Set term to 0 and fix some names in Sejm 1947-1952

Michał Rudolf
1 parent 35ef91cd
Showing 203 changed files with 27729 additions and 23648 deletions
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00006-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00006-01/text_structure.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00007-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00007-01/text_structure.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00008-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00008-01/text_structure.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00009-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00010-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00010-01/text_structure.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00011-01/header.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00011-01/text_structure.xml
1947-1952/sejm/posiedzenia/pp/194752-sjm-ppxxx-00012-01/header.xml
@@ -13,6 +13,7 @@
         <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
         <note type="system">PRL</note>
         <note type="house">Sejm</note>
+        <note type="termNo">0</note>
         <note type="type">Posiedzenie plenarne</note>
         <note type="sessionNo">1</note>
         <note type="dayNo">1</note>
@@ -58,35 +59,55 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Witold_Bie%C5%84kowski</idno>
           <affiliation role="member" ref="#KatolickoSpołecznyKlubPoselski" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełDomiński" role="guest">
+        <person xml:id="JerzyDomiński" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jerzy</forename>
             <surname>Domiński</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Domi%C5%84ski_(1908%E2%80%931992)</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoPracy" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełDrobner" role="guest">
+        <person xml:id="BolesławDrobner" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Bolesław</forename>
             <surname>Drobner</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Drobner</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełHochfeld" role="guest">
+        <person xml:id="JulianHochfeld" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Julian</forename>
             <surname>Hochfeld</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Julian_Hochfeld</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełJodłowski" role="guest">
+        <person xml:id="JerzyJodłowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jerzy</forename>
             <surname>Jodłowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Jod%C5%82owski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełKliszko" role="guest">
+        <person xml:id="ZenonKliszko" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Zenon</forename>
             <surname>Kliszko</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Zenon_Kliszko</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
         <person xml:id="StanisławKowalewski" role="regular">
           <persName>
@@ -106,11 +127,15 @@
           <sex value="M" />
           <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełMikołajczyk" role="guest">
+        <person xml:id="StanisławMikołajczyk" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Stanisław</forename>
             <surname>Mikołajczyk</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Miko%C5%82ajczyk</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudowe" />
         </person>
         <person xml:id="JózefOzgaMichalski" role="regular">
           <persName>
@@ -122,23 +147,35 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Ozga-Michalski</idno>
           <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełRusinek" role="guest">
+        <person xml:id="KazimierzRusinek" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Kazimierz</forename>
             <surname>Rusinek</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Kazimierz_Rusinek_(polityk)</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełSzwalbe" role="guest">
+        <person xml:id="StanisławSzwalbe" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Stanisław</forename>
             <surname>Szwalbe</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Szwalbe</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełSzymanek" role="guest">
+        <person xml:id="PiotrSzymanek" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Piotr</forename>
             <surname>Szymanek</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Piotr_Szymanek</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
         <person xml:id="HenrykTrzebiński" role="regular">
           <persName>
@@ -170,21 +207,26 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Les%C5%82aw_Wysocki</idno>
           <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełZambrowski" role="guest">
+        <person xml:id="RomanZambrowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Roman</forename>
             <surname>Zambrowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Roman_Zambrowski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="BolesławBierut" role="regular">
+        <person xml:id="KRNBolesławBierut" role="guest">
           <persName>
-            <roleName>Prezydent K. R. N.</roleName>
+            <roleName>Prezydent</roleName>
+            <forename>K.</forename>
+            <forename>R.</forename>
+            <forename>N.</forename>
             <forename>Bolesław</forename>
             <surname>Bierut</surname>
           </persName>
           <sex value="M" />
-          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Bierut</idno>
-          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
         <person xml:id="komentarz" role="commentator">
           <persName>komentarz</persName>
@@ -202,18 +244,22 @@
         <org xml:id="KatolickoSpołecznyKlubPoselski" role="parliamentaryGroup">
           <orgName full="yes">Katolicko-Społeczny Klub Poselski</orgName>
         </org>
-        <org xml:id="PolskaPartiaSocjalistyczna" role="parliamentaryGroup">
-          <orgName full="yes">Polska Partia Socjalistyczna</orgName>
-          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Socjalistyczna</idno>
-        </org>
         <org xml:id="StronnictwoPracy" role="parliamentaryGroup">
           <orgName full="yes">Stronnictwo Pracy</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Pracy</idno>
         </org>
+        <org xml:id="PolskaPartiaSocjalistyczna" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polska Partia Socjalistyczna</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Socjalistyczna</idno>
+        </org>
         <org xml:id="StronnictwoDemokratyczne" role="parliamentaryGroup">
           <orgName full="yes">Stronnictwo Demokratyczne</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Demokratyczne</idno>
         </org>
+        <org xml:id="PolskieStronnictwoLudowe" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe</idno>
+        </org>
       </listOrg>
     </particDesc>
   </profileDesc>
@@ -10,57 +10,57 @@
           <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przy dźwiękach Hymnu Narodowego wchodzi na salę Prezydent Krajowej Rady Narodowej ob. Bolesław Bierut i zajmuje miejsce przy stole prezydialnym.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-2">
-          <u xml:id="u-2.0" who="#BolesławBierut">Obywatele posłowie! Dzisiejsza uroczystość otwarcia powołanego z woli narodu Sejmu Ustawodawczego Odrodzonej Polski jest zakończeniem jednego z najdonioślejszych etapów w dziejach naszej Ojczyzny. Jest zakończeniem okresu najcięższej walki, jaką narodowi naszemu wypadło stoczyć w obronie swego istnienia.</u>
-          <u xml:id="u-2.1" who="#BolesławBierut">Jesteście, Obywatele Posłowie, spadkobiercami ducha oporu, który ożywiał naród w najcięższych latach okupacji.</u>
-          <u xml:id="u-2.2" who="#BolesławBierut">Jesteście spadkobiercami czynu zbrojnego, który okrył chwałą Naród Polski.</u>
-          <u xml:id="u-2.3" who="#BolesławBierut">Jesteście spadkobiercami poprzedniczki Waszej — Krajowej Rady Narodowej, która tu, w podziemnej Warszawie, wykuwała drogę, prowadzącą Naród do wyzwolenia. kierującą go na jedynie słuszny szlak, wiodący do zwycięstwa i wielkości.</u>
-          <u xml:id="u-2.4" who="#BolesławBierut">Krajowa Rada Narodowa miała odwagę wzięcia na siebie historycznej odpowiedzialności za Polskę w chwili najzacieklejszej walki, jaką wypowiedział nam hitlerowski wróg. Miała śmiałość wskazania drogi błądzącej po manowcach polskiej myśli politycznej. Krajowa Rada Narodowa w przeciwstawieniu do programu jej przeciwników i wrogów rzuciła hasło zjednoczenia wszystkiego, co żywe i zdrowe w społeczeństwie, w dążeniu do wspólnego wszystkim i świętego celu wyzwolenia Polski i oparcia Jej bytu na trwałych, niezniszczalnych fundamentach.</u>
-          <u xml:id="u-2.5" who="#BolesławBierut">Krajowa Rada Narodowa i przez nią wyłonione organa władzy Narodu — podjęły następnie wielką pracę budowy zrębów odrodzonego Państwa Polskiego, podjęły wraz z całym Narodem heroiczną pracę nad odbudową zburzonej Ojczyzny.</u>
-          <u xml:id="u-2.6" who="#BolesławBierut">W tym krótkim okresie dokonane zostały wielkie reformy, ustalone zostały nasze granice. Spoglądając wstecz na przebyty już etap, postawmy pytanie, jaki jest bilans naszych wysiłków? Odrzućmy drugorzędne drobiazgowe spory i waśnie, które tak często zaciemniały prostemu człowiekowi istotny sens wielkich przełomowych procesów i wtedy stwierdźmy: byt nasz, nasza przyszłość oparta została na trwałych fundamentach; jak rzeka, która na skutek kataklizmu zmienia naturalne łożysko i płynie krętymi wertepami, aby znów po wiekach, po nowej powodzi wrócić do prastarego koryta, tak Polska w rezultacie kataklizmu ostatniej wojny, który skruszył tamującą nasz normalny rozwój przemoc germańską, wróciła do swej kolebki.</u>
-          <u xml:id="u-2.7" who="#BolesławBierut">Myśl polityczna Polski znalazła teraz kierunek zgodny z interesem Narodu i Państwa, rysujący perspektywę wspaniałego rozwoju. Równocześnie to, co w ciągu wieków było naszą klęską, że narodem w znaczeniu pełni praw była tylko garstka, że lud pracujący pozbawiony był możności decydowania o własnym losie — to uległo zasadniczej, radykalnej zmianie.</u>
-          <u xml:id="u-2.8" who="#BolesławBierut">Głębokie, zasadnicze reformy, jakie legły u podstaw odbudowującej się Polski, rozszerzyły pojęcie Narodu, na miliony robotników i chłopów, nadały im po raz pierwszy w naszych dziejach pełne prawa świadomego uczestniczenia w tworzeniu materialnych i duchowych wartości, z których buduje się wielkość i szczęście Narodu.</u>
-          <u xml:id="u-2.9" who="#BolesławBierut">Jeśli Kołłątaj i Kościuszko wołali, iż nie prędzej Polska będzie wolna, póki się lud nasz nie poczuje obywatelami we własnej Ojczyźnie, to dziś, po półtora wieku trwającej walce, możemy stwierdzić, że hasło to jest dziś przez nas w pełni realizowane.</u>
-          <u xml:id="u-2.10" who="#BolesławBierut">Walka o rolę i znaczenie w narodzie człowieka pracy została wygrana, ale nie zakończona. Dla mas, dla demokracji, siła i wielkość Ojczyzny wiąże się jak najściślej z podniesieniem do najwyższego poziomu materialnego, kulturalnego i moralnego bytu warstw pracujących. Przyszłość Polski pragniemy oprzeć na potężnych i niewyczerpanych zasobach własnej siły twórczej polskiego robotnika, chłopa, inteligenta, pracownika umysłowego. Zdajemy sobie sprawę, że źródłem tej twórczej siły polskich mas ludowych może być tylko szybki wzrost ich kultury, jak najszybsze podniesienie obecnego poziomu ich ekonomicznego bytu, jak najczynniejszy ich udział w działalności Państwa, jak najbardziej wydatna czołowa rola w ogólnym życiu społecznym naszego kraju. Taki jest prosty i jak najkrócej sformułowany program społeczny i polityczny, który widniał na sztandarach demokracji polskiej zarówno w okresach jej walki o wolność i niepodległość narodu, jak i okresach jego wyzwolenia i suwerenności państwowej.</u>
-          <u xml:id="u-2.11" who="#BolesławBierut">Czy programowi temu byliśmy wierni nie tylko w słowach, deklaracjach i hasłach propagandowych, lecz przede wszystkim w czynach i decyzjach, w codziennej, konkretnej pracy i walce? Oto, jak stoi zagadnienie.</u>
-          <u xml:id="u-2.12" who="#BolesławBierut">Jeśli najbardziej nawet surowo, ale bezstronnie Sejm Ustawodawczy oceni dotychczasową pracę i osiągnięcia od powstania Krajowej Rady Narodowej do chwili obecnej — odpowiedź może wypaść tylko jedna: w wielkiej bitwie z siłami zacofania, przywileju i wyzysku, z siłami niszczycielskimi — zwycięstwo odniosły siły postępu, siły twórcze. Zwyciężył Naród uosobiony w milionowych masach ludzi pracy, twórców i budowniczych.</u>
-          <u xml:id="u-2.13" who="#BolesławBierut">Niezmierzone ofiary, poniesione w walce o wyzwolenie, gigantyczny wysiłek włożony w dzieło odbudowy Polski — to miara aktywności społeczeństwa, to miara związania wszystkich obywateli z wielkimi zadaniami i celami, jakie stoją przed Narodem.</u>
-          <u xml:id="u-2.14" who="#BolesławBierut">Z dumą możemy stwierdzić, że demokracja ludowa wyzwoliła w Narodzie drzemiącą w nim wielką moc twórczą, dała płynąć tamowanemu dotąd potokowi, aby szybciej obracał koło naszej historii.</u>
-          <u xml:id="u-2.15" who="#BolesławBierut">Któż inny w warunkach tak niesłychanych mógłby wykazać większy hart ducha, niż go wykazał Naród Polski w ciągu 6 lat okupacji hitlerowskiej? Kto byłby zdolny do większej jeszcze ofiarności patriotycznej od tej, jaką przejawiła bohaterska ludność naszej Stolicy w obronie Warszawy we wrześniu 1939 r. i w tragiczne dni powstania?</u>
-          <u xml:id="u-2.16" who="#BolesławBierut">Gdzie jest kraj, w którym by żołnierz polski nie zadokumentował swej gotowości do oddania życia w walce o sprawę sojuszniczą, jeśli w jego umyśle wiązała się ona ze sprawą Polski? Jakiż naród uporałby się sprawniej i szybciej z zadaniem osiedlenia kilku milionów swych obywateli w okolicznościach tak trudnych i niemal niewykonalnych, jak to musieliśmy uczynić my, przywracając Polsce ziemie odzyskane? Któż szybciej i skuteczniej potrafiłby przywrócić Bałtykowi życie, uruchomić zdruzgotane porty, przekształcić Polskę w kraj morski?</u>
-          <u xml:id="u-2.17" who="#BolesławBierut">Obywatele Posłowie! To, co realizowaliśmy dotąd, wypływało z głębokich potrzeb kraju, było wypełnieniem testamentu najszlachetniejszych duchów Polski, Nie sięgaliśmy do obcych wzorów, ponieważ sięgać nie potrzebowaliśmy. Głęboka miłość Ojczyzny, głębokie zrozumienie doświadczeń historii naszego Narodu — to najlepsze wytyczne pracy, które — wierzę — i Wam będą oświetlały drogę.</u>
-          <u xml:id="u-2.18" who="#BolesławBierut">Stoją przed nami zadania wielkie. Jesteśmy dopiero u progu tej ogromnej pracy, której ostatecznym wynikiem musi być pełna odbudowa kraju, stworzenie dla wszystkich obywateli warunków, w których zaspokojone będą wszystkie ich materialne i duchowe potrzeby. Musi być wreszcie uwydatniona siła Państwa i szacunek do niego wśród innych państw Europy i świata. Na takich podstawach oprzeć się może cały byt niepodległy Polski, jej pełna polityczna i gospodarcza suwerenność.</u>
-          <u xml:id="u-2.19" who="#BolesławBierut">Dziś przed naszym pokoleniem historia postawiła tak wielkie ogólnonarodowe zadania, że skala ich i waga przerasta wszystkie, jakie kiedykolwiek stawały przed Narodem Polskim, Dziś warunki dla rozwiązania tych wielkich zadań ogólnonarodowych mogą stać się rychło bez porównania lepsze i korzystniejsze niż w którymkolwiek innym okresie naszych dziejów.</u>
-          <u xml:id="u-2.20" who="#BolesławBierut">Musicie, Obywatele Posłowie, wskrzesić ducha Sejmu Wielkiego, nawiązać do jego reformatorskich tradycji. Wielcy patrioci Sejmu Czteroletniego rozumieli, że tam, gdzie idzie o dobro narodu, o byt państwa, tam nie wolno liczyć się z przywilejami tej czy innej grupy, rozumieli, że dobrem dla narodu jest to, co uwzględnia interes całości lub co najmniej większości narodu.</u>
-          <u xml:id="u-2.21" who="#BolesławBierut">Sejm Ustawodawczy odrodzonej, demokratycznej Polski winien stać się niejako kontynuatorem tych prac, które z górą półtora wieku temu podjął obóz patriotyczny w Sejmie Czteroletnim.</u>
-          <u xml:id="u-2.22" who="#BolesławBierut">Porównywując te dwie epoki, nie można nie stwierdzić, w o ile lepszych i korzystniejszych warunkach będzie pracować Sejm obecny.</u>
-          <u xml:id="u-2.23" who="#BolesławBierut">Mieliśmy w naszych dziejach wiele szlachetnych myśli, wiele ofiarnych, bohaterskich wysiłków, mieliśmy wielu mężów, którzy jasno widzieli przyszłość i drogi do niej wiodące, ale jakże rzadko dotąd zwycięstwo było udziałem tych twórczych duchów.</u>
-          <u xml:id="u-2.24" who="#BolesławBierut">To zwycięstwo jest Waszym udziałem. Wasze prace nie będą tylko wskazaniami, nie będą tylko testamentem dla przyszłych pokoleń. Będą wykuwaniem w twardej skale nowego oblicza Polski, będą realną pracą, której każdy dzień będzie wydawał owoce.</u>
-          <u xml:id="u-2.25" who="#BolesławBierut">Musicie skupić do tej pracy cały naród, zjednoczyć wszystkie jego siły.</u>
-          <u xml:id="u-2.26" who="#BolesławBierut">Jednym z pierwszych aktów, jaki Rząd wniesie pod obrady Sejmu, będzie projekt ustawy amnestyjnej. Jest naszym wspólnym, gorącym pragnieniem, aby otwarcie Sejmu Ustawodawczego stało się bodźcem dla dziesiątków tysięcy Polaków na obczyźnie do powrotu do kraju, w którym wre praca nad odbudową.</u>
-          <u xml:id="u-2.27" who="#BolesławBierut">Stoi przed Wami, Obywatele Posłowie, najszczytniejsze zadanie — opracowanie nowej konstytucji, konstytucji, która wcieli najpiękniejsze ideały polskich bojowników o wolność, a która wolna będzie od wad, jakich niemało widzieliśmy w naszej historii, konstytucji, która godna będzie bohaterskiego Narodu Polskiego.</u>
-          <u xml:id="u-2.28" who="#BolesławBierut">Wam, Obywatele Posłowie, przypadło w udziale wcielanie w życie najwznioślejszych dążeń tych setek tysięcy bezimiennych bohaterów, którzy w walce o wolność narodu oddali życie, abyśmy dziś w wolnej Ojczyźnie mogli znów podjąć pracę dla chwały i dobra Narodu Polskiego.</u>
-          <u xml:id="u-2.29" who="#BolesławBierut">Zaszczytną funkcję Krajowej Rady Narodowej przekazuję Wysokiemu Sejmowi — jako najwyższemu organowi władzy Narodu.</u>
+          <u xml:id="u-2.0" who="#KRNBolesławBierut">Obywatele posłowie! Dzisiejsza uroczystość otwarcia powołanego z woli narodu Sejmu Ustawodawczego Odrodzonej Polski jest zakończeniem jednego z najdonioślejszych etapów w dziejach naszej Ojczyzny. Jest zakończeniem okresu najcięższej walki, jaką narodowi naszemu wypadło stoczyć w obronie swego istnienia.</u>
+          <u xml:id="u-2.1" who="#KRNBolesławBierut">Jesteście, Obywatele Posłowie, spadkobiercami ducha oporu, który ożywiał naród w najcięższych latach okupacji.</u>
+          <u xml:id="u-2.2" who="#KRNBolesławBierut">Jesteście spadkobiercami czynu zbrojnego, który okrył chwałą Naród Polski.</u>
+          <u xml:id="u-2.3" who="#KRNBolesławBierut">Jesteście spadkobiercami poprzedniczki Waszej — Krajowej Rady Narodowej, która tu, w podziemnej Warszawie, wykuwała drogę, prowadzącą Naród do wyzwolenia. kierującą go na jedynie słuszny szlak, wiodący do zwycięstwa i wielkości.</u>
+          <u xml:id="u-2.4" who="#KRNBolesławBierut">Krajowa Rada Narodowa miała odwagę wzięcia na siebie historycznej odpowiedzialności za Polskę w chwili najzacieklejszej walki, jaką wypowiedział nam hitlerowski wróg. Miała śmiałość wskazania drogi błądzącej po manowcach polskiej myśli politycznej. Krajowa Rada Narodowa w przeciwstawieniu do programu jej przeciwników i wrogów rzuciła hasło zjednoczenia wszystkiego, co żywe i zdrowe w społeczeństwie, w dążeniu do wspólnego wszystkim i świętego celu wyzwolenia Polski i oparcia Jej bytu na trwałych, niezniszczalnych fundamentach.</u>
+          <u xml:id="u-2.5" who="#KRNBolesławBierut">Krajowa Rada Narodowa i przez nią wyłonione organa władzy Narodu — podjęły następnie wielką pracę budowy zrębów odrodzonego Państwa Polskiego, podjęły wraz z całym Narodem heroiczną pracę nad odbudową zburzonej Ojczyzny.</u>
+          <u xml:id="u-2.6" who="#KRNBolesławBierut">W tym krótkim okresie dokonane zostały wielkie reformy, ustalone zostały nasze granice. Spoglądając wstecz na przebyty już etap, postawmy pytanie, jaki jest bilans naszych wysiłków? Odrzućmy drugorzędne drobiazgowe spory i waśnie, które tak często zaciemniały prostemu człowiekowi istotny sens wielkich przełomowych procesów i wtedy stwierdźmy: byt nasz, nasza przyszłość oparta została na trwałych fundamentach; jak rzeka, która na skutek kataklizmu zmienia naturalne łożysko i płynie krętymi wertepami, aby znów po wiekach, po nowej powodzi wrócić do prastarego koryta, tak Polska w rezultacie kataklizmu ostatniej wojny, który skruszył tamującą nasz normalny rozwój przemoc germańską, wróciła do swej kolebki.</u>
+          <u xml:id="u-2.7" who="#KRNBolesławBierut">Myśl polityczna Polski znalazła teraz kierunek zgodny z interesem Narodu i Państwa, rysujący perspektywę wspaniałego rozwoju. Równocześnie to, co w ciągu wieków było naszą klęską, że narodem w znaczeniu pełni praw była tylko garstka, że lud pracujący pozbawiony był możności decydowania o własnym losie — to uległo zasadniczej, radykalnej zmianie.</u>
+          <u xml:id="u-2.8" who="#KRNBolesławBierut">Głębokie, zasadnicze reformy, jakie legły u podstaw odbudowującej się Polski, rozszerzyły pojęcie Narodu, na miliony robotników i chłopów, nadały im po raz pierwszy w naszych dziejach pełne prawa świadomego uczestniczenia w tworzeniu materialnych i duchowych wartości, z których buduje się wielkość i szczęście Narodu.</u>
+          <u xml:id="u-2.9" who="#KRNBolesławBierut">Jeśli Kołłątaj i Kościuszko wołali, iż nie prędzej Polska będzie wolna, póki się lud nasz nie poczuje obywatelami we własnej Ojczyźnie, to dziś, po półtora wieku trwającej walce, możemy stwierdzić, że hasło to jest dziś przez nas w pełni realizowane.</u>
+          <u xml:id="u-2.10" who="#KRNBolesławBierut">Walka o rolę i znaczenie w narodzie człowieka pracy została wygrana, ale nie zakończona. Dla mas, dla demokracji, siła i wielkość Ojczyzny wiąże się jak najściślej z podniesieniem do najwyższego poziomu materialnego, kulturalnego i moralnego bytu warstw pracujących. Przyszłość Polski pragniemy oprzeć na potężnych i niewyczerpanych zasobach własnej siły twórczej polskiego robotnika, chłopa, inteligenta, pracownika umysłowego. Zdajemy sobie sprawę, że źródłem tej twórczej siły polskich mas ludowych może być tylko szybki wzrost ich kultury, jak najszybsze podniesienie obecnego poziomu ich ekonomicznego bytu, jak najczynniejszy ich udział w działalności Państwa, jak najbardziej wydatna czołowa rola w ogólnym życiu społecznym naszego kraju. Taki jest prosty i jak najkrócej sformułowany program społeczny i polityczny, który widniał na sztandarach demokracji polskiej zarówno w okresach jej walki o wolność i niepodległość narodu, jak i okresach jego wyzwolenia i suwerenności państwowej.</u>
+          <u xml:id="u-2.11" who="#KRNBolesławBierut">Czy programowi temu byliśmy wierni nie tylko w słowach, deklaracjach i hasłach propagandowych, lecz przede wszystkim w czynach i decyzjach, w codziennej, konkretnej pracy i walce? Oto, jak stoi zagadnienie.</u>
+          <u xml:id="u-2.12" who="#KRNBolesławBierut">Jeśli najbardziej nawet surowo, ale bezstronnie Sejm Ustawodawczy oceni dotychczasową pracę i osiągnięcia od powstania Krajowej Rady Narodowej do chwili obecnej — odpowiedź może wypaść tylko jedna: w wielkiej bitwie z siłami zacofania, przywileju i wyzysku, z siłami niszczycielskimi — zwycięstwo odniosły siły postępu, siły twórcze. Zwyciężył Naród uosobiony w milionowych masach ludzi pracy, twórców i budowniczych.</u>
+          <u xml:id="u-2.13" who="#KRNBolesławBierut">Niezmierzone ofiary, poniesione w walce o wyzwolenie, gigantyczny wysiłek włożony w dzieło odbudowy Polski — to miara aktywności społeczeństwa, to miara związania wszystkich obywateli z wielkimi zadaniami i celami, jakie stoją przed Narodem.</u>
+          <u xml:id="u-2.14" who="#KRNBolesławBierut">Z dumą możemy stwierdzić, że demokracja ludowa wyzwoliła w Narodzie drzemiącą w nim wielką moc twórczą, dała płynąć tamowanemu dotąd potokowi, aby szybciej obracał koło naszej historii.</u>
+          <u xml:id="u-2.15" who="#KRNBolesławBierut">Któż inny w warunkach tak niesłychanych mógłby wykazać większy hart ducha, niż go wykazał Naród Polski w ciągu 6 lat okupacji hitlerowskiej? Kto byłby zdolny do większej jeszcze ofiarności patriotycznej od tej, jaką przejawiła bohaterska ludność naszej Stolicy w obronie Warszawy we wrześniu 1939 r. i w tragiczne dni powstania?</u>
+          <u xml:id="u-2.16" who="#KRNBolesławBierut">Gdzie jest kraj, w którym by żołnierz polski nie zadokumentował swej gotowości do oddania życia w walce o sprawę sojuszniczą, jeśli w jego umyśle wiązała się ona ze sprawą Polski? Jakiż naród uporałby się sprawniej i szybciej z zadaniem osiedlenia kilku milionów swych obywateli w okolicznościach tak trudnych i niemal niewykonalnych, jak to musieliśmy uczynić my, przywracając Polsce ziemie odzyskane? Któż szybciej i skuteczniej potrafiłby przywrócić Bałtykowi życie, uruchomić zdruzgotane porty, przekształcić Polskę w kraj morski?</u>
+          <u xml:id="u-2.17" who="#KRNBolesławBierut">Obywatele Posłowie! To, co realizowaliśmy dotąd, wypływało z głębokich potrzeb kraju, było wypełnieniem testamentu najszlachetniejszych duchów Polski, Nie sięgaliśmy do obcych wzorów, ponieważ sięgać nie potrzebowaliśmy. Głęboka miłość Ojczyzny, głębokie zrozumienie doświadczeń historii naszego Narodu — to najlepsze wytyczne pracy, które — wierzę — i Wam będą oświetlały drogę.</u>
+          <u xml:id="u-2.18" who="#KRNBolesławBierut">Stoją przed nami zadania wielkie. Jesteśmy dopiero u progu tej ogromnej pracy, której ostatecznym wynikiem musi być pełna odbudowa kraju, stworzenie dla wszystkich obywateli warunków, w których zaspokojone będą wszystkie ich materialne i duchowe potrzeby. Musi być wreszcie uwydatniona siła Państwa i szacunek do niego wśród innych państw Europy i świata. Na takich podstawach oprzeć się może cały byt niepodległy Polski, jej pełna polityczna i gospodarcza suwerenność.</u>
+          <u xml:id="u-2.19" who="#KRNBolesławBierut">Dziś przed naszym pokoleniem historia postawiła tak wielkie ogólnonarodowe zadania, że skala ich i waga przerasta wszystkie, jakie kiedykolwiek stawały przed Narodem Polskim, Dziś warunki dla rozwiązania tych wielkich zadań ogólnonarodowych mogą stać się rychło bez porównania lepsze i korzystniejsze niż w którymkolwiek innym okresie naszych dziejów.</u>
+          <u xml:id="u-2.20" who="#KRNBolesławBierut">Musicie, Obywatele Posłowie, wskrzesić ducha Sejmu Wielkiego, nawiązać do jego reformatorskich tradycji. Wielcy patrioci Sejmu Czteroletniego rozumieli, że tam, gdzie idzie o dobro narodu, o byt państwa, tam nie wolno liczyć się z przywilejami tej czy innej grupy, rozumieli, że dobrem dla narodu jest to, co uwzględnia interes całości lub co najmniej większości narodu.</u>
+          <u xml:id="u-2.21" who="#KRNBolesławBierut">Sejm Ustawodawczy odrodzonej, demokratycznej Polski winien stać się niejako kontynuatorem tych prac, które z górą półtora wieku temu podjął obóz patriotyczny w Sejmie Czteroletnim.</u>
+          <u xml:id="u-2.22" who="#KRNBolesławBierut">Porównywując te dwie epoki, nie można nie stwierdzić, w o ile lepszych i korzystniejszych warunkach będzie pracować Sejm obecny.</u>
+          <u xml:id="u-2.23" who="#KRNBolesławBierut">Mieliśmy w naszych dziejach wiele szlachetnych myśli, wiele ofiarnych, bohaterskich wysiłków, mieliśmy wielu mężów, którzy jasno widzieli przyszłość i drogi do niej wiodące, ale jakże rzadko dotąd zwycięstwo było udziałem tych twórczych duchów.</u>
+          <u xml:id="u-2.24" who="#KRNBolesławBierut">To zwycięstwo jest Waszym udziałem. Wasze prace nie będą tylko wskazaniami, nie będą tylko testamentem dla przyszłych pokoleń. Będą wykuwaniem w twardej skale nowego oblicza Polski, będą realną pracą, której każdy dzień będzie wydawał owoce.</u>
+          <u xml:id="u-2.25" who="#KRNBolesławBierut">Musicie skupić do tej pracy cały naród, zjednoczyć wszystkie jego siły.</u>
+          <u xml:id="u-2.26" who="#KRNBolesławBierut">Jednym z pierwszych aktów, jaki Rząd wniesie pod obrady Sejmu, będzie projekt ustawy amnestyjnej. Jest naszym wspólnym, gorącym pragnieniem, aby otwarcie Sejmu Ustawodawczego stało się bodźcem dla dziesiątków tysięcy Polaków na obczyźnie do powrotu do kraju, w którym wre praca nad odbudową.</u>
+          <u xml:id="u-2.27" who="#KRNBolesławBierut">Stoi przed Wami, Obywatele Posłowie, najszczytniejsze zadanie — opracowanie nowej konstytucji, konstytucji, która wcieli najpiękniejsze ideały polskich bojowników o wolność, a która wolna będzie od wad, jakich niemało widzieliśmy w naszej historii, konstytucji, która godna będzie bohaterskiego Narodu Polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-2.28" who="#KRNBolesławBierut">Wam, Obywatele Posłowie, przypadło w udziale wcielanie w życie najwznioślejszych dążeń tych setek tysięcy bezimiennych bohaterów, którzy w walce o wolność narodu oddali życie, abyśmy dziś w wolnej Ojczyźnie mogli znów podjąć pracę dla chwały i dobra Narodu Polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-2.29" who="#KRNBolesławBierut">Zaszczytną funkcję Krajowej Rady Narodowej przekazuję Wysokiemu Sejmowi — jako najwyższemu organowi władzy Narodu.</u>
           <u xml:id="u-2.30" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-2.31" who="#BolesławBierut">„Na podstawie art. 25 ust. (1) i (2) Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. w związku z art. 2 ustawy z dnia 11 września 1944 r. o kompetencji Prezydenta Krajowej Rady Narodowej (Dz. U. R. P. Nr 5, poz. 23), zmienionej ustawą z dnia 31 grudnia 1944 r. (Dz. U. R. P. Nr 19, poz. 97) — zwołuję Sejm Ustawodawczy, wybrany na skutek zarządzenia Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 12 listopada 1946 r. o przeprowadzeniu wyborów do Sejmu Ustawodawczego (Dz. U. R. P. Nr 58. poz. 322) — do miasta stołecznego Warszawy na dzień 4 lutego 1947 r.</u>
-          <u xml:id="u-2.32" who="#BolesławBierut">Podpisane: Prezydent Krajowej Rady Narodowej Bolesław Bierut.</u>
-          <u xml:id="u-2.33" who="#BolesławBierut">Prezes Rady Ministrów Edward Osóbka-Morawski.”</u>
-          <u xml:id="u-2.34" who="#BolesławBierut">Na podstawie tego rozporządzenia ogłaszam Sejm Ustawodawczy za otwarty.</u>
+          <u xml:id="u-2.31" who="#KRNBolesławBierut">„Na podstawie art. 25 ust. (1) i (2) Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. w związku z art. 2 ustawy z dnia 11 września 1944 r. o kompetencji Prezydenta Krajowej Rady Narodowej (Dz. U. R. P. Nr 5, poz. 23), zmienionej ustawą z dnia 31 grudnia 1944 r. (Dz. U. R. P. Nr 19, poz. 97) — zwołuję Sejm Ustawodawczy, wybrany na skutek zarządzenia Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 12 listopada 1946 r. o przeprowadzeniu wyborów do Sejmu Ustawodawczego (Dz. U. R. P. Nr 58. poz. 322) — do miasta stołecznego Warszawy na dzień 4 lutego 1947 r.</u>
+          <u xml:id="u-2.32" who="#KRNBolesławBierut">Podpisane: Prezydent Krajowej Rady Narodowej Bolesław Bierut.</u>
+          <u xml:id="u-2.33" who="#KRNBolesławBierut">Prezes Rady Ministrów Edward Osóbka-Morawski.”</u>
+          <u xml:id="u-2.34" who="#KRNBolesławBierut">Na podstawie tego rozporządzenia ogłaszam Sejm Ustawodawczy za otwarty.</u>
           <u xml:id="u-2.35" who="#komentarz">(Długotrwale oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-2.36" who="#BolesławBierut">Proponuję Obywatelom Posłom uchwalenie nowego tekstu ślubowania poselskiego treści następującej:</u>
-          <u xml:id="u-2.37" who="#BolesławBierut">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Ustawodawczy według najlepszego rozumienia i zgodnie z sumieniem pracować dla dobra Narodu Polskiego, stać na straży jego praw demokratycznych i czynić wszystko w miarę sił i uzdolnień dla umocnienia niepodległości i rozwoju Rzeczypospolitej Polskiej”.</u>
-          <u xml:id="u-2.38" who="#BolesławBierut">Kto z Obywateli Posłów jest za tym tekstem ślubowania, zechce podnieść rękę. Wszyscy.</u>
-          <u xml:id="u-2.39" who="#BolesławBierut">A zatem tekst nowego ślubowania został uchwalony jednomyślnie.</u>
+          <u xml:id="u-2.36" who="#KRNBolesławBierut">Proponuję Obywatelom Posłom uchwalenie nowego tekstu ślubowania poselskiego treści następującej:</u>
+          <u xml:id="u-2.37" who="#KRNBolesławBierut">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Ustawodawczy według najlepszego rozumienia i zgodnie z sumieniem pracować dla dobra Narodu Polskiego, stać na straży jego praw demokratycznych i czynić wszystko w miarę sił i uzdolnień dla umocnienia niepodległości i rozwoju Rzeczypospolitej Polskiej”.</u>
+          <u xml:id="u-2.38" who="#KRNBolesławBierut">Kto z Obywateli Posłów jest za tym tekstem ślubowania, zechce podnieść rękę. Wszyscy.</u>
+          <u xml:id="u-2.39" who="#KRNBolesławBierut">A zatem tekst nowego ślubowania został uchwalony jednomyślnie.</u>
           <u xml:id="u-2.40" who="#komentarz">(Poseł ob. Mikołajczyk: Myśmy nie głosowali.)</u>
-          <u xml:id="u-2.41" who="#BolesławBierut">Wobec tego zapytuję, kto jest przeciwny temu tekstowi ślubowania? Nikt nie jest przeciwny? Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
+          <u xml:id="u-2.41" who="#KRNBolesławBierut">Wobec tego zapytuję, kto jest przeciwny temu tekstowi ślubowania? Nikt nie jest przeciwny? Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
           <u xml:id="u-2.42" who="#komentarz">(Posłowie z PSL podnoszą rękę.)</u>
-          <u xml:id="u-2.43" who="#BolesławBierut">Tekst ślubowania został uchwalony większością głosów.</u>
-          <u xml:id="u-2.44" who="#BolesławBierut">Na Marszałka Seniora powołuję jednego z najstarszych wiekiem, posłów ob. Trąbalskiego Franciszka.</u>
-          <u xml:id="u-2.45" who="#BolesławBierut">Proszę Posła Obywatela Trąbalskiego o zbliżenie się do stołu prezydialnego.</u>
+          <u xml:id="u-2.43" who="#KRNBolesławBierut">Tekst ślubowania został uchwalony większością głosów.</u>
+          <u xml:id="u-2.44" who="#KRNBolesławBierut">Na Marszałka Seniora powołuję jednego z najstarszych wiekiem, posłów ob. Trąbalskiego Franciszka.</u>
+          <u xml:id="u-2.45" who="#KRNBolesławBierut">Proszę Posła Obywatela Trąbalskiego o zbliżenie się do stołu prezydialnego.</u>
           <u xml:id="u-2.46" who="#komentarz">(Poseł Trąbalski podchodzi do stołu prezydialnego.)</u>
-          <u xml:id="u-2.47" who="#BolesławBierut">Proszę Obywatela Posła o powtarzanie za mną słów ślubowania:</u>
-          <u xml:id="u-2.48" who="#BolesławBierut">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Ustawodawczy wedle najlepszego rozumienia i zgodnie z sumieniem pracować dla dobra Narodu Polskiego, stać na straży jego praw demokratycznych i czynić wszystko w miarę sił i uzdolnień dla umocnienia niepodległości i rozwoju Rzeczypospolitej Polskiej.”</u>
+          <u xml:id="u-2.47" who="#KRNBolesławBierut">Proszę Obywatela Posła o powtarzanie za mną słów ślubowania:</u>
+          <u xml:id="u-2.48" who="#KRNBolesławBierut">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Ustawodawczy wedle najlepszego rozumienia i zgodnie z sumieniem pracować dla dobra Narodu Polskiego, stać na straży jego praw demokratycznych i czynić wszystko w miarę sił i uzdolnień dla umocnienia niepodległości i rozwoju Rzeczypospolitej Polskiej.”</u>
           <u xml:id="u-2.49" who="#komentarz">(Poseł Trąbalski powtarza za Prezydentem powyższe słowa ślubowania.)</u>
-          <u xml:id="u-2.50" who="#BolesławBierut">Stwierdzam, że poseł ob. Trąbalski Franciszek złożył ślubowanie.</u>
+          <u xml:id="u-2.50" who="#KRNBolesławBierut">Stwierdzam, że poseł ob. Trąbalski Franciszek złożył ślubowanie.</u>
           <u xml:id="u-2.51" who="#komentarz">(Marszałek Senior Trąbalski Franciszek obejmuje przewodnictwo.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-3">
@@ -535,7 +535,7 @@
           <u xml:id="u-4.2" who="#MarszałekSenior">Głos ma poseł ob. Szymanek.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-5">
-          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełSzymanek">W imieniu klubów poselskich: Stronnictwa Ludowego, Polskiej Partii Robotniczej, Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Demokratycznego, Polskiego Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie” i Stronnictwa Pracy zgłaszam kandydaturę ob. Władysława Kowalskiego na Marszałka Sejmu Ustawodawczego.</u>
+          <u xml:id="u-5.0" who="#PiotrSzymanek">W imieniu klubów poselskich: Stronnictwa Ludowego, Polskiej Partii Robotniczej, Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Demokratycznego, Polskiego Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie” i Stronnictwa Pracy zgłaszam kandydaturę ob. Władysława Kowalskiego na Marszałka Sejmu Ustawodawczego.</u>
           <u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-6">
@@ -547,7 +547,7 @@
           <u xml:id="u-6.5" who="#MarszałekSenior">Poseł ob. Mikołajczyk ma głos.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-7">
-          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełMikołajczyk">Wnoszę o głosowanie tajne za pomocą kartek.</u>
+          <u xml:id="u-7.0" who="#StanisławMikołajczyk">Wnoszę o głosowanie tajne za pomocą kartek.</u>
           <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Głos: Wniosek przez aklamację już przyjęty.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-8">
@@ -576,11 +576,11 @@
           <u xml:id="u-9.12" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Drobner.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-10">
-          <u xml:id="u-10.0" who="#PosełDrobner">W imieniu klubów poselskich Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiej Partii Robotniczej, Stronnictwa Demokratycznego, Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Pracy i Polskiego Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie” pozwalam sobie zgłosić następujące kandydatury na Wicemarszałków Sejmu Ustawodawczego: posła Stanisława Szwalbego,...</u>
+          <u xml:id="u-10.0" who="#BolesławDrobner">W imieniu klubów poselskich Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiej Partii Robotniczej, Stronnictwa Demokratycznego, Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Pracy i Polskiego Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie” pozwalam sobie zgłosić następujące kandydatury na Wicemarszałków Sejmu Ustawodawczego: posła Stanisława Szwalbego,...</u>
           <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-10.2" who="#PosełDrobner">... posła Romana Zambrowskiego,...</u>
+          <u xml:id="u-10.2" who="#BolesławDrobner">... posła Romana Zambrowskiego,...</u>
           <u xml:id="u-10.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-10.4" who="#PosełDrobner">... posła Wacława Barcikowskiego.</u>
+          <u xml:id="u-10.4" who="#BolesławDrobner">... posła Wacława Barcikowskiego.</u>
           <u xml:id="u-10.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-11">
@@ -596,8 +596,8 @@
           <u xml:id="u-12.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Mikołajczyk.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-13">
-          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełMikołajczyk">Mimo moich poprzednich sprzeciwów co do aklamacji, Przewodniczący był łaskaw nie uwzględnić mojej uwagi. Chciałbym wobec tego wyjaśnić sytuację.</u>
-          <u xml:id="u-13.1" who="#PosełMikołajczyk">Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego swoich kandydatur do Prezydium tego Sejmu nie zgłasza i w wyborach do Prezydium tego Sejmu udziału nie weźmie.</u>
+          <u xml:id="u-13.0" who="#StanisławMikołajczyk">Mimo moich poprzednich sprzeciwów co do aklamacji, Przewodniczący był łaskaw nie uwzględnić mojej uwagi. Chciałbym wobec tego wyjaśnić sytuację.</u>
+          <u xml:id="u-13.1" who="#StanisławMikołajczyk">Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego swoich kandydatur do Prezydium tego Sejmu nie zgłasza i w wyborach do Prezydium tego Sejmu udziału nie weźmie.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-14">
           <u xml:id="u-14.0" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do głosowania nad zgłoszonymi kandydaturami na Wicemarszałków Sejmu.</u>
@@ -606,14 +606,14 @@
           <u xml:id="u-14.3" who="#WładysławKowalski">Zgodnie z przyjętą przez Izbę procedurą głosowania, przegłosujemy łącznie zgłoszone kandydatury na Wicemarszałków Sejmu. Ponieważ zgłoszono tyle kandydatur, ile jest stanowisk do obsadzenia, proponuję przeto dokonanie wyboru przez aklamację. Czy jest kto przeciwny mojej propozycji?</u>
         </div>
         <div xml:id="div-15">
-          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełMikołajczyk">Sprzeciwiam się wyborom przez aklamację.</u>
+          <u xml:id="u-15.0" who="#StanisławMikołajczyk">Sprzeciwiam się wyborom przez aklamację.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-16">
           <u xml:id="u-16.0" who="#WładysławKowalski">Jest sprzeciw. Kto chce zabrać głos przeciw wnioskowi posła ob. Mikołajczyka?</u>
         </div>
         <div xml:id="div-17">
-          <u xml:id="u-17.0" who="#PosełHochfeld">Proszę Obywateli Posłów, to jest sprawa porządkowa. Jeżeli jest sprzeciw, to wyda je mi się, że powinniśmy dokonać zwykłego głosowania.</u>
-          <u xml:id="u-17.1" who="#PosełHochfeld">Proszę o dokonanie zwykłego głosowania.</u>
+          <u xml:id="u-17.0" who="#JulianHochfeld">Proszę Obywateli Posłów, to jest sprawa porządkowa. Jeżeli jest sprzeciw, to wyda je mi się, że powinniśmy dokonać zwykłego głosowania.</u>
+          <u xml:id="u-17.1" who="#JulianHochfeld">Proszę o dokonanie zwykłego głosowania.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-18">
           <u xml:id="u-18.0" who="#WładysławKowalski">Zgłoszone zostały trzy kandydatury na Wicemarszałków Sejmu. Czy są jeszcze jakie wnioski? Innych kandydatur nie ma.</u>
@@ -622,10 +622,10 @@
           <u xml:id="u-18.3" who="#WładysławKowalski">Zapytuję Obywateli Posłów: Szwalbego, Zambrowskiego i Barcikowskiego, czy wybór przyjmują?</u>
         </div>
         <div xml:id="div-19">
-          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełSzwalbe">Przyjmuję.</u>
+          <u xml:id="u-19.0" who="#StanisławSzwalbe">Przyjmuję.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-20">
-          <u xml:id="u-20.0" who="#PosełZambrowski">Przyjmuję.</u>
+          <u xml:id="u-20.0" who="#RomanZambrowski">Przyjmuję.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-21">
           <u xml:id="u-21.0" who="#WacławBarcikowski">Przyjmuję.</u>
@@ -636,8 +636,8 @@
           <u xml:id="u-22.2" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Domiński.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-23">
-          <u xml:id="u-23.0" who="#PosełDomiński">W imieniu klubów poselskich Polskiej Partii Robotniczej, Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego,</u>
-          <u xml:id="u-23.1" who="#PosełDomiński">Polskiego Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie” i Stronnictwa Pracy zgłaszam wniosek, żeby powołać sześciu sekretarzy w skład Prezydium Sejmu, a mianowicie ob. ob. posłów: Stanisława Kowalewskiego, Lesława Wysockiego, Józefa Ozgę-Michalskiego, Stefana Bancerza, Stanisława Kurkiewicza i Henryka Trzebińskiego.</u>
+          <u xml:id="u-23.0" who="#JerzyDomiński">W imieniu klubów poselskich Polskiej Partii Robotniczej, Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego,</u>
+          <u xml:id="u-23.1" who="#JerzyDomiński">Polskiego Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie” i Stronnictwa Pracy zgłaszam wniosek, żeby powołać sześciu sekretarzy w skład Prezydium Sejmu, a mianowicie ob. ob. posłów: Stanisława Kowalewskiego, Lesława Wysockiego, Józefa Ozgę-Michalskiego, Stefana Bancerza, Stanisława Kurkiewicza i Henryka Trzebińskiego.</u>
           <u xml:id="u-23.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-24">
@@ -672,76 +672,76 @@
           <u xml:id="u-31.4" who="#WładysławKowalski">Dla zreferowania powyższego projektu udzielam głosu posłowi ob. Jodłowskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-32">
-          <u xml:id="u-32.0" who="#PosełJodłowski">Wysoka Izbo! Pierwszym doniosłym i najpilniejszym zadaniem, jakie wyrasta dzisiaj przed Sejmem Ustawodawczym po jego ukonstytuowaniu się, jest przeprowadzenie wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
-          <u xml:id="u-32.1" who="#PosełJodłowski">Na podstawie ustawy z dnia 11 września 1944 r. o kompetencjach przewodniczącego Krajowej Rady Narodowej funkcje Głowy Państwa w pierwszym okresie niepodległości sprawował Prezydent Krajowej Rady Narodowej. Na podstawie ustawy z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych funkcje Prezydium Krajowej Rady Narodowej wygasły z chwilą ukonstytuowania się Sejmu, a zatem zachodzi w tej chwili potrzeba powołania Prezydenta Rzeczypospolitej. W związku z tym wyłania się problem trybu postępowania przy wyborze Głowy Państwa. Przeprowadzenie wyboru Prezydenta RP na podstawie przepisów Konstytucji marcowej z 1921 r. oraz na podstawie ustawy z dnia 22 lipca 1922 r., zawierającej regulamin Zgromadzenia Narodowego, wobec zmienionych warunków rzeczywistości politycznej, nie może obecnie nastąpić.</u>
-          <u xml:id="u-32.2" who="#PosełJodłowski">Przepisy Konstytucji marcowej o wyborze Prezydenta i przepisy powołanej przeze mnie ustawy z 1922 r., zawierającej regulamin Zgromadzenia Narodowego, są dostosowane do parlamentu dwuizbowego. Uchwałą z dnia 30 czerwca 1946 r. powziętą przez znakomitą większość narodu w głosowaniu ludowym, ustrój parlamentarny nowego demokratycznego Państwa Polskiego został oparty na zasadzie jednoizbowości. Senat, jako instytucja przeżytkowa, stanowiąca instrument zachowawczych grup społecznych, wyeliminowanych drogą reform społeczno-ekonomicznych od wpływu na życie narodu, został zniesiony. Uchwała, zapadła w głosowaniu ludowym z 30 czerwca 1946 r., znosząc senat, stworzyła nowy stan prawno-polityczny w Polsce. Zgodnie z Manifestem Lipcowym PKWN do czasu uchwalenia nowej konstytucji stoimy nadal na gruncie podstawowych zasad Konstytucji marcowej. Referendum jednak zmieniło te zasady, jeżeli idzie o udział drugiej izby w życiu państwowym. Wola narodu wyrażona w formie bezpośredniej stoi ponad przepisami formalnymi wszelkich ustaw, choćby konstytucyjnych, Nie naród bowiem istnieje dla konstytucji, lecz konstytucja dla narodu. I dlatego żadne bariery formalnych przepisów prawnych nie mogą stać na drodze, na której znajduje upust wola narodu. Dlatego nie czekając na uchwalenie nowej Konstytucji czy na formalną zmianę konkretnych przepisów Konstytucji marcowej, przeprowadziliśmy wybory tylko do jednej izby Sejmu Ustawodawczego i ten Sejm Ustawodawczy winien dokonać wyboru pierwszego Prezydenta Odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej. Z powodu przejścia z dwuizbowego systemu na system jednoizbowy zachodzi potrzeba dostosowania szczegółowych przepisów formalnych do nowej sytuacji parlamentarnej.</u>
-          <u xml:id="u-32.3" who="#PosełJodłowski">Ustawa, której projekt został Wysokiej Izbie zgłoszony, nie wprowadza zasadniczych zmian w stosunku do tych przepisów formalnych, które obowiązywały przy wyborze Prezydenta na podstawie Konstytucji z 1921 r., poza tym że dostosowała te przepisy do systemu jednoizbowego. Ustawa ta w pierwszym artykule nawiązuje do podstawowych założeń Konstytucji marcowej i Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 22 lipca 1944 r. oraz do głosowania ludowego, przeprowadzonego w dniu 30 czerwca 1946 r. Ustawa ta przewiduje zgodnie z art. 39 Konstytucji dokonanie wyboru Prezydenta na okres 7-letni, to jest na okres wynikający z Konstytucji marcowej.</u>
-          <u xml:id="u-32.4" who="#PosełJodłowski">Wszystkie dalsze przepisy projektu ustawy regulują formalno-proceduralne kwestie, związane z samą techniką dokonania wyboru Prezydenta. Ponieważ druk z projektem ustawy został rozdany, nie będę referował szczegółowo przepisów, zaznaczając, że są one recepcją przepisów regulaminu Zgromadzenia Narodowego, zawartych w ustawie z 1922 r.</u>
-          <u xml:id="u-32.5" who="#PosełJodłowski">Z uwagi na historyczną doniosłość wyboru pierwszego Prezydenta RP wyrażam przekonanie, że zaprojektowana i zreferowana tutaj pokrótce ustawa, stanowiąca formalną podstawę do dokonania tego doniosłego aktu, jakim jest wybór pierwszego Prezydenta Odrodzonej Rzeczypospolitej, znajdzie u Wysokiej Izby pełne zrozumienie i uchwalona zostanie jednomyślnie w należytej powadze.</u>
+          <u xml:id="u-32.0" who="#JerzyJodłowski">Wysoka Izbo! Pierwszym doniosłym i najpilniejszym zadaniem, jakie wyrasta dzisiaj przed Sejmem Ustawodawczym po jego ukonstytuowaniu się, jest przeprowadzenie wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
+          <u xml:id="u-32.1" who="#JerzyJodłowski">Na podstawie ustawy z dnia 11 września 1944 r. o kompetencjach przewodniczącego Krajowej Rady Narodowej funkcje Głowy Państwa w pierwszym okresie niepodległości sprawował Prezydent Krajowej Rady Narodowej. Na podstawie ustawy z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych funkcje Prezydium Krajowej Rady Narodowej wygasły z chwilą ukonstytuowania się Sejmu, a zatem zachodzi w tej chwili potrzeba powołania Prezydenta Rzeczypospolitej. W związku z tym wyłania się problem trybu postępowania przy wyborze Głowy Państwa. Przeprowadzenie wyboru Prezydenta RP na podstawie przepisów Konstytucji marcowej z 1921 r. oraz na podstawie ustawy z dnia 22 lipca 1922 r., zawierającej regulamin Zgromadzenia Narodowego, wobec zmienionych warunków rzeczywistości politycznej, nie może obecnie nastąpić.</u>
+          <u xml:id="u-32.2" who="#JerzyJodłowski">Przepisy Konstytucji marcowej o wyborze Prezydenta i przepisy powołanej przeze mnie ustawy z 1922 r., zawierającej regulamin Zgromadzenia Narodowego, są dostosowane do parlamentu dwuizbowego. Uchwałą z dnia 30 czerwca 1946 r. powziętą przez znakomitą większość narodu w głosowaniu ludowym, ustrój parlamentarny nowego demokratycznego Państwa Polskiego został oparty na zasadzie jednoizbowości. Senat, jako instytucja przeżytkowa, stanowiąca instrument zachowawczych grup społecznych, wyeliminowanych drogą reform społeczno-ekonomicznych od wpływu na życie narodu, został zniesiony. Uchwała, zapadła w głosowaniu ludowym z 30 czerwca 1946 r., znosząc senat, stworzyła nowy stan prawno-polityczny w Polsce. Zgodnie z Manifestem Lipcowym PKWN do czasu uchwalenia nowej konstytucji stoimy nadal na gruncie podstawowych zasad Konstytucji marcowej. Referendum jednak zmieniło te zasady, jeżeli idzie o udział drugiej izby w życiu państwowym. Wola narodu wyrażona w formie bezpośredniej stoi ponad przepisami formalnymi wszelkich ustaw, choćby konstytucyjnych, Nie naród bowiem istnieje dla konstytucji, lecz konstytucja dla narodu. I dlatego żadne bariery formalnych przepisów prawnych nie mogą stać na drodze, na której znajduje upust wola narodu. Dlatego nie czekając na uchwalenie nowej Konstytucji czy na formalną zmianę konkretnych przepisów Konstytucji marcowej, przeprowadziliśmy wybory tylko do jednej izby Sejmu Ustawodawczego i ten Sejm Ustawodawczy winien dokonać wyboru pierwszego Prezydenta Odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej. Z powodu przejścia z dwuizbowego systemu na system jednoizbowy zachodzi potrzeba dostosowania szczegółowych przepisów formalnych do nowej sytuacji parlamentarnej.</u>
+          <u xml:id="u-32.3" who="#JerzyJodłowski">Ustawa, której projekt został Wysokiej Izbie zgłoszony, nie wprowadza zasadniczych zmian w stosunku do tych przepisów formalnych, które obowiązywały przy wyborze Prezydenta na podstawie Konstytucji z 1921 r., poza tym że dostosowała te przepisy do systemu jednoizbowego. Ustawa ta w pierwszym artykule nawiązuje do podstawowych założeń Konstytucji marcowej i Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 22 lipca 1944 r. oraz do głosowania ludowego, przeprowadzonego w dniu 30 czerwca 1946 r. Ustawa ta przewiduje zgodnie z art. 39 Konstytucji dokonanie wyboru Prezydenta na okres 7-letni, to jest na okres wynikający z Konstytucji marcowej.</u>
+          <u xml:id="u-32.4" who="#JerzyJodłowski">Wszystkie dalsze przepisy projektu ustawy regulują formalno-proceduralne kwestie, związane z samą techniką dokonania wyboru Prezydenta. Ponieważ druk z projektem ustawy został rozdany, nie będę referował szczegółowo przepisów, zaznaczając, że są one recepcją przepisów regulaminu Zgromadzenia Narodowego, zawartych w ustawie z 1922 r.</u>
+          <u xml:id="u-32.5" who="#JerzyJodłowski">Z uwagi na historyczną doniosłość wyboru pierwszego Prezydenta RP wyrażam przekonanie, że zaprojektowana i zreferowana tutaj pokrótce ustawa, stanowiąca formalną podstawę do dokonania tego doniosłego aktu, jakim jest wybór pierwszego Prezydenta Odrodzonej Rzeczypospolitej, znajdzie u Wysokiej Izby pełne zrozumienie i uchwalona zostanie jednomyślnie w należytej powadze.</u>
           <u xml:id="u-32.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-33">
           <u xml:id="u-33.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Mikołajczykowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-34">
-          <u xml:id="u-34.0" who="#PosełMikołajczyk">Przystępując do dyskusji na temat ustawy konstytucyjnej o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Chciałbym w imieniu klubu poselskiego PSL określić stanowisko, jakie zajmujemy zarówno w stosunku do tej ustawy, jak również stanowisko polityczne, jakie mamy zamiar zajmować w tym parlamencie.</u>
-          <u xml:id="u-34.1" who="#PosełMikołajczyk">Jeżeli chodzi o stanowisko polityczne, chcę zaznaczyć, że przy wchodzeniu do Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej powstałego po porozumieniu moskiewskim, postanowiliśmy sobie, dać jak najszersze dobrowolne poparcie i współpracę w szczególności najliczniejszych warstw chłopskich dla prac i zamierzeń Rządu, zarówno na odcinku polityki zagranicznej, jak i przy odbudowie i zagospodarowywaniu kraju, przeprowadzeniu reform społeczno-gospodarczych, rychłej normalizacji stosunków i spokoju wewnętrznego.</u>
-          <u xml:id="u-34.2" who="#PosełMikołajczyk">Zadania przyjęte na siebie spełnialiśmy mimo przeszkód i fałszywych oskarżeń lojalnie, uczciwie, z pełnym zaparciem siebie i determinacją szerokich mas ludowych.</u>
-          <u xml:id="u-34.3" who="#PosełMikołajczyk">Porozumienie moskiewskie zawierało również zobowiązanie przeprowadzenia „wolnych i nieskrępowanych wyborów”, które zakończyć miały okres tymczasowości w Polsce.</u>
-          <u xml:id="u-34.4" who="#PosełMikołajczyk">Tymczasem, jak to Rada Naczelna PSL w swojej uchwale z dnia 2 lutego r. b. na podstawie znajomości rzeczy i posiadanych dowodów stwierdza, na całym obszarze Państwa od początku okresu wyborczego do dnia wyborów miały miejsce nadużycia.</u>
-          <u xml:id="u-34.5" who="#PosełMikołajczyk">PSL uczyniło ze swej strony wszystko, by wybory były czyste i mogły się odbyć w spokoju. Odpowiedzialność za złamanie zobowiązań danych Narodowi, że wybory w Polsce będą „wolne i nieskrępowane”, spada więc wyłącznie na partie zblokowane.</u>
-          <u xml:id="u-34.6" who="#PosełMikołajczyk">Wnieśliśmy przeciwko tym wyborom protesty we wszystkich okręgach wyborczych i będziemy dążyć do tego, by wybory te w całym kraju były uznane za nieważne.</u>
+          <u xml:id="u-34.0" who="#StanisławMikołajczyk">Przystępując do dyskusji na temat ustawy konstytucyjnej o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Chciałbym w imieniu klubu poselskiego PSL określić stanowisko, jakie zajmujemy zarówno w stosunku do tej ustawy, jak również stanowisko polityczne, jakie mamy zamiar zajmować w tym parlamencie.</u>
+          <u xml:id="u-34.1" who="#StanisławMikołajczyk">Jeżeli chodzi o stanowisko polityczne, chcę zaznaczyć, że przy wchodzeniu do Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej powstałego po porozumieniu moskiewskim, postanowiliśmy sobie, dać jak najszersze dobrowolne poparcie i współpracę w szczególności najliczniejszych warstw chłopskich dla prac i zamierzeń Rządu, zarówno na odcinku polityki zagranicznej, jak i przy odbudowie i zagospodarowywaniu kraju, przeprowadzeniu reform społeczno-gospodarczych, rychłej normalizacji stosunków i spokoju wewnętrznego.</u>
+          <u xml:id="u-34.2" who="#StanisławMikołajczyk">Zadania przyjęte na siebie spełnialiśmy mimo przeszkód i fałszywych oskarżeń lojalnie, uczciwie, z pełnym zaparciem siebie i determinacją szerokich mas ludowych.</u>
+          <u xml:id="u-34.3" who="#StanisławMikołajczyk">Porozumienie moskiewskie zawierało również zobowiązanie przeprowadzenia „wolnych i nieskrępowanych wyborów”, które zakończyć miały okres tymczasowości w Polsce.</u>
+          <u xml:id="u-34.4" who="#StanisławMikołajczyk">Tymczasem, jak to Rada Naczelna PSL w swojej uchwale z dnia 2 lutego r. b. na podstawie znajomości rzeczy i posiadanych dowodów stwierdza, na całym obszarze Państwa od początku okresu wyborczego do dnia wyborów miały miejsce nadużycia.</u>
+          <u xml:id="u-34.5" who="#StanisławMikołajczyk">PSL uczyniło ze swej strony wszystko, by wybory były czyste i mogły się odbyć w spokoju. Odpowiedzialność za złamanie zobowiązań danych Narodowi, że wybory w Polsce będą „wolne i nieskrępowane”, spada więc wyłącznie na partie zblokowane.</u>
+          <u xml:id="u-34.6" who="#StanisławMikołajczyk">Wnieśliśmy przeciwko tym wyborom protesty we wszystkich okręgach wyborczych i będziemy dążyć do tego, by wybory te w całym kraju były uznane za nieważne.</u>
           <u xml:id="u-34.7" who="#komentarz">(Wesołość. Przerywania. Marszałek dzwoni.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-35">
           <u xml:id="u-35.0" who="#WładysławKowalski">Proszę mówić o wyborze Prezydenta.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-36">
-          <u xml:id="u-36.0" who="#PosełMikołajczyk">Właśnie chcę spełnić uczciwie to zadanie przez określenie najpierw naszego stanowiska politycznego, które prowadzi w konkluzji do zajęcia stanowiska przy ustawie konstytucyjnej. Jeszcze bowiem w październiku 1946 r. w uchwałach naszej Rady Naczelnej wyraziliśmy obawę, że „wybory przeprowadzone z pogwałceniem ich swobody i czystości pogłębią napięcie polityczne i mogą wtrącić nasz kraj w nieopisany chaos”.</u>
-          <u xml:id="u-36.1" who="#PosełMikołajczyk">Dlatego też okres życia tego Sejmu powinien być jak najkrótszy.</u>
-          <u xml:id="u-36.2" who="#PosełMikołajczyk">Jeżeli mimo wszystko, co się stało, zasiedliśmy tu dzisiaj na tych ławach, to dlatego, że nie czujemy się tu wcale tą siłą, która w liczbie 28 posłów weszła na tę salę, ale siłą tych wszystkich, którzy nam zaufali — mimo wszystkich metod głosy nam oddali, którzy swą postawą, wiarą, praworządnością moralnie zwyciężyli.</u>
-          <u xml:id="u-36.3" who="#PosełMikołajczyk">Jesteśmy stronnictwem państwowotwórczym...</u>
+          <u xml:id="u-36.0" who="#StanisławMikołajczyk">Właśnie chcę spełnić uczciwie to zadanie przez określenie najpierw naszego stanowiska politycznego, które prowadzi w konkluzji do zajęcia stanowiska przy ustawie konstytucyjnej. Jeszcze bowiem w październiku 1946 r. w uchwałach naszej Rady Naczelnej wyraziliśmy obawę, że „wybory przeprowadzone z pogwałceniem ich swobody i czystości pogłębią napięcie polityczne i mogą wtrącić nasz kraj w nieopisany chaos”.</u>
+          <u xml:id="u-36.1" who="#StanisławMikołajczyk">Dlatego też okres życia tego Sejmu powinien być jak najkrótszy.</u>
+          <u xml:id="u-36.2" who="#StanisławMikołajczyk">Jeżeli mimo wszystko, co się stało, zasiedliśmy tu dzisiaj na tych ławach, to dlatego, że nie czujemy się tu wcale tą siłą, która w liczbie 28 posłów weszła na tę salę, ale siłą tych wszystkich, którzy nam zaufali — mimo wszystkich metod głosy nam oddali, którzy swą postawą, wiarą, praworządnością moralnie zwyciężyli.</u>
+          <u xml:id="u-36.3" who="#StanisławMikołajczyk">Jesteśmy stronnictwem państwowotwórczym...</u>
           <u xml:id="u-36.4" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-36.5" who="#PosełMikołajczyk">... zarówno z tradycji, programu, jak i ideologii. Wierzymy, że życie nawet w okresach tymczasowości nie znosi pustki prawnej.</u>
-          <u xml:id="u-36.6" who="#PosełMikołajczyk">Nawet w tym okresie radą swą, krytyką rzeczową, a w konkretnych i słusznych wypadkach i czynnym poparciem na tej sali będziemy określać nasze stanowisko, zdążające do pełnej realizacji i dokończenia reform społecznych i gospodarczych, zgodnych z ideologią i programem stronnictwa oraz przebudowy i zagospodarowania kraju.</u>
+          <u xml:id="u-36.5" who="#StanisławMikołajczyk">... zarówno z tradycji, programu, jak i ideologii. Wierzymy, że życie nawet w okresach tymczasowości nie znosi pustki prawnej.</u>
+          <u xml:id="u-36.6" who="#StanisławMikołajczyk">Nawet w tym okresie radą swą, krytyką rzeczową, a w konkretnych i słusznych wypadkach i czynnym poparciem na tej sali będziemy określać nasze stanowisko, zdążające do pełnej realizacji i dokończenia reform społecznych i gospodarczych, zgodnych z ideologią i programem stronnictwa oraz przebudowy i zagospodarowania kraju.</u>
           <u xml:id="u-36.7" who="#komentarz">(Poseł Langer: To referat polityczny. Głos: To nie odnosi się wcale do ustawy o wyborze Prezydenta.)</u>
-          <u xml:id="u-36.8" who="#PosełMikołajczyk">Stanowisko nasze będzie zdążać do poszanowania prawa, poszanowania godności i wolności człowieka i jak najrychlejszej normalizacji stosunków w Państwie, do obrony interesów wsi, zdążania do jej rozwoju, postępu, dobrobytu i znaczenia w Państwie jako podstawy rozwoju i dobrobytu wszystkich warstw społecznych demokratycznej Polski, współpracy nad pogłębieniem sojuszu polsko-radzieckiego,...</u>
+          <u xml:id="u-36.8" who="#StanisławMikołajczyk">Stanowisko nasze będzie zdążać do poszanowania prawa, poszanowania godności i wolności człowieka i jak najrychlejszej normalizacji stosunków w Państwie, do obrony interesów wsi, zdążania do jej rozwoju, postępu, dobrobytu i znaczenia w Państwie jako podstawy rozwoju i dobrobytu wszystkich warstw społecznych demokratycznej Polski, współpracy nad pogłębieniem sojuszu polsko-radzieckiego,...</u>
           <u xml:id="u-36.9" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-36.10" who="#PosełMikołajczyk">... współpracy z państwami słowiańskimi, demokratycznymi państwami zachodnimi i wszystkimi narodami miłującymi pokój.</u>
+          <u xml:id="u-36.10" who="#StanisławMikołajczyk">... współpracy z państwami słowiańskimi, demokratycznymi państwami zachodnimi i wszystkimi narodami miłującymi pokój.</u>
           <u xml:id="u-36.11" who="#komentarz">(Poseł Langer: Jaki to ma związek z ustawą?)</u>
-          <u xml:id="u-36.12" who="#PosełMikołajczyk">Dążyć będziemy do uzyskania jak najrychlej pełnej zgody wszystkich przy traktacie pokojowym na słuszne i konieczne dla Polski i pokoju świata granice zachodnie Polski i pełnego zagospodarowania objętych przez Polskę ziem odzyskanych.</u>
-          <u xml:id="u-36.13" who="#PosełMikołajczyk">Wołamy dzisiaj również z tej trybuny o natychmiastowe zwolnienie z więzień wszystkich niewinnie aresztowanych obywateli....</u>
+          <u xml:id="u-36.12" who="#StanisławMikołajczyk">Dążyć będziemy do uzyskania jak najrychlej pełnej zgody wszystkich przy traktacie pokojowym na słuszne i konieczne dla Polski i pokoju świata granice zachodnie Polski i pełnego zagospodarowania objętych przez Polskę ziem odzyskanych.</u>
+          <u xml:id="u-36.13" who="#StanisławMikołajczyk">Wołamy dzisiaj również z tej trybuny o natychmiastowe zwolnienie z więzień wszystkich niewinnie aresztowanych obywateli....</u>
         </div>
         <div xml:id="div-37">
           <u xml:id="u-37.0" who="#WładysławKowalski">Obywatelu Pośle, proszę mówić do rzeczy.</u>
           <u xml:id="u-37.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-38">
-          <u xml:id="u-38.0" who="#PosełMikołajczyk">Byliśmy zawsze i jesteśmy zwolennikami demokracji i prawa obywatela do wyznawania swych poglądów politycznych i potępiamy akcję nielegalną i podziemną.</u>
-          <u xml:id="u-38.1" who="#PosełMikołajczyk">Potępiamy terror stosowany wobec przeciwnika politycznego.</u>
-          <u xml:id="u-38.2" who="#PosełMikołajczyk">Poprzemy ustawę amnestyjną mającą na celu stabilizację stosunków przy pełnym odizolowaniu elementów zbrodniczych i wrogich Państwu od obywateli, którzy będą mogli — zostawszy lojalnymi obywatelami — stanąć bez strachu do pełnej, twórczej pracy na rzecz Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-38.3" who="#PosełMikołajczyk">Wierni swemu radykalnemu i postępowemu programowi i ideologii, współpracując nad zbliżeniem sfer ludowych, robotniczych i inteligencji pracującej — na tym odcinku, jako stronnictwo niezależne...</u>
+          <u xml:id="u-38.0" who="#StanisławMikołajczyk">Byliśmy zawsze i jesteśmy zwolennikami demokracji i prawa obywatela do wyznawania swych poglądów politycznych i potępiamy akcję nielegalną i podziemną.</u>
+          <u xml:id="u-38.1" who="#StanisławMikołajczyk">Potępiamy terror stosowany wobec przeciwnika politycznego.</u>
+          <u xml:id="u-38.2" who="#StanisławMikołajczyk">Poprzemy ustawę amnestyjną mającą na celu stabilizację stosunków przy pełnym odizolowaniu elementów zbrodniczych i wrogich Państwu od obywateli, którzy będą mogli — zostawszy lojalnymi obywatelami — stanąć bez strachu do pełnej, twórczej pracy na rzecz Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-38.3" who="#StanisławMikołajczyk">Wierni swemu radykalnemu i postępowemu programowi i ideologii, współpracując nad zbliżeniem sfer ludowych, robotniczych i inteligencji pracującej — na tym odcinku, jako stronnictwo niezależne...</u>
         </div>
         <div xml:id="div-39">
           <u xml:id="u-39.0" who="#WładysławKowalski">Na porządku dziennym mamy ustawę o wyborze Prezydenta, a Obywatel Poseł mówi o zupełnie innych sprawach.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-40">
-          <u xml:id="u-40.0" who="#PosełMikołajczyk">Już kończę i przechodzę do ustawy.</u>
-          <u xml:id="u-40.1" who="#PosełMikołajczyk">Klub poselski PSL w tym parlamencie będzie zwalczał jak zwykle wszelkie zło wszędzie tam, gdzie ono będzie się wciskać, pozytywnie odnosząc się w swej pracy i wysiłkach wszędzie tam, gdzie chodzi o interes narodu, jego rozwój, byt, o siłę, suwerenność i niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
-          <u xml:id="u-40.2" who="#PosełMikołajczyk">Określiłem w ten sposób stanowisko polityczne klubu PSL, z którego jednak wyraźnie wynika, że uzna jemy konieczność uzupełnienia wszelkich luk prawnych, z drugiej strony zgłosiwszy protesty odnośnie wyborów, stoimy na stanowisku, że ten parlament nie powinien ustalać instytucji i podejmować uchwał, z miejsca przesądzających kompletną trwałość pewnych rzeczy, których przesądzać nie powinien.</u>
-          <u xml:id="u-40.3" who="#PosełMikołajczyk">Dlatego też, jeżeli chodzi o tę ustawę konstytucyjną, to naszym zdaniem powinna być zachowana inna kolejność. Powinno być tak, ażeby najpierw była uchwalona mała konstytucja, jako całość, a nie powinno się zaczynać od ustawy, która jakkolwiek mówi tylko o wyborze Prezydenta, to jednak art. 1 ustawy, przedłożonej nam w tej chwili, wykracza daleko poza te przepisy prawne, które stanowią o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej. Wymienione tam są: KRN, podstawowe założenia Konstytucji z 17 marca 1921 r., Manifest PKWN, wyniki głosowania ludowego.</u>
-          <u xml:id="u-40.4" who="#PosełMikołajczyk">Kwestionując sposób przeprowadzenia wyborów do tego Sejmu, pragniemy, aby dokonane obecnie zmiany, potrzebne ze względu na luki prawne, nie przesądzały pewnych rzeczy.</u>
-          <u xml:id="u-40.5" who="#PosełMikołajczyk">Jedynym źródłem, wymienionym tutaj jako podstawa prawna, jest Konstytucja z marca 1921 r. przez wszystkich uznana. Nie można się tu kierować dowolnością interpretacji, tylko trzeba się kierować faktycznie wszystkimi podstawowymi założeniami tej Konstytucji. Nie będę wchodził w przypominanie przepisów tej Konstytucji, zwłaszcza że wydaje mi się, że dużo lepiej zreferował to referent ustawy, który w ogóle nad pewnymi przepisami Konstytucji przeszedł do porządku dziennego. Wolę jasne, uczciwe postawienie kwestii, w oświadczeniu, że coś nie obowiązuje, aniżeli powoływanie się w przepisach prawnych na rzecz, która rzekomo obowiązuje, a w praktyce obowiązującą nie jest. Chcielibyśmy zwrócić uwagę, jak dalece w art. 1 przesądzono pewne zagadnienia, które na pewno zahaczają o zagadnienie małej konstytucji.</u>
-          <u xml:id="u-40.6" who="#PosełMikołajczyk">W myśl Konstytucji z 1921 r. władzą zwierzchnią jest naród. W projekcie nam w tej chwili przedłożonym mówi się, że Sejm Ustawodawczy jest suwerenną władzą narodu polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-40.0" who="#StanisławMikołajczyk">Już kończę i przechodzę do ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-40.1" who="#StanisławMikołajczyk">Klub poselski PSL w tym parlamencie będzie zwalczał jak zwykle wszelkie zło wszędzie tam, gdzie ono będzie się wciskać, pozytywnie odnosząc się w swej pracy i wysiłkach wszędzie tam, gdzie chodzi o interes narodu, jego rozwój, byt, o siłę, suwerenność i niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-40.2" who="#StanisławMikołajczyk">Określiłem w ten sposób stanowisko polityczne klubu PSL, z którego jednak wyraźnie wynika, że uzna jemy konieczność uzupełnienia wszelkich luk prawnych, z drugiej strony zgłosiwszy protesty odnośnie wyborów, stoimy na stanowisku, że ten parlament nie powinien ustalać instytucji i podejmować uchwał, z miejsca przesądzających kompletną trwałość pewnych rzeczy, których przesądzać nie powinien.</u>
+          <u xml:id="u-40.3" who="#StanisławMikołajczyk">Dlatego też, jeżeli chodzi o tę ustawę konstytucyjną, to naszym zdaniem powinna być zachowana inna kolejność. Powinno być tak, ażeby najpierw była uchwalona mała konstytucja, jako całość, a nie powinno się zaczynać od ustawy, która jakkolwiek mówi tylko o wyborze Prezydenta, to jednak art. 1 ustawy, przedłożonej nam w tej chwili, wykracza daleko poza te przepisy prawne, które stanowią o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej. Wymienione tam są: KRN, podstawowe założenia Konstytucji z 17 marca 1921 r., Manifest PKWN, wyniki głosowania ludowego.</u>
+          <u xml:id="u-40.4" who="#StanisławMikołajczyk">Kwestionując sposób przeprowadzenia wyborów do tego Sejmu, pragniemy, aby dokonane obecnie zmiany, potrzebne ze względu na luki prawne, nie przesądzały pewnych rzeczy.</u>
+          <u xml:id="u-40.5" who="#StanisławMikołajczyk">Jedynym źródłem, wymienionym tutaj jako podstawa prawna, jest Konstytucja z marca 1921 r. przez wszystkich uznana. Nie można się tu kierować dowolnością interpretacji, tylko trzeba się kierować faktycznie wszystkimi podstawowymi założeniami tej Konstytucji. Nie będę wchodził w przypominanie przepisów tej Konstytucji, zwłaszcza że wydaje mi się, że dużo lepiej zreferował to referent ustawy, który w ogóle nad pewnymi przepisami Konstytucji przeszedł do porządku dziennego. Wolę jasne, uczciwe postawienie kwestii, w oświadczeniu, że coś nie obowiązuje, aniżeli powoływanie się w przepisach prawnych na rzecz, która rzekomo obowiązuje, a w praktyce obowiązującą nie jest. Chcielibyśmy zwrócić uwagę, jak dalece w art. 1 przesądzono pewne zagadnienia, które na pewno zahaczają o zagadnienie małej konstytucji.</u>
+          <u xml:id="u-40.6" who="#StanisławMikołajczyk">W myśl Konstytucji z 1921 r. władzą zwierzchnią jest naród. W projekcie nam w tej chwili przedłożonym mówi się, że Sejm Ustawodawczy jest suwerenną władzą narodu polskiego.</u>
           <u xml:id="u-40.7" who="#komentarz">(Głos: Jest organem.)</u>
-          <u xml:id="u-40.8" who="#PosełMikołajczyk">Czytam z projektu i dlatego też mogę ustosunkować się tylko do tego Porównywując projekt ustawy konstytucyjnej i inne. Tu jest powołanie się na Manifest PKWN, a tam jest jeszcze inne określenie roli Sejmu Ustawodawczego. Mianowicie mówi się tam, że przy stwarzaniu KRN i PKWN było działanie na podstawie Konstytucji z 17 marca 1921 r., jedynie obowiązującej Konstytucji, uchwalonej legalnie i prawnie.</u>
-          <u xml:id="u-40.9" who="#PosełMikołajczyk">Mówi się o Sejmie Ustawodawczym, który jako „wyraziciel woli narodu” uchwali nową konstytucję. Chcę więc zapytać, co obowiązuje: czy przepis Konstytucji, która mówi, że władzą jest naród, czy projekt, który mówi o Sejmie Ustawodawczym jako suwerennej władzy narodu, czy też projekt Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, który mówi o Sejmie Ustawodawczym jako wyrazicielu woli narodu.</u>
-          <u xml:id="u-40.10" who="#PosełMikołajczyk">Być może, Obywatele powiedzą, że w pośpiechu pewne rzeczy może nie zostały właściwie ujęte, ale w każdym razie nie może być początek prac parlamentarnych, początek tego Sejmu przy tak zasadniczej ustawie załatwiony w ten sposób, jak to się proponuje.</u>
-          <u xml:id="u-40.11" who="#PosełMikołajczyk">Chciałbym zwrócić jeszcze uwagę na projektowaną formułę, dotyczącą ślubowania Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Pragnę przy tej okazji wyrazić ubolewanie, że projekt ślubowania poselskiego był nam nieznany, bo jestem głęboko przekonany, że gdybyśmy go znali, potrafilibyśmy wprowadzić do niego odpowiednie poprawki. Powtarza się to również w formie przysięgi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
-          <u xml:id="u-40.12" who="#PosełMikołajczyk">Mówi się tam, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej rzetelnie będzie pracował dla dobra Narodu, a praw demokratycznych Rzeczypospolitej święcie przestrzegał.</u>
-          <u xml:id="u-40.13" who="#PosełMikołajczyk">Tak jest. Niewątpliwie istnieją w Polsce jeszcze i obowiązują prawa niedemokratyczne. Muszę powiedzieć, że my jako PSL-owcy skutki tych niedemokratycznych ustaw sanacyjnych, a w szczególności ustawy o zgromadzeniach, odczuliśmy dotkliwie na swej skórze w czasie tych wyborów. Trzeba sobie jednak jasno i wyraźnie powiedzieć: nie może istnieć trwały, permanentny, okres rewolucji prawnej. Trzeba zacząć od porządnego opracowania zasad prawnych, które mają obowiązywać.</u>
-          <u xml:id="u-40.14" who="#PosełMikołajczyk">Czy to znaczy, że chcemy wyrzucić ze słownika te słowa „praw demokratycznych Rzeczypospolitej”? Widzę, że Koledzy od razu powiedzą: Aha, rozumiemy, chodzi o demokratyczne prawa. Nie chodzi o to. Uważam, że jeżeli istnieją w Polsce prawa niedemokratyczne, trzeba je zmienić, a są na pewno takie mimo to, że muszę przyznać, że pod tym względem w ustawodawstwie prawnym wiele zostało zrobione przez Ministra Sprawiedliwości. Moim zdaniem trzeba powiedzieć krótko: „Prezydent Rzeczypospolitej jest zobowiązany przestrzegać święcie wszystkich praw Rzeczypospolitej Polskiej”, a jeżeli są prawa niedemokratyczne, należy je najpierw zmienić, bo przy pewnej płynności prawnej istniejącej w Polsce i przy zdolnościach interpretacyjnych stwarza to niesłychane niebezpieczeństwo utrzymania tylko parawanu prawnego przy trwałym istnieniu nieuregulowanych stosunków między rządzącymi a rządzonymi.</u>
-          <u xml:id="u-40.15" who="#PosełMikołajczyk">Dlatego też kończąc, chciałbym oświadczyć w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego, że będziemy głosowali przeciwko tej ustawie.</u>
+          <u xml:id="u-40.8" who="#StanisławMikołajczyk">Czytam z projektu i dlatego też mogę ustosunkować się tylko do tego Porównywując projekt ustawy konstytucyjnej i inne. Tu jest powołanie się na Manifest PKWN, a tam jest jeszcze inne określenie roli Sejmu Ustawodawczego. Mianowicie mówi się tam, że przy stwarzaniu KRN i PKWN było działanie na podstawie Konstytucji z 17 marca 1921 r., jedynie obowiązującej Konstytucji, uchwalonej legalnie i prawnie.</u>
+          <u xml:id="u-40.9" who="#StanisławMikołajczyk">Mówi się o Sejmie Ustawodawczym, który jako „wyraziciel woli narodu” uchwali nową konstytucję. Chcę więc zapytać, co obowiązuje: czy przepis Konstytucji, która mówi, że władzą jest naród, czy projekt, który mówi o Sejmie Ustawodawczym jako suwerennej władzy narodu, czy też projekt Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, który mówi o Sejmie Ustawodawczym jako wyrazicielu woli narodu.</u>
+          <u xml:id="u-40.10" who="#StanisławMikołajczyk">Być może, Obywatele powiedzą, że w pośpiechu pewne rzeczy może nie zostały właściwie ujęte, ale w każdym razie nie może być początek prac parlamentarnych, początek tego Sejmu przy tak zasadniczej ustawie załatwiony w ten sposób, jak to się proponuje.</u>
+          <u xml:id="u-40.11" who="#StanisławMikołajczyk">Chciałbym zwrócić jeszcze uwagę na projektowaną formułę, dotyczącą ślubowania Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Pragnę przy tej okazji wyrazić ubolewanie, że projekt ślubowania poselskiego był nam nieznany, bo jestem głęboko przekonany, że gdybyśmy go znali, potrafilibyśmy wprowadzić do niego odpowiednie poprawki. Powtarza się to również w formie przysięgi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-40.12" who="#StanisławMikołajczyk">Mówi się tam, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej rzetelnie będzie pracował dla dobra Narodu, a praw demokratycznych Rzeczypospolitej święcie przestrzegał.</u>
+          <u xml:id="u-40.13" who="#StanisławMikołajczyk">Tak jest. Niewątpliwie istnieją w Polsce jeszcze i obowiązują prawa niedemokratyczne. Muszę powiedzieć, że my jako PSL-owcy skutki tych niedemokratycznych ustaw sanacyjnych, a w szczególności ustawy o zgromadzeniach, odczuliśmy dotkliwie na swej skórze w czasie tych wyborów. Trzeba sobie jednak jasno i wyraźnie powiedzieć: nie może istnieć trwały, permanentny, okres rewolucji prawnej. Trzeba zacząć od porządnego opracowania zasad prawnych, które mają obowiązywać.</u>
+          <u xml:id="u-40.14" who="#StanisławMikołajczyk">Czy to znaczy, że chcemy wyrzucić ze słownika te słowa „praw demokratycznych Rzeczypospolitej”? Widzę, że Koledzy od razu powiedzą: Aha, rozumiemy, chodzi o demokratyczne prawa. Nie chodzi o to. Uważam, że jeżeli istnieją w Polsce prawa niedemokratyczne, trzeba je zmienić, a są na pewno takie mimo to, że muszę przyznać, że pod tym względem w ustawodawstwie prawnym wiele zostało zrobione przez Ministra Sprawiedliwości. Moim zdaniem trzeba powiedzieć krótko: „Prezydent Rzeczypospolitej jest zobowiązany przestrzegać święcie wszystkich praw Rzeczypospolitej Polskiej”, a jeżeli są prawa niedemokratyczne, należy je najpierw zmienić, bo przy pewnej płynności prawnej istniejącej w Polsce i przy zdolnościach interpretacyjnych stwarza to niesłychane niebezpieczeństwo utrzymania tylko parawanu prawnego przy trwałym istnieniu nieuregulowanych stosunków między rządzącymi a rządzonymi.</u>
+          <u xml:id="u-40.15" who="#StanisławMikołajczyk">Dlatego też kończąc, chciałbym oświadczyć w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego, że będziemy głosowali przeciwko tej ustawie.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-41">
           <u xml:id="u-41.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Witold Bieńkowski.</u>
@@ -766,38 +766,38 @@
           <u xml:id="u-44.1" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi ob. Szymankowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-45">
-          <u xml:id="u-45.0" who="#PosełSzymanek">Przez Katolicko-Społeczny Klub Poselski zgłoszona została poprawka.</u>
-          <u xml:id="u-45.1" who="#PosełSzymanek">Jakie może być uzasadnienie tej poprawki?</u>
-          <u xml:id="u-45.2" who="#PosełSzymanek">Posłowie są przedstawicielami całego narodu polskiego i w starej Konstytucji, na którą się powołujemy, i w dawnym ślubowaniu nie było takiego wyrażenia, że poseł ślubował w imię takie czy inne. Zwyczajnie, poseł ślubował na wierność narodowi.</u>
-          <u xml:id="u-45.3" who="#PosełSzymanek">Jeżeli chodzi o ślubowanie Prezydenta, kluby Stronnictwa Ludowego i Polskiej Partii Robotniczej zgadzają się na dodanie na końcu po słowach „poświęcić się niepodzielnie” słów „Tak mi dopomóż Bóg”. Ponieważ uważamy, że Prezydent reprezentuje cały naród polski i wszystkich katolików, uważamy za słuszne dodać te słowa.</u>
+          <u xml:id="u-45.0" who="#PiotrSzymanek">Przez Katolicko-Społeczny Klub Poselski zgłoszona została poprawka.</u>
+          <u xml:id="u-45.1" who="#PiotrSzymanek">Jakie może być uzasadnienie tej poprawki?</u>
+          <u xml:id="u-45.2" who="#PiotrSzymanek">Posłowie są przedstawicielami całego narodu polskiego i w starej Konstytucji, na którą się powołujemy, i w dawnym ślubowaniu nie było takiego wyrażenia, że poseł ślubował w imię takie czy inne. Zwyczajnie, poseł ślubował na wierność narodowi.</u>
+          <u xml:id="u-45.3" who="#PiotrSzymanek">Jeżeli chodzi o ślubowanie Prezydenta, kluby Stronnictwa Ludowego i Polskiej Partii Robotniczej zgadzają się na dodanie na końcu po słowach „poświęcić się niepodzielnie” słów „Tak mi dopomóż Bóg”. Ponieważ uważamy, że Prezydent reprezentuje cały naród polski i wszystkich katolików, uważamy za słuszne dodać te słowa.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-46">
           <u xml:id="u-46.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Rusinek.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-47">
-          <u xml:id="u-47.0" who="#PosełRusinek">Wysoka Izbo! Nikt w narodzie i nikt tu na tej sali nie zakwestionuje faktu, że naród polski w swej większości jest narodem katolickim. Ale nikt w narodzie i nikt na tej sali nie zakwestionuje prawdy, że obok wyznania rzymskokatolickiego są także inne wyznania religijne i jest także znaczna, bardzo znaczna, liczba obywateli bezwyznaniowych.</u>
-          <u xml:id="u-47.1" who="#PosełRusinek">Ponieważ warunkiem zasadniczym jest uszanowanie praw obywatelskich wszystkich, nie możemy zamykać drogi do urzędu Prezydenta wszystkim obywatelom, a w ich liczbie także i obywatelom innych wyznań, obywatelom bezwyznaniowym.</u>
-          <u xml:id="u-47.2" who="#PosełRusinek">Z tych więc zasadniczych względów klub Polskiej Partii Socjalistycznej wypowiada się przeciw tej poprawce, przy głosowaniu wstrzyma się od głosowania i opowiada się za pełnym brzmieniem tekstu przysięgi, zawartym w art. 11.</u>
+          <u xml:id="u-47.0" who="#KazimierzRusinek">Wysoka Izbo! Nikt w narodzie i nikt tu na tej sali nie zakwestionuje faktu, że naród polski w swej większości jest narodem katolickim. Ale nikt w narodzie i nikt na tej sali nie zakwestionuje prawdy, że obok wyznania rzymskokatolickiego są także inne wyznania religijne i jest także znaczna, bardzo znaczna, liczba obywateli bezwyznaniowych.</u>
+          <u xml:id="u-47.1" who="#KazimierzRusinek">Ponieważ warunkiem zasadniczym jest uszanowanie praw obywatelskich wszystkich, nie możemy zamykać drogi do urzędu Prezydenta wszystkim obywatelom, a w ich liczbie także i obywatelom innych wyznań, obywatelom bezwyznaniowym.</u>
+          <u xml:id="u-47.2" who="#KazimierzRusinek">Z tych więc zasadniczych względów klub Polskiej Partii Socjalistycznej wypowiada się przeciw tej poprawce, przy głosowaniu wstrzyma się od głosowania i opowiada się za pełnym brzmieniem tekstu przysięgi, zawartym w art. 11.</u>
           <u xml:id="u-47.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-48">
           <u xml:id="u-48.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Domiński.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-49">
-          <u xml:id="u-49.0" who="#PosełDomiński">Wysoka Izbo! Stosunek klubu Stronnictwa Pracy do ustawy konstytucyjnej o wyborze Prezydenta jest pozytywny. Uważamy, że ustawa konstytucyjna o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej jest początkiem utrwalenia praworządności w Polsce, jest początkiem normalizacji życia w kraju, Klub nasz będzie głosował za ustawą.</u>
-          <u xml:id="u-49.1" who="#PosełDomiński">Odnośnie poprawki, popieramy stanowisko zgłoszone przez posła ob. Witolda Bieńkowskiego. Nas nie przekonywują argumenty posła ob. Rusinka, że w Polsce jest wiele wyznań. Panującym wyznaniem jest rzymsko-katolickie.</u>
+          <u xml:id="u-49.0" who="#JerzyDomiński">Wysoka Izbo! Stosunek klubu Stronnictwa Pracy do ustawy konstytucyjnej o wyborze Prezydenta jest pozytywny. Uważamy, że ustawa konstytucyjna o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej jest początkiem utrwalenia praworządności w Polsce, jest początkiem normalizacji życia w kraju, Klub nasz będzie głosował za ustawą.</u>
+          <u xml:id="u-49.1" who="#JerzyDomiński">Odnośnie poprawki, popieramy stanowisko zgłoszone przez posła ob. Witolda Bieńkowskiego. Nas nie przekonywują argumenty posła ob. Rusinka, że w Polsce jest wiele wyznań. Panującym wyznaniem jest rzymsko-katolickie.</u>
           <u xml:id="u-49.2" who="#komentarz">(Głos: Nie ma panującego.)</u>
-          <u xml:id="u-49.3" who="#PosełDomiński">Dla Kolegi nie ma, dla mnie jest.</u>
+          <u xml:id="u-49.3" who="#JerzyDomiński">Dla Kolegi nie ma, dla mnie jest.</u>
           <u xml:id="u-49.4" who="#komentarz">(Głos: Panującym jest naród.)</u>
-          <u xml:id="u-49.5" who="#PosełDomiński">Konstytucja z 1921 roku, jako podstawa prawna naszej działalności łącznie z Manifestem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, odróżnia dwie formy ślubowania: forma ślubowania dla posłów i forma ślubowania dla Prezydenta, jako wyższa forma, która wiąże Prezydenta z narodem. Uważamy, że ta forma jest prawna, że Prezydent winien złożyć przysięgę przed narodem za pośrednictwem Kościoła.</u>
-          <u xml:id="u-49.6" who="#PosełDomiński">Będziemy głosowali za ustawą w brzmieniu dotychczasowym z poprawką posła ob. Bieńkowskiego.</u>
+          <u xml:id="u-49.5" who="#JerzyDomiński">Konstytucja z 1921 roku, jako podstawa prawna naszej działalności łącznie z Manifestem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, odróżnia dwie formy ślubowania: forma ślubowania dla posłów i forma ślubowania dla Prezydenta, jako wyższa forma, która wiąże Prezydenta z narodem. Uważamy, że ta forma jest prawna, że Prezydent winien złożyć przysięgę przed narodem za pośrednictwem Kościoła.</u>
+          <u xml:id="u-49.6" who="#JerzyDomiński">Będziemy głosowali za ustawą w brzmieniu dotychczasowym z poprawką posła ob. Bieńkowskiego.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-50">
           <u xml:id="u-50.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Mikołajczyk.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-51">
-          <u xml:id="u-51.0" who="#PosełMikołajczyk">Chciałbym ustosunkować się do poprawek. Jeżeli chodzi o wprowadzenie słowa „Bóg” do formuły przysięgi Prezydenta, Polskie Stronnictwo Ludowe do tego zagadnienia ustosunkowuje się pozytywnie.</u>
-          <u xml:id="u-51.1" who="#PosełMikołajczyk">W sprawie tej, która tu była poruszana, nie zgadzam się z pojęciem, iż potrzeba powoływać się na panującą religię, ale faktem jest, że ogromna większość społeczeństwa, którego interesów i praw strzec będzie Prezydent, jest i katolicka i chrześcijańska, i dlatego to w niczym nie obraża przekonań religijnych czy też braku przekonań religijnych u niewierzących, gdy słowo „Bóg” znajdzie się w formule przysięgi Prezydenta RP. Byłoby bardzo źle widziane przez naród polski, gdyby naród polski spostrzegł, że nabożeństwa oficjalne odbywane są przy udziale dostojników państwowych, że obrazki Matki Boskiej Częstochowskiej znajdują się nawet na ulotkach przedwyborczych, a później, kiedy się mówi o przysiędze Prezydenta, że będzie „święcie” przestrzegał, nie mówi się w imię jakiej świętości, jeżeli słowo „Bóg” zostało z tej przysięgi wypuszczone.</u>
+          <u xml:id="u-51.0" who="#StanisławMikołajczyk">Chciałbym ustosunkować się do poprawek. Jeżeli chodzi o wprowadzenie słowa „Bóg” do formuły przysięgi Prezydenta, Polskie Stronnictwo Ludowe do tego zagadnienia ustosunkowuje się pozytywnie.</u>
+          <u xml:id="u-51.1" who="#StanisławMikołajczyk">W sprawie tej, która tu była poruszana, nie zgadzam się z pojęciem, iż potrzeba powoływać się na panującą religię, ale faktem jest, że ogromna większość społeczeństwa, którego interesów i praw strzec będzie Prezydent, jest i katolicka i chrześcijańska, i dlatego to w niczym nie obraża przekonań religijnych czy też braku przekonań religijnych u niewierzących, gdy słowo „Bóg” znajdzie się w formule przysięgi Prezydenta RP. Byłoby bardzo źle widziane przez naród polski, gdyby naród polski spostrzegł, że nabożeństwa oficjalne odbywane są przy udziale dostojników państwowych, że obrazki Matki Boskiej Częstochowskiej znajdują się nawet na ulotkach przedwyborczych, a później, kiedy się mówi o przysiędze Prezydenta, że będzie „święcie” przestrzegał, nie mówi się w imię jakiej świętości, jeżeli słowo „Bóg” zostało z tej przysięgi wypuszczone.</u>
           <u xml:id="u-51.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-52">
@@ -805,13 +805,13 @@
           <u xml:id="u-52.1" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu referentowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-53">
-          <u xml:id="u-53.0" who="#PosełJodłowski">Wysoka Izbo! Nie będę podejmował dyskusji nad projektem ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej na tak szerokiej płaszczyźnie, na jaką tę dyskusję usiłował sprowadzić poseł ob. Mikołajczyk.</u>
-          <u xml:id="u-53.1" who="#PosełJodłowski">Pomijam te wszystkie momenty o charakterze politycznym, które w moim przekonaniu są niepotrzebne w tej dyskusji, natomiast chciałbym ustosunkować się do tych konkretnych momentów, które zostały w toku dyskusji podniesione.</u>
-          <u xml:id="u-53.2" who="#PosełJodłowski">Ob. poseł Mikołajczyk zakwestionował w art. 1 określenie Sejmu Ustawodawczego jako suwerennej władzy narodu. Rzecz polega na nieporozumieniu, albowiem w art. 1 tego projektu ustawy zawarte są słowa: „Sejm Ustawodawczy, jako organ zwierzchniej władzy Narodu Polskiego”. Takie określenie nie może budzić najmniejszej wątpliwości ani też zastrzeżeń.</u>
-          <u xml:id="u-53.3" who="#PosełJodłowski">W dalszym ciągu ob. poseł Mikołajczyk zakwestionował w rocie przysięgi określenie „praw demokratycznych”. Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że nie możemy rozróżniać dziś w Polsce demokratycznej naszych praw i dzielić je na demokratyczne i niedemokratyczne. Musimy stać na stanowisku, że duch ustawodawstwa nowoodrodzonej Polski, Polski ludowej, jest demokratyczny i że ustawodawstwo, owiane tym duchem, musi nosić miano ustawodawstwa demokratycznego. Jeżeli są nawet jakieś ustawy, pozostałe z dawnych, przedwrześniowych czasów, które mogą budzić te czy inne zastrzeżenia, to ustawy te będą musiały ustąpić miejsca przepisom szczerze demokratycznym. Tym niemniej jest rzeczą przesądzoną, że ogólny duch praw i prawodawstwa nowej Rzeczypospolitej Polskiej jest demokratyczny i użycie w tej rocie ślubowania Prezydenta określenia „praw demokratycznych” ma znaczenie zasadnicze, znaczenie symboliczne.</u>
-          <u xml:id="u-53.4" who="#PosełJodłowski">Dlatego sprzeciwiam się skreśleniu tych słów.</u>
-          <u xml:id="u-53.5" who="#PosełJodłowski">Co się tyczy poprawki, zgłoszonej przez posła Bieńkowskiego i poprawki zgłoszonej przez przedstawiciela Stronnictwa Ludowego, to muszę zaznaczyć, że występuję tu jako sprawozdawca z ramienia sześciu partii, a ponieważ odnośnie tej sprawy zarysowały się pewne różnice stanowisk w ustosunkowaniu do tych poprawek przez poszczególne kluby poselskie — ze stanowiska referenta zabierać tu głosu nie będę.</u>
-          <u xml:id="u-53.6" who="#PosełJodłowski">Na zakończenie chciałbym zaproponować Wysokiej Izbie przyjęcie tej ustawy w trybie skróconym, a mianowicie po przegłosowaniu zgłoszonych poprawek — o przyjęcie ustawy en bloc we wszystkich trzech czytaniach.</u>
+          <u xml:id="u-53.0" who="#JerzyJodłowski">Wysoka Izbo! Nie będę podejmował dyskusji nad projektem ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej na tak szerokiej płaszczyźnie, na jaką tę dyskusję usiłował sprowadzić poseł ob. Mikołajczyk.</u>
+          <u xml:id="u-53.1" who="#JerzyJodłowski">Pomijam te wszystkie momenty o charakterze politycznym, które w moim przekonaniu są niepotrzebne w tej dyskusji, natomiast chciałbym ustosunkować się do tych konkretnych momentów, które zostały w toku dyskusji podniesione.</u>
+          <u xml:id="u-53.2" who="#JerzyJodłowski">Ob. poseł Mikołajczyk zakwestionował w art. 1 określenie Sejmu Ustawodawczego jako suwerennej władzy narodu. Rzecz polega na nieporozumieniu, albowiem w art. 1 tego projektu ustawy zawarte są słowa: „Sejm Ustawodawczy, jako organ zwierzchniej władzy Narodu Polskiego”. Takie określenie nie może budzić najmniejszej wątpliwości ani też zastrzeżeń.</u>
+          <u xml:id="u-53.3" who="#JerzyJodłowski">W dalszym ciągu ob. poseł Mikołajczyk zakwestionował w rocie przysięgi określenie „praw demokratycznych”. Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że nie możemy rozróżniać dziś w Polsce demokratycznej naszych praw i dzielić je na demokratyczne i niedemokratyczne. Musimy stać na stanowisku, że duch ustawodawstwa nowoodrodzonej Polski, Polski ludowej, jest demokratyczny i że ustawodawstwo, owiane tym duchem, musi nosić miano ustawodawstwa demokratycznego. Jeżeli są nawet jakieś ustawy, pozostałe z dawnych, przedwrześniowych czasów, które mogą budzić te czy inne zastrzeżenia, to ustawy te będą musiały ustąpić miejsca przepisom szczerze demokratycznym. Tym niemniej jest rzeczą przesądzoną, że ogólny duch praw i prawodawstwa nowej Rzeczypospolitej Polskiej jest demokratyczny i użycie w tej rocie ślubowania Prezydenta określenia „praw demokratycznych” ma znaczenie zasadnicze, znaczenie symboliczne.</u>
+          <u xml:id="u-53.4" who="#JerzyJodłowski">Dlatego sprzeciwiam się skreśleniu tych słów.</u>
+          <u xml:id="u-53.5" who="#JerzyJodłowski">Co się tyczy poprawki, zgłoszonej przez posła Bieńkowskiego i poprawki zgłoszonej przez przedstawiciela Stronnictwa Ludowego, to muszę zaznaczyć, że występuję tu jako sprawozdawca z ramienia sześciu partii, a ponieważ odnośnie tej sprawy zarysowały się pewne różnice stanowisk w ustosunkowaniu do tych poprawek przez poszczególne kluby poselskie — ze stanowiska referenta zabierać tu głosu nie będę.</u>
+          <u xml:id="u-53.6" who="#JerzyJodłowski">Na zakończenie chciałbym zaproponować Wysokiej Izbie przyjęcie tej ustawy w trybie skróconym, a mianowicie po przegłosowaniu zgłoszonych poprawek — o przyjęcie ustawy en bloc we wszystkich trzech czytaniach.</u>
           <u xml:id="u-53.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-54">
@@ -825,7 +825,7 @@
           <u xml:id="u-54.7" who="#WładysławKowalski">Proszę.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-55">
-          <u xml:id="u-55.0" who="#PosełKliszko">Należałoby przy tym głosowaniu dokonać obliczenia głosów, bo cały szereg posłów głosowało przeciw, szereg zaś wstrzymało się od głosu.</u>
+          <u xml:id="u-55.0" who="#ZenonKliszko">Należałoby przy tym głosowaniu dokonać obliczenia głosów, bo cały szereg posłów głosowało przeciw, szereg zaś wstrzymało się od głosu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-56">
           <u xml:id="u-56.0" who="#WładysławKowalski">Jest wniosek, żeby dokonać obliczenia głosów. Kto jest za tym wnioskiem, zechce podnieść rękę. Większość. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
@@ -873,7 +873,7 @@
           <u xml:id="u-57.3" who="#WładysławKowalski">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-58">
-          <u xml:id="u-58.0" who="#PosełJodłowski">Jakieś pół godziny temu został zgłoszony przez Stronnictwo Demokratyczne wniosek nagły w sprawie wyrażenia uznania dla zasług Krajowej Rady Narodowej. Prosiłbym o udzielenie głosu posłowi ob. Lechowskiemu dla uzasadnienia nagłości tego wniosku.</u>
+          <u xml:id="u-58.0" who="#JerzyJodłowski">Jakieś pół godziny temu został zgłoszony przez Stronnictwo Demokratyczne wniosek nagły w sprawie wyrażenia uznania dla zasług Krajowej Rady Narodowej. Prosiłbym o udzielenie głosu posłowi ob. Lechowskiemu dla uzasadnienia nagłości tego wniosku.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-59">
           <u xml:id="u-59.0" who="#WładysławKowalski">Jest jednak propozycja, aby wniosek ten odłożyć do czasu po uchwaleniu regulaminu obrad Sejmu.</u>
@@ -13,6 +13,7 @@
         <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
         <note type="system">PRL</note>
         <note type="house">Sejm</note>
+        <note type="termNo">0</note>
         <note type="type">Posiedzenie plenarne</note>
         <note type="sessionNo">2</note>
         <note type="dayNo">1</note>
@@ -13,6 +13,7 @@
         <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
         <note type="system">PRL</note>
         <note type="house">Sejm</note>
+        <note type="termNo">0</note>
         <note type="type">Posiedzenie plenarne</note>
         <note type="sessionNo">3</note>
         <note type="dayNo">1</note>
@@ -13,6 +13,7 @@
         <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
         <note type="system">PRL</note>
         <note type="house">Sejm</note>
+        <note type="termNo">0</note>
         <note type="termNo">1</note>
         <note type="type">Posiedzenie plenarne</note>
         <note type="sessionNo">4</note>
@@ -54,71 +55,115 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Bie%C5%84kowski</idno>
           <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełBrzeziński" role="guest">
+        <person xml:id="StefanBrzeziński" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Stefan</forename>
             <surname>Brzeziński</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Brzezi%C5%84ski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoPracy" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełDrzewiecki" role="guest">
+        <person xml:id="BronisławDrzewiecki" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Bronisław</forename>
             <surname>Drzewiecki</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Bronis%C5%82aw_Drzewiecki</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudoweNoweWyzwolenie" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełFrankowski" role="guest">
+        <person xml:id="JanFrankowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jan</forename>
             <surname>Frankowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Frankowski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#KatolickoSpołecznyKlubPoselski" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełGross" role="guest">
+        <person xml:id="StanisławGross" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Stanisław</forename>
             <surname>Gross</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Gross</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełHochfeld" role="guest">
+        <person xml:id="JulianHochfeld" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Julian</forename>
             <surname>Hochfeld</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Julian_Hochfeld</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełJodłowski" role="guest">
+        <person xml:id="JerzyJodłowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jerzy</forename>
             <surname>Jodłowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Jod%C5%82owski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełKliszko" role="guest">
+        <person xml:id="ZenonKliszko" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Zenon</forename>
             <surname>Kliszko</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Zenon_Kliszko</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełLanger" role="guest">
+        <person xml:id="AntoniLanger" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Antoni</forename>
             <surname>Langer</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni_Langer</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełLechowicz" role="guest">
+        <person xml:id="WłodzimierzLechowicz" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Włodzimierz</forename>
             <surname>Lechowicz</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82odzimierz_Lechowicz</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełLityński" role="guest">
+        <person xml:id="MarianLityński" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Marian</forename>
             <surname>Lityński</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Marian_Lity%C5%84ski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoPracy" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełMikołajczyk" role="guest">
+        <person xml:id="StanisławMikołajczyk" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Stanisław</forename>
             <surname>Mikołajczyk</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Miko%C5%82ajczyk</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudowe" />
         </person>
         <person xml:id="MichałRękas" role="regular">
           <persName>
@@ -130,17 +175,26 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Micha%C5%82_R%C4%99kas_(polityk)</idno>
           <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudoweNoweWyzwolenie" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełSzymanek" role="guest">
+        <person xml:id="PiotrSzymanek" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Piotr</forename>
             <surname>Szymanek</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Piotr_Szymanek</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełWende" role="guest">
+        <person xml:id="JanKarolWende" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jan</forename>
+            <forename>Karol</forename>
             <surname>Wende</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Karol_Wende</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
         <person xml:id="StanisławWójcik" role="regular">
           <persName>
@@ -152,11 +206,14 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_W%C3%B3jcik_(polityk)</idno>
           <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudowe" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełŻuławski" role="guest">
+        <person xml:id="ZygmuntŻuławski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Zygmunt</forename>
             <surname>Żuławski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Zygmunt_%C5%BBu%C5%82awski</idno>
         </person>
         <person xml:id="PrezesRadyMinistrówCyrankiewicz" role="guest">
           <persName>
@@ -183,10 +240,25 @@
           <orgName full="yes">Polska Partia Robotnicza</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Robotnicza</idno>
         </org>
+        <org xml:id="StronnictwoPracy" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Stronnictwo Pracy</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Pracy</idno>
+        </org>
         <org xml:id="PolskieStronnictwoLudoweNoweWyzwolenie" role="parliamentaryGroup">
           <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe „Nowe Wyzwolenie”</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe_„Nowe_Wyzwolenie”</idno>
         </org>
+        <org xml:id="KatolickoSpołecznyKlubPoselski" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Katolicko-Społeczny Klub Poselski</orgName>
+        </org>
+        <org xml:id="PolskaPartiaSocjalistyczna" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polska Partia Socjalistyczna</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Socjalistyczna</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="StronnictwoDemokratyczne" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Stronnictwo Demokratyczne</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Demokratyczne</idno>
+        </org>
         <org xml:id="PolskieStronnictwoLudowe" role="parliamentaryGroup">
           <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe</idno>
@@ -42,53 +42,53 @@
           <u xml:id="u-4.15" who="#WładysławKowalski">Dla zreferowania tej sprawy udzielam głosu posłowi ob. Jodłowskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-5">
-          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełJodłowski">W związku z koniecznością opracowania stałego regulaminu obrad sejmów wnoszę o powołanie Komisji Specjalnej do opracowania regulaminu w składzie 15 osób.</u>
+          <u xml:id="u-5.0" who="#JerzyJodłowski">W związku z koniecznością opracowania stałego regulaminu obrad sejmów wnoszę o powołanie Komisji Specjalnej do opracowania regulaminu w składzie 15 osób.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-6">
           <u xml:id="u-6.0" who="#WładysławKowalski">Czy pragnie kto zabrać głos? Nikt głosu nie zabiera.</u>
           <u xml:id="u-6.1" who="#WładysławKowalski">Proszę kluby poselskie o zgłaszanie kandydatów.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-7">
-          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełMikołajczyk">Na członka komisji z ramienia PSL zgłaszam kandydaturę posła Nadobnika.</u>
+          <u xml:id="u-7.0" who="#StanisławMikołajczyk">Na członka komisji z ramienia PSL zgłaszam kandydaturę posła Nadobnika.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-8">
-          <u xml:id="u-8.0" who="#PosełJodłowski">Z ramienia Stronnictwa Demokratycznego zgłaszam kandydatury posłów Wenclika i Jonsika.</u>
+          <u xml:id="u-8.0" who="#JerzyJodłowski">Z ramienia Stronnictwa Demokratycznego zgłaszam kandydatury posłów Wenclika i Jonsika.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-9">
-          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełGross">Z ramienia PPS zgłaszam kandydatury posłów Szuldenfreia, Kurylewicza i Grossa.</u>
+          <u xml:id="u-9.0" who="#StanisławGross">Z ramienia PPS zgłaszam kandydatury posłów Szuldenfreia, Kurylewicza i Grossa.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-10">
-          <u xml:id="u-10.0" who="#PosełSzymanek">Z ramienia Stronnictwa Ludowego zgłaszam kandydatury Posłów Langera, Walerona i Tura.</u>
+          <u xml:id="u-10.0" who="#PiotrSzymanek">Z ramienia Stronnictwa Ludowego zgłaszam kandydatury Posłów Langera, Walerona i Tura.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-11">
-          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełKliszko">Z ramienia PPR zgłaszam kandydatury posłów Bancerza, Albrechta i. Morawskiego.</u>
+          <u xml:id="u-11.0" who="#ZenonKliszko">Z ramienia PPR zgłaszam kandydatury posłów Bancerza, Albrechta i. Morawskiego.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-12">
-          <u xml:id="u-12.0" who="#PosełLityński">Z ramienia Stronnictwa Pracy zgłaszam kandydatury posłów Trzebińskiego i Olchowicza.</u>
+          <u xml:id="u-12.0" who="#MarianLityński">Z ramienia Stronnictwa Pracy zgłaszam kandydatury posłów Trzebińskiego i Olchowicza.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-13">
-          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełDrzewiecki">Z ramienia PSL „Nowe Wyzwolenie” zgłaszam kandydatury posłów Bronisława Kloca i Witoszka.</u>
+          <u xml:id="u-13.0" who="#BronisławDrzewiecki">Z ramienia PSL „Nowe Wyzwolenie” zgłaszam kandydatury posłów Bronisława Kloca i Witoszka.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-14">
-          <u xml:id="u-14.0" who="#PosełJodłowski">Zgłaszam kandydaturę posła Henryka Kołodziejskiego.</u>
+          <u xml:id="u-14.0" who="#JerzyJodłowski">Zgłaszam kandydaturę posła Henryka Kołodziejskiego.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-15">
-          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełMikołajczyk">Na Konwencie Seniorów ustalone było, że liczba członków komisji wyniesie 15 osób. Zgłoszono już 17 kandydatur.</u>
+          <u xml:id="u-15.0" who="#StanisławMikołajczyk">Na Konwencie Seniorów ustalone było, że liczba członków komisji wyniesie 15 osób. Zgłoszono już 17 kandydatur.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-16">
-          <u xml:id="u-16.0" who="#PosełKliszko">Zostało ustalone, że PSL „Nowe Wyzwolenie” zgłosi jedną kandydaturę i Stronnictwo Pracy jedną kandydaturę. Tymczasem zarówno PSL „Nowe Wyzwolenie” jak i Stronnictwo Pracy zgłosiły po dwie kandydatury, więc chodzi o wycofanie.</u>
+          <u xml:id="u-16.0" who="#ZenonKliszko">Zostało ustalone, że PSL „Nowe Wyzwolenie” zgłosi jedną kandydaturę i Stronnictwo Pracy jedną kandydaturę. Tymczasem zarówno PSL „Nowe Wyzwolenie” jak i Stronnictwo Pracy zgłosiły po dwie kandydatury, więc chodzi o wycofanie.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-17">
           <u xml:id="u-17.0" who="#WładysławKowalski">Może kluby zgodzą się wycofać te dwie kandydatury.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-18">
-          <u xml:id="u-18.0" who="#PosełLityński">Stronnictwo Pracy zgłasza kandydaturę posła ob. Trzebińskiego jako członka komisji, zaś kandydaturę posła ob. Olchowicza zgłaszamy na zastępcę.</u>
+          <u xml:id="u-18.0" who="#MarianLityński">Stronnictwo Pracy zgłasza kandydaturę posła ob. Trzebińskiego jako członka komisji, zaś kandydaturę posła ob. Olchowicza zgłaszamy na zastępcę.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-19">
           <u xml:id="u-19.0" who="#WładysławKowalski">A klub PSL „Nowe Wyzwolenie”?</u>
         </div>
         <div xml:id="div-20">
-          <u xml:id="u-20.0" who="#PosełDrzewiecki">Zgłaszamy kandydaturę posła ob. Witoszka.</u>
+          <u xml:id="u-20.0" who="#BronisławDrzewiecki">Zgłaszamy kandydaturę posła ob. Witoszka.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-21">
           <u xml:id="u-21.0" who="#WładysławKowalski">Wobec tego, że zgłoszono odpowiednią dość kandydatur, zapytuję, czy Izba przyjmuje zaproponowany skład Komisji Specjalnej? Nie słyszę sprzeciwu.</u>
@@ -97,21 +97,21 @@
           <u xml:id="u-21.3" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi ob. Lechowiczowi dla uzasadnienia nagłości wniosku.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-22">
-          <u xml:id="u-22.0" who="#PosełLechowicz">Ze względów regulaminowych dopiero w dniu dzisiejszym mógł zjawić się na porządku obrad Sejmu wniosek nagły klubu posłów Stronnictwa Demokratycznego zgłoszony już na pierwsze posiedzenie Sejmu obecnej sesji, mianowicie wniosek o powzięcie przez Sejm uchwały stwierdzającej, że Krajowa Rada Narodowa, jako dotychczasowa władza prawodawcza w Państwie walczącym i odradzającym się i jako ognisko nowej myśli politycznej, które zapłonęło jeszcze wśród okupacyjnej nocy dobrze zasłużyła się Ojczyźnie.</u>
+          <u xml:id="u-22.0" who="#WłodzimierzLechowicz">Ze względów regulaminowych dopiero w dniu dzisiejszym mógł zjawić się na porządku obrad Sejmu wniosek nagły klubu posłów Stronnictwa Demokratycznego zgłoszony już na pierwsze posiedzenie Sejmu obecnej sesji, mianowicie wniosek o powzięcie przez Sejm uchwały stwierdzającej, że Krajowa Rada Narodowa, jako dotychczasowa władza prawodawcza w Państwie walczącym i odradzającym się i jako ognisko nowej myśli politycznej, które zapłonęło jeszcze wśród okupacyjnej nocy dobrze zasłużyła się Ojczyźnie.</u>
           <u xml:id="u-22.1" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
-          <u xml:id="u-22.2" who="#PosełLechowicz">Nie uważamy za konieczne uzasadniania słuszności zgłoszonego wniosku, ponieważ tę słuszność uzasadniają wszystkie bez reszty Wydarzenia życia politycznego, jakie miały miejsce w Polsce i świecie w okresie z górą ostatnich trzech lat. Nagłość wniosku uzasadnia, naszym zdaniem, potrzeba stwierdzenia przez Sejm Ustawodawczy na jednym z pierwszych posiedzeń, że historyczne i nieprzemijające znaczenie dorobku Krajowej Rady Narodowej jest przez Sejm Ustawodawczy nie tylko oceniane, ale będzie przez ten Sejm strzeżone i w dalszym ciągu rozwijane.</u>
-          <u xml:id="u-22.3" who="#PosełLechowicz">Niewątpliwie wykuta przez Krajową Narodową koncepcja Polski upewnionej na zawsze w niepodległym bycie przez wierny sojusz z naszym wielkim sąsiadem wschodnim, całą słowiańszczyzną i wszystkimi narodami miłującymi pokój, jest dziś własnością całego narodu, Koncepcja powrotu Polski na ziemie odzyskane i odważna decyzja, która pozwoliła w rekordowym czasie zaludnić te ziemie, są dziś dumą każdego Polaka.</u>
-          <u xml:id="u-22.4" who="#PosełLechowicz">Wiekopomne uchwały o reformie rolnej, o nacjonalizacji przemysłu, które na zawsze odsunęły od wpływu na losy Państwa warstwy pasożytnicze, niezwiązane z narodem, które dały Państwu suwerenność, a ludowi przywróciły Ojczyznę — są przez wszystkich bez reszty obywateli w Państwie uznane za swoje.</u>
-          <u xml:id="u-22.5" who="#PosełLechowicz">Okres działalności Krajowej Rady Narodowej, poprzez olbrzymie osiągnięcia zarówno w polityce wewnętrznej jak i zagranicznej, przywrócił narodowi w całej pełni wiarę we własne siły, wiarę tylekroć w czasie wojny nadużywaną i tylekroć wyzyskiwaną przez polityków, londyńskich.</u>
-          <u xml:id="u-22.6" who="#PosełLechowicz">Klub posłów Stronnictwa Demokratycznego uważa za uzasadniony wniosek, aby Wysoki Sejm, jako spadkobierca i kontynuator Krajowej Rady Narodowej, jej prac, zechciał uchwalić:</u>
-          <u xml:id="u-22.7" who="#PosełLechowicz">„Krajowa Rada Narodowa dobrze zasłużyła się Ojczyźnie”.</u>
+          <u xml:id="u-22.2" who="#WłodzimierzLechowicz">Nie uważamy za konieczne uzasadniania słuszności zgłoszonego wniosku, ponieważ tę słuszność uzasadniają wszystkie bez reszty Wydarzenia życia politycznego, jakie miały miejsce w Polsce i świecie w okresie z górą ostatnich trzech lat. Nagłość wniosku uzasadnia, naszym zdaniem, potrzeba stwierdzenia przez Sejm Ustawodawczy na jednym z pierwszych posiedzeń, że historyczne i nieprzemijające znaczenie dorobku Krajowej Rady Narodowej jest przez Sejm Ustawodawczy nie tylko oceniane, ale będzie przez ten Sejm strzeżone i w dalszym ciągu rozwijane.</u>
+          <u xml:id="u-22.3" who="#WłodzimierzLechowicz">Niewątpliwie wykuta przez Krajową Narodową koncepcja Polski upewnionej na zawsze w niepodległym bycie przez wierny sojusz z naszym wielkim sąsiadem wschodnim, całą słowiańszczyzną i wszystkimi narodami miłującymi pokój, jest dziś własnością całego narodu, Koncepcja powrotu Polski na ziemie odzyskane i odważna decyzja, która pozwoliła w rekordowym czasie zaludnić te ziemie, są dziś dumą każdego Polaka.</u>
+          <u xml:id="u-22.4" who="#WłodzimierzLechowicz">Wiekopomne uchwały o reformie rolnej, o nacjonalizacji przemysłu, które na zawsze odsunęły od wpływu na losy Państwa warstwy pasożytnicze, niezwiązane z narodem, które dały Państwu suwerenność, a ludowi przywróciły Ojczyznę — są przez wszystkich bez reszty obywateli w Państwie uznane za swoje.</u>
+          <u xml:id="u-22.5" who="#WłodzimierzLechowicz">Okres działalności Krajowej Rady Narodowej, poprzez olbrzymie osiągnięcia zarówno w polityce wewnętrznej jak i zagranicznej, przywrócił narodowi w całej pełni wiarę we własne siły, wiarę tylekroć w czasie wojny nadużywaną i tylekroć wyzyskiwaną przez polityków, londyńskich.</u>
+          <u xml:id="u-22.6" who="#WłodzimierzLechowicz">Klub posłów Stronnictwa Demokratycznego uważa za uzasadniony wniosek, aby Wysoki Sejm, jako spadkobierca i kontynuator Krajowej Rady Narodowej, jej prac, zechciał uchwalić:</u>
+          <u xml:id="u-22.7" who="#WłodzimierzLechowicz">„Krajowa Rada Narodowa dobrze zasłużyła się Ojczyźnie”.</u>
           <u xml:id="u-22.8" who="#komentarz">(Długotrwale oklaski. Poseł Mikołajczyk: Proszę o głos.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-23">
           <u xml:id="u-23.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Mikołajczyk.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-24">
-          <u xml:id="u-24.0" who="#PosełMikołajczyk">Chylimy czoła przed tymi wszystkimi osiągnięciami, które naród polski, a w nim także i Krajowa Rada Narodowa uzyskały na przestrzeni ostatnich lat, w szczególności — jeżeli chodzi o zagadnienia granic i powrót na prastare ziemie ojczyste. W tych uchwałach Krajowej Rady Narodowej, które dotyczyły nacjonalizacji przemysłu i szeregu różnych reform społecznych, również i my braliśmy udział. Tym niemniej muszę powiedzieć także, że również Krajowa Rada Narodowa — wbrew naszym wnioskom — uchwaliła szereg rzeczy, co do których mieliśmy i mamy zastrzeżenia. Nie zgadzaliśmy się z pojęciami tymi, np. jeżeli chodzi o wolność słowa przy ustawie o kontroli prasy. To samo miało miejsce przy uchwalaniu ostatniej ustawy o wyborach. I dlatego składając hołd wszystkim osiągnięciom dla dobra Ojczyzny i interesów narodu, osiągnięciom, uzyskanym przez Krajową Radę Narodową, zaznaczamy, że jednak jeżeli chodzi o całość działalności, nie możemy głosować za wnioskiem, stwierdzającym, że KRN dobrze zasłużyła się Ojczyźnie.</u>
+          <u xml:id="u-24.0" who="#StanisławMikołajczyk">Chylimy czoła przed tymi wszystkimi osiągnięciami, które naród polski, a w nim także i Krajowa Rada Narodowa uzyskały na przestrzeni ostatnich lat, w szczególności — jeżeli chodzi o zagadnienia granic i powrót na prastare ziemie ojczyste. W tych uchwałach Krajowej Rady Narodowej, które dotyczyły nacjonalizacji przemysłu i szeregu różnych reform społecznych, również i my braliśmy udział. Tym niemniej muszę powiedzieć także, że również Krajowa Rada Narodowa — wbrew naszym wnioskom — uchwaliła szereg rzeczy, co do których mieliśmy i mamy zastrzeżenia. Nie zgadzaliśmy się z pojęciami tymi, np. jeżeli chodzi o wolność słowa przy ustawie o kontroli prasy. To samo miało miejsce przy uchwalaniu ostatniej ustawy o wyborach. I dlatego składając hołd wszystkim osiągnięciom dla dobra Ojczyzny i interesów narodu, osiągnięciom, uzyskanym przez Krajową Radę Narodową, zaznaczamy, że jednak jeżeli chodzi o całość działalności, nie możemy głosować za wnioskiem, stwierdzającym, że KRN dobrze zasłużyła się Ojczyźnie.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-25">
           <u xml:id="u-25.0" who="#WładysławKowalski">Czy ktoś z Obywateli Postów pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza.</u>
@@ -270,149 +270,149 @@
           <u xml:id="u-30.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Langer.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-31">
-          <u xml:id="u-31.0" who="#PosełLanger">Wysoka Izbo! Pierwsze sformułowanie programowe naszego Rządu przyjmujemy jako pozytywną zapowiedź dalszego umacniania życia gospodarczego i kulturalnego w odrodzonej Polsce ludowej wyrosłej z ideologii Manifestu PKWN. Dlatego też stosunek posłów Stronnictwa Ludowego, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, jest stosunkiem pozytywnego współdziałania i współodpowiedzialności, albowiem Rząd nasz jest wyrazicielem realnej jedności chłopsko — robotniczej, opierającej się na wzajemnym zrozumieniu potrzeb całego narodu i Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-31.1" who="#PosełLanger">Dzięki tej jedności chłopsko — robotniczej patriotyczna demokracja polska osiągnęła walne zwycięstwo nie tylko przy wyborach do Sejmu, ale odniosła walne zwycięstwo na megalomanią tradycyjnego wstecznictwa społecznego, które od samego początku formowania się w kraju pierwszego Rządu Tymczasowego — i to w zawierusze straszliwej wojny światowej — stale usiłowało zatruwać organizm narodu niewiarą w jego suwerenną siłę i w jego twórczą postawę przy budowie własnego państwa demokratycznego.</u>
-          <u xml:id="u-31.2" who="#PosełLanger">Starano się wmawiać chłopom, zorganizowanym w Stronnictwie Ludowym, że są zbyt radykalni i nie powinni utrzymywać zwartej jedności z klasą robotniczą, ale mają nadal pozostawać w swej stanowej wyłączności. Były to oczywiście sugestie czynione przez mieszczańsko — reakcyjne żywioły, pragnące samodzielny, postępowy ruch chłopski pomniejszyć i uzależnić, aby nadal traktować chłopów jako „niższość społeczną”. Otóż z pozycji samodzielności społeczno — politycznej chłopi w Polsce demokratycznej nie dadzą się zepchnąć na bagniska reakcyjności i zacofania społecznego.</u>
-          <u xml:id="u-31.3" who="#PosełLanger">Toteż rachuby tego tradycyjnego wstecznictwa zawiodły, a odwoływanie się do zagranicznej opieki okazało się mizerne i karzełkowate.</u>
-          <u xml:id="u-31.4" who="#PosełLanger">Nie pomogły buńczuczne zwracania się do opiekuństwa pewnych sfer anglosaskiego kapitalizmu, jak i nie pomogły zastraszenia społeczeństwa, a zwłaszcza chłopów leśnymi echami bandytyzmu.</u>
-          <u xml:id="u-31.5" who="#PosełLanger">Siła, jedności demokratycznej mu siała w odrodzonej Polsce przezwyciężyć ogrom trudności zarówno gospodarczych jak i społeczno — politycznych, jak również musiała zlikwidować drobne spory i wzajemne nieufności w imię, jak powiedział w orędziu do Narodu nasz Prezydent: „najgorętszej miłości Ojczyzny, tętniącej w sercach ludu polskiego”.</u>
-          <u xml:id="u-31.6" who="#PosełLanger">Dzięki tej najgorętszej miłości Ojczyzny chłopi wzięli bezpośredni udział w zakładaniu fundamentów Państwa demokratycznego, w tworzeniu i budowaniu jego wielkości gospodarczej i kulturalnej, aby uczynić życie publiczne w Polsce odrodzonej lepsze, jaśniejsze i uwolnić kraj od nędzy, ciemnoty i zacofania.</u>
+          <u xml:id="u-31.0" who="#AntoniLanger">Wysoka Izbo! Pierwsze sformułowanie programowe naszego Rządu przyjmujemy jako pozytywną zapowiedź dalszego umacniania życia gospodarczego i kulturalnego w odrodzonej Polsce ludowej wyrosłej z ideologii Manifestu PKWN. Dlatego też stosunek posłów Stronnictwa Ludowego, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, jest stosunkiem pozytywnego współdziałania i współodpowiedzialności, albowiem Rząd nasz jest wyrazicielem realnej jedności chłopsko — robotniczej, opierającej się na wzajemnym zrozumieniu potrzeb całego narodu i Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-31.1" who="#AntoniLanger">Dzięki tej jedności chłopsko — robotniczej patriotyczna demokracja polska osiągnęła walne zwycięstwo nie tylko przy wyborach do Sejmu, ale odniosła walne zwycięstwo na megalomanią tradycyjnego wstecznictwa społecznego, które od samego początku formowania się w kraju pierwszego Rządu Tymczasowego — i to w zawierusze straszliwej wojny światowej — stale usiłowało zatruwać organizm narodu niewiarą w jego suwerenną siłę i w jego twórczą postawę przy budowie własnego państwa demokratycznego.</u>
+          <u xml:id="u-31.2" who="#AntoniLanger">Starano się wmawiać chłopom, zorganizowanym w Stronnictwie Ludowym, że są zbyt radykalni i nie powinni utrzymywać zwartej jedności z klasą robotniczą, ale mają nadal pozostawać w swej stanowej wyłączności. Były to oczywiście sugestie czynione przez mieszczańsko — reakcyjne żywioły, pragnące samodzielny, postępowy ruch chłopski pomniejszyć i uzależnić, aby nadal traktować chłopów jako „niższość społeczną”. Otóż z pozycji samodzielności społeczno — politycznej chłopi w Polsce demokratycznej nie dadzą się zepchnąć na bagniska reakcyjności i zacofania społecznego.</u>
+          <u xml:id="u-31.3" who="#AntoniLanger">Toteż rachuby tego tradycyjnego wstecznictwa zawiodły, a odwoływanie się do zagranicznej opieki okazało się mizerne i karzełkowate.</u>
+          <u xml:id="u-31.4" who="#AntoniLanger">Nie pomogły buńczuczne zwracania się do opiekuństwa pewnych sfer anglosaskiego kapitalizmu, jak i nie pomogły zastraszenia społeczeństwa, a zwłaszcza chłopów leśnymi echami bandytyzmu.</u>
+          <u xml:id="u-31.5" who="#AntoniLanger">Siła, jedności demokratycznej mu siała w odrodzonej Polsce przezwyciężyć ogrom trudności zarówno gospodarczych jak i społeczno — politycznych, jak również musiała zlikwidować drobne spory i wzajemne nieufności w imię, jak powiedział w orędziu do Narodu nasz Prezydent: „najgorętszej miłości Ojczyzny, tętniącej w sercach ludu polskiego”.</u>
+          <u xml:id="u-31.6" who="#AntoniLanger">Dzięki tej najgorętszej miłości Ojczyzny chłopi wzięli bezpośredni udział w zakładaniu fundamentów Państwa demokratycznego, w tworzeniu i budowaniu jego wielkości gospodarczej i kulturalnej, aby uczynić życie publiczne w Polsce odrodzonej lepsze, jaśniejsze i uwolnić kraj od nędzy, ciemnoty i zacofania.</u>
           <u xml:id="u-31.7" who="#komentarz">(Oklaski na ławach SL i PPR.)</u>
-          <u xml:id="u-31.8" who="#PosełLanger">Wkład chłopów jest olbrzymi.</u>
-          <u xml:id="u-31.9" who="#PosełLanger">Toteż śmiałość podejmowanych przez Rząd decyzji musi nadal odpowiadać energii wykonywania nakreślonego trzyletniego planu odbudowy, w którym interesy gospodarcze i kulturalne wsi muszą być realizowane narówni z interesami miast i ośrodków przemysłowych. Tego równouprawnienia potrzeb gospodarczych i kulturalnych Stronnictwo Ludowe, jako stronnictwo — równowagi społeczno — państwowej, będzie się domagało od naszego Rządu, wierząc, że je z całą gorliwością wykona.</u>
+          <u xml:id="u-31.8" who="#AntoniLanger">Wkład chłopów jest olbrzymi.</u>
+          <u xml:id="u-31.9" who="#AntoniLanger">Toteż śmiałość podejmowanych przez Rząd decyzji musi nadal odpowiadać energii wykonywania nakreślonego trzyletniego planu odbudowy, w którym interesy gospodarcze i kulturalne wsi muszą być realizowane narówni z interesami miast i ośrodków przemysłowych. Tego równouprawnienia potrzeb gospodarczych i kulturalnych Stronnictwo Ludowe, jako stronnictwo — równowagi społeczno — państwowej, będzie się domagało od naszego Rządu, wierząc, że je z całą gorliwością wykona.</u>
           <u xml:id="u-31.10" who="#komentarz">(Oklaski na ławach SL i PPR.)</u>
-          <u xml:id="u-31.11" who="#PosełLanger">Zresztą będziemy mieli możność nad budżetem Państwa przeprowadzić dokładną analizę wszystkich dziedzin gospodarki państwowej, aby wytworzyć w społeczeństwie jasny pogląd i słuszną ocenę naszej rzeczywistości.</u>
-          <u xml:id="u-31.12" who="#PosełLanger">Skoro lud ujął władzę i zgodnie ze swoją wolą dokonał historycznych reform społeczno — ustrojowych, to dokonał ich na to, aby jak najszybciej odbudować zrujnowaną gospodarkę narodową i doprowadzić do należytej świetności naszą pozycję w świecie narodów i państw.</u>
-          <u xml:id="u-31.13" who="#PosełLanger">Toteż stwierdzamy — i to bez żadnej chełpliwości — że dotychczasowa polityka zagraniczna naszego Rządu, zmierzająca jasno i zdecydowanie do najlepszego współżycia ze wszystkimi prawdziwymi przyjaciółmi Polski zarówno na wschodzie jak i na zachodzie, jest polityką realną, słuszną i jasną.</u>
-          <u xml:id="u-31.14" who="#PosełLanger">Nauczeni niejedną lekcją historii wiążemy się takimi sojuszami, które gwarantują nam pomoc i pełne poparcie w chwilach mogącego nam grozić niebezpieczeństwa.</u>
-          <u xml:id="u-31.15" who="#PosełLanger">Tylko reakcyjni maniacy i złośliwcy mogą pomawiać nasz Rząd o jakąś jednokierunkowość metod politycznych, ustrojowych i społeczno — gospodarczych.</u>
-          <u xml:id="u-31.16" who="#PosełLanger">Myśmy stworzyli własne formy organizowania nowoczesnej zbiorowości, opartej na własnych twórczych koncepcjach i we własnym rodzimym stylu. I nie jest winą naszego Rządu, że zachowanie się pewnych dyplomatów anglosaskich rzuca od czasu do czasu przykry cień na kwestię utrwalenia przyjaznych stosunków, ochładzając nasze najlepsze intencje. Jesteśmy jednak świadomi, że w tym wypadku beznarodowo-rozbójniczy kapitalizm stara się ponad głowami państw i narodów uprawiać swoją własną politykę osiągania zysków kosztem zakłócania w świecie pokoju i wolności. Ten beznarodowy kapitalizm wpływał pośrednio, aby pokonane Niemcy zaczęto po dawnemu ośmielać je do faszystowsko-prostackich wybryków i kwestionowania nienaruszalnej świętości naszych granic po Odrę i Nysę Łużycką.</u>
+          <u xml:id="u-31.11" who="#AntoniLanger">Zresztą będziemy mieli możność nad budżetem Państwa przeprowadzić dokładną analizę wszystkich dziedzin gospodarki państwowej, aby wytworzyć w społeczeństwie jasny pogląd i słuszną ocenę naszej rzeczywistości.</u>
+          <u xml:id="u-31.12" who="#AntoniLanger">Skoro lud ujął władzę i zgodnie ze swoją wolą dokonał historycznych reform społeczno — ustrojowych, to dokonał ich na to, aby jak najszybciej odbudować zrujnowaną gospodarkę narodową i doprowadzić do należytej świetności naszą pozycję w świecie narodów i państw.</u>
+          <u xml:id="u-31.13" who="#AntoniLanger">Toteż stwierdzamy — i to bez żadnej chełpliwości — że dotychczasowa polityka zagraniczna naszego Rządu, zmierzająca jasno i zdecydowanie do najlepszego współżycia ze wszystkimi prawdziwymi przyjaciółmi Polski zarówno na wschodzie jak i na zachodzie, jest polityką realną, słuszną i jasną.</u>
+          <u xml:id="u-31.14" who="#AntoniLanger">Nauczeni niejedną lekcją historii wiążemy się takimi sojuszami, które gwarantują nam pomoc i pełne poparcie w chwilach mogącego nam grozić niebezpieczeństwa.</u>
+          <u xml:id="u-31.15" who="#AntoniLanger">Tylko reakcyjni maniacy i złośliwcy mogą pomawiać nasz Rząd o jakąś jednokierunkowość metod politycznych, ustrojowych i społeczno — gospodarczych.</u>
+          <u xml:id="u-31.16" who="#AntoniLanger">Myśmy stworzyli własne formy organizowania nowoczesnej zbiorowości, opartej na własnych twórczych koncepcjach i we własnym rodzimym stylu. I nie jest winą naszego Rządu, że zachowanie się pewnych dyplomatów anglosaskich rzuca od czasu do czasu przykry cień na kwestię utrwalenia przyjaznych stosunków, ochładzając nasze najlepsze intencje. Jesteśmy jednak świadomi, że w tym wypadku beznarodowo-rozbójniczy kapitalizm stara się ponad głowami państw i narodów uprawiać swoją własną politykę osiągania zysków kosztem zakłócania w świecie pokoju i wolności. Ten beznarodowy kapitalizm wpływał pośrednio, aby pokonane Niemcy zaczęto po dawnemu ośmielać je do faszystowsko-prostackich wybryków i kwestionowania nienaruszalnej świętości naszych granic po Odrę i Nysę Łużycką.</u>
           <u xml:id="u-31.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-31.18" who="#PosełLanger">Dlatego też polityka naszego Rządu, jak rzekłem, oparta na szczerej przyjaźni w pierwszym rzędzie z narodami słowiańszczyzny z Rosją Radziecką na czele, jest najpewniejszą, najtrwalszą gwarancją nie tylko naszego bezpieczeństwa, ale i gwarancją ogólno — ludzkiego pokoju i harmonii.</u>
+          <u xml:id="u-31.18" who="#AntoniLanger">Dlatego też polityka naszego Rządu, jak rzekłem, oparta na szczerej przyjaźni w pierwszym rzędzie z narodami słowiańszczyzny z Rosją Radziecką na czele, jest najpewniejszą, najtrwalszą gwarancją nie tylko naszego bezpieczeństwa, ale i gwarancją ogólno — ludzkiego pokoju i harmonii.</u>
           <u xml:id="u-31.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-31.20" who="#PosełLanger">Klub posłów Stronnictwa Ludowego stwierdza, że przed Sejmem Ustawodawczym stoi obecnie wielkie i trudne zadanie sformułowania podstaw ustrojowych naszego Państwa i nadania tym sformułowaniom mocy konstytucyjnej. Toteż rozpatrywaniem tych zagadnień zajmie się rychło specjalnie do tego wyłoniona przez Wysoką Izbę Komisja Konstytucyjna.</u>
-          <u xml:id="u-31.21" who="#PosełLanger">Pragnę jednak z tego miejsca zaznaczyć, że powojenne konstytucje nic wybiegały z ram klasycznej doktryny liberalno — konstytucyjnej Natomiast po zdruzgotaniu ratowniczego imperializmu faszystowskich Niemiec nastąpiły w całym szeregu państw jak Jugosławia, Czechosłowacja, Bułgaria, Francja reformy społeczno — ustrojowe, proklamujące zasadę demokracji społeczno — gospodarczej i zwierzchnictwa narodu jako najwyższej władzy, zabezpieczającej masom pracującym rzeczywistą kontrolę nad wykonywaniem rządów i niedopuszczenie do władzy grup reakcyjnych, usiłujących wykorzystywać aparat państwowy do swoich egoistycznych celów.</u>
-          <u xml:id="u-31.22" who="#PosełLanger">Nowoczesna konstytucje w swej formie, choć nie stwarzają jeszcze całkiem nowego ustroju państwowego, zmieniły jednak treść tego ustroju w tym kierunku, aby ustrój republikański zdemokratyzować, i to tak, aby służył interesom mas ludowych, a nie zachciankom wielkokapitalistycznej elity rząpie zagwarantowane.</u>
+          <u xml:id="u-31.20" who="#AntoniLanger">Klub posłów Stronnictwa Ludowego stwierdza, że przed Sejmem Ustawodawczym stoi obecnie wielkie i trudne zadanie sformułowania podstaw ustrojowych naszego Państwa i nadania tym sformułowaniom mocy konstytucyjnej. Toteż rozpatrywaniem tych zagadnień zajmie się rychło specjalnie do tego wyłoniona przez Wysoką Izbę Komisja Konstytucyjna.</u>
+          <u xml:id="u-31.21" who="#AntoniLanger">Pragnę jednak z tego miejsca zaznaczyć, że powojenne konstytucje nic wybiegały z ram klasycznej doktryny liberalno — konstytucyjnej Natomiast po zdruzgotaniu ratowniczego imperializmu faszystowskich Niemiec nastąpiły w całym szeregu państw jak Jugosławia, Czechosłowacja, Bułgaria, Francja reformy społeczno — ustrojowe, proklamujące zasadę demokracji społeczno — gospodarczej i zwierzchnictwa narodu jako najwyższej władzy, zabezpieczającej masom pracującym rzeczywistą kontrolę nad wykonywaniem rządów i niedopuszczenie do władzy grup reakcyjnych, usiłujących wykorzystywać aparat państwowy do swoich egoistycznych celów.</u>
+          <u xml:id="u-31.22" who="#AntoniLanger">Nowoczesna konstytucje w swej formie, choć nie stwarzają jeszcze całkiem nowego ustroju państwowego, zmieniły jednak treść tego ustroju w tym kierunku, aby ustrój republikański zdemokratyzować, i to tak, aby służył interesom mas ludowych, a nie zachciankom wielkokapitalistycznej elity rząpie zagwarantowane.</u>
           <u xml:id="u-31.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-31.24" who="#PosełLanger">Toteż sądzimy, że i my naszą Konstytucję oprzemy na zasadach pełnej demokracji ludowej, na zasadach postępu i sprawiedliwości społecznej, ale w stylu naszej twórczej polskiej koncepcji, według której własność chłopskich warsztatów rolnych oraz samorząd rolniczy, reprezentowany przez Samopomoc Chłopską, zostaną konstytucyjnie zagwarantowane.</u>
+          <u xml:id="u-31.24" who="#AntoniLanger">Toteż sądzimy, że i my naszą Konstytucję oprzemy na zasadach pełnej demokracji ludowej, na zasadach postępu i sprawiedliwości społecznej, ale w stylu naszej twórczej polskiej koncepcji, według której własność chłopskich warsztatów rolnych oraz samorząd rolniczy, reprezentowany przez Samopomoc Chłopską, zostaną konstytucyjnie zagwarantowane.</u>
           <u xml:id="u-31.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-31.26" who="#PosełLanger">Wreszcie będziemy się domagali od naszego Rządu, aby na wszystkich szczeblach władzy ludowej, począwszy od gmin, powiatów, województw aż do ministerstw, rozpoczął energiczną walkę z nadużyciami i szkodnictwem mienia narodowego, usuwając burzycielskie elementy reakcyjne, które usiłują cynicznie parcelować zaufanie do Rządu demokracji i podrywać powagę odrodzonego Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-31.26" who="#AntoniLanger">Wreszcie będziemy się domagali od naszego Rządu, aby na wszystkich szczeblach władzy ludowej, począwszy od gmin, powiatów, województw aż do ministerstw, rozpoczął energiczną walkę z nadużyciami i szkodnictwem mienia narodowego, usuwając burzycielskie elementy reakcyjne, które usiłują cynicznie parcelować zaufanie do Rządu demokracji i podrywać powagę odrodzonego Państwa.</u>
           <u xml:id="u-31.27" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-31.28" who="#PosełLanger">Do pilnych spraw, na jakie nasz Rząd w odniesieniu do wsi winien zwrócić uwagę, należą:</u>
-          <u xml:id="u-31.29" who="#PosełLanger">1) Utrzymanie zdrowej równowagi cen między wytwórczością przemysłową a rolną.</u>
-          <u xml:id="u-31.30" who="#PosełLanger">2) Sprawiedliwy rozkład ciężarów płaconych przez wieś na rzecz Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-31.31" who="#PosełLanger">3) Podniesienie poziomu szkolnictwa powszechnego na wsi i odpowiednia rozbudowa oświaty rolniczej i pozaszkolnej oraz rozbudową szkolnictwa zawodowego dla wiejskiej.</u>
-          <u xml:id="u-31.32" who="#PosełLanger">4) Otoczenie opieką młodzieży chłopskiej w szkołach średnich i wyższych.</u>
-          <u xml:id="u-31.33" who="#PosełLanger">5) Rozbudowa sieci ośrodków zdrowia, aby wieś miała opiekę lekarską, w pierwszym rzędzie nad matką i dzieckiem.</u>
-          <u xml:id="u-31.34" who="#PosełLanger">6) Przyśpieszenie odbudowy i elektryfikacji wsi.</u>
-          <u xml:id="u-31.35" who="#PosełLanger">7) Uzdrowienie aparatu administracji publicznej przez odpowiedni dobór sił pod względem fachowym i ideowym.</u>
-          <u xml:id="u-31.36" who="#PosełLanger">8) Zaopatrzenie w maszyny rolnicze, i to po cenach możliwie najbardziej przystępnych, gospodarstw chłopskich.</u>
-          <u xml:id="u-31.37" who="#PosełLanger">9) Udzielenie kredytów na zakup inwentarza, w pierwszym rzędzie dla parcelantów i osadników.</u>
-          <u xml:id="u-31.38" who="#PosełLanger">10) Wreszcie umożliwienie rozwoju samodzielności chłopskich spółdzielni.</u>
-          <u xml:id="u-31.39" who="#PosełLanger">Są to oczywiście główniejsze postulaty, jakie nasz Rząd w odniesieniu do wsi winien wykonywać, uwzględniające je w swoim ogólno-państwowym planie.</u>
-          <u xml:id="u-31.40" who="#PosełLanger">Pragniemy, aby bezpieczeństwo, ład, i spokój umożliwiały wszystkim mieszkańcom kraju twórczo wykonywać swoją pracę obywatelską dla szczęścia narodu i wielkości Rzeczypospolitej.</u>
-          <u xml:id="u-31.41" who="#PosełLanger">W myśl powyższych założeń klub posłów Stronnictwa Ludowego wyraża Rządowi pełne zaufanie i pełne poparcie.</u>
+          <u xml:id="u-31.28" who="#AntoniLanger">Do pilnych spraw, na jakie nasz Rząd w odniesieniu do wsi winien zwrócić uwagę, należą:</u>
+          <u xml:id="u-31.29" who="#AntoniLanger">1) Utrzymanie zdrowej równowagi cen między wytwórczością przemysłową a rolną.</u>
+          <u xml:id="u-31.30" who="#AntoniLanger">2) Sprawiedliwy rozkład ciężarów płaconych przez wieś na rzecz Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-31.31" who="#AntoniLanger">3) Podniesienie poziomu szkolnictwa powszechnego na wsi i odpowiednia rozbudowa oświaty rolniczej i pozaszkolnej oraz rozbudową szkolnictwa zawodowego dla wiejskiej.</u>
+          <u xml:id="u-31.32" who="#AntoniLanger">4) Otoczenie opieką młodzieży chłopskiej w szkołach średnich i wyższych.</u>
+          <u xml:id="u-31.33" who="#AntoniLanger">5) Rozbudowa sieci ośrodków zdrowia, aby wieś miała opiekę lekarską, w pierwszym rzędzie nad matką i dzieckiem.</u>
+          <u xml:id="u-31.34" who="#AntoniLanger">6) Przyśpieszenie odbudowy i elektryfikacji wsi.</u>
+          <u xml:id="u-31.35" who="#AntoniLanger">7) Uzdrowienie aparatu administracji publicznej przez odpowiedni dobór sił pod względem fachowym i ideowym.</u>
+          <u xml:id="u-31.36" who="#AntoniLanger">8) Zaopatrzenie w maszyny rolnicze, i to po cenach możliwie najbardziej przystępnych, gospodarstw chłopskich.</u>
+          <u xml:id="u-31.37" who="#AntoniLanger">9) Udzielenie kredytów na zakup inwentarza, w pierwszym rzędzie dla parcelantów i osadników.</u>
+          <u xml:id="u-31.38" who="#AntoniLanger">10) Wreszcie umożliwienie rozwoju samodzielności chłopskich spółdzielni.</u>
+          <u xml:id="u-31.39" who="#AntoniLanger">Są to oczywiście główniejsze postulaty, jakie nasz Rząd w odniesieniu do wsi winien wykonywać, uwzględniające je w swoim ogólno-państwowym planie.</u>
+          <u xml:id="u-31.40" who="#AntoniLanger">Pragniemy, aby bezpieczeństwo, ład, i spokój umożliwiały wszystkim mieszkańcom kraju twórczo wykonywać swoją pracę obywatelską dla szczęścia narodu i wielkości Rzeczypospolitej.</u>
+          <u xml:id="u-31.41" who="#AntoniLanger">W myśl powyższych założeń klub posłów Stronnictwa Ludowego wyraża Rządowi pełne zaufanie i pełne poparcie.</u>
           <u xml:id="u-31.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-32">
           <u xml:id="u-32.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Wende.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-33">
-          <u xml:id="u-33.0" who="#PosełWende">Wysoka Izbo! Z uwagą wysłuchaliśmy ramowej deklaracji programowej Premiera pierwszego w odrodzonej Polsce stałego rządu Rzeczypospolitej Realizacja programu Rządu będzie niewątpliwie kontynuacją zasadniczych koncepcji ideologicznych demokracji, koncepcji, które w ciągu minionego okresu zdały egzamin słuszności, koncepcji, które wyprowadziły Polskę z chaosu wojennego i powojennego na jasną drogę siły, wielkości i sprawiedliwości społecznej.</u>
-          <u xml:id="u-33.1" who="#PosełWende">Nim przejdę da omówienia kilku zagadnień dotyczących przyszłych prac Rządu, do których klub poselski Stronnictwa Demokratycznego i partia nasza przywiązuje szczególną wagę — pozwolę sobie na kilka u uwag natury ogólnej.</u>
-          <u xml:id="u-33.2" who="#PosełWende">Wysoką Izbo! Jeśli przeżywane dziś przez nasz kraj chwile określamy jako początek okresu zwrotnego, historycznego to w dużej mierze dlatego, że po ciężkich latach wojny i okupacji, po których trwał okres tymczasowości, Polska, naród cały wkracza z dumą w etap stabilizacji, politycznej, stabilizacji stosunków społecznych i stabilizacji gospodarczej.</u>
-          <u xml:id="u-33.3" who="#PosełWende">Tak się stało — i należy to podkreślić — nie z winy budowniczych Polski demokratycznej, że pewnym siłom w kraju i poza krajem zależało na tym, aby Polska, najpierwszy i najwierniejszy sojusznik w gigantycznej walce z hitleryzmem, narodów zjednoczonych, nie mogła po wojnie zmobilizować się szybko do odbudowy gospodarczej, do odrodzenia politycznego i moralnego. Siły wrogie demokracji, siły wrogie Polsce czyniły wszystko, by ten niedogodny dla naszego zrujnowanego kraju etap — jak najbardziej przedłużyć, jak najbardziej pogłębić.</u>
-          <u xml:id="u-33.4" who="#PosełWende">A przecież mimo wojny, mimo ruin i zgliszcz, mimo tysiącznych przeszkód obóz demokratyczny zdołał w ciągu minionych zaledwie dwóch i pół lat ma tylko zaplanować, ale i przeprowadzić tak epokowe zmiany w naszym życiu gospodarczym, społecznym i politycznym, iż niezawodnie obóz demokracji wejdzie do historii Polski jako obóz wielkich reform.</u>
-          <u xml:id="u-33.5" who="#PosełWende">Było to możliwe i stało się tak dlatego, ponieważ naród nasz — ten. wspaniale bohaterski i ofiarny, patriotyczny i pracowity naród polski — przejrzał i zrozumiał. Przejrzał i zrozumiał, że przyszłość, że dobro państwa i każdego poszczególnego obywatela nie leży w nawrocie do zmurszałej przeszłości, nie leży w jałowej negacji, w upartym przeczeniu wszystkiemu, co słuszne i uczciwe, co szczere i proste; zrozumiał naród, że dobro Polski nie leży w walce bratobójczej, w kainowych strzałach zza płotu — ale w jedności, w pokoju, w stabilizacji, w pracy.</u>
-          <u xml:id="u-33.6" who="#PosełWende">Żądał tej jedności, chciał tej pracy spokojnej, pragnął tej stabilizacji chłop i robotnik, inżynier i nauczyciel, urzędnik i kupiec, rzemieślnik i pracownik nauki czy sztuki. Chcieli wszyscy, pragnął naród cały zerwania z tymczasowością. Wiedział bowiem, że „tymczasowość” — to nie tylko dodatek do zwykłej nomenklatury Rządu Polskiego.</u>
-          <u xml:id="u-33.7" who="#PosełWende">Żerujący na tej tymczasowości wrogowie demokracji usiłowali całemu naszemu krajowi wszystkim naszym poczynaniom, całej naszej przyszłości nadać piętno tymczasowości. Oni, na wzór Schuhmacherów, usiłowali przedłużać tymczasowość naszych granic zachodnich i tempo reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu, dla nich tymczasowy był pokój światowy i spokój w Polsce, dla nich demokracja, tymczasowe były rządy ludu, tymczasowa niepodległość i tymczasowa sama Polska.</u>
-          <u xml:id="u-33.8" who="#PosełWende">Ci bowiem, co chcieli widzieć Polskę permanentnie tymczasową, podawali nawet w wątpliwość naszą niepodległość i suwerenność państwową. Mając pełne usta frazesów o zagrożeniu naszej suwerenności, nic jednak nie robili dla jej wzmocnienia. Na odwrót. W kraju — podrywali wiarę narodu we własne siły i we własne państwo, nawoływali głośno i namawiali szeptem, by naród nie pracował, by się nie uczył, by nie planował, by nie budował. A na zewnątrz wszelkimi sposobami podrywali autorytet Polski wobec obcych; Polska — mawiali i mówią — nie jest niepodległa, nie jest suwerenna. Można tym panom odpowiedzieć i wykazać, że nasza niepodległość i suwerenność wyraża się nie we frazesach, a w naszej samodzielnej, polskiej polityce zagranicznej, w systemie sojuszów i współpracy z tymi państwami, których przyjazny stosunek do Polski został niejednokrotnie zadokumentowany w czynach, a nie stanowił koniunkturalnej kombinacji gabinetowej. Nasza niepodległość i suwerenność zawiera się w naszym bohaterskim wojsku, w jego dachu patriotycznym i demokratycznym, nasza suwerenność przejawia się w naszej własnej koncepcji ekonomicznej i politycznej, w naszym polskim ustawodawstwie, polskiej kulturze i t. d i t. d. I można jeszcze tym panom — tym z kraju i tym z zagranicy — odpowiedzieć, że suwerenności państwa nie uzysku je się walką bratobójczą, nie zdobywa się dyskretnymi naradami z obcymi dyplomatami.</u>
-          <u xml:id="u-33.9" who="#PosełWende">Obok wyżej wymienionych elementów — niepodległość i suwerenność narodu i Państwa Polskiego opiera się na tych, z dumą przez każdego Polaka wymienianych: dziś 47 milionów ton węgla, a jutro 90 milionów ton; dziś 30 milionów metrów tkanin, a jutro 80 milionów; dziś 9 milionów ton przeładunków w portach, a jutro 25 milionów. Nasza siła — to jutrzejsze 300 tysięcy ton floty handlowej, to jutrzejsze dziesiątki tysięcy wagonów kolejowych, to budujące się nowe kopalnie, fabryki i porty. Oto siła oto siła Polski. Oto podstawy naszej suwerenności, którą zrealizował obóz demokracji dzięki ofiarnej pracy robotnika, chłopa i inteligenta polskiego. I dlatego 19 stycznia naród, który przejrzał, zrozumiał — jak huragan zmiótł wyznawców tymczasowości, nie wpuścił do Sejmu i usunął z Rządu tych, którzy inspirowali i jeszcze inspirują za granicą, by Polskę nadal w tymczasowości utrzymać. Oto między innymi sens, oto nurt podskórny, oto wymowa wyborów. Prosta, ludowa, na realizmie oparta koncepcja nowej Polski, koncepcja obozu reformy, okazała się koncepcją słuszną. Drogą tą — a jest to droga jedyna — musimy kroczyć nadal. Na tej drodze leży cel ostateczny: zjednoczenie, scementowanie całego narodu dla idei demokracji, dla idei wielkości i piękna Polski.</u>
-          <u xml:id="u-33.10" who="#PosełWende">Zwycięstwo 19 stycznia musimy przekuć w potężny oręż przeciwko zakusom odwiecznego wroga Polski; winno być naszą ambicją, naszym dążeniem przemienić zwycięstwo 19 stycznia w instrument jedności narodowej, wypleniając z naszego życia politycznego i społecznego wszystko to, co wsteczne i reakcyjne, wszystko to, co anty1udowe, antydemokratyczne, a więc antypolskie.</u>
+          <u xml:id="u-33.0" who="#JanKarolWende">Wysoka Izbo! Z uwagą wysłuchaliśmy ramowej deklaracji programowej Premiera pierwszego w odrodzonej Polsce stałego rządu Rzeczypospolitej Realizacja programu Rządu będzie niewątpliwie kontynuacją zasadniczych koncepcji ideologicznych demokracji, koncepcji, które w ciągu minionego okresu zdały egzamin słuszności, koncepcji, które wyprowadziły Polskę z chaosu wojennego i powojennego na jasną drogę siły, wielkości i sprawiedliwości społecznej.</u>
+          <u xml:id="u-33.1" who="#JanKarolWende">Nim przejdę da omówienia kilku zagadnień dotyczących przyszłych prac Rządu, do których klub poselski Stronnictwa Demokratycznego i partia nasza przywiązuje szczególną wagę — pozwolę sobie na kilka u uwag natury ogólnej.</u>
+          <u xml:id="u-33.2" who="#JanKarolWende">Wysoką Izbo! Jeśli przeżywane dziś przez nasz kraj chwile określamy jako początek okresu zwrotnego, historycznego to w dużej mierze dlatego, że po ciężkich latach wojny i okupacji, po których trwał okres tymczasowości, Polska, naród cały wkracza z dumą w etap stabilizacji, politycznej, stabilizacji stosunków społecznych i stabilizacji gospodarczej.</u>
+          <u xml:id="u-33.3" who="#JanKarolWende">Tak się stało — i należy to podkreślić — nie z winy budowniczych Polski demokratycznej, że pewnym siłom w kraju i poza krajem zależało na tym, aby Polska, najpierwszy i najwierniejszy sojusznik w gigantycznej walce z hitleryzmem, narodów zjednoczonych, nie mogła po wojnie zmobilizować się szybko do odbudowy gospodarczej, do odrodzenia politycznego i moralnego. Siły wrogie demokracji, siły wrogie Polsce czyniły wszystko, by ten niedogodny dla naszego zrujnowanego kraju etap — jak najbardziej przedłużyć, jak najbardziej pogłębić.</u>
+          <u xml:id="u-33.4" who="#JanKarolWende">A przecież mimo wojny, mimo ruin i zgliszcz, mimo tysiącznych przeszkód obóz demokratyczny zdołał w ciągu minionych zaledwie dwóch i pół lat ma tylko zaplanować, ale i przeprowadzić tak epokowe zmiany w naszym życiu gospodarczym, społecznym i politycznym, iż niezawodnie obóz demokracji wejdzie do historii Polski jako obóz wielkich reform.</u>
+          <u xml:id="u-33.5" who="#JanKarolWende">Było to możliwe i stało się tak dlatego, ponieważ naród nasz — ten. wspaniale bohaterski i ofiarny, patriotyczny i pracowity naród polski — przejrzał i zrozumiał. Przejrzał i zrozumiał, że przyszłość, że dobro państwa i każdego poszczególnego obywatela nie leży w nawrocie do zmurszałej przeszłości, nie leży w jałowej negacji, w upartym przeczeniu wszystkiemu, co słuszne i uczciwe, co szczere i proste; zrozumiał naród, że dobro Polski nie leży w walce bratobójczej, w kainowych strzałach zza płotu — ale w jedności, w pokoju, w stabilizacji, w pracy.</u>
+          <u xml:id="u-33.6" who="#JanKarolWende">Żądał tej jedności, chciał tej pracy spokojnej, pragnął tej stabilizacji chłop i robotnik, inżynier i nauczyciel, urzędnik i kupiec, rzemieślnik i pracownik nauki czy sztuki. Chcieli wszyscy, pragnął naród cały zerwania z tymczasowością. Wiedział bowiem, że „tymczasowość” — to nie tylko dodatek do zwykłej nomenklatury Rządu Polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-33.7" who="#JanKarolWende">Żerujący na tej tymczasowości wrogowie demokracji usiłowali całemu naszemu krajowi wszystkim naszym poczynaniom, całej naszej przyszłości nadać piętno tymczasowości. Oni, na wzór Schuhmacherów, usiłowali przedłużać tymczasowość naszych granic zachodnich i tempo reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu, dla nich tymczasowy był pokój światowy i spokój w Polsce, dla nich demokracja, tymczasowe były rządy ludu, tymczasowa niepodległość i tymczasowa sama Polska.</u>
+          <u xml:id="u-33.8" who="#JanKarolWende">Ci bowiem, co chcieli widzieć Polskę permanentnie tymczasową, podawali nawet w wątpliwość naszą niepodległość i suwerenność państwową. Mając pełne usta frazesów o zagrożeniu naszej suwerenności, nic jednak nie robili dla jej wzmocnienia. Na odwrót. W kraju — podrywali wiarę narodu we własne siły i we własne państwo, nawoływali głośno i namawiali szeptem, by naród nie pracował, by się nie uczył, by nie planował, by nie budował. A na zewnątrz wszelkimi sposobami podrywali autorytet Polski wobec obcych; Polska — mawiali i mówią — nie jest niepodległa, nie jest suwerenna. Można tym panom odpowiedzieć i wykazać, że nasza niepodległość i suwerenność wyraża się nie we frazesach, a w naszej samodzielnej, polskiej polityce zagranicznej, w systemie sojuszów i współpracy z tymi państwami, których przyjazny stosunek do Polski został niejednokrotnie zadokumentowany w czynach, a nie stanowił koniunkturalnej kombinacji gabinetowej. Nasza niepodległość i suwerenność zawiera się w naszym bohaterskim wojsku, w jego dachu patriotycznym i demokratycznym, nasza suwerenność przejawia się w naszej własnej koncepcji ekonomicznej i politycznej, w naszym polskim ustawodawstwie, polskiej kulturze i t. d i t. d. I można jeszcze tym panom — tym z kraju i tym z zagranicy — odpowiedzieć, że suwerenności państwa nie uzysku je się walką bratobójczą, nie zdobywa się dyskretnymi naradami z obcymi dyplomatami.</u>
+          <u xml:id="u-33.9" who="#JanKarolWende">Obok wyżej wymienionych elementów — niepodległość i suwerenność narodu i Państwa Polskiego opiera się na tych, z dumą przez każdego Polaka wymienianych: dziś 47 milionów ton węgla, a jutro 90 milionów ton; dziś 30 milionów metrów tkanin, a jutro 80 milionów; dziś 9 milionów ton przeładunków w portach, a jutro 25 milionów. Nasza siła — to jutrzejsze 300 tysięcy ton floty handlowej, to jutrzejsze dziesiątki tysięcy wagonów kolejowych, to budujące się nowe kopalnie, fabryki i porty. Oto siła oto siła Polski. Oto podstawy naszej suwerenności, którą zrealizował obóz demokracji dzięki ofiarnej pracy robotnika, chłopa i inteligenta polskiego. I dlatego 19 stycznia naród, który przejrzał, zrozumiał — jak huragan zmiótł wyznawców tymczasowości, nie wpuścił do Sejmu i usunął z Rządu tych, którzy inspirowali i jeszcze inspirują za granicą, by Polskę nadal w tymczasowości utrzymać. Oto między innymi sens, oto nurt podskórny, oto wymowa wyborów. Prosta, ludowa, na realizmie oparta koncepcja nowej Polski, koncepcja obozu reformy, okazała się koncepcją słuszną. Drogą tą — a jest to droga jedyna — musimy kroczyć nadal. Na tej drodze leży cel ostateczny: zjednoczenie, scementowanie całego narodu dla idei demokracji, dla idei wielkości i piękna Polski.</u>
+          <u xml:id="u-33.10" who="#JanKarolWende">Zwycięstwo 19 stycznia musimy przekuć w potężny oręż przeciwko zakusom odwiecznego wroga Polski; winno być naszą ambicją, naszym dążeniem przemienić zwycięstwo 19 stycznia w instrument jedności narodowej, wypleniając z naszego życia politycznego i społecznego wszystko to, co wsteczne i reakcyjne, wszystko to, co anty1udowe, antydemokratyczne, a więc antypolskie.</u>
           <u xml:id="u-33.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-33.12" who="#PosełWende">I to, Wysoka Izbo, będzie jednym ze szczytnych, naprawdę epokowych zadań pierwszego Sejmu odrodzonej Polski.</u>
-          <u xml:id="u-33.13" who="#PosełWende">Wysoka Izbo! W swoim exposé ob. Premier nakreślił ogólny program piać Rządu. Nie wątpimy, że Rząd uczyni wszystko, by program ten zrealizować. Chciałbym dzisiaj w imieniu klubu poselskiego Stronnictwa Demokratycznego zwrócić uwagę Izby na kilka zagadnień, do których Stronnictwo Demokratyczne przywiązuje szczególną wagę.</u>
-          <u xml:id="u-33.14" who="#PosełWende">Musimy sobie tu powiedzieć jasno i szczerze: spośród wszystkich zagadnień naszego życia, dziedzina wychowania młodzieży, dziedzina tak przecież ważna, kluczowa, by nie powiedzieć decydująca o przyszłości narodu i Państwa — nie została jeszcze niestety rozwiązana w duchu naszych dni, w duchu reform i przemian. Nie trzeba chyba uzasadniać wagi tej sprawy. Należy gwoli jasności podkreślić, że sprawa oświaty i wychowania należała do pierwszych trosk demokracji polskiej. Warto chyba przypomnieć, że Krajowa Rada Narodowa i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego zajmowały się zagadnieniem odbudowy i przebudowy oświaty w Polsce od pierwszych dni swojej działalności, Wartę również przypomnieć dziś i ten fakt, że w Lublinie, w odległości kilkudziesięciu kilometrów ód frontu PKWN obradował nie tylko nad sprawą rozbudowy naszego wojska, nie tylko nad oddaniem ziemi chłopom czy nad reformą waluty. Jednym z pierwszych dekretów PKWN, obok historycznego dekretu o reformie rolnej, był dekret o utworzeniu nowego uniwersytetu. I trzeba powiedzieć, że dużo zrobiła demokracja dla odbudowy kompletnie zniszczonego szkolnictwa powszechnego, średniego i wyższego. Utworzono setki 1 tysiące nowych szkół powszechnych i średnich, utworzono dziesiątki wyższych uczelni, kosztem często niedożywiania robotników i pracowników, zdobyto fundusze dla stworzenia młodzieży możliwości nadrobienia straconego w czasie wojny okresu nauki. Słowem, na tym odcinku zagadnienia młodzieżowego uczyniono dużo.</u>
-          <u xml:id="u-33.15" who="#PosełWende">Ale musimy sobie też powiedzieć, że w dziedzinie wychowania młodzieży w duchu postępu i demokracji osiągnięto, niestety, mało. Nie będę teraz mówił o przyczynach. Wiemy wszyscy dobrze, gdzie one tkwią. Jest faktem, że projekty i próby reform, zapoczątkowane na szeroką skalę wiosną 1945 r., zostały dość szybko odroczone ad calendas graecas.</u>
-          <u xml:id="u-33.16" who="#PosełWende">W dziedzinie zagadnień socjalnych, ekonomicznych i ideologicznych naród nasz odbył w ciągu ostatnich lat olbrzymi szmat drogi. Zmieniło się wiele na wszystkich prawie odcinkach naszego życia. A co zmieniło się w tym czasie w dziedzinie wychowania młodzieży? Powstała olbrzymia, niebezpieczna przepaść między ogólną demokratyzacją Polski a stanem wychowania młodzieży.</u>
-          <u xml:id="u-33.17" who="#PosełWende">Wiemy, że jedną z najcięższych ran, jaką nam zadali Niemcy, to deprawacja młodzieży. Ale nie upraszczajmy zagadnienia. Przyczyny leżą również gdzie indziej. Wysika Izbo! Skoro młodzieńcy w czapkach studenckich biorą udział w szajkach bandyckich, skoro 20 — letni uczniowie gimnazjum mordują w bestialski sposób swego kolegę o odmiennych poglądach politycznych, to jest to przerażające, groźne memento. Trzeba już, Obywatele posłowie bić na alarm. Tak przecież dłużej trwać nie może. Musi nastąpić przełom. Za wszelką cenę i wszelkimi środkami musi Rząd radykalnie uzdrowić sytuację na odcinku młodzieżowym.</u>
+          <u xml:id="u-33.12" who="#JanKarolWende">I to, Wysoka Izbo, będzie jednym ze szczytnych, naprawdę epokowych zadań pierwszego Sejmu odrodzonej Polski.</u>
+          <u xml:id="u-33.13" who="#JanKarolWende">Wysoka Izbo! W swoim exposé ob. Premier nakreślił ogólny program piać Rządu. Nie wątpimy, że Rząd uczyni wszystko, by program ten zrealizować. Chciałbym dzisiaj w imieniu klubu poselskiego Stronnictwa Demokratycznego zwrócić uwagę Izby na kilka zagadnień, do których Stronnictwo Demokratyczne przywiązuje szczególną wagę.</u>
+          <u xml:id="u-33.14" who="#JanKarolWende">Musimy sobie tu powiedzieć jasno i szczerze: spośród wszystkich zagadnień naszego życia, dziedzina wychowania młodzieży, dziedzina tak przecież ważna, kluczowa, by nie powiedzieć decydująca o przyszłości narodu i Państwa — nie została jeszcze niestety rozwiązana w duchu naszych dni, w duchu reform i przemian. Nie trzeba chyba uzasadniać wagi tej sprawy. Należy gwoli jasności podkreślić, że sprawa oświaty i wychowania należała do pierwszych trosk demokracji polskiej. Warto chyba przypomnieć, że Krajowa Rada Narodowa i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego zajmowały się zagadnieniem odbudowy i przebudowy oświaty w Polsce od pierwszych dni swojej działalności, Wartę również przypomnieć dziś i ten fakt, że w Lublinie, w odległości kilkudziesięciu kilometrów ód frontu PKWN obradował nie tylko nad sprawą rozbudowy naszego wojska, nie tylko nad oddaniem ziemi chłopom czy nad reformą waluty. Jednym z pierwszych dekretów PKWN, obok historycznego dekretu o reformie rolnej, był dekret o utworzeniu nowego uniwersytetu. I trzeba powiedzieć, że dużo zrobiła demokracja dla odbudowy kompletnie zniszczonego szkolnictwa powszechnego, średniego i wyższego. Utworzono setki 1 tysiące nowych szkół powszechnych i średnich, utworzono dziesiątki wyższych uczelni, kosztem często niedożywiania robotników i pracowników, zdobyto fundusze dla stworzenia młodzieży możliwości nadrobienia straconego w czasie wojny okresu nauki. Słowem, na tym odcinku zagadnienia młodzieżowego uczyniono dużo.</u>
+          <u xml:id="u-33.15" who="#JanKarolWende">Ale musimy sobie też powiedzieć, że w dziedzinie wychowania młodzieży w duchu postępu i demokracji osiągnięto, niestety, mało. Nie będę teraz mówił o przyczynach. Wiemy wszyscy dobrze, gdzie one tkwią. Jest faktem, że projekty i próby reform, zapoczątkowane na szeroką skalę wiosną 1945 r., zostały dość szybko odroczone ad calendas graecas.</u>
+          <u xml:id="u-33.16" who="#JanKarolWende">W dziedzinie zagadnień socjalnych, ekonomicznych i ideologicznych naród nasz odbył w ciągu ostatnich lat olbrzymi szmat drogi. Zmieniło się wiele na wszystkich prawie odcinkach naszego życia. A co zmieniło się w tym czasie w dziedzinie wychowania młodzieży? Powstała olbrzymia, niebezpieczna przepaść między ogólną demokratyzacją Polski a stanem wychowania młodzieży.</u>
+          <u xml:id="u-33.17" who="#JanKarolWende">Wiemy, że jedną z najcięższych ran, jaką nam zadali Niemcy, to deprawacja młodzieży. Ale nie upraszczajmy zagadnienia. Przyczyny leżą również gdzie indziej. Wysika Izbo! Skoro młodzieńcy w czapkach studenckich biorą udział w szajkach bandyckich, skoro 20 — letni uczniowie gimnazjum mordują w bestialski sposób swego kolegę o odmiennych poglądach politycznych, to jest to przerażające, groźne memento. Trzeba już, Obywatele posłowie bić na alarm. Tak przecież dłużej trwać nie może. Musi nastąpić przełom. Za wszelką cenę i wszelkimi środkami musi Rząd radykalnie uzdrowić sytuację na odcinku młodzieżowym.</u>
           <u xml:id="u-33.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-33.19" who="#PosełWende">Musi być przeprowadzona — i stać nas na to — prawdziwa, dogłębna demokratyzacja szkolnictwa i systemu wychowania Zaznaczamy jasno: dotyczy to zarówno młodzieży jak i kadr nauczycielskich.</u>
-          <u xml:id="u-33.20" who="#PosełWende">Są bowiem jeszcze w Polsce, Wysoka Izbo, szkoły, w których wmawia się dzieciom, że Polska znajduje się pod okupacją, są szkoły, w których uczy się dzieci, że Wrocław, Szczecin i Gdańsk to są miasta niemieckie. Są szkoły, w których nastawia się dzieci na nową wojnę, w których wsącza się w dusze dzieci jad nienawiści, w których mitologizuje się postacie Rydzów — Śmigłych, Becków i Radkiewiczów, a oczernia czołowe postacie odrodzonej Polski. Są uczelnie wyższe, w murach których kryją się sprzysiężenia przeciw Państwu, w których toleruje się wstecznictwo, jest pewien odłam młodzieży, który burdami nie dopuszcza innych do normalnej nauki. Można by, niestety, te groźne objawy mnożyć a mnożyć. I dlatego — powtarzam musi nastąpić przełom, przełom szybki i radykalny, jeśli z troską myślimy o jutrze kraju.</u>
-          <u xml:id="u-33.21" who="#PosełWende">Nie dziś miejsce na szczegółowe omówienie programu tej reformy. Stronnictwo Demokratyczne apeluje do Rządu, by w pracach swych poświęcił zagadnieniu wychowania młodzieży specjalną uwagę.</u>
-          <u xml:id="u-33.22" who="#PosełWende">Na marginesie szkolnictwa wyższego chciałbym przynajmniej pobieżnie napomknąć o wadze badan naukowych dla celów kultury narodowej i gospodarki narodowej w naszych uniwersytetach i instytutach naukowych.</u>
-          <u xml:id="u-33.23" who="#PosełWende">Przyszłość i samoistność kultury narodowej, siła i niepodległość gospodarstwa narodowego zależy w dużym stopniu od rozwinięcia w narodzie własnej i na wysokim poziomie stojącej produkcji wynalazczo — naukowej.</u>
-          <u xml:id="u-33.24" who="#PosełWende">Klub poselski Stronnictwa Demokratycznego dążyć będzie do tego, by Rząd znalazł potrzebne środki materialne celem stworzenia form organizacyjnych dla żywej, masowej i zorganizowanej pracy naukowej, dla podniesienia naszej kultury i gospodarki narodowej.</u>
-          <u xml:id="u-33.25" who="#PosełWende">Mówiąc o zagadnieniu szkolnictwa, nie wolno zapominać o doli nauczyciela. Mimo wysiłków Rządu Tymczasowego sytuacja ekonomiczna nauczycielstwa jest ciężka. Mimo ostatniego wydatnego podwyższenia poborów uposażenia nauczycieli są niestety nadal niewystarczające. Rząd winien więc z całą powagą zastanowić się nad znalezieniem środków dla poprawy bytu nauczyciela — tego inżyniera duszy młodzieży.</u>
-          <u xml:id="u-33.26" who="#PosełWende">I jeszcze jedno. W trosce o młodzież nie może wymknąć się spod uwagi Rządu sprawa zdrowotności młodzieży szkolnej i dzieci w wieku przedszkolnym.</u>
-          <u xml:id="u-33.27" who="#PosełWende">Zastraszające jest zjawisko gruźlicy wśród dzieci i młodzieży, niedostateczna, jak dotychczas, jest opieka lekarska nad dzieckiem. Należałoby, i o to Rząd będziemy prosić, rozbudować w kraju sieć bezpłatnych poradni przeciwgruźliczych, szczególnie dla matek i dzieci.</u>
-          <u xml:id="u-33.28" who="#PosełWende">Wysoka Izbo! Poruszę z kolei zagadnienie inteligencji pracującej, problem jej postawy ideowej wobec nowej rzeczywistości, problem jej roli i miejsca w nowej Polsce.</u>
-          <u xml:id="u-33.29" who="#PosełWende">By postawić sprawę od razu jasno i bez niedomówień, chcę podkreślić moment następujący: mówiąc o inteligencji polskiej, musimy z ubolewaniem stwierdzić, że nie wszystkie jej odłamy przemyślały do końca historię i przyszłość Polski, że nie całość inteligencji stanęła na gruncie demokracji i reform. Część inteligencji tkwiła jeszcze do niedawna w negacji, pozostawała w stanie duchowej emigracji, w bezpłodnym wyczekiwaniu, w uchylaniu się od pracy i twórczości. To jest, niestety, stan faktyczny, ale złożyło się na to wiele przyczyn.</u>
-          <u xml:id="u-33.30" who="#PosełWende">W okresie międzywojennym, w okresie drugiej niepodległości inteligencja polska była nie tylko niedoceniana i posponowana, nie tylko wyzyskiwana materialnie i dewaluowana moralnie. Reżimy przedwojenne pogardzały po prostu inteligencją pracującą. W Polsce przedwojennej przy istnieniu wiadomego odsetka analfabetów, przy zastraszającym braku lekarzy, inżynierów i nauczycieli mówiło się o nadprodukcji inteligencji. W Polsce dowrześniowej, nie dopuszczając synów chłopów i robotników do nauki, usiłowano stworzyć z inteligencji klan zamknięty, warstwę łatwo podatną do wykorzystania w różnych okolicznościach. Rządy sanacyjne zwłaszcza uczyniły z inteligencji swoisty instrument ucisku i faszyzacji życia polskiego i — przeciwstawiając w ten sposób inteligencję pracującą chłopom i robotnikom — na nią skierowały całe odium sanacyjnej radosnej twórczości. Wreszcie w okresie wojny i okupacji, w myśl niemieckich barbarzyńskich planów uczynienia z Polaków narodu parobków — w inteligencję polską wymierzone były pierwsze ciosy okupanta, prześladowania, bezrobocie, głód i nędza uderzyły w inteligenta. I nie dziw, że dziś, inteligencja pracująca Polski znalazła się w sytuacji materialnej niegodnej zazdrości. Można zaryzykować twierdzenie, że spośród wszystkich warstw społecznych — inteligencja pracująca znajduje się w sytuacji najcięższej. Konstatuje się w jej szeregach apatię, niechęć do pogłębiania swojej wiedzy, niechęć do pracy, porzucanie zawodu zdobytego wieloletnią nauką. Są to zjawiska niesłychanie szkodliwe dla Państwa. I nie może demokracja polska patrzeć obojętnie na taki stan rzeczy.</u>
-          <u xml:id="u-33.31" who="#PosełWende">Bo przecież mimo wielu wad ją dziś cechujących była inteligencja polska — ta sól narodu — tą warstwą, która w najciemniejszych dniach niewoli, w ciężkich chwilach zwątpienia podtrzymywała ducha narodu, nawoływała i sama stanęła do walki wraz z robotnikiem i chłopem o wolność Ojczyzny.</u>
-          <u xml:id="u-33.32" who="#PosełWende">Jest, niestety, powtarzam, faktem, że niecała inteligencja zrozumiała procesy rozwojowe nowej Polski, niecała inteligencja wprzęgła się w proces odbudowy i przebudowy moralnej kraju. Będzie sprawą Sejmu, będzie zadaniem Rządu systematyczne wyjaśnianie i przekonywanie wahających się, tej, wiadomo przez kogo, zbałamuconej warstwy inteligencji, że jej rola i znaczenie w Polsce demokratycznej, w Polsce ludowej jest nowe, jest wielkie, że jest i będzie w pełni doceniane, że demokracja nie tylko nie mówi o nadprodukcji inteligencji, ale czyni i czynić będzie wszystko, by szeregi inteligencji powiększyć, by jej krąg społeczny rozszerzyć przez dopływ nowych, młodych sił z warstw chłopskich i robotniczych. Będzie sprawą Rządu przyciągnięcie całej inteligencji pracującej do dzieła odbudowy gospodarczej, kulturalnej i moralnej Polski.</u>
+          <u xml:id="u-33.19" who="#JanKarolWende">Musi być przeprowadzona — i stać nas na to — prawdziwa, dogłębna demokratyzacja szkolnictwa i systemu wychowania Zaznaczamy jasno: dotyczy to zarówno młodzieży jak i kadr nauczycielskich.</u>
+          <u xml:id="u-33.20" who="#JanKarolWende">Są bowiem jeszcze w Polsce, Wysoka Izbo, szkoły, w których wmawia się dzieciom, że Polska znajduje się pod okupacją, są szkoły, w których uczy się dzieci, że Wrocław, Szczecin i Gdańsk to są miasta niemieckie. Są szkoły, w których nastawia się dzieci na nową wojnę, w których wsącza się w dusze dzieci jad nienawiści, w których mitologizuje się postacie Rydzów — Śmigłych, Becków i Radkiewiczów, a oczernia czołowe postacie odrodzonej Polski. Są uczelnie wyższe, w murach których kryją się sprzysiężenia przeciw Państwu, w których toleruje się wstecznictwo, jest pewien odłam młodzieży, który burdami nie dopuszcza innych do normalnej nauki. Można by, niestety, te groźne objawy mnożyć a mnożyć. I dlatego — powtarzam musi nastąpić przełom, przełom szybki i radykalny, jeśli z troską myślimy o jutrze kraju.</u>
+          <u xml:id="u-33.21" who="#JanKarolWende">Nie dziś miejsce na szczegółowe omówienie programu tej reformy. Stronnictwo Demokratyczne apeluje do Rządu, by w pracach swych poświęcił zagadnieniu wychowania młodzieży specjalną uwagę.</u>
+          <u xml:id="u-33.22" who="#JanKarolWende">Na marginesie szkolnictwa wyższego chciałbym przynajmniej pobieżnie napomknąć o wadze badan naukowych dla celów kultury narodowej i gospodarki narodowej w naszych uniwersytetach i instytutach naukowych.</u>
+          <u xml:id="u-33.23" who="#JanKarolWende">Przyszłość i samoistność kultury narodowej, siła i niepodległość gospodarstwa narodowego zależy w dużym stopniu od rozwinięcia w narodzie własnej i na wysokim poziomie stojącej produkcji wynalazczo — naukowej.</u>
+          <u xml:id="u-33.24" who="#JanKarolWende">Klub poselski Stronnictwa Demokratycznego dążyć będzie do tego, by Rząd znalazł potrzebne środki materialne celem stworzenia form organizacyjnych dla żywej, masowej i zorganizowanej pracy naukowej, dla podniesienia naszej kultury i gospodarki narodowej.</u>
+          <u xml:id="u-33.25" who="#JanKarolWende">Mówiąc o zagadnieniu szkolnictwa, nie wolno zapominać o doli nauczyciela. Mimo wysiłków Rządu Tymczasowego sytuacja ekonomiczna nauczycielstwa jest ciężka. Mimo ostatniego wydatnego podwyższenia poborów uposażenia nauczycieli są niestety nadal niewystarczające. Rząd winien więc z całą powagą zastanowić się nad znalezieniem środków dla poprawy bytu nauczyciela — tego inżyniera duszy młodzieży.</u>
+          <u xml:id="u-33.26" who="#JanKarolWende">I jeszcze jedno. W trosce o młodzież nie może wymknąć się spod uwagi Rządu sprawa zdrowotności młodzieży szkolnej i dzieci w wieku przedszkolnym.</u>
+          <u xml:id="u-33.27" who="#JanKarolWende">Zastraszające jest zjawisko gruźlicy wśród dzieci i młodzieży, niedostateczna, jak dotychczas, jest opieka lekarska nad dzieckiem. Należałoby, i o to Rząd będziemy prosić, rozbudować w kraju sieć bezpłatnych poradni przeciwgruźliczych, szczególnie dla matek i dzieci.</u>
+          <u xml:id="u-33.28" who="#JanKarolWende">Wysoka Izbo! Poruszę z kolei zagadnienie inteligencji pracującej, problem jej postawy ideowej wobec nowej rzeczywistości, problem jej roli i miejsca w nowej Polsce.</u>
+          <u xml:id="u-33.29" who="#JanKarolWende">By postawić sprawę od razu jasno i bez niedomówień, chcę podkreślić moment następujący: mówiąc o inteligencji polskiej, musimy z ubolewaniem stwierdzić, że nie wszystkie jej odłamy przemyślały do końca historię i przyszłość Polski, że nie całość inteligencji stanęła na gruncie demokracji i reform. Część inteligencji tkwiła jeszcze do niedawna w negacji, pozostawała w stanie duchowej emigracji, w bezpłodnym wyczekiwaniu, w uchylaniu się od pracy i twórczości. To jest, niestety, stan faktyczny, ale złożyło się na to wiele przyczyn.</u>
+          <u xml:id="u-33.30" who="#JanKarolWende">W okresie międzywojennym, w okresie drugiej niepodległości inteligencja polska była nie tylko niedoceniana i posponowana, nie tylko wyzyskiwana materialnie i dewaluowana moralnie. Reżimy przedwojenne pogardzały po prostu inteligencją pracującą. W Polsce przedwojennej przy istnieniu wiadomego odsetka analfabetów, przy zastraszającym braku lekarzy, inżynierów i nauczycieli mówiło się o nadprodukcji inteligencji. W Polsce dowrześniowej, nie dopuszczając synów chłopów i robotników do nauki, usiłowano stworzyć z inteligencji klan zamknięty, warstwę łatwo podatną do wykorzystania w różnych okolicznościach. Rządy sanacyjne zwłaszcza uczyniły z inteligencji swoisty instrument ucisku i faszyzacji życia polskiego i — przeciwstawiając w ten sposób inteligencję pracującą chłopom i robotnikom — na nią skierowały całe odium sanacyjnej radosnej twórczości. Wreszcie w okresie wojny i okupacji, w myśl niemieckich barbarzyńskich planów uczynienia z Polaków narodu parobków — w inteligencję polską wymierzone były pierwsze ciosy okupanta, prześladowania, bezrobocie, głód i nędza uderzyły w inteligenta. I nie dziw, że dziś, inteligencja pracująca Polski znalazła się w sytuacji materialnej niegodnej zazdrości. Można zaryzykować twierdzenie, że spośród wszystkich warstw społecznych — inteligencja pracująca znajduje się w sytuacji najcięższej. Konstatuje się w jej szeregach apatię, niechęć do pogłębiania swojej wiedzy, niechęć do pracy, porzucanie zawodu zdobytego wieloletnią nauką. Są to zjawiska niesłychanie szkodliwe dla Państwa. I nie może demokracja polska patrzeć obojętnie na taki stan rzeczy.</u>
+          <u xml:id="u-33.31" who="#JanKarolWende">Bo przecież mimo wielu wad ją dziś cechujących była inteligencja polska — ta sól narodu — tą warstwą, która w najciemniejszych dniach niewoli, w ciężkich chwilach zwątpienia podtrzymywała ducha narodu, nawoływała i sama stanęła do walki wraz z robotnikiem i chłopem o wolność Ojczyzny.</u>
+          <u xml:id="u-33.32" who="#JanKarolWende">Jest, niestety, powtarzam, faktem, że niecała inteligencja zrozumiała procesy rozwojowe nowej Polski, niecała inteligencja wprzęgła się w proces odbudowy i przebudowy moralnej kraju. Będzie sprawą Sejmu, będzie zadaniem Rządu systematyczne wyjaśnianie i przekonywanie wahających się, tej, wiadomo przez kogo, zbałamuconej warstwy inteligencji, że jej rola i znaczenie w Polsce demokratycznej, w Polsce ludowej jest nowe, jest wielkie, że jest i będzie w pełni doceniane, że demokracja nie tylko nie mówi o nadprodukcji inteligencji, ale czyni i czynić będzie wszystko, by szeregi inteligencji powiększyć, by jej krąg społeczny rozszerzyć przez dopływ nowych, młodych sił z warstw chłopskich i robotniczych. Będzie sprawą Rządu przyciągnięcie całej inteligencji pracującej do dzieła odbudowy gospodarczej, kulturalnej i moralnej Polski.</u>
           <u xml:id="u-33.33" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-33.34" who="#PosełWende">Ale Rząd winien równocześnie pamiętać o doli i niedoli tej inteligencji. Jej sytuacja materialna powoduje groźne w jej szeregach zjawiska. Dlatego nie wątpimy, że Rząd zastanowi się nad sposobami poprawy bytu inteligencji pracującej, która ze swej strony swoją postawą moralną, swoją pracą dla Polski demokratycznej musi uzyskać pełne zaufanie Rządu i całego narodu.</u>
-          <u xml:id="u-33.35" who="#PosełWende">Z kolei pragnę poruszyć pokrótce zagadnienie, które w najbliższym etapie będzie dla nas zagadnieniem bodaj najpierwszym. Chodzi mi mianowicie o sprawę traktatu pokojowego z Niemcami.</u>
-          <u xml:id="u-33.36" who="#PosełWende">Nie będę omawiał sprawy naszych ziem odzyskanych, ta kwestia bowiem w naszym rozumieniu, a sądzę, że będę w tym punkcie wyrazicielem uczuć i przekonań całej Izby, została de facto przesądzona umową w Poczdamie i naród polski, który ziemie te zaludnił, ożywił i ponownie spolszczył, nie dopuści tam już nigdy Schumacherowych potomków krzyżaka.</u>
+          <u xml:id="u-33.34" who="#JanKarolWende">Ale Rząd winien równocześnie pamiętać o doli i niedoli tej inteligencji. Jej sytuacja materialna powoduje groźne w jej szeregach zjawiska. Dlatego nie wątpimy, że Rząd zastanowi się nad sposobami poprawy bytu inteligencji pracującej, która ze swej strony swoją postawą moralną, swoją pracą dla Polski demokratycznej musi uzyskać pełne zaufanie Rządu i całego narodu.</u>
+          <u xml:id="u-33.35" who="#JanKarolWende">Z kolei pragnę poruszyć pokrótce zagadnienie, które w najbliższym etapie będzie dla nas zagadnieniem bodaj najpierwszym. Chodzi mi mianowicie o sprawę traktatu pokojowego z Niemcami.</u>
+          <u xml:id="u-33.36" who="#JanKarolWende">Nie będę omawiał sprawy naszych ziem odzyskanych, ta kwestia bowiem w naszym rozumieniu, a sądzę, że będę w tym punkcie wyrazicielem uczuć i przekonań całej Izby, została de facto przesądzona umową w Poczdamie i naród polski, który ziemie te zaludnił, ożywił i ponownie spolszczył, nie dopuści tam już nigdy Schumacherowych potomków krzyżaka.</u>
           <u xml:id="u-33.37" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-33.38" who="#PosełWende">Stanowisko Polski odnośnie jutra Niemiec zostało już sprecyzowane w memorandum Rządu Polskiego. Niewątpliwie w ciągu najbliższych miesięcy Rząd nasz niejednokrotnie jeszcze zabierze głos w tej sprawie, tak zasadniczej dla przyszłości naszego Państwa. I dlatego sądzę, że mimo dzielących nas różnic w innych dziedzinach — w tej dziedzinie, w sprawie naszych słusznych postulatów odnośnie pokoju z Niemcami i ich przyszłego stanu ekonomicznego i politycznego Rząd może liczyć na absolutną jednomyślność nie tylko Wysokiej Izby, ale całego narodu.</u>
+          <u xml:id="u-33.38" who="#JanKarolWende">Stanowisko Polski odnośnie jutra Niemiec zostało już sprecyzowane w memorandum Rządu Polskiego. Niewątpliwie w ciągu najbliższych miesięcy Rząd nasz niejednokrotnie jeszcze zabierze głos w tej sprawie, tak zasadniczej dla przyszłości naszego Państwa. I dlatego sądzę, że mimo dzielących nas różnic w innych dziedzinach — w tej dziedzinie, w sprawie naszych słusznych postulatów odnośnie pokoju z Niemcami i ich przyszłego stanu ekonomicznego i politycznego Rząd może liczyć na absolutną jednomyślność nie tylko Wysokiej Izby, ale całego narodu.</u>
           <u xml:id="u-33.39" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-33.40" who="#PosełWende">Nie wątpimy, że polityka Rządu będzie nadal kroczyć po wypróbowanej drodze ścisłej współpracy z państwami, które jak Polska dążą do ustanowienia sprawiedliwego i długotrwałego pokoju, które jak i Polska pragną uchronić świat przed odrodzeniem się faszyzmu i agresji.</u>
-          <u xml:id="u-33.41" who="#PosełWende">Dając wyraz naszej jednolitej postawie wobec sprawy niemieckiej, zadokumentujemy przed światem, że naród polski jak jeden mąż zdecydowany jest nie dopuścić już nigdy do tego, by kiedykolwiek znów „Niemiec pluł nam w twarz”, że tak, jak walczył dotychczas, walczyć gotów jest nadal o swoje słuszne prawa do odbudowy swego Państwa i bezpieczeństwa swych granic.</u>
+          <u xml:id="u-33.40" who="#JanKarolWende">Nie wątpimy, że polityka Rządu będzie nadal kroczyć po wypróbowanej drodze ścisłej współpracy z państwami, które jak Polska dążą do ustanowienia sprawiedliwego i długotrwałego pokoju, które jak i Polska pragną uchronić świat przed odrodzeniem się faszyzmu i agresji.</u>
+          <u xml:id="u-33.41" who="#JanKarolWende">Dając wyraz naszej jednolitej postawie wobec sprawy niemieckiej, zadokumentujemy przed światem, że naród polski jak jeden mąż zdecydowany jest nie dopuścić już nigdy do tego, by kiedykolwiek znów „Niemiec pluł nam w twarz”, że tak, jak walczył dotychczas, walczyć gotów jest nadal o swoje słuszne prawa do odbudowy swego Państwa i bezpieczeństwa swych granic.</u>
           <u xml:id="u-33.42" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-33.43" who="#PosełWende">Wysoka Izbo! Kolejnym zagadnieniem, które chcę poruszyć, to zagadnienie naszej odbudowy i rozbudowy gospodarczej.</u>
-          <u xml:id="u-33.44" who="#PosełWende">Nie będę powtarzał i uzasadniał, jaką posiada wagę dla przyszłości kraju realizacja trzyletniego narodowego planu gospodarczego. Należy jednak o tym mówić, należy uprzytomnić całemu społeczeństwu, że w obecnym układzie terytorialnym i ludnościowym, przy odpowiedniej eksploatacji naszych zasobów naturalnych i zdolności produkcyjnej kraj nasz może w niedalekiej już przyszłości stać się krajem naprawdę kwitnącym, krajem dobrobytu i radości życia. Do tego potrzebna jest praca i jeszcze raz praca intensywna wszystkich komórek naszego organizmu gospodarczego. I dobrze się stało, że u podstaw celów, przyświecających narodowemu planowi gospodarczemu, leży chwalebna zasada podniesienia stopy życiowej ludzi pracy, a więc podniesienie ogólnego dobrobytu kraju.</u>
-          <u xml:id="u-33.45" who="#PosełWende">Ale by wysiłek narodu, zmierzający do realizacji tego celu, był jak najbardziej wydajny, by jak najszybciej owocował, należy w naszym oryginalnym, trój sektorowym modelu gospodarczym umiejscowić wreszcie odpowiednio i na stałe sektor gospodarki prywatnej.</u>
-          <u xml:id="u-33.46" who="#PosełWende">Stronnictwo nasze stoi na stanowisku — i to nie ze względów ciasno partyjnych, ale ze względu na wagę tego zagadnienia dla szybkiej odbudowy gospodarczej kraju — że w dotychczasowych poczynaniach Rządu Tymczasowego sektor gospodarki prywatnej nie był dostatecznie doceniany i — co ważniejsze — nie był odpowiednio wykorzystany, zwłaszcza w dziedzinie ożywienia budownictwa mieszkaniowego, przez ostateczne uregulowanie skomplikowanych spraw prawnych.</u>
-          <u xml:id="u-33.47" who="#PosełWende">Przyczyny tego wadliwego stanu rzeczy leżą zresztą po obu stronach. Wiemy, że prywatne sfery gospodarcze bardzo były podatne na hasełka „tymczasowości”, nie chciały i nie zdecydowały się włączyć intensywnie do ogólnopaństwowych planów odbudowy. Prywatne sfery gospodarcze nie pracowały nad tym, by uzdrowić swój samorząd wewnętrzny, by wyeliminować ze swego grona wszystkie elementy obiektywnie i subiektywnie aspołeczne.</u>
-          <u xml:id="u-33.48" who="#PosełWende">Mamy jednak nadzieję, że obecnie i w tej dziedzinie nastąpi przełom zasadniczy. Wiemy, że intencje Rządu Tymczasowego odnośnie gospodarki prywatnej były niewątpliwie szczere, ale same intencje, jak wiemy, nie wystarczą. Rzeczą nowego Rządu będzie, aby na wszystkich szczeblach aparatu wykonawczego Państwa i samorządu włączenie koła gospodarki prywatnej w ogólne tryby machiny ekonomicznej Państwa nastąpiło jak najprędzej.</u>
-          <u xml:id="u-33.49" who="#PosełWende">Muszą prywatne sfery gospodarcze zrozumieć i przekonać się, iż nie koniunkturalne hasła polityczne, nie jakieś chwilowe potrzeby, ale realna ocena sytuacji gospodarczej i społecznej Polski dzisiejszej i Polski jutra — dyktują zasadę, potrzebę, konieczność włączenia prywatnych gałęzi ekonomiki w ogólny nurt odbudowy Polski. W związku z tym winny ustać niezamierzone przez Rząd, niesłuszne i szkodliwe praktyki administracji terenowej, która nie tylko nie docenia sama tego zagadnienia, ale wypacza wytyczne i zarządzenia władz centralnych.</u>
-          <u xml:id="u-33.50" who="#PosełWende">Wysoka Izbo! Zdajemy sobie sprawę, że w naszym życiu gospodarczym rok obecny będzie rokiem niejako decydującym, i mimo iż będzie to rok pewnego naprężenia — wierzymy, że przy zmobilizowaniu całego narodu do tej decydującej batalii gospodarczej wyjdziemy z niej zwycięsko.</u>
-          <u xml:id="u-33.51" who="#PosełWende">Z zagadnieniem odbudowy łączy się bezpośrednio sprawa druga sprawa repatriacji, sprawa przysporzenia tak potrzebnych państwu sił twórczych. Obywatele Posłowie! Chciałbym nasamprzód zaznaczyć, że w dziedzinie powrotu do kraju rodaków z zagranicy, w dziedzinie osiedlenia na ziemiach odzyskanych — dokonano naprawdę wiele, osiągnięto doskonałe wyniki. Chciałbym w tym miejscu podkreślić zasługi Rządu w tej dziedzinie, podnieść olbrzymi wkład pracy, pracy — moim zdaniem — niedość przez społeczeństwo docenianej.</u>
-          <u xml:id="u-33.52" who="#PosełWende">Wiemy, że Rząd Tymczasowy zrobił dużo, by przekonać resztę naszych rodaków do powrotu do Ojczyzny. Niestety, siły reakcyjne, siły wsteczne, siły nic z dobrem Polski nie mające — fałszywą, często absurdalną propagandą hamowały i hamują naturalne dążenie naszych braci do powrotu do swoich siedzib, do swoich najbliższych.</u>
-          <u xml:id="u-33.53" who="#PosełWende">Klub poselski Stronnictwa Demokratycznego zgłasza dezyderat do Rządu o poświęcenie temu zagadnieniu szczególnej wagi, o powołanie specjalnego organu rządowego, który zająłby się wszechstronnym opracowaniem zagadnienia powrotu do kraju możliwie największego odsetka Polaków z zagranicy, bez względu na to, gdzie się znajdują, zarówno emigrantów wojennych, jak i starej emigracji, która opuszczała kraj w tragicznym poszukiwaniu pracy wśród obcych. Demokratyczna Polska nie tylko nie Obędzie Wysyłała swoich dzieci po łaskawe chleby na różne „saksy”. Demokratyczna Polska przyjmie każdego Polaka który dla dobra Polski pracować i tworzyć pragnie.</u>
-          <u xml:id="u-33.54" who="#PosełWende">Dlatego obok poczynań Rządu — niechże już dziś z tej Izby wyjdzie apel do naszych braci za granicą, niech rozbrzmi po całym święcie, niech do każdego zakątka, gdzie bije polskie serce, dotrze nasze wołanie: Bracia, i siostry, wróćcie do odrodzonej Ojczyzny, stańcie wraz z nami do pracy wspólnej, do radosnego wysiłku dla wspólnego nam wszystkim dobra.</u>
-          <u xml:id="u-33.55" who="#PosełWende">W związku z powyższym — klub poselski Stronnictwa Demokratycznego zgłasza formalny wniosek do laski marszałkowskiej, aby Izba upoważniła — Konwent Seniorów do opracowania i opublikowania apelu Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej do Polaków za granicą o jak najszybszy powrót do kraju.</u>
-          <u xml:id="u-33.56" who="#PosełWende">Wreszcie, zagadnienie ostatnie.</u>
-          <u xml:id="u-33.57" who="#PosełWende">Wysoka Izbo! Okres stabilizacji, w który wkroczyliśmy, okres utrwalenia i umocnienia demokracji w Polsce, pozwoli nam niewątpliwie wzmocnić również praworządność kraju.</u>
-          <u xml:id="u-33.58" who="#PosełWende">Swobody demokratyczne w Polsce nie są swobodami blankietowymi, deklaratywnymi. Nasze historyczne reformy społeczne i głęboka przebudowa życia Polski uczyniły z kardynalnego hasła wolności i równości obywatelskiej — prawo realne, prawo najrzeczywistsze.</u>
-          <u xml:id="u-33.59" who="#PosełWende">Oczywista — demokracja, zapewniając prawa, wolności i równości swoim obywatelom, nie może dopuścić do tego, by prawa te były wyzyskane dla zniweczenia demokracji. Dotychczasowy klimat polityczny kraju zmuszał obóz demokracji do nieustannej czujności. Wierzymy jednak, że nowy okres, okres zwycięstwa i stabilizacji, stworzy nową aurę moralno — polityczną, która pozwoli Rządowi zmierzać do osiągnięcia stopniowej unifikacji wymiaru sprawiedliwości i przestrzegania zasady kompetencji władz terenowych. Zdajemy sobie sprawę, że reakcja polska nie złożyła jeszcze broni, jeszcze mogą się powtórzyć próby ataków na ustrój demokratyczny w Polsce. Wierzymy jednak, że Naród Polski, dając tak wymowny wyraz swemu dążeniu do utrwalenia ustroju demokratycznego, pomoże Rządowi w walce z resztkami antypaństwowości we wszelkich jej przejawach.</u>
-          <u xml:id="u-33.60" who="#PosełWende">Stronnictwo Demokratyczne na długo jeszcze przed wyborami, oceniając, że wśród społeczeństwa nastąpił wyraźny przełom, wyraźny odwrót od manowców reakcji, wystąpiło o ogłoszenie powszechnej i możliwie szerokiej amnestii.</u>
+          <u xml:id="u-33.43" who="#JanKarolWende">Wysoka Izbo! Kolejnym zagadnieniem, które chcę poruszyć, to zagadnienie naszej odbudowy i rozbudowy gospodarczej.</u>
+          <u xml:id="u-33.44" who="#JanKarolWende">Nie będę powtarzał i uzasadniał, jaką posiada wagę dla przyszłości kraju realizacja trzyletniego narodowego planu gospodarczego. Należy jednak o tym mówić, należy uprzytomnić całemu społeczeństwu, że w obecnym układzie terytorialnym i ludnościowym, przy odpowiedniej eksploatacji naszych zasobów naturalnych i zdolności produkcyjnej kraj nasz może w niedalekiej już przyszłości stać się krajem naprawdę kwitnącym, krajem dobrobytu i radości życia. Do tego potrzebna jest praca i jeszcze raz praca intensywna wszystkich komórek naszego organizmu gospodarczego. I dobrze się stało, że u podstaw celów, przyświecających narodowemu planowi gospodarczemu, leży chwalebna zasada podniesienia stopy życiowej ludzi pracy, a więc podniesienie ogólnego dobrobytu kraju.</u>
+          <u xml:id="u-33.45" who="#JanKarolWende">Ale by wysiłek narodu, zmierzający do realizacji tego celu, był jak najbardziej wydajny, by jak najszybciej owocował, należy w naszym oryginalnym, trój sektorowym modelu gospodarczym umiejscowić wreszcie odpowiednio i na stałe sektor gospodarki prywatnej.</u>
+          <u xml:id="u-33.46" who="#JanKarolWende">Stronnictwo nasze stoi na stanowisku — i to nie ze względów ciasno partyjnych, ale ze względu na wagę tego zagadnienia dla szybkiej odbudowy gospodarczej kraju — że w dotychczasowych poczynaniach Rządu Tymczasowego sektor gospodarki prywatnej nie był dostatecznie doceniany i — co ważniejsze — nie był odpowiednio wykorzystany, zwłaszcza w dziedzinie ożywienia budownictwa mieszkaniowego, przez ostateczne uregulowanie skomplikowanych spraw prawnych.</u>
+          <u xml:id="u-33.47" who="#JanKarolWende">Przyczyny tego wadliwego stanu rzeczy leżą zresztą po obu stronach. Wiemy, że prywatne sfery gospodarcze bardzo były podatne na hasełka „tymczasowości”, nie chciały i nie zdecydowały się włączyć intensywnie do ogólnopaństwowych planów odbudowy. Prywatne sfery gospodarcze nie pracowały nad tym, by uzdrowić swój samorząd wewnętrzny, by wyeliminować ze swego grona wszystkie elementy obiektywnie i subiektywnie aspołeczne.</u>
+          <u xml:id="u-33.48" who="#JanKarolWende">Mamy jednak nadzieję, że obecnie i w tej dziedzinie nastąpi przełom zasadniczy. Wiemy, że intencje Rządu Tymczasowego odnośnie gospodarki prywatnej były niewątpliwie szczere, ale same intencje, jak wiemy, nie wystarczą. Rzeczą nowego Rządu będzie, aby na wszystkich szczeblach aparatu wykonawczego Państwa i samorządu włączenie koła gospodarki prywatnej w ogólne tryby machiny ekonomicznej Państwa nastąpiło jak najprędzej.</u>
+          <u xml:id="u-33.49" who="#JanKarolWende">Muszą prywatne sfery gospodarcze zrozumieć i przekonać się, iż nie koniunkturalne hasła polityczne, nie jakieś chwilowe potrzeby, ale realna ocena sytuacji gospodarczej i społecznej Polski dzisiejszej i Polski jutra — dyktują zasadę, potrzebę, konieczność włączenia prywatnych gałęzi ekonomiki w ogólny nurt odbudowy Polski. W związku z tym winny ustać niezamierzone przez Rząd, niesłuszne i szkodliwe praktyki administracji terenowej, która nie tylko nie docenia sama tego zagadnienia, ale wypacza wytyczne i zarządzenia władz centralnych.</u>
+          <u xml:id="u-33.50" who="#JanKarolWende">Wysoka Izbo! Zdajemy sobie sprawę, że w naszym życiu gospodarczym rok obecny będzie rokiem niejako decydującym, i mimo iż będzie to rok pewnego naprężenia — wierzymy, że przy zmobilizowaniu całego narodu do tej decydującej batalii gospodarczej wyjdziemy z niej zwycięsko.</u>
+          <u xml:id="u-33.51" who="#JanKarolWende">Z zagadnieniem odbudowy łączy się bezpośrednio sprawa druga sprawa repatriacji, sprawa przysporzenia tak potrzebnych państwu sił twórczych. Obywatele Posłowie! Chciałbym nasamprzód zaznaczyć, że w dziedzinie powrotu do kraju rodaków z zagranicy, w dziedzinie osiedlenia na ziemiach odzyskanych — dokonano naprawdę wiele, osiągnięto doskonałe wyniki. Chciałbym w tym miejscu podkreślić zasługi Rządu w tej dziedzinie, podnieść olbrzymi wkład pracy, pracy — moim zdaniem — niedość przez społeczeństwo docenianej.</u>
+          <u xml:id="u-33.52" who="#JanKarolWende">Wiemy, że Rząd Tymczasowy zrobił dużo, by przekonać resztę naszych rodaków do powrotu do Ojczyzny. Niestety, siły reakcyjne, siły wsteczne, siły nic z dobrem Polski nie mające — fałszywą, często absurdalną propagandą hamowały i hamują naturalne dążenie naszych braci do powrotu do swoich siedzib, do swoich najbliższych.</u>
+          <u xml:id="u-33.53" who="#JanKarolWende">Klub poselski Stronnictwa Demokratycznego zgłasza dezyderat do Rządu o poświęcenie temu zagadnieniu szczególnej wagi, o powołanie specjalnego organu rządowego, który zająłby się wszechstronnym opracowaniem zagadnienia powrotu do kraju możliwie największego odsetka Polaków z zagranicy, bez względu na to, gdzie się znajdują, zarówno emigrantów wojennych, jak i starej emigracji, która opuszczała kraj w tragicznym poszukiwaniu pracy wśród obcych. Demokratyczna Polska nie tylko nie Obędzie Wysyłała swoich dzieci po łaskawe chleby na różne „saksy”. Demokratyczna Polska przyjmie każdego Polaka który dla dobra Polski pracować i tworzyć pragnie.</u>
+          <u xml:id="u-33.54" who="#JanKarolWende">Dlatego obok poczynań Rządu — niechże już dziś z tej Izby wyjdzie apel do naszych braci za granicą, niech rozbrzmi po całym święcie, niech do każdego zakątka, gdzie bije polskie serce, dotrze nasze wołanie: Bracia, i siostry, wróćcie do odrodzonej Ojczyzny, stańcie wraz z nami do pracy wspólnej, do radosnego wysiłku dla wspólnego nam wszystkim dobra.</u>
+          <u xml:id="u-33.55" who="#JanKarolWende">W związku z powyższym — klub poselski Stronnictwa Demokratycznego zgłasza formalny wniosek do laski marszałkowskiej, aby Izba upoważniła — Konwent Seniorów do opracowania i opublikowania apelu Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej do Polaków za granicą o jak najszybszy powrót do kraju.</u>
+          <u xml:id="u-33.56" who="#JanKarolWende">Wreszcie, zagadnienie ostatnie.</u>
+          <u xml:id="u-33.57" who="#JanKarolWende">Wysoka Izbo! Okres stabilizacji, w który wkroczyliśmy, okres utrwalenia i umocnienia demokracji w Polsce, pozwoli nam niewątpliwie wzmocnić również praworządność kraju.</u>
+          <u xml:id="u-33.58" who="#JanKarolWende">Swobody demokratyczne w Polsce nie są swobodami blankietowymi, deklaratywnymi. Nasze historyczne reformy społeczne i głęboka przebudowa życia Polski uczyniły z kardynalnego hasła wolności i równości obywatelskiej — prawo realne, prawo najrzeczywistsze.</u>
+          <u xml:id="u-33.59" who="#JanKarolWende">Oczywista — demokracja, zapewniając prawa, wolności i równości swoim obywatelom, nie może dopuścić do tego, by prawa te były wyzyskane dla zniweczenia demokracji. Dotychczasowy klimat polityczny kraju zmuszał obóz demokracji do nieustannej czujności. Wierzymy jednak, że nowy okres, okres zwycięstwa i stabilizacji, stworzy nową aurę moralno — polityczną, która pozwoli Rządowi zmierzać do osiągnięcia stopniowej unifikacji wymiaru sprawiedliwości i przestrzegania zasady kompetencji władz terenowych. Zdajemy sobie sprawę, że reakcja polska nie złożyła jeszcze broni, jeszcze mogą się powtórzyć próby ataków na ustrój demokratyczny w Polsce. Wierzymy jednak, że Naród Polski, dając tak wymowny wyraz swemu dążeniu do utrwalenia ustroju demokratycznego, pomoże Rządowi w walce z resztkami antypaństwowości we wszelkich jej przejawach.</u>
+          <u xml:id="u-33.60" who="#JanKarolWende">Stronnictwo Demokratyczne na długo jeszcze przed wyborami, oceniając, że wśród społeczeństwa nastąpił wyraźny przełom, wyraźny odwrót od manowców reakcji, wystąpiło o ogłoszenie powszechnej i możliwie szerokiej amnestii.</u>
           <u xml:id="u-33.61" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-33.62" who="#PosełWende">Partia nasza, wychodząc z realnej oceny siły demokracji i Państwa, stanęła na stanowisku możliwości aktu łaski dla tych wszystkich, którzy chcą włączyć się w zdrowy organizm społeczeństwa, w zgodny rytm pracy wspólnej dla Narodu. Bo jest jasne, że zwycięski obóz demokracji stać na to, by wyciągnąć dłoń pojednania do tych, którzy byli oszukani i błądzili, a pragną błędy swoje naprawić. Demokracja chce jedności Narodu, a Państwo tej jedności potrzebuje. I mimo iż ciemnym siłom wstecznictwa, mimo iż kierowniczym ośrodkom antypaństwowości i terroru zależy na dalszym rozbiciu społeczeństwa, na dalszym judzeniu brata na brata — będzie aktem mądrości politycznej obozu demokracji, będzie wyrazem jego siły, jeśli akt łaski nastąpi jak najszybciej.</u>
-          <u xml:id="u-33.63" who="#PosełWende">Dlatego klub poselski Stronnictwa Demokratycznego wita z zadowoleniem zapowiedź, którą Izba usłyszała z ust Prezydenta Rzeczypospolitej i Premiera, i deklaruje gotowość współpracy celem jak najszybszego urzeczywistnienia amnestii.</u>
-          <u xml:id="u-33.64" who="#PosełWende">Niech jednak nie sądzą wrogowie Polski, że czujność demokracji osłabła. Demokracja polska będzie nadal nieubłagana w walce z tymi wszystkimi, którzy swoją działalnością destrukcyjną, walką bratobójczą i szkodnictwem podkopują fundamenty Polski.</u>
-          <u xml:id="u-33.65" who="#PosełWende">Nie wątpimy też, że społeczeństwo nasze oceni ustawę amnestyjną nie tylko jako dowód siły demokracji polskiej, ale również jako dalszy dowód naszej szczerej dążności do prawdziwej jedności Narodu.</u>
-          <u xml:id="u-33.66" who="#PosełWende">Wysoka Izbo! Naród polski, wchodząc w nowy okres swych dziejów, budując zdecydowanie ustrój demokratyczny, ustrój sprawiedliwości społecznej i dobrobytu, zapatrzony w świetlaną przyszłość naszego kraju — winien wystrzegać się tych błędów naszej historii, które przyczyniły się do tego, że Polska — jeszcze w wieku XVI jedno z silniejszych państw w Europie — zaczęła szybko chylić się ku upadkowi, by pod koniec wieku XVIII utracić na długo swoją samodzielność państwową.</u>
-          <u xml:id="u-33.67" who="#PosełWende">Gdy zanalizować choćby pobieżnie przyczyny upadku Polski, to obok anormalnego rozwoju klasowego naszego społeczeństwa; obok niesprawiedliwego, anachronicznego podziału dóbr narodowych, obok samobójczego odwrócenia czujności i prężności narodu od kolebki naszej państwowości — ziem zachodnich, spostrzeżemy i inną przyczynę, bynajmniej nie mało ważną. Był nią brak w przekroju historycznym Polski — silnej, operatywnej władzy wykonawczej.</u>
-          <u xml:id="u-33.68" who="#PosełWende">Gdyby przejrzeć pisma wszystkich naszych luminarzy myśli państwowej, gdy wgłębić się w sens ich wypowiedzi, przekonamy się, że od najdawniejszych czasów toczyła się między postępową myślą Polski a wszelkim wstecznictwem i obskurantyzmem zażarta walka o silną władzę wykonawczą, opartą o wolę większości Narodu, a nie pewnych kast uprzywilejowanych.</u>
-          <u xml:id="u-33.69" who="#PosełWende">Liberum veto ten czerw szlachecki, który toczył fundamenty państwowości polskiej — był jedną z podstawowych przyczyn utraty przez naród polski niepodległości.</u>
-          <u xml:id="u-33.70" who="#PosełWende">Dziś musimy się wystrzegać błędnej interpretacji pojęcia rządów demokratycznych. Najwyższe organa władzy demokratycznej, władzy narodu i dla narodu — muszą być władzą wyposażoną przez Izbę w siłę.</u>
-          <u xml:id="u-33.71" who="#PosełWende">Polska demokratyczna zerwała już z wieloma błędami przeszłości. Polska, która zeszła z drogi ucisku innych narodów, która powróciła na swoje stare ziemie piastowskie, która wyrównała wiekową krzywdę chłopa i robotnika — Polska demokratyczna musi posiadać prężną władzę wykonawczą. Bo jedynie taka władza zdolna będzie zrealizować gigantyczne zadania, przed którymi stoi dziś naród polski Klub poselski Stronnictwa Demokratycznego, partia nasza deklaruję Rządowi, powołanemu do utrwalenia zdobyczy demokratycznych narodu, powołanemu do wyprowadzenia Polski na trwałą drogę światłości, rozumu i dobrobytu — pełne poparcie.</u>
+          <u xml:id="u-33.62" who="#JanKarolWende">Partia nasza, wychodząc z realnej oceny siły demokracji i Państwa, stanęła na stanowisku możliwości aktu łaski dla tych wszystkich, którzy chcą włączyć się w zdrowy organizm społeczeństwa, w zgodny rytm pracy wspólnej dla Narodu. Bo jest jasne, że zwycięski obóz demokracji stać na to, by wyciągnąć dłoń pojednania do tych, którzy byli oszukani i błądzili, a pragną błędy swoje naprawić. Demokracja chce jedności Narodu, a Państwo tej jedności potrzebuje. I mimo iż ciemnym siłom wstecznictwa, mimo iż kierowniczym ośrodkom antypaństwowości i terroru zależy na dalszym rozbiciu społeczeństwa, na dalszym judzeniu brata na brata — będzie aktem mądrości politycznej obozu demokracji, będzie wyrazem jego siły, jeśli akt łaski nastąpi jak najszybciej.</u>
+          <u xml:id="u-33.63" who="#JanKarolWende">Dlatego klub poselski Stronnictwa Demokratycznego wita z zadowoleniem zapowiedź, którą Izba usłyszała z ust Prezydenta Rzeczypospolitej i Premiera, i deklaruje gotowość współpracy celem jak najszybszego urzeczywistnienia amnestii.</u>
+          <u xml:id="u-33.64" who="#JanKarolWende">Niech jednak nie sądzą wrogowie Polski, że czujność demokracji osłabła. Demokracja polska będzie nadal nieubłagana w walce z tymi wszystkimi, którzy swoją działalnością destrukcyjną, walką bratobójczą i szkodnictwem podkopują fundamenty Polski.</u>
+          <u xml:id="u-33.65" who="#JanKarolWende">Nie wątpimy też, że społeczeństwo nasze oceni ustawę amnestyjną nie tylko jako dowód siły demokracji polskiej, ale również jako dalszy dowód naszej szczerej dążności do prawdziwej jedności Narodu.</u>
+          <u xml:id="u-33.66" who="#JanKarolWende">Wysoka Izbo! Naród polski, wchodząc w nowy okres swych dziejów, budując zdecydowanie ustrój demokratyczny, ustrój sprawiedliwości społecznej i dobrobytu, zapatrzony w świetlaną przyszłość naszego kraju — winien wystrzegać się tych błędów naszej historii, które przyczyniły się do tego, że Polska — jeszcze w wieku XVI jedno z silniejszych państw w Europie — zaczęła szybko chylić się ku upadkowi, by pod koniec wieku XVIII utracić na długo swoją samodzielność państwową.</u>
+          <u xml:id="u-33.67" who="#JanKarolWende">Gdy zanalizować choćby pobieżnie przyczyny upadku Polski, to obok anormalnego rozwoju klasowego naszego społeczeństwa; obok niesprawiedliwego, anachronicznego podziału dóbr narodowych, obok samobójczego odwrócenia czujności i prężności narodu od kolebki naszej państwowości — ziem zachodnich, spostrzeżemy i inną przyczynę, bynajmniej nie mało ważną. Był nią brak w przekroju historycznym Polski — silnej, operatywnej władzy wykonawczej.</u>
+          <u xml:id="u-33.68" who="#JanKarolWende">Gdyby przejrzeć pisma wszystkich naszych luminarzy myśli państwowej, gdy wgłębić się w sens ich wypowiedzi, przekonamy się, że od najdawniejszych czasów toczyła się między postępową myślą Polski a wszelkim wstecznictwem i obskurantyzmem zażarta walka o silną władzę wykonawczą, opartą o wolę większości Narodu, a nie pewnych kast uprzywilejowanych.</u>
+          <u xml:id="u-33.69" who="#JanKarolWende">Liberum veto ten czerw szlachecki, który toczył fundamenty państwowości polskiej — był jedną z podstawowych przyczyn utraty przez naród polski niepodległości.</u>
+          <u xml:id="u-33.70" who="#JanKarolWende">Dziś musimy się wystrzegać błędnej interpretacji pojęcia rządów demokratycznych. Najwyższe organa władzy demokratycznej, władzy narodu i dla narodu — muszą być władzą wyposażoną przez Izbę w siłę.</u>
+          <u xml:id="u-33.71" who="#JanKarolWende">Polska demokratyczna zerwała już z wieloma błędami przeszłości. Polska, która zeszła z drogi ucisku innych narodów, która powróciła na swoje stare ziemie piastowskie, która wyrównała wiekową krzywdę chłopa i robotnika — Polska demokratyczna musi posiadać prężną władzę wykonawczą. Bo jedynie taka władza zdolna będzie zrealizować gigantyczne zadania, przed którymi stoi dziś naród polski Klub poselski Stronnictwa Demokratycznego, partia nasza deklaruję Rządowi, powołanemu do utrwalenia zdobyczy demokratycznych narodu, powołanemu do wyprowadzenia Polski na trwałą drogę światłości, rozumu i dobrobytu — pełne poparcie.</u>
           <u xml:id="u-33.72" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-34">
           <u xml:id="u-34.0" who="#WładysławKowalski">Głos: ma poseł Brzeziński.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-35">
-          <u xml:id="u-35.0" who="#PosełBrzeziński">Wysoka Izbo! W imieniu klubu poselskiego Stronnictwa Pracy mam zaszczyt złożyć następującą deklarację:</u>
-          <u xml:id="u-35.1" who="#PosełBrzeziński">Rząd, który w dniu dzisiejszym zaprezentował się Wysokiej Izbie, jest rządem koalicyjnym, w skład jego wchodzą również przedstawiciele Stronnictwa Pracy. Jest zatem rzeczą zrozumiałą, że klub nasz udzieli Rządowi temu poparcia we wszystkich sprawach, które zgodne będą z zasadniczymi założeniami programu chrześcijańsko — społecznego, reprezentowanego w tej Izbie przez nasze stronnictwo.</u>
-          <u xml:id="u-35.2" who="#PosełBrzeziński">Wynika z tradycji politycznej naszego stronnictwa, jak również z interesów narodu i Państwa w obecnej rzeczywistości, że.działalność nasza miała zawsze na celu jedynie dobro narodu i Państwa. Stronnictwo Pracy powstało na zrębach organizacyjnych Narodowej Partii Robotniczej, wyrosłej z pełnej świadomości obywatelskiej mas ludu polskiego, walczącego w okresie niewoli z eksterminacyjną polityką rządu pruskiego. Organizacja nasza od samego początku nie tylko broniła zagrożonych interesów uciemiężonego narodu, lecz przygotowywała szerokie masy naszego społeczeństwa do twórczej i pozytywnej pracy dla przyszłego, suwerennego Państwa Polskiego. Szeregi członków naszego ruchu od samego początku wychowywane były w duchu na wskroś demokratycznym i w gotowości o niepodległość i suwerenność.</u>
-          <u xml:id="u-35.3" who="#PosełBrzeziński">W okresie międzywojennym stronnictwo nasze służyło ojczyźnie na wszystkich dostępnych mu. odcinkach, wnosząc konkretne wartości polityczne, które później dopiero zostały należycie ocenione. Rozwój wypadków całkowicie potwierdził słuszność naszej postawy w odniesieniu do kapitalnych zagadnień tak na polu polityki zagranicznej, gdzie reprezentowaliśmy zasadę ścisłej współpracy z narodami słowiańskimi, w szczególności ze Związkiem Radzieckim, celem zabezpieczenia żywotnych interesów naszego Państwa, zagrożonego przez odwiecznego naszego wroga — Niemcy, jak i na odcinku polityki wewnętrznej, gdzie walczyliśmy nieugięcie o pełne poszanowanie prawa, łamanego przez reżim sanacyjny, stojąc na stanowisku, że praworządność jest fundamentalną podstawą rozwoju i przyszłości każdego państwa. Ruch nasz, będąc ruchem mas ludu polskiego, miał zawsze charakter postępowy. Walczyliśmy o pełną sprawiedliwość społeczną, która mogła zostać osiągnięta jedynie na drodze radykalnych reform. W imię tych zasad walczyliśmy nieugięcie z rządami sanacyjnymi, a nasi działacze nie ulękli się terroru i Berezy Kartuskiej.</u>
-          <u xml:id="u-35.4" who="#PosełBrzeziński">W najtragiczniejszym okresie naszej historii, gdy Naród Polski krwawił pod rządami bestialskiej okupacji hitlerowskiej, staliśmy w pierwszych szeregach bojowników o niepodległość. Ludzie nasi, dziesiątkowani przez wroga, pracowali ofiarnie w podziemiach konspiracji nad nowymi koncepcjami unowocześniającymi strukturę polityczną i społeczną nowej Polski. W chwili odzyskania niepodległości byliśmy przygotowani do współudziału pracach nad odbudowa państwowości polskiej w nowych historycznych warunkach zasadniczych przemian na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i społecznej. Wzięliśmy świadomie współodpowiedzialność za kształtowanie w zasadniczych zagadnieniach współczesnej rzeczywistości.</u>
-          <u xml:id="u-35.5" who="#PosełBrzeziński">Ruch nasz od samego początku swego istnienia był zawsze wyrazem woli i dążeń tych szerokich warstw społeczeństwa polskiego, które widziały przyszłość Polski w oparciu o jasny i konsekwentny program chrześcijańsko — społeczny. Jesteśmy świadomi naszej odpowiedzialności wobec historii i wobec tych wszystkich obywateli Państwa Polskiego, którzy obdarzyli nas w sposób zdecydowany pełnią swego zaufania. Uważamy za najwyższy swój obowiązek nie zawieść tego zaufania. Wiemy, że w ten sposób najlepiej służyć będziemy Ojczyźnie i że tak pojęta nasza praca pozwoli nam pozytywnie rozwiązywać trudności stojące przed Wysoką Izbą.</u>
-          <u xml:id="u-35.6" who="#PosełBrzeziński">Udzielając poparcia Rządowi, który w dniu dzisiejszym zaprezentował się Wysokiej Izbie, Rządowi, za którego działalność spada na nas również współodpowiedzialność, Stronnictwo Pracy przedłoży swoje zasadnicze postulaty, o których realizację będziemy wnosili.</u>
-          <u xml:id="u-35.7" who="#PosełBrzeziński">Jako stronnictwo chrześcijańskie uważamy, że stosunek Państwa Polskiego, którego obywatele w znakomitej większości wyznają religię rzymsko — katolicką, do Stolicy Apostolskiej winien zostać jasno określony w nowym konkordacie. Kwestię tę uważamy za jedną z zasadniczych i dlatego klub nasz dołoży wszystkich swych starań, by sprawa ta była jak najszybciej uregulowana.</u>
-          <u xml:id="u-35.8" who="#PosełBrzeziński">W społeczeństwie naszym istnieje powszechna świadomość konieczności wprowadzenia w życie szerokiej amnestii politycznej, pozwalającej na powrót do życia obywatelskiego tym wszystkim, którzy wskutek tragicznych powikłań politycznych znaleźli się poza nawiasem tych twórczych sił narodu, które ofiarnie pracują nad odbudową naszego Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-35.9" who="#PosełBrzeziński">Mamy przeświadczenie, że inicjatywa Stronnictwa Pracy w tym zakresie, wysunięta na długo przed obecną sesją, spotka się z poparciem wszystkich świadomych czynników w tej Izbie.</u>
-          <u xml:id="u-35.10" who="#PosełBrzeziński">Zgodnie z naszymi poglądami społecznymi i gospodarczymi, którym daliśmy wyraz w pozytywnym ustosunkowaniu się do kapitalnych reform, jak reforma rolna i nacjonalizacja przemysłów kluczowych, podniesiemy w imię dobrze pojętego interesu Państwa na obradach Wysokiej Izby zagadnienie ostatecznego prawnego i faktycznego uregulowania kwestii, związanych z tak zwaną inicjatywą prywatną, twierdzimy bowiem, iż jasne określenie granic gospodarki prywatnej będzie miało decydujący wpływ na rozwój naszego życia ekonomicznego.</u>
-          <u xml:id="u-35.11" who="#PosełBrzeziński">Biorąc pod uwagę zasadnicze zmiany w strukturze społecznej naszego Państwa, związane z przestawieniem kraju rolniczego na kraj przemysłowo — rolniczy, co powoduje zwiększenie ilości mieszkańców miast, Stronnictwo Pracy wniesie pod obrady Wysokiej Izby odpowiednie wnioski dotyczące budownictwa mieszkalnego. Wiąże się to równocześnie z kwestią inicjatywy prywatnej na tym odcinku, jak również może mieć poważny wpływ na politykę populacyjną Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-35.12" who="#PosełBrzeziński">Wysiłek całego narodu skierowany jest w tej chwili ku odbudowie gospodarczej oraz unifikacji ludnościowej i prawnej ziem odzyskanych z ziemiami, znajdujący mi się w granicach Państwa Polskiego przed rokiem 1939. Stronnictwo Pracy poparło jak najusilniej wysiłek Rządu Jedności Narodowej w jego inicjatywie rozpisania daniny narodowej, a społeczeństwo wykazało dla tej sprawy całkowite zrozumienie.</u>
-          <u xml:id="u-35.13" who="#PosełBrzeziński">Będziemy się domagali od Rządu szybkiej realizacji planowych zamierzeń w odniesieniu do ziem odzyskanych, wychodząc ż założenia, że stanowią one źródło naszego bogactwa narodowego i warunek suwerennego bytu naszego Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-35.0" who="#StefanBrzeziński">Wysoka Izbo! W imieniu klubu poselskiego Stronnictwa Pracy mam zaszczyt złożyć następującą deklarację:</u>
+          <u xml:id="u-35.1" who="#StefanBrzeziński">Rząd, który w dniu dzisiejszym zaprezentował się Wysokiej Izbie, jest rządem koalicyjnym, w skład jego wchodzą również przedstawiciele Stronnictwa Pracy. Jest zatem rzeczą zrozumiałą, że klub nasz udzieli Rządowi temu poparcia we wszystkich sprawach, które zgodne będą z zasadniczymi założeniami programu chrześcijańsko — społecznego, reprezentowanego w tej Izbie przez nasze stronnictwo.</u>
+          <u xml:id="u-35.2" who="#StefanBrzeziński">Wynika z tradycji politycznej naszego stronnictwa, jak również z interesów narodu i Państwa w obecnej rzeczywistości, że.działalność nasza miała zawsze na celu jedynie dobro narodu i Państwa. Stronnictwo Pracy powstało na zrębach organizacyjnych Narodowej Partii Robotniczej, wyrosłej z pełnej świadomości obywatelskiej mas ludu polskiego, walczącego w okresie niewoli z eksterminacyjną polityką rządu pruskiego. Organizacja nasza od samego początku nie tylko broniła zagrożonych interesów uciemiężonego narodu, lecz przygotowywała szerokie masy naszego społeczeństwa do twórczej i pozytywnej pracy dla przyszłego, suwerennego Państwa Polskiego. Szeregi członków naszego ruchu od samego początku wychowywane były w duchu na wskroś demokratycznym i w gotowości o niepodległość i suwerenność.</u>
+          <u xml:id="u-35.3" who="#StefanBrzeziński">W okresie międzywojennym stronnictwo nasze służyło ojczyźnie na wszystkich dostępnych mu. odcinkach, wnosząc konkretne wartości polityczne, które później dopiero zostały należycie ocenione. Rozwój wypadków całkowicie potwierdził słuszność naszej postawy w odniesieniu do kapitalnych zagadnień tak na polu polityki zagranicznej, gdzie reprezentowaliśmy zasadę ścisłej współpracy z narodami słowiańskimi, w szczególności ze Związkiem Radzieckim, celem zabezpieczenia żywotnych interesów naszego Państwa, zagrożonego przez odwiecznego naszego wroga — Niemcy, jak i na odcinku polityki wewnętrznej, gdzie walczyliśmy nieugięcie o pełne poszanowanie prawa, łamanego przez reżim sanacyjny, stojąc na stanowisku, że praworządność jest fundamentalną podstawą rozwoju i przyszłości każdego państwa. Ruch nasz, będąc ruchem mas ludu polskiego, miał zawsze charakter postępowy. Walczyliśmy o pełną sprawiedliwość społeczną, która mogła zostać osiągnięta jedynie na drodze radykalnych reform. W imię tych zasad walczyliśmy nieugięcie z rządami sanacyjnymi, a nasi działacze nie ulękli się terroru i Berezy Kartuskiej.</u>
+          <u xml:id="u-35.4" who="#StefanBrzeziński">W najtragiczniejszym okresie naszej historii, gdy Naród Polski krwawił pod rządami bestialskiej okupacji hitlerowskiej, staliśmy w pierwszych szeregach bojowników o niepodległość. Ludzie nasi, dziesiątkowani przez wroga, pracowali ofiarnie w podziemiach konspiracji nad nowymi koncepcjami unowocześniającymi strukturę polityczną i społeczną nowej Polski. W chwili odzyskania niepodległości byliśmy przygotowani do współudziału pracach nad odbudowa państwowości polskiej w nowych historycznych warunkach zasadniczych przemian na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i społecznej. Wzięliśmy świadomie współodpowiedzialność za kształtowanie w zasadniczych zagadnieniach współczesnej rzeczywistości.</u>
+          <u xml:id="u-35.5" who="#StefanBrzeziński">Ruch nasz od samego początku swego istnienia był zawsze wyrazem woli i dążeń tych szerokich warstw społeczeństwa polskiego, które widziały przyszłość Polski w oparciu o jasny i konsekwentny program chrześcijańsko — społeczny. Jesteśmy świadomi naszej odpowiedzialności wobec historii i wobec tych wszystkich obywateli Państwa Polskiego, którzy obdarzyli nas w sposób zdecydowany pełnią swego zaufania. Uważamy za najwyższy swój obowiązek nie zawieść tego zaufania. Wiemy, że w ten sposób najlepiej służyć będziemy Ojczyźnie i że tak pojęta nasza praca pozwoli nam pozytywnie rozwiązywać trudności stojące przed Wysoką Izbą.</u>
+          <u xml:id="u-35.6" who="#StefanBrzeziński">Udzielając poparcia Rządowi, który w dniu dzisiejszym zaprezentował się Wysokiej Izbie, Rządowi, za którego działalność spada na nas również współodpowiedzialność, Stronnictwo Pracy przedłoży swoje zasadnicze postulaty, o których realizację będziemy wnosili.</u>
+          <u xml:id="u-35.7" who="#StefanBrzeziński">Jako stronnictwo chrześcijańskie uważamy, że stosunek Państwa Polskiego, którego obywatele w znakomitej większości wyznają religię rzymsko — katolicką, do Stolicy Apostolskiej winien zostać jasno określony w nowym konkordacie. Kwestię tę uważamy za jedną z zasadniczych i dlatego klub nasz dołoży wszystkich swych starań, by sprawa ta była jak najszybciej uregulowana.</u>
+          <u xml:id="u-35.8" who="#StefanBrzeziński">W społeczeństwie naszym istnieje powszechna świadomość konieczności wprowadzenia w życie szerokiej amnestii politycznej, pozwalającej na powrót do życia obywatelskiego tym wszystkim, którzy wskutek tragicznych powikłań politycznych znaleźli się poza nawiasem tych twórczych sił narodu, które ofiarnie pracują nad odbudową naszego Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-35.9" who="#StefanBrzeziński">Mamy przeświadczenie, że inicjatywa Stronnictwa Pracy w tym zakresie, wysunięta na długo przed obecną sesją, spotka się z poparciem wszystkich świadomych czynników w tej Izbie.</u>
+          <u xml:id="u-35.10" who="#StefanBrzeziński">Zgodnie z naszymi poglądami społecznymi i gospodarczymi, którym daliśmy wyraz w pozytywnym ustosunkowaniu się do kapitalnych reform, jak reforma rolna i nacjonalizacja przemysłów kluczowych, podniesiemy w imię dobrze pojętego interesu Państwa na obradach Wysokiej Izby zagadnienie ostatecznego prawnego i faktycznego uregulowania kwestii, związanych z tak zwaną inicjatywą prywatną, twierdzimy bowiem, iż jasne określenie granic gospodarki prywatnej będzie miało decydujący wpływ na rozwój naszego życia ekonomicznego.</u>
+          <u xml:id="u-35.11" who="#StefanBrzeziński">Biorąc pod uwagę zasadnicze zmiany w strukturze społecznej naszego Państwa, związane z przestawieniem kraju rolniczego na kraj przemysłowo — rolniczy, co powoduje zwiększenie ilości mieszkańców miast, Stronnictwo Pracy wniesie pod obrady Wysokiej Izby odpowiednie wnioski dotyczące budownictwa mieszkalnego. Wiąże się to równocześnie z kwestią inicjatywy prywatnej na tym odcinku, jak również może mieć poważny wpływ na politykę populacyjną Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-35.12" who="#StefanBrzeziński">Wysiłek całego narodu skierowany jest w tej chwili ku odbudowie gospodarczej oraz unifikacji ludnościowej i prawnej ziem odzyskanych z ziemiami, znajdujący mi się w granicach Państwa Polskiego przed rokiem 1939. Stronnictwo Pracy poparło jak najusilniej wysiłek Rządu Jedności Narodowej w jego inicjatywie rozpisania daniny narodowej, a społeczeństwo wykazało dla tej sprawy całkowite zrozumienie.</u>
+          <u xml:id="u-35.13" who="#StefanBrzeziński">Będziemy się domagali od Rządu szybkiej realizacji planowych zamierzeń w odniesieniu do ziem odzyskanych, wychodząc ż założenia, że stanowią one źródło naszego bogactwa narodowego i warunek suwerennego bytu naszego Państwa.</u>
           <u xml:id="u-35.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-35.15" who="#PosełBrzeziński">W miarę postępu prac Wysokiej Izby klub nasz wystąpi ze sprecyzowanymi wnioskami nie tylko w poruszonych przeze mnie zagadnieniach, lecz również w wielu innych zasadniczych sprawach, których rozstrzygnięcie przyczyni się do szybkiego unormowania stosunków w naszym Państwie.</u>
-          <u xml:id="u-35.16" who="#PosełBrzeziński">W pracy naszej dla narodu i Państwa w ramach Wysokiej Izby będziemy wierni zasadom ideowym, dzięki którym społeczeństwo polskie obdarza nas zaufaniem nieprzerwanie od 60 lat.</u>
+          <u xml:id="u-35.15" who="#StefanBrzeziński">W miarę postępu prac Wysokiej Izby klub nasz wystąpi ze sprecyzowanymi wnioskami nie tylko w poruszonych przeze mnie zagadnieniach, lecz również w wielu innych zasadniczych sprawach, których rozstrzygnięcie przyczyni się do szybkiego unormowania stosunków w naszym Państwie.</u>
+          <u xml:id="u-35.16" who="#StefanBrzeziński">W pracy naszej dla narodu i Państwa w ramach Wysokiej Izby będziemy wierni zasadom ideowym, dzięki którym społeczeństwo polskie obdarza nas zaufaniem nieprzerwanie od 60 lat.</u>
           <u xml:id="u-35.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-36">
@@ -430,27 +430,27 @@
           <u xml:id="u-38.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Frankowskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-39">
-          <u xml:id="u-39.0" who="#PosełFrankowski">Wysoki Sejmie! W imieniu Katolicko — Społecznego Klubu Poselskiego pragnę na samym wstępie stwierdzić, że zarówno Sejm, jak i kolejno już idąc Prezydent i Rząd rozpoczynają okres pracy pod szczęśliwym znakiem. Wyraża się on w tym, że odczuto istotne nastawienie naszego społeczeństwa.</u>
-          <u xml:id="u-39.1" who="#PosełFrankowski">Sejm na pierwszym swoim posiedzeniu uchwalił ostatecznie religijny tekst ślubowania Prezydenta, wiążąc go tym samym silnie ze społeczeństwem, którego chrześcijański światopogląd nie został w zasadzie przez nikogo zakwestionowany.</u>
-          <u xml:id="u-39.2" who="#PosełFrankowski">Prezydent w swoim orędziu zaapelował serdecznie do społeczeństwa, aby się naprawdę poczuwało do tego, że „jesteśmy braćmi” i dał na samym wstępie wyraz temu nastawieniu rozpoczynając urzędowanie swoje od aktu łaski wobec tych, którzy zbłądzili. Ta sama nuta przewijała się w przemówieniu Premiera.</u>
-          <u xml:id="u-39.3" who="#PosełFrankowski">Cenimy sobie wielce to nastawienie miarodajnych czynników i nie wątpimy w to, że w ślad za tym pójdą konkretne poczynania.</u>
-          <u xml:id="u-39.4" who="#PosełFrankowski">Wprawdzie jesteśmy w Sejmie liczebnie słabą reprezentacją, tym niemniej jesteśmy głęboko przekonani, że w sposób zgodny z rzeczywistością reprezentujemy poglądy i nastawienie zasadnicze tych licznych kół katolickich w Polsce, które w sposób pozytywny chcą wziąć udział w wielkim dziele odbudowy Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-39.0" who="#JanFrankowski">Wysoki Sejmie! W imieniu Katolicko — Społecznego Klubu Poselskiego pragnę na samym wstępie stwierdzić, że zarówno Sejm, jak i kolejno już idąc Prezydent i Rząd rozpoczynają okres pracy pod szczęśliwym znakiem. Wyraża się on w tym, że odczuto istotne nastawienie naszego społeczeństwa.</u>
+          <u xml:id="u-39.1" who="#JanFrankowski">Sejm na pierwszym swoim posiedzeniu uchwalił ostatecznie religijny tekst ślubowania Prezydenta, wiążąc go tym samym silnie ze społeczeństwem, którego chrześcijański światopogląd nie został w zasadzie przez nikogo zakwestionowany.</u>
+          <u xml:id="u-39.2" who="#JanFrankowski">Prezydent w swoim orędziu zaapelował serdecznie do społeczeństwa, aby się naprawdę poczuwało do tego, że „jesteśmy braćmi” i dał na samym wstępie wyraz temu nastawieniu rozpoczynając urzędowanie swoje od aktu łaski wobec tych, którzy zbłądzili. Ta sama nuta przewijała się w przemówieniu Premiera.</u>
+          <u xml:id="u-39.3" who="#JanFrankowski">Cenimy sobie wielce to nastawienie miarodajnych czynników i nie wątpimy w to, że w ślad za tym pójdą konkretne poczynania.</u>
+          <u xml:id="u-39.4" who="#JanFrankowski">Wprawdzie jesteśmy w Sejmie liczebnie słabą reprezentacją, tym niemniej jesteśmy głęboko przekonani, że w sposób zgodny z rzeczywistością reprezentujemy poglądy i nastawienie zasadnicze tych licznych kół katolickich w Polsce, które w sposób pozytywny chcą wziąć udział w wielkim dziele odbudowy Państwa.</u>
           <u xml:id="u-39.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-39.6" who="#PosełFrankowski">Dlatego też w sposób zasadniczy z tej trybuny chcemy stwierdzić:</u>
-          <u xml:id="u-39.7" who="#PosełFrankowski">1) droga do prawdziwego zjednoczenia wszystkich sił w narodzie prowadzi poprzez poszanowanie i respektowanie w życiu publicznym, społecznym i gospodarczym katolickich zasad programowych. Jesteśmy przekonani, że zasada praworządności, zasada poszanowania praw jednostki i jej osobowości, zasada sprawiedliwości społecznej, katolicka koncepcja własności prywatnej i sposób zużytkowania dochodów płynących z faktu posiadania — to wszystko powinno łączyć nas a nie dzielić.</u>
-          <u xml:id="u-39.8" who="#PosełFrankowski">2) Katolicy gotowi są współpracować ze wszystkimi ugrupowaniami politycznymi reprezentowanymi w Polsce pod warunkiem jednakowego startu i tych samych możliwości przekonywania i wpływania na charakter i przebieg dokonywanych reform. Skoro na południu i zachodzie Europy mogą katolicy pod własnym sztandarem brać pozytywny udział w życiu politycznym i współpracować z partiami lewicowymi, to i Polsce podobny układ wyjdzie na zdrowie. Cenimy odmienne przekonania innych ugrupowań, ale w zamian za to spodziewamy się uszanowania naszego obliczą ideowego. Potrzebna jest Polsce obecnej lewica, ale równie potrzebne jest Polsce postępowe ugrupowanie katolickie, tak jak nie stać nas na wszelkiego rodzaju wstecznictwo i zacofanie.</u>
-          <u xml:id="u-39.9" who="#PosełFrankowski">Przyjęliśmy z dużym zadowoleniem oświadczenie p. Premiera, że Rząd dążyć będzie do porozumienia i nawiązania stosunków z Kościołem. Cenimy sobie wielce to oświadczenie zwłaszcza, że mamy poprzednie posunięcia i wypowiedzi zarówno Prezydenta, który sformułował swoje poglądy, jak i poprzedniego Premiera. Wierzymy, że i obecny Rząd będzie kontynuatorem dalszych wysiłków w kierunku normalizacji i dobrego ułożenia stosunków z Kościołem. Będziemy niezmiernie zadowoleni, jeżeli rezultatem tych wysiłków Rządu będzie zawarcie konkordatu. Zdajemy sobie sprawę z tego, że istniejące trudności będą jednak przezwyciężone i sprawa zakończy się pozytywnie. Niemniej nim to nastąpi, są pewne rzeczy, które można już teraz załatwić, już teraz można by pewne trudności rozwiązać i tutaj zwracamy się z gorącym apelem do p. Ministra Bezpieczeństwa. Dla nas katolików pewna sprawa jest postulatem wielkiej, zasadniczej wagi. Postulatem tym jest, aby zarówno do więzień, jak i obozów pracy mogli być dopuszczani kapłani katoliccy celem niesienia pomocy i pociechy religijnej tym, którzy sobie tego życzą. Byłby to dla nas postulat zasadniczy, a wypełnienie go nie wymaga — naszym zdaniem — od Rządu specjalnych studiów ani specjalnego zastanawiania się.</u>
-          <u xml:id="u-39.10" who="#PosełFrankowski">Użyjemy wszelkich dostępnych nam środków oddziaływania na tę część społeczeństwa, która robotę podziemną uważa za właściwy rodzaj pracy politycznej. Będziemy starali się, aby wy szła z podziemia i stanęła do wspólnej pracy. Dlatego też z wielkim zadowoleniem przyjęliśmy do wiadomości Zapowiedź ustawy o amnestii, która winna stać się wielkim krokiem do pojednania i uspokojenia umysłów.</u>
-          <u xml:id="u-39.11" who="#PosełFrankowski">Wysoka Izbo! Wydaje nam się, że nie jest to dodatnim objawem, jeżeli zbyt dużo i zbyt często mówi się w Polsce o amnestii i dlatego śmiem wyrazić nasze głębokie przeświadczenie i nadzieję, że ta amnestia będzie amnestią tego rodzaju, że przestaniemy już wreszcie o amnestii mówić, że zasięg i skutki jej będą tego rodzaju, że rzeczywiście podziemie zostanie zlikwidowane.</u>
-          <u xml:id="u-39.12" who="#PosełFrankowski">Poprzedni Rząd przez usta swego premiera dawał kilkakrotnie wyraz temu, że ceni sobie współpracę tych licznych rzesz bezpartyjnych fachowców, którzy na różnych stanowiskach współpracują w aparacie państwowym. Szkoda, że przy obecnej rekonstrukcji Rządu obecny premier nie wykorzystał ich usług przy obsadzie tek. Nie osłabiłoby to w niczym politycznego charakteru obecnego Rządu, a przeciwnie wzmocniłoby jego powiązania ze społeczeństwem, Tym niemniej wyrażamy nadzieję, że Rząd znajdzie odpowiednie formy i sposoby do podkreślenia wagi tego zagadnienia.</u>
-          <u xml:id="u-39.13" who="#PosełFrankowski">Polsce potrzeba spokoju i dobrobytu, a nie demonstracji, nie not zagranicznych, ale realnej pomocy w gospodarczej odbudowie. W dziedzinie polityki zagranicznej linia poprzedniego Rządu jak i obecnego znajduje pełne zrozumienie w naszych szeregach i nie ma pod tym względem dyskusji.</u>
-          <u xml:id="u-39.14" who="#PosełFrankowski">Określiliśmy w wyżej podany sposób naszą postawę i wolę współpracy. Dla dopełnienia obrazu i umożliwienia społeczeństwu bliższego zorientowania się odnośnie programu działania nowego Rządu uważamy za stosowne sformułować pod adresem p. Premiera kilka pytań:</u>
-          <u xml:id="u-39.15" who="#PosełFrankowski">1) Okres t. zw. tymczasowości w systemie rządzenia został zamknięty, nadszedł okres normalizacji stosunków w każdej dziedzinie. Co Rząd zamierza uczynić, żeby wzmocnić wśród społeczeństwa poczucie praworządności i spowodować, aby podległa mu administracja przy rozstrzyganiu bieżących spraw, ważnych w życiu codziennym dla t zw. „szarego obywatela”, kierowała się jedynie i wyłącznie prawem, a nie poczuciem władzy czy indywidualnie pojętym swobodnym uznaniem?</u>
-          <u xml:id="u-39.16" who="#PosełFrankowski">2) Co Rząd zamierza uczynić, aby ostatecznie określić podział na trzy sektory w naszym gospodarstwie: państwowy, spółdzielczy i prywatny i czy dla tego ostatniego określi definitywnie nienaruszalne i zagwarantowane granice działalności i rozwoju? Zdaniem naszym w granicach obowiązującej ustawy o nacjonalizacji winien sektor spółdzielczy przejąć przewidziane ustawodawstwem przedsiębiorstwa, odciążając tym samym aparat państwowy, natomiast sektor prywatny, oczywiście ten, który operuje zdrową kalkulacją, a nie spekulacją, winien mieć zapewnione możliwości szerszego niż dotychczas rozwoju, w szczególności na ziemiach zachodnich, które wymagają szybkiego zagospodarowania.</u>
-          <u xml:id="u-39.17" who="#PosełFrankowski">Bylibyśmy bardzo zobowiązani za udzielenie nam w tym względzie Wyczerpujących i autorytatywnych wyjaśnień.</u>
-          <u xml:id="u-39.18" who="#PosełFrankowski">Nie jesteśmy jeszcze stronnictwem, lecz jedynie klubem poselskim. Nie bierzemy w żadnej formie bezpośredniego udziału w Rządzie. Możemy się w tym stanie rzeczy jedynie ustosunkować do konkretnych poczynań Rządu i będziemy to stale czynili.</u>
-          <u xml:id="u-39.19" who="#PosełFrankowski">Jeżeli nasze argumenty będą słuszne, wskazana przez nas droga trafna, mamy niepłonną nadzieję, że Rząd oceni to i uwzględni nasze konkretne dezyderaty. Dla nas bowiem istnieje przede wszystkim nie ten problem; kto robi, ale — co robi i jak robi.</u>
-          <u xml:id="u-39.20" who="#PosełFrankowski">Za obecny Rząd ponoszą odpowiedzialność wyłączną przede wszystkim stronnictwa, które biorą w nim udział. One oczywiście są powołane do tego, aby generalnie dać wyraz swemu zaufaniu do Rządu i głosować za votum zaufania. Będziemy oceniali Rząd pod kątem widzenia jego konkretnych poczynań i tylko dlatego przy głosowaniu nad generalnym udzieleniem kredytu a priori — wstrzymamy się od głosowania. Nie jest to z naszej strony opozycja, ale jedynie rzetelne i poważne potraktowanie obowiązków poselskich. Jesteśmy głęboko przekonani, że ta nasza postawa zostanie właściwie zrozumiana przez Wysoki Sejm, Rząd i społeczeństwo.</u>
+          <u xml:id="u-39.6" who="#JanFrankowski">Dlatego też w sposób zasadniczy z tej trybuny chcemy stwierdzić:</u>
+          <u xml:id="u-39.7" who="#JanFrankowski">1) droga do prawdziwego zjednoczenia wszystkich sił w narodzie prowadzi poprzez poszanowanie i respektowanie w życiu publicznym, społecznym i gospodarczym katolickich zasad programowych. Jesteśmy przekonani, że zasada praworządności, zasada poszanowania praw jednostki i jej osobowości, zasada sprawiedliwości społecznej, katolicka koncepcja własności prywatnej i sposób zużytkowania dochodów płynących z faktu posiadania — to wszystko powinno łączyć nas a nie dzielić.</u>
+          <u xml:id="u-39.8" who="#JanFrankowski">2) Katolicy gotowi są współpracować ze wszystkimi ugrupowaniami politycznymi reprezentowanymi w Polsce pod warunkiem jednakowego startu i tych samych możliwości przekonywania i wpływania na charakter i przebieg dokonywanych reform. Skoro na południu i zachodzie Europy mogą katolicy pod własnym sztandarem brać pozytywny udział w życiu politycznym i współpracować z partiami lewicowymi, to i Polsce podobny układ wyjdzie na zdrowie. Cenimy odmienne przekonania innych ugrupowań, ale w zamian za to spodziewamy się uszanowania naszego obliczą ideowego. Potrzebna jest Polsce obecnej lewica, ale równie potrzebne jest Polsce postępowe ugrupowanie katolickie, tak jak nie stać nas na wszelkiego rodzaju wstecznictwo i zacofanie.</u>
+          <u xml:id="u-39.9" who="#JanFrankowski">Przyjęliśmy z dużym zadowoleniem oświadczenie p. Premiera, że Rząd dążyć będzie do porozumienia i nawiązania stosunków z Kościołem. Cenimy sobie wielce to oświadczenie zwłaszcza, że mamy poprzednie posunięcia i wypowiedzi zarówno Prezydenta, który sformułował swoje poglądy, jak i poprzedniego Premiera. Wierzymy, że i obecny Rząd będzie kontynuatorem dalszych wysiłków w kierunku normalizacji i dobrego ułożenia stosunków z Kościołem. Będziemy niezmiernie zadowoleni, jeżeli rezultatem tych wysiłków Rządu będzie zawarcie konkordatu. Zdajemy sobie sprawę z tego, że istniejące trudności będą jednak przezwyciężone i sprawa zakończy się pozytywnie. Niemniej nim to nastąpi, są pewne rzeczy, które można już teraz załatwić, już teraz można by pewne trudności rozwiązać i tutaj zwracamy się z gorącym apelem do p. Ministra Bezpieczeństwa. Dla nas katolików pewna sprawa jest postulatem wielkiej, zasadniczej wagi. Postulatem tym jest, aby zarówno do więzień, jak i obozów pracy mogli być dopuszczani kapłani katoliccy celem niesienia pomocy i pociechy religijnej tym, którzy sobie tego życzą. Byłby to dla nas postulat zasadniczy, a wypełnienie go nie wymaga — naszym zdaniem — od Rządu specjalnych studiów ani specjalnego zastanawiania się.</u>
+          <u xml:id="u-39.10" who="#JanFrankowski">Użyjemy wszelkich dostępnych nam środków oddziaływania na tę część społeczeństwa, która robotę podziemną uważa za właściwy rodzaj pracy politycznej. Będziemy starali się, aby wy szła z podziemia i stanęła do wspólnej pracy. Dlatego też z wielkim zadowoleniem przyjęliśmy do wiadomości Zapowiedź ustawy o amnestii, która winna stać się wielkim krokiem do pojednania i uspokojenia umysłów.</u>
+          <u xml:id="u-39.11" who="#JanFrankowski">Wysoka Izbo! Wydaje nam się, że nie jest to dodatnim objawem, jeżeli zbyt dużo i zbyt często mówi się w Polsce o amnestii i dlatego śmiem wyrazić nasze głębokie przeświadczenie i nadzieję, że ta amnestia będzie amnestią tego rodzaju, że przestaniemy już wreszcie o amnestii mówić, że zasięg i skutki jej będą tego rodzaju, że rzeczywiście podziemie zostanie zlikwidowane.</u>
+          <u xml:id="u-39.12" who="#JanFrankowski">Poprzedni Rząd przez usta swego premiera dawał kilkakrotnie wyraz temu, że ceni sobie współpracę tych licznych rzesz bezpartyjnych fachowców, którzy na różnych stanowiskach współpracują w aparacie państwowym. Szkoda, że przy obecnej rekonstrukcji Rządu obecny premier nie wykorzystał ich usług przy obsadzie tek. Nie osłabiłoby to w niczym politycznego charakteru obecnego Rządu, a przeciwnie wzmocniłoby jego powiązania ze społeczeństwem, Tym niemniej wyrażamy nadzieję, że Rząd znajdzie odpowiednie formy i sposoby do podkreślenia wagi tego zagadnienia.</u>
+          <u xml:id="u-39.13" who="#JanFrankowski">Polsce potrzeba spokoju i dobrobytu, a nie demonstracji, nie not zagranicznych, ale realnej pomocy w gospodarczej odbudowie. W dziedzinie polityki zagranicznej linia poprzedniego Rządu jak i obecnego znajduje pełne zrozumienie w naszych szeregach i nie ma pod tym względem dyskusji.</u>
+          <u xml:id="u-39.14" who="#JanFrankowski">Określiliśmy w wyżej podany sposób naszą postawę i wolę współpracy. Dla dopełnienia obrazu i umożliwienia społeczeństwu bliższego zorientowania się odnośnie programu działania nowego Rządu uważamy za stosowne sformułować pod adresem p. Premiera kilka pytań:</u>
+          <u xml:id="u-39.15" who="#JanFrankowski">1) Okres t. zw. tymczasowości w systemie rządzenia został zamknięty, nadszedł okres normalizacji stosunków w każdej dziedzinie. Co Rząd zamierza uczynić, żeby wzmocnić wśród społeczeństwa poczucie praworządności i spowodować, aby podległa mu administracja przy rozstrzyganiu bieżących spraw, ważnych w życiu codziennym dla t zw. „szarego obywatela”, kierowała się jedynie i wyłącznie prawem, a nie poczuciem władzy czy indywidualnie pojętym swobodnym uznaniem?</u>
+          <u xml:id="u-39.16" who="#JanFrankowski">2) Co Rząd zamierza uczynić, aby ostatecznie określić podział na trzy sektory w naszym gospodarstwie: państwowy, spółdzielczy i prywatny i czy dla tego ostatniego określi definitywnie nienaruszalne i zagwarantowane granice działalności i rozwoju? Zdaniem naszym w granicach obowiązującej ustawy o nacjonalizacji winien sektor spółdzielczy przejąć przewidziane ustawodawstwem przedsiębiorstwa, odciążając tym samym aparat państwowy, natomiast sektor prywatny, oczywiście ten, który operuje zdrową kalkulacją, a nie spekulacją, winien mieć zapewnione możliwości szerszego niż dotychczas rozwoju, w szczególności na ziemiach zachodnich, które wymagają szybkiego zagospodarowania.</u>
+          <u xml:id="u-39.17" who="#JanFrankowski">Bylibyśmy bardzo zobowiązani za udzielenie nam w tym względzie Wyczerpujących i autorytatywnych wyjaśnień.</u>
+          <u xml:id="u-39.18" who="#JanFrankowski">Nie jesteśmy jeszcze stronnictwem, lecz jedynie klubem poselskim. Nie bierzemy w żadnej formie bezpośredniego udziału w Rządzie. Możemy się w tym stanie rzeczy jedynie ustosunkować do konkretnych poczynań Rządu i będziemy to stale czynili.</u>
+          <u xml:id="u-39.19" who="#JanFrankowski">Jeżeli nasze argumenty będą słuszne, wskazana przez nas droga trafna, mamy niepłonną nadzieję, że Rząd oceni to i uwzględni nasze konkretne dezyderaty. Dla nas bowiem istnieje przede wszystkim nie ten problem; kto robi, ale — co robi i jak robi.</u>
+          <u xml:id="u-39.20" who="#JanFrankowski">Za obecny Rząd ponoszą odpowiedzialność wyłączną przede wszystkim stronnictwa, które biorą w nim udział. One oczywiście są powołane do tego, aby generalnie dać wyraz swemu zaufaniu do Rządu i głosować za votum zaufania. Będziemy oceniali Rząd pod kątem widzenia jego konkretnych poczynań i tylko dlatego przy głosowaniu nad generalnym udzieleniem kredytu a priori — wstrzymamy się od głosowania. Nie jest to z naszej strony opozycja, ale jedynie rzetelne i poważne potraktowanie obowiązków poselskich. Jesteśmy głęboko przekonani, że ta nasza postawa zostanie właściwie zrozumiana przez Wysoki Sejm, Rząd i społeczeństwo.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-40">
           <u xml:id="u-40.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Wójcik Stanisław.</u>
@@ -516,108 +516,108 @@
           <u xml:id="u-42.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Żuławski.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-43">
-          <u xml:id="u-43.0" who="#PosełŻuławski">Wysoka Izbo! Wchodzę na tę trybunę pierwszy raz po 12 latach i pierwszy raz jako niezależny socjalista biorę udział w dyskusji nad exposé nowego Rządu, który w gruncie rzeczy nie jest nowym, lecz dalszym ciągiem tej samej myśli politycznej, która już przejawiła się w Lublinie.</u>
-          <u xml:id="u-43.1" who="#PosełŻuławski">I gdyby nie otaczające mnie gruzy, gdyby nie brak dawnych moich towarzyszy broni: Barlickiego, Niedziałkowskiego, Czapińskiego, Liebermana, Piotrowskiego, Dubois, Ziemięckiego i innych, z którymi walczyliśmy razem przeciwko totalistycznym zakusom sanacji, gdyby nie świadomość, że w międzyczasie przeszedł nad naszymi głowami potworny huragan, powiedziałbym, że się tu nic nie zmieniło.</u>
-          <u xml:id="u-43.2" who="#PosełŻuławski">Ta sama sala, ta sama zwarta większość, upojona władzą i zwycięstwem, te same zagadnienia, rzucane niegdyś z Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, a dziś z Bloku Demokratycznego, że „siły demokracji polskiej wzięły na siebie odpowiedzialność przed narodem”, te same frazesy, że „w Demokratycznym Bloku zespoliło się wszystko, co zdrowe i twórcze w narodzie” — zupełnie jak swe jego czasu w OZON — ie i te same dumne przechwałki, czego to rząd nie dokonał pod względem wybudowania czy odbudowania Polski. Ta sama również słaba opozycja, której — zupełnie jak dawniej — zarzuca się, że nie potrafi postawić nic konstruktywnie, lecz bezpłodnie podnosi ustawicznie te same skargi na gwałty administracji, na areszty, na nadużycia wyborcze i na pogwałcenie wolności słowa i prasy. I tak samo wreszcie, jak twierdzono dawniej, że rząd generała Składkowskiego, oparty o sanację, jest opatrznościowym i że tylko on jeden może podnieść Polskę wzwyż — i dziś znowu zapewnia się, że tylko rząd oparty o Blok może zabezpieczyć na trwałe jej niepodległość i odbudować jej gruzy.</u>
-          <u xml:id="u-43.3" who="#PosełŻuławski">Pewnie, i za czasów sanacji i w obecnej chwili każda praca daje rezultaty. Techniką jej nie fest jednak dziś jakąś wyłączną tajemnicą tego czy innego rządu. Dziś wszyscy już wiedzą, jak można zbudować dom czy most — zarówno w Stanach Zjednoczonych, w Europie, w Sowietach czy w Chinach. Jednakowe efekty są również i w Polsce — bez względu na to, czy rządzi w niej sanacja czy Rząd Jedności Narodowej.</u>
+          <u xml:id="u-43.0" who="#ZygmuntŻuławski">Wysoka Izbo! Wchodzę na tę trybunę pierwszy raz po 12 latach i pierwszy raz jako niezależny socjalista biorę udział w dyskusji nad exposé nowego Rządu, który w gruncie rzeczy nie jest nowym, lecz dalszym ciągiem tej samej myśli politycznej, która już przejawiła się w Lublinie.</u>
+          <u xml:id="u-43.1" who="#ZygmuntŻuławski">I gdyby nie otaczające mnie gruzy, gdyby nie brak dawnych moich towarzyszy broni: Barlickiego, Niedziałkowskiego, Czapińskiego, Liebermana, Piotrowskiego, Dubois, Ziemięckiego i innych, z którymi walczyliśmy razem przeciwko totalistycznym zakusom sanacji, gdyby nie świadomość, że w międzyczasie przeszedł nad naszymi głowami potworny huragan, powiedziałbym, że się tu nic nie zmieniło.</u>
+          <u xml:id="u-43.2" who="#ZygmuntŻuławski">Ta sama sala, ta sama zwarta większość, upojona władzą i zwycięstwem, te same zagadnienia, rzucane niegdyś z Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, a dziś z Bloku Demokratycznego, że „siły demokracji polskiej wzięły na siebie odpowiedzialność przed narodem”, te same frazesy, że „w Demokratycznym Bloku zespoliło się wszystko, co zdrowe i twórcze w narodzie” — zupełnie jak swe jego czasu w OZON — ie i te same dumne przechwałki, czego to rząd nie dokonał pod względem wybudowania czy odbudowania Polski. Ta sama również słaba opozycja, której — zupełnie jak dawniej — zarzuca się, że nie potrafi postawić nic konstruktywnie, lecz bezpłodnie podnosi ustawicznie te same skargi na gwałty administracji, na areszty, na nadużycia wyborcze i na pogwałcenie wolności słowa i prasy. I tak samo wreszcie, jak twierdzono dawniej, że rząd generała Składkowskiego, oparty o sanację, jest opatrznościowym i że tylko on jeden może podnieść Polskę wzwyż — i dziś znowu zapewnia się, że tylko rząd oparty o Blok może zabezpieczyć na trwałe jej niepodległość i odbudować jej gruzy.</u>
+          <u xml:id="u-43.3" who="#ZygmuntŻuławski">Pewnie, i za czasów sanacji i w obecnej chwili każda praca daje rezultaty. Techniką jej nie fest jednak dziś jakąś wyłączną tajemnicą tego czy innego rządu. Dziś wszyscy już wiedzą, jak można zbudować dom czy most — zarówno w Stanach Zjednoczonych, w Europie, w Sowietach czy w Chinach. Jednakowe efekty są również i w Polsce — bez względu na to, czy rządzi w niej sanacja czy Rząd Jedności Narodowej.</u>
           <u xml:id="u-43.4" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
-          <u xml:id="u-43.5" who="#PosełŻuławski">Toteż to, że naród przez swą pracę, w miarę upływu czasu stwarza coraz większe wartości, to nie jest specjalną zasługą tego Rządu. Czy w ciągu jednego roku 1933, za czasów znienawidzonego rządu OZON — u, nie wybudowano w Warszawie więcej domów i mieszkań aniżeli dziś?</u>
+          <u xml:id="u-43.5" who="#ZygmuntŻuławski">Toteż to, że naród przez swą pracę, w miarę upływu czasu stwarza coraz większe wartości, to nie jest specjalną zasługą tego Rządu. Czy w ciągu jednego roku 1933, za czasów znienawidzonego rządu OZON — u, nie wybudowano w Warszawie więcej domów i mieszkań aniżeli dziś?</u>
           <u xml:id="u-43.6" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
-          <u xml:id="u-43.7" who="#PosełŻuławski">Na całym świecie szyje się też ubrania jednakowo, bez względu na to, czy rządzą konserwatyści, demokraci, czy zwolennicy totalizmu. Tylko te ubrania nie zawsze leżą jednakowo dobrze na obywatelach. Mają oni też chyba prawo decydować, do jakiego krawca mają je oddać do roboty.</u>
-          <u xml:id="u-43.8" who="#PosełŻuławski">Każdy z nich twierdzi, że jest doskonały i każdy rząd uważa się za najlepszy i opatrznościowy. Nie było chyba na świecie rządu, który by nie zapewniał, że jego to tylko dążenie urzeczywistni powszechny dobrobyt i szczęście narodu. Tak było za Wazów i Sasów, tak za Targowicy, w której Rzewuski „uderzony o łóżko” chciał przynajmniej pismem być usłużny dla Ojczyzny swojej, tak za czasów Wielopolskiego, za kół polskich w parlamentach państw zaborczych, za Piłsudskiego i Składkowskiego i dziś jest to samo.</u>
+          <u xml:id="u-43.7" who="#ZygmuntŻuławski">Na całym świecie szyje się też ubrania jednakowo, bez względu na to, czy rządzą konserwatyści, demokraci, czy zwolennicy totalizmu. Tylko te ubrania nie zawsze leżą jednakowo dobrze na obywatelach. Mają oni też chyba prawo decydować, do jakiego krawca mają je oddać do roboty.</u>
+          <u xml:id="u-43.8" who="#ZygmuntŻuławski">Każdy z nich twierdzi, że jest doskonały i każdy rząd uważa się za najlepszy i opatrznościowy. Nie było chyba na świecie rządu, który by nie zapewniał, że jego to tylko dążenie urzeczywistni powszechny dobrobyt i szczęście narodu. Tak było za Wazów i Sasów, tak za Targowicy, w której Rzewuski „uderzony o łóżko” chciał przynajmniej pismem być usłużny dla Ojczyzny swojej, tak za czasów Wielopolskiego, za kół polskich w parlamentach państw zaborczych, za Piłsudskiego i Składkowskiego i dziś jest to samo.</u>
           <u xml:id="u-43.9" who="#komentarz">(Oklaski na prawicy.)</u>
-          <u xml:id="u-43.10" who="#PosełŻuławski">Wszystkie rządy, rządząc twierdzą, że mają zawsze na oku tylko ogólne dobro i niepodległość całego narodu, a kto się z nimi nie zgadza — to wróg Ojczyzny, zdrajca, głupiec lub reakcjonista.</u>
+          <u xml:id="u-43.10" who="#ZygmuntŻuławski">Wszystkie rządy, rządząc twierdzą, że mają zawsze na oku tylko ogólne dobro i niepodległość całego narodu, a kto się z nimi nie zgadza — to wróg Ojczyzny, zdrajca, głupiec lub reakcjonista.</u>
           <u xml:id="u-43.11" who="#komentarz">(Wrzawa. Różne okrzyki.)</u>
-          <u xml:id="u-43.12" who="#PosełŻuławski">Piłsudski nazwał Polaków narodem idiotów i uznał, że we własnym ich interesie ma prawo wychowywać ich batem. Dziś rządząca elita, najlepsi w narodzie, w poufnych rozmowach przedstawiają tak samo, że gdyby ustąpili, zapanowałyby w Polsce straszne rzeczy: biały terror i najczarniejszą reakcja. Kto to ma prawo podejrzewać ten naród, złożony w ogromnej większości z ludzi pracy — chłopów, robotników i inteligentów o reakcyjność dlatego tylko, że chce on sam wyrokować o sprawiedliwości społecznej, o zrównaniu praw, o wolności, o swej reprezentacji sejmowej i o swoim rządzie?</u>
-          <u xml:id="u-43.13" who="#PosełŻuławski">Piłsudski twierdził, że przeprowadzając wybory brzeskie, oszczędził narodowi większego nieszczęścia, a pułkownik Sławek powiedział wprost, że czasem lepiej popełnić oszustwo wyborcze na obywatelach niż wytaczać przeciwko nim milraliezy. Wywołało to wówczas wśród nas wszystkich powszechne oburzenie.</u>
-          <u xml:id="u-43.14" who="#PosełŻuławski">Toteż, kiedy powiedziano mi, że w auli uniwersytetu krakowskiego p. premier Osóbka zapowiedział, że Rząd musi zwyciężyć, bo nie było jeszcze wypadku, by ktoś, posiadając władzę przegrał przy wyborach, byłem przerażony. Pamiętałem bowiem doskonale cały szereg wyborów, w których rząd poniósł klęskę Przegrał wybory premier Moraczewski w 1918 r. i Piłsudski w r. 1927, przegrali je w Ameryce republikanie, chociaż mieli władzę w swoich rękach, przegrał nacjonalistyczny rząd francuski na rzecz wspólnego frontu, przegrał swego czasu kanclerz Pappen na rzecz Hitlera, a ostatnio przegrał premier Churchill na rzecz Labour Party.</u>
+          <u xml:id="u-43.12" who="#ZygmuntŻuławski">Piłsudski nazwał Polaków narodem idiotów i uznał, że we własnym ich interesie ma prawo wychowywać ich batem. Dziś rządząca elita, najlepsi w narodzie, w poufnych rozmowach przedstawiają tak samo, że gdyby ustąpili, zapanowałyby w Polsce straszne rzeczy: biały terror i najczarniejszą reakcja. Kto to ma prawo podejrzewać ten naród, złożony w ogromnej większości z ludzi pracy — chłopów, robotników i inteligentów o reakcyjność dlatego tylko, że chce on sam wyrokować o sprawiedliwości społecznej, o zrównaniu praw, o wolności, o swej reprezentacji sejmowej i o swoim rządzie?</u>
+          <u xml:id="u-43.13" who="#ZygmuntŻuławski">Piłsudski twierdził, że przeprowadzając wybory brzeskie, oszczędził narodowi większego nieszczęścia, a pułkownik Sławek powiedział wprost, że czasem lepiej popełnić oszustwo wyborcze na obywatelach niż wytaczać przeciwko nim milraliezy. Wywołało to wówczas wśród nas wszystkich powszechne oburzenie.</u>
+          <u xml:id="u-43.14" who="#ZygmuntŻuławski">Toteż, kiedy powiedziano mi, że w auli uniwersytetu krakowskiego p. premier Osóbka zapowiedział, że Rząd musi zwyciężyć, bo nie było jeszcze wypadku, by ktoś, posiadając władzę przegrał przy wyborach, byłem przerażony. Pamiętałem bowiem doskonale cały szereg wyborów, w których rząd poniósł klęskę Przegrał wybory premier Moraczewski w 1918 r. i Piłsudski w r. 1927, przegrali je w Ameryce republikanie, chociaż mieli władzę w swoich rękach, przegrał nacjonalistyczny rząd francuski na rzecz wspólnego frontu, przegrał swego czasu kanclerz Pappen na rzecz Hitlera, a ostatnio przegrał premier Churchill na rzecz Labour Party.</u>
           <u xml:id="u-43.15" who="#komentarz">(Głos: A teraz przegrał Mikołajczyk)</u>
-          <u xml:id="u-43.16" who="#PosełŻuławski">Nie mogą przegrać wyborów tylko rządy totalistyczne, terroryzujące wyborców. Toteż tak, jak to było we Włoszech, w Polsce czy w Niemczech, w parlamentach tych państw rządy miały zawsze ogromną większość za sobą, bez względu na opinię i wolę narodu.</u>
-          <u xml:id="u-43.17" who="#PosełŻuławski">Nie chcą powoływać się na żadne zobowiązania: jałtańskie, moskiewskie czy poczdamskie, bo uważam, że każde wybory powinny być swobodne, uczciwe i czyste, gdyż inaczej nie ma potrzeby, by je przeprowadzać i stwarzać fikcję demokracji „kierowanej” czy t. zw. „ludowej”.</u>
-          <u xml:id="u-43.18" who="#PosełŻuławski">Nie pozwolono mi wydać ani jednej odezwy, a tygodnikowi „Piast”', organowi PSL, który współpracował ze mną, drukarnia wstrzymała druk mimo obowiązującej umowy. Wszystkie prywatne auta i autobusy milicja zarekwirowała na rzecz agitacji za Blokiem.</u>
+          <u xml:id="u-43.16" who="#ZygmuntŻuławski">Nie mogą przegrać wyborów tylko rządy totalistyczne, terroryzujące wyborców. Toteż tak, jak to było we Włoszech, w Polsce czy w Niemczech, w parlamentach tych państw rządy miały zawsze ogromną większość za sobą, bez względu na opinię i wolę narodu.</u>
+          <u xml:id="u-43.17" who="#ZygmuntŻuławski">Nie chcą powoływać się na żadne zobowiązania: jałtańskie, moskiewskie czy poczdamskie, bo uważam, że każde wybory powinny być swobodne, uczciwe i czyste, gdyż inaczej nie ma potrzeby, by je przeprowadzać i stwarzać fikcję demokracji „kierowanej” czy t. zw. „ludowej”.</u>
+          <u xml:id="u-43.18" who="#ZygmuntŻuławski">Nie pozwolono mi wydać ani jednej odezwy, a tygodnikowi „Piast”', organowi PSL, który współpracował ze mną, drukarnia wstrzymała druk mimo obowiązującej umowy. Wszystkie prywatne auta i autobusy milicja zarekwirowała na rzecz agitacji za Blokiem.</u>
           <u xml:id="u-43.19" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
-          <u xml:id="u-43.20" who="#PosełŻuławski">Poza Krakowem kandydowałem jeszcze w okręgu chrzanowskim, gdzie unieważniono mi listę pod pozorem, że sterroryzowałem wyborców do jej podpisania. I dziwna rzecz, że to już trzeci raz w tym okręgu, gdzie miałem największe wpływy i najwięcej przyjaciół, pozbawiła mnie mandatu władza wbrew woli wyborców. Raz zrobiła to konserwatywna Rada Narodowa w roku 1911, potem Piłsudski w roku 1930, a teraz Blok Demokratyczny, którego lista pozostała w ten sposób faktycznie jedyna.</u>
-          <u xml:id="u-43.21" who="#PosełŻuławski">A jak to zrobiono z moim starym przyjacielem Zdanowskim, długoletnim mym zastępcą w Komisji Centralnej Związków Zawodowych? On, jak ja, nie mógł się pogodzić swego czasu z polityką WRN, któremu można było postawić takie czy inne zarzuty polityczne, ale któremu trzeba było przyznać, że walczył z Niemcami najbardziej zacięcie, najbardziej darnie i nieraz bohatersko — i tak, jak ja, chciał potem kandydować niezależnie. W czasie okupacji uniknął aresztowania niemal cudem, wyszedłszy przez drugie drzwi biura, za co Gestapo aresztowało jego żonę. I temu człowiekowi, któremu krycie się ułatwiło wówczas „Społem” i wiceprezydent Szwalbe — często narażając przez to swą własną osobę — na Państwowej Komisji Wyborczej postawił zarzut kollaboracji z Niemcami właśnie były członek WRN. Komisja zaś orzekła, że wobec tego, iż kierownictwo WRN „przeciwdziałało w walce zbrojnej z okupantem,” pozbawia Zdanowskiego prawa wybieralności do Sejmu.</u>
-          <u xml:id="u-43.22" who="#PosełŻuławski">Od decyzji tej odwołał się on do decyzji KRN, powołując się na cały szereg świadków, m. in. na Wiceprezydenta Szwalbego. Prezydium jednak bez przesłuchania świadków i bez wysłuchania samego oskarżonego przeszło do porządku dziennego nad jego odwołaniem, potwierdzając w ten sposób decyzję komisji.</u>
-          <u xml:id="u-43.23" who="#PosełŻuławski">Zwyciężyliście.</u>
-          <u xml:id="u-43.24" who="#PosełŻuławski">Ja od możliwości udziału w tym zwycięstwie usunąłem się z całą świadomością, chociaż zapraszano mnie do niego wołałem zgłosić własną listę, niezależną, chociaż wiedziałem przecież, że będzie pokonana. Nie mogłem się jednak przełamać, by stanąć po stronie tego, przeciwko czemu Walczyłem przez całe swoje życie.</u>
-          <u xml:id="u-43.25" who="#PosełŻuławski">Twierdzicie jednak, że nowemu Rządowi, Blokowi, przyświecają najpiękniejsze ideały sprawiedliwości społecznej i wolności. Może być. Nie wiem.</u>
-          <u xml:id="u-43.26" who="#PosełŻuławski">Powiedział słusznie niedawno p. Attlee, że „my w Wielkiej Brytanii uważamy od dawna dyskusję publiczną za podstawę demokracji i gwarancję sprawiedliwości”. Ta zasadą powinna być jednak zastosowana nie tylko w Anglii, ale w całym świecie. O słuszności nie może decydować siła fizyczna, rewolwer czy laska, lecz wyrok większości ustalony w swobodnej wymianie argumentów.</u>
-          <u xml:id="u-43.27" who="#PosełŻuławski">Wolność słowa zagwarantował przecież jeszcze Lipcowy Manifest i program PPR i PPS, i Blok w swej ostatniej odezwie wyborczej.</u>
-          <u xml:id="u-43.28" who="#PosełŻuławski">Myślałem, że gdy przystąpię do Was, gdy przystąpię do PPS, będę mógł mówić i szerzyć swoje własne poglądy o wolności i sprawiedliwości społecznej, tym bardziej że mi to oficjalne zagwarantowano. Nie dotrzymano obietnic. Kneblowano mi usta, tak że nie wolno mi było napisać niemal nic. A posyłałem artykuły do „Naprzodu” i do „Robotnika” o WRN-ie, o współpracy z PPR, o Bloku, o rasizmie — ale to wszystko uważano za „niebłagonadiożne”. Dziś znowu wszystkie moje artykuły, które przesyłam do „Gazety Ludowej” czy do „Piasta”,...</u>
+          <u xml:id="u-43.20" who="#ZygmuntŻuławski">Poza Krakowem kandydowałem jeszcze w okręgu chrzanowskim, gdzie unieważniono mi listę pod pozorem, że sterroryzowałem wyborców do jej podpisania. I dziwna rzecz, że to już trzeci raz w tym okręgu, gdzie miałem największe wpływy i najwięcej przyjaciół, pozbawiła mnie mandatu władza wbrew woli wyborców. Raz zrobiła to konserwatywna Rada Narodowa w roku 1911, potem Piłsudski w roku 1930, a teraz Blok Demokratyczny, którego lista pozostała w ten sposób faktycznie jedyna.</u>
+          <u xml:id="u-43.21" who="#ZygmuntŻuławski">A jak to zrobiono z moim starym przyjacielem Zdanowskim, długoletnim mym zastępcą w Komisji Centralnej Związków Zawodowych? On, jak ja, nie mógł się pogodzić swego czasu z polityką WRN, któremu można było postawić takie czy inne zarzuty polityczne, ale któremu trzeba było przyznać, że walczył z Niemcami najbardziej zacięcie, najbardziej darnie i nieraz bohatersko — i tak, jak ja, chciał potem kandydować niezależnie. W czasie okupacji uniknął aresztowania niemal cudem, wyszedłszy przez drugie drzwi biura, za co Gestapo aresztowało jego żonę. I temu człowiekowi, któremu krycie się ułatwiło wówczas „Społem” i wiceprezydent Szwalbe — często narażając przez to swą własną osobę — na Państwowej Komisji Wyborczej postawił zarzut kollaboracji z Niemcami właśnie były członek WRN. Komisja zaś orzekła, że wobec tego, iż kierownictwo WRN „przeciwdziałało w walce zbrojnej z okupantem,” pozbawia Zdanowskiego prawa wybieralności do Sejmu.</u>
+          <u xml:id="u-43.22" who="#ZygmuntŻuławski">Od decyzji tej odwołał się on do decyzji KRN, powołując się na cały szereg świadków, m. in. na Wiceprezydenta Szwalbego. Prezydium jednak bez przesłuchania świadków i bez wysłuchania samego oskarżonego przeszło do porządku dziennego nad jego odwołaniem, potwierdzając w ten sposób decyzję komisji.</u>
+          <u xml:id="u-43.23" who="#ZygmuntŻuławski">Zwyciężyliście.</u>
+          <u xml:id="u-43.24" who="#ZygmuntŻuławski">Ja od możliwości udziału w tym zwycięstwie usunąłem się z całą świadomością, chociaż zapraszano mnie do niego wołałem zgłosić własną listę, niezależną, chociaż wiedziałem przecież, że będzie pokonana. Nie mogłem się jednak przełamać, by stanąć po stronie tego, przeciwko czemu Walczyłem przez całe swoje życie.</u>
+          <u xml:id="u-43.25" who="#ZygmuntŻuławski">Twierdzicie jednak, że nowemu Rządowi, Blokowi, przyświecają najpiękniejsze ideały sprawiedliwości społecznej i wolności. Może być. Nie wiem.</u>
+          <u xml:id="u-43.26" who="#ZygmuntŻuławski">Powiedział słusznie niedawno p. Attlee, że „my w Wielkiej Brytanii uważamy od dawna dyskusję publiczną za podstawę demokracji i gwarancję sprawiedliwości”. Ta zasadą powinna być jednak zastosowana nie tylko w Anglii, ale w całym świecie. O słuszności nie może decydować siła fizyczna, rewolwer czy laska, lecz wyrok większości ustalony w swobodnej wymianie argumentów.</u>
+          <u xml:id="u-43.27" who="#ZygmuntŻuławski">Wolność słowa zagwarantował przecież jeszcze Lipcowy Manifest i program PPR i PPS, i Blok w swej ostatniej odezwie wyborczej.</u>
+          <u xml:id="u-43.28" who="#ZygmuntŻuławski">Myślałem, że gdy przystąpię do Was, gdy przystąpię do PPS, będę mógł mówić i szerzyć swoje własne poglądy o wolności i sprawiedliwości społecznej, tym bardziej że mi to oficjalne zagwarantowano. Nie dotrzymano obietnic. Kneblowano mi usta, tak że nie wolno mi było napisać niemal nic. A posyłałem artykuły do „Naprzodu” i do „Robotnika” o WRN-ie, o współpracy z PPR, o Bloku, o rasizmie — ale to wszystko uważano za „niebłagonadiożne”. Dziś znowu wszystkie moje artykuły, które przesyłam do „Gazety Ludowej” czy do „Piasta”,...</u>
           <u xml:id="u-43.29" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-43.30" who="#PosełŻuławski">... nawet te, które były tylko odpowiedzią na ataki na moją osobę, skreśliła kontrola prasy.</u>
-          <u xml:id="u-43.31" who="#PosełŻuławski">W czasie okupacji napisałem rozprawkę „Bogactwo, wolność i moralność”. Poszła do cenzury bodaj w czerwcu czy lipcu, 1946 r. gdzie skreślono mi cały szereg zdań i powiedzeń, m. in., że Bolesław Chrobry nakreślił granice Państwa od Miśni aż po Dniepr. Cenzor słowo „Dniepr” poprawił na „Bug” i w żaden sposób nie mogłem wytłumaczyć, że Kijów leży nie nad Bugiem, lecz nad Dnieprem.</u>
+          <u xml:id="u-43.30" who="#ZygmuntŻuławski">... nawet te, które były tylko odpowiedzią na ataki na moją osobę, skreśliła kontrola prasy.</u>
+          <u xml:id="u-43.31" who="#ZygmuntŻuławski">W czasie okupacji napisałem rozprawkę „Bogactwo, wolność i moralność”. Poszła do cenzury bodaj w czerwcu czy lipcu, 1946 r. gdzie skreślono mi cały szereg zdań i powiedzeń, m. in., że Bolesław Chrobry nakreślił granice Państwa od Miśni aż po Dniepr. Cenzor słowo „Dniepr” poprawił na „Bug” i w żaden sposób nie mogłem wytłumaczyć, że Kijów leży nie nad Bugiem, lecz nad Dnieprem.</u>
           <u xml:id="u-43.32" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-43.33" who="#PosełŻuławski">No, ale to były śmieszne drobnostki. Po wielkim mozole otrzymałem wreszcie klauzulę: „Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacyj i Widowisk. Zezwala się na drukowanie. Dnia 24.8.1946 r”. Myślałem, że sprawa skończona, ale gdzież tam. Złożoną książkę wstrzymano ze względu na zbliżające się wybory, w których miałem odwagę wysunąć odrębną niezależną kandydaturę do Sejmu. A potem, mimo klauzuli: „Zezwala się drukować” zażądano ode mnie nowych skreśleń, np. słów, że dla członków społeczeństwa „jest ważna nie forma własności przedsiębiorstw, lecz by ich nikt nie wyzyskiwał” lub „że powszechny dobrobyt i powszechne bogactwo można osiągnąć tylko przez powszechną wolność”, nie motywując zupełnie, w czym te inkryminowane zdania miały naruszyć ustawę.</u>
-          <u xml:id="u-43.34" who="#PosełŻuławski">I ogarnęło mnie największe zdziwienie, gdy usłyszałem, jak polski literat wygłosił prelekcję przez radio, sławiąc obecną wolność słowa w Polsce.</u>
-          <u xml:id="u-43.35" who="#PosełŻuławski">Tłumaczono mi, że to skrępowanie prasy jest konieczne ze względu na naszą politykę zagraniczną. A mnie się zdaje, że jest wręcz przeciwnie. Ta skrępowana u nas wolność prasy, ten sposób przeprowadzenia swobodnych wyborów dyskredytuje nas tylko i powoduje, że coraz częściej mówi się na świecie o Polsce — tak, jak mówi się o Hiszpanii. My — a przynajmniej Ja nie mam nic do ukrycia przed światem i nie wiem, co ten świat może u nas „wyszpiegować”. Ameryka jest daleko — zresztą, jeżeli doznaliśmy kiedy od niej czegoś, to tylko chyba samego dobra. W czasie wojny światowej prezydent Wilson poparł nasze dążenie do niepodległości, potem dopomógł nam komitet Hoovera, a obecnie UNRRA”.</u>
-          <u xml:id="u-43.36" who="#PosełŻuławski">Anglią rządzą nasi towarzysze, z którymi od lat łączyła nas wspólność socjalistycznych ideałów i której nigdy nie zapomnimy, że gdyby nie jej opór, tymczasem hitleryzm by nas zmiażdżył.</u>
-          <u xml:id="u-43.37" who="#PosełŻuławski">Wreszcie co do Sowietów to mimo dawnych i obecnych zadrażnień, wnoszonych lekkomyślnie przez tę czy inną stronę, chcemy żyć z nimi w największej, prawdziwej przyjaźni nie z powodu naszej wspólnosłowiańskiej, lecz z powodu naszej racji stanu i z przekonania, że nie może dziś istnieć w Polsce rząd, letarg by nie chciał żyć i współpracować z Sowietami jak najbardziej blisko. Mnie jest trudno mówić, toteż nim słowo rzucę, Ważę je i namyślam się nad nim poważnie. Powiedziałem już raz w Moskwie, na bankiecie w Kremlu, wobec pana Stalina, że moim szczerym dążeniem — to przyjaźń ze Związkiem Republik Sowieckich.</u>
+          <u xml:id="u-43.33" who="#ZygmuntŻuławski">No, ale to były śmieszne drobnostki. Po wielkim mozole otrzymałem wreszcie klauzulę: „Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacyj i Widowisk. Zezwala się na drukowanie. Dnia 24.8.1946 r”. Myślałem, że sprawa skończona, ale gdzież tam. Złożoną książkę wstrzymano ze względu na zbliżające się wybory, w których miałem odwagę wysunąć odrębną niezależną kandydaturę do Sejmu. A potem, mimo klauzuli: „Zezwala się drukować” zażądano ode mnie nowych skreśleń, np. słów, że dla członków społeczeństwa „jest ważna nie forma własności przedsiębiorstw, lecz by ich nikt nie wyzyskiwał” lub „że powszechny dobrobyt i powszechne bogactwo można osiągnąć tylko przez powszechną wolność”, nie motywując zupełnie, w czym te inkryminowane zdania miały naruszyć ustawę.</u>
+          <u xml:id="u-43.34" who="#ZygmuntŻuławski">I ogarnęło mnie największe zdziwienie, gdy usłyszałem, jak polski literat wygłosił prelekcję przez radio, sławiąc obecną wolność słowa w Polsce.</u>
+          <u xml:id="u-43.35" who="#ZygmuntŻuławski">Tłumaczono mi, że to skrępowanie prasy jest konieczne ze względu na naszą politykę zagraniczną. A mnie się zdaje, że jest wręcz przeciwnie. Ta skrępowana u nas wolność prasy, ten sposób przeprowadzenia swobodnych wyborów dyskredytuje nas tylko i powoduje, że coraz częściej mówi się na świecie o Polsce — tak, jak mówi się o Hiszpanii. My — a przynajmniej Ja nie mam nic do ukrycia przed światem i nie wiem, co ten świat może u nas „wyszpiegować”. Ameryka jest daleko — zresztą, jeżeli doznaliśmy kiedy od niej czegoś, to tylko chyba samego dobra. W czasie wojny światowej prezydent Wilson poparł nasze dążenie do niepodległości, potem dopomógł nam komitet Hoovera, a obecnie UNRRA”.</u>
+          <u xml:id="u-43.36" who="#ZygmuntŻuławski">Anglią rządzą nasi towarzysze, z którymi od lat łączyła nas wspólność socjalistycznych ideałów i której nigdy nie zapomnimy, że gdyby nie jej opór, tymczasem hitleryzm by nas zmiażdżył.</u>
+          <u xml:id="u-43.37" who="#ZygmuntŻuławski">Wreszcie co do Sowietów to mimo dawnych i obecnych zadrażnień, wnoszonych lekkomyślnie przez tę czy inną stronę, chcemy żyć z nimi w największej, prawdziwej przyjaźni nie z powodu naszej wspólnosłowiańskiej, lecz z powodu naszej racji stanu i z przekonania, że nie może dziś istnieć w Polsce rząd, letarg by nie chciał żyć i współpracować z Sowietami jak najbardziej blisko. Mnie jest trudno mówić, toteż nim słowo rzucę, Ważę je i namyślam się nad nim poważnie. Powiedziałem już raz w Moskwie, na bankiecie w Kremlu, wobec pana Stalina, że moim szczerym dążeniem — to przyjaźń ze Związkiem Republik Sowieckich.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-44">
           <u xml:id="u-44.0" who="#WładysławKowalski">Obywatelu Pośle, minął już czas.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-45">
-          <u xml:id="u-45.0" who="#PosełŻuławski">Zaraz skończę.</u>
-          <u xml:id="u-45.1" who="#PosełŻuławski">I powiem z żalem, że nie przyczynią się do tej przyjaźni twierdzenia, że reakcja polska — legalna i nielegalna — wytężyła wszystkie siły, by wygrać wybory, ale naród, świadomy swych celów, nie dał się sterroryzować.</u>
-          <u xml:id="u-45.2" who="#PosełŻuławski">Reakcja polska to Mikołajczyk i ja!</u>
-          <u xml:id="u-45.3" who="#PosełŻuławski">I można szargać sławę prezesa Mikołajczyka, można rozbić nawet PSL, a jednak nazwisko Mikołajczyka jest dziś w duszy chłopskiej, tej największej warstwy naszego narodu — symbolem, zupełnie tak, jak swego czasu było nim nazwisko Bojki czy Witosa. I może pan Mikołajczyk paść pod ciosami, nie przez swój protest przeciwko przemocy, podniesiony przez PSL i chłopów, uratował honor naszego narodu.</u>
-          <u xml:id="u-45.4" who="#PosełŻuławski">Ja zaś chcę bronić socjalizmu i jego czystości oraz być wyrzutem sumienia tych wszystkich, którzy wbrew przyrzeczeniom, obietnicom, słowom i nawet własnym przekonaniom — nie oparli się pokusie uczestniczenia we władzy. I może p. premier Osóbka przedstawiać mnie wobec zagranicznych dziennikarzy jako zgrzybiałego starca, napół poczytalnego, może pan doktór Drobner, cierpiący na ciężką, nieuleczalną megalomanię, kłaść mnie już za życia w trumnę, w której bym bezsprzecznie wołał leżeć niż żyć w niesławie, żem sprzeniewierzył się moim ideałom — ja się nie obrażam ani na nich, ani na historię.</u>
+          <u xml:id="u-45.0" who="#ZygmuntŻuławski">Zaraz skończę.</u>
+          <u xml:id="u-45.1" who="#ZygmuntŻuławski">I powiem z żalem, że nie przyczynią się do tej przyjaźni twierdzenia, że reakcja polska — legalna i nielegalna — wytężyła wszystkie siły, by wygrać wybory, ale naród, świadomy swych celów, nie dał się sterroryzować.</u>
+          <u xml:id="u-45.2" who="#ZygmuntŻuławski">Reakcja polska to Mikołajczyk i ja!</u>
+          <u xml:id="u-45.3" who="#ZygmuntŻuławski">I można szargać sławę prezesa Mikołajczyka, można rozbić nawet PSL, a jednak nazwisko Mikołajczyka jest dziś w duszy chłopskiej, tej największej warstwy naszego narodu — symbolem, zupełnie tak, jak swego czasu było nim nazwisko Bojki czy Witosa. I może pan Mikołajczyk paść pod ciosami, nie przez swój protest przeciwko przemocy, podniesiony przez PSL i chłopów, uratował honor naszego narodu.</u>
+          <u xml:id="u-45.4" who="#ZygmuntŻuławski">Ja zaś chcę bronić socjalizmu i jego czystości oraz być wyrzutem sumienia tych wszystkich, którzy wbrew przyrzeczeniom, obietnicom, słowom i nawet własnym przekonaniom — nie oparli się pokusie uczestniczenia we władzy. I może p. premier Osóbka przedstawiać mnie wobec zagranicznych dziennikarzy jako zgrzybiałego starca, napół poczytalnego, może pan doktór Drobner, cierpiący na ciężką, nieuleczalną megalomanię, kłaść mnie już za życia w trumnę, w której bym bezsprzecznie wołał leżeć niż żyć w niesławie, żem sprzeniewierzył się moim ideałom — ja się nie obrażam ani na nich, ani na historię.</u>
           <u xml:id="u-45.5" who="#komentarz">(Oklaski na ławach PSL.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-46">
           <u xml:id="u-46.0" who="#WładysławKowalski">Głos mą poseł ob. Hochfeld.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-47">
-          <u xml:id="u-47.0" who="#PosełHochfeld">Wysoka Izbo! W dniu 4 listopada 1945 roku, a więc piętnaście miesięcy temu, Rada Naczelna Polskiej Partii Socjalistycznej, którą mam tu w tej chwili zaszczyt reprezentować, powzięła następującą uchwałę: „PPS wysuwa inicjatywę stworzenia bloku wyborczego wszystkich stronnictw demokratycznych pod hasłami utrwalenia potęgi niepodległej i suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej w oparciu o granice na Odrze i Nysie i umocnienia u władzy ludu pracującego wsi i miast”.</u>
-          <u xml:id="u-47.1" who="#PosełHochfeld">Realizując tę uchwałę poszliśmy w bloku. Poszliśmy po zwycięstwo i to zwycięstwo osiągnęliśmy. Wywalczyliśmy je tak, jak się wywalcza rzeczy o historycznym znaczeniu, jak się wywalcza szerokie otwarcie bram dla realizacji wielkiej reformy narodowej i społecznej. Wywarzyliśmy je tak, jak inne narody wywalczały swoje wielkie sprawy: jak Anglia Henryka VII i Elżbiety wywalczała państwo narodowe i władztwo na morzach; jak Cromwell wywalczał rewolucyjną demokrację; jak Francja oświeconego absolutyzmu wywalczała swe bogactwo, a Francja Wielkiej Rewolucji łamała sztuczne zapory, stojące na drodze jej rozwoju; jak Rosja Piotra Wielkiego wchodziła na szlak kapitalistycznego postępu, a Rosja Lenina i Stalina tworzyła podstawy nowoczesnej organizacji życia społecznego narodów na tamtym terenie zamieszkałych. Wywalczyliśmy nasze zwycięstwo tak, jak się musi je wywalczać, gdy ma się — jak my — do odrobienia nie osiągnięte dwa wieki temu w Polsce pozytywne rezultaty silnej władzy państwowej i zduszoną w zarodku, a jakże nieśmiałą reformę mieszczańską Sejmu Czteroletniego i Insurekcji Kościuszkowskiej, i fatalne skutki wielowiekowej fałszywej orientacji w polityce zagranicznej i w dążeniach ekspansyjnych narodu, i zacofanie gospodarcze i polityczne i romantyczną psychikę, pogłębioną skutkami zaborów i zgubne zapóźnienie okresu przedwrześniowej niepodległości, i tragiczne rezultaty rozbicia politycznego okresu wojny i okupacji, i straszliwe spustoszenia, jakie nam Niemcy pozostawili w spadku, i skutki harców myślowych, którymi karmił naród „londyński” ośrodek dyspozycji, Wywalczyliśmy nasze zwycięstwo tak, jak się musi je wywalczać, gdy ma się — jak my — do odrobienia 500 lat zapóźnień i błędów, a do zrobienia wielką reformę, bez której naród polski w dzisiejszym, rodzącym się dopiero świecie pozostałby kopciuszkiem.</u>
-          <u xml:id="u-47.2" who="#PosełHochfeld">Mieliśmy w tych warunkach pełne prawo i obowiązek szczerze i odważnie spojrzeć społeczeństwu w oczy i powiedzieć mu śmiało: nam tych wyborów przegrać nie wolno, bo to byłaby katastrofa dla kraju, a odpowiedzialne ruchy polityczne nie mogą pozwalać sobie na luksus pięknoduchostwa.</u>
-          <u xml:id="u-47.3" who="#PosełHochfeld">P. poseł Mikołajczyk mówił tu przed kilkoma dniami, a p. poseł Wójcik powtórzył dzisiaj o nadużyciach wyborczych. PSL złożyło podobno protest przeciw ważności wyborów.</u>
+          <u xml:id="u-47.0" who="#JulianHochfeld">Wysoka Izbo! W dniu 4 listopada 1945 roku, a więc piętnaście miesięcy temu, Rada Naczelna Polskiej Partii Socjalistycznej, którą mam tu w tej chwili zaszczyt reprezentować, powzięła następującą uchwałę: „PPS wysuwa inicjatywę stworzenia bloku wyborczego wszystkich stronnictw demokratycznych pod hasłami utrwalenia potęgi niepodległej i suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej w oparciu o granice na Odrze i Nysie i umocnienia u władzy ludu pracującego wsi i miast”.</u>
+          <u xml:id="u-47.1" who="#JulianHochfeld">Realizując tę uchwałę poszliśmy w bloku. Poszliśmy po zwycięstwo i to zwycięstwo osiągnęliśmy. Wywalczyliśmy je tak, jak się wywalcza rzeczy o historycznym znaczeniu, jak się wywalcza szerokie otwarcie bram dla realizacji wielkiej reformy narodowej i społecznej. Wywarzyliśmy je tak, jak inne narody wywalczały swoje wielkie sprawy: jak Anglia Henryka VII i Elżbiety wywalczała państwo narodowe i władztwo na morzach; jak Cromwell wywalczał rewolucyjną demokrację; jak Francja oświeconego absolutyzmu wywalczała swe bogactwo, a Francja Wielkiej Rewolucji łamała sztuczne zapory, stojące na drodze jej rozwoju; jak Rosja Piotra Wielkiego wchodziła na szlak kapitalistycznego postępu, a Rosja Lenina i Stalina tworzyła podstawy nowoczesnej organizacji życia społecznego narodów na tamtym terenie zamieszkałych. Wywalczyliśmy nasze zwycięstwo tak, jak się musi je wywalczać, gdy ma się — jak my — do odrobienia nie osiągnięte dwa wieki temu w Polsce pozytywne rezultaty silnej władzy państwowej i zduszoną w zarodku, a jakże nieśmiałą reformę mieszczańską Sejmu Czteroletniego i Insurekcji Kościuszkowskiej, i fatalne skutki wielowiekowej fałszywej orientacji w polityce zagranicznej i w dążeniach ekspansyjnych narodu, i zacofanie gospodarcze i polityczne i romantyczną psychikę, pogłębioną skutkami zaborów i zgubne zapóźnienie okresu przedwrześniowej niepodległości, i tragiczne rezultaty rozbicia politycznego okresu wojny i okupacji, i straszliwe spustoszenia, jakie nam Niemcy pozostawili w spadku, i skutki harców myślowych, którymi karmił naród „londyński” ośrodek dyspozycji, Wywalczyliśmy nasze zwycięstwo tak, jak się musi je wywalczać, gdy ma się — jak my — do odrobienia 500 lat zapóźnień i błędów, a do zrobienia wielką reformę, bez której naród polski w dzisiejszym, rodzącym się dopiero świecie pozostałby kopciuszkiem.</u>
+          <u xml:id="u-47.2" who="#JulianHochfeld">Mieliśmy w tych warunkach pełne prawo i obowiązek szczerze i odważnie spojrzeć społeczeństwu w oczy i powiedzieć mu śmiało: nam tych wyborów przegrać nie wolno, bo to byłaby katastrofa dla kraju, a odpowiedzialne ruchy polityczne nie mogą pozwalać sobie na luksus pięknoduchostwa.</u>
+          <u xml:id="u-47.3" who="#JulianHochfeld">P. poseł Mikołajczyk mówił tu przed kilkoma dniami, a p. poseł Wójcik powtórzył dzisiaj o nadużyciach wyborczych. PSL złożyło podobno protest przeciw ważności wyborów.</u>
           <u xml:id="u-47.4" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Nie tylko podobno, ale na pewno)</u>
-          <u xml:id="u-47.5" who="#PosełHochfeld">Formalno-prawnym rozstrzygnięciem tego problemu zajmie się — zgodnie z ustawą — Sąd Najwyższy i rzecz ta do nas w tej Izbie nie należy.</u>
+          <u xml:id="u-47.5" who="#JulianHochfeld">Formalno-prawnym rozstrzygnięciem tego problemu zajmie się — zgodnie z ustawą — Sąd Najwyższy i rzecz ta do nas w tej Izbie nie należy.</u>
           <u xml:id="u-47.6" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Na pewno.)</u>
-          <u xml:id="u-47.7" who="#PosełHochfeld">Ale poza rozstrzygnięciami formalnoprawnymi są też rozstrzygnięcia historyczne. My PPS — Owcy mamy odwagę powiedzieć, że dla nas i przede wszystkim dla narodu decydują racje historyczne. Wielkiemu marszałkowi demokracji Ignacemu Daszyńskiemu, gdy prawie 28 lat temu z tej oto trybuny mówił, jak rewolucyjny chłop francuski brał ziemię — zarzucono z ław prawicy, że „tak się robi demagogię”, na co ów wielki demokrata socjalista odparł, że „tak się robi — dzieje”.</u>
+          <u xml:id="u-47.7" who="#JulianHochfeld">Ale poza rozstrzygnięciami formalnoprawnymi są też rozstrzygnięcia historyczne. My PPS — Owcy mamy odwagę powiedzieć, że dla nas i przede wszystkim dla narodu decydują racje historyczne. Wielkiemu marszałkowi demokracji Ignacemu Daszyńskiemu, gdy prawie 28 lat temu z tej oto trybuny mówił, jak rewolucyjny chłop francuski brał ziemię — zarzucono z ław prawicy, że „tak się robi demagogię”, na co ów wielki demokrata socjalista odparł, że „tak się robi — dzieje”.</u>
           <u xml:id="u-47.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-47.9" who="#PosełHochfeld">Dzieje robią nie pedantyczni prawnicy, nie doktrynerscy pseudolegaliści lub zawsze ironicznie uśmiechnięci „lordowie”,...</u>
+          <u xml:id="u-47.9" who="#JulianHochfeld">Dzieje robią nie pedantyczni prawnicy, nie doktrynerscy pseudolegaliści lub zawsze ironicznie uśmiechnięci „lordowie”,...</u>
           <u xml:id="u-47.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-47.11" who="#PosełHochfeld">... i nie ludzie, co „mają za złe”, za którymi zresztą zawsze, czy tego chcą, czy nie chcą, czai się złowrogi interes wstecznictwa, złowieszcza ręka band. Dzieje robią wielkie duchy społeczne, które mają odwagę, gdy interes narodu i sprawa postępu tego wymagają — łamać przeszkody. I niech to panowie z PSL wreszcie zrozumieją i nie drażnią i nie szkodzą i przedewszystkiem — niech nie grożą, bo my się gróźb nie boimy i nie boi się ich także naród polski.</u>
+          <u xml:id="u-47.11" who="#JulianHochfeld">... i nie ludzie, co „mają za złe”, za którymi zresztą zawsze, czy tego chcą, czy nie chcą, czai się złowrogi interes wstecznictwa, złowieszcza ręka band. Dzieje robią wielkie duchy społeczne, które mają odwagę, gdy interes narodu i sprawa postępu tego wymagają — łamać przeszkody. I niech to panowie z PSL wreszcie zrozumieją i nie drażnią i nie szkodzą i przedewszystkiem — niech nie grożą, bo my się gróźb nie boimy i nie boi się ich także naród polski.</u>
           <u xml:id="u-47.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-47.13" who="#PosełHochfeld">Dobra jest nasza sprawa, sprawa obozu demokracji w Polsce. Nam politycznie nie wolno było przegrać, myśmy powinni byli zwyciężyć.</u>
+          <u xml:id="u-47.13" who="#JulianHochfeld">Dobra jest nasza sprawa, sprawa obozu demokracji w Polsce. Nam politycznie nie wolno było przegrać, myśmy powinni byli zwyciężyć.</u>
           <u xml:id="u-47.14" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Tutaj jest sedno rzeczy.)</u>
-          <u xml:id="u-47.15" who="#PosełHochfeld">Tak jest, tutaj jest sedno rzeczy i mamy odwagę powiedzieć, że tutaj jest sedno rzeczy, a wy nie macie.</u>
+          <u xml:id="u-47.15" who="#JulianHochfeld">Tak jest, tutaj jest sedno rzeczy i mamy odwagę powiedzieć, że tutaj jest sedno rzeczy, a wy nie macie.</u>
           <u xml:id="u-47.16" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Miejcie odwagę się przyznać co do sposobu przeprowadzenia wyborów.)</u>
-          <u xml:id="u-47.17" who="#PosełHochfeld">Zwyciężyliśmy, bo jesteśmy na jedynym szlaku, którym może kroczyć ku postępowi naród polski.</u>
+          <u xml:id="u-47.17" who="#JulianHochfeld">Zwyciężyliśmy, bo jesteśmy na jedynym szlaku, którym może kroczyć ku postępowi naród polski.</u>
           <u xml:id="u-47.18" who="#komentarz">(Poseł Wójcicki: Tak samo było w 1926 roku!)</u>
-          <u xml:id="u-47.19" who="#PosełHochfeld">W podobny ton, co p. poseł Mikołajczyk, uderzył poseł Żuławski. Szacunek dla jego siwych włosów i szacunek dla zasług przeszłości kazał nam PPS — owcom milczeć podczas przemówienia człowieka, który w najcięższym momencie zdradził szeregi naszej partii, by przyłączyć się do obozu naszych przeciwników politycznych. Myślę, że największa tragedia posła Żuławskiego polega na tym, że prawie nikt z naszych szeregów, z szeregów ludzi, dla których przez dziesiątki lat był towarzyszem Żuławski — nie poszedł za nim. To mnie zwalnia od polemiki z człowiekiem, dla którego miałem tyle osobistego szacunku. Polemikę z nim przeprowadziły masy robotnicze — osąd ich był surowy, choć skąpy w słowa.</u>
-          <u xml:id="u-47.20" who="#PosełHochfeld">Niech to będzie ostrzeżeniem dla innych, którzy odchodzą od mas, od żywych duchów.</u>
+          <u xml:id="u-47.19" who="#JulianHochfeld">W podobny ton, co p. poseł Mikołajczyk, uderzył poseł Żuławski. Szacunek dla jego siwych włosów i szacunek dla zasług przeszłości kazał nam PPS — owcom milczeć podczas przemówienia człowieka, który w najcięższym momencie zdradził szeregi naszej partii, by przyłączyć się do obozu naszych przeciwników politycznych. Myślę, że największa tragedia posła Żuławskiego polega na tym, że prawie nikt z naszych szeregów, z szeregów ludzi, dla których przez dziesiątki lat był towarzyszem Żuławski — nie poszedł za nim. To mnie zwalnia od polemiki z człowiekiem, dla którego miałem tyle osobistego szacunku. Polemikę z nim przeprowadziły masy robotnicze — osąd ich był surowy, choć skąpy w słowa.</u>
+          <u xml:id="u-47.20" who="#JulianHochfeld">Niech to będzie ostrzeżeniem dla innych, którzy odchodzą od mas, od żywych duchów.</u>
           <u xml:id="u-47.21" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-47.22" who="#PosełHochfeld">Nie można po całym pracowitym życiu działacza socjalistycznego obrażać się na historię i zamieniać komplet dzieł Marksa na podręcznik dla początkującego rolnika. Zresztą i ten podręcznik nie nauczy siania zboża w doniczce,...</u>
+          <u xml:id="u-47.22" who="#JulianHochfeld">Nie można po całym pracowitym życiu działacza socjalistycznego obrażać się na historię i zamieniać komplet dzieł Marksa na podręcznik dla początkującego rolnika. Zresztą i ten podręcznik nie nauczy siania zboża w doniczce,...</u>
           <u xml:id="u-47.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-47.24" who="#PosełHochfeld">... a zawsze grozi, że doświadczeńsi rolnicy, którzy wiedzą, że zboże w doniczce gotowe się nie przyjąć, mogą snadnie podrzucić inne ziarno, które ze zbożem ma akurat tyle wspólnego, ile obiektywne skutki stanowiska posła Żuławskiego z pragnieniami i dążeniami socjalistycznych mas.</u>
+          <u xml:id="u-47.24" who="#JulianHochfeld">... a zawsze grozi, że doświadczeńsi rolnicy, którzy wiedzą, że zboże w doniczce gotowe się nie przyjąć, mogą snadnie podrzucić inne ziarno, które ze zbożem ma akurat tyle wspólnego, ile obiektywne skutki stanowiska posła Żuławskiego z pragnieniami i dążeniami socjalistycznych mas.</u>
           <u xml:id="u-47.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-47.26" who="#PosełHochfeld">I jeszcze jedna rzecz. Poseł Żuławski mówił, że to ta sama sala, w której mówił 12 lat temu. Otóż nie. Sala ta była w ruinach. Odbudował ją lud polski. I to się właśnie zmieniło i tego poseł Żuławski nie rozumie i nie zrozumie nigdy. Nie jest tak samo. Nic na święcie nie jest tak samo. I w Polsce chwała Bogu nie jest tak samo.</u>
-          <u xml:id="u-47.27" who="#PosełHochfeld">A wyrzutów sumienia panie pośle Żuławski, nie mamy. Lekcji socjalizmu nie potrzebujemy!</u>
+          <u xml:id="u-47.26" who="#JulianHochfeld">I jeszcze jedna rzecz. Poseł Żuławski mówił, że to ta sama sala, w której mówił 12 lat temu. Otóż nie. Sala ta była w ruinach. Odbudował ją lud polski. I to się właśnie zmieniło i tego poseł Żuławski nie rozumie i nie zrozumie nigdy. Nie jest tak samo. Nic na święcie nie jest tak samo. I w Polsce chwała Bogu nie jest tak samo.</u>
+          <u xml:id="u-47.27" who="#JulianHochfeld">A wyrzutów sumienia panie pośle Żuławski, nie mamy. Lekcji socjalizmu nie potrzebujemy!</u>
           <u xml:id="u-47.28" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-47.29" who="#PosełHochfeld">Blok Stronnictw Demokratycznych jest czymś znacznie więcej niż koalicją wyborczą. Blok jest bez wątpienia koncepcją. I dlatego dla nikogo nie byłe i nie mogło być niespodzianką, że zwycięski Blok tworzy rząd, rząd — należy to jeszcze raz wyraźnie podkreślić — nie koalicji, lecz wypróbowanej i jasnej koncepcji. Narzędziem tej koncepcji są: jedność działania partyj robotniczych i sojusz robotniczo — inteligencki.</u>
-          <u xml:id="u-47.30" who="#PosełHochfeld">Założenia tej koncepcji sformułowane zostały w Manifeście Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, w dekrecie o reformie rolnej, w ustawie o unarodowieniu podstawowych gałęzi gospodarki, w wynikach głosowania ludowego z dnia 30 czerwca 1946 r., w osiągnięciach politycznych, społecznych i gospodarczych dwu i pół lat najtrudniejszych rządów. Syntezą tych założeń był ogłoszony w początkach stycznia 1947 r. program wyborczy Bloku Stronnictw Demokratycznych i Związków Zawodowych. Potwierdzeniem praktycznym tego programu na najbliższy okres było — i być musiało — exposé Premiera. Nasz stosunek do Rządu realizatora naszej wspólnej koncepcji nasz stosunek do Rządu, na którego czele stoi socjalista i w którym zasiadają socjaliści, nasz stosunek do Rządu, który kontynuuje podjętą przez obóz demokracji w Polsce linię, nasz stosunek do Rządu, który zapowiada realizację programu Bloku — jest oczywisty i nie wymaga właściwie żadnych dodatkowych komentarzy.</u>
-          <u xml:id="u-47.31" who="#PosełHochfeld">Chciałbym jednak w imieniu ZPPS wyrazić tu żywe zadowolenie, że Rząd ustami Premiera podkreślił zaraz na wstępie swej działalności i zgodnie z ustaloną już tradycją rządów ludowych w Polsce, tak silnie ważne realizatorskie szczegóły programu odbudowy i przebudowy gospodarczej, że tak jasno sprecyzował wolę narodu polskiego odnośnie przyjaznych stosunków ze wszystkimi pokojowymi i wolnymi narodami świata, odnośnie serdecznego sojuszu ze Związkiem Radzieckim, odnośnie przyjaźni z Czechosłowacją, odnośnie — na wzajemnym poszanowaniu opartej — współpracy demokracji zachodu, z którymi przecież łączy nas wbrew niektórym zgrzytom, krew przelana wspólnie w wojnie z Niemcami i rozsądny interes postępu i pokoju.</u>
-          <u xml:id="u-47.32" who="#PosełHochfeld">Wierzymy w pokój i dlatego wierzymy, że czynniki demokratyczne, w święcie nie pozwolą reakcyjnym mącicielom zatruwać atmosfery współpracy międzynarodowej. Uszanowanie naszej wewnętrznej suwerenności, uszanowanie specyficznego charakteru naszej polskiej problematyki politycznej i społecznej, uszanowanie naszego wkładu w zwycięstwo nad hitleryzmem t naszego pokojowego wysiłku odbudowy w tak trudnych warunkach, uszanowanie naszych interesów gospodarczych, zrozumienie i poparcie dla nich, uszanowanie naszych granic na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej,...</u>
+          <u xml:id="u-47.29" who="#JulianHochfeld">Blok Stronnictw Demokratycznych jest czymś znacznie więcej niż koalicją wyborczą. Blok jest bez wątpienia koncepcją. I dlatego dla nikogo nie byłe i nie mogło być niespodzianką, że zwycięski Blok tworzy rząd, rząd — należy to jeszcze raz wyraźnie podkreślić — nie koalicji, lecz wypróbowanej i jasnej koncepcji. Narzędziem tej koncepcji są: jedność działania partyj robotniczych i sojusz robotniczo — inteligencki.</u>
+          <u xml:id="u-47.30" who="#JulianHochfeld">Założenia tej koncepcji sformułowane zostały w Manifeście Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, w dekrecie o reformie rolnej, w ustawie o unarodowieniu podstawowych gałęzi gospodarki, w wynikach głosowania ludowego z dnia 30 czerwca 1946 r., w osiągnięciach politycznych, społecznych i gospodarczych dwu i pół lat najtrudniejszych rządów. Syntezą tych założeń był ogłoszony w początkach stycznia 1947 r. program wyborczy Bloku Stronnictw Demokratycznych i Związków Zawodowych. Potwierdzeniem praktycznym tego programu na najbliższy okres było — i być musiało — exposé Premiera. Nasz stosunek do Rządu realizatora naszej wspólnej koncepcji nasz stosunek do Rządu, na którego czele stoi socjalista i w którym zasiadają socjaliści, nasz stosunek do Rządu, który kontynuuje podjętą przez obóz demokracji w Polsce linię, nasz stosunek do Rządu, który zapowiada realizację programu Bloku — jest oczywisty i nie wymaga właściwie żadnych dodatkowych komentarzy.</u>
+          <u xml:id="u-47.31" who="#JulianHochfeld">Chciałbym jednak w imieniu ZPPS wyrazić tu żywe zadowolenie, że Rząd ustami Premiera podkreślił zaraz na wstępie swej działalności i zgodnie z ustaloną już tradycją rządów ludowych w Polsce, tak silnie ważne realizatorskie szczegóły programu odbudowy i przebudowy gospodarczej, że tak jasno sprecyzował wolę narodu polskiego odnośnie przyjaznych stosunków ze wszystkimi pokojowymi i wolnymi narodami świata, odnośnie serdecznego sojuszu ze Związkiem Radzieckim, odnośnie przyjaźni z Czechosłowacją, odnośnie — na wzajemnym poszanowaniu opartej — współpracy demokracji zachodu, z którymi przecież łączy nas wbrew niektórym zgrzytom, krew przelana wspólnie w wojnie z Niemcami i rozsądny interes postępu i pokoju.</u>
+          <u xml:id="u-47.32" who="#JulianHochfeld">Wierzymy w pokój i dlatego wierzymy, że czynniki demokratyczne, w święcie nie pozwolą reakcyjnym mącicielom zatruwać atmosfery współpracy międzynarodowej. Uszanowanie naszej wewnętrznej suwerenności, uszanowanie specyficznego charakteru naszej polskiej problematyki politycznej i społecznej, uszanowanie naszego wkładu w zwycięstwo nad hitleryzmem t naszego pokojowego wysiłku odbudowy w tak trudnych warunkach, uszanowanie naszych interesów gospodarczych, zrozumienie i poparcie dla nich, uszanowanie naszych granic na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej,...</u>
           <u xml:id="u-47.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
-          <u xml:id="u-47.34" who="#PosełHochfeld">... uszanowanie naszych pokojowych sojuszów i przyjaźni, zrozumienie, że pomoc gospodarcza dla Polski od krajów zamożnych jest naszym prawem, na które zarobiliśmy, a zarazem leży w dobrze pojętym Interesie własnym tych krajów, to wszystko jest nie tylko i nie tyle zrozumiałym warunkiem przyjaznych stosunków Polski z innymi państwami, ale także i głównie jednym z podstawowych warunków pokoju w Europie i międzynarodowej pomyślności gospodarczej.</u>
-          <u xml:id="u-47.35" who="#PosełHochfeld">Idąc do wyborów w celu stworzenia nazajutrz po nich rządu koncepcji ludowładztwa w Polsce, zaciągnęliśmy pewne, szczególne zobowiązania wobec społeczeństwa na dziś. Na linii realizacji tych zobowiązań leży projekt ustawy o amnestii, który — jak wiemy — Rząd wniesie pod obrady Sejmu.</u>
-          <u xml:id="u-47.36" who="#PosełHochfeld">Na tej samej linii leży pogłębienie i rozszerzenie swobód obywatelskich poprzez prace konstytucyjne, poprzez coraz bliższy kontakt z szarym człowiekiem w Polsce, poprzez wspólny z nim język, per przez gruntowanie praworządności, poprzez stabilizację stosunków, poprzez wychowanie rozumnego, odpowiedzialnego i twórczego obywatela, poprzez stopniowe podnoszenie stopy życiowej szerokich mas, poprzez demokratyzację nauki i kultury, poprzez szczególną dbałość o młode pokolenie, o organizację młodzieży, o sprawy młodzieżowe.</u>
-          <u xml:id="u-47.37" who="#PosełHochfeld">Na tej linii leży też walka o wzajemne poszanowanie obywateli między sobą bez względu na rasę, religię, narodowość, pochodzenie, walka z hańbą antysemityzmu. Nie mówimy, że tego „oczekujemy” od Rządu. Ten Rząd — nasz wspólny Rząd — to przecież właśnie Rząd realizacji takiego programu. My, Jako Sejm, pomożemy mu w tym wiele, poprzez rozważną wymianę zdań i doświadczeń, poprzez twórczą syntetyzującą pracę ustawodawczą, poprzez wnikliwą kontrolę czynnego organu opinii publicznej. W naszym przekonaniu, przekonaniu klubu poselskiego Polskiej Partii Socjalistycznej, taka powinna być i taką bez wątpienia będzie rola tego Sejmu. Nie wątpimy też, że Rząd będzie się w ten głos Sejmu pilnie wsłuchiwał, wybierając stąd wszystko, co mu w jego żmudnych i trudnych pracach codziennych będzie potrzebne.</u>
-          <u xml:id="u-47.38" who="#PosełHochfeld">Wierzymy, że popieranie inicjatywy prywatnej w dziedzinie budownictwa, o czym mówił w swej deklaracji Premier, nie ograniczy w niczym budownictwa społecznego, jedynej drogi do rozwiązania problemu socjalnego zwalczania klęski mieszkaniowej.</u>
-          <u xml:id="u-47.39" who="#PosełHochfeld">Wśród wielu innych zagadnień stanie też z czasem przed Rządem — jak rozumiemy — sprawa pewnych pociągnięć reorganizacyjnych w zakresie resortów, których rola musi stopniowo znikać.</u>
-          <u xml:id="u-47.40" who="#PosełHochfeld">Za jeden ż takich resortów uważamy resort informacji i propagandy, który winien być zlikwidowany, a jego funkcje winny przejść częściowo na inne resorty, częściowo zaś zawsze należały i dalej będą należeć do stronnictw politycznych i zrzeszeń społecznych.</u>
-          <u xml:id="u-47.41" who="#PosełHochfeld">Nieuchronnie narasta też potrzeba spokoju wewnętrznego i całkowitego bankructwa emigranckich agentów i wraz z tym również będą z czasem potrzebne pewne reformy administracyjne na linii zamierzonego jak wiemy — przez Rząd gruntowania praworządności.</u>
-          <u xml:id="u-47.42" who="#PosełHochfeld">Sądzimy, że z czasem będzie niewątpliwie wymagała zastanowienia sprawa najbardziej celowej organizacji całości resortów gospodarczych. Nie wątpimy, iż są to zagadnienia, które we właściwym czasie Rząd weźmie i przedłoży je Sejmowi.</u>
-          <u xml:id="u-47.43" who="#PosełHochfeld">Nie byłoby kompletne to oświadczenie, które składam imieniem ZPPS, gdybym na zakończenie jak najmocniej nie podkreślił, że głównego wysiłku kraj oczekuje od Rządu w zakresie planu odbudowy gospodarczej z jednej strony, a rozwijania spółdzielczości oraz samorządu gospodarczego, zawodowego, kulturalno — oświatowego i t. d. wraz z ich terytorialną nadbudową z drugiej. Wiążę te rzeczy, bo składają się one na jedną logiczną całość, nawzajem się warunkują, Plan — wielki plan demokracji i dobrobytu — nie spadnie w Polsce z nieba, lecz przyjdzie z wysiłku całego narodu, ze współpracy Rządu z narodem i narodu z Rządem. Organizować i mobilizować ten wysiłek i tę współpracę w najbardziej celowych, oddolnych formach — oto zadanie przed nami.</u>
-          <u xml:id="u-47.44" who="#PosełHochfeld">Dewizą wyborczą mojej partii było hasło: nie tylko głosujcie — przede wszystkim pomyślcie rzetelnie — budujcie razem z nami. Przychylając się do oświadczenia rządowego i gwarantując, naszym stanowiskiem trwałość Rządu, jego siłę i zwartość wewnętrzną jego zasadniczej koncepcji — zwracamy się równocześnie z trybuny w tej Wysokiej Izbie do wszystkich w kraju, którzy — jak mówi nasza odezwa przedwyborcza — „wierzą w PPS, w jej niespożytą siłę i hart, w jej wierność ludowi, w jej umiłowanie sprawy wolności i sprawiedliwości społecznej,… w dumne, zawsze aktualne i zawsze nam wszystkim drogie hasło „niepodległość i socjalizm”. Zwracamy się do kraju i wołamy: „budujcie razem z całym Rządem, z całym obozem demokracji ludowej Polskę silną, Polskę zamożną, Polskę rozumną. Polskę szczęśliwą szczęściem jej obywateli, Polskę, która przestanie być „Chrystusem narodów” i „Winkelriedem narodów” i „sumieniem świata”, a będzie po.prostu dobrą sprawą ludu polskiego”.</u>
+          <u xml:id="u-47.34" who="#JulianHochfeld">... uszanowanie naszych pokojowych sojuszów i przyjaźni, zrozumienie, że pomoc gospodarcza dla Polski od krajów zamożnych jest naszym prawem, na które zarobiliśmy, a zarazem leży w dobrze pojętym Interesie własnym tych krajów, to wszystko jest nie tylko i nie tyle zrozumiałym warunkiem przyjaznych stosunków Polski z innymi państwami, ale także i głównie jednym z podstawowych warunków pokoju w Europie i międzynarodowej pomyślności gospodarczej.</u>
+          <u xml:id="u-47.35" who="#JulianHochfeld">Idąc do wyborów w celu stworzenia nazajutrz po nich rządu koncepcji ludowładztwa w Polsce, zaciągnęliśmy pewne, szczególne zobowiązania wobec społeczeństwa na dziś. Na linii realizacji tych zobowiązań leży projekt ustawy o amnestii, który — jak wiemy — Rząd wniesie pod obrady Sejmu.</u>
+          <u xml:id="u-47.36" who="#JulianHochfeld">Na tej samej linii leży pogłębienie i rozszerzenie swobód obywatelskich poprzez prace konstytucyjne, poprzez coraz bliższy kontakt z szarym człowiekiem w Polsce, poprzez wspólny z nim język, per przez gruntowanie praworządności, poprzez stabilizację stosunków, poprzez wychowanie rozumnego, odpowiedzialnego i twórczego obywatela, poprzez stopniowe podnoszenie stopy życiowej szerokich mas, poprzez demokratyzację nauki i kultury, poprzez szczególną dbałość o młode pokolenie, o organizację młodzieży, o sprawy młodzieżowe.</u>
+          <u xml:id="u-47.37" who="#JulianHochfeld">Na tej linii leży też walka o wzajemne poszanowanie obywateli między sobą bez względu na rasę, religię, narodowość, pochodzenie, walka z hańbą antysemityzmu. Nie mówimy, że tego „oczekujemy” od Rządu. Ten Rząd — nasz wspólny Rząd — to przecież właśnie Rząd realizacji takiego programu. My, Jako Sejm, pomożemy mu w tym wiele, poprzez rozważną wymianę zdań i doświadczeń, poprzez twórczą syntetyzującą pracę ustawodawczą, poprzez wnikliwą kontrolę czynnego organu opinii publicznej. W naszym przekonaniu, przekonaniu klubu poselskiego Polskiej Partii Socjalistycznej, taka powinna być i taką bez wątpienia będzie rola tego Sejmu. Nie wątpimy też, że Rząd będzie się w ten głos Sejmu pilnie wsłuchiwał, wybierając stąd wszystko, co mu w jego żmudnych i trudnych pracach codziennych będzie potrzebne.</u>
+          <u xml:id="u-47.38" who="#JulianHochfeld">Wierzymy, że popieranie inicjatywy prywatnej w dziedzinie budownictwa, o czym mówił w swej deklaracji Premier, nie ograniczy w niczym budownictwa społecznego, jedynej drogi do rozwiązania problemu socjalnego zwalczania klęski mieszkaniowej.</u>
+          <u xml:id="u-47.39" who="#JulianHochfeld">Wśród wielu innych zagadnień stanie też z czasem przed Rządem — jak rozumiemy — sprawa pewnych pociągnięć reorganizacyjnych w zakresie resortów, których rola musi stopniowo znikać.</u>
+          <u xml:id="u-47.40" who="#JulianHochfeld">Za jeden ż takich resortów uważamy resort informacji i propagandy, który winien być zlikwidowany, a jego funkcje winny przejść częściowo na inne resorty, częściowo zaś zawsze należały i dalej będą należeć do stronnictw politycznych i zrzeszeń społecznych.</u>
+          <u xml:id="u-47.41" who="#JulianHochfeld">Nieuchronnie narasta też potrzeba spokoju wewnętrznego i całkowitego bankructwa emigranckich agentów i wraz z tym również będą z czasem potrzebne pewne reformy administracyjne na linii zamierzonego jak wiemy — przez Rząd gruntowania praworządności.</u>
+          <u xml:id="u-47.42" who="#JulianHochfeld">Sądzimy, że z czasem będzie niewątpliwie wymagała zastanowienia sprawa najbardziej celowej organizacji całości resortów gospodarczych. Nie wątpimy, iż są to zagadnienia, które we właściwym czasie Rząd weźmie i przedłoży je Sejmowi.</u>
+          <u xml:id="u-47.43" who="#JulianHochfeld">Nie byłoby kompletne to oświadczenie, które składam imieniem ZPPS, gdybym na zakończenie jak najmocniej nie podkreślił, że głównego wysiłku kraj oczekuje od Rządu w zakresie planu odbudowy gospodarczej z jednej strony, a rozwijania spółdzielczości oraz samorządu gospodarczego, zawodowego, kulturalno — oświatowego i t. d. wraz z ich terytorialną nadbudową z drugiej. Wiążę te rzeczy, bo składają się one na jedną logiczną całość, nawzajem się warunkują, Plan — wielki plan demokracji i dobrobytu — nie spadnie w Polsce z nieba, lecz przyjdzie z wysiłku całego narodu, ze współpracy Rządu z narodem i narodu z Rządem. Organizować i mobilizować ten wysiłek i tę współpracę w najbardziej celowych, oddolnych formach — oto zadanie przed nami.</u>
+          <u xml:id="u-47.44" who="#JulianHochfeld">Dewizą wyborczą mojej partii było hasło: nie tylko głosujcie — przede wszystkim pomyślcie rzetelnie — budujcie razem z nami. Przychylając się do oświadczenia rządowego i gwarantując, naszym stanowiskiem trwałość Rządu, jego siłę i zwartość wewnętrzną jego zasadniczej koncepcji — zwracamy się równocześnie z trybuny w tej Wysokiej Izbie do wszystkich w kraju, którzy — jak mówi nasza odezwa przedwyborcza — „wierzą w PPS, w jej niespożytą siłę i hart, w jej wierność ludowi, w jej umiłowanie sprawy wolności i sprawiedliwości społecznej,… w dumne, zawsze aktualne i zawsze nam wszystkim drogie hasło „niepodległość i socjalizm”. Zwracamy się do kraju i wołamy: „budujcie razem z całym Rządem, z całym obozem demokracji ludowej Polskę silną, Polskę zamożną, Polskę rozumną. Polskę szczęśliwą szczęściem jej obywateli, Polskę, która przestanie być „Chrystusem narodów” i „Winkelriedem narodów” i „sumieniem świata”, a będzie po.prostu dobrą sprawą ludu polskiego”.</u>
           <u xml:id="u-47.45" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-47.46" who="#PosełHochfeld">My chcemy — mówił Ignacy Daszyński dnia 22 lutego 1919 r. w tej właśnie sali — Polski wolnej w związku wolnych ludów, będącej warsztatem olbrzymim, warsztatem pracy, ale pracy wolnej, uświadomionej. Ku tej Polsce naród polski zmierza, a my z nim.</u>
-          <u xml:id="u-47.47" who="#PosełHochfeld">To jest dobra sprawa ludu polskiego. O tę sprawę walczyliśmy, dla tej sprawy pracujemy. To jest sprawa PPS, to jest sprawa całego obozu demokracji ludowej i sprawa Rządu. Po jest sprawa narodu polskiego. To jest poprostu sprawa Polski.</u>
+          <u xml:id="u-47.46" who="#JulianHochfeld">My chcemy — mówił Ignacy Daszyński dnia 22 lutego 1919 r. w tej właśnie sali — Polski wolnej w związku wolnych ludów, będącej warsztatem olbrzymim, warsztatem pracy, ale pracy wolnej, uświadomionej. Ku tej Polsce naród polski zmierza, a my z nim.</u>
+          <u xml:id="u-47.47" who="#JulianHochfeld">To jest dobra sprawa ludu polskiego. O tę sprawę walczyliśmy, dla tej sprawy pracujemy. To jest sprawa PPS, to jest sprawa całego obozu demokracji ludowej i sprawa Rządu. Po jest sprawa narodu polskiego. To jest poprostu sprawa Polski.</u>
           <u xml:id="u-47.48" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-48">
@@ -625,9 +625,9 @@
           <u xml:id="u-48.1" who="#WładysławKowalski">Dla zgłoszenia wniosku udzielam głosu ob. Szymankowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-49">
-          <u xml:id="u-49.0" who="#PosełSzymanek">Wysoka Izbo! Po wysłuchaniu deklaracji Rządu, po wysłuchaniu oświadczeń przedstawicieli klubów wszystkich partii i nie partii, pozwolę sobie jako owoc tej długiej i wyczerpującej dyskusji złożyć następujący wniosek.</u>
-          <u xml:id="u-49.1" who="#PosełSzymanek">Po wysłuchaniu deklaracji Rządu kluby poselskie Stronnictwa Ludowego, Polskiej Partii Robotniczej, Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Demokratycznego, Stronnictwa Pracy i Polskiego Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie” zgłaszają wniosek:</u>
-          <u xml:id="u-49.2" who="#PosełSzymanek">„Sejm udziela Rządowi całkowitego poparcia”.</u>
+          <u xml:id="u-49.0" who="#PiotrSzymanek">Wysoka Izbo! Po wysłuchaniu deklaracji Rządu, po wysłuchaniu oświadczeń przedstawicieli klubów wszystkich partii i nie partii, pozwolę sobie jako owoc tej długiej i wyczerpującej dyskusji złożyć następujący wniosek.</u>
+          <u xml:id="u-49.1" who="#PiotrSzymanek">Po wysłuchaniu deklaracji Rządu kluby poselskie Stronnictwa Ludowego, Polskiej Partii Robotniczej, Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Demokratycznego, Stronnictwa Pracy i Polskiego Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie” zgłaszają wniosek:</u>
+          <u xml:id="u-49.2" who="#PiotrSzymanek">„Sejm udziela Rządowi całkowitego poparcia”.</u>
           <u xml:id="u-49.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-50">
@@ -13,6 +13,7 @@
         <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
         <note type="system">PRL</note>
         <note type="house">Sejm</note>
+        <note type="termNo">0</note>
         <note type="type">Posiedzenie plenarne</note>
         <note type="sessionNo">5</note>
         <note type="dayNo">1</note>
@@ -33,83 +34,133 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Kowalski_(1894%E2%80%931958)</idno>
           <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełAlbrecht" role="guest">
+        <person xml:id="JerzyAlbrecht" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jerzy</forename>
             <surname>Albrecht</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Albrecht</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełChajn" role="guest">
+        <person xml:id="LeonChajn" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Leon</forename>
             <surname>Chajn</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Leon_Chajn</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełFrankowski" role="guest">
+        <person xml:id="JanFrankowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jan</forename>
             <surname>Frankowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Frankowski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#KatolickoSpołecznyKlubPoselski" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełGross" role="guest">
+        <person xml:id="StanisławGross" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Stanisław</forename>
             <surname>Gross</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Gross</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełJarosz" role="guest">
+        <person xml:id="FeliksJarosz" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Feliks</forename>
             <surname>Jarosz</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełJaworski" role="guest">
+        <person xml:id="MarianJaworski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Marian</forename>
             <surname>Jaworski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Marian_Jaworski_(polityk)</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełKliszko" role="guest">
+        <person xml:id="ZenonKliszko" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Zenon</forename>
             <surname>Kliszko</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Zenon_Kliszko</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełLanger" role="guest">
+        <person xml:id="AntoniLanger" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Antoni</forename>
             <surname>Langer</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni_Langer</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełNadobnik" role="guest">
+        <person xml:id="KazimierzNadobnik" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Kazimierz</forename>
             <surname>Nadobnik</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Kazimierz_Nadobnik</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudowe" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełOleszczak" role="guest">
+        <person xml:id="WitoldOleszczak" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Witold</forename>
             <surname>Oleszczak</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Witold_Oleszczak</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudoweNoweWyzwolenie" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełSzymanek" role="guest">
+        <person xml:id="PiotrSzymanek" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Piotr</forename>
             <surname>Szymanek</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Piotr_Szymanek</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełŻuławski" role="guest">
+        <person xml:id="ZygmuntŻuławski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Zygmunt</forename>
             <surname>Żuławski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Zygmunt_%C5%BBu%C5%82awski</idno>
         </person>
-        <person xml:id="PosłankaKłuszyńska" role="guest">
+        <person xml:id="DorotaKłuszyńska" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Posłanka</roleName>
+            <forename>Dorota</forename>
             <surname>Kłuszyńska</surname>
           </persName>
+          <sex value="F" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Dorota_K%C5%82uszy%C5%84ska</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
         <person xml:id="komentarz" role="commentator">
           <persName>komentarz</persName>
@@ -120,6 +171,29 @@
           <orgName full="yes">Stronnictwo Ludowe (1944–1949)</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Ludowe_(1944–1949)</idno>
         </org>
+        <org xml:id="PolskaPartiaRobotnicza" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polska Partia Robotnicza</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Robotnicza</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="StronnictwoDemokratyczne" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Stronnictwo Demokratyczne</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Demokratyczne</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="KatolickoSpołecznyKlubPoselski" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Katolicko-Społeczny Klub Poselski</orgName>
+        </org>
+        <org xml:id="PolskaPartiaSocjalistyczna" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polska Partia Socjalistyczna</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Socjalistyczna</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="PolskieStronnictwoLudowe" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="PolskieStronnictwoLudoweNoweWyzwolenie" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe „Nowe Wyzwolenie”</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe_„Nowe_Wyzwolenie”</idno>
+        </org>
       </listOrg>
     </particDesc>
   </profileDesc>
@@ -13,40 +13,40 @@
           <u xml:id="u-2.1" who="#WładysławKowalski">Przed przystąpieniem do porządku dziennego udzielam głosu posłowi Żuławskiemu dla uzasadnienia sprzeciwu do protokółu i stenogramu ostatniego posiedzenia Sejmu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-3">
-          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełŻuławski">Wysoka Izbo! Przez przyjęcie protokółu z posiedzenia z dnia 8 lutego przyjmuje się równocześnie odnośne sprawozdanie stenograficzne, w którym moje przemówienie zostało zniekształcone przez opuszczenie całego szeregu zdań i myśli. Pan Marszałek, do którego zwróciłem się w tej sprawie, wyjaśnił mi, że to on zarządził te skreślenia, gdyż przemówienie moje wydało mu się „podburzające”.</u>
-          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełŻuławski">Nie ma dwóch zdań, że zarówno w myśl dawnego regulaminu obrad Sejmu, jak i w myśl regulaminu obrad KRN, przewodniczący ma prawo skreślać słowa mówcy, ale tylko gdy naruszają obowiązujące ustawy, obrażają przedstawicieli obcych państw, moralność publiczną lub prywatnych ludzi. Lecz nawet wówczas winien dokonać tego nie w tajemnicy przed Izbą, lecz jawnie, podając w czym dopatrzył się naruszenia prawa — analogicznie do postanowień ostatniego ustępu art. 3 naszej Konstytucji.</u>
-          <u xml:id="u-3.2" who="#PosełŻuławski">Mojego przemówienia jednak, którego zresztą P. Marszałek mi nie przerwał i nie odebrał mi głosu, nie można żadną miarą uważać za sprzeczne z parlamentarnymi zwyczajami lub obrażające czy kogoś osobiście, czy jakiś przepis ustawy.</u>
-          <u xml:id="u-3.3" who="#PosełŻuławski">Co to ja takiego podburzającego powiedziałem w skreślonych ustępach? Nakreśliłem przebieg wyborów w Krakowie, których Pan Marszałek nie widział, a które ja widziałem.</u>
-          <u xml:id="u-3.4" who="#PosełŻuławski">Powtórzyłem dwie rozmowy — jedną z moim dawnym przyjacielem i drugą z obecnym dygnitarzem państwowym co do czystości wyborów. Rzuciłem uwagi o dawnych działaczach WRN-u, o obchodach zwycięstwa, o potrzebie kontroli nad wszelkimi aktami publicznymi, a zwłaszcza wyborami, i o konieczności przeciwdziałania powstawaniu band leśnych, które są nieszczęściem tego Państwa i utrudniają rozumną i celową walkę o praworządność w Polsce, w czym chyba Pan Marszałek musi się ze mną zgodzić.</u>
-          <u xml:id="u-3.5" who="#PosełŻuławski">Skarżąc się wreszcie na obecne skrępowanie myśli i słowa w Polsce, powiedziałem, że te wszystkie piękne plany i zapewnienia, wyrażone w expose, nie mają dla mnie żadnego znaczenia tak długo, dopóki o słuszności ich tez i taktyki nie może dokonać się zupełnie swobodna dyskusja i publiczna wymiana argumentów. Pan Marszałek może co do istnienia wolności słowa w Polsce mieć inne zdanie, ja inne. Jak jednak ta kwestia faktycznie wygląda, to świadczy najlepiej los artykułu Marszałka Daszyńskiego do sanacyjnych waletów, Oni, chociaż mieli władzę, nie skonfiskowali go, a cytata z niego została skonfiskowana dopiero dziś, z obawy, aby nie stanowiła analogii z obecnymi stosunkami.</u>
-          <u xml:id="u-3.6" who="#PosełŻuławski">Nie, ja nie naruszyłem w swoim przemówieniu ani jednej ustawy, a jeśli mimo to moje słowa uległy skreśleniu, to dlatego chyba, że zawstydzały poszczególnych ludzi.</u>
-          <u xml:id="u-3.7" who="#PosełŻuławski">I możecie je znowu skonfiskować, bo macie siłę, której zaufaliście więcej aniżeli własnym argumentom. Macie kolosalną większość, możecie uchwalać, co chcecie. Nie bójcie się więc słów, gdy nie baliście się czynów, i ponoście odpowiedzialność za nie przynajmniej w ten sposób, by ze spokojem...</u>
+          <u xml:id="u-3.0" who="#ZygmuntŻuławski">Wysoka Izbo! Przez przyjęcie protokółu z posiedzenia z dnia 8 lutego przyjmuje się równocześnie odnośne sprawozdanie stenograficzne, w którym moje przemówienie zostało zniekształcone przez opuszczenie całego szeregu zdań i myśli. Pan Marszałek, do którego zwróciłem się w tej sprawie, wyjaśnił mi, że to on zarządził te skreślenia, gdyż przemówienie moje wydało mu się „podburzające”.</u>
+          <u xml:id="u-3.1" who="#ZygmuntŻuławski">Nie ma dwóch zdań, że zarówno w myśl dawnego regulaminu obrad Sejmu, jak i w myśl regulaminu obrad KRN, przewodniczący ma prawo skreślać słowa mówcy, ale tylko gdy naruszają obowiązujące ustawy, obrażają przedstawicieli obcych państw, moralność publiczną lub prywatnych ludzi. Lecz nawet wówczas winien dokonać tego nie w tajemnicy przed Izbą, lecz jawnie, podając w czym dopatrzył się naruszenia prawa — analogicznie do postanowień ostatniego ustępu art. 3 naszej Konstytucji.</u>
+          <u xml:id="u-3.2" who="#ZygmuntŻuławski">Mojego przemówienia jednak, którego zresztą P. Marszałek mi nie przerwał i nie odebrał mi głosu, nie można żadną miarą uważać za sprzeczne z parlamentarnymi zwyczajami lub obrażające czy kogoś osobiście, czy jakiś przepis ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-3.3" who="#ZygmuntŻuławski">Co to ja takiego podburzającego powiedziałem w skreślonych ustępach? Nakreśliłem przebieg wyborów w Krakowie, których Pan Marszałek nie widział, a które ja widziałem.</u>
+          <u xml:id="u-3.4" who="#ZygmuntŻuławski">Powtórzyłem dwie rozmowy — jedną z moim dawnym przyjacielem i drugą z obecnym dygnitarzem państwowym co do czystości wyborów. Rzuciłem uwagi o dawnych działaczach WRN-u, o obchodach zwycięstwa, o potrzebie kontroli nad wszelkimi aktami publicznymi, a zwłaszcza wyborami, i o konieczności przeciwdziałania powstawaniu band leśnych, które są nieszczęściem tego Państwa i utrudniają rozumną i celową walkę o praworządność w Polsce, w czym chyba Pan Marszałek musi się ze mną zgodzić.</u>
+          <u xml:id="u-3.5" who="#ZygmuntŻuławski">Skarżąc się wreszcie na obecne skrępowanie myśli i słowa w Polsce, powiedziałem, że te wszystkie piękne plany i zapewnienia, wyrażone w expose, nie mają dla mnie żadnego znaczenia tak długo, dopóki o słuszności ich tez i taktyki nie może dokonać się zupełnie swobodna dyskusja i publiczna wymiana argumentów. Pan Marszałek może co do istnienia wolności słowa w Polsce mieć inne zdanie, ja inne. Jak jednak ta kwestia faktycznie wygląda, to świadczy najlepiej los artykułu Marszałka Daszyńskiego do sanacyjnych waletów, Oni, chociaż mieli władzę, nie skonfiskowali go, a cytata z niego została skonfiskowana dopiero dziś, z obawy, aby nie stanowiła analogii z obecnymi stosunkami.</u>
+          <u xml:id="u-3.6" who="#ZygmuntŻuławski">Nie, ja nie naruszyłem w swoim przemówieniu ani jednej ustawy, a jeśli mimo to moje słowa uległy skreśleniu, to dlatego chyba, że zawstydzały poszczególnych ludzi.</u>
+          <u xml:id="u-3.7" who="#ZygmuntŻuławski">I możecie je znowu skonfiskować, bo macie siłę, której zaufaliście więcej aniżeli własnym argumentom. Macie kolosalną większość, możecie uchwalać, co chcecie. Nie bójcie się więc słów, gdy nie baliście się czynów, i ponoście odpowiedzialność za nie przynajmniej w ten sposób, by ze spokojem...</u>
         </div>
         <div xml:id="div-4">
           <u xml:id="u-4.0" who="#WładysławKowalski">Obywatelu Pośle, Pan wygłasza nowe przemówienie.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-5">
-          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełŻuławski">Tak, bo jestem w parlamencie, Panie Marszałku.</u>
+          <u xml:id="u-5.0" who="#ZygmuntŻuławski">Tak, bo jestem w parlamencie, Panie Marszałku.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-6">
           <u xml:id="u-6.0" who="#WładysławKowalski">Niech Pan mówi do rzeczy.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-7">
-          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełŻuławski">Naturalnie, że tak.</u>
-          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełŻuławski">... Nie bójcie się ze spokojem wysłuchać oskarżenia ze strony przeciwnej i głosu opinii publicznej.</u>
-          <u xml:id="u-7.2" who="#PosełŻuławski">Po raz pierwszy i — zaręczam Wam — po raz ostatni apeluję do Waszej dżentelmenerii...</u>
+          <u xml:id="u-7.0" who="#ZygmuntŻuławski">Naturalnie, że tak.</u>
+          <u xml:id="u-7.1" who="#ZygmuntŻuławski">... Nie bójcie się ze spokojem wysłuchać oskarżenia ze strony przeciwnej i głosu opinii publicznej.</u>
+          <u xml:id="u-7.2" who="#ZygmuntŻuławski">Po raz pierwszy i — zaręczam Wam — po raz ostatni apeluję do Waszej dżentelmenerii...</u>
           <u xml:id="u-7.3" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-7.4" who="#PosełŻuławski">... i do Waszego politycznego rozsądku. Nie dopuście, by w tej Izbie nie wolno było swobodnie przemawiać. Wierzcie, gdyby ta słaba opozycja, której możecie przeciwstawić 20-krotną siłę, mówiła nawet największe nonsensy i herezje, to jeszcze spowoduje to mniejszą szkodę dla Państwa, aniżeli gdy zdusi się tę ostatnią redutę wolności, którą jest trybuna sejmowa.</u>
-          <u xml:id="u-7.5" who="#PosełŻuławski">Nie chciałbym w tej chwili, kiedy wszyscy mówią o potrzebie praworządności i o nawrocie do niej, by ponad Sejmem, ponad jego Marszałkiem, ponad Rządem i jego Premierem wysterczał, jako symbol naszych politycznych stosunków, cenzor i kontroler prasy.</u>
-          <u xml:id="u-7.6" who="#PosełŻuławski">W myśl tego stawiam formalny wniosek:</u>
-          <u xml:id="u-7.7" who="#PosełŻuławski">Wysoki Sejm uchwala przywrócić w stenograficznym sprawozdaniu z dnia 8 lutego 1947 r. skreślone słowa mego przemówienia.</u>
+          <u xml:id="u-7.4" who="#ZygmuntŻuławski">... i do Waszego politycznego rozsądku. Nie dopuście, by w tej Izbie nie wolno było swobodnie przemawiać. Wierzcie, gdyby ta słaba opozycja, której możecie przeciwstawić 20-krotną siłę, mówiła nawet największe nonsensy i herezje, to jeszcze spowoduje to mniejszą szkodę dla Państwa, aniżeli gdy zdusi się tę ostatnią redutę wolności, którą jest trybuna sejmowa.</u>
+          <u xml:id="u-7.5" who="#ZygmuntŻuławski">Nie chciałbym w tej chwili, kiedy wszyscy mówią o potrzebie praworządności i o nawrocie do niej, by ponad Sejmem, ponad jego Marszałkiem, ponad Rządem i jego Premierem wysterczał, jako symbol naszych politycznych stosunków, cenzor i kontroler prasy.</u>
+          <u xml:id="u-7.6" who="#ZygmuntŻuławski">W myśl tego stawiam formalny wniosek:</u>
+          <u xml:id="u-7.7" who="#ZygmuntŻuławski">Wysoki Sejm uchwala przywrócić w stenograficznym sprawozdaniu z dnia 8 lutego 1947 r. skreślone słowa mego przemówienia.</u>
           <u xml:id="u-7.8" who="#komentarz">(Głos: Nie ma czasu na to. Poseł Jaworski: Proszę o głos.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-8">
           <u xml:id="u-8.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Jaworski.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-9">
-          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełJaworski">Wysoka Izbo! Ponieważ to, co tu p. Żuławski powiedział, uważam za niepoważne, niepodlegające dyskusji, zgłaszam wniosek o przejście nad tym do porządku dziennego.</u>
+          <u xml:id="u-9.0" who="#MarianJaworski">Wysoka Izbo! Ponieważ to, co tu p. Żuławski powiedział, uważam za niepoważne, niepodlegające dyskusji, zgłaszam wniosek o przejście nad tym do porządku dziennego.</u>
           <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Oklaski. Głos na ławach PSL: To jest poważne, to jest parlamentarne!)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-10">
@@ -74,152 +74,152 @@
           <u xml:id="u-10.21" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi ob. Jaroszowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-11">
-          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełJarosz">Wysoka Izbo! Jako sprawozdawca Komisji Specjalnej do opracowania projektu ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej mam zaszczyt prosić Wysoki Sejm, aby raczył uchwalić przedłożony projekt ustawy.</u>
-          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełJarosz">Przede wszystkim prosiłbym Szanownych Posłów o dokonanie pewnej poprawki w rozdanym projekcie w art 19, gdyż zakradł się tam błąd drukarski, mianowicie zamiast „dla zaopatrzenia” ma być „dla rozpatrzenia”.</u>
-          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełJarosz">Wysoka Izbo! Sejm Ustawodawczy bezpośrednio po ukonstytuowaniu się i uchwaleniu ustawy konstytucyjnej o wyborze rezydenta Rzeczypospolitej i po dokonaniu wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej za najpilniejszą sprawę uważał uregulowanie i uchwalenie ustawy konstytucyjnej o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej i w tym celu na jednym z pierwszych posiedzeń powołał specjalną komisję w składzie 30 posłów do opracowania projektu t. zw. „Małej Konstytucji”.</u>
-          <u xml:id="u-11.3" who="#PosełJarosz">Komisja Specjalna przystąpiła bezpośrednio do pracy, wyłoniła z siebie podkomisję ściślejszą i za podstawę swych prac przyjęła zgłoszony projekt ustawy, złożony przez przedstawicieli dwóch klubów poselskich: klubu posłów Polskiej Partii Socjalistycznej i klubu posłów Polskiej Partii Robotniczej. Ponadto wzięła pod uwagę projekt przedłożony przez posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego i jako materiał — uchwalony przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej — projekt „Małej Konstytucji”.</u>
-          <u xml:id="u-11.4" who="#PosełJarosz">Komisja Specjalna, opracowując ten projekt ustawy konstytucyjnej, kierowała się następującymi zasadami:</u>
-          <u xml:id="u-11.5" who="#PosełJarosz">1) przede wszystkim, aby ta ustawa konstytucyjna wprowadziła w nasze życie publiczne i polityczne pewną stałość i trwałość zasad prawnych,</u>
-          <u xml:id="u-11.6" who="#PosełJarosz">2) aby ściśle określić kompetencje Sejmu, aby ten Sejm był silny, kompetentny i mocny,</u>
-          <u xml:id="u-11.7" who="#PosełJarosz">3) żeby silny i kompetentny był Rząd, jak również−</u>
-          <u xml:id="u-11.8" who="#PosełJarosz">4) aby określić stanowczo i ściśle kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej i tego małego ciała, któremu on przewodniczy, ciała bardzo kompetentnego, składającego się z reprezentantów najwyższych naszych czynników, ciała, które ma w chwilach wyjątkowych i w chwilach poważnych decydować o, zasadniczych sprawach.</u>
-          <u xml:id="u-11.9" who="#PosełJarosz">Te cztery zasady przyświecały temu projektowi ustawy konstytucyjnej.</u>
-          <u xml:id="u-11.10" who="#PosełJarosz">Projekt ten, rozpracowany należycie w podkomisji i na plenum, po uzgodnieniu szczegółów zostaje przedłożony Wysokiej Izbie w tej redakcji, jaką dzisiaj Panowie Posłowie otrzymali.</u>
-          <u xml:id="u-11.11" who="#PosełJarosz">Ustawa konstytucyjna pod względem redakcyjnym składa się z 33 artykułów, ujętych w 9 rozdziałów.</u>
-          <u xml:id="u-11.12" who="#PosełJarosz">Art. 1 ma raczej charakter deklaratoryjny, gdzie przede wszystkim stwierdza się, że ustawa konstytucyjna, którą projektujemy do uchwalenia, działa czasowo, gdyż wyraźnie mówi się w art. 1, „do czasu wejścia w życie nowej konstytucji Rzeczypospolitej, a więc wyraźnie określa charakter czasowy tej ustawy konstytucyjnej.</u>
-          <u xml:id="u-11.13" who="#PosełJarosz">Ustawa ta stwierdza, że władza zwierzchnia należy do narodu, gdyż Sejm Ustawodawczy jako organ władzy zwierzchniej Narodu Polskiego postanawia o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej. Ustawa nazywa ten Sejm Sejmem Ustawodawczym i aczkolwiek może byłoby do dyskusji, czy nomenklatura tego Sejmu jako Sejmu Ustawodawczego jest ścisła i można byłoby używać innej nazwy i nazwać bardziej trafnie ten Sejm, Sejmem Konstytucyjnym, niemniej Komisja Specjalna stanęła na stanowisku, aby zachować dotychczasową nazwę Sejmu Ustawodawczego z uwagi na pewne konsekwencje i z uwagi na pewne zaszłości historyczne. Nawiązujemy do tradycji i przeszłości. Był swego czasu w dawnej Polsce historyczny Sejm czteroletni, który się nazywał Sejmem Ustawodawczym, Sejm po powstaniu Państwa Polskiego również nazwał się Sejmem Ustawodawczym, mimo że każdy inny Sejm był również sejmem ustawodawczym. A również i Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego mówi o przekazaniu władzy w ręce Sejmu Ustawodawczego. Ordynacja wyborcza mówi o wyborach do Sejmu Ustawodawczego. Z uwagi na tę nomenklaturę która historycznie powtarza się w uprzednich aktach państwowych, zachowaliśmy więc nazwę Sejmu Ustawodawczego.</u>
-          <u xml:id="u-11.14" who="#PosełJarosz">W art. 1 nawiązujemy do naszych norm prawnych prawa publicznego i politycznego dawnego i stwierdzamy w art. 1, że obowiązują nadal podstawowe założenia Konstytucji Marcowej z 17 marca 1921 r., że obowiązują nadal zasady Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 22 lipca 1944 r. obowiązują nadal zasady ustawodawstwa o radach narodowych oraz reformach społecznych i ustrojowych, potwierdzone przez naród w głosowaniu ludowym w dniu 30 czerwca 1946 r.</u>
-          <u xml:id="u-11.15" who="#PosełJarosz">To są podstawy prawne, na których opiera się w dalszym ciągu projekt ustawy konstytucyjnej z tym, że te podstawowe założenia, te zasady w dalszym ciągu obowiązują. Więc, jak stwierdza art. 1 projektu, ustawa konstytucyjna ma charakter deklaratoryjny, a więc wyjaśniający co do zasad i podstaw ustrojowych władz naczelnych Rzeczypospolitej.</u>
-          <u xml:id="u-11.16" who="#PosełJarosz">Jak wspomniałem, cały projekt ustawy składa się z 9 rozdziałów. Rozdział 1 w art. 2 mówi o najwyższych organach Rzeczypospolitej Polskiej i tu przeprowadza ten podział władz.</u>
-          <u xml:id="u-11.17" who="#PosełJarosz">Przede wszystkim w zakresie ustawodawstwa naczelnym organem Rzeczypospolitej Polskiej jest Sejm Ustawodawczy, w zakresie władzy wykonawczej Prezydent Rzeczypospolitej, Rada Państwa i Rząd Rzeczypospolitej, a w zakresie wymiaru sprawiedliwości — niezawisłe sądy. Podział ten jest utrzymany i w następnych rozdziałach szczegółowo określone są kompetencje tych najwyższych organów Rzeczypospolitej.</u>
-          <u xml:id="u-11.18" who="#PosełJarosz">Jeżeli chodzi o Sejm Ustawodawczy, to w art. 3 projektu ustala się, że zakres działania Sejmu Ustawodawczego obejmuje uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. To jest zasadnicze zagadnienie i zasadniczy obowiązek tego Sejmu Ustawodawczego — uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ustawodawstwo, a następnie kontrola nad działalnością Rządu i ustalanie zasadniczego kierunku polityki Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-11.19" who="#PosełJarosz">Jeżeli chodzi o działalność ustawodawczą Sejmu, to Sejm spełnia bezpośrednio tę działalność ustawodawczą, ale niemniej projekt ustawy konstytucyjnej przewiduje, że Sejm może w drodze ustawy udzielić Rządowi pełnomocnictw do wydawania dekretów z mocą ustawy. Sejm zastrzega się, jakiego rodzaju sprawy nie mogą być objęte dekretowaniem Rządu i w jakim czasie to dekretowanie ma mieć miejsce. Przede wszystkim w art. 4 następujące sprawy zostają wyłączone spod kompetencji dekretowania: przede wszystkim sprawy konstytucji, ordynacji wyborczej, kontroli państwowej, Trybunału Stanu, budżetu, narodowego planu gospodarczego, wprowadzenia nowych podatków, zmiany systemu monetarnego, poboru rekruta, ustroju samorządu i ratyfikacji umów międzynarodowych. Jak widać z tego art. 4, nie wszystkie dziedziny życia publicznego zostały oddane Rządowi do dekretowania. Cały szereg bardzo istotnych i bardzo poważnych spraw został spod dekretowania wyłączony.</u>
-          <u xml:id="u-11.20" who="#PosełJarosz">Pełnomocnictwa dla dekretowania mogą być udzielane Rządowi tylko na okresy między sesjami lub w razie odroczenia sesji Sejmu albo w razie rozwiązania Sejmu Ustawodawczego do czasu ukonstytuowania się nowego Sejmu. Dekrety przedkłada Prezes Rady Ministrów do zatwierdzenia Radzie Państwa, a Prezydent Rzeczypospolitej zarządza ogłoszenie w Dzienniku Ustaw tych dekretów z mocą ustawy, przy czym muszą być te dekrety zatwierdzone przez Radę Państwa i podpisane przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Prezesa Rady Ministrów i właściwych ministrów. Dekrety z mocą ustawy nie przedłożone do zatwierdzenia na najbliższej sesji Sejmu, lub których zatwierdzenia Sejm odmówił zwykłą większością, tracą moc w dniu zamknięcia lub odroczenia sesji Sejmu, o czym Prezes Rady Ministrów podaje do wiadomości w drodze obwieszczenia, ogłoszonego w Dzienniku Ustaw.</u>
-          <u xml:id="u-11.21" who="#PosełJarosz">Jeżeli chodzi o inicjatywę ustawodawczą, to w art. 5 stwierdzone jest, że inicjatywa ustawodawcza przysługuje Rządowi, Sejmowi i Radzie Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-11.22" who="#PosełJarosz">Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje, otwiera, odracza i zamyka Sejm, przy czym zostało ustalone w art. 7, kiedy i jak sesja zwyczajna ma być zwoływana. Przewidujemy, że Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje Sejm na zwyczajną sesję jesienną corocznie najpóźniej w październiku i że sesja ta nie może być zamknięta przed uchwaleniem ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta, lub przed upływem dwóch miesięcy od jej zwołania. Również przewidujemy drugą sesję zwyczajną, którą zwołuje Prezydent Rzeczypospolitej, t. zw. sesję wiosenną corocznie najpóźniej w kwietniu.</u>
-          <u xml:id="u-11.23" who="#PosełJarosz">Sesja wiosenna nie może być zamknięta przed powzięciem uchwały w sprawie udzielenia Rządowi absolutorium na podstawie wniosku Najwyższej Izby Kontroli lub przed upływem jednego miesiąca od daty zwołania.</u>
-          <u xml:id="u-11.24" who="#PosełJarosz">Tak więc ustalamy dwie normalne sesje sejmowe: jedną wiosenną, drugą jesienną, przy czym przewiduje się, że sesja jesienna ma trwać najkrócej dwa miesiące, a sesja wiosenna ma trwać najkrócej jeden miesiąc, Nadto Prezydent Rzeczypospolitej może w każdym czasie zwołać Sejm na sesję nadzwyczajną, zależnie od swego uznania, a winien to uczynić w ciągu dwóch tygodni na żądanie jednej trzeciej części ustawowej liczby posłów.</u>
-          <u xml:id="u-11.25" who="#PosełJarosz">W art. 8 przewidujemy, że jeżeli Sejm w ciągu trzech miesięcy od przedłożenia mu przez Rząd projektów nie uchwali ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta, Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Rady Państwa ogłosi te ustawy w brzmieniu projektów rządowych.</u>
-          <u xml:id="u-11.26" who="#PosełJarosz">Jeżeli chodzi o kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, to w rozdziale III w art. 12 przewidujemy to, co już przewidziała ustawa konstytucyjna o wyborze Prezydenta, że Sejm wybiera Prezydenta Rzeczypospolitej na lat 7 bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ustawowej liczby posłów.</u>
-          <u xml:id="u-11.27" who="#PosełJarosz">I tutaj w art. 13, jeżeli chodzi o określenie kompetencji Prezydenta Rzeczypospolitej, to przyjęliśmy przepisy ustawy konstytucyjnej z 17 marca 1921 r. i stwierdzamy w projekcie, że, do sprawowania urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej stosuje się odpowiednio przepisy art. 40, 42, 43, 44, 45 ust. 1, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52 i 53 Konstytucji z 17 marca 1921 r. Wszystkie te artykuły Konstytucji marcowej mają zastosowanie do urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
-          <u xml:id="u-11.28" who="#PosełJarosz">Nadto przewidujemy w art. 14, że w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Sejm dokona niezwłocznie wyboru Prezydenta.</u>
-          <u xml:id="u-11.29" who="#PosełJarosz">Projekt ustawy konstytucyjnej wprowadza jako novum do ustawy konstytucyjnej zupełnie nowa instytucję, mianowicie Radę Państwa. Rada Państwa składa się według projektu z Prezydenta Rzeczypospolitej jako przewodniczącego, Marszałka i Wicemarszałków Sejmu Ustawodawczego oraz Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. W czasie wojny wchodzi do Rady Państwa również Naczelny Dowódca Wojska Polskiego. W ustępie 3 art. 15 przewidujemy, że na wniosek Rady Państwa, uchwalony jednomyślnie. Sejm może uzupełniać skład Rady Państwa przez powołanie dalszych członków Rady Państwa w liczbie co najwyżej trzech.</u>
-          <u xml:id="u-11.30" who="#PosełJarosz">Jeżeli chodzi o kompetencje Rady Państwa, to w art. 16 szczegółowo te kompetencje zostały określone. I tak odnośne ustępy tego artykułu obejmują zakres działania Rady Państwa:</u>
-          <u xml:id="u-11.31" who="#PosełJarosz">a) sprawowanie zwierzchniego nadzoru nad terenowymi radami narodowymi w granicach uprawnień Krajowej Rady Narodowej i Prezydium Krajowej Rady Narodowej na zasadzie ustawy z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych,</u>
-          <u xml:id="u-11.32" who="#PosełJarosz">b) zatwierdzanie dekretów z mocą ustawy, uchwalonych na podstawie pełnomocnictw, udzielonych Rządowi przez Sejm,</u>
-          <u xml:id="u-11.33" who="#PosełJarosz">c) kompetencje Prezydium Krajowej Rady Narodowej, wynikające z obowiązującego ustawodawstwa,</u>
-          <u xml:id="u-11.34" who="#PosełJarosz">d) podejmowanie uchwał w przedmiocie wprowadzenia stanu wyjątkowego lub wojennego (art. 2 ust. 2),</u>
-          <u xml:id="u-11.35" who="#PosełJarosz">e) wyrażenie zgody na ogłoszenie ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta w przypadkach przewidzianych w art. 8,</u>
-          <u xml:id="u-11.36" who="#PosełJarosz">f) inicjatywę ustawodawczą,</u>
-          <u xml:id="u-11.37" who="#PosełJarosz">g) rozpatrywanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli.</u>
-          <u xml:id="u-11.38" who="#PosełJarosz">Wysoka Izbo! Rada Państwa została powołana z uwagi na naszą polską rzeczywistość. Od czasu odzyskania niepodległości w życiu naszym państwowym i publicznym zaszły daleko idące zmiany, zostały powołane nowe instytucje prawne. Bierzemy przede wszystkim pod uwagę Krajową Radę Narodową i Prezydium Krajowej Rady Narodowej, bierzemy pod uwagę rady terenowe. Dziś, kiedy przestała istnieć Krajowa Rada Narodowa, musi być powołane jakieś ciało, które by objęło kompetencje dawnego Prezydium Krajowej Rady Narodowej odnośnie rad terenowych i te właśnie funkcje ma spełniać Rada Państwa, będąca bardzo szczupłym ciałem, ale niemniej bardzo kompetentnym i reprezentatywnym, w skład którego wchodzi Prezydent Rzeczypospolitej jako przewodniczący, Marszałek i Wicemarszałkowie Sejmu oraz Prezes Najwyższej Izby Kontroli, i które ewentualnie może być powiększone przez trzech dalszych członków, wybranych przez Sejm na jednomyślny wniosek Rady Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-11.39" who="#PosełJarosz">Krajowa Rada Narodowa, jak stwierdza jedna z pierwszych uchwał Sejmu Ustawodawczego, dobrze zasłużyła się Ojczyźnie. Stworzyła nowe instytucje, które sprawnie działają w terenie. Instytucje te w dalszym ciągu są żywe i w dalszym ciągu działają. Nie mogły te instytucje pozostać bez tego organu nadzorczego, bez tego ciała i bez tych funkcji, które przedtem spełniało Prezydium Krajowej Rady Narodowej, i dziś te kompetencje zostały przelane na Radę Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-11.40" who="#PosełJarosz">Nadto do kompetencji Rady Państwa należy rozpatrywanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli. Organem pomocniczym Rady Państwa jest Kancelaria Cywilna Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
-          <u xml:id="u-11.41" who="#PosełJarosz">W rozdziale V ustalamy kompetencje Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i ujmujemy w art. 18 sprawy te w sposób następujący, mianowicie, że na czele Rządu stoi Prezes Rady Ministrów, pod którego przewodnictwem ministrowie tworzą Radę Ministrów. Ujęcie może nieco różne od ujęcia w Konstytucji marcowej, niemniej to ujęcie stwarza tego rodzaju sytuację, że Rada Ministrów jest ciałem kolegialnym, zwartym, że nie jest emanacją, desygnatem z łona poszczególnych partii, ale stanowi rząd pod przewodnictwem Prezesa Rady Ministrów.</u>
-          <u xml:id="u-11.42" who="#PosełJarosz">Nadto projekt komisji przewiduje nową rzecz, mianowicie Radę Gabinetową.</u>
-          <u xml:id="u-11.43" who="#PosełJarosz">Radę Gabinetową stanowi Rada Ministrów pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej i jest zwoływana na życzenie Prezydenta Rzeczypospolitej dla rozpatrzenia spraw wyjątkowej wagi.</u>
-          <u xml:id="u-11.44" who="#PosełJarosz">Jeżeli chodzi o Radę Ministrów i ministrów, to również został w projekcie Konstytucji recypowane artykuły Konstytucji marcowej, a mianowicie art. 44, 45 ust. 1 i 2 oraz art. 56 do 63 Konstytucji z 17 marca.</u>
-          <u xml:id="u-11.45" who="#PosełJarosz">Przewidujemy że w pewnych wyjątkowych sytuacjach na wniosek Rady Ministrów Rada Państwa może wprowadzić stan wyjątkowy lub wojenny i że zarządzanie takie winno być przedłożone Sejmowi na najbliższym posiedzeniu do zatwierdzenia i traci moc w razie nieprzedłożenia lub odmowy zatwierdzenia przez Sejm.</u>
-          <u xml:id="u-11.46" who="#PosełJarosz">W projekcie Konstytucji przewidujemy dalej instytucję Najwyższej Izby Kontroli. Najwyższa Izba Kontroli ma za zadanie badanie pod względem finansowym i gospodarczym działalności władz, instytucji i przedsiębiorstw państwowych, nadto Rada Państwa może zlecić Najwyższej Izbie Kontroli jednorazowe łub stałe kontrolowanie wszystkich lub niektórych jednostek samorządowych oraz związków lub instytucyj, korzystających z pomocy Państwa lub wykonujących czynności zlecone w zakresie administracji publicznej. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli wybiera Sejm, a osobna ustawa ma określić organizację i sposób działania Najwyższej Izby Kontroli.</u>
-          <u xml:id="u-11.47" who="#PosełJarosz">Najwyższa Izba Kontroli bada corocznie zamknięcia rachunków państwowych i przedkłada Sejmowi wniosek w przedmiocie udzielenia lub odmówienia Rządowi absolutorium.</u>
-          <u xml:id="u-11.48" who="#PosełJarosz">Kompetencje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli są określone w ten sposób, że Bierze on osobiście lub przez swego przedstawiciela udział w obradach Sejmu i ma prawo zabierania głosu we wszystkich sprawach, związanych ze sprawozdaniem z działalności Rządu i zamknięciem rachunków państwowych.</u>
-          <u xml:id="u-11.49" who="#PosełJarosz">Jeżeli chodzi o trzeci organ najwyższy Rzeczypospolitej, o wymiar sprawiedliwości, to wyraźnie stwierdzamy w projekcie Konstytucji, że wymiar sprawiedliwości w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej należy do sądów, a sędziowie są w sprawowaniu swego urzędu sędziowskiego niezawiśli i podlegają tylko Ustawom. Nadto sądy nie mają prawa badania ważności ustaw i dekretów z mocą ustawy należycie ogłoszonej.</u>
-          <u xml:id="u-11.50" who="#PosełJarosz">Przewidujemy również, że ustawy określają ustrój i zakres właściwości sądów oraz sposób przejęcia przez sądownictwo powszechne całego wymiaru sprawiedliwości. Liczymy się z tym, że w najbliższym okresie czasu z obecnego różnotorowego wymiaru sprawiedliwości dojdziemy do tego momentu, że w drodze ustawodawczej wymiar sprawiedliwości zostanie całkowicie przejęty przez sądownictwo powszechne; przyszłe ustawy określą zakres właściwości i sposób przejęcia wymiaru sprawiedliwości przez sądownictwo powszechne.</u>
-          <u xml:id="u-11.51" who="#PosełJarosz">W projekcie ustawy przewidujemy powołanie pewnego organu — coś w rodzaju Trybunału Administracyjnego, mianowicie Ustawa przewiduje, że osobna ustawa ustali tryb i zakres działania organów właściwych do orzekania o legalności aktów administracyjnych w zakresie administracji publicznej.</u>
-          <u xml:id="u-11.52" who="#PosełJarosz">W ostatnim rozdziale w przepisach przejściowych przewiduje się powołanie organu, który nazwałbym Trybunałem Stanu, choć ta nazwa nie została ustawą objęta. Mianowicie w art. 28 przewiduje się, że osobna ustawa określi skład, organizację, zakres działania, tryb postępowania organów właściwych do orzekania w sprawach, wynikających z odpowiedzialności konstytucyjnej. Prezydenta Rzeczypospolitej i ministrów.</u>
-          <u xml:id="u-11.53" who="#PosełJarosz">W przepisach przejściowych przewidujemy dalej, że Rząd złoży Sejmowi projekt budżetu, narodowego plantu gospodarczego i ustawy o poborze rekruta na rok 1947 nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia otwarcia Sejmu.</u>
-          <u xml:id="u-11.54" who="#PosełJarosz">Również w art. 30 szczegółowo załatwiamy się z dekretami, które zostały wydane po dniu 23 września 1946 r., a więc po czasie, gdy przestała działać Krajowa Rada Narodowa a Rząd wydał szereg dekretów. Art. 30 zobowiązuje Rząd do przedłożenia Sejmowi Ustawodawczemu do zatwierdzania najdalej w ciągu 3 miesięcy od dnia otwarcia Sejmu dekretów z mocą ustawy, ogłoszonych po dniu 23 września 1946 r. i że dekrety nie przedłożone do zatwierdzenia, lub których zatwierdzenia Sejm odmówił zwykła większością głosów, tracą moc w dniu zamknięcia sesji, na której winny być przedłożone, o czym Prezes Rady Ministrów poda do wiadomości w drodze obwieszczenia, ogłoszonego w Dzienniku Ustaw R. P.</u>
-          <u xml:id="u-11.55" who="#PosełJarosz">W przepisach końcowych projekt stwierdza, że do zmiany ustawy niniejszej wymagana jest większość 2/3 ustawowej liczby posłów. To są zasadnicze zręby tego projektu Konstytucji.</u>
-          <u xml:id="u-11.56" who="#PosełJarosz">Jeżeli chodzi o prace Komisji Specjalnej, która została powołana do opracowania tego projektu ustawy konstytucyjnej o najwyższych organach Rzeczypospolitej, to, jak wspomniałem był jeden projekt zasadniczy, przedstawiony przez dwa bratnie kluby poselskie PPS i PPR, i głównie na tym projekcie oparła się komisja opracowująca przedłożony projekt ustawy. Był jeszcze drugi projekt, przedłożony przez PSL, projekt bardzo lakoniczny, składający się z 5 artykułów i właściwie w tym projekcie, oprócz postanowienia, że do czasu uchwalenia nowej konstytucji obowiązuje w całej pełni Konstytucja z 17 marca 1921 r., innych szczególnych jakichkolwiek dyspozycji nie ma, oprócz artykułu 3, w którym się stwierdza, że do czasu uchwalenia osobnej ustawy, normującej ustrój samorządu terytorialnego w myśl art. 67 i następnych, zwierzchni nadzór nad organami samorządu będzie sprawować państwowa rada samorządowa pod przewodnictwem ministra administracji publicznej, że rada ta składać się będzie z przedstawicieli wojewódzkich rad narodowych, delegowanych po jednym od istniejących obecnie wojewódzkich rad narodowych.</u>
-          <u xml:id="u-11.57" who="#PosełJarosz">Poza tym projekt posłów klubu PSL żadnych nowych rzeczy do projektu nie wnosi i dlatego Komisja Specjalna choć wzięła pod uwagę cały materiał, jaki jej został przedłożony, jednakowoż bazowała pracę nad projektem ustawy konstytucyjnej na projekcie złożonym przez dwa kluby poselskie PPS i PPR.</u>
-          <u xml:id="u-11.58" who="#PosełJarosz">Do tego projektu, przedstawionego dzisiaj Wysokiemu Sejmowi, klub pogłów PSL wnosi szereg poprawek. Poprawki są niektóre natury stylistycznej, a niektóre natury zasadniczej.</u>
-          <u xml:id="u-11.59" who="#PosełJarosz">Przede wszystkim klub PSL ustosunkował się negatywnie do tej instytucji, którą my w naszym projekcie wprowadzamy, mianowicie do instytucji Rady Państwa. Klub PSL domaga się skreślenia tych wszystkich ustępów, gdzie jest mowa o Radzie Państwa, uważając, że wprowadzenie tej nowej instytucji jest błędne, a w tych postanowieniach, gdzie jest konieczne wprowadzenie jakiegoś ciała nadrzędnego nad radami terenowymi, które istnieją, proponuje w swym projekcie w art. 3 powołanie rady samorządowej.</u>
-          <u xml:id="u-11.60" who="#PosełJarosz">Jeżeli chodzi o inne projekty i inne zmiany i poprawki PSL, to zasadniczą poprawką jest poprawka ostatnia, mianowicie gdzie klub PSL domaga się, ażeby wprowadzić w rozdziale VIII po art. 28 nowy art. 29, że do czasu uchwalenia nowej konstytucji obowiązywać będą w pełni postanowienia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. zawarte w rozdziale V o powszechnych obowiązkach i prawach obywatelskich. Większość komisji ustosunkowała się do projektu, wniesionego przez przedstawicieli PSL, negatywnie, uważając, że poprawki te są niecelowe. Mechaniczne recypowanie Konstytucji marcowej jest niezgodne z naszą rzeczywistością, gdyż — jak miałem zaszczyt na wstępie stwierdzić — przez ten okres czasu od chwili powstania Państwa Polskiego do dnia dzisiejszego w naszym życiu państwowym i społecznym zaszły bardzo daleko idące zmiany, czego nie przewidziała Konstytucja marcowa, a z czym musimy się liczyć pozytywnie, gdy kształtujemy nasz ustrój państwowy w naszej polskiej rzeczywistości na tych zdobyczach, które naród polski i społeczeństwo uzyskało w ciągu ostatnich lat. Art. 1 projektowanej ustawy utrzymuje zresztą w mocy podstawowe założenia Konstytucji marcowej. Dlatego proponowana ustawa konstytucyjna, licząc się wyraźnie z tymi zmianami, jakie zaszły w ostatnim czasie, musiała wprowadzić nowe instytucje i dostosować je do naszego życia publicznego.</u>
-          <u xml:id="u-11.61" who="#PosełJarosz">W tych warunkach mam zaszczyt prosić Wysoką Izbę, aby zechciała przyjąć i uchwalić przedstawiony projekt ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-11.0" who="#FeliksJarosz">Wysoka Izbo! Jako sprawozdawca Komisji Specjalnej do opracowania projektu ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej mam zaszczyt prosić Wysoki Sejm, aby raczył uchwalić przedłożony projekt ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-11.1" who="#FeliksJarosz">Przede wszystkim prosiłbym Szanownych Posłów o dokonanie pewnej poprawki w rozdanym projekcie w art 19, gdyż zakradł się tam błąd drukarski, mianowicie zamiast „dla zaopatrzenia” ma być „dla rozpatrzenia”.</u>
+          <u xml:id="u-11.2" who="#FeliksJarosz">Wysoka Izbo! Sejm Ustawodawczy bezpośrednio po ukonstytuowaniu się i uchwaleniu ustawy konstytucyjnej o wyborze rezydenta Rzeczypospolitej i po dokonaniu wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej za najpilniejszą sprawę uważał uregulowanie i uchwalenie ustawy konstytucyjnej o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej i w tym celu na jednym z pierwszych posiedzeń powołał specjalną komisję w składzie 30 posłów do opracowania projektu t. zw. „Małej Konstytucji”.</u>
+          <u xml:id="u-11.3" who="#FeliksJarosz">Komisja Specjalna przystąpiła bezpośrednio do pracy, wyłoniła z siebie podkomisję ściślejszą i za podstawę swych prac przyjęła zgłoszony projekt ustawy, złożony przez przedstawicieli dwóch klubów poselskich: klubu posłów Polskiej Partii Socjalistycznej i klubu posłów Polskiej Partii Robotniczej. Ponadto wzięła pod uwagę projekt przedłożony przez posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego i jako materiał — uchwalony przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej — projekt „Małej Konstytucji”.</u>
+          <u xml:id="u-11.4" who="#FeliksJarosz">Komisja Specjalna, opracowując ten projekt ustawy konstytucyjnej, kierowała się następującymi zasadami:</u>
+          <u xml:id="u-11.5" who="#FeliksJarosz">1) przede wszystkim, aby ta ustawa konstytucyjna wprowadziła w nasze życie publiczne i polityczne pewną stałość i trwałość zasad prawnych,</u>
+          <u xml:id="u-11.6" who="#FeliksJarosz">2) aby ściśle określić kompetencje Sejmu, aby ten Sejm był silny, kompetentny i mocny,</u>
+          <u xml:id="u-11.7" who="#FeliksJarosz">3) żeby silny i kompetentny był Rząd, jak również−</u>
+          <u xml:id="u-11.8" who="#FeliksJarosz">4) aby określić stanowczo i ściśle kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej i tego małego ciała, któremu on przewodniczy, ciała bardzo kompetentnego, składającego się z reprezentantów najwyższych naszych czynników, ciała, które ma w chwilach wyjątkowych i w chwilach poważnych decydować o, zasadniczych sprawach.</u>
+          <u xml:id="u-11.9" who="#FeliksJarosz">Te cztery zasady przyświecały temu projektowi ustawy konstytucyjnej.</u>
+          <u xml:id="u-11.10" who="#FeliksJarosz">Projekt ten, rozpracowany należycie w podkomisji i na plenum, po uzgodnieniu szczegółów zostaje przedłożony Wysokiej Izbie w tej redakcji, jaką dzisiaj Panowie Posłowie otrzymali.</u>
+          <u xml:id="u-11.11" who="#FeliksJarosz">Ustawa konstytucyjna pod względem redakcyjnym składa się z 33 artykułów, ujętych w 9 rozdziałów.</u>
+          <u xml:id="u-11.12" who="#FeliksJarosz">Art. 1 ma raczej charakter deklaratoryjny, gdzie przede wszystkim stwierdza się, że ustawa konstytucyjna, którą projektujemy do uchwalenia, działa czasowo, gdyż wyraźnie mówi się w art. 1, „do czasu wejścia w życie nowej konstytucji Rzeczypospolitej, a więc wyraźnie określa charakter czasowy tej ustawy konstytucyjnej.</u>
+          <u xml:id="u-11.13" who="#FeliksJarosz">Ustawa ta stwierdza, że władza zwierzchnia należy do narodu, gdyż Sejm Ustawodawczy jako organ władzy zwierzchniej Narodu Polskiego postanawia o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej. Ustawa nazywa ten Sejm Sejmem Ustawodawczym i aczkolwiek może byłoby do dyskusji, czy nomenklatura tego Sejmu jako Sejmu Ustawodawczego jest ścisła i można byłoby używać innej nazwy i nazwać bardziej trafnie ten Sejm, Sejmem Konstytucyjnym, niemniej Komisja Specjalna stanęła na stanowisku, aby zachować dotychczasową nazwę Sejmu Ustawodawczego z uwagi na pewne konsekwencje i z uwagi na pewne zaszłości historyczne. Nawiązujemy do tradycji i przeszłości. Był swego czasu w dawnej Polsce historyczny Sejm czteroletni, który się nazywał Sejmem Ustawodawczym, Sejm po powstaniu Państwa Polskiego również nazwał się Sejmem Ustawodawczym, mimo że każdy inny Sejm był również sejmem ustawodawczym. A również i Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego mówi o przekazaniu władzy w ręce Sejmu Ustawodawczego. Ordynacja wyborcza mówi o wyborach do Sejmu Ustawodawczego. Z uwagi na tę nomenklaturę która historycznie powtarza się w uprzednich aktach państwowych, zachowaliśmy więc nazwę Sejmu Ustawodawczego.</u>
+          <u xml:id="u-11.14" who="#FeliksJarosz">W art. 1 nawiązujemy do naszych norm prawnych prawa publicznego i politycznego dawnego i stwierdzamy w art. 1, że obowiązują nadal podstawowe założenia Konstytucji Marcowej z 17 marca 1921 r., że obowiązują nadal zasady Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 22 lipca 1944 r. obowiązują nadal zasady ustawodawstwa o radach narodowych oraz reformach społecznych i ustrojowych, potwierdzone przez naród w głosowaniu ludowym w dniu 30 czerwca 1946 r.</u>
+          <u xml:id="u-11.15" who="#FeliksJarosz">To są podstawy prawne, na których opiera się w dalszym ciągu projekt ustawy konstytucyjnej z tym, że te podstawowe założenia, te zasady w dalszym ciągu obowiązują. Więc, jak stwierdza art. 1 projektu, ustawa konstytucyjna ma charakter deklaratoryjny, a więc wyjaśniający co do zasad i podstaw ustrojowych władz naczelnych Rzeczypospolitej.</u>
+          <u xml:id="u-11.16" who="#FeliksJarosz">Jak wspomniałem, cały projekt ustawy składa się z 9 rozdziałów. Rozdział 1 w art. 2 mówi o najwyższych organach Rzeczypospolitej Polskiej i tu przeprowadza ten podział władz.</u>
+          <u xml:id="u-11.17" who="#FeliksJarosz">Przede wszystkim w zakresie ustawodawstwa naczelnym organem Rzeczypospolitej Polskiej jest Sejm Ustawodawczy, w zakresie władzy wykonawczej Prezydent Rzeczypospolitej, Rada Państwa i Rząd Rzeczypospolitej, a w zakresie wymiaru sprawiedliwości — niezawisłe sądy. Podział ten jest utrzymany i w następnych rozdziałach szczegółowo określone są kompetencje tych najwyższych organów Rzeczypospolitej.</u>
+          <u xml:id="u-11.18" who="#FeliksJarosz">Jeżeli chodzi o Sejm Ustawodawczy, to w art. 3 projektu ustala się, że zakres działania Sejmu Ustawodawczego obejmuje uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. To jest zasadnicze zagadnienie i zasadniczy obowiązek tego Sejmu Ustawodawczego — uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ustawodawstwo, a następnie kontrola nad działalnością Rządu i ustalanie zasadniczego kierunku polityki Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-11.19" who="#FeliksJarosz">Jeżeli chodzi o działalność ustawodawczą Sejmu, to Sejm spełnia bezpośrednio tę działalność ustawodawczą, ale niemniej projekt ustawy konstytucyjnej przewiduje, że Sejm może w drodze ustawy udzielić Rządowi pełnomocnictw do wydawania dekretów z mocą ustawy. Sejm zastrzega się, jakiego rodzaju sprawy nie mogą być objęte dekretowaniem Rządu i w jakim czasie to dekretowanie ma mieć miejsce. Przede wszystkim w art. 4 następujące sprawy zostają wyłączone spod kompetencji dekretowania: przede wszystkim sprawy konstytucji, ordynacji wyborczej, kontroli państwowej, Trybunału Stanu, budżetu, narodowego planu gospodarczego, wprowadzenia nowych podatków, zmiany systemu monetarnego, poboru rekruta, ustroju samorządu i ratyfikacji umów międzynarodowych. Jak widać z tego art. 4, nie wszystkie dziedziny życia publicznego zostały oddane Rządowi do dekretowania. Cały szereg bardzo istotnych i bardzo poważnych spraw został spod dekretowania wyłączony.</u>
+          <u xml:id="u-11.20" who="#FeliksJarosz">Pełnomocnictwa dla dekretowania mogą być udzielane Rządowi tylko na okresy między sesjami lub w razie odroczenia sesji Sejmu albo w razie rozwiązania Sejmu Ustawodawczego do czasu ukonstytuowania się nowego Sejmu. Dekrety przedkłada Prezes Rady Ministrów do zatwierdzenia Radzie Państwa, a Prezydent Rzeczypospolitej zarządza ogłoszenie w Dzienniku Ustaw tych dekretów z mocą ustawy, przy czym muszą być te dekrety zatwierdzone przez Radę Państwa i podpisane przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Prezesa Rady Ministrów i właściwych ministrów. Dekrety z mocą ustawy nie przedłożone do zatwierdzenia na najbliższej sesji Sejmu, lub których zatwierdzenia Sejm odmówił zwykłą większością, tracą moc w dniu zamknięcia lub odroczenia sesji Sejmu, o czym Prezes Rady Ministrów podaje do wiadomości w drodze obwieszczenia, ogłoszonego w Dzienniku Ustaw.</u>
+          <u xml:id="u-11.21" who="#FeliksJarosz">Jeżeli chodzi o inicjatywę ustawodawczą, to w art. 5 stwierdzone jest, że inicjatywa ustawodawcza przysługuje Rządowi, Sejmowi i Radzie Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-11.22" who="#FeliksJarosz">Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje, otwiera, odracza i zamyka Sejm, przy czym zostało ustalone w art. 7, kiedy i jak sesja zwyczajna ma być zwoływana. Przewidujemy, że Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje Sejm na zwyczajną sesję jesienną corocznie najpóźniej w październiku i że sesja ta nie może być zamknięta przed uchwaleniem ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta, lub przed upływem dwóch miesięcy od jej zwołania. Również przewidujemy drugą sesję zwyczajną, którą zwołuje Prezydent Rzeczypospolitej, t. zw. sesję wiosenną corocznie najpóźniej w kwietniu.</u>
+          <u xml:id="u-11.23" who="#FeliksJarosz">Sesja wiosenna nie może być zamknięta przed powzięciem uchwały w sprawie udzielenia Rządowi absolutorium na podstawie wniosku Najwyższej Izby Kontroli lub przed upływem jednego miesiąca od daty zwołania.</u>
+          <u xml:id="u-11.24" who="#FeliksJarosz">Tak więc ustalamy dwie normalne sesje sejmowe: jedną wiosenną, drugą jesienną, przy czym przewiduje się, że sesja jesienna ma trwać najkrócej dwa miesiące, a sesja wiosenna ma trwać najkrócej jeden miesiąc, Nadto Prezydent Rzeczypospolitej może w każdym czasie zwołać Sejm na sesję nadzwyczajną, zależnie od swego uznania, a winien to uczynić w ciągu dwóch tygodni na żądanie jednej trzeciej części ustawowej liczby posłów.</u>
+          <u xml:id="u-11.25" who="#FeliksJarosz">W art. 8 przewidujemy, że jeżeli Sejm w ciągu trzech miesięcy od przedłożenia mu przez Rząd projektów nie uchwali ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta, Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Rady Państwa ogłosi te ustawy w brzmieniu projektów rządowych.</u>
+          <u xml:id="u-11.26" who="#FeliksJarosz">Jeżeli chodzi o kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, to w rozdziale III w art. 12 przewidujemy to, co już przewidziała ustawa konstytucyjna o wyborze Prezydenta, że Sejm wybiera Prezydenta Rzeczypospolitej na lat 7 bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ustawowej liczby posłów.</u>
+          <u xml:id="u-11.27" who="#FeliksJarosz">I tutaj w art. 13, jeżeli chodzi o określenie kompetencji Prezydenta Rzeczypospolitej, to przyjęliśmy przepisy ustawy konstytucyjnej z 17 marca 1921 r. i stwierdzamy w projekcie, że, do sprawowania urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej stosuje się odpowiednio przepisy art. 40, 42, 43, 44, 45 ust. 1, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52 i 53 Konstytucji z 17 marca 1921 r. Wszystkie te artykuły Konstytucji marcowej mają zastosowanie do urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
+          <u xml:id="u-11.28" who="#FeliksJarosz">Nadto przewidujemy w art. 14, że w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Sejm dokona niezwłocznie wyboru Prezydenta.</u>
+          <u xml:id="u-11.29" who="#FeliksJarosz">Projekt ustawy konstytucyjnej wprowadza jako novum do ustawy konstytucyjnej zupełnie nowa instytucję, mianowicie Radę Państwa. Rada Państwa składa się według projektu z Prezydenta Rzeczypospolitej jako przewodniczącego, Marszałka i Wicemarszałków Sejmu Ustawodawczego oraz Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. W czasie wojny wchodzi do Rady Państwa również Naczelny Dowódca Wojska Polskiego. W ustępie 3 art. 15 przewidujemy, że na wniosek Rady Państwa, uchwalony jednomyślnie. Sejm może uzupełniać skład Rady Państwa przez powołanie dalszych członków Rady Państwa w liczbie co najwyżej trzech.</u>
+          <u xml:id="u-11.30" who="#FeliksJarosz">Jeżeli chodzi o kompetencje Rady Państwa, to w art. 16 szczegółowo te kompetencje zostały określone. I tak odnośne ustępy tego artykułu obejmują zakres działania Rady Państwa:</u>
+          <u xml:id="u-11.31" who="#FeliksJarosz">a) sprawowanie zwierzchniego nadzoru nad terenowymi radami narodowymi w granicach uprawnień Krajowej Rady Narodowej i Prezydium Krajowej Rady Narodowej na zasadzie ustawy z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych,</u>
+          <u xml:id="u-11.32" who="#FeliksJarosz">b) zatwierdzanie dekretów z mocą ustawy, uchwalonych na podstawie pełnomocnictw, udzielonych Rządowi przez Sejm,</u>
+          <u xml:id="u-11.33" who="#FeliksJarosz">c) kompetencje Prezydium Krajowej Rady Narodowej, wynikające z obowiązującego ustawodawstwa,</u>
+          <u xml:id="u-11.34" who="#FeliksJarosz">d) podejmowanie uchwał w przedmiocie wprowadzenia stanu wyjątkowego lub wojennego (art. 2 ust. 2),</u>
+          <u xml:id="u-11.35" who="#FeliksJarosz">e) wyrażenie zgody na ogłoszenie ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta w przypadkach przewidzianych w art. 8,</u>
+          <u xml:id="u-11.36" who="#FeliksJarosz">f) inicjatywę ustawodawczą,</u>
+          <u xml:id="u-11.37" who="#FeliksJarosz">g) rozpatrywanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli.</u>
+          <u xml:id="u-11.38" who="#FeliksJarosz">Wysoka Izbo! Rada Państwa została powołana z uwagi na naszą polską rzeczywistość. Od czasu odzyskania niepodległości w życiu naszym państwowym i publicznym zaszły daleko idące zmiany, zostały powołane nowe instytucje prawne. Bierzemy przede wszystkim pod uwagę Krajową Radę Narodową i Prezydium Krajowej Rady Narodowej, bierzemy pod uwagę rady terenowe. Dziś, kiedy przestała istnieć Krajowa Rada Narodowa, musi być powołane jakieś ciało, które by objęło kompetencje dawnego Prezydium Krajowej Rady Narodowej odnośnie rad terenowych i te właśnie funkcje ma spełniać Rada Państwa, będąca bardzo szczupłym ciałem, ale niemniej bardzo kompetentnym i reprezentatywnym, w skład którego wchodzi Prezydent Rzeczypospolitej jako przewodniczący, Marszałek i Wicemarszałkowie Sejmu oraz Prezes Najwyższej Izby Kontroli, i które ewentualnie może być powiększone przez trzech dalszych członków, wybranych przez Sejm na jednomyślny wniosek Rady Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-11.39" who="#FeliksJarosz">Krajowa Rada Narodowa, jak stwierdza jedna z pierwszych uchwał Sejmu Ustawodawczego, dobrze zasłużyła się Ojczyźnie. Stworzyła nowe instytucje, które sprawnie działają w terenie. Instytucje te w dalszym ciągu są żywe i w dalszym ciągu działają. Nie mogły te instytucje pozostać bez tego organu nadzorczego, bez tego ciała i bez tych funkcji, które przedtem spełniało Prezydium Krajowej Rady Narodowej, i dziś te kompetencje zostały przelane na Radę Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-11.40" who="#FeliksJarosz">Nadto do kompetencji Rady Państwa należy rozpatrywanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli. Organem pomocniczym Rady Państwa jest Kancelaria Cywilna Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
+          <u xml:id="u-11.41" who="#FeliksJarosz">W rozdziale V ustalamy kompetencje Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i ujmujemy w art. 18 sprawy te w sposób następujący, mianowicie, że na czele Rządu stoi Prezes Rady Ministrów, pod którego przewodnictwem ministrowie tworzą Radę Ministrów. Ujęcie może nieco różne od ujęcia w Konstytucji marcowej, niemniej to ujęcie stwarza tego rodzaju sytuację, że Rada Ministrów jest ciałem kolegialnym, zwartym, że nie jest emanacją, desygnatem z łona poszczególnych partii, ale stanowi rząd pod przewodnictwem Prezesa Rady Ministrów.</u>
+          <u xml:id="u-11.42" who="#FeliksJarosz">Nadto projekt komisji przewiduje nową rzecz, mianowicie Radę Gabinetową.</u>
+          <u xml:id="u-11.43" who="#FeliksJarosz">Radę Gabinetową stanowi Rada Ministrów pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej i jest zwoływana na życzenie Prezydenta Rzeczypospolitej dla rozpatrzenia spraw wyjątkowej wagi.</u>
+          <u xml:id="u-11.44" who="#FeliksJarosz">Jeżeli chodzi o Radę Ministrów i ministrów, to również został w projekcie Konstytucji recypowane artykuły Konstytucji marcowej, a mianowicie art. 44, 45 ust. 1 i 2 oraz art. 56 do 63 Konstytucji z 17 marca.</u>
+          <u xml:id="u-11.45" who="#FeliksJarosz">Przewidujemy że w pewnych wyjątkowych sytuacjach na wniosek Rady Ministrów Rada Państwa może wprowadzić stan wyjątkowy lub wojenny i że zarządzanie takie winno być przedłożone Sejmowi na najbliższym posiedzeniu do zatwierdzenia i traci moc w razie nieprzedłożenia lub odmowy zatwierdzenia przez Sejm.</u>
+          <u xml:id="u-11.46" who="#FeliksJarosz">W projekcie Konstytucji przewidujemy dalej instytucję Najwyższej Izby Kontroli. Najwyższa Izba Kontroli ma za zadanie badanie pod względem finansowym i gospodarczym działalności władz, instytucji i przedsiębiorstw państwowych, nadto Rada Państwa może zlecić Najwyższej Izbie Kontroli jednorazowe łub stałe kontrolowanie wszystkich lub niektórych jednostek samorządowych oraz związków lub instytucyj, korzystających z pomocy Państwa lub wykonujących czynności zlecone w zakresie administracji publicznej. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli wybiera Sejm, a osobna ustawa ma określić organizację i sposób działania Najwyższej Izby Kontroli.</u>
+          <u xml:id="u-11.47" who="#FeliksJarosz">Najwyższa Izba Kontroli bada corocznie zamknięcia rachunków państwowych i przedkłada Sejmowi wniosek w przedmiocie udzielenia lub odmówienia Rządowi absolutorium.</u>
+          <u xml:id="u-11.48" who="#FeliksJarosz">Kompetencje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli są określone w ten sposób, że Bierze on osobiście lub przez swego przedstawiciela udział w obradach Sejmu i ma prawo zabierania głosu we wszystkich sprawach, związanych ze sprawozdaniem z działalności Rządu i zamknięciem rachunków państwowych.</u>
+          <u xml:id="u-11.49" who="#FeliksJarosz">Jeżeli chodzi o trzeci organ najwyższy Rzeczypospolitej, o wymiar sprawiedliwości, to wyraźnie stwierdzamy w projekcie Konstytucji, że wymiar sprawiedliwości w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej należy do sądów, a sędziowie są w sprawowaniu swego urzędu sędziowskiego niezawiśli i podlegają tylko Ustawom. Nadto sądy nie mają prawa badania ważności ustaw i dekretów z mocą ustawy należycie ogłoszonej.</u>
+          <u xml:id="u-11.50" who="#FeliksJarosz">Przewidujemy również, że ustawy określają ustrój i zakres właściwości sądów oraz sposób przejęcia przez sądownictwo powszechne całego wymiaru sprawiedliwości. Liczymy się z tym, że w najbliższym okresie czasu z obecnego różnotorowego wymiaru sprawiedliwości dojdziemy do tego momentu, że w drodze ustawodawczej wymiar sprawiedliwości zostanie całkowicie przejęty przez sądownictwo powszechne; przyszłe ustawy określą zakres właściwości i sposób przejęcia wymiaru sprawiedliwości przez sądownictwo powszechne.</u>
+          <u xml:id="u-11.51" who="#FeliksJarosz">W projekcie ustawy przewidujemy powołanie pewnego organu — coś w rodzaju Trybunału Administracyjnego, mianowicie Ustawa przewiduje, że osobna ustawa ustali tryb i zakres działania organów właściwych do orzekania o legalności aktów administracyjnych w zakresie administracji publicznej.</u>
+          <u xml:id="u-11.52" who="#FeliksJarosz">W ostatnim rozdziale w przepisach przejściowych przewiduje się powołanie organu, który nazwałbym Trybunałem Stanu, choć ta nazwa nie została ustawą objęta. Mianowicie w art. 28 przewiduje się, że osobna ustawa określi skład, organizację, zakres działania, tryb postępowania organów właściwych do orzekania w sprawach, wynikających z odpowiedzialności konstytucyjnej. Prezydenta Rzeczypospolitej i ministrów.</u>
+          <u xml:id="u-11.53" who="#FeliksJarosz">W przepisach przejściowych przewidujemy dalej, że Rząd złoży Sejmowi projekt budżetu, narodowego plantu gospodarczego i ustawy o poborze rekruta na rok 1947 nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia otwarcia Sejmu.</u>
+          <u xml:id="u-11.54" who="#FeliksJarosz">Również w art. 30 szczegółowo załatwiamy się z dekretami, które zostały wydane po dniu 23 września 1946 r., a więc po czasie, gdy przestała działać Krajowa Rada Narodowa a Rząd wydał szereg dekretów. Art. 30 zobowiązuje Rząd do przedłożenia Sejmowi Ustawodawczemu do zatwierdzania najdalej w ciągu 3 miesięcy od dnia otwarcia Sejmu dekretów z mocą ustawy, ogłoszonych po dniu 23 września 1946 r. i że dekrety nie przedłożone do zatwierdzenia, lub których zatwierdzenia Sejm odmówił zwykła większością głosów, tracą moc w dniu zamknięcia sesji, na której winny być przedłożone, o czym Prezes Rady Ministrów poda do wiadomości w drodze obwieszczenia, ogłoszonego w Dzienniku Ustaw R. P.</u>
+          <u xml:id="u-11.55" who="#FeliksJarosz">W przepisach końcowych projekt stwierdza, że do zmiany ustawy niniejszej wymagana jest większość 2/3 ustawowej liczby posłów. To są zasadnicze zręby tego projektu Konstytucji.</u>
+          <u xml:id="u-11.56" who="#FeliksJarosz">Jeżeli chodzi o prace Komisji Specjalnej, która została powołana do opracowania tego projektu ustawy konstytucyjnej o najwyższych organach Rzeczypospolitej, to, jak wspomniałem był jeden projekt zasadniczy, przedstawiony przez dwa bratnie kluby poselskie PPS i PPR, i głównie na tym projekcie oparła się komisja opracowująca przedłożony projekt ustawy. Był jeszcze drugi projekt, przedłożony przez PSL, projekt bardzo lakoniczny, składający się z 5 artykułów i właściwie w tym projekcie, oprócz postanowienia, że do czasu uchwalenia nowej konstytucji obowiązuje w całej pełni Konstytucja z 17 marca 1921 r., innych szczególnych jakichkolwiek dyspozycji nie ma, oprócz artykułu 3, w którym się stwierdza, że do czasu uchwalenia osobnej ustawy, normującej ustrój samorządu terytorialnego w myśl art. 67 i następnych, zwierzchni nadzór nad organami samorządu będzie sprawować państwowa rada samorządowa pod przewodnictwem ministra administracji publicznej, że rada ta składać się będzie z przedstawicieli wojewódzkich rad narodowych, delegowanych po jednym od istniejących obecnie wojewódzkich rad narodowych.</u>
+          <u xml:id="u-11.57" who="#FeliksJarosz">Poza tym projekt posłów klubu PSL żadnych nowych rzeczy do projektu nie wnosi i dlatego Komisja Specjalna choć wzięła pod uwagę cały materiał, jaki jej został przedłożony, jednakowoż bazowała pracę nad projektem ustawy konstytucyjnej na projekcie złożonym przez dwa kluby poselskie PPS i PPR.</u>
+          <u xml:id="u-11.58" who="#FeliksJarosz">Do tego projektu, przedstawionego dzisiaj Wysokiemu Sejmowi, klub pogłów PSL wnosi szereg poprawek. Poprawki są niektóre natury stylistycznej, a niektóre natury zasadniczej.</u>
+          <u xml:id="u-11.59" who="#FeliksJarosz">Przede wszystkim klub PSL ustosunkował się negatywnie do tej instytucji, którą my w naszym projekcie wprowadzamy, mianowicie do instytucji Rady Państwa. Klub PSL domaga się skreślenia tych wszystkich ustępów, gdzie jest mowa o Radzie Państwa, uważając, że wprowadzenie tej nowej instytucji jest błędne, a w tych postanowieniach, gdzie jest konieczne wprowadzenie jakiegoś ciała nadrzędnego nad radami terenowymi, które istnieją, proponuje w swym projekcie w art. 3 powołanie rady samorządowej.</u>
+          <u xml:id="u-11.60" who="#FeliksJarosz">Jeżeli chodzi o inne projekty i inne zmiany i poprawki PSL, to zasadniczą poprawką jest poprawka ostatnia, mianowicie gdzie klub PSL domaga się, ażeby wprowadzić w rozdziale VIII po art. 28 nowy art. 29, że do czasu uchwalenia nowej konstytucji obowiązywać będą w pełni postanowienia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. zawarte w rozdziale V o powszechnych obowiązkach i prawach obywatelskich. Większość komisji ustosunkowała się do projektu, wniesionego przez przedstawicieli PSL, negatywnie, uważając, że poprawki te są niecelowe. Mechaniczne recypowanie Konstytucji marcowej jest niezgodne z naszą rzeczywistością, gdyż — jak miałem zaszczyt na wstępie stwierdzić — przez ten okres czasu od chwili powstania Państwa Polskiego do dnia dzisiejszego w naszym życiu państwowym i społecznym zaszły bardzo daleko idące zmiany, czego nie przewidziała Konstytucja marcowa, a z czym musimy się liczyć pozytywnie, gdy kształtujemy nasz ustrój państwowy w naszej polskiej rzeczywistości na tych zdobyczach, które naród polski i społeczeństwo uzyskało w ciągu ostatnich lat. Art. 1 projektowanej ustawy utrzymuje zresztą w mocy podstawowe założenia Konstytucji marcowej. Dlatego proponowana ustawa konstytucyjna, licząc się wyraźnie z tymi zmianami, jakie zaszły w ostatnim czasie, musiała wprowadzić nowe instytucje i dostosować je do naszego życia publicznego.</u>
+          <u xml:id="u-11.61" who="#FeliksJarosz">W tych warunkach mam zaszczyt prosić Wysoką Izbę, aby zechciała przyjąć i uchwalić przedstawiony projekt ustawy.</u>
           <u xml:id="u-11.62" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-12">
           <u xml:id="u-12.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Nadobnikowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-13">
-          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełNadobnik">Wysoka Izbo! W imieniu posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego wnoszę następujący projekt tymczasowej ustawy konstytucyjnej.</u>
-          <u xml:id="u-13.1" who="#PosełNadobnik">„Tymczasowa ustawa konstytucyjna.</u>
-          <u xml:id="u-13.2" who="#PosełNadobnik">Art 1. Do czasu uchwalenia nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej obowiązywać będą w całej pełni postanowienia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 roku.</u>
-          <u xml:id="u-13.3" who="#PosełNadobnik">(Dz. U. R. P. Nr 44 poz. 267) w szczególności postanowienia rozdziałów: I, II, III, IV i V tejże Konstytucji ze zmianami wprowadzonymi poniżej oraz przez ustawę konstytucyjną z dnia 4 lutego 1947 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej (Dz. U. R. P. Nr 9, poz. 43).</u>
-          <u xml:id="u-13.4" who="#PosełNadobnik">Art. 2. Organem Narodu w zakresie ustawodawstwa jest wyłącznie Sejm Ustawodawczy, na który przechodzą wszystkie kompetencje Senatu, przewidziane w poszczególnych artykułach Konstytucji z dnia 17 marca 1921 roku.</u>
-          <u xml:id="u-13.5" who="#PosełNadobnik">Art. 3. Do czasu uchwalenia osobnej ustawy, normującej ustrój samorządu terytorialnego w myśl art. 67 i następnych Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r., zwierzchni nadzór nad organami samorządu wszystkich stopni sprawować będzie Państwowa Rada Samorządowa pod przewodnictwem Ministra Administracji Publicznej. Rada ta składać się będzie z przedstawicieli wojewódzkich rad narodowych, delegowanych po jednym od istniejących obecnie wojewódzkich rad narodowych.</u>
-          <u xml:id="u-13.6" who="#PosełNadobnik">Art. 4. Wykonanie niniejszej ustawy porucza się Prezesowi Rady Ministrów i wszystkim ministrom w zakresie ich działania.</u>
-          <u xml:id="u-13.7" who="#PosełNadobnik">Art 5. Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem ogłoszenia”.</u>
-          <u xml:id="u-13.8" who="#PosełNadobnik">W uzasadnieniu powyższego projektu muszę podkreślić, że pod względem prawnym sytuacja w chwili obecnej przedstawia się inaczej niż przedstawiała się w 1918 roku, kiedy zachodziła potrzeba dopiero tworzenia podstawowych zrębów ustroju Państwa. Obecnie posiadamy Konstytucję z 17 marca 1921 roku, co do której jesteśmy zgodni, że jest ona Konstytucją demokratyczną i uchwaloną zgodnie z wolą narodu. Krajowa Rada Narodowa i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego uznały te właściwości Konstytucji marcowej, czego wyrazem jest Manifest PKWN mówiący, że:</u>
-          <u xml:id="u-13.9" who="#PosełNadobnik">„Krajowa Rada Narodowa i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego działają na podstawie Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r., jedynie obowiązującej Konstytucji legalnej, uchwalonej prawnie. Podstawowe założenia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. obowiązywać będą aż do zwołania wybranego w głosowaniu powszechnym bezpośrednim, równym i stosunkowym Sejmu Ustawodawczego, który uchwali jako wyraziciel Narodu nową konstytucję”.</u>
-          <u xml:id="u-13.10" who="#PosełNadobnik">Uważamy więc, że należy podtrzymać w całej pełni postanowienia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. aż do chwili ustalenia nowej konstytucji w całości przez Sejm wybrany zgodnie z wolą Narodu.</u>
-          <u xml:id="u-13.11" who="#PosełNadobnik">Dwie sprawy wymagają jedynie tymczasowego uregulowania:</u>
-          <u xml:id="u-13.12" who="#PosełNadobnik">1) ustosunkowanie się do wytworzonej sytuacji powołania jednoizbowego parlamentu oraz,</u>
-          <u xml:id="u-13.13" who="#PosełNadobnik">2) powołanie instytucji nadzorczej nad organami samorządu wszystkich stopni.</u>
-          <u xml:id="u-13.14" who="#PosełNadobnik">Te dwie sprawy znajdują uregulowanie w art. 2 i art. 3 naszego projektu.</u>
-          <u xml:id="u-13.15" who="#PosełNadobnik">Poza tym art. 1 przewiduje również zmiany, jakie nastąpiły przez uchwalenie w dniu 4 lutego 1947 r. ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
-          <u xml:id="u-13.16" who="#PosełNadobnik">Wnoszę więc o przyjęcie przez Wysoką Izbę Tymczasowej ustawy konstytucyjnej o brzmieniu proponowanym przez klub poselski PSL.</u>
+          <u xml:id="u-13.0" who="#KazimierzNadobnik">Wysoka Izbo! W imieniu posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego wnoszę następujący projekt tymczasowej ustawy konstytucyjnej.</u>
+          <u xml:id="u-13.1" who="#KazimierzNadobnik">„Tymczasowa ustawa konstytucyjna.</u>
+          <u xml:id="u-13.2" who="#KazimierzNadobnik">Art 1. Do czasu uchwalenia nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej obowiązywać będą w całej pełni postanowienia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 roku.</u>
+          <u xml:id="u-13.3" who="#KazimierzNadobnik">(Dz. U. R. P. Nr 44 poz. 267) w szczególności postanowienia rozdziałów: I, II, III, IV i V tejże Konstytucji ze zmianami wprowadzonymi poniżej oraz przez ustawę konstytucyjną z dnia 4 lutego 1947 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej (Dz. U. R. P. Nr 9, poz. 43).</u>
+          <u xml:id="u-13.4" who="#KazimierzNadobnik">Art. 2. Organem Narodu w zakresie ustawodawstwa jest wyłącznie Sejm Ustawodawczy, na który przechodzą wszystkie kompetencje Senatu, przewidziane w poszczególnych artykułach Konstytucji z dnia 17 marca 1921 roku.</u>
+          <u xml:id="u-13.5" who="#KazimierzNadobnik">Art. 3. Do czasu uchwalenia osobnej ustawy, normującej ustrój samorządu terytorialnego w myśl art. 67 i następnych Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r., zwierzchni nadzór nad organami samorządu wszystkich stopni sprawować będzie Państwowa Rada Samorządowa pod przewodnictwem Ministra Administracji Publicznej. Rada ta składać się będzie z przedstawicieli wojewódzkich rad narodowych, delegowanych po jednym od istniejących obecnie wojewódzkich rad narodowych.</u>
+          <u xml:id="u-13.6" who="#KazimierzNadobnik">Art. 4. Wykonanie niniejszej ustawy porucza się Prezesowi Rady Ministrów i wszystkim ministrom w zakresie ich działania.</u>
+          <u xml:id="u-13.7" who="#KazimierzNadobnik">Art 5. Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem ogłoszenia”.</u>
+          <u xml:id="u-13.8" who="#KazimierzNadobnik">W uzasadnieniu powyższego projektu muszę podkreślić, że pod względem prawnym sytuacja w chwili obecnej przedstawia się inaczej niż przedstawiała się w 1918 roku, kiedy zachodziła potrzeba dopiero tworzenia podstawowych zrębów ustroju Państwa. Obecnie posiadamy Konstytucję z 17 marca 1921 roku, co do której jesteśmy zgodni, że jest ona Konstytucją demokratyczną i uchwaloną zgodnie z wolą narodu. Krajowa Rada Narodowa i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego uznały te właściwości Konstytucji marcowej, czego wyrazem jest Manifest PKWN mówiący, że:</u>
+          <u xml:id="u-13.9" who="#KazimierzNadobnik">„Krajowa Rada Narodowa i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego działają na podstawie Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r., jedynie obowiązującej Konstytucji legalnej, uchwalonej prawnie. Podstawowe założenia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. obowiązywać będą aż do zwołania wybranego w głosowaniu powszechnym bezpośrednim, równym i stosunkowym Sejmu Ustawodawczego, który uchwali jako wyraziciel Narodu nową konstytucję”.</u>
+          <u xml:id="u-13.10" who="#KazimierzNadobnik">Uważamy więc, że należy podtrzymać w całej pełni postanowienia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. aż do chwili ustalenia nowej konstytucji w całości przez Sejm wybrany zgodnie z wolą Narodu.</u>
+          <u xml:id="u-13.11" who="#KazimierzNadobnik">Dwie sprawy wymagają jedynie tymczasowego uregulowania:</u>
+          <u xml:id="u-13.12" who="#KazimierzNadobnik">1) ustosunkowanie się do wytworzonej sytuacji powołania jednoizbowego parlamentu oraz,</u>
+          <u xml:id="u-13.13" who="#KazimierzNadobnik">2) powołanie instytucji nadzorczej nad organami samorządu wszystkich stopni.</u>
+          <u xml:id="u-13.14" who="#KazimierzNadobnik">Te dwie sprawy znajdują uregulowanie w art. 2 i art. 3 naszego projektu.</u>
+          <u xml:id="u-13.15" who="#KazimierzNadobnik">Poza tym art. 1 przewiduje również zmiany, jakie nastąpiły przez uchwalenie w dniu 4 lutego 1947 r. ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
+          <u xml:id="u-13.16" who="#KazimierzNadobnik">Wnoszę więc o przyjęcie przez Wysoką Izbę Tymczasowej ustawy konstytucyjnej o brzmieniu proponowanym przez klub poselski PSL.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-14">
           <u xml:id="u-14.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłance Kłuszyńskiej.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-15">
-          <u xml:id="u-15.0" who="#PosłankaKłuszyńska">Wysoka Izbo! Przed głosowaniem nad całością ustawy o Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. poseł Niedziałkowski w imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów stwierdził, że aczkolwiek klub socjalistów nie głosuje za Konstytucją, ponieważ odbiega ona od podstawowych założeń socjalistycznego światopoglądu, niemniej stwierdził, że Polska przez uchwalenie tej Konstytucji weszła na szerokie szlaki, stanęła w rzędzie państw demokratycznych. To stwierdzenie miało oczywiście wielkie znaczenie dla Konstytucji, „Mała Konstytucja”, nad którą się w tej chwili obraduje i którą się na pewno uchwali, jest dla Polski w tej chwili także wydarzeniem o wielkim znaczeniu. Treść konstytucji jest podstawową rzeczą, ale fakt, kto jest strażnikiem wykonywania tej konstytucji, ma jeszcze większe znaczenie. Najlepsza konstytucja może być zniszczona przez złych wykonawców.</u>
-          <u xml:id="u-15.1" who="#PosłankaKłuszyńska">Weźmy jako przykład całą przeszłość dwudziestolecia Polski. Tego dnia, kiedy morderca zabił prezydenta Narutowicza, obowiązywała w całej rozciągłości Konstytucja z 1921 roku. Ten dzień, kiedy padł Narutowicz, to był dzień, kiedy się rozpoczęła klęska Polski.</u>
-          <u xml:id="u-15.2" who="#PosłankaKłuszyńska">Rok 1939 nie wyskoczył jednego dnia, tylko narastał z dnia na dzień. Polityka wewnętrzna ma swój odpowiednik w polityce zagranicznej. Skoro trupa mordercy Narutowicza, obsypywano w Polsce kwiatami, odprawiano msze święte dla zbawienia duszy tego człowieka, to oczywista rzecz, że całe nastawienie polityki zagranicznej nie mogło iść w żadnym innym kierunku, jak tylko na prawo, w kierunku budzącego się wtenczas faszyzmu i następnie tego wszystkiego, czego byliśmy świadkami przez zawarcie przymierza z hitlerowskimi Niemcami. Czy te wypadki nie są w świadomości każdego Polaka? Czy nie zdajemy sobie sprawy z tego, że jest rzeczą pierwszorzędnej doniosłości w dzisiejszej rzeczywistości, iż elementy, które wtenczas w Polsce działały, zostały zmiecione bez reszty z powierzchni życia politycznego Polski?</u>
+          <u xml:id="u-15.0" who="#DorotaKłuszyńska">Wysoka Izbo! Przed głosowaniem nad całością ustawy o Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. poseł Niedziałkowski w imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów stwierdził, że aczkolwiek klub socjalistów nie głosuje za Konstytucją, ponieważ odbiega ona od podstawowych założeń socjalistycznego światopoglądu, niemniej stwierdził, że Polska przez uchwalenie tej Konstytucji weszła na szerokie szlaki, stanęła w rzędzie państw demokratycznych. To stwierdzenie miało oczywiście wielkie znaczenie dla Konstytucji, „Mała Konstytucja”, nad którą się w tej chwili obraduje i którą się na pewno uchwali, jest dla Polski w tej chwili także wydarzeniem o wielkim znaczeniu. Treść konstytucji jest podstawową rzeczą, ale fakt, kto jest strażnikiem wykonywania tej konstytucji, ma jeszcze większe znaczenie. Najlepsza konstytucja może być zniszczona przez złych wykonawców.</u>
+          <u xml:id="u-15.1" who="#DorotaKłuszyńska">Weźmy jako przykład całą przeszłość dwudziestolecia Polski. Tego dnia, kiedy morderca zabił prezydenta Narutowicza, obowiązywała w całej rozciągłości Konstytucja z 1921 roku. Ten dzień, kiedy padł Narutowicz, to był dzień, kiedy się rozpoczęła klęska Polski.</u>
+          <u xml:id="u-15.2" who="#DorotaKłuszyńska">Rok 1939 nie wyskoczył jednego dnia, tylko narastał z dnia na dzień. Polityka wewnętrzna ma swój odpowiednik w polityce zagranicznej. Skoro trupa mordercy Narutowicza, obsypywano w Polsce kwiatami, odprawiano msze święte dla zbawienia duszy tego człowieka, to oczywista rzecz, że całe nastawienie polityki zagranicznej nie mogło iść w żadnym innym kierunku, jak tylko na prawo, w kierunku budzącego się wtenczas faszyzmu i następnie tego wszystkiego, czego byliśmy świadkami przez zawarcie przymierza z hitlerowskimi Niemcami. Czy te wypadki nie są w świadomości każdego Polaka? Czy nie zdajemy sobie sprawy z tego, że jest rzeczą pierwszorzędnej doniosłości w dzisiejszej rzeczywistości, iż elementy, które wtenczas w Polsce działały, zostały zmiecione bez reszty z powierzchni życia politycznego Polski?</u>
           <u xml:id="u-15.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-15.4" who="#PosłankaKłuszyńska">Te elementy nie mogą nigdy dojść więcej do głosu w Polsce.</u>
-          <u xml:id="u-15.5" who="#PosłankaKłuszyńska">Ażeby zrozumieć wielkość wydarzeń, które miały miejsce na przestrzeni ostatnich dwóch lat, trzeba sobie zdać sprawę z tego, że wszystko, co w Polsce działało przed wojną poza lewicą polską, t. j. poza socjalistami i częścią Stronnictwa Ludowego, w pierwszym rzędzie „Wyzwolenia”, że to wszystko w Polsce działałoby, gdyby doszło do głosu, na szkodę wszystkich zdobyczy klasy robotniczej.</u>
-          <u xml:id="u-15.6" who="#PosłankaKłuszyńska">Zasadniczo pisze się dzieje przez lata, a są chwile, kiedy się je pisze w ciągu jednego dnia. To wszystko, co dokonano w Polsce — reforma rolna, upaństwowienie przemysłu, te wszystkie wielkie reformy wyprowadziły na arenę życia publicznego miliony. Wiemy, że w dawnych czasach naród to była warstwa bardzo nieliczna. Wiemy, że później w demokratycznych warunkach naród stawał się coraz liczniejszy. Po prostu mnożył się przez powoływanie go do wielkich zadań i wielkich wydarzeń. Dzisiaj naród to są wszyscy. Nie ma dzisiaj różnic, ażeby można było powiedzieć, że ktoś z takiego czy innego tytułu nie ma prawa do zabierania głosu, do zajmowania od najniższych do najwyższych stanowisk w Polsce, wszystkie są one równoważne, wszystkie mają jednaką wartość — czy to jest dzisiaj człowiek na najwyższym stanowisku, czy na stanowisku najniższym, ponieważ dopiero całość daje tę siłę i rozmach, które są konieczne w dzisiejszych warunkach.</u>
-          <u xml:id="u-15.7" who="#PosłankaKłuszyńska">„Mała Konstytucja” — jak słusznie powiedział referent — będzie obowiązywała w okresie przejściowym. Przyjdzie potem duża Konstytucja, która ujmie już w ramy całe życie Państwa Polskiego i całe życie Narodu Polskiego, ale nie wolno nam zapominać o jednej niesłychanie ważnej rzeczy, o jednym niesłychanie ważnym elemencie, że źródłem władzy w Polsce jest i będzie Naród, że źródłem władzy przez Naród jest Sejm Ustawodawczy i że klasa robotnicza i chłopi będą stali na straży, ażeby ta ich władza, to źródło ich władzy nie było ani uszczuplone, ani pomniejszone. To są rzeczy podstawowe i niesłychanej wagi w dzisiejszych naszych warunkach państwowych i życiowych.</u>
-          <u xml:id="u-15.8" who="#PosłankaKłuszyńska">Jeżeli uwzględnimy te wszystkie elementy, o których tutaj mówiłem, musimy stwierdzić, że dzisiejsza rzeczywistość nie buduje zamków na lodzie. Buduje na realnych podstawach, buduje na doskonale przemyślanym planie, przychodzi z tym planem do narodu i powiada: Chcemy i możemy ten plan realizować przy waszej pomocy, przy waszym poparciu. To wszystko, co w historycznym Lublinie w 1918 r. wypisano w programie rządu, który nie miał ani możliwości, ani klimatu do realizowania swoich zamierzeń, to wszystko się dzisiaj realizuje i to wszystko przybiera dzisiaj najbardziej realne kształty.</u>
-          <u xml:id="u-15.9" who="#PosłankaKłuszyńska">Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że żyjemy w okresie kolosalnych przemian i reform społecznych, że to nie może się dokonywać z dnia na dzień bez wstrząsów, to jednak musimy powiedzieć, że Polska jest może jednym z nielicznych krajów, który dokonał tak wielkich przemian i dokonał ich właściwie w majestacie prawa, bo powiedzmy, że cała reforma rolna, przeprowadzona w Polsce w całej rozciągłości na przestrzeni całego kraju, właściwie ściśle rzecz wziąwszy, nie kosztowała prawie ani jednej ofiary życia ludzkiego. Czy to nie jest dowodem wielkości tego narodu? Czy to nie jest dowodem wielkości tych, którzy tę reformę wykonywali? A kto ją wykonywał? Wykonywali ją robotnicy, kadry robotnicze i chłopskie. Oni wykonywali tę ustawę i wiemy, jak ją wykonali.</u>
-          <u xml:id="u-15.10" who="#PosłankaKłuszyńska">Cztery czynniki będą działały w Polsce: Sejm Ustawodawczy, Prezydent Rzeczypospolite i, Rada Państwa i Rząd. Te cztery czynniki muszą, działać w zgodzie i w porozumieniu. Nie ma w tej chwili ani miejsca, ani czasu na wzajemne zżeranie się i na wzajemne przeszkadzanie sobie w tym wielkim dziele, którego przecież trzeba dokonać. Jeżeli Polska ma istnieć jako państwo, jeżeli Polska ma istnieć i ma mieć posłuch w świecie, musi wewnętrzne swoje stosunki płożyć w ten sposób, ażeby odpowiadały polskiej rzeczywistości.</u>
-          <u xml:id="u-15.11" who="#PosłankaKłuszyńska">W Polsce — mam wrażenie długi jeszcze okres czasu trzeba będzie siedzieć przy okrągłym stole i razem prowadzić wszystkie narady. Od tego, w jakim nastroju i w jakiej harmonii będą uzgadniane wszystkie postulaty świata pracy i wszystkie postulaty o państwowej doniosłości, zależy oczywiście także wynik, zależy rezultat tych wszystkich usiłowań.</u>
-          <u xml:id="u-15.12" who="#PosłankaKłuszyńska">Polska Partia Socjalistyczna była zawsze elementem twórczym. Przychodziła z wielkimi hasłami, przychodziła z wielkimi zawołaniami. Wypisywała na swoim sztandarze hasła, które się dziś realizuje. Napisała: Proletariusze wszystkich krajów łączcie się. Czyż to nie jest wstęp do tego, co się dzisiaj dzieje — Organizacji Narodów Zjednoczonych? Trudno było wtenczas powiedzieć całemu światu, żeby się z nami łączył, kiedy ta druga część tego świata była wroga, przeciwna temu wszystkiemu, co głosił świat socjalistyczny. Dochodzimy jednak do tego, że zaczynamy dziś mówić wspólnym językiem, że zaczyna się eliminować z życia świata nienawiść, że zaczyna się usuwać to wszystko, co dzieli, a wysuwa się to wszystko, co ludzi łączy. Nie ma dzisiaj narodu, który się dyskwalifikuje, o którym się mówi, że nie jest godny zasiąść przy tym wielkim stole, że nie jest godny brać udziału w tych wielkich naradach. Od Ameryki po Moskwę wyciągnięte są ręce i wszyscy sobie powiadają: Stańmy razem, budujmy, ażeby świat mógł nareszcie zrzucić z siebie tę straszną zmorę, jaką jest obawa o pokój światowy.</u>
-          <u xml:id="u-15.13" who="#PosłankaKłuszyńska">„Mała Konstytucja”, chociaż jest ustawą, która właściwie o tych wszystkich zagadnieniach w swoich artykułach nie mówi, ale jest wstępem do tego, ażeby w Polsce mogły zaistnieć stosunki, które pozwolą jej żyć pełnym życiem, które pozwolą Polsce dotrzymać kroku wszystkim usiłowaniom wszystkich narodów, które w tej chwili stają do tego wyścigu.</u>
-          <u xml:id="u-15.14" who="#PosłankaKłuszyńska">Do tych wszystkich momentów, które przytoczyłam w skrócie historycznym, należy dodać jeszcze jeden ważny moment: jak Polska przetrwała straszny okres okupacji, straszny okres najazdu. Najbardziej bohaterski naród świata! W narodzie polskim pod tym względem nie było żadnych różnic. Wszyscy szli do walki z tym przekonaniem, że tę walkę trzeba prowadzić.</u>
-          <u xml:id="u-15.15" who="#PosłankaKłuszyńska">I my dzisiaj, także stając na tym wielkim szlaku dziejowym, mamy tę niezłomną wiarę, że klasa robotnicza, chłopi i inteligencja pracująca, te trzy elementy, które się składają na życie publiczne Polski, dotrzymają kroku, wygrają ten wielki wyścig i Polska będzie mogła powiedzieć, że stanęła na wysokości zadania, właśnie przez te elementy, które tu wymieniłam.</u>
-          <u xml:id="u-15.16" who="#PosłankaKłuszyńska">Z tych wszystkich względów klub parlamentarny posłów Polskiej Partii Socjalistycznej głosuje za tą ustawą.</u>
+          <u xml:id="u-15.4" who="#DorotaKłuszyńska">Te elementy nie mogą nigdy dojść więcej do głosu w Polsce.</u>
+          <u xml:id="u-15.5" who="#DorotaKłuszyńska">Ażeby zrozumieć wielkość wydarzeń, które miały miejsce na przestrzeni ostatnich dwóch lat, trzeba sobie zdać sprawę z tego, że wszystko, co w Polsce działało przed wojną poza lewicą polską, t. j. poza socjalistami i częścią Stronnictwa Ludowego, w pierwszym rzędzie „Wyzwolenia”, że to wszystko w Polsce działałoby, gdyby doszło do głosu, na szkodę wszystkich zdobyczy klasy robotniczej.</u>
+          <u xml:id="u-15.6" who="#DorotaKłuszyńska">Zasadniczo pisze się dzieje przez lata, a są chwile, kiedy się je pisze w ciągu jednego dnia. To wszystko, co dokonano w Polsce — reforma rolna, upaństwowienie przemysłu, te wszystkie wielkie reformy wyprowadziły na arenę życia publicznego miliony. Wiemy, że w dawnych czasach naród to była warstwa bardzo nieliczna. Wiemy, że później w demokratycznych warunkach naród stawał się coraz liczniejszy. Po prostu mnożył się przez powoływanie go do wielkich zadań i wielkich wydarzeń. Dzisiaj naród to są wszyscy. Nie ma dzisiaj różnic, ażeby można było powiedzieć, że ktoś z takiego czy innego tytułu nie ma prawa do zabierania głosu, do zajmowania od najniższych do najwyższych stanowisk w Polsce, wszystkie są one równoważne, wszystkie mają jednaką wartość — czy to jest dzisiaj człowiek na najwyższym stanowisku, czy na stanowisku najniższym, ponieważ dopiero całość daje tę siłę i rozmach, które są konieczne w dzisiejszych warunkach.</u>
+          <u xml:id="u-15.7" who="#DorotaKłuszyńska">„Mała Konstytucja” — jak słusznie powiedział referent — będzie obowiązywała w okresie przejściowym. Przyjdzie potem duża Konstytucja, która ujmie już w ramy całe życie Państwa Polskiego i całe życie Narodu Polskiego, ale nie wolno nam zapominać o jednej niesłychanie ważnej rzeczy, o jednym niesłychanie ważnym elemencie, że źródłem władzy w Polsce jest i będzie Naród, że źródłem władzy przez Naród jest Sejm Ustawodawczy i że klasa robotnicza i chłopi będą stali na straży, ażeby ta ich władza, to źródło ich władzy nie było ani uszczuplone, ani pomniejszone. To są rzeczy podstawowe i niesłychanej wagi w dzisiejszych naszych warunkach państwowych i życiowych.</u>
+          <u xml:id="u-15.8" who="#DorotaKłuszyńska">Jeżeli uwzględnimy te wszystkie elementy, o których tutaj mówiłem, musimy stwierdzić, że dzisiejsza rzeczywistość nie buduje zamków na lodzie. Buduje na realnych podstawach, buduje na doskonale przemyślanym planie, przychodzi z tym planem do narodu i powiada: Chcemy i możemy ten plan realizować przy waszej pomocy, przy waszym poparciu. To wszystko, co w historycznym Lublinie w 1918 r. wypisano w programie rządu, który nie miał ani możliwości, ani klimatu do realizowania swoich zamierzeń, to wszystko się dzisiaj realizuje i to wszystko przybiera dzisiaj najbardziej realne kształty.</u>
+          <u xml:id="u-15.9" who="#DorotaKłuszyńska">Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że żyjemy w okresie kolosalnych przemian i reform społecznych, że to nie może się dokonywać z dnia na dzień bez wstrząsów, to jednak musimy powiedzieć, że Polska jest może jednym z nielicznych krajów, który dokonał tak wielkich przemian i dokonał ich właściwie w majestacie prawa, bo powiedzmy, że cała reforma rolna, przeprowadzona w Polsce w całej rozciągłości na przestrzeni całego kraju, właściwie ściśle rzecz wziąwszy, nie kosztowała prawie ani jednej ofiary życia ludzkiego. Czy to nie jest dowodem wielkości tego narodu? Czy to nie jest dowodem wielkości tych, którzy tę reformę wykonywali? A kto ją wykonywał? Wykonywali ją robotnicy, kadry robotnicze i chłopskie. Oni wykonywali tę ustawę i wiemy, jak ją wykonali.</u>
+          <u xml:id="u-15.10" who="#DorotaKłuszyńska">Cztery czynniki będą działały w Polsce: Sejm Ustawodawczy, Prezydent Rzeczypospolite i, Rada Państwa i Rząd. Te cztery czynniki muszą, działać w zgodzie i w porozumieniu. Nie ma w tej chwili ani miejsca, ani czasu na wzajemne zżeranie się i na wzajemne przeszkadzanie sobie w tym wielkim dziele, którego przecież trzeba dokonać. Jeżeli Polska ma istnieć jako państwo, jeżeli Polska ma istnieć i ma mieć posłuch w świecie, musi wewnętrzne swoje stosunki płożyć w ten sposób, ażeby odpowiadały polskiej rzeczywistości.</u>
+          <u xml:id="u-15.11" who="#DorotaKłuszyńska">W Polsce — mam wrażenie długi jeszcze okres czasu trzeba będzie siedzieć przy okrągłym stole i razem prowadzić wszystkie narady. Od tego, w jakim nastroju i w jakiej harmonii będą uzgadniane wszystkie postulaty świata pracy i wszystkie postulaty o państwowej doniosłości, zależy oczywiście także wynik, zależy rezultat tych wszystkich usiłowań.</u>
+          <u xml:id="u-15.12" who="#DorotaKłuszyńska">Polska Partia Socjalistyczna była zawsze elementem twórczym. Przychodziła z wielkimi hasłami, przychodziła z wielkimi zawołaniami. Wypisywała na swoim sztandarze hasła, które się dziś realizuje. Napisała: Proletariusze wszystkich krajów łączcie się. Czyż to nie jest wstęp do tego, co się dzisiaj dzieje — Organizacji Narodów Zjednoczonych? Trudno było wtenczas powiedzieć całemu światu, żeby się z nami łączył, kiedy ta druga część tego świata była wroga, przeciwna temu wszystkiemu, co głosił świat socjalistyczny. Dochodzimy jednak do tego, że zaczynamy dziś mówić wspólnym językiem, że zaczyna się eliminować z życia świata nienawiść, że zaczyna się usuwać to wszystko, co dzieli, a wysuwa się to wszystko, co ludzi łączy. Nie ma dzisiaj narodu, który się dyskwalifikuje, o którym się mówi, że nie jest godny zasiąść przy tym wielkim stole, że nie jest godny brać udziału w tych wielkich naradach. Od Ameryki po Moskwę wyciągnięte są ręce i wszyscy sobie powiadają: Stańmy razem, budujmy, ażeby świat mógł nareszcie zrzucić z siebie tę straszną zmorę, jaką jest obawa o pokój światowy.</u>
+          <u xml:id="u-15.13" who="#DorotaKłuszyńska">„Mała Konstytucja”, chociaż jest ustawą, która właściwie o tych wszystkich zagadnieniach w swoich artykułach nie mówi, ale jest wstępem do tego, ażeby w Polsce mogły zaistnieć stosunki, które pozwolą jej żyć pełnym życiem, które pozwolą Polsce dotrzymać kroku wszystkim usiłowaniom wszystkich narodów, które w tej chwili stają do tego wyścigu.</u>
+          <u xml:id="u-15.14" who="#DorotaKłuszyńska">Do tych wszystkich momentów, które przytoczyłam w skrócie historycznym, należy dodać jeszcze jeden ważny moment: jak Polska przetrwała straszny okres okupacji, straszny okres najazdu. Najbardziej bohaterski naród świata! W narodzie polskim pod tym względem nie było żadnych różnic. Wszyscy szli do walki z tym przekonaniem, że tę walkę trzeba prowadzić.</u>
+          <u xml:id="u-15.15" who="#DorotaKłuszyńska">I my dzisiaj, także stając na tym wielkim szlaku dziejowym, mamy tę niezłomną wiarę, że klasa robotnicza, chłopi i inteligencja pracująca, te trzy elementy, które się składają na życie publiczne Polski, dotrzymają kroku, wygrają ten wielki wyścig i Polska będzie mogła powiedzieć, że stanęła na wysokości zadania, właśnie przez te elementy, które tu wymieniłam.</u>
+          <u xml:id="u-15.16" who="#DorotaKłuszyńska">Z tych wszystkich względów klub parlamentarny posłów Polskiej Partii Socjalistycznej głosuje za tą ustawą.</u>
           <u xml:id="u-15.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-16">
           <u xml:id="u-16.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Frankowskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-17">
-          <u xml:id="u-17.0" who="#PosełFrankowski">Wysoki Sejmie! Obecna sesja sejmowa ma nam w rezultacie przynieść dwa zasadnicze akty ustawodawcze z zakresu ustrojowego. Jeden — to uchwalona niedawno ustawa o wyborze Prezydenta, drugi to obecnie dyskutowany projekt. W ten sposób zainicjowaliśmy prace nad określeniem obowiązujących przepisów w dziedzinie ustrojowej naszego Państwa. Jest to jeszcze jedno dalsze ogniwo w wielkim historycznym procesie reformy ustrojowej naszego Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-17.1" who="#PosełFrankowski">Można by niezmiernie bogate doświadczenia wskazywać na marginesie tego procesu, począwszy od Ostroroga, który pisał traktaty o Naprawie Rzeczypospolitej, poprzez Frycza-Modrzewskiego, Sejm Czteroletni i bogatą literaturę tego okresu, Konstytucję 3-go Maja, Konstytucję 17 marca 1921 r. wraz z jej poprawkami i wreszcie Konstytucję uchwaloną w styczniu 1935 r. Byłby to zbyt szeroki okres historycznych doświadczeń, aby go analizować i dlatego zatrzymani się jedynie nad okresem 1921–1935 r.</u>
-          <u xml:id="u-17.2" who="#PosełFrankowski">Chciałbym podkreślić jedynie dwa momenty, mianowicie:</u>
-          <u xml:id="u-17.3" who="#PosełFrankowski">1) Wszelkie projekty, zgłaszane zarówno przez skrajną lewicę jak i skrajną prawicę odnośnie rewizji obowiązującej Konstytucji marcowej, miały wspólną cechę, t. j. dążenie do wzmocnienia władzy wykonawczej i ukrócenia przerostu władzy Sejmu.</u>
-          <u xml:id="u-17.4" who="#PosełFrankowski">Oczywiście rozmiar i zasięg tych tendencji był różny, ale podstawowe założenie było wspólne. Wystarczy przeczytać stenogramy sejmowych przemówień posłów Niedziałkowskiego, Liebermana, Kiernika, Komarnickiego, Winiarskiego, aby z łatwością dostrzec wspólną nić przewodnią. Ale równocześnie jeden z biorących wówczas udział w dyskusji sejmowej posłów przypomniał piękne sformułowanie Monteskiusza: „... doświadczenie wieków uczy, że każdy kto dzierży władzę skłonny jest do jej nadużywania i posuwa się na tej drodze tak daleko, aż napotka granice...”.</u>
-          <u xml:id="u-17.5" who="#PosełFrankowski">2) Przy uchwalaniu Konstytucji marcowej i kwietniowej przyjęto pewne wspólne założenia aczkolwiek działające każde w innym kierunku: Konstytucja marcowa była uchwalona przeciw jednemu człowiekowi, konstytucja kwietniowa dla jednego człowieka. Konstytucja marcowa była uchwalona przeciw Piłsudskiemu, konstytucja kwietniowa dla Mościckiego i jego następców.</u>
-          <u xml:id="u-17.6" who="#PosełFrankowski">Przypominając te pewne doświadczenia niedawnej historii chciałbym na ich marginesie ustalić w ogólnych zarysach stosunek posłów Klubu Katolicko-Społecznego do zagadnień konstytucyjnych.</u>
-          <u xml:id="u-17.7" who="#PosełFrankowski">Uznając w pełni wielką rolę Sejmu, będziemy zawsze stali na stanowisku silnej i dostatecznie kontrolowanej władzy wykonawczej, przy równoczesnym istnieniu niezależnych sądów i niezależnych sędziów, przy istnieniu szeroko rozbudowanego samorządu, terytorialnego, gospodarczego i kulturalnego i wreszcie przy konstytucyjnym zagwarantowaniu t. zw. praw wolnościowych obywatela i człowieka.</u>
-          <u xml:id="u-17.8" who="#PosełFrankowski">Przypomniałem już wyżej piękne zdanie francuskiego myśliciela o tendencjach do nadużywania władzy tak daleko... aż władza napotka granice.</u>
-          <u xml:id="u-17.9" who="#PosełFrankowski">Wysoki Sejmie! W naszym rozumieniu ta troska o granice, która mam wrażenie jest troską wszystkich tu obecnych, może być usunięta poprzez jasne sformułowanie norm prawnych i jasne określenie kompetencji.</u>
-          <u xml:id="u-17.10" who="#PosełFrankowski">W zaprojektowanej obecnie ustawie widzimy poważny krok naprzód w kierunku określenia tych granic i z pełnym zadowoleniem ten krok witamy, tym niemniej musimy stwierdzić, że powinniśmy możliwie szybko określić, które z dotychczasowych norm Konstytucji marcowej obowiązują, aby uniknąć wszelkiej dowolności w tym względzie. Zdajemy sobie sprawę z tego, że przy opracowywaniu obecnego projektu było to może zbyt trudne zadanie, tym nie mniej praca ta powinna być z kolei podjęta.</u>
-          <u xml:id="u-17.11" who="#PosełFrankowski">Uchwalenie pełnego tekstu nowej konstytucji wymagać będzie zapewne dłuższego czasu. Jeśli w szczególności obecny projekt wprowadza odpowiedzialność Rządu przed instytucją analogiczną, jak swego czasu był Trybunał Stanu, to rząd winien znać te wszystkie podstawowe normy, które składają się na całość konstytucji, nie mówiąc już o obywatelu, którego prawa i obowiązki wchodzą również w zakres konstytucji.</u>
-          <u xml:id="u-17.12" who="#PosełFrankowski">Kierujemy nasz apel pod adresem obecnej większości Sejmu i mamy nadzieję, że znajdzie on właściwy oddźwięk.</u>
-          <u xml:id="u-17.13" who="#PosełFrankowski">Jeśli chodzi o nasz stosunek do konkretnie nam przedłożonego projektu, to biorąc żywy udział w pracach powołanej przez Sejm Komisji Konstytucyjnej i wyłonionej następnie podkomisji, kierowaliśmy się tym drugim doświadczeniem niedawnej naszej historii, t. j. zasadą: ani przeciw człowiekowi, ani dla człowieka. Interesowały nas przede wszystkim instytucje zawarte w projekcie i w tym względzie mogliśmy łatwo znaleźć wspólny język z innymi członkami komisji. Notujemy z zadowoleniem reaktywowanie Najwyższej Izby Kontroli, ustanowienie sądownictwa administracyjnego, zapowiedź powołania instytucji analogicznej do istniejącego swego czasu Trybunału Stanu.</u>
-          <u xml:id="u-17.14" who="#PosełFrankowski">Wprawdzie dalsze ustawy mają określić dokładnie charakter tych instytucyj, tym niemniej już obecnie uważamy za wskazane sformułować dwa zasadnicze dezyderaty:</u>
-          <u xml:id="u-17.15" who="#PosełFrankowski">1) aby określenie to nastąpiło szybko,</u>
-          <u xml:id="u-17.16" who="#PosełFrankowski">2) aby wykorzystano w tym względzie te przepisy Konstytucji marcowej, które ponad wszelką wątpliwość miały na celu praworządność i poszanowanie praw obywatela.</u>
-          <u xml:id="u-17.17" who="#PosełFrankowski">Jeśli chodzi o nową instytucję — Radę Państwa, wiążemy z jej powstaniem pewne nadzieje. Projektowany skład Rady Państwa stwarza okazje do spotęgowania procesu wiązania społeczeństwa z Państwem. Wydaje nam się, że wśród tych trzech członków Rady Państwa, którzy mają być wybierani przez Sejm poza osobami wchodzącymi z urzędu, winny się znaleźć również jednostki bezpartyjne, obdarzone ogólnym zaufaniem społeczeństwa z racji swego stanowiska zawodowego czy społecznego, reprezentujące równocześnie szerszy wachlarz opinii niż obecna zblokowana większość sejmowa.</u>
-          <u xml:id="u-17.18" who="#PosełFrankowski">Chcemy, aby Wysoki Sejm docenił tak doskonałe sformułowaną w r. 1801 przez amerykańskiego prezydenta Jeffersona zasadę: „Nie wątpię — mówił Jefferson — że wszyscy zachowają w pamięci tę świętą zasadę, że choć wola większości zawsze decyduje, to jednak wola ta jest słuszna tylko wtedy, gdy jest rozumna. Nie zapominajmy, że mniejszość ma te same uprawnienia co większość, a prawo, które jest równe dla wszystkich, musi tych uprawnień bronić, bo ich naruszenie byłoby prześladowaniem mniejszości”. Po tych kilku zasadniczych uwagach, które stwierdzają nasz pozytywny stosunek do przedłożonego projektu ustawy, oświadczam, że Klub Katolicko-Społeczny będzie głosował za projektem ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-17.0" who="#JanFrankowski">Wysoki Sejmie! Obecna sesja sejmowa ma nam w rezultacie przynieść dwa zasadnicze akty ustawodawcze z zakresu ustrojowego. Jeden — to uchwalona niedawno ustawa o wyborze Prezydenta, drugi to obecnie dyskutowany projekt. W ten sposób zainicjowaliśmy prace nad określeniem obowiązujących przepisów w dziedzinie ustrojowej naszego Państwa. Jest to jeszcze jedno dalsze ogniwo w wielkim historycznym procesie reformy ustrojowej naszego Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-17.1" who="#JanFrankowski">Można by niezmiernie bogate doświadczenia wskazywać na marginesie tego procesu, począwszy od Ostroroga, który pisał traktaty o Naprawie Rzeczypospolitej, poprzez Frycza-Modrzewskiego, Sejm Czteroletni i bogatą literaturę tego okresu, Konstytucję 3-go Maja, Konstytucję 17 marca 1921 r. wraz z jej poprawkami i wreszcie Konstytucję uchwaloną w styczniu 1935 r. Byłby to zbyt szeroki okres historycznych doświadczeń, aby go analizować i dlatego zatrzymani się jedynie nad okresem 1921–1935 r.</u>
+          <u xml:id="u-17.2" who="#JanFrankowski">Chciałbym podkreślić jedynie dwa momenty, mianowicie:</u>
+          <u xml:id="u-17.3" who="#JanFrankowski">1) Wszelkie projekty, zgłaszane zarówno przez skrajną lewicę jak i skrajną prawicę odnośnie rewizji obowiązującej Konstytucji marcowej, miały wspólną cechę, t. j. dążenie do wzmocnienia władzy wykonawczej i ukrócenia przerostu władzy Sejmu.</u>
+          <u xml:id="u-17.4" who="#JanFrankowski">Oczywiście rozmiar i zasięg tych tendencji był różny, ale podstawowe założenie było wspólne. Wystarczy przeczytać stenogramy sejmowych przemówień posłów Niedziałkowskiego, Liebermana, Kiernika, Komarnickiego, Winiarskiego, aby z łatwością dostrzec wspólną nić przewodnią. Ale równocześnie jeden z biorących wówczas udział w dyskusji sejmowej posłów przypomniał piękne sformułowanie Monteskiusza: „... doświadczenie wieków uczy, że każdy kto dzierży władzę skłonny jest do jej nadużywania i posuwa się na tej drodze tak daleko, aż napotka granice...”.</u>
+          <u xml:id="u-17.5" who="#JanFrankowski">2) Przy uchwalaniu Konstytucji marcowej i kwietniowej przyjęto pewne wspólne założenia aczkolwiek działające każde w innym kierunku: Konstytucja marcowa była uchwalona przeciw jednemu człowiekowi, konstytucja kwietniowa dla jednego człowieka. Konstytucja marcowa była uchwalona przeciw Piłsudskiemu, konstytucja kwietniowa dla Mościckiego i jego następców.</u>
+          <u xml:id="u-17.6" who="#JanFrankowski">Przypominając te pewne doświadczenia niedawnej historii chciałbym na ich marginesie ustalić w ogólnych zarysach stosunek posłów Klubu Katolicko-Społecznego do zagadnień konstytucyjnych.</u>
+          <u xml:id="u-17.7" who="#JanFrankowski">Uznając w pełni wielką rolę Sejmu, będziemy zawsze stali na stanowisku silnej i dostatecznie kontrolowanej władzy wykonawczej, przy równoczesnym istnieniu niezależnych sądów i niezależnych sędziów, przy istnieniu szeroko rozbudowanego samorządu, terytorialnego, gospodarczego i kulturalnego i wreszcie przy konstytucyjnym zagwarantowaniu t. zw. praw wolnościowych obywatela i człowieka.</u>
+          <u xml:id="u-17.8" who="#JanFrankowski">Przypomniałem już wyżej piękne zdanie francuskiego myśliciela o tendencjach do nadużywania władzy tak daleko... aż władza napotka granice.</u>
+          <u xml:id="u-17.9" who="#JanFrankowski">Wysoki Sejmie! W naszym rozumieniu ta troska o granice, która mam wrażenie jest troską wszystkich tu obecnych, może być usunięta poprzez jasne sformułowanie norm prawnych i jasne określenie kompetencji.</u>
+          <u xml:id="u-17.10" who="#JanFrankowski">W zaprojektowanej obecnie ustawie widzimy poważny krok naprzód w kierunku określenia tych granic i z pełnym zadowoleniem ten krok witamy, tym niemniej musimy stwierdzić, że powinniśmy możliwie szybko określić, które z dotychczasowych norm Konstytucji marcowej obowiązują, aby uniknąć wszelkiej dowolności w tym względzie. Zdajemy sobie sprawę z tego, że przy opracowywaniu obecnego projektu było to może zbyt trudne zadanie, tym nie mniej praca ta powinna być z kolei podjęta.</u>
+          <u xml:id="u-17.11" who="#JanFrankowski">Uchwalenie pełnego tekstu nowej konstytucji wymagać będzie zapewne dłuższego czasu. Jeśli w szczególności obecny projekt wprowadza odpowiedzialność Rządu przed instytucją analogiczną, jak swego czasu był Trybunał Stanu, to rząd winien znać te wszystkie podstawowe normy, które składają się na całość konstytucji, nie mówiąc już o obywatelu, którego prawa i obowiązki wchodzą również w zakres konstytucji.</u>
+          <u xml:id="u-17.12" who="#JanFrankowski">Kierujemy nasz apel pod adresem obecnej większości Sejmu i mamy nadzieję, że znajdzie on właściwy oddźwięk.</u>
+          <u xml:id="u-17.13" who="#JanFrankowski">Jeśli chodzi o nasz stosunek do konkretnie nam przedłożonego projektu, to biorąc żywy udział w pracach powołanej przez Sejm Komisji Konstytucyjnej i wyłonionej następnie podkomisji, kierowaliśmy się tym drugim doświadczeniem niedawnej naszej historii, t. j. zasadą: ani przeciw człowiekowi, ani dla człowieka. Interesowały nas przede wszystkim instytucje zawarte w projekcie i w tym względzie mogliśmy łatwo znaleźć wspólny język z innymi członkami komisji. Notujemy z zadowoleniem reaktywowanie Najwyższej Izby Kontroli, ustanowienie sądownictwa administracyjnego, zapowiedź powołania instytucji analogicznej do istniejącego swego czasu Trybunału Stanu.</u>
+          <u xml:id="u-17.14" who="#JanFrankowski">Wprawdzie dalsze ustawy mają określić dokładnie charakter tych instytucyj, tym niemniej już obecnie uważamy za wskazane sformułować dwa zasadnicze dezyderaty:</u>
+          <u xml:id="u-17.15" who="#JanFrankowski">1) aby określenie to nastąpiło szybko,</u>
+          <u xml:id="u-17.16" who="#JanFrankowski">2) aby wykorzystano w tym względzie te przepisy Konstytucji marcowej, które ponad wszelką wątpliwość miały na celu praworządność i poszanowanie praw obywatela.</u>
+          <u xml:id="u-17.17" who="#JanFrankowski">Jeśli chodzi o nową instytucję — Radę Państwa, wiążemy z jej powstaniem pewne nadzieje. Projektowany skład Rady Państwa stwarza okazje do spotęgowania procesu wiązania społeczeństwa z Państwem. Wydaje nam się, że wśród tych trzech członków Rady Państwa, którzy mają być wybierani przez Sejm poza osobami wchodzącymi z urzędu, winny się znaleźć również jednostki bezpartyjne, obdarzone ogólnym zaufaniem społeczeństwa z racji swego stanowiska zawodowego czy społecznego, reprezentujące równocześnie szerszy wachlarz opinii niż obecna zblokowana większość sejmowa.</u>
+          <u xml:id="u-17.18" who="#JanFrankowski">Chcemy, aby Wysoki Sejm docenił tak doskonałe sformułowaną w r. 1801 przez amerykańskiego prezydenta Jeffersona zasadę: „Nie wątpię — mówił Jefferson — że wszyscy zachowają w pamięci tę świętą zasadę, że choć wola większości zawsze decyduje, to jednak wola ta jest słuszna tylko wtedy, gdy jest rozumna. Nie zapominajmy, że mniejszość ma te same uprawnienia co większość, a prawo, które jest równe dla wszystkich, musi tych uprawnień bronić, bo ich naruszenie byłoby prześladowaniem mniejszości”. Po tych kilku zasadniczych uwagach, które stwierdzają nasz pozytywny stosunek do przedłożonego projektu ustawy, oświadczam, że Klub Katolicko-Społeczny będzie głosował za projektem ustawy.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-18">
           <u xml:id="u-18.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Langer.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-19">
-          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełLanger">Wysoka Izbo! Ustawa o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej jest ustawą prowizorycznego sformułowania podstaw ustrojowych naszego odrodzonego Państwa demokratycznego.</u>
-          <u xml:id="u-19.1" who="#PosełLanger">Istotnym sensem tej ustawy jest stwierdzenie, że zwierzchnia władza w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu, który ofiarną walką ludu został wyzwolony z pęt niewoli, a ustrój swój oparł na fundamentach demokracji ludowej, wyrosłej z gleby Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego i z historycznych reform ustrojowo-społecznych, jak reforma rolna i unarodowienie przemysłu.</u>
-          <u xml:id="u-19.2" who="#PosełLanger">Dokonana przebudowa ustrojowo-społeczna daje nam obecnie nieskrępowaną możność pozytywnej współpracy wszystkich twórczych sił w narodzie, ożywionych duchem jedności chłopsko-robotniczej i to bez przetargów i dawnych starych kombinacji partyjno-politycznych, albowiem wzajemne zrozumienie potrzeb całego Narodu i Państwa jest dominującą zasadą Bloku Stronnictw Demokratycznych w naszej odrodzonej Ojczyźnie. I to jest tą nową rzeczywistością.</u>
-          <u xml:id="u-19.3" who="#PosełLanger">Wnioski mniejszości, których heroldem jest Polskie Stronnictwo Ludowe, mają głośną wymowę programowej negacji, nie chcącej dopuszczać do zmian, udoskonaleń i ulepszeń życia społeczno-ustrojowego w Polsce ludowej. I dlatego posłowie Stronnictwa Ludowego, w których imieniu matu zaszczyt przemawiać, tym poprawkom są przeciwni.</u>
-          <u xml:id="u-19.4" who="#PosełLanger">Konstrukcja przedłożonej przez komisję ustawy zmierza do pogłębienia i umocnienia zasad demokracji, ludowej, zmierzając do jasnego ustalenia prawnych podstaw ładu państwowego w nowych warunkach życia Polski odrodzonej.</u>
-          <u xml:id="u-19.5" who="#PosełLanger">Toteż organizacja, uprawnienia i wzajemny stosunek najwyższych organów władzy państwowej są owiane życiową, zdrową i praktyczną myślą szybkiego i sprawnego rozwiązywania trudnych zadań życia państwowego i to w okresie powojennego wyniszczenia Polski.</u>
-          <u xml:id="u-19.6" who="#PosełLanger">Rząd w tej ustawie jest instytucją samodzielną, odpowiedzialną przed Sejmem i Radą Państwa z Ob. Prezydentem na czele. Prezydent w tej ustawie nie jest, jak powiadają Francuzi, jedynie „przewodniczącym od narodowych uroczystości”, ale obywatelem spełniającym rolę przedstawiciela narodu, który koordynuje pracę Sejmu i Rządu.</u>
-          <u xml:id="u-19.7" who="#PosełLanger">Toteż ustawa konstytucyjna, przedłożona przez komisję aż do czasu wypracowania i uchwalenia przez Wysoką Izbę nowej konstytucji ludowej, spełni swe zadania, aby umożliwić dalszy rozwój i rozkwit prawnego ładu, szczęścia i wielkości naszej Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
-          <u xml:id="u-19.8" who="#PosełLanger">Z tych względów klub poselski Stronnictwa Ludowego w całej rozciągłości głosować będzie za ustawą.</u>
+          <u xml:id="u-19.0" who="#AntoniLanger">Wysoka Izbo! Ustawa o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej jest ustawą prowizorycznego sformułowania podstaw ustrojowych naszego odrodzonego Państwa demokratycznego.</u>
+          <u xml:id="u-19.1" who="#AntoniLanger">Istotnym sensem tej ustawy jest stwierdzenie, że zwierzchnia władza w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu, który ofiarną walką ludu został wyzwolony z pęt niewoli, a ustrój swój oparł na fundamentach demokracji ludowej, wyrosłej z gleby Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego i z historycznych reform ustrojowo-społecznych, jak reforma rolna i unarodowienie przemysłu.</u>
+          <u xml:id="u-19.2" who="#AntoniLanger">Dokonana przebudowa ustrojowo-społeczna daje nam obecnie nieskrępowaną możność pozytywnej współpracy wszystkich twórczych sił w narodzie, ożywionych duchem jedności chłopsko-robotniczej i to bez przetargów i dawnych starych kombinacji partyjno-politycznych, albowiem wzajemne zrozumienie potrzeb całego Narodu i Państwa jest dominującą zasadą Bloku Stronnictw Demokratycznych w naszej odrodzonej Ojczyźnie. I to jest tą nową rzeczywistością.</u>
+          <u xml:id="u-19.3" who="#AntoniLanger">Wnioski mniejszości, których heroldem jest Polskie Stronnictwo Ludowe, mają głośną wymowę programowej negacji, nie chcącej dopuszczać do zmian, udoskonaleń i ulepszeń życia społeczno-ustrojowego w Polsce ludowej. I dlatego posłowie Stronnictwa Ludowego, w których imieniu matu zaszczyt przemawiać, tym poprawkom są przeciwni.</u>
+          <u xml:id="u-19.4" who="#AntoniLanger">Konstrukcja przedłożonej przez komisję ustawy zmierza do pogłębienia i umocnienia zasad demokracji, ludowej, zmierzając do jasnego ustalenia prawnych podstaw ładu państwowego w nowych warunkach życia Polski odrodzonej.</u>
+          <u xml:id="u-19.5" who="#AntoniLanger">Toteż organizacja, uprawnienia i wzajemny stosunek najwyższych organów władzy państwowej są owiane życiową, zdrową i praktyczną myślą szybkiego i sprawnego rozwiązywania trudnych zadań życia państwowego i to w okresie powojennego wyniszczenia Polski.</u>
+          <u xml:id="u-19.6" who="#AntoniLanger">Rząd w tej ustawie jest instytucją samodzielną, odpowiedzialną przed Sejmem i Radą Państwa z Ob. Prezydentem na czele. Prezydent w tej ustawie nie jest, jak powiadają Francuzi, jedynie „przewodniczącym od narodowych uroczystości”, ale obywatelem spełniającym rolę przedstawiciela narodu, który koordynuje pracę Sejmu i Rządu.</u>
+          <u xml:id="u-19.7" who="#AntoniLanger">Toteż ustawa konstytucyjna, przedłożona przez komisję aż do czasu wypracowania i uchwalenia przez Wysoką Izbę nowej konstytucji ludowej, spełni swe zadania, aby umożliwić dalszy rozwój i rozkwit prawnego ładu, szczęścia i wielkości naszej Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-19.8" who="#AntoniLanger">Z tych względów klub poselski Stronnictwa Ludowego w całej rozciągłości głosować będzie za ustawą.</u>
           <u xml:id="u-19.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-20">
@@ -234,103 +234,103 @@
           <u xml:id="u-21.1" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi ob. Kliszce.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-22">
-          <u xml:id="u-22.0" who="#PosełKliszko">Wysoka Izbo! Jednym z głównych a zarazem najbardziej odpowiedzialnych zadań obecnego Sejmu jest opracowanie i uchwalenie nowej Konstytucji.</u>
-          <u xml:id="u-22.1" who="#PosełKliszko">Wykonanie tego zadania wymaga czasu dla dokładnego sprecyzowania w normach konstytucyjnych wszystkich zmian ustrojowych i politycznych, które od września 1939 roku kształtowały profil nowej rzeczywistości. Konstytucja bowiem nie jest zwykłą ustawą, którą można szybko zmienić łub uzupełnić, jeśli po jej uchwaleniu dostrzega się w niej błędy i braki. Konstytucja, winna być dla każdego narodu wielkim kodeksem podstawowych zasad ustrojowych, najwyższym prawem, źródłem wszelkiego prawa.</u>
-          <u xml:id="u-22.2" who="#PosełKliszko">Zanim wykonamy tę wielką pracę w dziedzinie skodyfikowania nowego układu sił politycznych, społecznych i gospodarczych, której dojrzałym owocem będzie nowa Konstytucja, musieliśmy przystąpić do unormowania spraw warunkujących normalne funkcjonowanie maszyny państwowej z chwilą ukonstytuowania się Sejmu Ustawodawczego. Czynimy to dlatego, ponieważ w ciągu ostatnich siedmiu lat zaszły tak głębokie przeobrażenia w każdej dziedzinie naszego życia, że Konstytucja marcowa, uchwalona przed 26 laty, nie może już być praworządnym regulatorem w zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
-          <u xml:id="u-22.3" who="#PosełKliszko">Konstytucja marcowa wzięta w całości stanowi już zamknięty rozdział w historii naszego prawa konstytucyjnego, rozdział, do którego odnosimy się z należytym zrozumieniem i szacunkiem. Wypływa to stąd, że uznajemy ciągłość tradycji demokratycznych w naszym ustawodawstwie, nie stoimy jednak w miejscu, a na nowej drodze rozwojowej kroczymy milowymi krokami. W naszej przeszłości — bliższej i dalszej — widzimy z całą ostrością to, co było cenne, postępowe, demokratyczne, ale widzimy jednocześnie z całą ostrością to wszystko, co zepchnęło naród w przepaść.</u>
-          <u xml:id="u-22.4" who="#PosełKliszko">Realna wielkość narodu warunkowana jest między innymi tym, że jego świadoma i przodująca warstwa potrafi obiektywnie oceniać własną przeszłość historyczną, z której wyprowadza jedynie słuszną drogę działania na dziś i na jutro, W czasach niewoli hitlerowskiej Konstytucja marcowa była jednym z instrumentów walki o polityczną świadomość narodu, wytyczała bowiem linię podziału między obozem demokracji polskiej a obozem londyńskim.</u>
-          <u xml:id="u-22.5" who="#PosełKliszko">Nasza partia, Polska Partia Robotnicza, stwierdzała wyraźnie w deklaracji programowej „O co walczymy”, wydanej w listopadzie 1943 r.: „Rząd emigracyjny, wyłoniony przez przypadkowo zebrane na emigracji elementy, opierający się na antydemokratycznej, nielegalnej i nieuznanej przez naród ozonowej konstytucji z dnia 23 kwietnia 1935 r., nie może być powołany do realizowania ustroju demokratycznego w odrodzonej Polsce”. W dwa miesiące później Krajowa Rada Narodowa w manifeście, skierowanym do narodu, stanęła również na gruncie Konstytucji marcowej.</u>
-          <u xml:id="u-22.6" who="#PosełKliszko">Odtąd Konstytucja marcowa, zwalczana i spychana nie tylko przez sanacyjnych pogrobowców, lecz również przez p. Mikołajczyka i jego ludzi, stała się sztandarem walki o praworządność demokratyczną, walki przeciw zniekształcaniu i wypaczaniu polskiej myśli politycznej przez faszystowską sanację i jej emigracyjnych spadkobierców.</u>
-          <u xml:id="u-22.7" who="#PosełKliszko">Walcząc w okresie okupacji o przywrócenie Konstytucji marcowej, nie zapominaliśmy o tym, w jakich warunkach została ona uchwalona — pod naporem wzrastającej ofensywy ówczesnego obozu reakcji.</u>
-          <u xml:id="u-22.8" who="#PosełKliszko">Nie zapominaliśmy i nie zapominamy o tym, że Konstytucja marcowa była rezultatem ustępliwości i cofania się sił demokratycznych, że nie wprowadzała egzekutywy dla ochrony jej przepisów i urządzeń demokratycznych.</u>
-          <u xml:id="u-22.9" who="#PosełKliszko">Widzimy również jej burżuazyjno-liberalny charakter, dostrzegamy w niej również te szczeliny, przez które utorowała sobie drogę sanacyjna konstytucja kwietniowa.</u>
-          <u xml:id="u-22.10" who="#PosełKliszko">Toteż na nowym etapie historii Konstytucja marcowa jako całość, nie może już wystarczać, w jej ramach nie mieści się to, co jest nowego w naszej rzeczywistości. W naszej pracy nad kodyfikacją zasad ustrojowych Polski ludowej nawiązujemy do demokratycznych założeń Konstytucji marcowej, czerpiemy z niej to, co stanowi o naszej ciągłości konstytucyjnej i co wytrzymało twardą próbę historii ostatnich 26 lat.</u>
-          <u xml:id="u-22.11" who="#PosełKliszko">Wysoka Izbo! Przedłożony na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu projekt ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej, klub poselski Polskiej Partii Robotniczej podtrzymuje w całej rozciągłości.</u>
-          <u xml:id="u-22.12" who="#PosełKliszko">Gdy myślą nawrócimy do owego Sejmu Ustawodawczego po pierwszej wojnie światowej, który na swoim pierwszym posiedzeniu uchwalił t. zw. „Małą Konstytucję”, to musimy stwierdzić, że opracowanie i uchwalenie naszego projektu „Małej Konstytucji” odbywa się w całkiem odmiennych warunkach politycznych, społecznych i gospodarczych niż 27 lat temu.</u>
-          <u xml:id="u-22.13" who="#PosełKliszko">Po wyzwoleniu kraju spod inwazji hitlerowskiej przeprowadziliśmy reformy społeczno-gospodarcze, które nadały polskiej rzeczywistości nowy charakter, nowy sens. Reforma rolna, unarodowienie przemysłu unicestwiły bazę materialną — kartele, monopole i latyfundia, z których wyrasta polityczna siła wielkich kapitalistów i obszarników.</u>
-          <u xml:id="u-22.14" who="#PosełKliszko">Po pierwszej wojnie światowej panującym systemem gospodarczym w Polsce był system gospodarki wielkokapitalistyczno-obszarniczej. Był to zarazem system najbezwzględniejszego wyzysku ludzi pracy. W ślad za tym, za udział w strajkach i demonstracjach przelewana była krew robotników na ulicach Zagłębia i Łodzi.</u>
-          <u xml:id="u-22.15" who="#PosełKliszko">System ten znalazł swoje odbicie w składzie socjalnym posłów na ówczesny Sejm Ustawodawczy. Pan Eustachy Sapieha w swojej książce „Konstytucja Racji Stanu”, krytykując bardzo ostro zasadę pięcioprzymiotnikowego prawa wyborczego, stwierdził, że „wybory do pierwszego Sejmu, wybranego na podstawie obowiązującej ordynacji wyborczej dały nadspodziewane rezultaty”. W czyni się wyrażają dla pana Sapiehy te „nadspodziewane rezultaty”. W statystyce pierwszego Sejmu Ustawodawczego. Okazuje się bowiem, że było w tym Sejmie 15 większych właścicieli rolnych, 60 rolników mniejszej własności, 6 techników, 20 duchownych, 24 wielkich przemysłowców i handlowców, 44 urzędników, 35 prawników, 26 robotników i 3 lekarzy. Powyższą statystykę pan Sapieha, spec od zagadnień ustrojowych typu monarchistycznego, zaopatruje z głębi serca płynącym wykrzyknikiem: „Czyż można, sobie wyobrazić lepszy skład Sejmu?” Obecny Sejm Ustawodawczy posiada znacznie „gorszy” skład socjalny posłów, ponieważ wielki obszarnik i wielki kapitalista zostali posłani na emeryturę i w życiu politycznym Polski ludowej nie mają żadnego wpływu i żadnego znaczenia.</u>
+          <u xml:id="u-22.0" who="#ZenonKliszko">Wysoka Izbo! Jednym z głównych a zarazem najbardziej odpowiedzialnych zadań obecnego Sejmu jest opracowanie i uchwalenie nowej Konstytucji.</u>
+          <u xml:id="u-22.1" who="#ZenonKliszko">Wykonanie tego zadania wymaga czasu dla dokładnego sprecyzowania w normach konstytucyjnych wszystkich zmian ustrojowych i politycznych, które od września 1939 roku kształtowały profil nowej rzeczywistości. Konstytucja bowiem nie jest zwykłą ustawą, którą można szybko zmienić łub uzupełnić, jeśli po jej uchwaleniu dostrzega się w niej błędy i braki. Konstytucja, winna być dla każdego narodu wielkim kodeksem podstawowych zasad ustrojowych, najwyższym prawem, źródłem wszelkiego prawa.</u>
+          <u xml:id="u-22.2" who="#ZenonKliszko">Zanim wykonamy tę wielką pracę w dziedzinie skodyfikowania nowego układu sił politycznych, społecznych i gospodarczych, której dojrzałym owocem będzie nowa Konstytucja, musieliśmy przystąpić do unormowania spraw warunkujących normalne funkcjonowanie maszyny państwowej z chwilą ukonstytuowania się Sejmu Ustawodawczego. Czynimy to dlatego, ponieważ w ciągu ostatnich siedmiu lat zaszły tak głębokie przeobrażenia w każdej dziedzinie naszego życia, że Konstytucja marcowa, uchwalona przed 26 laty, nie może już być praworządnym regulatorem w zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-22.3" who="#ZenonKliszko">Konstytucja marcowa wzięta w całości stanowi już zamknięty rozdział w historii naszego prawa konstytucyjnego, rozdział, do którego odnosimy się z należytym zrozumieniem i szacunkiem. Wypływa to stąd, że uznajemy ciągłość tradycji demokratycznych w naszym ustawodawstwie, nie stoimy jednak w miejscu, a na nowej drodze rozwojowej kroczymy milowymi krokami. W naszej przeszłości — bliższej i dalszej — widzimy z całą ostrością to, co było cenne, postępowe, demokratyczne, ale widzimy jednocześnie z całą ostrością to wszystko, co zepchnęło naród w przepaść.</u>
+          <u xml:id="u-22.4" who="#ZenonKliszko">Realna wielkość narodu warunkowana jest między innymi tym, że jego świadoma i przodująca warstwa potrafi obiektywnie oceniać własną przeszłość historyczną, z której wyprowadza jedynie słuszną drogę działania na dziś i na jutro, W czasach niewoli hitlerowskiej Konstytucja marcowa była jednym z instrumentów walki o polityczną świadomość narodu, wytyczała bowiem linię podziału między obozem demokracji polskiej a obozem londyńskim.</u>
+          <u xml:id="u-22.5" who="#ZenonKliszko">Nasza partia, Polska Partia Robotnicza, stwierdzała wyraźnie w deklaracji programowej „O co walczymy”, wydanej w listopadzie 1943 r.: „Rząd emigracyjny, wyłoniony przez przypadkowo zebrane na emigracji elementy, opierający się na antydemokratycznej, nielegalnej i nieuznanej przez naród ozonowej konstytucji z dnia 23 kwietnia 1935 r., nie może być powołany do realizowania ustroju demokratycznego w odrodzonej Polsce”. W dwa miesiące później Krajowa Rada Narodowa w manifeście, skierowanym do narodu, stanęła również na gruncie Konstytucji marcowej.</u>
+          <u xml:id="u-22.6" who="#ZenonKliszko">Odtąd Konstytucja marcowa, zwalczana i spychana nie tylko przez sanacyjnych pogrobowców, lecz również przez p. Mikołajczyka i jego ludzi, stała się sztandarem walki o praworządność demokratyczną, walki przeciw zniekształcaniu i wypaczaniu polskiej myśli politycznej przez faszystowską sanację i jej emigracyjnych spadkobierców.</u>
+          <u xml:id="u-22.7" who="#ZenonKliszko">Walcząc w okresie okupacji o przywrócenie Konstytucji marcowej, nie zapominaliśmy o tym, w jakich warunkach została ona uchwalona — pod naporem wzrastającej ofensywy ówczesnego obozu reakcji.</u>
+          <u xml:id="u-22.8" who="#ZenonKliszko">Nie zapominaliśmy i nie zapominamy o tym, że Konstytucja marcowa była rezultatem ustępliwości i cofania się sił demokratycznych, że nie wprowadzała egzekutywy dla ochrony jej przepisów i urządzeń demokratycznych.</u>
+          <u xml:id="u-22.9" who="#ZenonKliszko">Widzimy również jej burżuazyjno-liberalny charakter, dostrzegamy w niej również te szczeliny, przez które utorowała sobie drogę sanacyjna konstytucja kwietniowa.</u>
+          <u xml:id="u-22.10" who="#ZenonKliszko">Toteż na nowym etapie historii Konstytucja marcowa jako całość, nie może już wystarczać, w jej ramach nie mieści się to, co jest nowego w naszej rzeczywistości. W naszej pracy nad kodyfikacją zasad ustrojowych Polski ludowej nawiązujemy do demokratycznych założeń Konstytucji marcowej, czerpiemy z niej to, co stanowi o naszej ciągłości konstytucyjnej i co wytrzymało twardą próbę historii ostatnich 26 lat.</u>
+          <u xml:id="u-22.11" who="#ZenonKliszko">Wysoka Izbo! Przedłożony na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu projekt ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej, klub poselski Polskiej Partii Robotniczej podtrzymuje w całej rozciągłości.</u>
+          <u xml:id="u-22.12" who="#ZenonKliszko">Gdy myślą nawrócimy do owego Sejmu Ustawodawczego po pierwszej wojnie światowej, który na swoim pierwszym posiedzeniu uchwalił t. zw. „Małą Konstytucję”, to musimy stwierdzić, że opracowanie i uchwalenie naszego projektu „Małej Konstytucji” odbywa się w całkiem odmiennych warunkach politycznych, społecznych i gospodarczych niż 27 lat temu.</u>
+          <u xml:id="u-22.13" who="#ZenonKliszko">Po wyzwoleniu kraju spod inwazji hitlerowskiej przeprowadziliśmy reformy społeczno-gospodarcze, które nadały polskiej rzeczywistości nowy charakter, nowy sens. Reforma rolna, unarodowienie przemysłu unicestwiły bazę materialną — kartele, monopole i latyfundia, z których wyrasta polityczna siła wielkich kapitalistów i obszarników.</u>
+          <u xml:id="u-22.14" who="#ZenonKliszko">Po pierwszej wojnie światowej panującym systemem gospodarczym w Polsce był system gospodarki wielkokapitalistyczno-obszarniczej. Był to zarazem system najbezwzględniejszego wyzysku ludzi pracy. W ślad za tym, za udział w strajkach i demonstracjach przelewana była krew robotników na ulicach Zagłębia i Łodzi.</u>
+          <u xml:id="u-22.15" who="#ZenonKliszko">System ten znalazł swoje odbicie w składzie socjalnym posłów na ówczesny Sejm Ustawodawczy. Pan Eustachy Sapieha w swojej książce „Konstytucja Racji Stanu”, krytykując bardzo ostro zasadę pięcioprzymiotnikowego prawa wyborczego, stwierdził, że „wybory do pierwszego Sejmu, wybranego na podstawie obowiązującej ordynacji wyborczej dały nadspodziewane rezultaty”. W czyni się wyrażają dla pana Sapiehy te „nadspodziewane rezultaty”. W statystyce pierwszego Sejmu Ustawodawczego. Okazuje się bowiem, że było w tym Sejmie 15 większych właścicieli rolnych, 60 rolników mniejszej własności, 6 techników, 20 duchownych, 24 wielkich przemysłowców i handlowców, 44 urzędników, 35 prawników, 26 robotników i 3 lekarzy. Powyższą statystykę pan Sapieha, spec od zagadnień ustrojowych typu monarchistycznego, zaopatruje z głębi serca płynącym wykrzyknikiem: „Czyż można, sobie wyobrazić lepszy skład Sejmu?” Obecny Sejm Ustawodawczy posiada znacznie „gorszy” skład socjalny posłów, ponieważ wielki obszarnik i wielki kapitalista zostali posłani na emeryturę i w życiu politycznym Polski ludowej nie mają żadnego wpływu i żadnego znaczenia.</u>
           <u xml:id="u-22.16" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-22.17" who="#PosełKliszko">Następnym decydującym momentem, określającym odmienność naszej sytuacji politycznej w porównaniu z sytuacją po pierwszej wojnie światowej, jest fakt zacieśniającej się od trzech lat jedności klasy robotniczej, jednolitego działania obu partii robotniczych — Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej.</u>
+          <u xml:id="u-22.17" who="#ZenonKliszko">Następnym decydującym momentem, określającym odmienność naszej sytuacji politycznej w porównaniu z sytuacją po pierwszej wojnie światowej, jest fakt zacieśniającej się od trzech lat jedności klasy robotniczej, jednolitego działania obu partii robotniczych — Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej.</u>
           <u xml:id="u-22.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-22.19" who="#PosełKliszko">Bez przesady można stwierdzić, że jedność działania klasy robotniczej należy do przełomowych momentów w historii politycznej narodu polskiego.</u>
-          <u xml:id="u-22.20" who="#PosełKliszko">Po pierwszej wojnie światowej głębokie rozdarcie wewnątrz klasy robotniczej rzuciło ponury cień na naszą drugą niepodległość, na skutek tego rozdarcia załamały się w pierwszym okresie drugiej niepodległości wyzwoleńcze dążenia polskich mas ludowych.</u>
-          <u xml:id="u-22.21" who="#PosełKliszko">Co najbardziej wyróżnia obecny okres w porównaniu z okresem sprzed 26 laty, to ustalenie przez obóz demokracji polskiej wspólnej drogi działania w oparciu o sojusz robotniczo-chłopski. Nasz Sejm Ustawodawczy wyszedł z wyborów, w których podstawowe stronnictwa demokratyczne wystawiły jedną listę kandydatów w każdym okręgu wyborczym i ramię przy ramieniu walczyły dla osiągnięcia wspólnego zwycięstwa.</u>
-          <u xml:id="u-22.22" who="#PosełKliszko">W ówczesnym Sejmie ławy poselskie lewicy i środka były skłócone, rozbite, pozbawione wspólnej linii działania w najważniejszych zagadnieniach i sprawach, Jeśli spotykały się czasem we wspólnym głosowaniu, to miało to raczej charakter przypadkowy.</u>
-          <u xml:id="u-22.23" who="#PosełKliszko">Natomiast ławy poselskie prawicy, nawet o dość szerokim wachlarzu, były zwarte, skonsolidowane w obronie swoich klasowych interesów. Toteż każdy ostrzejszy wniosek, lub protest, zgłoszony na plenum przez lewicę, witał szyderczy, urągliwy śmiech prawicowych posłów.</u>
-          <u xml:id="u-22.24" who="#PosełKliszko">Wystarczy zajrzeć do diariusza sejmowego z tego okresu, aby przekonać się, jaki klimat tam panował, co było przedmiotem troski ówczesnego Sejmu, kto w nim odgrywał decydującą rolę.</u>
-          <u xml:id="u-22.25" who="#PosełKliszko">Wysoka Izbo! Te wszystkie doświadczenia i nowe momenty, które omawiałem, znalazły swoje odbicie nie tylko w układzie politycznym nowego Sejmu Ustawodawczego, lecz również w przedłożonym projekcie ustawy konstytucyjnej o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej. Normy konstytucyjne w przedłożonym projekcie ustawy mają nie tylko formalnie demokratyczny charakter, lecz są nasycone treścią społeczno-polityczną.</u>
-          <u xml:id="u-22.26" who="#PosełKliszko">Już art. 1 omawianego projektu ustawy, zanim został sformułowany w normę prawną, pisany był krwią najlepszych synów klasy robotniczej, najlepszych synów narodu w walce o wyzwolenie Polski spod jarzma hitlerowskiego, o Polskę ludową, o urzeczywistnienie wielkich reform społecznych i gospodarczych. W walce o realizację reformy rolnej ginęli najofiarniejsi członkowie Polskiej Partii Robotniczej, dzieląc wspólnie z bratem od pługa ziemię obszarniczą, zakładając wspólnie z nim pierwsze zręby pod nowy ustrój, wolny od ucisku politycznego i gospodarczego wielkich posiadaczy ziemskich.</u>
-          <u xml:id="u-22.27" who="#PosełKliszko">Ofiarna praca polskiego robotnika, polskiego technika i inżyniera nad dźwignięciem z ruin fabryk, hut, kopalń, dworców i linii kolejowych, portów i mostów zakreśliła realne granice nowego ustroju społeczno-gospodarczego. Walka o wzrost produkcji i wydajności pracy jest jednocześnie walką o umocnienie fundamentów ustrojowych Polski ludowej.</u>
-          <u xml:id="u-22.28" who="#PosełKliszko">Przedłożony projekt ustawy w historii polskiego prawa konstytucyjnego jest pierwszą próbą stopienia w jedną logiczną i zwartą całość dwóch elementów: demokratycznych tradycji konstytucyjnych oraz nowych elementów ustrojowych, wyrastających z głębokich przeobrażeń społecznych i gospodarczych. W oparciu i nawiązaniu do podstawowych założeń Konstytucji marcowej omawiany projekt kodyfikuje nowy układ sił politycznych i społecznych, nadaje normę konstytucyjną nowym elementom ustrojowym. Usuwa on wewnętrzną sprzeczność, istniejącą w dotychczasowych ustawach konstytucyjnych, sprzeczność między normą prawną a realnym układem sił politycznych i społecznych, dla którego uregulowania norma została stworzona. Sprzeczność tę usunięto bądź przez wlanie nowej treści społeczno-gospodarczej w starą normę konstytucyjną, bądź przez sformułowanie nowej normy dla nowych treści konstytucyjnych. Stało się to możliwym dzięki nowej rzeczywistości, rozwijającej się na bazie zrealizowanych reform społecznych. Dopiero nowa rzeczywistość, uwolniona od politycznej władzy wielkich kapitalistów i wielkich obszarników, warunkuje tworzenie norm konstytucyjnych, które będą demokratyczne nie tylko pod względem formy, ale i treści.</u>
-          <u xml:id="u-22.29" who="#PosełKliszko">Weźmy normę konstytucyjną, która mówi, że władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu, a najwyższymi organami władzy narodu są; w zakresie ustawodawstwa Sejm, w zakresie władzy wykonawczej — Prezydent Rzeczypospolitej i Rząd, w zakresie wymiaru sprawiedliwości — niezawisłe sądownictwo.</u>
-          <u xml:id="u-22.30" who="#PosełKliszko">W Konstytucji marcowej norma ta miała deklaratywny charakter, była manifestacją zasad termalnej demokracji. Inaczej być nie mogło, ponieważ władza zwierzchnia należała do narodu tylko w papierowych przepisach Konstytucji. W rzeczywistości cała władza spoczywała w rękach obszarników, kapitalistów i aparatu, który na co dzień służył ich interesom. Masy ludowe pozbawione były jakiegokolwiek udziału we władzy.</u>
-          <u xml:id="u-22.31" who="#PosełKliszko">W przedłożonym projekcie ustawy konstytucyjnej norma ta stała się normą demokratyczną co do formy, ducha i treści.</u>
-          <u xml:id="u-22.32" who="#PosełKliszko">To samo odnosi się do urządzeń konstytucyjnych, przedłożonych w projekcie ustawy. Chociaż zakres ich działania określają artykuły Konstytucji marcowej, to jednak treść tych urządzeń, a więc urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu i Rządu, odznacza się znacznie większą konsekwencją demokratyczną, niż to było w roku 1921. Do Sejmu Ustawodawczego wybrani zostali w przeważającej większości posłowie oddani sprawie ludu, wypróbowani bojownicy o wyzwolenie polityczne i społeczne polskiej klasy robotniczej, robotnicy od warsztatu i chłopi od pługa.</u>
-          <u xml:id="u-22.33" who="#PosełKliszko">Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej, wybranego przez nasz Sejm, wciela demokratyczny charakter nowego ustroju i stoi na straży urządzeń demokratycznych i zdobyczy ludu.</u>
-          <u xml:id="u-22.34" who="#PosełKliszko">Rząd jest organem, który powołany przez Prezydenta i obdarzony zaufaniem Sejmu, służy sprawie demokracji, realizuje jej dążenia, umacnia jej podstawy.</u>
-          <u xml:id="u-22.35" who="#PosełKliszko">W nowej rzeczywistości tkwi przyczyna, że przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy wprowadza takie urządzenia konstytucyjne, które powierzają rzeczywistą władzę i Sejmowi, i Prezydentowi Rzeczypospolitej, i Rządowi. Wszystkie te czynniki obdarzone są realną i silną władzą, ponieważ w swojej działalności konstytucyjnej opierają się o demokratyczne normy prawne co do formy i co do treści.</u>
-          <u xml:id="u-22.36" who="#PosełKliszko">Oto dlaczego Sejm jest rzeczywistą władzą konstytucyjną i ustawodawczą, gdyż suwerennym stał się naród polski wyzwolony z pęt ekonomicznych.</u>
-          <u xml:id="u-22.37" who="#PosełKliszko">Oto dlaczego Prezydent Rzeczypospolitej może być rzeczywistym czynnikiem władzy w Państwie bez obawy, która zaciążyła nad Konstytucją marcową, że jego władza przeciwstawi się Sejmowi.</u>
-          <u xml:id="u-22.38" who="#PosełKliszko">Oto dlaczego Rząd może być silnym obok Sejmu i Prezydenta, gdyż opiera się na tych samych podstawach i służy tym samym celom.</u>
-          <u xml:id="u-22.39" who="#PosełKliszko">Dopiero ustrój demokracji ludowej stworzył warunki dla rzeczywistej i harmonijnej współpracy Sejmu, Prezydenta i Rządu, gdyż ich działalność wyrasta ze wspólnej podstawy i zmierza do tych samych celów. W demokracji ludowej nie ma społeczno-gospodarczego, a więc i politycznego podłoża, na którym łatwo wyrastałby konflikt między najwyższymi organami Rzeczypospolitej.</u>
-          <u xml:id="u-22.40" who="#PosełKliszko">Przedłożony projekt ustawy kodyfikuje całkiem nowe momenty ustrojowe, wprowadzając nowe urządzenia konstytucyjne w postaci Rady Państwa. Jest to stały organ kolegialny, pracujący pod przewodnictwem Prezydenta, wyposażony w określone uprawnienia. Wyrósł on z osiągnięć i doświadczeń naszego tymczasowego parlamentu w okresie okupacji i pierwszych lat niepodległości — Krajowej Rady Narodowej, której wkład w budownictwie nowej Polski jest tak wielki. Doświadczenie to pokazało, że taki nowy czynnik wśród organów najwyższych jest konstruktywnym elementem, który zasługuje na utrwalenie. Jest to niewątpliwie krok naprzód na drodze usprawnienia polskiego parlamentaryzmu i umocnienia jego autorytetu. Rada Państwa będzie też zwierzchnią władzą nadzorczą hierarchicznego systemu rad narodowych w granicach uprawnień Krajowej Rady Narodowej i Prezydium KRN.</u>
-          <u xml:id="u-22.41" who="#PosełKliszko">Wysoka Izbo! Przedłożony projekt ustawy określi ustrój i zakres działania najwyższych organów Rzeczypospolitej do czasu uchwalenia nowej konstytucji. Tym niemniej wybory do Sejmu, wybór Prezydenta i uchwalenie niniejszej ustawy zakończą okres tymczasowości urządzeń ustrojowych. Okres, w który obecnie wkraczamy, nie jest już tymczasowy, oparty jest na zrębach nowego ustroju. Wiele urządzeń, które dziś uchwalamy, obejmie prawdopodobnie nowa konstytucja.</u>
-          <u xml:id="u-22.42" who="#PosełKliszko">Wysoka Izbo! Polska klasa robotnicza wniosła najpoważniejszy wkład w dzieło wywalczenia i utrwalenia nowego ustroju, którego skodyfikowaniem dzisiaj się zajmujemy. Jej wierność sprawie demokratycznej ludowej Polski jest przypieczętowana krwią najlepszych bojowników sprawy robotniczej na przestrzeni dziesięcioleci i znojnym mozołem milionowych rzesz robotniczych w odbudowie kraju.</u>
-          <u xml:id="u-22.43" who="#PosełKliszko">Masy chłopskie zadokumentowały swoją wierność demokracji ludowej w wieloletniej walce w sojuszu z klasą robotniczą. Wraz z nimi w jednym szeregu walczyli najlepsi przedstawiciele polskiej inteligencji.</u>
-          <u xml:id="u-22.44" who="#PosełKliszko">Wierzymy, że „Mała Konstytucja” stanie się podstawą dla utrwalenia zdobyczy ludowych i ich rozszerzenia, stanie się podstawą dla „Wielkiej Konstytucji”, która zabezpieczy potrzeby materialne i kulturalne klasy robotniczej, mas chłopskich i inteligencji i utrwali byt Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-22.45" who="#PosełKliszko">Toteż parlamentarny klub posłów Polskiej Partii Robotniczej będzie na terenie Sejmu i poza Sejmem dążyć do urzeczywistnienia tych zasad i celów dla dobra mas pracujących, dla siły i wielkości Polski.</u>
+          <u xml:id="u-22.19" who="#ZenonKliszko">Bez przesady można stwierdzić, że jedność działania klasy robotniczej należy do przełomowych momentów w historii politycznej narodu polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-22.20" who="#ZenonKliszko">Po pierwszej wojnie światowej głębokie rozdarcie wewnątrz klasy robotniczej rzuciło ponury cień na naszą drugą niepodległość, na skutek tego rozdarcia załamały się w pierwszym okresie drugiej niepodległości wyzwoleńcze dążenia polskich mas ludowych.</u>
+          <u xml:id="u-22.21" who="#ZenonKliszko">Co najbardziej wyróżnia obecny okres w porównaniu z okresem sprzed 26 laty, to ustalenie przez obóz demokracji polskiej wspólnej drogi działania w oparciu o sojusz robotniczo-chłopski. Nasz Sejm Ustawodawczy wyszedł z wyborów, w których podstawowe stronnictwa demokratyczne wystawiły jedną listę kandydatów w każdym okręgu wyborczym i ramię przy ramieniu walczyły dla osiągnięcia wspólnego zwycięstwa.</u>
+          <u xml:id="u-22.22" who="#ZenonKliszko">W ówczesnym Sejmie ławy poselskie lewicy i środka były skłócone, rozbite, pozbawione wspólnej linii działania w najważniejszych zagadnieniach i sprawach, Jeśli spotykały się czasem we wspólnym głosowaniu, to miało to raczej charakter przypadkowy.</u>
+          <u xml:id="u-22.23" who="#ZenonKliszko">Natomiast ławy poselskie prawicy, nawet o dość szerokim wachlarzu, były zwarte, skonsolidowane w obronie swoich klasowych interesów. Toteż każdy ostrzejszy wniosek, lub protest, zgłoszony na plenum przez lewicę, witał szyderczy, urągliwy śmiech prawicowych posłów.</u>
+          <u xml:id="u-22.24" who="#ZenonKliszko">Wystarczy zajrzeć do diariusza sejmowego z tego okresu, aby przekonać się, jaki klimat tam panował, co było przedmiotem troski ówczesnego Sejmu, kto w nim odgrywał decydującą rolę.</u>
+          <u xml:id="u-22.25" who="#ZenonKliszko">Wysoka Izbo! Te wszystkie doświadczenia i nowe momenty, które omawiałem, znalazły swoje odbicie nie tylko w układzie politycznym nowego Sejmu Ustawodawczego, lecz również w przedłożonym projekcie ustawy konstytucyjnej o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej. Normy konstytucyjne w przedłożonym projekcie ustawy mają nie tylko formalnie demokratyczny charakter, lecz są nasycone treścią społeczno-polityczną.</u>
+          <u xml:id="u-22.26" who="#ZenonKliszko">Już art. 1 omawianego projektu ustawy, zanim został sformułowany w normę prawną, pisany był krwią najlepszych synów klasy robotniczej, najlepszych synów narodu w walce o wyzwolenie Polski spod jarzma hitlerowskiego, o Polskę ludową, o urzeczywistnienie wielkich reform społecznych i gospodarczych. W walce o realizację reformy rolnej ginęli najofiarniejsi członkowie Polskiej Partii Robotniczej, dzieląc wspólnie z bratem od pługa ziemię obszarniczą, zakładając wspólnie z nim pierwsze zręby pod nowy ustrój, wolny od ucisku politycznego i gospodarczego wielkich posiadaczy ziemskich.</u>
+          <u xml:id="u-22.27" who="#ZenonKliszko">Ofiarna praca polskiego robotnika, polskiego technika i inżyniera nad dźwignięciem z ruin fabryk, hut, kopalń, dworców i linii kolejowych, portów i mostów zakreśliła realne granice nowego ustroju społeczno-gospodarczego. Walka o wzrost produkcji i wydajności pracy jest jednocześnie walką o umocnienie fundamentów ustrojowych Polski ludowej.</u>
+          <u xml:id="u-22.28" who="#ZenonKliszko">Przedłożony projekt ustawy w historii polskiego prawa konstytucyjnego jest pierwszą próbą stopienia w jedną logiczną i zwartą całość dwóch elementów: demokratycznych tradycji konstytucyjnych oraz nowych elementów ustrojowych, wyrastających z głębokich przeobrażeń społecznych i gospodarczych. W oparciu i nawiązaniu do podstawowych założeń Konstytucji marcowej omawiany projekt kodyfikuje nowy układ sił politycznych i społecznych, nadaje normę konstytucyjną nowym elementom ustrojowym. Usuwa on wewnętrzną sprzeczność, istniejącą w dotychczasowych ustawach konstytucyjnych, sprzeczność między normą prawną a realnym układem sił politycznych i społecznych, dla którego uregulowania norma została stworzona. Sprzeczność tę usunięto bądź przez wlanie nowej treści społeczno-gospodarczej w starą normę konstytucyjną, bądź przez sformułowanie nowej normy dla nowych treści konstytucyjnych. Stało się to możliwym dzięki nowej rzeczywistości, rozwijającej się na bazie zrealizowanych reform społecznych. Dopiero nowa rzeczywistość, uwolniona od politycznej władzy wielkich kapitalistów i wielkich obszarników, warunkuje tworzenie norm konstytucyjnych, które będą demokratyczne nie tylko pod względem formy, ale i treści.</u>
+          <u xml:id="u-22.29" who="#ZenonKliszko">Weźmy normę konstytucyjną, która mówi, że władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu, a najwyższymi organami władzy narodu są; w zakresie ustawodawstwa Sejm, w zakresie władzy wykonawczej — Prezydent Rzeczypospolitej i Rząd, w zakresie wymiaru sprawiedliwości — niezawisłe sądownictwo.</u>
+          <u xml:id="u-22.30" who="#ZenonKliszko">W Konstytucji marcowej norma ta miała deklaratywny charakter, była manifestacją zasad termalnej demokracji. Inaczej być nie mogło, ponieważ władza zwierzchnia należała do narodu tylko w papierowych przepisach Konstytucji. W rzeczywistości cała władza spoczywała w rękach obszarników, kapitalistów i aparatu, który na co dzień służył ich interesom. Masy ludowe pozbawione były jakiegokolwiek udziału we władzy.</u>
+          <u xml:id="u-22.31" who="#ZenonKliszko">W przedłożonym projekcie ustawy konstytucyjnej norma ta stała się normą demokratyczną co do formy, ducha i treści.</u>
+          <u xml:id="u-22.32" who="#ZenonKliszko">To samo odnosi się do urządzeń konstytucyjnych, przedłożonych w projekcie ustawy. Chociaż zakres ich działania określają artykuły Konstytucji marcowej, to jednak treść tych urządzeń, a więc urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu i Rządu, odznacza się znacznie większą konsekwencją demokratyczną, niż to było w roku 1921. Do Sejmu Ustawodawczego wybrani zostali w przeważającej większości posłowie oddani sprawie ludu, wypróbowani bojownicy o wyzwolenie polityczne i społeczne polskiej klasy robotniczej, robotnicy od warsztatu i chłopi od pługa.</u>
+          <u xml:id="u-22.33" who="#ZenonKliszko">Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej, wybranego przez nasz Sejm, wciela demokratyczny charakter nowego ustroju i stoi na straży urządzeń demokratycznych i zdobyczy ludu.</u>
+          <u xml:id="u-22.34" who="#ZenonKliszko">Rząd jest organem, który powołany przez Prezydenta i obdarzony zaufaniem Sejmu, służy sprawie demokracji, realizuje jej dążenia, umacnia jej podstawy.</u>
+          <u xml:id="u-22.35" who="#ZenonKliszko">W nowej rzeczywistości tkwi przyczyna, że przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy wprowadza takie urządzenia konstytucyjne, które powierzają rzeczywistą władzę i Sejmowi, i Prezydentowi Rzeczypospolitej, i Rządowi. Wszystkie te czynniki obdarzone są realną i silną władzą, ponieważ w swojej działalności konstytucyjnej opierają się o demokratyczne normy prawne co do formy i co do treści.</u>
+          <u xml:id="u-22.36" who="#ZenonKliszko">Oto dlaczego Sejm jest rzeczywistą władzą konstytucyjną i ustawodawczą, gdyż suwerennym stał się naród polski wyzwolony z pęt ekonomicznych.</u>
+          <u xml:id="u-22.37" who="#ZenonKliszko">Oto dlaczego Prezydent Rzeczypospolitej może być rzeczywistym czynnikiem władzy w Państwie bez obawy, która zaciążyła nad Konstytucją marcową, że jego władza przeciwstawi się Sejmowi.</u>
+          <u xml:id="u-22.38" who="#ZenonKliszko">Oto dlaczego Rząd może być silnym obok Sejmu i Prezydenta, gdyż opiera się na tych samych podstawach i służy tym samym celom.</u>
+          <u xml:id="u-22.39" who="#ZenonKliszko">Dopiero ustrój demokracji ludowej stworzył warunki dla rzeczywistej i harmonijnej współpracy Sejmu, Prezydenta i Rządu, gdyż ich działalność wyrasta ze wspólnej podstawy i zmierza do tych samych celów. W demokracji ludowej nie ma społeczno-gospodarczego, a więc i politycznego podłoża, na którym łatwo wyrastałby konflikt między najwyższymi organami Rzeczypospolitej.</u>
+          <u xml:id="u-22.40" who="#ZenonKliszko">Przedłożony projekt ustawy kodyfikuje całkiem nowe momenty ustrojowe, wprowadzając nowe urządzenia konstytucyjne w postaci Rady Państwa. Jest to stały organ kolegialny, pracujący pod przewodnictwem Prezydenta, wyposażony w określone uprawnienia. Wyrósł on z osiągnięć i doświadczeń naszego tymczasowego parlamentu w okresie okupacji i pierwszych lat niepodległości — Krajowej Rady Narodowej, której wkład w budownictwie nowej Polski jest tak wielki. Doświadczenie to pokazało, że taki nowy czynnik wśród organów najwyższych jest konstruktywnym elementem, który zasługuje na utrwalenie. Jest to niewątpliwie krok naprzód na drodze usprawnienia polskiego parlamentaryzmu i umocnienia jego autorytetu. Rada Państwa będzie też zwierzchnią władzą nadzorczą hierarchicznego systemu rad narodowych w granicach uprawnień Krajowej Rady Narodowej i Prezydium KRN.</u>
+          <u xml:id="u-22.41" who="#ZenonKliszko">Wysoka Izbo! Przedłożony projekt ustawy określi ustrój i zakres działania najwyższych organów Rzeczypospolitej do czasu uchwalenia nowej konstytucji. Tym niemniej wybory do Sejmu, wybór Prezydenta i uchwalenie niniejszej ustawy zakończą okres tymczasowości urządzeń ustrojowych. Okres, w który obecnie wkraczamy, nie jest już tymczasowy, oparty jest na zrębach nowego ustroju. Wiele urządzeń, które dziś uchwalamy, obejmie prawdopodobnie nowa konstytucja.</u>
+          <u xml:id="u-22.42" who="#ZenonKliszko">Wysoka Izbo! Polska klasa robotnicza wniosła najpoważniejszy wkład w dzieło wywalczenia i utrwalenia nowego ustroju, którego skodyfikowaniem dzisiaj się zajmujemy. Jej wierność sprawie demokratycznej ludowej Polski jest przypieczętowana krwią najlepszych bojowników sprawy robotniczej na przestrzeni dziesięcioleci i znojnym mozołem milionowych rzesz robotniczych w odbudowie kraju.</u>
+          <u xml:id="u-22.43" who="#ZenonKliszko">Masy chłopskie zadokumentowały swoją wierność demokracji ludowej w wieloletniej walce w sojuszu z klasą robotniczą. Wraz z nimi w jednym szeregu walczyli najlepsi przedstawiciele polskiej inteligencji.</u>
+          <u xml:id="u-22.44" who="#ZenonKliszko">Wierzymy, że „Mała Konstytucja” stanie się podstawą dla utrwalenia zdobyczy ludowych i ich rozszerzenia, stanie się podstawą dla „Wielkiej Konstytucji”, która zabezpieczy potrzeby materialne i kulturalne klasy robotniczej, mas chłopskich i inteligencji i utrwali byt Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-22.45" who="#ZenonKliszko">Toteż parlamentarny klub posłów Polskiej Partii Robotniczej będzie na terenie Sejmu i poza Sejmem dążyć do urzeczywistnienia tych zasad i celów dla dobra mas pracujących, dla siły i wielkości Polski.</u>
           <u xml:id="u-22.46" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-23">
           <u xml:id="u-23.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Gross.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-24">
-          <u xml:id="u-24.0" who="#PosełGross">Wysoka Izbo! Jeżeli zestawimy projekt „Małej Konstytucji”, przedstawiony przez komisję do jej opracowania powołaną, z projektem przedstawionym przez klub posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego, to już na pierwszy rzut oka widoczna jest zasadnicza różnica w podejściu do zagadnień ustrojowych, jakie przyświecało obu projektom ustawy. Podczas gdy kluby robotnicze, które są wnioskodawcami tego projektu i których projekt stanowi podstawę prac komisji, w skrzętnych, bardzo trudnych zmaganiach się z tymi zagadnieniami, które życie nasuwało, budowały nową instytucję tymczasową polskiego prawa konstytucyjnego, Polskie Stronnictwo Ludowe uznało za możliwe w mechaniczny po prostu sposób postulować recypowanie Konstytucji marcowej, tak jak gdyby zagadnienia społeczne dawały się załatwić w sposób mechaniczny.</u>
-          <u xml:id="u-24.1" who="#PosełGross">Spóźnione i dosyć świeże w czasie, ale za to bardzo żarliwe przywiązanie do Konstytucji z 17 marca 1921 r. przesłoniło Polskiemu Stronnictwu Ludowemu spojrzenie na rzeczywistość, przesłoniło te wszystkie przemiany społeczno-gospodarcze, które czynią koncepcję recypowania pełni Konstytucji marcowej wręcz utopijną. Czują to zresztą autorzy projektu, tylko te przemiany widzą głównie w sposób czysto zewnętrzny i mechaniczny i — jak słyszeliśmy z ust posła Nadobnika, referującego projekt tego stronnictwa — dostrzegają tylko takie przemiany, że nie ma już w Polsce senatu, że zagadnienia samorządu wymagają w Polsce odrębnego uregulowania.</u>
-          <u xml:id="u-24.2" who="#PosełGross">My mamy inne podejście do przemian i inne podejście do prawa. Wiemy, że norma prawna nie ma bytu samoistnego, a stanowi końcową formę skomplikowanych zjawisk społecznych i że nie tylko to się stało w Polsce, że nie ma senatu i że w sposób odrębny zostało, uregulowane zagadnienie samorządowe, ale że są większe przemiany i do tych przemian społeczeństwo, reprezentowane przez Wysoką Izbę, musi zająć określone i zdecydowane stanowisko. Toteż jedyna koncesja, która się zawiera w projekcie Polskiego Stronnictwa Ludowego, robi wrażenie koncesji zawisłej w próżni i takież nieodparte wrażenie czyni całość projektu tegoż stronnictwa. Treść tego projektu nie wzbogaciła obszernej dyskusji, jakiej w toku prac komisyjnych został poddany projekt obu partii robotniczych.</u>
-          <u xml:id="u-24.3" who="#PosełGross">Z tym większą satysfakcją, klub mój uważa za konieczne podkreślić, że pomimo złożenia tego rodzaju projektu, uczestniczący w pracach komisji i podkomisji posłowie PSL, siłą zrozumiałych osobistych zainteresowań i siłą tego doniosłego faktu, którym jest udział w pracach nad tworzeniem nowej polskiej rzeczywistości, zmuszeni zostali do wyjścia poza ciasne ramy swej zasadniczej postawy, a tym samym doświadczenie ich i rzeczowa krytyka mogły wywrzeć pozytywny wpływ na wynik prac przygotowawczych nad projektem nowej ustawy.</u>
-          <u xml:id="u-24.4" who="#PosełGross">Projekt obu partii robotniczych, który stał się podstawą przedstawionego Wysokiej Izbie projektu ustawy, reguluje ustrój i zakres działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej na okres do czasu wejścia w życie konstytucji, w oparciu o wszystkie dotychczasowe osiągnięcia społeczno-gospodarcze i ma na celu utrwalenie tych osiągnięć oraz stworzenie takich norm ustrojowych, które gwarantowałyby i ułatwiały dalszą ich rozbudowę. Podstawowe założenia Konstytucji marcowej, przyjęte przez Manifest Lipcowy, jako tymczasowa baza ustrojowa w ogniu walki politycznej, gdy konieczne było odcięcie się od nienawistnej, narzuconej konstytucji kwietniowej — obowiązywać będą nadal w materiach, które nie zostały unormowane przedstawionym projektem, Założenia te, a tym mniej jeszcze całokształt przepisów Konstytucji marcowej, jak chcę PSL, nie mogą wystarczać jednak nawet dla tymczasowego unormowania zasad działalności Państwa, które opiera się na całkowicie odmiennych podstawach i ogarnia zakresem swych funkcyj zupełnie inne dziedziny niż to miało miejsce w 1921 r. Ustawa, której uchwalenie nastąpić ma u progu stabilizacji politycznej po zakończeniu nieuniknionego okresu powojennej tymczasowości, stanowi początek nowego okresu rewolucyjnego legalizmu, gdy prawo, odpowiadające zmienionym warunkom społecznym, odzyskuje pełnię swej suwerennej siły.</u>
-          <u xml:id="u-24.5" who="#PosełGross">Z postanowień projektu na szczególne podkreślenie zasługuje nowa, nieznana Konstytucji marcowej, instytucja Rady Państwa. Stanowi ona jeden z najwyższych organów Państwa w zakresie władzy wykonawczej, uzupełniając w tym względzie Rząd Rzeczypospolitej i stwarzając zarazem dodatkowe gwarancje praworządności oraz poszanowania praw obywateli. Rzecz godna uwagi, iż ciało to o charakterze raczej wykonawczym, składem swym obejmuje wyłącznie osoby, wybrane przez Sejm, stanowi więc równocześnie emanację tego organu zwierzchniej władzy Narodu Polskiego. Zarówno bowiem przewodniczący Rady Państwa — Prezydent. Rzeczypospolitej Polskiej, jak i Marszałek i Wicemarszałkowie Sejmu, Prezes Najwyższej Izby Kontroli oraz trzej ewentualni dalsi członkowie Rady Państwa są wybrańcami Sejmu Ustawodawczego. Rada Państwa przejmuje szereg uprawnień, które w dotychczasowym ustroju należały do Prezydium Krajowej Rady Narodowej, jak zwierzchni nadzór nad terenowymi radami narodowymi oraz zatwierdzanie dekretów, wydawanych przez Rząd na mocy udzielonej mu na czas, gdy Sejm nie działa, specjalnej delegacji ustawodawczej. Wstępne zatwierdzanie przez Radę Państwa dekretów, które następnie przedstawiane być muszą Sejmowi do zaakceptowania, stanowi niewątpliwie istotną gwarancję dodatkową praworządności. Zgody Rady Państwa wymaga również ogłoszenie przez Prezydenta Rzeczypospolitej budżetu, narodowego planu gospodarczego i poboru rekruta w brzmieniu projektów rządowych, o ile Sejm w odpowiednim czasie ustaw tych nie uchwali. Wreszcie ważną obronę praw i wolności obywatelskich stanowi przepis, przekazujący prawo uchwalania stanu wyjątkowego i wojennego Radzie Państwa, a nie Rządowi z tym dalszym zastrzeżeniem, iż zarządzenie Rady Państwa musi być przedłożone do zatwierdzenia Sejmowi na najbliższym posiedzeniu. Przepis ten podkreśla zarazem, iż prawa i wolności obywatelskie, przewidziane w Konstytucji marcowej, należą do obowiązujących podstawowych założeń Konstytucji i że zawieszenie tych wolności przez wprowadzenie stanu wyjątkowego lub wojennego podlega przytoczonym wyżej warunkom określonym w projekcie przedłożonej ustawy.</u>
-          <u xml:id="u-24.6" who="#PosełGross">Szeroki zakres uprawnień Rady Państwa uzasadnia konieczność posiadania przez tę instytucję oddzielnego aparatu. Z tego względu klub mój uważa za niesłuszny przepis art. 17 projektu i na tym oparty jest nasz wniosek o skreślenie tego artykułu z projektu ustawy.</u>
-          <u xml:id="u-24.7" who="#PosełGross">Charakterystyczną i nader dodatnią cechą przedstawionego przez komisję projektu ustawy stanowi harmonijna konstrukcja wzajemnego stosunku najwyższych organów Państwa. Projekt przewiduje silny, o szerokich uprawnieniach Sejm, oraz silny, mający pełnię możliwości kierowania sprawami państwowymi, Rząd. Realną działalność parlamentu zapewniają obowiązkowe dwie sesje zwyczajne rocznie, każda — o określonych zadaniach i o minimalnym okresie trwania.</u>
-          <u xml:id="u-24.8" who="#PosełGross">Możliwość dekretowania, t. j. przelewania na Rząd uprawnień ustawodawczych Sejmu, ograniczona jest tylko do przerw między sesjami lub okresami ich odroczenia, ponadto przedmiotem dekretowania nie mogą być ważniejsze akty ustawodawcze, wyszczególnione w ustawie.</u>
-          <u xml:id="u-24.9" who="#PosełGross">Rząd pod kierownictwem Prezesa Rady Ministrów posiada wszelkie warunki dla jednolitego realizowania polityki Państwa, której zasadniczy kierunek ustala Sejm.</u>
-          <u xml:id="u-24.10" who="#PosełGross">Wprowadzona przez projekt instytucja Rady Gabinetowej zapewnia Prezydentowi Rzeczypospolitej możność bezpośredniego informowania się o pracach Rządu i udziału w jego pracach w sprawach wyjątkowej wagi.</u>
-          <u xml:id="u-24.11" who="#PosełGross">Do zapewnienia silnej władzy wykonawczej, a równocześnie praworządności w Państwie, zmierzają powołane w projekcie art. 44 ust. 4 i art. 45 ust. 2 Konstytucji marcowej. Pierwszy z tych przepisów przewiduje kontrasygnowanie przez Prezesa Rady Ministrów każdego aktu urzędowego Prezydenta, drugi zaś stwierdza, że nie będzie w Polsce urzędnika, który nie podlegałby ministrowi, odpowiedzialnemu za jego działania przed Sejmem. Tym samym Rządowi zagwarantowany jest wpływ na mianowanie wszystkich bez wyjątku urzędników w Państwie, a Sejmowi — możliwość ustosunkowania się do każdej czynności urzędnika poprzez odpowiedzialnego za niego ministra.</u>
-          <u xml:id="u-24.12" who="#PosełGross">Klub nasz ze szczególnym naciskiem podkreśla nowość ujęcia przez projekt zagadnienia kontroli państwowej. Nowość ta polega na objęciu kontrolą nie tylko finansowej, lecz również gospodarczej strony działalności władz i przedsiębiorstw państwowych, samorządowych, działających przy udziale finansowym Państwa lub z ranienia Państwa. Wobec objęcia przez Państwo szerokich terenów działalności gospodarczej, rozszerzenie zakresu kontroli poza ramy zwykłej kontroli buchalteryjnej także na dziedzinę celowości ma aż nadto wiele uzasadnienia.</u>
-          <u xml:id="u-24.13" who="#PosełGross">Klub nasz wita z zadowoleniem przepis art. 25 ust. 1 projektu, deklarujący ustawowe uregulowanie sposobu przejęcia przez sądownictwo powszechne całego wymiaru sprawiedliwości.</u>
-          <u xml:id="u-24.14" who="#PosełGross">Kierując się realistyczną oceną rzeczywistości i rozumiejąc, że świadomość społeczna nie zawsze nadąża za rewolucyjnym tempem przemian społeczno-gospodarczych, klub nasz ocenia w całej pełni konieczność częściowego odstępowania od zasady powszechności wymiaru sprawiedliwości w okresie przejściowym. Przywiązujemy jednak wielką wagę do tego, aby w miarę normalizacji stosunków te nieuniknione odstępstwa były likwidowane i z tego powodu zapowiedź, zawartą w projekcie ustawy, witamy z uznaniem.</u>
-          <u xml:id="u-24.15" who="#PosełGross">Reasumując, stwierdzam, że projektowana ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej odpowiada strukturze społeczno-gospodarczej Polski oraz zapewnia sprawną i celową działalność organów władzy i z tego względu Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów będzie głosował za tą ustawą, z poprawką, którą miałem zaszczyt zreferować.</u>
+          <u xml:id="u-24.0" who="#StanisławGross">Wysoka Izbo! Jeżeli zestawimy projekt „Małej Konstytucji”, przedstawiony przez komisję do jej opracowania powołaną, z projektem przedstawionym przez klub posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego, to już na pierwszy rzut oka widoczna jest zasadnicza różnica w podejściu do zagadnień ustrojowych, jakie przyświecało obu projektom ustawy. Podczas gdy kluby robotnicze, które są wnioskodawcami tego projektu i których projekt stanowi podstawę prac komisji, w skrzętnych, bardzo trudnych zmaganiach się z tymi zagadnieniami, które życie nasuwało, budowały nową instytucję tymczasową polskiego prawa konstytucyjnego, Polskie Stronnictwo Ludowe uznało za możliwe w mechaniczny po prostu sposób postulować recypowanie Konstytucji marcowej, tak jak gdyby zagadnienia społeczne dawały się załatwić w sposób mechaniczny.</u>
+          <u xml:id="u-24.1" who="#StanisławGross">Spóźnione i dosyć świeże w czasie, ale za to bardzo żarliwe przywiązanie do Konstytucji z 17 marca 1921 r. przesłoniło Polskiemu Stronnictwu Ludowemu spojrzenie na rzeczywistość, przesłoniło te wszystkie przemiany społeczno-gospodarcze, które czynią koncepcję recypowania pełni Konstytucji marcowej wręcz utopijną. Czują to zresztą autorzy projektu, tylko te przemiany widzą głównie w sposób czysto zewnętrzny i mechaniczny i — jak słyszeliśmy z ust posła Nadobnika, referującego projekt tego stronnictwa — dostrzegają tylko takie przemiany, że nie ma już w Polsce senatu, że zagadnienia samorządu wymagają w Polsce odrębnego uregulowania.</u>
+          <u xml:id="u-24.2" who="#StanisławGross">My mamy inne podejście do przemian i inne podejście do prawa. Wiemy, że norma prawna nie ma bytu samoistnego, a stanowi końcową formę skomplikowanych zjawisk społecznych i że nie tylko to się stało w Polsce, że nie ma senatu i że w sposób odrębny zostało, uregulowane zagadnienie samorządowe, ale że są większe przemiany i do tych przemian społeczeństwo, reprezentowane przez Wysoką Izbę, musi zająć określone i zdecydowane stanowisko. Toteż jedyna koncesja, która się zawiera w projekcie Polskiego Stronnictwa Ludowego, robi wrażenie koncesji zawisłej w próżni i takież nieodparte wrażenie czyni całość projektu tegoż stronnictwa. Treść tego projektu nie wzbogaciła obszernej dyskusji, jakiej w toku prac komisyjnych został poddany projekt obu partii robotniczych.</u>
+          <u xml:id="u-24.3" who="#StanisławGross">Z tym większą satysfakcją, klub mój uważa za konieczne podkreślić, że pomimo złożenia tego rodzaju projektu, uczestniczący w pracach komisji i podkomisji posłowie PSL, siłą zrozumiałych osobistych zainteresowań i siłą tego doniosłego faktu, którym jest udział w pracach nad tworzeniem nowej polskiej rzeczywistości, zmuszeni zostali do wyjścia poza ciasne ramy swej zasadniczej postawy, a tym samym doświadczenie ich i rzeczowa krytyka mogły wywrzeć pozytywny wpływ na wynik prac przygotowawczych nad projektem nowej ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-24.4" who="#StanisławGross">Projekt obu partii robotniczych, który stał się podstawą przedstawionego Wysokiej Izbie projektu ustawy, reguluje ustrój i zakres działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej na okres do czasu wejścia w życie konstytucji, w oparciu o wszystkie dotychczasowe osiągnięcia społeczno-gospodarcze i ma na celu utrwalenie tych osiągnięć oraz stworzenie takich norm ustrojowych, które gwarantowałyby i ułatwiały dalszą ich rozbudowę. Podstawowe założenia Konstytucji marcowej, przyjęte przez Manifest Lipcowy, jako tymczasowa baza ustrojowa w ogniu walki politycznej, gdy konieczne było odcięcie się od nienawistnej, narzuconej konstytucji kwietniowej — obowiązywać będą nadal w materiach, które nie zostały unormowane przedstawionym projektem, Założenia te, a tym mniej jeszcze całokształt przepisów Konstytucji marcowej, jak chcę PSL, nie mogą wystarczać jednak nawet dla tymczasowego unormowania zasad działalności Państwa, które opiera się na całkowicie odmiennych podstawach i ogarnia zakresem swych funkcyj zupełnie inne dziedziny niż to miało miejsce w 1921 r. Ustawa, której uchwalenie nastąpić ma u progu stabilizacji politycznej po zakończeniu nieuniknionego okresu powojennej tymczasowości, stanowi początek nowego okresu rewolucyjnego legalizmu, gdy prawo, odpowiadające zmienionym warunkom społecznym, odzyskuje pełnię swej suwerennej siły.</u>
+          <u xml:id="u-24.5" who="#StanisławGross">Z postanowień projektu na szczególne podkreślenie zasługuje nowa, nieznana Konstytucji marcowej, instytucja Rady Państwa. Stanowi ona jeden z najwyższych organów Państwa w zakresie władzy wykonawczej, uzupełniając w tym względzie Rząd Rzeczypospolitej i stwarzając zarazem dodatkowe gwarancje praworządności oraz poszanowania praw obywateli. Rzecz godna uwagi, iż ciało to o charakterze raczej wykonawczym, składem swym obejmuje wyłącznie osoby, wybrane przez Sejm, stanowi więc równocześnie emanację tego organu zwierzchniej władzy Narodu Polskiego. Zarówno bowiem przewodniczący Rady Państwa — Prezydent. Rzeczypospolitej Polskiej, jak i Marszałek i Wicemarszałkowie Sejmu, Prezes Najwyższej Izby Kontroli oraz trzej ewentualni dalsi członkowie Rady Państwa są wybrańcami Sejmu Ustawodawczego. Rada Państwa przejmuje szereg uprawnień, które w dotychczasowym ustroju należały do Prezydium Krajowej Rady Narodowej, jak zwierzchni nadzór nad terenowymi radami narodowymi oraz zatwierdzanie dekretów, wydawanych przez Rząd na mocy udzielonej mu na czas, gdy Sejm nie działa, specjalnej delegacji ustawodawczej. Wstępne zatwierdzanie przez Radę Państwa dekretów, które następnie przedstawiane być muszą Sejmowi do zaakceptowania, stanowi niewątpliwie istotną gwarancję dodatkową praworządności. Zgody Rady Państwa wymaga również ogłoszenie przez Prezydenta Rzeczypospolitej budżetu, narodowego planu gospodarczego i poboru rekruta w brzmieniu projektów rządowych, o ile Sejm w odpowiednim czasie ustaw tych nie uchwali. Wreszcie ważną obronę praw i wolności obywatelskich stanowi przepis, przekazujący prawo uchwalania stanu wyjątkowego i wojennego Radzie Państwa, a nie Rządowi z tym dalszym zastrzeżeniem, iż zarządzenie Rady Państwa musi być przedłożone do zatwierdzenia Sejmowi na najbliższym posiedzeniu. Przepis ten podkreśla zarazem, iż prawa i wolności obywatelskie, przewidziane w Konstytucji marcowej, należą do obowiązujących podstawowych założeń Konstytucji i że zawieszenie tych wolności przez wprowadzenie stanu wyjątkowego lub wojennego podlega przytoczonym wyżej warunkom określonym w projekcie przedłożonej ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-24.6" who="#StanisławGross">Szeroki zakres uprawnień Rady Państwa uzasadnia konieczność posiadania przez tę instytucję oddzielnego aparatu. Z tego względu klub mój uważa za niesłuszny przepis art. 17 projektu i na tym oparty jest nasz wniosek o skreślenie tego artykułu z projektu ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-24.7" who="#StanisławGross">Charakterystyczną i nader dodatnią cechą przedstawionego przez komisję projektu ustawy stanowi harmonijna konstrukcja wzajemnego stosunku najwyższych organów Państwa. Projekt przewiduje silny, o szerokich uprawnieniach Sejm, oraz silny, mający pełnię możliwości kierowania sprawami państwowymi, Rząd. Realną działalność parlamentu zapewniają obowiązkowe dwie sesje zwyczajne rocznie, każda — o określonych zadaniach i o minimalnym okresie trwania.</u>
+          <u xml:id="u-24.8" who="#StanisławGross">Możliwość dekretowania, t. j. przelewania na Rząd uprawnień ustawodawczych Sejmu, ograniczona jest tylko do przerw między sesjami lub okresami ich odroczenia, ponadto przedmiotem dekretowania nie mogą być ważniejsze akty ustawodawcze, wyszczególnione w ustawie.</u>
+          <u xml:id="u-24.9" who="#StanisławGross">Rząd pod kierownictwem Prezesa Rady Ministrów posiada wszelkie warunki dla jednolitego realizowania polityki Państwa, której zasadniczy kierunek ustala Sejm.</u>
+          <u xml:id="u-24.10" who="#StanisławGross">Wprowadzona przez projekt instytucja Rady Gabinetowej zapewnia Prezydentowi Rzeczypospolitej możność bezpośredniego informowania się o pracach Rządu i udziału w jego pracach w sprawach wyjątkowej wagi.</u>
+          <u xml:id="u-24.11" who="#StanisławGross">Do zapewnienia silnej władzy wykonawczej, a równocześnie praworządności w Państwie, zmierzają powołane w projekcie art. 44 ust. 4 i art. 45 ust. 2 Konstytucji marcowej. Pierwszy z tych przepisów przewiduje kontrasygnowanie przez Prezesa Rady Ministrów każdego aktu urzędowego Prezydenta, drugi zaś stwierdza, że nie będzie w Polsce urzędnika, który nie podlegałby ministrowi, odpowiedzialnemu za jego działania przed Sejmem. Tym samym Rządowi zagwarantowany jest wpływ na mianowanie wszystkich bez wyjątku urzędników w Państwie, a Sejmowi — możliwość ustosunkowania się do każdej czynności urzędnika poprzez odpowiedzialnego za niego ministra.</u>
+          <u xml:id="u-24.12" who="#StanisławGross">Klub nasz ze szczególnym naciskiem podkreśla nowość ujęcia przez projekt zagadnienia kontroli państwowej. Nowość ta polega na objęciu kontrolą nie tylko finansowej, lecz również gospodarczej strony działalności władz i przedsiębiorstw państwowych, samorządowych, działających przy udziale finansowym Państwa lub z ranienia Państwa. Wobec objęcia przez Państwo szerokich terenów działalności gospodarczej, rozszerzenie zakresu kontroli poza ramy zwykłej kontroli buchalteryjnej także na dziedzinę celowości ma aż nadto wiele uzasadnienia.</u>
+          <u xml:id="u-24.13" who="#StanisławGross">Klub nasz wita z zadowoleniem przepis art. 25 ust. 1 projektu, deklarujący ustawowe uregulowanie sposobu przejęcia przez sądownictwo powszechne całego wymiaru sprawiedliwości.</u>
+          <u xml:id="u-24.14" who="#StanisławGross">Kierując się realistyczną oceną rzeczywistości i rozumiejąc, że świadomość społeczna nie zawsze nadąża za rewolucyjnym tempem przemian społeczno-gospodarczych, klub nasz ocenia w całej pełni konieczność częściowego odstępowania od zasady powszechności wymiaru sprawiedliwości w okresie przejściowym. Przywiązujemy jednak wielką wagę do tego, aby w miarę normalizacji stosunków te nieuniknione odstępstwa były likwidowane i z tego powodu zapowiedź, zawartą w projekcie ustawy, witamy z uznaniem.</u>
+          <u xml:id="u-24.15" who="#StanisławGross">Reasumując, stwierdzam, że projektowana ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej odpowiada strukturze społeczno-gospodarczej Polski oraz zapewnia sprawną i celową działalność organów władzy i z tego względu Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów będzie głosował za tą ustawą, z poprawką, którą miałem zaszczyt zreferować.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-25">
           <u xml:id="u-25.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Chajn.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-26">
-          <u xml:id="u-26.0" who="#PosełChajn">Wysoka Izbo! W imieniu posłów Stronnictwa Demokratycznego pragnę ustosunkować się do zgłoszonych na sesji obecnej dwóch projektów „Małej Konstytucji”.</u>
-          <u xml:id="u-26.1" who="#PosełChajn">Klub nasz będzie głosował za projektem zgłoszonym przez większość Komisji Specjalnej, powołanej do opracowania „Małej Konstytucji” z następujących względów.</u>
-          <u xml:id="u-26.2" who="#PosełChajn">Zgłoszony projekt już we wstępnym artykule zawiera istotę zmian, które zaszły w Polsce na przestrzeni ostatnich lat. Zawiera on historię walk polskiej demokracji ze wszystkimi reakcyjnymi nurtami w kraju. Zawiera on historię męczeństwa narodu polskiego w okresie okupacji hitlerowskiej. Zawiera on podstawę zasadniczą naszej polityki zagranicznej, naszą przyjaźń wobec Związku Radzieckiego, pragnienie jak najszybszego zagospodarowania ziem odzyskanych. Zawiera on naszą niezłomną wolę do kontynuowania tych wielkich, reform społecznych, które dokonane zostały w Polsce na przestrzeni dwóch lat pod rządami obozu polskiej demokracji. Zawiera ten projekt rys całego szeregu przemian społecznych na odcinku rad narodowych, które zostały dokonane na przestrzeni ostatnich dwóch lat.</u>
-          <u xml:id="u-26.3" who="#PosełChajn">Projekt, zgłoszony przez większość Komisji Specjalnej, powołanej do zredagowania „Małej Konstytucji”, jest projektem, świadczącym o sile demokracji polskiej, świadczącym o zwycięstwie demokracji polskiej nad wszystkimi wstecznymi siłami, działającymi w Polsce.</u>
-          <u xml:id="u-26.4" who="#PosełChajn">W projekcie, zgłoszonym przez większość Komisji Specjalnej, powołanej do opracowania „Małej Konstytucji”, zarysowane są zasadnicze podstawy prawa konstytucyjnego, naszych zwierzchnich władz państwowych.</u>
-          <u xml:id="u-26.5" who="#PosełChajn">Opracowując ten projekt, zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że nie kusimy się w tej chwili o stworzenie dzieła doskonałego, które by stanowiło o Konstytucji i dalszej przyszłości. Komisja została powołana do opracowania na okres przejściowy ramowej, małej konstytucji, możliwie najbardziej zwięźle podkreślającej to wszystko, co było demokratyczne w Konstytucji marcowej 1921 roku i dostosowującej tę konstytucję do wielkich przemian, jakie zaszły w Polsce.</u>
-          <u xml:id="u-26.6" who="#PosełChajn">Projekt większości komisji zawiera, zasadnicze przepisy, dotyczące ustroju i za kresu działania najwyższych i władz państwowych. Oparty jest on o zasady Konstytucji marcowej, oparty jest on o zasady historycznego Manifestu Lipcowego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, oparty jest o wyniki głosowania, przeprowadzonego w lipcu ubiegłego roku.</u>
-          <u xml:id="u-26.7" who="#PosełChajn">Projekt drugi, mniejszości komisji, przekreśla to wszystko, co zawarte było w walce demokracji z reakcyjną sanacją w Polsce. Przekreśla on to wszystko, co naród polski przecierpiał w okresie hitlerowskiej okupacji, zapomina o tych wielkich przemianach, jakie zostały dokonane w dniu otwarcia nowego rozdziału historii Polski przez Manifest PKWN.</u>
-          <u xml:id="u-26.8" who="#PosełChajn">Dlatego słusznie podkreślił mój przedmówca, iż poseł Nadobnik zauważył dwie względnie trzy zmiany, które zmusiły autorów wniosku mniejszości komisji do sporządzenia odrębnego projektu. Tymi zmianami było zniesienie senatu i wprowadzenie rad narodowych, trzecią zmianą, którą dostrzegł pan poseł Nadobnik, to zmiana wynikająca z uchwalenia ustawy konstytucyjnej o wyborze Prezydenta.</u>
-          <u xml:id="u-26.9" who="#PosełChajn">Nie jest bez znaczenia, że autorzy tego obecnego projektu, którzy nie zauważyli albo nie chcieli zauważyć tego wszystkiego, co na przestrzeni ostatnich lat w Polsce się dokonało, pragną zaopatrzyć swój projekt w tytuł charakterystyczny bardzo „tymczasowa” ustawa konstytucyjna.</u>
-          <u xml:id="u-26.10" who="#PosełChajn">Wysoka Izbo! Klub nasz zdaje sobie sprawę z tego, że ustawa zgłoszona przez większość komisji jest ustawą przejściową. Podkreśla to wyraźnie w art. 1 na samym wstępnie, mówiąc, że te normy prawne obowiązują do czasu wejścia w życie nowej konstytucji. Ale ta tymczasowość w nagłówku projektu mniejszości Komisji Specjalnej jest dalszym ciągiem tych snów PSL o tymczasowości wielkich reform w Polsce, o tymczasowości reformy rolnej, nacjonalizacji przemysłu, o tymczasowości rządów obozu polskiej demokracji, W tym jest zawarta charakterystyczna w pewnym sensie treść, która znajduje swój odzew jeszcze wyraźniejszy w poprawkach rozdanych posłom w dniu dzisiejszym do projektu ustawy konstytucyjnej, zgłoszonej przez większość, Ustawa konstytucyjna zgłoszona przez większość komisji ustala model gospodarczy nowej Polski, zapewnia swobodny rozwój wszystkim trzem sektorom w tym modelu gospodarczym. Ustawa, zgłoszona przez większość Komisji Specjalnej, jest świadectwem mocy i tężyzny narodu polskiego do przeprowadzenia w sposób zdecydowany swego programu politycznego i gospodarczego. Nie będą przypadkiem zawarte tam w poszczególnych artykułach przepisy dotyczące narodowego planu gospodarczego. Projekt gwarantujący Sejmowi właściwe miejsce w naszym nowym modelu politycznym, przekreślając obowiązującą zasadę sejmowładztwa na wstępie naszej drugiej niepodległości, kształtując ten Sejm jako reprezentujący naród na właściwej płaszczyźnie, projekt, który zapewnia władzy wykonawczej właściwe miejsce w rządzeniu Państwem, który przekreślił złośliwości podyktowane personaliami z okresu 1921 roku — projekt konstytucji daje nam gwarancję, że obóz polskiej demokracji po tej zwycięskiej drodze będzie kroczyć dalej i dlatego posłowie Stronnictwa Demokratycznego w całej rozciągłości projekt większości komisji powołanej do opracowania konstytucji poprą w głosowaniu.</u>
+          <u xml:id="u-26.0" who="#LeonChajn">Wysoka Izbo! W imieniu posłów Stronnictwa Demokratycznego pragnę ustosunkować się do zgłoszonych na sesji obecnej dwóch projektów „Małej Konstytucji”.</u>
+          <u xml:id="u-26.1" who="#LeonChajn">Klub nasz będzie głosował za projektem zgłoszonym przez większość Komisji Specjalnej, powołanej do opracowania „Małej Konstytucji” z następujących względów.</u>
+          <u xml:id="u-26.2" who="#LeonChajn">Zgłoszony projekt już we wstępnym artykule zawiera istotę zmian, które zaszły w Polsce na przestrzeni ostatnich lat. Zawiera on historię walk polskiej demokracji ze wszystkimi reakcyjnymi nurtami w kraju. Zawiera on historię męczeństwa narodu polskiego w okresie okupacji hitlerowskiej. Zawiera on podstawę zasadniczą naszej polityki zagranicznej, naszą przyjaźń wobec Związku Radzieckiego, pragnienie jak najszybszego zagospodarowania ziem odzyskanych. Zawiera on naszą niezłomną wolę do kontynuowania tych wielkich, reform społecznych, które dokonane zostały w Polsce na przestrzeni dwóch lat pod rządami obozu polskiej demokracji. Zawiera ten projekt rys całego szeregu przemian społecznych na odcinku rad narodowych, które zostały dokonane na przestrzeni ostatnich dwóch lat.</u>
+          <u xml:id="u-26.3" who="#LeonChajn">Projekt, zgłoszony przez większość Komisji Specjalnej, powołanej do zredagowania „Małej Konstytucji”, jest projektem, świadczącym o sile demokracji polskiej, świadczącym o zwycięstwie demokracji polskiej nad wszystkimi wstecznymi siłami, działającymi w Polsce.</u>
+          <u xml:id="u-26.4" who="#LeonChajn">W projekcie, zgłoszonym przez większość Komisji Specjalnej, powołanej do opracowania „Małej Konstytucji”, zarysowane są zasadnicze podstawy prawa konstytucyjnego, naszych zwierzchnich władz państwowych.</u>
+          <u xml:id="u-26.5" who="#LeonChajn">Opracowując ten projekt, zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że nie kusimy się w tej chwili o stworzenie dzieła doskonałego, które by stanowiło o Konstytucji i dalszej przyszłości. Komisja została powołana do opracowania na okres przejściowy ramowej, małej konstytucji, możliwie najbardziej zwięźle podkreślającej to wszystko, co było demokratyczne w Konstytucji marcowej 1921 roku i dostosowującej tę konstytucję do wielkich przemian, jakie zaszły w Polsce.</u>
+          <u xml:id="u-26.6" who="#LeonChajn">Projekt większości komisji zawiera, zasadnicze przepisy, dotyczące ustroju i za kresu działania najwyższych i władz państwowych. Oparty jest on o zasady Konstytucji marcowej, oparty jest on o zasady historycznego Manifestu Lipcowego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, oparty jest o wyniki głosowania, przeprowadzonego w lipcu ubiegłego roku.</u>
+          <u xml:id="u-26.7" who="#LeonChajn">Projekt drugi, mniejszości komisji, przekreśla to wszystko, co zawarte było w walce demokracji z reakcyjną sanacją w Polsce. Przekreśla on to wszystko, co naród polski przecierpiał w okresie hitlerowskiej okupacji, zapomina o tych wielkich przemianach, jakie zostały dokonane w dniu otwarcia nowego rozdziału historii Polski przez Manifest PKWN.</u>
+          <u xml:id="u-26.8" who="#LeonChajn">Dlatego słusznie podkreślił mój przedmówca, iż poseł Nadobnik zauważył dwie względnie trzy zmiany, które zmusiły autorów wniosku mniejszości komisji do sporządzenia odrębnego projektu. Tymi zmianami było zniesienie senatu i wprowadzenie rad narodowych, trzecią zmianą, którą dostrzegł pan poseł Nadobnik, to zmiana wynikająca z uchwalenia ustawy konstytucyjnej o wyborze Prezydenta.</u>
+          <u xml:id="u-26.9" who="#LeonChajn">Nie jest bez znaczenia, że autorzy tego obecnego projektu, którzy nie zauważyli albo nie chcieli zauważyć tego wszystkiego, co na przestrzeni ostatnich lat w Polsce się dokonało, pragną zaopatrzyć swój projekt w tytuł charakterystyczny bardzo „tymczasowa” ustawa konstytucyjna.</u>
+          <u xml:id="u-26.10" who="#LeonChajn">Wysoka Izbo! Klub nasz zdaje sobie sprawę z tego, że ustawa zgłoszona przez większość komisji jest ustawą przejściową. Podkreśla to wyraźnie w art. 1 na samym wstępnie, mówiąc, że te normy prawne obowiązują do czasu wejścia w życie nowej konstytucji. Ale ta tymczasowość w nagłówku projektu mniejszości Komisji Specjalnej jest dalszym ciągiem tych snów PSL o tymczasowości wielkich reform w Polsce, o tymczasowości reformy rolnej, nacjonalizacji przemysłu, o tymczasowości rządów obozu polskiej demokracji, W tym jest zawarta charakterystyczna w pewnym sensie treść, która znajduje swój odzew jeszcze wyraźniejszy w poprawkach rozdanych posłom w dniu dzisiejszym do projektu ustawy konstytucyjnej, zgłoszonej przez większość, Ustawa konstytucyjna zgłoszona przez większość komisji ustala model gospodarczy nowej Polski, zapewnia swobodny rozwój wszystkim trzem sektorom w tym modelu gospodarczym. Ustawa, zgłoszona przez większość Komisji Specjalnej, jest świadectwem mocy i tężyzny narodu polskiego do przeprowadzenia w sposób zdecydowany swego programu politycznego i gospodarczego. Nie będą przypadkiem zawarte tam w poszczególnych artykułach przepisy dotyczące narodowego planu gospodarczego. Projekt gwarantujący Sejmowi właściwe miejsce w naszym nowym modelu politycznym, przekreślając obowiązującą zasadę sejmowładztwa na wstępie naszej drugiej niepodległości, kształtując ten Sejm jako reprezentujący naród na właściwej płaszczyźnie, projekt, który zapewnia władzy wykonawczej właściwe miejsce w rządzeniu Państwem, który przekreślił złośliwości podyktowane personaliami z okresu 1921 roku — projekt konstytucji daje nam gwarancję, że obóz polskiej demokracji po tej zwycięskiej drodze będzie kroczyć dalej i dlatego posłowie Stronnictwa Demokratycznego w całej rozciągłości projekt większości komisji powołanej do opracowania konstytucji poprą w głosowaniu.</u>
           <u xml:id="u-26.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-27">
           <u xml:id="u-27.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Oleszczak.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-28">
-          <u xml:id="u-28.0" who="#PosełOleszczak">Wysoka Izbo! Okres, jaki rozpocznie się z chwilą uchwalenia przedłożonej przez komisję „Małej Konstytucji”, kończy najniebezpieczniejszy dla Państwa stan tymczasowości i niepewności ustrojowej. Postanowienia „Małej Konstytucji” regulują wyraźnie i zdecydowanie problem władzy i jej podziału.</u>
-          <u xml:id="u-28.1" who="#PosełOleszczak">Dla nas chłopów niezmiernie ważną jest rzeczą, że władza zwierzchnia należy w Polsce do narodu.</u>
-          <u xml:id="u-28.2" who="#PosełOleszczak">Chłopi wraz z warstwą robotniczą stanowią przeważającą większość narodu. Wyraźne stwierdzenie w Konstytucji, że władza należy do narodu i pochodzi od narodu pozwoli chłopom ugruntować te wszystkie zdobycze demokracji, które przy współpracy z robotnikami z niemałym trudem wywalczyliśmy. Wyraźne stwierdzenie, że Sejm jest wyrazicielem suwerennej woli narodu, oraz szerokie kompetencje w zakresie kontroli nad rządem pozwalają chłopom jaśniej patrzeć w przyszłość.</u>
-          <u xml:id="u-28.3" who="#PosełOleszczak">Uporządkowany system prawny i jasne określenie kompetencji władz państwowych są dla chłopów czynnikiem pierwszorzędnej wagi. Albowiem chłopi są warstwą, której najtrudniej było ze względu na swoisty sposób bytowania przeciwstawić się samowoli i bezprawiu.</u>
-          <u xml:id="u-28.4" who="#PosełOleszczak">Jesteśmy głęboko przekonani, że współpraca chłopów i robotników zagwarantuje zapanowanie prawa w Państwie. „Mała Konstytucja” jest pierwszym krokiem, który jasno i zdecydowanie stawia tę sprawę.</u>
-          <u xml:id="u-28.5" who="#PosełOleszczak">Wierzymy, że na podstawie jej postanowień dalsze ustawy regulować będą życie w myśl tych wielkich zasad, jakimi owiana jest ta konstytucja.</u>
-          <u xml:id="u-28.6" who="#PosełOleszczak">Z tych względów klub poselski PSL „Nowe Wyzwolenie” głosować będzie za przyjęciem konstytucji.</u>
+          <u xml:id="u-28.0" who="#WitoldOleszczak">Wysoka Izbo! Okres, jaki rozpocznie się z chwilą uchwalenia przedłożonej przez komisję „Małej Konstytucji”, kończy najniebezpieczniejszy dla Państwa stan tymczasowości i niepewności ustrojowej. Postanowienia „Małej Konstytucji” regulują wyraźnie i zdecydowanie problem władzy i jej podziału.</u>
+          <u xml:id="u-28.1" who="#WitoldOleszczak">Dla nas chłopów niezmiernie ważną jest rzeczą, że władza zwierzchnia należy w Polsce do narodu.</u>
+          <u xml:id="u-28.2" who="#WitoldOleszczak">Chłopi wraz z warstwą robotniczą stanowią przeważającą większość narodu. Wyraźne stwierdzenie w Konstytucji, że władza należy do narodu i pochodzi od narodu pozwoli chłopom ugruntować te wszystkie zdobycze demokracji, które przy współpracy z robotnikami z niemałym trudem wywalczyliśmy. Wyraźne stwierdzenie, że Sejm jest wyrazicielem suwerennej woli narodu, oraz szerokie kompetencje w zakresie kontroli nad rządem pozwalają chłopom jaśniej patrzeć w przyszłość.</u>
+          <u xml:id="u-28.3" who="#WitoldOleszczak">Uporządkowany system prawny i jasne określenie kompetencji władz państwowych są dla chłopów czynnikiem pierwszorzędnej wagi. Albowiem chłopi są warstwą, której najtrudniej było ze względu na swoisty sposób bytowania przeciwstawić się samowoli i bezprawiu.</u>
+          <u xml:id="u-28.4" who="#WitoldOleszczak">Jesteśmy głęboko przekonani, że współpraca chłopów i robotników zagwarantuje zapanowanie prawa w Państwie. „Mała Konstytucja” jest pierwszym krokiem, który jasno i zdecydowanie stawia tę sprawę.</u>
+          <u xml:id="u-28.5" who="#WitoldOleszczak">Wierzymy, że na podstawie jej postanowień dalsze ustawy regulować będą życie w myśl tych wielkich zasad, jakimi owiana jest ta konstytucja.</u>
+          <u xml:id="u-28.6" who="#WitoldOleszczak">Z tych względów klub poselski PSL „Nowe Wyzwolenie” głosować będzie za przyjęciem konstytucji.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-29">
           <u xml:id="u-29.0" who="#WładysławKowalski">Nikt więcej do głosu nie jest zapisany. Czy pragnie kto zabrać głos? Nikt głosu nie żąda.</u>
@@ -340,13 +340,13 @@
           <u xml:id="u-29.4" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Gross.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-30">
-          <u xml:id="u-30.0" who="#PosełGross">W imieniu Komisji Regulaminowej mam zaszczyt zgłosić wniosek o zmianę art. 8 tymczasowego regulaminu obrad Sejmu Ustawodawczego w kierunku następującym:</u>
-          <u xml:id="u-30.1" who="#PosełGross">Art. 8 otrzymuje brzmienie następujące:</u>
-          <u xml:id="u-30.2" who="#PosełGross">„(1) Posłowie otrzymują miesięcznie zryczałtowane diety w wysokości uposażenia zasadniczego III grupy uposażenia urzędników państwowych wraz z wszystkimi dodatkami pieniężnymi, przywiązanymi do stanowiska podsekretarza stanu z wyjątkiem dodatku funkcyjnego.</u>
-          <u xml:id="u-30.3" who="#PosełGross">(2) Zryczałtowane diety Marszałka Sejmu równają się trzykrotnej, a Wicemarszałka dwukrotnej wysokości zryczałtowanych diet poselskich.</u>
-          <u xml:id="u-30.4" who="#PosełGross">(3) Marszałek i Wicemarszałkowie otrzymują zryczałtowane diety aż do ukonstytuowania się nowego Sejmu”.</u>
-          <u xml:id="u-30.5" who="#PosełGross">Komisja Regulaminowa proponując tego rodzaju redakcję art. 8 tymczasowego regulaminu sejmowego miała na względzie podkreślenie, że stanowisko posła do Sejmu Ustawodawczego zrównane być powinno w hierarchii w uposażeniu ze stanowiskiem podsekretarza stanu z wyjątkiem dodatku funkcyjnego, przysługującego wyłącznie za określone funkcje służbowe.</u>
-          <u xml:id="u-30.6" who="#PosełGross">W imieniu Komisji Regulaminowej mam zaszczyt wnosić, by Wysoka Izba zechciała projekt zmiany treści art. 8 przyjąć.</u>
+          <u xml:id="u-30.0" who="#StanisławGross">W imieniu Komisji Regulaminowej mam zaszczyt zgłosić wniosek o zmianę art. 8 tymczasowego regulaminu obrad Sejmu Ustawodawczego w kierunku następującym:</u>
+          <u xml:id="u-30.1" who="#StanisławGross">Art. 8 otrzymuje brzmienie następujące:</u>
+          <u xml:id="u-30.2" who="#StanisławGross">„(1) Posłowie otrzymują miesięcznie zryczałtowane diety w wysokości uposażenia zasadniczego III grupy uposażenia urzędników państwowych wraz z wszystkimi dodatkami pieniężnymi, przywiązanymi do stanowiska podsekretarza stanu z wyjątkiem dodatku funkcyjnego.</u>
+          <u xml:id="u-30.3" who="#StanisławGross">(2) Zryczałtowane diety Marszałka Sejmu równają się trzykrotnej, a Wicemarszałka dwukrotnej wysokości zryczałtowanych diet poselskich.</u>
+          <u xml:id="u-30.4" who="#StanisławGross">(3) Marszałek i Wicemarszałkowie otrzymują zryczałtowane diety aż do ukonstytuowania się nowego Sejmu”.</u>
+          <u xml:id="u-30.5" who="#StanisławGross">Komisja Regulaminowa proponując tego rodzaju redakcję art. 8 tymczasowego regulaminu sejmowego miała na względzie podkreślenie, że stanowisko posła do Sejmu Ustawodawczego zrównane być powinno w hierarchii w uposażeniu ze stanowiskiem podsekretarza stanu z wyjątkiem dodatku funkcyjnego, przysługującego wyłącznie za określone funkcje służbowe.</u>
+          <u xml:id="u-30.6" who="#StanisławGross">W imieniu Komisji Regulaminowej mam zaszczyt wnosić, by Wysoka Izba zechciała projekt zmiany treści art. 8 przyjąć.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-31">
           <u xml:id="u-31.0" who="#WładysławKowalski">Czy kto z Obywateli Posłów chce zabrać głos? Nikt głosu nie żąda. Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
@@ -380,17 +380,17 @@
           <u xml:id="u-31.28" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Albrechtowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-32">
-          <u xml:id="u-32.0" who="#PosełAlbrecht">Wnoszę o powołanie Specjalnej Komisji poselskiej do rozpatrzenia ustawy o amnestii w następującym składzie:</u>
-          <u xml:id="u-32.1" who="#PosełAlbrecht">— z ramienia PPS posłowie: Reczek, Rapacki, Obrączka, Sikorski;</u>
-          <u xml:id="u-32.2" who="#PosełAlbrecht">— z ramienia PPR posłowie: Kliszko, Mazur;</u>
-          <u xml:id="u-32.3" who="#PosełAlbrecht">— z ramienia SD posłowie: Strzałkowski, Nowacki;</u>
-          <u xml:id="u-32.4" who="#PosełAlbrecht">— z ramienia SL posłowie: Garncarczyk, Wilanowski. Dura;</u>
-          <u xml:id="u-32.5" who="#PosełAlbrecht">— z ramienia SP poseł Trzebiński;</u>
-          <u xml:id="u-32.6" who="#PosełAlbrecht">— z ramienia PSL poseł Korboński;</u>
-          <u xml:id="u-32.7" who="#PosełAlbrecht">— z ramienia PSL „Nowe Wyzwolenie” poseł Kloc;</u>
-          <u xml:id="u-32.8" who="#PosełAlbrecht">— oraz z ramienia Klubu Katolicko-Społecznego poseł Frankowski.</u>
+          <u xml:id="u-32.0" who="#JerzyAlbrecht">Wnoszę o powołanie Specjalnej Komisji poselskiej do rozpatrzenia ustawy o amnestii w następującym składzie:</u>
+          <u xml:id="u-32.1" who="#JerzyAlbrecht">— z ramienia PPS posłowie: Reczek, Rapacki, Obrączka, Sikorski;</u>
+          <u xml:id="u-32.2" who="#JerzyAlbrecht">— z ramienia PPR posłowie: Kliszko, Mazur;</u>
+          <u xml:id="u-32.3" who="#JerzyAlbrecht">— z ramienia SD posłowie: Strzałkowski, Nowacki;</u>
+          <u xml:id="u-32.4" who="#JerzyAlbrecht">— z ramienia SL posłowie: Garncarczyk, Wilanowski. Dura;</u>
+          <u xml:id="u-32.5" who="#JerzyAlbrecht">— z ramienia SP poseł Trzebiński;</u>
+          <u xml:id="u-32.6" who="#JerzyAlbrecht">— z ramienia PSL poseł Korboński;</u>
+          <u xml:id="u-32.7" who="#JerzyAlbrecht">— z ramienia PSL „Nowe Wyzwolenie” poseł Kloc;</u>
+          <u xml:id="u-32.8" who="#JerzyAlbrecht">— oraz z ramienia Klubu Katolicko-Społecznego poseł Frankowski.</u>
           <u xml:id="u-32.9" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Czy sam wniosek, ustawę, zobaczymy?)</u>
-          <u xml:id="u-32.10" who="#PosełAlbrecht">Będzie jutro wniesiony.</u>
+          <u xml:id="u-32.10" who="#JerzyAlbrecht">Będzie jutro wniesiony.</u>
           <u xml:id="u-32.11" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: My tego nie znamy.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-33">
@@ -400,11 +400,11 @@
           <u xml:id="u-33.3" who="#WładysławKowalski">Dla uzasadnienia nagłości udzielam głosu posłowi Szymankowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-34">
-          <u xml:id="u-34.0" who="#PosełSzymanek">Wysoka Izbo! Wniosek, który za chwilę odczytam. Stronnictwo Ludowe uznaje za nagły z następujących powodów:</u>
-          <u xml:id="u-34.1" who="#PosełSzymanek">Ze względu na długoletnią okupację i wojnę oraz brak pogłowia zwierzęcego rolnictwo nie może dać takiej produkcji roślinnej i zwierzęcej, jaka była do 1939 r. Dla kraju naszego jest to bardzo ważne. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że pomoc UNRR-y praktycznie kończy się i ustanie wkrótce, musimy własnymi środkami zabezpieczyć krajowa wyżywienie. Wyniszczenie w czasie wojny pogłowia zwierzęcego powoduje wzrost zużycia w rolnictwie nawozów sztucznych. Nasz przemysł chemiczny produkuje nawozów sztucznych jeszcze za mało i po zbyt wysokich cenach, a zapotrzebowanie z powodu braku obornika w gospodarstwach rolnych jest znaczne. Tymczasem były wypadki, że te szczupłe zapasy nawozów sztucznych, które mamy w kraju, pozostawały w magazynach i nie były dostarczane dla wsi. Dlatego w trosce o podwyższenie wydajności gospodarstw rolnych należy zorganizować szybką i sprężystą akcję dostaw nawozów sztucznych do wsi. Związek Gospodarczy „Społem”, któremu powierzono rozprowadzenie nawozów sztucznych, nie wywiązał się należycie ubiegłej jesieni z przyjętych na siebie zobowiązań.</u>
-          <u xml:id="u-34.2" who="#PosełSzymanek">Z tej racji posłowie Stronnictwa Ludowego wnoszą:</u>
-          <u xml:id="u-34.3" who="#PosełSzymanek">Wysoki Sejm uchwalić raczy:</u>
-          <u xml:id="u-34.4" who="#PosełSzymanek">„Sejm wzywa Rząd, a w szczególności Ministra Przemysłu i Ministra Rolnictwa, do użycia wszelkich środków, aby sztuczne nawozy, będące do dyspozycji, dostarczyć w porę na okres wiosennych zasiewów po cenach przystępnych, płaconych w gotówce lub na skrypty dłużne, a dla osadników i repatriantów na skrypty dłużne”.</u>
+          <u xml:id="u-34.0" who="#PiotrSzymanek">Wysoka Izbo! Wniosek, który za chwilę odczytam. Stronnictwo Ludowe uznaje za nagły z następujących powodów:</u>
+          <u xml:id="u-34.1" who="#PiotrSzymanek">Ze względu na długoletnią okupację i wojnę oraz brak pogłowia zwierzęcego rolnictwo nie może dać takiej produkcji roślinnej i zwierzęcej, jaka była do 1939 r. Dla kraju naszego jest to bardzo ważne. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że pomoc UNRR-y praktycznie kończy się i ustanie wkrótce, musimy własnymi środkami zabezpieczyć krajowa wyżywienie. Wyniszczenie w czasie wojny pogłowia zwierzęcego powoduje wzrost zużycia w rolnictwie nawozów sztucznych. Nasz przemysł chemiczny produkuje nawozów sztucznych jeszcze za mało i po zbyt wysokich cenach, a zapotrzebowanie z powodu braku obornika w gospodarstwach rolnych jest znaczne. Tymczasem były wypadki, że te szczupłe zapasy nawozów sztucznych, które mamy w kraju, pozostawały w magazynach i nie były dostarczane dla wsi. Dlatego w trosce o podwyższenie wydajności gospodarstw rolnych należy zorganizować szybką i sprężystą akcję dostaw nawozów sztucznych do wsi. Związek Gospodarczy „Społem”, któremu powierzono rozprowadzenie nawozów sztucznych, nie wywiązał się należycie ubiegłej jesieni z przyjętych na siebie zobowiązań.</u>
+          <u xml:id="u-34.2" who="#PiotrSzymanek">Z tej racji posłowie Stronnictwa Ludowego wnoszą:</u>
+          <u xml:id="u-34.3" who="#PiotrSzymanek">Wysoki Sejm uchwalić raczy:</u>
+          <u xml:id="u-34.4" who="#PiotrSzymanek">„Sejm wzywa Rząd, a w szczególności Ministra Przemysłu i Ministra Rolnictwa, do użycia wszelkich środków, aby sztuczne nawozy, będące do dyspozycji, dostarczyć w porę na okres wiosennych zasiewów po cenach przystępnych, płaconych w gotówce lub na skrypty dłużne, a dla osadników i repatriantów na skrypty dłużne”.</u>
           <u xml:id="u-34.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-35">
@@ -13,6 +13,7 @@
         <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
         <note type="system">PRL</note>
         <note type="house">Sejm</note>
+        <note type="termNo">0</note>
         <note type="type">Posiedzenie plenarne</note>
         <note type="sessionNo">6</note>
         <note type="dayNo">1</note>
@@ -43,71 +44,114 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_%C5%9Awi%C4%85tkowski</idno>
           <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełDomiński" role="guest">
+        <person xml:id="JerzyDomiński" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jerzy</forename>
             <surname>Domiński</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Domi%C5%84ski_(1908%E2%80%931992)</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoPracy" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełDrobner" role="guest">
+        <person xml:id="BolesławDrobner" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Bolesław</forename>
             <surname>Drobner</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Drobner</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełHochfeld" role="guest">
+        <person xml:id="JulianHochfeld" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Julian</forename>
             <surname>Hochfeld</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Julian_Hochfeld</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełJarosz" role="guest">
+        <person xml:id="FeliksJarosz" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Feliks</forename>
             <surname>Jarosz</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełJodłowski" role="guest">
+        <person xml:id="JerzyJodłowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jerzy</forename>
             <surname>Jodłowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Jod%C5%82owski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełKliszko" role="guest">
+        <person xml:id="ZenonKliszko" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Zenon</forename>
             <surname>Kliszko</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Zenon_Kliszko</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełMotyka" role="guest">
+        <person xml:id="LucjanMotyka" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Lucjan</forename>
             <surname>Motyka</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Lucjan_Motyka</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełNadobnik" role="guest">
+        <person xml:id="KazimierzNadobnik" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Kazimierz</forename>
             <surname>Nadobnik</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Kazimierz_Nadobnik</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudowe" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełOchab" role="guest">
+        <person xml:id="EdwardOchab" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Edward</forename>
             <surname>Ochab</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Edward_Ochab</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełPolewka" role="guest">
+        <person xml:id="AdamPolewka" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Adam</forename>
             <surname>Polewka</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Polewka</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełSobol" role="guest">
+        <person xml:id="WacławSobol" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Wacław</forename>
             <surname>Sobol</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Wac%C5%82aw_Sobol</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
         <person xml:id="FranciszekWójcicki" role="regular">
           <persName>
@@ -142,14 +186,22 @@
           <orgName full="yes">Polska Partia Socjalistyczna</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Socjalistyczna</idno>
         </org>
-        <org xml:id="PolskieStronnictwoLudowe" role="parliamentaryGroup">
-          <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe</orgName>
-          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe</idno>
+        <org xml:id="StronnictwoPracy" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Stronnictwo Pracy</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Pracy</idno>
         </org>
         <org xml:id="StronnictwoDemokratyczne" role="parliamentaryGroup">
           <orgName full="yes">Stronnictwo Demokratyczne</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Demokratyczne</idno>
         </org>
+        <org xml:id="PolskaPartiaRobotnicza" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polska Partia Robotnicza</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Robotnicza</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="PolskieStronnictwoLudowe" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe</idno>
+        </org>
       </listOrg>
     </particDesc>
   </profileDesc>
@@ -31,19 +31,19 @@
           <u xml:id="u-2.19" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi ob. Jaroszowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-3">
-          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełJarosz">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Specjalnej, powołanej do opracowania projektu ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, mam zaszczyt prosić o przyjęcie projektowanej ustawy z poprawkami, które komisja przedkłada, jak następuje.</u>
-          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełJarosz">Proponowane poprawki są dwojakiego rodzaju: pierwsze raczej stylistyczne, nie zmieniające zasadniczo treści, i drugie o charakterze merytorycznym.</u>
-          <u xml:id="u-3.2" who="#PosełJarosz">Jeżeli chodzi o poprawki o charakterze merytorycznym, to do nich należy poprawka do art. 4. a mianowicie w ust. (1) w wierszach 5 i 6 wyrazy „Trybunału Stanu” zastępuje się wyrazami: „odpowiedzialności Prezydenta Rzeczypospolitej i ministrów, przewidzianej w art. 28”. Druga poprawka merytoryczna jest następująca. W art. 4 w wierszach 7 i 8 skreśla się wyrazy: „wprowadzenia nowych podatków”.</u>
-          <u xml:id="u-3.3" who="#PosełJarosz">Nadto art. 28 otrzymuje zamiast brzmienia dotychczasowego brzmienie następujące:</u>
-          <u xml:id="u-3.4" who="#PosełJarosz">„Osobna ustawa powoła organy właściwe do orzekania w sprawach, wynikających z odpowiedzialności konstytucyjnej ministrów oraz z odpowiedzialności Prezydenta Rzeczypospolitej, określonej w art. 51 Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r.”.</u>
-          <u xml:id="u-3.5" who="#PosełJarosz">Art. 17 ulega całkowicie skreśleniu.</u>
-          <u xml:id="u-3.6" who="#PosełJarosz">Inne proponowane poprawki mają raczej charakter czysto formalny i stylistyczny.</u>
-          <u xml:id="u-3.7" who="#PosełJarosz">A więc w art. 5 wers 1 wyraz „służy” zastępuje się wyrazem „przysługuje”.</u>
-          <u xml:id="u-3.8" who="#PosełJarosz">W art 15 w ust. (1) w wierszu 1 i w ust. (2) w wierszu 1 skreśla się przed wyrazami „Rady Państwa” słowo „składu”. Ustęp (3) art. 15 otrzymuje brzmienie następujące — chodzi o kwestię stylistyczną: „Na jednomyślny wniosek Rady Państwa, Sejm może uzupełnić jej skład przez powołanie dalszych członków Rady Państwa w liczbie co najwyżej trzech”.</u>
-          <u xml:id="u-3.9" who="#PosełJarosz">W art. 19 jest poprawka wynikająca z błędu drukarskiego, o czym wczoraj wspominałem, a mianowicie w ust. (1) w wierszu 1 mylnie wydrukowane słowo „zaopatrzenia” zastępuje się wyrazem „rozpatrzenia”.</u>
-          <u xml:id="u-3.10" who="#PosełJarosz">W końcu wobec skreślenia art. 17 artykuły 18–33 otrzymują kolejną numerację art. 17–32.</u>
-          <u xml:id="u-3.11" who="#PosełJarosz">Z tych poprawek, które proponuje komisja, jedną należałoby omówić, to jest poprawkę w art 4 ust. (1) w wierszach 7 i 8, dotyczącą skreślenia wyrazów „wprowadzenia nowych podatków”. Komisja Specjalna stanęła na stanowisku, że w dzisiejszym ciężkim okresie gospodarczym przy niecałkowitym jeszcze uregulowaniu stosunków nie należy wiązać Rządu żadnymi ograniczeniami, jeżeli chodzi o normalizację i organizację naszego życia gospodarczego. Ograniczenie Rządu przez zakaz nakładania nowych podatków w drodze dekretu i pozostawienie tej sprawy normalnej drodze ustawodawczej byłoby wielkim skrępowaniem. Chodzi głównie o to, by w dzisiejszym okresie gospodarczym, kiedy Rząd projektuje niejednokrotnie wprowadzenie nowych podatków, mających na celu uchwycenie zwłaszcza spekulantów, dłuższa deliberowanie na ten temat mogłoby spowodować zaniknięcie źródła, które miałoby być przedmiotem opodatkowania. Z uwagi na to, co powiedziałem, Komisja Specjalna stanęła na stanowisku, że należy obecnie pozwolić Rządowi w określonym czasie również na dekretowanie spraw związanych z wprowadzeniem nowych podatków.</u>
-          <u xml:id="u-3.12" who="#PosełJarosz">Z tego względu mam zaszczyt prosić w imieniu Komisji Specjalnej o przyjęcie proponowanego projektu ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-3.0" who="#FeliksJarosz">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Specjalnej, powołanej do opracowania projektu ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, mam zaszczyt prosić o przyjęcie projektowanej ustawy z poprawkami, które komisja przedkłada, jak następuje.</u>
+          <u xml:id="u-3.1" who="#FeliksJarosz">Proponowane poprawki są dwojakiego rodzaju: pierwsze raczej stylistyczne, nie zmieniające zasadniczo treści, i drugie o charakterze merytorycznym.</u>
+          <u xml:id="u-3.2" who="#FeliksJarosz">Jeżeli chodzi o poprawki o charakterze merytorycznym, to do nich należy poprawka do art. 4. a mianowicie w ust. (1) w wierszach 5 i 6 wyrazy „Trybunału Stanu” zastępuje się wyrazami: „odpowiedzialności Prezydenta Rzeczypospolitej i ministrów, przewidzianej w art. 28”. Druga poprawka merytoryczna jest następująca. W art. 4 w wierszach 7 i 8 skreśla się wyrazy: „wprowadzenia nowych podatków”.</u>
+          <u xml:id="u-3.3" who="#FeliksJarosz">Nadto art. 28 otrzymuje zamiast brzmienia dotychczasowego brzmienie następujące:</u>
+          <u xml:id="u-3.4" who="#FeliksJarosz">„Osobna ustawa powoła organy właściwe do orzekania w sprawach, wynikających z odpowiedzialności konstytucyjnej ministrów oraz z odpowiedzialności Prezydenta Rzeczypospolitej, określonej w art. 51 Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r.”.</u>
+          <u xml:id="u-3.5" who="#FeliksJarosz">Art. 17 ulega całkowicie skreśleniu.</u>
+          <u xml:id="u-3.6" who="#FeliksJarosz">Inne proponowane poprawki mają raczej charakter czysto formalny i stylistyczny.</u>
+          <u xml:id="u-3.7" who="#FeliksJarosz">A więc w art. 5 wers 1 wyraz „służy” zastępuje się wyrazem „przysługuje”.</u>
+          <u xml:id="u-3.8" who="#FeliksJarosz">W art 15 w ust. (1) w wierszu 1 i w ust. (2) w wierszu 1 skreśla się przed wyrazami „Rady Państwa” słowo „składu”. Ustęp (3) art. 15 otrzymuje brzmienie następujące — chodzi o kwestię stylistyczną: „Na jednomyślny wniosek Rady Państwa, Sejm może uzupełnić jej skład przez powołanie dalszych członków Rady Państwa w liczbie co najwyżej trzech”.</u>
+          <u xml:id="u-3.9" who="#FeliksJarosz">W art. 19 jest poprawka wynikająca z błędu drukarskiego, o czym wczoraj wspominałem, a mianowicie w ust. (1) w wierszu 1 mylnie wydrukowane słowo „zaopatrzenia” zastępuje się wyrazem „rozpatrzenia”.</u>
+          <u xml:id="u-3.10" who="#FeliksJarosz">W końcu wobec skreślenia art. 17 artykuły 18–33 otrzymują kolejną numerację art. 17–32.</u>
+          <u xml:id="u-3.11" who="#FeliksJarosz">Z tych poprawek, które proponuje komisja, jedną należałoby omówić, to jest poprawkę w art 4 ust. (1) w wierszach 7 i 8, dotyczącą skreślenia wyrazów „wprowadzenia nowych podatków”. Komisja Specjalna stanęła na stanowisku, że w dzisiejszym ciężkim okresie gospodarczym przy niecałkowitym jeszcze uregulowaniu stosunków nie należy wiązać Rządu żadnymi ograniczeniami, jeżeli chodzi o normalizację i organizację naszego życia gospodarczego. Ograniczenie Rządu przez zakaz nakładania nowych podatków w drodze dekretu i pozostawienie tej sprawy normalnej drodze ustawodawczej byłoby wielkim skrępowaniem. Chodzi głównie o to, by w dzisiejszym okresie gospodarczym, kiedy Rząd projektuje niejednokrotnie wprowadzenie nowych podatków, mających na celu uchwycenie zwłaszcza spekulantów, dłuższa deliberowanie na ten temat mogłoby spowodować zaniknięcie źródła, które miałoby być przedmiotem opodatkowania. Z uwagi na to, co powiedziałem, Komisja Specjalna stanęła na stanowisku, że należy obecnie pozwolić Rządowi w określonym czasie również na dekretowanie spraw związanych z wprowadzeniem nowych podatków.</u>
+          <u xml:id="u-3.12" who="#FeliksJarosz">Z tego względu mam zaszczyt prosić w imieniu Komisji Specjalnej o przyjęcie proponowanego projektu ustawy.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-4">
           <u xml:id="u-4.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Wójcickiemu Franciszkowi.</u>
@@ -155,304 +155,304 @@
           <u xml:id="u-6.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi ob. Domińskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-7">
-          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełDomiński">Wysoka Izbo! W imieniu klubu poselskiego Stronnictwa Pracy mam zaszczyt oświadczyć, że klub nasz ustosunkował się do ustawy konstytucyjnej o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej pozytywnie i głosować będzie za projektem ustawy w ostatecznym brzmieniu, ustalonym przez komisję.</u>
+          <u xml:id="u-7.0" who="#JerzyDomiński">Wysoka Izbo! W imieniu klubu poselskiego Stronnictwa Pracy mam zaszczyt oświadczyć, że klub nasz ustosunkował się do ustawy konstytucyjnej o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej pozytywnie i głosować będzie za projektem ustawy w ostatecznym brzmieniu, ustalonym przez komisję.</u>
           <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-7.2" who="#PosełDomiński">W historii naszego bytu niepodległego przeżywaliśmy już raz okres tworzenia zrębów państwowości polskiej i podobnie jak dzisiaj, oparliśmy go o zasady prawne tzw. „Małej Konstytucji”. Tworzona ona była w innych warunkach, przez inny zespół ludzki i owocem jej ostatecznym była ustawa konstytucyjna 1921 r.</u>
-          <u xml:id="u-7.3" who="#PosełDomiński">Nie będę wracał do historii i charakterystyki twórcy ówczesnej rzeczywistości polskiej, gdyż uczynili to w sposób dostateczny wczorajsi mówcy w tej Izbie. Nie mogę się jednak oprzeć wypowiedzeniu uwagi, że w odtwarzaniu historii należy być całkowicie ścisłym i odtwarzać ją na podstawie faktów, a nie własnych życzeń i upodobań.</u>
-          <u xml:id="u-7.4" who="#PosełDomiński">Wielce szanowna posłanka Dorota Kłuszyńska, jedna z nielicznych czynnych uczestniczek ówczesnego aktu konstytucyjnego, wspominając te chwile w dniu wczorajszym, raczyła zauważyć ówczesnych reprezentantów świata pracy oraz bojowników o demokrację jedynie na ławach poselskich PPS i Stronnictwa Ludowego.</u>
-          <u xml:id="u-7.5" who="#PosełDomiński">Chciałbym uprzejmie przypomnieć, że poważne miejsce zajmowali wówczas w obozie demokracji przedstawiciele naszego ruchu, działającego pod nazwą Narodowa Partia Robotnicza. Rola, jaką wówczas odegrali, oraz bezkompromisowe stanowisko w walce o zasady demokracji, są zbyt znane, abym potrzebował do tych rzeczy poza małym przypomnieniem wracać.</u>
-          <u xml:id="u-7.6" who="#PosełDomiński">Tyle o historii. Przejdę obecnie do rzeczywistości dnia dzisiejszego.</u>
-          <u xml:id="u-7.7" who="#PosełDomiński">Okres drugiej Rzeczypospolitej Polskiej, to okres walk o demokrację w Polsce. W walce tej Stronnictwo Pracy zajmowało zawsze stanowisko jasne i bezkompromisowe i pierwsze ogłosiło bojkot wyborów sanacyjnych w Polsce i od tego stronnictwa wyszła w tej mierze inicjatywa generalna.</u>
-          <u xml:id="u-7.8" who="#PosełDomiński">W dzisiejszej rzeczywistości stanęliśmy do pracy nad odbudową Państwa i w pracy tej kroczymy, pomimo wielu przeszkód, wspólnie z innymi partiami z myślą o dobru Państwa Polskiego.</u>
-          <u xml:id="u-7.9" who="#PosełDomiński">Stanowisko stronnictwa, które mam zaszczyt reprezentować, jest i będzie stanowiskiem uczciwej współpracy, stanowiskiem szukającym zawsze wspólnego języka i porozumienia tam, gdzie zdawało się, że tego porozumienia już być nie może.</u>
-          <u xml:id="u-7.10" who="#PosełDomiński">To są podstawowe zasady współpracy naszej z innymi stronnictwami i dają one nam możliwość lojalnej i szczerej współpracy w ramach dzisiejszej koalicji rządowej.</u>
-          <u xml:id="u-7.11" who="#PosełDomiński">Śmiem twierdzić, że kryzys wewnętrzny, jaki przeżywaliśmy, roznamiętnienie polityczne, przekraczające zdrowy rozsądek, oraz to wszystko, co nas tak mocno różniło, a co okazało się jedynie formą, nie treścią — jest już poza nami.</u>
-          <u xml:id="u-7.12" who="#PosełDomiński">Jesteśmy w okresie utrwalania naszych podstaw ustrojowych, gospodarczych i społecznych, Nastąpiły zasadnicze i gruntowne przemiany, do których nie pasują formy demokracji liberalnej, która wyrosła z innej rzeczywistości politycznej, aniżeli ta, która jest dzisiaj.</u>
-          <u xml:id="u-7.13" who="#PosełDomiński">Na tle tych przemian i rola stronnictw politycznych uległa zasadniczej zmianie.</u>
-          <u xml:id="u-7.14" who="#PosełDomiński">Stronnictwo względnie partia w obecnej rzeczywistości to nie samodzielny organizm polityczny, ale część aparatu państwowego, który musi być włączony w rytm codziennej pracy. Celem jego nie może być szukanie taniej popularności w oparciu o demagogię z myślą zdobywania w przyszłości głosów wyborczych przy uprawianiu łatwej i jałowej krytyki.</u>
-          <u xml:id="u-7.15" who="#PosełDomiński">Przy tak pojętej roli partyj wzajemny ich stosunek do siebie winien być stosunkiem, opartym na wzajemnym zaufaniu, systematycznej współpracy i szlachetnej wzajemnej rywalizacji w wynikach pracy dla Państwa. W tak pojętej roli partyj leży niezrozumiała dla wielu tajemnica możliwości istnienia ścisłej współpracy i wzajemnej lojalności pomiędzy partiami marksistowskimi a ruchem opartym na światopoglądzie chrześcijańsko-społecznym.</u>
-          <u xml:id="u-7.16" who="#PosełDomiński">W naszym rozumieniu jest to zjawisko zupełnie naturalne i wypływające z ducha prawdziwie pojętej demokracji, gdzie prawa i obowiązki wszystkich są równe, cel ten sam, jedynie sposób i metody realizowania mogą się w większym lub mniejszym stopniu różnić.</u>
-          <u xml:id="u-7.17" who="#PosełDomiński">Pozostawiając sobie prawo uznawania własnego programu i przekonywania współpartnerów o słuszności naszych metod, deklarujemy całkowitą naszą współpracę przy tworzeniu zrębów prawnych Państwa Polskiego.</u>
-          <u xml:id="u-7.18" who="#PosełDomiński">Stabilizację stosunków wewnętrznych w oparciu o jednolite i jasne ustawodawstwo uważamy za podstawę naszego bytu państwowego. Jednym z filarów tej stabilizacji życia państwowego jest zgłoszony na obecnej sesji projekt t. zw. „Małej Konstytucji”. Jest on fundamentem, który na szereg lat stworzy podstawy do życia zbiorowego narodu polskiego.</u>
-          <u xml:id="u-7.19" who="#PosełDomiński">W chaosie obowiązujących u nas ustaw i dekretów, opartych o różne zasady prawne, a nawet o konstytucję 1935 r., obecna „Mała Konstytucja” jest pierwszym jasnym i konsekwentnie przemyślanym aktem ustawodawczym i tworzy ona w swojej generalnej linii podstawy do stabilizacji ustroju demokratycznego, którego ostatecznym ukoronowaniem winna być konstytucja.</u>
-          <u xml:id="u-7.20" who="#PosełDomiński">Przyszła konstytucja winna być w naszym zrozumieniu oparta na zdobyczach kultury i cywilizacji polskiej, uwzględniać doświadczenia z ostatniej wojny światowej oraz potrzeby wynikające z charakteru narodu, jego wiary i przekonań przy zagwarantowaniu wolności i praworządności. To są kanony, na których oprzeć się musi nie tylko przyszła konstytucja, lecz również i obecne życie polityczne, gospodarcze i społeczne w Polsce.</u>
-          <u xml:id="u-7.21" who="#PosełDomiński">Jednakowe poszanowanie prawa przez wszystkich, czy to będą urzędy, czy też szary obywatel, równe obowiązki z zagwarantowaniem swobód obywatelskich i religijnych winny być wyraźnie podkreślone jako obowiązujące w obecnej dyskusji konstytucyjnej.</u>
-          <u xml:id="u-7.22" who="#PosełDomiński">Już na wstępie przedłożonej ustawy konstytucyjnej stwierdza się, że wszelka władza w Polsce pochodzi od narodu, a więc każda władza powołana jest do służby dla narodu i stosunek najmniejszej nawet komórki rządzącej winien być w stosunku do Polski i jej obywateli nie władczy, lecz służebny.</u>
-          <u xml:id="u-7.23" who="#PosełDomiński">Jesteśmy przeświadczeni, że przy takim zrozumieniu ducha przedłożonego nam projektu „Małej Konstytucji” zapewni ona Polsce praworządność, ład i wewnętrzny trwały pokój.</u>
-          <u xml:id="u-7.24" who="#PosełDomiński">W imię tego celu i w poczuciu pełnej odpowiedzialności przed historią i narodem głosować będziemy za przyjęciem przedłożonego projektu ustawy konstytucyjnej.</u>
+          <u xml:id="u-7.2" who="#JerzyDomiński">W historii naszego bytu niepodległego przeżywaliśmy już raz okres tworzenia zrębów państwowości polskiej i podobnie jak dzisiaj, oparliśmy go o zasady prawne tzw. „Małej Konstytucji”. Tworzona ona była w innych warunkach, przez inny zespół ludzki i owocem jej ostatecznym była ustawa konstytucyjna 1921 r.</u>
+          <u xml:id="u-7.3" who="#JerzyDomiński">Nie będę wracał do historii i charakterystyki twórcy ówczesnej rzeczywistości polskiej, gdyż uczynili to w sposób dostateczny wczorajsi mówcy w tej Izbie. Nie mogę się jednak oprzeć wypowiedzeniu uwagi, że w odtwarzaniu historii należy być całkowicie ścisłym i odtwarzać ją na podstawie faktów, a nie własnych życzeń i upodobań.</u>
+          <u xml:id="u-7.4" who="#JerzyDomiński">Wielce szanowna posłanka Dorota Kłuszyńska, jedna z nielicznych czynnych uczestniczek ówczesnego aktu konstytucyjnego, wspominając te chwile w dniu wczorajszym, raczyła zauważyć ówczesnych reprezentantów świata pracy oraz bojowników o demokrację jedynie na ławach poselskich PPS i Stronnictwa Ludowego.</u>
+          <u xml:id="u-7.5" who="#JerzyDomiński">Chciałbym uprzejmie przypomnieć, że poważne miejsce zajmowali wówczas w obozie demokracji przedstawiciele naszego ruchu, działającego pod nazwą Narodowa Partia Robotnicza. Rola, jaką wówczas odegrali, oraz bezkompromisowe stanowisko w walce o zasady demokracji, są zbyt znane, abym potrzebował do tych rzeczy poza małym przypomnieniem wracać.</u>
+          <u xml:id="u-7.6" who="#JerzyDomiński">Tyle o historii. Przejdę obecnie do rzeczywistości dnia dzisiejszego.</u>
+          <u xml:id="u-7.7" who="#JerzyDomiński">Okres drugiej Rzeczypospolitej Polskiej, to okres walk o demokrację w Polsce. W walce tej Stronnictwo Pracy zajmowało zawsze stanowisko jasne i bezkompromisowe i pierwsze ogłosiło bojkot wyborów sanacyjnych w Polsce i od tego stronnictwa wyszła w tej mierze inicjatywa generalna.</u>
+          <u xml:id="u-7.8" who="#JerzyDomiński">W dzisiejszej rzeczywistości stanęliśmy do pracy nad odbudową Państwa i w pracy tej kroczymy, pomimo wielu przeszkód, wspólnie z innymi partiami z myślą o dobru Państwa Polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-7.9" who="#JerzyDomiński">Stanowisko stronnictwa, które mam zaszczyt reprezentować, jest i będzie stanowiskiem uczciwej współpracy, stanowiskiem szukającym zawsze wspólnego języka i porozumienia tam, gdzie zdawało się, że tego porozumienia już być nie może.</u>
+          <u xml:id="u-7.10" who="#JerzyDomiński">To są podstawowe zasady współpracy naszej z innymi stronnictwami i dają one nam możliwość lojalnej i szczerej współpracy w ramach dzisiejszej koalicji rządowej.</u>
+          <u xml:id="u-7.11" who="#JerzyDomiński">Śmiem twierdzić, że kryzys wewnętrzny, jaki przeżywaliśmy, roznamiętnienie polityczne, przekraczające zdrowy rozsądek, oraz to wszystko, co nas tak mocno różniło, a co okazało się jedynie formą, nie treścią — jest już poza nami.</u>
+          <u xml:id="u-7.12" who="#JerzyDomiński">Jesteśmy w okresie utrwalania naszych podstaw ustrojowych, gospodarczych i społecznych, Nastąpiły zasadnicze i gruntowne przemiany, do których nie pasują formy demokracji liberalnej, która wyrosła z innej rzeczywistości politycznej, aniżeli ta, która jest dzisiaj.</u>
+          <u xml:id="u-7.13" who="#JerzyDomiński">Na tle tych przemian i rola stronnictw politycznych uległa zasadniczej zmianie.</u>
+          <u xml:id="u-7.14" who="#JerzyDomiński">Stronnictwo względnie partia w obecnej rzeczywistości to nie samodzielny organizm polityczny, ale część aparatu państwowego, który musi być włączony w rytm codziennej pracy. Celem jego nie może być szukanie taniej popularności w oparciu o demagogię z myślą zdobywania w przyszłości głosów wyborczych przy uprawianiu łatwej i jałowej krytyki.</u>
+          <u xml:id="u-7.15" who="#JerzyDomiński">Przy tak pojętej roli partyj wzajemny ich stosunek do siebie winien być stosunkiem, opartym na wzajemnym zaufaniu, systematycznej współpracy i szlachetnej wzajemnej rywalizacji w wynikach pracy dla Państwa. W tak pojętej roli partyj leży niezrozumiała dla wielu tajemnica możliwości istnienia ścisłej współpracy i wzajemnej lojalności pomiędzy partiami marksistowskimi a ruchem opartym na światopoglądzie chrześcijańsko-społecznym.</u>
+          <u xml:id="u-7.16" who="#JerzyDomiński">W naszym rozumieniu jest to zjawisko zupełnie naturalne i wypływające z ducha prawdziwie pojętej demokracji, gdzie prawa i obowiązki wszystkich są równe, cel ten sam, jedynie sposób i metody realizowania mogą się w większym lub mniejszym stopniu różnić.</u>
+          <u xml:id="u-7.17" who="#JerzyDomiński">Pozostawiając sobie prawo uznawania własnego programu i przekonywania współpartnerów o słuszności naszych metod, deklarujemy całkowitą naszą współpracę przy tworzeniu zrębów prawnych Państwa Polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-7.18" who="#JerzyDomiński">Stabilizację stosunków wewnętrznych w oparciu o jednolite i jasne ustawodawstwo uważamy za podstawę naszego bytu państwowego. Jednym z filarów tej stabilizacji życia państwowego jest zgłoszony na obecnej sesji projekt t. zw. „Małej Konstytucji”. Jest on fundamentem, który na szereg lat stworzy podstawy do życia zbiorowego narodu polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-7.19" who="#JerzyDomiński">W chaosie obowiązujących u nas ustaw i dekretów, opartych o różne zasady prawne, a nawet o konstytucję 1935 r., obecna „Mała Konstytucja” jest pierwszym jasnym i konsekwentnie przemyślanym aktem ustawodawczym i tworzy ona w swojej generalnej linii podstawy do stabilizacji ustroju demokratycznego, którego ostatecznym ukoronowaniem winna być konstytucja.</u>
+          <u xml:id="u-7.20" who="#JerzyDomiński">Przyszła konstytucja winna być w naszym zrozumieniu oparta na zdobyczach kultury i cywilizacji polskiej, uwzględniać doświadczenia z ostatniej wojny światowej oraz potrzeby wynikające z charakteru narodu, jego wiary i przekonań przy zagwarantowaniu wolności i praworządności. To są kanony, na których oprzeć się musi nie tylko przyszła konstytucja, lecz również i obecne życie polityczne, gospodarcze i społeczne w Polsce.</u>
+          <u xml:id="u-7.21" who="#JerzyDomiński">Jednakowe poszanowanie prawa przez wszystkich, czy to będą urzędy, czy też szary obywatel, równe obowiązki z zagwarantowaniem swobód obywatelskich i religijnych winny być wyraźnie podkreślone jako obowiązujące w obecnej dyskusji konstytucyjnej.</u>
+          <u xml:id="u-7.22" who="#JerzyDomiński">Już na wstępie przedłożonej ustawy konstytucyjnej stwierdza się, że wszelka władza w Polsce pochodzi od narodu, a więc każda władza powołana jest do służby dla narodu i stosunek najmniejszej nawet komórki rządzącej winien być w stosunku do Polski i jej obywateli nie władczy, lecz służebny.</u>
+          <u xml:id="u-7.23" who="#JerzyDomiński">Jesteśmy przeświadczeni, że przy takim zrozumieniu ducha przedłożonego nam projektu „Małej Konstytucji” zapewni ona Polsce praworządność, ład i wewnętrzny trwały pokój.</u>
+          <u xml:id="u-7.24" who="#JerzyDomiński">W imię tego celu i w poczuciu pełnej odpowiedzialności przed historią i narodem głosować będziemy za przyjęciem przedłożonego projektu ustawy konstytucyjnej.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-8">
           <u xml:id="u-8.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Motyka.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-9">
-          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełMotyka">Wysoka Izbo! W dniu wczorajszym przedłożony został Sejmowi Ustawodawczemu projekt ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, czyli tzw. „Małej Konstytucji”. W dyskusji zabierali głos przedstawiciele wszystkich klubów poselskich i dzisiaj po uwzględnieniu poprawek ustawa niewątpliwie zostanie uchwalona, stając się prawem normującym najwyższą władzę w Państwie.</u>
-          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełMotyka">I chociaż ustawa ta obowiązywać ma tylko czasowo do momentu uchwalenia nowej konstytucji, jest ona tak wielkim i ważnym etapem w ugruntowywaniu postępu i ustroju demokracji ludowej, że mimo szerokiej dyskusji, która gruntownie podniosła zalety projektu, przedłożonego przez specjalnie wyłonioną komisję, poczuwam się do obowiązku przedstawienia kilku dodatkowych uwag imieniem klasy robotniczej, którą mam zaszczyt, obok licznych posłów w tej Wysokiej Izbie, reprezentować.</u>
-          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełMotyka">Pragnę przede wszystkim podkreślić, że zainteresowanie robotników i pracowników tematem obrad Sejmu, a specjalnie, jeśli to dotyczy zagadnień ustrojowych Państwa, jest dużo głębsze i żywsze niż przed obecną wojną. Jest to logicznym następstwem tego faktu, że jeszcze nigdy klasa robotnicza nie miała tak poważnego wpływu na losy kraju, jak obecnie, że dopiero po tej wojnie poczuła się ona naprawdę współgospodarzem własnego Państwa, odpowiedzialnym za jego losy i drogę historyczną.</u>
-          <u xml:id="u-9.3" who="#PosełMotyka">Prezydent Rzeczypospolitej, a w swej większości Sejm i Rząd — to reprezentanci tej właśnie klasy. Wpływy mas pracujących miast i wsi na polityczne oblicze Polski nie są przypadkiem. Są one rezultatem uporczywej walki z zaborcami o niepodległość i walki z kapitalizmem o sprawiedliwość społeczną. Jasny, zdecydowany program, ofiarność, niespotykana w innych warstwach narodu solidarność, olbrzymi wkład w odbudowę Państwa — oto dlaczego reprezentanci klasy robotniczej mogą stwierdzić, że są reprezentantami całego Narodu.</u>
+          <u xml:id="u-9.0" who="#LucjanMotyka">Wysoka Izbo! W dniu wczorajszym przedłożony został Sejmowi Ustawodawczemu projekt ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, czyli tzw. „Małej Konstytucji”. W dyskusji zabierali głos przedstawiciele wszystkich klubów poselskich i dzisiaj po uwzględnieniu poprawek ustawa niewątpliwie zostanie uchwalona, stając się prawem normującym najwyższą władzę w Państwie.</u>
+          <u xml:id="u-9.1" who="#LucjanMotyka">I chociaż ustawa ta obowiązywać ma tylko czasowo do momentu uchwalenia nowej konstytucji, jest ona tak wielkim i ważnym etapem w ugruntowywaniu postępu i ustroju demokracji ludowej, że mimo szerokiej dyskusji, która gruntownie podniosła zalety projektu, przedłożonego przez specjalnie wyłonioną komisję, poczuwam się do obowiązku przedstawienia kilku dodatkowych uwag imieniem klasy robotniczej, którą mam zaszczyt, obok licznych posłów w tej Wysokiej Izbie, reprezentować.</u>
+          <u xml:id="u-9.2" who="#LucjanMotyka">Pragnę przede wszystkim podkreślić, że zainteresowanie robotników i pracowników tematem obrad Sejmu, a specjalnie, jeśli to dotyczy zagadnień ustrojowych Państwa, jest dużo głębsze i żywsze niż przed obecną wojną. Jest to logicznym następstwem tego faktu, że jeszcze nigdy klasa robotnicza nie miała tak poważnego wpływu na losy kraju, jak obecnie, że dopiero po tej wojnie poczuła się ona naprawdę współgospodarzem własnego Państwa, odpowiedzialnym za jego losy i drogę historyczną.</u>
+          <u xml:id="u-9.3" who="#LucjanMotyka">Prezydent Rzeczypospolitej, a w swej większości Sejm i Rząd — to reprezentanci tej właśnie klasy. Wpływy mas pracujących miast i wsi na polityczne oblicze Polski nie są przypadkiem. Są one rezultatem uporczywej walki z zaborcami o niepodległość i walki z kapitalizmem o sprawiedliwość społeczną. Jasny, zdecydowany program, ofiarność, niespotykana w innych warstwach narodu solidarność, olbrzymi wkład w odbudowę Państwa — oto dlaczego reprezentanci klasy robotniczej mogą stwierdzić, że są reprezentantami całego Narodu.</u>
           <u xml:id="u-9.4" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-9.5" who="#PosełMotyka">W tych warunkach nasze stanowisko do projektu ustawy o „Małej Konstytucji” jest jasne. Jest ono całkowicie pozytywne, dlatego że projekt, wypracowany przez Polską Partię Socjalistyczną i Polską Partię Robotniczą, jest wyrazem demokratycznych dążeń wszystkich obywateli, że gruntuje się i opiera na reformach społecznych, dokonanych przez Krajową Radę Narodową i na Manifeście PKWN, a nie tylko na Konstytucji z 17 marca 1921 r.</u>
-          <u xml:id="u-9.6" who="#PosełMotyka">Klasa robotnicza z zadowoleniem niewątpliwie powiła „Małą Konstytucję”, która przewiduje harmonijne współdziałanie Sejmu, Prezydenta, Rady Państwa, Rządu, Najwyższej Izby Kontroli. Mocna pozycja Sejmu, wybieralność członków Rady Państwa, w skład której wchodzi także Prezes Najwyższej Izby Kontroli, mocny i operatywny Rząd, duże możliwości rozwoju dla samorządu, niezawisłość sądów — oto cechy, które niewątpliwie spowodują, że ustawa o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej spotka się z uznaniem całego społeczeństwa, rozumiejącego znaczenie i wagę przemian, które stały się udziałem naszego kraju.</u>
-          <u xml:id="u-9.7" who="#PosełMotyka">Otwarcia pierwszego Sejmu w niepodległej Polsce w 1919 r. dokonał ks. Ferdynand Radziwiłł, przedstawiciel magnatów i obszarników, a nasz obecny Ustawodawczy Sejm otwarty został przez starego towarzysza socjalistycznego, tow. Trąbalskiego,...</u>
+          <u xml:id="u-9.5" who="#LucjanMotyka">W tych warunkach nasze stanowisko do projektu ustawy o „Małej Konstytucji” jest jasne. Jest ono całkowicie pozytywne, dlatego że projekt, wypracowany przez Polską Partię Socjalistyczną i Polską Partię Robotniczą, jest wyrazem demokratycznych dążeń wszystkich obywateli, że gruntuje się i opiera na reformach społecznych, dokonanych przez Krajową Radę Narodową i na Manifeście PKWN, a nie tylko na Konstytucji z 17 marca 1921 r.</u>
+          <u xml:id="u-9.6" who="#LucjanMotyka">Klasa robotnicza z zadowoleniem niewątpliwie powiła „Małą Konstytucję”, która przewiduje harmonijne współdziałanie Sejmu, Prezydenta, Rady Państwa, Rządu, Najwyższej Izby Kontroli. Mocna pozycja Sejmu, wybieralność członków Rady Państwa, w skład której wchodzi także Prezes Najwyższej Izby Kontroli, mocny i operatywny Rząd, duże możliwości rozwoju dla samorządu, niezawisłość sądów — oto cechy, które niewątpliwie spowodują, że ustawa o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej spotka się z uznaniem całego społeczeństwa, rozumiejącego znaczenie i wagę przemian, które stały się udziałem naszego kraju.</u>
+          <u xml:id="u-9.7" who="#LucjanMotyka">Otwarcia pierwszego Sejmu w niepodległej Polsce w 1919 r. dokonał ks. Ferdynand Radziwiłł, przedstawiciel magnatów i obszarników, a nasz obecny Ustawodawczy Sejm otwarty został przez starego towarzysza socjalistycznego, tow. Trąbalskiego,...</u>
           <u xml:id="u-9.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-9.9" who="#PosełMotyka">... który w inauguracyjnym przemówieniu stwierdził, że nowe czasy, które przeżywamy, muszą zakończyć panowanie kapitalizmu i przynieść pełne wyzwolenie ludowi pracującemu.</u>
+          <u xml:id="u-9.9" who="#LucjanMotyka">... który w inauguracyjnym przemówieniu stwierdził, że nowe czasy, które przeżywamy, muszą zakończyć panowanie kapitalizmu i przynieść pełne wyzwolenie ludowi pracującemu.</u>
           <u xml:id="u-9.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
-          <u xml:id="u-9.11" who="#PosełMotyka">Oto przypadkowy, ale bardzo wymowny symbol tych przemian, których nie chcą spostrzec Panowie Posłowie z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
+          <u xml:id="u-9.11" who="#LucjanMotyka">Oto przypadkowy, ale bardzo wymowny symbol tych przemian, których nie chcą spostrzec Panowie Posłowie z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
           <u xml:id="u-9.12" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Owszem, widzą i Radziwiłła i Radkiewicza.)</u>
-          <u xml:id="u-9.13" who="#PosełMotyka">Gdyby nie Radkiewicz, siedzieliby tu ludzie z lasu. Wolimy Radkiewicza, niż tych Waszych protektorów z Londynu.</u>
+          <u xml:id="u-9.13" who="#LucjanMotyka">Gdyby nie Radkiewicz, siedzieliby tu ludzie z lasu. Wolimy Radkiewicza, niż tych Waszych protektorów z Londynu.</u>
           <u xml:id="u-9.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-9.15" who="#PosełMotyka">Otwarcie tych dwóch Sejmów dzieli okres zmagań klasy robotniczej z uciskiem, okres prześladowań i nędzy, okres najstraszliwszej w dziejach świata wojny, wyniszczenia kraju i śmierci jednej trzeciej naszych obywateli.</u>
-          <u xml:id="u-9.16" who="#PosełMotyka">Dlatego tym wszystkim, którzy założenia nowej „Małej Konstytucji” pragną oprzeć tylko na Konstytucji marcowej z 1921 roku z pominięciem nowych dokonań i reform, jak gdyby ich nie brali pod uwagę, możemy oświadczyć: Postęp i rozwój społeczny naszego Państwa nie może być i nie będzie cofnięty, albowiem obecna nasza droga jest konsekwencją i wynikiem politycznej analizy naszej historii.</u>
-          <u xml:id="u-9.17" who="#PosełMotyka">Jeśli klasa robotnicza nie sięga po dyktatorską władzę, jeśli kroczy po drodze realizowania pełnej demokracji, czego dowodem jest projekt „Małej Konstytucji”, to znaczy to, że wierzy we własne siły i wierzy w cały naród.</u>
+          <u xml:id="u-9.15" who="#LucjanMotyka">Otwarcie tych dwóch Sejmów dzieli okres zmagań klasy robotniczej z uciskiem, okres prześladowań i nędzy, okres najstraszliwszej w dziejach świata wojny, wyniszczenia kraju i śmierci jednej trzeciej naszych obywateli.</u>
+          <u xml:id="u-9.16" who="#LucjanMotyka">Dlatego tym wszystkim, którzy założenia nowej „Małej Konstytucji” pragną oprzeć tylko na Konstytucji marcowej z 1921 roku z pominięciem nowych dokonań i reform, jak gdyby ich nie brali pod uwagę, możemy oświadczyć: Postęp i rozwój społeczny naszego Państwa nie może być i nie będzie cofnięty, albowiem obecna nasza droga jest konsekwencją i wynikiem politycznej analizy naszej historii.</u>
+          <u xml:id="u-9.17" who="#LucjanMotyka">Jeśli klasa robotnicza nie sięga po dyktatorską władzę, jeśli kroczy po drodze realizowania pełnej demokracji, czego dowodem jest projekt „Małej Konstytucji”, to znaczy to, że wierzy we własne siły i wierzy w cały naród.</u>
           <u xml:id="u-9.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-9.19" who="#PosełMotyka">Ale dla uniknięcia nieporozumień pragniemy stwierdzić: Nigdy nie dopuścimy, aby swobody obywatelskie posłużyły do ponownego zaprowadzenia ucisku społecznego i gospodarczego wobec klasy robotniczej. Nie dopuszczą do tego nasze partie robotnicze i milionowe masy związków zawodowych.</u>
+          <u xml:id="u-9.19" who="#LucjanMotyka">Ale dla uniknięcia nieporozumień pragniemy stwierdzić: Nigdy nie dopuścimy, aby swobody obywatelskie posłużyły do ponownego zaprowadzenia ucisku społecznego i gospodarczego wobec klasy robotniczej. Nie dopuszczą do tego nasze partie robotnicze i milionowe masy związków zawodowych.</u>
           <u xml:id="u-9.20" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-9.21" who="#PosełMotyka">I dlatego my akceptujemy projekt ustawy o „Małej Konstytucji”, my, przedstawiciele klasy robotniczej, uważamy ją za wyraz demokracji ludowej, której bronić będziemy przed atakami reakcji z równą stanowczością, z jaką walczyliśmy o władzę dla ludu.</u>
+          <u xml:id="u-9.21" who="#LucjanMotyka">I dlatego my akceptujemy projekt ustawy o „Małej Konstytucji”, my, przedstawiciele klasy robotniczej, uważamy ją za wyraz demokracji ludowej, której bronić będziemy przed atakami reakcji z równą stanowczością, z jaką walczyliśmy o władzę dla ludu.</u>
           <u xml:id="u-9.22" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-10">
           <u xml:id="u-10.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Nadobnik.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-11">
-          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełNadobnik">W dyskusji nad projektem, przedłożonym przez większość Komisji Specjalnej do opracowania ustawy konstytucyjnej, i nad zgłoszonym przeze mnie projektem mniejszości — argumenty, podniesione przeciwko naszemu projektowi, były w skrócie następujące:</u>
-          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełNadobnik">— Argument 1: Projekt nasz nie uwzględnia przemian, które dokonały się w społeczeństwie polskim i chciałby społeczeństwo cofnąć do stanu z 1921 r., nie daje wyrazu dla „siły demokracji polskiej”, nie uwzględnia walki z sanacją i z hitleryzmem, nie kieruje narodu na szlaki dziejowe postępu.</u>
-          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełNadobnik">— Argument 2: Projekt nasz jest lakoniczny, zawiera zaledwie 5 artykułów i dlatego nie stanowił żadnego pozytywnego wkładu w pracach komisji i nie jest tym wkładem również dla prac Sejmu.</u>
-          <u xml:id="u-11.3" who="#PosełNadobnik">— Argument 3: Projekt nasz zawiera w nazwie: „tymczasowa ustawa konstytucyjna” słowo „tymczasowa”, co z góry świadczy o intencjach projektodawców, co wyraża skryte ich cele do przekreślenia wszystkiego, co dotychczas dokonało się.</u>
-          <u xml:id="u-11.4" who="#PosełNadobnik">W przemówieniu, uzasadniającym nasz projekt, nie zajmowałem się projektem, zgłoszonym przez większość komisji. Obecnie jednak po zakończeniu dyskusji muszę to zrobić i chciałbym do rozpatrzenia projektu większości zastosować kryteria argumentów, podniesionych przeciwko naszemu projektowi.</u>
-          <u xml:id="u-11.5" who="#PosełNadobnik">Pytanie pierwsze: Czy projekt większości uwzględnia przemiany, które dokonały się w społeczeństwie polskim, czy daje wyraz sile demokracji polskiej, czy uwzględnia walkę narodu z sanacją i z hitleryzmem, czy kieruje naród na szlaki dziejowe postępu?</u>
-          <u xml:id="u-11.6" who="#PosełNadobnik">Przed odpowiedzią na to pytanie — krótki wstęp dla uniknięcia pomieszania pojęć.</u>
-          <u xml:id="u-11.7" who="#PosełNadobnik">Zgadzamy się chyba wszyscy, że nie ma wszechstronnego i trwałego postępu dla społeczeństwa zorganizowanego w państwo — bez ustroju demokratycznego.</u>
-          <u xml:id="u-11.8" who="#PosełNadobnik">Ustrój demokratyczny jest ustrojem, w którym władza należy do narodu. Ponieważ cały naród władzy — praktycznie biorąc — nie może sprawować, wykonuje ją poprzez swe organy, a więc przez władzę ustawodawczą, tj. Sejm, i przez władzę wykonawczą, tj. Prezydenta i Ministrów, odpowiedzialnych przed Sejmem.</u>
-          <u xml:id="u-11.9" who="#PosełNadobnik">Ustrój demokratyczny polega na tym, że jest on stworzony po to, aby dać swobodne ramy dla rozwoju człowieka — obywatela danego państwa. Państwo i jego ustrój jest więc dla obywateli, dla ich wspólnego dobra, a nie obywatele służą państwu — abstrakcji, które dąży do jakichś własnych, wyimaginowanych celów. Prawdziwy rozwój państwa jest możliwy tylko poprzez rozwój i postęp jednostek je tworzących. Aby to osiągnąć, obywatele muszą mieć zapewnioną wolność tak w sensie moralnym, jak i materialnym, gospodarczym, ograniczoną jedynie prawami, które sami uchwalają za pośrednictwem Sejmu i uznają. Na straży tych praw z jednej strony, a wolności obywatela z drugiej, stoją sądy niezawisłe, ścigając naruszających je — tak każdego obywatela, jak i każdą władzę.</u>
-          <u xml:id="u-11.10" who="#PosełNadobnik">W historii już samo dążenie społeczeństw zorganizowanych w państwo do osiągnięcia takiego ustroju przed jego pełnym zrealizowaniem — było dążeniem do postępu i stanowiło pierwszy krok na jego drodze. Walkę społeczeństwa o taki ustrój zapoczątkowała walka o uzyskanie przez obywateli państwa trzech najbardziej palących koncesyj od władcy sprawującego absolutną władzę, będącego panem życia i śmierci swych podwładnych. Koncesje te były następujące: zastrzeżenie dla obywateli decyzji w sprawie obciążenia ich pod względem materialnym, tj. w sprawie podatków, zastrzeżenie dla obywateli decyzji w sprawie osobistego pociągania ich do służby wojskowej, w sprawie „daniny krwi” względnie ponoszenia ciężarów związanych z utrzymaniem wojska, zapewnienie obywatelom prawa, że nikt nie będzie samowolnie pozbawiał ich wolności, mienia i życia, jeżeli to nie będzie zgodne z obowiązującymi prawami.</u>
-          <u xml:id="u-11.11" who="#PosełNadobnik">Ta walka doprowadziła do stworzenia instytucji parlamentu, wybranego przez obywateli, stojącego na straży ich interesów i będącego podstawowym warunkiem ustroju demokratycznego.</u>
-          <u xml:id="u-11.12" who="#PosełNadobnik">Każda więc ogólna ustawa o ustroju Państwa, która sprzeciwiałaby się tym zasadom lub ich wyraźnie nie precyzowała, dozwalając dowolną interpretację, byłaby przekreśleniem pierwotnych już zdobyczy społeczeństwa na drodze do demokracji i byłaby cofnięciem się na drodze postępu.</u>
-          <u xml:id="u-11.13" who="#PosełNadobnik">A właśnie projekt, przedstawiony przez większość, te pierwsze, drobne jeszcze zdobycze demokracji, bez których dalsze byłyby niemożliwe — przekreśla.</u>
-          <u xml:id="u-11.14" who="#PosełNadobnik">Sejm nie decyduje o nałożeniu podatków i opłat publicznych. Sejm nie decyduje o stanie liczebnym wojska — bo można uchwalić pozycję w budżecie dla wojska i pobór rekruta, nie dowiedziawszy się nawet, ile stan liczebny wynosi, o czym świadczy dotychczasowa dwuletnia praktyka.</u>
+          <u xml:id="u-11.0" who="#KazimierzNadobnik">W dyskusji nad projektem, przedłożonym przez większość Komisji Specjalnej do opracowania ustawy konstytucyjnej, i nad zgłoszonym przeze mnie projektem mniejszości — argumenty, podniesione przeciwko naszemu projektowi, były w skrócie następujące:</u>
+          <u xml:id="u-11.1" who="#KazimierzNadobnik">— Argument 1: Projekt nasz nie uwzględnia przemian, które dokonały się w społeczeństwie polskim i chciałby społeczeństwo cofnąć do stanu z 1921 r., nie daje wyrazu dla „siły demokracji polskiej”, nie uwzględnia walki z sanacją i z hitleryzmem, nie kieruje narodu na szlaki dziejowe postępu.</u>
+          <u xml:id="u-11.2" who="#KazimierzNadobnik">— Argument 2: Projekt nasz jest lakoniczny, zawiera zaledwie 5 artykułów i dlatego nie stanowił żadnego pozytywnego wkładu w pracach komisji i nie jest tym wkładem również dla prac Sejmu.</u>
+          <u xml:id="u-11.3" who="#KazimierzNadobnik">— Argument 3: Projekt nasz zawiera w nazwie: „tymczasowa ustawa konstytucyjna” słowo „tymczasowa”, co z góry świadczy o intencjach projektodawców, co wyraża skryte ich cele do przekreślenia wszystkiego, co dotychczas dokonało się.</u>
+          <u xml:id="u-11.4" who="#KazimierzNadobnik">W przemówieniu, uzasadniającym nasz projekt, nie zajmowałem się projektem, zgłoszonym przez większość komisji. Obecnie jednak po zakończeniu dyskusji muszę to zrobić i chciałbym do rozpatrzenia projektu większości zastosować kryteria argumentów, podniesionych przeciwko naszemu projektowi.</u>
+          <u xml:id="u-11.5" who="#KazimierzNadobnik">Pytanie pierwsze: Czy projekt większości uwzględnia przemiany, które dokonały się w społeczeństwie polskim, czy daje wyraz sile demokracji polskiej, czy uwzględnia walkę narodu z sanacją i z hitleryzmem, czy kieruje naród na szlaki dziejowe postępu?</u>
+          <u xml:id="u-11.6" who="#KazimierzNadobnik">Przed odpowiedzią na to pytanie — krótki wstęp dla uniknięcia pomieszania pojęć.</u>
+          <u xml:id="u-11.7" who="#KazimierzNadobnik">Zgadzamy się chyba wszyscy, że nie ma wszechstronnego i trwałego postępu dla społeczeństwa zorganizowanego w państwo — bez ustroju demokratycznego.</u>
+          <u xml:id="u-11.8" who="#KazimierzNadobnik">Ustrój demokratyczny jest ustrojem, w którym władza należy do narodu. Ponieważ cały naród władzy — praktycznie biorąc — nie może sprawować, wykonuje ją poprzez swe organy, a więc przez władzę ustawodawczą, tj. Sejm, i przez władzę wykonawczą, tj. Prezydenta i Ministrów, odpowiedzialnych przed Sejmem.</u>
+          <u xml:id="u-11.9" who="#KazimierzNadobnik">Ustrój demokratyczny polega na tym, że jest on stworzony po to, aby dać swobodne ramy dla rozwoju człowieka — obywatela danego państwa. Państwo i jego ustrój jest więc dla obywateli, dla ich wspólnego dobra, a nie obywatele służą państwu — abstrakcji, które dąży do jakichś własnych, wyimaginowanych celów. Prawdziwy rozwój państwa jest możliwy tylko poprzez rozwój i postęp jednostek je tworzących. Aby to osiągnąć, obywatele muszą mieć zapewnioną wolność tak w sensie moralnym, jak i materialnym, gospodarczym, ograniczoną jedynie prawami, które sami uchwalają za pośrednictwem Sejmu i uznają. Na straży tych praw z jednej strony, a wolności obywatela z drugiej, stoją sądy niezawisłe, ścigając naruszających je — tak każdego obywatela, jak i każdą władzę.</u>
+          <u xml:id="u-11.10" who="#KazimierzNadobnik">W historii już samo dążenie społeczeństw zorganizowanych w państwo do osiągnięcia takiego ustroju przed jego pełnym zrealizowaniem — było dążeniem do postępu i stanowiło pierwszy krok na jego drodze. Walkę społeczeństwa o taki ustrój zapoczątkowała walka o uzyskanie przez obywateli państwa trzech najbardziej palących koncesyj od władcy sprawującego absolutną władzę, będącego panem życia i śmierci swych podwładnych. Koncesje te były następujące: zastrzeżenie dla obywateli decyzji w sprawie obciążenia ich pod względem materialnym, tj. w sprawie podatków, zastrzeżenie dla obywateli decyzji w sprawie osobistego pociągania ich do służby wojskowej, w sprawie „daniny krwi” względnie ponoszenia ciężarów związanych z utrzymaniem wojska, zapewnienie obywatelom prawa, że nikt nie będzie samowolnie pozbawiał ich wolności, mienia i życia, jeżeli to nie będzie zgodne z obowiązującymi prawami.</u>
+          <u xml:id="u-11.11" who="#KazimierzNadobnik">Ta walka doprowadziła do stworzenia instytucji parlamentu, wybranego przez obywateli, stojącego na straży ich interesów i będącego podstawowym warunkiem ustroju demokratycznego.</u>
+          <u xml:id="u-11.12" who="#KazimierzNadobnik">Każda więc ogólna ustawa o ustroju Państwa, która sprzeciwiałaby się tym zasadom lub ich wyraźnie nie precyzowała, dozwalając dowolną interpretację, byłaby przekreśleniem pierwotnych już zdobyczy społeczeństwa na drodze do demokracji i byłaby cofnięciem się na drodze postępu.</u>
+          <u xml:id="u-11.13" who="#KazimierzNadobnik">A właśnie projekt, przedstawiony przez większość, te pierwsze, drobne jeszcze zdobycze demokracji, bez których dalsze byłyby niemożliwe — przekreśla.</u>
+          <u xml:id="u-11.14" who="#KazimierzNadobnik">Sejm nie decyduje o nałożeniu podatków i opłat publicznych. Sejm nie decyduje o stanie liczebnym wojska — bo można uchwalić pozycję w budżecie dla wojska i pobór rekruta, nie dowiedziawszy się nawet, ile stan liczebny wynosi, o czym świadczy dotychczasowa dwuletnia praktyka.</u>
           <u xml:id="u-11.15" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
-          <u xml:id="u-11.16" who="#PosełNadobnik">Projekt również nie zabezpiecza obywateli przed bezprawnym pozbawieniem ich wolności, mienia i nawet życia, bo wprawdzie słyszeliśmy deklaracje, że prawa obywatelskie, zawarte w Konstytucji marcowej, będą uszanowane, ale takie deklaracje zostały tylko deklaracjami. Dotychczas stale zdarzają się wypadki pozbawiania wolności, przeprowadzania rewizji bez nakazów sądowych, odbierania mienia i pozbawiania własności bez żadnych ustaw na to pozwalających, nawet pozbawiania życia, że przytoczę tylko wypadki z interpelacji kępińskiej wniesionej przeze mnie do KRN, dotychczas nieuwzględnionej. Jeżeli więc dzisiejszy stan rzeczy nasuwa poważne wątpliwości, czy przepisy Konstytucji marcowej w tym zakresie są obowiązujące, jeżeli jest szereg dowodów, że władze nie uznają ich, a powoływanie się na te przepisy, aby wymierzyć sprawiedliwość w stosunku do przekraczających je, nie odnosi skutku — stąd wniosek, że niejasne przedstawienie tej kwestii jest równoznaczne z przekreśleniem zdobyczy demokracji pod tym względem.</u>
-          <u xml:id="u-11.17" who="#PosełNadobnik">To jest sprawa tylko bardzo pierwotnych zdobyczy społeczeństwa na drodze do demokracji.</u>
-          <u xml:id="u-11.18" who="#PosełNadobnik">W dalszym rozwoju historycznym społeczeństwa wywalczyły sobie dalsze zdobycze. Najważniejszą była ta, że jedynie wola narodu jest źródłem prawa. Wola zaś narodu jest wyrażana przez parlament, przez naród wybierany, jedynie powołany do wydawania ustaw.</u>
-          <u xml:id="u-11.19" who="#PosełNadobnik">I tę zdobycz społeczeństwa na drodze demokracji przekreśla częściowo dzisiejszy projekt, bowiem nie parlament, a Rząd ma prawo stanowienia praw, obejmujących przeważającą część życia społecznego i państwowego, które są zatwierdzane przez Radę Państwa, przed nikim nieodpowiedzialną. Prawa te mogą przestać obowiązywać dopiero po skomplikowanej procedurze, która w praktyce naraża społeczeństwo na długi okres obowiązywania praw, z którymi może się ono nie zgadzać.</u>
-          <u xml:id="u-11.20" who="#PosełNadobnik">Wreszcie zdobyczą społeczeństwa na drodze demokracji była zasada, że nie ma w Państwie władzy, która nie byłaby w praktycznie najkrótszej drodze odpowiedzialna przed narodem. Tymczasem według projektu powstaje nowa władza o szerokich kompetencjach, która nie jest przed narodem ani bezpośrednio, ani pośrednio odpowiedzialna. Nawet Prezydent Rzeczypospolitej mimo, że za swe czynności urzędowe nie jest odpowiedzialny ani cywilnie, ani parlamentarnie, na zasadzie art. 44 ust. (3) Konstytucji jest w swych kompetencjach ograniczony, bowiem dla ważności jego aktów rządowych jest wymagany podpis Prezesa Rady Ministrów i ministra, którzy biorą za nie odpowiedzialność. Prezydenta nawet można pociągnąć do odpowiedzialności za zdradę kraju i pogwałcenie Konstytucji na zasadzie art. 51. Natomiast odnośnie Rady Państwa — nie jest ona na swe akty przed nikim odpowiedzialna, nikt od niej również nie przejmuje odpowiedzialności, tak jak to robili ministrowie w stosunku do Prezydenta. Nie można wreszcie pociągnąć jej jako całości do odpowiedzialności za ewentualną uchwałę, mogącą być przez ogół uważaną za zdradę kraju względnie pogwałcenie Konstytucji — a w razie pociągnięcia do odpowiedzialności poszczególnych jej członków w ramach zwykłych ustaw zawsze mogliby się zasłonić uchwałą całości.</u>
-          <u xml:id="u-11.21" who="#PosełNadobnik">Nie upieram się nawet przy tym, że istnienie Rady Państwa jest niezgodne z monteskiuszowską zasadą podziału władz, chociaż w kompetencjach swych Rada łączy uprawnienia władzy ustawodawczej i wykonawczej. Niektórzy bowiem koledzy nie uznają podziału władz jako podstawowej cechy ustroju demokratycznego! Zaznaczę jedynie, że życie nie wytworzyło na razie teorii, która w lepszy sposób rozwiązywałaby kwestię odpowiedzialności przed narodem organów przez niego uprawnionych do sprawowania władzy w państwie. Wszelkie odchylenia od tej teorii prowadziły natomiast właśnie do przekreślenia odpowiedzialności niektórych władz przed narodem lub do jej zaciemnienia, co jest praktycznie równoznaczne z przekreśleniem. Stąd więc i w przypadku omawianego projektu większości brak odpowiedzialności Rady Stanu przy zaciemnieniu odpowiedzialności innych organów jest również chyba na pewno pogwałceniem podstawowych zasad ustroju demokratycznego.</u>
-          <u xml:id="u-11.22" who="#PosełNadobnik">Mówi się wprawdzie, że nie jest ważną ustawa, ale ludzie, którzy ją wykonują, przez co chcę się wzbudzić przekonanie, że najbardziej pozornie antydemokratyczne prawo może być wykorzystane dla dobra społeczeństwa. Ale być może, że na innym świecie istnieje państwo, na którego czele stoją aniołowie bez skazy. I być może, że jak powiedział p. poseł Frankowski — Konstytucja marcowa była uchwalana przeciw jednemu człowiekowi, zaś — kwietniowa dla jednego człowieka, co nie będzie miało miejsca przy przyjęciu dzisiejszego projektu większości, ale boję się natomiast, że dzisiejszy projekt mógłby być uchwalony dla reżimu, który tylko przy kierowaniu go przez aniołów prowadziłby nasz naród na drogi trwałego postępu. U nas będą kierowali Państwem zawsze tylko ludzie z wszystkimi ich wadami, a rzadko spotyka się człowieka czy grupę łudzi, którzy zrezygnowaliby bez walki praw raz im przyznanych. Lepiej więc te prawa określać ściśle, nie powodować się chwilowymi sukcesami praw, niezgodnych z pojęciami demokracji i doświadczeniem historii, bo widzieliśmy, do czego doprowadziło inne narody odstępstwo od zasad demokracji, mimo chwilowego pozornego materialnego postępu.</u>
-          <u xml:id="u-11.23" who="#PosełNadobnik">Po tej analizie mogę już chyba odpowiedzieć na pierwsze pytanie postawione odnośnie projektu większości, a odpowiedź będzie tego rodzaju, że właśnie przeciw niemu można wytoczyć argumenty użyte przez szanownych przeciwników w stosunku do naszego projektu.</u>
-          <u xml:id="u-11.24" who="#PosełNadobnik">Projekt większości nie kieruje narodu na szlaki dziejowe postępu, bo postęp ten jest możliwy tylko po drodze demokracji. Nie można iść po drodze demokracji, jeżeli się przekreśla jej zdobycze w dawnych już wiekach wywalczone przez społeczeństwa wszystkich państw demokratycznych. Przekreślanie tych zdobyczy narodu polskiego byłoby właśnie przekreślaniem jego ofiar w walce o nie z sanacją i hitleryzmem. Przekreślanie tych zdobyczy narodu byłoby również objawem nie siły — a słabości, właśnie demokracji polskiej, która pozwoliłaby się z nich obrabować.</u>
-          <u xml:id="u-11.25" who="#PosełNadobnik">Pytanie drugie: Czy projekt większości nie jest za lakoniczny i czy był pozytywnym wkładem w pracach komisji i w pracach Sejmu?</u>
-          <u xml:id="u-11.26" who="#PosełNadobnik">Wprawdzie projekt większości zawiera o 28 artykułów więcej niż nasz projekt, ale mimo to jest bardziej lakoniczny.</u>
-          <u xml:id="u-11.27" who="#PosełNadobnik">Lakoniczność naszego projektu nie pominęła np. tak zasadniczego dla ustroju demokratycznego problemu, jak sprawy niezawisłości sądownictwa. Wprawdzie stwierdza ją art. 25 ust. (2) projektu, ale cóż znaczy niezawisłość sędziego bez dania mu ochrony, wynikającej z art. 78 i 79 Konstytucji tj. ochrony przed złożeniem, zawieszeniem go z urzędu względnie przeniesieniem w stan spoczynku wbrew jego woli, w postaci wymogu orzeczenia sądowego i to tylko w wypadkach w ustawie przewidzianych?</u>
-          <u xml:id="u-11.28" who="#PosełNadobnik">Cóż znaczy inwokacja w art. 26 o przejęciu przez sądownictwo powszechne całego wymiaru sprawiedliwości, jeżeli stwierdza się, że jego sposób „określają” ustawy — których, wyczerpujących całkowicie to zagadnienie, jeszcze nie ma.</u>
-          <u xml:id="u-11.29" who="#PosełNadobnik">Lakoniczność naszego projektu nie pominęła tak zasadniczych dla ustroju demokratycznego problemów jak powszechnych obowiązków i praw obywatelskich.</u>
-          <u xml:id="u-11.30" who="#PosełNadobnik">I można by cytować wiele dalszych przykładów, z powodu których nasz projekt, pomimo że zawierał tylko 5 artykułów jest mniej lakoniczny niż projekt większości.</u>
-          <u xml:id="u-11.31" who="#PosełNadobnik">I tym właśnie mniejszym brakiem lakoniczności mierzymy wkład, który wnieśliśmy w prace komisji Sejmu. Początkowy projekt większości był wkładem pozytywnym — musimy to przyznać, ale jedynie dla przedłużenia dyskusji na komisji, bo stale przybywały w nim nowe artykuły, opierające się na Konstytucji marcowej, które w naszym pięcio-artykułowym projekcie były od razu przewidziane.</u>
-          <u xml:id="u-11.32" who="#PosełNadobnik">Pytanie trzecie: Czy projekt większości nie jest projektem „tymczasowym”? Moim zdaniem — tymczasowość w zwężonym sensie — wynika jasno z art. 1 projektu, który mówi w pierwszych słowach że proponowana ustawa konstytucyjna obowiązuje, do czasu wejścia w życie nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.</u>
-          <u xml:id="u-11.33" who="#PosełNadobnik">Powiedziałem jednak „tymczasowość w zwężonym sensie”.</u>
+          <u xml:id="u-11.16" who="#KazimierzNadobnik">Projekt również nie zabezpiecza obywateli przed bezprawnym pozbawieniem ich wolności, mienia i nawet życia, bo wprawdzie słyszeliśmy deklaracje, że prawa obywatelskie, zawarte w Konstytucji marcowej, będą uszanowane, ale takie deklaracje zostały tylko deklaracjami. Dotychczas stale zdarzają się wypadki pozbawiania wolności, przeprowadzania rewizji bez nakazów sądowych, odbierania mienia i pozbawiania własności bez żadnych ustaw na to pozwalających, nawet pozbawiania życia, że przytoczę tylko wypadki z interpelacji kępińskiej wniesionej przeze mnie do KRN, dotychczas nieuwzględnionej. Jeżeli więc dzisiejszy stan rzeczy nasuwa poważne wątpliwości, czy przepisy Konstytucji marcowej w tym zakresie są obowiązujące, jeżeli jest szereg dowodów, że władze nie uznają ich, a powoływanie się na te przepisy, aby wymierzyć sprawiedliwość w stosunku do przekraczających je, nie odnosi skutku — stąd wniosek, że niejasne przedstawienie tej kwestii jest równoznaczne z przekreśleniem zdobyczy demokracji pod tym względem.</u>
+          <u xml:id="u-11.17" who="#KazimierzNadobnik">To jest sprawa tylko bardzo pierwotnych zdobyczy społeczeństwa na drodze do demokracji.</u>
+          <u xml:id="u-11.18" who="#KazimierzNadobnik">W dalszym rozwoju historycznym społeczeństwa wywalczyły sobie dalsze zdobycze. Najważniejszą była ta, że jedynie wola narodu jest źródłem prawa. Wola zaś narodu jest wyrażana przez parlament, przez naród wybierany, jedynie powołany do wydawania ustaw.</u>
+          <u xml:id="u-11.19" who="#KazimierzNadobnik">I tę zdobycz społeczeństwa na drodze demokracji przekreśla częściowo dzisiejszy projekt, bowiem nie parlament, a Rząd ma prawo stanowienia praw, obejmujących przeważającą część życia społecznego i państwowego, które są zatwierdzane przez Radę Państwa, przed nikim nieodpowiedzialną. Prawa te mogą przestać obowiązywać dopiero po skomplikowanej procedurze, która w praktyce naraża społeczeństwo na długi okres obowiązywania praw, z którymi może się ono nie zgadzać.</u>
+          <u xml:id="u-11.20" who="#KazimierzNadobnik">Wreszcie zdobyczą społeczeństwa na drodze demokracji była zasada, że nie ma w Państwie władzy, która nie byłaby w praktycznie najkrótszej drodze odpowiedzialna przed narodem. Tymczasem według projektu powstaje nowa władza o szerokich kompetencjach, która nie jest przed narodem ani bezpośrednio, ani pośrednio odpowiedzialna. Nawet Prezydent Rzeczypospolitej mimo, że za swe czynności urzędowe nie jest odpowiedzialny ani cywilnie, ani parlamentarnie, na zasadzie art. 44 ust. (3) Konstytucji jest w swych kompetencjach ograniczony, bowiem dla ważności jego aktów rządowych jest wymagany podpis Prezesa Rady Ministrów i ministra, którzy biorą za nie odpowiedzialność. Prezydenta nawet można pociągnąć do odpowiedzialności za zdradę kraju i pogwałcenie Konstytucji na zasadzie art. 51. Natomiast odnośnie Rady Państwa — nie jest ona na swe akty przed nikim odpowiedzialna, nikt od niej również nie przejmuje odpowiedzialności, tak jak to robili ministrowie w stosunku do Prezydenta. Nie można wreszcie pociągnąć jej jako całości do odpowiedzialności za ewentualną uchwałę, mogącą być przez ogół uważaną za zdradę kraju względnie pogwałcenie Konstytucji — a w razie pociągnięcia do odpowiedzialności poszczególnych jej członków w ramach zwykłych ustaw zawsze mogliby się zasłonić uchwałą całości.</u>
+          <u xml:id="u-11.21" who="#KazimierzNadobnik">Nie upieram się nawet przy tym, że istnienie Rady Państwa jest niezgodne z monteskiuszowską zasadą podziału władz, chociaż w kompetencjach swych Rada łączy uprawnienia władzy ustawodawczej i wykonawczej. Niektórzy bowiem koledzy nie uznają podziału władz jako podstawowej cechy ustroju demokratycznego! Zaznaczę jedynie, że życie nie wytworzyło na razie teorii, która w lepszy sposób rozwiązywałaby kwestię odpowiedzialności przed narodem organów przez niego uprawnionych do sprawowania władzy w państwie. Wszelkie odchylenia od tej teorii prowadziły natomiast właśnie do przekreślenia odpowiedzialności niektórych władz przed narodem lub do jej zaciemnienia, co jest praktycznie równoznaczne z przekreśleniem. Stąd więc i w przypadku omawianego projektu większości brak odpowiedzialności Rady Stanu przy zaciemnieniu odpowiedzialności innych organów jest również chyba na pewno pogwałceniem podstawowych zasad ustroju demokratycznego.</u>
+          <u xml:id="u-11.22" who="#KazimierzNadobnik">Mówi się wprawdzie, że nie jest ważną ustawa, ale ludzie, którzy ją wykonują, przez co chcę się wzbudzić przekonanie, że najbardziej pozornie antydemokratyczne prawo może być wykorzystane dla dobra społeczeństwa. Ale być może, że na innym świecie istnieje państwo, na którego czele stoją aniołowie bez skazy. I być może, że jak powiedział p. poseł Frankowski — Konstytucja marcowa była uchwalana przeciw jednemu człowiekowi, zaś — kwietniowa dla jednego człowieka, co nie będzie miało miejsca przy przyjęciu dzisiejszego projektu większości, ale boję się natomiast, że dzisiejszy projekt mógłby być uchwalony dla reżimu, który tylko przy kierowaniu go przez aniołów prowadziłby nasz naród na drogi trwałego postępu. U nas będą kierowali Państwem zawsze tylko ludzie z wszystkimi ich wadami, a rzadko spotyka się człowieka czy grupę łudzi, którzy zrezygnowaliby bez walki praw raz im przyznanych. Lepiej więc te prawa określać ściśle, nie powodować się chwilowymi sukcesami praw, niezgodnych z pojęciami demokracji i doświadczeniem historii, bo widzieliśmy, do czego doprowadziło inne narody odstępstwo od zasad demokracji, mimo chwilowego pozornego materialnego postępu.</u>
+          <u xml:id="u-11.23" who="#KazimierzNadobnik">Po tej analizie mogę już chyba odpowiedzieć na pierwsze pytanie postawione odnośnie projektu większości, a odpowiedź będzie tego rodzaju, że właśnie przeciw niemu można wytoczyć argumenty użyte przez szanownych przeciwników w stosunku do naszego projektu.</u>
+          <u xml:id="u-11.24" who="#KazimierzNadobnik">Projekt większości nie kieruje narodu na szlaki dziejowe postępu, bo postęp ten jest możliwy tylko po drodze demokracji. Nie można iść po drodze demokracji, jeżeli się przekreśla jej zdobycze w dawnych już wiekach wywalczone przez społeczeństwa wszystkich państw demokratycznych. Przekreślanie tych zdobyczy narodu polskiego byłoby właśnie przekreślaniem jego ofiar w walce o nie z sanacją i hitleryzmem. Przekreślanie tych zdobyczy narodu byłoby również objawem nie siły — a słabości, właśnie demokracji polskiej, która pozwoliłaby się z nich obrabować.</u>
+          <u xml:id="u-11.25" who="#KazimierzNadobnik">Pytanie drugie: Czy projekt większości nie jest za lakoniczny i czy był pozytywnym wkładem w pracach komisji i w pracach Sejmu?</u>
+          <u xml:id="u-11.26" who="#KazimierzNadobnik">Wprawdzie projekt większości zawiera o 28 artykułów więcej niż nasz projekt, ale mimo to jest bardziej lakoniczny.</u>
+          <u xml:id="u-11.27" who="#KazimierzNadobnik">Lakoniczność naszego projektu nie pominęła np. tak zasadniczego dla ustroju demokratycznego problemu, jak sprawy niezawisłości sądownictwa. Wprawdzie stwierdza ją art. 25 ust. (2) projektu, ale cóż znaczy niezawisłość sędziego bez dania mu ochrony, wynikającej z art. 78 i 79 Konstytucji tj. ochrony przed złożeniem, zawieszeniem go z urzędu względnie przeniesieniem w stan spoczynku wbrew jego woli, w postaci wymogu orzeczenia sądowego i to tylko w wypadkach w ustawie przewidzianych?</u>
+          <u xml:id="u-11.28" who="#KazimierzNadobnik">Cóż znaczy inwokacja w art. 26 o przejęciu przez sądownictwo powszechne całego wymiaru sprawiedliwości, jeżeli stwierdza się, że jego sposób „określają” ustawy — których, wyczerpujących całkowicie to zagadnienie, jeszcze nie ma.</u>
+          <u xml:id="u-11.29" who="#KazimierzNadobnik">Lakoniczność naszego projektu nie pominęła tak zasadniczych dla ustroju demokratycznego problemów jak powszechnych obowiązków i praw obywatelskich.</u>
+          <u xml:id="u-11.30" who="#KazimierzNadobnik">I można by cytować wiele dalszych przykładów, z powodu których nasz projekt, pomimo że zawierał tylko 5 artykułów jest mniej lakoniczny niż projekt większości.</u>
+          <u xml:id="u-11.31" who="#KazimierzNadobnik">I tym właśnie mniejszym brakiem lakoniczności mierzymy wkład, który wnieśliśmy w prace komisji Sejmu. Początkowy projekt większości był wkładem pozytywnym — musimy to przyznać, ale jedynie dla przedłużenia dyskusji na komisji, bo stale przybywały w nim nowe artykuły, opierające się na Konstytucji marcowej, które w naszym pięcio-artykułowym projekcie były od razu przewidziane.</u>
+          <u xml:id="u-11.32" who="#KazimierzNadobnik">Pytanie trzecie: Czy projekt większości nie jest projektem „tymczasowym”? Moim zdaniem — tymczasowość w zwężonym sensie — wynika jasno z art. 1 projektu, który mówi w pierwszych słowach że proponowana ustawa konstytucyjna obowiązuje, do czasu wejścia w życie nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.</u>
+          <u xml:id="u-11.33" who="#KazimierzNadobnik">Powiedziałem jednak „tymczasowość w zwężonym sensie”.</u>
           <u xml:id="u-11.34" who="#komentarz">(Przerywanie.)</u>
-          <u xml:id="u-11.35" who="#PosełNadobnik">Dlaczego? — Uzasadniam. Usiłowano nam zarzucić, że wprowadzając w naszym projekcie w nazwie ustawy słowo „tymczasowa”, ukrywamy w tym głębszy sens. Zapewniam, że przy układaniu naszego projektu nie miałem tego na myśli. Ale skoro już mi tę myśl poddano, to muszę stwierdzić, że wierzę święcie, że każda ustawa, że każde prawo czy bezprawie, czy będą miały w swym nagłówku słowo „tymczasowe”, czy nie — będą tymczasowe jeżeli będą sprzeciwiały się woli narodu polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-11.35" who="#KazimierzNadobnik">Dlaczego? — Uzasadniam. Usiłowano nam zarzucić, że wprowadzając w naszym projekcie w nazwie ustawy słowo „tymczasowa”, ukrywamy w tym głębszy sens. Zapewniam, że przy układaniu naszego projektu nie miałem tego na myśli. Ale skoro już mi tę myśl poddano, to muszę stwierdzić, że wierzę święcie, że każda ustawa, że każde prawo czy bezprawie, czy będą miały w swym nagłówku słowo „tymczasowe”, czy nie — będą tymczasowe jeżeli będą sprzeciwiały się woli narodu polskiego.</u>
           <u xml:id="u-11.36" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
-          <u xml:id="u-11.37" who="#PosełNadobnik">Wierzę i wierzymy w naród polski, w jego trwałe dążenie po szlakach postępu, bowiem wierzę, i wierzymy, że z narodem polskim stale związane jest umiłowanie jedynej drogi, która te szlaki wytycza, tj. drogi wolności i prawdziwej demokracji.</u>
+          <u xml:id="u-11.37" who="#KazimierzNadobnik">Wierzę i wierzymy w naród polski, w jego trwałe dążenie po szlakach postępu, bowiem wierzę, i wierzymy, że z narodem polskim stale związane jest umiłowanie jedynej drogi, która te szlaki wytycza, tj. drogi wolności i prawdziwej demokracji.</u>
           <u xml:id="u-11.38" who="#komentarz">(Przerywania. Oklaski na ławach PSL. Głos na ławach PPS: Naród w Was nie wierzy.)</u>
-          <u xml:id="u-11.39" who="#PosełNadobnik">W związku z analizą projektu większości komisji, podtrzymuję nadal zgłoszony projekt mniejszości. Z tego względu składam wniosek formalny na podstawie art. 20 pkt.1) regulaminu o przeprowadzenie głosowania najpierw nad zgłoszonym przeze mnie projektem, jako najdalej idącą poprawką do projektu większości.</u>
-          <u xml:id="u-11.40" who="#PosełNadobnik">W wypadku, gdyby w głosowaniu projekt nasz nie uzyskał większości, zgłaszam do projektu większości poprawki szczegółowe, które uzasadniał p. poseł Wójcicki, a których tekst został Panom Posłom rozdany w dniu wczorajszym przy druku nr 2.</u>
+          <u xml:id="u-11.39" who="#KazimierzNadobnik">W związku z analizą projektu większości komisji, podtrzymuję nadal zgłoszony projekt mniejszości. Z tego względu składam wniosek formalny na podstawie art. 20 pkt.1) regulaminu o przeprowadzenie głosowania najpierw nad zgłoszonym przeze mnie projektem, jako najdalej idącą poprawką do projektu większości.</u>
+          <u xml:id="u-11.40" who="#KazimierzNadobnik">W wypadku, gdyby w głosowaniu projekt nasz nie uzyskał większości, zgłaszam do projektu większości poprawki szczegółowe, które uzasadniał p. poseł Wójcicki, a których tekst został Panom Posłom rozdany w dniu wczorajszym przy druku nr 2.</u>
           <u xml:id="u-11.41" who="#komentarz">(Oklaski na ławach PSL.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-12">
           <u xml:id="u-12.0" who="#WładysławKowalski">Głosu udzielam posłowi ob. Hochfeldowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-13">
-          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełHochfeld">Wysoka Izbo! Miarą wagi, jaką Polska Partia Socjalistyczna przywiązuje do projektu ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, jest fakt, że w dyskusji nad tym projektem zabierało głos wielu przedstawicieli Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów.</u>
-          <u xml:id="u-13.1" who="#PosełHochfeld">Jeśli wszedłem dziś na trybunę, to nie po to, aby jeszcze raz zadublować to, o czym mówili moi przyjaciele i towarzysze z klubu parlamentarnego PPS.</u>
-          <u xml:id="u-13.2" who="#PosełHochfeld">Nasze stanowisko wobec projektu ustawy jest jasne. Wynika ono z faktu, że byliśmy współautorami projektu, wynika z faktu, że nad tym projektem na komisji pracowaliśmy i wynika z faktu, że projekt ten jest dzieckiem wspólnej myśli konstytucyjnej całego obozu demokratycznego w Polsce, którego jesteśmy nieodłączną częścią.</u>
-          <u xml:id="u-13.3" who="#PosełHochfeld">Jeżeli zabrałem głos jeszcze raz, to nie po to, aby Wysoką Izbę nudzić powtarzaniem naszych deklaracyj, nie po to, aby Wysoką Izbę nudzić określaniem jeszcze raz naszego stanowiska wobec tej ustawy, ale w związku z tym, że głos dzisiaj zabierali przedstawiciele PSL, którzy dopiero na trzecie czytanie zarezerwowali sobie demonstrację swojej specyficznej taktyki na terenie parlamentu.</u>
+          <u xml:id="u-13.0" who="#JulianHochfeld">Wysoka Izbo! Miarą wagi, jaką Polska Partia Socjalistyczna przywiązuje do projektu ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, jest fakt, że w dyskusji nad tym projektem zabierało głos wielu przedstawicieli Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów.</u>
+          <u xml:id="u-13.1" who="#JulianHochfeld">Jeśli wszedłem dziś na trybunę, to nie po to, aby jeszcze raz zadublować to, o czym mówili moi przyjaciele i towarzysze z klubu parlamentarnego PPS.</u>
+          <u xml:id="u-13.2" who="#JulianHochfeld">Nasze stanowisko wobec projektu ustawy jest jasne. Wynika ono z faktu, że byliśmy współautorami projektu, wynika z faktu, że nad tym projektem na komisji pracowaliśmy i wynika z faktu, że projekt ten jest dzieckiem wspólnej myśli konstytucyjnej całego obozu demokratycznego w Polsce, którego jesteśmy nieodłączną częścią.</u>
+          <u xml:id="u-13.3" who="#JulianHochfeld">Jeżeli zabrałem głos jeszcze raz, to nie po to, aby Wysoką Izbę nudzić powtarzaniem naszych deklaracyj, nie po to, aby Wysoką Izbę nudzić określaniem jeszcze raz naszego stanowiska wobec tej ustawy, ale w związku z tym, że głos dzisiaj zabierali przedstawiciele PSL, którzy dopiero na trzecie czytanie zarezerwowali sobie demonstrację swojej specyficznej taktyki na terenie parlamentu.</u>
           <u xml:id="u-13.4" who="#komentarz">( Głos na ławach PSL: Jeszcze nie ma trzeciego czytania, skąd Pan wziął trzecie czytanie?)</u>
-          <u xml:id="u-13.5" who="#PosełHochfeld">To znaczy, że mam jeszcze jedną niespodziankę od Panów. Nie jestem tak pedantycznym prawnikiem jak panowie i już miałem sposobność to stwierdzić, że nie jestem.</u>
+          <u xml:id="u-13.5" who="#JulianHochfeld">To znaczy, że mam jeszcze jedną niespodziankę od Panów. Nie jestem tak pedantycznym prawnikiem jak panowie i już miałem sposobność to stwierdzić, że nie jestem.</u>
           <u xml:id="u-13.6" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Szkoda.)</u>
-          <u xml:id="u-13.7" who="#PosełHochfeld">Myślę, że nie szkoda, Myślę, że gdyby Panowie byli czasem bardziej realistami, a mniej pedantycznymi prawnikami, to znacznie więcej mogliby praktycznie zrobić.</u>
+          <u xml:id="u-13.7" who="#JulianHochfeld">Myślę, że nie szkoda, Myślę, że gdyby Panowie byli czasem bardziej realistami, a mniej pedantycznymi prawnikami, to znacznie więcej mogliby praktycznie zrobić.</u>
           <u xml:id="u-13.8" who="#komentarz">(Oklaski na ławach PPS.)</u>
-          <u xml:id="u-13.9" who="#PosełHochfeld">Ale wracając do rzeczy, chcę mówić o tej specyficznej taktyce klubu PSL i chcę w związku z tym powiedzieć parę słów o nastrojach, o atmosferze, o warunkach, w których projekt ustawy przedłożonej Sejmowi był opracowywany.</u>
-          <u xml:id="u-13.10" who="#PosełHochfeld">Śmiem twierdzić — i mówię to z całą rozwagą — że taktyka posłów z Polskiego Stronnictwa Ludowego jest czasem dziwna, a czasem — używam tego wyrażenia z całą świadomością — prowokacyjna. Jeżeli z jednej strony wysyła się swego przedstawiciela nie tylko na komisję, ale na podkomisję dla opracowania projektu ustawy, jeżeli ten przedstawiciel zabiera głos w warunkach pełnej swobody, jeżeli głosu jego czasem się słucha, gdy ma coś rozsądnego do powiedzenia, to rzeczą dziwną jest i wszystkim nam to się dziwnym wydaje, że potem jego koledzy przychodzą tu i wobec projektu ustawy, nad która on przecież pracował, zajmują stanowisko, jak już powiedziałem, prowokacyjne.</u>
-          <u xml:id="u-13.11" who="#PosełHochfeld">Proszę sobie przypomnieć, w jakich warunkach ten projekt ustawy był opracowywany. Zdaje się, że panom z PSL potrzeba trochę nauki historii, chociaż to jest historia dni ostatnich i chociaż w historii tej brali udział.</u>
-          <u xml:id="u-13.12" who="#PosełHochfeld">P. Wójcicki zarzucił większości sejmowej, że projekt wyskoczył nagłe, że zastał panów z PSL nieprzygotowanymi, że był zbytni pośpiech w pracach.</u>
-          <u xml:id="u-13.13" who="#PosełHochfeld">A jak było naprawdę? Naprawdę było tak, że na projekt złożyły się najpierw określone doświadczenia, których uwzględnienie i wzięcie pod uwagę było także obowiązkiem panów z PSL, gdyby się mniej zajmowali pedanterią prawniczą, a więcej rzeczywistością społeczną i historyczną. Były określone doświadczenia poprzedniej niepodległości, doświadczenia, określone historycznie z okresu okupacji, konspiracji i emigracji.</u>
+          <u xml:id="u-13.9" who="#JulianHochfeld">Ale wracając do rzeczy, chcę mówić o tej specyficznej taktyce klubu PSL i chcę w związku z tym powiedzieć parę słów o nastrojach, o atmosferze, o warunkach, w których projekt ustawy przedłożonej Sejmowi był opracowywany.</u>
+          <u xml:id="u-13.10" who="#JulianHochfeld">Śmiem twierdzić — i mówię to z całą rozwagą — że taktyka posłów z Polskiego Stronnictwa Ludowego jest czasem dziwna, a czasem — używam tego wyrażenia z całą świadomością — prowokacyjna. Jeżeli z jednej strony wysyła się swego przedstawiciela nie tylko na komisję, ale na podkomisję dla opracowania projektu ustawy, jeżeli ten przedstawiciel zabiera głos w warunkach pełnej swobody, jeżeli głosu jego czasem się słucha, gdy ma coś rozsądnego do powiedzenia, to rzeczą dziwną jest i wszystkim nam to się dziwnym wydaje, że potem jego koledzy przychodzą tu i wobec projektu ustawy, nad która on przecież pracował, zajmują stanowisko, jak już powiedziałem, prowokacyjne.</u>
+          <u xml:id="u-13.11" who="#JulianHochfeld">Proszę sobie przypomnieć, w jakich warunkach ten projekt ustawy był opracowywany. Zdaje się, że panom z PSL potrzeba trochę nauki historii, chociaż to jest historia dni ostatnich i chociaż w historii tej brali udział.</u>
+          <u xml:id="u-13.12" who="#JulianHochfeld">P. Wójcicki zarzucił większości sejmowej, że projekt wyskoczył nagłe, że zastał panów z PSL nieprzygotowanymi, że był zbytni pośpiech w pracach.</u>
+          <u xml:id="u-13.13" who="#JulianHochfeld">A jak było naprawdę? Naprawdę było tak, że na projekt złożyły się najpierw określone doświadczenia, których uwzględnienie i wzięcie pod uwagę było także obowiązkiem panów z PSL, gdyby się mniej zajmowali pedanterią prawniczą, a więcej rzeczywistością społeczną i historyczną. Były określone doświadczenia poprzedniej niepodległości, doświadczenia, określone historycznie z okresu okupacji, konspiracji i emigracji.</u>
           <u xml:id="u-13.14" who="#komentarz">(Oklaski. Poseł Mikołajczyk: Mówi o sobie, bo on był w Londynie) (Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-13.15" who="#PosełHochfeld">Tak, mówię o sobie i tym więcej o tych rzeczach mogę powiedzieć.</u>
+          <u xml:id="u-13.15" who="#JulianHochfeld">Tak, mówię o sobie i tym więcej o tych rzeczach mogę powiedzieć.</u>
           <u xml:id="u-13.16" who="#komentarz">(Oklaski. Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-13.17" who="#PosełHochfeld">Czy kiedykolwiek, Panie Pośle Mikołajczyk, ukrywałem, że byłem w Londynie? Więc po co Pan tak złośliwie to przypomina?</u>
+          <u xml:id="u-13.17" who="#JulianHochfeld">Czy kiedykolwiek, Panie Pośle Mikołajczyk, ukrywałem, że byłem w Londynie? Więc po co Pan tak złośliwie to przypomina?</u>
           <u xml:id="u-13.18" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Były oklaski pod Pana adresem.)</u>
-          <u xml:id="u-13.19" who="#PosełHochfeld">Były doświadczenia ostatnich dwóch łat polskiej rzeczywistości, w ciągu których praca Krajowej Rady Narodowej ma — jak podkreśliłem — określony dorobek. I z praktyki KRN, nawet w tych szczegółach, w których niewątpliwie należy ją poprawić i ulepszyć, wiele doświadczeń można wyciągnąć. O tym wszystkim panowie z PSL, nie chcę powiedzieć, że zapomnieli, ale panowie z PSL nie chcą w ogóle wiedzieć, interesuje ich bowiem pedanteria prawnicza.</u>
-          <u xml:id="u-13.20" who="#PosełHochfeld">A potem były inne rzeczy. Potem była dyskusja prasowa dość obszerna i był praprojekt, jak to już raz nazwałem. Był praprojekt — materiał opracowany przez Prezydium KRN, Panowie z PSL w im tylko wiadomych celach uznali za stosowne dwukrotnie w prasie projekt ten określić jako projekt wniesiony pod obrady Sejmu. Dzisiejszy „Robotnik” zajął się tą specyficzną praktyką panów z PSL, którą rozumiemy doskonale, której intencję doceniamy, wiemy, że chodzi tutaj o podważenie autorytetu tej wysokiej Izby, co zresztą panowie z PSL systematycznie na tej sali usiłują robić.</u>
-          <u xml:id="u-13.21" who="#PosełHochfeld">Był więc ten praprojekt Prezydium KRN i były dwa inne praprojekty: PPR i PPS. Z tymi materiałami polityczna opinia Polski miała możność się zapoznać, one były dyskutowane, tylko w tej dyskusji nie było panów z PSL, bo wtedy akurat byli zajęci swą ahistoryczną systematyczną prawniczą pedanterią na temat wyborów. Jeżeli ktoś wtedy, gdy się robi rzeczy konstruktywne, zajmuje się pedanterią, „siedzi na kanapie i ma za złe”, niech nie dziwi się, że jest zawsze spóźniony, jak zresztą PSL na przestrzeni okresu ostatniego nieraz już pokazało. Panowie jesteście spóźnieni, za długo się namyślacie nad pewnymi rzeczami.</u>
+          <u xml:id="u-13.19" who="#JulianHochfeld">Były doświadczenia ostatnich dwóch łat polskiej rzeczywistości, w ciągu których praca Krajowej Rady Narodowej ma — jak podkreśliłem — określony dorobek. I z praktyki KRN, nawet w tych szczegółach, w których niewątpliwie należy ją poprawić i ulepszyć, wiele doświadczeń można wyciągnąć. O tym wszystkim panowie z PSL, nie chcę powiedzieć, że zapomnieli, ale panowie z PSL nie chcą w ogóle wiedzieć, interesuje ich bowiem pedanteria prawnicza.</u>
+          <u xml:id="u-13.20" who="#JulianHochfeld">A potem były inne rzeczy. Potem była dyskusja prasowa dość obszerna i był praprojekt, jak to już raz nazwałem. Był praprojekt — materiał opracowany przez Prezydium KRN, Panowie z PSL w im tylko wiadomych celach uznali za stosowne dwukrotnie w prasie projekt ten określić jako projekt wniesiony pod obrady Sejmu. Dzisiejszy „Robotnik” zajął się tą specyficzną praktyką panów z PSL, którą rozumiemy doskonale, której intencję doceniamy, wiemy, że chodzi tutaj o podważenie autorytetu tej wysokiej Izby, co zresztą panowie z PSL systematycznie na tej sali usiłują robić.</u>
+          <u xml:id="u-13.21" who="#JulianHochfeld">Był więc ten praprojekt Prezydium KRN i były dwa inne praprojekty: PPR i PPS. Z tymi materiałami polityczna opinia Polski miała możność się zapoznać, one były dyskutowane, tylko w tej dyskusji nie było panów z PSL, bo wtedy akurat byli zajęci swą ahistoryczną systematyczną prawniczą pedanterią na temat wyborów. Jeżeli ktoś wtedy, gdy się robi rzeczy konstruktywne, zajmuje się pedanterią, „siedzi na kanapie i ma za złe”, niech nie dziwi się, że jest zawsze spóźniony, jak zresztą PSL na przestrzeni okresu ostatniego nieraz już pokazało. Panowie jesteście spóźnieni, za długo się namyślacie nad pewnymi rzeczami.</u>
           <u xml:id="u-13.22" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-13.23" who="#PosełHochfeld">Nad tymi praprojektami pracowali i prawnicy i uczeni. Ja nie mogę podać zbyt wiele szczegółów o praprojekcie KRN i zbyt wiele szczegółów o praprojekcie PPR, jakkolwiek wiem o tym, że nad tym praprojektem pracowali efektywnie prawnicy, uczeni i politycy nie jeden dzień i nie jeden tydzień. Wiem natomiast, że nad praprojektem PPS pracowało całe doświadczenie PPS w zakresie konstytucyjnym, a prócz tego w ostatnim okresie pracowało wielu prawników, wielu uczonych, wielu polityków. Myśmy się tymi rzeczami zajmowali poważnie, wtedy, kiedy panowie z PSL zajmowali się udzielaniem wywiadów prasie zagranicznej na temat stosunków polskich.</u>
+          <u xml:id="u-13.23" who="#JulianHochfeld">Nad tymi praprojektami pracowali i prawnicy i uczeni. Ja nie mogę podać zbyt wiele szczegółów o praprojekcie KRN i zbyt wiele szczegółów o praprojekcie PPR, jakkolwiek wiem o tym, że nad tym praprojektem pracowali efektywnie prawnicy, uczeni i politycy nie jeden dzień i nie jeden tydzień. Wiem natomiast, że nad praprojektem PPS pracowało całe doświadczenie PPS w zakresie konstytucyjnym, a prócz tego w ostatnim okresie pracowało wielu prawników, wielu uczonych, wielu polityków. Myśmy się tymi rzeczami zajmowali poważnie, wtedy, kiedy panowie z PSL zajmowali się udzielaniem wywiadów prasie zagranicznej na temat stosunków polskich.</u>
           <u xml:id="u-13.24" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-13.25" who="#PosełHochfeld">Potem przyszła prasa i w prasie ta rzecz była omawiana. Ta prasa była omawiana w głównych zarysach m. in. w organie, który mam zaszczyt redagować, w „Robotniku”. Czytam codziennie „Gazetę Ludową”, z coraz mniejszym zresztą zainteresowaniem,...</u>
+          <u xml:id="u-13.25" who="#JulianHochfeld">Potem przyszła prasa i w prasie ta rzecz była omawiana. Ta prasa była omawiana w głównych zarysach m. in. w organie, który mam zaszczyt redagować, w „Robotniku”. Czytam codziennie „Gazetę Ludową”, z coraz mniejszym zresztą zainteresowaniem,...</u>
           <u xml:id="u-13.26" who="#komentarz">(Oklaski. Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-13.27" who="#PosełHochfeld">... ale nie dostrzegłem w „Gazecie” ani pozytywnego, ani negatywnego ustosunkowania się ani rozważań na ten temat.</u>
+          <u xml:id="u-13.27" who="#JulianHochfeld">... ale nie dostrzegłem w „Gazecie” ani pozytywnego, ani negatywnego ustosunkowania się ani rozważań na ten temat.</u>
           <u xml:id="u-13.28" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Zapytajcie Zabłudowskiego.)</u>
-          <u xml:id="u-13.29" who="#PosełHochfeld">Ja z Zabłudowskim jestem w dobrych stosunkach i on mi wszystko opowiada. Nic mi nie opowiadał. Spytam się zresztą.</u>
+          <u xml:id="u-13.29" who="#JulianHochfeld">Ja z Zabłudowskim jestem w dobrych stosunkach i on mi wszystko opowiada. Nic mi nie opowiadał. Spytam się zresztą.</u>
           <u xml:id="u-13.30" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: To niech Pan przyjdzie do redakcji przejrzy skonfiskowane artykuły.)</u>
-          <u xml:id="u-13.31" who="#PosełHochfeld">Mogę się spotkać na czarnej kawie, do redakcji nie chodzę. Zobaczę, czy tam była myśl konstruktywna, czy tego typu, jak dzisiejsze przemówienie posła Wójcickiego, bo jeżeli była taka myśl, jak, w tym przemówieniu, to się nie dziwię, że cenzor się oburzył. Ja bym tego nie zrobił, bo ja jestem człowiek spokojny, ale Zabłudowski jest człowiekiem nerwowym.</u>
-          <u xml:id="u-13.32" who="#PosełHochfeld">Nie zauważyłem więc w „Gazecie Ludowej” żadnego przejawu zainteresowania dla zagadnień konstytucyjnych w Polsce. Może były ataki i Zabłudowski je skonfiskował, może były awantury i Zabłudowski je skonfiskował, ale przekonany jestem, że artykułu prawniczego Zabłudowski by nie skonfiskował.</u>
-          <u xml:id="u-13.33" who="#PosełHochfeld">A potem został wniesiony projekt na komisję, wybraną przez Sejm, projekt zgłoszony wspólnie przez PPR i PPS. Siedzieliśmy nad tym projektem długo, szlifowaliśmy każdy artykuł systematycznie, tylko widzicie, my jesteśmy ludzie uparci, czasami siedzimy 48 godzin bez przerwy. My z naszej tradycji rewolucyjnej mamy przyzwyczajenie do takiego tempa pracy i wolimy takie tempo pracy, aniżeli przesiadywanie po kawiarniach polityczne i niepolityczne.</u>
+          <u xml:id="u-13.31" who="#JulianHochfeld">Mogę się spotkać na czarnej kawie, do redakcji nie chodzę. Zobaczę, czy tam była myśl konstruktywna, czy tego typu, jak dzisiejsze przemówienie posła Wójcickiego, bo jeżeli była taka myśl, jak, w tym przemówieniu, to się nie dziwię, że cenzor się oburzył. Ja bym tego nie zrobił, bo ja jestem człowiek spokojny, ale Zabłudowski jest człowiekiem nerwowym.</u>
+          <u xml:id="u-13.32" who="#JulianHochfeld">Nie zauważyłem więc w „Gazecie Ludowej” żadnego przejawu zainteresowania dla zagadnień konstytucyjnych w Polsce. Może były ataki i Zabłudowski je skonfiskował, może były awantury i Zabłudowski je skonfiskował, ale przekonany jestem, że artykułu prawniczego Zabłudowski by nie skonfiskował.</u>
+          <u xml:id="u-13.33" who="#JulianHochfeld">A potem został wniesiony projekt na komisję, wybraną przez Sejm, projekt zgłoszony wspólnie przez PPR i PPS. Siedzieliśmy nad tym projektem długo, szlifowaliśmy każdy artykuł systematycznie, tylko widzicie, my jesteśmy ludzie uparci, czasami siedzimy 48 godzin bez przerwy. My z naszej tradycji rewolucyjnej mamy przyzwyczajenie do takiego tempa pracy i wolimy takie tempo pracy, aniżeli przesiadywanie po kawiarniach polityczne i niepolityczne.</u>
           <u xml:id="u-13.34" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-13.35" who="#PosełHochfeld">I dlatego urodził się ten nasz projekt względnie szybko, jeżeli chodzi o stronę formalną, ale wynikł z długiej i doświadczonej pracy bardzo wielu ludzi. Projekt przeszedł na komisję sejmową, została wybrana podkomisja. Panowie z PSL nie mogą się żalić, że zostali pominięci w wyborze do tej podkomisji. Brał w niej udział poseł Kiernik i muszę powiedzieć, że jego praca była niejednokrotnie pożyteczna. Wnosił do dyskusji nie tylko wiele humoru, co jest jego właściwością, dobrego humoru, nie zjadliwego, ale wnosił bardzo wiele konstruktywnej myśli, a przede wszystkim niezwykle wiele realizmu życiowego, którego wielu panom z PSL ewidentnie brak. Taki jest sposób, że Panowie jedną ręką — ręką Kiernika — nas głaszczą, a drugą ręką — Mikołajczyka lub Wójcickiego — biją. Dziś poseł Wójcicki przyszedł i bił nas. W związku z tym chcę zdradzić tajemnicę podkomisji sejmowej, mianowicie powtórzę dowcip posła Kiernika, który mówi, że ile razy głosuje przeciwko któremuś z naszych sformułowań, będących wynikiem wspólnej pracy, to głosuje prawą ręką, a ile razy głosuje za, to głosuje lewą ręką. To jest rzecz bardzo charakterystyczna i tak naprawdę jest. To, do czego doszliśmy wspólnie razem, to była ideowa, społeczna, historyczna lewa ręka, a to, przeciwko czemu głosujecie, to jest ideowa, historyczna i społeczna prawa ręka bez względu na to, co wy sobie o tym myślicie.</u>
+          <u xml:id="u-13.35" who="#JulianHochfeld">I dlatego urodził się ten nasz projekt względnie szybko, jeżeli chodzi o stronę formalną, ale wynikł z długiej i doświadczonej pracy bardzo wielu ludzi. Projekt przeszedł na komisję sejmową, została wybrana podkomisja. Panowie z PSL nie mogą się żalić, że zostali pominięci w wyborze do tej podkomisji. Brał w niej udział poseł Kiernik i muszę powiedzieć, że jego praca była niejednokrotnie pożyteczna. Wnosił do dyskusji nie tylko wiele humoru, co jest jego właściwością, dobrego humoru, nie zjadliwego, ale wnosił bardzo wiele konstruktywnej myśli, a przede wszystkim niezwykle wiele realizmu życiowego, którego wielu panom z PSL ewidentnie brak. Taki jest sposób, że Panowie jedną ręką — ręką Kiernika — nas głaszczą, a drugą ręką — Mikołajczyka lub Wójcickiego — biją. Dziś poseł Wójcicki przyszedł i bił nas. W związku z tym chcę zdradzić tajemnicę podkomisji sejmowej, mianowicie powtórzę dowcip posła Kiernika, który mówi, że ile razy głosuje przeciwko któremuś z naszych sformułowań, będących wynikiem wspólnej pracy, to głosuje prawą ręką, a ile razy głosuje za, to głosuje lewą ręką. To jest rzecz bardzo charakterystyczna i tak naprawdę jest. To, do czego doszliśmy wspólnie razem, to była ideowa, społeczna, historyczna lewa ręka, a to, przeciwko czemu głosujecie, to jest ideowa, historyczna i społeczna prawa ręka bez względu na to, co wy sobie o tym myślicie.</u>
           <u xml:id="u-13.36" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-13.37" who="#PosełHochfeld">Podkomisja pracowała długo i wytrwale. PSL miało możność nie tylko z projektem się zapoznać, ale miało możność na sformułowanie tego projektu wpływać i chcę oświadczyć tutaj, że były pewne sformułowania, na które miedzy innymi się złożyła praca posła Kiernika. Była ta możność i twierdzenie, że panowie z PSL zostali zaskoczeni, jest wyrazem i dowodem złej woli.</u>
+          <u xml:id="u-13.37" who="#JulianHochfeld">Podkomisja pracowała długo i wytrwale. PSL miało możność nie tylko z projektem się zapoznać, ale miało możność na sformułowanie tego projektu wpływać i chcę oświadczyć tutaj, że były pewne sformułowania, na które miedzy innymi się złożyła praca posła Kiernika. Była ta możność i twierdzenie, że panowie z PSL zostali zaskoczeni, jest wyrazem i dowodem złej woli.</u>
           <u xml:id="u-13.38" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Nie mogliśmy się porozumieć.)</u>
-          <u xml:id="u-13.39" who="#PosełHochfeld">Jeżeli Panowie macie utrudnioną łączność, choć jest was dwudziestu ośmiu, to ja na to nie poradzę.</u>
+          <u xml:id="u-13.39" who="#JulianHochfeld">Jeżeli Panowie macie utrudnioną łączność, choć jest was dwudziestu ośmiu, to ja na to nie poradzę.</u>
           <u xml:id="u-13.40" who="#komentarz">(Wesołość. Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-13.41" who="#PosełHochfeld">Twierdzę, że wysuwanie tego rodzaju zarzutów ma na celu stworzenie niewłaściwej atmosfery dokoła tego projektu ustawy i chcę jeszcze raz stwierdzić, że ten system ustosunkowania się wobec tej Izby, wobec tego Sejmu jest zły i prowadzi na manowce, na które Panowie już i tak zeszliście. Źle się bawicie, ale toby nas i bawiło, gdyby nie fakt, że ta zabawa zbyt drogo kosztuje naród.</u>
-          <u xml:id="u-13.42" who="#PosełHochfeld">A teraz niektóre konkretne zarzuty. Nie będę się szczegółowo nimi zajmował, bo będzie o nich na pewno mówił referent, który jest bardziej kompetentny do zajmowania się nimi.</u>
-          <u xml:id="u-13.43" who="#PosełHochfeld">P. poseł Wójcicki przypuścił pierwszy atak na dekretowanie, ale każdy nieuprzedzony, który przeczyta art. 4 projektu, artykuł, który był przedmiotem długich bardzo debat i cyzelowań prawniczych i politycznych, dojdzie do przekonania, że to dekretowanie nie jest tak groźne, albowiem po pierwsze jest ograniczone w rzeczach najważniejszych, a po drugie jest ograniczone faktem, że musi być zatwierdzone przez Radę Państwa — o tej Radzie Państwa, której Panowie się tak boją, będę mówił osobno — i dopiero wtedy, po podpisaniu przez Prezydenta i Prezesa Rady Ministrów dekret uzyskuje moc ustawy. Na najbliższej sesji musi dekret być przedstawiony Sejmowi, a jeżeli nie zostanie przedstawiony, względnie jeżeli Sejm go odrzuci zwykłą większością głosów, wtedy traci moc ustawy, przestaje być prawem. I teraz nie wiem, czego się Panowie z PSL boją i dlaczego twierdzą, że to dekretowanie jest tak straszne.</u>
-          <u xml:id="u-13.44" who="#PosełHochfeld">Czy ono było o tyle lepsze w praktyce Konstytucji marcowej, czy ono było o tyle lepsze w teorii, w literze Konstytucji marcowej? Zdaje się, że nie.</u>
-          <u xml:id="u-13.45" who="#PosełHochfeld">Panowie z PSL boją się czegoś innego. Boją się tego, że na tej sali jest większość określona, jasna większość popierająca Rząd i że ta większość, kontrolując Rząd i wpływając realnie na prace Rządu, nie tylko głosując za Rządem — że ta większość w sprawach zasadniczych Rząd popiera, bo Rząd jest komitetem wykonawczym tej większości.</u>
+          <u xml:id="u-13.41" who="#JulianHochfeld">Twierdzę, że wysuwanie tego rodzaju zarzutów ma na celu stworzenie niewłaściwej atmosfery dokoła tego projektu ustawy i chcę jeszcze raz stwierdzić, że ten system ustosunkowania się wobec tej Izby, wobec tego Sejmu jest zły i prowadzi na manowce, na które Panowie już i tak zeszliście. Źle się bawicie, ale toby nas i bawiło, gdyby nie fakt, że ta zabawa zbyt drogo kosztuje naród.</u>
+          <u xml:id="u-13.42" who="#JulianHochfeld">A teraz niektóre konkretne zarzuty. Nie będę się szczegółowo nimi zajmował, bo będzie o nich na pewno mówił referent, który jest bardziej kompetentny do zajmowania się nimi.</u>
+          <u xml:id="u-13.43" who="#JulianHochfeld">P. poseł Wójcicki przypuścił pierwszy atak na dekretowanie, ale każdy nieuprzedzony, który przeczyta art. 4 projektu, artykuł, który był przedmiotem długich bardzo debat i cyzelowań prawniczych i politycznych, dojdzie do przekonania, że to dekretowanie nie jest tak groźne, albowiem po pierwsze jest ograniczone w rzeczach najważniejszych, a po drugie jest ograniczone faktem, że musi być zatwierdzone przez Radę Państwa — o tej Radzie Państwa, której Panowie się tak boją, będę mówił osobno — i dopiero wtedy, po podpisaniu przez Prezydenta i Prezesa Rady Ministrów dekret uzyskuje moc ustawy. Na najbliższej sesji musi dekret być przedstawiony Sejmowi, a jeżeli nie zostanie przedstawiony, względnie jeżeli Sejm go odrzuci zwykłą większością głosów, wtedy traci moc ustawy, przestaje być prawem. I teraz nie wiem, czego się Panowie z PSL boją i dlaczego twierdzą, że to dekretowanie jest tak straszne.</u>
+          <u xml:id="u-13.44" who="#JulianHochfeld">Czy ono było o tyle lepsze w praktyce Konstytucji marcowej, czy ono było o tyle lepsze w teorii, w literze Konstytucji marcowej? Zdaje się, że nie.</u>
+          <u xml:id="u-13.45" who="#JulianHochfeld">Panowie z PSL boją się czegoś innego. Boją się tego, że na tej sali jest większość określona, jasna większość popierająca Rząd i że ta większość, kontrolując Rząd i wpływając realnie na prace Rządu, nie tylko głosując za Rządem — że ta większość w sprawach zasadniczych Rząd popiera, bo Rząd jest komitetem wykonawczym tej większości.</u>
           <u xml:id="u-13.46" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-13.47" who="#PosełHochfeld">I chodzi o to, że Panowie z PSL nie dekretowania się boją, ale boją się tej większości. Ale w tym zakresie ja ich nawet rozumiem. Chodzi o to, że istnieje coś, co się nazywa parlamentem, a czego my nie chcemy, tak jak Wy chcielibyście, sprowadzić do grona ludzi wstających i siadających.</u>
+          <u xml:id="u-13.47" who="#JulianHochfeld">I chodzi o to, że Panowie z PSL nie dekretowania się boją, ale boją się tej większości. Ale w tym zakresie ja ich nawet rozumiem. Chodzi o to, że istnieje coś, co się nazywa parlamentem, a czego my nie chcemy, tak jak Wy chcielibyście, sprowadzić do grona ludzi wstających i siadających.</u>
           <u xml:id="u-13.48" who="#komentarz">(Wesołość na ławach PSL.)</u>
-          <u xml:id="u-13.49" who="#PosełHochfeld">Wasz śmiech jest dziecinny, bo my tu pracujemy, my tu działamy, a Wasze próby podważenia autorytetu tej Wysokiej Izby skończą się smutno tylko dla Was i nikt Was wtedy w obronę nie będzie brał.</u>
-          <u xml:id="u-13.50" who="#PosełHochfeld">Jest druga sprawa, którą poseł Wójcicki zaatakował, mianowicie długość trwania sesji. My jesteśmy już takimi realistami, a jeśli mówimy o partiach robotniczych — marksistami, że dostosowujemy nasze sformułowania do pewnych realnych możliwości. Dlatego uważamy za postęp to, co jest teraz, w stosunku do tego, co mogło być w okresie KRN. KRN powstała w konspiracji, pewne niezbędne praktyki konspiracyjne musiały przejść na pierwszy okres życia państwowego w odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej, i KRN mogła się zbierać tylko rzadko. My dziś robimy krok naprzód i gwarantujemy, że trzy miesiące w ciągu roku Sejm musi obradować. Nie może krócej obradować niż raz dwa miesiące i raz miesiąc i twierdzą, że jest to realny, ewidentny postęp.</u>
-          <u xml:id="u-13.51" who="#PosełHochfeld">Ten postęp robimy krok po kroku, robimy go rzeczywiście, nie deklaratywnie, nie w taki sposób, żeby nie można go było dostosować do wymogów rzeczywistości. I dlatego to, co my robimy, jest naprawdę postępem, a to, co Wy robicie, jest ulatywaniem w powietrze.</u>
-          <u xml:id="u-13.52" who="#PosełHochfeld">Walczy poseł Wójcicki o kompetencje Sejmu. Martwi się bardzo, że niektóre kompetencje Sejmu są rzekomo ograniczone, boi się o podatki, obawia się o nacisk w bloku. Zapomniał powiedzieć o jednej rzeczy, o tym, że Sejm ma moc nakładania podatków, że nakładanie podatków wymaga formy ustawy i że tylko, jak w innych ważniejszych ustawach, może być na mocy upoważnienia tego Sejmu dekretowane. Zapomina się o tym i o dekretach bardzo często mówi się jak o czymś, co wyrasta wyłącznie i jedynie z samej tylko woli Rządu. Tak nie jest i tego rodzaju przedstawianie sprawy jest zwykłą, nierzeczową złośliwością.</u>
-          <u xml:id="u-13.53" who="#PosełHochfeld">Ale mnie interesuje, jak można pogodzić tę walkę o kompetencje Sejmu z tym ciągłym dyskredytowaniem tego Sejmu, z tym ciągłym podważaniem autorytetu tego młodego Sejmu, który jak jeden z moich przyjaciół z PPR się wyraził, ma jeszcze swoją pewną dziecinną sztywność.</u>
+          <u xml:id="u-13.49" who="#JulianHochfeld">Wasz śmiech jest dziecinny, bo my tu pracujemy, my tu działamy, a Wasze próby podważenia autorytetu tej Wysokiej Izby skończą się smutno tylko dla Was i nikt Was wtedy w obronę nie będzie brał.</u>
+          <u xml:id="u-13.50" who="#JulianHochfeld">Jest druga sprawa, którą poseł Wójcicki zaatakował, mianowicie długość trwania sesji. My jesteśmy już takimi realistami, a jeśli mówimy o partiach robotniczych — marksistami, że dostosowujemy nasze sformułowania do pewnych realnych możliwości. Dlatego uważamy za postęp to, co jest teraz, w stosunku do tego, co mogło być w okresie KRN. KRN powstała w konspiracji, pewne niezbędne praktyki konspiracyjne musiały przejść na pierwszy okres życia państwowego w odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej, i KRN mogła się zbierać tylko rzadko. My dziś robimy krok naprzód i gwarantujemy, że trzy miesiące w ciągu roku Sejm musi obradować. Nie może krócej obradować niż raz dwa miesiące i raz miesiąc i twierdzą, że jest to realny, ewidentny postęp.</u>
+          <u xml:id="u-13.51" who="#JulianHochfeld">Ten postęp robimy krok po kroku, robimy go rzeczywiście, nie deklaratywnie, nie w taki sposób, żeby nie można go było dostosować do wymogów rzeczywistości. I dlatego to, co my robimy, jest naprawdę postępem, a to, co Wy robicie, jest ulatywaniem w powietrze.</u>
+          <u xml:id="u-13.52" who="#JulianHochfeld">Walczy poseł Wójcicki o kompetencje Sejmu. Martwi się bardzo, że niektóre kompetencje Sejmu są rzekomo ograniczone, boi się o podatki, obawia się o nacisk w bloku. Zapomniał powiedzieć o jednej rzeczy, o tym, że Sejm ma moc nakładania podatków, że nakładanie podatków wymaga formy ustawy i że tylko, jak w innych ważniejszych ustawach, może być na mocy upoważnienia tego Sejmu dekretowane. Zapomina się o tym i o dekretach bardzo często mówi się jak o czymś, co wyrasta wyłącznie i jedynie z samej tylko woli Rządu. Tak nie jest i tego rodzaju przedstawianie sprawy jest zwykłą, nierzeczową złośliwością.</u>
+          <u xml:id="u-13.53" who="#JulianHochfeld">Ale mnie interesuje, jak można pogodzić tę walkę o kompetencje Sejmu z tym ciągłym dyskredytowaniem tego Sejmu, z tym ciągłym podważaniem autorytetu tego młodego Sejmu, który jak jeden z moich przyjaciół z PPR się wyraził, ma jeszcze swoją pewną dziecinną sztywność.</u>
           <u xml:id="u-13.54" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Ciężki poród.)</u>
-          <u xml:id="u-13.55" who="#PosełHochfeld">Nie dlatego, że był ciężki poród, ale dlatego, że od 1926 r. nie było parlamentaryzmu. Panowie zapominają o historii. Panowie zapominają, że naród polski przechodził najpierw przez parlamentaryzm zgniły, potem przez piłsudczyznę, potem przez okupację, a potem dopiero mógł dojść powoli do tego, do czego teraz dochodzimy.</u>
+          <u xml:id="u-13.55" who="#JulianHochfeld">Nie dlatego, że był ciężki poród, ale dlatego, że od 1926 r. nie było parlamentaryzmu. Panowie zapominają o historii. Panowie zapominają, że naród polski przechodził najpierw przez parlamentaryzm zgniły, potem przez piłsudczyznę, potem przez okupację, a potem dopiero mógł dojść powoli do tego, do czego teraz dochodzimy.</u>
           <u xml:id="u-13.56" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Przez więzienia.)</u>
-          <u xml:id="u-13.57" who="#PosełHochfeld">Jeżeli dochodzimy przez więzienie szkodników, to dochodzimy dobrze.</u>
+          <u xml:id="u-13.57" who="#JulianHochfeld">Jeżeli dochodzimy przez więzienie szkodników, to dochodzimy dobrze.</u>
           <u xml:id="u-13.58" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-13.59" who="#PosełHochfeld">Zwracam jeszcze raz uwagę prawicy tej Izby, że obniżanie autorytetu tego młodego Sejmu, który musiał być tak, a nie inaczej w szczególnych warunkach historycznych wybranym, jest rzeczą dla kraju i narodu szkodliwą. Trzeba być realistą, trzeba na rzeczy patrzeć tak, jak one naprawdę są, i uwzględniać, że postęp to nie jest skok w powietrze, ale że postęp to jest krok za krokiem, który robimy w oparciu o solidne materialne bazy.</u>
-          <u xml:id="u-13.60" who="#PosełHochfeld">Panowie z PSL ustami posła Wójcickiego zaatakowali ostro system rad narodowych, w krótkości mówiąc o „systemie rad”. Ten, że tak powiem, psychologiczny wydźwięk w powiedzeniu posła Wójcickiego jest jeszcze jednym z dowodów, jak Panowie pojmują zagadnienie współpracy polsko-radzieckiej.</u>
+          <u xml:id="u-13.59" who="#JulianHochfeld">Zwracam jeszcze raz uwagę prawicy tej Izby, że obniżanie autorytetu tego młodego Sejmu, który musiał być tak, a nie inaczej w szczególnych warunkach historycznych wybranym, jest rzeczą dla kraju i narodu szkodliwą. Trzeba być realistą, trzeba na rzeczy patrzeć tak, jak one naprawdę są, i uwzględniać, że postęp to nie jest skok w powietrze, ale że postęp to jest krok za krokiem, który robimy w oparciu o solidne materialne bazy.</u>
+          <u xml:id="u-13.60" who="#JulianHochfeld">Panowie z PSL ustami posła Wójcickiego zaatakowali ostro system rad narodowych, w krótkości mówiąc o „systemie rad”. Ten, że tak powiem, psychologiczny wydźwięk w powiedzeniu posła Wójcickiego jest jeszcze jednym z dowodów, jak Panowie pojmują zagadnienie współpracy polsko-radzieckiej.</u>
           <u xml:id="u-13.61" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Co to ma z tym wspólnego?)</u>
-          <u xml:id="u-13.62" who="#PosełHochfeld">Każdy dobrze to rozumie i nie mam potrzeby wyjaśniać, że rady narodowe w Polsce nie są radami w tym sensie, w jakim istnieją one na terenie Związku Radzieckiego. Rady narodowe są specyficznym, na naszym terenie wyrosłym organem samorządu, przy czym wtedy, kiedy Panowie z PSL mówili o powszechnie przyjętej definicji samorządu terytorialnego, to przez to nie powiedzieli nic poza kilku ładnie sformułowanymi zdaniami.</u>
-          <u xml:id="u-13.63" who="#PosełHochfeld">Powszechnie przyjęta definicja samorządu terytorialnego nie znaczy nic. Sprawa samorządu jest dla nas rzeczą nie tak prostą, nie wyczerpuje się w klasycznych formach Ministerstwa Administracji Publicznej. To jest rzecz, która w naszym sformułowaniu, w naszej koncepcji, sięga znacznie głębiej i dlatego także potrzebuje rozwoju organicznego. My sobie dobrze zdajemy sprawę z tego, że obecne rady narodowe, które wyrosły raczej z walki, nie są wynikiem wyborów bezpośrednich. Rzecz inna, jak powinny wyglądać, jak powinny być organizowane wybory do rad narodowych nie chciałbym w tej chwili tej rzeczy rozstrzygać, być może, że mój pogląd nie jest dokładnie taki sam, jak niektórych moich przyjaciół z Polskiej Partii Socjalistycznej, ale mamy jeden wspólny pogląd na tę rzecz. My, to znaczy nie tylko Polska Partia Socjalistyczna, ale także Polska Partia Robotnicza, a myślę, że i cały obóz demokratyczny. Mianowicie, że rady narodowe muszą wyrastać organicznie z określonych potrzeb mas, zaspokajanych autonomicznie i oddolnie. I dlatego tak wielki nacisk kładziemy na organiczne powstawanie i tworzenie się tych rad narodowych, Zagadnienie rad narodowych nie wyczerpuje się w pięcioprzymiotnikowych wyborach — tego rodzaju traktowanie sprawy byłoby w dzisiejszych warunkach, na tle nowych doświadczeń, absolutnym nonsensem.</u>
+          <u xml:id="u-13.62" who="#JulianHochfeld">Każdy dobrze to rozumie i nie mam potrzeby wyjaśniać, że rady narodowe w Polsce nie są radami w tym sensie, w jakim istnieją one na terenie Związku Radzieckiego. Rady narodowe są specyficznym, na naszym terenie wyrosłym organem samorządu, przy czym wtedy, kiedy Panowie z PSL mówili o powszechnie przyjętej definicji samorządu terytorialnego, to przez to nie powiedzieli nic poza kilku ładnie sformułowanymi zdaniami.</u>
+          <u xml:id="u-13.63" who="#JulianHochfeld">Powszechnie przyjęta definicja samorządu terytorialnego nie znaczy nic. Sprawa samorządu jest dla nas rzeczą nie tak prostą, nie wyczerpuje się w klasycznych formach Ministerstwa Administracji Publicznej. To jest rzecz, która w naszym sformułowaniu, w naszej koncepcji, sięga znacznie głębiej i dlatego także potrzebuje rozwoju organicznego. My sobie dobrze zdajemy sprawę z tego, że obecne rady narodowe, które wyrosły raczej z walki, nie są wynikiem wyborów bezpośrednich. Rzecz inna, jak powinny wyglądać, jak powinny być organizowane wybory do rad narodowych nie chciałbym w tej chwili tej rzeczy rozstrzygać, być może, że mój pogląd nie jest dokładnie taki sam, jak niektórych moich przyjaciół z Polskiej Partii Socjalistycznej, ale mamy jeden wspólny pogląd na tę rzecz. My, to znaczy nie tylko Polska Partia Socjalistyczna, ale także Polska Partia Robotnicza, a myślę, że i cały obóz demokratyczny. Mianowicie, że rady narodowe muszą wyrastać organicznie z określonych potrzeb mas, zaspokajanych autonomicznie i oddolnie. I dlatego tak wielki nacisk kładziemy na organiczne powstawanie i tworzenie się tych rad narodowych, Zagadnienie rad narodowych nie wyczerpuje się w pięcioprzymiotnikowych wyborach — tego rodzaju traktowanie sprawy byłoby w dzisiejszych warunkach, na tle nowych doświadczeń, absolutnym nonsensem.</u>
           <u xml:id="u-13.64" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Klucz partyjny.)</u>
-          <u xml:id="u-13.65" who="#PosełHochfeld">Nie, nie klucz partyjny. Dla Panów istnieją tylko dwie możliwości: albo pięcioprzymiotnikowe wybory, albo klucz partyjny, a tam gdzie wchodzi w grę realne zaspokajanie potrzeb szerokich mas i opieranie samorządu o realne i duchowe potrzeby szerokich mas, tam pedanteria prawnicza Panów i zdolność myślenia się kończy.</u>
+          <u xml:id="u-13.65" who="#JulianHochfeld">Nie, nie klucz partyjny. Dla Panów istnieją tylko dwie możliwości: albo pięcioprzymiotnikowe wybory, albo klucz partyjny, a tam gdzie wchodzi w grę realne zaspokajanie potrzeb szerokich mas i opieranie samorządu o realne i duchowe potrzeby szerokich mas, tam pedanteria prawnicza Panów i zdolność myślenia się kończy.</u>
           <u xml:id="u-13.66" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-13.67" who="#PosełHochfeld">I otóż atakując system rad narodowych wykazują panowie z Polskiego Stronnictwa Ludowego całkowite niezrozumienie tego, czym jest i czym być powinien samorząd, i nie rozumiejąc na tym tle instytucji Rady Państwa dają panowie z Polskiego Stronnictwa Ludowego dowód również pewnego swego ograniczenia w myśleniu konstytucyjnym.</u>
-          <u xml:id="u-13.68" who="#PosełHochfeld">Największy atak na Radę Państwa koncentruje się na tym, że Rada Państwa jest czynnikiem nieodpowiedzialnym, ale przyjrzyjmy się, jakie są kompetencje Rady Państwa, przestańmy na chwilę być tymi dziecinnie pedantycznymi prawnikami i zastanówmy się nad życiem i nad tym, dlaczego nie ma żadnej potrzeby, aby Rada Państwa w inny sposób była odpowiedzialna, niż to wynika z jej określonych kompetencji.</u>
-          <u xml:id="u-13.69" who="#PosełHochfeld">Jeżeli Rada Państwa zatwierdza dekrety z mocą ustaw, to jak wiemy dekrety te idą przed Sejm i tutaj odpowiedzialność Rady Państwa się wyczerpuje. Jeżeli Rada Państwa podejmuje uchwałę w przedmiocie wprowadzenia stanu wyjątkowego, to jak wierny dekrety te idą przed Sejm i w tym miejscu odpowiedzialność Rady Państwa się wyczerpuje. Jeżeli Rada Państwa wyraża zgodę na ogłoszenie ustaw o budżecie, o narodowym planie gospodarczym i w przedmiocie poboru rekruta, w brzmieniu projektów rządowych, to to jest dodatkowy czynnik hamujący w stosunku do Rządu i w stosunku do Prezydenta Rzeczypospolitej — tego typu czynnik hamujący, którego poprzednie ustawodawstwo konstytucyjne Polski nie znało, i oczywiście ten czynnik hamujący nie ma powodu być jeszcze dodatkowo kontrolowany.</u>
-          <u xml:id="u-13.70" who="#PosełHochfeld">Kiedy Rada Państwa ma inicjatywę ustawodawczą, to nie ma żadnej określonej potrzeby, żeby jeszcze miała być przed kimś odpowiedzialna w tym zakresie, bo idzie ze swą inicjatywą ustawodawczą przed Sejm, Kiedy rozpatruje sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli i robi szereg sugestyj, zresztą nieobowiązujących, to nie ma żadnej potrzeby, aby była przed kimś odpowiedzialna, bo to jest coś w rodzaju chambre de reflections — izby refleksji.</u>
-          <u xml:id="u-13.71" who="#PosełHochfeld">Panowie z PSL nie rozumieją tego, co znaczy słowo „współpraca” i „współdziałanie” i dlatego nie rozumieją wielkiego znaczenia tej Rady Państwa, która czasem nie ma formalnych kompetencyj, a przez swój wpływ i dojrzałość myśli wnosi niesłychanie wiele pożytecznego i pozytywnego czynnika w życiu publicznym.</u>
-          <u xml:id="u-13.72" who="#PosełHochfeld">I wreszcie ostatnia rzecz — samorząd terytorialny. Wielki kamień obrazy, że Rada Państwa jako organ nadzoru nad samorządem terytorialnym jest nieodpowiedzialna. I oczywiście my się tutaj nigdy nie pogodzimy, bo tutaj rozpoczynają się różnice w zasadniczej koncepcji budowy państwa i samorządu terytorialnego. My zmierzamy od oddolnego samorządu, do tworzenia Państwa w oparciu o samorząd mas pracujących, a wy chcecie tworzyć samorząd poprzez formy administracyjne.</u>
+          <u xml:id="u-13.67" who="#JulianHochfeld">I otóż atakując system rad narodowych wykazują panowie z Polskiego Stronnictwa Ludowego całkowite niezrozumienie tego, czym jest i czym być powinien samorząd, i nie rozumiejąc na tym tle instytucji Rady Państwa dają panowie z Polskiego Stronnictwa Ludowego dowód również pewnego swego ograniczenia w myśleniu konstytucyjnym.</u>
+          <u xml:id="u-13.68" who="#JulianHochfeld">Największy atak na Radę Państwa koncentruje się na tym, że Rada Państwa jest czynnikiem nieodpowiedzialnym, ale przyjrzyjmy się, jakie są kompetencje Rady Państwa, przestańmy na chwilę być tymi dziecinnie pedantycznymi prawnikami i zastanówmy się nad życiem i nad tym, dlaczego nie ma żadnej potrzeby, aby Rada Państwa w inny sposób była odpowiedzialna, niż to wynika z jej określonych kompetencji.</u>
+          <u xml:id="u-13.69" who="#JulianHochfeld">Jeżeli Rada Państwa zatwierdza dekrety z mocą ustaw, to jak wiemy dekrety te idą przed Sejm i tutaj odpowiedzialność Rady Państwa się wyczerpuje. Jeżeli Rada Państwa podejmuje uchwałę w przedmiocie wprowadzenia stanu wyjątkowego, to jak wierny dekrety te idą przed Sejm i w tym miejscu odpowiedzialność Rady Państwa się wyczerpuje. Jeżeli Rada Państwa wyraża zgodę na ogłoszenie ustaw o budżecie, o narodowym planie gospodarczym i w przedmiocie poboru rekruta, w brzmieniu projektów rządowych, to to jest dodatkowy czynnik hamujący w stosunku do Rządu i w stosunku do Prezydenta Rzeczypospolitej — tego typu czynnik hamujący, którego poprzednie ustawodawstwo konstytucyjne Polski nie znało, i oczywiście ten czynnik hamujący nie ma powodu być jeszcze dodatkowo kontrolowany.</u>
+          <u xml:id="u-13.70" who="#JulianHochfeld">Kiedy Rada Państwa ma inicjatywę ustawodawczą, to nie ma żadnej określonej potrzeby, żeby jeszcze miała być przed kimś odpowiedzialna w tym zakresie, bo idzie ze swą inicjatywą ustawodawczą przed Sejm, Kiedy rozpatruje sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli i robi szereg sugestyj, zresztą nieobowiązujących, to nie ma żadnej potrzeby, aby była przed kimś odpowiedzialna, bo to jest coś w rodzaju chambre de reflections — izby refleksji.</u>
+          <u xml:id="u-13.71" who="#JulianHochfeld">Panowie z PSL nie rozumieją tego, co znaczy słowo „współpraca” i „współdziałanie” i dlatego nie rozumieją wielkiego znaczenia tej Rady Państwa, która czasem nie ma formalnych kompetencyj, a przez swój wpływ i dojrzałość myśli wnosi niesłychanie wiele pożytecznego i pozytywnego czynnika w życiu publicznym.</u>
+          <u xml:id="u-13.72" who="#JulianHochfeld">I wreszcie ostatnia rzecz — samorząd terytorialny. Wielki kamień obrazy, że Rada Państwa jako organ nadzoru nad samorządem terytorialnym jest nieodpowiedzialna. I oczywiście my się tutaj nigdy nie pogodzimy, bo tutaj rozpoczynają się różnice w zasadniczej koncepcji budowy państwa i samorządu terytorialnego. My zmierzamy od oddolnego samorządu, do tworzenia Państwa w oparciu o samorząd mas pracujących, a wy chcecie tworzyć samorząd poprzez formy administracyjne.</u>
           <u xml:id="u-13.73" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Kto?)</u>
-          <u xml:id="u-13.74" who="#PosełHochfeld">Nie o to chodzi. Wy myślicie, że organ kontrolujący rady narodowe musi być tak samo odpowiedzialny, w tej samej formie, jak jest odpowiedzialny rząd przed parlamentem. My budujemy Państwo w inny sposób — oddolnie i ten organ, będący wyrazem woli Sejmu i będący wyrazem zaufania Sejmu, i będący wyrazem dojrzałości politycznej i społecznej — ten organ ma możność i powinien mieć możność kontrolowania i nadzorowania samorządu terytorialnego.</u>
-          <u xml:id="u-13.75" who="#PosełHochfeld">Chcę zwrócić uwagę na inną rzecz. Są niewątpliwie urzędnicy samorządu terytorialnego w Wielkiej Brytanii, w tym państwie, które stanowi w wielu wpadkach taki ponętny wzór dla panów z PSL. Cóż w Anglii samorząd jest zbudowany oddolnie i za urzędników samorządu terytorialnego nikt nie jest przed parlamentem odpowiedzialny, z wyjątkiem jednej rzeczy, że w parlamencie angielskim, ale także w parlamencie polskim każda rzecz może być omawiana, krytykowana i są sposoby i prawnicze i faktyczne, żeby wpłynąć na to, aby się działo lepiej tam, gdzie się działo przedtem gorzej. I dlatego ten argument nie wytrzymuje żadnej krytyki, ani z punktu widzenia doświadczeń choćby Wielkiej Brytanii, ani z punktu widzenia doświadczeń, jakie mamy na terenie Polski.</u>
-          <u xml:id="u-13.76" who="#PosełHochfeld">P. poseł Wójcicki mówił dziś dużo o sądownictwie powszechnym, upominał się o Najwyższą Izbę Kontroli, atakował Radę Gabinetową, atakował fakt, że nie ma w tej ustawie o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej, magnae gnae chartae libertatum. P. poseł nie był obiektywny w tej sprawie dlatego, że o sądownictwie administracyjnym mówi ta ustawa w sposób zupełnie jasny. P. poseł Wójcicki nie był obiektywny w przedmiocie Rady Gabinetowej, bo Rada Gabinetowa jest to Rada Ministrów pod przewodnictwem Prezydenta i muszę powiedzieć, że poseł Kiernik głosował za tym artykułem ustawy.</u>
-          <u xml:id="u-13.77" who="#PosełHochfeld">I wreszcie jeśli chodzi o powszechne obowiązki i prawa obywatelskie, to kilka słów trzeba tutaj przypomnieć. Twierdzenie, że komisja nie zamieściła w naszym projekcie sformułowań odnośnie powszechnych obowiązków i praw obywatelskich, jest znowu wyrazem złej woli, bo Panowie wiecie dobrze o tym, jakie były argumenty, dla których tych rzeczy nie zamieszczono i jaką dano alternatywę. Argumenty te były proste, mianowicie, że w ustawie o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej nie należy z punktu widzenia porządku prawniczego zamieszczać tego rodzaju deklaracji prawa, bo ona się tutaj w tym tytule ustawy nie mieści. Natomiast Panowie wiecie dobrze o tym, że mowa była na Komisji Konstytucyjnej, że co najmniej dwa kluby poselskie w tej Izbie, mianowicie: Polska Partia Robotnicza i Polska Partia Socjalistyczna przygotowują tego typu deklarację jako wskazanie dla Komisji Konstytucyjnej z jednej strony, z drugiej strony jako stwierdzenie, że ustawodawstwo, które będzie przedmiotem działania tej Izby, będzie się właśnie tego rodzaju zasadami kierowało. Tego rodzaju deklaracja zostanie uchwalona przez tę Izbę i dlatego to, co p. poseł Wójcicki tutaj mówił, w świetle tego, o czym wie, bo była o tym mowa na Komisji Konstytucyjnej, jest wyrazem złej woli.</u>
+          <u xml:id="u-13.74" who="#JulianHochfeld">Nie o to chodzi. Wy myślicie, że organ kontrolujący rady narodowe musi być tak samo odpowiedzialny, w tej samej formie, jak jest odpowiedzialny rząd przed parlamentem. My budujemy Państwo w inny sposób — oddolnie i ten organ, będący wyrazem woli Sejmu i będący wyrazem zaufania Sejmu, i będący wyrazem dojrzałości politycznej i społecznej — ten organ ma możność i powinien mieć możność kontrolowania i nadzorowania samorządu terytorialnego.</u>
+          <u xml:id="u-13.75" who="#JulianHochfeld">Chcę zwrócić uwagę na inną rzecz. Są niewątpliwie urzędnicy samorządu terytorialnego w Wielkiej Brytanii, w tym państwie, które stanowi w wielu wpadkach taki ponętny wzór dla panów z PSL. Cóż w Anglii samorząd jest zbudowany oddolnie i za urzędników samorządu terytorialnego nikt nie jest przed parlamentem odpowiedzialny, z wyjątkiem jednej rzeczy, że w parlamencie angielskim, ale także w parlamencie polskim każda rzecz może być omawiana, krytykowana i są sposoby i prawnicze i faktyczne, żeby wpłynąć na to, aby się działo lepiej tam, gdzie się działo przedtem gorzej. I dlatego ten argument nie wytrzymuje żadnej krytyki, ani z punktu widzenia doświadczeń choćby Wielkiej Brytanii, ani z punktu widzenia doświadczeń, jakie mamy na terenie Polski.</u>
+          <u xml:id="u-13.76" who="#JulianHochfeld">P. poseł Wójcicki mówił dziś dużo o sądownictwie powszechnym, upominał się o Najwyższą Izbę Kontroli, atakował Radę Gabinetową, atakował fakt, że nie ma w tej ustawie o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej, magnae gnae chartae libertatum. P. poseł nie był obiektywny w tej sprawie dlatego, że o sądownictwie administracyjnym mówi ta ustawa w sposób zupełnie jasny. P. poseł Wójcicki nie był obiektywny w przedmiocie Rady Gabinetowej, bo Rada Gabinetowa jest to Rada Ministrów pod przewodnictwem Prezydenta i muszę powiedzieć, że poseł Kiernik głosował za tym artykułem ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-13.77" who="#JulianHochfeld">I wreszcie jeśli chodzi o powszechne obowiązki i prawa obywatelskie, to kilka słów trzeba tutaj przypomnieć. Twierdzenie, że komisja nie zamieściła w naszym projekcie sformułowań odnośnie powszechnych obowiązków i praw obywatelskich, jest znowu wyrazem złej woli, bo Panowie wiecie dobrze o tym, jakie były argumenty, dla których tych rzeczy nie zamieszczono i jaką dano alternatywę. Argumenty te były proste, mianowicie, że w ustawie o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej nie należy z punktu widzenia porządku prawniczego zamieszczać tego rodzaju deklaracji prawa, bo ona się tutaj w tym tytule ustawy nie mieści. Natomiast Panowie wiecie dobrze o tym, że mowa była na Komisji Konstytucyjnej, że co najmniej dwa kluby poselskie w tej Izbie, mianowicie: Polska Partia Robotnicza i Polska Partia Socjalistyczna przygotowują tego typu deklarację jako wskazanie dla Komisji Konstytucyjnej z jednej strony, z drugiej strony jako stwierdzenie, że ustawodawstwo, które będzie przedmiotem działania tej Izby, będzie się właśnie tego rodzaju zasadami kierowało. Tego rodzaju deklaracja zostanie uchwalona przez tę Izbę i dlatego to, co p. poseł Wójcicki tutaj mówił, w świetle tego, o czym wie, bo była o tym mowa na Komisji Konstytucyjnej, jest wyrazem złej woli.</u>
           <u xml:id="u-13.78" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Co będzie z uprawnieniami obywatelskimi do czasu uchwalenia nowej Konstytucji?)</u>
-          <u xml:id="u-13.79" who="#PosełHochfeld">To znaczy ten jeden dzień, te dwa dni? One obowiązują, przede wszystkim od tego się zaczyna i nikt tego nie kwestionował.</u>
-          <u xml:id="u-13.80" who="#PosełHochfeld">Parę słów o tym, o czym mówił poseł Nadobnik. Poseł Nadobnik w swoim historycznym wywodzie wykazał absolutne niezrozumienie dla tego, co jest historycznym sposobem myślenia. Mnie czasem zastanawia, skąd taka ahistoryczność w sposobie myślenia u przedstawicieli warstwy tak bardzo historycznej i tak długotrwałej, jaką jest warstwa chłopska. I doszedłem do przekonania, że ta ahistoryczność wynika z tego, że to są przedstawiciele nie historycznej warstwy chłopskiej, a ahistorycznej warstwy kupców z ulicy Marszałkowskiej.</u>
+          <u xml:id="u-13.79" who="#JulianHochfeld">To znaczy ten jeden dzień, te dwa dni? One obowiązują, przede wszystkim od tego się zaczyna i nikt tego nie kwestionował.</u>
+          <u xml:id="u-13.80" who="#JulianHochfeld">Parę słów o tym, o czym mówił poseł Nadobnik. Poseł Nadobnik w swoim historycznym wywodzie wykazał absolutne niezrozumienie dla tego, co jest historycznym sposobem myślenia. Mnie czasem zastanawia, skąd taka ahistoryczność w sposobie myślenia u przedstawicieli warstwy tak bardzo historycznej i tak długotrwałej, jaką jest warstwa chłopska. I doszedłem do przekonania, że ta ahistoryczność wynika z tego, że to są przedstawiciele nie historycznej warstwy chłopskiej, a ahistorycznej warstwy kupców z ulicy Marszałkowskiej.</u>
           <u xml:id="u-13.81" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-13.82" who="#PosełHochfeld">Historyczny sposób myślenia to nie jest mechaniczne przypominanie, na jakim tle jaki przepis powstał, a to jest zrozumienie historii własnego narodu, zrozumienie szczególnych i specyficznych warunków, w jakich historia tego narodu się kształtowała i kształtuje dzisiaj.</u>
+          <u xml:id="u-13.82" who="#JulianHochfeld">Historyczny sposób myślenia to nie jest mechaniczne przypominanie, na jakim tle jaki przepis powstał, a to jest zrozumienie historii własnego narodu, zrozumienie szczególnych i specyficznych warunków, w jakich historia tego narodu się kształtowała i kształtuje dzisiaj.</u>
           <u xml:id="u-13.83" who="#komentarz">(Oklaski. Przerywania na ławach PSL.)</u>
-          <u xml:id="u-13.84" who="#PosełHochfeld">PPS ma długą historię i dobrze to robi. O tym, że PPS ma historię współpracy z sanacją, o tym nie wiem i nikt w tej Izbie nie wie, o współpracy innych z sanacją dobrze wiemy.</u>
-          <u xml:id="u-13.85" who="#PosełHochfeld">P. poseł Nadobnik bolał, że Sejm nie decyduje o stanie liczebnym wojska i o podatkach. Stwierdzam, że Sejm decyduje o stanie liczebnym wojska, jeżeli uchwala jego budżet i ustawę o poborze rekruta. To jest jasne i oczywiste i jest złośliwością mówić co innego. Jest nonsensem mówić, że Sejm nie decyduje o podatkach. Będzie tyle razy decydował, ile razy będzie chciał.</u>
-          <u xml:id="u-13.86" who="#PosełHochfeld">Mówienie o tym, że jest zaciemniona działalność innych organów, jest również nonsensem, bo odpowiedzialność zarówno Rządu jak i urzędników jest jasno w tym projekcie określona. O tym jest mowa w samym projekcie, była mowa w referacie sprawozdawcy jak i w przemówieniach sejmowych.</u>
-          <u xml:id="u-13.87" who="#PosełHochfeld">Chciałbym zaznaczyć jedną rzecz. Mówiąc o powszechnych obowiązkach i prawach obywatelskich p. poseł Wójcicki poruszył sprawę człowieka przez wielkie „C”. Polska Partia Socjalistyczna jest to partia, która sprawę Człowieka przez wielkie „C” stawia na pierwszym miejscu swojego działania. To jest jej program, to jest najgłębsza istota jej programu. Powiedziałbym więcej — najgłębszą istotą programu całego ruchu robotniczego jest sprawa Człowieka przez wielkie „C”. Tylko co innego jest mówić o Człowieku, a co innego jest rozumieć, jak interesy Człowieka się realizuje. My żyjemy na świecie realnym, który nie jest ani zły, ani dobry, tylko po prostu taki, jaki jest. Na tym świecie jest walka klas, są interesy ludzi i różnych narodów niejednokrotnie sprzeczne, a często zgodne ze sobą. Na tym świecie w Polsce jest także „las”, są także obce agentury, są także rzeczy, które wszyscy bardzo boleśnie z dnia na dzień odczuwamy. W tych warunkach realizowanie interesów Człowieka, ściśle mówiąc — człowieka pracy, bo inny człowiek w Polsce nie może być i nie powinien być — realizowanie interesów człowieka pracy wymaga niejednokrotnie bardzo trudnego i specjalnego mierzenia. Czasem, aby uratować jednego człowieka, wystawia się na szwank, na sztych życie setek i tysięcy ludzi. To są sprawy, o których każdy polityk wie, to są sprawy dla każdego polityka elementarne. I jak złego lekarza nie powinno się dopuścić do chorego wtedy, kiedy jest szaleńcem, bo może spowodować mimo najlepszej woli śmierć pacjenta, tak samo są ludzie, którzy się zachowują jak źli lekarze, którzy przystępują do chorego z tępym i brudnym gwoździem. Takich ludzi trzeba trzymać zdała od spraw społecznych, takich ludzi trzeba izolować i tego wymaga sprawa Człowieka i sprawa Narodu.</u>
+          <u xml:id="u-13.84" who="#JulianHochfeld">PPS ma długą historię i dobrze to robi. O tym, że PPS ma historię współpracy z sanacją, o tym nie wiem i nikt w tej Izbie nie wie, o współpracy innych z sanacją dobrze wiemy.</u>
+          <u xml:id="u-13.85" who="#JulianHochfeld">P. poseł Nadobnik bolał, że Sejm nie decyduje o stanie liczebnym wojska i o podatkach. Stwierdzam, że Sejm decyduje o stanie liczebnym wojska, jeżeli uchwala jego budżet i ustawę o poborze rekruta. To jest jasne i oczywiste i jest złośliwością mówić co innego. Jest nonsensem mówić, że Sejm nie decyduje o podatkach. Będzie tyle razy decydował, ile razy będzie chciał.</u>
+          <u xml:id="u-13.86" who="#JulianHochfeld">Mówienie o tym, że jest zaciemniona działalność innych organów, jest również nonsensem, bo odpowiedzialność zarówno Rządu jak i urzędników jest jasno w tym projekcie określona. O tym jest mowa w samym projekcie, była mowa w referacie sprawozdawcy jak i w przemówieniach sejmowych.</u>
+          <u xml:id="u-13.87" who="#JulianHochfeld">Chciałbym zaznaczyć jedną rzecz. Mówiąc o powszechnych obowiązkach i prawach obywatelskich p. poseł Wójcicki poruszył sprawę człowieka przez wielkie „C”. Polska Partia Socjalistyczna jest to partia, która sprawę Człowieka przez wielkie „C” stawia na pierwszym miejscu swojego działania. To jest jej program, to jest najgłębsza istota jej programu. Powiedziałbym więcej — najgłębszą istotą programu całego ruchu robotniczego jest sprawa Człowieka przez wielkie „C”. Tylko co innego jest mówić o Człowieku, a co innego jest rozumieć, jak interesy Człowieka się realizuje. My żyjemy na świecie realnym, który nie jest ani zły, ani dobry, tylko po prostu taki, jaki jest. Na tym świecie jest walka klas, są interesy ludzi i różnych narodów niejednokrotnie sprzeczne, a często zgodne ze sobą. Na tym świecie w Polsce jest także „las”, są także obce agentury, są także rzeczy, które wszyscy bardzo boleśnie z dnia na dzień odczuwamy. W tych warunkach realizowanie interesów Człowieka, ściśle mówiąc — człowieka pracy, bo inny człowiek w Polsce nie może być i nie powinien być — realizowanie interesów człowieka pracy wymaga niejednokrotnie bardzo trudnego i specjalnego mierzenia. Czasem, aby uratować jednego człowieka, wystawia się na szwank, na sztych życie setek i tysięcy ludzi. To są sprawy, o których każdy polityk wie, to są sprawy dla każdego polityka elementarne. I jak złego lekarza nie powinno się dopuścić do chorego wtedy, kiedy jest szaleńcem, bo może spowodować mimo najlepszej woli śmierć pacjenta, tak samo są ludzie, którzy się zachowują jak źli lekarze, którzy przystępują do chorego z tępym i brudnym gwoździem. Takich ludzi trzeba trzymać zdała od spraw społecznych, takich ludzi trzeba izolować i tego wymaga sprawa Człowieka i sprawa Narodu.</u>
           <u xml:id="u-13.88" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-14">
           <u xml:id="u-14.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Polewka.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-15">
-          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełPolewka">Wysoka Izbo! Muszę przeprosić Obywateli Posłów, że zacznę od zagadnienia erotycznego.</u>
+          <u xml:id="u-15.0" who="#AdamPolewka">Wysoka Izbo! Muszę przeprosić Obywateli Posłów, że zacznę od zagadnienia erotycznego.</u>
           <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-15.2" who="#PosełPolewka">Jako literat spotykałem się już z rozmaitymi rodzajami miłości, często nagłej i niespodziewanej, często pozornie niejasnej i jakoś dawałem sobie radę z analizą tego zjawiska. Obecnie jednej rzeczy nie mogę zrozumieć. Skąd u niektórych posłów z Polskiego Stronnictwa Ludowego, dla których sztandarem jest p. Mikołajczyk, jest ta nagła miłość do Konstytucji marcowej? Skąd ona się wzięła? Przecież my doskonale pamiętamy wszyscy to pielęgnowanie sanacyjnej konstytucji przez rząd londyński. Pamiętamy te rzeczy dobrze.</u>
-          <u xml:id="u-15.3" who="#PosełPolewka">I jeżeli dziś obserwuję tę miłość niektórych panów z PSL do Konstytucji marcowej, to mam wrażenie, że to jest coś w rodzaju marcowej miłości lamentujących kotów politycznych,</u>
+          <u xml:id="u-15.2" who="#AdamPolewka">Jako literat spotykałem się już z rozmaitymi rodzajami miłości, często nagłej i niespodziewanej, często pozornie niejasnej i jakoś dawałem sobie radę z analizą tego zjawiska. Obecnie jednej rzeczy nie mogę zrozumieć. Skąd u niektórych posłów z Polskiego Stronnictwa Ludowego, dla których sztandarem jest p. Mikołajczyk, jest ta nagła miłość do Konstytucji marcowej? Skąd ona się wzięła? Przecież my doskonale pamiętamy wszyscy to pielęgnowanie sanacyjnej konstytucji przez rząd londyński. Pamiętamy te rzeczy dobrze.</u>
+          <u xml:id="u-15.3" who="#AdamPolewka">I jeżeli dziś obserwuję tę miłość niektórych panów z PSL do Konstytucji marcowej, to mam wrażenie, że to jest coś w rodzaju marcowej miłości lamentujących kotów politycznych,</u>
           <u xml:id="u-15.4" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-15.5" who="#PosełPolewka">... które usiłują jeszcze teraz upaść na cztery nogi.</u>
+          <u xml:id="u-15.5" who="#AdamPolewka">... które usiłują jeszcze teraz upaść na cztery nogi.</u>
           <u xml:id="u-15.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
-          <u xml:id="u-15.7" who="#PosełPolewka">Jest w postępowaniu posłów z PSL pewna niekonsekwencja. P. Mikołajczyk zaznaczył, że będą oni tutaj w rodzaju obserwatorów, że miejscami będą pozytywni, często nawet grzeczni. Tymczasem — jak dotąd odgrywają rolę raczej dziwną. Nazwałbym to rolą muchy, bąka końskiego, który siada na wole ciągnącym pług i mówi „orzę”.</u>
+          <u xml:id="u-15.7" who="#AdamPolewka">Jest w postępowaniu posłów z PSL pewna niekonsekwencja. P. Mikołajczyk zaznaczył, że będą oni tutaj w rodzaju obserwatorów, że miejscami będą pozytywni, często nawet grzeczni. Tymczasem — jak dotąd odgrywają rolę raczej dziwną. Nazwałbym to rolą muchy, bąka końskiego, który siada na wole ciągnącym pług i mówi „orzę”.</u>
           <u xml:id="u-15.8" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-15.9" who="#PosełPolewka">My od muchy, która siada na wole i mówi, że orze, rad nie potrzebujemy, bez rad tych damy sobie radę. Poza tym poziom dyskusji Panów i ton jest tego rodzaju, że upoważnia mnie do tego sposobu przemawiania w zupełności.</u>
-          <u xml:id="u-15.10" who="#PosełPolewka">Panowie darzą nas tu całym szeregiem nauk historycznych, pewnego rodzaju „Wieczorami historycznymi pod lipą” — pod PSL-owską lipą.</u>
+          <u xml:id="u-15.9" who="#AdamPolewka">My od muchy, która siada na wole i mówi, że orze, rad nie potrzebujemy, bez rad tych damy sobie radę. Poza tym poziom dyskusji Panów i ton jest tego rodzaju, że upoważnia mnie do tego sposobu przemawiania w zupełności.</u>
+          <u xml:id="u-15.10" who="#AdamPolewka">Panowie darzą nas tu całym szeregiem nauk historycznych, pewnego rodzaju „Wieczorami historycznymi pod lipą” — pod PSL-owską lipą.</u>
           <u xml:id="u-15.11" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-15.12" who="#PosełPolewka">Ale my historię Polski dobrze umiemy, a jak umiemy tu w tym zburzonym mieście w Warszawie — to Panom tu pokażę.</u>
-          <u xml:id="u-15.13" who="#PosełPolewka">Mam w rękach małą książeczkę, której autor był jednym z tych, którzy brali udział w 1.831 r. w powstaniu listopadowym, Henryk Kamiński. Jest to „Katechizm demokratyczny” z r. 1845. Ponieważ Panowie lubią tak bardzo celebrować słowo „wolność, być kapłanami tego słowa „wolność”, coś Wam na ten temat przeczytam historycznego i autentycznego sprzed stu laty. Oto autor daje takie pytanie na temat demokracji i wolności; „Na czem zasadza się cała nowość i piękność zasad demokracji, czyli wiary ludowej? Jak to najtreściwiej wyrazić i do miłości Ojczyzny zastosować?” Odpowiedź: „Ojczyznę kochać, jest to kochać jej wolność, a wolność nie jest nic innego jak dobro ludu”. Darujcie Panowie, tego mnie uczy historia, tego mnie uczy żołnierz spod Olszynki Grochowskiej, a nie Wasze „Historyczne wieczory pod lipą” londyńsko-PSL-owską.</u>
-          <u xml:id="u-15.14" who="#PosełPolewka">Przeżywamy w tej chwili jeden z bardzo ważnych historycznych momentów. Nie możemy kurczowo trzymać się przeszłości. Wiemy, jak wyglądał wolny Sejm do 1926 r. Wiemy, dlaczego potem przyszła sanacja. Wiemy, że właśnie sprawność Rządu była hamowana przez to, że trudno było stworzyć niejednokrotnie większość sejmową, że trudno było o władzę wykonawczą taką, żeby mogła ona coś z niczego zdziałać.</u>
-          <u xml:id="u-15.15" who="#PosełPolewka">I na tej właśnie bezwładności Sejmu wyjechał nie kto inny jak Piłsudski, wyjechała sanacja, a z nią przyszedł upadek Polski.</u>
-          <u xml:id="u-15.16" who="#PosełPolewka">My chcemy wykrzesać z tradycji to, co jest dobre, co jest wartościowe, idąc jednocześnie z duchem czasu, z potrzebami czasu, tak formułując to, co jest w tej chwili konieczne, żeby naród nie miał nam nic do zarzucenia.</u>
-          <u xml:id="u-15.17" who="#PosełPolewka">Jeden z Panów powiedział, że cieszy się z tego, że ten projekt jest tymczasowy. To słowo „tymczasowa” napawa go wielką radością i wyraził się, że ta tymczasowość może trwać nawet całe życie. Ja sądzę, że jeśli życie tych Panów będzie taką tymczasowością, historia przejdzie nad nimi do porządku.</u>
+          <u xml:id="u-15.12" who="#AdamPolewka">Ale my historię Polski dobrze umiemy, a jak umiemy tu w tym zburzonym mieście w Warszawie — to Panom tu pokażę.</u>
+          <u xml:id="u-15.13" who="#AdamPolewka">Mam w rękach małą książeczkę, której autor był jednym z tych, którzy brali udział w 1.831 r. w powstaniu listopadowym, Henryk Kamiński. Jest to „Katechizm demokratyczny” z r. 1845. Ponieważ Panowie lubią tak bardzo celebrować słowo „wolność, być kapłanami tego słowa „wolność”, coś Wam na ten temat przeczytam historycznego i autentycznego sprzed stu laty. Oto autor daje takie pytanie na temat demokracji i wolności; „Na czem zasadza się cała nowość i piękność zasad demokracji, czyli wiary ludowej? Jak to najtreściwiej wyrazić i do miłości Ojczyzny zastosować?” Odpowiedź: „Ojczyznę kochać, jest to kochać jej wolność, a wolność nie jest nic innego jak dobro ludu”. Darujcie Panowie, tego mnie uczy historia, tego mnie uczy żołnierz spod Olszynki Grochowskiej, a nie Wasze „Historyczne wieczory pod lipą” londyńsko-PSL-owską.</u>
+          <u xml:id="u-15.14" who="#AdamPolewka">Przeżywamy w tej chwili jeden z bardzo ważnych historycznych momentów. Nie możemy kurczowo trzymać się przeszłości. Wiemy, jak wyglądał wolny Sejm do 1926 r. Wiemy, dlaczego potem przyszła sanacja. Wiemy, że właśnie sprawność Rządu była hamowana przez to, że trudno było stworzyć niejednokrotnie większość sejmową, że trudno było o władzę wykonawczą taką, żeby mogła ona coś z niczego zdziałać.</u>
+          <u xml:id="u-15.15" who="#AdamPolewka">I na tej właśnie bezwładności Sejmu wyjechał nie kto inny jak Piłsudski, wyjechała sanacja, a z nią przyszedł upadek Polski.</u>
+          <u xml:id="u-15.16" who="#AdamPolewka">My chcemy wykrzesać z tradycji to, co jest dobre, co jest wartościowe, idąc jednocześnie z duchem czasu, z potrzebami czasu, tak formułując to, co jest w tej chwili konieczne, żeby naród nie miał nam nic do zarzucenia.</u>
+          <u xml:id="u-15.17" who="#AdamPolewka">Jeden z Panów powiedział, że cieszy się z tego, że ten projekt jest tymczasowy. To słowo „tymczasowa” napawa go wielką radością i wyraził się, że ta tymczasowość może trwać nawet całe życie. Ja sądzę, że jeśli życie tych Panów będzie taką tymczasowością, historia przejdzie nad nimi do porządku.</u>
           <u xml:id="u-15.18" who="#komentarz">(Głos: Już przeszła.)</u>
-          <u xml:id="u-15.19" who="#PosełPolewka">Proszę Panów, to dowodzi tylko pewnego, powiedziałbym, zahamowania rozwodu psychiczno-umysłowego moich słuchaczy, jeżeli mówiąc codziennie przez radio, nie nauczyłem ich elementarnej rzeczy, tak koniecznej dla zrozumienia historii dzisiejszych czasów.</u>
+          <u xml:id="u-15.19" who="#AdamPolewka">Proszę Panów, to dowodzi tylko pewnego, powiedziałbym, zahamowania rozwodu psychiczno-umysłowego moich słuchaczy, jeżeli mówiąc codziennie przez radio, nie nauczyłem ich elementarnej rzeczy, tak koniecznej dla zrozumienia historii dzisiejszych czasów.</u>
           <u xml:id="u-15.20" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-15.21" who="#PosełPolewka">Kiedy tu słucham dyskusji posłów z PSL, to dziwnym wydaje mi się jedno — nie to, że wysuwają takie czy inne zastrzeżenia, to są rzeczy, które dzieją się w każdym parlamencie, ale dziwi mnie odwaga posła Mikołajczyka, odwaga pewnej, powiedziałbym, odpowiedzialności nawet przed swoim sumieniem. Przecież jesteśmy w tej Warszawie zburzonej z czyjego rozkazu? Zburzonej dlatego, że poderwała się do powstania na rozkaz pewnych łudzi, między innymi i posła Mikołajczyka.</u>
+          <u xml:id="u-15.21" who="#AdamPolewka">Kiedy tu słucham dyskusji posłów z PSL, to dziwnym wydaje mi się jedno — nie to, że wysuwają takie czy inne zastrzeżenia, to są rzeczy, które dzieją się w każdym parlamencie, ale dziwi mnie odwaga posła Mikołajczyka, odwaga pewnej, powiedziałbym, odpowiedzialności nawet przed swoim sumieniem. Przecież jesteśmy w tej Warszawie zburzonej z czyjego rozkazu? Zburzonej dlatego, że poderwała się do powstania na rozkaz pewnych łudzi, między innymi i posła Mikołajczyka.</u>
           <u xml:id="u-15.22" who="#komentarz">(Sprzeciwy na ławach PSL.)</u>
-          <u xml:id="u-15.23" who="#PosełPolewka">Dlaczego? Dla jakich celów? Dla ambicji Naczelnego Wodza. Gdy mówię te słowa, mamy jeszcze około siebie gruzy Warszawy, tam jeszcze pod tymi gruzami leżą polegli. Jeśli jest prawdą, co mówią ludzie religijni, że dusze ludzkie żyją po śmierci, to dusze tych zmarłych są tu, w tej sali sejmowej i słuchają. Jestem głęboko przekonany, że trzeba człowieka o dużej odwadze w stosunku do własnego sumienia, żeby mógł celebrować słowo „wolność” wtedy, kiedy także z jego przyczyny tyle tysięcy ludzi życie straciło.</u>
+          <u xml:id="u-15.23" who="#AdamPolewka">Dlaczego? Dla jakich celów? Dla ambicji Naczelnego Wodza. Gdy mówię te słowa, mamy jeszcze około siebie gruzy Warszawy, tam jeszcze pod tymi gruzami leżą polegli. Jeśli jest prawdą, co mówią ludzie religijni, że dusze ludzkie żyją po śmierci, to dusze tych zmarłych są tu, w tej sali sejmowej i słuchają. Jestem głęboko przekonany, że trzeba człowieka o dużej odwadze w stosunku do własnego sumienia, żeby mógł celebrować słowo „wolność” wtedy, kiedy także z jego przyczyny tyle tysięcy ludzi życie straciło.</u>
           <u xml:id="u-15.24" who="#komentarz">(Sprzeciwy na ławach PSL.)</u>
-          <u xml:id="u-15.25" who="#PosełPolewka">Sprawa ta jest dobrze znana, sprawa ta jest już przesądzona, wiadomo, jak ona wyglądała tak, jak powiedziałem. Podziwiam tupet i odwagę, z jaką tu twierdzi się np. że wybory zostały przeprowadzone w drodze pospolitych przestępstw. Gdyby do pewnej kategorii przestępstw politycznych stosować taką miarę, to jak nazwalibyśmy pewne pociągnięcia polityczne Panów, jak nie pospolitym przestępstwem, jak nie zwyczajną zbrodnią? I to jest rzecz ważna.</u>
-          <u xml:id="u-15.26" who="#PosełPolewka">Dlatego, jeżeli dziś słyszymy tu o projekcie „Małej Konstytucji”, kiedy ten projekt został przemyślany i uzgodniony przez szereg stronnictw, a chwila historyczna wymaga, żeby te rzeczy były szybko uchwalone, to śmiem twierdzić, że tylko ludzie małej konstytucji psychicznej,...</u>
+          <u xml:id="u-15.25" who="#AdamPolewka">Sprawa ta jest dobrze znana, sprawa ta jest już przesądzona, wiadomo, jak ona wyglądała tak, jak powiedziałem. Podziwiam tupet i odwagę, z jaką tu twierdzi się np. że wybory zostały przeprowadzone w drodze pospolitych przestępstw. Gdyby do pewnej kategorii przestępstw politycznych stosować taką miarę, to jak nazwalibyśmy pewne pociągnięcia polityczne Panów, jak nie pospolitym przestępstwem, jak nie zwyczajną zbrodnią? I to jest rzecz ważna.</u>
+          <u xml:id="u-15.26" who="#AdamPolewka">Dlatego, jeżeli dziś słyszymy tu o projekcie „Małej Konstytucji”, kiedy ten projekt został przemyślany i uzgodniony przez szereg stronnictw, a chwila historyczna wymaga, żeby te rzeczy były szybko uchwalone, to śmiem twierdzić, że tylko ludzie małej konstytucji psychicznej,...</u>
           <u xml:id="u-15.27" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-15.28" who="#PosełPolewka">... małej konstytucji duchowej mogą mieć coś przeciw tym projektom, które mają na celu usprawnienie naszego życia gospodarczego i politycznego i mają nareszcie poprowadzić naród po drodze, która wiedzie do tego, żeby nam wszystkim życie było milsze, żeby to życie było więcej warte niż dotychczas.</u>
-          <u xml:id="u-15.29" who="#PosełPolewka">Tym, którzy domagają się absolutnej wolności, trzeba powiedzieć, że walka polityczna w naszych warunkach jest walką ciężką. Panowie plączecie tu z powodu pewnych niedociągnięć administracyjnych czy może pewnych przekroczeń administracyjnych, ale nie wspominacie o tym, ilu ludzi naszych padło, żeby zbudować Polskę.</u>
-          <u xml:id="u-15.30" who="#PosełPolewka">Mówię to wszystko w obliczu bardzo ważnej rzeczy, w obliczu uchwalenia amnestii. W momencie, kiedy my idziemy do tych, którzy mordowali naszych braci, z ręką wyciągniętą do zgody, żeby wciągnąć ich, do wspólnego budowania Polski. Panować w tej chwili mówicie o jakichś kagańcach wolności, deklamujecie o praworządności. Chciałbym zobaczyć tę Waszą wolność bodajby w jakimś śnie. Myśmy tę Waszą „wolność” widzieli w 1923 r. na ulicach Krakowa. Ta wolność miała bardzo wyraźny charakter, ta wolność — to były kule na ulicach Krakowa, ta wolność — to była militaryzacja kolejarzy. Umiemy to wszystko, my historię znamy.</u>
-          <u xml:id="u-15.31" who="#PosełPolewka">Dlatego dziś, kiedy stoimy w obliczu uchwalenia tej „Małej Konstytucji” — jak powiadam — przestańcie być tą muchą, która siadła na koniu zaprzęgniętym do pługa i chwali się przed Europą całą: My orzemy. Ani Polska, ani Europa nie są tak naiwne!</u>
+          <u xml:id="u-15.28" who="#AdamPolewka">... małej konstytucji duchowej mogą mieć coś przeciw tym projektom, które mają na celu usprawnienie naszego życia gospodarczego i politycznego i mają nareszcie poprowadzić naród po drodze, która wiedzie do tego, żeby nam wszystkim życie było milsze, żeby to życie było więcej warte niż dotychczas.</u>
+          <u xml:id="u-15.29" who="#AdamPolewka">Tym, którzy domagają się absolutnej wolności, trzeba powiedzieć, że walka polityczna w naszych warunkach jest walką ciężką. Panowie plączecie tu z powodu pewnych niedociągnięć administracyjnych czy może pewnych przekroczeń administracyjnych, ale nie wspominacie o tym, ilu ludzi naszych padło, żeby zbudować Polskę.</u>
+          <u xml:id="u-15.30" who="#AdamPolewka">Mówię to wszystko w obliczu bardzo ważnej rzeczy, w obliczu uchwalenia amnestii. W momencie, kiedy my idziemy do tych, którzy mordowali naszych braci, z ręką wyciągniętą do zgody, żeby wciągnąć ich, do wspólnego budowania Polski. Panować w tej chwili mówicie o jakichś kagańcach wolności, deklamujecie o praworządności. Chciałbym zobaczyć tę Waszą wolność bodajby w jakimś śnie. Myśmy tę Waszą „wolność” widzieli w 1923 r. na ulicach Krakowa. Ta wolność miała bardzo wyraźny charakter, ta wolność — to były kule na ulicach Krakowa, ta wolność — to była militaryzacja kolejarzy. Umiemy to wszystko, my historię znamy.</u>
+          <u xml:id="u-15.31" who="#AdamPolewka">Dlatego dziś, kiedy stoimy w obliczu uchwalenia tej „Małej Konstytucji” — jak powiadam — przestańcie być tą muchą, która siadła na koniu zaprzęgniętym do pługa i chwali się przed Europą całą: My orzemy. Ani Polska, ani Europa nie są tak naiwne!</u>
           <u xml:id="u-15.32" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-16">
           <u xml:id="u-16.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Jodłowskiemu,</u>
         </div>
         <div xml:id="div-17">
-          <u xml:id="u-17.0" who="#PosełJodłowski">Wysoka Izbo! Stronnictwo Demokratyczne już wczoraj przez usta swego sekretarza generalnego zadeklarowało pozytywny stosunek do projektu „Małej Konstytucji”. Jeżeli zabieram dzisiaj głos, to nie po to tylko, ażeby ten pozytywny stosunek potwierdzić, ale ażeby zająć stanowisko i wypowiedzieć kilka krótkich uwag w związku z wnioskami i wypowiedziami PSL.</u>
-          <u xml:id="u-17.1" who="#PosełJodłowski">Klub Stronnictwa Demokratycznego nie jest wprawdzie współautorem projektu „Małej Konstytucji”, tym niemniej od początku pracował nad tym projektem, który pochodzi od obu partyj robotniczych. Podeszliśmy do tego zagadnienia z powagą całkowicie odpowiadającą jego doniosłości i ważności i sądzimy, że ostateczne wypracowanie projektu jest w niemałym stopniu i naszym dorobkiem, sądzimy, że ten projekt jest i naszym dorobkiem prawno-politycznym i to daje nam nie tylko formalne, ale i istotne prawo do zabrania głosu w obronie tego projektu.</u>
-          <u xml:id="u-17.2" who="#PosełJodłowski">Wysłuchaliśmy tutaj z uwagą wszystkich argumentów i wypowiedzi przedstawicieli Polskiego Stronnictwa Ludowego. Staraliśmy się wniknąć w ich treść, ale niestety nie mogliśmy dopatrzeć się w nich ani rzeczowości, ani dobrej woli, ani dobrej wiary. W tych wypowiedziach i poprawkach PSL widzimy jedynie to stanowisko, które znamy już z czerwca 1946 r. stanowisko owiane duchem negacji, duchem PSL-owskiego „3 razy nie” — „drei mal nein”.</u>
-          <u xml:id="u-17.3" who="#PosełJodłowski">My rozumiemy i doceniamy i szanujemy w granicach przyjętych w życiu parlamentarnym prawa opozycji. Rozumiemy też i gorycz, jaka może się zrodzić u tych, którzy zamiast 75% wyśnionych w snach o potędze pana Mikołajczyka, reprezentują dziś zaledwie 5% Izby. Ale nie rozumiemy, nie zrozumiemy i nie usprawiedliwimy tego ducha negacji, który widzimy we wszystkich wystąpieniach Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
-          <u xml:id="u-17.4" who="#PosełJodłowski">Poseł Wójcicki zgłosił tutaj na wstępie szereg żalów na temat niedotrzymania pewnych przepisów proceduralnych w związku z uchwaleniem przez komisję projektu „Małej Konstytucji”. Zabierał już głos w tej sprawie poseł Hochfeld. Nie chcę się powtarzać, podniosę jednak, że przecież Polskie Stronnictwo Ludowe miało pełną możność zapoznania się od samego początku z projektem „Małej Konstytucji”, ogłoszonym w druku jako uchwala Prezydium Krajowej Rady Narodowej, bo nawet w dniu 5 lutego b. r. organ PSL „Gazeta Ludowa” ogłosiła ten projekt jako uchwalony przez Sejm i podała do publicznej wiadomości projekt „Małej Konstytucji” jako uchwaloną ustawę.</u>
-          <u xml:id="u-17.5" who="#PosełJodłowski">Jeden z zasadniczych argumentów, podniesionych tutaj przez posłów Wójcickiego i Nadobnika, to jest argument pomieszania władz. Nie podoba się prawnikom z PSL to, że do Rady Państwa wchodzą Marszałek i Wicemarszałkowie, jako przedstawiciele władzy ustawodawczej i że nastąpiło tu pomieszanie władzy ustawodawczej z władzą wykonawcza. Wiemy, o co chodzi. Chodzi o czystość tzw. koncepcji Monteskiusza o podziale władz. Jeżeli Panowie nie mają większych zmartwień i podnoszą tego rodzaju argumenty, to z ubolewaniem stwierdzamy, że Panowie tkwicie jeszcze w epoce Monteskiusza, kiedy myśmy poszli już dalej.</u>
+          <u xml:id="u-17.0" who="#JerzyJodłowski">Wysoka Izbo! Stronnictwo Demokratyczne już wczoraj przez usta swego sekretarza generalnego zadeklarowało pozytywny stosunek do projektu „Małej Konstytucji”. Jeżeli zabieram dzisiaj głos, to nie po to tylko, ażeby ten pozytywny stosunek potwierdzić, ale ażeby zająć stanowisko i wypowiedzieć kilka krótkich uwag w związku z wnioskami i wypowiedziami PSL.</u>
+          <u xml:id="u-17.1" who="#JerzyJodłowski">Klub Stronnictwa Demokratycznego nie jest wprawdzie współautorem projektu „Małej Konstytucji”, tym niemniej od początku pracował nad tym projektem, który pochodzi od obu partyj robotniczych. Podeszliśmy do tego zagadnienia z powagą całkowicie odpowiadającą jego doniosłości i ważności i sądzimy, że ostateczne wypracowanie projektu jest w niemałym stopniu i naszym dorobkiem, sądzimy, że ten projekt jest i naszym dorobkiem prawno-politycznym i to daje nam nie tylko formalne, ale i istotne prawo do zabrania głosu w obronie tego projektu.</u>
+          <u xml:id="u-17.2" who="#JerzyJodłowski">Wysłuchaliśmy tutaj z uwagą wszystkich argumentów i wypowiedzi przedstawicieli Polskiego Stronnictwa Ludowego. Staraliśmy się wniknąć w ich treść, ale niestety nie mogliśmy dopatrzeć się w nich ani rzeczowości, ani dobrej woli, ani dobrej wiary. W tych wypowiedziach i poprawkach PSL widzimy jedynie to stanowisko, które znamy już z czerwca 1946 r. stanowisko owiane duchem negacji, duchem PSL-owskiego „3 razy nie” — „drei mal nein”.</u>
+          <u xml:id="u-17.3" who="#JerzyJodłowski">My rozumiemy i doceniamy i szanujemy w granicach przyjętych w życiu parlamentarnym prawa opozycji. Rozumiemy też i gorycz, jaka może się zrodzić u tych, którzy zamiast 75% wyśnionych w snach o potędze pana Mikołajczyka, reprezentują dziś zaledwie 5% Izby. Ale nie rozumiemy, nie zrozumiemy i nie usprawiedliwimy tego ducha negacji, który widzimy we wszystkich wystąpieniach Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
+          <u xml:id="u-17.4" who="#JerzyJodłowski">Poseł Wójcicki zgłosił tutaj na wstępie szereg żalów na temat niedotrzymania pewnych przepisów proceduralnych w związku z uchwaleniem przez komisję projektu „Małej Konstytucji”. Zabierał już głos w tej sprawie poseł Hochfeld. Nie chcę się powtarzać, podniosę jednak, że przecież Polskie Stronnictwo Ludowe miało pełną możność zapoznania się od samego początku z projektem „Małej Konstytucji”, ogłoszonym w druku jako uchwala Prezydium Krajowej Rady Narodowej, bo nawet w dniu 5 lutego b. r. organ PSL „Gazeta Ludowa” ogłosiła ten projekt jako uchwalony przez Sejm i podała do publicznej wiadomości projekt „Małej Konstytucji” jako uchwaloną ustawę.</u>
+          <u xml:id="u-17.5" who="#JerzyJodłowski">Jeden z zasadniczych argumentów, podniesionych tutaj przez posłów Wójcickiego i Nadobnika, to jest argument pomieszania władz. Nie podoba się prawnikom z PSL to, że do Rady Państwa wchodzą Marszałek i Wicemarszałkowie, jako przedstawiciele władzy ustawodawczej i że nastąpiło tu pomieszanie władzy ustawodawczej z władzą wykonawcza. Wiemy, o co chodzi. Chodzi o czystość tzw. koncepcji Monteskiusza o podziale władz. Jeżeli Panowie nie mają większych zmartwień i podnoszą tego rodzaju argumenty, to z ubolewaniem stwierdzamy, że Panowie tkwicie jeszcze w epoce Monteskiusza, kiedy myśmy poszli już dalej.</u>
           <u xml:id="u-17.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.7" who="#PosełJodłowski">Dziwi nas to stanowisko właśnie u przedstawicieli PSL, którzy znajdowali się w czasie wojny w znakomitej swej części na zachodzie i którzy lepiej od nas, którzy przebywaliśmy w kraju, mogli dowiedzieć się, że na zachodzie koncepcja Monteskiusza podziału władz na trzy nie łączące się z sobą sektory w czystej formie nigdzie nie istnieje. Podnoszenie takiego archiwalnego zarzutu jest doprawdy najzupełniej nieistotne.</u>
-          <u xml:id="u-17.8" who="#PosełJodłowski">Najbardziej charakterystyczna poprawka, jaką wnosi PSL, to jest niewątpliwie poprawka do art. 1.</u>
-          <u xml:id="u-17.9" who="#PosełJodłowski">Ten artykuł pozornie ma tę samą konstrukcję w ujęciu PSL jak i art. 1 projektu uchwalonego przez komisję. On również głosi: Do czasu wejścia w życie nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Sejm Ustawodawczy, jako organ władzy zwierzchniej narodu, stanowi to, co jest zawarte w tej ustawie. Pomija jednak projekt PSL powołanie się na wszystkie podstawowe akty prawne i polityczne, jak Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, zasady ustawodawstwa o radach narodowych, reformy społeczne i ustrojowe, potwierdzone przez naród w głosowaniu ludowym w dniu 30 czerwca 1946 r.</u>
-          <u xml:id="u-17.10" who="#PosełJodłowski">Jedyny argument, jaki wyłuskaliśmy z wypowiedzi posła Wójcickiego, to argument, że PSL ma określony stosunek do głosowania ludowego i dlatego nie może się zgodzić na powołanie tych wszystkich aktów w art. 1. Ale jeżeli PSL ma taki, a nie inny stosunek do głosowania ludowego z czerwca 1946 r., to chciałbym się zapytać, dlaczego pomija w art. 1 powołanie się na zasady Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, zasady ustawodawstwa o radach narodowych oraz reformy społeczne i ustrojowe. Panowie prawnicy z PSL tu przeholowali i razem z kąpielą wylewają i dziecko, i występując przeciwko zamieszczaniu uchwały głosowania ludowego, eliminują z tego art. 1, który ma charakter deklaratoryjny, Manifest PKWN, ustawodawstwo o radach narodowych oraz reformy społeczne i ustrojowe. Wydaje mi się, że nie jest to przypadkowe, że ta poprawka jest jednym z najbardziej dobitnych przejawów negatywnego stosunku PSL do tych dotychczasowych reform społecznych, na których chcemy opierać nowy ustrój państwowy.</u>
-          <u xml:id="u-17.11" who="#PosełJodłowski">Polskie Stronnictwo Ludowe występuje może najbardziej zdecydowanie przeciwko instytucji Rady Państwa. Poseł Hochfeld rozprawił się tutaj, z zarzutami, że Rada Państwa jest rzekomo w ujęciu „Małej Konstytucji” organem przed nikim nieodpowiedzialnym. Ja do tych argumentów nie będę nic więcej dorzucać. Natomiast chcę zwrócić uwagę, że dezyderat, jaki PSL wysuwa, ażeby członkowie Rady Państwa wybierani byli przez Sejm, jest przyjęty w całej rozciągłości przez przepis art. 15 projektu „Małej Konstytucji”. Bo przecież wszyscy członkowie Rady Państwa w świetle tego przepisu, zarówno Prezydent, jak i Marszałek i Wicemarszałkowie Sejmu, Prezes Najwyższej Izby Kontroli i wreszcie trzej członkowie, którzy mają, być w przyszłości dokooptowani, pochodzą z wyborów przez Sejm i to gwarantuje odpowiedzialność personalną Rady Państwa przed Sejmem. Doprawdy, nie widzę żadnego istotnego argumentu, który by uzasadniał wniosek PSL o zmianę art. 15 i zastąpienie tego artykułu przepisem, że w skład Rady Państwa wchodzi Prezydent Rzeczypospolitej — jako przewodniczący oraz 6 członków wybranych przez Sejm. Jest to znowu nic więcej, jak tylko negacja dla negacji.</u>
-          <u xml:id="u-17.12" who="#PosełJodłowski">Dalszy zarzut, który PSL podnosi, to jest negatywny stosunek do ustawodawstwa o radach narodowych, do tego „ustroju rad”.</u>
-          <u xml:id="u-17.13" who="#PosełJodłowski">Mówił już o tym poseł Hochfeld. Ja chciałbym dodać jeszcze, że to negatywne stanowisko PSL w stosunku do rad narodowych jest argumentem, wypływającym z tych samych zatrutych źródeł, co straszak kołchozów. My znamy już te pojęcia, tę demagogię, wiemy co sądzić o tych argumentach, które operują kołchozami i ustrojem radzieckim i stwierdzić musimy, że panowie z PSL bojąc się nazwy „rad” uderzają w samą istotę samorządu terytorialnego.</u>
-          <u xml:id="u-17.14" who="#PosełJodłowski">A dla nas rady narodowe są w tej chwili najlepszą i w warunkach naszej rzeczywistości najdoskonalszą, na jaką nas stać, formą samorządu terytorialnego.</u>
+          <u xml:id="u-17.7" who="#JerzyJodłowski">Dziwi nas to stanowisko właśnie u przedstawicieli PSL, którzy znajdowali się w czasie wojny w znakomitej swej części na zachodzie i którzy lepiej od nas, którzy przebywaliśmy w kraju, mogli dowiedzieć się, że na zachodzie koncepcja Monteskiusza podziału władz na trzy nie łączące się z sobą sektory w czystej formie nigdzie nie istnieje. Podnoszenie takiego archiwalnego zarzutu jest doprawdy najzupełniej nieistotne.</u>
+          <u xml:id="u-17.8" who="#JerzyJodłowski">Najbardziej charakterystyczna poprawka, jaką wnosi PSL, to jest niewątpliwie poprawka do art. 1.</u>
+          <u xml:id="u-17.9" who="#JerzyJodłowski">Ten artykuł pozornie ma tę samą konstrukcję w ujęciu PSL jak i art. 1 projektu uchwalonego przez komisję. On również głosi: Do czasu wejścia w życie nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Sejm Ustawodawczy, jako organ władzy zwierzchniej narodu, stanowi to, co jest zawarte w tej ustawie. Pomija jednak projekt PSL powołanie się na wszystkie podstawowe akty prawne i polityczne, jak Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, zasady ustawodawstwa o radach narodowych, reformy społeczne i ustrojowe, potwierdzone przez naród w głosowaniu ludowym w dniu 30 czerwca 1946 r.</u>
+          <u xml:id="u-17.10" who="#JerzyJodłowski">Jedyny argument, jaki wyłuskaliśmy z wypowiedzi posła Wójcickiego, to argument, że PSL ma określony stosunek do głosowania ludowego i dlatego nie może się zgodzić na powołanie tych wszystkich aktów w art. 1. Ale jeżeli PSL ma taki, a nie inny stosunek do głosowania ludowego z czerwca 1946 r., to chciałbym się zapytać, dlaczego pomija w art. 1 powołanie się na zasady Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, zasady ustawodawstwa o radach narodowych oraz reformy społeczne i ustrojowe. Panowie prawnicy z PSL tu przeholowali i razem z kąpielą wylewają i dziecko, i występując przeciwko zamieszczaniu uchwały głosowania ludowego, eliminują z tego art. 1, który ma charakter deklaratoryjny, Manifest PKWN, ustawodawstwo o radach narodowych oraz reformy społeczne i ustrojowe. Wydaje mi się, że nie jest to przypadkowe, że ta poprawka jest jednym z najbardziej dobitnych przejawów negatywnego stosunku PSL do tych dotychczasowych reform społecznych, na których chcemy opierać nowy ustrój państwowy.</u>
+          <u xml:id="u-17.11" who="#JerzyJodłowski">Polskie Stronnictwo Ludowe występuje może najbardziej zdecydowanie przeciwko instytucji Rady Państwa. Poseł Hochfeld rozprawił się tutaj, z zarzutami, że Rada Państwa jest rzekomo w ujęciu „Małej Konstytucji” organem przed nikim nieodpowiedzialnym. Ja do tych argumentów nie będę nic więcej dorzucać. Natomiast chcę zwrócić uwagę, że dezyderat, jaki PSL wysuwa, ażeby członkowie Rady Państwa wybierani byli przez Sejm, jest przyjęty w całej rozciągłości przez przepis art. 15 projektu „Małej Konstytucji”. Bo przecież wszyscy członkowie Rady Państwa w świetle tego przepisu, zarówno Prezydent, jak i Marszałek i Wicemarszałkowie Sejmu, Prezes Najwyższej Izby Kontroli i wreszcie trzej członkowie, którzy mają, być w przyszłości dokooptowani, pochodzą z wyborów przez Sejm i to gwarantuje odpowiedzialność personalną Rady Państwa przed Sejmem. Doprawdy, nie widzę żadnego istotnego argumentu, który by uzasadniał wniosek PSL o zmianę art. 15 i zastąpienie tego artykułu przepisem, że w skład Rady Państwa wchodzi Prezydent Rzeczypospolitej — jako przewodniczący oraz 6 członków wybranych przez Sejm. Jest to znowu nic więcej, jak tylko negacja dla negacji.</u>
+          <u xml:id="u-17.12" who="#JerzyJodłowski">Dalszy zarzut, który PSL podnosi, to jest negatywny stosunek do ustawodawstwa o radach narodowych, do tego „ustroju rad”.</u>
+          <u xml:id="u-17.13" who="#JerzyJodłowski">Mówił już o tym poseł Hochfeld. Ja chciałbym dodać jeszcze, że to negatywne stanowisko PSL w stosunku do rad narodowych jest argumentem, wypływającym z tych samych zatrutych źródeł, co straszak kołchozów. My znamy już te pojęcia, tę demagogię, wiemy co sądzić o tych argumentach, które operują kołchozami i ustrojem radzieckim i stwierdzić musimy, że panowie z PSL bojąc się nazwy „rad” uderzają w samą istotę samorządu terytorialnego.</u>
+          <u xml:id="u-17.14" who="#JerzyJodłowski">A dla nas rady narodowe są w tej chwili najlepszą i w warunkach naszej rzeczywistości najdoskonalszą, na jaką nas stać, formą samorządu terytorialnego.</u>
           <u xml:id="u-17.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.16" who="#PosełJodłowski">I wreszcie kwestia ostatnia, której chcę dotknąć. Kwestia dezyderatu Polskiego Stronnictwa Ludowego co do powołania w „Małej Konstytucji” rozdziału V Konstytucji marcowej o prawach obywatelskich. Chciałbym tutaj z całym naciskiem podkreślić demagogiczne podejście PSL do tej sprawy. Bo przecież zdajemy sobie sprawę i również z naciskiem podkreślić musimy z tego miejsca, że nie ma chyba w Polsce człowieka, który występowałby przeciw swobodom obywatelskim. I jeżeli ten rozdział V Konstytucji marcowej nie jest wyraźnie, expressis verbis powołany w projekcie „Małej Konstytucji”, to wynika to z samej koncepcji legislacyjnej tej ustawy, która przecież nie może powtarzać całej Konstytucji marcowej, a która wprowadza jedynie przepisy, stanowiące istotną zmianę w porównaniu z Konstytucją marcową, Przepisy rozdziału V o prawach obywatelskich są i zostaną nietknięte.</u>
-          <u xml:id="u-17.17" who="#PosełJodłowski">Ale na marginesie tego zagadnienia podnieść musimy, że my uważamy, więcej — uważamy, że przepisy rozdziału V Konstytucji marcowej są niewystarczające, że ten rozdział o swobodach i prawach obywatelskich wymaga uzupełnienia, że są tam w świetle dzisiejszych warunków, w świetle dzisiejszych zdobyczy społecznych pewne braki i luki, że wymienię choćby całe ustawodawstwo socjalne i ubezpieczeniowe. I dlatego też nie wątpimy, że w przyszłej Konstytucji, której uchwalenie jest zasadniczym zadaniem Sejmu Ustawodawczego, rozdział o prawach obywatelskich nie tylko nie będzie uszczuplony, ale będzie rozbudowany. I dlatego nie widzimy potrzeby, aby w tej chwili powoływać w „Małej Konstytucji” ten rozdział, tak jak tego chcieliby panowie z PSL ze względów czysto demagogicznych.</u>
-          <u xml:id="u-17.18" who="#PosełJodłowski">Z tych wszystkich zasad, z tych wszystkich założeń, a w szczególności w ocenie, że stanowisko posłów z PSL jest niczym więcej, jak stanowiskiem negacji, głosować będziemy przeciw wszystkim poprawkom, zgłoszonym przez PSL, i za projektem zgłoszonym przez Komisję Specjalną.</u>
+          <u xml:id="u-17.16" who="#JerzyJodłowski">I wreszcie kwestia ostatnia, której chcę dotknąć. Kwestia dezyderatu Polskiego Stronnictwa Ludowego co do powołania w „Małej Konstytucji” rozdziału V Konstytucji marcowej o prawach obywatelskich. Chciałbym tutaj z całym naciskiem podkreślić demagogiczne podejście PSL do tej sprawy. Bo przecież zdajemy sobie sprawę i również z naciskiem podkreślić musimy z tego miejsca, że nie ma chyba w Polsce człowieka, który występowałby przeciw swobodom obywatelskim. I jeżeli ten rozdział V Konstytucji marcowej nie jest wyraźnie, expressis verbis powołany w projekcie „Małej Konstytucji”, to wynika to z samej koncepcji legislacyjnej tej ustawy, która przecież nie może powtarzać całej Konstytucji marcowej, a która wprowadza jedynie przepisy, stanowiące istotną zmianę w porównaniu z Konstytucją marcową, Przepisy rozdziału V o prawach obywatelskich są i zostaną nietknięte.</u>
+          <u xml:id="u-17.17" who="#JerzyJodłowski">Ale na marginesie tego zagadnienia podnieść musimy, że my uważamy, więcej — uważamy, że przepisy rozdziału V Konstytucji marcowej są niewystarczające, że ten rozdział o swobodach i prawach obywatelskich wymaga uzupełnienia, że są tam w świetle dzisiejszych warunków, w świetle dzisiejszych zdobyczy społecznych pewne braki i luki, że wymienię choćby całe ustawodawstwo socjalne i ubezpieczeniowe. I dlatego też nie wątpimy, że w przyszłej Konstytucji, której uchwalenie jest zasadniczym zadaniem Sejmu Ustawodawczego, rozdział o prawach obywatelskich nie tylko nie będzie uszczuplony, ale będzie rozbudowany. I dlatego nie widzimy potrzeby, aby w tej chwili powoływać w „Małej Konstytucji” ten rozdział, tak jak tego chcieliby panowie z PSL ze względów czysto demagogicznych.</u>
+          <u xml:id="u-17.18" who="#JerzyJodłowski">Z tych wszystkich zasad, z tych wszystkich założeń, a w szczególności w ocenie, że stanowisko posłów z PSL jest niczym więcej, jak stanowiskiem negacji, głosować będziemy przeciw wszystkim poprawkom, zgłoszonym przez PSL, i za projektem zgłoszonym przez Komisję Specjalną.</u>
           <u xml:id="u-17.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-18">
           <u xml:id="u-18.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Ochab.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-19">
-          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełOchab">Obywatelki i Obywatele Posłowie! Nie ma zagadnienia w tej Izbic, w którym by stanowisko większości ludowej, robotniczo-chłopskiej większości nie napotykało na zaciekły opór, na przeciwstawianie się ze strony panów z PSL. Rzecz charakterystyczna, że nie mają oni odwagi mówić otwarcie, co ich dzieli od nas i swoje istotne cele klasowe i swoich mocodawców pragną ukrywać pod maską frazesów niby demokratycznych i pod maską lamentów rzekomo pokrzywdzonych. Wydaje mi się, że trudno znaleźć bardziej pełny przykład faryzeuszowstwa politycznego jak klub posłów PSL. Ale my już znamy w historii przykłady tego rodzaju lamentów, biadoleń, jakie produkują panowie posłowie z PSL. My wiemy o tym, że klasy, skazane na zagładę, że reakcja, próbująca zatrzymać koło historii, w okresach dla siebie ciężkich, kiedy masy ludowe atakowały, kiedy masy ludowe w drodze rewolucyjnej przekształcały społeczeństwo zgodnie ze swoimi interesami — najczęściej chowała się pod maską rzekomych obrońców praworządności i rzekomych obrońców praw człowieka.</u>
-          <u xml:id="u-19.1" who="#PosełOchab">Nie chcę tu bawić się w wywody historyczne, przypomnę tylko o przykładzie kontrrewolucji termidorskiej we Francji. Z jakimi hasłami występowali oni? Niby to w obronie praw człowieka, niby to w obronie swobód obywatelskich, niby to w obronie demokracji. Jak występował Thiers w Paryżu, kiedy szedł w obronie legitymizmu przeciw rzekomemu łamaniu prawa, przeciw łamaniu demokracji. Jak przemawiali mieńszewicy i eserowcy rosyjscy, kiedy naród rosyjski druzgotał carat i imperialistyczną burżuazję? Przypominają oni naszych PSL-owskich, z przeproszeniem, polityków, i przypuszczam, że skutki lamentów PSL-owskich o rzekomym łamaniu prawa i praworządności będą dla nich równie żałosne, a wyrok historii równie bezlitosny, jak dla mieńszewików i eseowców. Przypomnę o tym, jak faszysta Piłsudski, zwalczając nawet tę naszą kulawą demokrację przedmajową, występował przecież też niby w obronie prawa, mówił o niepraworządności w Polsce.</u>
-          <u xml:id="u-19.2" who="#PosełOchab">My oceniamy grupy polityczne i klasy społeczne nie według frazesów, nie według słów, ale według czynów, Wyjaśniamy sobie dokładnie przyczyny tej miłości nagłej panów z PSL do Konstytucji z 1921 roku. W deklaracji posła Kliszki podkreśliliśmy to, co uważamy w Konstytucji marcowej za pozytywne, podkreśliliśmy, że w tej Konstytucji są i takie tradycje, do których należy nawiązać. Ale przecież nie tylko marksiści zdają sobie sprawę z tego, że Konstytucja marcowa była wyrazem określonych stosunków społecznych, była prawnym fundamentem władzy kapitalistyczno-obszarniczej. I dlatego jest tak bliską sercu panów z PSL; jest bliską jeszcze i dlatego, że w okresie panowania Konstytucji marcowej rewolucyjni robotnicy, nienawistni panom z PSL, siedzieli w więzieniach, byli deptani przez patentowanych demokratów — obóz Piłsudskiego, a w tej liczbie i przez p. Kiernika i jego kolegów.</u>
+          <u xml:id="u-19.0" who="#EdwardOchab">Obywatelki i Obywatele Posłowie! Nie ma zagadnienia w tej Izbic, w którym by stanowisko większości ludowej, robotniczo-chłopskiej większości nie napotykało na zaciekły opór, na przeciwstawianie się ze strony panów z PSL. Rzecz charakterystyczna, że nie mają oni odwagi mówić otwarcie, co ich dzieli od nas i swoje istotne cele klasowe i swoich mocodawców pragną ukrywać pod maską frazesów niby demokratycznych i pod maską lamentów rzekomo pokrzywdzonych. Wydaje mi się, że trudno znaleźć bardziej pełny przykład faryzeuszowstwa politycznego jak klub posłów PSL. Ale my już znamy w historii przykłady tego rodzaju lamentów, biadoleń, jakie produkują panowie posłowie z PSL. My wiemy o tym, że klasy, skazane na zagładę, że reakcja, próbująca zatrzymać koło historii, w okresach dla siebie ciężkich, kiedy masy ludowe atakowały, kiedy masy ludowe w drodze rewolucyjnej przekształcały społeczeństwo zgodnie ze swoimi interesami — najczęściej chowała się pod maską rzekomych obrońców praworządności i rzekomych obrońców praw człowieka.</u>
+          <u xml:id="u-19.1" who="#EdwardOchab">Nie chcę tu bawić się w wywody historyczne, przypomnę tylko o przykładzie kontrrewolucji termidorskiej we Francji. Z jakimi hasłami występowali oni? Niby to w obronie praw człowieka, niby to w obronie swobód obywatelskich, niby to w obronie demokracji. Jak występował Thiers w Paryżu, kiedy szedł w obronie legitymizmu przeciw rzekomemu łamaniu prawa, przeciw łamaniu demokracji. Jak przemawiali mieńszewicy i eserowcy rosyjscy, kiedy naród rosyjski druzgotał carat i imperialistyczną burżuazję? Przypominają oni naszych PSL-owskich, z przeproszeniem, polityków, i przypuszczam, że skutki lamentów PSL-owskich o rzekomym łamaniu prawa i praworządności będą dla nich równie żałosne, a wyrok historii równie bezlitosny, jak dla mieńszewików i eseowców. Przypomnę o tym, jak faszysta Piłsudski, zwalczając nawet tę naszą kulawą demokrację przedmajową, występował przecież też niby w obronie prawa, mówił o niepraworządności w Polsce.</u>
+          <u xml:id="u-19.2" who="#EdwardOchab">My oceniamy grupy polityczne i klasy społeczne nie według frazesów, nie według słów, ale według czynów, Wyjaśniamy sobie dokładnie przyczyny tej miłości nagłej panów z PSL do Konstytucji z 1921 roku. W deklaracji posła Kliszki podkreśliliśmy to, co uważamy w Konstytucji marcowej za pozytywne, podkreśliliśmy, że w tej Konstytucji są i takie tradycje, do których należy nawiązać. Ale przecież nie tylko marksiści zdają sobie sprawę z tego, że Konstytucja marcowa była wyrazem określonych stosunków społecznych, była prawnym fundamentem władzy kapitalistyczno-obszarniczej. I dlatego jest tak bliską sercu panów z PSL; jest bliską jeszcze i dlatego, że w okresie panowania Konstytucji marcowej rewolucyjni robotnicy, nienawistni panom z PSL, siedzieli w więzieniach, byli deptani przez patentowanych demokratów — obóz Piłsudskiego, a w tej liczbie i przez p. Kiernika i jego kolegów.</u>
           <u xml:id="u-19.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-19.4" who="#PosełOchab">Dla nas jest zrozumiałe, dlaczego panowie z PSL tak biadolą nad rzekomym pokrzywdzeniem sądów. Pan poseł z PSL gotów jest, o dziwo, odstąpić nawet od Monteskiusza. Nie wiem, czy znajdzie to poklask wśród „rolników” z Marszałkowskiej, którzy przecież znani są z tego, że i przed wojną krytykowali demokrację, krytykowali system Monteskiusza, który dla nich, dla przedstawicieli gnijącej i upadającej burżuazji stawał się szkodliwy, może niezrozumiały. My mówimy z innymi chłopami, niż panowie z PSL, my w codziennej pracy politycznej stykamy się z chłopami, z którymi nawet nie będziemy wspominać Monteskiusza. Być może, że panowie z PSL rozmawiają na temat teorii Monteskiusza również z chłopami na wsi. My z nimi będziemy mówić o niezawisłości sądów nieco inaczej, my im wyjaśnimy, dlaczego to panowie PSL-owcy tak bronią w słowach, języku niezawisłości sędziowskiej, jaka jest przyczyna tej nagłej miłości do sądownictwa i wskażemy na to, że sądownictwo w Polsce w ciągu wielu lat było organizowane przez obszarników, przez wielki kapitał, przez krwawą sanację. Oni wybierali sędziów, którzy nas pakowali do Berezy. Niełatwo było ten aparat oczyścić. To oczyszczenie nie jest jeszcze zakończone. Jesteśmy pewni, że poważną część dawnych sędziów czy urzędników wymiaru sprawiedliwości udało się pozyskać dla naszego ludowego obozu i że mimo wściekłego nacisku sanacji poważna część sędziów zachowała przekonania demokratyczne, że potrafimy ich na stałe związać z naszą ludową władzą, ale zdajemy sobie sprawę również z tego, że ten proces uzdrawiania naszych organów sądowych nie jest jeszcze zakończony, zwłaszcza trzeba go oczyścić od PSL-owskich chwastów, agentów reakcji, maskujących się pod szyldem demokracji. Chłop nasz rozumie, nie będzie dyskutować Monteskiusza, ale powie: Róbcie dobrze, walce faryzeuszów, wyrzućcie reakcjonistów z aparatu sądowego, nie bójcie się frazesów i nie stwarzajcie upiorów w imię tej lub innej teorii.</u>
-          <u xml:id="u-19.5" who="#PosełOchab">Panowie z PSL pozwalają sobie na występowanie niby to w obronie wolności narodu i ducha narodu. Wspomnieli już moi przedmówcy o tym żądle anty sowieckim zawartym w insynuacji, że nasze rady narodowe są obce duchowi naszego narodu, ale ja chcę zwrócić uwagę na jeden moment — że ci, z przeproszeniem, przedstawiciele wsi zapominają o takiej instytucji, mającej dziesięciolecia tradycji za sobą, jak rady gminne. Czyż to też były sowieckie wzory? Zapominają o takich instytucjach, jak rady miejskie, zapominają o tym, że w znacznej części Polski były organizowane rady powiatowe i nikt nie uważał, że są one obce duchowi polskiego narodu. Czy ich boli nazwa rady wojewódzkie? Oczywiście nie o to chodzi, panom z PSL chodzi o to, że w radach zasiadają przedstawiciele ludu pracującego, że te rady są jedną z form organizowania się naszego narodu, że na radach narodowych rozprawiają się w terenie z reakcją.</u>
+          <u xml:id="u-19.4" who="#EdwardOchab">Dla nas jest zrozumiałe, dlaczego panowie z PSL tak biadolą nad rzekomym pokrzywdzeniem sądów. Pan poseł z PSL gotów jest, o dziwo, odstąpić nawet od Monteskiusza. Nie wiem, czy znajdzie to poklask wśród „rolników” z Marszałkowskiej, którzy przecież znani są z tego, że i przed wojną krytykowali demokrację, krytykowali system Monteskiusza, który dla nich, dla przedstawicieli gnijącej i upadającej burżuazji stawał się szkodliwy, może niezrozumiały. My mówimy z innymi chłopami, niż panowie z PSL, my w codziennej pracy politycznej stykamy się z chłopami, z którymi nawet nie będziemy wspominać Monteskiusza. Być może, że panowie z PSL rozmawiają na temat teorii Monteskiusza również z chłopami na wsi. My z nimi będziemy mówić o niezawisłości sądów nieco inaczej, my im wyjaśnimy, dlaczego to panowie PSL-owcy tak bronią w słowach, języku niezawisłości sędziowskiej, jaka jest przyczyna tej nagłej miłości do sądownictwa i wskażemy na to, że sądownictwo w Polsce w ciągu wielu lat było organizowane przez obszarników, przez wielki kapitał, przez krwawą sanację. Oni wybierali sędziów, którzy nas pakowali do Berezy. Niełatwo było ten aparat oczyścić. To oczyszczenie nie jest jeszcze zakończone. Jesteśmy pewni, że poważną część dawnych sędziów czy urzędników wymiaru sprawiedliwości udało się pozyskać dla naszego ludowego obozu i że mimo wściekłego nacisku sanacji poważna część sędziów zachowała przekonania demokratyczne, że potrafimy ich na stałe związać z naszą ludową władzą, ale zdajemy sobie sprawę również z tego, że ten proces uzdrawiania naszych organów sądowych nie jest jeszcze zakończony, zwłaszcza trzeba go oczyścić od PSL-owskich chwastów, agentów reakcji, maskujących się pod szyldem demokracji. Chłop nasz rozumie, nie będzie dyskutować Monteskiusza, ale powie: Róbcie dobrze, walce faryzeuszów, wyrzućcie reakcjonistów z aparatu sądowego, nie bójcie się frazesów i nie stwarzajcie upiorów w imię tej lub innej teorii.</u>
+          <u xml:id="u-19.5" who="#EdwardOchab">Panowie z PSL pozwalają sobie na występowanie niby to w obronie wolności narodu i ducha narodu. Wspomnieli już moi przedmówcy o tym żądle anty sowieckim zawartym w insynuacji, że nasze rady narodowe są obce duchowi naszego narodu, ale ja chcę zwrócić uwagę na jeden moment — że ci, z przeproszeniem, przedstawiciele wsi zapominają o takiej instytucji, mającej dziesięciolecia tradycji za sobą, jak rady gminne. Czyż to też były sowieckie wzory? Zapominają o takich instytucjach, jak rady miejskie, zapominają o tym, że w znacznej części Polski były organizowane rady powiatowe i nikt nie uważał, że są one obce duchowi polskiego narodu. Czy ich boli nazwa rady wojewódzkie? Oczywiście nie o to chodzi, panom z PSL chodzi o to, że w radach zasiadają przedstawiciele ludu pracującego, że te rady są jedną z form organizowania się naszego narodu, że na radach narodowych rozprawiają się w terenie z reakcją.</u>
           <u xml:id="u-19.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-19.7" who="#PosełOchab">Panowie z PSL mają czelność mówić o tym, że oni reprezentują większość narodu. Chciałbym widzieć takiego polityka, który by się odważył przyjść na nasz Śląsk i Zagłębie i powiedzieć robotnikom czy chłopom w Opolszczyźnie, że PSL ma poparcie większości. Myśmy zdobyli z górą 90%, idąc do setek tysięcy ludzi,...</u>
+          <u xml:id="u-19.7" who="#EdwardOchab">Panowie z PSL mają czelność mówić o tym, że oni reprezentują większość narodu. Chciałbym widzieć takiego polityka, który by się odważył przyjść na nasz Śląsk i Zagłębie i powiedzieć robotnikom czy chłopom w Opolszczyźnie, że PSL ma poparcie większości. Myśmy zdobyli z górą 90%, idąc do setek tysięcy ludzi,...</u>
           <u xml:id="u-19.8" who="#komentarz">(Wesołość na ławach PSL. Głos: Ale jakim sposobem?)</u>
-          <u xml:id="u-19.9" who="#PosełOchab">... bo w nas widzieli przedstawicieli ludu, widzieli że my ich bronimy, a w Was widzieli obcych agentów i lokai obcego mocodawcy.</u>
+          <u xml:id="u-19.9" who="#EdwardOchab">... bo w nas widzieli przedstawicieli ludu, widzieli że my ich bronimy, a w Was widzieli obcych agentów i lokai obcego mocodawcy.</u>
           <u xml:id="u-19.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-19.11" who="#PosełOchab">Jeżeliby p. Mikołajczyk odważył się przyjść tam, gdzie są tysiące ludzi pracy — na Zagłębie, przywitaliby go homeryckim śmiechem.</u>
+          <u xml:id="u-19.11" who="#EdwardOchab">Jeżeliby p. Mikołajczyk odważył się przyjść tam, gdzie są tysiące ludzi pracy — na Zagłębie, przywitaliby go homeryckim śmiechem.</u>
           <u xml:id="u-19.12" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Był w Katowicach.)</u>
-          <u xml:id="u-19.13" who="#PosełOchab">Uciekał z Opola i Katowic.</u>
-          <u xml:id="u-19.14" who="#PosełOchab">Ale jeżeli w tej Wysokiej Izbie pozwalają sobie bankruci polityczni w interesie anglosaskiej reakcji, swoich mocodawców — Andersów próbować pluć na nasz Sejm, to my musimy powiedzieć: Wara, wara, Panowie, władza jest w rękach robotników i chłopów nie po to, ażeby pozwolić na buszowanie reakcji i agentów. Panowie mówicie, że wybory były nieuczciwe, ale nasi robotnicy i chłopi mówią, że po raz pierwszy w swej historii wybory były wyrazem woli ludu.</u>
+          <u xml:id="u-19.13" who="#EdwardOchab">Uciekał z Opola i Katowic.</u>
+          <u xml:id="u-19.14" who="#EdwardOchab">Ale jeżeli w tej Wysokiej Izbie pozwalają sobie bankruci polityczni w interesie anglosaskiej reakcji, swoich mocodawców — Andersów próbować pluć na nasz Sejm, to my musimy powiedzieć: Wara, wara, Panowie, władza jest w rękach robotników i chłopów nie po to, ażeby pozwolić na buszowanie reakcji i agentów. Panowie mówicie, że wybory były nieuczciwe, ale nasi robotnicy i chłopi mówią, że po raz pierwszy w swej historii wybory były wyrazem woli ludu.</u>
           <u xml:id="u-19.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-19.16" who="#PosełOchab">W 1919 i 1920 r. mieliśmy demokrację chjeno-piastowską, komuniści siedzieli w więzieniach i czułe serca PSL-owców nie znajdowały wówczas słów współczucia. Prasa była w rękach kapitalistów, sale były w rękach kapitalistów pieniądze były dla reakcji. W Sejmie zasiadała większość reakcyjna. Te wybory w pojęciu PSL-owców były demokratyczne, ale dla szerokich mas robotniczo-chłopskich nie były demokratyczne, nie były wolne naprawdę, bo nie może być prawdziwej demokracji przy panowaniu burżuazji i obszarników. Znamy wybory BBWR i Ozonu. Obecnie po raz pierwszy robotnik i chłop mógł swobodnie mówić o swych sprawach nie obawiając się defensywy. Robotnicy i chłopi na wiecach obejmujących setki tysięcy ludzi mogli mówić o swoich bolączkach, wybierać swoich przedstawicieli. Dzisiaj na fabryki idą, dzień w dzień, tysiące towarzyszy, i tkwimy z robotnikami bezpośrednio przy warsztatach, z chłopami, którzy nie mają takich wypielęgnowanych rączek, jak większość panów z PSL, z ludźmi ciężkiej pracy.</u>
+          <u xml:id="u-19.16" who="#EdwardOchab">W 1919 i 1920 r. mieliśmy demokrację chjeno-piastowską, komuniści siedzieli w więzieniach i czułe serca PSL-owców nie znajdowały wówczas słów współczucia. Prasa była w rękach kapitalistów, sale były w rękach kapitalistów pieniądze były dla reakcji. W Sejmie zasiadała większość reakcyjna. Te wybory w pojęciu PSL-owców były demokratyczne, ale dla szerokich mas robotniczo-chłopskich nie były demokratyczne, nie były wolne naprawdę, bo nie może być prawdziwej demokracji przy panowaniu burżuazji i obszarników. Znamy wybory BBWR i Ozonu. Obecnie po raz pierwszy robotnik i chłop mógł swobodnie mówić o swych sprawach nie obawiając się defensywy. Robotnicy i chłopi na wiecach obejmujących setki tysięcy ludzi mogli mówić o swoich bolączkach, wybierać swoich przedstawicieli. Dzisiaj na fabryki idą, dzień w dzień, tysiące towarzyszy, i tkwimy z robotnikami bezpośrednio przy warsztatach, z chłopami, którzy nie mają takich wypielęgnowanych rączek, jak większość panów z PSL, z ludźmi ciężkiej pracy.</u>
           <u xml:id="u-19.17" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: A jakie Pan ma ręce?)</u>
-          <u xml:id="u-19.18" who="#PosełOchab">Ten Sejm jest naszym Sejmem. Po raz pierwszy mieliśmy demokratyczne wybory, po raz pierwszy Sejm reprezentuje większość narodu, robotników i chłopów, a nie obszarników, nie kapitalistów, nie ich lokai.</u>
+          <u xml:id="u-19.18" who="#EdwardOchab">Ten Sejm jest naszym Sejmem. Po raz pierwszy mieliśmy demokratyczne wybory, po raz pierwszy Sejm reprezentuje większość narodu, robotników i chłopów, a nie obszarników, nie kapitalistów, nie ich lokai.</u>
           <u xml:id="u-19.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-19.20" who="#PosełOchab">Ja znam najlepiej swój śląsko-dąbrowski odcinek i pragnę powiedzieć Wysokiej Izbie, że myśmy w naszej agitacji wyborczej na Śląsku potrafili zmobilizować w komitetach obywatelskich 230.000 robotników i chłopów, którzy chodzili z domu do domu, od Izby robotniczej do izby, z chaty do chaty, dotarliśmy bez wyjątku do każdego wyborcy, zdobyliśmy i tych wahających się, i tych oszukanych zatrutą propagandą PSL-owską, i tych, którzy się obawiali band. Panowie z PSL są bardzo zaniepokojeni wynikiem wyborów. Panowie liczyli na sojuszników, nie tylko na noty, którymi bombardowano nasz rząd, noty ze strony obozu ludzi nie zawsze wypowiadających się zgodnie z naszymi interesami narodowymi, nie zawsze popierających stanowisko Polski w zagadnieniach naszego życia lub śmierci. Panowie się cieszyli perspektywą pomocy ze strony band leśnych.</u>
+          <u xml:id="u-19.20" who="#EdwardOchab">Ja znam najlepiej swój śląsko-dąbrowski odcinek i pragnę powiedzieć Wysokiej Izbie, że myśmy w naszej agitacji wyborczej na Śląsku potrafili zmobilizować w komitetach obywatelskich 230.000 robotników i chłopów, którzy chodzili z domu do domu, od Izby robotniczej do izby, z chaty do chaty, dotarliśmy bez wyjątku do każdego wyborcy, zdobyliśmy i tych wahających się, i tych oszukanych zatrutą propagandą PSL-owską, i tych, którzy się obawiali band. Panowie z PSL są bardzo zaniepokojeni wynikiem wyborów. Panowie liczyli na sojuszników, nie tylko na noty, którymi bombardowano nasz rząd, noty ze strony obozu ludzi nie zawsze wypowiadających się zgodnie z naszymi interesami narodowymi, nie zawsze popierających stanowisko Polski w zagadnieniach naszego życia lub śmierci. Panowie się cieszyli perspektywą pomocy ze strony band leśnych.</u>
           <u xml:id="u-19.21" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Kłamstwo.)</u>
-          <u xml:id="u-19.22" who="#PosełOchab">To ich zawiodło. Zamordowano w Polsce nie dziesiątki i nie setki ludzi i dla nich czułe serce pani Chorążyny nie ma ani jednego słowa litości i szacunku.</u>
-          <u xml:id="u-19.23" who="#PosełOchab">Zamordowano tysiące, dziesiątki tysięcy w Waszym interesie, na Wasze zamówienie.</u>
+          <u xml:id="u-19.22" who="#EdwardOchab">To ich zawiodło. Zamordowano w Polsce nie dziesiątki i nie setki ludzi i dla nich czułe serce pani Chorążyny nie ma ani jednego słowa litości i szacunku.</u>
+          <u xml:id="u-19.23" who="#EdwardOchab">Zamordowano tysiące, dziesiątki tysięcy w Waszym interesie, na Wasze zamówienie.</u>
           <u xml:id="u-19.24" who="#komentarz">(Przerywania na ławach PSL. Głos: Kłamstwo.)</u>
-          <u xml:id="u-19.25" who="#PosełOchab">Liczyli na to, że bandy sterroryzują wyborców, liczyli na nacisk z zagranicy, ale poza żałośliwym lamentem „Gazety Ludowej” nasz lud pracy dojrzał krwawy nóż NSZ-owca, dojrzał wilcze kły faszyzmu. Mordy przyczyniły się do Waszej izolacji i tej hańby Wy z siebie nie zmyjecie, hańby wspólnictwa, hańby liczenia na podziemie i faszyzm. Nie plujcie na pamięć pomordowanych. Przyjdźcie na nasz Śląsk, posłuchajcie dzieci, matek i żon pomordowanych.</u>
+          <u xml:id="u-19.25" who="#EdwardOchab">Liczyli na to, że bandy sterroryzują wyborców, liczyli na nacisk z zagranicy, ale poza żałośliwym lamentem „Gazety Ludowej” nasz lud pracy dojrzał krwawy nóż NSZ-owca, dojrzał wilcze kły faszyzmu. Mordy przyczyniły się do Waszej izolacji i tej hańby Wy z siebie nie zmyjecie, hańby wspólnictwa, hańby liczenia na podziemie i faszyzm. Nie plujcie na pamięć pomordowanych. Przyjdźcie na nasz Śląsk, posłuchajcie dzieci, matek i żon pomordowanych.</u>
           <u xml:id="u-19.26" who="#komentarz">(Przerywania na ławach PSL.)</u>
-          <u xml:id="u-19.27" who="#PosełOchab">Panowie mówicie o wolności narodu. Panowie niepokoją się bardzo tym, że zostali wybrani ludzie, mający ludzkie słabostki, że nie dajemy dobrej gwarancji, że te paragrafy nie są dobrze nakręcone, a nuż nas ci wybrańcy wywiodą w pole.</u>
-          <u xml:id="u-19.28" who="#PosełOchab">Ja rozumiem, że nasi wybrańcy nie są mili sercu kapitalistów i obszarników, że nie są mili awanturnikom, którzy wierzą panom Churchillom i Byrnesom, nie są mili panom z PSL.</u>
-          <u xml:id="u-19.29" who="#PosełOchab">Nie jest Panom miłe to, czego w Polsce jeszcze nie było, bo nie mieliśmy rządu, na czele którego stałby działacz robotniczy, wieloletni więzień katowni oświęcimskiej. Nie mieliśmy rządu, na czele którego jako pierwszy wicepremier stałby robotnik, wódz i nauczyciel klasy robotniczej. Nie mieliśmy rządu, na czele którego jako drugi wicepremier stałby chłop, związany na śmierć i na życie sojuszem z klasą robotniczą,...</u>
+          <u xml:id="u-19.27" who="#EdwardOchab">Panowie mówicie o wolności narodu. Panowie niepokoją się bardzo tym, że zostali wybrani ludzie, mający ludzkie słabostki, że nie dajemy dobrej gwarancji, że te paragrafy nie są dobrze nakręcone, a nuż nas ci wybrańcy wywiodą w pole.</u>
+          <u xml:id="u-19.28" who="#EdwardOchab">Ja rozumiem, że nasi wybrańcy nie są mili sercu kapitalistów i obszarników, że nie są mili awanturnikom, którzy wierzą panom Churchillom i Byrnesom, nie są mili panom z PSL.</u>
+          <u xml:id="u-19.29" who="#EdwardOchab">Nie jest Panom miłe to, czego w Polsce jeszcze nie było, bo nie mieliśmy rządu, na czele którego stałby działacz robotniczy, wieloletni więzień katowni oświęcimskiej. Nie mieliśmy rządu, na czele którego jako pierwszy wicepremier stałby robotnik, wódz i nauczyciel klasy robotniczej. Nie mieliśmy rządu, na czele którego jako drugi wicepremier stałby chłop, związany na śmierć i na życie sojuszem z klasą robotniczą,...</u>
           <u xml:id="u-19.30" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-19.31" who="#PosełOchab">... walczący nie o frazesy, ale o ziemię dla chłopów, którą myśmy im dali, a nie Wy.</u>
-          <u xml:id="u-19.32" who="#PosełOchab">Oczywiście, że do tego Rządu panowie z PSL nie mają zaufania. Ja byłbym nawet przestraszony, gdyby agenci reakcji mieli zaufanie do naszego Rządu.</u>
+          <u xml:id="u-19.31" who="#EdwardOchab">... walczący nie o frazesy, ale o ziemię dla chłopów, którą myśmy im dali, a nie Wy.</u>
+          <u xml:id="u-19.32" who="#EdwardOchab">Oczywiście, że do tego Rządu panowie z PSL nie mają zaufania. Ja byłbym nawet przestraszony, gdyby agenci reakcji mieli zaufanie do naszego Rządu.</u>
           <u xml:id="u-19.33" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-19.34" who="#PosełOchab">Ale do tego Rządu mają zaufanie masy ludowe, ma zaufanie i ta Wysoka Izba.</u>
-          <u xml:id="u-19.35" who="#PosełOchab">Mamy gwarancję, że nasze demokratyczne prawa nie będą naruszone przez Rząd, który obdarzamy zaufaniem, bo to są ludzie, którzy tak samo, jak i my, wyrośli w ciężkiej pracy, wśród ludu pracującego, którzy tak jak i my przelewali krew w walce o wolność, którzy swoją naukę zdobywali w więzieniach, którzy całe życie walczyli z faszyzmem i reakcją. Mamy gwarancję, że ten Rząd nie zawiedzie, bo na straży jego demokratycznej działalności stoją nie tylko paragrafy pięknie powykręcane, ale stoją milionowe masy, rozbudzone do życia politycznego masy ludowe, robotniczo-chłopskie, masy, które nas do tego Sejmu powołały.</u>
+          <u xml:id="u-19.34" who="#EdwardOchab">Ale do tego Rządu mają zaufanie masy ludowe, ma zaufanie i ta Wysoka Izba.</u>
+          <u xml:id="u-19.35" who="#EdwardOchab">Mamy gwarancję, że nasze demokratyczne prawa nie będą naruszone przez Rząd, który obdarzamy zaufaniem, bo to są ludzie, którzy tak samo, jak i my, wyrośli w ciężkiej pracy, wśród ludu pracującego, którzy tak jak i my przelewali krew w walce o wolność, którzy swoją naukę zdobywali w więzieniach, którzy całe życie walczyli z faszyzmem i reakcją. Mamy gwarancję, że ten Rząd nie zawiedzie, bo na straży jego demokratycznej działalności stoją nie tylko paragrafy pięknie powykręcane, ale stoją milionowe masy, rozbudzone do życia politycznego masy ludowe, robotniczo-chłopskie, masy, które nas do tego Sejmu powołały.</u>
           <u xml:id="u-19.36" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-20">
@@ -461,11 +461,11 @@
           <u xml:id="u-20.2" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Jaroszowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-21">
-          <u xml:id="u-21.0" who="#PosełJarosz">Wysoka Izbo! Moja funkcja obecnie ogranicza się tylko do formalnego postawienia wniosku o odrzucenie poprawek, zgłoszonych przez mniejszość Komisji Specjalnej do opracowania projektu ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
-          <u xml:id="u-21.1" who="#PosełJarosz">Pozwolę sobie tylko zwrócić uwagę na kwestie czysto formalne, mianowicie że ta ustawa, która ma być uchwalona, jest ustawą konstytucyjną drugą, którą ta Wysoka Izba uchwala. Pierwszą taką ustawą była ustawa konstytucyjna o wyborze Prezydenta, ta ustawa, jako druga ustawa konstytucyjna, nazywa się ustawą o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
-          <u xml:id="u-21.2" who="#PosełJarosz">Z samego tytułu tej ustawy wynika jej zakres, mianowicie, że ustawa ta ma obejmować pewne normy prawne, tyczące się ustroju i zakresu działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej. Dlatego słusznym jest, że w tej ustawie nie są zawarte te części z dawnej Konstytucji marcowej, które mówią o prawach i obowiązkach obywateli.</u>
-          <u xml:id="u-21.3" who="#PosełJarosz">Biorąc pod uwagę, że ten Sejm jako sejm konstytucyjny ma uchwalić nową konstytucję, w związku z tym, o czym dziś mówił towarzysz poseł Hochfeld, Wysokiej Izbie zostanie przedłożona deklaracja, która prawdopodobnie uzyska większość tej Izby, deklaracja, która będzie zawierała w sobie dyspozycje dla Komisji Konstytucyjnej w odniesieniu do redakcji praw i obowiązków obywateli jako normy, które muszą znaleźć swój wyraz w przyszłej konstytucji.</u>
-          <u xml:id="u-21.4" who="#PosełJarosz">Ponieważ kwestia poprawek, wniesionych przez mniejszość, została już dostatecznie przez poprzednich mówców omówiona, ja już więcej w tej materii głosu zabierać nie będę i stawiam formalny wniosek w imieniu większości komisji, jako sprawozdawca komisji o odrzucenie wniosku mniejszości.</u>
+          <u xml:id="u-21.0" who="#FeliksJarosz">Wysoka Izbo! Moja funkcja obecnie ogranicza się tylko do formalnego postawienia wniosku o odrzucenie poprawek, zgłoszonych przez mniejszość Komisji Specjalnej do opracowania projektu ustawy o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-21.1" who="#FeliksJarosz">Pozwolę sobie tylko zwrócić uwagę na kwestie czysto formalne, mianowicie że ta ustawa, która ma być uchwalona, jest ustawą konstytucyjną drugą, którą ta Wysoka Izba uchwala. Pierwszą taką ustawą była ustawa konstytucyjna o wyborze Prezydenta, ta ustawa, jako druga ustawa konstytucyjna, nazywa się ustawą o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-21.2" who="#FeliksJarosz">Z samego tytułu tej ustawy wynika jej zakres, mianowicie, że ustawa ta ma obejmować pewne normy prawne, tyczące się ustroju i zakresu działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej. Dlatego słusznym jest, że w tej ustawie nie są zawarte te części z dawnej Konstytucji marcowej, które mówią o prawach i obowiązkach obywateli.</u>
+          <u xml:id="u-21.3" who="#FeliksJarosz">Biorąc pod uwagę, że ten Sejm jako sejm konstytucyjny ma uchwalić nową konstytucję, w związku z tym, o czym dziś mówił towarzysz poseł Hochfeld, Wysokiej Izbie zostanie przedłożona deklaracja, która prawdopodobnie uzyska większość tej Izby, deklaracja, która będzie zawierała w sobie dyspozycje dla Komisji Konstytucyjnej w odniesieniu do redakcji praw i obowiązków obywateli jako normy, które muszą znaleźć swój wyraz w przyszłej konstytucji.</u>
+          <u xml:id="u-21.4" who="#FeliksJarosz">Ponieważ kwestia poprawek, wniesionych przez mniejszość, została już dostatecznie przez poprzednich mówców omówiona, ja już więcej w tej materii głosu zabierać nie będę i stawiam formalny wniosek w imieniu większości komisji, jako sprawozdawca komisji o odrzucenie wniosku mniejszości.</u>
           <u xml:id="u-21.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-22">
@@ -638,7 +638,7 @@
           <u xml:id="u-65.2" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do głosowania nad poprawkami, proponowanymi przez Komisję Specjalną.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-66">
-          <u xml:id="u-66.0" who="#PosełDrobner">Obywatelu Marszałku, stawiam wniosek o głosowanie tych poprawek en bloc.</u>
+          <u xml:id="u-66.0" who="#BolesławDrobner">Obywatelu Marszałku, stawiam wniosek o głosowanie tych poprawek en bloc.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-67">
           <u xml:id="u-67.0" who="#WładysławKowalski">Czy znane wszystkim są te poprawki? Jest wniosek, aby głosować poprawki wszystkie łącznie.</u>
@@ -656,13 +656,13 @@
           <u xml:id="u-67.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-68">
-          <u xml:id="u-68.0" who="#PosełKliszko">Proponuję, aby powtórzyć głosowanie w trzecim czytaniu, obliczając głosy tych, którzy głosowali przeciw.</u>
+          <u xml:id="u-68.0" who="#ZenonKliszko">Proponuję, aby powtórzyć głosowanie w trzecim czytaniu, obliczając głosy tych, którzy głosowali przeciw.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-69">
           <u xml:id="u-69.0" who="#WładysławKowalski">Obywatelu Kliszko, nie mogę wniosku poddać pod głosowanie. Wniosek jest spóźniony.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-70">
-          <u xml:id="u-70.0" who="#PosełKliszko">Chodzi tylko o przeliczenie głosów.</u>
+          <u xml:id="u-70.0" who="#ZenonKliszko">Chodzi tylko o przeliczenie głosów.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-71">
           <u xml:id="u-71.0" who="#WładysławKowalski">Czy Wysoka Izba życzy sobie obliczenia głosów? Kto jest za tym, zechce wstać. Większość.</u>
@@ -753,7 +753,7 @@
           <u xml:id="u-75.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Sobol.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-76">
-          <u xml:id="u-76.0" who="#PosełSobol">Wysoka Izbo! Mam zaszczyt zgłosić wniosek formalny o odesłanie rządowego projektu ustawy o amnestii do komisji bez otwarcia rozprawy.</u>
+          <u xml:id="u-76.0" who="#WacławSobol">Wysoka Izbo! Mam zaszczyt zgłosić wniosek formalny o odesłanie rządowego projektu ustawy o amnestii do komisji bez otwarcia rozprawy.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-77">
           <u xml:id="u-77.0" who="#WładysławKowalski">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
@@ -13,6 +13,7 @@
         <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
         <note type="system">PRL</note>
         <note type="house">Sejm</note>
+        <note type="termNo">0</note>
         <note type="type">Posiedzenie plenarne</note>
         <note type="sessionNo">7</note>
         <note type="dayNo">1</note>
@@ -33,59 +34,94 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Kowalski_(1894%E2%80%931958)</idno>
           <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełDrobner" role="guest">
+        <person xml:id="BolesławDrobner" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Bolesław</forename>
             <surname>Drobner</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Drobner</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełDrzewiecki" role="guest">
+        <person xml:id="BronisławDrzewiecki" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Bronisław</forename>
             <surname>Drzewiecki</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Bronis%C5%82aw_Drzewiecki</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudoweNoweWyzwolenie" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełFrankowski" role="guest">
+        <person xml:id="JanFrankowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jan</forename>
             <surname>Frankowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Frankowski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#KatolickoSpołecznyKlubPoselski" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełGarncarczyk" role="guest">
+        <person xml:id="WilhelmGarncarczyk" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Wilhelm</forename>
             <surname>Garncarczyk</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Garncarczyk</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełKliszko" role="guest">
+        <person xml:id="ZenonKliszko" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Zenon</forename>
             <surname>Kliszko</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Zenon_Kliszko</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełKorboński" role="guest">
+        <person xml:id="StefanKorboński" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Stefan</forename>
             <surname>Korboński</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Korbo%C5%84ski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudowe" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełNowacki" role="guest">
+        <person xml:id="JerzyNowacki" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jerzy</forename>
             <surname>Nowacki</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Nowacki_(polityk)</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełObrączka" role="guest">
+        <person xml:id="RyszardObrączka" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Ryszard</forename>
             <surname>Obrączka</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Ryszard_Obr%C4%85czka</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełRapaczyński" role="guest">
+        <person xml:id="KazimierzRapaczyński" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Kazimierz</forename>
             <surname>Rapaczyński</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
         <person xml:id="WłodzimierzReczek" role="regular">
           <persName>
@@ -97,17 +133,24 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82odzimierz_Reczek</idno>
           <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełSaciłowski" role="guest">
+        <person xml:id="WacławSaciłowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Wacław</forename>
             <surname>Saciłowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełSokorski" role="guest">
+        <person xml:id="WłodzimierzSokorski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Włodzimierz</forename>
             <surname>Sokorski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82odzimierz_Sokorski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
         <person xml:id="HenrykTrzebiński" role="regular">
           <persName>
@@ -119,11 +162,15 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Trzebi%C5%84ski</idno>
           <affiliation role="member" ref="#StronnictwoPracy" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełZambrowski" role="guest">
+        <person xml:id="RomanZambrowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Roman</forename>
             <surname>Zambrowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Roman_Zambrowski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
         <person xml:id="PrezesRadyMinistrówCyrankiewicz" role="guest">
           <persName>
@@ -158,14 +205,29 @@
           <orgName full="yes">Polska Partia Socjalistyczna</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Socjalistyczna</idno>
         </org>
-        <org xml:id="StronnictwoPracy" role="parliamentaryGroup">
-          <orgName full="yes">Stronnictwo Pracy</orgName>
-          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Pracy</idno>
+        <org xml:id="PolskieStronnictwoLudoweNoweWyzwolenie" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe „Nowe Wyzwolenie”</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe_„Nowe_Wyzwolenie”</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="KatolickoSpołecznyKlubPoselski" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Katolicko-Społeczny Klub Poselski</orgName>
         </org>
         <org xml:id="PolskaPartiaRobotnicza" role="parliamentaryGroup">
           <orgName full="yes">Polska Partia Robotnicza</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Robotnicza</idno>
         </org>
+        <org xml:id="PolskieStronnictwoLudowe" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="StronnictwoDemokratyczne" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Stronnictwo Demokratyczne</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Demokratyczne</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="StronnictwoPracy" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Stronnictwo Pracy</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Pracy</idno>
+        </org>
       </listOrg>
     </particDesc>
   </profileDesc>
@@ -36,54 +36,54 @@
           <u xml:id="u-4.8" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Rządowy projekt ustawy o amnestii (druk nr 4 i 5), Udzielam głosu referentowi posłowi Sokorskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-5">
-          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełSokorski">Wysoka Izbo! Jako sprawozdawca Specjalnej Komisji do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o amnestii, mam zaszczyt przedłożyć projekt ustawy w brzmieniu zatwierdzonym przez komisję.</u>
-          <u xml:id="u-5.1" who="#PosełSokorski">Pragnę zaznaczyć, że amnestia, która zostaje zgłoszona celem upamiętnienia wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz zwołania Sejmu Ustawodawczego, jest już drugą z kolei w historii naszego odrodzonego kraju, to jest drugą na przestrzeni ostatnich dwóch lat. I to może najlepiej świadczy o istotnym obliczu demokracji polskiej, o słuszności naszej koncepcji ustrojowej i politycznej, o trosce rządu Rzeczypospolitej o los człowieka-obywatela bez względu na stopień jego błędów, bez względu na ogrom przestępstw, popełnionych w rezultacie ulegania zgubnym wpływom sprawców klęski wrześniowej oraz jawnych czy zamaskowanych kontynuatorów ich zbrodniczej działalności.</u>
-          <u xml:id="u-5.2" who="#PosełSokorski">Nie bez przesady można będzie powiedzieć, że amnestia przez nas dziś rozpatrywana jest najszerszą z dotychczasowych znanych nam tego rodzaju akt w ustawodawczych, obejmując zarówno tych, którzy popełnili przestępstwa w kraju, jak i tych, którzy dopuścili się ich w stosunku do własnej ojczyzny poza granicami Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-5.3" who="#PosełSokorski">Wychodząc z tego założenia ustawa przebacza wszystkie przestępstwa polityczne z wyjątkiem szpiegostwa, nie wyłączając najcięższych jak zabójstwa i grabieże, popełnione przez członków nielegalnych związków antypaństwowych, stawiając jedynie za warunek, że zerwą ze swoją zbrodniczą działalnością i złożą o tym w ciągu dwu miesięcy od ogłoszenia ustawy odpowiednią deklarację przed komisją złożoną z przedstawicieli władz bezpieczeństwa i rady narodowej.</u>
-          <u xml:id="u-5.4" who="#PosełSokorski">Deklaracja taka jest niezbędna zarówno w interesie publicznym jak i w interesie samego ujawniającego się.</u>
-          <u xml:id="u-5.5" who="#PosełSokorski">Państwo musi wiedzieć, że członek związku nielegalnego rzeczywiście zrywa ze swoją zbrodniczą działalnością i deklaruje o tym przed władzą.</u>
-          <u xml:id="u-5.6" who="#PosełSokorski">Z drugiej strony ujawniający się powinien mieć dokument, który by go chronił przed ściganiem go za przestępstwa popełnione przed amnestią.</u>
-          <u xml:id="u-5.7" who="#PosełSokorski">Tak szeroko pojęta amnestia jest niewątpliwie w pierwszym rzędzie doniosłym aktem politycznym o historycznym znaczeniu i nie przypadkowo zbiegającym się z wyborami do Sejmu oraz z powołaniem najwyższych władz państwowych.</u>
-          <u xml:id="u-5.8" who="#PosełSokorski">Nowy etap normalizacji stosunków politycznych i gospodarczych oraz ugruntowanie w kraju władzy ludowej aktem wyborczym z dnia 19 stycznia 1947 r., wreszcie konieczność skupienia wysiłków całego narodu wokół wielkiego dzieła odbudowy kraju, stworzyły niezbędne warunki dla wydania szerokiej amnestii dla tych wszystkich, których zgubną polityka emigracji londyńskiej i jej popleczników popchnęła na drogę konfliktu z własnym narodem, z własnym państwem, a więc na drogę najcięższego przestępstwa, bo zbrodni przeciwko własnemu krajowi.</u>
-          <u xml:id="u-5.9" who="#PosełSokorski">Wielkie sukcesy Rządu na polu gospodarczymi, na polu zagospodarowania naszych ziem odzyskanych, w dziedzinie polityki zagranicznej oraz postępująca pacyfikacja stanu bezpieczeństwa kraju postawiła podziemie reakcyjne w sytuacji bez wyjścia. Została ostatecznie rozbita legenda o trzeciej wojnie, o żelaznej kurtynie, o sowietyzacji Polski, o zmianie naszych granic zachodnich, a jednocześnie zostały obnażone szpiegowskie, dywersyjne źródła naszego podziemia, które straciwszy oparcie w narodzie polskim, znalazło je w obcych agenturach, w obcym wywiadzie i w obcych ośrodkach za granicą, Nikt jednak nie może bezkarnie wałczyć z własnym narodem i z własną narodową racją stanu. Kto działa przeciwko woli narodu, zwłaszcza w chwilach wielkiego przełomu, wówczas kiedy tworzy się historia, za plecami tego zawsze prędzej czy później znajdzie się ręka obcego wywiadu. Ta oczywista prawda została z całą jaskrawością obnażona podczas ostatnich procesów. Tragizm pułkownika Rzepeckiego polega właśnie na tym, że jego błędna, fałszywa inspiracja polityczna, niezależnie od osobistych intencji, dała w efekcie końcowym szpiegowską działalność wielu świadomych już zdrajców. Nigdy może sąd historii nie był tak bezwzględny i tak logiczny, jak w tych procesach. Nic też dziwnego, że nawet nie czekając na amnestię, podziemie zaczęło samorzutnie się ujawniać. W ciągu ostatnich dwu tygodni ujawniło się ponad 500 członków przestępczych band, w setkach listów odcinając się od zwyrodniałych mordów w rodzaju zbrodni Chodakowskiej lub młodocianych morderców ś. p. Stachowiaka.</u>
-          <u xml:id="u-5.10" who="#PosełSokorski">W tych warunkach winniśmy dać w postaci szerokiej amnestii ostatnią szansę dla tych, którzy istotnie zrywają ze zbrodniczą działalnością i chcą wrócić do normalnego życia, uwzględniając zwłaszcza naukowo stwierdzony psychologiczny stan potencjalny, w którym amnestia zazwyczaj zmniejsza natężenie przestępczej dynamiki i ułatwia władzom posunięcia pacyfikacyjne.</u>
-          <u xml:id="u-5.11" who="#PosełSokorski">Państwo musi mieć jednak przez prawo usankcjonowaną gwarancję, że ci, którym wybaczono najcięższe zbrodnie, więcej ich nie popełnią. Dlatego wprowadza się prekluzyjny dwumiesięczny termin dla zgłoszenia się, wydania broni ozy też zameldowania się najbliższej placówce zagranicznej. Dlatego też ustawa przewiduje, że ci, którzy po ujawnieniu się znów powrócą do swej przestępczej działalności, stracą dobrodziejstwa wynikające z amnestii.</u>
-          <u xml:id="u-5.12" who="#PosełSokorski">Jako przestroga będzie im służyć ustawowo przewidziany dwuletni okres, w czasie którego, w razie popełnienia przez amnestionowanego przestępstwa tego samego rodzaju, sąd, wymierzając karę za nowe przestępstwo, nie może orzec kary niższej od podwójnego najniższego ustawą przewidzianego wymiaru kary, nie przekraczając jednak ustawowej granicy danego rodzaju kary.</u>
-          <u xml:id="u-5.13" who="#PosełSokorski">Należy ze specjalnym naciskiem podkreślić, że amnestia obejmuje również przestępstwa o dezercję zarówno ukrywających się w kraju, jak i za granicą, o ile dopełnią wszystkich wyżej omówionych warunków. Wyłączeni z dobrodziejstwa tego artykułu amnestii są jedynie byli funkcjonariusze Bezpieczeństwa, z których nie zostaje zdjęta odpowiedzialność za opuszczenie swego posterunku.</u>
-          <u xml:id="u-5.14" who="#PosełSokorski">W innej płaszczyźnie musiało być potraktowane zagadnienie amnestii dla znajdujących się w areszcie prewencyjnym lub już osądzonych. A jednak nawet w stosunku do tych, którym przestępstwo zostało udowodnione, którym wymierzono zasłużony wyrok, stosuje się daleko idące złagodzenie kary, a nawet zupełne jej darowanie. W wypadku bowiem wyroków do lat 5-ciu, zgodnie z art. 5, kara zostaje darowana w całości, do lat 10-ciu — w połowie, ponad 10 — w jednej trzeciej. Ponadto zamienia się karę śmierci lub dożywotniego więzienia na 15 lat więzienia.</u>
-          <u xml:id="u-5.15" who="#PosełSokorski">W szczególnych wypadkach, które omawia art. 9, prokurator może przedłożyć Prezydentowi Rzeczypospolitej wniosek o częściowe lub całkowite ułaskawienie, biorąc pod uwagę okoliczności łagodzące, towarzyszące popełnieniu przestępstwa, okres jego popełnienia, charakter skazanego, jego wiek oraz zachowanie się przestępcy po popełnieniu przestępstwa.</u>
-          <u xml:id="u-5.16" who="#PosełSokorski">Jeśli chodzi o przestępstwa pospolite, to ustawa amnestyjna przewiduje przebaczenie przestępstwa, za które grozi kara pozbawienia wolności do lat dwóch lub grzywny, oraz darowanie kar, określonych w rozmiarze nie powyżej lat dwóch lub grzywny. Odnośnie przestępstw skarbowych amnestia dotyczy występków, za które grozi kara pozbawienia wolności do sześciu miesięcy lub grzywna do 50.000 złotych.</u>
-          <u xml:id="u-5.17" who="#PosełSokorski">Ponadto jeśli chodzi o kary od 2 do 6 lat, ustawa przewiduje darowanie kary w połowie, od 6 do 15 — w jednej trzeciej, a karę śmierci i dożywotnie więzienie zamienia się na 15 lat więzienia.</u>
-          <u xml:id="u-5.18" who="#PosełSokorski">Ustawa wyłącza jednak spod amnestii szereg przestępstw szczególnie ciężkich i niewybaczalnych. Do takich przede wszystkim należą: szpiegostwo, fałszowanie pieniędzy, sabotaż gospodarczy, jako przestępstwa szczególnie ciężkie przeciwko całości Państwa i jego interesom.</u>
-          <u xml:id="u-5.19" who="#PosełSokorski">Amnestia również nie będzie stosowana do członków i uczestników band UPA, „Wilkołaków” oraz do uczestników tych band, które mają na celu oderwanie części terytorium Państwa Polskiego. Nie dotyczy również amnestia tych, którzy byli na służbie w wojsku nieprzyjacielskim lub wysługiwali się wrogowi w czasie wojny. Tak samo nie będą korzystać z dobrodziejstw amnestii zbrodniarze faszystowsko-hitlerowscy, osoby, które zdradziły Naród Polski w czasie wojny. Nie przebacza się również przestępstw tym, którzy ponoszą odpowiedzialność za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego w Polsce, chociaż niniejsze ograniczenie dotyczy tylko osób, pełniących funkcje kierownicze w podziemnym aparacie państwowym.</u>
-          <u xml:id="u-5.20" who="#PosełSokorski">Są to tego rodzaju przestępstwa, które nie mogą być wybaczone, bowiem godzą w najbardziej żywotne interesy narodu.</u>
-          <u xml:id="u-5.21" who="#PosełSokorski">Wyłączone spod amnestii są również niektóre przestępstwa, godzące w interesy gospodarcze społeczeństwa, a popełnione po dniu 9 maja 1946 r., a mianowicie: przestępstwa, związane z dostawami dla wojska, rozdzielnictwem towarów dla ludności, karygodnym protekcjonizmem oraz potajemne gorzelnictwo, Wprowadzenie do ustawy daty 9 maja 1946 r. ma na względzie przekreślenie okoliczności, że w pierwszym roku powojennym, w okresie nieunormowanych jeszcze stosunków gospodarczych, możliwe jest bardziej pobłażliwe, podejście do sprawców przestępstw; natomiast po tym okresie przestępstwa, które godzą w interesy gospodarcze, winny być surowiej traktowane i wyłączone spod amnestii, To samo dotyczy przestępstw, popełnionych przez urzędników państwowych, które przyczyniły Państwu szkodę na sumę ponad sto tysięcy złotych. Przestępstwa te, popełnione po dniu 9 maja 1946 r., pod amnestię nie podpadają. Ustawa również pozbawia prawa korzystania z dobrodziejstw amnestii osoby, które będąc w służbie bezpieczeństwa publicznego, popełniły przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu lub porządkowi publicznemu. Osoby te mają szczególny obowiązek ochrony bezpieczeństwa i nie powinny korzystać z amnestii, gdy dopuściły się przestępstw przeciwko bezpieczeństwu Państwa, Takie są podstawowe zasady projektowanej amnestii, która otwiera wrota do normalnej, twórczej pracy dla tych, którzy zbłądzili, Państwo daje im możliwość powrotu do życia społecznego i rehabilitacji wobec narodu.</u>
-          <u xml:id="u-5.22" who="#PosełSokorski">Komisja Specjalna do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o amnestii, respektując i w pełni doceniając podstawowe założenia Rządu, omówione powyżej, rządowy projekt jeszcze pogłębiła i uzupełniła go, wprowadzając do projektu szereg zmian zarówno natury formalnej jak i merytorycznej. Ograniczę się dla zaoszczędzenia czasu do omówienia tylko poprawek natury merytorycznej.</u>
-          <u xml:id="u-5.23" who="#PosełSokorski">W art. 2 § 1 ust. (1), punkt b) komisja sprecyzowała instancję, do której ujawniający winien się zgłosić, a to w ten sposób, że oświadczenie o zaniechaniu przestępnego związku winno być w ciągu dwóch miesięcy od wyjścia niniejszej ustawy zadeklarowane wobec komisji, złożonej z przedstawicieli władzy bezpieczeństwa publicznego i rady narodowej, Poprawka ta przez wprowadzenie do komisji czynnika społecznego w postaci przedstawiciela rady narodowej ma na celu zastosowanie wobec zgłaszającego się dodatkowej rękojmi. Jednocześnie pozwala się przestępcy zgłosić się zarówno w swojej własnej terenowej komisji, jak również i w innej, niż teren jego przestępstwa, miejscowości; o ile zechce, ma prawo zgłosić się i do komisji wojewódzkiej czy też u władz centralnych.</u>
-          <u xml:id="u-5.24" who="#PosełSokorski">§ 3 art. 2 został przez komisję skreślony jako niedostatecznie jasno precyzujący dwuletni okres próby dla amnestionowanego. Natomiast został wprowadzony art. 19, który w sposób następujący określił intencję ustawodawczą:</u>
-          <u xml:id="u-5.25" who="#PosełSokorski">„W przypadku, gdy osoba, która skorzystała z amnestii stosownie do przepisów art. 2 punkt 1) i 2), w ciągu 2 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy popełni nowe przestępstwo tego samego rodzaju, co określone w wyżej wymienionych przepisach — sąd, wymierzając karę za nowe przestępstwo, nie może orzec kary niższej od podwójnego, najniższego, ustawowego wymiaru kary, przewidzianego za dane przestępstwo, nie przekraczając jednak ustawowej granicy danego rodzaju kary”.</u>
-          <u xml:id="u-5.26" who="#PosełSokorski">W art. 4 do rejestru przestępstw darowanych przez amnestię zostały wciągnięte również nieściągnięte nawiązki oraz wynikające stąd koszty.</u>
-          <u xml:id="u-5.27" who="#PosełSokorski">Art. 5 uległ następującym zmianom. W ustępie 4) karę śmierci oraz karę dożywotniego więzienia zmienia się na karę piętnastu lat więzienia zamiast uprzedniego sformułowania, zmieniającego karę śmierci na dożywotnie więzienie, a dożywotnie na karę piętnastu lat więzienia. Odnośna zmiana występuje logicznie i w następnych artykułach. Intencją komisji jest podkreślenie, że amnestia otwiera realną drogę powrotu do życia nawet dla najcięższych zbrodniarzy.</u>
-          <u xml:id="u-5.28" who="#PosełSokorski">Jednocześnie do art. 5 wprowadzono § 2, który zasady określone w § 1 art. 5 stosuje również i w wypadku, gdy kary grzywny oraz kary pozbawienia wolności orzeczono łącznie.</u>
-          <u xml:id="u-5.29" who="#PosełSokorski">Art. 8 § 1 otrzymał w komisyjnym opracowaniu nowe zupełnie brzmienie. Zamiast „Osobom, które skorzystały z ogólnego lub szczególnego aktu łaski, łagodzi się zmniejszoną karę w rozmiarze połowy norm przewidzianych w art. 5, 6 i 7, biorąc za podstawę obliczenia karę złagodzoną przez poprzedni akt łaski. Kara w ten sposób złagodzona nie może jednak być większa od kary, jaka by pozostała przy zastosowaniu przepisów art. 5, 6 i 7 bez uwzględnienia poprzedniego aktu łaski,” — komisja proponuje brzmienie:</u>
-          <u xml:id="u-5.30" who="#PosełSokorski">„Osobom, które skorzystały z amnestii na podstawie dekretu z dnia 2 sierpnia 1945 r. (Dz. U.R.P. Nr 28, poz. 172), łagodzi się zmniejszoną karę w rozmiarze połowy norm, przewidzianych w art. 5, 6 i 7, biorąc za podstawę obliczenia karę złagodzoną. Kara w ten sposób złagodzona nie może być jednak większa od kary, jaka by pozostała przy zastosowaniu przepisów art. 5, 6 i 7 bez uwzględnienia poprzednio zastosowanej amnestii”. Ponadto wprowadza się dodatkowy § 2 w następującym brzmieniu: „Do kar zmniejszonych szczególnym aktem łaski stosuje się przepisy art. 5 i 6, biorąc za podstawę karę złagodzoną”. W art. 9 znosi się pierwotne ograniczenia aktu łaski Prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek prokuratora, wychodząc z założenia, że ograniczenie aktów łaski do lat 10 jest sprzeczne z podstawowym prawem łaski Prezydenta. Toteż obecnie art. 9 ma brzmienie następujące:</u>
-          <u xml:id="u-5.31" who="#PosełSokorski">„W szczególnych przypadkach, gdy orzeczono karę pozbawienia wolności, prokurator przedłoży Prezydentowi Rzeczypospolitej wniosek o częściowe lub całkowite ułaskawienie, biorąc pod uwagę okoliczności, towarzyszące popełnieniu przestępstwa, okres jego popełnienia, charakter skazanego, jego wiek oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa”. W ten sposób stwarza się prawną możliwość szerszego zastosowania amnestii do przestępców, którym zgodnie z art. 5 ustawy łagodzi się karę, tylko częściowo. Jednocześnie daje się możność indywidualnego traktowania spraw w stosunku do ludzi, którzy przeszli ewolucję ideową już po ich aresztowaniu.</u>
-          <u xml:id="u-5.32" who="#PosełSokorski">W art. 10, omawiającym wyłączenia z amnestii, uległ między innymi sprecyzowaniu ustęp 10), Komisja wyszła z założenia, że odpowiedzialność za klęskę wrześniową oraz faszyzowanie życia publicznego mogą ponosić tylko osoby piastujące w ówczesnych władzach państwowych naczelne funkcje kierownicze, dając w ten sposób wyraz swojemu stanowisku, żeby odpowiedzialność za klęskę wrześniową ograniczyć tylko do ludzi, mających możliwość istotnie wpływać na tok spraw państwowych.</u>
-          <u xml:id="u-5.33" who="#PosełSokorski">Jednocześnie omawiając wyłączony z amnestii art. 7 dekretu z dnia 16 marca 1946 r. oraz art. 90 kodeksu karnego wojskowego, traktujące sprawę odpowiedzialności za zbrodnie szpiegostwa, komisja chcąc dać wyraz, że chodzi w danym wypadku tylko o szpiegostwo prowadzone na rzecz obcego mocarstwa, nie rozciągając tego pojęcia na wewnętrzny wywiad prowadzony wewnątrz organizacji przestępczych, postanowiła wnieść do protokółu jako sugestię dla rządu Rzeczypospolitej swoją w tej materii opinię i podać ją do publicznej wiadomości, zwłaszcza że dotychczasowa praktyka władz bezpieczeństwa i sądownictwa polskiego szła właśnie w tym kierunku.</u>
-          <u xml:id="u-5.34" who="#PosełSokorski">Zmiany w § 2 art. 10 noszą głównie stylistyczny charakter. Merytoryczną poprawką jest obniżenie granicy sumy szkód wyrządzonych Państwu, które są wyłączone spod amnestii, z 500.000 do 100.000, obostrzając w ten sposób przepisy amnestii, jeżeli chodzi o szkodnictwo gospodarcze i dając wyraz koniecznej surowości w traktowaniu zagadnień odbudowy Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-5.35" who="#PosełSokorski">Kontrola nad wykonaniem całości ustawy (art. 21) została rozszerzona również i na Ministerstwo Spraw Zagranicznych, podkreślając w ten sposób wagę, jaką przywiązuje społeczeństwo polskie do powrotu szerokich rzesz emigrantów z obczyzny.</u>
-          <u xml:id="u-5.36" who="#PosełSokorski">Oto są, Wysoka Izbo, podstawowe poprawki, które wniosła Komisja Specjalna do pierwotnego brzmienia ustawy o amnestii.</u>
-          <u xml:id="u-5.37" who="#PosełSokorski">Pragnę podkreślić, że obrady odbywały się w prawdziwie rzeczowej atmosferze i całość ustawy amnestyjnej była przyjęta jednomyślnie, przy czym żaden z posłów nie powstrzymał się od głosowania.</u>
-          <u xml:id="u-5.38" who="#PosełSokorski">Poseł Korboński z Polskiego Stronnictwa Ludowego, zgłaszając szereg poprawek i zastrzegając sobie prawo wniesienia ich jako wniosków mniejszości na plenarnym posiedzeniu Sejmu, zaznaczył do protokółu, że będzie głosował za całością ustawy.</u>
-          <u xml:id="u-5.39" who="#PosełSokorski">Wnioski mniejszości szły zasadniczo w dwóch kierunkach: z jednej strony w kierunku rozszerzenia działania amnestii na skazanych karnie i znajdujących się pod śledztwem w takim że niemal stopniu, co i dla ujawniających się, zamieniając jedynie karę śmierci na karę 10 lat więzienia, z drugiej strony dążąc do wyłączenia spod działania amnestii przestępstw wyborczych oraz poddania kontroli specjalnej komisji sejmowej samego wykonania amnestii.</u>
-          <u xml:id="u-5.40" who="#PosełSokorski">Powyższe wnioski posła Korbońskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego zostały odrzucone wszystkimi głosami komisji z wyjątkiem głosu posła Korbońskiego, przy czyni przedstawiciele klubów poselskich PPR i PPS, Stronnictwa Demokratycznego, Stronnictwa Pracy, Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie” oraz Klubu Katolicko-Społecznego złożyli oświadczeni, wyrażając zdziwienie w stosunku do stanowiska PSL, które znalazło tyle argumentów łagodzących odpowiedzialność członków band podziemnych, nawet już skazanych wyrokiem sądowym, sugerując jednocześnie wyłączenie spod amnestii ewentualnych przestępstw ludzi, którzy przede wszystkim byli narażeni na terror podziemia, padając niejednokrotnie ofiarą skrytobójczych mordów. Jednocześnie przedstawiciele wyżej wymienionych klubów oświadczyli, że wobec zaufania, jakie żywią do Rządu w materii wykonania ustawy o amnestii, którą Rząd wniósł do Sejmu, uważają powołanie specjalnej komisji do kontroli wykonania ustawy za niecelowe, a sam postulat określili jako demagogiczny.</u>
-          <u xml:id="u-5.41" who="#PosełSokorski">Wysoka Izbo! Pragnę jeszcze dla jasności od razu i dla zilustrowania rozmiarów amnestii podać niektóre cyfry, które wykażą dowodnie Wysokiej Izbie dobrodziejstwa omawianej ustawy.</u>
-          <u xml:id="u-5.42" who="#PosełSokorski">Z liczby 7.573 więźniów karnych osadzonych za przestępstwa przeciwko Państwu i demokracji oraz przestępstwa wojskowe, 4.545 uzyska całkowite zwolnienie, 2.343 złagodzenie kary w połowie, 423 osoby — o 1/3, 197 uzyska zamianę z dożywotniego więzienia na łat piętnaście, 65 więźniów z kary śmierci również na lat 15. Z liczby 13.497 więźniów śledczych antypaństwowych, osadzonych w więzieniach i aresztach prewencyjnych, skorzysta z amnestii około 90%. Przy tym 60%, t. j. około 7.000, zostanie natychmiast zwolnionych. Z liczby 12.926 karnych więźniów pospolitych 7.820 uzyska całkowite zwolnienie, 3 335 — złagodzenie kary o połowę, 1.330 — o 1/3, 80 otrzyma zamianę dożywotniego więzienia na lat 15 i 61 zamianę kary śmierci — również na lat 15. Z liczby 14.352 więźniów śledczych pospolitych około 5.000–6.000 uzyska zwolnienie natychmiastowe, a 90% będzie objętych amnestią.</u>
-          <u xml:id="u-5.43" who="#PosełSokorski">W ten sposób ogółem skorzysta z amnestii ponad 45.000 osób, przy czym z więzień i aresztów prewencyjnych zwolni się natychmiast 25.000 ludzi.</u>
-          <u xml:id="u-5.44" who="#PosełSokorski">Trudno na razie jeszcze ustalić liczbę osób, które skorzystają z amnestii w rezultacie łaski Prezydenta Rzeczypospolitej i jednoczesnego dobrodziejstwa ustawy, Nie skorzystają z amnestii, nie licząc Volksdeutschów i Niemców, 158 osób skazanych za współpracę z okupantem, udział w UPA i w Wehrwolfie oraz pewna ilość skazanych za sabotaż i fałszerstwo pieniędzy, łapownictwo i szkodnictwo gospodarcze.</u>
-          <u xml:id="u-5.45" who="#PosełSokorski">Niesłychanie szerokie rozmiary amnestii i moralny obowiązek, jaki mamy wobec amnestionowanych i ujawnionych, każe nam jednocześnie przestrzec tych, dla których podziemie było wygodnym azylem dla rabunku i pospolitych przestępstw, a amnestia tylko formą zalegalizowania nowej przestępnej działalności, że Sejm i najwyższe władze Rzeczypospolitej potrafią nie tylko przebaczać, lecz i bezwzględnie karać tych, co na akt amnestii odpowiedzą nową zbrodniczą działalnością.</u>
-          <u xml:id="u-5.46" who="#PosełSokorski">Każdy, kto nie złoży broni w oznaczonym terminie, każdy, kto nie zaprzestanie pracy w podziemnych organizacjach, każdy, kto nie stanie w jednym, szeregu z budującymi dobrobyt i szczęście w kraju, każdy, kto będzie nadal mordował swoich braci, kto będzie strzelał do przedstawicieli władzy, kto będzie służył obcym agenturom, zostanie otoczony pogardą oraz nienawiścią całego narodu i, dosięże go ręka sprawiedliwości i kary.</u>
-          <u xml:id="u-5.47" who="#PosełSokorski">Wysoka Izbo! Wierząc głęboko, że ustawa o amnestii stanie się istotnie czynnikiem zjednoczenia całego narodu, że stanie się czynnikiem ładu i praworządności, że ułatwi błądzącym wejście na twórczą drogę narodu polskiego i że stanie się jeszcze jednym dokumentem siły demokracji ludowej, wnoszę o przyjęcie rządowego projektu ustawy w brzmieniu zatwierdzonym przez Specjalną Komisję sejmową.</u>
+          <u xml:id="u-5.0" who="#WłodzimierzSokorski">Wysoka Izbo! Jako sprawozdawca Specjalnej Komisji do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o amnestii, mam zaszczyt przedłożyć projekt ustawy w brzmieniu zatwierdzonym przez komisję.</u>
+          <u xml:id="u-5.1" who="#WłodzimierzSokorski">Pragnę zaznaczyć, że amnestia, która zostaje zgłoszona celem upamiętnienia wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz zwołania Sejmu Ustawodawczego, jest już drugą z kolei w historii naszego odrodzonego kraju, to jest drugą na przestrzeni ostatnich dwóch lat. I to może najlepiej świadczy o istotnym obliczu demokracji polskiej, o słuszności naszej koncepcji ustrojowej i politycznej, o trosce rządu Rzeczypospolitej o los człowieka-obywatela bez względu na stopień jego błędów, bez względu na ogrom przestępstw, popełnionych w rezultacie ulegania zgubnym wpływom sprawców klęski wrześniowej oraz jawnych czy zamaskowanych kontynuatorów ich zbrodniczej działalności.</u>
+          <u xml:id="u-5.2" who="#WłodzimierzSokorski">Nie bez przesady można będzie powiedzieć, że amnestia przez nas dziś rozpatrywana jest najszerszą z dotychczasowych znanych nam tego rodzaju akt w ustawodawczych, obejmując zarówno tych, którzy popełnili przestępstwa w kraju, jak i tych, którzy dopuścili się ich w stosunku do własnej ojczyzny poza granicami Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-5.3" who="#WłodzimierzSokorski">Wychodząc z tego założenia ustawa przebacza wszystkie przestępstwa polityczne z wyjątkiem szpiegostwa, nie wyłączając najcięższych jak zabójstwa i grabieże, popełnione przez członków nielegalnych związków antypaństwowych, stawiając jedynie za warunek, że zerwą ze swoją zbrodniczą działalnością i złożą o tym w ciągu dwu miesięcy od ogłoszenia ustawy odpowiednią deklarację przed komisją złożoną z przedstawicieli władz bezpieczeństwa i rady narodowej.</u>
+          <u xml:id="u-5.4" who="#WłodzimierzSokorski">Deklaracja taka jest niezbędna zarówno w interesie publicznym jak i w interesie samego ujawniającego się.</u>
+          <u xml:id="u-5.5" who="#WłodzimierzSokorski">Państwo musi wiedzieć, że członek związku nielegalnego rzeczywiście zrywa ze swoją zbrodniczą działalnością i deklaruje o tym przed władzą.</u>
+          <u xml:id="u-5.6" who="#WłodzimierzSokorski">Z drugiej strony ujawniający się powinien mieć dokument, który by go chronił przed ściganiem go za przestępstwa popełnione przed amnestią.</u>
+          <u xml:id="u-5.7" who="#WłodzimierzSokorski">Tak szeroko pojęta amnestia jest niewątpliwie w pierwszym rzędzie doniosłym aktem politycznym o historycznym znaczeniu i nie przypadkowo zbiegającym się z wyborami do Sejmu oraz z powołaniem najwyższych władz państwowych.</u>
+          <u xml:id="u-5.8" who="#WłodzimierzSokorski">Nowy etap normalizacji stosunków politycznych i gospodarczych oraz ugruntowanie w kraju władzy ludowej aktem wyborczym z dnia 19 stycznia 1947 r., wreszcie konieczność skupienia wysiłków całego narodu wokół wielkiego dzieła odbudowy kraju, stworzyły niezbędne warunki dla wydania szerokiej amnestii dla tych wszystkich, których zgubną polityka emigracji londyńskiej i jej popleczników popchnęła na drogę konfliktu z własnym narodem, z własnym państwem, a więc na drogę najcięższego przestępstwa, bo zbrodni przeciwko własnemu krajowi.</u>
+          <u xml:id="u-5.9" who="#WłodzimierzSokorski">Wielkie sukcesy Rządu na polu gospodarczymi, na polu zagospodarowania naszych ziem odzyskanych, w dziedzinie polityki zagranicznej oraz postępująca pacyfikacja stanu bezpieczeństwa kraju postawiła podziemie reakcyjne w sytuacji bez wyjścia. Została ostatecznie rozbita legenda o trzeciej wojnie, o żelaznej kurtynie, o sowietyzacji Polski, o zmianie naszych granic zachodnich, a jednocześnie zostały obnażone szpiegowskie, dywersyjne źródła naszego podziemia, które straciwszy oparcie w narodzie polskim, znalazło je w obcych agenturach, w obcym wywiadzie i w obcych ośrodkach za granicą, Nikt jednak nie może bezkarnie wałczyć z własnym narodem i z własną narodową racją stanu. Kto działa przeciwko woli narodu, zwłaszcza w chwilach wielkiego przełomu, wówczas kiedy tworzy się historia, za plecami tego zawsze prędzej czy później znajdzie się ręka obcego wywiadu. Ta oczywista prawda została z całą jaskrawością obnażona podczas ostatnich procesów. Tragizm pułkownika Rzepeckiego polega właśnie na tym, że jego błędna, fałszywa inspiracja polityczna, niezależnie od osobistych intencji, dała w efekcie końcowym szpiegowską działalność wielu świadomych już zdrajców. Nigdy może sąd historii nie był tak bezwzględny i tak logiczny, jak w tych procesach. Nic też dziwnego, że nawet nie czekając na amnestię, podziemie zaczęło samorzutnie się ujawniać. W ciągu ostatnich dwu tygodni ujawniło się ponad 500 członków przestępczych band, w setkach listów odcinając się od zwyrodniałych mordów w rodzaju zbrodni Chodakowskiej lub młodocianych morderców ś. p. Stachowiaka.</u>
+          <u xml:id="u-5.10" who="#WłodzimierzSokorski">W tych warunkach winniśmy dać w postaci szerokiej amnestii ostatnią szansę dla tych, którzy istotnie zrywają ze zbrodniczą działalnością i chcą wrócić do normalnego życia, uwzględniając zwłaszcza naukowo stwierdzony psychologiczny stan potencjalny, w którym amnestia zazwyczaj zmniejsza natężenie przestępczej dynamiki i ułatwia władzom posunięcia pacyfikacyjne.</u>
+          <u xml:id="u-5.11" who="#WłodzimierzSokorski">Państwo musi mieć jednak przez prawo usankcjonowaną gwarancję, że ci, którym wybaczono najcięższe zbrodnie, więcej ich nie popełnią. Dlatego wprowadza się prekluzyjny dwumiesięczny termin dla zgłoszenia się, wydania broni ozy też zameldowania się najbliższej placówce zagranicznej. Dlatego też ustawa przewiduje, że ci, którzy po ujawnieniu się znów powrócą do swej przestępczej działalności, stracą dobrodziejstwa wynikające z amnestii.</u>
+          <u xml:id="u-5.12" who="#WłodzimierzSokorski">Jako przestroga będzie im służyć ustawowo przewidziany dwuletni okres, w czasie którego, w razie popełnienia przez amnestionowanego przestępstwa tego samego rodzaju, sąd, wymierzając karę za nowe przestępstwo, nie może orzec kary niższej od podwójnego najniższego ustawą przewidzianego wymiaru kary, nie przekraczając jednak ustawowej granicy danego rodzaju kary.</u>
+          <u xml:id="u-5.13" who="#WłodzimierzSokorski">Należy ze specjalnym naciskiem podkreślić, że amnestia obejmuje również przestępstwa o dezercję zarówno ukrywających się w kraju, jak i za granicą, o ile dopełnią wszystkich wyżej omówionych warunków. Wyłączeni z dobrodziejstwa tego artykułu amnestii są jedynie byli funkcjonariusze Bezpieczeństwa, z których nie zostaje zdjęta odpowiedzialność za opuszczenie swego posterunku.</u>
+          <u xml:id="u-5.14" who="#WłodzimierzSokorski">W innej płaszczyźnie musiało być potraktowane zagadnienie amnestii dla znajdujących się w areszcie prewencyjnym lub już osądzonych. A jednak nawet w stosunku do tych, którym przestępstwo zostało udowodnione, którym wymierzono zasłużony wyrok, stosuje się daleko idące złagodzenie kary, a nawet zupełne jej darowanie. W wypadku bowiem wyroków do lat 5-ciu, zgodnie z art. 5, kara zostaje darowana w całości, do lat 10-ciu — w połowie, ponad 10 — w jednej trzeciej. Ponadto zamienia się karę śmierci lub dożywotniego więzienia na 15 lat więzienia.</u>
+          <u xml:id="u-5.15" who="#WłodzimierzSokorski">W szczególnych wypadkach, które omawia art. 9, prokurator może przedłożyć Prezydentowi Rzeczypospolitej wniosek o częściowe lub całkowite ułaskawienie, biorąc pod uwagę okoliczności łagodzące, towarzyszące popełnieniu przestępstwa, okres jego popełnienia, charakter skazanego, jego wiek oraz zachowanie się przestępcy po popełnieniu przestępstwa.</u>
+          <u xml:id="u-5.16" who="#WłodzimierzSokorski">Jeśli chodzi o przestępstwa pospolite, to ustawa amnestyjna przewiduje przebaczenie przestępstwa, za które grozi kara pozbawienia wolności do lat dwóch lub grzywny, oraz darowanie kar, określonych w rozmiarze nie powyżej lat dwóch lub grzywny. Odnośnie przestępstw skarbowych amnestia dotyczy występków, za które grozi kara pozbawienia wolności do sześciu miesięcy lub grzywna do 50.000 złotych.</u>
+          <u xml:id="u-5.17" who="#WłodzimierzSokorski">Ponadto jeśli chodzi o kary od 2 do 6 lat, ustawa przewiduje darowanie kary w połowie, od 6 do 15 — w jednej trzeciej, a karę śmierci i dożywotnie więzienie zamienia się na 15 lat więzienia.</u>
+          <u xml:id="u-5.18" who="#WłodzimierzSokorski">Ustawa wyłącza jednak spod amnestii szereg przestępstw szczególnie ciężkich i niewybaczalnych. Do takich przede wszystkim należą: szpiegostwo, fałszowanie pieniędzy, sabotaż gospodarczy, jako przestępstwa szczególnie ciężkie przeciwko całości Państwa i jego interesom.</u>
+          <u xml:id="u-5.19" who="#WłodzimierzSokorski">Amnestia również nie będzie stosowana do członków i uczestników band UPA, „Wilkołaków” oraz do uczestników tych band, które mają na celu oderwanie części terytorium Państwa Polskiego. Nie dotyczy również amnestia tych, którzy byli na służbie w wojsku nieprzyjacielskim lub wysługiwali się wrogowi w czasie wojny. Tak samo nie będą korzystać z dobrodziejstw amnestii zbrodniarze faszystowsko-hitlerowscy, osoby, które zdradziły Naród Polski w czasie wojny. Nie przebacza się również przestępstw tym, którzy ponoszą odpowiedzialność za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego w Polsce, chociaż niniejsze ograniczenie dotyczy tylko osób, pełniących funkcje kierownicze w podziemnym aparacie państwowym.</u>
+          <u xml:id="u-5.20" who="#WłodzimierzSokorski">Są to tego rodzaju przestępstwa, które nie mogą być wybaczone, bowiem godzą w najbardziej żywotne interesy narodu.</u>
+          <u xml:id="u-5.21" who="#WłodzimierzSokorski">Wyłączone spod amnestii są również niektóre przestępstwa, godzące w interesy gospodarcze społeczeństwa, a popełnione po dniu 9 maja 1946 r., a mianowicie: przestępstwa, związane z dostawami dla wojska, rozdzielnictwem towarów dla ludności, karygodnym protekcjonizmem oraz potajemne gorzelnictwo, Wprowadzenie do ustawy daty 9 maja 1946 r. ma na względzie przekreślenie okoliczności, że w pierwszym roku powojennym, w okresie nieunormowanych jeszcze stosunków gospodarczych, możliwe jest bardziej pobłażliwe, podejście do sprawców przestępstw; natomiast po tym okresie przestępstwa, które godzą w interesy gospodarcze, winny być surowiej traktowane i wyłączone spod amnestii, To samo dotyczy przestępstw, popełnionych przez urzędników państwowych, które przyczyniły Państwu szkodę na sumę ponad sto tysięcy złotych. Przestępstwa te, popełnione po dniu 9 maja 1946 r., pod amnestię nie podpadają. Ustawa również pozbawia prawa korzystania z dobrodziejstw amnestii osoby, które będąc w służbie bezpieczeństwa publicznego, popełniły przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu lub porządkowi publicznemu. Osoby te mają szczególny obowiązek ochrony bezpieczeństwa i nie powinny korzystać z amnestii, gdy dopuściły się przestępstw przeciwko bezpieczeństwu Państwa, Takie są podstawowe zasady projektowanej amnestii, która otwiera wrota do normalnej, twórczej pracy dla tych, którzy zbłądzili, Państwo daje im możliwość powrotu do życia społecznego i rehabilitacji wobec narodu.</u>
+          <u xml:id="u-5.22" who="#WłodzimierzSokorski">Komisja Specjalna do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o amnestii, respektując i w pełni doceniając podstawowe założenia Rządu, omówione powyżej, rządowy projekt jeszcze pogłębiła i uzupełniła go, wprowadzając do projektu szereg zmian zarówno natury formalnej jak i merytorycznej. Ograniczę się dla zaoszczędzenia czasu do omówienia tylko poprawek natury merytorycznej.</u>
+          <u xml:id="u-5.23" who="#WłodzimierzSokorski">W art. 2 § 1 ust. (1), punkt b) komisja sprecyzowała instancję, do której ujawniający winien się zgłosić, a to w ten sposób, że oświadczenie o zaniechaniu przestępnego związku winno być w ciągu dwóch miesięcy od wyjścia niniejszej ustawy zadeklarowane wobec komisji, złożonej z przedstawicieli władzy bezpieczeństwa publicznego i rady narodowej, Poprawka ta przez wprowadzenie do komisji czynnika społecznego w postaci przedstawiciela rady narodowej ma na celu zastosowanie wobec zgłaszającego się dodatkowej rękojmi. Jednocześnie pozwala się przestępcy zgłosić się zarówno w swojej własnej terenowej komisji, jak również i w innej, niż teren jego przestępstwa, miejscowości; o ile zechce, ma prawo zgłosić się i do komisji wojewódzkiej czy też u władz centralnych.</u>
+          <u xml:id="u-5.24" who="#WłodzimierzSokorski">§ 3 art. 2 został przez komisję skreślony jako niedostatecznie jasno precyzujący dwuletni okres próby dla amnestionowanego. Natomiast został wprowadzony art. 19, który w sposób następujący określił intencję ustawodawczą:</u>
+          <u xml:id="u-5.25" who="#WłodzimierzSokorski">„W przypadku, gdy osoba, która skorzystała z amnestii stosownie do przepisów art. 2 punkt 1) i 2), w ciągu 2 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy popełni nowe przestępstwo tego samego rodzaju, co określone w wyżej wymienionych przepisach — sąd, wymierzając karę za nowe przestępstwo, nie może orzec kary niższej od podwójnego, najniższego, ustawowego wymiaru kary, przewidzianego za dane przestępstwo, nie przekraczając jednak ustawowej granicy danego rodzaju kary”.</u>
+          <u xml:id="u-5.26" who="#WłodzimierzSokorski">W art. 4 do rejestru przestępstw darowanych przez amnestię zostały wciągnięte również nieściągnięte nawiązki oraz wynikające stąd koszty.</u>
+          <u xml:id="u-5.27" who="#WłodzimierzSokorski">Art. 5 uległ następującym zmianom. W ustępie 4) karę śmierci oraz karę dożywotniego więzienia zmienia się na karę piętnastu lat więzienia zamiast uprzedniego sformułowania, zmieniającego karę śmierci na dożywotnie więzienie, a dożywotnie na karę piętnastu lat więzienia. Odnośna zmiana występuje logicznie i w następnych artykułach. Intencją komisji jest podkreślenie, że amnestia otwiera realną drogę powrotu do życia nawet dla najcięższych zbrodniarzy.</u>
+          <u xml:id="u-5.28" who="#WłodzimierzSokorski">Jednocześnie do art. 5 wprowadzono § 2, który zasady określone w § 1 art. 5 stosuje również i w wypadku, gdy kary grzywny oraz kary pozbawienia wolności orzeczono łącznie.</u>
+          <u xml:id="u-5.29" who="#WłodzimierzSokorski">Art. 8 § 1 otrzymał w komisyjnym opracowaniu nowe zupełnie brzmienie. Zamiast „Osobom, które skorzystały z ogólnego lub szczególnego aktu łaski, łagodzi się zmniejszoną karę w rozmiarze połowy norm przewidzianych w art. 5, 6 i 7, biorąc za podstawę obliczenia karę złagodzoną przez poprzedni akt łaski. Kara w ten sposób złagodzona nie może jednak być większa od kary, jaka by pozostała przy zastosowaniu przepisów art. 5, 6 i 7 bez uwzględnienia poprzedniego aktu łaski,” — komisja proponuje brzmienie:</u>
+          <u xml:id="u-5.30" who="#WłodzimierzSokorski">„Osobom, które skorzystały z amnestii na podstawie dekretu z dnia 2 sierpnia 1945 r. (Dz. U.R.P. Nr 28, poz. 172), łagodzi się zmniejszoną karę w rozmiarze połowy norm, przewidzianych w art. 5, 6 i 7, biorąc za podstawę obliczenia karę złagodzoną. Kara w ten sposób złagodzona nie może być jednak większa od kary, jaka by pozostała przy zastosowaniu przepisów art. 5, 6 i 7 bez uwzględnienia poprzednio zastosowanej amnestii”. Ponadto wprowadza się dodatkowy § 2 w następującym brzmieniu: „Do kar zmniejszonych szczególnym aktem łaski stosuje się przepisy art. 5 i 6, biorąc za podstawę karę złagodzoną”. W art. 9 znosi się pierwotne ograniczenia aktu łaski Prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek prokuratora, wychodząc z założenia, że ograniczenie aktów łaski do lat 10 jest sprzeczne z podstawowym prawem łaski Prezydenta. Toteż obecnie art. 9 ma brzmienie następujące:</u>
+          <u xml:id="u-5.31" who="#WłodzimierzSokorski">„W szczególnych przypadkach, gdy orzeczono karę pozbawienia wolności, prokurator przedłoży Prezydentowi Rzeczypospolitej wniosek o częściowe lub całkowite ułaskawienie, biorąc pod uwagę okoliczności, towarzyszące popełnieniu przestępstwa, okres jego popełnienia, charakter skazanego, jego wiek oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa”. W ten sposób stwarza się prawną możliwość szerszego zastosowania amnestii do przestępców, którym zgodnie z art. 5 ustawy łagodzi się karę, tylko częściowo. Jednocześnie daje się możność indywidualnego traktowania spraw w stosunku do ludzi, którzy przeszli ewolucję ideową już po ich aresztowaniu.</u>
+          <u xml:id="u-5.32" who="#WłodzimierzSokorski">W art. 10, omawiającym wyłączenia z amnestii, uległ między innymi sprecyzowaniu ustęp 10), Komisja wyszła z założenia, że odpowiedzialność za klęskę wrześniową oraz faszyzowanie życia publicznego mogą ponosić tylko osoby piastujące w ówczesnych władzach państwowych naczelne funkcje kierownicze, dając w ten sposób wyraz swojemu stanowisku, żeby odpowiedzialność za klęskę wrześniową ograniczyć tylko do ludzi, mających możliwość istotnie wpływać na tok spraw państwowych.</u>
+          <u xml:id="u-5.33" who="#WłodzimierzSokorski">Jednocześnie omawiając wyłączony z amnestii art. 7 dekretu z dnia 16 marca 1946 r. oraz art. 90 kodeksu karnego wojskowego, traktujące sprawę odpowiedzialności za zbrodnie szpiegostwa, komisja chcąc dać wyraz, że chodzi w danym wypadku tylko o szpiegostwo prowadzone na rzecz obcego mocarstwa, nie rozciągając tego pojęcia na wewnętrzny wywiad prowadzony wewnątrz organizacji przestępczych, postanowiła wnieść do protokółu jako sugestię dla rządu Rzeczypospolitej swoją w tej materii opinię i podać ją do publicznej wiadomości, zwłaszcza że dotychczasowa praktyka władz bezpieczeństwa i sądownictwa polskiego szła właśnie w tym kierunku.</u>
+          <u xml:id="u-5.34" who="#WłodzimierzSokorski">Zmiany w § 2 art. 10 noszą głównie stylistyczny charakter. Merytoryczną poprawką jest obniżenie granicy sumy szkód wyrządzonych Państwu, które są wyłączone spod amnestii, z 500.000 do 100.000, obostrzając w ten sposób przepisy amnestii, jeżeli chodzi o szkodnictwo gospodarcze i dając wyraz koniecznej surowości w traktowaniu zagadnień odbudowy Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-5.35" who="#WłodzimierzSokorski">Kontrola nad wykonaniem całości ustawy (art. 21) została rozszerzona również i na Ministerstwo Spraw Zagranicznych, podkreślając w ten sposób wagę, jaką przywiązuje społeczeństwo polskie do powrotu szerokich rzesz emigrantów z obczyzny.</u>
+          <u xml:id="u-5.36" who="#WłodzimierzSokorski">Oto są, Wysoka Izbo, podstawowe poprawki, które wniosła Komisja Specjalna do pierwotnego brzmienia ustawy o amnestii.</u>
+          <u xml:id="u-5.37" who="#WłodzimierzSokorski">Pragnę podkreślić, że obrady odbywały się w prawdziwie rzeczowej atmosferze i całość ustawy amnestyjnej była przyjęta jednomyślnie, przy czym żaden z posłów nie powstrzymał się od głosowania.</u>
+          <u xml:id="u-5.38" who="#WłodzimierzSokorski">Poseł Korboński z Polskiego Stronnictwa Ludowego, zgłaszając szereg poprawek i zastrzegając sobie prawo wniesienia ich jako wniosków mniejszości na plenarnym posiedzeniu Sejmu, zaznaczył do protokółu, że będzie głosował za całością ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-5.39" who="#WłodzimierzSokorski">Wnioski mniejszości szły zasadniczo w dwóch kierunkach: z jednej strony w kierunku rozszerzenia działania amnestii na skazanych karnie i znajdujących się pod śledztwem w takim że niemal stopniu, co i dla ujawniających się, zamieniając jedynie karę śmierci na karę 10 lat więzienia, z drugiej strony dążąc do wyłączenia spod działania amnestii przestępstw wyborczych oraz poddania kontroli specjalnej komisji sejmowej samego wykonania amnestii.</u>
+          <u xml:id="u-5.40" who="#WłodzimierzSokorski">Powyższe wnioski posła Korbońskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego zostały odrzucone wszystkimi głosami komisji z wyjątkiem głosu posła Korbońskiego, przy czyni przedstawiciele klubów poselskich PPR i PPS, Stronnictwa Demokratycznego, Stronnictwa Pracy, Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie” oraz Klubu Katolicko-Społecznego złożyli oświadczeni, wyrażając zdziwienie w stosunku do stanowiska PSL, które znalazło tyle argumentów łagodzących odpowiedzialność członków band podziemnych, nawet już skazanych wyrokiem sądowym, sugerując jednocześnie wyłączenie spod amnestii ewentualnych przestępstw ludzi, którzy przede wszystkim byli narażeni na terror podziemia, padając niejednokrotnie ofiarą skrytobójczych mordów. Jednocześnie przedstawiciele wyżej wymienionych klubów oświadczyli, że wobec zaufania, jakie żywią do Rządu w materii wykonania ustawy o amnestii, którą Rząd wniósł do Sejmu, uważają powołanie specjalnej komisji do kontroli wykonania ustawy za niecelowe, a sam postulat określili jako demagogiczny.</u>
+          <u xml:id="u-5.41" who="#WłodzimierzSokorski">Wysoka Izbo! Pragnę jeszcze dla jasności od razu i dla zilustrowania rozmiarów amnestii podać niektóre cyfry, które wykażą dowodnie Wysokiej Izbie dobrodziejstwa omawianej ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-5.42" who="#WłodzimierzSokorski">Z liczby 7.573 więźniów karnych osadzonych za przestępstwa przeciwko Państwu i demokracji oraz przestępstwa wojskowe, 4.545 uzyska całkowite zwolnienie, 2.343 złagodzenie kary w połowie, 423 osoby — o 1/3, 197 uzyska zamianę z dożywotniego więzienia na łat piętnaście, 65 więźniów z kary śmierci również na lat 15. Z liczby 13.497 więźniów śledczych antypaństwowych, osadzonych w więzieniach i aresztach prewencyjnych, skorzysta z amnestii około 90%. Przy tym 60%, t. j. około 7.000, zostanie natychmiast zwolnionych. Z liczby 12.926 karnych więźniów pospolitych 7.820 uzyska całkowite zwolnienie, 3 335 — złagodzenie kary o połowę, 1.330 — o 1/3, 80 otrzyma zamianę dożywotniego więzienia na lat 15 i 61 zamianę kary śmierci — również na lat 15. Z liczby 14.352 więźniów śledczych pospolitych około 5.000–6.000 uzyska zwolnienie natychmiastowe, a 90% będzie objętych amnestią.</u>
+          <u xml:id="u-5.43" who="#WłodzimierzSokorski">W ten sposób ogółem skorzysta z amnestii ponad 45.000 osób, przy czym z więzień i aresztów prewencyjnych zwolni się natychmiast 25.000 ludzi.</u>
+          <u xml:id="u-5.44" who="#WłodzimierzSokorski">Trudno na razie jeszcze ustalić liczbę osób, które skorzystają z amnestii w rezultacie łaski Prezydenta Rzeczypospolitej i jednoczesnego dobrodziejstwa ustawy, Nie skorzystają z amnestii, nie licząc Volksdeutschów i Niemców, 158 osób skazanych za współpracę z okupantem, udział w UPA i w Wehrwolfie oraz pewna ilość skazanych za sabotaż i fałszerstwo pieniędzy, łapownictwo i szkodnictwo gospodarcze.</u>
+          <u xml:id="u-5.45" who="#WłodzimierzSokorski">Niesłychanie szerokie rozmiary amnestii i moralny obowiązek, jaki mamy wobec amnestionowanych i ujawnionych, każe nam jednocześnie przestrzec tych, dla których podziemie było wygodnym azylem dla rabunku i pospolitych przestępstw, a amnestia tylko formą zalegalizowania nowej przestępnej działalności, że Sejm i najwyższe władze Rzeczypospolitej potrafią nie tylko przebaczać, lecz i bezwzględnie karać tych, co na akt amnestii odpowiedzą nową zbrodniczą działalnością.</u>
+          <u xml:id="u-5.46" who="#WłodzimierzSokorski">Każdy, kto nie złoży broni w oznaczonym terminie, każdy, kto nie zaprzestanie pracy w podziemnych organizacjach, każdy, kto nie stanie w jednym, szeregu z budującymi dobrobyt i szczęście w kraju, każdy, kto będzie nadal mordował swoich braci, kto będzie strzelał do przedstawicieli władzy, kto będzie służył obcym agenturom, zostanie otoczony pogardą oraz nienawiścią całego narodu i, dosięże go ręka sprawiedliwości i kary.</u>
+          <u xml:id="u-5.47" who="#WłodzimierzSokorski">Wysoka Izbo! Wierząc głęboko, że ustawa o amnestii stanie się istotnie czynnikiem zjednoczenia całego narodu, że stanie się czynnikiem ładu i praworządności, że ułatwi błądzącym wejście na twórczą drogę narodu polskiego i że stanie się jeszcze jednym dokumentem siły demokracji ludowej, wnoszę o przyjęcie rządowego projektu ustawy w brzmieniu zatwierdzonym przez Specjalną Komisję sejmową.</u>
           <u xml:id="u-5.48" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-6">
@@ -91,58 +91,58 @@
           <u xml:id="u-6.1" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu referentowi mniejszości, posłowi Korbońskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-7">
-          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełKorboński">Z żalem na wstępie muszę sprostować pewne nieścisłości, jakie zakradły się do sprawozdania, Być może, że przedstawiciele partii zblokowanych w komisji określili moje oświadczenia jako demagogiczne, ale stwierdzić muszę — zgodnie z rzeczywistością — iż nie stało się to na posiedzeniu komisji samej. Do zakończenia posiedzenia taka deklaracja w mojej obecności i mojego kolegi, który mi towarzyszył, złożona nie została.</u>
-          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełKorboński">Szanowni Posłowie! Wyparcie okupanta z Polski nie spowodowało automatycznie ujawnienia się całego ruchu podziemnego, przede wszystkim Armii Krajowej. Powodem tego było zorientowanie się ruchu podziemnego na rząd w Londynie z jednej strony, z drugiej fakty, jakie miały miejsce w stosunku do ujawniających się oddziałów Armii Krajowej. Podziemie istniało nadal i dopiero powstanie Rządu Jedności Narodowej wywołało ujawnienie się ruchu podziemnego na dużą skalę. Ujawniły się Bataliony Chłopskie, wreszcie na skutek ustawy amnestyjnej z 2 sierpnia 1945 r. wyszło z podziemi około 50.000 żołnierzy AK, ujawnionych w akcji płk Radosława, rozpoczętej 9 września 1945 r.</u>
-          <u xml:id="u-7.2" who="#PosełKorboński">Jednakże ustawa z dnia 2 sierpnia 1945 r. nie spowodowała całkowitej likwidacji podziemia. Pozostało ono przekształcone na WiN i NSZ i do dziś — jak o tym przekonywuje chociażby codzienne czytanie prasy — wychodzą na jaw coraz to nowe nazwy organizacji podziemnych. Jaka tego może być przyczyna? Czy leży ona w ustawie amnestyjnej, ozy w akcji inspirowanej i wspomaganej przez czynniki zagraniczne emigracyjne, czy też wreszcie gdzie indziej? Jakie są powody, które mimo wydania ustawy amnestyjnej z 2 sierpnia 1945 r. nie doprowadziły do całkowitej likwidacji ruchu podziemnego? Wszak dawała ona możność ujawnienia się bezkarnego wszystkim uczestnikom ruchu podziemnego, nie wyłączając pełniących naczelne funkcje kierownicze. Zatem należy uznać, iż nie w ustawie amnestyjnej kryły się hamulce, które powstrzymały ludzi od wyjścia z podziemia. Ustawa ta zresztą była wyrazem zmiany stosunku wobec uczestników ruchu podziemnego, przede wszystkim AK i Batalionów Chłopskich. Była ona nie tylko wyrazem przebaczeni, ale także przyznaniem się do popełnionych wobec AK błędów, częściowo zresztą usprawiedliwionych brakiem u pewnych grup i osób z AK zrozumienia dla dokonywających się przemian społecznych. Stosunek do AK uległ w tym czasie zasadniczej korzystnej ewolucji, której dalszy rozwój oglądamy jeszcze dzisiaj. Zamiast określenia „bandyci z AK” z początku roku 1945 mówi się dzisiaj słusznie „bohaterscy żołnierze AK”. Od kilku lat więzienia za samo nieujawnienie się bez żadnych dalszych obciążeń, kompetentne władze przeszły do uznania, że dawny członek AK to prawdziwy żołnierz Polski walczącej.</u>
-          <u xml:id="u-7.3" who="#PosełKorboński">Kwestia, jakie przyczyny wpłynęły na to, iż ustawa z dnia 2 sierpnia 1945 r. nie zlikwidowała całkowicie podziemia, musi być poddana przy uchwalaniu nowej ustawy nader głębokiej, szczerej i obiektywnej analizie.</u>
+          <u xml:id="u-7.0" who="#StefanKorboński">Z żalem na wstępie muszę sprostować pewne nieścisłości, jakie zakradły się do sprawozdania, Być może, że przedstawiciele partii zblokowanych w komisji określili moje oświadczenia jako demagogiczne, ale stwierdzić muszę — zgodnie z rzeczywistością — iż nie stało się to na posiedzeniu komisji samej. Do zakończenia posiedzenia taka deklaracja w mojej obecności i mojego kolegi, który mi towarzyszył, złożona nie została.</u>
+          <u xml:id="u-7.1" who="#StefanKorboński">Szanowni Posłowie! Wyparcie okupanta z Polski nie spowodowało automatycznie ujawnienia się całego ruchu podziemnego, przede wszystkim Armii Krajowej. Powodem tego było zorientowanie się ruchu podziemnego na rząd w Londynie z jednej strony, z drugiej fakty, jakie miały miejsce w stosunku do ujawniających się oddziałów Armii Krajowej. Podziemie istniało nadal i dopiero powstanie Rządu Jedności Narodowej wywołało ujawnienie się ruchu podziemnego na dużą skalę. Ujawniły się Bataliony Chłopskie, wreszcie na skutek ustawy amnestyjnej z 2 sierpnia 1945 r. wyszło z podziemi około 50.000 żołnierzy AK, ujawnionych w akcji płk Radosława, rozpoczętej 9 września 1945 r.</u>
+          <u xml:id="u-7.2" who="#StefanKorboński">Jednakże ustawa z dnia 2 sierpnia 1945 r. nie spowodowała całkowitej likwidacji podziemia. Pozostało ono przekształcone na WiN i NSZ i do dziś — jak o tym przekonywuje chociażby codzienne czytanie prasy — wychodzą na jaw coraz to nowe nazwy organizacji podziemnych. Jaka tego może być przyczyna? Czy leży ona w ustawie amnestyjnej, ozy w akcji inspirowanej i wspomaganej przez czynniki zagraniczne emigracyjne, czy też wreszcie gdzie indziej? Jakie są powody, które mimo wydania ustawy amnestyjnej z 2 sierpnia 1945 r. nie doprowadziły do całkowitej likwidacji ruchu podziemnego? Wszak dawała ona możność ujawnienia się bezkarnego wszystkim uczestnikom ruchu podziemnego, nie wyłączając pełniących naczelne funkcje kierownicze. Zatem należy uznać, iż nie w ustawie amnestyjnej kryły się hamulce, które powstrzymały ludzi od wyjścia z podziemia. Ustawa ta zresztą była wyrazem zmiany stosunku wobec uczestników ruchu podziemnego, przede wszystkim AK i Batalionów Chłopskich. Była ona nie tylko wyrazem przebaczeni, ale także przyznaniem się do popełnionych wobec AK błędów, częściowo zresztą usprawiedliwionych brakiem u pewnych grup i osób z AK zrozumienia dla dokonywających się przemian społecznych. Stosunek do AK uległ w tym czasie zasadniczej korzystnej ewolucji, której dalszy rozwój oglądamy jeszcze dzisiaj. Zamiast określenia „bandyci z AK” z początku roku 1945 mówi się dzisiaj słusznie „bohaterscy żołnierze AK”. Od kilku lat więzienia za samo nieujawnienie się bez żadnych dalszych obciążeń, kompetentne władze przeszły do uznania, że dawny członek AK to prawdziwy żołnierz Polski walczącej.</u>
+          <u xml:id="u-7.3" who="#StefanKorboński">Kwestia, jakie przyczyny wpłynęły na to, iż ustawa z dnia 2 sierpnia 1945 r. nie zlikwidowała całkowicie podziemia, musi być poddana przy uchwalaniu nowej ustawy nader głębokiej, szczerej i obiektywnej analizie.</u>
           <u xml:id="u-7.4" who="#komentarz">(Głos na lewicy: Mówił o tym Rzepecki na rozprawie.)</u>
-          <u xml:id="u-7.5" who="#PosełKorboński">Nie zawsze mówił tam wszystko ściśle.</u>
+          <u xml:id="u-7.5" who="#StefanKorboński">Nie zawsze mówił tam wszystko ściśle.</u>
           <u xml:id="u-7.6" who="#komentarz">(Głos: A Ścibiorka kto zastrzelił?)</u>
-          <u xml:id="u-7.7" who="#PosełKorboński">Mamy nadzieję, iż to się stanie, że zostaną wysnute odpowiednie wnioski i że nowa ustawa osiągnie te skutki, których nie spowodowała poprzednia, i że będzie ona ostatnią ustawą amnestyjną w celu zlikwidowania ruchu podziemnego. Analizując sytuację w kraju po 2 sierpnia 1945 r. nie można zamykać oczu na to, iż w Polsce nie zapanował jeszcze wówczas klimat niesprzyjający działalności konspiracyjnej. Upraszcza sobie tę sprawę, kto twierdzi, że jedynym i wyłącznym źródłem akcji podziemnej są inspiracje, pieniądze i broń płynące z zagranicy. Źródło leży także w nastrojach, które stworzyło niezadowolenie szerokich mas ludności z warunków politycznych, jakie się w Polsce wytworzyły.</u>
+          <u xml:id="u-7.7" who="#StefanKorboński">Mamy nadzieję, iż to się stanie, że zostaną wysnute odpowiednie wnioski i że nowa ustawa osiągnie te skutki, których nie spowodowała poprzednia, i że będzie ona ostatnią ustawą amnestyjną w celu zlikwidowania ruchu podziemnego. Analizując sytuację w kraju po 2 sierpnia 1945 r. nie można zamykać oczu na to, iż w Polsce nie zapanował jeszcze wówczas klimat niesprzyjający działalności konspiracyjnej. Upraszcza sobie tę sprawę, kto twierdzi, że jedynym i wyłącznym źródłem akcji podziemnej są inspiracje, pieniądze i broń płynące z zagranicy. Źródło leży także w nastrojach, które stworzyło niezadowolenie szerokich mas ludności z warunków politycznych, jakie się w Polsce wytworzyły.</u>
           <u xml:id="u-7.8" who="#komentarz">(Głos: Tylko kto podsyca te nastroje?)</u>
-          <u xml:id="u-7.9" who="#PosełKorboński">Nastroje te wykorzystuje konspiracja nieprzejednanych, która istotnie zasilana jest przez ośrodki zagraniczne, skąd czerpie natchnienie i pomoc.</u>
-          <u xml:id="u-7.10" who="#PosełKorboński">Zagranica jednakże i jej pomoc, to tylko jedna z przyczyn dotychczasowego istnienia ruchu podziemnego. Koniecznym zatem jest i leży w granicach możliwości Rządu stworzenie takich warunków politycznych w Polsce, które odmienią klimat na niesprzyjający konspiracji. Warunki te — to przywrócenie w Polsce prawdziwej wolności i poszanowania praw obywatelskich, godności człowieka, jego życia, zdrowia, normalizacja warunków politycznych i oparcie się na zaufaniu i wyborze dokonanym przez obywateli, wreszcie stosowanie w praktyce na codzień zasad demokracji, niekoniecznie integralnej, zachodniej, wschodniej czy ludowej, ale takiej zwykłej, po prostu demokracji demokratycznej. Niestety, rząd, który ustąpił, nie poszedł po tej drodze, zaś to, co się dokonało w dniu 19 stycznia b. r., nie spowodowało polepszenia warunków.</u>
-          <u xml:id="u-7.11" who="#PosełKorboński">Dalszą przyczyną niepełnej likwidacji ruchu podziemnego po dniu 2 sierpnia 1945 r. była połowiczność ustawy amnestyjnej, polegająca na tym, że kary orzeczone w stosunku do uczestników konspiracji w rozmiarze powyżej 5 lat, zmniejszała tylko o 5 lat, względnie zamieniała karę śmierci łub dożywotniego więzienia na karę 15 lat więzienia. Reszta kary mogła być ale tylko w przypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie — zawieszona na okres 2 lat. W ten sposób duża ilość osób z podziemia pozostała nadal w więzieniach, co wśród ich towarzyszy, rodzin i w społeczeństwie stworzyło poczucie pewnej krzywdy, tym bardziej że o ile chodzi o pogląd przeciętnego człowieka, to nie chwyta on różnicy między stopniem winy tego, czy innego skazanego i nie rozumie np. dlaczego jeden wyszedł na wolność, a drugi skazany siedzi nadal w więzieniu.</u>
-          <u xml:id="u-7.12" who="#PosełKorboński">Wreszcie ostatnia przyczyna, to niewłaściwe metody zastosowane przy wykonywaniu ustawy amnestyjnej. Oddanie całej sprawy wyłącznie w ręce organów bezpieczeństwa, odsunięcie w praktyce organów prokuratorskich i sądowych od wykonywania amnestii, wreszcie niepełne wykonywanie amnestii w stosunku do osób nią objętych — wszystko to jest powodem, iż zaledwie po upływie półtora roku debatujemy nad nową ustawą amnestyjną.</u>
-          <u xml:id="u-7.13" who="#PosełKorboński">Jakim jest projekt tej ustawy, którą ma Sejm uchwalić i czy osiągnie on pełny skutek, a za ten należy uznać całkowitą likwidację podziemia, czego sobie i Państwu szczerze — podkreślam — życzymy?</u>
-          <u xml:id="u-7.14" who="#PosełKorboński">Przede wszystkim z uznaniem stwierdzić trzeba, że w odniesieniu do łudzi z podziemia, działających na wolności, daje on pełną możność powrotu do normalnego, i legalnego życia. Pod tym względem projekt nie pozostawia nic do życzenia, chyba tylko to, by podziemie jak najszerzej z tej pełnej możliwości skorzystało. Projekt ustawy daje możność ujawnienia się bez skutków karnych wszystkim, począwszy od dowódców czy kierowników, a skończywszy na każdym członku. Projekt nie zawiera w tym względzie żadnych zastrzeżeń i niedomówień. Pragnę to mocno podkreślić i takie postawienie sprawy należy uznać za mocne, zdecydowane, a przede wszystkim rozumne.</u>
-          <u xml:id="u-7.15" who="#PosełKorboński">Niestety, nie można tego powiedzieć w odniesieniu do tej części projektu, która dotyczy aresztowanych. W porównaniu ustawą amnestyjną z 2 sierpnia 1945 r. projekt traktuje aresztowanych gorzej, gdyż na przykład kary pozbawienia wolności, orzeczone w rozmiarze powyżej lat 5, łagodzi o połowę a nie o 5 lat. Innymi słowy skazany na lat 6 według dawnej ustawy pozostawałby w więzieniu jeszcze tylko rok, a według obecnego projektu będzie pozostawał lat trzy.</u>
-          <u xml:id="u-7.16" who="#PosełKorboński">Przede wszystkim rzuca się jednak w oczy dysproporcja w traktowaniu przez projekt ludzi z podziemia, pozostających na wolności, w porównaniu z aresztowanymi. Jak już o tym wspomniałem, każdy członek konspiracji, pozostający na wolności, obojętne, czy dowódca, czy zwykły członek, niezależnie od tego, czy popełnił inne czyny przestępne nawet zagrożone karą śmierci, czy też nie, z chwilą, gdy się ujawni w przewidzianym terminie — pozostanie na wolności. Tymczasem zwykły członek organizacji, aresztowany i skazany np. na lat 10 — pozostanie nadal w więzieniu przez lat 5. A wiemy wszyscy o tym, iż wyroki sądów wojskowych są bardzo surowe i zdarza się, iż za samo posiadanie ukrytej broni orzekane karę do 10 lat więzienia. Projekt zatem stwarza jakby pewien rodzaj premii dla tych, którzy utrzymali się na wolności, a więc czy byli sprytniejsi, czy odważniejsi, czy lepiej się kryli, czy też mieli więcej zaciętości w sobie. Nie jest przy tym obojętne, że ich działalność przestępna trwała dłużej, podczas gdy aresztowany działał w sposób przeciwny prawu krócej, a co jeszcze ważniejsze, już część kary odbył. Nikt nie będzie uważał za słuszne i sprawiedliwe, że jeśli np. ujawni się dowódca, to pozostanie on na wolności, a jego podwładni, za których działania ponosi on moralną odpowiedzialność i którzy przy wykonaniu jego rozkazów zostali aresztowani i skazani np. na 10 lat więzienia pozostaną jeszcze 5 lat w więzieniu. Cóż dopiero, jeżeli w wyniku akcji amnestyjnej ujawnią się kierownicy WiN-u czy NSZ?</u>
-          <u xml:id="u-7.17" who="#PosełKorboński">Z uznaniem należy odnieść się do aktu łaski, jakiego dokonał Prezydent Rzeczypospolitej w stosunku do płk Rzepeckiego i jego towarzyszy. Ale jak wytłumaczyć społeczeństwu, że podwładny płk Rzepeckiego i ułaskawionych oficerów, który wykonywał ślepo ich rozkazy, ma pozostać w więzieniu, gdy np. został skazany na 10 lat, gdy jego dowódcy wyszli na wolność?</u>
-          <u xml:id="u-7.18" who="#PosełKorboński">Niemniej z wielkim zadowoleniem widzimy tych dzielnych żołnierzy stających do pracy nad odbudową Polski. Są to nasi towarzysze z lat okupacji i jedni z tych, dzięki którym Polska w okresie straszliwej walki z okupantem niemieckim została nazwana „natchnieniem świata”. Z uznaniem należy się także odnieść do akcji, wszczętej przez oficerów AL, w której tak dużo było koleżeństwa.</u>
-          <u xml:id="u-7.19" who="#PosełKorboński">Niemniej skazani na więcej niż 5 lat więzienia pozostaną nadal w zamknięciu i błędu tego nie naprawi art. 9 projektu, który daje możność prokuratorowi przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej wniosku o częściowe lub całkowite ułaskawienie osoby skazanej ponad 5 lat więzienia. Jest to bowiem przepis wyjątkowy, z którego prokurator będzie mógł zrobić użytek jedynie w wypadku zaistnienia specjalnych okoliczności. Stosowanie jego według brzmienia ustawy nie będzie regułą i na tym polega jego niedoskonałość.</u>
-          <u xml:id="u-7.20" who="#PosełKorboński">Naszym zdaniem sprawę należy postawić tak zdecydowanie, jasno i rozumnie, jak to się stało w odniesieniu do pozostających na wolności uczestników związków przestępczych. Być może trudno jest zdobyć się Państwu na wypuszczenie z więzień osób obciążonych najcięższymi winami. Jednakże Państwo zdobyło się na ten najwyższy ton w stosunku do takich samych osób, pozostających na wolności, zatem nie domagamy się niczego nowego, niczego rewolucyjnego w zakresie pojęć związanych z amnestią. Państwo pierwsze w projekcie ustawy poszło bardzo daleko, nasze propozycje chcą tylko dotrzymać kroku temu w odniesieniu do aresztowanych, Uważajmy to za słuszne, sprawiedliwe i celowe.</u>
-          <u xml:id="u-7.21" who="#PosełKorboński">Jeśli ustawa amnestyjna pozostawi nadal w więzieniach aresztowanych członków podziemia, cała sprawa nie zostanie ostatecznie zlikwidowana, pozostanie jako zagadnienie polityczne i pozostanie w psychice społeczeństwa, do którego należą rodziny i towarzysze aresztowanych.</u>
-          <u xml:id="u-7.22" who="#PosełKorboński">Dlatego proszę Izbę o przyjęcie poprawki do art. 5 ustawy w brzmieniu znanym Izbie z druku sejmowego.</u>
-          <u xml:id="u-7.23" who="#PosełKorboński">W art. 10 projekt ustawy słusznie wyłącza spod zakresu działania ustawy amnestyjnej cały szereg przestępstw.</u>
-          <u xml:id="u-7.24" who="#PosełKorboński">M. in. w ust. 9 stwierdza, że nie stosuje amnestii do przestępstw, przewidzianych w dekrecie z dnia 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego w odniesieniu do osób piastujących stanowiska naczelne. Do ustępu tego zgłaszam przy drugim czytaniu ustawy poprawkę, która wyjmuje spod dobrodziejstwa amnestii tych, którzy splamili nasze życie polityczne zbrodniami Brześcia i Berezy Kartuskiej. Poprawka ta brzmi w sposób następujący:</u>
-          <u xml:id="u-7.25" who="#PosełKorboński">Do art. 10 pkt. 9) po słowach: „kierownicze” proszę, aby został dodany ustęp następujący: „lub jest winnym albo współwinnym uwięzienia, bicia i dręczenia oraz bezzasadnego skazania działaczy politycznych w tzw. sprawie brzeskiej oraz winnym i współwinnym utworzenia obozu w Berezie Kartuskiej, zsyłania tam obywateli polskich, bicia ich i dręczenia”. Jestem głęboko przekonany, iż Wysoka Izba uchwali uzupełnienie tej treści, iż amnestia nie obejmie również winnych i współwinnych sprawy brzeskiej i Berezy Kartuskiej.</u>
-          <u xml:id="u-7.26" who="#PosełKorboński">Wreszcie podtrzymuję także poprawkę do art. 10, która przewiduje wyłączenie przestępstw, dotyczących fałszerstw wyborczych, określonych w art. 118–124 kodeksu karnego oraz nadużyć władzy wymienionych w art. 286–293 k. k. oraz w art. 140 i 141 k. k. Wojska Polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-7.9" who="#StefanKorboński">Nastroje te wykorzystuje konspiracja nieprzejednanych, która istotnie zasilana jest przez ośrodki zagraniczne, skąd czerpie natchnienie i pomoc.</u>
+          <u xml:id="u-7.10" who="#StefanKorboński">Zagranica jednakże i jej pomoc, to tylko jedna z przyczyn dotychczasowego istnienia ruchu podziemnego. Koniecznym zatem jest i leży w granicach możliwości Rządu stworzenie takich warunków politycznych w Polsce, które odmienią klimat na niesprzyjający konspiracji. Warunki te — to przywrócenie w Polsce prawdziwej wolności i poszanowania praw obywatelskich, godności człowieka, jego życia, zdrowia, normalizacja warunków politycznych i oparcie się na zaufaniu i wyborze dokonanym przez obywateli, wreszcie stosowanie w praktyce na codzień zasad demokracji, niekoniecznie integralnej, zachodniej, wschodniej czy ludowej, ale takiej zwykłej, po prostu demokracji demokratycznej. Niestety, rząd, który ustąpił, nie poszedł po tej drodze, zaś to, co się dokonało w dniu 19 stycznia b. r., nie spowodowało polepszenia warunków.</u>
+          <u xml:id="u-7.11" who="#StefanKorboński">Dalszą przyczyną niepełnej likwidacji ruchu podziemnego po dniu 2 sierpnia 1945 r. była połowiczność ustawy amnestyjnej, polegająca na tym, że kary orzeczone w stosunku do uczestników konspiracji w rozmiarze powyżej 5 lat, zmniejszała tylko o 5 lat, względnie zamieniała karę śmierci łub dożywotniego więzienia na karę 15 lat więzienia. Reszta kary mogła być ale tylko w przypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie — zawieszona na okres 2 lat. W ten sposób duża ilość osób z podziemia pozostała nadal w więzieniach, co wśród ich towarzyszy, rodzin i w społeczeństwie stworzyło poczucie pewnej krzywdy, tym bardziej że o ile chodzi o pogląd przeciętnego człowieka, to nie chwyta on różnicy między stopniem winy tego, czy innego skazanego i nie rozumie np. dlaczego jeden wyszedł na wolność, a drugi skazany siedzi nadal w więzieniu.</u>
+          <u xml:id="u-7.12" who="#StefanKorboński">Wreszcie ostatnia przyczyna, to niewłaściwe metody zastosowane przy wykonywaniu ustawy amnestyjnej. Oddanie całej sprawy wyłącznie w ręce organów bezpieczeństwa, odsunięcie w praktyce organów prokuratorskich i sądowych od wykonywania amnestii, wreszcie niepełne wykonywanie amnestii w stosunku do osób nią objętych — wszystko to jest powodem, iż zaledwie po upływie półtora roku debatujemy nad nową ustawą amnestyjną.</u>
+          <u xml:id="u-7.13" who="#StefanKorboński">Jakim jest projekt tej ustawy, którą ma Sejm uchwalić i czy osiągnie on pełny skutek, a za ten należy uznać całkowitą likwidację podziemia, czego sobie i Państwu szczerze — podkreślam — życzymy?</u>
+          <u xml:id="u-7.14" who="#StefanKorboński">Przede wszystkim z uznaniem stwierdzić trzeba, że w odniesieniu do łudzi z podziemia, działających na wolności, daje on pełną możność powrotu do normalnego, i legalnego życia. Pod tym względem projekt nie pozostawia nic do życzenia, chyba tylko to, by podziemie jak najszerzej z tej pełnej możliwości skorzystało. Projekt ustawy daje możność ujawnienia się bez skutków karnych wszystkim, począwszy od dowódców czy kierowników, a skończywszy na każdym członku. Projekt nie zawiera w tym względzie żadnych zastrzeżeń i niedomówień. Pragnę to mocno podkreślić i takie postawienie sprawy należy uznać za mocne, zdecydowane, a przede wszystkim rozumne.</u>
+          <u xml:id="u-7.15" who="#StefanKorboński">Niestety, nie można tego powiedzieć w odniesieniu do tej części projektu, która dotyczy aresztowanych. W porównaniu ustawą amnestyjną z 2 sierpnia 1945 r. projekt traktuje aresztowanych gorzej, gdyż na przykład kary pozbawienia wolności, orzeczone w rozmiarze powyżej lat 5, łagodzi o połowę a nie o 5 lat. Innymi słowy skazany na lat 6 według dawnej ustawy pozostawałby w więzieniu jeszcze tylko rok, a według obecnego projektu będzie pozostawał lat trzy.</u>
+          <u xml:id="u-7.16" who="#StefanKorboński">Przede wszystkim rzuca się jednak w oczy dysproporcja w traktowaniu przez projekt ludzi z podziemia, pozostających na wolności, w porównaniu z aresztowanymi. Jak już o tym wspomniałem, każdy członek konspiracji, pozostający na wolności, obojętne, czy dowódca, czy zwykły członek, niezależnie od tego, czy popełnił inne czyny przestępne nawet zagrożone karą śmierci, czy też nie, z chwilą, gdy się ujawni w przewidzianym terminie — pozostanie na wolności. Tymczasem zwykły członek organizacji, aresztowany i skazany np. na lat 10 — pozostanie nadal w więzieniu przez lat 5. A wiemy wszyscy o tym, iż wyroki sądów wojskowych są bardzo surowe i zdarza się, iż za samo posiadanie ukrytej broni orzekane karę do 10 lat więzienia. Projekt zatem stwarza jakby pewien rodzaj premii dla tych, którzy utrzymali się na wolności, a więc czy byli sprytniejsi, czy odważniejsi, czy lepiej się kryli, czy też mieli więcej zaciętości w sobie. Nie jest przy tym obojętne, że ich działalność przestępna trwała dłużej, podczas gdy aresztowany działał w sposób przeciwny prawu krócej, a co jeszcze ważniejsze, już część kary odbył. Nikt nie będzie uważał za słuszne i sprawiedliwe, że jeśli np. ujawni się dowódca, to pozostanie on na wolności, a jego podwładni, za których działania ponosi on moralną odpowiedzialność i którzy przy wykonaniu jego rozkazów zostali aresztowani i skazani np. na 10 lat więzienia pozostaną jeszcze 5 lat w więzieniu. Cóż dopiero, jeżeli w wyniku akcji amnestyjnej ujawnią się kierownicy WiN-u czy NSZ?</u>
+          <u xml:id="u-7.17" who="#StefanKorboński">Z uznaniem należy odnieść się do aktu łaski, jakiego dokonał Prezydent Rzeczypospolitej w stosunku do płk Rzepeckiego i jego towarzyszy. Ale jak wytłumaczyć społeczeństwu, że podwładny płk Rzepeckiego i ułaskawionych oficerów, który wykonywał ślepo ich rozkazy, ma pozostać w więzieniu, gdy np. został skazany na 10 lat, gdy jego dowódcy wyszli na wolność?</u>
+          <u xml:id="u-7.18" who="#StefanKorboński">Niemniej z wielkim zadowoleniem widzimy tych dzielnych żołnierzy stających do pracy nad odbudową Polski. Są to nasi towarzysze z lat okupacji i jedni z tych, dzięki którym Polska w okresie straszliwej walki z okupantem niemieckim została nazwana „natchnieniem świata”. Z uznaniem należy się także odnieść do akcji, wszczętej przez oficerów AL, w której tak dużo było koleżeństwa.</u>
+          <u xml:id="u-7.19" who="#StefanKorboński">Niemniej skazani na więcej niż 5 lat więzienia pozostaną nadal w zamknięciu i błędu tego nie naprawi art. 9 projektu, który daje możność prokuratorowi przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej wniosku o częściowe lub całkowite ułaskawienie osoby skazanej ponad 5 lat więzienia. Jest to bowiem przepis wyjątkowy, z którego prokurator będzie mógł zrobić użytek jedynie w wypadku zaistnienia specjalnych okoliczności. Stosowanie jego według brzmienia ustawy nie będzie regułą i na tym polega jego niedoskonałość.</u>
+          <u xml:id="u-7.20" who="#StefanKorboński">Naszym zdaniem sprawę należy postawić tak zdecydowanie, jasno i rozumnie, jak to się stało w odniesieniu do pozostających na wolności uczestników związków przestępczych. Być może trudno jest zdobyć się Państwu na wypuszczenie z więzień osób obciążonych najcięższymi winami. Jednakże Państwo zdobyło się na ten najwyższy ton w stosunku do takich samych osób, pozostających na wolności, zatem nie domagamy się niczego nowego, niczego rewolucyjnego w zakresie pojęć związanych z amnestią. Państwo pierwsze w projekcie ustawy poszło bardzo daleko, nasze propozycje chcą tylko dotrzymać kroku temu w odniesieniu do aresztowanych, Uważajmy to za słuszne, sprawiedliwe i celowe.</u>
+          <u xml:id="u-7.21" who="#StefanKorboński">Jeśli ustawa amnestyjna pozostawi nadal w więzieniach aresztowanych członków podziemia, cała sprawa nie zostanie ostatecznie zlikwidowana, pozostanie jako zagadnienie polityczne i pozostanie w psychice społeczeństwa, do którego należą rodziny i towarzysze aresztowanych.</u>
+          <u xml:id="u-7.22" who="#StefanKorboński">Dlatego proszę Izbę o przyjęcie poprawki do art. 5 ustawy w brzmieniu znanym Izbie z druku sejmowego.</u>
+          <u xml:id="u-7.23" who="#StefanKorboński">W art. 10 projekt ustawy słusznie wyłącza spod zakresu działania ustawy amnestyjnej cały szereg przestępstw.</u>
+          <u xml:id="u-7.24" who="#StefanKorboński">M. in. w ust. 9 stwierdza, że nie stosuje amnestii do przestępstw, przewidzianych w dekrecie z dnia 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego w odniesieniu do osób piastujących stanowiska naczelne. Do ustępu tego zgłaszam przy drugim czytaniu ustawy poprawkę, która wyjmuje spod dobrodziejstwa amnestii tych, którzy splamili nasze życie polityczne zbrodniami Brześcia i Berezy Kartuskiej. Poprawka ta brzmi w sposób następujący:</u>
+          <u xml:id="u-7.25" who="#StefanKorboński">Do art. 10 pkt. 9) po słowach: „kierownicze” proszę, aby został dodany ustęp następujący: „lub jest winnym albo współwinnym uwięzienia, bicia i dręczenia oraz bezzasadnego skazania działaczy politycznych w tzw. sprawie brzeskiej oraz winnym i współwinnym utworzenia obozu w Berezie Kartuskiej, zsyłania tam obywateli polskich, bicia ich i dręczenia”. Jestem głęboko przekonany, iż Wysoka Izba uchwali uzupełnienie tej treści, iż amnestia nie obejmie również winnych i współwinnych sprawy brzeskiej i Berezy Kartuskiej.</u>
+          <u xml:id="u-7.26" who="#StefanKorboński">Wreszcie podtrzymuję także poprawkę do art. 10, która przewiduje wyłączenie przestępstw, dotyczących fałszerstw wyborczych, określonych w art. 118–124 kodeksu karnego oraz nadużyć władzy wymienionych w art. 286–293 k. k. oraz w art. 140 i 141 k. k. Wojska Polskiego.</u>
           <u xml:id="u-7.27" who="#komentarz">(Wrzawa.)</u>
-          <u xml:id="u-7.28" who="#PosełKorboński">Zgłaszamy powyższe wyłączenie nie tylko z tego powodu, iż czyniły to poprzednie ustawy amnestyjne, ale przede wszystkim z uwagi na to, iż wybory, jakie mamy poza sobą, były świadkami masowych nadużyć zarówno wyborczych, jak i władzy.</u>
+          <u xml:id="u-7.28" who="#StefanKorboński">Zgłaszamy powyższe wyłączenie nie tylko z tego powodu, iż czyniły to poprzednie ustawy amnestyjne, ale przede wszystkim z uwagi na to, iż wybory, jakie mamy poza sobą, były świadkami masowych nadużyć zarówno wyborczych, jak i władzy.</u>
           <u xml:id="u-7.29" who="#komentarz">(Wrzawa.)</u>
-          <u xml:id="u-7.30" who="#PosełKorboński">Sprawy te były już omawiane na poprzednich posiedzeniach Izby i nie pragnę do nich powracać i przytaczać tych wszystkich niezliczonych i drastycznych faktów, jakie miały miejsce. Są to sprawy zresztą ogólnie znane, boleje nad nimi całe społeczeństwo wraz z nami. Fałszerze wyborów i osoby nadużywające władzy, jaką im Państwo powierzyło, winni być ukarani, gdyż wymaga tego interes Państwa i porządku prawnego. Kwestia ta nie wymaga dalszego uzasadnienia.</u>
+          <u xml:id="u-7.30" who="#StefanKorboński">Sprawy te były już omawiane na poprzednich posiedzeniach Izby i nie pragnę do nich powracać i przytaczać tych wszystkich niezliczonych i drastycznych faktów, jakie miały miejsce. Są to sprawy zresztą ogólnie znane, boleje nad nimi całe społeczeństwo wraz z nami. Fałszerze wyborów i osoby nadużywające władzy, jaką im Państwo powierzyło, winni być ukarani, gdyż wymaga tego interes Państwa i porządku prawnego. Kwestia ta nie wymaga dalszego uzasadnienia.</u>
           <u xml:id="u-7.31" who="#komentarz">(Wrzawa.)</u>
-          <u xml:id="u-7.32" who="#PosełKorboński">Sejm winien sobie zdawać sprawę z doniosłości tego zagadnienia — doniosłości politycznej i społecznej. Jeśli proponowana przez nas poprawka nie zostanie uwzględniona, oznacza to, że Sejm pragnie rozgrzeszyć przestępców, do których stosuje się powołane w poprawce przepisy kodeksu karnego.</u>
+          <u xml:id="u-7.32" who="#StefanKorboński">Sejm winien sobie zdawać sprawę z doniosłości tego zagadnienia — doniosłości politycznej i społecznej. Jeśli proponowana przez nas poprawka nie zostanie uwzględniona, oznacza to, że Sejm pragnie rozgrzeszyć przestępców, do których stosuje się powołane w poprawce przepisy kodeksu karnego.</u>
           <u xml:id="u-7.33" who="#komentarz">(Wrzawa.)</u>
-          <u xml:id="u-7.34" who="#PosełKorboński">Skutki takiego stanowiska i wnioski, jakie stąd społeczeństwo wyciągnie, nie przyczynią się do uzyskania przez Sejm autorytetu.</u>
+          <u xml:id="u-7.34" who="#StefanKorboński">Skutki takiego stanowiska i wnioski, jakie stąd społeczeństwo wyciągnie, nie przyczynią się do uzyskania przez Sejm autorytetu.</u>
           <u xml:id="u-7.35" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
-          <u xml:id="u-7.36" who="#PosełKorboński">Już poprzednio powołałem się na to, iż ustawa amnestyjna z 2 sierpnia 1945 r. nie została w sposób właściwy i w pełni wykonana. Pragniemy zapobiec temu przy wykonaniu nowej ustawy, w szczególności pragniemy zwiększyć kontrolę nad tymi organami bezpieczeństwa, w rękach których, praktycznie rzecz biorąc, wykonanie ustawy amnestyjnej spocznie. Proponujemy zatem, by nadzór nad stosowaniem ustawy amnestyjnej sprawował niezależny czynnik sędziowski. Wzbudzi to, zarówno do ustawy samej, jak i do jej wykonania większe zaufanie, a zaufanie w tych sprawach jest rzeczą niezwykłej wagi.</u>
-          <u xml:id="u-7.37" who="#PosełKorboński">Naszym zdaniem, nad całością akcji amnestyjnej winna czuwać Komisja Specjalna, wyłoniona przez Sejm, której kompetencje w poprawce naszej zostały dokładnie określone. Przy omawianiu tej sprawy na komisji padły uwagi, iż powołanie takiej komisji byłoby równoznaczne z votum nieufności dla Rządu. Pogląd ten jest najzupełniej błędny, gdyż obowiązujący nas wszystkich regulamin w art. 65 przewiduje instytucję stałych komisyj, wspierających Sejm i Rząd swoją pracą i radą, zaś w art. 66 dana jest Sejmowi możność powoływania nadzwyczajnych komisyj. A sprawa, nad którą debatujemy, jest właśnie sprawą nadzwyczajnego znaczenia. Tak, jak zatwierdzanie przez Radę Państwa dekretów Rządu nie jest wyrazem nieufności do Rządu, lecz tylko czynnikiem kontroli, tak samo ustanowienie komisji, która będzie czuwała nad pełnym i rzetelnym wykonaniem amnestii i złoży Sejmowi końcowe sprawozdanie, nie może być uważane za brak zaufania do Rządu. Natomiast powołanie jej niewątpliwie znajdzie pozytywny oddźwięk w społeczeństwie.</u>
-          <u xml:id="u-7.38" who="#PosełKorboński">W komisji tej zresztą — zgodnie z przyjętą praktyką — znajdzie się jeden lub dwóch przedstawicieli naszego klubu, jeśli więc wnosimy o jej powołanie, to mamy świadomość tego, że przede wszystkim przedstawiciele innych klubów będą tę kontrolę sprawowali, a nie my.</u>
-          <u xml:id="u-7.39" who="#PosełKorboński">Niezależnie od tego, chcąc stworzyć pełne zaufanie zarówno do ustawy, jak i do jej wykonania, co jest nieodzownym warunkiem skutecznej likwidacji podziemia, zgłaszamy uzupełnienia do art. 17 w postaci paragrafów 4 i 5 o treści znanej Izbie i prosimy o ich przyjęcie.</u>
-          <u xml:id="u-7.40" who="#PosełKorboński">Wreszcie uważamy za celowe i wskazane, by środki prawne przysługujące od decyzyj wydanych w wykonaniu ustawy amnestyjnej nie ograniczały się tylko do jednej wyższej instancji. Wszak zastosowanie lub niezastosowanie ustawy amnestyjnej w pełnym czy też ograniczonym zakresie stanowi dla osób nią objętych nieraz kwestię życia lub śmierci. Władze nie są nieomylne i dlatego kontrolę ich orzeczeń należy wzmocnić przez dopuszczenie jeszcze zażalenia do niezawisłego sądu, o co prosimy w poprawce do art. 18.</u>
-          <u xml:id="u-7.41" who="#PosełKorboński">Ustawie amnestyjnej winno towarzyszyć podjęcie przez Rząd kroków, zmierzających do uwolnienia tych Polaków, którzy w związku z działaniami wojennymi lub tułaczką zostali aresztowani, skazani i znajdują się w więzieniu lub w miejscach odosobnienia za granicą. Trzeba mieć na uwadze, że osoby te, gdyby pozostawały aresztowane w Polsce, w większości wypadków byłyby objęte amnestią z 2 sierpnia 1945 roku, a w każdym razie bez żadnej wątpliwości objęłaby je obecnie przygotowywana amnestia.</u>
-          <u xml:id="u-7.42" who="#PosełKorboński">Kiedy debatujemy nad ustawą amnestyjną i likwidacją podziemia, słowem nad normalizacją stosunków, przed jednym, my, posłowie PSL-u, przestrzegamy Rząd. Przestrzegamy przed rozbijaniem, a nawet co się miarodajnie mówiło, przed likwidacją legalnej opozycji. W każdym kraju i państwie na kuli ziemskiej są ludzie niezadowoleni. Jest to zjawisko naturalne i właściwe każdemu życiu zbiorowemu. Jeśli ci niezadowoleni nie mają możności legalnego działania w celu realizacji swych dążeń, wytwarza się stan wrzenia i napięcia zagrażający spokojowi państwa.</u>
-          <u xml:id="u-7.43" who="#PosełKorboński">Legalna opozycja w ustroju demokratycznym może być twórcza i to jest cel, jaki sobie stawiamy, Chcemy współpracować z blokiem, gdzie tego będzie wymagał interes Polski i współpraca ta, aby wydała owoce, niekoniecznie musi polegać na małżeństwie lub konkubinacie z partiami zblokowanymi. O takie zdobycze, jak np. reforma rolna i uspołecznienie środków produkcji — gdyby były zagrożone — będziemy walczyć z większą determinacją niż nawróceni sanatorzy lub zdemokratyzowani arystokraci.</u>
+          <u xml:id="u-7.36" who="#StefanKorboński">Już poprzednio powołałem się na to, iż ustawa amnestyjna z 2 sierpnia 1945 r. nie została w sposób właściwy i w pełni wykonana. Pragniemy zapobiec temu przy wykonaniu nowej ustawy, w szczególności pragniemy zwiększyć kontrolę nad tymi organami bezpieczeństwa, w rękach których, praktycznie rzecz biorąc, wykonanie ustawy amnestyjnej spocznie. Proponujemy zatem, by nadzór nad stosowaniem ustawy amnestyjnej sprawował niezależny czynnik sędziowski. Wzbudzi to, zarówno do ustawy samej, jak i do jej wykonania większe zaufanie, a zaufanie w tych sprawach jest rzeczą niezwykłej wagi.</u>
+          <u xml:id="u-7.37" who="#StefanKorboński">Naszym zdaniem, nad całością akcji amnestyjnej winna czuwać Komisja Specjalna, wyłoniona przez Sejm, której kompetencje w poprawce naszej zostały dokładnie określone. Przy omawianiu tej sprawy na komisji padły uwagi, iż powołanie takiej komisji byłoby równoznaczne z votum nieufności dla Rządu. Pogląd ten jest najzupełniej błędny, gdyż obowiązujący nas wszystkich regulamin w art. 65 przewiduje instytucję stałych komisyj, wspierających Sejm i Rząd swoją pracą i radą, zaś w art. 66 dana jest Sejmowi możność powoływania nadzwyczajnych komisyj. A sprawa, nad którą debatujemy, jest właśnie sprawą nadzwyczajnego znaczenia. Tak, jak zatwierdzanie przez Radę Państwa dekretów Rządu nie jest wyrazem nieufności do Rządu, lecz tylko czynnikiem kontroli, tak samo ustanowienie komisji, która będzie czuwała nad pełnym i rzetelnym wykonaniem amnestii i złoży Sejmowi końcowe sprawozdanie, nie może być uważane za brak zaufania do Rządu. Natomiast powołanie jej niewątpliwie znajdzie pozytywny oddźwięk w społeczeństwie.</u>
+          <u xml:id="u-7.38" who="#StefanKorboński">W komisji tej zresztą — zgodnie z przyjętą praktyką — znajdzie się jeden lub dwóch przedstawicieli naszego klubu, jeśli więc wnosimy o jej powołanie, to mamy świadomość tego, że przede wszystkim przedstawiciele innych klubów będą tę kontrolę sprawowali, a nie my.</u>
+          <u xml:id="u-7.39" who="#StefanKorboński">Niezależnie od tego, chcąc stworzyć pełne zaufanie zarówno do ustawy, jak i do jej wykonania, co jest nieodzownym warunkiem skutecznej likwidacji podziemia, zgłaszamy uzupełnienia do art. 17 w postaci paragrafów 4 i 5 o treści znanej Izbie i prosimy o ich przyjęcie.</u>
+          <u xml:id="u-7.40" who="#StefanKorboński">Wreszcie uważamy za celowe i wskazane, by środki prawne przysługujące od decyzyj wydanych w wykonaniu ustawy amnestyjnej nie ograniczały się tylko do jednej wyższej instancji. Wszak zastosowanie lub niezastosowanie ustawy amnestyjnej w pełnym czy też ograniczonym zakresie stanowi dla osób nią objętych nieraz kwestię życia lub śmierci. Władze nie są nieomylne i dlatego kontrolę ich orzeczeń należy wzmocnić przez dopuszczenie jeszcze zażalenia do niezawisłego sądu, o co prosimy w poprawce do art. 18.</u>
+          <u xml:id="u-7.41" who="#StefanKorboński">Ustawie amnestyjnej winno towarzyszyć podjęcie przez Rząd kroków, zmierzających do uwolnienia tych Polaków, którzy w związku z działaniami wojennymi lub tułaczką zostali aresztowani, skazani i znajdują się w więzieniu lub w miejscach odosobnienia za granicą. Trzeba mieć na uwadze, że osoby te, gdyby pozostawały aresztowane w Polsce, w większości wypadków byłyby objęte amnestią z 2 sierpnia 1945 roku, a w każdym razie bez żadnej wątpliwości objęłaby je obecnie przygotowywana amnestia.</u>
+          <u xml:id="u-7.42" who="#StefanKorboński">Kiedy debatujemy nad ustawą amnestyjną i likwidacją podziemia, słowem nad normalizacją stosunków, przed jednym, my, posłowie PSL-u, przestrzegamy Rząd. Przestrzegamy przed rozbijaniem, a nawet co się miarodajnie mówiło, przed likwidacją legalnej opozycji. W każdym kraju i państwie na kuli ziemskiej są ludzie niezadowoleni. Jest to zjawisko naturalne i właściwe każdemu życiu zbiorowemu. Jeśli ci niezadowoleni nie mają możności legalnego działania w celu realizacji swych dążeń, wytwarza się stan wrzenia i napięcia zagrażający spokojowi państwa.</u>
+          <u xml:id="u-7.43" who="#StefanKorboński">Legalna opozycja w ustroju demokratycznym może być twórcza i to jest cel, jaki sobie stawiamy, Chcemy współpracować z blokiem, gdzie tego będzie wymagał interes Polski i współpraca ta, aby wydała owoce, niekoniecznie musi polegać na małżeństwie lub konkubinacie z partiami zblokowanymi. O takie zdobycze, jak np. reforma rolna i uspołecznienie środków produkcji — gdyby były zagrożone — będziemy walczyć z większą determinacją niż nawróceni sanatorzy lub zdemokratyzowani arystokraci.</u>
           <u xml:id="u-7.44" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
-          <u xml:id="u-7.45" who="#PosełKorboński">Opozycja w tym Sejmie — jeżeli jej nie uniemożliwi się swobodnej działalności — może i powinna odegrać rolę pozytywną.</u>
-          <u xml:id="u-7.46" who="#PosełKorboński">A teraz, przechodząc od rzeczy dużych do małych, mam wrażenie, że zainteresowanie samych posłów i kraju obradami w Sejmie zeszłoby do zera, gdyby tu na każde przedłożenie rządowe rozlegało się zawsze „3 razy tak”.</u>
+          <u xml:id="u-7.45" who="#StefanKorboński">Opozycja w tym Sejmie — jeżeli jej nie uniemożliwi się swobodnej działalności — może i powinna odegrać rolę pozytywną.</u>
+          <u xml:id="u-7.46" who="#StefanKorboński">A teraz, przechodząc od rzeczy dużych do małych, mam wrażenie, że zainteresowanie samych posłów i kraju obradami w Sejmie zeszłoby do zera, gdyby tu na każde przedłożenie rządowe rozlegało się zawsze „3 razy tak”.</u>
           <u xml:id="u-7.47" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
-          <u xml:id="u-7.48" who="#PosełKorboński">Niestety, nie możemy pominąć milczeniem jednej sprawy w tej debacie. Działamy szczerze po myśli wielokrotnie ponawianych uchwał naszego kongresu i rady naczelnej w celu zlikwidowania podziemia, chociaż czasem myślimy, że przysporzy to naszym przeciwnikom politycznym kłopotów, bo z czym wówczas będzie się wiązać PSL? Chcemy, by ta ustawa amnestyjna doprowadziła do wygaśnięcia akcji podziemnej w Polsce. W wielkim stopniu będzie to zależało od jej wykonania, które spoczywa w rękach Rządu, w którym nie jesteśmy reprezentowani. Ale powstało nowe podziemie, podziemie innego rodzaju — zakonspirowane w duszach ludzkich. Podziemie to tworzą setki tysięcy obywateli, pozbawionych bezpodstawnie prawa głosowania, poniżonych we własnej godności, sprowadzonych do roli obywateli drugiej klasy. Podziemie to tworzą wszyscy ci, którzy wbrew swemu przekonaniu nieśli jawnie kartki z „trójką” do urn z obawy przed utratą posady, mieszkania lub z obawy represji. Ci wszyscy, którzy przeszli przez zatrzymania, aresztowania, rewizje i szykany. To podziemie jest również groźne, a że istnieje — wszyscy o tym dobrze wiedzą.</u>
-          <u xml:id="u-7.49" who="#PosełKorboński">Żaden rząd, który by wyszedł z prawidłowych wyborów, nie byłby nieprzyjaznym wobec Związku Radzieckiego, a to nie dlatego, że „jak się nie ma, co się lubi, to się lubi, co się ma”, ale dlatego, że mamy ze Związkiem Radzieckim nowe wspólne, żywotne, rzeczywiste i na długą falę interesy.</u>
-          <u xml:id="u-7.50" who="#PosełKorboński">Nie sądzę, by Sejm był tego samego zdania, co jeden z leaderów Stronnictwa Demokratycznego, który gdy poseł Żuławski cytował słowa Piłsudskiego, że Polacy to naród idiotów — przytaknął: „Tak jest”. Być może był to daleko posunięty samokrytycyzm, który w zasadzie jest rzeczą chwalebną, ale to przy łaknięcie raczej wyraża pewną doktrynę. To jest stwierdzenie, iż narodem polskim, jako niedorosłym politycznie, należy kierować od góry. Błędne założenie w stosunku do narodu, który tak kocha wolność, jak Polacy. Nie można rządzić odgórnie takim narodem, który w okresie strasznej okupacji wzniósł się na szczyty bohaterstwa, który nie wydał Quislinga, pierwszy rozpoczął walkę i dotrwał do jej końca, ani przez chwilę jej nie zaprzestając.</u>
-          <u xml:id="u-7.51" who="#PosełKorboński">Szanowni Posłowie! Nie wiemy, jaki los spotka nasze poprawki, niemniej oświadczamy, że za całością ustawy amnestyjnej będziemy głosowali, ale nie dlatego, byśmy chcieli upamiętnić otwarcie Sejmu, lecz dlatego, że szczerze i gorąco pragniemy normalizacji stosunków, pragniemy, by w tym umęczonym kraju zapanował spokój. Od Was zaś zależy, by w tym kraju zapanowała także wolność.</u>
+          <u xml:id="u-7.48" who="#StefanKorboński">Niestety, nie możemy pominąć milczeniem jednej sprawy w tej debacie. Działamy szczerze po myśli wielokrotnie ponawianych uchwał naszego kongresu i rady naczelnej w celu zlikwidowania podziemia, chociaż czasem myślimy, że przysporzy to naszym przeciwnikom politycznym kłopotów, bo z czym wówczas będzie się wiązać PSL? Chcemy, by ta ustawa amnestyjna doprowadziła do wygaśnięcia akcji podziemnej w Polsce. W wielkim stopniu będzie to zależało od jej wykonania, które spoczywa w rękach Rządu, w którym nie jesteśmy reprezentowani. Ale powstało nowe podziemie, podziemie innego rodzaju — zakonspirowane w duszach ludzkich. Podziemie to tworzą setki tysięcy obywateli, pozbawionych bezpodstawnie prawa głosowania, poniżonych we własnej godności, sprowadzonych do roli obywateli drugiej klasy. Podziemie to tworzą wszyscy ci, którzy wbrew swemu przekonaniu nieśli jawnie kartki z „trójką” do urn z obawy przed utratą posady, mieszkania lub z obawy represji. Ci wszyscy, którzy przeszli przez zatrzymania, aresztowania, rewizje i szykany. To podziemie jest również groźne, a że istnieje — wszyscy o tym dobrze wiedzą.</u>
+          <u xml:id="u-7.49" who="#StefanKorboński">Żaden rząd, który by wyszedł z prawidłowych wyborów, nie byłby nieprzyjaznym wobec Związku Radzieckiego, a to nie dlatego, że „jak się nie ma, co się lubi, to się lubi, co się ma”, ale dlatego, że mamy ze Związkiem Radzieckim nowe wspólne, żywotne, rzeczywiste i na długą falę interesy.</u>
+          <u xml:id="u-7.50" who="#StefanKorboński">Nie sądzę, by Sejm był tego samego zdania, co jeden z leaderów Stronnictwa Demokratycznego, który gdy poseł Żuławski cytował słowa Piłsudskiego, że Polacy to naród idiotów — przytaknął: „Tak jest”. Być może był to daleko posunięty samokrytycyzm, który w zasadzie jest rzeczą chwalebną, ale to przy łaknięcie raczej wyraża pewną doktrynę. To jest stwierdzenie, iż narodem polskim, jako niedorosłym politycznie, należy kierować od góry. Błędne założenie w stosunku do narodu, który tak kocha wolność, jak Polacy. Nie można rządzić odgórnie takim narodem, który w okresie strasznej okupacji wzniósł się na szczyty bohaterstwa, który nie wydał Quislinga, pierwszy rozpoczął walkę i dotrwał do jej końca, ani przez chwilę jej nie zaprzestając.</u>
+          <u xml:id="u-7.51" who="#StefanKorboński">Szanowni Posłowie! Nie wiemy, jaki los spotka nasze poprawki, niemniej oświadczamy, że za całością ustawy amnestyjnej będziemy głosowali, ale nie dlatego, byśmy chcieli upamiętnić otwarcie Sejmu, lecz dlatego, że szczerze i gorąco pragniemy normalizacji stosunków, pragniemy, by w tym umęczonym kraju zapanował spokój. Od Was zaś zależy, by w tym kraju zapanowała także wolność.</u>
           <u xml:id="u-7.52" who="#komentarz">(Głos: Jest wolność. Oklaski na ławach PSL.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-8">
@@ -183,60 +183,60 @@
           <u xml:id="u-10.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Saciłowski.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-11">
-          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełSaciłowski">Wysoka Izbo! Długa, wielowiekowa i ciernista była droga chłopa polskiego, zanim doszedł do Polski ludowej. Wziął wybitny udział w jej tworzeniu, stał się współrządzącym i współodpowiedzialnym przed historią za jej losy.</u>
-          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełSaciłowski">Chłop polski w trzeciej Rzeczypospolitej, własnej, ludowej stał się pełnoprawnym obywatelem. My chłopi zdajemy sobie dokładnie sprawę z dotychczasowych naszych osiągnięć.</u>
-          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełSaciłowski">Otrzymaliśmy ziemię z reformy rolnej, w którą wsiąkła krew wielu naszych chłopskich pokoleń, korzystamy z dobrodziejstw unarodowienia przemysłu. Mamy szeroki dostęp do szkół wszelkiego typu i więcej młodzieży wiejskiej jest w tych szkołach niż przed wojną.</u>
-          <u xml:id="u-11.3" who="#PosełSaciłowski">Młodzież nasza korzysta z burs i stypendiów, Jako przykład przytoczę, że w ubiegłym roku tylko w woj. białostockim wydano około miliona złotych na stypendia dla młodzieży wiejskiej.</u>
-          <u xml:id="u-11.4" who="#PosełSaciłowski">W pierwszym Sejmie Polski wyzwolonej mamy tak liczną reprezentację chłopską jak w żadnym innym sejmie dowojennym. Mamy chłopa Marszałkiem Sejmu. W Rządzie obecnym mamy prawdziwych chłopskich ministrów, wiceministrów i wicepremiera.</u>
-          <u xml:id="u-11.5" who="#PosełSaciłowski">Dumni jesteśmy z tego nie tylko my w kraju, ale i nasi bracia na obczyźnie, którzy przed laty musieli emigrować za chichem dali oni wyraz swej radości w licznych depeszach przysłanych do Stronnictwa Ludowego. Dwa i pół roku rządów demokracji w Polsce wieś nasza oceniła pozytywnie.</u>
-          <u xml:id="u-11.6" who="#PosełSaciłowski">Mimo band terrorystycznych, mimo morderstw, mimo nawoływań legalnej opozycji do bojkotu wyborów tam, gdzie listy jej były unieważnione, wieś poszła do wyborów masowo i głosy swe oddała na blok demokracji polskiej.</u>
-          <u xml:id="u-11.7" who="#PosełSaciłowski">Przez dwa i pół roku zadaliśmy kłam całej reakcji w kraju i ośrodkom dyspozycyjnym za granicą oraz wszystkim siłom wstecznym, które chcą odwrócić koło historii twierdząc, że stworzony jest do rządzenia tytko ten, kto się urodził w pałacu, a nad kołyską śpiewały mu niańki melodie francuskie.</u>
-          <u xml:id="u-11.8" who="#PosełSaciłowski">Naszych chłopskich ministrów wykołysała matka w prostej z desek kołysce, śpiewała im pieśni ludowe i wpoiła im gorącą miłość Ojczyzny, której nigdy nie zdradzili i nigdy Jej nie zdradzą.</u>
-          <u xml:id="u-11.9" who="#PosełSaciłowski">Nasz Prezydent Rzeczypospolitej ludowej, to symbol nieustannej pracy i walki o prawa chłopa i robotnika i świetlaną przyszłość ich pokoleń.</u>
-          <u xml:id="u-11.10" who="#PosełSaciłowski">My chłopi nie obałamuceni spod zielonych sztandarów Stronnictwa Ludowego tworzyliśmy Krajową Radę Narodową, Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, Rząd Tymczasowy, Rząd Jedności Narodowej razem z klasą robotniczą i uczciwie rozumiejącą dzisiejszą rzeczywistość inteligencją. Budowaliśmy Polskę ludową w podziemiu w czasie okupacji, budowaliśmy na pierwszym oswobodzonym skrawku ziemi w Lublinie i mimo trudności i przeszkód, budujemy ją dziś.</u>
-          <u xml:id="u-11.11" who="#PosełSaciłowski">Niespożyte siły mas ludowych tłumione przez wieki zrzuciły z siebie skorupę starego świata i tworzą nowe szczęśliwe życie. Ta nowa Polska, to nowe życie nie podoba się tym, którzy utracili wpływy, majątki i fornali, fabryki, kopalnie i pułki źle opłacanych robotników. Ci wszyscy poparli jawnie i skrycie legalną opozycję, a dosłownie mówiąc pana prezesa Mikołajczyka.</u>
-          <u xml:id="u-11.12" who="#PosełSaciłowski">W tym miejscu nie mogę się powstrzymać i muszę powiedzieć prawdę. Jako chłop mam żal do pana prezesa Mikołajczyka. Byłem świadkiem w Łomży, jak ludność płakała z radości w czasie jego powitania w 1945 r. Zdawało nam się, że wreszcie nastąpi jedność narodu polskiego, że wszyscy staniemy zgodnie do odbudowy zniszczonej i znękanej Ojczyzny.</u>
-          <u xml:id="u-11.13" who="#PosełSaciłowski">Okazało się inaczej — zawiedliśmy się. Pan prezes poszedł inną drogą. Rozdarł ruch ludowy — stworzył wszechstanowe Polskie Stronnictwo Ludowe, a przez to rozdarł naród polski. Pomieszał chłopów między sobą i wprowadził na arenę polityczną nowych pańskich chłopów ze złotą koniczynką dla podniesienia wartości patriotycznej.</u>
+          <u xml:id="u-11.0" who="#WacławSaciłowski">Wysoka Izbo! Długa, wielowiekowa i ciernista była droga chłopa polskiego, zanim doszedł do Polski ludowej. Wziął wybitny udział w jej tworzeniu, stał się współrządzącym i współodpowiedzialnym przed historią za jej losy.</u>
+          <u xml:id="u-11.1" who="#WacławSaciłowski">Chłop polski w trzeciej Rzeczypospolitej, własnej, ludowej stał się pełnoprawnym obywatelem. My chłopi zdajemy sobie dokładnie sprawę z dotychczasowych naszych osiągnięć.</u>
+          <u xml:id="u-11.2" who="#WacławSaciłowski">Otrzymaliśmy ziemię z reformy rolnej, w którą wsiąkła krew wielu naszych chłopskich pokoleń, korzystamy z dobrodziejstw unarodowienia przemysłu. Mamy szeroki dostęp do szkół wszelkiego typu i więcej młodzieży wiejskiej jest w tych szkołach niż przed wojną.</u>
+          <u xml:id="u-11.3" who="#WacławSaciłowski">Młodzież nasza korzysta z burs i stypendiów, Jako przykład przytoczę, że w ubiegłym roku tylko w woj. białostockim wydano około miliona złotych na stypendia dla młodzieży wiejskiej.</u>
+          <u xml:id="u-11.4" who="#WacławSaciłowski">W pierwszym Sejmie Polski wyzwolonej mamy tak liczną reprezentację chłopską jak w żadnym innym sejmie dowojennym. Mamy chłopa Marszałkiem Sejmu. W Rządzie obecnym mamy prawdziwych chłopskich ministrów, wiceministrów i wicepremiera.</u>
+          <u xml:id="u-11.5" who="#WacławSaciłowski">Dumni jesteśmy z tego nie tylko my w kraju, ale i nasi bracia na obczyźnie, którzy przed laty musieli emigrować za chichem dali oni wyraz swej radości w licznych depeszach przysłanych do Stronnictwa Ludowego. Dwa i pół roku rządów demokracji w Polsce wieś nasza oceniła pozytywnie.</u>
+          <u xml:id="u-11.6" who="#WacławSaciłowski">Mimo band terrorystycznych, mimo morderstw, mimo nawoływań legalnej opozycji do bojkotu wyborów tam, gdzie listy jej były unieważnione, wieś poszła do wyborów masowo i głosy swe oddała na blok demokracji polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-11.7" who="#WacławSaciłowski">Przez dwa i pół roku zadaliśmy kłam całej reakcji w kraju i ośrodkom dyspozycyjnym za granicą oraz wszystkim siłom wstecznym, które chcą odwrócić koło historii twierdząc, że stworzony jest do rządzenia tytko ten, kto się urodził w pałacu, a nad kołyską śpiewały mu niańki melodie francuskie.</u>
+          <u xml:id="u-11.8" who="#WacławSaciłowski">Naszych chłopskich ministrów wykołysała matka w prostej z desek kołysce, śpiewała im pieśni ludowe i wpoiła im gorącą miłość Ojczyzny, której nigdy nie zdradzili i nigdy Jej nie zdradzą.</u>
+          <u xml:id="u-11.9" who="#WacławSaciłowski">Nasz Prezydent Rzeczypospolitej ludowej, to symbol nieustannej pracy i walki o prawa chłopa i robotnika i świetlaną przyszłość ich pokoleń.</u>
+          <u xml:id="u-11.10" who="#WacławSaciłowski">My chłopi nie obałamuceni spod zielonych sztandarów Stronnictwa Ludowego tworzyliśmy Krajową Radę Narodową, Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, Rząd Tymczasowy, Rząd Jedności Narodowej razem z klasą robotniczą i uczciwie rozumiejącą dzisiejszą rzeczywistość inteligencją. Budowaliśmy Polskę ludową w podziemiu w czasie okupacji, budowaliśmy na pierwszym oswobodzonym skrawku ziemi w Lublinie i mimo trudności i przeszkód, budujemy ją dziś.</u>
+          <u xml:id="u-11.11" who="#WacławSaciłowski">Niespożyte siły mas ludowych tłumione przez wieki zrzuciły z siebie skorupę starego świata i tworzą nowe szczęśliwe życie. Ta nowa Polska, to nowe życie nie podoba się tym, którzy utracili wpływy, majątki i fornali, fabryki, kopalnie i pułki źle opłacanych robotników. Ci wszyscy poparli jawnie i skrycie legalną opozycję, a dosłownie mówiąc pana prezesa Mikołajczyka.</u>
+          <u xml:id="u-11.12" who="#WacławSaciłowski">W tym miejscu nie mogę się powstrzymać i muszę powiedzieć prawdę. Jako chłop mam żal do pana prezesa Mikołajczyka. Byłem świadkiem w Łomży, jak ludność płakała z radości w czasie jego powitania w 1945 r. Zdawało nam się, że wreszcie nastąpi jedność narodu polskiego, że wszyscy staniemy zgodnie do odbudowy zniszczonej i znękanej Ojczyzny.</u>
+          <u xml:id="u-11.13" who="#WacławSaciłowski">Okazało się inaczej — zawiedliśmy się. Pan prezes poszedł inną drogą. Rozdarł ruch ludowy — stworzył wszechstanowe Polskie Stronnictwo Ludowe, a przez to rozdarł naród polski. Pomieszał chłopów między sobą i wprowadził na arenę polityczną nowych pańskich chłopów ze złotą koniczynką dla podniesienia wartości patriotycznej.</u>
           <u xml:id="u-11.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-11.15" who="#PosełSaciłowski">Ta część społeczeństwa obałamucona obiecankami zagranicznymi i zagranicznymi pieniędzmi poszła na usługi obcych interesów, okłamywała chłopa, a kto się nie poddał, terrorem zmuszała go do uległości i liczyła na odegranie się w wyborach.</u>
-          <u xml:id="u-11.16" who="#PosełSaciłowski">Wysoka Izbo! Na licznych wiecach przedwyborczych pytałem chłopów, w imię czyje i jakiej Polski członek NSZ z ryngrafem Matki Boskiej na piersi morduje całą rodzinę członka Stronnictwa Ludowego? W imię czyje i jakiej Polski mordowano robotników w Sokołowie Podlaskim? W imię jakiej Polski mordowano żołnierza, który przeszedł od Lenino do Berlina i gdyby nie ten żołnierz, to morderca jego leżałby zdeptany butem hitlerowskim.</u>
-          <u xml:id="u-11.17" who="#PosełSaciłowski">Wysoka Izbo! Pytam się, czy ta krew niewinnych ofiar przelana od zakończenia wojny do dziś była potrzebna dla osiągnięcia tych problematycznych 75%, które miała osiągnąć legalna opozycja.</u>
+          <u xml:id="u-11.15" who="#WacławSaciłowski">Ta część społeczeństwa obałamucona obiecankami zagranicznymi i zagranicznymi pieniędzmi poszła na usługi obcych interesów, okłamywała chłopa, a kto się nie poddał, terrorem zmuszała go do uległości i liczyła na odegranie się w wyborach.</u>
+          <u xml:id="u-11.16" who="#WacławSaciłowski">Wysoka Izbo! Na licznych wiecach przedwyborczych pytałem chłopów, w imię czyje i jakiej Polski członek NSZ z ryngrafem Matki Boskiej na piersi morduje całą rodzinę członka Stronnictwa Ludowego? W imię czyje i jakiej Polski mordowano robotników w Sokołowie Podlaskim? W imię jakiej Polski mordowano żołnierza, który przeszedł od Lenino do Berlina i gdyby nie ten żołnierz, to morderca jego leżałby zdeptany butem hitlerowskim.</u>
+          <u xml:id="u-11.17" who="#WacławSaciłowski">Wysoka Izbo! Pytam się, czy ta krew niewinnych ofiar przelana od zakończenia wojny do dziś była potrzebna dla osiągnięcia tych problematycznych 75%, które miała osiągnąć legalna opozycja.</u>
           <u xml:id="u-11.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-11.19" who="#PosełSaciłowski">Pomyślmy, o ile więcej zrobilibyśmy w odbudowie Polski, gdyby była jedność narodu od r. 1945.</u>
-          <u xml:id="u-11.20" who="#PosełSaciłowski">Gdyby ta część inteligencji, która do wyborów nie chciała zrozumieć przemian społecznych w Polsce, uczciwie stanęła do pracy, nastąpiłoby szybciej odrodzenie moralne narodu, a w szczególności młodzieży.</u>
-          <u xml:id="u-11.21" who="#PosełSaciłowski">Nie byłoby morderstwa Stachowiaka w Poznaniu i nie byłoby tajnych organizacji w szkołach warszawskich.</u>
-          <u xml:id="u-11.22" who="#PosełSaciłowski">Po wyborach w Polsce sytuacja całkowicie się zmienia.</u>
-          <u xml:id="u-11.23" who="#PosełSaciłowski">Początkowo padł strach na tych, którzy szli przeciwko nam jawnie i skrycie.</u>
+          <u xml:id="u-11.19" who="#WacławSaciłowski">Pomyślmy, o ile więcej zrobilibyśmy w odbudowie Polski, gdyby była jedność narodu od r. 1945.</u>
+          <u xml:id="u-11.20" who="#WacławSaciłowski">Gdyby ta część inteligencji, która do wyborów nie chciała zrozumieć przemian społecznych w Polsce, uczciwie stanęła do pracy, nastąpiłoby szybciej odrodzenie moralne narodu, a w szczególności młodzieży.</u>
+          <u xml:id="u-11.21" who="#WacławSaciłowski">Nie byłoby morderstwa Stachowiaka w Poznaniu i nie byłoby tajnych organizacji w szkołach warszawskich.</u>
+          <u xml:id="u-11.22" who="#WacławSaciłowski">Po wyborach w Polsce sytuacja całkowicie się zmienia.</u>
+          <u xml:id="u-11.23" who="#WacławSaciłowski">Początkowo padł strach na tych, którzy szli przeciwko nam jawnie i skrycie.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-12">
           <u xml:id="u-12.0" who="#WładysławKowalski">Proszę mówić o amnestii.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-13">
-          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełSaciłowski">Zdawało im się, że poleje się krew bratnia — bo demokracja mścić się będzie. Tylko śmierć w walce może wyzwolić ich z podziemia. Naszym pierwszym poczynaniom przyglądała się zagranica.</u>
-          <u xml:id="u-13.1" who="#PosełSaciłowski">Oto co się dzieje.</u>
-          <u xml:id="u-13.2" who="#PosełSaciłowski">Przechodzę teraz do amnestii. Sejm Ustawodawczy wybrany wolą narodu wybiera pierwszego Prezydenta odrodzonej Polski, który po objęciu władzy pierwszy wyciąga dłoń bratnią do tych, którzy jeszcze wczoraj błądzili. Ułaskawia tych, którzy mordowali uczciwych demokratów, budowniczych Polski ludowej — zapowiada szeroką amnestię.</u>
-          <u xml:id="u-13.3" who="#PosełSaciłowski">Orędzie Prezydenta nawołuje do zgody, jedności i budowy Polski.</u>
-          <u xml:id="u-13.4" who="#PosełSaciłowski">W kraju następuje odprężenie.</u>
-          <u xml:id="u-13.5" who="#PosełSaciłowski">Wysoka Izbo! Dziś komisja sejmowa przedkłada nam konkretny projekt rządowy zapowiedzianej amnestii. Amnestia polska — to historyczny akt wielkiej siły moralnej demokracji polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-13.0" who="#WacławSaciłowski">Zdawało im się, że poleje się krew bratnia — bo demokracja mścić się będzie. Tylko śmierć w walce może wyzwolić ich z podziemia. Naszym pierwszym poczynaniom przyglądała się zagranica.</u>
+          <u xml:id="u-13.1" who="#WacławSaciłowski">Oto co się dzieje.</u>
+          <u xml:id="u-13.2" who="#WacławSaciłowski">Przechodzę teraz do amnestii. Sejm Ustawodawczy wybrany wolą narodu wybiera pierwszego Prezydenta odrodzonej Polski, który po objęciu władzy pierwszy wyciąga dłoń bratnią do tych, którzy jeszcze wczoraj błądzili. Ułaskawia tych, którzy mordowali uczciwych demokratów, budowniczych Polski ludowej — zapowiada szeroką amnestię.</u>
+          <u xml:id="u-13.3" who="#WacławSaciłowski">Orędzie Prezydenta nawołuje do zgody, jedności i budowy Polski.</u>
+          <u xml:id="u-13.4" who="#WacławSaciłowski">W kraju następuje odprężenie.</u>
+          <u xml:id="u-13.5" who="#WacławSaciłowski">Wysoka Izbo! Dziś komisja sejmowa przedkłada nam konkretny projekt rządowy zapowiedzianej amnestii. Amnestia polska — to historyczny akt wielkiej siły moralnej demokracji polskiej.</u>
           <u xml:id="u-13.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-13.7" who="#PosełSaciłowski">Amnestia to akt zgody i jedności narodu polskiego, to wciągnięcie do pracy twórczej tych wszystkich, którzy otumanieni błądzili, a dla tych, którzy otumaniali — do zastanowienia się i wejścia na drogę prawdy i sprawiedliwości.</u>
-          <u xml:id="u-13.8" who="#PosełSaciłowski">Ułaskawiamy tych chłopów, którzy często zmuszeni terrorem ponosili winy za innych. Ułaskawiamy tych, którzy mordowali naszych braci, niewinne kobiety i dzieci, a nam przysyłali wyroki śmierci. Ułaskawiamy tych, którzy rabowali chłopom konie, krowy, kożuchy, buty i pieniądze, bo tego miała potrzebować ta inna Polska, która miała przyjść.</u>
-          <u xml:id="u-13.9" who="#PosełSaciłowski">Damy możność powrotu do kraju tym wszystkim, którzy okłamani i zastraszeni obawiają się. Niech zrozumieją, że Polskę buduje się w Polsce, a pracuje się u siebie i dla siebie, a nie u obcych i dla obcych.</u>
+          <u xml:id="u-13.7" who="#WacławSaciłowski">Amnestia to akt zgody i jedności narodu polskiego, to wciągnięcie do pracy twórczej tych wszystkich, którzy otumanieni błądzili, a dla tych, którzy otumaniali — do zastanowienia się i wejścia na drogę prawdy i sprawiedliwości.</u>
+          <u xml:id="u-13.8" who="#WacławSaciłowski">Ułaskawiamy tych chłopów, którzy często zmuszeni terrorem ponosili winy za innych. Ułaskawiamy tych, którzy mordowali naszych braci, niewinne kobiety i dzieci, a nam przysyłali wyroki śmierci. Ułaskawiamy tych, którzy rabowali chłopom konie, krowy, kożuchy, buty i pieniądze, bo tego miała potrzebować ta inna Polska, która miała przyjść.</u>
+          <u xml:id="u-13.9" who="#WacławSaciłowski">Damy możność powrotu do kraju tym wszystkim, którzy okłamani i zastraszeni obawiają się. Niech zrozumieją, że Polskę buduje się w Polsce, a pracuje się u siebie i dla siebie, a nie u obcych i dla obcych.</u>
           <u xml:id="u-13.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-13.11" who="#PosełSaciłowski">Wysoka Izbo! Dziś w tej sali będzie jedność i zgoda reprezentantów narodu polskiego. Nie będzie ani jednego głosu przeciw amnestii, bo wszyscy rozumiemy, że potrzebny nam spokój, ład i porządek w kraju. Tego spokoju najwięcej pragnie nasza wieś. Zniszczony wojną chłop żyje w norze jak zając, wszystkiego i wszystkich się boi. Nie ma spokojnej nocy, nie jest pewien mienia swego ani jutra.</u>
-          <u xml:id="u-13.12" who="#PosełSaciłowski">Wejdźmy w położenie wsi łomżyńskiej.</u>
-          <u xml:id="u-13.13" who="#PosełSaciłowski">Powiat zniszczony w 80%, ludzie mieszkają w bunkrach. Do powiatu wpłynęło ponad 110 milionów złotych gotówką pożyczek i zapomóg, około 2 miliardów wpłynęło w środkach żywnościowych, ponad 100 milionów w materiałach budowlanych. Skąd wpłynęły te pieniądze? Z ciężkiej pracy robotnika i głodowej pensji urzędnika. Wieś hojnie korzysta z dobrodziejstw dzisiejszego rządu.</u>
-          <u xml:id="u-13.14" who="#PosełSaciłowski">I kiedy ta wieś w poczuciu obowiązku zaczyna płacić podatki, w nocy z 10 na 11 lutego rozbija się 8 gmin, niszcząc wszystkie akta. Od 1 do 17 lutego w woj. białostockim 12 osób zabito, trzy raniono i 5 uprowadzono do lasu. W woj. warszawskim — 20 osób zamordowanych, 5 rannych, 5 uprowadzonych do lasu.</u>
-          <u xml:id="u-13.15" who="#PosełSaciłowski">Burmistrz Nowogrodu, w powiecie łomżyńskim, miasta zniszczonego w 100%, 50 razy chodził pieszo 15 km do Łomży o materiały budowlane, środki żywnościowe i za to, jako wynagrodzenie za odbudowę Nowogrodu, zabierają mu ostatnią klacz, ubranie i nakładają 50.000 zł kontrybucji. To jest tragedia wsi. Czy w ten sposób buduje się Polskę?</u>
-          <u xml:id="u-13.16" who="#PosełSaciłowski">Wysoka Izbo! My dziś tym wszystkim dajemy amnestię. Głosować będziemy jednogłośnie za amnestią, ale również jednogłośnie powiedzmy: Dosyć walk bratobójczych, dosyć rabunków i grabieży.</u>
+          <u xml:id="u-13.11" who="#WacławSaciłowski">Wysoka Izbo! Dziś w tej sali będzie jedność i zgoda reprezentantów narodu polskiego. Nie będzie ani jednego głosu przeciw amnestii, bo wszyscy rozumiemy, że potrzebny nam spokój, ład i porządek w kraju. Tego spokoju najwięcej pragnie nasza wieś. Zniszczony wojną chłop żyje w norze jak zając, wszystkiego i wszystkich się boi. Nie ma spokojnej nocy, nie jest pewien mienia swego ani jutra.</u>
+          <u xml:id="u-13.12" who="#WacławSaciłowski">Wejdźmy w położenie wsi łomżyńskiej.</u>
+          <u xml:id="u-13.13" who="#WacławSaciłowski">Powiat zniszczony w 80%, ludzie mieszkają w bunkrach. Do powiatu wpłynęło ponad 110 milionów złotych gotówką pożyczek i zapomóg, około 2 miliardów wpłynęło w środkach żywnościowych, ponad 100 milionów w materiałach budowlanych. Skąd wpłynęły te pieniądze? Z ciężkiej pracy robotnika i głodowej pensji urzędnika. Wieś hojnie korzysta z dobrodziejstw dzisiejszego rządu.</u>
+          <u xml:id="u-13.14" who="#WacławSaciłowski">I kiedy ta wieś w poczuciu obowiązku zaczyna płacić podatki, w nocy z 10 na 11 lutego rozbija się 8 gmin, niszcząc wszystkie akta. Od 1 do 17 lutego w woj. białostockim 12 osób zabito, trzy raniono i 5 uprowadzono do lasu. W woj. warszawskim — 20 osób zamordowanych, 5 rannych, 5 uprowadzonych do lasu.</u>
+          <u xml:id="u-13.15" who="#WacławSaciłowski">Burmistrz Nowogrodu, w powiecie łomżyńskim, miasta zniszczonego w 100%, 50 razy chodził pieszo 15 km do Łomży o materiały budowlane, środki żywnościowe i za to, jako wynagrodzenie za odbudowę Nowogrodu, zabierają mu ostatnią klacz, ubranie i nakładają 50.000 zł kontrybucji. To jest tragedia wsi. Czy w ten sposób buduje się Polskę?</u>
+          <u xml:id="u-13.16" who="#WacławSaciłowski">Wysoka Izbo! My dziś tym wszystkim dajemy amnestię. Głosować będziemy jednogłośnie za amnestią, ale również jednogłośnie powiedzmy: Dosyć walk bratobójczych, dosyć rabunków i grabieży.</u>
           <u xml:id="u-13.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-13.18" who="#PosełSaciłowski">Jeżeli p. poseł Żuławski zawoła tym samym głosem, którym się skarżył z tej trybuny, do swych wyborców: Niech nie mordują prezesów Stronnictwa Ludowego, jeżeli pan prezes Mikołajczyk zawoła do swych wyborców: Niech nie mordują członków Polskiej Partii Robotniczej...</u>
+          <u xml:id="u-13.18" who="#WacławSaciłowski">Jeżeli p. poseł Żuławski zawoła tym samym głosem, którym się skarżył z tej trybuny, do swych wyborców: Niech nie mordują prezesów Stronnictwa Ludowego, jeżeli pan prezes Mikołajczyk zawoła do swych wyborców: Niech nie mordują członków Polskiej Partii Robotniczej...</u>
           <u xml:id="u-13.19" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Bzdury Pan opowiada.)</u>
-          <u xml:id="u-13.20" who="#PosełSaciłowski">... to skutki na siebie nie dadzą długo czekać.</u>
-          <u xml:id="u-13.21" who="#PosełSaciłowski">Niech amnestia odbije się echem z ambon kościelnych i katedr uniwersyteckich o miłości bratniej, potępiając morderstwa i grabieże, niech nauczyciel rzetelnie i uczciwie weźmie się do pracy w wychowaniu młodzieży chłopskiej i robotniczej, bo wśród tej młodzieży są perły, jeno je ogładzić, wykształcić, wychować i rzucić w służbę narodu i Polski potrzeba.</u>
-          <u xml:id="u-13.22" who="#PosełSaciłowski">Niech z tej sali wyjdzie jeden zgodny i mocny ton, że amnestia to jest ostatni akt łaski i ostatnie ostrzeżenie dla tych, którzy chcą warcholić i życie nasze dezorganizować.</u>
-          <u xml:id="u-13.23" who="#PosełSaciłowski">Ramię sprawiedliwości demokracji polskiej wydrze z korzeniami ten wrzód ze zdrowego organizmu narodu polskiego.</u>
-          <u xml:id="u-13.24" who="#PosełSaciłowski">Tylko zgodni i jednością silni możemy się przeciwstawić przyszłemu najazdowi germanów. Tylko ze zgodnym i jednością silnym narodem świat się liczyć będzie.</u>
+          <u xml:id="u-13.20" who="#WacławSaciłowski">... to skutki na siebie nie dadzą długo czekać.</u>
+          <u xml:id="u-13.21" who="#WacławSaciłowski">Niech amnestia odbije się echem z ambon kościelnych i katedr uniwersyteckich o miłości bratniej, potępiając morderstwa i grabieże, niech nauczyciel rzetelnie i uczciwie weźmie się do pracy w wychowaniu młodzieży chłopskiej i robotniczej, bo wśród tej młodzieży są perły, jeno je ogładzić, wykształcić, wychować i rzucić w służbę narodu i Polski potrzeba.</u>
+          <u xml:id="u-13.22" who="#WacławSaciłowski">Niech z tej sali wyjdzie jeden zgodny i mocny ton, że amnestia to jest ostatni akt łaski i ostatnie ostrzeżenie dla tych, którzy chcą warcholić i życie nasze dezorganizować.</u>
+          <u xml:id="u-13.23" who="#WacławSaciłowski">Ramię sprawiedliwości demokracji polskiej wydrze z korzeniami ten wrzód ze zdrowego organizmu narodu polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-13.24" who="#WacławSaciłowski">Tylko zgodni i jednością silni możemy się przeciwstawić przyszłemu najazdowi germanów. Tylko ze zgodnym i jednością silnym narodem świat się liczyć będzie.</u>
           <u xml:id="u-13.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-14">
@@ -262,238 +262,238 @@
           <u xml:id="u-16.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Zambrowskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-17">
-          <u xml:id="u-17.0" who="#PosełZambrowski">Wysoka Izbo! Amnestia jest aktem o tak wielkiej doniosłości, że poruszać musi całe społeczeństwo i wszystkie bez wyjątku stronnictwa polityczne.</u>
-          <u xml:id="u-17.1" who="#PosełZambrowski">Dla Polskiej Partii Robotniczej sprawa amnestii ma jednak szczególny aspekt. Wiadomo — jak głosi łacińskie przysłowie „Si bis dicunt idem, non est idem”, „jeśli dwóch mówi to samo, to jeszcze nie jest to samo”. Kiedy klub PSL wypowiada się za amnestią, to działają tu różne emocje — przecież chodzi tu o tych, którzy okazywali p. Mikołajczykowi tyle sympatii, pomocy i wierności, przecież może wchodzić tu w grę i dług wdzięczności i nadzieja, że ludzie ci w ten czy inny sposób poprą jego sprawę w nowej sytuacji, wywołanej zwycięstwem demokracji 19 stycznia.</u>
-          <u xml:id="u-17.2" who="#PosełZambrowski">Jakież to obszerne pole otwiera się dla humanitarnej akcji pana Mikołajczyka, który zdaniem posła Żuławskiego, jako „symbol” już raz uratował honor narodu polskiego, i dla posła Żuławskiego, który z kolei według bardziej miarodajnego świadectwa „Gazety Ludowej”, organu „rolników z Marszałkowskiej”, chcę bronić czystości socjalizmu polskiego.</u>
-          <u xml:id="u-17.3" who="#PosełZambrowski">Te i podobne uczucia i emocje są oczywiście całkowicie obce Polskiej Partii Robotniczej, gdy chodzi o sprawę amnestii. Dla nas naturalne są inne uczucia. Tysiące wdów i sierot po naszych towarzyszach zamordowanych przez bandy reakcyjne, wściekła nienawiść, jaką otacza każdego PPR-owca podziemie reakcyjne — muszą wywołać u nas inne uczucia, gdy chodzi o amnestię.</u>
-          <u xml:id="u-17.4" who="#PosełZambrowski">W ciągu ostatniego roku na naszą partię nieraz były wywierane naciski w kierunku skłonienia jej do zaakceptowania inicjatywy amnestii. Myśmy jednak nie poddali się tym sugestiom, bo zdawaliśmy sobie sprawę, że niezależnie od najlepszych intencji tych czy innych osobistości inicjujących amnestię — bywają sytuacje, kiedy amnestia może być przez podziemie poczytana za słabość rządu i reżimu, kiedy amnestia może tylko wzmocnić i rozzuchwalić podziemie, kiedy amnestia miast rozładowania i pacyfikacji może przynieść zaostrzenie walki terrorystycznej podziemia i wzmożone ofiary. I dlatego nasza partia odrzuciła myśl o amnestii przed wyborami.</u>
-          <u xml:id="u-17.5" who="#PosełZambrowski">Dziś sytuacja uległa gruntownej zmianie. Po wyborach nasza partia natychmiast wystąpiła z inicjatywą szerokiej amnestii, a nasi przyjaciele z bratnich stronnictw demokratycznych, uświadamiając sobie fakt, że przede wszystkim PPR wyniosła na swoich barkach ciężar walki z reakcją i że PPR największą daninę krwi, przyniosła w obronie demokracji ludowej — w pełni docenili nasze stanowisko w tej sprawie.</u>
+          <u xml:id="u-17.0" who="#RomanZambrowski">Wysoka Izbo! Amnestia jest aktem o tak wielkiej doniosłości, że poruszać musi całe społeczeństwo i wszystkie bez wyjątku stronnictwa polityczne.</u>
+          <u xml:id="u-17.1" who="#RomanZambrowski">Dla Polskiej Partii Robotniczej sprawa amnestii ma jednak szczególny aspekt. Wiadomo — jak głosi łacińskie przysłowie „Si bis dicunt idem, non est idem”, „jeśli dwóch mówi to samo, to jeszcze nie jest to samo”. Kiedy klub PSL wypowiada się za amnestią, to działają tu różne emocje — przecież chodzi tu o tych, którzy okazywali p. Mikołajczykowi tyle sympatii, pomocy i wierności, przecież może wchodzić tu w grę i dług wdzięczności i nadzieja, że ludzie ci w ten czy inny sposób poprą jego sprawę w nowej sytuacji, wywołanej zwycięstwem demokracji 19 stycznia.</u>
+          <u xml:id="u-17.2" who="#RomanZambrowski">Jakież to obszerne pole otwiera się dla humanitarnej akcji pana Mikołajczyka, który zdaniem posła Żuławskiego, jako „symbol” już raz uratował honor narodu polskiego, i dla posła Żuławskiego, który z kolei według bardziej miarodajnego świadectwa „Gazety Ludowej”, organu „rolników z Marszałkowskiej”, chcę bronić czystości socjalizmu polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-17.3" who="#RomanZambrowski">Te i podobne uczucia i emocje są oczywiście całkowicie obce Polskiej Partii Robotniczej, gdy chodzi o sprawę amnestii. Dla nas naturalne są inne uczucia. Tysiące wdów i sierot po naszych towarzyszach zamordowanych przez bandy reakcyjne, wściekła nienawiść, jaką otacza każdego PPR-owca podziemie reakcyjne — muszą wywołać u nas inne uczucia, gdy chodzi o amnestię.</u>
+          <u xml:id="u-17.4" who="#RomanZambrowski">W ciągu ostatniego roku na naszą partię nieraz były wywierane naciski w kierunku skłonienia jej do zaakceptowania inicjatywy amnestii. Myśmy jednak nie poddali się tym sugestiom, bo zdawaliśmy sobie sprawę, że niezależnie od najlepszych intencji tych czy innych osobistości inicjujących amnestię — bywają sytuacje, kiedy amnestia może być przez podziemie poczytana za słabość rządu i reżimu, kiedy amnestia może tylko wzmocnić i rozzuchwalić podziemie, kiedy amnestia miast rozładowania i pacyfikacji może przynieść zaostrzenie walki terrorystycznej podziemia i wzmożone ofiary. I dlatego nasza partia odrzuciła myśl o amnestii przed wyborami.</u>
+          <u xml:id="u-17.5" who="#RomanZambrowski">Dziś sytuacja uległa gruntownej zmianie. Po wyborach nasza partia natychmiast wystąpiła z inicjatywą szerokiej amnestii, a nasi przyjaciele z bratnich stronnictw demokratycznych, uświadamiając sobie fakt, że przede wszystkim PPR wyniosła na swoich barkach ciężar walki z reakcją i że PPR największą daninę krwi, przyniosła w obronie demokracji ludowej — w pełni docenili nasze stanowisko w tej sprawie.</u>
           <u xml:id="u-17.6" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.7" who="#PosełZambrowski">Dlaczego nasza partia zaraz po wyborach wystąpiła z inicjatywą amnestii i to tak szerokiej amnestii?</u>
-          <u xml:id="u-17.8" who="#PosełZambrowski">U źródeł naszej inicjatywy w sprawie amnestii leży świadomość, że zakończony został pewien etap w rozwoju demokracji ludowej i że rozpoczął się nowy etap w rozwoju naszego życia politycznego i państwowego.</u>
-          <u xml:id="u-17.9" who="#PosełZambrowski">W tym minionym etapie demokracja polska stawiała sobie zaszczytne zadania dokonania wielkiego dzieła reformy na drodze pokojowej, bez rewolucji, bez rozlewu krwi, bez walk barykadowych, bez wojny domowej.</u>
-          <u xml:id="u-17.10" who="#PosełZambrowski">W tym minionym etapie demokracja polska nauczona bogatym, a tragicznym doświadczeniem międzywojennego dwudziestolecia, oparła swoją siłę na jednolitym froncie klasy robotniczej i sojuszu robotniczo-chłopskim i dokonała tego, co było utopijną mrzonką u progu drugiej Rzeczypospolitej, dokonała „rewolucji w majestacie prawa”.</u>
-          <u xml:id="u-17.11" who="#PosełZambrowski">W swoim pochodzie reformatorskim demokracja polska musiała jednak łamać zacięty opór wrogich sił społecznych, kiedy stały na drodze odwiecznemu dążeniu chłopa polskiego do ziemi, robotnika do sprawiedliwości społecznej, całego narodu do rozwoju na drodze pokoju i postępu. W tej walce wsteczne i wrogie siły społeczne oparły się o wszystkie moce przebrzmiałych tradycji, zadawnionych przesądów i zastosowały cały arsenał zatrutych środków terroru indywidualnego, mordów bratobójczych, przestępstw kryminalnych, staczając się do szpiegostwa i zdrady narodowej.</u>
-          <u xml:id="u-17.12" who="#PosełZambrowski">Walka ta pochłonęła dużo ofiar. W pierwszych szeregach tej walki przeciw mocom wrogich sił społecznych kroczyli ludzie Polskiej Partii Robotniczej, oni to nie szczędzili swojej krwi w tej walce, świadomi tego, że tylko bezwzględną akcją przeciw antynarodowym siłom reakcji można uchronić Polskę od wojny domowej, od zaprzepaszczenia wielkich zdobyczy obozu reformy.</u>
+          <u xml:id="u-17.7" who="#RomanZambrowski">Dlaczego nasza partia zaraz po wyborach wystąpiła z inicjatywą amnestii i to tak szerokiej amnestii?</u>
+          <u xml:id="u-17.8" who="#RomanZambrowski">U źródeł naszej inicjatywy w sprawie amnestii leży świadomość, że zakończony został pewien etap w rozwoju demokracji ludowej i że rozpoczął się nowy etap w rozwoju naszego życia politycznego i państwowego.</u>
+          <u xml:id="u-17.9" who="#RomanZambrowski">W tym minionym etapie demokracja polska stawiała sobie zaszczytne zadania dokonania wielkiego dzieła reformy na drodze pokojowej, bez rewolucji, bez rozlewu krwi, bez walk barykadowych, bez wojny domowej.</u>
+          <u xml:id="u-17.10" who="#RomanZambrowski">W tym minionym etapie demokracja polska nauczona bogatym, a tragicznym doświadczeniem międzywojennego dwudziestolecia, oparła swoją siłę na jednolitym froncie klasy robotniczej i sojuszu robotniczo-chłopskim i dokonała tego, co było utopijną mrzonką u progu drugiej Rzeczypospolitej, dokonała „rewolucji w majestacie prawa”.</u>
+          <u xml:id="u-17.11" who="#RomanZambrowski">W swoim pochodzie reformatorskim demokracja polska musiała jednak łamać zacięty opór wrogich sił społecznych, kiedy stały na drodze odwiecznemu dążeniu chłopa polskiego do ziemi, robotnika do sprawiedliwości społecznej, całego narodu do rozwoju na drodze pokoju i postępu. W tej walce wsteczne i wrogie siły społeczne oparły się o wszystkie moce przebrzmiałych tradycji, zadawnionych przesądów i zastosowały cały arsenał zatrutych środków terroru indywidualnego, mordów bratobójczych, przestępstw kryminalnych, staczając się do szpiegostwa i zdrady narodowej.</u>
+          <u xml:id="u-17.12" who="#RomanZambrowski">Walka ta pochłonęła dużo ofiar. W pierwszych szeregach tej walki przeciw mocom wrogich sił społecznych kroczyli ludzie Polskiej Partii Robotniczej, oni to nie szczędzili swojej krwi w tej walce, świadomi tego, że tylko bezwzględną akcją przeciw antynarodowym siłom reakcji można uchronić Polskę od wojny domowej, od zaprzepaszczenia wielkich zdobyczy obozu reformy.</u>
           <u xml:id="u-17.13" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.14" who="#PosełZambrowski">Dzięki temu jednak, że obóz demokracji dowiódł, że ma rację, dzięki temu, że wyzwolił olbrzymie, siły twórcze ludu, że dokonał w Polsce rzeczy wielkich — demokracja polska zdobyła olbrzymią większość narodu, a wrogów klasowych z obozu reakcji obszarniczo-kapitalistycznej rozbiła na głowę politycznie i moralnie.</u>
+          <u xml:id="u-17.14" who="#RomanZambrowski">Dzięki temu jednak, że obóz demokracji dowiódł, że ma rację, dzięki temu, że wyzwolił olbrzymie, siły twórcze ludu, że dokonał w Polsce rzeczy wielkich — demokracja polska zdobyła olbrzymią większość narodu, a wrogów klasowych z obozu reakcji obszarniczo-kapitalistycznej rozbiła na głowę politycznie i moralnie.</u>
           <u xml:id="u-17.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.16" who="#PosełZambrowski">W tym procesie historycznym, jak zwykle, było wiele produktów ubocznych, wielu wciągnęło się do obozu reakcji przez wir wypadków, wielu pchnęły tam nieprzezwyciężone przesądy, zadawnione kompleksy, zbrodnie a ogłupiająca propaganda szeptana.</u>
-          <u xml:id="u-17.17" who="#PosełZambrowski">Dziś wypowiadamy się za amnestią dla tych wszystkich elementów, bo w obliczu rzeczywistości ujawniła się cała bezpodstawność i bezpłodność reakcyjnych koncepcji o trzeciej wojnie, o przejściowości i o tymczasowości naszego reżimu, o rzekomo grożącej nam sowietyzacji, czy kolektywizacji, a to z kolei nie może nie wywoływać procesów rozkładu w obozie reakcji podziemnej, procesu opamiętania się, szczególnie u wszystkich tych, którzy przyszli do obozu podziemia jako do ruchu politycznego, a teraz spostrzegli się, że w międzyczasie ruch ten uległ zwyrodnieniu, że przekształcił się w bezpłodny, bezcelowy, ohydny, okrywający imię Polski hańbą za granicą — ruch bandycko-szpiegowsko-rabunkowy.</u>
-          <u xml:id="u-17.18" who="#PosełZambrowski">Wypowiadamy się za amnestią, bo zwycięstwo demokracji 19 stycznia przekreśliło nadzieje reakcyjnego podziemia na dojście do władzy poprzez zwycięstwo wyborcze PSL.</u>
-          <u xml:id="u-17.19" who="#PosełZambrowski">Stawka wyborcza reakcji podziemnej na zwycięstwo PSL zawiodła na całej linii i w związku z tym wzmogły się w obozie reakcji nastroje depresji i beznadziejności.</u>
-          <u xml:id="u-17.20" who="#PosełZambrowski">Wypowiadamy się za amnestią, bo kampania wyborcza dobitnie wykazała i nam i im całą słabość zbrojną reakcji podziemnej, bankructwo jej nadziei na wojnę domową.</u>
-          <u xml:id="u-17.21" who="#PosełZambrowski">Okazało się że wobec wspaniałej mobilizacji politycznej klasy robotniczej i chłopów polskich, wobec nasycenia terenu przez ochotnicze ramię zbrojne demokracji ludowej — ORMO, wobec coraz sprawniejszej akcji organów bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej, bandy musiały chować się w mysie dziury i okazało się, że mało jest mieć zagraniczne i krajowe sztaby, dobrą dostawę stenów i poparcie sytych malkontentów — środków tych wystarczy na zasadzkę na robotników z Chodakowa, na zamordowanie księdza Niedzielaka, na potworne morderstwo ZWM-owca Stachowiaka, ale nie na wojnę domową.</u>
-          <u xml:id="u-17.22" who="#PosełZambrowski">Nowa sytuacja powyborcza i wspomniane przeze mnie zjawiska rozkładu w obozie reakcji, które tak jaskrawo wystąpiły w ostatnich procesach sądowych, i tak musiałyby doprowadzić do wygaśnięcia działalności band i do rozładowania nastrojów nielegalnej walki przeciw Państwu Polskiemu.</u>
-          <u xml:id="u-17.23" who="#PosełZambrowski">My chcemy jednak ten proces przyspieszyć, szkoda nam każdej zbędnej ofiary, przede wszystkim po tej, ale również i po tamtej stronie barykady. Chcemy, aby naród nasz mógł w spokoju i praworządności wszystkie swoje siły poświęcić pracy dla Państwa, chcemy, aby reakcja podziemna mu w tym nie przeszkadzała, chcemy, aby ludzie zbłąkani, zawiedzeni, zmęczeni i sterroryzowani w bandach mieli możność wzięcia się do uczciwej pracy dla Polski.</u>
-          <u xml:id="u-17.24" who="#PosełZambrowski">Chcemy przyśpieszyć proces konsolidacji, wierząc w regenerację człowieka, który spełzł na manowce.</u>
-          <u xml:id="u-17.25" who="#PosełZambrowski">Chcemy rozszerzyć krąg tych, którzy włączyli się do twórczej pracy, chcemy usunąć resztki wahań, pogłębić przeświadczenie o słuszności drogi demokracji ludowej.</u>
-          <u xml:id="u-17.26" who="#PosełZambrowski">Nie wymagamy od wczorajszych przestępców, aby z wrogów reżimu stali się natychmiast jego przyjaciółmi. Jest jednak w Polsce dość możliwości ujawniania swego odrębnego stanowiska politycznego — bez uciekania się do nielegalnych środków.</u>
-          <u xml:id="u-17.27" who="#PosełZambrowski">Dlatego PPR była za tym, aby rozmach, który ujawnia się w pracy reformatorskiej, znalazł wyraz również w amnestii. Dlatego ustawa nie ogląda się na precedensy prawne, bo nasze czasy nie mają precedensu, nie ogląda się na ciasne formułki prawne, bo tętniące życie wypełnia te formułki nową treścią.</u>
-          <u xml:id="u-17.28" who="#PosełZambrowski">Reasumując — wypowiadamy się za amnestią, bo w obecnej sytuacji, przy obecnym układzie sił politycznych nie wzmocni ona reakcji podziemnej, a przyczyni się do jej rozkładu, nie osłabi ona reżimu demokracji ludowej, a stanie się jednym z czynników jego dalszej stabilizacji, Wysoka Izbo! Projekt ustawy amnestyjnej, przedłożony przez Rząd, zakreślił bardzo szerokie ramy amnestii. W Polsce przedwrześniowej było 17 amnestii, ale żaden rząd naówczas nie wzniósł się do takiej wielkoduszności, wspaniałomyślności i wiary w regenerację człowieka, jak Rząd Rzeczypospolitej projektujący dyskutowaną dziś sprawę amnestii. Pod tym względem będzie to bezprzykładna amnestia.</u>
-          <u xml:id="u-17.29" who="#PosełZambrowski">Z drugiej strony amnestia przewiduje rygory dla tych, którzy zechcą jej nadużyć dla kontynuowania zbrodniczej, nielegalnej działalności.</u>
-          <u xml:id="u-17.30" who="#PosełZambrowski">Tę stronę zagadnienia chciałbym szczególnie podkreślić.</u>
-          <u xml:id="u-17.31" who="#PosełZambrowski">Zwycięstwo wyborcze demokracji ludowej niewątpliwie poważnie podcięło korzenie reakcji podziemnej, ale jej bynajmniej nie zlikwidowało. W sztabach reakcyjnych za granicą i w Polsce jest teraz dyskutowane zagadnienie nowych form i metod wałki z demokracją ludową. Między innymi jest również dyskutowane zagadnienie, w jakich rozmiarach, granicach i formach pozostawić należy zbrojne bandy do walki z demokratycznym Państwem Polskim.</u>
-          <u xml:id="u-17.32" who="#PosełZambrowski">Ogromna większość ludzi band niewątpliwie skorzysta z amnestii i ujawni się dla włączenia się do normalnego życia, przytłaczająca większość więźniów niewątpliwie w rezultacie amnestii zabierze się do uczciwej pracy.</u>
-          <u xml:id="u-17.33" who="#PosełZambrowski">Ale ci, którzy w bandach nie zechcą skorzystać z amnestii, i ci wszyscy, którzy ujawnią się lub wypuszczeni z więzień zechcą nawrócić do swego przestępczego procederu, niech nie liczą na żadną wielkoduszność i pobłażliwość. Wszystkie siły demokracji ludowej obruszą się na nich i spełni się wobec nich werset biblijny „Kto mieczem wojuje, ten od miecza ginie”.</u>
-          <u xml:id="u-17.34" who="#PosełZambrowski">Klasa robotnicza rozumie mechanikę walki politycznej i nie obce jest jej rozumienie roli opozycji. My wywodzimy się z walki tego odłamu ruchu robotniczego, który był w skrajnej, zasadniczej, nieprzejednanej opozycji do reżimów przedwrześniowych i przedmajowych. Myśmy byli prześladowani i poniewierani, nasi towarzysze stale zapełniali więzienia i Berezę Kartuską, ale nigdy nie spełzliśmy ani na chwilę na manowce terroru indywidualnego, mordów skrytobójczych, sabotażu gospodarczego we własnym Państwie. Tym bardziej dziś, przeciw takim formom zwyrodnienia politycznego występujemy i występować będziemy całą siłą i wszelkimi środkami.</u>
+          <u xml:id="u-17.16" who="#RomanZambrowski">W tym procesie historycznym, jak zwykle, było wiele produktów ubocznych, wielu wciągnęło się do obozu reakcji przez wir wypadków, wielu pchnęły tam nieprzezwyciężone przesądy, zadawnione kompleksy, zbrodnie a ogłupiająca propaganda szeptana.</u>
+          <u xml:id="u-17.17" who="#RomanZambrowski">Dziś wypowiadamy się za amnestią dla tych wszystkich elementów, bo w obliczu rzeczywistości ujawniła się cała bezpodstawność i bezpłodność reakcyjnych koncepcji o trzeciej wojnie, o przejściowości i o tymczasowości naszego reżimu, o rzekomo grożącej nam sowietyzacji, czy kolektywizacji, a to z kolei nie może nie wywoływać procesów rozkładu w obozie reakcji podziemnej, procesu opamiętania się, szczególnie u wszystkich tych, którzy przyszli do obozu podziemia jako do ruchu politycznego, a teraz spostrzegli się, że w międzyczasie ruch ten uległ zwyrodnieniu, że przekształcił się w bezpłodny, bezcelowy, ohydny, okrywający imię Polski hańbą za granicą — ruch bandycko-szpiegowsko-rabunkowy.</u>
+          <u xml:id="u-17.18" who="#RomanZambrowski">Wypowiadamy się za amnestią, bo zwycięstwo demokracji 19 stycznia przekreśliło nadzieje reakcyjnego podziemia na dojście do władzy poprzez zwycięstwo wyborcze PSL.</u>
+          <u xml:id="u-17.19" who="#RomanZambrowski">Stawka wyborcza reakcji podziemnej na zwycięstwo PSL zawiodła na całej linii i w związku z tym wzmogły się w obozie reakcji nastroje depresji i beznadziejności.</u>
+          <u xml:id="u-17.20" who="#RomanZambrowski">Wypowiadamy się za amnestią, bo kampania wyborcza dobitnie wykazała i nam i im całą słabość zbrojną reakcji podziemnej, bankructwo jej nadziei na wojnę domową.</u>
+          <u xml:id="u-17.21" who="#RomanZambrowski">Okazało się że wobec wspaniałej mobilizacji politycznej klasy robotniczej i chłopów polskich, wobec nasycenia terenu przez ochotnicze ramię zbrojne demokracji ludowej — ORMO, wobec coraz sprawniejszej akcji organów bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej, bandy musiały chować się w mysie dziury i okazało się, że mało jest mieć zagraniczne i krajowe sztaby, dobrą dostawę stenów i poparcie sytych malkontentów — środków tych wystarczy na zasadzkę na robotników z Chodakowa, na zamordowanie księdza Niedzielaka, na potworne morderstwo ZWM-owca Stachowiaka, ale nie na wojnę domową.</u>
+          <u xml:id="u-17.22" who="#RomanZambrowski">Nowa sytuacja powyborcza i wspomniane przeze mnie zjawiska rozkładu w obozie reakcji, które tak jaskrawo wystąpiły w ostatnich procesach sądowych, i tak musiałyby doprowadzić do wygaśnięcia działalności band i do rozładowania nastrojów nielegalnej walki przeciw Państwu Polskiemu.</u>
+          <u xml:id="u-17.23" who="#RomanZambrowski">My chcemy jednak ten proces przyspieszyć, szkoda nam każdej zbędnej ofiary, przede wszystkim po tej, ale również i po tamtej stronie barykady. Chcemy, aby naród nasz mógł w spokoju i praworządności wszystkie swoje siły poświęcić pracy dla Państwa, chcemy, aby reakcja podziemna mu w tym nie przeszkadzała, chcemy, aby ludzie zbłąkani, zawiedzeni, zmęczeni i sterroryzowani w bandach mieli możność wzięcia się do uczciwej pracy dla Polski.</u>
+          <u xml:id="u-17.24" who="#RomanZambrowski">Chcemy przyśpieszyć proces konsolidacji, wierząc w regenerację człowieka, który spełzł na manowce.</u>
+          <u xml:id="u-17.25" who="#RomanZambrowski">Chcemy rozszerzyć krąg tych, którzy włączyli się do twórczej pracy, chcemy usunąć resztki wahań, pogłębić przeświadczenie o słuszności drogi demokracji ludowej.</u>
+          <u xml:id="u-17.26" who="#RomanZambrowski">Nie wymagamy od wczorajszych przestępców, aby z wrogów reżimu stali się natychmiast jego przyjaciółmi. Jest jednak w Polsce dość możliwości ujawniania swego odrębnego stanowiska politycznego — bez uciekania się do nielegalnych środków.</u>
+          <u xml:id="u-17.27" who="#RomanZambrowski">Dlatego PPR była za tym, aby rozmach, który ujawnia się w pracy reformatorskiej, znalazł wyraz również w amnestii. Dlatego ustawa nie ogląda się na precedensy prawne, bo nasze czasy nie mają precedensu, nie ogląda się na ciasne formułki prawne, bo tętniące życie wypełnia te formułki nową treścią.</u>
+          <u xml:id="u-17.28" who="#RomanZambrowski">Reasumując — wypowiadamy się za amnestią, bo w obecnej sytuacji, przy obecnym układzie sił politycznych nie wzmocni ona reakcji podziemnej, a przyczyni się do jej rozkładu, nie osłabi ona reżimu demokracji ludowej, a stanie się jednym z czynników jego dalszej stabilizacji, Wysoka Izbo! Projekt ustawy amnestyjnej, przedłożony przez Rząd, zakreślił bardzo szerokie ramy amnestii. W Polsce przedwrześniowej było 17 amnestii, ale żaden rząd naówczas nie wzniósł się do takiej wielkoduszności, wspaniałomyślności i wiary w regenerację człowieka, jak Rząd Rzeczypospolitej projektujący dyskutowaną dziś sprawę amnestii. Pod tym względem będzie to bezprzykładna amnestia.</u>
+          <u xml:id="u-17.29" who="#RomanZambrowski">Z drugiej strony amnestia przewiduje rygory dla tych, którzy zechcą jej nadużyć dla kontynuowania zbrodniczej, nielegalnej działalności.</u>
+          <u xml:id="u-17.30" who="#RomanZambrowski">Tę stronę zagadnienia chciałbym szczególnie podkreślić.</u>
+          <u xml:id="u-17.31" who="#RomanZambrowski">Zwycięstwo wyborcze demokracji ludowej niewątpliwie poważnie podcięło korzenie reakcji podziemnej, ale jej bynajmniej nie zlikwidowało. W sztabach reakcyjnych za granicą i w Polsce jest teraz dyskutowane zagadnienie nowych form i metod wałki z demokracją ludową. Między innymi jest również dyskutowane zagadnienie, w jakich rozmiarach, granicach i formach pozostawić należy zbrojne bandy do walki z demokratycznym Państwem Polskim.</u>
+          <u xml:id="u-17.32" who="#RomanZambrowski">Ogromna większość ludzi band niewątpliwie skorzysta z amnestii i ujawni się dla włączenia się do normalnego życia, przytłaczająca większość więźniów niewątpliwie w rezultacie amnestii zabierze się do uczciwej pracy.</u>
+          <u xml:id="u-17.33" who="#RomanZambrowski">Ale ci, którzy w bandach nie zechcą skorzystać z amnestii, i ci wszyscy, którzy ujawnią się lub wypuszczeni z więzień zechcą nawrócić do swego przestępczego procederu, niech nie liczą na żadną wielkoduszność i pobłażliwość. Wszystkie siły demokracji ludowej obruszą się na nich i spełni się wobec nich werset biblijny „Kto mieczem wojuje, ten od miecza ginie”.</u>
+          <u xml:id="u-17.34" who="#RomanZambrowski">Klasa robotnicza rozumie mechanikę walki politycznej i nie obce jest jej rozumienie roli opozycji. My wywodzimy się z walki tego odłamu ruchu robotniczego, który był w skrajnej, zasadniczej, nieprzejednanej opozycji do reżimów przedwrześniowych i przedmajowych. Myśmy byli prześladowani i poniewierani, nasi towarzysze stale zapełniali więzienia i Berezę Kartuską, ale nigdy nie spełzliśmy ani na chwilę na manowce terroru indywidualnego, mordów skrytobójczych, sabotażu gospodarczego we własnym Państwie. Tym bardziej dziś, przeciw takim formom zwyrodnienia politycznego występujemy i występować będziemy całą siłą i wszelkimi środkami.</u>
           <u xml:id="u-17.35" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.36" who="#PosełZambrowski">Wysoka Izbo! Nie mam zamiaru wdawać się w szczegółową dyskusję z poprawkami, które były złożone przez posła Korbońskiego. Poprawki p. posła Korbońskiego miały raczej charakter, który już ocenił referent — charakter demagogiczny i podyktowane były zupełnie zrozumiałym sentymentem dla łudzi z band i więzień. Chciałbym tylko zwrócić uwagę na jeden moment wytoczony przez posła Korbońskiego.</u>
-          <u xml:id="u-17.37" who="#PosełZambrowski">Chodzi o to, że amnestia jest niesprawiedliwa, bo stwarza sytuację uprzywilejowaną dla ludzi, którzy nie dali się złapać, w porównaniu z tymi, którzy znajdują się za kratą więzienną. Chciałbym zwrócić uwagę na charakterystyczne odczucie tej rzekomej niesprawiedliwości. Jest to „niesprawiedliwość” widziana przede wszystkim, z punktu widzenia środowiska przestępczego, którego dotyczy amnestia. Nie dziwimy się więc wywodom panów z PSL, bo niejeden przecież przestępca odczuwa jako żywą niesprawiedliwość, że on siedzi za kratą, a panowie Mikołajczyk i Korboński na ławach poselskich.</u>
+          <u xml:id="u-17.36" who="#RomanZambrowski">Wysoka Izbo! Nie mam zamiaru wdawać się w szczegółową dyskusję z poprawkami, które były złożone przez posła Korbońskiego. Poprawki p. posła Korbońskiego miały raczej charakter, który już ocenił referent — charakter demagogiczny i podyktowane były zupełnie zrozumiałym sentymentem dla łudzi z band i więzień. Chciałbym tylko zwrócić uwagę na jeden moment wytoczony przez posła Korbońskiego.</u>
+          <u xml:id="u-17.37" who="#RomanZambrowski">Chodzi o to, że amnestia jest niesprawiedliwa, bo stwarza sytuację uprzywilejowaną dla ludzi, którzy nie dali się złapać, w porównaniu z tymi, którzy znajdują się za kratą więzienną. Chciałbym zwrócić uwagę na charakterystyczne odczucie tej rzekomej niesprawiedliwości. Jest to „niesprawiedliwość” widziana przede wszystkim, z punktu widzenia środowiska przestępczego, którego dotyczy amnestia. Nie dziwimy się więc wywodom panów z PSL, bo niejeden przecież przestępca odczuwa jako żywą niesprawiedliwość, że on siedzi za kratą, a panowie Mikołajczyk i Korboński na ławach poselskich.</u>
           <u xml:id="u-17.38" who="#komentarz">(Oklaski. Poseł Mikołajczyk: Na ławach poselskich siedzą ludzie, którzy łamali prawo wyborcze.)</u>
-          <u xml:id="u-17.39" who="#PosełZambrowski">Panowie Mikołajczyk i jego towarzysze z PSL systematycznie korzystają z tej trybuny dla szkalowania obozu demokratycznego i tego Sejmu. Dowodzi to, że lekcja wyborcza niczego nie nauczyła p. Mikołajczyka i jego partii. Dowodzi to, jak niejednokrotnie dali temu dowód, że PSL nie jest zdolne do wyciągania nauki z lekcji historii. Obiektywny sens tych wystąpień jest jeden tylko. Jest to jeszcze raz utkwienie w tym ślepym zaułku, w jakim znalazło się PSL, jest to jeszcze raz próba galwanizowania wszystkich sił reakcji w Polsce i w tej liczbie również sił reakcji podziemia.</u>
+          <u xml:id="u-17.39" who="#RomanZambrowski">Panowie Mikołajczyk i jego towarzysze z PSL systematycznie korzystają z tej trybuny dla szkalowania obozu demokratycznego i tego Sejmu. Dowodzi to, że lekcja wyborcza niczego nie nauczyła p. Mikołajczyka i jego partii. Dowodzi to, jak niejednokrotnie dali temu dowód, że PSL nie jest zdolne do wyciągania nauki z lekcji historii. Obiektywny sens tych wystąpień jest jeden tylko. Jest to jeszcze raz utkwienie w tym ślepym zaułku, w jakim znalazło się PSL, jest to jeszcze raz próba galwanizowania wszystkich sił reakcji w Polsce i w tej liczbie również sił reakcji podziemia.</u>
           <u xml:id="u-17.40" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.41" who="#PosełZambrowski">P. poseł Korboński fałszywie oświetlił sytuację, kiedy insynuował, że w roku 1944 czy 1945 mówiono: Bandyci z AK, a teraz mówi się: Bohaterscy żołnierze z AK.</u>
-          <u xml:id="u-17.42" who="#PosełZambrowski">Panie Pośle Korboński, sytuacja przedstawia się w ten sposób, jak dobrze o tym Panu wiadomo, że od samego zarania tej naszej niepodległości i w okresie okupacji cały obóz demokratyczny i nasza partia niejednokrotnie wyciągały rękę do wspólnej walki przeciwko okupantowi niemieckiemu, ludziom z AK i kierownictwu z AK. I ta ręka niejednokrotnie była odtrącana przez Was, za Waszym udziałem.</u>
+          <u xml:id="u-17.41" who="#RomanZambrowski">P. poseł Korboński fałszywie oświetlił sytuację, kiedy insynuował, że w roku 1944 czy 1945 mówiono: Bandyci z AK, a teraz mówi się: Bohaterscy żołnierze z AK.</u>
+          <u xml:id="u-17.42" who="#RomanZambrowski">Panie Pośle Korboński, sytuacja przedstawia się w ten sposób, jak dobrze o tym Panu wiadomo, że od samego zarania tej naszej niepodległości i w okresie okupacji cały obóz demokratyczny i nasza partia niejednokrotnie wyciągały rękę do wspólnej walki przeciwko okupantowi niemieckiemu, ludziom z AK i kierownictwu z AK. I ta ręka niejednokrotnie była odtrącana przez Was, za Waszym udziałem.</u>
           <u xml:id="u-17.43" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.44" who="#PosełZambrowski">To jest Wasz wkład.</u>
-          <u xml:id="u-17.45" who="#PosełZambrowski">A jeśli w roku 1944 i 1945, kiedy obóz demokracji szedł niepowstrzymanym pochodem reform społecznych i demokratyzacji Polski, byli ludzie z AK, którzy zeszli do band i w tym jest Wasz PSL-owcy, wkład którzy się nie ujawnili. Myśmy zawsze chylili czoła przed bohaterstwem żołnierzy AK, którzy walczyli przeciw okupacji niemieckiej.</u>
+          <u xml:id="u-17.44" who="#RomanZambrowski">To jest Wasz wkład.</u>
+          <u xml:id="u-17.45" who="#RomanZambrowski">A jeśli w roku 1944 i 1945, kiedy obóz demokracji szedł niepowstrzymanym pochodem reform społecznych i demokratyzacji Polski, byli ludzie z AK, którzy zeszli do band i w tym jest Wasz PSL-owcy, wkład którzy się nie ujawnili. Myśmy zawsze chylili czoła przed bohaterstwem żołnierzy AK, którzy walczyli przeciw okupacji niemieckiej.</u>
           <u xml:id="u-17.46" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.47" who="#PosełZambrowski">Ale myśmy potępiali i nazywali po imieniu to, kiedy żołnierz z AK przy Waszym udziale szedł do lasu, ażeby mordować łudzi, ludowców, którzy robili reformę rolną, aby mordować ludzi, którzy przeprowadzali wielkie reformy społeczne w Polsce.</u>
+          <u xml:id="u-17.47" who="#RomanZambrowski">Ale myśmy potępiali i nazywali po imieniu to, kiedy żołnierz z AK przy Waszym udziale szedł do lasu, ażeby mordować łudzi, ludowców, którzy robili reformę rolną, aby mordować ludzi, którzy przeprowadzali wielkie reformy społeczne w Polsce.</u>
           <u xml:id="u-17.48" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.49" who="#PosełZambrowski">I Wasze nieszczęście polega na tym, że Wy tego nie rozumiecie, kiedy teraz żołnierze z AK już to rozumieją i płk Rzepecki Panom i p. Mikołajczykowi rzucił w twarz na słynnym procesie właśnie, że p. Mikołajczyk, premier rządu londyńskiego, nie znalazł dosyć siły w sobie do tego, aby powiedzieć w swoim czasie ludziom z AK, żeby się ujawnili.</u>
+          <u xml:id="u-17.49" who="#RomanZambrowski">I Wasze nieszczęście polega na tym, że Wy tego nie rozumiecie, kiedy teraz żołnierze z AK już to rozumieją i płk Rzepecki Panom i p. Mikołajczykowi rzucił w twarz na słynnym procesie właśnie, że p. Mikołajczyk, premier rządu londyńskiego, nie znalazł dosyć siły w sobie do tego, aby powiedzieć w swoim czasie ludziom z AK, żeby się ujawnili.</u>
           <u xml:id="u-17.50" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.51" who="#PosełZambrowski">I jasna sprawa, że w tej sytuacji, ileby pan poseł Korboński tutaj nie mówił o tej łagodnej roli, którą odgrywa PSL, roli tej legalnej opozycji, Wasze oświadczenia z tej trybuny pierwszego Sejmu wskazują, że Wy w dalszym ciągu kroczycie po drodze nielegalnej opozycji.</u>
+          <u xml:id="u-17.51" who="#RomanZambrowski">I jasna sprawa, że w tej sytuacji, ileby pan poseł Korboński tutaj nie mówił o tej łagodnej roli, którą odgrywa PSL, roli tej legalnej opozycji, Wasze oświadczenia z tej trybuny pierwszego Sejmu wskazują, że Wy w dalszym ciągu kroczycie po drodze nielegalnej opozycji.</u>
           <u xml:id="u-17.52" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.53" who="#PosełZambrowski">P. Korboński zakończył swoje przemówienie mówiąc o tęsknocie do demokratycznej demokracji i do wolności, Pod tym względem p. poseł Korboński widocznie zastępuje p. posła Żuławskiego, który tu też od pierwszego dnia otwarcia naszego Sejmu jako temat swój obrał wolność i demokrację.</u>
-          <u xml:id="u-17.54" who="#PosełZambrowski">P. poseł Żuławski w tej Izbie pasuje się na herolda integralnej demokracji. I tu posłowi Żuławskiemu przydarzyła się rzecz dla niego niezwykła — on, stary legalista galicyjski ani się nie spostrzegł, jak stał się legalną przybudówką, legalną tubą nielegalnej reakcji podziemnej. Nas zresztą ta nowa rola posła Żuławskiego nie dziwi, jak nie dziwią nas też jego poglądy na temat wolności i demokracji.</u>
-          <u xml:id="u-17.55" who="#PosełZambrowski">Do posła Żuławskiego, długoletniego sekretarza generalnego Komisji Centralnej Związków Zawodowych nie przemawiają takie drobne fakty, jak wzrost związków zawodowych w Polsce z 280.000 do 2 milionów, jak wspaniały wzrost partyj robotniczych, z których każda przekroczyła pół miliona, jak piękny rozwój TUR, jak rozwój 3.000 świetlic robotniczych w pałacykach i willach, które niegdyś należały do fabrykantów, jak imponujący wzrost pracy robotniczej, która zastąpiła brukowce sanacyjno-endeckie.</u>
-          <u xml:id="u-17.56" who="#PosełZambrowski">Tego jednak poseł Żuławski nie widzi — to nie są jego zdaniem atrybuty wolności. On by uznał chyba wolność w Polsce, gdyby mogła wychodzić prasa endecka i sanacyjna i to bez konfiskat. Takie wykorzystywanie wolności staje się samowolą, staje się warcholstwem, staje się nadużyciem wolności wymuszonym przeciw ludowi, nadużyciem, którego lud nie ścierpi.</u>
-          <u xml:id="u-17.57" who="#PosełZambrowski">Nas nie dziwi pozycja posła Żuławskiego. Myśmy już takich widzieli. Wystarczy wspomnieć angielskiego Mac-Donalda, francuskiego Deata i belgijskiego de Manna. Pamiętamy, z czego oni zaczynali i na czym kończyli. Jeżeli ich rola okazała się jednak tragiczna dla losów klasy robotniczej i tych krajów, to rola posła Żuławskiego, otoczonego zwolennikami rekrutującymi się li tylko z jego licznej rodziny, jest raczej tragikomiczna.</u>
+          <u xml:id="u-17.53" who="#RomanZambrowski">P. Korboński zakończył swoje przemówienie mówiąc o tęsknocie do demokratycznej demokracji i do wolności, Pod tym względem p. poseł Korboński widocznie zastępuje p. posła Żuławskiego, który tu też od pierwszego dnia otwarcia naszego Sejmu jako temat swój obrał wolność i demokrację.</u>
+          <u xml:id="u-17.54" who="#RomanZambrowski">P. poseł Żuławski w tej Izbie pasuje się na herolda integralnej demokracji. I tu posłowi Żuławskiemu przydarzyła się rzecz dla niego niezwykła — on, stary legalista galicyjski ani się nie spostrzegł, jak stał się legalną przybudówką, legalną tubą nielegalnej reakcji podziemnej. Nas zresztą ta nowa rola posła Żuławskiego nie dziwi, jak nie dziwią nas też jego poglądy na temat wolności i demokracji.</u>
+          <u xml:id="u-17.55" who="#RomanZambrowski">Do posła Żuławskiego, długoletniego sekretarza generalnego Komisji Centralnej Związków Zawodowych nie przemawiają takie drobne fakty, jak wzrost związków zawodowych w Polsce z 280.000 do 2 milionów, jak wspaniały wzrost partyj robotniczych, z których każda przekroczyła pół miliona, jak piękny rozwój TUR, jak rozwój 3.000 świetlic robotniczych w pałacykach i willach, które niegdyś należały do fabrykantów, jak imponujący wzrost pracy robotniczej, która zastąpiła brukowce sanacyjno-endeckie.</u>
+          <u xml:id="u-17.56" who="#RomanZambrowski">Tego jednak poseł Żuławski nie widzi — to nie są jego zdaniem atrybuty wolności. On by uznał chyba wolność w Polsce, gdyby mogła wychodzić prasa endecka i sanacyjna i to bez konfiskat. Takie wykorzystywanie wolności staje się samowolą, staje się warcholstwem, staje się nadużyciem wolności wymuszonym przeciw ludowi, nadużyciem, którego lud nie ścierpi.</u>
+          <u xml:id="u-17.57" who="#RomanZambrowski">Nas nie dziwi pozycja posła Żuławskiego. Myśmy już takich widzieli. Wystarczy wspomnieć angielskiego Mac-Donalda, francuskiego Deata i belgijskiego de Manna. Pamiętamy, z czego oni zaczynali i na czym kończyli. Jeżeli ich rola okazała się jednak tragiczna dla losów klasy robotniczej i tych krajów, to rola posła Żuławskiego, otoczonego zwolennikami rekrutującymi się li tylko z jego licznej rodziny, jest raczej tragikomiczna.</u>
           <u xml:id="u-17.58" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.59" who="#PosełZambrowski">P. posłowi Żuławskiemu wydaje się, że on spełnia tu w tej Izbie jakąś misję historyczną. To jeszcze jedno nieporozumienie. Wystąpienia posła Żuławskiego z tej trybuny pokazały, że jego miejsce jest raczej w Krakowskim Muzeum Narodowym, gdzie jako rasowy eksponat muzealny...</u>
+          <u xml:id="u-17.59" who="#RomanZambrowski">P. posłowi Żuławskiemu wydaje się, że on spełnia tu w tej Izbie jakąś misję historyczną. To jeszcze jedno nieporozumienie. Wystąpienia posła Żuławskiego z tej trybuny pokazały, że jego miejsce jest raczej w Krakowskim Muzeum Narodowym, gdzie jako rasowy eksponat muzealny...</u>
           <u xml:id="u-17.60" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.61" who="#PosełZambrowski">... byłby przynajmniej pożyteczny, bo robotnicy krakowscy mogliby wiele korzyści wynieść ze studium nad integralną demokratyczną zawalidrogą, którą szczęśliwie ruch robotniczy przekroczył.</u>
+          <u xml:id="u-17.61" who="#RomanZambrowski">... byłby przynajmniej pożyteczny, bo robotnicy krakowscy mogliby wiele korzyści wynieść ze studium nad integralną demokratyczną zawalidrogą, którą szczęśliwie ruch robotniczy przekroczył.</u>
           <u xml:id="u-17.62" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-17.63" who="#PosełZambrowski">A wracając od tych rzeczy drobnych do sprawy dużej — sprawy amnestii, chcę stwierdzić, że klub posłów Polskiej Partii Robotniczej w całej rozciągłości popiera rządowy projekt amnestii z poprawkami wniesionymi przez komisję.</u>
+          <u xml:id="u-17.63" who="#RomanZambrowski">A wracając od tych rzeczy drobnych do sprawy dużej — sprawy amnestii, chcę stwierdzić, że klub posłów Polskiej Partii Robotniczej w całej rozciągłości popiera rządowy projekt amnestii z poprawkami wniesionymi przez komisję.</u>
           <u xml:id="u-17.64" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-18">
           <u xml:id="u-18.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Garncarczykowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-19">
-          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełGarncarczyk">Wysoka Izbo! Ustawa amnestyjna szczególnie, interesuje wieś polską, która najwięcej ucierpiała i ciągle jeszcze cierpi od różnych band podziemia. Ogromna większość pomordowanych przez te bandy ludzi — to wiejscy działacze, aktywiści PPR i SL. Bandy są tragedią wielu rodzin chłopskich, tragedią wielu matek opłakujących synów poległych w bandach lub przez te bandy pomordowanych. Wielu bowiem synów chłopskich było i jest dzisiaj jeszcze w bandach, Skąd oni się tam wzięli? Rzucamy pod ich adresem wyrazy potępienia, zastanówmy się jednak nad przyczynami, które spowodowały, że niejeden młody chłop, a nawet robotnik czy inteligent wiejski znaleźli się w szeregach ludzi podziemia. Wielu z nich — to partyzanci z Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. W czasie konspiracji byli oni zdyscyplinowanymi, karnymi bojownikami o niepodległość Polski, byli karnymi żołnierzami szanującymi swoich dowódców i karnie spełniającymi ich rozkazy. Wychowani przez tych dowódców w poszanowaniu i ślepym posłuszeństwie dla emigracyjnego rządu londyńskiego, widzieli w tym rządzie holownika o sprawiedliwą Polskę Ludową. Rozkazy ich dowódców, wydawane w imieniu tego właśnie rządu, były dla nich świętością. A gdy zbliżała się chwila ostatecznej rozprawy z Niemcami, gdy widocznym się już dla wszystkich logicznie myślących ludzi stało, że wybawienie Polski z jarzma hitlerowskiego nadejdzie ze wschodu, a nie z zachodu, rząd londyński dał tym żołnierzom rozkaz stania z bronią u nogi, a ich dowódcy twierdzili, że Polska ma dwóch wrogów, to znaczy Niemcy i Rosję.</u>
-          <u xml:id="u-19.1" who="#PosełGarncarczyk">Przyszła i przeszła przez Polskę ofensywa radziecka w r. 1945. Sztandary Armii Czerwonej i Wojska Polskiego zatknięto na murach Berlina. Zwycięstwo idei PKWN, reprezentowanej przez zblokowane stronnictwa demokratyczne, było aż nadto widoczne. Było widoczne dla wszystkich, lecz nie dla zaślepionych „londyńczyków”, niby to likwidujących swoje oddziały partyzanckie, a w rzeczywistości przygotowujących je do dalszej walki konspiracyjnej, walki tym razem już nie z Niemcami, lecz z demokracją polską. Dla „londyńczyków” bowiem nowa demokratyczna rzeczywistość polska była nie do przyjęcia. Nie do przyjęcia była ona przede wszystkim dla ich zagranicznych mocodawców. Przystąpiono więc do podziemnej walki z nowym ustrojem w Polsce. Nie trudno było wmówić słabo przeważnie uświadomionym politycznie i zaślepionym „chłopcom z lasu”, że trzecia wojna światowa jest nieunikniona, nie trudno było żerować na wpajanej tak długo przez jaśnie panów i ich sługusów nienawiści do Rosji, nie trudno było straszyć kołchozami i 17-tą republiką radziecką, nie trudno było przekonywać tych ludzi o tymczasowości i sezonowości naszego demokratycznego ustroju.</u>
-          <u xml:id="u-19.2" who="#PosełGarncarczyk">Czołowa część naszych ludowcowych „londyńczyków” namyśliła się wreszcie wrócić do kraju. Utworzono Rząd Jedności Narodowej, wierząc, że przybyli z ramienia „londyńczyków” nowi członkowie tego rządu przyczynią się do szybkiego zlikwidowania podziemia. Nadzieje te dość szybko zostały przez „londyńczyków” przekreślone; panowie ci zamiast scalić ruch chłopski i cementować go z ruchem robotniczym, rozbili ruch chłopski, dążyli do rozbicia ruchu robotniczego i do możliwie większego poróżnienia chlorów z robotnikami. Panowie ci utworzyli PSL i zamiast pomóc nam w wyprowadzaniu ludzi z podziemia, oparli tę swoją pseudo chłopską organizację na tym właśnie podziemia. Odtąd wcale nierzadko działacze terenowi PSL organizowali nowe bandy, a całe podziemie wysilało się w kierunku organizowania na wsi kół PSL. Ta gorąca miłość wzajemna znajduje potwierdzenie w tysiącach namacalnych dowodów, jakimi zawalone są szafy naszych władz bezpieczeństwa. Rzekoma „tymczasowość” naszego ustroju demokratycznego, nienawiść do Rosji, obawa kołchozów i 17-ej republiki radzieckiej, nienawiść do PPR i nieufność do całej klasy robotniczej w ogóle — to sztandarowe hasła podziemia, podsycane przez agentów obcych interesów i przez terenowych wysłanników naszej legalnej opozycji. Te hasła sprowadziły wielu synów wsi polskiej na polityczne manowce, na ideowe bezdroża, wplątały ich w zdradziecką sieć, z której nie mogą się dotychczas wyplątać. Nie łatwo też było dotychczas opuścić bandę ze względu na stosowany ze strony band terror w stosunku do takich dezerterów.</u>
-          <u xml:id="u-19.3" who="#PosełGarncarczyk">Ci zbłąkani synowie wsi polskiej dzisiejszą swą tragedię zawdzięczają przede wszystkim naszym „londyńczykom”, naszej dotychczasowej legalnej opozycji.</u>
-          <u xml:id="u-19.4" who="#PosełGarncarczyk">Wieś polska ponosi ciężary przymusowego żywienia band, wieś polska cierpi od grabieży tych band, ponosi również ofiary w czasie operacyj i walki z nimi. Innymi słowy: wieś cierpi z powodu band wielostronnie. Nic więc dziwnego, że wieś gorąco wita rodzącą się dzisiaj ustawę o amnestii.</u>
-          <u xml:id="u-19.5" who="#PosełGarncarczyk">Likwidacja band — to uwolnienie wsi od zmory ciągłej niepewności o mienie, a nawet i życie, od zmory wmawianej chłopom przez te bandy tymczasowości, to szerszy oddech dla wsi polskiej, która będzie mogła nareszcie oddać się całkowicie spokojnej pracy przy odbudowie i rozbudowie własnego gospodarstwa, a przez to i całego kraju.</u>
-          <u xml:id="u-19.6" who="#PosełGarncarczyk">Z likwidacją band przesłanie Istnieć oparcie dla legalnej naszej opozycji, która opiera się nie na masach chłopskich, lecz na doniczkowych rolnikach i na podziemiu, któremu przewodzą albo ex-dziedzice, albo nasi rodzimi Judasze za zagraniczne srebrniki zdradzający Ojczyznę.</u>
-          <u xml:id="u-19.7" who="#PosełGarncarczyk">Omawiana dzisiaj przez nas ustawa amnestyjna nie ma precedensu w historii polskiej; to szeroko, bardzo szeroko otwarta brama dla wszystkich dotychczasowych ludzi podziemia, pragnących razem z nami wziąć udział w twórczej pracy przy budowie Polski ludowej.</u>
-          <u xml:id="u-19.8" who="#PosełGarncarczyk">Godzimy się całkowicie na to, że przestępstwa noszące charakter zdrady Państwa, że odstępstwo od narodowości polskiej w czasie wojny 1939–1945 r., że zbrodniarze faszystowsko-hitlerowscy, że spekulanci i lichwiarze wojenni oraz złodzieje dobra państwowego i publicznego — nie mogą korzystać z dobrodziejstw ustawy o amnestii.</u>
-          <u xml:id="u-19.9" who="#PosełGarncarczyk">Bardzo nas cieszy wniesiona przez Komisję Specjalną poprawka, idąca po linii możliwie łagodnego i serdecznego podejścia do spraw o przestępstwa popełnione przez naszą młodzież.</u>
-          <u xml:id="u-19.10" who="#PosełGarncarczyk">W imieniu Stronnictwa Ludowego oświadczam, że będziemy głosowali za całością ustawy amnestyjnej ze wszystkimi uzgodnionymi na Komisji Specjalnej poprawkami.</u>
+          <u xml:id="u-19.0" who="#WilhelmGarncarczyk">Wysoka Izbo! Ustawa amnestyjna szczególnie, interesuje wieś polską, która najwięcej ucierpiała i ciągle jeszcze cierpi od różnych band podziemia. Ogromna większość pomordowanych przez te bandy ludzi — to wiejscy działacze, aktywiści PPR i SL. Bandy są tragedią wielu rodzin chłopskich, tragedią wielu matek opłakujących synów poległych w bandach lub przez te bandy pomordowanych. Wielu bowiem synów chłopskich było i jest dzisiaj jeszcze w bandach, Skąd oni się tam wzięli? Rzucamy pod ich adresem wyrazy potępienia, zastanówmy się jednak nad przyczynami, które spowodowały, że niejeden młody chłop, a nawet robotnik czy inteligent wiejski znaleźli się w szeregach ludzi podziemia. Wielu z nich — to partyzanci z Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. W czasie konspiracji byli oni zdyscyplinowanymi, karnymi bojownikami o niepodległość Polski, byli karnymi żołnierzami szanującymi swoich dowódców i karnie spełniającymi ich rozkazy. Wychowani przez tych dowódców w poszanowaniu i ślepym posłuszeństwie dla emigracyjnego rządu londyńskiego, widzieli w tym rządzie holownika o sprawiedliwą Polskę Ludową. Rozkazy ich dowódców, wydawane w imieniu tego właśnie rządu, były dla nich świętością. A gdy zbliżała się chwila ostatecznej rozprawy z Niemcami, gdy widocznym się już dla wszystkich logicznie myślących ludzi stało, że wybawienie Polski z jarzma hitlerowskiego nadejdzie ze wschodu, a nie z zachodu, rząd londyński dał tym żołnierzom rozkaz stania z bronią u nogi, a ich dowódcy twierdzili, że Polska ma dwóch wrogów, to znaczy Niemcy i Rosję.</u>
+          <u xml:id="u-19.1" who="#WilhelmGarncarczyk">Przyszła i przeszła przez Polskę ofensywa radziecka w r. 1945. Sztandary Armii Czerwonej i Wojska Polskiego zatknięto na murach Berlina. Zwycięstwo idei PKWN, reprezentowanej przez zblokowane stronnictwa demokratyczne, było aż nadto widoczne. Było widoczne dla wszystkich, lecz nie dla zaślepionych „londyńczyków”, niby to likwidujących swoje oddziały partyzanckie, a w rzeczywistości przygotowujących je do dalszej walki konspiracyjnej, walki tym razem już nie z Niemcami, lecz z demokracją polską. Dla „londyńczyków” bowiem nowa demokratyczna rzeczywistość polska była nie do przyjęcia. Nie do przyjęcia była ona przede wszystkim dla ich zagranicznych mocodawców. Przystąpiono więc do podziemnej walki z nowym ustrojem w Polsce. Nie trudno było wmówić słabo przeważnie uświadomionym politycznie i zaślepionym „chłopcom z lasu”, że trzecia wojna światowa jest nieunikniona, nie trudno było żerować na wpajanej tak długo przez jaśnie panów i ich sługusów nienawiści do Rosji, nie trudno było straszyć kołchozami i 17-tą republiką radziecką, nie trudno było przekonywać tych ludzi o tymczasowości i sezonowości naszego demokratycznego ustroju.</u>
+          <u xml:id="u-19.2" who="#WilhelmGarncarczyk">Czołowa część naszych ludowcowych „londyńczyków” namyśliła się wreszcie wrócić do kraju. Utworzono Rząd Jedności Narodowej, wierząc, że przybyli z ramienia „londyńczyków” nowi członkowie tego rządu przyczynią się do szybkiego zlikwidowania podziemia. Nadzieje te dość szybko zostały przez „londyńczyków” przekreślone; panowie ci zamiast scalić ruch chłopski i cementować go z ruchem robotniczym, rozbili ruch chłopski, dążyli do rozbicia ruchu robotniczego i do możliwie większego poróżnienia chlorów z robotnikami. Panowie ci utworzyli PSL i zamiast pomóc nam w wyprowadzaniu ludzi z podziemia, oparli tę swoją pseudo chłopską organizację na tym właśnie podziemia. Odtąd wcale nierzadko działacze terenowi PSL organizowali nowe bandy, a całe podziemie wysilało się w kierunku organizowania na wsi kół PSL. Ta gorąca miłość wzajemna znajduje potwierdzenie w tysiącach namacalnych dowodów, jakimi zawalone są szafy naszych władz bezpieczeństwa. Rzekoma „tymczasowość” naszego ustroju demokratycznego, nienawiść do Rosji, obawa kołchozów i 17-ej republiki radzieckiej, nienawiść do PPR i nieufność do całej klasy robotniczej w ogóle — to sztandarowe hasła podziemia, podsycane przez agentów obcych interesów i przez terenowych wysłanników naszej legalnej opozycji. Te hasła sprowadziły wielu synów wsi polskiej na polityczne manowce, na ideowe bezdroża, wplątały ich w zdradziecką sieć, z której nie mogą się dotychczas wyplątać. Nie łatwo też było dotychczas opuścić bandę ze względu na stosowany ze strony band terror w stosunku do takich dezerterów.</u>
+          <u xml:id="u-19.3" who="#WilhelmGarncarczyk">Ci zbłąkani synowie wsi polskiej dzisiejszą swą tragedię zawdzięczają przede wszystkim naszym „londyńczykom”, naszej dotychczasowej legalnej opozycji.</u>
+          <u xml:id="u-19.4" who="#WilhelmGarncarczyk">Wieś polska ponosi ciężary przymusowego żywienia band, wieś polska cierpi od grabieży tych band, ponosi również ofiary w czasie operacyj i walki z nimi. Innymi słowy: wieś cierpi z powodu band wielostronnie. Nic więc dziwnego, że wieś gorąco wita rodzącą się dzisiaj ustawę o amnestii.</u>
+          <u xml:id="u-19.5" who="#WilhelmGarncarczyk">Likwidacja band — to uwolnienie wsi od zmory ciągłej niepewności o mienie, a nawet i życie, od zmory wmawianej chłopom przez te bandy tymczasowości, to szerszy oddech dla wsi polskiej, która będzie mogła nareszcie oddać się całkowicie spokojnej pracy przy odbudowie i rozbudowie własnego gospodarstwa, a przez to i całego kraju.</u>
+          <u xml:id="u-19.6" who="#WilhelmGarncarczyk">Z likwidacją band przesłanie Istnieć oparcie dla legalnej naszej opozycji, która opiera się nie na masach chłopskich, lecz na doniczkowych rolnikach i na podziemiu, któremu przewodzą albo ex-dziedzice, albo nasi rodzimi Judasze za zagraniczne srebrniki zdradzający Ojczyznę.</u>
+          <u xml:id="u-19.7" who="#WilhelmGarncarczyk">Omawiana dzisiaj przez nas ustawa amnestyjna nie ma precedensu w historii polskiej; to szeroko, bardzo szeroko otwarta brama dla wszystkich dotychczasowych ludzi podziemia, pragnących razem z nami wziąć udział w twórczej pracy przy budowie Polski ludowej.</u>
+          <u xml:id="u-19.8" who="#WilhelmGarncarczyk">Godzimy się całkowicie na to, że przestępstwa noszące charakter zdrady Państwa, że odstępstwo od narodowości polskiej w czasie wojny 1939–1945 r., że zbrodniarze faszystowsko-hitlerowscy, że spekulanci i lichwiarze wojenni oraz złodzieje dobra państwowego i publicznego — nie mogą korzystać z dobrodziejstw ustawy o amnestii.</u>
+          <u xml:id="u-19.9" who="#WilhelmGarncarczyk">Bardzo nas cieszy wniesiona przez Komisję Specjalną poprawka, idąca po linii możliwie łagodnego i serdecznego podejścia do spraw o przestępstwa popełnione przez naszą młodzież.</u>
+          <u xml:id="u-19.10" who="#WilhelmGarncarczyk">W imieniu Stronnictwa Ludowego oświadczam, że będziemy głosowali za całością ustawy amnestyjnej ze wszystkimi uzgodnionymi na Komisji Specjalnej poprawkami.</u>
           <u xml:id="u-19.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-20">
           <u xml:id="u-20.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Nowacki.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-21">
-          <u xml:id="u-21.0" who="#PosełNowacki">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o amnestii, która wraz z poprawkami sejmowej Komisji Specjalnej jest w tej chwili w drugim czytaniu przedmiotem obrad, ma u swych źródeł dwa założenia i stosownie do tego ma również dwa przyświecające mu cele. Zarówno ze wstępu do uzasadnienia projektu rządowego, jak i z art. 1 samego projektu wynika, że amnestia ma z jednej strony upamiętnić dwie historyczne daty: powołania przez naród pierwszego Sejmu odrodzonej Ojczyzny i wyboru przez Sejm Ustawodawczy Prezydenta Rzeczypospolitej, z drugiej zaś strony, dzięki sile obozu demokratycznego, amnestia umożliwi tym obywatelom, którzy dotąd trwali we wrogiej postawie, wzięcie udziału w odbudowie demokratycznej Polski Ludowej. Wydaje mi się, że tylko należyte określenie wzajemnej hierarchii tych dwóch elementów genezy ustawy amnestyjnej prowadzi do właściwego zrozumienia istoty i ducha samej ustawy.</u>
-          <u xml:id="u-21.1" who="#PosełNowacki">Daleki od niedoceniania pierwszego z tych celów, to jest upamiętnienia tych dwóch wielkich dat, które znaczyć będą dla przyszłych pokoleń wielki etap historyczny na drodze dziejowej narodu polskiego, klub posłów Stronnictwa Demokratycznego najistotniejszą treść polityczną projektu widzi raczej w celu drugim, zmierzającym do włączenia do pracy nad odbudową kraju wszystkich obywateli Państwa. W tym ujęciu projekt ustawy stanowi niejako credo, najwymowniejszy skrót pragmatyczny nowo powołanych naczelnych organów Państwa Polskiego w stosunku do tak kapitalnych zagadnień, jak pełne dokonanie dzieła jedności narodowej i pełna realizacja powszechnego dążenia do pokoju wewnętrznego.</u>
-          <u xml:id="u-21.2" who="#PosełNowacki">Problemy, którym na imię: zaufanie, zaufanie obopólne społeczeństwa do Rządu i Rządu do społeczeństwa, problemy, którym na imię jedność narodowa i pokój wewnętrzny, skupiają dziś niewątpliwie na sobie myśli i uwagę ogółu obywateli. Rozwiązaniu tych zagadnień na drodze do pełnej stabilizacji stosunków wewnętrznych projekt ustawy amnestyjnej służy w sposób najuczciwiej i najszerzej zrozumiany. Ustawa ta nie byłaby do pomyślenia bez tego obopólnego zaufania, o którym wspomniałem. Albowiem ustawa ta nie tylko otwiera drogi, które wyprowadzają z lasów i podziemia, nie tylko otwiera bramy więzień dla wyjścia z tych więzień, ale otwiera również wrota, prowadzące do tego nowego domu, który na nowych fundamentach buduje wspólnym wysiłkiem narodu nowa Polska Ludowa.</u>
-          <u xml:id="u-21.3" who="#PosełNowacki">Niewątpliwie w obliczu tej szeroko zakrojonej amnestii nieustępliwe elementy zbrodniczego podziemia reakcyjnego będą usiłowały podjąć jak najenergiczniejszą kontrakcję, siejąc nieufność wśród tych wszystkich, którzy pragnęliby zerwać z dotychczasową działalnością i powrócić do normalnego życia. Jeżeli nie mylimy się jednak w ocenie faktu, że wielkie przemiany, jakie w okresie przedwyborczym dokonały się w poglądach i nastrojach niezdecydowanej do tego czasu, a nawet opozycyjnej części społeczeństwa, że przemiany te znalazły swój odpowiednik również w przemianach zanikającego podziemia, to ta kontrakcja nie może rokować żadnego znaczniejszego powodzenia. W każdym razie zarówno autorzy projektu rządowego jak i komisja sejmowa poprzez szereg istotnych bardzo poprawek uczynili wszystko, aby ustawa ta z chwilą uchwalenia jej przez Wysoką Izbę stała się aktem prawodawczym jasnym, otwartym, szczerym, niedającym nawet jego wrogom najmniejszej podstawy do kwestionowania bezwzględnej prostolinijności zarówno jego założeń jak i szczegółowych przepisów.</u>
-          <u xml:id="u-21.4" who="#PosełNowacki">Ta prostolinijność omawianego tu projektu ustawy nie jest jednak jednostronna, nie stosuje się tylko do tych, którzy ustawą amnestyjną są objęci, ale w sposób równie zdecydowany i niedwuznaczny wyłącza z korzystania z dobrodziejstw amnestii cały szereg przestępstw, które na te dobrodziejstwa nie zasługują.</u>
-          <u xml:id="u-21.5" who="#PosełNowacki">Dla tych wszystkich tylko krótko ujętych zasadniczych względów, dlatego że w projekcie ustawy amnestyjnej i w poprawkach komisji sejmowej widzimy dowód najuczciwszej woli kroczenia dalej na drodze do pełnej jedności narodowej i pełnego pokoju wewnętrznego, dlatego że widzimy w tym projekcie szlachetny wyraz siły moralnej obozu demokracji polskiej i owoc wnikliwej realnej myśli ustawodawczej — klub posłów Stronnictwa Demokratycznego, który będzie głosował przeciw demagogicznym i podyktowanym chęcią poderwania zaufania do Rządu i Sejmu poprawkom Polskiego Stronnictwa Ludowego,...</u>
+          <u xml:id="u-21.0" who="#JerzyNowacki">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o amnestii, która wraz z poprawkami sejmowej Komisji Specjalnej jest w tej chwili w drugim czytaniu przedmiotem obrad, ma u swych źródeł dwa założenia i stosownie do tego ma również dwa przyświecające mu cele. Zarówno ze wstępu do uzasadnienia projektu rządowego, jak i z art. 1 samego projektu wynika, że amnestia ma z jednej strony upamiętnić dwie historyczne daty: powołania przez naród pierwszego Sejmu odrodzonej Ojczyzny i wyboru przez Sejm Ustawodawczy Prezydenta Rzeczypospolitej, z drugiej zaś strony, dzięki sile obozu demokratycznego, amnestia umożliwi tym obywatelom, którzy dotąd trwali we wrogiej postawie, wzięcie udziału w odbudowie demokratycznej Polski Ludowej. Wydaje mi się, że tylko należyte określenie wzajemnej hierarchii tych dwóch elementów genezy ustawy amnestyjnej prowadzi do właściwego zrozumienia istoty i ducha samej ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-21.1" who="#JerzyNowacki">Daleki od niedoceniania pierwszego z tych celów, to jest upamiętnienia tych dwóch wielkich dat, które znaczyć będą dla przyszłych pokoleń wielki etap historyczny na drodze dziejowej narodu polskiego, klub posłów Stronnictwa Demokratycznego najistotniejszą treść polityczną projektu widzi raczej w celu drugim, zmierzającym do włączenia do pracy nad odbudową kraju wszystkich obywateli Państwa. W tym ujęciu projekt ustawy stanowi niejako credo, najwymowniejszy skrót pragmatyczny nowo powołanych naczelnych organów Państwa Polskiego w stosunku do tak kapitalnych zagadnień, jak pełne dokonanie dzieła jedności narodowej i pełna realizacja powszechnego dążenia do pokoju wewnętrznego.</u>
+          <u xml:id="u-21.2" who="#JerzyNowacki">Problemy, którym na imię: zaufanie, zaufanie obopólne społeczeństwa do Rządu i Rządu do społeczeństwa, problemy, którym na imię jedność narodowa i pokój wewnętrzny, skupiają dziś niewątpliwie na sobie myśli i uwagę ogółu obywateli. Rozwiązaniu tych zagadnień na drodze do pełnej stabilizacji stosunków wewnętrznych projekt ustawy amnestyjnej służy w sposób najuczciwiej i najszerzej zrozumiany. Ustawa ta nie byłaby do pomyślenia bez tego obopólnego zaufania, o którym wspomniałem. Albowiem ustawa ta nie tylko otwiera drogi, które wyprowadzają z lasów i podziemia, nie tylko otwiera bramy więzień dla wyjścia z tych więzień, ale otwiera również wrota, prowadzące do tego nowego domu, który na nowych fundamentach buduje wspólnym wysiłkiem narodu nowa Polska Ludowa.</u>
+          <u xml:id="u-21.3" who="#JerzyNowacki">Niewątpliwie w obliczu tej szeroko zakrojonej amnestii nieustępliwe elementy zbrodniczego podziemia reakcyjnego będą usiłowały podjąć jak najenergiczniejszą kontrakcję, siejąc nieufność wśród tych wszystkich, którzy pragnęliby zerwać z dotychczasową działalnością i powrócić do normalnego życia. Jeżeli nie mylimy się jednak w ocenie faktu, że wielkie przemiany, jakie w okresie przedwyborczym dokonały się w poglądach i nastrojach niezdecydowanej do tego czasu, a nawet opozycyjnej części społeczeństwa, że przemiany te znalazły swój odpowiednik również w przemianach zanikającego podziemia, to ta kontrakcja nie może rokować żadnego znaczniejszego powodzenia. W każdym razie zarówno autorzy projektu rządowego jak i komisja sejmowa poprzez szereg istotnych bardzo poprawek uczynili wszystko, aby ustawa ta z chwilą uchwalenia jej przez Wysoką Izbę stała się aktem prawodawczym jasnym, otwartym, szczerym, niedającym nawet jego wrogom najmniejszej podstawy do kwestionowania bezwzględnej prostolinijności zarówno jego założeń jak i szczegółowych przepisów.</u>
+          <u xml:id="u-21.4" who="#JerzyNowacki">Ta prostolinijność omawianego tu projektu ustawy nie jest jednak jednostronna, nie stosuje się tylko do tych, którzy ustawą amnestyjną są objęci, ale w sposób równie zdecydowany i niedwuznaczny wyłącza z korzystania z dobrodziejstw amnestii cały szereg przestępstw, które na te dobrodziejstwa nie zasługują.</u>
+          <u xml:id="u-21.5" who="#JerzyNowacki">Dla tych wszystkich tylko krótko ujętych zasadniczych względów, dlatego że w projekcie ustawy amnestyjnej i w poprawkach komisji sejmowej widzimy dowód najuczciwszej woli kroczenia dalej na drodze do pełnej jedności narodowej i pełnego pokoju wewnętrznego, dlatego że widzimy w tym projekcie szlachetny wyraz siły moralnej obozu demokracji polskiej i owoc wnikliwej realnej myśli ustawodawczej — klub posłów Stronnictwa Demokratycznego, który będzie głosował przeciw demagogicznym i podyktowanym chęcią poderwania zaufania do Rządu i Sejmu poprawkom Polskiego Stronnictwa Ludowego,...</u>
           <u xml:id="u-21.6" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Czyżby? Przerywania na ławach PSL.)</u>
-          <u xml:id="u-21.7" who="#PosełNowacki">... ustosunkowuje się do projektu rządowego i poprawek komisji pozytywnie i będzie głosował za ich przyjęciem.</u>
+          <u xml:id="u-21.7" who="#JerzyNowacki">... ustosunkowuje się do projektu rządowego i poprawek komisji pozytywnie i będzie głosował za ich przyjęciem.</u>
           <u xml:id="u-21.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-22">
           <u xml:id="u-22.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Frankowski.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-23">
-          <u xml:id="u-23.0" who="#PosełFrankowski">Wysoki Sejmie! W imieniu Katolicko-Społecznego Klubu Poselskiego chciałbym zwrócić uwagę na pewne, szczególnie ważne zagadnienie, które wiąże się z projektem ustawy o amnestii. Jest to wyjątkowa sprawa, przy której chodzi przede wszystkim o konkretne czyny. O tych czynach będę mówił.</u>
-          <u xml:id="u-23.1" who="#PosełFrankowski">Skuteczność amnestii wymaga skoordynowania wysiłków następujących czynników: Rządu, Sejmu, społeczeństwa i wreszcie podziemia.</u>
-          <u xml:id="u-23.2" who="#PosełFrankowski">Projekt ustawy o amnestii jest projektem wniesionym przez Rząd. Nie mogę się oprzeć, aby nie podkreślić moralnej wagi tego zagadnienia. Skoro Rząd, złożony z przedstawicieli bloku stronnictw demokratycznych, jako pierwszy projekt ustawy wnosi ustawę o amnestii, wyciąga rękę zgody do wczorajszego przeciwnika, to jest to krok, zasługujący ze wszech miar na uznanie, a co więcej — na mocne poparcie.</u>
-          <u xml:id="u-23.3" who="#PosełFrankowski">Jesteśmy przekonani, że Rząd wnosząc projekt ustawy o amnestii, podszedł do całego zagadnienia szczerze, nie dla krótkotrwałego zdobycia popularności, ale dla trwałego zbudowania zgody narodowej i trwałego wzmocnienia siły naszego Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-23.4" who="#PosełFrankowski">Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że Rząd to nie tylko ministrowie, ale również cały aparat wykonawczy w terenie.</u>
-          <u xml:id="u-23.5" who="#PosełFrankowski">Wiemy, jak ciężka i niebezpieczna jest praca w terenie, wiemy, ile pochłonęła ona ofiar z szeregów UB i Milicji. Zdajemy sobie sprawę z tego, że w tym aparacie wykonawczym w terenie są różni ludzie, którzy czasem bez złej woli, nie rozumieją przepisów ustawy o amnestii, o której nie możemy bez reszty powiedzieć, żeby była tak bardzo przystępnie sformułowana. Znajdą się również i tacy, którzy będą niewłaściwie komentowali ustawę i świadomie ograniczali jej zasięg, względnie też będą rozsiewać niczym nieuzasadnione plotki, hamujące proces ujawniania się.</u>
-          <u xml:id="u-23.6" who="#PosełFrankowski">Dlatego też z całą stanowczością kierujemy nasz apel pod adresem Ministerstwa Bezpieczeństwa, aby dopilnowało prawidłowego wykonania ustawy o amnestii. Chodzi o rzecz naprawdę wielką.</u>
-          <u xml:id="u-23.7" who="#PosełFrankowski">Panie Ministrze Bezpieczeństwa! Za burtę z aparatu urzędniczego z tymi wszystkimi kacykami, którzy by chcieli inaczej rozumieć ustawę o amnestii, niż my to zgodnie z Rządem rozumiemy. Zły funkcjonariusz, źle wykonujący przepisy ustawy o amnestii — to gorszy może wróg od setnego podziemia.</u>
-          <u xml:id="u-23.8" who="#PosełFrankowski">Tak więc pierwszym warunkiem skuteczności ustawy amnestyjnej to sprawność i poczucie głębokiej odpowiedzialności aparatu wykonawczego. Jeżeli to będzie dopilnowane i zastosowane, to przynajmniej połowę ciężkiej pracy nad rozładowaniem podziemia mamy za sobą.</u>
-          <u xml:id="u-23.9" who="#PosełFrankowski">Za drugi nieodzowny warunek skuteczności amnestii uważam postawę Sejmu. Już na posiedzeniu komisji miałem zaszczyt oświadczyć na samym wstępie dyskusji: klub nasz będzie dążyć do tego, aby ustawa o amnestii była uchwalona jednomyślnie. Klub nasz nie zgłosi żadnych wniosków mniejszości.</u>
-          <u xml:id="u-23.10" who="#PosełFrankowski">Nie powiem, że nie mieliśmy żadnych uwag, czy poprawek do wniesionego przez Rząd projektu. Dyskutowaliśmy w pewnych momentach nawet bardzo gorąco i nie zawahaliśmy się dotknąć nawet najbardziej drażliwych problemów. W płaszczyźnie dobrej woli i wzajemnych ustępstw osiągnęliśmy porozumienie, wiele poprawek zostało uwzględnionych.</u>
-          <u xml:id="u-23.11" who="#PosełFrankowski">Za trzeci czynnik uważamy właściwą postawę społeczeństwa.</u>
-          <u xml:id="u-23.12" who="#PosełFrankowski">Należy zmobilizować wszystkie terenowe autorytety bez względu na przekonania polityczne, aby one przez swą postawę zaufania do ustawy Amnestyjnej oddziaływały pozytywnie na podziemie.</u>
-          <u xml:id="u-23.13" who="#PosełFrankowski">Operujemy skrótami: „podziemie”, „las”. Jest w tym dużo przesady. Ci ludzie, o których nam chodzi, niekoniecznie siedzą w podziemiu, niekoniecznie siedzą stale w lesie, oni przeważnie chodzą pośród nas i mieszkają pośród nas. Trzeba zmobilizować społeczeństwo, aby swą postawą wpłynęło na tych wszystkich, którzy mają się ujawnić, aby się niezwłocznie ujawnili.</u>
-          <u xml:id="u-23.14" who="#PosełFrankowski">Mobilizacja opinii, to jeszcze nie wszystko. Społeczeństwo musi zająć się tym, aby ci, którzy wyjdą z więzień, którzy ujawnią się, znaleźli odpowiednie miejsce dla siebie, aby nie wrócili z powrotem do dawnego procederu.</u>
-          <u xml:id="u-23.15" who="#PosełFrankowski">Stawiamy konkretny projekt zwołania, komitetu opieki nad amnestionowanymi. Człowiek wychodzący z podziemia, człowiek wychodzący z więzienia, musi od razu znaleźć wyciągniętą do siebie bratnią dłoń która się nim zaopiekuje, która pomoże znaleźć uczciwy sposób zarobienia na kawałek chleba.</u>
-          <u xml:id="u-23.16" who="#PosełFrankowski">Jeżeli my tej pracy nie wykonamy, to możemy liczyć się z tym, że część ludzi stoczy się z powrotem na złą drogę. Znane nam są wypadki, że instytucje zwalniały rodziny tych pracowników, którzy zostali skazani za przestępstwa polityczne.</u>
-          <u xml:id="u-23.17" who="#PosełFrankowski">Zapytujemy, czy to jest właściwa metoda?</u>
-          <u xml:id="u-23.18" who="#PosełFrankowski">Każdy pracodawca, każda instytucja państwowa, spółdzielcza czy samorządowa musi uważać za swój obowiązek zatrudnić ludzi, którzy skorzystali z dobrodziejstw amnestii. Mamy obowiązujące ustawodawstwo, które przewiduje obowiązek zatrudniania w pewnym procencie inwalidów. Nie zapominajmy o tym, że korzystający z amnestii, to jeszcze większy inwalida, bo inwalida duchowy, którego należy otoczyć specjalną opieką, dać szybko uczciwą pracę i nauczyć myśleć kategoriami normalnego obywatela. Nie wystarczy dać stanowisko płk Rzepeckiemu — trzeba dać zajęcie reszcie szarych ludzi. Sygnalizujemy już dziś, że zwrócimy się do Pana Marszałka Sejmu, aby zwołał Konwent Seniorów wszystkich klubów poselskich, celem rozważenia dokładnie sprawy powołania społecznego komitetu opieki nad amnestionowanymi.</u>
-          <u xml:id="u-23.19" who="#PosełFrankowski">Uważamy to za jeden z kardynalnych warunków powodzenia akcji.</u>
-          <u xml:id="u-23.20" who="#PosełFrankowski">Wreszcie dochodzę do momentu czwartego i ostatniego — podziemia.</u>
-          <u xml:id="u-23.21" who="#PosełFrankowski">Nie będę twierdził, że obecna ustawa całkowicie i bez reszty ten problem zlikwiduje, bo takiej ustawy w ogóle nie ma — to nie jest tylko sprawa przepisu prawnego. Śmiem natomiast twierdzić, że zdecydowane przeprowadzenie ustawy powinno problem podziemia sprowadzić do kategorii problemów małej wagi, a nie pierwszorzędnej wagi, jak to ma obecnie miejsce. Jesteśmy przekonani, że podziemie zareaguje żywo na wydanie obecnej ustawy i ujawni się, o ile oczywiście od razu zagrają wszystkie poprzednio wymienione momenty, to jest: Rząd, Sejm, społeczeństwo.</u>
-          <u xml:id="u-23.22" who="#PosełFrankowski">Kierujemy nasz apel do podziemia: Ujawniajcie się, korzystajcie z amnestii!</u>
-          <u xml:id="u-23.23" who="#PosełFrankowski">Jeszcze jedna krótka uwaga: ustawa amnestyjna to wyraz pewnej postawy wobec przeszłości; postawy pojednania, przebaczenia — to jeden z najgłębszych rysów chrześcijaństwa. Dobrze jest umieć leczyć skutki, leczyć błędy, ale jeszcze lepiej jest umieć im zapobiegać. Ustawa amnestyjna to jakby przypomnienie niepisanej umowy moralnej, która w dniu dzisiejszym zostaje zawarta między wszystkimi ugrupowaniami politycznymi, działającymi w Polsce, pomiędzy czynnikami rządzącymi a szerokimi masami społeczeństwa, dla których często Państwo — to wójt, starosta i szef Bezpieczeństwa.</u>
-          <u xml:id="u-23.24" who="#PosełFrankowski">Ta umowa niepisana brzmi krótko: odtąd rządzić będzie jedynie i wyłącznie prawo. Nie ma usprawiedliwienia dla podziemia, strzelającego nadal do robotników z Chodakowa, nie ma usprawiedliwienia dla kogokolwiek z aparatu administracyjnego czy policyjnego, kto nadużywa władzy i wyraźnie ją przekracza.</u>
-          <u xml:id="u-23.25" who="#PosełFrankowski">Będziemy głosować za projektem ustawy z poprawkami komisji — jednomyślnie.</u>
+          <u xml:id="u-23.0" who="#JanFrankowski">Wysoki Sejmie! W imieniu Katolicko-Społecznego Klubu Poselskiego chciałbym zwrócić uwagę na pewne, szczególnie ważne zagadnienie, które wiąże się z projektem ustawy o amnestii. Jest to wyjątkowa sprawa, przy której chodzi przede wszystkim o konkretne czyny. O tych czynach będę mówił.</u>
+          <u xml:id="u-23.1" who="#JanFrankowski">Skuteczność amnestii wymaga skoordynowania wysiłków następujących czynników: Rządu, Sejmu, społeczeństwa i wreszcie podziemia.</u>
+          <u xml:id="u-23.2" who="#JanFrankowski">Projekt ustawy o amnestii jest projektem wniesionym przez Rząd. Nie mogę się oprzeć, aby nie podkreślić moralnej wagi tego zagadnienia. Skoro Rząd, złożony z przedstawicieli bloku stronnictw demokratycznych, jako pierwszy projekt ustawy wnosi ustawę o amnestii, wyciąga rękę zgody do wczorajszego przeciwnika, to jest to krok, zasługujący ze wszech miar na uznanie, a co więcej — na mocne poparcie.</u>
+          <u xml:id="u-23.3" who="#JanFrankowski">Jesteśmy przekonani, że Rząd wnosząc projekt ustawy o amnestii, podszedł do całego zagadnienia szczerze, nie dla krótkotrwałego zdobycia popularności, ale dla trwałego zbudowania zgody narodowej i trwałego wzmocnienia siły naszego Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-23.4" who="#JanFrankowski">Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że Rząd to nie tylko ministrowie, ale również cały aparat wykonawczy w terenie.</u>
+          <u xml:id="u-23.5" who="#JanFrankowski">Wiemy, jak ciężka i niebezpieczna jest praca w terenie, wiemy, ile pochłonęła ona ofiar z szeregów UB i Milicji. Zdajemy sobie sprawę z tego, że w tym aparacie wykonawczym w terenie są różni ludzie, którzy czasem bez złej woli, nie rozumieją przepisów ustawy o amnestii, o której nie możemy bez reszty powiedzieć, żeby była tak bardzo przystępnie sformułowana. Znajdą się również i tacy, którzy będą niewłaściwie komentowali ustawę i świadomie ograniczali jej zasięg, względnie też będą rozsiewać niczym nieuzasadnione plotki, hamujące proces ujawniania się.</u>
+          <u xml:id="u-23.6" who="#JanFrankowski">Dlatego też z całą stanowczością kierujemy nasz apel pod adresem Ministerstwa Bezpieczeństwa, aby dopilnowało prawidłowego wykonania ustawy o amnestii. Chodzi o rzecz naprawdę wielką.</u>
+          <u xml:id="u-23.7" who="#JanFrankowski">Panie Ministrze Bezpieczeństwa! Za burtę z aparatu urzędniczego z tymi wszystkimi kacykami, którzy by chcieli inaczej rozumieć ustawę o amnestii, niż my to zgodnie z Rządem rozumiemy. Zły funkcjonariusz, źle wykonujący przepisy ustawy o amnestii — to gorszy może wróg od setnego podziemia.</u>
+          <u xml:id="u-23.8" who="#JanFrankowski">Tak więc pierwszym warunkiem skuteczności ustawy amnestyjnej to sprawność i poczucie głębokiej odpowiedzialności aparatu wykonawczego. Jeżeli to będzie dopilnowane i zastosowane, to przynajmniej połowę ciężkiej pracy nad rozładowaniem podziemia mamy za sobą.</u>
+          <u xml:id="u-23.9" who="#JanFrankowski">Za drugi nieodzowny warunek skuteczności amnestii uważam postawę Sejmu. Już na posiedzeniu komisji miałem zaszczyt oświadczyć na samym wstępie dyskusji: klub nasz będzie dążyć do tego, aby ustawa o amnestii była uchwalona jednomyślnie. Klub nasz nie zgłosi żadnych wniosków mniejszości.</u>
+          <u xml:id="u-23.10" who="#JanFrankowski">Nie powiem, że nie mieliśmy żadnych uwag, czy poprawek do wniesionego przez Rząd projektu. Dyskutowaliśmy w pewnych momentach nawet bardzo gorąco i nie zawahaliśmy się dotknąć nawet najbardziej drażliwych problemów. W płaszczyźnie dobrej woli i wzajemnych ustępstw osiągnęliśmy porozumienie, wiele poprawek zostało uwzględnionych.</u>
+          <u xml:id="u-23.11" who="#JanFrankowski">Za trzeci czynnik uważamy właściwą postawę społeczeństwa.</u>
+          <u xml:id="u-23.12" who="#JanFrankowski">Należy zmobilizować wszystkie terenowe autorytety bez względu na przekonania polityczne, aby one przez swą postawę zaufania do ustawy Amnestyjnej oddziaływały pozytywnie na podziemie.</u>
+          <u xml:id="u-23.13" who="#JanFrankowski">Operujemy skrótami: „podziemie”, „las”. Jest w tym dużo przesady. Ci ludzie, o których nam chodzi, niekoniecznie siedzą w podziemiu, niekoniecznie siedzą stale w lesie, oni przeważnie chodzą pośród nas i mieszkają pośród nas. Trzeba zmobilizować społeczeństwo, aby swą postawą wpłynęło na tych wszystkich, którzy mają się ujawnić, aby się niezwłocznie ujawnili.</u>
+          <u xml:id="u-23.14" who="#JanFrankowski">Mobilizacja opinii, to jeszcze nie wszystko. Społeczeństwo musi zająć się tym, aby ci, którzy wyjdą z więzień, którzy ujawnią się, znaleźli odpowiednie miejsce dla siebie, aby nie wrócili z powrotem do dawnego procederu.</u>
+          <u xml:id="u-23.15" who="#JanFrankowski">Stawiamy konkretny projekt zwołania, komitetu opieki nad amnestionowanymi. Człowiek wychodzący z podziemia, człowiek wychodzący z więzienia, musi od razu znaleźć wyciągniętą do siebie bratnią dłoń która się nim zaopiekuje, która pomoże znaleźć uczciwy sposób zarobienia na kawałek chleba.</u>
+          <u xml:id="u-23.16" who="#JanFrankowski">Jeżeli my tej pracy nie wykonamy, to możemy liczyć się z tym, że część ludzi stoczy się z powrotem na złą drogę. Znane nam są wypadki, że instytucje zwalniały rodziny tych pracowników, którzy zostali skazani za przestępstwa polityczne.</u>
+          <u xml:id="u-23.17" who="#JanFrankowski">Zapytujemy, czy to jest właściwa metoda?</u>
+          <u xml:id="u-23.18" who="#JanFrankowski">Każdy pracodawca, każda instytucja państwowa, spółdzielcza czy samorządowa musi uważać za swój obowiązek zatrudnić ludzi, którzy skorzystali z dobrodziejstw amnestii. Mamy obowiązujące ustawodawstwo, które przewiduje obowiązek zatrudniania w pewnym procencie inwalidów. Nie zapominajmy o tym, że korzystający z amnestii, to jeszcze większy inwalida, bo inwalida duchowy, którego należy otoczyć specjalną opieką, dać szybko uczciwą pracę i nauczyć myśleć kategoriami normalnego obywatela. Nie wystarczy dać stanowisko płk Rzepeckiemu — trzeba dać zajęcie reszcie szarych ludzi. Sygnalizujemy już dziś, że zwrócimy się do Pana Marszałka Sejmu, aby zwołał Konwent Seniorów wszystkich klubów poselskich, celem rozważenia dokładnie sprawy powołania społecznego komitetu opieki nad amnestionowanymi.</u>
+          <u xml:id="u-23.19" who="#JanFrankowski">Uważamy to za jeden z kardynalnych warunków powodzenia akcji.</u>
+          <u xml:id="u-23.20" who="#JanFrankowski">Wreszcie dochodzę do momentu czwartego i ostatniego — podziemia.</u>
+          <u xml:id="u-23.21" who="#JanFrankowski">Nie będę twierdził, że obecna ustawa całkowicie i bez reszty ten problem zlikwiduje, bo takiej ustawy w ogóle nie ma — to nie jest tylko sprawa przepisu prawnego. Śmiem natomiast twierdzić, że zdecydowane przeprowadzenie ustawy powinno problem podziemia sprowadzić do kategorii problemów małej wagi, a nie pierwszorzędnej wagi, jak to ma obecnie miejsce. Jesteśmy przekonani, że podziemie zareaguje żywo na wydanie obecnej ustawy i ujawni się, o ile oczywiście od razu zagrają wszystkie poprzednio wymienione momenty, to jest: Rząd, Sejm, społeczeństwo.</u>
+          <u xml:id="u-23.22" who="#JanFrankowski">Kierujemy nasz apel do podziemia: Ujawniajcie się, korzystajcie z amnestii!</u>
+          <u xml:id="u-23.23" who="#JanFrankowski">Jeszcze jedna krótka uwaga: ustawa amnestyjna to wyraz pewnej postawy wobec przeszłości; postawy pojednania, przebaczenia — to jeden z najgłębszych rysów chrześcijaństwa. Dobrze jest umieć leczyć skutki, leczyć błędy, ale jeszcze lepiej jest umieć im zapobiegać. Ustawa amnestyjna to jakby przypomnienie niepisanej umowy moralnej, która w dniu dzisiejszym zostaje zawarta między wszystkimi ugrupowaniami politycznymi, działającymi w Polsce, pomiędzy czynnikami rządzącymi a szerokimi masami społeczeństwa, dla których często Państwo — to wójt, starosta i szef Bezpieczeństwa.</u>
+          <u xml:id="u-23.24" who="#JanFrankowski">Ta umowa niepisana brzmi krótko: odtąd rządzić będzie jedynie i wyłącznie prawo. Nie ma usprawiedliwienia dla podziemia, strzelającego nadal do robotników z Chodakowa, nie ma usprawiedliwienia dla kogokolwiek z aparatu administracyjnego czy policyjnego, kto nadużywa władzy i wyraźnie ją przekracza.</u>
+          <u xml:id="u-23.25" who="#JanFrankowski">Będziemy głosować za projektem ustawy z poprawkami komisji — jednomyślnie.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-24">
           <u xml:id="u-24.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Drzewiecki.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-25">
-          <u xml:id="u-25.0" who="#PosełDrzewiecki">Wysoka Izbo! Krótki okres dziejów naszego kraju od czasu zakończenia zwycięskiej wojny z germańskim barbarzyńcą obfituje w przełomowe wydarzenia o epokowym znaczeniu. Do tej kategorii wydarzeń należy niewątpliwie pierwszy po wojnie Sejm Ustawodawczy i dokonane już przez niego w tak krótkim czasie prace organizacyjno-ustawodawcze, których realnym wynikiem jest wybór Prezydent Rzeczypospolitej, uchwalenie „Małej Konstytucji” i ustawa o amnestii. Szczególnie ta ostatnia, nad którą debata sejmowa dobiega końca, posiada ogromne, wprost przełomowe znaczenie w życiu naszego narodu.</u>
-          <u xml:id="u-25.1" who="#PosełDrzewiecki">Słowo amnestia zawiera w sobie doniosłą treść i w uszach obywateli Państwa brzmi wyjątkowo.</u>
-          <u xml:id="u-25.2" who="#PosełDrzewiecki">Pamiętajmy dobrze, czym słowo „amnestia” było dla radykalnych działaczy politycznych, którzy za czasów sanacyjnych byli poniewierani po więzieniach.</u>
-          <u xml:id="u-25.3" who="#PosełDrzewiecki">Amnestia, rzucana przez reżim sanacyjny jak ochłap, otwierała drzwi więzienne ideowcom, którzy za wyrokiem albo i bez wyroku sądowego trzymani, rwali się do pracy na wolności, do pracy wśród chłopów i robotników — bo to były lata walki o prawo do życia dla ludu pracującego, o postęp, o demokrację.</u>
-          <u xml:id="u-25.4" who="#PosełDrzewiecki">A czymże jest dzisiaj amnestia? W momencie dziejowym Polski, gdy zwycięski świat pracy, ujął władzę w swoje ręce?</u>
-          <u xml:id="u-25.5" who="#PosełDrzewiecki">Rozumiemy wszyscy, że słowo to nabrało innego znaczenia, że amnestia obecnie zawiera inną zgoła treść.</u>
-          <u xml:id="u-25.6" who="#PosełDrzewiecki">W momencie dla Polski najbardziej doniosłymi, w owe pamiętne dni Manifestu Lipcowego, gdy z krwawej niewoli hitlerowskiej wstawała do nowego życia Polska demokratyczna Polska Ludowa — wtedy to naród polski, zapatrzony w fałszywych proroków, nie wykazał realizmu politycznego, nie potrafił zgodnie i harmonijnie stanąć na zew nowych władz polskich, na jedynie słuszny apel Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.</u>
-          <u xml:id="u-25.7" who="#PosełDrzewiecki">Błędy, popełnione przez ambitną i krótkowzroczną emigrację londyńską, spowodowały dużo nieszczęść dla Narodu Polskiego, a ostatkiem tego są resztki band w lasach i odsiadujący kary w więzieniach za działalność na szkodę Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-25.8" who="#PosełDrzewiecki">To jest powodem zrodzenia się myśli ustawy o amnestii.</u>
-          <u xml:id="u-25.9" who="#PosełDrzewiecki">Jest rzeczą naturalną i słuszną, że Prezydent Rzeczypospolitej, że Rząd stały, że Sejm, wybrany z woli narodu dla uchwalenia podstaw prawnych Nowej Polski, pragną przystąpić do systematycznej, już nie tymczasowej, pracy dla wspólnego dobra obywateli — dla Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-25.10" who="#PosełDrzewiecki">Pragną tę pracę prowadzić w atmosferze pełnego zaufania całego narodu.</u>
-          <u xml:id="u-25.11" who="#PosełDrzewiecki">Aby to osiągnąć, trzeba wyrwać z życia społecznego wszelkie zadry, które kłują, które bolą. Trzeba usunąć wszelkie zadrażnienia i niesnaski, które usunąć się dadzą bez szkody dla demokracji polskiej.</u>
-          <u xml:id="u-25.12" who="#PosełDrzewiecki">Amnestia jest, przede wszystkim ostatnim i decydującym krokiem dania możności wyjścia z podziemia wprowadzonym w błąd i oszukanym jednostkom i grupom, które dotąd stawały w poprzek nowej polskiej rzeczywistości politycznej.</u>
-          <u xml:id="u-25.13" who="#PosełDrzewiecki">Ostatnie procesy polityczne wykazały całkowite bankructwo wstecznych i szkodliwych dla Polski prądów politycznych, biorących natchnienie z Londynu. Procesy te były dla obecnego Rządu wskaźnikiem, że zaistniał wreszcie moment, kiedy można odwołać się do całego narodu i wezwać go do zgodnej współpracy, dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń.</u>
-          <u xml:id="u-25.14" who="#PosełDrzewiecki">Amnestia jest tą gałązką oliwną, którą Rząd rozsądnie wyciąga w stronę zabłąkanych na rozdrożach politycznych obywateli.</u>
-          <u xml:id="u-25.15" who="#PosełDrzewiecki">Aby ustawa o amnestii nie tylko spełniła swą istotną rolę, ale mogła być wykorzystana jako kapitalny moment propagandowy dla usunięcia w społeczeństwie resztek nieufności do naszej rzeczywistości politycznej, muszą nasze partie polityczne należycie ocenić istotę naszej amnestii.</u>
-          <u xml:id="u-25.16" who="#PosełDrzewiecki">Skoro chodzi o ostateczne i całkowite usunięcie z naszego życia społecznego wszelkich podstaw do wzajemnych uraz, nieufności — trzeba bezwzględnie i jasno ustalić, że obecnie i na przyszłość unikać będziemy okazji do podważania pewnych i ustalonych podstaw prawnych w życiu społecznym.</u>
-          <u xml:id="u-25.17" who="#PosełDrzewiecki">Jako przedstawiciel PSL „Nowe Wyzwolenie”, a od ostatniej rady naczelnej tego stronnictwa, t. j. od 10 lutego r. b., prezes głównego komitetu wykonawczego, mógłbym przytoczyć z życia mej partii przykłady, które należycie sprawę by zilustrowały. Z braku czasu pominę je.</u>
-          <u xml:id="u-25.18" who="#PosełDrzewiecki">„Nowe Wyzwolenie” jest stronnictwem młodym. Powstało w momencie niezwykle poważnym, kiedy naród polski po raz pierwszy po tej straszliwej wojnie dał wyraz swej woli w zasadniczych dla swego bytu sprawach w momencie głosowania ludowego.</u>
-          <u xml:id="u-25.19" who="#PosełDrzewiecki">Grupa radykalnych działaczy chłopskich, widząc, do czego zmierza samobójcza polityka prezesa PSL — zaprotestowała przeciwko temu, pragnąc ratować sprawę chłopską, a tym samym i żywotne interesy narodu.</u>
-          <u xml:id="u-25.20" who="#PosełDrzewiecki">Równocześnie jednak pracę naszą, pożyteczną dla wsi i narodu utrudniają fakty całkowicie sprzeczne z intencjami Rządu.</u>
-          <u xml:id="u-25.21" who="#PosełDrzewiecki">Wysoka Izbo! Tym, którzy nie znają albo tendencyjnie udają, że nie znają zasad naszej ideologii i starają się nadal siać zamęt w życiu politycznym nie tylko ruchu ludowego, ale i całego Państwa, niwecząc atmosferę zaufania i poczucia legalności i to w momencie wchodzenia w życie przełomowych ustaw, przypominamy, że PSL „Nowe Wyzwolenie”:</u>
-          <u xml:id="u-25.22" who="#PosełDrzewiecki">1. Dąży ze wszystkich sił do utrwalenia niepodległości, suwerenności i nienaruszalności granic Państwa, w szczególności granicy na Odrze, Nysie i Bałtyku oraz do utrwalenia praw i zdobyczy demokratycznych, które są równym przywilejem wszystkich obywateli Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-25.23" who="#PosełDrzewiecki">2. Za najwyższy cel swoich prac uważa dobro Państwa i jego obywateli, a w szczególności wyzyskanie dla tego celu olbrzymich sił ludu wiejskiego, który równym krokiem wspólnie z robotnikiem zmierzać będzie do tego, by razem zbudować wielki dom Polski ludowej, by razem z nim gospodarzyć, by razem z nim współrządzić.</u>
-          <u xml:id="u-25.24" who="#PosełDrzewiecki">3. Za jedynie sprawiedliwy uznaje demokratyczny ustrój państwa, jako najbardziej odpowiadający warstwie chłopskiej i robotniczej, i bronić będzie praw demokracji wspólnie z klasą robotniczą na każdym kroku i w każdym momencie.</u>
-          <u xml:id="u-25.25" who="#PosełDrzewiecki">4. Za najważniejszą rację stanu uznaje współżycie i współpracę ze wszystkimi państwami słowiańskimi, a w szczególności rozumie potrzebę upowszechnienia i ugruntowania po wszystkie czasy głębokiej przyjaźni z narodami Związku Radzieckiego.</u>
-          <u xml:id="u-25.26" who="#PosełDrzewiecki">W nawiązaniu porozumienia i współpracy z wielkimi demokracjami zachodu widzi jedną z rękojmi utrwalenia pokoju światowego, bo poczucie pokoju stanowi jedną z głównych przyrodzonych właściwości natury chłopskiej i jeden z podstawowych warunków jej pracy.</u>
-          <u xml:id="u-25.27" who="#PosełDrzewiecki">Wreszcie stronnictwo nasze stoi zdecydowanie i niezłomnie na stanowisku radykalizmu społeczno-gospodarczego, wyrażającego się wielkimi reformami, jakie demokracja Polski odrodzonej już w życie wprowadziła, a które muszą być nadal świadomie, planowo realizowane przez wszystkie siły narodu, wśród których nie może zabraknąć ogromnej siły mas chłopskich, zmierzających bezustannie do postępu gospodarczego i do dobrobytu całego narodu.</u>
-          <u xml:id="u-25.28" who="#PosełDrzewiecki">Działacze ludowi, zgrupowani w naszych szeregach, w szeregach radykalnej i postępowej partii chłopskiej, ceniącej wysoko nie tylko własną samodzielność organizacyjną, ale i sprawiedliwe zasady współpracy z innymi partiami, nie splamili się nigdy wysługiwaniem się reakcji czy to przedwojennej, czy londyńskiej w okresie okupacji, czy wreszcie zbrodniczemu podziemiu, lecz zawsze i wszędzie bronili zasad demokracji i postępu, zawsze i wszędzie stawali wiernie ramię przy ramieniu z tymi wszystkimi, którzy podejmowali, zdecydowaną walkę o te ideały, zawsze i wszędzie, podejmowali wytrwale każdą pracę i współpracę, która prowadziła skutecznie do realizacji tych ideałów.</u>
-          <u xml:id="u-25.29" who="#PosełDrzewiecki">I dziś nie może na nas nikt, kto uczciwy, rzucać politycznych insynuacji, chyba tylko ci, którzy zawsze kumali się z rozmaitymi odmianami reakcji i wstecznictwa, siali zamęt, gwałt i bezprawie w narodzie, a w szczególności w szeregach ruchu ludowego i to w tych szeregach, które w sposób pozytywny i twórczy wkładają świadomie swój zbiorowy wysiłek w wielkie dzieło odbudowy kraju i urządzania Państwa na zasadach wolności i sprawiedliwości społecznej.</u>
-          <u xml:id="u-25.30" who="#PosełDrzewiecki">W momencie uchwalania ustawy o amnestii musieliśmy te sprawy poruszyć, ażeby nie były stwarzane precedensy do nowych wykroczeń, które musiałyby być regulowane jakąś nową ustawą.</u>
-          <u xml:id="u-25.31" who="#PosełDrzewiecki">Tę amnestię uważamy za ostateczną.</u>
-          <u xml:id="u-25.32" who="#PosełDrzewiecki">Doceniając znaczenie tej ustawy o amnestii, w szczególności dla wsi, która poniosła najwięcej ofiar na skutek politycznych nieporozumień i krótkowzroczności swych przywódców — klub poselski PSL „Nowe Wyzwolenie” będzie głosował w całości za ustawą o amnestii w brzmieniu, uchwalonym przez komisję specjalną, wierząc, że będzie ona wykonana zgodnie z dotrze zrozumianym interesem całego narodu.</u>
+          <u xml:id="u-25.0" who="#BronisławDrzewiecki">Wysoka Izbo! Krótki okres dziejów naszego kraju od czasu zakończenia zwycięskiej wojny z germańskim barbarzyńcą obfituje w przełomowe wydarzenia o epokowym znaczeniu. Do tej kategorii wydarzeń należy niewątpliwie pierwszy po wojnie Sejm Ustawodawczy i dokonane już przez niego w tak krótkim czasie prace organizacyjno-ustawodawcze, których realnym wynikiem jest wybór Prezydent Rzeczypospolitej, uchwalenie „Małej Konstytucji” i ustawa o amnestii. Szczególnie ta ostatnia, nad którą debata sejmowa dobiega końca, posiada ogromne, wprost przełomowe znaczenie w życiu naszego narodu.</u>
+          <u xml:id="u-25.1" who="#BronisławDrzewiecki">Słowo amnestia zawiera w sobie doniosłą treść i w uszach obywateli Państwa brzmi wyjątkowo.</u>
+          <u xml:id="u-25.2" who="#BronisławDrzewiecki">Pamiętajmy dobrze, czym słowo „amnestia” było dla radykalnych działaczy politycznych, którzy za czasów sanacyjnych byli poniewierani po więzieniach.</u>
+          <u xml:id="u-25.3" who="#BronisławDrzewiecki">Amnestia, rzucana przez reżim sanacyjny jak ochłap, otwierała drzwi więzienne ideowcom, którzy za wyrokiem albo i bez wyroku sądowego trzymani, rwali się do pracy na wolności, do pracy wśród chłopów i robotników — bo to były lata walki o prawo do życia dla ludu pracującego, o postęp, o demokrację.</u>
+          <u xml:id="u-25.4" who="#BronisławDrzewiecki">A czymże jest dzisiaj amnestia? W momencie dziejowym Polski, gdy zwycięski świat pracy, ujął władzę w swoje ręce?</u>
+          <u xml:id="u-25.5" who="#BronisławDrzewiecki">Rozumiemy wszyscy, że słowo to nabrało innego znaczenia, że amnestia obecnie zawiera inną zgoła treść.</u>
+          <u xml:id="u-25.6" who="#BronisławDrzewiecki">W momencie dla Polski najbardziej doniosłymi, w owe pamiętne dni Manifestu Lipcowego, gdy z krwawej niewoli hitlerowskiej wstawała do nowego życia Polska demokratyczna Polska Ludowa — wtedy to naród polski, zapatrzony w fałszywych proroków, nie wykazał realizmu politycznego, nie potrafił zgodnie i harmonijnie stanąć na zew nowych władz polskich, na jedynie słuszny apel Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.</u>
+          <u xml:id="u-25.7" who="#BronisławDrzewiecki">Błędy, popełnione przez ambitną i krótkowzroczną emigrację londyńską, spowodowały dużo nieszczęść dla Narodu Polskiego, a ostatkiem tego są resztki band w lasach i odsiadujący kary w więzieniach za działalność na szkodę Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-25.8" who="#BronisławDrzewiecki">To jest powodem zrodzenia się myśli ustawy o amnestii.</u>
+          <u xml:id="u-25.9" who="#BronisławDrzewiecki">Jest rzeczą naturalną i słuszną, że Prezydent Rzeczypospolitej, że Rząd stały, że Sejm, wybrany z woli narodu dla uchwalenia podstaw prawnych Nowej Polski, pragną przystąpić do systematycznej, już nie tymczasowej, pracy dla wspólnego dobra obywateli — dla Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-25.10" who="#BronisławDrzewiecki">Pragną tę pracę prowadzić w atmosferze pełnego zaufania całego narodu.</u>
+          <u xml:id="u-25.11" who="#BronisławDrzewiecki">Aby to osiągnąć, trzeba wyrwać z życia społecznego wszelkie zadry, które kłują, które bolą. Trzeba usunąć wszelkie zadrażnienia i niesnaski, które usunąć się dadzą bez szkody dla demokracji polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-25.12" who="#BronisławDrzewiecki">Amnestia jest, przede wszystkim ostatnim i decydującym krokiem dania możności wyjścia z podziemia wprowadzonym w błąd i oszukanym jednostkom i grupom, które dotąd stawały w poprzek nowej polskiej rzeczywistości politycznej.</u>
+          <u xml:id="u-25.13" who="#BronisławDrzewiecki">Ostatnie procesy polityczne wykazały całkowite bankructwo wstecznych i szkodliwych dla Polski prądów politycznych, biorących natchnienie z Londynu. Procesy te były dla obecnego Rządu wskaźnikiem, że zaistniał wreszcie moment, kiedy można odwołać się do całego narodu i wezwać go do zgodnej współpracy, dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń.</u>
+          <u xml:id="u-25.14" who="#BronisławDrzewiecki">Amnestia jest tą gałązką oliwną, którą Rząd rozsądnie wyciąga w stronę zabłąkanych na rozdrożach politycznych obywateli.</u>
+          <u xml:id="u-25.15" who="#BronisławDrzewiecki">Aby ustawa o amnestii nie tylko spełniła swą istotną rolę, ale mogła być wykorzystana jako kapitalny moment propagandowy dla usunięcia w społeczeństwie resztek nieufności do naszej rzeczywistości politycznej, muszą nasze partie polityczne należycie ocenić istotę naszej amnestii.</u>
+          <u xml:id="u-25.16" who="#BronisławDrzewiecki">Skoro chodzi o ostateczne i całkowite usunięcie z naszego życia społecznego wszelkich podstaw do wzajemnych uraz, nieufności — trzeba bezwzględnie i jasno ustalić, że obecnie i na przyszłość unikać będziemy okazji do podważania pewnych i ustalonych podstaw prawnych w życiu społecznym.</u>
+          <u xml:id="u-25.17" who="#BronisławDrzewiecki">Jako przedstawiciel PSL „Nowe Wyzwolenie”, a od ostatniej rady naczelnej tego stronnictwa, t. j. od 10 lutego r. b., prezes głównego komitetu wykonawczego, mógłbym przytoczyć z życia mej partii przykłady, które należycie sprawę by zilustrowały. Z braku czasu pominę je.</u>
+          <u xml:id="u-25.18" who="#BronisławDrzewiecki">„Nowe Wyzwolenie” jest stronnictwem młodym. Powstało w momencie niezwykle poważnym, kiedy naród polski po raz pierwszy po tej straszliwej wojnie dał wyraz swej woli w zasadniczych dla swego bytu sprawach w momencie głosowania ludowego.</u>
+          <u xml:id="u-25.19" who="#BronisławDrzewiecki">Grupa radykalnych działaczy chłopskich, widząc, do czego zmierza samobójcza polityka prezesa PSL — zaprotestowała przeciwko temu, pragnąc ratować sprawę chłopską, a tym samym i żywotne interesy narodu.</u>
+          <u xml:id="u-25.20" who="#BronisławDrzewiecki">Równocześnie jednak pracę naszą, pożyteczną dla wsi i narodu utrudniają fakty całkowicie sprzeczne z intencjami Rządu.</u>
+          <u xml:id="u-25.21" who="#BronisławDrzewiecki">Wysoka Izbo! Tym, którzy nie znają albo tendencyjnie udają, że nie znają zasad naszej ideologii i starają się nadal siać zamęt w życiu politycznym nie tylko ruchu ludowego, ale i całego Państwa, niwecząc atmosferę zaufania i poczucia legalności i to w momencie wchodzenia w życie przełomowych ustaw, przypominamy, że PSL „Nowe Wyzwolenie”:</u>
+          <u xml:id="u-25.22" who="#BronisławDrzewiecki">1. Dąży ze wszystkich sił do utrwalenia niepodległości, suwerenności i nienaruszalności granic Państwa, w szczególności granicy na Odrze, Nysie i Bałtyku oraz do utrwalenia praw i zdobyczy demokratycznych, które są równym przywilejem wszystkich obywateli Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-25.23" who="#BronisławDrzewiecki">2. Za najwyższy cel swoich prac uważa dobro Państwa i jego obywateli, a w szczególności wyzyskanie dla tego celu olbrzymich sił ludu wiejskiego, który równym krokiem wspólnie z robotnikiem zmierzać będzie do tego, by razem zbudować wielki dom Polski ludowej, by razem z nim gospodarzyć, by razem z nim współrządzić.</u>
+          <u xml:id="u-25.24" who="#BronisławDrzewiecki">3. Za jedynie sprawiedliwy uznaje demokratyczny ustrój państwa, jako najbardziej odpowiadający warstwie chłopskiej i robotniczej, i bronić będzie praw demokracji wspólnie z klasą robotniczą na każdym kroku i w każdym momencie.</u>
+          <u xml:id="u-25.25" who="#BronisławDrzewiecki">4. Za najważniejszą rację stanu uznaje współżycie i współpracę ze wszystkimi państwami słowiańskimi, a w szczególności rozumie potrzebę upowszechnienia i ugruntowania po wszystkie czasy głębokiej przyjaźni z narodami Związku Radzieckiego.</u>
+          <u xml:id="u-25.26" who="#BronisławDrzewiecki">W nawiązaniu porozumienia i współpracy z wielkimi demokracjami zachodu widzi jedną z rękojmi utrwalenia pokoju światowego, bo poczucie pokoju stanowi jedną z głównych przyrodzonych właściwości natury chłopskiej i jeden z podstawowych warunków jej pracy.</u>
+          <u xml:id="u-25.27" who="#BronisławDrzewiecki">Wreszcie stronnictwo nasze stoi zdecydowanie i niezłomnie na stanowisku radykalizmu społeczno-gospodarczego, wyrażającego się wielkimi reformami, jakie demokracja Polski odrodzonej już w życie wprowadziła, a które muszą być nadal świadomie, planowo realizowane przez wszystkie siły narodu, wśród których nie może zabraknąć ogromnej siły mas chłopskich, zmierzających bezustannie do postępu gospodarczego i do dobrobytu całego narodu.</u>
+          <u xml:id="u-25.28" who="#BronisławDrzewiecki">Działacze ludowi, zgrupowani w naszych szeregach, w szeregach radykalnej i postępowej partii chłopskiej, ceniącej wysoko nie tylko własną samodzielność organizacyjną, ale i sprawiedliwe zasady współpracy z innymi partiami, nie splamili się nigdy wysługiwaniem się reakcji czy to przedwojennej, czy londyńskiej w okresie okupacji, czy wreszcie zbrodniczemu podziemiu, lecz zawsze i wszędzie bronili zasad demokracji i postępu, zawsze i wszędzie stawali wiernie ramię przy ramieniu z tymi wszystkimi, którzy podejmowali, zdecydowaną walkę o te ideały, zawsze i wszędzie, podejmowali wytrwale każdą pracę i współpracę, która prowadziła skutecznie do realizacji tych ideałów.</u>
+          <u xml:id="u-25.29" who="#BronisławDrzewiecki">I dziś nie może na nas nikt, kto uczciwy, rzucać politycznych insynuacji, chyba tylko ci, którzy zawsze kumali się z rozmaitymi odmianami reakcji i wstecznictwa, siali zamęt, gwałt i bezprawie w narodzie, a w szczególności w szeregach ruchu ludowego i to w tych szeregach, które w sposób pozytywny i twórczy wkładają świadomie swój zbiorowy wysiłek w wielkie dzieło odbudowy kraju i urządzania Państwa na zasadach wolności i sprawiedliwości społecznej.</u>
+          <u xml:id="u-25.30" who="#BronisławDrzewiecki">W momencie uchwalania ustawy o amnestii musieliśmy te sprawy poruszyć, ażeby nie były stwarzane precedensy do nowych wykroczeń, które musiałyby być regulowane jakąś nową ustawą.</u>
+          <u xml:id="u-25.31" who="#BronisławDrzewiecki">Tę amnestię uważamy za ostateczną.</u>
+          <u xml:id="u-25.32" who="#BronisławDrzewiecki">Doceniając znaczenie tej ustawy o amnestii, w szczególności dla wsi, która poniosła najwięcej ofiar na skutek politycznych nieporozumień i krótkowzroczności swych przywódców — klub poselski PSL „Nowe Wyzwolenie” będzie głosował w całości za ustawą o amnestii w brzmieniu, uchwalonym przez komisję specjalną, wierząc, że będzie ona wykonana zgodnie z dotrze zrozumianym interesem całego narodu.</u>
           <u xml:id="u-25.33" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-26">
           <u xml:id="u-26.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Obrączka.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-27">
-          <u xml:id="u-27.0" who="#PosełObrączka">Wysoka Izbo! Akt amnestyjny jest dowodem wielkiej siły obozu demokratycznego w Polsce, a jednocześnie dalszym wysiłkiem dla osiągnięcia współpracy całego społeczeństwa polskiego przy budowie Państwa. O tę współpracę walczymy, gdyż ona warunkuje nam zmniejszenie kosztów, związanych z realizacją wielkich przemian politycznych, gospodarczych i społecznych.</u>
-          <u xml:id="u-27.1" who="#PosełObrączka">Obóz demokracji polskiej, a w pierwszym rzędzie Polska Partia Socjalistyczna, przyjmując za podstawę działania Manifest PKWN, zdawał sobie sprawę, że cała przyszłość narodu i Państwa leży w realizacji zasad Manifestu i że wobec tego trzeba je realizować za wszelką cenę, ale jednocześnie zdawał sobie sprawę, że obniżenie tej ceny jest uwarunkowane współpracą polskiego społeczeństwa.</u>
-          <u xml:id="u-27.2" who="#PosełObrączka">Jednak droga ta była i jest ciężka. Wiedzie ona poprzez narzuconą nam walkę, w której musimy usuwać szkodników, elementy reakcyjne, dążące do powstrzymana nas od marszu po jedynej drodze dla Polski.</u>
-          <u xml:id="u-27.3" who="#PosełObrączka">Nawet do Rządu Jedności Narodowej, który miał być ośrodkiem konsolidacji społeczeństwa, dostały się elementy świadomie wykorzystujące swoją pozycję dla stworzenia oparcia dla wszelkich czynników, dążących świadomie do rozbicia społeczeństwa.</u>
-          <u xml:id="u-27.4" who="#PosełObrączka">Miast uspokojenia, wciągnięcia szerokich mas do pracy, wypełniania obowiązków obywatelskich, musieliśmy przebyć okres wzmożonej działalności podziemia, akcji dywersyjnej band, czerpiących otuchę i wzmacniających swoje samopoczucie opozycyjnym stanowiskiem PSL-u, który miast współdziałać w jednoczeniu, starał się pogłębiać różnice, urazy i nieufności, istniejące między poszczególnymi grupami społeczeństwa polskiego, wywoływać i zwiększać w ten sposób walkę w jego wnętrzu.</u>
-          <u xml:id="u-27.5" who="#PosełObrączka">Ta walka tragicznym refleksem odbiła się na odcinku młodzieżowym. Każda akcja band leśnych, nowe zbrodnie czy też proces, ujawnienie zakonspirowanych grup w szkołach średnich czy wyższych, a nawet organizacjach młodzieżowych wskazują, jak dalece młodzież poddała się zbrodniczym wpływom ośrodków, dążących do zanarchizowania kraju. I nie wystarczy tu samo stwierdzenie tego faktu i stosowanie środków odwetowych we wszystkich ujawnionych wypadkach, trzeba wnikliwie zanalizować przyczyny tego stanu, w którym dotychczas nie mogliśmy liczyć na dużą część młodzieży, tego czynnika, który powinien iść w pierwszych rzędach obozu demokratycznego i starać się zastosować takie środki, które uleczą to środowisko.</u>
-          <u xml:id="u-27.6" who="#PosełObrączka">Nie ulega kwestii, że stan, istniejący na odcinku młodzieżowym, ma swoje źródła w ogólnych nastrojach poszczególnych grup społecznych, spotęgowany jednak został specjalnymi warunkami, w jakich żyło i wychowywało się nowe pokolenie młodzieży.</u>
-          <u xml:id="u-27.7" who="#PosełObrączka">W okresie przedwojennym ogół młodzieży mało zajmował się polityką. Nie sprzyjała uświadamianiu politycznemu dyktatura sanacyjna, która uniemożliwiała swobodną propagandę ideologii lewicowych i demokratycznych. W hasłach faszystowskich młodzież nie znajdowała odpowiedzi na najbardziej dręczące zagadnienia poprawy bytu, który stawał się coraz gorszy, coraz bardziej beznadziejny dla szerokich mas młodzieży. Fatalne metody wychowania, przymus, brak swobodnej wymiany myśli w faszystowskich organizacjach odpychały młodzież, w nielicznym stopniu przyciągały ją słabe stosunkowo lewicowe organizacje, jak Wici, KZM czy OMTUR, które były raczej szkołą aktywu, niż czynnikami, mogącymi zmienić w inną lepszą rzeczywistość bezrobocie lub ciężką walkę o byt.</u>
-          <u xml:id="u-27.8" who="#PosełObrączka">I dlatego w okresie przedwojennym masy młodzieży żyły raczej na marginesie życia społecznego i politycznego naszego kraju, czuły swoją niemoc i brak dalszych perspektyw.</u>
-          <u xml:id="u-27.9" who="#PosełObrączka">Okres okupacji dał młodzieży zmianę, dał okres heroizmu w imię prostych, zrozumiałych haseł walki z okupantem o wyzwolenie kraju, ale jednocześnie był kontynuacją nienormalnej sytuacji okresu sanacyjnego na odcinku młodzieżowym.</u>
-          <u xml:id="u-27.10" who="#PosełObrączka">Atmosfera walki nie zawsze była wychowawczą i nie pomagała w ogólnym rozwoju młodzieży, w kształtowaniu jej światopoglądu. Pęd do walki wynikał z pobudek ogólnonarodowych. Wiara w przywódców, którzy kierowali walką, zastępowała światopogląd polityczny.</u>
-          <u xml:id="u-27.11" who="#PosełObrączka">Jednocześnie ta walka, która wypełniała życie dużej części najlepszej, najbardziej aktywnej młodzieży, odbywała się często w atmosferze deprawującej. Brutalność i pogarda człowieka, nienawiść i lekceważenie życia, ludzkiego musiały wyrosnąć wtedy, kiedy odczuwało się terror okupanta i niemal każdego dnia narażało życie.</u>
-          <u xml:id="u-27.12" who="#PosełObrączka">Jednocześnie możność nauki istniała w małym stopniu, praca najczęściej łączyła się ze spekulacją kradzieżą, sabotażem.</u>
-          <u xml:id="u-27.13" who="#PosełObrączka">W okres niepodległości młodzież weszła nieprzygotowana psychicznie i politycznie, nie umiejąc uczyć się i pracować.</u>
-          <u xml:id="u-27.14" who="#PosełObrączka">Jeśli w ten nowy okres całe nasze społeczeństwo weszło nieprzygotowane i przemiany w jego świadomości zachodziły stopniowo, co boleśnie odczuliśmy w ciągu dwu lat naszej niepodległości, to nic dziwnego, że u młodzieży zmiana poglądów i powrót do normalnego życia odbywał się wolniej. Starsze społeczeństwo zmęczone okupacją, mimo wszystko łatwiej wracało do uporządkowanego życia niż młodzież, dla której kończył się okres heroizmu, bezpośredniej walki, w imię jasnych i prostych haseł. Teraz trzeba było ten wielki okres wymienić na drobne, stanąć do szarej codziennej pracy, którą stawiało się na marginesie życia, do systematycznej nauki, bez której przedtem można było się obejść i uzyskać znaczenie, a więc z bohatera trzeba było stać się zwykłym codziennym człowiekiem.</u>
-          <u xml:id="u-27.15" who="#PosełObrączka">Nowy okres wielkiej przebudowy społecznej wskutek swojego specyficznego przebiegu w polskich warunkach oraz braku wyrobienia politycznego u młodzieży nie przyciągnął jej w stopniu dostatecznym.</u>
-          <u xml:id="u-27.16" who="#PosełObrączka">O ile u starszych poczucie realizmu i refleksja oddziaływały silniej, młodzież, jak zawsze, kierowana uczuciem nie mogła w wielu wypadkach zmieścić się w ramach nowego życia.</u>
-          <u xml:id="u-27.17" who="#PosełObrączka">Rzeczywistość polska w zniszczonym kraju różniła się od nieokreślonych marzeń z okresu okupacji. Walczyć o polepszenie młodzież umiała metodami, którymi posługiwała się przedtem.</u>
-          <u xml:id="u-27.18" who="#PosełObrączka">Nastroje opozycyjne części społeczeństwa wzmacniały negatywną wobec nowych warunków postawę młodzieży, brak wyrobienia politycznego utrzymał dalej wiarę w przywódców, którzy prowadzili ją w czasie okupacji, a teraz szerzyli hasła walki miast współpracy i współdziałania.</u>
-          <u xml:id="u-27.19" who="#PosełObrączka">I dlatego duża część młodzieży poszła do konspiracji, po drodze najłatwiejszej, robić to samo, co robiła dotąd.</u>
-          <u xml:id="u-27.20" who="#PosełObrączka">I przed sądami na terenie całej Polski ta młodzież do 21 lat, którą ustawa wyborcza uważa za nieodpowiedzialną politycznie i wskutek tego nie daje jej praw do określenia politycznego oblicza kraju, musiała wziąć na siebie odpowiedzialność za wejście na drogę zbrodni, na którą świadomie popchnęli ją faszystowscy przywódcy.</u>
-          <u xml:id="u-27.21" who="#PosełObrączka">Każdy naród w przeciągu wieków kształtował swoje oblicze i tworzył właściwe sobie cechy. Na przykładach innych narodów widać, jak ciężko wśród wielu oporów i jedynie wielkim kosztem można przekształcać społeczeństwo w ramach jednego pokolenia.</u>
-          <u xml:id="u-27.22" who="#PosełObrączka">My jednak, jeśli zależy nam na przyszłości, musimy jak najszybciej wykorzenić z naszego społeczeństwa, a przede wszystkim z młodzieży, wszystkie ujemne cechy, nabyte w okresie kapitalizmu i okupacji i skierować ją na tory twórczej, konstruktywnej pracy.</u>
-          <u xml:id="u-27.23" who="#PosełObrączka">Właśnie ta nasza młodzież, to nowe pokolenie, będzie budować w Polsce nowy ustrój dobrobytu i wolności, a więc musi się wyzbyć cech ujemnych, zrozumieć, że nie złodziej czy spekulant, niewolnik czy bandyta, ale człowiek wolny, świadomy obywatel, umiejący współżyć i współpracować, będzie świadomym twórcą nowego okresu naszego Narodu i Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-27.24" who="#PosełObrączka">Idea świadomej, twórczej pracy, heroizmu codziennego wysiłku, który realizuje wizję nowego, lepszego świata, może porwać młodzież. Toteż dość licznie zgromadziła się ona w organizacjach młodzieżowych: OMTUR, ZWM, ZMD, WICI czy ZHP.</u>
-          <u xml:id="u-27.25" who="#PosełObrączka">Jednak u większości młodzieży należy usunąć z wyobraźni to wszystko, co ją paczy, kieruje na drogę zniszczenia. Dać możność powrotu, jeśli zbłądziła, podejść do niej w jedyny sposób, w jaki można podejść do młodzieży, to jest jako jej przyjaciel i wychowawca.</u>
-          <u xml:id="u-27.26" who="#PosełObrączka">I chyba wszyscy działacze młodzieżowi, będący na tej sali, przyjaciele z ZWM, Wici, ZMD i ZHP, zgodzą się ze mną, że ustawa amnestyjna jest wielkim czynnikiem wychowawczym w stosunku do młodzieży.</u>
+          <u xml:id="u-27.0" who="#RyszardObrączka">Wysoka Izbo! Akt amnestyjny jest dowodem wielkiej siły obozu demokratycznego w Polsce, a jednocześnie dalszym wysiłkiem dla osiągnięcia współpracy całego społeczeństwa polskiego przy budowie Państwa. O tę współpracę walczymy, gdyż ona warunkuje nam zmniejszenie kosztów, związanych z realizacją wielkich przemian politycznych, gospodarczych i społecznych.</u>
+          <u xml:id="u-27.1" who="#RyszardObrączka">Obóz demokracji polskiej, a w pierwszym rzędzie Polska Partia Socjalistyczna, przyjmując za podstawę działania Manifest PKWN, zdawał sobie sprawę, że cała przyszłość narodu i Państwa leży w realizacji zasad Manifestu i że wobec tego trzeba je realizować za wszelką cenę, ale jednocześnie zdawał sobie sprawę, że obniżenie tej ceny jest uwarunkowane współpracą polskiego społeczeństwa.</u>
+          <u xml:id="u-27.2" who="#RyszardObrączka">Jednak droga ta była i jest ciężka. Wiedzie ona poprzez narzuconą nam walkę, w której musimy usuwać szkodników, elementy reakcyjne, dążące do powstrzymana nas od marszu po jedynej drodze dla Polski.</u>
+          <u xml:id="u-27.3" who="#RyszardObrączka">Nawet do Rządu Jedności Narodowej, który miał być ośrodkiem konsolidacji społeczeństwa, dostały się elementy świadomie wykorzystujące swoją pozycję dla stworzenia oparcia dla wszelkich czynników, dążących świadomie do rozbicia społeczeństwa.</u>
+          <u xml:id="u-27.4" who="#RyszardObrączka">Miast uspokojenia, wciągnięcia szerokich mas do pracy, wypełniania obowiązków obywatelskich, musieliśmy przebyć okres wzmożonej działalności podziemia, akcji dywersyjnej band, czerpiących otuchę i wzmacniających swoje samopoczucie opozycyjnym stanowiskiem PSL-u, który miast współdziałać w jednoczeniu, starał się pogłębiać różnice, urazy i nieufności, istniejące między poszczególnymi grupami społeczeństwa polskiego, wywoływać i zwiększać w ten sposób walkę w jego wnętrzu.</u>
+          <u xml:id="u-27.5" who="#RyszardObrączka">Ta walka tragicznym refleksem odbiła się na odcinku młodzieżowym. Każda akcja band leśnych, nowe zbrodnie czy też proces, ujawnienie zakonspirowanych grup w szkołach średnich czy wyższych, a nawet organizacjach młodzieżowych wskazują, jak dalece młodzież poddała się zbrodniczym wpływom ośrodków, dążących do zanarchizowania kraju. I nie wystarczy tu samo stwierdzenie tego faktu i stosowanie środków odwetowych we wszystkich ujawnionych wypadkach, trzeba wnikliwie zanalizować przyczyny tego stanu, w którym dotychczas nie mogliśmy liczyć na dużą część młodzieży, tego czynnika, który powinien iść w pierwszych rzędach obozu demokratycznego i starać się zastosować takie środki, które uleczą to środowisko.</u>
+          <u xml:id="u-27.6" who="#RyszardObrączka">Nie ulega kwestii, że stan, istniejący na odcinku młodzieżowym, ma swoje źródła w ogólnych nastrojach poszczególnych grup społecznych, spotęgowany jednak został specjalnymi warunkami, w jakich żyło i wychowywało się nowe pokolenie młodzieży.</u>
+          <u xml:id="u-27.7" who="#RyszardObrączka">W okresie przedwojennym ogół młodzieży mało zajmował się polityką. Nie sprzyjała uświadamianiu politycznemu dyktatura sanacyjna, która uniemożliwiała swobodną propagandę ideologii lewicowych i demokratycznych. W hasłach faszystowskich młodzież nie znajdowała odpowiedzi na najbardziej dręczące zagadnienia poprawy bytu, który stawał się coraz gorszy, coraz bardziej beznadziejny dla szerokich mas młodzieży. Fatalne metody wychowania, przymus, brak swobodnej wymiany myśli w faszystowskich organizacjach odpychały młodzież, w nielicznym stopniu przyciągały ją słabe stosunkowo lewicowe organizacje, jak Wici, KZM czy OMTUR, które były raczej szkołą aktywu, niż czynnikami, mogącymi zmienić w inną lepszą rzeczywistość bezrobocie lub ciężką walkę o byt.</u>
+          <u xml:id="u-27.8" who="#RyszardObrączka">I dlatego w okresie przedwojennym masy młodzieży żyły raczej na marginesie życia społecznego i politycznego naszego kraju, czuły swoją niemoc i brak dalszych perspektyw.</u>
+          <u xml:id="u-27.9" who="#RyszardObrączka">Okres okupacji dał młodzieży zmianę, dał okres heroizmu w imię prostych, zrozumiałych haseł walki z okupantem o wyzwolenie kraju, ale jednocześnie był kontynuacją nienormalnej sytuacji okresu sanacyjnego na odcinku młodzieżowym.</u>
+          <u xml:id="u-27.10" who="#RyszardObrączka">Atmosfera walki nie zawsze była wychowawczą i nie pomagała w ogólnym rozwoju młodzieży, w kształtowaniu jej światopoglądu. Pęd do walki wynikał z pobudek ogólnonarodowych. Wiara w przywódców, którzy kierowali walką, zastępowała światopogląd polityczny.</u>
+          <u xml:id="u-27.11" who="#RyszardObrączka">Jednocześnie ta walka, która wypełniała życie dużej części najlepszej, najbardziej aktywnej młodzieży, odbywała się często w atmosferze deprawującej. Brutalność i pogarda człowieka, nienawiść i lekceważenie życia, ludzkiego musiały wyrosnąć wtedy, kiedy odczuwało się terror okupanta i niemal każdego dnia narażało życie.</u>
+          <u xml:id="u-27.12" who="#RyszardObrączka">Jednocześnie możność nauki istniała w małym stopniu, praca najczęściej łączyła się ze spekulacją kradzieżą, sabotażem.</u>
+          <u xml:id="u-27.13" who="#RyszardObrączka">W okres niepodległości młodzież weszła nieprzygotowana psychicznie i politycznie, nie umiejąc uczyć się i pracować.</u>
+          <u xml:id="u-27.14" who="#RyszardObrączka">Jeśli w ten nowy okres całe nasze społeczeństwo weszło nieprzygotowane i przemiany w jego świadomości zachodziły stopniowo, co boleśnie odczuliśmy w ciągu dwu lat naszej niepodległości, to nic dziwnego, że u młodzieży zmiana poglądów i powrót do normalnego życia odbywał się wolniej. Starsze społeczeństwo zmęczone okupacją, mimo wszystko łatwiej wracało do uporządkowanego życia niż młodzież, dla której kończył się okres heroizmu, bezpośredniej walki, w imię jasnych i prostych haseł. Teraz trzeba było ten wielki okres wymienić na drobne, stanąć do szarej codziennej pracy, którą stawiało się na marginesie życia, do systematycznej nauki, bez której przedtem można było się obejść i uzyskać znaczenie, a więc z bohatera trzeba było stać się zwykłym codziennym człowiekiem.</u>
+          <u xml:id="u-27.15" who="#RyszardObrączka">Nowy okres wielkiej przebudowy społecznej wskutek swojego specyficznego przebiegu w polskich warunkach oraz braku wyrobienia politycznego u młodzieży nie przyciągnął jej w stopniu dostatecznym.</u>
+          <u xml:id="u-27.16" who="#RyszardObrączka">O ile u starszych poczucie realizmu i refleksja oddziaływały silniej, młodzież, jak zawsze, kierowana uczuciem nie mogła w wielu wypadkach zmieścić się w ramach nowego życia.</u>
+          <u xml:id="u-27.17" who="#RyszardObrączka">Rzeczywistość polska w zniszczonym kraju różniła się od nieokreślonych marzeń z okresu okupacji. Walczyć o polepszenie młodzież umiała metodami, którymi posługiwała się przedtem.</u>
+          <u xml:id="u-27.18" who="#RyszardObrączka">Nastroje opozycyjne części społeczeństwa wzmacniały negatywną wobec nowych warunków postawę młodzieży, brak wyrobienia politycznego utrzymał dalej wiarę w przywódców, którzy prowadzili ją w czasie okupacji, a teraz szerzyli hasła walki miast współpracy i współdziałania.</u>
+          <u xml:id="u-27.19" who="#RyszardObrączka">I dlatego duża część młodzieży poszła do konspiracji, po drodze najłatwiejszej, robić to samo, co robiła dotąd.</u>
+          <u xml:id="u-27.20" who="#RyszardObrączka">I przed sądami na terenie całej Polski ta młodzież do 21 lat, którą ustawa wyborcza uważa za nieodpowiedzialną politycznie i wskutek tego nie daje jej praw do określenia politycznego oblicza kraju, musiała wziąć na siebie odpowiedzialność za wejście na drogę zbrodni, na którą świadomie popchnęli ją faszystowscy przywódcy.</u>
+          <u xml:id="u-27.21" who="#RyszardObrączka">Każdy naród w przeciągu wieków kształtował swoje oblicze i tworzył właściwe sobie cechy. Na przykładach innych narodów widać, jak ciężko wśród wielu oporów i jedynie wielkim kosztem można przekształcać społeczeństwo w ramach jednego pokolenia.</u>
+          <u xml:id="u-27.22" who="#RyszardObrączka">My jednak, jeśli zależy nam na przyszłości, musimy jak najszybciej wykorzenić z naszego społeczeństwa, a przede wszystkim z młodzieży, wszystkie ujemne cechy, nabyte w okresie kapitalizmu i okupacji i skierować ją na tory twórczej, konstruktywnej pracy.</u>
+          <u xml:id="u-27.23" who="#RyszardObrączka">Właśnie ta nasza młodzież, to nowe pokolenie, będzie budować w Polsce nowy ustrój dobrobytu i wolności, a więc musi się wyzbyć cech ujemnych, zrozumieć, że nie złodziej czy spekulant, niewolnik czy bandyta, ale człowiek wolny, świadomy obywatel, umiejący współżyć i współpracować, będzie świadomym twórcą nowego okresu naszego Narodu i Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-27.24" who="#RyszardObrączka">Idea świadomej, twórczej pracy, heroizmu codziennego wysiłku, który realizuje wizję nowego, lepszego świata, może porwać młodzież. Toteż dość licznie zgromadziła się ona w organizacjach młodzieżowych: OMTUR, ZWM, ZMD, WICI czy ZHP.</u>
+          <u xml:id="u-27.25" who="#RyszardObrączka">Jednak u większości młodzieży należy usunąć z wyobraźni to wszystko, co ją paczy, kieruje na drogę zniszczenia. Dać możność powrotu, jeśli zbłądziła, podejść do niej w jedyny sposób, w jaki można podejść do młodzieży, to jest jako jej przyjaciel i wychowawca.</u>
+          <u xml:id="u-27.26" who="#RyszardObrączka">I chyba wszyscy działacze młodzieżowi, będący na tej sali, przyjaciele z ZWM, Wici, ZMD i ZHP, zgodzą się ze mną, że ustawa amnestyjna jest wielkim czynnikiem wychowawczym w stosunku do młodzieży.</u>
           <u xml:id="u-27.27" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-27.28" who="#PosełObrączka">Ta młodzież, która dotychczas błąkała się po manowcach, czuła się w matni, zdawała sobie sprawę, że obok tętni twórcze życie, do którego nie ma dostępu, ta młodzież powinna zrozumieć, że amnestia daje jej ostatnią szansę powrotu do społeczeństwa i normalnego życia.</u>
-          <u xml:id="u-27.29" who="#PosełObrączka">Tu, z tej trybuny sejmowej, wołamy do tych w lesie czy w miastach, w szkołach czy w organizacjach, którzy przez lekkomyślność czy nieświadomość zeszli w podziemie konspiracji, wołamy i do tych, których, niestety, zbrodnia odgraniczała od społeczeństwa.</u>
-          <u xml:id="u-27.30" who="#PosełObrączka">Mają oni dwumiesięczny okres dla zrozumienia swej wielkiej, jedynej szansy życiowej, którą daje im wielki wychowawca — obóz demokracji polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-27.28" who="#RyszardObrączka">Ta młodzież, która dotychczas błąkała się po manowcach, czuła się w matni, zdawała sobie sprawę, że obok tętni twórcze życie, do którego nie ma dostępu, ta młodzież powinna zrozumieć, że amnestia daje jej ostatnią szansę powrotu do społeczeństwa i normalnego życia.</u>
+          <u xml:id="u-27.29" who="#RyszardObrączka">Tu, z tej trybuny sejmowej, wołamy do tych w lesie czy w miastach, w szkołach czy w organizacjach, którzy przez lekkomyślność czy nieświadomość zeszli w podziemie konspiracji, wołamy i do tych, których, niestety, zbrodnia odgraniczała od społeczeństwa.</u>
+          <u xml:id="u-27.30" who="#RyszardObrączka">Mają oni dwumiesięczny okres dla zrozumienia swej wielkiej, jedynej szansy życiowej, którą daje im wielki wychowawca — obóz demokracji polskiej.</u>
           <u xml:id="u-27.31" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-27.32" who="#PosełObrączka">Jest jeszcze duża ilość młodzieży w więzieniach. Pewna jej część zostanie od razu zwolniona na podstawie amnestii. Reszta podlegać będzie ulgom, przewidzianym w tej ustawie. Na komisji amnestyjnej szeroko omawialiśmy zagadnienie młodzieży, pozostającej w więzieniach, co w wyniku dało wysunięcie poprawki do art. 9, aby prokurator specjalnie uwzględniał wiek przestępcy, występując o łaskę Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
+          <u xml:id="u-27.32" who="#RyszardObrączka">Jest jeszcze duża ilość młodzieży w więzieniach. Pewna jej część zostanie od razu zwolniona na podstawie amnestii. Reszta podlegać będzie ulgom, przewidzianym w tej ustawie. Na komisji amnestyjnej szeroko omawialiśmy zagadnienie młodzieży, pozostającej w więzieniach, co w wyniku dało wysunięcie poprawki do art. 9, aby prokurator specjalnie uwzględniał wiek przestępcy, występując o łaskę Prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
           <u xml:id="u-27.33" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-27.34" who="#PosełObrączka">Sądzimy, że prokuratorzy będą się kierować tymi samymi pobudkami, jakimi kierowała się komisja i Wysoki Sejm, że jak najszybciej zbadają akta przestępców młodocianych i wystosują wnioski o ułaskawienie w tych wszystkich wypadkach, gdzie serce człowieka i poczucie odpowiedzialności obywatela i wychowawcy im to wskażę.</u>
-          <u xml:id="u-27.35" who="#PosełObrączka">Przed organizacjami młodzieży w Polsce stoją teraz wielkie zadania. Spowodować, aby amnestia była wykorzystana przez młodzież jak najszerzej, oraz zadanie wychowania i skierowania do konstruktywnej pracy tych wszystkich, którzy wyjdą z więzień i podziemi. Nie mogą oni pozostać obcym ciałem wśród młodzieży polskiej, ale muszą ukształtować swój światopogląd i wybrać nową drogę, po której będą wespół z innymi kroczyć.</u>
-          <u xml:id="u-27.36" who="#PosełObrączka">W tym wyborze nowej drogi będzie im pomagać poczucie swobody, jakie charakteryzuje w Polsce odcinek młodzieżowy, to, że każdy młody człowiek w Polsce ma możność swobodnego wyboru organizacji młodzieżowej, w każdej z nich może pracować twórczo, rozszerzać swój światopogląd, krystalizować swoją ideologię.</u>
-          <u xml:id="u-27.37" who="#PosełObrączka">Wierzymy, że ta młodzież błądząca i młodzież wahająca się zrozumie, tak, jak rozumie młodzież socjalistyczna, jak wielkie znaczenie wychowawcze posiada ustrój demokratyczny, w którym nie ma totalnych organizacji, musztry i z góry narzuconej ideologii, lecz sama młodzież poprzez szukanie nowej twórczej myśli, swobodny wybór organizacji i demokratycznego kierunku politycznego, poprzez współdziałanie i współoddziaływanie na siebie poszczególnych ruchów młodzieżowych, wstępuje na drogę świadomej pracy dla kraju.</u>
-          <u xml:id="u-27.38" who="#PosełObrączka">Okres poamnestyjny, zwiększonej pracy na odcinku młodzieżowym, musi zespolić wysiłki wszystkich, którzy czują się za ten odcinek odpowiedzialni.</u>
-          <u xml:id="u-27.39" who="#PosełObrączka">Organizacje młodzieżowe i nauczycielstwo, instytucje oświatowo-wychowawcze i dom zgodnie muszą współdziałać nad uświadomieniem młodzieży, przyciągnięciem jej do tej wielkiej gromady, która znalazła już cel i drogę, aby całe młode pokolenie polskie w historycznym okresie przemian jak najszybciej stało się pokoleniem twórczym, by przystąpiło do pozytywnej, realnej, wytężonej pracy nad budową nowej Polski i miast być troską, było radością i nadzieją całego Narodu Polskiego.</u>
+          <u xml:id="u-27.34" who="#RyszardObrączka">Sądzimy, że prokuratorzy będą się kierować tymi samymi pobudkami, jakimi kierowała się komisja i Wysoki Sejm, że jak najszybciej zbadają akta przestępców młodocianych i wystosują wnioski o ułaskawienie w tych wszystkich wypadkach, gdzie serce człowieka i poczucie odpowiedzialności obywatela i wychowawcy im to wskażę.</u>
+          <u xml:id="u-27.35" who="#RyszardObrączka">Przed organizacjami młodzieży w Polsce stoją teraz wielkie zadania. Spowodować, aby amnestia była wykorzystana przez młodzież jak najszerzej, oraz zadanie wychowania i skierowania do konstruktywnej pracy tych wszystkich, którzy wyjdą z więzień i podziemi. Nie mogą oni pozostać obcym ciałem wśród młodzieży polskiej, ale muszą ukształtować swój światopogląd i wybrać nową drogę, po której będą wespół z innymi kroczyć.</u>
+          <u xml:id="u-27.36" who="#RyszardObrączka">W tym wyborze nowej drogi będzie im pomagać poczucie swobody, jakie charakteryzuje w Polsce odcinek młodzieżowy, to, że każdy młody człowiek w Polsce ma możność swobodnego wyboru organizacji młodzieżowej, w każdej z nich może pracować twórczo, rozszerzać swój światopogląd, krystalizować swoją ideologię.</u>
+          <u xml:id="u-27.37" who="#RyszardObrączka">Wierzymy, że ta młodzież błądząca i młodzież wahająca się zrozumie, tak, jak rozumie młodzież socjalistyczna, jak wielkie znaczenie wychowawcze posiada ustrój demokratyczny, w którym nie ma totalnych organizacji, musztry i z góry narzuconej ideologii, lecz sama młodzież poprzez szukanie nowej twórczej myśli, swobodny wybór organizacji i demokratycznego kierunku politycznego, poprzez współdziałanie i współoddziaływanie na siebie poszczególnych ruchów młodzieżowych, wstępuje na drogę świadomej pracy dla kraju.</u>
+          <u xml:id="u-27.38" who="#RyszardObrączka">Okres poamnestyjny, zwiększonej pracy na odcinku młodzieżowym, musi zespolić wysiłki wszystkich, którzy czują się za ten odcinek odpowiedzialni.</u>
+          <u xml:id="u-27.39" who="#RyszardObrączka">Organizacje młodzieżowe i nauczycielstwo, instytucje oświatowo-wychowawcze i dom zgodnie muszą współdziałać nad uświadomieniem młodzieży, przyciągnięciem jej do tej wielkiej gromady, która znalazła już cel i drogę, aby całe młode pokolenie polskie w historycznym okresie przemian jak najszybciej stało się pokoleniem twórczym, by przystąpiło do pozytywnej, realnej, wytężonej pracy nad budową nowej Polski i miast być troską, było radością i nadzieją całego Narodu Polskiego.</u>
           <u xml:id="u-27.40" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-28">
           <u xml:id="u-28.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Drobnerowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-29">
-          <u xml:id="u-29.0" who="#PosełDrobner">Wysoka Izbo! Chcę skorzystać ze sposobności obrad nad ustawą amnestyjną, aby poruszyć jedno zagadnienie niesłychanej wagi, zagadnienie, które określiłbym jako zagadnienie dnia następnego po wykonaniu amnestii. Sądzę, że znajdę zrozumienie przede wszystkim u bardzo wielu towarzyszy posłów, którzy siedzą na skrajnej lewicy w tej sali i u wielu, którzy siedzą na ławach naszej partii, u tych wszystkich, którzy oglądali sprawę więzień, sprawę amnestii, sprawę dni następnych z tamtej strony krat więziennych. Zagadnienie niesłychanej wagi, dlatego że nie wolno nam wyjść z tej sali zadowolonymi z tego powodu, że wstaliśmy przy głosowaniu i zatwierdziliśmy przyjęcie ustawy amnestyjnej. Musimy zastanowić się nad tym, czy nie należy wprowadzić nowych norm wychowawczych, norm profilaktycznych w stosunku do tych wszystkich, którzy wyjdą z więzień, którzy wyjdą stamtąd, gdzie byli zasądzeni prawomocnymi wyrokami, którzy wyjdą z więzień śledczych i wobec tych wszystkich, którzy skorzystają z ustawy amnestyjnej wychodząc z podziemia.</u>
-          <u xml:id="u-29.1" who="#PosełDrobner">Sprawa nie jest prosta. Dotychczas nie zwracaliśmy na to uwagi, nie było czasu. Ja, chcę rzucić na kanwę tych obrad parę obrazków, aby uwypuklić ważność tego zagadnienia.</u>
-          <u xml:id="u-29.2" who="#PosełDrobner">Pamiętam, że kiedyś w więzieniu spotkałem się z młodocianymi, wśród których jeden z najmłodszych, trzynastoletni miał na swej hipotece już trzy wyroki. Był recydywistą. Nikt o tym nie myślał, jak do tych kar doszedł, jak znalazł się w rejestrze karalnych ludzi. Był podrzutkiem, kpili z niego, śmieli się wszyscy z niego, był dzieckiem jak się później pokazało — robotniczym. Znalazł się na rejestrze już ukaranych i nie mógł wydostać się spod tego ciężaru. Wpisano go w rejestr karny i przez 15 lat musiał być obarczony tym ciężarem.</u>
-          <u xml:id="u-29.3" who="#PosełDrobner">Ja rzucam myśl, aby Minister Sprawiedliwości przyszedł do nas z inicjatywą zmiany pod tym względem, żebyśmy wobec tych młodocianych więźniów nie byli tak srodzy i nie karali ich tak bardzo, bo oni nie zawsze są winni. Chcę przypomnieć przepiękny wiersz Konopnickiej „Przed sądem”, gdzie poetka przedstawia chłopca wychudłego, zniszczonego, zgnębionego, który ukradł prawdopodobnie kawałek chleba, a mądry sędzia zwalnia go i mówi: Idź dziecko, ja cię uczyć każę.</u>
-          <u xml:id="u-29.4" who="#PosełDrobner">W dowrześniowej Polsce nikt tych dzieci uczyć nie kazał, Ale my musimy zacząć chodzić inną drogą. Ten chłopiec, któremu pomogliśmy, aby dostał się do warsztatu szewskiego, w krótkim czasie został z pracy zwolniony, ponieważ policja doniosła, że był karany i nikt nie chciał go trzymać w warsztacie pracy. I kiedy w 10 lat potem spotkałem się z nim w więzieniu na spacerze, był to już doświadczony, rutynowany zbrodniarz.</u>
-          <u xml:id="u-29.5" who="#PosełDrobner">My musimy profilaktycznie działać, aby jeśli znajdzie się młodociany przestępca nie z własnej winy, a z winy pozostałości ustroju dowrześniowej Polski, dać mu możność ratunku, dać mu możność wyjścia z tego fatalnego położenia i my musimy inną drogę stosować wobec nich. Musimy siedzieć w patronatach, żeby nie siedziały tam tylko paniusie, jak to było w dowrześniowej Polsce, ale my musimy siedzieć tam, aby tych ludzi ratować.</u>
-          <u xml:id="u-29.6" who="#PosełDrobner">Znałem takiego robotnika, który mając 30 lat nie chciał prosić o zatarcie winy i kary. Piętnaście lat przed tym popełnił jakieś przestępstwo przeciw mieniu, jak to się określało w kodeksie karnym.</u>
-          <u xml:id="u-29.7" who="#PosełDrobner">My to musimy zniszczyć i znieść jak najszybciej, bo widzimy, że to była rana społeczna, której trzeba radzić, a nie karać ją. Chcę przypomnieć, że przed wojną w r. 1939 — a wziąłem te cyfry z Małego Rocznika Statystycznego — młodocianych przestępców do lat 17-tu było w Polsce 1.306. A chcę zwrócić uwagę na to, że w tym samym roku było młodocianych recydywistów skazanych prawomocnie 1.184. Przypominam to, co mówiłem, że jeśli chłopiec dostał się na rejestr, stawał się wkrótce recydywistą. Musimy dbać o to, aby młodociany, a nawet nie tylko młodociany, ale i starszy człowiek, który wszedł na złą drogę, po wyjściu z więzienia nie miał jako jedynego dokumentu, jedynego paszportu, karty zwolnienia z więzienia. Gdzie taki człowiek dziś znajdzie pracę, jeśli innym papierkiem legitymować się nie może?</u>
-          <u xml:id="u-29.8" who="#PosełDrobner">Jak pięknie mówił mój przyjaciel partyjny i osobisty, poseł Hochfeld w swoim przemówieniu w sprawie ustawy amnestyjnej o człowieku pisanym przez duże „C”. My wiemy bardzo dobrze, że można i trzeba ratować ludzi, jeśli wpadli oni w konflikt z kodeksem karnym.</u>
-          <u xml:id="u-29.9" who="#PosełDrobner">I chcę powiedzieć na tym miejscu, że miałem szczęście zapoznania się z dużym dziełem wielkiego człowieka Feliksa Dzierżyńskiego w Bołszewie pod Moskwą.</u>
-          <u xml:id="u-29.10" who="#PosełDrobner">Na centralnym placu tej „komuny bezprizornych” znajdował się pomnik Feliksa Dzierżyńskiego, który karcił bezwzględnie zło, ale i umiał znaleźć ratunek dla wszystkich tych, którzy popadli w konflikt z kodeksem. Miasteczko to liczyło 12.000 mieszkańców pełnoprawnych, którzy przeszli okres więzienia jako okres pracy, nauczyli się pracować, stali się znakomitymi obywatelami Związku Radzieckiego, a wielu z nich na piersi nosiło najwyższy order sowiecki — order Lenina.</u>
-          <u xml:id="u-29.11" who="#PosełDrobner">Chcę przypomnieć z dzieła profesora Spasowskiego ten ustęp o „arystokratach białomorskich”, który powiada o tym, że najwięksi zbrodniarze, gdy się nimi zaopiekowano i zainteresowano, stali się twórczym czynnikiem w Związku Radzieckim i nie wszyscy, ale większość z nich zyskała prawo należenia do komunistycznej partii, zyskali ordery pracy i przekreślili całą swoją przeszłość ujemną.</u>
-          <u xml:id="u-29.12" who="#PosełDrobner">My powinniśmy ze Związku Radzieckiego pod tym względem brać przykład i zagadnieniem dnia następnego po zwolnieniu z więzienia czy z obozu pracy poważnie się zająć, nie wychodząc ze stanowiska filantropii, ale ze stanowiska obowiązku społecznego, jaki na nas ciąży.</u>
-          <u xml:id="u-29.13" who="#PosełDrobner">Chcę wspomnieć, że w 1937 r. było skazanych prawomocnie 358.036 obywateli polskich. Ogromna ilość. A w tej chwili, dzięki zmianom poważnym, już zaledwie 1/3 część tylko jest w więzieniach karnych czy śledczych. Coś się w Polsce zmieniło i musimy nowe wartości wprowadzić na każdym odcinku życia państwowego.</u>
-          <u xml:id="u-29.14" who="#PosełDrobner">Rzuciliśmy na tym odcinku most pojednania dla powrotu tych wszystkich, którzy mogą wrócić do społeczeństwa, do normalnych warunków życia. To jest słuszne, piękne i w dalszym ciągu musimy pamiętać o tym, aby prowadzić poważną profilaktykę, aby most, który przerzuciliśmy na drodze do nowej sprawiedliwości społecznej, był trwały.</u>
+          <u xml:id="u-29.0" who="#BolesławDrobner">Wysoka Izbo! Chcę skorzystać ze sposobności obrad nad ustawą amnestyjną, aby poruszyć jedno zagadnienie niesłychanej wagi, zagadnienie, które określiłbym jako zagadnienie dnia następnego po wykonaniu amnestii. Sądzę, że znajdę zrozumienie przede wszystkim u bardzo wielu towarzyszy posłów, którzy siedzą na skrajnej lewicy w tej sali i u wielu, którzy siedzą na ławach naszej partii, u tych wszystkich, którzy oglądali sprawę więzień, sprawę amnestii, sprawę dni następnych z tamtej strony krat więziennych. Zagadnienie niesłychanej wagi, dlatego że nie wolno nam wyjść z tej sali zadowolonymi z tego powodu, że wstaliśmy przy głosowaniu i zatwierdziliśmy przyjęcie ustawy amnestyjnej. Musimy zastanowić się nad tym, czy nie należy wprowadzić nowych norm wychowawczych, norm profilaktycznych w stosunku do tych wszystkich, którzy wyjdą z więzień, którzy wyjdą stamtąd, gdzie byli zasądzeni prawomocnymi wyrokami, którzy wyjdą z więzień śledczych i wobec tych wszystkich, którzy skorzystają z ustawy amnestyjnej wychodząc z podziemia.</u>
+          <u xml:id="u-29.1" who="#BolesławDrobner">Sprawa nie jest prosta. Dotychczas nie zwracaliśmy na to uwagi, nie było czasu. Ja, chcę rzucić na kanwę tych obrad parę obrazków, aby uwypuklić ważność tego zagadnienia.</u>
+          <u xml:id="u-29.2" who="#BolesławDrobner">Pamiętam, że kiedyś w więzieniu spotkałem się z młodocianymi, wśród których jeden z najmłodszych, trzynastoletni miał na swej hipotece już trzy wyroki. Był recydywistą. Nikt o tym nie myślał, jak do tych kar doszedł, jak znalazł się w rejestrze karalnych ludzi. Był podrzutkiem, kpili z niego, śmieli się wszyscy z niego, był dzieckiem jak się później pokazało — robotniczym. Znalazł się na rejestrze już ukaranych i nie mógł wydostać się spod tego ciężaru. Wpisano go w rejestr karny i przez 15 lat musiał być obarczony tym ciężarem.</u>
+          <u xml:id="u-29.3" who="#BolesławDrobner">Ja rzucam myśl, aby Minister Sprawiedliwości przyszedł do nas z inicjatywą zmiany pod tym względem, żebyśmy wobec tych młodocianych więźniów nie byli tak srodzy i nie karali ich tak bardzo, bo oni nie zawsze są winni. Chcę przypomnieć przepiękny wiersz Konopnickiej „Przed sądem”, gdzie poetka przedstawia chłopca wychudłego, zniszczonego, zgnębionego, który ukradł prawdopodobnie kawałek chleba, a mądry sędzia zwalnia go i mówi: Idź dziecko, ja cię uczyć każę.</u>
+          <u xml:id="u-29.4" who="#BolesławDrobner">W dowrześniowej Polsce nikt tych dzieci uczyć nie kazał, Ale my musimy zacząć chodzić inną drogą. Ten chłopiec, któremu pomogliśmy, aby dostał się do warsztatu szewskiego, w krótkim czasie został z pracy zwolniony, ponieważ policja doniosła, że był karany i nikt nie chciał go trzymać w warsztacie pracy. I kiedy w 10 lat potem spotkałem się z nim w więzieniu na spacerze, był to już doświadczony, rutynowany zbrodniarz.</u>
+          <u xml:id="u-29.5" who="#BolesławDrobner">My musimy profilaktycznie działać, aby jeśli znajdzie się młodociany przestępca nie z własnej winy, a z winy pozostałości ustroju dowrześniowej Polski, dać mu możność ratunku, dać mu możność wyjścia z tego fatalnego położenia i my musimy inną drogę stosować wobec nich. Musimy siedzieć w patronatach, żeby nie siedziały tam tylko paniusie, jak to było w dowrześniowej Polsce, ale my musimy siedzieć tam, aby tych ludzi ratować.</u>
+          <u xml:id="u-29.6" who="#BolesławDrobner">Znałem takiego robotnika, który mając 30 lat nie chciał prosić o zatarcie winy i kary. Piętnaście lat przed tym popełnił jakieś przestępstwo przeciw mieniu, jak to się określało w kodeksie karnym.</u>
+          <u xml:id="u-29.7" who="#BolesławDrobner">My to musimy zniszczyć i znieść jak najszybciej, bo widzimy, że to była rana społeczna, której trzeba radzić, a nie karać ją. Chcę przypomnieć, że przed wojną w r. 1939 — a wziąłem te cyfry z Małego Rocznika Statystycznego — młodocianych przestępców do lat 17-tu było w Polsce 1.306. A chcę zwrócić uwagę na to, że w tym samym roku było młodocianych recydywistów skazanych prawomocnie 1.184. Przypominam to, co mówiłem, że jeśli chłopiec dostał się na rejestr, stawał się wkrótce recydywistą. Musimy dbać o to, aby młodociany, a nawet nie tylko młodociany, ale i starszy człowiek, który wszedł na złą drogę, po wyjściu z więzienia nie miał jako jedynego dokumentu, jedynego paszportu, karty zwolnienia z więzienia. Gdzie taki człowiek dziś znajdzie pracę, jeśli innym papierkiem legitymować się nie może?</u>
+          <u xml:id="u-29.8" who="#BolesławDrobner">Jak pięknie mówił mój przyjaciel partyjny i osobisty, poseł Hochfeld w swoim przemówieniu w sprawie ustawy amnestyjnej o człowieku pisanym przez duże „C”. My wiemy bardzo dobrze, że można i trzeba ratować ludzi, jeśli wpadli oni w konflikt z kodeksem karnym.</u>
+          <u xml:id="u-29.9" who="#BolesławDrobner">I chcę powiedzieć na tym miejscu, że miałem szczęście zapoznania się z dużym dziełem wielkiego człowieka Feliksa Dzierżyńskiego w Bołszewie pod Moskwą.</u>
+          <u xml:id="u-29.10" who="#BolesławDrobner">Na centralnym placu tej „komuny bezprizornych” znajdował się pomnik Feliksa Dzierżyńskiego, który karcił bezwzględnie zło, ale i umiał znaleźć ratunek dla wszystkich tych, którzy popadli w konflikt z kodeksem. Miasteczko to liczyło 12.000 mieszkańców pełnoprawnych, którzy przeszli okres więzienia jako okres pracy, nauczyli się pracować, stali się znakomitymi obywatelami Związku Radzieckiego, a wielu z nich na piersi nosiło najwyższy order sowiecki — order Lenina.</u>
+          <u xml:id="u-29.11" who="#BolesławDrobner">Chcę przypomnieć z dzieła profesora Spasowskiego ten ustęp o „arystokratach białomorskich”, który powiada o tym, że najwięksi zbrodniarze, gdy się nimi zaopiekowano i zainteresowano, stali się twórczym czynnikiem w Związku Radzieckim i nie wszyscy, ale większość z nich zyskała prawo należenia do komunistycznej partii, zyskali ordery pracy i przekreślili całą swoją przeszłość ujemną.</u>
+          <u xml:id="u-29.12" who="#BolesławDrobner">My powinniśmy ze Związku Radzieckiego pod tym względem brać przykład i zagadnieniem dnia następnego po zwolnieniu z więzienia czy z obozu pracy poważnie się zająć, nie wychodząc ze stanowiska filantropii, ale ze stanowiska obowiązku społecznego, jaki na nas ciąży.</u>
+          <u xml:id="u-29.13" who="#BolesławDrobner">Chcę wspomnieć, że w 1937 r. było skazanych prawomocnie 358.036 obywateli polskich. Ogromna ilość. A w tej chwili, dzięki zmianom poważnym, już zaledwie 1/3 część tylko jest w więzieniach karnych czy śledczych. Coś się w Polsce zmieniło i musimy nowe wartości wprowadzić na każdym odcinku życia państwowego.</u>
+          <u xml:id="u-29.14" who="#BolesławDrobner">Rzuciliśmy na tym odcinku most pojednania dla powrotu tych wszystkich, którzy mogą wrócić do społeczeństwa, do normalnych warunków życia. To jest słuszne, piękne i w dalszym ciągu musimy pamiętać o tym, aby prowadzić poważną profilaktykę, aby most, który przerzuciliśmy na drodze do nowej sprawiedliwości społecznej, był trwały.</u>
           <u xml:id="u-29.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-30">
@@ -501,7 +501,7 @@
           <u xml:id="u-30.1" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Sokorskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-31">
-          <u xml:id="u-31.0" who="#PosełSokorski">Wysoka Izbo! W toku dyskusji wpłynął jeden wniosek posła Korbońskiego, który nie był przedmiotem obrad komisji. Wniosek ten jest rozwinięciem art. 10 pkt. 9). Merytorycznie art. 10 faktycznie obejmuje również i tych, o których mówi poseł Korboński w swym wniosku, mianowicie kiedy artykuł ten mówi o wyłączeniu spod amnestii ludzi będących na kierowniczych stanowiskach i współdziałających z faszyzowaniem życia polskiego. Wniosek ten niejako wyjaśnia treść merytoryczną samego artykułu i stawia słuszną kropkę nad i. Ponieważ jednak należy ten wniosek przystosować do samego artykułu, wnoszę o odesłanie go do komisji i o odłożenie głosowania ustawy w drugim czytaniu do dnia jutrzejszego.</u>
+          <u xml:id="u-31.0" who="#WłodzimierzSokorski">Wysoka Izbo! W toku dyskusji wpłynął jeden wniosek posła Korbońskiego, który nie był przedmiotem obrad komisji. Wniosek ten jest rozwinięciem art. 10 pkt. 9). Merytorycznie art. 10 faktycznie obejmuje również i tych, o których mówi poseł Korboński w swym wniosku, mianowicie kiedy artykuł ten mówi o wyłączeniu spod amnestii ludzi będących na kierowniczych stanowiskach i współdziałających z faszyzowaniem życia polskiego. Wniosek ten niejako wyjaśnia treść merytoryczną samego artykułu i stawia słuszną kropkę nad i. Ponieważ jednak należy ten wniosek przystosować do samego artykułu, wnoszę o odesłanie go do komisji i o odłożenie głosowania ustawy w drugim czytaniu do dnia jutrzejszego.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-32">
           <u xml:id="u-32.0" who="#WładysławKowalski">Jest wniosek sprawozdawcy, aby zgłoszoną poprawkę posła Korbońskiego odesłać do Komisji Specjalnej i w związku z tym, ażeby głosowanie nad ustawą w drugim czytaniu odłożyć do jutra. Kto jest za tym wnioskiem, zechce wstać. Większość.</u>
@@ -784,9 +784,9 @@
           <u xml:id="u-72.1" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi ob. Rapaczyńskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-73">
-          <u xml:id="u-73.0" who="#PosełRapaczyński">Wysoka Izbo! Imieniem Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów proszę o przyjęcie zaproponowanego przez nas wniosku o utworzenie Komisji Planu Gospodarczego.</u>
-          <u xml:id="u-73.1" who="#PosełRapaczyński">Zagadnienie narodowego planu gospodarczego wybija się na czoło zagadnień ogólno-gospodarczych Państwa i Wysoki Sejm będzie się tą sprawą niejednokrotnie zajmować.</u>
-          <u xml:id="u-73.2" who="#PosełRapaczyński">Zachodzi zatem konieczność utworzenia komisji, która przygotuje i opracuje należycie materiały, które będą poddane pod obrady Wysokiej Izby.</u>
+          <u xml:id="u-73.0" who="#KazimierzRapaczyński">Wysoka Izbo! Imieniem Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów proszę o przyjęcie zaproponowanego przez nas wniosku o utworzenie Komisji Planu Gospodarczego.</u>
+          <u xml:id="u-73.1" who="#KazimierzRapaczyński">Zagadnienie narodowego planu gospodarczego wybija się na czoło zagadnień ogólno-gospodarczych Państwa i Wysoki Sejm będzie się tą sprawą niejednokrotnie zajmować.</u>
+          <u xml:id="u-73.2" who="#KazimierzRapaczyński">Zachodzi zatem konieczność utworzenia komisji, która przygotuje i opracuje należycie materiały, które będą poddane pod obrady Wysokiej Izby.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-74">
           <u xml:id="u-74.0" who="#WładysławKowalski">Nikt więcej głosu nie zabiera. Wniosek zostanie przesłany do Komisji Regulaminowej.</u>
@@ -797,7 +797,7 @@
           <u xml:id="u-74.5" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Kliszko.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-75">
-          <u xml:id="u-75.0" who="#PosełKliszko">W imieniu Konwentu Seniorów, który w dniu wczorajszym na posiedzeniu powziął jednomyślną w tej sprawie uchwałę, wysuwamy kandydaturę na stanowisko Prezesa Najwyższej Izby Kontroli posła doktora Henryka Kołodziejskiego.</u>
+          <u xml:id="u-75.0" who="#ZenonKliszko">W imieniu Konwentu Seniorów, który w dniu wczorajszym na posiedzeniu powziął jednomyślną w tej sprawie uchwałę, wysuwamy kandydaturę na stanowisko Prezesa Najwyższej Izby Kontroli posła doktora Henryka Kołodziejskiego.</u>
           <u xml:id="u-75.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-76">
@@ -13,6 +13,7 @@
         <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
         <note type="system">PRL</note>
         <note type="house">Sejm</note>
+        <note type="termNo">0</note>
         <note type="type">Posiedzenie plenarne</note>
         <note type="sessionNo">8</note>
         <note type="dayNo">1</note>
@@ -33,101 +34,167 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Kowalski_(1894%E2%80%931958)</idno>
           <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełBocheński" role="guest">
+        <person xml:id="AleksanderBocheński" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Aleksander</forename>
             <surname>Bocheński</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Boche%C5%84ski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#KatolickoSpołecznyKlubPoselski" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełDomiński" role="guest">
+        <person xml:id="JerzyDomiński" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jerzy</forename>
             <surname>Domiński</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Domi%C5%84ski_(1908%E2%80%931992)</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoPracy" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełDura" role="guest">
+        <person xml:id="LucjuszDura" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Lucjusz</forename>
             <surname>Dura</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Lucjusz_Dura</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełFrankowski" role="guest">
+        <person xml:id="JanFrankowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jan</forename>
             <surname>Frankowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Frankowski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#KatolickoSpołecznyKlubPoselski" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełGarncarczyk" role="guest">
+        <person xml:id="WilhelmGarncarczyk" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Wilhelm</forename>
             <surname>Garncarczyk</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Garncarczyk</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełHochfeld" role="guest">
+        <person xml:id="JulianHochfeld" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Julian</forename>
             <surname>Hochfeld</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Julian_Hochfeld</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełLange" role="guest">
+        <person xml:id="OskarLange" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Oskar</forename>
             <surname>Lange</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Oskar_Lange</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełLanger" role="guest">
+        <person xml:id="AntoniLanger" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Antoni</forename>
             <surname>Langer</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni_Langer</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełMikołajczyk" role="guest">
+        <person xml:id="StanisławMikołajczyk" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Stanisław</forename>
             <surname>Mikołajczyk</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Miko%C5%82ajczyk</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudowe" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełOchab" role="guest">
+        <person xml:id="EdwardOchab" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Edward</forename>
             <surname>Ochab</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Edward_Ochab</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełSokorski" role="guest">
+        <person xml:id="WłodzimierzSokorski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Włodzimierz</forename>
             <surname>Sokorski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82odzimierz_Sokorski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełWachowicz" role="guest">
+        <person xml:id="HenrykWachowicz" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Henryk</forename>
             <surname>Wachowicz</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Wachowicz</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaSocjalistyczna" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełWenclik" role="guest">
+        <person xml:id="WitoldWenclik" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Witold</forename>
             <surname>Wenclik</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Witold_Wenclik</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełWende" role="guest">
+        <person xml:id="JanKarolWende" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Jan</forename>
+            <forename>Karol</forename>
             <surname>Wende</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Karol_Wende</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoDemokratyczne" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełWągrowski" role="guest">
+        <person xml:id="MieczysławWągrowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Mieczysław</forename>
             <surname>Wągrowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Mieczys%C5%82aw_W%C4%85growski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosłankaChorążyna" role="guest">
+        <person xml:id="AnnaHannaChorążyna" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Posłanka</roleName>
+            <forename>Anna</forename>
+            <forename>„Hanna”</forename>
             <surname>Chorążyna</surname>
           </persName>
+          <sex value="F" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Hanna_Chor%C4%85%C5%BCyna</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudowe" />
         </person>
         <person xml:id="Sekretarz" role="guest">
           <persName>
@@ -143,6 +210,29 @@
           <orgName full="yes">Stronnictwo Ludowe (1944–1949)</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Ludowe_(1944–1949)</idno>
         </org>
+        <org xml:id="KatolickoSpołecznyKlubPoselski" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Katolicko-Społeczny Klub Poselski</orgName>
+        </org>
+        <org xml:id="StronnictwoPracy" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Stronnictwo Pracy</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Pracy</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="PolskaPartiaSocjalistyczna" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polska Partia Socjalistyczna</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Socjalistyczna</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="PolskieStronnictwoLudowe" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="PolskaPartiaRobotnicza" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polska Partia Robotnicza</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Robotnicza</idno>
+        </org>
+        <org xml:id="StronnictwoDemokratyczne" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Stronnictwo Demokratyczne</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Demokratyczne</idno>
+        </org>
       </listOrg>
     </particDesc>
   </profileDesc>
@@ -31,23 +31,23 @@
           <u xml:id="u-2.19" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Sokorski.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-3">
-          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełSokorski">Wysoka Izbo! Specjalna Komisja do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o amnestii, omawiając poprawkę posła Korbońskiego, rozpatrzyła ponownie całość pkt. 9) § 1 art. 10 i postanowiła zaproponować Wysokiej Izbie nowe brzmienie pkt. 9) § 1 art. 10. Zamiast dotychczasowego brzmienia; „przewidzianych w dekrecie z dnia 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego, o ile sprawca w chwili popełnienia przestępstwa pełnił we władzach państwowych naczelne funkcje kierownicze”, komisja proponuje brzmienie następujące: „§ 1 pkt. 9) otrzymuje brzmienie: „Określonych w art. 1–3 i 6 dekretu z dnia 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego (Dz. U. R. P. Nr 5, poz. 46), o ile sprawca w chwili popełnienia przestępstwa pełnił we władzach państwowych naczelne funkcje kierownicze jak również określonych w art. 5 wyżej wymienionego dekretu”.</u>
-          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełSokorski">Art. 10 posiada charakter zasadniczy, mianowicie:</u>
-          <u xml:id="u-3.2" who="#PosełSokorski">1) Od odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego zostały wyłączone przestępstwa, przewidziane w art. 4 dekretu z 22 stycznia 1946 r.</u>
-          <u xml:id="u-3.3" who="#PosełSokorski">Art. 4 brzmi jak następuje: „Kto rozpowszechniał albo sporządzał, przekazywał łub przewoził w celu rozpowszechniania pisma, druki lub wizerunki, nawołujące do popełnienia przestępstw, przewidzianych w art. 1 lub 3 lub też zawierające pochwałę tych przestępstw, podlega karze więzienia”. W ten sposób zostali objęci amnestią wszyscy, którzy w słowie lub druku brali udział w faszyzacji życia państwowego lub przygotowywali do klęski wrześniowej, a więc zostali objęci amnestią wszyscy dziennikarze, publicyści. Jeżeli są za granicą, to mają pełną możność powrotu do kraju.</u>
-          <u xml:id="u-3.4" who="#PosełSokorski">2) Wprowadza się art. 5 tego dekretu, który brzmi: „Kto brał udział w dręczeniu osoby, przebywającej lub osadzonej w miejscu odosobnienia, obozie, areszcie lub zakładzie karnym z powodu jej działalności politycznej lub społecznej, podlega karze więzienia”.</u>
-          <u xml:id="u-3.5" who="#PosełSokorski">Przez wprowadzenie tego artykułu, który obejmuje przestępstwa wyłączone spod amnestii, a więc obejmuje wszystkich winnych organizowania obozu w Berezie Kartuskiej jak i inne przestępstwa, związane z organizacją Brześcia, komisja faktycznie sugeruje Wysokiej Izbie, ażeby obejmując amnestią tych, którzy w słowie i druku popełnili tego rodzaju przestępstwa, z drugiej strony wyłączyć spod amnestii tych, którzy są winni Berezy Kartuskiej i Brześcia.</u>
-          <u xml:id="u-3.6" who="#PosełSokorski">Druga poprawka, którą komisja proponuje Wysokiej Izbie, dotyczy art. 2 § 2. Zamiast dotychczasowego brzmienia § 2, który brzmi jak następuje:</u>
-          <u xml:id="u-3.7" who="#PosełSokorski">„Sprawcy przestępstw określonych w par. 1, przebywający za granicą, winni dopełnić warunków, przewidzianych w przepisach tego paragrafu, przed przedstawicielstwem Państwa Polskiego za granicą (Ambasadą, Poselstwem, Konsulatem, Misją Wojskową) oraz w terminie przez to przedstawicielstwo zakreślonym powrócić do kraju i w ciągu miesiąca od daty powrotu złożyć władzy bezpieczeństwa publicznego dowód zgłoszenia się do przedstawicielstwa”, komisja proponuje następujące brzmienie tego paragrafu:</u>
-          <u xml:id="u-3.8" who="#PosełSokorski">„Sprawca przestępstwa udziału w przestępnym związku łub porozumieniu albo popełnionego w granicach działania tego związku lub porozumienia, przebywający za granicą, winien dopełnić warunków przewidzianych w przepisie § 1 pkt. 1 przed przedstawicielstwem Państwa Polskiego (Ambasadą, Poselstwem, Konsulatem, Misją Wojskową) oraz w terminie przez to przedstawicielstwo zakreślonym powrócić do kraju i w ciągu miesiąca od daty powrotu złożyć władzy bezpieczeństwa publicznego dowód zgłoszenia się do przedstawicielstwa”.</u>
-          <u xml:id="u-3.9" who="#PosełSokorski">Poprawka ta ma na celu wyjaśnić niejako sens, intencję ustawodawcy co do § 2 art. 2. Mianowicie chodzi o to, żeby zupełnie jasno i wyraźnie powiedzieć, że ci, którzy znajdują się za granicą, tylko w wypadku bezpośredniego należenia do przestępnego związku lub porozumienia mają obowiązek dopełnić czynności przepisanych w związku ze zgłoszeniem się i ujawnieniem. Chodzi o to, że na przykład ci, którzy posiadali nielegalnie broń za granicą albo radioodbiornik, albo w innej formie, wyrażali pochwałę przestępstwa, są objęci amnestią, ale nie potrzebują specjalnie zgłaszać się i dopełniać tych przepisów, którymi są objęci sprawcy tego rodzaju przestępstw, przebywający w kraju.</u>
-          <u xml:id="u-3.10" who="#PosełSokorski">Chodzi o wyjaśnienie fałszywych nieraz panujących tendencji i plotek za granicą, że każdy repatriant podlega obowiązkowi zgłoszenia się, ponieważ coś ma na sumieniu. Przez wprowadzenie tego rodzaju poprawki zupełnie wyraźnie formułujemy, że obowiązek zgłoszenia się do przedstawicielstwa Państwa Polskiego za granicą mają tylko ci, którzy brali udział w przestępnym związku lub porozumieniu.</u>
-          <u xml:id="u-3.11" who="#PosełSokorski">To są poprawki merytoryczne.</u>
-          <u xml:id="u-3.12" who="#PosełSokorski">Poza tym komisja proponuje przyjęcie następującego wniosku, który był zgłoszony przez posłów, którzy reprezentowali organizacje młodzieżowe i przez posła Frankowskiego z Katolicko-Społecznego Klubu Poselskiego. Mianowicie komisja proponuje, by Wysoka Izba przyjęła następujący wniosek:</u>
-          <u xml:id="u-3.13" who="#PosełSokorski">„Sejm Ustawodawczy zwraca się do Rządu, a specjalnie do wszystkich zainteresowanych ministrów o roztoczenie wraz z czynnikami społecznymi opieki nad ujawnionymi wypuszczonymi z więzień na podstawie amnestii osobami, zwłaszcza młodzieżą, celem ułatwienia im powrotu do normalnego życia i produktywizacji w pracy dla Państwa”.</u>
-          <u xml:id="u-3.14" who="#PosełSokorski">Proponując przyjęcie tego wniosku komisja daje wyraz temu „że Rząd i organizacje społeczne winny otoczyć specjalną troską tych, którzy ujawnili się i wychodzą z więzień, żeby wszystko zrobić w tym kierunku, aby oni nie wrócili do swojej przestępczej działalności”.</u>
-          <u xml:id="u-3.15" who="#PosełSokorski">To są wnioski, które w linieniu komisji proponuję Wysokiej Izbie przyjąć do pierwotnego tekstu projektu rządowego ustawy o amnestii.</u>
-          <u xml:id="u-3.16" who="#PosełSokorski">Jednocześnie, jeżeli chodzi o pozostałe wnioski posła Korbońskiego, to proponuję w imieniu komisji odrzucić je.</u>
+          <u xml:id="u-3.0" who="#WłodzimierzSokorski">Wysoka Izbo! Specjalna Komisja do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o amnestii, omawiając poprawkę posła Korbońskiego, rozpatrzyła ponownie całość pkt. 9) § 1 art. 10 i postanowiła zaproponować Wysokiej Izbie nowe brzmienie pkt. 9) § 1 art. 10. Zamiast dotychczasowego brzmienia; „przewidzianych w dekrecie z dnia 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego, o ile sprawca w chwili popełnienia przestępstwa pełnił we władzach państwowych naczelne funkcje kierownicze”, komisja proponuje brzmienie następujące: „§ 1 pkt. 9) otrzymuje brzmienie: „Określonych w art. 1–3 i 6 dekretu z dnia 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego (Dz. U. R. P. Nr 5, poz. 46), o ile sprawca w chwili popełnienia przestępstwa pełnił we władzach państwowych naczelne funkcje kierownicze jak również określonych w art. 5 wyżej wymienionego dekretu”.</u>
+          <u xml:id="u-3.1" who="#WłodzimierzSokorski">Art. 10 posiada charakter zasadniczy, mianowicie:</u>
+          <u xml:id="u-3.2" who="#WłodzimierzSokorski">1) Od odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego zostały wyłączone przestępstwa, przewidziane w art. 4 dekretu z 22 stycznia 1946 r.</u>
+          <u xml:id="u-3.3" who="#WłodzimierzSokorski">Art. 4 brzmi jak następuje: „Kto rozpowszechniał albo sporządzał, przekazywał łub przewoził w celu rozpowszechniania pisma, druki lub wizerunki, nawołujące do popełnienia przestępstw, przewidzianych w art. 1 lub 3 lub też zawierające pochwałę tych przestępstw, podlega karze więzienia”. W ten sposób zostali objęci amnestią wszyscy, którzy w słowie lub druku brali udział w faszyzacji życia państwowego lub przygotowywali do klęski wrześniowej, a więc zostali objęci amnestią wszyscy dziennikarze, publicyści. Jeżeli są za granicą, to mają pełną możność powrotu do kraju.</u>
+          <u xml:id="u-3.4" who="#WłodzimierzSokorski">2) Wprowadza się art. 5 tego dekretu, który brzmi: „Kto brał udział w dręczeniu osoby, przebywającej lub osadzonej w miejscu odosobnienia, obozie, areszcie lub zakładzie karnym z powodu jej działalności politycznej lub społecznej, podlega karze więzienia”.</u>
+          <u xml:id="u-3.5" who="#WłodzimierzSokorski">Przez wprowadzenie tego artykułu, który obejmuje przestępstwa wyłączone spod amnestii, a więc obejmuje wszystkich winnych organizowania obozu w Berezie Kartuskiej jak i inne przestępstwa, związane z organizacją Brześcia, komisja faktycznie sugeruje Wysokiej Izbie, ażeby obejmując amnestią tych, którzy w słowie i druku popełnili tego rodzaju przestępstwa, z drugiej strony wyłączyć spod amnestii tych, którzy są winni Berezy Kartuskiej i Brześcia.</u>
+          <u xml:id="u-3.6" who="#WłodzimierzSokorski">Druga poprawka, którą komisja proponuje Wysokiej Izbie, dotyczy art. 2 § 2. Zamiast dotychczasowego brzmienia § 2, który brzmi jak następuje:</u>
+          <u xml:id="u-3.7" who="#WłodzimierzSokorski">„Sprawcy przestępstw określonych w par. 1, przebywający za granicą, winni dopełnić warunków, przewidzianych w przepisach tego paragrafu, przed przedstawicielstwem Państwa Polskiego za granicą (Ambasadą, Poselstwem, Konsulatem, Misją Wojskową) oraz w terminie przez to przedstawicielstwo zakreślonym powrócić do kraju i w ciągu miesiąca od daty powrotu złożyć władzy bezpieczeństwa publicznego dowód zgłoszenia się do przedstawicielstwa”, komisja proponuje następujące brzmienie tego paragrafu:</u>
+          <u xml:id="u-3.8" who="#WłodzimierzSokorski">„Sprawca przestępstwa udziału w przestępnym związku łub porozumieniu albo popełnionego w granicach działania tego związku lub porozumienia, przebywający za granicą, winien dopełnić warunków przewidzianych w przepisie § 1 pkt. 1 przed przedstawicielstwem Państwa Polskiego (Ambasadą, Poselstwem, Konsulatem, Misją Wojskową) oraz w terminie przez to przedstawicielstwo zakreślonym powrócić do kraju i w ciągu miesiąca od daty powrotu złożyć władzy bezpieczeństwa publicznego dowód zgłoszenia się do przedstawicielstwa”.</u>
+          <u xml:id="u-3.9" who="#WłodzimierzSokorski">Poprawka ta ma na celu wyjaśnić niejako sens, intencję ustawodawcy co do § 2 art. 2. Mianowicie chodzi o to, żeby zupełnie jasno i wyraźnie powiedzieć, że ci, którzy znajdują się za granicą, tylko w wypadku bezpośredniego należenia do przestępnego związku lub porozumienia mają obowiązek dopełnić czynności przepisanych w związku ze zgłoszeniem się i ujawnieniem. Chodzi o to, że na przykład ci, którzy posiadali nielegalnie broń za granicą albo radioodbiornik, albo w innej formie, wyrażali pochwałę przestępstwa, są objęci amnestią, ale nie potrzebują specjalnie zgłaszać się i dopełniać tych przepisów, którymi są objęci sprawcy tego rodzaju przestępstw, przebywający w kraju.</u>
+          <u xml:id="u-3.10" who="#WłodzimierzSokorski">Chodzi o wyjaśnienie fałszywych nieraz panujących tendencji i plotek za granicą, że każdy repatriant podlega obowiązkowi zgłoszenia się, ponieważ coś ma na sumieniu. Przez wprowadzenie tego rodzaju poprawki zupełnie wyraźnie formułujemy, że obowiązek zgłoszenia się do przedstawicielstwa Państwa Polskiego za granicą mają tylko ci, którzy brali udział w przestępnym związku lub porozumieniu.</u>
+          <u xml:id="u-3.11" who="#WłodzimierzSokorski">To są poprawki merytoryczne.</u>
+          <u xml:id="u-3.12" who="#WłodzimierzSokorski">Poza tym komisja proponuje przyjęcie następującego wniosku, który był zgłoszony przez posłów, którzy reprezentowali organizacje młodzieżowe i przez posła Frankowskiego z Katolicko-Społecznego Klubu Poselskiego. Mianowicie komisja proponuje, by Wysoka Izba przyjęła następujący wniosek:</u>
+          <u xml:id="u-3.13" who="#WłodzimierzSokorski">„Sejm Ustawodawczy zwraca się do Rządu, a specjalnie do wszystkich zainteresowanych ministrów o roztoczenie wraz z czynnikami społecznymi opieki nad ujawnionymi wypuszczonymi z więzień na podstawie amnestii osobami, zwłaszcza młodzieżą, celem ułatwienia im powrotu do normalnego życia i produktywizacji w pracy dla Państwa”.</u>
+          <u xml:id="u-3.14" who="#WłodzimierzSokorski">Proponując przyjęcie tego wniosku komisja daje wyraz temu „że Rząd i organizacje społeczne winny otoczyć specjalną troską tych, którzy ujawnili się i wychodzą z więzień, żeby wszystko zrobić w tym kierunku, aby oni nie wrócili do swojej przestępczej działalności”.</u>
+          <u xml:id="u-3.15" who="#WłodzimierzSokorski">To są wnioski, które w linieniu komisji proponuję Wysokiej Izbie przyjąć do pierwotnego tekstu projektu rządowego ustawy o amnestii.</u>
+          <u xml:id="u-3.16" who="#WłodzimierzSokorski">Jednocześnie, jeżeli chodzi o pozostałe wnioski posła Korbońskiego, to proponuję w imieniu komisji odrzucić je.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-4">
           <u xml:id="u-4.0" who="#WładysławKowalski">Otwieram rozprawę nad sprawozdaniem komisji. Do głosu nikt się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania.</u>
@@ -97,14 +97,14 @@
           <u xml:id="u-12.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-13">
-          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełLanger">Wnoszę o trzecie czytanie.</u>
+          <u xml:id="u-13.0" who="#AntoniLanger">Wnoszę o trzecie czytanie.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-14">
           <u xml:id="u-14.0" who="#WładysławKowalski">Jest wniosek posła ob. Langera, aby przystąpić do trzeciego czytania ustawy.</u>
           <u xml:id="u-14.1" who="#WładysławKowalski">Jeszcze prosi o głos poseł ob. Mikołajczyk.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-15">
-          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełMikołajczyk">Ja prosiłem o głos przed trzecim czytaniem, ale ja jestem za trzecim czytaniem.</u>
+          <u xml:id="u-15.0" who="#StanisławMikołajczyk">Ja prosiłem o głos przed trzecim czytaniem, ale ja jestem za trzecim czytaniem.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-16">
           <u xml:id="u-16.0" who="#WładysławKowalski">Kto jest za wnioskiem o przystąpienie do trzeciego czytania ustawy, zechce wstać. Większość.</u>
@@ -112,67 +112,67 @@
           <u xml:id="u-16.2" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi ob. Mikołajczykowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-17">
-          <u xml:id="u-17.0" who="#PosełMikołajczyk">Przed przystąpieniem do głosowania w trzecim czytaniu ustawy amnestyjnej mam zaszczyt imieniem klubu PSL złożyć następujące oświadczenie:</u>
-          <u xml:id="u-17.1" who="#PosełMikołajczyk">Mimo odrzucenia naszych poprawek będziemy głosować za całością ustawy amnestyjnej. Ostateczny tekst ustawy, który wychodzi z Komisji Specjalnej Sejmu daje, zwłaszcza przy interpretacji rozszerzającej, o której tu wczoraj mówiono, możliwości spełnienia tych celów, które ma spełnić ustawa amnestyjna.</u>
-          <u xml:id="u-17.2" who="#PosełMikołajczyk">Cel główny zaś spokój wewnętrzny, stabilizacja stosunków, zaniechanie wszelkiej akcji nielegalnej, ustanie haniebnych mordów bratobójczych wśród wyniszczonego wojną i okupacją narodu, bezpieczeństwo życia i mienia obywatela oraz dążenie do umożliwienia udziału i twórczej pracy dla Państwa, jak najszerszych rzesz lojalnych obywateli — był i pozostanie celem, któremu zawsze poświęcaliśmy nasze pragnienia i wysiłki.</u>
-          <u xml:id="u-17.3" who="#PosełMikołajczyk">Za czasów sanacyjnych także i tu w parlamencie byliśmy tymi, którzy zwalczali terror polityczny stosowany wówczas nie tylko wobec szerokich mas ludu polskiego, ale wobec działaczy partii komunistycznych.</u>
-          <u xml:id="u-17.4" who="#PosełMikołajczyk">W okresie okupacji potępialiśmy wszystkie akty politycznych mordów bratobójczych, które się wówczas zdarzały. Dawaliśmy polecenie nawiązywania łączności z wkraczającą do Polski, zwycięską Armią Czerwoną do dalszej wspólnej walki z hitlerowskim barbarzyńcą.</u>
-          <u xml:id="u-17.5" who="#PosełMikołajczyk">Inicjowaliśmy już w Moskwie pierwszą ustawę amnestyjną i zabiegaliśmy o najkorzystniejsze jej brzmienie i wykonanie.</u>
-          <u xml:id="u-17.6" who="#PosełMikołajczyk">Od pierwszych dni Rządu Jedności Narodowej wzywaliśmy publicznie do wyjścia z lasów i wkroczenia na legalną drogę twórczej pracy nad odbudową kraju i objęciem w trwałe posiadanie ziem odzyskanych.</u>
-          <u xml:id="u-17.7" who="#PosełMikołajczyk">Potępiając akcję nielegalną, terror i mord bratobójczy, świadomi, że może on w swoich konsekwencjach prowadzić do wyniszczenia narodu i utraty niepodległości — zostaniemy zawsze wierni powyższym zasadom, mimo tendencji zepchnięcia nas przez niektórych przeciwników z tej drogi, co się jeszcze ujawniło we wczorajszej dyskusji w tej Izbie.</u>
-          <u xml:id="u-17.8" who="#PosełMikołajczyk">Głosując za ustawą razem z wszystkimi klubami tego Sejmu, chcemy wierzyć, że to wspólne, jednomyślne głosowanie przyczyni się do najkorzystniejszego dla Państwa i jego obywateli wykonania tej ustawy, otoczenia jej zasobem jak największego zaufania i wprowadzenia w kraju spokoju, stabilizacji stosunków, zapewnienia wolności człowiekowi, zagwarantowania bezpieczeństwa życia i mienia każdego obywatela w Polsce.</u>
+          <u xml:id="u-17.0" who="#StanisławMikołajczyk">Przed przystąpieniem do głosowania w trzecim czytaniu ustawy amnestyjnej mam zaszczyt imieniem klubu PSL złożyć następujące oświadczenie:</u>
+          <u xml:id="u-17.1" who="#StanisławMikołajczyk">Mimo odrzucenia naszych poprawek będziemy głosować za całością ustawy amnestyjnej. Ostateczny tekst ustawy, który wychodzi z Komisji Specjalnej Sejmu daje, zwłaszcza przy interpretacji rozszerzającej, o której tu wczoraj mówiono, możliwości spełnienia tych celów, które ma spełnić ustawa amnestyjna.</u>
+          <u xml:id="u-17.2" who="#StanisławMikołajczyk">Cel główny zaś spokój wewnętrzny, stabilizacja stosunków, zaniechanie wszelkiej akcji nielegalnej, ustanie haniebnych mordów bratobójczych wśród wyniszczonego wojną i okupacją narodu, bezpieczeństwo życia i mienia obywatela oraz dążenie do umożliwienia udziału i twórczej pracy dla Państwa, jak najszerszych rzesz lojalnych obywateli — był i pozostanie celem, któremu zawsze poświęcaliśmy nasze pragnienia i wysiłki.</u>
+          <u xml:id="u-17.3" who="#StanisławMikołajczyk">Za czasów sanacyjnych także i tu w parlamencie byliśmy tymi, którzy zwalczali terror polityczny stosowany wówczas nie tylko wobec szerokich mas ludu polskiego, ale wobec działaczy partii komunistycznych.</u>
+          <u xml:id="u-17.4" who="#StanisławMikołajczyk">W okresie okupacji potępialiśmy wszystkie akty politycznych mordów bratobójczych, które się wówczas zdarzały. Dawaliśmy polecenie nawiązywania łączności z wkraczającą do Polski, zwycięską Armią Czerwoną do dalszej wspólnej walki z hitlerowskim barbarzyńcą.</u>
+          <u xml:id="u-17.5" who="#StanisławMikołajczyk">Inicjowaliśmy już w Moskwie pierwszą ustawę amnestyjną i zabiegaliśmy o najkorzystniejsze jej brzmienie i wykonanie.</u>
+          <u xml:id="u-17.6" who="#StanisławMikołajczyk">Od pierwszych dni Rządu Jedności Narodowej wzywaliśmy publicznie do wyjścia z lasów i wkroczenia na legalną drogę twórczej pracy nad odbudową kraju i objęciem w trwałe posiadanie ziem odzyskanych.</u>
+          <u xml:id="u-17.7" who="#StanisławMikołajczyk">Potępiając akcję nielegalną, terror i mord bratobójczy, świadomi, że może on w swoich konsekwencjach prowadzić do wyniszczenia narodu i utraty niepodległości — zostaniemy zawsze wierni powyższym zasadom, mimo tendencji zepchnięcia nas przez niektórych przeciwników z tej drogi, co się jeszcze ujawniło we wczorajszej dyskusji w tej Izbie.</u>
+          <u xml:id="u-17.8" who="#StanisławMikołajczyk">Głosując za ustawą razem z wszystkimi klubami tego Sejmu, chcemy wierzyć, że to wspólne, jednomyślne głosowanie przyczyni się do najkorzystniejszego dla Państwa i jego obywateli wykonania tej ustawy, otoczenia jej zasobem jak największego zaufania i wprowadzenia w kraju spokoju, stabilizacji stosunków, zapewnienia wolności człowiekowi, zagwarantowania bezpieczeństwa życia i mienia każdego obywatela w Polsce.</u>
           <u xml:id="u-17.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-18">
           <u xml:id="u-18.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł ob. Wachowicz.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-19">
-          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełWachowicz">Wysoka Izbo! Debata nad rządowym projektem ustawy amnestyjnej podkreśla z całą wyrazistością drogę polskiej demokracji i dobrze będzie, jeśli nie tylko Sejm Ustawodawczy z poczuciem słusznej dumy oceni wielkoduszność amnestii, lecz będzie jeszcze lepiej, bo o to nam wszystkim chodzi, aby tę wielkoduszność doceniali i zrozumieli ci wszyscy, dla których amnestia jest aktem przebaczenia popełnionych przestępstw, i rozumnie wykorzystali tę życiową szansę, jaką im daje demokratyczna Polska.</u>
-          <u xml:id="u-19.1" who="#PosełWachowicz">Fakt, że Rząd Rzeczypospolitej w deklaracji Premiera Cyrankiewicza natychmiast po zwołaniu Sejmu Ustawodawczego zapowiedział wniesienie projektu amnestii, stanowi wspaniały przykład duchowych wartości Polaków, troski o człowieka, o każde życie ludzkie.</u>
-          <u xml:id="u-19.2" who="#PosełWachowicz">Manifestacyjne przyjęcie zapowiedzi Rządu zgłoszenia ustawy amnestyjnej, najżywszy i pozytywny stosunek społeczeństwa do sprawy amnestii dowodzą, że obóz demokracji polskiej po wyborach 19 stycznia 1947 r. chcę przebaczyć i puścić w niepamięć nawet najcięższe przewinienia popełnione przeciwko Państwu, istniejącemu porządkowi społecznemu oraz przeciwko życiu, mieniu i spokojowi obywateli rzetelnie pracujących, Rozszerzenie i pogłębienie projektu rządowego przez komisję sejmową stworzyło ten klimat, tak nieodzowny, jeśli amnestia ma spełnić swoje cele i zadanie.</u>
-          <u xml:id="u-19.3" who="#PosełWachowicz">I ta rzecz, tak niosły dianie ważna, została osiągnięta, Bo jeśli już przed uchwaleniem ustawy amnestyjnej ujawniają się ludzie podziemia i składają broń, to dowodzi to, z jakim zaufaniem odnoszą się do zapowiedzi Rządu z jednej — a jak wyczekiwali na możliwość ujawnienia się z drugiej strony, pragnąc zachować wolność osobistą, gdyż nie zawsze działali świadomie i nie zawsze znali plany i intencje swoich dowódców.</u>
-          <u xml:id="u-19.4" who="#PosełWachowicz">Z broni, którą składają i złożą jeszcze, nie padną już śmiertelne strzały, nie będą te strzały zniesławiać imienia Polski, nie będzie tragedii walk bratobójczych, oschną łzy wdów i sierot, pozostanie jedynie wewnętrzny wyrzut sumienia wśród morderców i naturalny smutek wśród rodzin osieroconych oraz całego społeczeństwa, że Polak zginął z ręki brata Polaka w imię obcych nam interesów. Ręce, trzymające wczoraj jeszcze broń skrytobójczą, zaczną pracować dla Polski, a pracować powinny szybciej, aby odrobić stracony czas i zasłużyć na zaufanie wspaniałomyślnej polskiej demokracji.</u>
-          <u xml:id="u-19.5" who="#PosełWachowicz">Amnestia uchwalona przez Sejm Ustawodawczy nie tylko wzmocni nasz Rząd, nie będzie również tylko szlachetnym i pozytywnym osiągnięciem obozu demokratycznego — wzmocni również naszą wewnętrzną spoistość, a historia zapisze ten fakt w rozdziale słusznej dumy narodowej.</u>
-          <u xml:id="u-19.6" who="#PosełWachowicz">Polska nie jest zasłonięta żadną żelazną kurtyną. W Polsce słowo „demokracja” nie jest artykułem na eksport. To nie polscy dziennikarze i „turyści”, zaopatrzeni w dyplomatyczne paszporty, jeżdżą po świecie i dają „dobre” rady bratobójcom.</u>
-          <u xml:id="u-19.7" who="#PosełWachowicz">Polscy dziennikarze i „turyści” nie jeżdżą nawet do Indii, Palestyny, Egiptu i Chin i tam wszędzie, gdzie toczy się prawdziwa i odwieczna walka o narodowe i społeczne wyzwolenie, której treści ani natężenia nie przesłania ludzkości mgła z nad kanału La Manche.</u>
-          <u xml:id="u-19.8" who="#PosełWachowicz">W Polsce dokonały się i utrwalają historyczne przemiany ustrojowe, o które polski lud pracujący walczył długie dziesiątki lat. Taka jest logika historii i wyzwoleńczej walki ludu pracującego; tego, cośmy zdobyli, nie odbierze skrytobójcza kula ani zmowa niezadowolonych małych grupek, pozbawionych przywileju wyzyskiwania i ciemiężenia ludzi pracy, Jest jednak rzeczą tragiczną, i trudną do zrozumienia, że znaleźli się w naszym narodzie, tak zniszczonym i zdziesiątkowanym okresem wojny, tacy ludzie, których przeżarł bakcyl walki bratobójczej. Może nawet wielu z nich nie zdaje sobie sprawy, że kierując broń przeciw demokratycznej Polsce wałczą po stronie wczorajszych kapitalistów i obszarników, po stronie obcego kapitału, panoszącego się w Polsce przed wojną jak w kraju kolonialnym i traktującego Polaków jedynie jako tanią siłę roboczą.</u>
-          <u xml:id="u-19.9" who="#PosełWachowicz">P. poseł Korboński, referując przy drugim czytaniu poprawki mniejszości komisji, wygłosił przemówienie daleko odbiegające od atmosfery, jaka panowała w czasie obrad komisji. Przedstawiciele PPS zwracali się do posła Korbońskiego, ażeby na plenum Sejmu towarzyszyły dyskusji nad amnestią tylko takie akcenty, które dadzą dowody jednomyślności Wysokiej Izby w tak kapitalnej dla Państwa sprawie, jaką jest amnestia.</u>
-          <u xml:id="u-19.10" who="#PosełWachowicz">Wysłuchaliśmy wczoraj przy drugim czytaniu ustawy amnestyjnej charakterystycznych wynurzeń posła Korbońskiego na temat powstania podziemia, a równocześnie mocnych zapewnień o sympatii PSL dla Związku Radzieckiego. I tu leży pies zakopany. Jeżeli się mówi, że podziemi powstało z winy Rządu z winy obozu demokratycznego, to trzeba sięgnąć pamięcią trochę wstecz i przypomnieć sobie, co stanowiło podstawę polskiego podziemia. P. poseł Korboński wie lepiej niż ktokolwiek inny o tym, że tylko jedna partia polska nie działała w okresie okupacji t. j. sanacja, ale ta partia tworzyła najpierw ZWZ, a potem AK.</u>
+          <u xml:id="u-19.0" who="#HenrykWachowicz">Wysoka Izbo! Debata nad rządowym projektem ustawy amnestyjnej podkreśla z całą wyrazistością drogę polskiej demokracji i dobrze będzie, jeśli nie tylko Sejm Ustawodawczy z poczuciem słusznej dumy oceni wielkoduszność amnestii, lecz będzie jeszcze lepiej, bo o to nam wszystkim chodzi, aby tę wielkoduszność doceniali i zrozumieli ci wszyscy, dla których amnestia jest aktem przebaczenia popełnionych przestępstw, i rozumnie wykorzystali tę życiową szansę, jaką im daje demokratyczna Polska.</u>
+          <u xml:id="u-19.1" who="#HenrykWachowicz">Fakt, że Rząd Rzeczypospolitej w deklaracji Premiera Cyrankiewicza natychmiast po zwołaniu Sejmu Ustawodawczego zapowiedział wniesienie projektu amnestii, stanowi wspaniały przykład duchowych wartości Polaków, troski o człowieka, o każde życie ludzkie.</u>
+          <u xml:id="u-19.2" who="#HenrykWachowicz">Manifestacyjne przyjęcie zapowiedzi Rządu zgłoszenia ustawy amnestyjnej, najżywszy i pozytywny stosunek społeczeństwa do sprawy amnestii dowodzą, że obóz demokracji polskiej po wyborach 19 stycznia 1947 r. chcę przebaczyć i puścić w niepamięć nawet najcięższe przewinienia popełnione przeciwko Państwu, istniejącemu porządkowi społecznemu oraz przeciwko życiu, mieniu i spokojowi obywateli rzetelnie pracujących, Rozszerzenie i pogłębienie projektu rządowego przez komisję sejmową stworzyło ten klimat, tak nieodzowny, jeśli amnestia ma spełnić swoje cele i zadanie.</u>
+          <u xml:id="u-19.3" who="#HenrykWachowicz">I ta rzecz, tak niosły dianie ważna, została osiągnięta, Bo jeśli już przed uchwaleniem ustawy amnestyjnej ujawniają się ludzie podziemia i składają broń, to dowodzi to, z jakim zaufaniem odnoszą się do zapowiedzi Rządu z jednej — a jak wyczekiwali na możliwość ujawnienia się z drugiej strony, pragnąc zachować wolność osobistą, gdyż nie zawsze działali świadomie i nie zawsze znali plany i intencje swoich dowódców.</u>
+          <u xml:id="u-19.4" who="#HenrykWachowicz">Z broni, którą składają i złożą jeszcze, nie padną już śmiertelne strzały, nie będą te strzały zniesławiać imienia Polski, nie będzie tragedii walk bratobójczych, oschną łzy wdów i sierot, pozostanie jedynie wewnętrzny wyrzut sumienia wśród morderców i naturalny smutek wśród rodzin osieroconych oraz całego społeczeństwa, że Polak zginął z ręki brata Polaka w imię obcych nam interesów. Ręce, trzymające wczoraj jeszcze broń skrytobójczą, zaczną pracować dla Polski, a pracować powinny szybciej, aby odrobić stracony czas i zasłużyć na zaufanie wspaniałomyślnej polskiej demokracji.</u>
+          <u xml:id="u-19.5" who="#HenrykWachowicz">Amnestia uchwalona przez Sejm Ustawodawczy nie tylko wzmocni nasz Rząd, nie będzie również tylko szlachetnym i pozytywnym osiągnięciem obozu demokratycznego — wzmocni również naszą wewnętrzną spoistość, a historia zapisze ten fakt w rozdziale słusznej dumy narodowej.</u>
+          <u xml:id="u-19.6" who="#HenrykWachowicz">Polska nie jest zasłonięta żadną żelazną kurtyną. W Polsce słowo „demokracja” nie jest artykułem na eksport. To nie polscy dziennikarze i „turyści”, zaopatrzeni w dyplomatyczne paszporty, jeżdżą po świecie i dają „dobre” rady bratobójcom.</u>
+          <u xml:id="u-19.7" who="#HenrykWachowicz">Polscy dziennikarze i „turyści” nie jeżdżą nawet do Indii, Palestyny, Egiptu i Chin i tam wszędzie, gdzie toczy się prawdziwa i odwieczna walka o narodowe i społeczne wyzwolenie, której treści ani natężenia nie przesłania ludzkości mgła z nad kanału La Manche.</u>
+          <u xml:id="u-19.8" who="#HenrykWachowicz">W Polsce dokonały się i utrwalają historyczne przemiany ustrojowe, o które polski lud pracujący walczył długie dziesiątki lat. Taka jest logika historii i wyzwoleńczej walki ludu pracującego; tego, cośmy zdobyli, nie odbierze skrytobójcza kula ani zmowa niezadowolonych małych grupek, pozbawionych przywileju wyzyskiwania i ciemiężenia ludzi pracy, Jest jednak rzeczą tragiczną, i trudną do zrozumienia, że znaleźli się w naszym narodzie, tak zniszczonym i zdziesiątkowanym okresem wojny, tacy ludzie, których przeżarł bakcyl walki bratobójczej. Może nawet wielu z nich nie zdaje sobie sprawy, że kierując broń przeciw demokratycznej Polsce wałczą po stronie wczorajszych kapitalistów i obszarników, po stronie obcego kapitału, panoszącego się w Polsce przed wojną jak w kraju kolonialnym i traktującego Polaków jedynie jako tanią siłę roboczą.</u>
+          <u xml:id="u-19.9" who="#HenrykWachowicz">P. poseł Korboński, referując przy drugim czytaniu poprawki mniejszości komisji, wygłosił przemówienie daleko odbiegające od atmosfery, jaka panowała w czasie obrad komisji. Przedstawiciele PPS zwracali się do posła Korbońskiego, ażeby na plenum Sejmu towarzyszyły dyskusji nad amnestią tylko takie akcenty, które dadzą dowody jednomyślności Wysokiej Izby w tak kapitalnej dla Państwa sprawie, jaką jest amnestia.</u>
+          <u xml:id="u-19.10" who="#HenrykWachowicz">Wysłuchaliśmy wczoraj przy drugim czytaniu ustawy amnestyjnej charakterystycznych wynurzeń posła Korbońskiego na temat powstania podziemia, a równocześnie mocnych zapewnień o sympatii PSL dla Związku Radzieckiego. I tu leży pies zakopany. Jeżeli się mówi, że podziemi powstało z winy Rządu z winy obozu demokratycznego, to trzeba sięgnąć pamięcią trochę wstecz i przypomnieć sobie, co stanowiło podstawę polskiego podziemia. P. poseł Korboński wie lepiej niż ktokolwiek inny o tym, że tylko jedna partia polska nie działała w okresie okupacji t. j. sanacja, ale ta partia tworzyła najpierw ZWZ, a potem AK.</u>
           <u xml:id="u-19.11" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Kto robił pierwszy sitwy z ZWZ? Wy. Lepiej nie mówmy na ten temat.)</u>
-          <u xml:id="u-19.12" who="#PosełWachowicz">Panie prezesie Mikołajczyk! Pan mówi pod adresem PPS, chcę więc Panu odpowiedzieć, a p. poseł Korboński dobrze Pana Prezesa poinformuje, że tych ludzi, do których ja należę, przyjaciele polityczni p. posła Korbońskiego łącznie z endekami z delegatury rządu wyrzucali, a brali, osoby, o których prezes Witos mówił, że przed wojną współpracowały z sanacją. Wysoka Izbo! Podziemie zostało zrodzone z teorii dwóch wrogów, teorii, że dla Polski są jednako wrogie Związek Radziecki i Niemcy hitlerowskie. Teoria dwóch wrogów zrodziła polskie podziemie i nakazała mu działać, Ale tej teorii dwóch wrogów nikt nie zrodził tutaj, w Polsce, mogła ona się zrodzić w miejscu odległym od wojny. Ta teoria dwóch wrogów pokutuje w Polsce podziemnej, Ta teoria nie pozwoliła we właściwym czasie ujawnić się podziemiu. I kto weźmie za to przed historią odpowiedzialność? Dla polskiego społeczeństwa teoria dwóch wrogów nie istniała, bo dla społeczeństwa nie tylko dnie, ale i minuty były ważne, bo każda minuta oznaczała utratę setek i tysięcy istnień. Jeżeli mówi się o sympatiach dla podziemia, a jednocześnie deklaruje się sympatie dla Związku Radzieckiego, to nie jestem powołany do tego, by mówić, czy te sympatie są istotnie szczere i czy z tych sympatii adresat skorzysta, ale wydaje mi się, że to jest zmiana języka politycznego, bo u podstaw Polski podziemnej stała teoria dwóch wrogów: rozbicia najpierw Związku Radzieckiego, a dopiero potem siłami anglosaskimi pokonania Niemców.</u>
-          <u xml:id="u-19.13" who="#PosełWachowicz">Taka była linia, podziału i chyba o tym wiedzą nie tylko ci, którzy byli wykładowcami w podziemnych organizacjach wojskowych, a i wielu z obecnie rozgrzeszających podziemie doskonale sobie zdaje z tego sprawę. Obóz demokracji polskiej rozumie powikłania wojenne, rozumie demagogię, rozumie fałsz i intrygi zewnętrzne, rozumie i spuściznę, którą pozostawił faszyzm hitlerowski w duszy polskiej, i chcę puścić w niepamięć i przebaczyć tym, którzy po męsku do swoich błędów się przyznają i chcą rzetelnie pracować dla nowej Polski demokratycznej. Poseł Korboński wczoraj w formie żartobliwej mówił — i dlatego w żartobliwej formie odpowiem — poseł Korboński martwił się za Bezpieczeństwo. Co będzie robić Bezpieczeństwo, jeżeli podziemie zostanie zlikwidowane, bo z kim będzie się wiązać PSL? Proponuję, żeby Panowie dołożyli wszystkich starań, wszystkich sił, żeby Panowie zrobili na złość Bezpieczeństwu i postarali się razem z nami likwidować podziemie.</u>
+          <u xml:id="u-19.12" who="#HenrykWachowicz">Panie prezesie Mikołajczyk! Pan mówi pod adresem PPS, chcę więc Panu odpowiedzieć, a p. poseł Korboński dobrze Pana Prezesa poinformuje, że tych ludzi, do których ja należę, przyjaciele polityczni p. posła Korbońskiego łącznie z endekami z delegatury rządu wyrzucali, a brali, osoby, o których prezes Witos mówił, że przed wojną współpracowały z sanacją. Wysoka Izbo! Podziemie zostało zrodzone z teorii dwóch wrogów, teorii, że dla Polski są jednako wrogie Związek Radziecki i Niemcy hitlerowskie. Teoria dwóch wrogów zrodziła polskie podziemie i nakazała mu działać, Ale tej teorii dwóch wrogów nikt nie zrodził tutaj, w Polsce, mogła ona się zrodzić w miejscu odległym od wojny. Ta teoria dwóch wrogów pokutuje w Polsce podziemnej, Ta teoria nie pozwoliła we właściwym czasie ujawnić się podziemiu. I kto weźmie za to przed historią odpowiedzialność? Dla polskiego społeczeństwa teoria dwóch wrogów nie istniała, bo dla społeczeństwa nie tylko dnie, ale i minuty były ważne, bo każda minuta oznaczała utratę setek i tysięcy istnień. Jeżeli mówi się o sympatiach dla podziemia, a jednocześnie deklaruje się sympatie dla Związku Radzieckiego, to nie jestem powołany do tego, by mówić, czy te sympatie są istotnie szczere i czy z tych sympatii adresat skorzysta, ale wydaje mi się, że to jest zmiana języka politycznego, bo u podstaw Polski podziemnej stała teoria dwóch wrogów: rozbicia najpierw Związku Radzieckiego, a dopiero potem siłami anglosaskimi pokonania Niemców.</u>
+          <u xml:id="u-19.13" who="#HenrykWachowicz">Taka była linia, podziału i chyba o tym wiedzą nie tylko ci, którzy byli wykładowcami w podziemnych organizacjach wojskowych, a i wielu z obecnie rozgrzeszających podziemie doskonale sobie zdaje z tego sprawę. Obóz demokracji polskiej rozumie powikłania wojenne, rozumie demagogię, rozumie fałsz i intrygi zewnętrzne, rozumie i spuściznę, którą pozostawił faszyzm hitlerowski w duszy polskiej, i chcę puścić w niepamięć i przebaczyć tym, którzy po męsku do swoich błędów się przyznają i chcą rzetelnie pracować dla nowej Polski demokratycznej. Poseł Korboński wczoraj w formie żartobliwej mówił — i dlatego w żartobliwej formie odpowiem — poseł Korboński martwił się za Bezpieczeństwo. Co będzie robić Bezpieczeństwo, jeżeli podziemie zostanie zlikwidowane, bo z kim będzie się wiązać PSL? Proponuję, żeby Panowie dołożyli wszystkich starań, wszystkich sił, żeby Panowie zrobili na złość Bezpieczeństwu i postarali się razem z nami likwidować podziemie.</u>
           <u xml:id="u-19.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-19.15" who="#PosełWachowicz">Ja sądzę nawet, że Panowie tę amnestię mogą posunąć dalej i likwidując definitywnie polskie podziemie, mogą przed Bezpieczeństwem w Polsce postawić widmo bezrobocia.</u>
+          <u xml:id="u-19.15" who="#HenrykWachowicz">Ja sądzę nawet, że Panowie tę amnestię mogą posunąć dalej i likwidując definitywnie polskie podziemie, mogą przed Bezpieczeństwem w Polsce postawić widmo bezrobocia.</u>
           <u xml:id="u-19.16" who="#komentarz">(Oklaski. Przerywania na ławach PSL.)</u>
-          <u xml:id="u-19.17" who="#PosełWachowicz">Mówię w żartobliwej formie, bo i w żartobliwej formie mówił poseł Korboński. Nie sądzę, bym mówił cokolwiek takiego, z czym by Panowie się nie zgadzali.</u>
+          <u xml:id="u-19.17" who="#HenrykWachowicz">Mówię w żartobliwej formie, bo i w żartobliwej formie mówił poseł Korboński. Nie sądzę, bym mówił cokolwiek takiego, z czym by Panowie się nie zgadzali.</u>
           <u xml:id="u-19.18" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Jeżeli chodzi o przeszłość PPS, na co się Pan powołuje, to tak.)</u>
-          <u xml:id="u-19.19" who="#PosełWachowicz">Jeżeli mówi się o amnestii z roku 1945, że była ona niedoskonałą, że niedoskonałe było jej wykonanie, to proszę Wysokiej Izby, jeżeli o tym mówi znowu przedstawiciel PSL, to mnie to trochę dziwi. Gdyby Panowie wówczas pracowali nad tą pierwszą amnestią z roku 1945 i gdyby już wówczas w lipca 1945 r. PSL istniało, niewątpliwie razem byśmy zrobili może lepszą amnestię, ale wtedy Panów nie było, nie było PSL, przyszli Panowie później,</u>
+          <u xml:id="u-19.19" who="#HenrykWachowicz">Jeżeli mówi się o amnestii z roku 1945, że była ona niedoskonałą, że niedoskonałe było jej wykonanie, to proszę Wysokiej Izby, jeżeli o tym mówi znowu przedstawiciel PSL, to mnie to trochę dziwi. Gdyby Panowie wówczas pracowali nad tą pierwszą amnestią z roku 1945 i gdyby już wówczas w lipca 1945 r. PSL istniało, niewątpliwie razem byśmy zrobili może lepszą amnestię, ale wtedy Panów nie było, nie było PSL, przyszli Panowie później,</u>
           <u xml:id="u-19.20" who="#komentarz">(Przerywania.)</u>
-          <u xml:id="u-19.21" who="#PosełWachowicz">Pan prezes Mikołajczyk wrócił w tamtych przełomowych dniach, ale PSL nie było.</u>
-          <u xml:id="u-19.22" who="#PosełWachowicz">Nie widzimy również rzeczowego ustosunkowania się poza krytyką amnestii, nad którą w tej chwili Sejm obraduje, Gdyby choć Panowie zgłosili własny projekt ustawy — tego Panowie również nie zrobili! Mówię to dlatego, że w czasie wczorajszej dyskusji poseł Korboński wniósł pewne akcenty, których przy tej ustawie amnestyjnej podnosić nie powinien.</u>
-          <u xml:id="u-19.23" who="#PosełWachowicz">Jeszcze jedna sprawa. W czasie przemówienia posła Hochfelda p. prezes Mikołajczyk rzucił pewien zwischenruf, na który poseł Hochfeld nie odpowiedział, bo sądzę, że nie słyszał. Było to wtedy, kiedy poseł Hochfeld mówił o zbiegu okoliczności, który się stał niejako, symbolem, że poprzedni Sejm przed wojną otwierał poseł Radziwiłł, a obecny — poseł Trąbalski. Na to p. poseł Mikołajczyk rzucił, że widzi Radziwiłła i Radkiewicza,</u>
+          <u xml:id="u-19.21" who="#HenrykWachowicz">Pan prezes Mikołajczyk wrócił w tamtych przełomowych dniach, ale PSL nie było.</u>
+          <u xml:id="u-19.22" who="#HenrykWachowicz">Nie widzimy również rzeczowego ustosunkowania się poza krytyką amnestii, nad którą w tej chwili Sejm obraduje, Gdyby choć Panowie zgłosili własny projekt ustawy — tego Panowie również nie zrobili! Mówię to dlatego, że w czasie wczorajszej dyskusji poseł Korboński wniósł pewne akcenty, których przy tej ustawie amnestyjnej podnosić nie powinien.</u>
+          <u xml:id="u-19.23" who="#HenrykWachowicz">Jeszcze jedna sprawa. W czasie przemówienia posła Hochfelda p. prezes Mikołajczyk rzucił pewien zwischenruf, na który poseł Hochfeld nie odpowiedział, bo sądzę, że nie słyszał. Było to wtedy, kiedy poseł Hochfeld mówił o zbiegu okoliczności, który się stał niejako, symbolem, że poprzedni Sejm przed wojną otwierał poseł Radziwiłł, a obecny — poseł Trąbalski. Na to p. poseł Mikołajczyk rzucił, że widzi Radziwiłła i Radkiewicza,</u>
           <u xml:id="u-19.24" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Mówiłem to przy przemówieniu posła Motyki.)</u>
-          <u xml:id="u-19.25" who="#PosełWachowicz">Mnie się wydaje, że to, iż pozbawiliśmy podstaw działania. Radziwiłłów i Wiślickich, to zrodziło bezpieczeństwo.</u>
-          <u xml:id="u-19.26" who="#PosełWachowicz">Czy ono jest doskonałe? Niewątpliwie cały szereg organów naszych władz państwowych nie jest jeszcze doskonałym, nie jest doskonałe i Ministerstwo Przemysłu, nie jest doskonały i aparat aprowizacji, nie jest doskonałe i Ministerstwo Skarbu i jego agendy, nie jest również doskonałe i Ministerstwo Bezpieczeństwa. Ale trzeba obiektywnie mówić o tym i wyciągać wnioski i plewić chwasty, gdzie są. Nawet w tak znanej instytucji, którą prowadzi poseł Berkowski, jak czytaliśmy o tym przed kilku dniami, wykryto paręset spraw nadużyć, służbowych i usunięto ludzi z ruchu spółdzielczego.</u>
-          <u xml:id="u-19.27" who="#PosełWachowicz">Jeśli ta niechęć Fanów i stworzenie pewnego rodzaju sloganu o aparacie bezpieczeństwa znajduje ciągłe swoje podkreślanie, to chciałbym z tej trybuny powiedzieć, że jeśli to nie będzie obiektywna, rzeczowa krytyka, tak jak każdego innego działu naszej administracji państwowej, ale tylko jeśli to będzie psychiczny uraz, to my się nie porozumiemy i nie możemy się porozumieć. Bowiem my, socjaliści polscy uważamy, że dla wałki z kontrrewolucją, która jeszcze w Polsce istnieje sama amnestia sprawy podziemia nie załatwi. Musimy mieć określona siłę, która będzie bronić zdobyczy demokracji czy to się komuś podoba, czy nie.</u>
-          <u xml:id="u-19.28" who="#PosełWachowicz">A ten aparat będziemy ulepszać do tego stopnia, żeby on był jak najdoskonalszym instrumentem walczącej demokracji.</u>
+          <u xml:id="u-19.25" who="#HenrykWachowicz">Mnie się wydaje, że to, iż pozbawiliśmy podstaw działania. Radziwiłłów i Wiślickich, to zrodziło bezpieczeństwo.</u>
+          <u xml:id="u-19.26" who="#HenrykWachowicz">Czy ono jest doskonałe? Niewątpliwie cały szereg organów naszych władz państwowych nie jest jeszcze doskonałym, nie jest doskonałe i Ministerstwo Przemysłu, nie jest doskonały i aparat aprowizacji, nie jest doskonałe i Ministerstwo Skarbu i jego agendy, nie jest również doskonałe i Ministerstwo Bezpieczeństwa. Ale trzeba obiektywnie mówić o tym i wyciągać wnioski i plewić chwasty, gdzie są. Nawet w tak znanej instytucji, którą prowadzi poseł Berkowski, jak czytaliśmy o tym przed kilku dniami, wykryto paręset spraw nadużyć, służbowych i usunięto ludzi z ruchu spółdzielczego.</u>
+          <u xml:id="u-19.27" who="#HenrykWachowicz">Jeśli ta niechęć Fanów i stworzenie pewnego rodzaju sloganu o aparacie bezpieczeństwa znajduje ciągłe swoje podkreślanie, to chciałbym z tej trybuny powiedzieć, że jeśli to nie będzie obiektywna, rzeczowa krytyka, tak jak każdego innego działu naszej administracji państwowej, ale tylko jeśli to będzie psychiczny uraz, to my się nie porozumiemy i nie możemy się porozumieć. Bowiem my, socjaliści polscy uważamy, że dla wałki z kontrrewolucją, która jeszcze w Polsce istnieje sama amnestia sprawy podziemia nie załatwi. Musimy mieć określona siłę, która będzie bronić zdobyczy demokracji czy to się komuś podoba, czy nie.</u>
+          <u xml:id="u-19.28" who="#HenrykWachowicz">A ten aparat będziemy ulepszać do tego stopnia, żeby on był jak najdoskonalszym instrumentem walczącej demokracji.</u>
           <u xml:id="u-19.29" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-19.30" who="#PosełWachowicz">Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów wyraża przekonanie, że wszystkie czynniki administracji państwowej i sądownictwa wykonają rzetelnie przepisy o amnestii, zgodnie z intencjami Rządu i Sejmu Ustawodawczego i że ta atmosfera, która towarzyszy uchwalaniu ustawy amnestyjnej, towarzyszyć będzie i jej wykonaniu.</u>
+          <u xml:id="u-19.30" who="#HenrykWachowicz">Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów wyraża przekonanie, że wszystkie czynniki administracji państwowej i sądownictwa wykonają rzetelnie przepisy o amnestii, zgodnie z intencjami Rządu i Sejmu Ustawodawczego i że ta atmosfera, która towarzyszy uchwalaniu ustawy amnestyjnej, towarzyszyć będzie i jej wykonaniu.</u>
           <u xml:id="u-19.31" who="#komentarz">(Głos na ławach PSL: Poprawią ją!)</u>
-          <u xml:id="u-19.32" who="#PosełWachowicz">Rozumiemy pewne opory psychiczne, szczególnie wśród tych, którym zabito najbliższych towarzyszy pracy i walki, jak i tych, którzy sami odnieśli rany od kul bratobójczych, jednakże interes demokracji polskiej nakazuje wszystkim wznieść się na ten poziom powagi i wspaniałomyślności, na jaki wzniósł się Rząd i Sejm Ustawodawczy.</u>
-          <u xml:id="u-19.33" who="#PosełWachowicz">Dlatego Klub Parlamentarny Polskich Socjalistów będzie głosował w całości za ustawą amnestyjną.</u>
+          <u xml:id="u-19.32" who="#HenrykWachowicz">Rozumiemy pewne opory psychiczne, szczególnie wśród tych, którym zabito najbliższych towarzyszy pracy i walki, jak i tych, którzy sami odnieśli rany od kul bratobójczych, jednakże interes demokracji polskiej nakazuje wszystkim wznieść się na ten poziom powagi i wspaniałomyślności, na jaki wzniósł się Rząd i Sejm Ustawodawczy.</u>
+          <u xml:id="u-19.33" who="#HenrykWachowicz">Dlatego Klub Parlamentarny Polskich Socjalistów będzie głosował w całości za ustawą amnestyjną.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-20">
           <u xml:id="u-20.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Frankowskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-21">
-          <u xml:id="u-21.0" who="#PosełFrankowski">Wysoki Sejmie Ustawa o amnestii, jak to wczoraj miałem zaszczyt sformułować, jest niewątpliwie aktem pojednania, aktem przebaczenia. Jest to akt zapomnienia jednocześnie wzajemnych uraz, chęci zbudowania zgody i jedności narodowej.</u>
-          <u xml:id="u-21.1" who="#PosełFrankowski">Padły tu dziś różne głosy w tej sprawie, Mam wrażenie jednak, że będę tu wyrazicielem opinii ogółu, jeśli zaapeluję do całej Izby, żebyśmy przynajmniej przy tej sprawie wykazali zgodę, harmonię i jednomyślność.</u>
+          <u xml:id="u-21.0" who="#JanFrankowski">Wysoki Sejmie Ustawa o amnestii, jak to wczoraj miałem zaszczyt sformułować, jest niewątpliwie aktem pojednania, aktem przebaczenia. Jest to akt zapomnienia jednocześnie wzajemnych uraz, chęci zbudowania zgody i jedności narodowej.</u>
+          <u xml:id="u-21.1" who="#JanFrankowski">Padły tu dziś różne głosy w tej sprawie, Mam wrażenie jednak, że będę tu wyrazicielem opinii ogółu, jeśli zaapeluję do całej Izby, żebyśmy przynajmniej przy tej sprawie wykazali zgodę, harmonię i jednomyślność.</u>
           <u xml:id="u-21.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-21.3" who="#PosełFrankowski">Będzie dostatecznie dużo czasu na to, żebyśmy mogli zadokumentować wzajemne różnice światopoglądowe czy ideowe i żebyśmy mogli udokumentować inny sposób patrzenia na rzeczy, Każdy ma do tego słuszne prawo i każdy z nas ma ten obowiązek. Ale kardynalnym obowiązkiem przy dzisiejszej ustawie amnestyjnej jest jak najmniej mówić o tym, co jątrzy i o tym, co dzieli, a jak najwięcej o tym, co wszystkich łączy.</u>
+          <u xml:id="u-21.3" who="#JanFrankowski">Będzie dostatecznie dużo czasu na to, żebyśmy mogli zadokumentować wzajemne różnice światopoglądowe czy ideowe i żebyśmy mogli udokumentować inny sposób patrzenia na rzeczy, Każdy ma do tego słuszne prawo i każdy z nas ma ten obowiązek. Ale kardynalnym obowiązkiem przy dzisiejszej ustawie amnestyjnej jest jak najmniej mówić o tym, co jątrzy i o tym, co dzieli, a jak najwięcej o tym, co wszystkich łączy.</u>
           <u xml:id="u-21.4" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-21.5" who="#PosełFrankowski">Apeluję do Wysokiej Izby, żeby wzięła te momenty pod uwagę i żeby zakończyła te dzisiejsze nasze obrady w sprawie amnestii pewnym harmonijnym zgodnym akordem, w którym wszystkie struny grają jednakowo, w którym będą jednakowo odczute i zrozumiane przez społeczeństwo. W ten sposób oddamy najlepszą usługę sprawie amnestii, na której nam wszystkim tak bardzo zależy.</u>
-          <u xml:id="u-21.6" who="#PosełFrankowski">Zależy na niej w szczególności — jak powiedziałem — nam, którzy widzimy wyraz naszej doktryny chrześcijańskiej właśnie w tej ustawie więcej niż w innych. Dlatego prosiłbym bardzo, żebyśmy wzięli to pod uwagę i w dalszych przemówieniach dali wyraz jedności i zgodzie.</u>
+          <u xml:id="u-21.5" who="#JanFrankowski">Apeluję do Wysokiej Izby, żeby wzięła te momenty pod uwagę i żeby zakończyła te dzisiejsze nasze obrady w sprawie amnestii pewnym harmonijnym zgodnym akordem, w którym wszystkie struny grają jednakowo, w którym będą jednakowo odczute i zrozumiane przez społeczeństwo. W ten sposób oddamy najlepszą usługę sprawie amnestii, na której nam wszystkim tak bardzo zależy.</u>
+          <u xml:id="u-21.6" who="#JanFrankowski">Zależy na niej w szczególności — jak powiedziałem — nam, którzy widzimy wyraz naszej doktryny chrześcijańskiej właśnie w tej ustawie więcej niż w innych. Dlatego prosiłbym bardzo, żebyśmy wzięli to pod uwagę i w dalszych przemówieniach dali wyraz jedności i zgodzie.</u>
           <u xml:id="u-21.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-22">
@@ -180,33 +180,33 @@
         </div>
         <div xml:id="div-23">
           <u xml:id="u-23.0" who="#komentarz">(powitany oklaskami)</u>
-          <u xml:id="u-23.1" who="#PosełOchab">Obywatelki i Obywatele Posłowie! Zbliżamy się do końca dyskusji w sprawie amnestii. Stanowisko naszej partii — Polskiej Partii Robotniczej sprecyzował w swoim wczorajszym wystąpieniu tow. poseł Zambrowski. Mnie pozostało tylko niewiele do dodania.</u>
-          <u xml:id="u-23.2" who="#PosełOchab">Różni się wielce wczorajsze wystąpienie w sprawie amnestii posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego od wystąpienia dzisiejszego. Byłoby rzeczą pożądaną dla kraju, gdyby ten, do pewnego stopnia nowy ton, jaki w sprawie amnestii wniósł dziś poseł Mikołajczyk, był stałym, był szczerym, był zgodnym z praktyką Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
-          <u xml:id="u-23.3" who="#PosełOchab">Nie chcę się wdawać w dyskusję, chcę tylko podkreślić jeszcze raz, że za działalność podziemia niewątpliwie część odpowiedzialności, i to poważna część w naszym zrozumieniu, spada na kierownictwo Polskiego Stronnictwa Ludowego, zarówno w ostatnim okresie, jak i w tych przełomowych dniach, kiedy przyszliśmy do Lublina, kiedy budowaliśmy zręby nowej ludowej państwowości polskiej i napotykaliśmy na zaciekły opór delegatury rządu, ludzi Polskiego Stronnictwa Ludowego...</u>
+          <u xml:id="u-23.1" who="#EdwardOchab">Obywatelki i Obywatele Posłowie! Zbliżamy się do końca dyskusji w sprawie amnestii. Stanowisko naszej partii — Polskiej Partii Robotniczej sprecyzował w swoim wczorajszym wystąpieniu tow. poseł Zambrowski. Mnie pozostało tylko niewiele do dodania.</u>
+          <u xml:id="u-23.2" who="#EdwardOchab">Różni się wielce wczorajsze wystąpienie w sprawie amnestii posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego od wystąpienia dzisiejszego. Byłoby rzeczą pożądaną dla kraju, gdyby ten, do pewnego stopnia nowy ton, jaki w sprawie amnestii wniósł dziś poseł Mikołajczyk, był stałym, był szczerym, był zgodnym z praktyką Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
+          <u xml:id="u-23.3" who="#EdwardOchab">Nie chcę się wdawać w dyskusję, chcę tylko podkreślić jeszcze raz, że za działalność podziemia niewątpliwie część odpowiedzialności, i to poważna część w naszym zrozumieniu, spada na kierownictwo Polskiego Stronnictwa Ludowego, zarówno w ostatnim okresie, jak i w tych przełomowych dniach, kiedy przyszliśmy do Lublina, kiedy budowaliśmy zręby nowej ludowej państwowości polskiej i napotykaliśmy na zaciekły opór delegatury rządu, ludzi Polskiego Stronnictwa Ludowego...</u>
           <u xml:id="u-23.4" who="#komentarz">(Głos: A PPS tam nie było?)</u>
-          <u xml:id="u-23.5" who="#PosełOchab">... zasiadających dziś w klubie posłów PSL.</u>
-          <u xml:id="u-23.6" who="#PosełOchab">Najlepsza część Polskiej Partii Socjalistycznej, ta, która dziś kieruje partią, buduje z nami, a z Wami był Arciszewski, Pużak, Zaremba — ci renegaci, którzy dziś wysługują się Andersowi.</u>
-          <u xml:id="u-23.7" who="#PosełOchab">Muszę podkreślić, że w tym okresie stanowisko p. Mikołajczyka w Londynie niewątpliwie sprzyjało rozwojowi podziemia i niewątpliwie odpowiedzialność za działalność podziemia spada na p. Mikołajczyka. I my nie możemy przyjąć z zaufaniem dzisiejszego jego oświadczenia i będziemy cierpliwie czekać i obserwować, jakie nastąpią czyny. Rozstrzygają nie słowa, a czyny.</u>
-          <u xml:id="u-23.8" who="#PosełOchab">Chciałbym podkreślić jeszcze jeden moment. Nie można tylko zwolnić amnestionowanych i pozostawić ich własnemu losowi. Poruszono tę sprawę wczoraj, Że tak właśnie podchodzą do tego zagadnienia działacze robotniczy i szerokie masy, świadczy fakt, że w wyniku szeregu konferencji, jakie odbyły się w ramach, naszej PPR-owskiej organizacji partyjnej, przede wszystkim w Zagłębiu Śląskim i Dąbrowskim, postanowiliśmy już na wiele dni wcześniej powołać komisje — zainicjować powstanie takich komisji w ramach związków zawodowych i Samopomocy Chłopskiej. Bodaj 10 dni temu ukazał się w organie Polskiej Partii Robotniczej na Śląsku, w „Trybunie Robotniczej”, artykuł, nawołujący do zorganizowania pomocy amnestyjnej.</u>
-          <u xml:id="u-23.9" who="#PosełOchab">Robimy to nie w myśl jakichś abstrakcyjnych teorii filantropijnych, robimy to w przekonaniu, że w ten sposób utrudnimy odradzanie się podziemia.</u>
-          <u xml:id="u-23.10" who="#PosełOchab">Robimy to w tym głębokim przekonaniu, że w ten sposób najprędzej trafimy do ludzi pracy, z których wielu zaplątało się w sieci misternie snute przez reakcję obszarniczo-kapitalistyczną i popierających ją w wielu wypadkach działaczy PSL.</u>
-          <u xml:id="u-23.11" who="#PosełOchab">Wiemy, że z więzień wyjdą również ludzie pracy, ciężkiej pracy fizycznej, których interes klasowy nie wiąże z podziemiem, którzy zostali pchnięci w nieszczęście i my musimy braciom tym naszym podać rękę. Chcemy, ażeby znaleźli noclegi po wyjściu z więzienia, ażeby otrzymali zapomogę, ażeby warunki nie pchnęły ich znowu do podziemia, ażeby nie powrócili do tych judaszowych pism, które przychodzą z zagranicy. Sądzimy, że to nam się uda w większości wypadków i wierzymy, że Obywatele Posłanki i Posłowie po powrocie w teren znajdą czas na to, ażeby pomóc w tej pilnej akcji utorowania drogi do uczciwego życia tym tysiącom zabłąkanych ludzi, których amnestia wypuści na wolność. Zrobimy to, jak mówiłem na samym początku, w dobrze pojętym interesie mas robotniczych i chłopskich i dla pełnej stabilizacji stosunków politycznych w kraju. Nasze stanowisko niewątpliwie znajdzie oddźwięk wśród milionowych mas. W ubiegłą niedzielę w Dąbrowie Górniczej na zebraniu setek robotników PPR-owców z Huty Bankowej poseł Zawadzki mówił, coby to było, gdyby nie obóz demokratyczny, nie blok zwyciężył, ale gdyby zwyciężył poseł Mikołajczyk, jak wówczas wyglądałaby sprawa amnestii i stosunki polityczne w Polsce. Jak za posłem Mikołajczykiem przyszedłby gen. Anders, jak usiłowałby stworzyć w Polsce nową Berezę, jak strzelano by do PPR, jak...</u>
+          <u xml:id="u-23.5" who="#EdwardOchab">... zasiadających dziś w klubie posłów PSL.</u>
+          <u xml:id="u-23.6" who="#EdwardOchab">Najlepsza część Polskiej Partii Socjalistycznej, ta, która dziś kieruje partią, buduje z nami, a z Wami był Arciszewski, Pużak, Zaremba — ci renegaci, którzy dziś wysługują się Andersowi.</u>
+          <u xml:id="u-23.7" who="#EdwardOchab">Muszę podkreślić, że w tym okresie stanowisko p. Mikołajczyka w Londynie niewątpliwie sprzyjało rozwojowi podziemia i niewątpliwie odpowiedzialność za działalność podziemia spada na p. Mikołajczyka. I my nie możemy przyjąć z zaufaniem dzisiejszego jego oświadczenia i będziemy cierpliwie czekać i obserwować, jakie nastąpią czyny. Rozstrzygają nie słowa, a czyny.</u>
+          <u xml:id="u-23.8" who="#EdwardOchab">Chciałbym podkreślić jeszcze jeden moment. Nie można tylko zwolnić amnestionowanych i pozostawić ich własnemu losowi. Poruszono tę sprawę wczoraj, Że tak właśnie podchodzą do tego zagadnienia działacze robotniczy i szerokie masy, świadczy fakt, że w wyniku szeregu konferencji, jakie odbyły się w ramach, naszej PPR-owskiej organizacji partyjnej, przede wszystkim w Zagłębiu Śląskim i Dąbrowskim, postanowiliśmy już na wiele dni wcześniej powołać komisje — zainicjować powstanie takich komisji w ramach związków zawodowych i Samopomocy Chłopskiej. Bodaj 10 dni temu ukazał się w organie Polskiej Partii Robotniczej na Śląsku, w „Trybunie Robotniczej”, artykuł, nawołujący do zorganizowania pomocy amnestyjnej.</u>
+          <u xml:id="u-23.9" who="#EdwardOchab">Robimy to nie w myśl jakichś abstrakcyjnych teorii filantropijnych, robimy to w przekonaniu, że w ten sposób utrudnimy odradzanie się podziemia.</u>
+          <u xml:id="u-23.10" who="#EdwardOchab">Robimy to w tym głębokim przekonaniu, że w ten sposób najprędzej trafimy do ludzi pracy, z których wielu zaplątało się w sieci misternie snute przez reakcję obszarniczo-kapitalistyczną i popierających ją w wielu wypadkach działaczy PSL.</u>
+          <u xml:id="u-23.11" who="#EdwardOchab">Wiemy, że z więzień wyjdą również ludzie pracy, ciężkiej pracy fizycznej, których interes klasowy nie wiąże z podziemiem, którzy zostali pchnięci w nieszczęście i my musimy braciom tym naszym podać rękę. Chcemy, ażeby znaleźli noclegi po wyjściu z więzienia, ażeby otrzymali zapomogę, ażeby warunki nie pchnęły ich znowu do podziemia, ażeby nie powrócili do tych judaszowych pism, które przychodzą z zagranicy. Sądzimy, że to nam się uda w większości wypadków i wierzymy, że Obywatele Posłanki i Posłowie po powrocie w teren znajdą czas na to, ażeby pomóc w tej pilnej akcji utorowania drogi do uczciwego życia tym tysiącom zabłąkanych ludzi, których amnestia wypuści na wolność. Zrobimy to, jak mówiłem na samym początku, w dobrze pojętym interesie mas robotniczych i chłopskich i dla pełnej stabilizacji stosunków politycznych w kraju. Nasze stanowisko niewątpliwie znajdzie oddźwięk wśród milionowych mas. W ubiegłą niedzielę w Dąbrowie Górniczej na zebraniu setek robotników PPR-owców z Huty Bankowej poseł Zawadzki mówił, coby to było, gdyby nie obóz demokratyczny, nie blok zwyciężył, ale gdyby zwyciężył poseł Mikołajczyk, jak wówczas wyglądałaby sprawa amnestii i stosunki polityczne w Polsce. Jak za posłem Mikołajczykiem przyszedłby gen. Anders, jak usiłowałby stworzyć w Polsce nową Berezę, jak strzelano by do PPR, jak...</u>
           <u xml:id="u-23.12" who="#komentarz">(Głosy: Czy mówił o Szykule, kandydacie na posła, który zmarł w więzieniu?)</u>
-          <u xml:id="u-23.13" who="#PosełOchab">Nie znam takiego kandydata, ale znam tysiące rodzin, pomordowanych przez podziemie, często przez ludzi z legitymacjami PSL, znam tysiące wdów i sierot.</u>
+          <u xml:id="u-23.13" who="#EdwardOchab">Nie znam takiego kandydata, ale znam tysiące rodzin, pomordowanych przez podziemie, często przez ludzi z legitymacjami PSL, znam tysiące wdów i sierot.</u>
           <u xml:id="u-23.14" who="#komentarz">(Przerywania na ławach PSL.)</u>
-          <u xml:id="u-23.15" who="#PosełOchab">Panowie macie sumienie, które wam pozwala jednego dnia mówić czarne, a drugiego dnia na to samo białe. Tak samo pan z czułym sumieniem z PSL — p. dr Kot przy udziale prezesa Mikołajczyka próbował zrzucić odpowiedzialność za mord w Katyniu z Hitlera i przerzucić na Związek Radziecki.</u>
+          <u xml:id="u-23.15" who="#EdwardOchab">Panowie macie sumienie, które wam pozwala jednego dnia mówić czarne, a drugiego dnia na to samo białe. Tak samo pan z czułym sumieniem z PSL — p. dr Kot przy udziale prezesa Mikołajczyka próbował zrzucić odpowiedzialność za mord w Katyniu z Hitlera i przerzucić na Związek Radziecki.</u>
           <u xml:id="u-23.16" who="#komentarz">(Wrzawa i przerywania)</u>
-          <u xml:id="u-23.17" who="#PosełOchab">To jest prawda. Próbowaliście wybielać faszyzm, jak Kot próbował wybielać Goebbelsa i Hitlera.</u>
+          <u xml:id="u-23.17" who="#EdwardOchab">To jest prawda. Próbowaliście wybielać faszyzm, jak Kot próbował wybielać Goebbelsa i Hitlera.</u>
           <u xml:id="u-23.18" who="#komentarz">(Przerywania)</u>
-          <u xml:id="u-23.19" who="#PosełOchab">Za dużo Panów przemawia na raz, trudno mi z Wami dyskutować, a może i nie warto więc dyskutować nie będę.</u>
-          <u xml:id="u-23.20" who="#PosełOchab">My chcemy przekonać masy robotnicze i masy chłopskie, że nasza polityka jest słuszna i celowa. I na tych wiecach, które odbyły się w ostatnich dniach, gdy stawiano sprawę amnestii — bo ta sprawa nie została tylko w Sejmie postanowiona — gdy mówiono na wiecach do ludzi, którzy jeszcze dziś są zagrożeni kulą i nożem bandytów, to myśmy w klasie robotniczej znajdowali głębokie zrozumienie dla tej sprawy, mimo że robotnicy i chłopi zdają sobie sprawę z tego, że podziemie nie zniknie całkowicie, że wróg klasy robotniczej, demokracji będzie nadal szerzył dywersję i będzie chciał uniemożliwić naszą pracę nad odbudową. Wierzymy, że ten mądry krok polityczny, jakim jest amnestia, jakim będzie pomoc dla amnestionowanych, ułatwi nam oderwanie od podziemia tych wszystkich ludzi, których interes nie wiąże z obozem przeciwnym. Wierzę, że my te wszystkie trudności mimo faryzeuszostwo i podwójną grę panów z PSL potrafimy przezwyciężyć i potrafimy w tej wielkiej pracy zmobilizować cały naród polski.</u>
+          <u xml:id="u-23.19" who="#EdwardOchab">Za dużo Panów przemawia na raz, trudno mi z Wami dyskutować, a może i nie warto więc dyskutować nie będę.</u>
+          <u xml:id="u-23.20" who="#EdwardOchab">My chcemy przekonać masy robotnicze i masy chłopskie, że nasza polityka jest słuszna i celowa. I na tych wiecach, które odbyły się w ostatnich dniach, gdy stawiano sprawę amnestii — bo ta sprawa nie została tylko w Sejmie postanowiona — gdy mówiono na wiecach do ludzi, którzy jeszcze dziś są zagrożeni kulą i nożem bandytów, to myśmy w klasie robotniczej znajdowali głębokie zrozumienie dla tej sprawy, mimo że robotnicy i chłopi zdają sobie sprawę z tego, że podziemie nie zniknie całkowicie, że wróg klasy robotniczej, demokracji będzie nadal szerzył dywersję i będzie chciał uniemożliwić naszą pracę nad odbudową. Wierzymy, że ten mądry krok polityczny, jakim jest amnestia, jakim będzie pomoc dla amnestionowanych, ułatwi nam oderwanie od podziemia tych wszystkich ludzi, których interes nie wiąże z obozem przeciwnym. Wierzę, że my te wszystkie trudności mimo faryzeuszostwo i podwójną grę panów z PSL potrafimy przezwyciężyć i potrafimy w tej wielkiej pracy zmobilizować cały naród polski.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-24">
           <u xml:id="u-24.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Dura.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-25">
-          <u xml:id="u-25.0" who="#PosełDura">Wysoka Izbo! Amnestia jest dowodem siły i zwycięstwa demokracji i nie możemy o tym ani na chwilę zapominać. Nasi przeciwnicy tu nam przypominają, że może być uważana za słabość. Amnestia, która została nam przedstawiona przez Komisję Specjalną, stanowi tę broń ideologiczną, która rzeczywiście i ostatecznie winna. rozbroić moralnie i faktycznie podziemie. My, jako przedstawiciele chłopów, najwięcej ucierpieliśmy i najmocniej cierpimy od terroru podziemia, gdyż na nas to właśnie najbardziej skupiła się akcja podziemia. Otóż my będziemy domagali się i wierzymy w to, że Rząd Rzeczypospolitej potrafi radykalnie faszyzm usunąć z Polski bez reszty i na zawsze.</u>
-          <u xml:id="u-25.1" who="#PosełDura">Klub nasz Stronnictwa Ludowego w trzecim czytaniu będzie głosował w całości za ustawą amnestyjną łącznie z poprawkami komisji.</u>
+          <u xml:id="u-25.0" who="#LucjuszDura">Wysoka Izbo! Amnestia jest dowodem siły i zwycięstwa demokracji i nie możemy o tym ani na chwilę zapominać. Nasi przeciwnicy tu nam przypominają, że może być uważana za słabość. Amnestia, która została nam przedstawiona przez Komisję Specjalną, stanowi tę broń ideologiczną, która rzeczywiście i ostatecznie winna. rozbroić moralnie i faktycznie podziemie. My, jako przedstawiciele chłopów, najwięcej ucierpieliśmy i najmocniej cierpimy od terroru podziemia, gdyż na nas to właśnie najbardziej skupiła się akcja podziemia. Otóż my będziemy domagali się i wierzymy w to, że Rząd Rzeczypospolitej potrafi radykalnie faszyzm usunąć z Polski bez reszty i na zawsze.</u>
+          <u xml:id="u-25.1" who="#LucjuszDura">Klub nasz Stronnictwa Ludowego w trzecim czytaniu będzie głosował w całości za ustawą amnestyjną łącznie z poprawkami komisji.</u>
           <u xml:id="u-25.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-26">
@@ -226,118 +226,118 @@
           <u xml:id="u-26.13" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Domińskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-27">
-          <u xml:id="u-27.0" who="#PosełDomiński">Wysoka Izbo! Jako sprawozdawca Komisji Prawniczej w przedmiocie złożonego przez Rząd projektu ustawy o pełnomocnictwach do wydawania dekretów z mocą ustawy, chciałbym złożyć sprawozdanie z wyników obrad komisji.</u>
-          <u xml:id="u-27.1" who="#PosełDomiński">Komisja rozpatrując projekt, który jest zgodny całkowicie z art. 4 ustawy konstytucyjnej i daje Rządowi możność pozytywnej i konstruktywnej pracy w okresie przerw w obradach Sejmu, postanowiła projekt ten jednomyślnie przyjąć łącznie z poprawką, zgłoszoną wczoraj przez Prezesa Rady Ministrów ob. Cyrankiewicza.</u>
-          <u xml:id="u-27.2" who="#PosełDomiński">Dla ścisłości pragnąłbym dodać, że w obradach Komisji Prawniczej w momencie przyjmowania projektu ustawy nie brał udziału przedstawiciel Polskiego Stronnictwa Ludowego wskutek spóźnienia, tak że stanowisko tego klubu do projektu ustawy jest komisji nieznane.</u>
-          <u xml:id="u-27.3" who="#PosełDomiński">Ponadto przedstawiciel Klubu Katolicko-Społecznego oświadczył — wprawdzie już po głosowaniu — że klub jego prawdopodobnie wstrzyma się od głosowania nad tą ustawą, uważając, że dawanie Rządowi a priori za daleko idących pełnomocnictw jest niewłaściwe.</u>
-          <u xml:id="u-27.4" who="#PosełDomiński">Komisja przy nieobecności jednego z posłów, członka komisji i przy mewy jaśnieniu stanowiska Klubu Poselskiego Katolicko-Społecznego, przyjęła ustawę w pełnym brzmieniu.</u>
-          <u xml:id="u-27.5" who="#PosełDomiński">Reasumując, wnoszę zgodnie z wnioskiem komisji o przyjęcie ustawy o pełnomocnictwach dla Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy — w brzmieniu zgłoszonym przez Rząd, a zaakceptowanym w całości przez komisję.</u>
+          <u xml:id="u-27.0" who="#JerzyDomiński">Wysoka Izbo! Jako sprawozdawca Komisji Prawniczej w przedmiocie złożonego przez Rząd projektu ustawy o pełnomocnictwach do wydawania dekretów z mocą ustawy, chciałbym złożyć sprawozdanie z wyników obrad komisji.</u>
+          <u xml:id="u-27.1" who="#JerzyDomiński">Komisja rozpatrując projekt, który jest zgodny całkowicie z art. 4 ustawy konstytucyjnej i daje Rządowi możność pozytywnej i konstruktywnej pracy w okresie przerw w obradach Sejmu, postanowiła projekt ten jednomyślnie przyjąć łącznie z poprawką, zgłoszoną wczoraj przez Prezesa Rady Ministrów ob. Cyrankiewicza.</u>
+          <u xml:id="u-27.2" who="#JerzyDomiński">Dla ścisłości pragnąłbym dodać, że w obradach Komisji Prawniczej w momencie przyjmowania projektu ustawy nie brał udziału przedstawiciel Polskiego Stronnictwa Ludowego wskutek spóźnienia, tak że stanowisko tego klubu do projektu ustawy jest komisji nieznane.</u>
+          <u xml:id="u-27.3" who="#JerzyDomiński">Ponadto przedstawiciel Klubu Katolicko-Społecznego oświadczył — wprawdzie już po głosowaniu — że klub jego prawdopodobnie wstrzyma się od głosowania nad tą ustawą, uważając, że dawanie Rządowi a priori za daleko idących pełnomocnictw jest niewłaściwe.</u>
+          <u xml:id="u-27.4" who="#JerzyDomiński">Komisja przy nieobecności jednego z posłów, członka komisji i przy mewy jaśnieniu stanowiska Klubu Poselskiego Katolicko-Społecznego, przyjęła ustawę w pełnym brzmieniu.</u>
+          <u xml:id="u-27.5" who="#JerzyDomiński">Reasumując, wnoszę zgodnie z wnioskiem komisji o przyjęcie ustawy o pełnomocnictwach dla Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy — w brzmieniu zgłoszonym przez Rząd, a zaakceptowanym w całości przez komisję.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-28">
           <u xml:id="u-28.0" who="#WładysławKowalski">Do głosu zapisał się poseł Oskar Lange.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-29">
-          <u xml:id="u-29.0" who="#PosełLange">Wysoka Izbo! Z okazji udzielania Rządowi pełnomocnictw specjalnych chciałbym w imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów poruszyć jedno zagadnienie, które może bezpośrednio nie wiąże się z kwestią uprawnień Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy, ale które tym niemniej jest bardzo mocno związane z ogólnymi pełnomocnictwami, jakich Rządowi udzielamy.</u>
-          <u xml:id="u-29.1" who="#PosełLange">W czasie między sesjami Sejmu Rząd będzie prowadził naszą politykę zagraniczną. Uważamy, że polityka zagraniczna, jak wszelkie inne dziedziny działalności Rządu, podlega kontroli Sejmu. I dlatego w imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów chcę zwrócić się do Rządu z tym, czego od Rządu w dziedzinie polityki zagranicznej oczekujemy. I mówiąc tutaj w imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów mam nadzieję, że będę wyrażał poglądy ogromnej większości, a cieszyłbym się, gdybym mógł także powiedzieć, że całej Izby.</u>
-          <u xml:id="u-29.2" who="#PosełLange">Polityka zagraniczna nasza ma jeden cel, który jest jej podstawowym założeniem. Celem tym jest utrzymanie bytu narodu polskiego w formie niepodległego państwa. Wiem o tym, że cel ten jest wspólnym celem całego narodu i jest wspólnym celem wszystkich stronnictw politycznych w tej Izbie reprezentowanych. Jesteśmy przekonani, że utrzymanie i rozwój Polski jako państwa niepodległego jest uwarunkowany utrzymaniem pokoju. Dlatego pierwszym założeniem naszej polityki zagranicznej musi być polityka pokoju. Są może jeszcze tacy wśród Polaków, którzy oczekują dobra Polski od nowego konfliktu międzynarodowego. My do nich nie należymy. Liczba ich zmniejsza się, topnieje i jestem pewien, że olbrzymia, przytłaczający większość narodu wie o tym, że przyszłość i niepodległość kraju uwarunkowana jest utrzymaniem pokoju powszechnego.</u>
-          <u xml:id="u-29.3" who="#PosełLange">Uważając politykę pokoju za kamień węgielny naszej polityki zagranicznej, dążymy przede wszystkim do umocnienia współpracy między wielkimi mocarstwami, wiemy bowiem, że od powodzenia albo niepowodzenia tej współpracy zależy pokój świata. Toteż nie spekulujemy na różnice między mocarstwami, lecz wprost przeciwnie — dążymy do tego, aby różnice te łagodzić, harmonizować i doprowadzić do porozumienia. W miarę skromnych naszych sił do tego musimy się przyczynić.</u>
-          <u xml:id="u-29.4" who="#PosełLange">Dążąc do pokoju jako kamienia węgielnego, na którym opiera się nasz byt jako niepodległego państwa, szukać musimy współpracy z elementami społeczno-postępowymi na całym świecie, wiemy bowiem, że te elementy dziś są wszędzie czynnikiem pokoju i międzynarodowego porozumienia. W szczególności polityka taka dążyć musi do popierana i rozbudowy Organizacji Narodów Zjednoczonych. W ramach tej organizacji, w której dziś mamy poważną trybunę przemawiania do świata, musimy dążyć do realizowania zasad, które przed chwilą przedstawiłem. Prowadząc politykę pokoju, opartą na dążeniu do porozumienia między mocarstwami, na współpracy z elementami społeczno-postępowymi na całym świecie, dążyć musimy do likwidowania resztek faszyzmu, gdziekolwiek one się znajdują, gdyż resztki te zagrażają pokojowi i bezpieczeństwu świata. Ponadto dążyć musimy do popierania akcji rozbrojeniowej, która dzisiaj została podjęta na terenie Organizacji Narodów Zjednoczonych.</u>
-          <u xml:id="u-29.5" who="#PosełLange">Prowadząc politykę pokoju, politykę międzynarodowego porozumienia, musimy jednak pamiętać o jedynym niebezpieczeństwie, niebezpieczeństwie, którego nasz naród stał się niejednokrotnie ofiarą, mianowicie niebezpieczeństwie ponownej agresji niemieckiej. I dlatego nasza polityka zagraniczna, nasza polityka pokoju musi zmierzać do zabezpieczenia siebie i świata przed ponowną agresją niemiecką. Z wielkim niepokojem obserwujemy odradzanie się w różnych krajach i w różnych środowiskach nowych tendencji proniemieckich tendencji, które chciałyby odbudować silne militarnie Niemcy dla zabezpieczenia interesów sił społecznie reakcyjnych. Tendencje takie obserwujemy z wielkim zaniepokojeniem, dlatego że zbyt świeże jest jeszcze w naszej pamięci doświadczenie okresu monachijskiego, okresu lat 1936–1937–1938–1939, zbyt świeże jest u nas wspomnienie tych tragicznych skutków, do jakich tego rodzaju polityka doprowadziła.</u>
-          <u xml:id="u-29.6" who="#PosełLange">W swym dążeniu do zabezpieczenia się przed ponowną agresją niemiecką Państwo nasze dzisiaj posiada jedno potężne narzędzie, którego dawniej, a zwłaszcza w r. 1939, nie posiadało. Narzędziem tym jest nasz polityczny sojusz ze Związkiem Radzieckim. W imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów zwracam się do Rządu z oświadczeniem, że oczekujemy odeń kontynuowania i pogłębiania tego sojuszu.</u>
+          <u xml:id="u-29.0" who="#OskarLange">Wysoka Izbo! Z okazji udzielania Rządowi pełnomocnictw specjalnych chciałbym w imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów poruszyć jedno zagadnienie, które może bezpośrednio nie wiąże się z kwestią uprawnień Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy, ale które tym niemniej jest bardzo mocno związane z ogólnymi pełnomocnictwami, jakich Rządowi udzielamy.</u>
+          <u xml:id="u-29.1" who="#OskarLange">W czasie między sesjami Sejmu Rząd będzie prowadził naszą politykę zagraniczną. Uważamy, że polityka zagraniczna, jak wszelkie inne dziedziny działalności Rządu, podlega kontroli Sejmu. I dlatego w imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów chcę zwrócić się do Rządu z tym, czego od Rządu w dziedzinie polityki zagranicznej oczekujemy. I mówiąc tutaj w imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów mam nadzieję, że będę wyrażał poglądy ogromnej większości, a cieszyłbym się, gdybym mógł także powiedzieć, że całej Izby.</u>
+          <u xml:id="u-29.2" who="#OskarLange">Polityka zagraniczna nasza ma jeden cel, który jest jej podstawowym założeniem. Celem tym jest utrzymanie bytu narodu polskiego w formie niepodległego państwa. Wiem o tym, że cel ten jest wspólnym celem całego narodu i jest wspólnym celem wszystkich stronnictw politycznych w tej Izbie reprezentowanych. Jesteśmy przekonani, że utrzymanie i rozwój Polski jako państwa niepodległego jest uwarunkowany utrzymaniem pokoju. Dlatego pierwszym założeniem naszej polityki zagranicznej musi być polityka pokoju. Są może jeszcze tacy wśród Polaków, którzy oczekują dobra Polski od nowego konfliktu międzynarodowego. My do nich nie należymy. Liczba ich zmniejsza się, topnieje i jestem pewien, że olbrzymia, przytłaczający większość narodu wie o tym, że przyszłość i niepodległość kraju uwarunkowana jest utrzymaniem pokoju powszechnego.</u>
+          <u xml:id="u-29.3" who="#OskarLange">Uważając politykę pokoju za kamień węgielny naszej polityki zagranicznej, dążymy przede wszystkim do umocnienia współpracy między wielkimi mocarstwami, wiemy bowiem, że od powodzenia albo niepowodzenia tej współpracy zależy pokój świata. Toteż nie spekulujemy na różnice między mocarstwami, lecz wprost przeciwnie — dążymy do tego, aby różnice te łagodzić, harmonizować i doprowadzić do porozumienia. W miarę skromnych naszych sił do tego musimy się przyczynić.</u>
+          <u xml:id="u-29.4" who="#OskarLange">Dążąc do pokoju jako kamienia węgielnego, na którym opiera się nasz byt jako niepodległego państwa, szukać musimy współpracy z elementami społeczno-postępowymi na całym świecie, wiemy bowiem, że te elementy dziś są wszędzie czynnikiem pokoju i międzynarodowego porozumienia. W szczególności polityka taka dążyć musi do popierana i rozbudowy Organizacji Narodów Zjednoczonych. W ramach tej organizacji, w której dziś mamy poważną trybunę przemawiania do świata, musimy dążyć do realizowania zasad, które przed chwilą przedstawiłem. Prowadząc politykę pokoju, opartą na dążeniu do porozumienia między mocarstwami, na współpracy z elementami społeczno-postępowymi na całym świecie, dążyć musimy do likwidowania resztek faszyzmu, gdziekolwiek one się znajdują, gdyż resztki te zagrażają pokojowi i bezpieczeństwu świata. Ponadto dążyć musimy do popierania akcji rozbrojeniowej, która dzisiaj została podjęta na terenie Organizacji Narodów Zjednoczonych.</u>
+          <u xml:id="u-29.5" who="#OskarLange">Prowadząc politykę pokoju, politykę międzynarodowego porozumienia, musimy jednak pamiętać o jedynym niebezpieczeństwie, niebezpieczeństwie, którego nasz naród stał się niejednokrotnie ofiarą, mianowicie niebezpieczeństwie ponownej agresji niemieckiej. I dlatego nasza polityka zagraniczna, nasza polityka pokoju musi zmierzać do zabezpieczenia siebie i świata przed ponowną agresją niemiecką. Z wielkim niepokojem obserwujemy odradzanie się w różnych krajach i w różnych środowiskach nowych tendencji proniemieckich tendencji, które chciałyby odbudować silne militarnie Niemcy dla zabezpieczenia interesów sił społecznie reakcyjnych. Tendencje takie obserwujemy z wielkim zaniepokojeniem, dlatego że zbyt świeże jest jeszcze w naszej pamięci doświadczenie okresu monachijskiego, okresu lat 1936–1937–1938–1939, zbyt świeże jest u nas wspomnienie tych tragicznych skutków, do jakich tego rodzaju polityka doprowadziła.</u>
+          <u xml:id="u-29.6" who="#OskarLange">W swym dążeniu do zabezpieczenia się przed ponowną agresją niemiecką Państwo nasze dzisiaj posiada jedno potężne narzędzie, którego dawniej, a zwłaszcza w r. 1939, nie posiadało. Narzędziem tym jest nasz polityczny sojusz ze Związkiem Radzieckim. W imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów zwracam się do Rządu z oświadczeniem, że oczekujemy odeń kontynuowania i pogłębiania tego sojuszu.</u>
           <u xml:id="u-29.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-29.8" who="#PosełLange">Nasz sojusz ze Związkiem Radzieckim jest koniecznością tak oczywistą, że nie potrzebuje obszernego uzasadnienia. Wystarczy pamięć owych tragicznych dni wrześniowych 1939 r., dni najazdu niemieckiego, dni, w których nie byliśmy bez sojuszników, mieliśmy sojuszników i tym sojusznikom i dziś jesteśmy głęboko wdzięczni. Ale faktem zostanie, że ci sojusznicy byli zbyt odlegli od nas, aby efektywnie, uniemożliwić okupację kraju przez Niemców,</u>
-          <u xml:id="u-29.9" who="#PosełLange">Sprawa ta ma i mieć musi swoją konsekwencję polityczną, konsekwencją tą jest nasza polityka sojuszu, ścisłej przyjaźni ze Związkiem Radzieckim. Oczekujemy od Rządu, że polityka ta będzie kontynuowana i pogłębiona. Wówczas możemy być spokojni, że tragiczne dni września 1939 r. więcej się nie powtórzą.</u>
+          <u xml:id="u-29.8" who="#OskarLange">Nasz sojusz ze Związkiem Radzieckim jest koniecznością tak oczywistą, że nie potrzebuje obszernego uzasadnienia. Wystarczy pamięć owych tragicznych dni wrześniowych 1939 r., dni najazdu niemieckiego, dni, w których nie byliśmy bez sojuszników, mieliśmy sojuszników i tym sojusznikom i dziś jesteśmy głęboko wdzięczni. Ale faktem zostanie, że ci sojusznicy byli zbyt odlegli od nas, aby efektywnie, uniemożliwić okupację kraju przez Niemców,</u>
+          <u xml:id="u-29.9" who="#OskarLange">Sprawa ta ma i mieć musi swoją konsekwencję polityczną, konsekwencją tą jest nasza polityka sojuszu, ścisłej przyjaźni ze Związkiem Radzieckim. Oczekujemy od Rządu, że polityka ta będzie kontynuowana i pogłębiona. Wówczas możemy być spokojni, że tragiczne dni września 1939 r. więcej się nie powtórzą.</u>
           <u xml:id="u-29.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-29.11" who="#PosełLange">Możemy być spokojni o to i każdy człowiek w Polsce, każdy mężczyzna, kobieta i dziecko będą mogli spać spokojnie bez obawy, że pewnego poranka zaczną na ich głowy spadać bomby. Kamieniem węgielnym naszego bezpieczeństwa jest nasza polityka sojuszu ze Związkiem Radzieckim.</u>
-          <u xml:id="u-29.12" who="#PosełLange">Chcemy jednakowo współpracować politycznie i gospodarczo z całym światem, Z wielkim zadowoleniem przyjmujemy akcję naszego Rządu w kierunku odnowienia, przystosowania do nowych warunków i pogłębienia sojuszu naszego z Francją. Spodziewamy się od Rządu kontynuowania i przeprowadzenia do końca tej polityki.</u>
-          <u xml:id="u-29.13" who="#PosełLange">Chcemy również kontynuowania naszego dawnego sojuszu z Wielką Brytanią, naszej jak najściślejszej współpracy politycznej oraz starej historycznej przyjaźni ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej.</u>
-          <u xml:id="u-29.14" who="#PosełLange">Chcemy współpracy politycznej i gospodarczej ze wszystkimi. Mamy nadzieję, że ręka, którą wyciągamy dziś na zachód, będzie przyjęta. Niejednokrotnie w ciągu ostatnich dwóch lat ręka ta była odtrącana. Była odtrącana nie z naszej winy, bo chęć tej współpracy zawsze istniała i istnieć będzie. Była odtrącana dlatego, że pewne koła liczyły na to, że taką lub inną akcją mogą wpływać na naszą politykę wewnętrzną i wstrzymać przemiany społeczne, które u nas się dokonywują. Nadzieje takie okazały się płonne. Osiągnęliśmy stabilizację polityczną. Jestem przekonany, że ta stabilizacja wewnętrzna, jaką osiągnęliśmy, ułatwi nam również współpracę polityczną i gospodarczą z całym światem i że ręka współpracy, jaką wyciągamy, nie będzie w przyszłości odtrącana. Nie będzie odtrącana, ponieważ płonne są nadzieje wstrzymania przemian społecznych, jakich naród polski dokonuje z własnej i nieprzymuszonej woli. Nie będzie odtrącana dlatego, że Polska odgrywa dziś w Europie rolę zbyt poważną, a chcę dodać, że wraz z odbudową naszego kraju będzie odgrywać rolę coraz większą i poważniejszą. Polska jest dziś czynnikiem politycznym zbyt poważnym na świecie, aby przyjaźń naszą lekkomyślnie można odtrącać.</u>
-          <u xml:id="u-29.15" who="#PosełLange">Dlatego liczymy na powodzenie naszej polityki współpracy ze wszystkimi. W imieniu klubu PPS zwracam się do Rządu o dalszą kontynuację tej polityki.</u>
-          <u xml:id="u-29.16" who="#PosełLange">Mówiąc o zabezpieczeniu przed ponowną agresją niemiecką, chcę również wspomnieć pokrótce o kwestii ziem odzyskanych i naszych granicach zachodnich. Żądamy od Rządu stanowiska twardego, nieugiętego, a jeśli potrzeba, bezwzględnego w sprawie granicy na Odrze i Nysie.</u>
+          <u xml:id="u-29.11" who="#OskarLange">Możemy być spokojni o to i każdy człowiek w Polsce, każdy mężczyzna, kobieta i dziecko będą mogli spać spokojnie bez obawy, że pewnego poranka zaczną na ich głowy spadać bomby. Kamieniem węgielnym naszego bezpieczeństwa jest nasza polityka sojuszu ze Związkiem Radzieckim.</u>
+          <u xml:id="u-29.12" who="#OskarLange">Chcemy jednakowo współpracować politycznie i gospodarczo z całym światem, Z wielkim zadowoleniem przyjmujemy akcję naszego Rządu w kierunku odnowienia, przystosowania do nowych warunków i pogłębienia sojuszu naszego z Francją. Spodziewamy się od Rządu kontynuowania i przeprowadzenia do końca tej polityki.</u>
+          <u xml:id="u-29.13" who="#OskarLange">Chcemy również kontynuowania naszego dawnego sojuszu z Wielką Brytanią, naszej jak najściślejszej współpracy politycznej oraz starej historycznej przyjaźni ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej.</u>
+          <u xml:id="u-29.14" who="#OskarLange">Chcemy współpracy politycznej i gospodarczej ze wszystkimi. Mamy nadzieję, że ręka, którą wyciągamy dziś na zachód, będzie przyjęta. Niejednokrotnie w ciągu ostatnich dwóch lat ręka ta była odtrącana. Była odtrącana nie z naszej winy, bo chęć tej współpracy zawsze istniała i istnieć będzie. Była odtrącana dlatego, że pewne koła liczyły na to, że taką lub inną akcją mogą wpływać na naszą politykę wewnętrzną i wstrzymać przemiany społeczne, które u nas się dokonywują. Nadzieje takie okazały się płonne. Osiągnęliśmy stabilizację polityczną. Jestem przekonany, że ta stabilizacja wewnętrzna, jaką osiągnęliśmy, ułatwi nam również współpracę polityczną i gospodarczą z całym światem i że ręka współpracy, jaką wyciągamy, nie będzie w przyszłości odtrącana. Nie będzie odtrącana, ponieważ płonne są nadzieje wstrzymania przemian społecznych, jakich naród polski dokonuje z własnej i nieprzymuszonej woli. Nie będzie odtrącana dlatego, że Polska odgrywa dziś w Europie rolę zbyt poważną, a chcę dodać, że wraz z odbudową naszego kraju będzie odgrywać rolę coraz większą i poważniejszą. Polska jest dziś czynnikiem politycznym zbyt poważnym na świecie, aby przyjaźń naszą lekkomyślnie można odtrącać.</u>
+          <u xml:id="u-29.15" who="#OskarLange">Dlatego liczymy na powodzenie naszej polityki współpracy ze wszystkimi. W imieniu klubu PPS zwracam się do Rządu o dalszą kontynuację tej polityki.</u>
+          <u xml:id="u-29.16" who="#OskarLange">Mówiąc o zabezpieczeniu przed ponowną agresją niemiecką, chcę również wspomnieć pokrótce o kwestii ziem odzyskanych i naszych granicach zachodnich. Żądamy od Rządu stanowiska twardego, nieugiętego, a jeśli potrzeba, bezwzględnego w sprawie granicy na Odrze i Nysie.</u>
           <u xml:id="u-29.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-29.18" who="#PosełLange">Jest to kwestia, w której nie było i nie będzie kompromisu.</u>
+          <u xml:id="u-29.18" who="#OskarLange">Jest to kwestia, w której nie było i nie będzie kompromisu.</u>
           <u xml:id="u-29.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-29.20" who="#PosełLange">Jestem przekonany, że żaden rząd polski taki czy inny nie odważy się na kompromis w tej sprawie.</u>
+          <u xml:id="u-29.20" who="#OskarLange">Jestem przekonany, że żaden rząd polski taki czy inny nie odważy się na kompromis w tej sprawie.</u>
           <u xml:id="u-29.21" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-29.22" who="#PosełLange">Ziemie zachodnie dla nas bowiem to nie tylko kwestia takich czy innych granic, to jest kwestia, ugruntowania Polski jako organizmu zdolnego do niepodległego bytu państwowego. My nie chcemy Polski, która byłaby nowym Księstwem Warszawskim, która byłaby małym nieznacznym państwem buforowym między dwoma wielkimi mocarstwami. Chcemy Polski silnej, zdolnej do samodzielnego niepodległego bytu. Polski, która zaważy na szalach polityki międzynarodowej.</u>
+          <u xml:id="u-29.22" who="#OskarLange">Ziemie zachodnie dla nas bowiem to nie tylko kwestia takich czy innych granic, to jest kwestia, ugruntowania Polski jako organizmu zdolnego do niepodległego bytu państwowego. My nie chcemy Polski, która byłaby nowym Księstwem Warszawskim, która byłaby małym nieznacznym państwem buforowym między dwoma wielkimi mocarstwami. Chcemy Polski silnej, zdolnej do samodzielnego niepodległego bytu. Polski, która zaważy na szalach polityki międzynarodowej.</u>
           <u xml:id="u-29.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-29.24" who="#PosełLange">Kwestia granic zachodnich, kwestia ziem odzyskanych, to kwestia takiej właśnie Polski.</u>
-          <u xml:id="u-29.25" who="#PosełLange">Granice zachodnie nasze mają jednakowoż jeszcze inne znaczenie. Są one dla nas gwarancją uniemożliwiającą ponowną agresję Niemiec na wschód.</u>
-          <u xml:id="u-29.26" who="#PosełLange">Dopiero przez nabycie ziem odzyskanych nasza polityka sojuszu ze Związkiem Radzieckim nabiera treści i sensu.</u>
-          <u xml:id="u-29.27" who="#PosełLange">Mówiłem o uniemożliwieniu agresji niemieckiej na wschodzie, oczywiście pamiętamy również o tym, że sąsiedzi zachodni Niemiec padli również ofiarą agresji i chcemy pomóc tym zachodnim sąsiadom Niemiec, a szczególnie Francji do stworzenia takich warunków, w których nie będzie agresji niemieckiej również na zachodzie.</u>
-          <u xml:id="u-29.28" who="#PosełLange">Dlatego z całą sympatią odnosimy się do żądań Francji, zmierzających do zabezpieczenia się przed ponowną agresją niemiecką. Jednakowoż, wyrażając swe sympatie, chcemy także oświadczyć, że agresji niemieckiej na zachodzie można uniknąć tylko w warunkach takich, w których będzie uniemożliwiona agresja niemiecka na wschodzie. Byli już w historii tacy mądrale, którzy myśleli, że można zabezpieczyć się na zachodzie przez skierowanie agresji niemieckiej na wschód. Pamiętamy, jaki był żałosny tego koniec.</u>
-          <u xml:id="u-29.29" who="#PosełLange">Dlatego, popierając słuszne żądania zachodnich sąsiadów Niemiec, zwłaszcza Francji, oczekujemy od nich pełnego sojuszu i poparcia naszych żądań i naszego stanowiska w sprawie naszych granic zachodnich. W imieniu swego klubu poselskiego chciałbym się zwrócić do Rządu o szczególne zwrócenie uwagi na ten moment.</u>
-          <u xml:id="u-29.30" who="#PosełLange">Kwestia ziem odzyskanych jednakowoż nie jest kwestią tylko polską. Uważamy, że nasze stanowisko w sprawie ziem odzyskanych jest stanowiskiem, będącym w interesie całego świata, albowiem jest stanowiskiem, które leży w interesie pokoju. A leży w interesie pokoju nie tylko dlatego, że technicznie utrudnia i wręcz uniemożliwia ponowną agresję niemiecką, ale również dlatego, że przyczynia się do likwidacji społecznych podstaw imperializmu niemieckiego, przyczynia się do likwidacji tej fatalnej tradycji, która ciążyła nad narodem niemieckim, do likwidacji tradycji Prus i wszystkiego, czego Prusy były symbolem. Przyczynia się również do likwidacji społecznych podstaw prusactwa. Dwie były społeczne podstawy jego: klasa junkierska oraz ciężki przemysł niemiecki w rękach monopolistycznych karteli. Klasę junkierską, której naród niemiecki, niestety, nie potrafił zlikwidować, myśmy zlikwidowali. Zlikwidowaliśmy ją na ziemiach odzyskanych, w Prusach Wschodnich, w owym symbolicznym gnieździć junkierstwa, gdzie dziś osiedla się chłop polski. Na Śląsku — w owej cytadeli ciężkiego, niemieckiego przemysłu pracuje dziś polski robotnik, polski inżynier, w zakładach, które są własnością Polskiego Państwa.</u>
-          <u xml:id="u-29.31" who="#PosełLange">Takie są pokrótce zasady, które przedkładamy Rządowi, życząc sobie, żeby Rząd ich przestrzegał. Wierzymy, że polityka, oparta na tych zasadach, daje Polsce nowe możliwości rozwojowe.</u>
-          <u xml:id="u-29.32" who="#PosełLange">Otrzymaliśmy nową bazę geograficzną: Śląsk i morze które daje nam pozycję gospodarczą w Europie, jakiej przed wojną nie mieliśmy. Z państwa, przeważnie rolniczego, od razu staliśmy się państwem przemysłowo-rolniczym, z państwa lądowego stajemy się państwem morskim.</u>
-          <u xml:id="u-29.33" who="#PosełLange">Ta przemiana naszej bazy geograficznej wciąga nas w międzynarodowe życie gospodarcze w stopniu, w jakim przed wojną w to życie nie byliśmy wciągnięci.</u>
-          <u xml:id="u-29.34" who="#PosełLange">Dokonane u nas reformy społeczne otworzyły przed nami możliwości rozwoju przemysłowego i gospodarczego, którego przedtem nie mieliśmy. Przed wojną byliśmy krajem chronicznej stagnacji gospodarczej. Przez dokonane reformy zdobyliśmy podstawy dla wielkiej wewnętrznej dynamiki rozwojowej. Te podstawy zdobyła sobie nie tylko Polska, ale zdobyły je sobie i inne kraje słowiańskie: Czechosłowacja, Jugosławia, Bułgaria, które z różnymi odmianami podobnych dokonały reform społecznych.</u>
-          <u xml:id="u-29.35" who="#PosełLange">Chciałbym z tego miejsca zwrócić uwagę wszystkich, że poprzez te przemiany społeczne, które dziś w środkowej i wschodniej Europie się dokonały, ciężar gatunkowy Europy przesunął się.</u>
-          <u xml:id="u-29.36" who="#PosełLange">Jest jeszcze wielu takich na świecie, którzy nie potrafią wyobrazić sobie Europy inaczej niż z Niemcami jako centrum gospodarczym, politycznym i kulturalnym, To jest Europa przeszłości. Nowa Europa, która wychodzi spośród tych przemian społecznych, które w naszym jak i w innych krajach słowiańskich, się dokonały, jest Europą, której ciężar gatunkowy będzie znacznie przesunięty na wschód. Mam nadzieję, że z tym faktem będziemy się liczyć i że nasz Rząd w polityce swojej ten fakt będzie podkreślał. Konsekwencją tego faktu musi być dążenie do wzmocnienia rozwoju tej części Europy, w której się znajdujemy, co wymaga najściślejszej współpracy ze wszystkimi narodami słowiańskimi przede wszystkim z sąsiadującą z nami Czechosłowacją, z Jugosławią, Bułgarią. Chcę się zwrócić do Rządu z gorącym apelem, ażeby prowadził politykę takiej współpracy.</u>
-          <u xml:id="u-29.37" who="#PosełLange">To są w krótkim zarysie zasady polityki zagranicznej, co do których pragnę, ażeby Rząd nimi się zajmował. Mówię to w imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów. Wiemy jednak, że zasady, które przedstawiłem, nie są naszą specyficzną własnością, że nie są własnością tylko jednego klubu poselskiego, ale są własnością całego Sejmu. Mogą i muszą być między nami różnice na temat polityki wewnętrznej. Są różne interesy społeczne, wynikające z istniejącej struktury klasowej i warstw społecznych. Są różne tradycje historyczne i światopoglądowe, które nas dzielą. Jest to rzecz normalna. Nie chcemy tych różnic przytłumiać, chcemy tylko jednego, ażeby one wszystkie mieściły się w ramach lojalności dla Polski i demokracji polskiej.</u>
-          <u xml:id="u-29.38" who="#PosełLange">W imię tej lojalności zwracam się do wszystkich — do wszystkich w tym Sejmie i do wszystkich poza tym Sejmem, a także do naszych rodaków za granicą z gorącym apelem o zespolenie wszystkich sił na platformie tych zasad polityki zagranicznej, które tu przedstawiłem. Mogą nas dzielić różnice, ale ponad tymi różnicami jest naród polski i naród polski jest jeden. Dlatego kończąc przedstawianie naszych postulatów w dziedzinie polityki zagranicznej, apeluję do wszystkich Polaków o zjednoczenie w dziele budowy Polski, która jest i być powinna matką dla wszystkich, w dziele budowania prawdziwej, w dosłownym tego słowa znaczeniu, Rzeczypospolitej.</u>
+          <u xml:id="u-29.24" who="#OskarLange">Kwestia granic zachodnich, kwestia ziem odzyskanych, to kwestia takiej właśnie Polski.</u>
+          <u xml:id="u-29.25" who="#OskarLange">Granice zachodnie nasze mają jednakowoż jeszcze inne znaczenie. Są one dla nas gwarancją uniemożliwiającą ponowną agresję Niemiec na wschód.</u>
+          <u xml:id="u-29.26" who="#OskarLange">Dopiero przez nabycie ziem odzyskanych nasza polityka sojuszu ze Związkiem Radzieckim nabiera treści i sensu.</u>
+          <u xml:id="u-29.27" who="#OskarLange">Mówiłem o uniemożliwieniu agresji niemieckiej na wschodzie, oczywiście pamiętamy również o tym, że sąsiedzi zachodni Niemiec padli również ofiarą agresji i chcemy pomóc tym zachodnim sąsiadom Niemiec, a szczególnie Francji do stworzenia takich warunków, w których nie będzie agresji niemieckiej również na zachodzie.</u>
+          <u xml:id="u-29.28" who="#OskarLange">Dlatego z całą sympatią odnosimy się do żądań Francji, zmierzających do zabezpieczenia się przed ponowną agresją niemiecką. Jednakowoż, wyrażając swe sympatie, chcemy także oświadczyć, że agresji niemieckiej na zachodzie można uniknąć tylko w warunkach takich, w których będzie uniemożliwiona agresja niemiecka na wschodzie. Byli już w historii tacy mądrale, którzy myśleli, że można zabezpieczyć się na zachodzie przez skierowanie agresji niemieckiej na wschód. Pamiętamy, jaki był żałosny tego koniec.</u>
+          <u xml:id="u-29.29" who="#OskarLange">Dlatego, popierając słuszne żądania zachodnich sąsiadów Niemiec, zwłaszcza Francji, oczekujemy od nich pełnego sojuszu i poparcia naszych żądań i naszego stanowiska w sprawie naszych granic zachodnich. W imieniu swego klubu poselskiego chciałbym się zwrócić do Rządu o szczególne zwrócenie uwagi na ten moment.</u>
+          <u xml:id="u-29.30" who="#OskarLange">Kwestia ziem odzyskanych jednakowoż nie jest kwestią tylko polską. Uważamy, że nasze stanowisko w sprawie ziem odzyskanych jest stanowiskiem, będącym w interesie całego świata, albowiem jest stanowiskiem, które leży w interesie pokoju. A leży w interesie pokoju nie tylko dlatego, że technicznie utrudnia i wręcz uniemożliwia ponowną agresję niemiecką, ale również dlatego, że przyczynia się do likwidacji społecznych podstaw imperializmu niemieckiego, przyczynia się do likwidacji tej fatalnej tradycji, która ciążyła nad narodem niemieckim, do likwidacji tradycji Prus i wszystkiego, czego Prusy były symbolem. Przyczynia się również do likwidacji społecznych podstaw prusactwa. Dwie były społeczne podstawy jego: klasa junkierska oraz ciężki przemysł niemiecki w rękach monopolistycznych karteli. Klasę junkierską, której naród niemiecki, niestety, nie potrafił zlikwidować, myśmy zlikwidowali. Zlikwidowaliśmy ją na ziemiach odzyskanych, w Prusach Wschodnich, w owym symbolicznym gnieździć junkierstwa, gdzie dziś osiedla się chłop polski. Na Śląsku — w owej cytadeli ciężkiego, niemieckiego przemysłu pracuje dziś polski robotnik, polski inżynier, w zakładach, które są własnością Polskiego Państwa.</u>
+          <u xml:id="u-29.31" who="#OskarLange">Takie są pokrótce zasady, które przedkładamy Rządowi, życząc sobie, żeby Rząd ich przestrzegał. Wierzymy, że polityka, oparta na tych zasadach, daje Polsce nowe możliwości rozwojowe.</u>
+          <u xml:id="u-29.32" who="#OskarLange">Otrzymaliśmy nową bazę geograficzną: Śląsk i morze które daje nam pozycję gospodarczą w Europie, jakiej przed wojną nie mieliśmy. Z państwa, przeważnie rolniczego, od razu staliśmy się państwem przemysłowo-rolniczym, z państwa lądowego stajemy się państwem morskim.</u>
+          <u xml:id="u-29.33" who="#OskarLange">Ta przemiana naszej bazy geograficznej wciąga nas w międzynarodowe życie gospodarcze w stopniu, w jakim przed wojną w to życie nie byliśmy wciągnięci.</u>
+          <u xml:id="u-29.34" who="#OskarLange">Dokonane u nas reformy społeczne otworzyły przed nami możliwości rozwoju przemysłowego i gospodarczego, którego przedtem nie mieliśmy. Przed wojną byliśmy krajem chronicznej stagnacji gospodarczej. Przez dokonane reformy zdobyliśmy podstawy dla wielkiej wewnętrznej dynamiki rozwojowej. Te podstawy zdobyła sobie nie tylko Polska, ale zdobyły je sobie i inne kraje słowiańskie: Czechosłowacja, Jugosławia, Bułgaria, które z różnymi odmianami podobnych dokonały reform społecznych.</u>
+          <u xml:id="u-29.35" who="#OskarLange">Chciałbym z tego miejsca zwrócić uwagę wszystkich, że poprzez te przemiany społeczne, które dziś w środkowej i wschodniej Europie się dokonały, ciężar gatunkowy Europy przesunął się.</u>
+          <u xml:id="u-29.36" who="#OskarLange">Jest jeszcze wielu takich na świecie, którzy nie potrafią wyobrazić sobie Europy inaczej niż z Niemcami jako centrum gospodarczym, politycznym i kulturalnym, To jest Europa przeszłości. Nowa Europa, która wychodzi spośród tych przemian społecznych, które w naszym jak i w innych krajach słowiańskich, się dokonały, jest Europą, której ciężar gatunkowy będzie znacznie przesunięty na wschód. Mam nadzieję, że z tym faktem będziemy się liczyć i że nasz Rząd w polityce swojej ten fakt będzie podkreślał. Konsekwencją tego faktu musi być dążenie do wzmocnienia rozwoju tej części Europy, w której się znajdujemy, co wymaga najściślejszej współpracy ze wszystkimi narodami słowiańskimi przede wszystkim z sąsiadującą z nami Czechosłowacją, z Jugosławią, Bułgarią. Chcę się zwrócić do Rządu z gorącym apelem, ażeby prowadził politykę takiej współpracy.</u>
+          <u xml:id="u-29.37" who="#OskarLange">To są w krótkim zarysie zasady polityki zagranicznej, co do których pragnę, ażeby Rząd nimi się zajmował. Mówię to w imieniu Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów. Wiemy jednak, że zasady, które przedstawiłem, nie są naszą specyficzną własnością, że nie są własnością tylko jednego klubu poselskiego, ale są własnością całego Sejmu. Mogą i muszą być między nami różnice na temat polityki wewnętrznej. Są różne interesy społeczne, wynikające z istniejącej struktury klasowej i warstw społecznych. Są różne tradycje historyczne i światopoglądowe, które nas dzielą. Jest to rzecz normalna. Nie chcemy tych różnic przytłumiać, chcemy tylko jednego, ażeby one wszystkie mieściły się w ramach lojalności dla Polski i demokracji polskiej.</u>
+          <u xml:id="u-29.38" who="#OskarLange">W imię tej lojalności zwracam się do wszystkich — do wszystkich w tym Sejmie i do wszystkich poza tym Sejmem, a także do naszych rodaków za granicą z gorącym apelem o zespolenie wszystkich sił na platformie tych zasad polityki zagranicznej, które tu przedstawiłem. Mogą nas dzielić różnice, ale ponad tymi różnicami jest naród polski i naród polski jest jeden. Dlatego kończąc przedstawianie naszych postulatów w dziedzinie polityki zagranicznej, apeluję do wszystkich Polaków o zjednoczenie w dziele budowy Polski, która jest i być powinna matką dla wszystkich, w dziele budowania prawdziwej, w dosłownym tego słowa znaczeniu, Rzeczypospolitej.</u>
           <u xml:id="u-29.39" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-30">
           <u xml:id="u-30.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Bocheński.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-31">
-          <u xml:id="u-31.0" who="#PosełBocheński">Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Klubu Katolicko-Społecznego w dyskusji nad ustawą o pełnomocnictwach, muszę nawiązać do deklaracji, złożonej przez naszego kolegę dr Frankowskiego przy okazji exposé p. Premiera.</u>
-          <u xml:id="u-31.1" who="#PosełBocheński">Klub nasz, mimo swojej małej liczebności w tej Izbie, musi się uważać i chcę się uważać za nieoficjalnego reprezentanta dość wielkiego odłamu polskiej opinii publicznej. Oto wyrażamy myśli tych wszystkich katolików, którzy opierają swój światopogląd społeczny na encyklikach papieskich, a politycznie ani nie biorą czynnego udziału w stronnictwach bloku demokratycznego, ani też nie popierają zdecydowanej opozycji. Ludzie ci pracują indywidualnie na różnych szczeblach nad wielkim dziełem odbudowy i budowy nowej Polski, ale nie posiadali dotąd wyrazu politycznego, a to dzięki rozwojowi wypadków i pewnym błędom Rządu Jedności Narodowej.</u>
-          <u xml:id="u-31.2" who="#PosełBocheński">Już samo wystąpienie nasze na własnych listach wyborczych było zerwaniem z postawą bierną, wyrazem nadziei, że można, a więc i trzeba nabrać zaufania do wytycznych naszej rzeczywistości i ludzi, którzy ją tworzą. Oczywiście tak głęboka zmiana nastawienia nie może być dziełem tygodni.</u>
-          <u xml:id="u-31.3" who="#PosełBocheński">Muszę powiedzieć, nie lękając się przesady, że stanowisko nasze w Sejmie stało się obiektem najwyższego zainteresowania całego społeczeństwa bezpartyjnego od szczytów hierarchii kościelnej począwszy, a na najmniej aktywnym szarym człowieku skończywszy. Nawet ci, którzy byli przeciwni naszej inicjatywie, zmuszeni są siłą rzeczy, biegiem wypadków wyciągnąć konsekwencje z naszego położenia, z tego, jak my się odnosimy do Rządu i większości sejmowej i jak Rząd odnosi się do nas i do naszych postulatów.</u>
-          <u xml:id="u-31.4" who="#PosełBocheński">Z tego położenia wynika konieczność oględności i ostrożności w naszych wystąpieniach i naszych głosowaniach. Idzie o to, ażeby być pewnym, że nie zawiedziemy zaufania tych kół, które prócz nas nie mają innego odpowiednika w tej Izbie. Stąd też konieczność i podstawowa nasza wytyczna, by opierać się na faktach, a nie na złudzeniach czy nastrojach.</u>
-          <u xml:id="u-31.5" who="#PosełBocheński">W głosowaniu nad deklaracją p. Premiera Cyrankiewicza wstrzymaliśmy się od głosowania, oczekując, jakie będą kroki nowego Rządu. Jest on bowiem przedłużeniem ideowym i pod względem personalnym rządu poprzedniego, a jak wiadomo niektóre posunięcia dawnego rządu — mam na myśli np. zerwanie konkordatu, pewien element nienawiści klasowej i partyjnej, przyjęty w propagandzie wewnątrz — nie mogły być poparte przez koła katolickie.</u>
-          <u xml:id="u-31.6" who="#PosełBocheński">Nowy Rząd nie miał dotąd możności faktami wykazać swojej ewolucji od linii w stosunku do poprzednika. Jedno dopiero posunięcie mieliśmy możność omawiać, co prawda nadzwyczaj doniosłe,tj. projekt o amnestii. Nie potrzeba dodawać, jaką wagę przywiązujemy do tego projektu. Oby to wystąpienie stało się nie tylko symbolem, ale i realnym pierwszym krokiem na drodze, której celem jest osiągnięcie pełnej współpracy wszystkich sił pozytywnych i zgody narodowej.</u>
-          <u xml:id="u-31.7" who="#PosełBocheński">Z drugiej strony stoi Rząd, a także społeczeństwo przed nader ciężkim zadaniem. Jest nim wykonanie tej ustawy. Wczoraj dr Frankowski wykazał, jak rozumiemy pracę tych dwóch podstawowych czynników.</u>
-          <u xml:id="u-31.8" who="#PosełBocheński">Nikt nie wątpi w dobrą wolę Rządu wykonania ustawy tak, jak ją zaprojektował. Ale trudność będzie polegać na tym, czy uda się organa wykonawcze, urzędników, na niższych szczeblach, tą samą dobrą wolą natchnąć. Nie zawsze ten element, który się nadaje do walki, równie dobrze buduje zgodę. Społeczeństwo katolickie i bezpartyjne z całą nadzieją będzie śledzić te działania Rządu, i jak powiedzieliśmy wczoraj, użyje swoich wszystkich wpływów, żeby stworzyć atmosferę do pomagania do ujawnienia się podziemia.</u>
-          <u xml:id="u-31.9" who="#PosełBocheński">W stosunku do postulatów Kościoła z zadowoleniem przyjęliśmy oświadczenie p. Premiera, że będzie dążyć do należytego uregulowania stosunków na tym odcinku. Oczywiście nie było dotąd czasu na spełnienie tego przyrzeczenia. Liczymy na to, że teraz, po sesji i ta ważna sprawa znajdzie swoje pomyślne rozwiązanie.</u>
-          <u xml:id="u-31.10" who="#PosełBocheński">Przypominamy jeszcze sprawę dopuszczenia kapelanów do więzień. Jest to niewielka i drobna dla Rządu rzecz do załatwienia, a byłaby wyrazem dobrej woli wykonywania naszych postulatów tam, gdzie są one bezspornie słuszne.</u>
-          <u xml:id="u-31.11" who="#PosełBocheński">Jesteśmy również przeświadczeni, że sprawa organizacji katolickich znajdzie pomyślne rozwiązanie.</u>
-          <u xml:id="u-31.12" who="#PosełBocheński">Na odcinku gospodarczym oczekujemy stabilizacji stosunków i umożliwienia prywatnej inicjatywie inwestowania oszczędności oraz nowelizacji ustaw podatkowych.</u>
-          <u xml:id="u-31.13" who="#PosełBocheński">Jak Wysoki Sejm widzi, są to wszystko przyrzeczenia nadzwyczaj cenne z jednej strony, żywo oczekiwane z drugiej strony. Za miesiąc, kiedy się zejdziemy, na te wszystkie sprawy będzie już gotowa odpowiedź w faktach.</u>
-          <u xml:id="u-31.14" who="#PosełBocheński">Wreszcie chciałbym sprostować to, co referent komisji powiedział, mianowicie o naszym stosunku do tej ustawy. Myśmy nie twierdzili, że projekt idzie za daleko i że nie będziemy za nim głosować. My tym razem jedynie wstrzymamy się od głosowania, bo głosować za tą ustawą mogą obecnie już te stronnictwa, które delegowały swoich ludzi do Rządu. Dla nas są to dopiero nadzwyczajne przyrzeczenia, i z naszej strony spotykają się one z najbardziej żywą nadzieją. Po miesiącu będą już dekrety, będą fakty i wtedy będziemy głosować za albo przeciw. Tym razem wstrzymujemy się od głosowania.</u>
+          <u xml:id="u-31.0" who="#AleksanderBocheński">Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Klubu Katolicko-Społecznego w dyskusji nad ustawą o pełnomocnictwach, muszę nawiązać do deklaracji, złożonej przez naszego kolegę dr Frankowskiego przy okazji exposé p. Premiera.</u>
+          <u xml:id="u-31.1" who="#AleksanderBocheński">Klub nasz, mimo swojej małej liczebności w tej Izbie, musi się uważać i chcę się uważać za nieoficjalnego reprezentanta dość wielkiego odłamu polskiej opinii publicznej. Oto wyrażamy myśli tych wszystkich katolików, którzy opierają swój światopogląd społeczny na encyklikach papieskich, a politycznie ani nie biorą czynnego udziału w stronnictwach bloku demokratycznego, ani też nie popierają zdecydowanej opozycji. Ludzie ci pracują indywidualnie na różnych szczeblach nad wielkim dziełem odbudowy i budowy nowej Polski, ale nie posiadali dotąd wyrazu politycznego, a to dzięki rozwojowi wypadków i pewnym błędom Rządu Jedności Narodowej.</u>
+          <u xml:id="u-31.2" who="#AleksanderBocheński">Już samo wystąpienie nasze na własnych listach wyborczych było zerwaniem z postawą bierną, wyrazem nadziei, że można, a więc i trzeba nabrać zaufania do wytycznych naszej rzeczywistości i ludzi, którzy ją tworzą. Oczywiście tak głęboka zmiana nastawienia nie może być dziełem tygodni.</u>
+          <u xml:id="u-31.3" who="#AleksanderBocheński">Muszę powiedzieć, nie lękając się przesady, że stanowisko nasze w Sejmie stało się obiektem najwyższego zainteresowania całego społeczeństwa bezpartyjnego od szczytów hierarchii kościelnej począwszy, a na najmniej aktywnym szarym człowieku skończywszy. Nawet ci, którzy byli przeciwni naszej inicjatywie, zmuszeni są siłą rzeczy, biegiem wypadków wyciągnąć konsekwencje z naszego położenia, z tego, jak my się odnosimy do Rządu i większości sejmowej i jak Rząd odnosi się do nas i do naszych postulatów.</u>
+          <u xml:id="u-31.4" who="#AleksanderBocheński">Z tego położenia wynika konieczność oględności i ostrożności w naszych wystąpieniach i naszych głosowaniach. Idzie o to, ażeby być pewnym, że nie zawiedziemy zaufania tych kół, które prócz nas nie mają innego odpowiednika w tej Izbie. Stąd też konieczność i podstawowa nasza wytyczna, by opierać się na faktach, a nie na złudzeniach czy nastrojach.</u>
+          <u xml:id="u-31.5" who="#AleksanderBocheński">W głosowaniu nad deklaracją p. Premiera Cyrankiewicza wstrzymaliśmy się od głosowania, oczekując, jakie będą kroki nowego Rządu. Jest on bowiem przedłużeniem ideowym i pod względem personalnym rządu poprzedniego, a jak wiadomo niektóre posunięcia dawnego rządu — mam na myśli np. zerwanie konkordatu, pewien element nienawiści klasowej i partyjnej, przyjęty w propagandzie wewnątrz — nie mogły być poparte przez koła katolickie.</u>
+          <u xml:id="u-31.6" who="#AleksanderBocheński">Nowy Rząd nie miał dotąd możności faktami wykazać swojej ewolucji od linii w stosunku do poprzednika. Jedno dopiero posunięcie mieliśmy możność omawiać, co prawda nadzwyczaj doniosłe,tj. projekt o amnestii. Nie potrzeba dodawać, jaką wagę przywiązujemy do tego projektu. Oby to wystąpienie stało się nie tylko symbolem, ale i realnym pierwszym krokiem na drodze, której celem jest osiągnięcie pełnej współpracy wszystkich sił pozytywnych i zgody narodowej.</u>
+          <u xml:id="u-31.7" who="#AleksanderBocheński">Z drugiej strony stoi Rząd, a także społeczeństwo przed nader ciężkim zadaniem. Jest nim wykonanie tej ustawy. Wczoraj dr Frankowski wykazał, jak rozumiemy pracę tych dwóch podstawowych czynników.</u>
+          <u xml:id="u-31.8" who="#AleksanderBocheński">Nikt nie wątpi w dobrą wolę Rządu wykonania ustawy tak, jak ją zaprojektował. Ale trudność będzie polegać na tym, czy uda się organa wykonawcze, urzędników, na niższych szczeblach, tą samą dobrą wolą natchnąć. Nie zawsze ten element, który się nadaje do walki, równie dobrze buduje zgodę. Społeczeństwo katolickie i bezpartyjne z całą nadzieją będzie śledzić te działania Rządu, i jak powiedzieliśmy wczoraj, użyje swoich wszystkich wpływów, żeby stworzyć atmosferę do pomagania do ujawnienia się podziemia.</u>
+          <u xml:id="u-31.9" who="#AleksanderBocheński">W stosunku do postulatów Kościoła z zadowoleniem przyjęliśmy oświadczenie p. Premiera, że będzie dążyć do należytego uregulowania stosunków na tym odcinku. Oczywiście nie było dotąd czasu na spełnienie tego przyrzeczenia. Liczymy na to, że teraz, po sesji i ta ważna sprawa znajdzie swoje pomyślne rozwiązanie.</u>
+          <u xml:id="u-31.10" who="#AleksanderBocheński">Przypominamy jeszcze sprawę dopuszczenia kapelanów do więzień. Jest to niewielka i drobna dla Rządu rzecz do załatwienia, a byłaby wyrazem dobrej woli wykonywania naszych postulatów tam, gdzie są one bezspornie słuszne.</u>
+          <u xml:id="u-31.11" who="#AleksanderBocheński">Jesteśmy również przeświadczeni, że sprawa organizacji katolickich znajdzie pomyślne rozwiązanie.</u>
+          <u xml:id="u-31.12" who="#AleksanderBocheński">Na odcinku gospodarczym oczekujemy stabilizacji stosunków i umożliwienia prywatnej inicjatywie inwestowania oszczędności oraz nowelizacji ustaw podatkowych.</u>
+          <u xml:id="u-31.13" who="#AleksanderBocheński">Jak Wysoki Sejm widzi, są to wszystko przyrzeczenia nadzwyczaj cenne z jednej strony, żywo oczekiwane z drugiej strony. Za miesiąc, kiedy się zejdziemy, na te wszystkie sprawy będzie już gotowa odpowiedź w faktach.</u>
+          <u xml:id="u-31.14" who="#AleksanderBocheński">Wreszcie chciałbym sprostować to, co referent komisji powiedział, mianowicie o naszym stosunku do tej ustawy. Myśmy nie twierdzili, że projekt idzie za daleko i że nie będziemy za nim głosować. My tym razem jedynie wstrzymamy się od głosowania, bo głosować za tą ustawą mogą obecnie już te stronnictwa, które delegowały swoich ludzi do Rządu. Dla nas są to dopiero nadzwyczajne przyrzeczenia, i z naszej strony spotykają się one z najbardziej żywą nadzieją. Po miesiącu będą już dekrety, będą fakty i wtedy będziemy głosować za albo przeciw. Tym razem wstrzymujemy się od głosowania.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-32">
           <u xml:id="u-32.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Garncarczykowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-33">
-          <u xml:id="u-33.0" who="#PosełGarncarczyk">Wysoka Izbo! Rząd obecny powstał w wyniku zwycięstwa partyj. bloku demokratycznego, a zwycięstwo to zapewniła blokowi w poważnej mierze wieś polska. Miliony chłopów, oddało swe głosy na listę nr 3. Na podstawie zestawienia wyników głosowania w całym kraju nie trudno stwierdzić, że nieomal wszystkie mandaty, zdobyte przez ugrupowania pozablokowe, dały tym ugrupowaniom reakcyjne elementy miasta, a nie chłopi. Przy wyborach w dniu 19 stycznia r. b. wieś polska zdała celująco swój egzamin obywatelski, jeżeli przyjąć pod uwagę morze propagandy antyrządowej, jaką zalewano wieś przed wyborami, i próby terroru specjalnej akcji.</u>
-          <u xml:id="u-33.1" who="#PosełGarncarczyk">Wierzymy niezachwianie, że Rząd obecny oceni należycie wkład wsi polskiej w dzieło budowy dzisiejszej naszej rzeczywistości demokratycznej. Przed nami 3-letni plan odbudowy gospodarczej kraju, plan wymagający, od nas dużego, zespolonego i zgodnego wysiłku. W tym okresie cementowanie sojuszu chłopsko-robotniczego jest nakazem chwili, świadoma jedność działania bowiem jest pełną gwarancją zwycięstwa. Wysiłki Rządu winny więc pójść po linii cementowania współpracy chłopsko-robotniczej, współpracy, opartej na wzajemnym szacunku i wspólnym wkładzie. My, chłopi, pragniemy rzetelnej i szczerej współpracy z ruchem robotniczym, lecz pragniemy ją widzieć w oparciu o zasadę równi z równymi w szlachetnym wyścigu pracy dla dobra kraju.</u>
-          <u xml:id="u-33.2" who="#PosełGarncarczyk">Współpracy tej przeszkadzają jeszcze sekciarze partyjni, nie dostrzegający poza własnym, podwórkiem partyjnym całej Polski. Sekciarzy tych musimy przywołać do opamiętania, musimy się wystrzegać dla dobra sprawy ogólnej powierzać im ważne decyzje.</u>
-          <u xml:id="u-33.3" who="#PosełGarncarczyk">Dzień 19 stycznia zakończył w Polsce narzucony nam przez wojnę okres polityki, mającej na celu przede wszystkim łatanie najważniejszych dziur w życiu odradzającego się Państwa. Przechodzimy do pracy długofalowej. Praca ta będzie wymagała od Rządu dużego wysiłku i stałego trzymania ręki na pulsie stabilizującego się politycznego i gospodarczego życia naszego kraju. Posłowie do Sejmu Ustawodawczego — to chłopi, robotnicy i inteligenci pracujący, związani w terenie swą pracą zawodową. Trudno więc zwoływać sesję Sejmu dla załatwienia każdej sprawy, wyłaniającej się na powierzchnię życia państwowego i domagającej się szybkiego załatwienia. Stąd wynika konieczność udzielenia Rządowi pełnomocnictw.</u>
-          <u xml:id="u-33.4" who="#PosełGarncarczyk">Rząd obecny, to nasz chłopsko-robotniczy Rząd, w którym wieś polska ma swoich przedstawicieli. Darzymy pełnym zaufaniem naszego Premiera, ob. Cyrankiewicza, darzymy tym zaufaniem i wszystkich nowo-mianowanych naszych ministrów i dlatego klub poselski Stronnictwa Ludowego głosować będzie za udzieleniem Rządowi pełnomocnictw, zgodnie z wniesionym i uzasadnionym przez ob. Premiera Cyrankiewicza wnioskiem.</u>
+          <u xml:id="u-33.0" who="#WilhelmGarncarczyk">Wysoka Izbo! Rząd obecny powstał w wyniku zwycięstwa partyj. bloku demokratycznego, a zwycięstwo to zapewniła blokowi w poważnej mierze wieś polska. Miliony chłopów, oddało swe głosy na listę nr 3. Na podstawie zestawienia wyników głosowania w całym kraju nie trudno stwierdzić, że nieomal wszystkie mandaty, zdobyte przez ugrupowania pozablokowe, dały tym ugrupowaniom reakcyjne elementy miasta, a nie chłopi. Przy wyborach w dniu 19 stycznia r. b. wieś polska zdała celująco swój egzamin obywatelski, jeżeli przyjąć pod uwagę morze propagandy antyrządowej, jaką zalewano wieś przed wyborami, i próby terroru specjalnej akcji.</u>
+          <u xml:id="u-33.1" who="#WilhelmGarncarczyk">Wierzymy niezachwianie, że Rząd obecny oceni należycie wkład wsi polskiej w dzieło budowy dzisiejszej naszej rzeczywistości demokratycznej. Przed nami 3-letni plan odbudowy gospodarczej kraju, plan wymagający, od nas dużego, zespolonego i zgodnego wysiłku. W tym okresie cementowanie sojuszu chłopsko-robotniczego jest nakazem chwili, świadoma jedność działania bowiem jest pełną gwarancją zwycięstwa. Wysiłki Rządu winny więc pójść po linii cementowania współpracy chłopsko-robotniczej, współpracy, opartej na wzajemnym szacunku i wspólnym wkładzie. My, chłopi, pragniemy rzetelnej i szczerej współpracy z ruchem robotniczym, lecz pragniemy ją widzieć w oparciu o zasadę równi z równymi w szlachetnym wyścigu pracy dla dobra kraju.</u>
+          <u xml:id="u-33.2" who="#WilhelmGarncarczyk">Współpracy tej przeszkadzają jeszcze sekciarze partyjni, nie dostrzegający poza własnym, podwórkiem partyjnym całej Polski. Sekciarzy tych musimy przywołać do opamiętania, musimy się wystrzegać dla dobra sprawy ogólnej powierzać im ważne decyzje.</u>
+          <u xml:id="u-33.3" who="#WilhelmGarncarczyk">Dzień 19 stycznia zakończył w Polsce narzucony nam przez wojnę okres polityki, mającej na celu przede wszystkim łatanie najważniejszych dziur w życiu odradzającego się Państwa. Przechodzimy do pracy długofalowej. Praca ta będzie wymagała od Rządu dużego wysiłku i stałego trzymania ręki na pulsie stabilizującego się politycznego i gospodarczego życia naszego kraju. Posłowie do Sejmu Ustawodawczego — to chłopi, robotnicy i inteligenci pracujący, związani w terenie swą pracą zawodową. Trudno więc zwoływać sesję Sejmu dla załatwienia każdej sprawy, wyłaniającej się na powierzchnię życia państwowego i domagającej się szybkiego załatwienia. Stąd wynika konieczność udzielenia Rządowi pełnomocnictw.</u>
+          <u xml:id="u-33.4" who="#WilhelmGarncarczyk">Rząd obecny, to nasz chłopsko-robotniczy Rząd, w którym wieś polska ma swoich przedstawicieli. Darzymy pełnym zaufaniem naszego Premiera, ob. Cyrankiewicza, darzymy tym zaufaniem i wszystkich nowo-mianowanych naszych ministrów i dlatego klub poselski Stronnictwa Ludowego głosować będzie za udzieleniem Rządowi pełnomocnictw, zgodnie z wniesionym i uzasadnionym przez ob. Premiera Cyrankiewicza wnioskiem.</u>
           <u xml:id="u-33.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-34">
           <u xml:id="u-34.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi ob. Wągrowskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-35">
-          <u xml:id="u-35.0" who="#PosełWągrowski">Wysoka Izbo! Klub Polskiej Partii Robotniczej będzie głosować za pełnomocnictwami dla Rządu. Będzie głosować w ten sposób po pierwsze dlatego, że ma całkowite zaufanie do Rządu, po drugie dlatego, że trudności związane z obecnym okresem odbudowy, stwarzają konieczność sprawnej pracy Rządu, a tę sprawność i sprężystość mogą zapewnić tylko pełnomocnictwa.</u>
-          <u xml:id="u-35.1" who="#PosełWągrowski">Trudności gospodarcze, z jakimi będziemy się spotykać, wymagają, aby w okresie między sesjami Rząd mógł podejmować odpowiednie decyzje. Sejm i nasz klub poselski jest przekonany, iż Rząd wykorzysta swoje pełnomocnictwa zgodnie z wytycznymi, zaakceptowanymi przez Sejm. W ten sposób sprężystość pracy Rządu stanie się wkładem dla ugruntowania siły parlamentaryzmu polskiego, który opiera się na zaufaniu ludu.</u>
-          <u xml:id="u-35.2" who="#PosełWągrowski">Dlatego klub Polskiej Partii Robotniczej będzie głosował za pełnomocnictwami dla Rządu.</u>
+          <u xml:id="u-35.0" who="#MieczysławWągrowski">Wysoka Izbo! Klub Polskiej Partii Robotniczej będzie głosować za pełnomocnictwami dla Rządu. Będzie głosować w ten sposób po pierwsze dlatego, że ma całkowite zaufanie do Rządu, po drugie dlatego, że trudności związane z obecnym okresem odbudowy, stwarzają konieczność sprawnej pracy Rządu, a tę sprawność i sprężystość mogą zapewnić tylko pełnomocnictwa.</u>
+          <u xml:id="u-35.1" who="#MieczysławWągrowski">Trudności gospodarcze, z jakimi będziemy się spotykać, wymagają, aby w okresie między sesjami Rząd mógł podejmować odpowiednie decyzje. Sejm i nasz klub poselski jest przekonany, iż Rząd wykorzysta swoje pełnomocnictwa zgodnie z wytycznymi, zaakceptowanymi przez Sejm. W ten sposób sprężystość pracy Rządu stanie się wkładem dla ugruntowania siły parlamentaryzmu polskiego, który opiera się na zaufaniu ludu.</u>
+          <u xml:id="u-35.2" who="#MieczysławWągrowski">Dlatego klub Polskiej Partii Robotniczej będzie głosował za pełnomocnictwami dla Rządu.</u>
           <u xml:id="u-35.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-36">
           <u xml:id="u-36.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi ob. Wenclikowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-37">
-          <u xml:id="u-37.0" who="#PosełWenclik">Klub poselski Stronnictwa Demokratycznego popiera projekt ustawy o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy w całej rozciągłości.</u>
-          <u xml:id="u-37.1" who="#PosełWenclik">Przed kilkunastu dniami wysłuchaliśmy deklaracji rządowej Premiera Cyrankiewicza, uzupełnionej wczorajszymi uwagami a zawierającej program prac na najbliższy okres. Program ten jest nie tylko programem Rządu, ale programem całej demokracji polskiej i dlatego jest on dla nas tak bliski, tak zrozumiały. Podstawę jego tworzy pogłębianie reform, które przeprowadziliśmy i które stale będziemy rozwijać. Podejmujemy dalszą walkę o człowieka, walkę o jego pełne możliwości rozwojowe, jego pełną niezależność, jego kulturę i o wychowanie młodzieży. Prowadzimy dalszą walkę o materialne podstawy niezależności człowieka, o zaspokojenie jego potrzeb. Stwarzamy jego romantyzm, romantyzm pracy i wysiłku, budującego solidarność wszystkich ludzi pracy i wzajemne ich zrozumienie. Symbolem romantyzmu naszego są wizje, ale wizje nowych planów gospodarczych, nowych fabryk i warsztatów, a okrzykiem entuzjazmu naszego jest każda tona węgla ponad plan, każdy nowy wagon kolejowy ponad przewidywany, każdy hektar odłogów obsianych i każdy metr ziarna z nich zebranego. Zespalamy wysiłki wszystkich ludzi pracy na ziemiach starych i odzyskanych, ujętych w krąg gospodarki państwowej, spółdzielczej czy też gospodarki prywatnej, która w pełni musi być wyzyskana przede wszystkim przez stworzenie atmosfery zaufania, opartego na wyraźnym ustaleniu norm prawnych i bezwzględnym stosowaniu się do nich specjalnie najbliższych ogniw administracji państwowej.</u>
-          <u xml:id="u-37.2" who="#PosełWenclik">Rząd, realizując tak szeroki program prac, stanie bezwzględnie przed szeregiem problemów, wymagających natychmiastowego uregulowania, musi mieć tedy natychmiastową możność ich rozwiązywania.</u>
-          <u xml:id="u-37.3" who="#PosełWenclik">Do Rządu mamy pełne zaufanie, czego wyraz daliśmy w głosowaniu, dlatego jesteśmy pewni, iż wydane dekrety pobudzą życie, wzmogą jego tempo, usuną nieporozumienia, zwiększą produkcję, zwiększą oszczędność, dochodowość — specjalnie przemysłu, wyrównają rozpiętość płac w różnych działach życia państwowego. Wydane dekrety usuną dowolność postępowania w administracji i dadzą podstawę do praworządności, której zrozumienie musi się stale pogłębiać, by stworzyć atmosferę praworządności. Jest to kwestia także odpowiednio zorganizowanej kontroli i sprężystości aparatu administracyjnego, do którego dolnych komórek zamierzenia Rządu czasem nie docierają.</u>
-          <u xml:id="u-37.4" who="#PosełWenclik">Udzielenie pełnomocnictw dla Rządu nie jest rezygnacją Izby z praw jej przysługujących. Zgodnie z art. 4 „Małej Konstytucji”, dekrety Rządu będą przedmiotem wnikliwego badania ich przez Sejm i jego aprobaty, opartej często na kilkumiesięcznym doświadczeniu, stającym się często próbą ognia dekretu. Udzielenie pełnomocnictw jest normalnym aktem każdego parlamentu, mającego zaufanie do rządu i rozumiejącego olbrzymią wagę i ilość rozwiązywanych trudności.</u>
-          <u xml:id="u-37.5" who="#PosełWenclik">Z tych względów, uważając udzielenie pełnomocnictw za konieczność i realizując swoje votum zaufania, klub poselski Stronnictwa Demokratycznego głosować będzie za projektem ustawy.</u>
+          <u xml:id="u-37.0" who="#WitoldWenclik">Klub poselski Stronnictwa Demokratycznego popiera projekt ustawy o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy w całej rozciągłości.</u>
+          <u xml:id="u-37.1" who="#WitoldWenclik">Przed kilkunastu dniami wysłuchaliśmy deklaracji rządowej Premiera Cyrankiewicza, uzupełnionej wczorajszymi uwagami a zawierającej program prac na najbliższy okres. Program ten jest nie tylko programem Rządu, ale programem całej demokracji polskiej i dlatego jest on dla nas tak bliski, tak zrozumiały. Podstawę jego tworzy pogłębianie reform, które przeprowadziliśmy i które stale będziemy rozwijać. Podejmujemy dalszą walkę o człowieka, walkę o jego pełne możliwości rozwojowe, jego pełną niezależność, jego kulturę i o wychowanie młodzieży. Prowadzimy dalszą walkę o materialne podstawy niezależności człowieka, o zaspokojenie jego potrzeb. Stwarzamy jego romantyzm, romantyzm pracy i wysiłku, budującego solidarność wszystkich ludzi pracy i wzajemne ich zrozumienie. Symbolem romantyzmu naszego są wizje, ale wizje nowych planów gospodarczych, nowych fabryk i warsztatów, a okrzykiem entuzjazmu naszego jest każda tona węgla ponad plan, każdy nowy wagon kolejowy ponad przewidywany, każdy hektar odłogów obsianych i każdy metr ziarna z nich zebranego. Zespalamy wysiłki wszystkich ludzi pracy na ziemiach starych i odzyskanych, ujętych w krąg gospodarki państwowej, spółdzielczej czy też gospodarki prywatnej, która w pełni musi być wyzyskana przede wszystkim przez stworzenie atmosfery zaufania, opartego na wyraźnym ustaleniu norm prawnych i bezwzględnym stosowaniu się do nich specjalnie najbliższych ogniw administracji państwowej.</u>
+          <u xml:id="u-37.2" who="#WitoldWenclik">Rząd, realizując tak szeroki program prac, stanie bezwzględnie przed szeregiem problemów, wymagających natychmiastowego uregulowania, musi mieć tedy natychmiastową możność ich rozwiązywania.</u>
+          <u xml:id="u-37.3" who="#WitoldWenclik">Do Rządu mamy pełne zaufanie, czego wyraz daliśmy w głosowaniu, dlatego jesteśmy pewni, iż wydane dekrety pobudzą życie, wzmogą jego tempo, usuną nieporozumienia, zwiększą produkcję, zwiększą oszczędność, dochodowość — specjalnie przemysłu, wyrównają rozpiętość płac w różnych działach życia państwowego. Wydane dekrety usuną dowolność postępowania w administracji i dadzą podstawę do praworządności, której zrozumienie musi się stale pogłębiać, by stworzyć atmosferę praworządności. Jest to kwestia także odpowiednio zorganizowanej kontroli i sprężystości aparatu administracyjnego, do którego dolnych komórek zamierzenia Rządu czasem nie docierają.</u>
+          <u xml:id="u-37.4" who="#WitoldWenclik">Udzielenie pełnomocnictw dla Rządu nie jest rezygnacją Izby z praw jej przysługujących. Zgodnie z art. 4 „Małej Konstytucji”, dekrety Rządu będą przedmiotem wnikliwego badania ich przez Sejm i jego aprobaty, opartej często na kilkumiesięcznym doświadczeniu, stającym się często próbą ognia dekretu. Udzielenie pełnomocnictw jest normalnym aktem każdego parlamentu, mającego zaufanie do rządu i rozumiejącego olbrzymią wagę i ilość rozwiązywanych trudności.</u>
+          <u xml:id="u-37.5" who="#WitoldWenclik">Z tych względów, uważając udzielenie pełnomocnictw za konieczność i realizując swoje votum zaufania, klub poselski Stronnictwa Demokratycznego głosować będzie za projektem ustawy.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-38">
           <u xml:id="u-38.0" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Domińskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-39">
-          <u xml:id="u-39.0" who="#PosełDomiński">Wysoka Izbo! Nie wpłynęły żadne poprawki i dlatego uważam referowanie projektu za zakończone.</u>
-          <u xml:id="u-39.1" who="#PosełDomiński">Chcę tylko ustosunkować się do pewnych wypowiedzi jako sprawozdawca z ramienia komisji.</u>
-          <u xml:id="u-39.2" who="#PosełDomiński">Rząd, który zgłosił wniosek o pełnomocnictwa, jest rządem posiadającym zaufanie olbrzymiej większości tej Izby, Mówię to w związku z oświadczeniem posła Bocheńskiego, który stanowisko klubu swego oznaczył jako stanowisko wyczekujące. Uważał, że pełnomocnictwa dane temu Rządowi mogą być wówczas, kiedy ten Rząd wykaże w przyszłości, czy złożone deklaracje będą realizowane.</u>
-          <u xml:id="u-39.3" who="#PosełDomiński">Nie mamy żadnych zastrzeżeń co do zaufania do tego Rządu, wyrażamy mu to zaufanie po raz drugi przy ustawie o pełnomocnictwach i wierzymy, że Rząd to, co deklarował przy obejmowaniu władzy wczoraj, dotrzyma i nie mamy żadnych wątpliwości pod tym względem.</u>
-          <u xml:id="u-39.4" who="#PosełDomiński">I dlatego w imieniu Komisji Prawniczej, w imieniu jednomyślnej uchwały tej komisji wnoszę o przegłosowanie projektu ustawy w drugim czytaniu.</u>
+          <u xml:id="u-39.0" who="#JerzyDomiński">Wysoka Izbo! Nie wpłynęły żadne poprawki i dlatego uważam referowanie projektu za zakończone.</u>
+          <u xml:id="u-39.1" who="#JerzyDomiński">Chcę tylko ustosunkować się do pewnych wypowiedzi jako sprawozdawca z ramienia komisji.</u>
+          <u xml:id="u-39.2" who="#JerzyDomiński">Rząd, który zgłosił wniosek o pełnomocnictwa, jest rządem posiadającym zaufanie olbrzymiej większości tej Izby, Mówię to w związku z oświadczeniem posła Bocheńskiego, który stanowisko klubu swego oznaczył jako stanowisko wyczekujące. Uważał, że pełnomocnictwa dane temu Rządowi mogą być wówczas, kiedy ten Rząd wykaże w przyszłości, czy złożone deklaracje będą realizowane.</u>
+          <u xml:id="u-39.3" who="#JerzyDomiński">Nie mamy żadnych zastrzeżeń co do zaufania do tego Rządu, wyrażamy mu to zaufanie po raz drugi przy ustawie o pełnomocnictwach i wierzymy, że Rząd to, co deklarował przy obejmowaniu władzy wczoraj, dotrzyma i nie mamy żadnych wątpliwości pod tym względem.</u>
+          <u xml:id="u-39.4" who="#JerzyDomiński">I dlatego w imieniu Komisji Prawniczej, w imieniu jednomyślnej uchwały tej komisji wnoszę o przegłosowanie projektu ustawy w drugim czytaniu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-40">
           <u xml:id="u-40.0" who="#WładysławKowalski">Rozprawa zamknięta. Przystępujemy do głosowania.</u>
@@ -346,7 +346,7 @@
           <u xml:id="u-40.3" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że projekt ustawy o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy został w drugim czytaniu przyjęty.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-41">
-          <u xml:id="u-41.0" who="#PosełDomiński">Wnoszę o przystąpienie obecnie do trzeciego czytania.</u>
+          <u xml:id="u-41.0" who="#JerzyDomiński">Wnoszę o przystąpienie obecnie do trzeciego czytania.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-42">
           <u xml:id="u-42.0" who="#WładysławKowalski">Jest wniosek sprawozdawcy, aby dokonać trzeciego czytania.</u>
@@ -360,27 +360,27 @@
           <u xml:id="u-42.8" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Hochfeldowi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-43">
-          <u xml:id="u-43.0" who="#PosełHochfeld">Wysoka Izbo! Jestem upoważniony w imieniu Konwentu Seniorów do zgłoszenia następującej deklaracji Sejmu Ustawodawczego w przedmiocie realizacji praw i wolności obywatelskich.</u>
-          <u xml:id="u-43.1" who="#PosełHochfeld">„Sejm Ustawodawczy, jako organ władzy zwierzchniej Narodu. Polskiego, deklaruje uroczyście, iż w swych pracach konstytucyjnych i ustawodawczych, oraz przy wykonywaniu kontroli nad działalnością Rządu i ustalaniu zasadniczego kierunku polityki. Państwa — będzie kontynuować realizację podstawowych praw i wolności obywatelskich, jak:</u>
-          <u xml:id="u-43.2" who="#PosełHochfeld">a) równość wobec prawa bez względu na narodowość, rasę, religię, płeć, pochodzenie, stanowisko lub wykształcenie,</u>
-          <u xml:id="u-43.3" who="#PosełHochfeld">b) nietykalność osobista, ochrona życia i mienia obywateli,</u>
-          <u xml:id="u-43.4" who="#PosełHochfeld">c) wolność sumienia i wolność wyznania,</u>
-          <u xml:id="u-43.5" who="#PosełHochfeld">d) wolność badań naukowych i ogłaszania ich wyników oraz wolność twórczości artystycznej,</u>
-          <u xml:id="u-43.6" who="#PosełHochfeld">e) wolność prasy, słowa, stowarzyszeń, zebrań, zgromadzeń publicznych i manifestacyj,</u>
-          <u xml:id="u-43.7" who="#PosełHochfeld">f) prawo wybierania i wybieralności do organów władzy państwowej,</u>
-          <u xml:id="u-43.8" who="#PosełHochfeld">g) nienaruszalność mieszkania,</u>
-          <u xml:id="u-43.9" who="#PosełHochfeld">h) tajemnicę korespondencji oraz innych środków porozumienia,</u>
-          <u xml:id="u-43.10" who="#PosełHochfeld">i) prawo wnoszenia skarg, petycyj i podań do właściwych organów władzy państwowej,</u>
-          <u xml:id="u-43.11" who="#PosełHochfeld">j) prawo do pracy i wypoczynku,</u>
-          <u xml:id="u-43.12" who="#PosełHochfeld">k) prawo do zabezpieczenia w przypadkach niemożności zarobkowania,</u>
-          <u xml:id="u-43.13" who="#PosełHochfeld">l) prawo do nauki,</u>
-          <u xml:id="u-43.14" who="#PosełHochfeld">ł) opiekę nad rodziną oraz nad matką i dzieckiem,</u>
-          <u xml:id="u-43.15" who="#PosełHochfeld">m) ochronę zdrowia i zdolności do pracy.</u>
-          <u xml:id="u-43.16" who="#PosełHochfeld">Równocześnie Sejm stwierdza, iż wyzyskiwaniu praw i wolności obywatelskich do walki z demokratycznym ustrojem Rzeczypospolitej Polskiej winny zapobiegać ustawy.”</u>
-          <u xml:id="u-43.17" who="#PosełHochfeld">Odczytana przeze mnie deklaracja to stwierdzenie, że w swoich pracach ustawodawczych i konstytucyjnych oraz przy wykonywaniu kontroli nad działalnością Rządu i ustalaniu zasadniczego kierunku polityki Państwa — Sejm Ustawodawczy będzie się kierował tymi właśnie podstawowymi prawami i wolnościami obywatelskimi. Jest to stwierdzenie, że duch, który będzie panował w tej Izbie, w jej pracach ustawodawczych, w jej pracach konstytucyjnych — to będzie duch praw i wolności obywatelskich, tak pojętych, jak one zostały w projekcie, przedłożonym obywatelom posłom, sformułowane jest to również stwierdzenie, że niesłuszne były zarzuty, iż w naszym projekcie ustawy o najwyższych organach Rzeczypospolitej Polskiej nie chcieliśmy wprowadzić przepisów, dotyczących praw i wolności obywatelskich.</u>
-          <u xml:id="u-43.18" who="#PosełHochfeld">Sądziliśmy, że w ustawie o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej takie uzupełnienie jest niepotrzebne, bo nic wiąże się z materią ustawy. Natomiast chcieliśmy właśnie w związku z tymi interpelacjami podkreślić, że rzeczywiście naszym dążeniem jest realizacja tych praw i wolności obywatelskich.</u>
-          <u xml:id="u-43.19" who="#PosełHochfeld">Tych praw i wolności obywatelskich nie realizuje się przez to, że napisze się je na papierze. Tak nigdy w historii nie było. Te prawa i wolności obywatelskie realizują się w wytrwałej pracy, w wytrwałym trudzie narodów, W naszych warunkach w Polsce one realizują się i będą się realizowały w wytrwałej pracy i wytrwałym trudzie Narodu Polskiego, będą realizowały się wraz, z odbudową i przebudową społeczno-gospodarczą naszego kraju, wraz ze wzrostem jego zamożności, wraz z podnoszeniem się poziomu kulturalnego i intelektualnego najszerszych mas ludności.</u>
-          <u xml:id="u-43.20" who="#PosełHochfeld">To się już dzieje. Plan odbudowy gospodarczej, który został zapoczątkowany w styczniu 1947 r., to jest wyraz naszej odbudowy i przebudowy gospodarczej, to jest dowód, że po linii, realizacji tych praw i wolności obywatelskich polska demokracja ludowa zmierza ku sprawiedliwości społecznej.</u>
+          <u xml:id="u-43.0" who="#JulianHochfeld">Wysoka Izbo! Jestem upoważniony w imieniu Konwentu Seniorów do zgłoszenia następującej deklaracji Sejmu Ustawodawczego w przedmiocie realizacji praw i wolności obywatelskich.</u>
+          <u xml:id="u-43.1" who="#JulianHochfeld">„Sejm Ustawodawczy, jako organ władzy zwierzchniej Narodu. Polskiego, deklaruje uroczyście, iż w swych pracach konstytucyjnych i ustawodawczych, oraz przy wykonywaniu kontroli nad działalnością Rządu i ustalaniu zasadniczego kierunku polityki. Państwa — będzie kontynuować realizację podstawowych praw i wolności obywatelskich, jak:</u>
+          <u xml:id="u-43.2" who="#JulianHochfeld">a) równość wobec prawa bez względu na narodowość, rasę, religię, płeć, pochodzenie, stanowisko lub wykształcenie,</u>
+          <u xml:id="u-43.3" who="#JulianHochfeld">b) nietykalność osobista, ochrona życia i mienia obywateli,</u>
+          <u xml:id="u-43.4" who="#JulianHochfeld">c) wolność sumienia i wolność wyznania,</u>
+          <u xml:id="u-43.5" who="#JulianHochfeld">d) wolność badań naukowych i ogłaszania ich wyników oraz wolność twórczości artystycznej,</u>
+          <u xml:id="u-43.6" who="#JulianHochfeld">e) wolność prasy, słowa, stowarzyszeń, zebrań, zgromadzeń publicznych i manifestacyj,</u>
+          <u xml:id="u-43.7" who="#JulianHochfeld">f) prawo wybierania i wybieralności do organów władzy państwowej,</u>
+          <u xml:id="u-43.8" who="#JulianHochfeld">g) nienaruszalność mieszkania,</u>
+          <u xml:id="u-43.9" who="#JulianHochfeld">h) tajemnicę korespondencji oraz innych środków porozumienia,</u>
+          <u xml:id="u-43.10" who="#JulianHochfeld">i) prawo wnoszenia skarg, petycyj i podań do właściwych organów władzy państwowej,</u>
+          <u xml:id="u-43.11" who="#JulianHochfeld">j) prawo do pracy i wypoczynku,</u>
+          <u xml:id="u-43.12" who="#JulianHochfeld">k) prawo do zabezpieczenia w przypadkach niemożności zarobkowania,</u>
+          <u xml:id="u-43.13" who="#JulianHochfeld">l) prawo do nauki,</u>
+          <u xml:id="u-43.14" who="#JulianHochfeld">ł) opiekę nad rodziną oraz nad matką i dzieckiem,</u>
+          <u xml:id="u-43.15" who="#JulianHochfeld">m) ochronę zdrowia i zdolności do pracy.</u>
+          <u xml:id="u-43.16" who="#JulianHochfeld">Równocześnie Sejm stwierdza, iż wyzyskiwaniu praw i wolności obywatelskich do walki z demokratycznym ustrojem Rzeczypospolitej Polskiej winny zapobiegać ustawy.”</u>
+          <u xml:id="u-43.17" who="#JulianHochfeld">Odczytana przeze mnie deklaracja to stwierdzenie, że w swoich pracach ustawodawczych i konstytucyjnych oraz przy wykonywaniu kontroli nad działalnością Rządu i ustalaniu zasadniczego kierunku polityki Państwa — Sejm Ustawodawczy będzie się kierował tymi właśnie podstawowymi prawami i wolnościami obywatelskimi. Jest to stwierdzenie, że duch, który będzie panował w tej Izbie, w jej pracach ustawodawczych, w jej pracach konstytucyjnych — to będzie duch praw i wolności obywatelskich, tak pojętych, jak one zostały w projekcie, przedłożonym obywatelom posłom, sformułowane jest to również stwierdzenie, że niesłuszne były zarzuty, iż w naszym projekcie ustawy o najwyższych organach Rzeczypospolitej Polskiej nie chcieliśmy wprowadzić przepisów, dotyczących praw i wolności obywatelskich.</u>
+          <u xml:id="u-43.18" who="#JulianHochfeld">Sądziliśmy, że w ustawie o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej takie uzupełnienie jest niepotrzebne, bo nic wiąże się z materią ustawy. Natomiast chcieliśmy właśnie w związku z tymi interpelacjami podkreślić, że rzeczywiście naszym dążeniem jest realizacja tych praw i wolności obywatelskich.</u>
+          <u xml:id="u-43.19" who="#JulianHochfeld">Tych praw i wolności obywatelskich nie realizuje się przez to, że napisze się je na papierze. Tak nigdy w historii nie było. Te prawa i wolności obywatelskie realizują się w wytrwałej pracy, w wytrwałym trudzie narodów, W naszych warunkach w Polsce one realizują się i będą się realizowały w wytrwałej pracy i wytrwałym trudzie Narodu Polskiego, będą realizowały się wraz, z odbudową i przebudową społeczno-gospodarczą naszego kraju, wraz ze wzrostem jego zamożności, wraz z podnoszeniem się poziomu kulturalnego i intelektualnego najszerszych mas ludności.</u>
+          <u xml:id="u-43.20" who="#JulianHochfeld">To się już dzieje. Plan odbudowy gospodarczej, który został zapoczątkowany w styczniu 1947 r., to jest wyraz naszej odbudowy i przebudowy gospodarczej, to jest dowód, że po linii, realizacji tych praw i wolności obywatelskich polska demokracja ludowa zmierza ku sprawiedliwości społecznej.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-44">
           <u xml:id="u-44.0" who="#WładysławKowalski">Nikt więcej głosu nie żąda. Przystępujemy do głosowania.</u>
@@ -390,15 +390,15 @@
           <u xml:id="u-44.4" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Apel do Polaków za granicą. Głos ma poseł ob. Wende.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-45">
-          <u xml:id="u-45.0" who="#PosełWende">Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że sprawa, którą pragnę Wysokiej Izbie przedstawić do zaaprobowania, sprawa powrotu do kraju rodaków, nie wymaga ode mnie dłuższego uzasadnienia i argumentów. Nie wątpię, że jesteśmy zgodni w szczerej intencji — i to wszyscy — jak najszybszego skupienia wszystkich naszych braci wokół szczytnego dzieła odbudowy Ojczyzny. Demokratyczna Polska od pierwszej chwili wzywa swoich synów, rozsianych po świecie, do powrotu z tułaczki do rodzinnego domu. Miliony głos ten usłyszały i dziś wraz z całym Narodem budują Polskę sprawiedliwą i szczęśliwą.</u>
-          <u xml:id="u-45.1" who="#PosełWende">I trudno właściwie coś jeszcze dodać do słów, które usłyszeliśmy ostatnio w orędziu Prezydenta Rzeczypospolitej i w exposé Premiera, jednakże na progu nowego etapu, w który wkroczyła Polska, etapu stabilizacji i wielkiego zrywu odbudowy dobrze się stanie, jeżeli zabierze w tej sprawie głos również i Sejm.</u>
-          <u xml:id="u-45.2" who="#PosełWende">Wraz z całą Izbą wierzę, że głos Polski demokratycznej dotrze do tych wszystkich, dla których dobro Ojczyzny jest najwyższym prawem, wierzę, że każdy uczciwy Polak pojmie, że miejsce jego jest w kraju, wierzę, że każdy uczciwy patriota zrozumie, że nie jest tylko obowiązkiem, ale zaszczytem prawo służenia swojej i tylko swojej Ojczyźnie i zrozumie, że nic nie stoi na przeszkodzie jego powrotowi.</u>
-          <u xml:id="u-45.3" who="#PosełWende">Dlatego proszę Wysoką Izbę o zaaprobowanie tekstu apelu, który za chwilę odczytam. Apel jest prosty, krótki i szczery, tak jak proste i szczere są nasze tendencje.</u>
-          <u xml:id="u-45.4" who="#PosełWende">„Uchwała Sejmu Ustawodawczego z dnia 22 lutego 1947 roku.</u>
-          <u xml:id="u-45.5" who="#PosełWende">Rodacy przebywający za granicami Kraju! Bracia i Siostry!</u>
-          <u xml:id="u-45.6" who="#PosełWende">Po latach barbarzyńskiego najazdu niemieckiego, po latach ofiarnej i zwycięskiej z nim walki, po trzech bez mała latach owocnego wysiłku nad odbudową Ojczyzny — pierwszy Sejm Odrodzonej Demokratycznej Rzeczypospolitej Polskiej wzywa Was, Rodacy, do powrotu do Kraju.</u>
-          <u xml:id="u-45.7" who="#PosełWende">Dla wspólnego nas wszystkich dobra wzywamy Was, Bracia i Siostry, stańcie wespół z całym Narodem do wielkiego dzieła odbudowy.</u>
-          <u xml:id="u-45.8" who="#PosełWende">Jeden przed nami cel: szczęście Niepodległej Polski Demokratycznej, umocnienie Jej siły, pomnażanie Jej świetności. Cel ten pragniemy wspólnym wysiłkiem wszystkich Polaków osiągnąć!”</u>
+          <u xml:id="u-45.0" who="#JanKarolWende">Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że sprawa, którą pragnę Wysokiej Izbie przedstawić do zaaprobowania, sprawa powrotu do kraju rodaków, nie wymaga ode mnie dłuższego uzasadnienia i argumentów. Nie wątpię, że jesteśmy zgodni w szczerej intencji — i to wszyscy — jak najszybszego skupienia wszystkich naszych braci wokół szczytnego dzieła odbudowy Ojczyzny. Demokratyczna Polska od pierwszej chwili wzywa swoich synów, rozsianych po świecie, do powrotu z tułaczki do rodzinnego domu. Miliony głos ten usłyszały i dziś wraz z całym Narodem budują Polskę sprawiedliwą i szczęśliwą.</u>
+          <u xml:id="u-45.1" who="#JanKarolWende">I trudno właściwie coś jeszcze dodać do słów, które usłyszeliśmy ostatnio w orędziu Prezydenta Rzeczypospolitej i w exposé Premiera, jednakże na progu nowego etapu, w który wkroczyła Polska, etapu stabilizacji i wielkiego zrywu odbudowy dobrze się stanie, jeżeli zabierze w tej sprawie głos również i Sejm.</u>
+          <u xml:id="u-45.2" who="#JanKarolWende">Wraz z całą Izbą wierzę, że głos Polski demokratycznej dotrze do tych wszystkich, dla których dobro Ojczyzny jest najwyższym prawem, wierzę, że każdy uczciwy Polak pojmie, że miejsce jego jest w kraju, wierzę, że każdy uczciwy patriota zrozumie, że nie jest tylko obowiązkiem, ale zaszczytem prawo służenia swojej i tylko swojej Ojczyźnie i zrozumie, że nic nie stoi na przeszkodzie jego powrotowi.</u>
+          <u xml:id="u-45.3" who="#JanKarolWende">Dlatego proszę Wysoką Izbę o zaaprobowanie tekstu apelu, który za chwilę odczytam. Apel jest prosty, krótki i szczery, tak jak proste i szczere są nasze tendencje.</u>
+          <u xml:id="u-45.4" who="#JanKarolWende">„Uchwała Sejmu Ustawodawczego z dnia 22 lutego 1947 roku.</u>
+          <u xml:id="u-45.5" who="#JanKarolWende">Rodacy przebywający za granicami Kraju! Bracia i Siostry!</u>
+          <u xml:id="u-45.6" who="#JanKarolWende">Po latach barbarzyńskiego najazdu niemieckiego, po latach ofiarnej i zwycięskiej z nim walki, po trzech bez mała latach owocnego wysiłku nad odbudową Ojczyzny — pierwszy Sejm Odrodzonej Demokratycznej Rzeczypospolitej Polskiej wzywa Was, Rodacy, do powrotu do Kraju.</u>
+          <u xml:id="u-45.7" who="#JanKarolWende">Dla wspólnego nas wszystkich dobra wzywamy Was, Bracia i Siostry, stańcie wespół z całym Narodem do wielkiego dzieła odbudowy.</u>
+          <u xml:id="u-45.8" who="#JanKarolWende">Jeden przed nami cel: szczęście Niepodległej Polski Demokratycznej, umocnienie Jej siły, pomnażanie Jej świetności. Cel ten pragniemy wspólnym wysiłkiem wszystkich Polaków osiągnąć!”</u>
           <u xml:id="u-45.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-46">
@@ -414,30 +414,30 @@
           <u xml:id="u-46.9" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłance Chorążynie.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-47">
-          <u xml:id="u-47.0" who="#PosłankaChorążyna">Nagły wniosek posłów PSL w sprawie cenzury sprawozdań z posiedzeń Sejmu:</u>
+          <u xml:id="u-47.0" who="#AnnaHannaChorążyna">Nagły wniosek posłów PSL w sprawie cenzury sprawozdań z posiedzeń Sejmu:</u>
           <u xml:id="u-47.1" who="#komentarz">(czyta:)</u>
-          <u xml:id="u-47.2" who="#PosłankaChorążyna">„Wysoki Sejm uchwalić raczy: Sejm wzywa Prezesa Rady Ministrów do wydania Urzędowi Kontroli Prasy, Publikacyj i Widowisk zarządzenia ścisłego przestrzegania art. 31 Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. co do pełnej swobody publikowania przemówień, wygłoszonych na posiedzeniach Sejmu z ograniczeniem przewidzianym w art. 33 § 3 regulaminu obrad Krajowej Rady Narodowej.</u>
-          <u xml:id="u-47.3" who="#PosłankaChorążyna">Uzasadnienie. Jednym z najistotniejszych atrybutów parlamentu jest prawo swobodnego wypowiadania się posłów na posiedzeniach, prawo krytyki oraz możność podawania do publicznej wiadomości ich przemówień. Te dwa prawa, ściśle z sobą związane, i prawo swobody słowa w parlamencie byłyby bez znaczenia, gdyby nie było prawa publikowania zgodnych z prawdą sprawozdań z posiedzeń Sejmu. Wszystkie demokratyczne ciała ustawodawcze w postanowieniach swych normują te dwa zasadnicze prawa Sejmu i posłów. Pierwszy Sejm odrodzonej Polski przestrzegał tych praw. Dopiero sejmy sanacyjne odważyły się naruszyć te uprawnienia. Niestety także i w stosunku do obecnego Sejmu Ustawodawczego, który odbył dopiero parę posiedzeń, nastąpiło pogwałcenie tych praw. Oto Urząd Kontroli Prasy, Publikacyj i Widowisk bezprawnie cenzuruje, a nawet konfiskuje przemówienia posłów wygłoszone na posiedzeniach Sejmu.</u>
-          <u xml:id="u-47.4" who="#PosłankaChorążyna">Ocenzurowane przez Marszałka Sejmu przemówienia poselskie bez powiadomienia zainteresowanych posłów i Sejmu zostały jeszcze raz scenzurowane przez Urząd Kontroli Prasy, Publikacyj i Widowisk. I tak drugie przemówienie posła Żuławskiego z dnia 18 lutego 1947 r. zostało w całości skonfiskowane w „Gazecie Ludowej”, mim zamieszczenia go w urzędowym stenogramie. W tygodnikach „Chłopski Sztandar”, „Piast” oraz „Polska Ludowa” skonfiskowano przemówienia posła Wójcika i posła Żuławskiego z dnia 8 lutego 1947 r., a dopiero na skutek interwencji u Prezesa Rady Ministrów i Marszałka Sejmu uzyskano przedruk tych przemówień, ale powtórnie je scenzurowano...</u>
+          <u xml:id="u-47.2" who="#AnnaHannaChorążyna">„Wysoki Sejm uchwalić raczy: Sejm wzywa Prezesa Rady Ministrów do wydania Urzędowi Kontroli Prasy, Publikacyj i Widowisk zarządzenia ścisłego przestrzegania art. 31 Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. co do pełnej swobody publikowania przemówień, wygłoszonych na posiedzeniach Sejmu z ograniczeniem przewidzianym w art. 33 § 3 regulaminu obrad Krajowej Rady Narodowej.</u>
+          <u xml:id="u-47.3" who="#AnnaHannaChorążyna">Uzasadnienie. Jednym z najistotniejszych atrybutów parlamentu jest prawo swobodnego wypowiadania się posłów na posiedzeniach, prawo krytyki oraz możność podawania do publicznej wiadomości ich przemówień. Te dwa prawa, ściśle z sobą związane, i prawo swobody słowa w parlamencie byłyby bez znaczenia, gdyby nie było prawa publikowania zgodnych z prawdą sprawozdań z posiedzeń Sejmu. Wszystkie demokratyczne ciała ustawodawcze w postanowieniach swych normują te dwa zasadnicze prawa Sejmu i posłów. Pierwszy Sejm odrodzonej Polski przestrzegał tych praw. Dopiero sejmy sanacyjne odważyły się naruszyć te uprawnienia. Niestety także i w stosunku do obecnego Sejmu Ustawodawczego, który odbył dopiero parę posiedzeń, nastąpiło pogwałcenie tych praw. Oto Urząd Kontroli Prasy, Publikacyj i Widowisk bezprawnie cenzuruje, a nawet konfiskuje przemówienia posłów wygłoszone na posiedzeniach Sejmu.</u>
+          <u xml:id="u-47.4" who="#AnnaHannaChorążyna">Ocenzurowane przez Marszałka Sejmu przemówienia poselskie bez powiadomienia zainteresowanych posłów i Sejmu zostały jeszcze raz scenzurowane przez Urząd Kontroli Prasy, Publikacyj i Widowisk. I tak drugie przemówienie posła Żuławskiego z dnia 18 lutego 1947 r. zostało w całości skonfiskowane w „Gazecie Ludowej”, mim zamieszczenia go w urzędowym stenogramie. W tygodnikach „Chłopski Sztandar”, „Piast” oraz „Polska Ludowa” skonfiskowano przemówienia posła Wójcika i posła Żuławskiego z dnia 8 lutego 1947 r., a dopiero na skutek interwencji u Prezesa Rady Ministrów i Marszałka Sejmu uzyskano przedruk tych przemówień, ale powtórnie je scenzurowano...</u>
           <u xml:id="u-47.5" who="#komentarz">(dzwonienie)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-48">
           <u xml:id="u-48.0" who="#WładysławKowalski">Czas już upłynął.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-49">
-          <u xml:id="u-49.0" who="#PosłankaChorążyna">... Z mowy posła Żuławskiego skonfiskowano wszystko to, co mówił o pozbawieniu prawa wybieralności do Sejmu towarzysza Zdanowskiego, chociaż powyższe było drukowane w „Gazecie Ludowej” z dnia 9 lutego, jako zgodne ze stenogramem urzędowym.</u>
-          <u xml:id="u-49.1" who="#PosłankaChorążyna">W tych warunkach jest rzeczą wysoce niepoważną, by przywileje zagwarantowane konstytucyjnie i wewnętrznym regulaminem Sejmu były łamane samowolą poszczególnych urzędników.</u>
-          <u xml:id="u-49.2" who="#PosłankaChorążyna">W interesie więc powagi Sejmu i poszczególnych posłów oraz poszanowania ich pracy — koniecznym jest wydanie zarządzenia ze strony Premiera, by Urząd Kontroli Prasy szanował prawa Sejmu.”</u>
-          <u xml:id="u-49.3" who="#PosłankaChorążyna">W związku z uroczystą deklaracją, w której Sejm jednomyślnie zadeklarował się za wolnością słowa w parlamencie, sądzę, że Wysoka Izba uchwali zarówno nagłość wniosku jak i sam wniosek.</u>
+          <u xml:id="u-49.0" who="#AnnaHannaChorążyna">... Z mowy posła Żuławskiego skonfiskowano wszystko to, co mówił o pozbawieniu prawa wybieralności do Sejmu towarzysza Zdanowskiego, chociaż powyższe było drukowane w „Gazecie Ludowej” z dnia 9 lutego, jako zgodne ze stenogramem urzędowym.</u>
+          <u xml:id="u-49.1" who="#AnnaHannaChorążyna">W tych warunkach jest rzeczą wysoce niepoważną, by przywileje zagwarantowane konstytucyjnie i wewnętrznym regulaminem Sejmu były łamane samowolą poszczególnych urzędników.</u>
+          <u xml:id="u-49.2" who="#AnnaHannaChorążyna">W interesie więc powagi Sejmu i poszczególnych posłów oraz poszanowania ich pracy — koniecznym jest wydanie zarządzenia ze strony Premiera, by Urząd Kontroli Prasy szanował prawa Sejmu.”</u>
+          <u xml:id="u-49.3" who="#AnnaHannaChorążyna">W związku z uroczystą deklaracją, w której Sejm jednomyślnie zadeklarował się za wolnością słowa w parlamencie, sądzę, że Wysoka Izba uchwali zarówno nagłość wniosku jak i sam wniosek.</u>
           <u xml:id="u-49.4" who="#komentarz">(Oklaski na ławach PSL.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-50">
           <u xml:id="u-50.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Hochfeld.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-51">
-          <u xml:id="u-51.0" who="#PosełHochfeld">Chciałbym być dobrze zrozumianym, dlatego stwierdzam na samym początku, że Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów stoi twardo na gruncie regulaminu prac Sejmu Ustawodawczego i nie jest zwolennikiem konfiskaty stenogramów przemówień w Sejmie przez Urząd Kontroli Prasy i Widowisk i sądzę, że nie będzie w tej Izbie zwolenników tego rodzaju postępowania. Uprawnienie to przysługuje wyłącznie i tylko w określonych wypadkach Marszałkowi Sejmu. Muszę oświadczyć, że były rozmowy między przedstawicielami Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów a Marszałkiem Sejmu w przedmiocie porozumiewania się wewnątrz, jakie rzeczy mogą być uznane za nielicujące z powagą Sejmu. Ale to jest sprawa wewnętrzna Sejmu. Natomiast stenogram posiedzeń Sejmu — według naszego przekonania — ma prawo ujrzeć światło dzienne.</u>
-          <u xml:id="u-51.1" who="#PosełHochfeld">Natomiast jeżeli chodzi o nagłość wniosku, uważam, że sprawa jest zbyt istotna i poważna, aby była rozpatrywana w trybie wniosku nagłego. Musi być rozpatrzona do końca i trzeba ją nie przedemonstrować, a przedyskutować. Uwaga pod adresem PSL: tak jak wszystkie rzeczy w Polsce trzeba załatwiać nie demonstracją, tak i tę rzecz trzeba załatwić, ale nie przedemonstrować.</u>
-          <u xml:id="u-51.2" who="#PosełHochfeld">Z tego powodu wnoszę, o odesłanie tego wniosku do komisji, o nieuznania wniosku za nagły, natomiast przedyskutowanie i załatwienie sprawy w sposób nie demonstracyjny, a istotny, zgodnie z powagą Izby i zgodnie z interesem narodu polskiego i polskiego parlamentaryzmu.</u>
+          <u xml:id="u-51.0" who="#JulianHochfeld">Chciałbym być dobrze zrozumianym, dlatego stwierdzam na samym początku, że Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów stoi twardo na gruncie regulaminu prac Sejmu Ustawodawczego i nie jest zwolennikiem konfiskaty stenogramów przemówień w Sejmie przez Urząd Kontroli Prasy i Widowisk i sądzę, że nie będzie w tej Izbie zwolenników tego rodzaju postępowania. Uprawnienie to przysługuje wyłącznie i tylko w określonych wypadkach Marszałkowi Sejmu. Muszę oświadczyć, że były rozmowy między przedstawicielami Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów a Marszałkiem Sejmu w przedmiocie porozumiewania się wewnątrz, jakie rzeczy mogą być uznane za nielicujące z powagą Sejmu. Ale to jest sprawa wewnętrzna Sejmu. Natomiast stenogram posiedzeń Sejmu — według naszego przekonania — ma prawo ujrzeć światło dzienne.</u>
+          <u xml:id="u-51.1" who="#JulianHochfeld">Natomiast jeżeli chodzi o nagłość wniosku, uważam, że sprawa jest zbyt istotna i poważna, aby była rozpatrywana w trybie wniosku nagłego. Musi być rozpatrzona do końca i trzeba ją nie przedemonstrować, a przedyskutować. Uwaga pod adresem PSL: tak jak wszystkie rzeczy w Polsce trzeba załatwiać nie demonstracją, tak i tę rzecz trzeba załatwić, ale nie przedemonstrować.</u>
+          <u xml:id="u-51.2" who="#JulianHochfeld">Z tego powodu wnoszę, o odesłanie tego wniosku do komisji, o nieuznania wniosku za nagły, natomiast przedyskutowanie i załatwienie sprawy w sposób nie demonstracyjny, a istotny, zgodnie z powagą Izby i zgodnie z interesem narodu polskiego i polskiego parlamentaryzmu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-52">
           <u xml:id="u-52.0" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do głosowania.</u>
@@ -13,6 +13,7 @@
         <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
         <note type="system">PRL</note>
         <note type="house">Sejm</note>
+        <note type="termNo">0</note>
         <note type="type">Posiedzenie plenarne</note>
         <note type="sessionNo">9</note>
         <note type="dayNo">1</note>
@@ -13,6 +13,7 @@
         <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
         <note type="system">PRL</note>
         <note type="house">Sejm</note>
+        <note type="termNo">0</note>
         <note type="type">Posiedzenie plenarne</note>
         <note type="sessionNo">10</note>
         <note type="dayNo">1</note>
@@ -43,23 +44,35 @@
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Zygmunt_Modzelewski</idno>
           <affiliation role="member" ref="#PolskaPartiaRobotnicza" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełBryja" role="guest">
+        <person xml:id="WincentyBryja" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Wincenty</forename>
             <surname>Bryja</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Wincenty_Bryja</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudowe" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełMikołajczyk" role="guest">
+        <person xml:id="StanisławMikołajczyk" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Stanisław</forename>
             <surname>Mikołajczyk</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Miko%C5%82ajczyk</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#PolskieStronnictwoLudowe" />
         </person>
-        <person xml:id="PosełWyrzykowski" role="guest">
+        <person xml:id="HenrykWyrzykowski" role="regular">
           <persName>
             <roleName>Poseł</roleName>
+            <forename>Henryk</forename>
             <surname>Wyrzykowski</surname>
           </persName>
+          <sex value="M" />
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Wyrzykowski</idno>
+          <affiliation role="member" ref="#StronnictwoLudowe19441949" />
         </person>
         <person xml:id="PrezesBobrowski" role="guest">
           <persName>
@@ -85,6 +98,10 @@
           <orgName full="yes">Polska Partia Robotnicza</orgName>
           <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Robotnicza</idno>
         </org>
+        <org xml:id="PolskieStronnictwoLudowe" role="parliamentaryGroup">
+          <orgName full="yes">Polskie Stronnictwo Ludowe</orgName>
+          <idno type="URI" subtype="wikimedia">https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe</idno>
+        </org>
       </listOrg>
     </particDesc>
   </profileDesc>
@@ -26,7 +26,7 @@
           <u xml:id="u-2.14" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Mikołajczyk.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-3">
-          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełMikołajczyk">Zgłaszam sprzeciw przeciwko udzieleniu urlopów na całą sesję.</u>
+          <u xml:id="u-3.0" who="#StanisławMikołajczyk">Zgłaszam sprzeciw przeciwko udzieleniu urlopów na całą sesję.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-4">
           <u xml:id="u-4.0" who="#WładysławKowalski">Jeżeli chodzi o udzielenie urlopów na całą sesję, ta sprawa umotywowana jest tym, że ks. Borowiec jest ciężko chory, natomiast poseł Aleksander Juszkiewicz jest w tej chwili potrzebny na swoim stanowisku wobec odbywającej się konferencji pokojowej w Moskwie. Co do innych posłów nie mam danych.</u>
@@ -96,21 +96,21 @@
           <u xml:id="u-6.2" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 2 porządku obrad: Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o rządowym projekcie ustawy o prowizorium budżetowym na okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 1947 r. (druki nr 13 i 58). Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi ob. Wyrzykowskiemu.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-7">
-          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełWyrzykowski">Wysoka Izbo! Prowizorium budżetowe na pierwszy kwartał bieżącego roku zostało załatwione w drodze dekretu rządowego z dnia 17 grudnia 1946 r., dekretu, który się opiera w swoich dyspozycjach finansowych na uchwalonym przez Krajową Radę Narodową budżecie na rok 1946. To były jedyne kryteria, na których Rząd mógł się oprzeć. Dlatego też uprawnienia budżetowe na pierwszy kwartał sprowadzały się do 3/9 sum budżetowych roku 1946, z pewnymi jeszcze dodatkami. Jeżeli chodzi o drugi kwartał, to Rząd miał już podstawy do tego, aby zgłosić przedłożenie, gdzie opiera się już na przedłożonym preliminarzu budżetowym, który został zgłoszony do Wysokiej Izby w dniu wczorajszym przez ob. Ministra Skarbu.</u>
-          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełWyrzykowski">Różnice pomiędzy budżetem na 1946 i preliminarzem budżetowym na r. 1947 są bardzo znaczne. Rząd w swym projekcie ustawy stanął na stanowisku, które zostało ujęte w art. 1 jak następuje: „Ustala się prowizorium budżetowe na okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 1947 r. do wysokości 1/4 kredytów, przewidzianych w przedłożeniu rządowym, dotyczącym okresu od 1 stycznia do 31 grudnia 1947 r.”. Jest to jedyne słuszne stanowisko, jedyne słuszne podejście, dlatego że nie ma żadnego innego kryterium w dzisiejszych warunkach. Rząd przedłożył preliminarz budżetowy, który się w wydatkach określa sumą 174 miliardy. Gdybyśmy mieli się oprzeć na doświadczeniach budżetowych i ustawie budżetowej z roku 1946 i na prowizorium budżetowym na pierwszy kwartał, Rząd miałby niesłychanie skrępowane ręce w swoim wykonaniu budżetu. Proszę pamiętać, że wydatki na r. 1946, na 9 miesięcy ograniczają się sumą 48 miliardów, a więc na kwartał wypada trzecia część, czyli mniej więcej 15 miliardów złotych. Dziś gdy Rząd przedkłada preliminarz budżetowy na 174 miliardy, na kwartał wypada 44 miliardy; różnica jest blisko 30 miliardów. Nie można więc opierać się na doświadczeniach budżetowych z 1946 r. dlatego że Rząd absolutnie nie byłby w stanie administrować państwem, ograniczając dochody do 15 miliardów, kiedy wydatkować trzeba z górą 40 miliardów.</u>
-          <u xml:id="u-7.2" who="#PosełWyrzykowski">Dlatego też Komisja Skarbowo-Budżetowa stanęła na stanowisku, że należy uchwalić całą ustawę o prowizorium budżetowym w przedłożeniu rządowym i odrzucić wniosek mniejszości przedłożony przez posła Kiernika, gdzie mówi się, że „ustala się prowizorium budżetowe na okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 1947 r. do wysokości prowizorium budżetowego na pierwszy kwartał 1947 r.”, które będzie na pewno niedostateczne.</u>
-          <u xml:id="u-7.3" who="#PosełWyrzykowski">Wszelkie wątpliwości co do tego, czy takie ujęcie art. 1 ustawy, jakie ustala prowizorium budżetowe w wysokości 1/4 kredytów przedłożonego a jeszcze nie zatwierdzonego preliminarza budżetowego, ze stanowiska budżetowego jest uzasadnione — rozstrzygamy precedensem, jaki mamy w naszej praktyce budżetowej w okresie drugiej Rzeczypospolitej, w okresie bardzo ciężkim dla naszego życia gospodarczego, mianowicie w okresie, kiedy przeprowadzono reformę waluty, kiedy przeprowadzono stabilizację budżetu. Było to w r. 1924, kiedy ministrem skarbu i prezesem rady ministrów był Władysław Grabski, który uchodził w owych czasach za niebywały autorytet w sprawach finansowych i gospodarczych. Wówczas chylono głowy przed Jego poglądami gospodarczymi — zresztą nie wiem, czy słusznie, czy nie — ale fakt pozostanie faktem, że posłowie w Sejmie nie ośmielali się przeciwstawiać jego posunięciom gospodarczym dlatego że sytuacja gospodarcza państwa była straszna w powodzi inflacji, Otóż w tym okresie, kiedy doprowadzono do równowagi budżetu, do reformy waluty, która dała bardzo owocne wyniki, w tym właśnie okresie Sejm ówczesny uchwalił ustawę o prowizorium budżetowym, opartą na tych samych zasadach, na jakich jest oparty projekt ustawy o prowizorium budżetowym, zgłoszony dzisiaj przez Rząd.</u>
-          <u xml:id="u-7.4" who="#PosełWyrzykowski">Nie należy rozumieć, żebym tu mówił, iż dzisiejszy Minister Skarbu opiera się na wzorze Władysława Grabskiego. Jednak konieczności państwowe i gospodarcze nakazują ludziom szukać odpowiednich dróg i ta droga ustalenia prowizorium budżetowego, którą znalazł nasz Rząd, akurat pokrywa się z tą samą drogą, jaką znalazł wówczas Władysław Grabski.</u>
+          <u xml:id="u-7.0" who="#HenrykWyrzykowski">Wysoka Izbo! Prowizorium budżetowe na pierwszy kwartał bieżącego roku zostało załatwione w drodze dekretu rządowego z dnia 17 grudnia 1946 r., dekretu, który się opiera w swoich dyspozycjach finansowych na uchwalonym przez Krajową Radę Narodową budżecie na rok 1946. To były jedyne kryteria, na których Rząd mógł się oprzeć. Dlatego też uprawnienia budżetowe na pierwszy kwartał sprowadzały się do 3/9 sum budżetowych roku 1946, z pewnymi jeszcze dodatkami. Jeżeli chodzi o drugi kwartał, to Rząd miał już podstawy do tego, aby zgłosić przedłożenie, gdzie opiera się już na przedłożonym preliminarzu budżetowym, który został zgłoszony do Wysokiej Izby w dniu wczorajszym przez ob. Ministra Skarbu.</u>
+          <u xml:id="u-7.1" who="#HenrykWyrzykowski">Różnice pomiędzy budżetem na 1946 i preliminarzem budżetowym na r. 1947 są bardzo znaczne. Rząd w swym projekcie ustawy stanął na stanowisku, które zostało ujęte w art. 1 jak następuje: „Ustala się prowizorium budżetowe na okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 1947 r. do wysokości 1/4 kredytów, przewidzianych w przedłożeniu rządowym, dotyczącym okresu od 1 stycznia do 31 grudnia 1947 r.”. Jest to jedyne słuszne stanowisko, jedyne słuszne podejście, dlatego że nie ma żadnego innego kryterium w dzisiejszych warunkach. Rząd przedłożył preliminarz budżetowy, który się w wydatkach określa sumą 174 miliardy. Gdybyśmy mieli się oprzeć na doświadczeniach budżetowych i ustawie budżetowej z roku 1946 i na prowizorium budżetowym na pierwszy kwartał, Rząd miałby niesłychanie skrępowane ręce w swoim wykonaniu budżetu. Proszę pamiętać, że wydatki na r. 1946, na 9 miesięcy ograniczają się sumą 48 miliardów, a więc na kwartał wypada trzecia część, czyli mniej więcej 15 miliardów złotych. Dziś gdy Rząd przedkłada preliminarz budżetowy na 174 miliardy, na kwartał wypada 44 miliardy; różnica jest blisko 30 miliardów. Nie można więc opierać się na doświadczeniach budżetowych z 1946 r. dlatego że Rząd absolutnie nie byłby w stanie administrować państwem, ograniczając dochody do 15 miliardów, kiedy wydatkować trzeba z górą 40 miliardów.</u>
+          <u xml:id="u-7.2" who="#HenrykWyrzykowski">Dlatego też Komisja Skarbowo-Budżetowa stanęła na stanowisku, że należy uchwalić całą ustawę o prowizorium budżetowym w przedłożeniu rządowym i odrzucić wniosek mniejszości przedłożony przez posła Kiernika, gdzie mówi się, że „ustala się prowizorium budżetowe na okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 1947 r. do wysokości prowizorium budżetowego na pierwszy kwartał 1947 r.”, które będzie na pewno niedostateczne.</u>
+          <u xml:id="u-7.3" who="#HenrykWyrzykowski">Wszelkie wątpliwości co do tego, czy takie ujęcie art. 1 ustawy, jakie ustala prowizorium budżetowe w wysokości 1/4 kredytów przedłożonego a jeszcze nie zatwierdzonego preliminarza budżetowego, ze stanowiska budżetowego jest uzasadnione — rozstrzygamy precedensem, jaki mamy w naszej praktyce budżetowej w okresie drugiej Rzeczypospolitej, w okresie bardzo ciężkim dla naszego życia gospodarczego, mianowicie w okresie, kiedy przeprowadzono reformę waluty, kiedy przeprowadzono stabilizację budżetu. Było to w r. 1924, kiedy ministrem skarbu i prezesem rady ministrów był Władysław Grabski, który uchodził w owych czasach za niebywały autorytet w sprawach finansowych i gospodarczych. Wówczas chylono głowy przed Jego poglądami gospodarczymi — zresztą nie wiem, czy słusznie, czy nie — ale fakt pozostanie faktem, że posłowie w Sejmie nie ośmielali się przeciwstawiać jego posunięciom gospodarczym dlatego że sytuacja gospodarcza państwa była straszna w powodzi inflacji, Otóż w tym okresie, kiedy doprowadzono do równowagi budżetu, do reformy waluty, która dała bardzo owocne wyniki, w tym właśnie okresie Sejm ówczesny uchwalił ustawę o prowizorium budżetowym, opartą na tych samych zasadach, na jakich jest oparty projekt ustawy o prowizorium budżetowym, zgłoszony dzisiaj przez Rząd.</u>
+          <u xml:id="u-7.4" who="#HenrykWyrzykowski">Nie należy rozumieć, żebym tu mówił, iż dzisiejszy Minister Skarbu opiera się na wzorze Władysława Grabskiego. Jednak konieczności państwowe i gospodarcze nakazują ludziom szukać odpowiednich dróg i ta droga ustalenia prowizorium budżetowego, którą znalazł nasz Rząd, akurat pokrywa się z tą samą drogą, jaką znalazł wówczas Władysław Grabski.</u>
           <u xml:id="u-7.5" who="#komentarz">(Poseł Mikołajczyk: Panie Pośle, jak Pan wtedy głosował?)</u>
-          <u xml:id="u-7.6" who="#PosełWyrzykowski">Właśnie głosowałem za tą ustawą. I lepiej powiem — że Władysław Kiernik i cały „Piast” głosował za tą ustawą, bo wtedy inaczej nie mogło być.</u>
+          <u xml:id="u-7.6" who="#HenrykWyrzykowski">Właśnie głosowałem za tą ustawą. I lepiej powiem — że Władysław Kiernik i cały „Piast” głosował za tą ustawą, bo wtedy inaczej nie mogło być.</u>
           <u xml:id="u-7.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-7.8" who="#PosełWyrzykowski">Pan wtedy nie był w Sejmie, ja byłem, ja należałem do Stronnictwa „Wyzwolenie”, a Władysław Kiernik do „Piasta”. Wszystkie stronnictwa polskie solidarnie poparły rząd Władysława Grabskiego.</u>
+          <u xml:id="u-7.8" who="#HenrykWyrzykowski">Pan wtedy nie był w Sejmie, ja byłem, ja należałem do Stronnictwa „Wyzwolenie”, a Władysław Kiernik do „Piasta”. Wszystkie stronnictwa polskie solidarnie poparły rząd Władysława Grabskiego.</u>
           <u xml:id="u-7.9" who="#komentarz">(Poseł Mikołaczyk: Z tą różnicą, że Kiernik pozostał wierny swej ideologii, a Pan nie.)</u>
-          <u xml:id="u-7.10" who="#PosełWyrzykowski">Jeżeli już o tym trzeba mówić, to ja teki premiera z rąk takiej kreatury sanacyjnej, jak Władysław Raczkiewicz, nie przyjmowałem.</u>
+          <u xml:id="u-7.10" who="#HenrykWyrzykowski">Jeżeli już o tym trzeba mówić, to ja teki premiera z rąk takiej kreatury sanacyjnej, jak Władysław Raczkiewicz, nie przyjmowałem.</u>
           <u xml:id="u-7.11" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
-          <u xml:id="u-7.12" who="#PosełWyrzykowski">Ustawa z 10 stycznia 1924 r. o prowizorium budżetowym na czas od 1 stycznia do 31 marca 1924 r. mówi: „Art. 1. Upoważnia się Ministra Skarbu do otwierania kredytów na wydatki państwowe w czasie od 1 stycznia do 31 marca 1924 r do wysokości 1/4 kwot, ustalonych w częściach i działach preliminarza budżetowego na r. 1924, przy czym kwoty te mogą być powiększone...”. Ale jest jeszcze art. 3: „Wymienione w art. 1 i 2 wydatki państwowe mają być dokonywane na poczet konstytucyjnie mającego się zatwierdzić budżetu na r. 1924”. Precedens więc już w naszej praktyce jest i to precedens, który dał znakomite rezultaty w owych czasach i sądzę, że nic ma żadnych podstaw do przyjęcia poprawki posła Kiernika.</u>
-          <u xml:id="u-7.13" who="#PosełWyrzykowski">Wnoszę w imieniu komisji o przyjęcie całej ustawy o prowizorium budżetowym w brzmieniu przedłożenia rządowego z jedną małą poprawką redakcyjną, żeby w art. 3, który mówi: „W okresie przewidzianym w art. 1 mają moc obowiązującą przepisy, zawarte w art. 3 do 10 włącznie ustawy skarbowej...” wstawić: „projektu ustawy skarbowej”, bo ustawy skarbowej jeszcze nie ma, my ją dopiero będziemy uchwalali, a to jest dopiero jej projekt.</u>
-          <u xml:id="u-7.14" who="#PosełWyrzykowski">Proszę więc o przyjęcie przedłożenia rządowego w brzmieniu uchwalonym przez komisję.</u>
+          <u xml:id="u-7.12" who="#HenrykWyrzykowski">Ustawa z 10 stycznia 1924 r. o prowizorium budżetowym na czas od 1 stycznia do 31 marca 1924 r. mówi: „Art. 1. Upoważnia się Ministra Skarbu do otwierania kredytów na wydatki państwowe w czasie od 1 stycznia do 31 marca 1924 r do wysokości 1/4 kwot, ustalonych w częściach i działach preliminarza budżetowego na r. 1924, przy czym kwoty te mogą być powiększone...”. Ale jest jeszcze art. 3: „Wymienione w art. 1 i 2 wydatki państwowe mają być dokonywane na poczet konstytucyjnie mającego się zatwierdzić budżetu na r. 1924”. Precedens więc już w naszej praktyce jest i to precedens, który dał znakomite rezultaty w owych czasach i sądzę, że nic ma żadnych podstaw do przyjęcia poprawki posła Kiernika.</u>
+          <u xml:id="u-7.13" who="#HenrykWyrzykowski">Wnoszę w imieniu komisji o przyjęcie całej ustawy o prowizorium budżetowym w brzmieniu przedłożenia rządowego z jedną małą poprawką redakcyjną, żeby w art. 3, który mówi: „W okresie przewidzianym w art. 1 mają moc obowiązującą przepisy, zawarte w art. 3 do 10 włącznie ustawy skarbowej...” wstawić: „projektu ustawy skarbowej”, bo ustawy skarbowej jeszcze nie ma, my ją dopiero będziemy uchwalali, a to jest dopiero jej projekt.</u>
+          <u xml:id="u-7.14" who="#HenrykWyrzykowski">Proszę więc o przyjęcie przedłożenia rządowego w brzmieniu uchwalonym przez komisję.</u>
           <u xml:id="u-7.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
         </div>
         <div xml:id="div-8">
@@ -118,15 +118,15 @@
           <u xml:id="u-8.1" who="#WładysławKowalski">Głosu udzielam posłowi Bryi.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-9">
-          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełBryja">Projekt ustawy o prowizorium budżetowym na okres od 1 kwietnia do 30 czerwca r. b., zarówno w art. 1. jak i w art. 2, ustala wysokość tego prowizorium na 1/4 kredytów, przewidzianych w przedłożeniu rządowym odnośnie budżetu administracyjnego, jak również i planu inwestycyjnego na rok 1947.</u>
-          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełBryja">Tego rodzaju ujęcie sprawy budzić musi zastrzeżenia przede wszystkim ze strony prawnej, ponieważ:</u>
-          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełBryja">1) prowizorium budżetowe zasadza się na nowym budżecie, który nie jest znany społeczeństwu tak co do jego poszczególnych części jak i jego wysokości, a przyjęcie w tej formie prowizorium budżetowego byłoby w pewnym stopniu akceptowaniem budżetu na r. 1947.</u>
-          <u xml:id="u-9.3" who="#PosełBryja">Nie tylko kwestia samego stosunku politycznego do Rządu, który ma gospodarować tymi kredytami, ale kwestia szczegółowego rozdziału tego budżetu nie pozwala nam dzisiaj na zajęcie stanowiska w stosunku do całości budżetu na rok 1947 Rezerwujemy sobie zajęcie stanowiska do całości budżetu do czasu, gdy zapoznamy się z nim i w zależności od sposobu, jak zostaną potraktowane nasze wnioski w stosunku do poszczególnych pozycyj budżetowych.</u>
-          <u xml:id="u-9.4" who="#PosełBryja">2) Rozumiemy, że nie może istnieć stan ex lex, który faktycznie istnieje już od 1 kwietnia. Rząd jest odpowiedzialny za wytworzenie tego stanu, jak i za nieopracowanie ma czas preliminarza budżetowego.</u>
-          <u xml:id="u-9.5" who="#PosełBryja">Wychodząc z tych założeń, proponujemy następujący wniosek mniejszości:</u>
-          <u xml:id="u-9.6" who="#PosełBryja">„Ustala się prowizorium budżetowe na okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 1947 r. do wysokości prowizorium budżetowego na 1 kwartał 1947, objętego dekretem z dnia 17 grudnia 1946 r. o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1947 r. (Dz. U. R. P. Nr 8)”. Wniosek ten umożliwi zapełnienie luki budżetowej i usunięcie stanu bezprawnego, z drugiej strony będzie on zmuszał Sejm do szybszego załatwienia sprawy samego budżetu na rok 1947.</u>
-          <u xml:id="u-9.7" who="#PosełBryja">3) Stwierdzamy, że nie można uchwalać ustawy o prowizorium z powołaniem się na coś, co jeszcze nie obowiązuje, co nie jest ustawą, a nie są jeszcze ustawą przedłożenia rządowe w przedmiocie budżetu, i dlatego ze względów formalnoprawnych nie można uchwalać ustawy w oparciu o przedłożenia rządowe, które jeszcze nie mają charakteru ustaw.</u>
-          <u xml:id="u-9.8" who="#PosełBryja">Proszę Wysoki Sejm o uchwalenie podanego wniosku mniejszości.</u>
+          <u xml:id="u-9.0" who="#WincentyBryja">Projekt ustawy o prowizorium budżetowym na okres od 1 kwietnia do 30 czerwca r. b., zarówno w art. 1. jak i w art. 2, ustala wysokość tego prowizorium na 1/4 kredytów, przewidzianych w przedłożeniu rządowym odnośnie budżetu administracyjnego, jak również i planu inwestycyjnego na rok 1947.</u>
+          <u xml:id="u-9.1" who="#WincentyBryja">Tego rodzaju ujęcie sprawy budzić musi zastrzeżenia przede wszystkim ze strony prawnej, ponieważ:</u>
+          <u xml:id="u-9.2" who="#WincentyBryja">1) prowizorium budżetowe zasadza się na nowym budżecie, który nie jest znany społeczeństwu tak co do jego poszczególnych części jak i jego wysokości, a przyjęcie w tej formie prowizorium budżetowego byłoby w pewnym stopniu akceptowaniem budżetu na r. 1947.</u>
+          <u xml:id="u-9.3" who="#WincentyBryja">Nie tylko kwestia samego stosunku politycznego do Rządu, który ma gospodarować tymi kredytami, ale kwestia szczegółowego rozdziału tego budżetu nie pozwala nam dzisiaj na zajęcie stanowiska w stosunku do całości budżetu na rok 1947 Rezerwujemy sobie zajęcie stanowiska do całości budżetu do czasu, gdy zapoznamy się z nim i w zależności od sposobu, jak zostaną potraktowane nasze wnioski w stosunku do poszczególnych pozycyj budżetowych.</u>
+          <u xml:id="u-9.4" who="#WincentyBryja">2) Rozumiemy, że nie może istnieć stan ex lex, który faktycznie istnieje już od 1 kwietnia. Rząd jest odpowiedzialny za wytworzenie tego stanu, jak i za nieopracowanie ma czas preliminarza budżetowego.</u>
+          <u xml:id="u-9.5" who="#WincentyBryja">Wychodząc z tych założeń, proponujemy następujący wniosek mniejszości:</u>
+          <u xml:id="u-9.6" who="#WincentyBryja">„Ustala się prowizorium budżetowe na okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 1947 r. do wysokości prowizorium budżetowego na 1 kwartał 1947, objętego dekretem z dnia 17 grudnia 1946 r. o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1947 r. (Dz. U. R. P. Nr 8)”. Wniosek ten umożliwi zapełnienie luki budżetowej i usunięcie stanu bezprawnego, z drugiej strony będzie on zmuszał Sejm do szybszego załatwienia sprawy samego budżetu na rok 1947.</u>
+          <u xml:id="u-9.7" who="#WincentyBryja">3) Stwierdzamy, że nie można uchwalać ustawy o prowizorium z powołaniem się na coś, co jeszcze nie obowiązuje, co nie jest ustawą, a nie są jeszcze ustawą przedłożenia rządowe w przedmiocie budżetu, i dlatego ze względów formalnoprawnych nie można uchwalać ustawy w oparciu o przedłożenia rządowe, które jeszcze nie mają charakteru ustaw.</u>
+          <u xml:id="u-9.8" who="#WincentyBryja">Proszę Wysoki Sejm o uchwalenie podanego wniosku mniejszości.</u>
         </div>
         <div xml:id="div-10">
           <u xml:id="u-10.0" who="#WładysławKowalski">Nikt więcej do głosu nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>