełnionych na wymienionych obszarach przez organy władzy z okazji przeprowadzenia t. zw. pacyfikacji, objętych dołączonem uzasadnieniem; do ustalenia szkód związanych z samym aktem pacyfikacji, do ukarania winnych, wynagrodzenia poszkodowanych oraz do złożenia Senatowi sprawozdania”.</u> | |
| 768 | 782 | </div> |
| 769 | 783 | <div xml:id="div-87"> |
| 770 | - <u xml:id="u-87.0" who="#Marszalek">Najpierw głosujemy wniosek Komisji, jako wykluczający inne wnioski. Kto jest za przyjęciem wniosku Komisji, zechce wstać. Większość, wniosek został uchwalony.</u> | |
| 771 | - <u xml:id="u-87.1" who="#Marszalek">Porządek dzienny jest wyczerpany. Następne posiedzenie jest wyznaczone na 12 lutego n,a godzinę 4 po. południu.</u> | |
| 772 | - <u xml:id="u-87.2" who="#Marszalek">Podaję do wiadomości Panów Senatorów, iż jutro o godzinie 11 w Komisji Spraw Zagranicznych wygłosi ekspose p. Minister Spraw Zagranicznych.</u> | |
| 773 | - <u xml:id="u-87.3" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 784 | + <u xml:id="u-87.0" who="#Marszałek">Najpierw głosujemy wniosek Komisji, jako wykluczający inne wnioski. Kto jest za przyjęciem wniosku Komisji, zechce wstać. Większość, wniosek został uchwalony.</u> | |
| 785 | + <u xml:id="u-87.1" who="#Marszałek">Porządek dzienny jest wyczerpany. Następne posiedzenie jest wyznaczone na 12 lutego na godzinę 4 po. południu.</u> | |
| 786 | + <u xml:id="u-87.2" who="#Marszałek">Podaję do wiadomości Panów Senatorów, iż jutro o godzinie 11 w Komisji Spraw Zagranicznych wygłosi expose p. Minister Spraw Zagranicznych.</u> | |
| 787 | + <u xml:id="u-87.3" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u> | |
| 788 | + <u xml:id="u-87.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 22 min. 35.)</u> | |
| 774 | 789 | </div> |
| 775 | 790 | </body> |
| 776 | 791 | </text> |
| ... | ... |
1930-1935/senat/posiedzenia/pp/193035-snt-ppxxx-00007-01/header.xml
| 1 | -<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?> | |
| 2 | -<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00007-01"> | |
| 1 | +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> | |
| 2 | +<teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xml:id="PPC-193035-snt-ppxxx-00007-01"> | |
| 3 | 3 | <fileDesc> |
| 4 | 4 | <titleStmt> |
| 5 | 5 | <title>7 posiedzenie Senatu II RP</title> |
| ... | ... | @@ -26,10 +26,7 @@ |
| 26 | 26 | <person xml:id="KierownikMinisterstwaSkarbupMatuszewski" role="speaker"> |
| 27 | 27 | <persName>Kierownik Ministerstwa Skarbu p. Matuszewski</persName> |
| 28 | 28 | </person> |
| 29 | - <person xml:id="komentarz" role="speaker"> | |
| 30 | - <persName>Komentarz</persName> | |
| 31 | - </person> | |
| 32 | - <person xml:id="Marszalek" role="speaker"> | |
| 29 | + <person xml:id="Marszałek" role="speaker"> | |
| 33 | 30 | <persName>Marszałek</persName> |
| 34 | 31 | </person> |
| 35 | 32 | <person xml:id="SDobiecki" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -38,19 +35,19 @@ |
| 38 | 35 | <person xml:id="SEvert" role="speaker"> |
| 39 | 36 | <persName>S. Evert</persName> |
| 40 | 37 | </person> |
| 41 | - <person xml:id="SGlabinski" role="speaker"> | |
| 42 | - <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 43 | - </person> | |
| 44 | 38 | <person xml:id="SGross" role="speaker"> |
| 45 | 39 | <persName>S. Gross</persName> |
| 46 | 40 | </person> |
| 41 | + <person xml:id="SGłąbiński" role="speaker"> | |
| 42 | + <persName>S. Głąbiński</persName> | |
| 43 | + </person> | |
| 47 | 44 | <person xml:id="SHubicka" role="speaker"> |
| 48 | 45 | <persName>S. Hubicka</persName> |
| 49 | 46 | </person> |
| 50 | 47 | <person xml:id="SJanuszewski" role="speaker"> |
| 51 | 48 | <persName>S. Januszewski</persName> |
| 52 | 49 | </person> |
| 53 | - <person xml:id="SKopcinski" role="speaker"> | |
| 50 | + <person xml:id="SKopciński" role="speaker"> | |
| 54 | 51 | <persName>S. Kopciński</persName> |
| 55 | 52 | </person> |
| 56 | 53 | <person xml:id="SPotocki" role="speaker"> |
| ... | ... | @@ -66,14 +63,17 @@ |
| 66 | 63 | <persName>S. Wyrostek</persName> |
| 67 | 64 | </person> |
| 68 | 65 | <person xml:id="SZaczek" role="speaker"> |
| 69 | - <persName>S. Żaczek</persName> | |
| 66 | + <persName>S. Zaczek</persName> | |
| 70 | 67 | </person> |
| 71 | 68 | <person xml:id="SekretarzsHubicka" role="speaker"> |
| 72 | 69 | <persName>Sekretarz s. Hubicka</persName> |
| 73 | 70 | </person> |
| 74 | - <person xml:id="WicemarszalekLeszczynski" role="speaker"> | |
| 71 | + <person xml:id="WicemarszałekLeszczyński" role="speaker"> | |
| 75 | 72 | <persName>Wicemarszałek Leszczyński</persName> |
| 76 | 73 | </person> |
| 74 | + <person xml:id="komentarz" role="commentator"> | |
| 75 | + <persName>Komentarz</persName> | |
| 76 | + </person> | |
| 77 | 77 | </particDesc> |
| 78 | 78 | </profileDesc> |
| 79 | 79 | </teiHeader> |
| ... | ... |