text_structure.xml 222 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10.)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Halina Skibniewska.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#HalinaSkibniewska">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską.)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#HalinaSkibniewska">Na sekretarzy powołuję posłów Jolantę Morawską i Adolfa Sobieraja.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#HalinaSkibniewska">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Adolf Sobieraj.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#HalinaSkibniewska">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#HalinaSkibniewska">Protokół 25 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#HalinaSkibniewska">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#HalinaSkibniewska">Prezydium Sejmu — w porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje, aby na podstawie art. 61 regulaminu, Sejm skrócił postępowanie oraz przystąpił do pierwszego czytania projektów planu i budżetu, mimo że druki sejmowe, zawierające te projekty, mogły być doręczone Obywatelom Posłom dopiero w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#HalinaSkibniewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że propozycja ta została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#HalinaSkibniewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#HalinaSkibniewska">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#HalinaSkibniewska">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#HalinaSkibniewska">Uważam zatem, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny — Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#HalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie projektów:</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#HalinaSkibniewska">a) uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczym na 1980 r. (druk nr 135);</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#HalinaSkibniewska">b) ustawy budżetowej na 1980 r. (druk nr 136).</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#HalinaSkibniewska">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Obywatela Tadeusza Wrzaszczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#TadeuszWrzaszczyk">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Rządu chciałbym przedstawić założenia projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego na rok 1980. Plan na rok przyszły stanowi ważne ogniwo realizacji zadań kończącego się pięciolecia oraz linii programowej VI i VII Zjazdu PZPR. Wyniki roku 1980 określać będą zarazem sytuację wyjściową do podjęcia zadań przyszłego pięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#TadeuszWrzaszczyk">Na charakter planu w decydującym stopniu wpływają ogólne wewnętrzne i zewnętrzne jego uwarunkowania. W roku 1980 w bardzo skomplikowanej sytuacji gospodarczej świata odgrywają one szczególną rolę. Do głównych wewnętrznych czynników determinujących założenia planu na rok 1980 należy zaliczyć wyniki realizacji planu w roku bieżącym. Charakteryzując najogólniej te wyniki trzeba stwierdzić, że w roku 1979 osiągamy dalszy rozwój naszej gospodarki, choć nie zrealizujemy w wielu gałęziach gospodarki szeregu ważnych zadań założonych w planie. Dotyczy to zarówno przemysłu, rolnictwa, jak i transportu.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#TadeuszWrzaszczyk">W przemyśle, pomimo że począwszy od III kwartału bieżącego roku dynamika wzrostu produkcji uległa znacznemu przyśpieszeniu i odrobiono szereg opóźnień powstałych w I półroczu, obecnie przewiduje się, że wzrost produkcji w skali rocznej wyniesie około 2,6%. Jak wiadomo, w planie rocznym zakładano wzrost o 4,9%. Odczuwalne dla naszej gospodarki jest zwłaszcza niewykonanie planu produkcji szeregu deficytowych surowców i materiałów. Pomyślnie zostanie zrealizowany plan wydobycia węgla kamiennego i szeregu innych wyrobów. Zabraknie natomiast do wykonania planu m.in. wyrobów walcowanych, miedzi, tworzyw sztucznych, nawozów azotowych, papieru, tektury i cementu. Utrudnia to bieżącą sytuację w zaopatrzeniu przemysłu. Występowały poważne wyłączenia dostaw energii elektrycznej, zakłócające pracę zakładów przemysłowych. W listopadzie br. nastąpiła znaczna poprawa w pracy elektrowni, którą staramy się utrwalić.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#TadeuszWrzaszczyk">W rolnictwie, na skutek niesprzyjających warunków atmosferycznych oraz powodzi, globalna produkcja rolnicza według wstępnych szacunków będzie o ponad 2% niższa niż w roku 1978. W stosunku do planu zabraknie ponad 35 mld zł produkcji. Zbiory zbóż są niższe o ok. 4,2 mln ton w stosunku do roku 1978 i wynoszą 17,3 mln ton. Odbija się to na zaopatrzeniu naszej hodowli i zmusza do dużego i bardzo kosztownego importu zbóż i pasz.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#TadeuszWrzaszczyk">W transporcie — w wyjątkowo ciężkiej zimie, a następnie podczas powodzi wystąpiły znaczne straty w infrastrukturze komunikacyjnej, w drogach kołowych, torach kolejowych, taborze, a szczególnie w środkach trakcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#TadeuszWrzaszczyk">W pierwszym półroczu, w wyniku wysiłku całej gospodarki, w zasadzie usunięto te szkody. Jednakże ich wpływ jest odczuwalny i przewozy będą niższe niż planowano.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#TadeuszWrzaszczyk">W handlu zagranicznym korzystnym objawem jest po raz pierwszy od szeregu lat prawie pełne wykonanie planu eksportu, w tym również do krajów kapitalistycznych. Towarzyszy temu jednak konieczność dodatkowego importu zbóż i pasz, których ceny bardzo rosną oraz bardzo wysoki wzrost cen szeregu surowców importowanych. W rezultacie, pomimo wydatkowania założonych w planie środków na import, ilościowe dostawy szeregu surowców będą w 1979 r. niższe od założonych w planie.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#TadeuszWrzaszczyk">Istotne znaczenie miało również niewykonywanie zadań efektywnościowych, a zwłaszcza przekraczanie kosztów produkcji. W niektórych działach gospodarki wystąpiło nawet pewne pogorszenie efektywności.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#TadeuszWrzaszczyk">W konsekwencji — dochód narodowy wytworzony ukształtuje się znacznie poniżej założeń planu. Biorąc pod uwagę, iż obniżenie produkcji w początku bieżącego roku w szeregu zakładów nastąpiło z przyczyn spowodowanych ostrą zimą, podjęto decyzje dokonywania wypłat płacowych w planowanej wysokości, choć nie osiągnięto planowej produkcji, aby nie dopuścić do obniżenia zarobków pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#TadeuszWrzaszczyk">Kierując się ważnymi względami społecznymi i socjalnymi, realizowano zgodnie z ustaleniami przypadające na rok 1979 podwyżki płac szeregu kategorii zatrudnionych. Jednocześnie wystąpiły nie tylko z przyczyn obiektywnych przekroczenia planowego funduszu płac. W bieżącym roku przychody pieniężne ludności wzrosły o ok. 10%, zamiast jak planowaliśmy o ok. 8%. Jednocześnie wskutek niewykonywania planu w przemyśle dostawy towarów na rynek wzrastają wolniej niż planowaliśmy, co odczuwamy na rynku.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#TadeuszWrzaszczyk">Trudnościom, jakie napotkaliśmy w roku 1979, przeciwstawiliśmy duży wysiłek i aktywne działanie. Takie przeciwdziałanie i adaptacja całej gospodarki do pracy w zmienionych warunkach przynosi stopniowo na niektórych odcinkach poprawę sytuacji. Pomimo strat, jakie gospodarka poniosła w pierwszym półroczu, utrzymaliśmy ciągłość zaopatrzenia ludności w podstawowe artykuły i towary. Olbrzymim wysiłkiem realizujemy program budownictwa mieszkaniowego oraz wytyczone cele polityki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#TadeuszWrzaszczyk">Konsekwentnie zrealizowano kolejne roczne zadania programu wzrostu najniższych płac, emerytur i rent, w tym także z tak zwanego starego portfela. Nadal wysoką rangę przywiązywano do realizacji zadań w sferze socjalno-kulturalnej, rozpoczynając budowę nowych szpitali i pawilonów szpitalnych, domów studenckich i szkół, mimo tego że wdrażanie realizacji szeregu celów społecznych było w obecnej złożonej sytuacji gospodarczej bardzo trudne.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#TadeuszWrzaszczyk">Reasumując — mimo znacznie trudniejszej sytuacji gospodarczej, realizowana była zdecydowanie linia maksymalnej ochrony celów społecznych, linia wynikająca z programu naszej partii, linia, którą realizujemy zarówno w lepszych, jak i gorszych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#TadeuszWrzaszczyk">Na wyniki 1979 roku i proporcje planu na rok 1980 wpływają również uwarunkowania zewnętrzne. Wymienić wśród nich należy znaczny wzrost cen surowców na rynkach światowych w ostatnim okresie, zwłaszcza cen ropy, które od kwietnia do listopada bieżącego roku wzrosły o 72%, ceny zbóż o 36%, ceny skór o 67%. Nastąpił znaczny wzrost stopy procentowej kredytów udzielanych na rynku światowym.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#TadeuszWrzaszczyk">W ostatnim okresie zaostrzone zostały działania protekcjonistyczne ze strony krajów kapitalistycznych i wzrosła konkurencja.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#TadeuszWrzaszczyk">Powoduje to, że warunki dla planu 1980 r. są trudne. W tych warunkach plan przedstawiany Wysokiej Izbie ma charakter ofensywny. Wyraża się to w postawieniu skonkretyzowanych, choć trudnych zadań poprawy efektywności jako głównej metody walki z obecnymi trudnościami, dokonania niezbędnej adaptacji i dalszego rozwoju gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#TadeuszWrzaszczyk">Za podstawowe założenia projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego na 1980 r. uznano:</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#TadeuszWrzaszczyk">Po pierwsze — ochronę realizacji celów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem wzrostu płac, pieniężnych świadczeń społecznych i budownictwa mieszkaniowego oraz poziomu wyżywienia, pomimo gorszych wyników rolnictwa w 1979 r., a także rozwoju opieki zdrowotnej, oświaty i kultury.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#TadeuszWrzaszczyk">Po drugie — harmonizowanie rozwoju gospodarki, ze szczególnym uwzględnieniem poprawy sytuacji w energetyce i transporcie kolejowym oraz realizacji długofalowego programu rozwoju wydobycia paliw.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#TadeuszWrzaszczyk">Po trzecie — aktywne przezwyciężanie ograniczeń w rozwoju naszej gospodarki wynikających z aktualnej sytuacji światowej, a głównie uzyskanie zrównoważenia bilansu handlowego, szczególnie z krajami kapitalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#TadeuszWrzaszczyk">Realizacja tych założeń wymaga dostosowania tempa rozwoju naszej gospodarki w roku 1980 do aktualnych możliwości zaopatrzenia w energię, surowce i materiały, zwłaszcza pochodzące z importu, oraz dokonania szeregu istotnych zmian w proporcjach rozwoju. Wymaga to dużej dyscypliny, zasadniczej poprawy efektywności gospodarowania oraz przyjęcia szeregu zadań, niełatwych w realizacji i wiążących się z większym wysiłkiem.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#TadeuszWrzaszczyk">Wysoka Izbo! Projekt planu na rok 1980 jest konsekwentnym wyrazem realizacji generalnej linii, zmierzającej do systematycznego wzrostu dochodów i spożycia ludności oraz poprawy sytuacji życiowej społeczeństwa, pomimo ogólnie trudniejszych uwarunkowań. W tym celu zakłada się wzrost spożycia o 2,5% w porównaniu z rokiem 1979, w tym spożycia z dochodów osobistych o 1,7%.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#TadeuszWrzaszczyk">W projekcie narodowego planu społeczno-gospodarczego na rok 1980 zakłada się wzrost płacy realnej o ok. 1% w porównaniu z rokiem 1979. Na tyle nas aktualnie stać. W przypadku szybszej niż zakładano obecnie poprawy efektywności gospodarowania, wzrost płac realnych może być wyższy.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#TadeuszWrzaszczyk">Szybszy będzie natomiast wzrost pieniężnych świadczeń społecznych. Wyniosą one w roku 1980 około 195 mld zł, czyli będą o około 16% wyższe niż w roku 1979, w tym w wyniku pełnego wejścia w życie z dniem 1 VII 1980 r. ustawy o rentach dla rolników, wypłaty tych rent w roku 1980 wzrosną do ok. 13 mld zł wobec ok. 7 mld zł w roku 1979.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#TadeuszWrzaszczyk">Dochody realne na 1 mieszkańca wzrosną o ok. 1,3% w porównaniu z rokiem 1979.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#TadeuszWrzaszczyk">W przyszłym roku, zgodnie z założeniami określonymi na przyszłe 5-lecie w wytycznych na VIII Zjazd PZPR, będzie zwrócona większa uwaga na właściwe kształtowanie proporcji dochodów różnych grup ludności. Znajduje to wyraz w dalszym wzroście płac najniższych, jaki zakłada się na rok 1980 oraz intensyfikowaniu działań przy pomocy środków finansowych i ekonomicznych, zapobiegających nadmiernym dochodom nieuzasadnionym rzeczywistym wkładem pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#TadeuszWrzaszczyk">Konsekwentnie realizujemy wieloletni program budownictwa mieszkaniowego uchwalony przez Wysoki Sejm w 1973 r.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#TadeuszWrzaszczyk">Projekt planu zakłada oddanie do użytku 840 tys. do 346 tys. nowych mieszkań, tj. o 6–8% więcej niż wykonamy w roku bieżącym. W planie na rok 1980 zakłada się także przyspieszenie budownictwa indywidualnego. Oznacza to poprawę sytuacji mieszkaniowej dla około miliona ludzi. Równocześnie oddane będą usługowe obiekty towarzyszące w osiedlach o łącznej powierzchni o 9–12,5% większej niż w roku 1979.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#TadeuszWrzaszczyk">Nie możemy jednak zamykać oczu na fakt, że na kompleks mieszkaniowy, pomimo zbliżonej do planu pięcioletniego ilości oddawanych do użytku mieszkań, wydajemy w bieżącym pięcioleciu kosztem innych działów gospodarki narodowej ponad 80 mld zł więcej niż założono na ten cel w planie. Jest to następstwem wzrostu kosztów budownictwa mieszkaniowego oraz kosztów zbrojenia terenów.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#TadeuszWrzaszczyk">Dlatego w projekcie planu na rok 1980 kładzie się szczególny nacisk na dyscyplinę kosztów, na ograniczenie udziału droższego budownictwa wysokościowego. Dalszy wzrost kosztów budownictwa mieszkaniowego musiałby wpływać na jego rozmiary. W projekcie planu przewiduje się nowe rozwiązania systemowe umożliwiające zwiększenie zakresu rzeczowego budownictwa mieszkaniowego w tych województwach, które uzyskają obniżenie kosztu 1 m2 powierzchni użytkowej w stosunku do normatywów.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#TadeuszWrzaszczyk">Zakłada się znaczne zwiększenie efektów budownictwa szpitalnego — oddanie do użytku ok. 13 tys. nowych miejsc w szpitalach i pawilonach szpitalnych, tj. więcej niż wynosiły efekty uzyskane w ciągu trzech pierwszych lat bieżącego pięciolecia łącznie. Jest to rezultat angażowania w rosnącej skali środków Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, bez czego taka skala budownictwa szpitalnego nie byłaby możliwa oraz kończenia realizacji szeregu szpitali rozpoczętych w okresie po przyjęciu programu rozwoju ochrony zdrowia. Tak więc, mimo pewnych opóźnień w stosunku do pierwotnie przyjętych założeń, konsekwentnie realizujemy ten ważny program społeczny. Ale również i w tym przypadku na skutek wzrostu kosztów budownictwa szpitalnego oraz wzrostu cen leków i surowców do ich produkcji, na których import z obu obszarów płatniczych przeznaczymy w 1980 r. ogromną kwotę 850 min zł dewizowych, rosną obciążenia państwa z tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#TadeuszWrzaszczyk">Projekt planu charakteryzuje się dużym wysiłkiem dla poprawy sytuacji rynkowej. Niezależnie od problemów ilościowych — w roku 1980 będziemy mieli nadal do czynienia z istotnymi problemami strukturalnymi, szczególnie w zaopatrzeniu w mięso. Dostawy artykułów żywnościowych wzrosną łącznie o ok. 4%, dostawy artykułów przemysłowych wzrosną o ok. 6%. Nastąpi wyraźna poprawa zaopatrzenia rynku w wyroby przemysłu lekkiego, szczególnie przeznaczone dla niemowląt, a zwłaszcza w ubiory i bieliznę niemowlęcą. Wyraźnie poprawi się również zaopatrzenie rynku w takie wyroby przemysłu elektromaszynowego, jak automaty pralnicze (wzrost o 36%). telewizory kolorowe (wzrost o 12%), magnetofony stereofoniczne (wzrost o 11%). Jednakże podaż niektórych asortymentów towarów przemysłowych w 1980 r. nie w pełni jeszcze będzie mogła zaspokoić popyt.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#TadeuszWrzaszczyk">Z punktu widzenia sytuacji rynkowej — oprócz wzrostu dostaw konieczne jest także wzmocnienie dyscypliny dochodów pieniężnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#TadeuszWrzaszczyk">Projekt planu zakłada dalszą realizację długofalowych programów rozwoju oświaty i wychowania, szkolnictwa wyższego i kultury. W szczególności w roku przyszłym zreformowanymi programami nauczania, stanowiącymi element nowego systemu edukacji, objęte zostaną klasy trzecie. Wzrośnie liczba miejsc w przedszkolach i zakres opieki przedszkolnej. Poprawią się warunki socjalno-bytowe na wyższych uczelniach. Wzrośnie baza materialna kultury.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#TadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! W projekcie planu na rok 1980 zachowaliśmy więc konsekwentnie priorytet celów społecznych. Ich osiągnięcie wymaga w szczególności: dalszego rozwoju produkcji materialnej i jej bazy, ograniczenia obciążenia dochodu narodowego inwestycjami, dalszej racjonalizacji importu i lepszego sterowania zasobami surowcowymi na rzecz produkcji rynkowej i eksportowej, wzmocnienia dyscypliny przychodów ludności i dyscypliny płac, szerszego ujawnienia i uruchomienia rezerw w zatrudnieniu, podjęcia w 1980 r. realizacji powszechnego programu oszczędności we wszystkich działach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#TadeuszWrzaszczyk">W przemyśle w projekcie planu zakłada się wzrost produkcji w porównaniu z 1979 r. o 3% do 4,2%. Jednym z głównych czynników wyznaczających taki poziom produkcji są możliwości zaopatrzenia w surowce i materiały, zwłaszcza pochodzące z importu. W szczególności w związku z obserwowanym silnym wzrostem cen surowców na rynku światowym musimy się liczyć z tym, że pomimo przeznaczenia na import surowców o ponad 6% więcej środków dewizowych niż w 1979 r., ilościowe rozmiary tego importu na skutek wzrostu cen będą nieco niższe niż w 1979 r. Wzrost produkcji musi więc być wynikiem poprawy wykorzystania posiadanych materiałów, a więc szybszego niż dotychczas obniżania jednostkowego zużycia surowców, szerszej substytucji przez surowce mniej deficytowe oraz uzyskania istotnego postępu w zagospodarowaniu surowców odpadowych, lokalnych i wtórnych.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#TadeuszWrzaszczyk">W projekcie planu położono szczególnie nacisk na rozszerzenie normowania zużycia materiałów oraz powszechne racjonalizowanie tego zużycia.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#TadeuszWrzaszczyk">Kluczowe znaczenie dla lepszej realizacji planu 1980 roku ma właściwa praca energetyki. Problemowi temu poświęcono szczególną uwagę i podjęto konkretne ustalenia, uwzględniając wnioski z debaty sejmowej. Zmierzają one przede wszystkim do zwiększenia stopnia dyspozycyjności mocy zainstalowanej w elektrowniach drogą zmniejszenia awaryjności urządzeń, zapewnienia rytmiczności dostaw paliwa i poprawy sprawności eksploatacji elektrowni.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#TadeuszWrzaszczyk">Podjęto środki dla terminowego przekazywania w roku przyszłym nowych mocy z inwestycji, a więc przyrostu mocy o 1620 MW.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#TadeuszWrzaszczyk">W roku 1980 zostanie wdrożony w pełni zapoczątkowany już w bieżącym roku nowy system zaopatrzenia w energię elektryczną, zapewniający bardziej stabilną dostawę energii. Powinno to poprawić równomierność zaopatrzenia kraju w energię w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#TadeuszWrzaszczyk">Przyznano równocześnie energetyce priorytety w dostawach materiałów dla potrzeb bieżących eksploatacji oraz realizacji robót remontowych i inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#TadeuszWrzaszczyk">Działania te muszą być wsparte surowym rygorem oszczędności energii, w tym również przy pomocy środków ekonomicznych. Planujemy wzrost produkcji energii elektrycznej o 5,9% w porównaniu z rokiem 1979. Oznacza to stosunkowo wysokie wyprzedzenie wzrostu produkcji przemysłowej przez wzrost produkcji energii. Łącznie z wprowadzonym w życie nowym systemem zaopatrzenia w energię elektryczną powinno to poprawić sytuację energetyczną kraju i zmniejszyć wyłączenia odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#TadeuszWrzaszczyk">W aktualnej sytuacji zaopatrzeniowej i energetycznej kraju położono w pracach nad projektem planu szczególny nacisk na uzyskanie przy posiadanych możliwościach zaopatrzenia maksymalnego wzrostu potrzebnej produkcji rynkowej i produkcji eksportowej. W tym celu założono dalsze zmiany w strukturze produkcji przemysłowej. Przy wzroście całej produkcji przemysłowej o 3% do 4,2% zakłada się wzrost produkcji rynkowej o 5,5% i produkcji eksportowej o 8,9%. Oznaczać to musi znaczne zmniejszenie produkcji na potrzeby inwestycyjne. Jest to zadanie trudne i wymagać będzie zmian profilu produkcji wielu zakładów. Nie w pełni obciążone zdolności produkcyjne będą wykorzystane w szczególności na produkcję eksportową, części zamiennych oraz produkcję rynkową opartą na dostępnych surowcach. Wymagać to będzie odpowiedniego sterowania realizacją planu w przyszłym roku i niedopuszczenia do jego nieuzasadnionego przekraczania w obszarach nie związanych z rynkiem i eksportem.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#TadeuszWrzaszczyk">Poważnym problemem planu przyszłego roku będzie elastyczna alokacja produkcji. Chodzi o pełne wykorzystanie przede wszystkim nowych obiektów i linii produkcyjnych, zbudowanych w ostatnich latach, a więc z reguły najbardziej wydajnych i efektywnych.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#TadeuszWrzaszczyk">Istotne znaczenie przyznano w projekcie planu zwiększeniu produkcji części zamiennych. Zakłada się wzrost hej produkcji o 7,4% w porównaniu z rokiem 1979. Najszybciej powinna wzrastać produkcja części do maszyn energetycznych, rolniczych i środków transportu.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#TadeuszWrzaszczyk">W projekcie planu stawia się przed resortami zadania, dotyczące regeneracji opon i części zamiennych. Rozwinięcie regeneracji ma bowiem w obecnej sytuacji surowcowej kluczowe znaczenie ze względu na możliwości poprawy tą drogą wykorzystania posiadanego parku traktorów i samochodów. W tym celu na przykład rozbudowujemy zakłady regeneracji opon, zwiększając ich zdolność produkcyjną do ok. 1 miliona sztuk rocznie.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#TadeuszWrzaszczyk">W rolnictwie kluczowe znaczenie, zwłaszcza dla zmniejszenia obciążenia bilansu płatniczego, ma zwiększenie w przyszłym roku produkcji zbóż i pasz. Obszar uprawy zbóż powinien wzrosnąć do 8,3 mln ha, tj. o ok. 5% w porównaniu z 1979 r. Jest to tym ważniejsze, że w ostatnich latach obserwujemy zmniejszanie się areału uprawy zbóż.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#TadeuszWrzaszczyk">Dlatego w projekcie planu po raz pierwszy określa się zadania zasiewu zbóż dla województw, stanowiące zadania dyrektywne dla władz terenowych i służby rolnej. Rozszerzenie areału zasiewów zbóż powinno być powiązane z działaniami na rzecz intensyfikacji produkcji na użytkach zielonych oraz wzrostu zbiorów innych roślin pastewnych. W tym celu przewiduje się m.in. zwiększenie obszarów uprawy roślin bardziej wydajnych, takich między innymi, jak kukurydza i buraki pastewne polypast. Realizacja tego zadania w bardzo dużym stopniu zależeć będzie od pracy i zapobiegliwości województw i gmin. Rząd w roku przyszłym podejmie środki dla ograniczenia przekazywania terenów rolnych na cele nierolnicze, które to zjawisko występuje wciąż jeszcze w zbyt szerokiej skali.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#TadeuszWrzaszczyk">Zgodnie z założeniami planu w roku 1980 zwróci się szczególną uwagę na intensyfikację działań zmierzających do zmniejszenia strat płodów rolnych w przechowalnictwie oraz terminową realizację inwestycji w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#TadeuszWrzaszczyk">Szczególne znaczenie ma oszczędna i racjonalna gospodarka paszami. Warunkuje ona utrzymanie i dalszy wzrost pogłowia. Liczymy na to, że rolnicy i pracownicy uspołecznionych gospodarstw rolnych dołożą starań, aby wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, zapewnić wzrost hodowli i produkcji zwierzęcej. Zakłada się w tym celu m.in. znaczne rozszerzenie produkcji i przetwórstwa pasz. Tak np. produkcja suszów zielonek i roślin okopowych powinna wzrosnąć około dwukrotnie, produkcja mieszanek pasz treściwych wzrośnie o ok. 12%, produkcja pasz z udziałem słomy — o ok. 58%. Jest to szczególnie ważne wobec konieczności nadal dużego importu, a mianowicie 6 mln ton zbóż i 1,5 mln ton koncentratów wysokobiałkowych.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#TadeuszWrzaszczyk">Podjęto równocześnie środki dla ograniczenia zużycia pasz treściwych z importu w tych gospodarstwach, które gospodarują nimi nieracjonalnie. Zakłada się równocześnie działanie dla lepszego wykorzystania pasz własnych, zwłaszcza ziemniaków i innych roślin pastewnych. Przewiduje się wzmocnienie dyscypliny normowania i zużycia pasz w gospodarce uspołecznionej, zwłaszcza w państwowych fermach przemysłowych, spółdzielniach produkcyjnych oraz kółkach rolniczych. Rolnictwo w przyszłym roku otrzyma o 5,7% więcej nawozów sztucznych. Nastąpi także dalszy wzrost dostaw traktorów i maszyn rolniczych. W rezultacie tych wszystkich działań wartość produkcji końcowej rolnictwa netto powinna przy przeciętnych warunkach klimatycznych wzrosnąć w 1980 roku o 9,4% w stosunku do relatywnie niskiej bazy 1979 r.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#TadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! Problemem, który koncentrował szczególnie wiele uwagi w pracach nad projektem NPSG na 1980 r. jest zwiększenie wszelkimi środkami zdolności przewozowej transportu, zwłaszcza kolejowego.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#TadeuszWrzaszczyk">Kluczowym problemem jest uzyskanie poprawy w przewozach węgla, a także poprawa sytuacji przewozowej na Śląsku oraz dalsza racjonalizacja przewozów.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#TadeuszWrzaszczyk">W celu zwiększenia zdolności przewozowej zakłada się dostawy dla kolei ok. 11 tys. wagonów towarowych oraz ok. 400 lokomotyw elektrycznych i spalinowych. Uruchomienie na przełomie bieżącego roku i przyszłego linii hutniczo-siarkowej przyniesie poprawę sytuacji przewozowej w południowej Polsce. W projekcie planu przyjęto szereg ustaleń zapewniających zmniejszenie liczby wagonów niesprawnych technicznie. Podobnie jak w przypadku energetyki, zapewniono kolei preferencje w dostawach materiałów. Towarzyszyć temu musi poprawa wykorzystania ładowności wagonów i przyspieszenie obrotu wagonów i środków trakcyjnych, bez czego poprawa funkcjonowania transportu kolejowego — niezależnie od zwiększania dostaw środków technicznych — byłaby niemożliwa.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#TadeuszWrzaszczyk">Przed transportem samochodowym stawiamy w 1980 r. zadania maksymalnego wykorzystania potencjału przewozowego. Wymaga to poprawy gotowości technicznej taboru, wykorzystywania pełnej ładowności oraz lepszego zsynchronizowania czasu pracy magazynów z pracą transportu samochodowego.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#TadeuszWrzaszczyk">W rezultacie przyjętych założeń rozwoju produkcji przemysłu, rolnictwa, budownictwa i pozostałych działów produkcji materialnej, dochód narodowy wytworzony ma wzrosnąć w roku 1980 o 1,4% do 1,8% w porównaniu z rokiem 1979. Jest to tempo podyktowane w obecnej sytuacji koniecznością zbilansowania produkcji materialnej z możliwościami zaopatrzenia. Osiągnięcie korzystniejszych niż założono w planie wyników efektywnościowych może te relacje poprawić.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#TadeuszWrzaszczyk">W handlu zagranicznym podstawowym założeniem projektu NPSG na rok 1980 jest zrównoważenie bilansu handlowego w obrotach z krajami kapitalistycznymi. Wielkość eksportu wyniesie ok. 24 mld zł dewizowych, przy wielkości importu ok. 25 mld zł dewizowych, co przy dodatnim saldzie budownictwa i usług zapewnia zrównoważenie po raz pierwszy od szeregu lat obrotów handlowych. Przejście w ciągu 4 lat od ujemnego salda z krajami kapitalistycznymi w wysokości ponad 9 mld zł dewizowych rocznie do salda zrównoważonego będzie poważnym osiągnięciem, świadczącym o tym, że gospodarka nasza coraz lepiej adaptuje się do układu koniunktur światowych. Kontynuowanie tego korzystnego trendu w najbliższych latach powinno umożliwić przejście do dodatniego salda obrotów towarowych i osiągnięcia dalszej poprawy sytuacji płatniczej. Wymaga to przestrzegania priorytetu dla produkcji eksportowej i poprawy jej jakości. Konieczna jest stała poprawa efektywności wymiany handlowej oraz dalsza racjonalizacja importu. Dominować w nim będą w 1980 r. paliwa, surowce, materiały, elementy kooperacyjne i części zamienne.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#TadeuszWrzaszczyk">Przewiduje się uruchomienie nowych rozwiązań w systemach motywacji i zarządzania, wzmacniających proeksportową orientację naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#TadeuszWrzaszczyk">W obrotach z krajami socjalistycznymi kładziemy szczególny nacisk w projekcie planu na pełną realizację przedsięwzięć wynikających z programów integracyjnych oraz podpisanych przez nasz kraj porozumień w ramach długofalowych kierunkowych programów współpracy gospodarczej krajów RWPG. Stwarza to warunki dla dalszego postępu w rozwoju korzystnej dla nas specjalizacji i kooperacji produkcji i zapewni długofalowe dostawy brakujących surowców i materiałów oraz udział we wspólnie realizowanych przedsięwzięciach rozwojowych. Szczególną wagę przywiązujemy do dalszego rozwoju obrotów i pogłębiania wszechstronnej współpracy ze Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#TadeuszWrzaszczyk">Wysoka Izbo! Globalny poziom nakładów inwestycyjnych w projekcie planu na rok 1980 ustala się na 600 mld zł. W rezultacie udział inwestycji w dochodzie narodowym obniża się stopniowo z 27% w roku 1975 do 17–18% w projekcie planu na rok 1980. Wprawdzie poziom ten jest o 53 mld zł niższy niż w 1979 roku, ale jednak absolutne rozmiary nakładów, które chcemy zrealizować w przyszłym roku, będą zbliżone do rozmiarów działalności inwestycyjnej w roku 1975, w okresie szczytowego obciążenia dochodu narodowego inwestycjami. Przy niższym poziomie nakładów inwestycyjnych w 1980 roku realizowane będą następujące główne preferencje w polityce inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#TadeuszWrzaszczyk">Po pierwsze — zakłada się zwiększenie nakładów na energetykę o 10% w porównaniu z rokiem 1979. Przyspieszeniu działalności inwestycyjnej towarzyszyć będzie równocześnie intensywne działanie na rzecz poprawy sprawności elektrowni oraz lepszego dostosowania ich rozwoju do aktualnych wymogów sytuacji paliwowo-energetycznej. Intensywnie będzie realizowana budowa kombinatu paliwowo-energetycznego w Bełchatowie oraz program ciepłownictwa.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#TadeuszWrzaszczyk">Po drugie — zakłada się wzrost nakładów inwestycyjnych w górnictwie węglowym, zwłaszcza w celu zapewnienia zwiększonych dostaw paliw dla energetyki. Nakłady te w roku 1980 osiągną rozmiary o 20% wyższe niż w roku 1979. Decydujące znaczenie ma kontynuacja budowy kopalń na Śląsku i w Zagłębiu Lubelskim.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#TadeuszWrzaszczyk">Po trzecie — zakłada się wzrost nakładów na transport kolejowy i porty łącznie o 5% w porównaniu z rokiem 1979. Jest to niezbędne w świetle konieczności usprawnienia sytuacji przewozowej na głównych liniach magistralnych i w relacji Śląsk-porty.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#TadeuszWrzaszczyk">Po czwarte — zakłada się wzrost nakładów na budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#TadeuszWrzaszczyk">Po piąte — zakłada się zwiększenie nakładów na inwestycje terenowe ze szczególnym uwzględnieniem przygotowania infrastruktury pod nowe osiedla. W projekcie NPSG na 1980 r. idzie się konsekwentnie drogą preferencji dla inwestycji urzędów wojewódzkich jako tych, które bezpośrednio dotyczą warunków życia ludności. Nakłady na spółdzielczość mieszkaniową i inwestycje urzędów wojewódzkich łącznie będą o ponad 18% większe niż w roku 1979. Pozwala to między innymi na osiągnięcie poważnych postępów w rozwoju nowych miast wojewódzkich.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#TadeuszWrzaszczyk">Po szóste — zakłada się w działalności inwestycyjnej preferencje dla resortów, obejmujących drobną wytwórczość, a równocześnie tworzy się w projekcie planu rezerwę na rozwój uspołecznionego przemysłu drobnego w wysokości ponad 2,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#TadeuszWrzaszczyk">Przy koniecznych ograniczeniach nakładów inwestycyjnych chroniono również szereg resortów sfery socjalno-kulturalnej, szczególnie resort zdrowia, w którym inwestycje szpitalne wchodzą w okres nasilonego kończenia szeregu obiektów.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#TadeuszWrzaszczyk">Wymaga to przejściowego zmniejszenia zakresu inwestycji w szeregu innych resortów, a także na rolnictwo i gospodarkę żywnościową. Nadal uznajemy konieczność szybkiego unowocześniania naszej gospodarki rolnej. Dlatego też ograniczenia te traktujemy jako przejściowe, podyktowane szczególnymi warunkami 1980 r. Należy też przypomnieć, że dział rolnictwa w wyniku przyznania preferencji otrzymywał w poprzednich latach nakłady wyższe niż zakładane w planie pięcioletnim. Wśród inwestycji rolniczych preferować będziemy przedsięwzięcia służące racjonalizacji gospodarki paszowej, zaopatrzeniu w wodę, melioracji i elektryfikacji. Należy też lepiej zagospodarować obiekty istniejące, a niedostatecznie wykorzystane, realizując w nich w razie potrzeby inwestycje modernizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#TadeuszWrzaszczyk">W projekcie planu na rok 1980 zakłada się dokonanie zmian strukturalnych w procesie inwestycyjnym. Przewiduje się w szczególności koncentrację środków na wybranych obiektach szczególnie ważnych dla gospodarki oraz dziedzinach preferowanych, obiektach przewidzianych do zakończenia w roku 1980 i inwestycjach modernizacyjnych. W warunkach zmniejszenia ogólnego poziomu inwestowania wymagać to będzie świadomego i rozważnego zwolnienia tempa realizacji szeregu inwestycji, a nawet okresowego wstrzymania niektórych.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#TadeuszWrzaszczyk">Zwrócona będzie szczególna uwaga na jak najszybsze zagospodarowanie zapasów maszyn i urządzeń zarówno z produkcji krajowej, jak i sprowadzanych z zagranicy. Dla poprawy sytuacji w tym zakresie przewiduje się ponadto przekazanie części tych maszyn o charakterze uniwersalnym do czasowego lub trwałego zagospodarowania w drobnym przemyśle uspołecznionym.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#TadeuszWrzaszczyk">Rozpoczynanie nowych inwestycji, poza budownictwem mieszkaniowym, zostanie ograniczone do zadań szczególnie pilnych, decydowanych indywidualnie przez Rząd oraz do inwestycji w przemyśle drobnym i rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#TadeuszWrzaszczyk">Rząd będzie dążył do usprawnienia procesu inwestycyjnego oraz wzmocnienia dyscypliny inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#TadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! Najważniejszą rezerwą i jedyną drogą prowadzącą do pomyślnego rozwoju gospodarki w roku przyszłym jest dobra praca i poprawa efektywności gospodarowania. Na XVI Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej mówił o tym I Sekretarz KC PZPR towarzysz Edward Gierek, co następuje: „Potrzebne nam jest szerokie rozumienie tej prawdy, że nie ma innego źródła pomyślności społecznej jak praca, że od jej wyników zależy spełnienie dążeń i aspiracji narodu”.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#TadeuszWrzaszczyk">Zadanie to jest szczególnie aktualne obecnie, ponieważ wyjątkowe są warunki naszego rozwoju i większa skala trudności, które musimy pokonać. Dlatego w projekcie NPSG na tym kierunku skoncentrowano szczególną uwagę i wyznaczono skonkretyzowane zadania efektywnościowe i kierunki działań. Będą one konsekwentnie kontrolowane i rozliczane w stosunku do kadry kierowniczej na wszystkich szczeblach zarządzania w toku operatywnej działalności Rządu w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#TadeuszWrzaszczyk">Kluczowe znaczenie ma osiągnięcie obniżki kosztów materiałowych we wszystkich ogniwach naszej gospodarki. Zaopatrzenie w surowce w szeregu przypadków limituje bowiem obecnie wykorzystanie posiadanych zdolności produkcyjnych. Zgodnie z tym w projekcie planu na rok 1980 zakłada się w przemyśle obniżenie kosztów materiałowych o ponad 22 mld zł. W skali całej gospodarki obniżenie kosztów materiałowych powinno wynieść ok. 24 mld zł, tj. ok. 1,3%.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#TadeuszWrzaszczyk">Wydajność pracy w przemyśle powinna zgodnie z założeniami projektu planu wzrosnąć o 4,4%, a w budownictwie o 6,5%.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#TadeuszWrzaszczyk">Stawiamy zaostrzone zadania w gospodarce zatrudnieniem i kadrami. Kraj nasz potrzebuje ludzi do pracy w górnictwie, transporcie kolejowym, rolnictwie, usługach. W tych dziedzinach o żywotnym znaczeniu dla poziomu życia naszego społeczeństwa i poprawy sytuacji gospodarczej kraju odczuwamy niedobory siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#TadeuszWrzaszczyk">Równocześnie w wielu gałęziach przemysłu i budownictwie, biurach projektowych i administracji gospodarczej mamy rezerwy zatrudnienia. W tej sytuacji musimy sięgnąć do środków zapewniających bardziej energiczne i skuteczne przemieszczanie tych nadwyżek do tych dziedzin gospodarki, które rzeczywiście potrzebują więcej pracowników.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#TadeuszWrzaszczyk">Kontynuowane będą konsekwentne działania na rzecz zmniejszenia w roku 1980 zatrudnienia w administracji gospodarczej i centralnej; w samej administracji gospodarczej o dalsze 5%. Wzmocnienia wymagać będzie równocześnie dyscyplina pracy oraz walka z absencją i nadmierną płynnością kadr.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#TadeuszWrzaszczyk">Stworzymy również warunki dla pełnego i bardziej racjonalnego zatrudnienia przyszłorocznych absolwentów.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#TadeuszWrzaszczyk">Stawiamy przedsiębiorstwom, zjednoczeniom i resortom zadanie uzyskania poprawy w dziedzinie akumulacji finansowej oraz zmniejszenia strat i dotacji. Zadania takie w projekcie planu na rok 1980 są napięte. Mimo to konieczne jest podjęcie realizacji powszechnego programu oszczędnościowego. Jego realizacja powinna zapewnić uzyskanie dodatkowych oszczędności w skali 10–15 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#TadeuszWrzaszczyk">Program taki musi być przygotowany w każdej jednostce i dla każdego ogniwa naszej gospodarki, a realizacja tych programów musi być systematycznie analizowana i kontrolowana. Wyniki uzyskiwane w bardziej oszczędnym gospodarowaniu powinny stanowić jedno z podstawowych kryteriów oceny kadry kierowniczej. Zadania oszczędnościowe są duże i wokół nich należy koncentrować pracę załóg i samorządów robotniczych oraz wszystkich ogniw administracji.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#TadeuszWrzaszczyk">W tym też kierunku będziemy rozwijać i doskonalić system mierników i instrumentów ekonomicznych. Przewiduje się w każdym resorcie wyznaczenie jednostek zaplecza naukowo-badawczego, odpowiedzialnych za pracę nad normami pracy i zużycia materiałów oraz zakończenia do połowy przyszłego roku prac nad zaktualizowaniem bazy normatywnej.</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#TadeuszWrzaszczyk">Zakłada się przyspieszenie prac nad upowszechnieniem normatywnego rachunku kosztów. Wszystkie resorty i organizacje będą zobowiązane do opracowania dla każdej jednostki norm zatrudnienia, wydatków na utrzymanie administracji oraz odpowiednich programów oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#TadeuszWrzaszczyk">Programem oszczędnościowym będzie również objęta sfera konsumpcji społecznej w sposób uwzględniający jej specyfikę. W sferze tej będziemy dążyć do zmniejszenia zatrudnienia nie kolidującego z jakością świadczonych usług oraz do ograniczania wydatków administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#TadeuszWrzaszczyk">We wszystkich działach gospodarki chodzi o ograniczenie etatów, wyjazdów służbowych, niektórych wydatków rzeczowych, jak kosztów wyposażenia, zużycia paliw, energii elektrycznej, ograniczenia wydatków na organizację festiwali, konkursów, szkolenia kursowego, wydatków reprezentacyjnych i innych.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#TadeuszWrzaszczyk">Podjęte będą również prace nad doskonaleniem systemu norm budżetowych i zasad kalkulacji wydatków budżetowych na wszystkich odcinkach finansowania budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#TadeuszWrzaszczyk">Niezbędny jest także wysiłek dla doskonalenia struktur organizacyjnych i form funkcjonowania poszczególnych ogniw administracji państwowej i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#TadeuszWrzaszczyk">Zadania poprawy efektywności gospodarowania i wdrażania systemu oszczędności są głównymi zadaniami roku 1980. Realizacja tych zadań jest wspólną sprawą wszystkich zakładów pracy, wszystkich załóg, konferencji samorządu robotniczego, aktywu związkowego, organizacji młodzieżowych, NOT i całej kadry inżynieryjno-technicznej i ekonomicznej, jest sprawą całego zaplecza badawczo-rozwojowego. Dobre zorganizowanie i skoordynowanie realizacji tych zadań jest sprawą Rządu, ministerstw, zjednoczeń, całego aparatu państwowego i gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-3.89" who="#TadeuszWrzaszczyk">Dopiero spójne działanie wszystkich tych ogniw stanowić będzie rękojmię pomyślnego wykonania stawianych w planie zadań.</u>
          <u xml:id="u-3.90" who="#TadeuszWrzaszczyk">Wysoka Izbo! Realizacja planu w roku 1980 będzie wspomagana przez rozwiązania systemowe. Wykorzystane przy tym będą liczne wnioski i postulaty, zgłaszane przez obywateli posłów i komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-3.91" who="#TadeuszWrzaszczyk">Zakłada się umożliwienie wzrostu płac w przypadku zmniejszenia zatrudnienia poniżej planu, przy pełnym wykonaniu planu produkcji. Przewiduje się rozszerzenie systemu zachęt materialnych za obniżanie jednostkowych norm zużycia materiałów, zwłaszcza materiałów pochodzących z importu.</u>
          <u xml:id="u-3.92" who="#TadeuszWrzaszczyk">Przewiduje się, że część efektów uzyskanych drogą zmniejszania zużycia określonych deficytowych materiałów będzie można przeznaczyć na dodatkowe inwestycje w poszczególnych resortach po rozliczeniu oszczędności uzyskanych w I półroczu roku 1980.</u>
          <u xml:id="u-3.93" who="#TadeuszWrzaszczyk">W celu zwiększenia zainteresowania eksportem i poprawą jego opłacalności przewiduje się w roku przyszłym udoskonalenie bodźców osobistego zainteresowania w postaci nagród za dodatkowy ponadplanowy i efektywny eksport do II obszaru płatniczego oraz wprowadzenie dla pewnej liczby kombinatów i zjednoczeń specjalizujących się w eksporcie nowych rozwiązań systemowych i motywacyjnych stwarzających warunki większej elastyczności w gospodarce dewizowej.</u>
          <u xml:id="u-3.94" who="#TadeuszWrzaszczyk">W roku 1980 będzie wdrożony nowy system ekonomiczno-finansowy w przemyśle drobnym. Powinno to wpłynąć na rozszerzenie produkcji tego przemysłu i wzbogacenie podaży towarów na rynku.</u>
          <u xml:id="u-3.95" who="#TadeuszWrzaszczyk">Wprowadzony będzie system pozwalający na zwiększenie rozmiarów budownictwa mieszkaniowego w województwach, które wygospodarują oszczędności w stosunku do normatywnych kosztów budownictwa mieszkaniowego — bez obniżania jego standardu i jakości.</u>
          <u xml:id="u-3.96" who="#TadeuszWrzaszczyk">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Reasumując pragnę stwierdzić, że prezentowany w imieniu Rządu Wysokiej Izbie projekt planu na rok 1980 gwarantuje dalszą realizację celów społecznych oraz zapewnia dalszy rozwój naszej gospodarki w roku przyszłym i latach następnych. Trzeba przy tym podkreślić, że plan ustala cele i środki, natomiast uporczywa codzienna działalność Rządu, całej administracji i wszystkich ogniw gospodarki decyduje ostatecznie o urzeczywistnieniu tych celów. Dlatego też niezbędne jest zapewnienie wysokiej dyscypliny planu w toku jego praktycznej realizacji, skoordynowane oraz zintegrowane współdziałanie zainteresowanych ogniw w rozwiązywaniu problemów dochodów, kredytów, płac, zatrudnienia, a także gospodarki mieszkaniowej, rolnictwa, surowców i energii, transportu.</u>
          <u xml:id="u-3.97" who="#TadeuszWrzaszczyk">Decydującym czynnikiem w realizacji planu jest i będzie zawsze człowiek, jego postawy społeczne i zaangażowanie oraz umiejętność zorganizowanego działania na co dzień. Dlatego konieczne jest jak najszersze popularyzowanie w naszym społeczeństwie świadomości obiektywnych uwarunkowań, źródeł trudności oraz tworzenie postaw aktywnego ich przezwyciężania. Konieczne jest egzekwowanie dobrej pracy na każdym stanowisku pracy i rozliczanie efektów. Mówił o tym I Sekretarz KC PZPR towarzysz Edward Gierek na XIII Plenum KC PZPR: „Potrzebna jest nade wszystko dyscyplina od góry do dołu, na każdym szczeblu kierowania, na każdym stanowisku pracy. Będziemy w całej naszej działalności kłaść większy nacisk na kontrolę wykonania powierzonych zadań, rozliczać ludzi i instytucje z wypełniania obowiązków”.</u>
          <u xml:id="u-3.98" who="#TadeuszWrzaszczyk">Realizacja planu w tych trudnych warunkach służy rozwiązywaniu najbardziej żywotnych potrzeb społecznych oraz zapewni dalsze umocnienie siły gospodarczej i obronnej kraju. W toku praktycznej realizacji planu będziemy dążyć do przyspieszenia rozwoju naszej gospodarki w stosunku do obecnie przyjmowanych założeń. Nie chcemy jednak i nie możemy dopuścić, aby przyspieszeniu tempa wzrostu produkcji, zwłaszcza w obecnej sytuacji surowcowej, towarzyszyło niewykonanie zadań w zakresie poprawy jakości produkcji, jej nowoczesności oraz poprawy efektywności.</u>
          <u xml:id="u-3.99" who="#TadeuszWrzaszczyk">Założenia projektu planu na rok 1980, które przedstawiłem Wysokiej Izbie, odpowiadają wymogom jakości, nowoczesności i efektywności. Możemy zrealizować te założenia, ponieważ w bieżącej dekadzie stworzyliśmy nowoczesny potencjał wytwórczy. Posiadamy liczną, wysoko kwalifikowaną i doświadczoną kadrę. Mamy więc niezbędne warunki dla wykonania czekających nas zadań.</u>
          <u xml:id="u-3.100" who="#TadeuszWrzaszczyk">Sumując pragnę stwierdzić, że projekt planu na rok 1980 zapewnia dalszy postęp w procesie przezwyciężania dotychczasowych trudności, a wykonanie tego planu ułatwi realizację zadań rozwojowych następnego 5-lecia.</u>
          <u xml:id="u-3.101" who="#TadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! W ocenie Rady Ministrów opracowany projekt planu najlepiej odpowiada warunkom i potrzebom chwili obecnej. Dlatego też Rząd, przedkładając ten projekt pod obrady Sejmu, wyraża przekonanie, że uzyska on aprobatę Wysokiej Izby. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-3.102" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#HalinaSkibniewska">Dziękuję Obywatelowi Wicepremierowi Tadeuszowi Wrzaszczykowi.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#HalinaSkibniewska">Obecnie proszę o zabranie głosu Ministra Finansów Obywatela Henryka Kisiela.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#HenrykKisiel">Obywatelko Marszałku! Obywatele Posłowie! Projekt budżetu państwa na 1980 r., który Rada Ministrów przedłożyła Wysokiemu Sejmowi do rozpatrzenia, a który w jej imieniu mam zaszczyt przedstawić, jest ściśle związany z omówionymi przed chwilą podstawowymi założeniami narodowego planu społeczno-gospodarczego. Wielkość, jak i proporcje projektu budżetu zapewniają z jednej strony sfinansowanie zadań rozwoju gospodarczego i społecznego, wynikających z generalnej linii programowej VI i VII Zjazdu PZPR, a z drugiej strony — dostosowane są do aktualnych warunków gospodarczych i nastawione ofensywnie na przezwyciężanie trudności wewnętrznych i zewnętrznych. Projekt budżetu w swych założeniach — podobnie jak plan gospodarczy zmierza zwłaszcza do ograniczenia wpływu tych trudności na warunki materialne i kulturalne życia naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#HenrykKisiel">W roku bieżącym musimy się liczyć z niepełnym wykonaniem planu dochodów budżetu państwa. Zadecyduje o tym niedobór we wpłatach do budżetu przedsiębiorstw uspołecznionych, w których nastąpiło obniżenie poziomu akumulacji finansowej w stosunku do planu w związku z niepełną realizacją planu produkcji i wzrostem kosztów wytwarzania. Niezbędne równocześnie było uruchomienie z budżetu dodatkowych środków na usuwanie skutków ostrej zimy zarówno w transporcie, jak i gospodarce komunalnej, a także skutków powodzi, która wystąpiła wiosną.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#HenrykKisiel">Pomimo to, w roku bieżącym są w pełni respektowane wszystkie ustalenia ustawy budżetowej dotyczące finansowania rozwoju gospodarki żywnościowej i mieszkaniowej, ubezpieczeń społecznych oraz świadczeń socjalnych i kulturalnych. W polityce budżetowej stale kierujemy się bowiem dążeniem do zapewnienia środków niezbędnych na realizację priorytetowych zadań społecznych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#HenrykKisiel">Budżet tego roku zamkniemy jednak w sposób zrównoważony, głównie dzięki przewidzianym w ustawie budżetowej rezerwom i pewnemu zmniejszeniu lokat budżetu w Narodowym Banku Polskim, a także przesunięciom środków z celów mniej istotnych na cele priorytetowe.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#HenrykKisiel">Wysoki Sejmie! Projekt budżetu na 1980 r. zakłada osiągnięcie dochodów państwa w wysokości ok. jednego biliona dwustu miliardów złotych. Tempo wzrostu tych dochodów wynosi 4,8% i jest szybsze od ogólnego tempa rozwoju produkcji oraz tempa wzrostu dochodu narodowego. Oznacza to, że osiągnięcie zamierzonego poziomu dochodów wymagać będzie zdecydowanej poprawy efektywności gospodarowania przede wszystkim w drodze obniżki kosztów produkcji i poprawy produktywności majątku trwałego.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#HenrykKisiel">Każdego roku z tej trybuny obywatele posłowie i przedstawiciele Rządu wskazują, że nasz dalszy postęp w poważnym stopniu uwarunkowany jest poprawą efektywności. Było to i jest nadal ze wszech miar słuszne. Jednakże jeśli dzisiaj mówimy o przezwyciężaniu obiektywnych trudności, z którymi nie tylko my się borykamy, ale i cała gospodarka światowa, to trzeba podkreślić, że dokonamy tego tylko wtedy, gdy w każdej dziedzinie zdecydowanie poprawimy poziom efektywności gospodarowania. Jak nigdy dotąd możliwości zaspokojenia wielu ważnych potrzeb społecznych w znacznej mierze będą uzależnione od postępów w dziedzinie wykorzystania całego majątku produkcyjnego, zwiększenia wydajności pracy i pogłębienia oszczędności w zużyciu surowców i materiałów. Można wyrazić w pełni uzasadnione moim zdaniem przekonanie, że nasze założenia wzrostu dochodów budżetowych, którego głównym źródłem ma być obniżka kosztów, a więc poprawa wykorzystania zasobów pracy i środków produkcji — ma realne podstawy.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#HenrykKisiel">W tym roku wskutek wspomnianej już niekorzystnej sytuacji obiektywnej nie udało się nam osiągnąć zakładanych zadań efektywnościowych, co więcej, musieliśmy na wielu odcinkach naszej działalności gospodarczej ponieść większe koszty niż rok temu. Oznacza to wszakże, że po okresie dostosowania się jednostek gospodarczych do trudnych warunków i ustąpieniu nadzwyczajnych okoliczności — mamy przesłanki do ustalania większych wymagań co do obniżki kosztów, zwłaszcza w przemyśle uspołecznionym, który jest głównym źródłem dochodów budżetu państwa. Nie ustalamy przy tym zadań zbyt napiętych, ale ustalamy zadania realne. Wyrażają się one m.in. w obniżce poziomu kosztów w przemyśle, co powinno dać budżetowi w 1980 r. ok. 18 mld zł dochodów.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#HenrykKisiel">W innych działach gospodarki — poza handlem wewnętrznym — wzrost akumulacji finansowej pochodzić będzie z uwagi na obiektywne uwarunkowania, zwłaszcza w budownictwie i transporcie, jedynie ze zwiększenia działalności. Niemniej jednak i w tych działach niezbędne jest zahamowanie wzrostu kosztów i poprawa wyników ekonomicznych. Rok 1980 powinien być okresem przyspieszonego wykorzystania rezerw wynikających z nieracjonalnego zatrudnienia, zbyt wysokich norm zużycia materiałów i surowców oraz występujących jeszcze zbyt niskich norm pracy. Ujawnianie i wyzwalanie tych rezerw leży w bezpośrednim zasięgu kierowniczej i technicznej kadry przedsiębiorstw, w szczególności w drodze poprawy organizacji pracy, gospodarki materiałowej i prawidłowego wykorzystywania środków trwałych. Jestem przekonany, że sprzyjać temu będzie wzrost aktywności załóg zakładów pracy związany z przygotowaniami, a potem realizacją postanowień VIII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#HenrykKisiel">Również w dziedzinie systemu finansowo-ekonomicznego tworzyć będziemy warunki większego pobudzania kierownictwa i załóg zakładów pracy do poprawy wyników ekonomicznych, a zwłaszcza obniżki kosztów. Zakładamy, że banki w większym niż dotąd stopniu będą uzależniały warunki kredytów dla przedsiębiorstw uspołecznionych od efektów w obniżce kosztów, od likwidacji nadmiernych zapasów i stopnia wykorzystania środków trwałych. Takie powiązanie polityki kredytowej banków z efektami pracy przedsiębiorstw jest naturalne, bo tylko takie przedsiębiorstwo cieszy się pełnym zaufaniem, które poprawia swe wyniki, a więc tylko takie może liczyć na dogodniejsze warunki kredytowe. Natomiast przedsiębiorstwa nie legitymujące się poprawą wyników muszą być z natury rzeczy poddane ostrzejszej kontroli bankowej, a nawet ponosić dodatkowe sankcje z tytułu marnotrawstwa. Z całą konsekwencją musimy wykorzystać istniejące instrumenty obowiązującego systemu finansowego i systemu bodźców związanych z wynikami finansowymi przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#HenrykKisiel">Rok 1980 będzie rokiem, w którym poddamy gruntownej analizie całość systemu ekonomiczno-finansowego i opracujemy wnioski dla zwiększenia jego skuteczności w następnym pięcioleciu. Jednakże już u progu 1980 r. zdecydowanie usprawnimy system ekonomiczno-finansowy — o czym wspomniał wicepremier Tadeusz Wrzaszczyk — w handlu zagranicznym, podstawowym dziale naszej gospodarki. Zwiększymy wydatnie zainteresowanie eksportem i poprawą jego opłacalności zarówno w drodze usprawnienia bodźców osobistego zainteresowania, jak i wprowadzenia większej elastyczności w gospodarce dewizowej dla przedsiębiorstw i zjednoczeń specjalizujących się w eksporcie. Przedsiębiorstwa rozwijające eksport będą mogły liczyć na wydatny wzrost własnych dochodów, bo stwarzamy w systemie finansowym dogodne ku temu warunki.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#HenrykKisiel">Wiele uwagi poświęcimy również wdrożeniu postanowień ustawy o jakości wyrobów, usług, robót i obiektów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#HenrykKisiel">Cała polityka finansowa, jak i system budżetowy służyć będą w 1980 r. wzmocnieniu dyscypliny finansowej, niezbędnej dla poprawy efektywności gospodarowania majątkiem społecznym, oddanym do dyspozycji przedsiębiorstw oraz środkami materialnymi, jakimi dysponują instytucje i jednostki bezpośrednio finansowane z budżetu.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#HenrykKisiel">Poprawę dyscypliny zakładamy także w dziedzinie gromadzenia dochodów budżetowych od gospodarki nie uspołecznionej przy pełnym zachowaniu obowiązujących dziś zasad opodatkowania. Projektowany w budżecie wzrost wpływów od gospodarki nie uspołecznionej jest wynikiem spodziewanego rozwoju rzemiosła, któremu od kilku już lat zapewniliśmy bardzo dogodne warunki działania.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#HenrykKisiel">Jeśli chodzi o dochody budżetu od ludności, to w projekcie ustawy proponujemy utrzymanie także w 1980 r. wprowadzonych na rok bieżący zasad opodatkowania wynagrodzeń pracowników gospodarki uspołecznionej w drugim i dalszych miejscach pracy oraz opodatkowanie niektórych tytułów nagród i utrzymanie podatku od prac zleconych. Przesłanki, które skłoniły nas do podjęcia decyzji w tej sprawie przed rokiem nie straciły bowiem na aktualności. Umiarkowane zwiększenie świadczeń na rzecz państwa ze strony osób osiągających często dość wysokie dodatkowe zarobki jest społecznie w pełni uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#HenrykKisiel">Obywatele Posłowie! Wszystkim naszym przedsięwzięciom, zmierzającym do wygospodarowania przewidzianych dochodów budżetowych przyświeca jeden cel nadrzędny. Jest nim zapewnienie poważnych środków potrzebnych na wspomniane już finansowanie ważnych programów społeczno-ekonomicznych. Pierwszy z nich to finansowanie programu gospodarki żywnościowej. Wydatki na ten cel związane są głównie z:</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#HenrykKisiel">— dopłatami do produktów żywnościowych, na które ceny detaliczne nie pokrywają kosztów wytwarzania,</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#HenrykKisiel">— dopłatami do artykułów zaopatrzenia rolnictwa, gdyż, one w wielu przypadkach są sprzedawane rolnikom poniżej kosztów wytwarzania,</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#HenrykKisiel">— pokrywaniem skutków częściowych umorzeń kredytów bankowych udzielanych rolnikom w celu zachęcenia ich do rozwijania szczególnie pożądanych kierunków produkcji rolnej,</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#HenrykKisiel">— bezpośrednimi dotacjami z budżetu na utrzymanie organizacji obsługi rolnictwa, jak i dofinansowaniem potrzeb rozwoju państwowych i spółdzielczych przedsiębiorstw gospodarki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#HenrykKisiel">Wydatki budżetu związane z zaspokojeniem tych wszystkich potrzeb przekroczą w przyszłym roku 300 mld zł i będą ok. 12 mld zł wyższe niż w bieżącym roku. Warto podać, że wydatki te są ok. 2-krotnie wyższe niż przed pięciu laty i ok. 6-krotnie wyższe niż przed 10 laty. Oznacza to, że finansowanie gospodarki żywnościowej pochłania już ok. 25% ogółu wydatków budżetowych. W ten oto finansowy sposób wyraża się ogromny wysiłek, jakiego dokonujemy w interesie najszerszych mas pracujących dla zaspokojenia ich podstawowych potrzeb w dziedzinie wyżywienia.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#HenrykKisiel">Istotnym uzupełnieniem środków budżetowych przeznaczonych na wspieranie rozwoju gospodarki żywnościowej będą nadal kredyty bankowe dla gospodarstw rolnych. Ich wypłaty wyniosą w 1980 r. 53,4 mld zł i będą o 2,3 mld zł wyższe niż w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#HenrykKisiel">Drugi ważny, finansowany przez budżet program, to gospodarka mieszkaniowa. W 1980 r. wydatki na ten cel będą o 5 mld zł wyższe niż w bieżącym roku i wyniosą ok. 39 mld zł, nie licząc dopłat do działalności przedsiębiorstw budowlanych, wznoszących budynki mieszkalne. I tu warto podać, że realizacja założeń naszej polityki mieszkaniowej pociągnęła za sobą w latach 1975–1980 ok. 3-krotny wzrost wydatków budżetu.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#HenrykKisiel">Trzecim, poważnym programem polityki społecznej naszego państwa, dla której budżet na 1980 r. zapewnia duży przyrost środków, jest rozwój systemu ubezpieczeń społecznych. W przyszłym roku niezbędne staje się istotne zasilenie z budżetu wypłat na renty dla rolników. Zwiększenie wydatków na pieniężne świadczenia społeczne do 195 mld zł w 1980 r. wymagać będzie wydatkowania z budżetu na potrzeby ubezpieczeń społecznych 53 mld zł, tj. o ok. 8 mld zł więcej niż w bieżącym roku i o ok. 20 mld zł więcej niż w 1975 r. Oprócz pokrycia ok. 2/3 wydatków niezbędnych dla sfinansowania wypłat rent rolnikom, które wyniosą ok. 13 mld zł budżet zapewni środki na zasiłki rodzinne, macierzyńskie, jednorazowe z tytułu urodzenia dziecka i opiekuńcze, które wydatnie wzrosły w ostatnich latach.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#HenrykKisiel">Budżet obecnie także dofinansowuje fundusz emerytalny pracowników gospodarki uspołecznionej, którego jednak głównym dochodem są w dalszym ciągu składki płacone przez zakłady pracy. Globalne wydatki tego funduszu wyniosą w 1980 r. ok. 139 mld zł i będą o ok. 20 mld zł wyższe niż w br. Dopłata budżetu w 1980 r. wyniesie około 6,5 mld zł. W przyszłym roku przeciętna renta wyniesie 2750 zł i będzie o 9% wyższa niż w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#HenrykKisiel">Czwartym, także nader ważnym zadaniem budżetu, pozostaje zapewnienie środków na działalność socjalną i kulturalną. W 1980 roku wydatki na finansowanie szkolnictwa, ochrony zdrowia, kultury, radia i telewizji itp. wyniosą ok. 177 mld zł i będą o 10 mld zł wyższe, niż w br. W porównaniu z 1975 r., ich wzrost wyniesie ponad 65 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#HenrykKisiel">Szczególną pozycję w wydatkach na usługi socjalne i kulturalne zajmuje nadal finansowanie ochrony zdrowia, a więc dziedziny, która jak najbardziej wiąże się z warunkami bytu ogółu społeczeństwa. Poziom wydatków na ochronę zdrowia wyniesie 79 mld zł i będzie o ponad 5 mld zł, tj. o 6,7% wyższy, niż w br. Miarą naszej troski o zaspokojenie potrzeb ochrony zdrowia może być m.in. fakt, że na wzrost wydatków na ten cel przeznaczamy połowę całego przyrostu środków na usługi socjalne i kulturalne. Oprócz zwiększenia wydatków na ochronę zdrowia przewidziano o 6,7% wzrost wydatków na opiekę społeczną. Zapewnia to środki na dalszy przyrost liczby miejsc w domach opieki społecznej i na rozszerzenie przez Polski Czerwony Krzyż opieki nad chorymi w domu.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#HenrykKisiel">Utrzymane będzie również dość wysokie tempo wzrostu wydatków na oświatę i wychowanie oraz szkolnictwo zawodowe i szkoły wyższe. Wzrastają one o około 4 mld zł, to jest o około 6% pomimo spadku liczby uczniów szkół podstawowych i średnich, spowodowanego przesunięciami w przyroście naturalnym ludności. Wzrost wydatków wiąże się głównie z dążeniem do rozszerzenia możliwości korzystania z przedszkoli przez większą liczbę dzieci oraz z dostosowaniem struktury szkolnictwa wyższego i zawodowego do potrzeb gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#HenrykKisiel">Jeśli chodzi o kulturę i sztukę wraz z działalnością radia i telewizji, to wydatki na te cele wzrastają łącznie o ok. 4%. Uwzględniono tu przede wszystkim potrzeby związane z dalszą rozbudową sieci bibliotek powszechnych oraz ośrodków i domów kultury, a także środki na utrzymanie rozbudowywanej sieci nadajników potrzebnych dla poprawy jakości odbioru programu.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#HenrykKisiel">Wysoka Izbo! Mówiłem już o koniecznych przedsięwzięciach dotyczących poprawy efektywności gospodarowania, zmierzających do zgromadzenia dochodów na finansowanie wysokiego zapotrzebowania na wydatki budżetowe związane z finansowaniem naszej polityki społecznej. Sama jednak troska o pomnażanie dochodów to za mało. Nie mniej istotne jest oszczędne ich wydatkowanie. Z tego względu także w sferze jednostek finansowanych z budżetu będą podejmowane przedsięwzięcia sprzyjające poprawie efektywności gospodarowania. Zmierzają one przede wszystkim do poprawy gospodarki materiałowej w urządzeniach gospodarki komunalnej, w szkołach, szpitalach, muzeach, bibliotekach, ośrodkach sportu i turystyki itp. Wprowadziliśmy normatywy zapasów materiałów i obowiązek korekty dotacji budżetowych w razie stwierdzenia, że gromadzone są nadmierne i zbędne zapasy. W pierwszym półroczu 1980 roku dokonany zostanie powszechny przegląd zapasów w placówkach utrzymywanych z budżetu w celu ujawnienia i upłynnienia takich zapasów potrzebnych przecież na rynek. W projekcie ustawy budżetowej proponujemy uznanie nieprawidłowej gospodarki zapasami, spowodowanej nadmiernymi zakupami, za naruszenie dyscypliny budżetowej i objęcie tych naruszeń sankcjami przewidzianymi prawem budżetowym. Jednocześnie stwarzamy zachętę do upłynniania zapasów, zezwalając na wykorzystanie uzyskanych ze sprzedaży środków na zaspokajanie dodatkowych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#HenrykKisiel">Dalszym posunięciem dyscyplinującym gospodarkę budżetową będzie wprowadzenie rozliczeń ze środków przeznaczonych na utrzymanie nowo uruchamianych obiektów i urządzeń. Dzięki temu opóźnienia w oddawaniu nowych obiektów do użytku nie będą przysparzały nie zasłużonych korzyści wykonawcom budżetu.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#HenrykKisiel">Projekt ustawy budżetowej i sam budżet państwa odzwierciedlają także przedsięwzięcia, które zamierzamy podjąć zgodnie z wytycznymi na VIII Zjazd partii w sferze budżetów terenowych. Są to zamierzenia, które powinny sprzyjać pobudzaniu aktywności i racjonalizacji gospodarki środkami budżetowymi w gminach, miastach i województwach. Rozszerzają one bowiem zakres decyzji jednostek terenowych co do kierunków wykorzystania posiadanych środków.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#HenrykKisiel">Po pierwsze — proponujemy pozostawienie ponadplanowych dochodów i wygospodarowanych oszczędności w wydatkach budżetów terenowych do dyspozycji rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#HenrykKisiel">Po drugie — zamierzamy zmniejszyć udział dotacji wyrównawczej z budżetu centralnego w równoważeniu budżetów terenowych, zwiększając odpowiednio ich dochody własne.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#HenrykKisiel">Po trzecie — w trosce o wzmocnienie podstaw finansowanych gospodarki miast i gmin proponujemy ustawowe określenie ich głównych źródeł dochodów, co zmniejsza zależność tych podstawowych ogniw władzy terenowej od dotacji wyrównawczych ze szczebla wojewódzkiego i silniej wiąże ich możliwości finansowe z efektami gospodarowania. W sumie działania te powinny wzmocnić zainteresowanie władz terenowych bardziej efektywną gospodarką budżetami terenowymi.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#HenrykKisiel">W dążeniu do racjonalizacji gospodarki środkami budżetu, zwróciliśmy także specjalną uwagę na wydatki państwa na całą administrację. Przewidujemy więc na przyszły rok dalsze ograniczenie zatrudnienia w centralach ministerstw i urzędach wojewódzkich, zakładając pewne zmniejszenie ich etatów. Nie przewidujemy natomiast ograniczenia poziomu zatrudnienia w administracji miast i gmin, które odgrywają ważną rolę w obsłudze naszych obywateli. W celu wzmocnienia reżimu oszczędności utrzymaliśmy wydatki rzeczowe państwowej administracji centralnej i terenowej na poziomie roku bieżącego, mimo pewnego wzrostu cen na szereg materiałów i usług.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#HenrykKisiel">W stosunku do przedsiębiorstw i zjednoczeń konsekwentnie realizujemy dwuletni rządowy program obniżenia zatrudnienia w administracji gospodarczej o 10%. Pozwoli to na przemieszczenie w latach 1979–1980 z biur do produkcji i usług około 60 tys. pracowników. Natomiast w celu niedopuszczenia do wzrostu wydatków rzeczowych na utrzymanie administracji gospodarczej przewidujemy w roku 1980 zalimitowanie ich rozmiarów na wzór zbliżony do obowiązującego w gospodarce budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#HenrykKisiel">W polityce finansowej ważne znaczenie przywiązujemy do kredytowania ludności, gospodarki chłopskiej i gospodarki nie uspołecznionej poza rolnictwem. Zakładamy dalszy rozwój kredytów, preferując w tym rozwoju przede wszystkim to, co daje trwałe efekty. Ogółem projektowane wypłaty kredytów dla ludności i gospodarki nie uspołecznionej przekroczą w 1980 roku 73 mld zł i będą o 4,3 mld zł wyższe niż w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#HenrykKisiel">W ramach tej sumy zamierzamy, podobnie jak w latach poprzednich, zapewnić pełne pokrycie uzasadnionego zapotrzebowania wsi na kredyty obrotowe, przeznaczone na zakup środków i narzędzi do produkcji rolnej. Zakładamy dalszy 11-procentowy wzrost kredytów inwestycyjnych dla gospodarstw chłopskich, aby tą drogą popierać inicjatywy, mające na celu specjalizację gospodarstw, lepsze wykorzystanie ziemi oraz rozwój hodowli.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#HenrykKisiel">Jeżeli idzie o działalność jednostek nie uspołecznionych poza rolnictwem, to nadal wspierać będziemy kredytem rozwój poszukiwanych usług oraz produkcji rynkowej i eksportowej. W szczególności osoby otwierające nowe zakłady rzemieślnicze będą mogły otrzymywać, jak dotąd, kredyty do wysokości 80% ponoszonych nakładów. Wreszcie w odniesieniu do gospodarstw domowych chcemy kontynuować — nawet z pewnym rozszerzeniem — pomoc kredytową dla osób podejmujących indywidualnie budowę własnego domu mieszkalnego oraz dla młodych małżeństw przy wyposażaniu mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#HenrykKisiel">Obywatele Posłowie! Przedstawiłem ważniejsze problemy budżetu i polityki finansowej ha rok 1980. Projekt budżetu państwa jest zrównoważony i zapewnia dalszy wzrost środków na cele społeczne i gospodarcze. Jego pomyślna realizacja uzależniona jest od pełnego wykonania planów produkcji i usług przez całą gospodarkę narodową i od osiągnięcia istotnego postępu w efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#HenrykKisiel">Na zakończenie omawiania założeń projektu budżetu państwa i polityki finansowej na rok 1980 pragnąłbym podkreślić, że czynnikiem decydującym o powodzeniu naszych zamierzeń jest obywatelska postawa wszystkich ludzi pracy i troska o dobro naszego socjalistycznego państwa. W powojennym 35-leciu społeczeństwo nasze dostarczało wiele dowodów głębokiego zaangażowania w żywotne sprawy kraju. Możemy więc wyrazić przekonanie, że i obecnie, gdy Polska Zjednoczona Partia Robotnicza wytyczy na swoim VIII Zjeździe podstawowe cele społeczne na lata przyszłe i określi materialne warunki ich realizacji, całe społeczeństwo wzmoże wysiłki niezbędne dla dalszego pomyślnego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#HenrykKisiel">Wnoszę o rozpatrzenie przedkładanego przez Rząd projektu budżetu państwa, żywiąc przeświadczenie, że założenia tego projektu uzyskają akceptację obywateli posłów.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#HalinaSkibniewska">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#HalinaSkibniewska">Obywatele Posłowie! Konwent Seniorów proponuje, aby w dniu dzisiejszym przy pierwszym czytaniu projektów planu i budżetu na na rok 1980 nie otwierać dyskusji i odesłać te projekty do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów z tym, że właściwe komisje — zgodnie z art. 39 regulaminu Sejmu — rozpatrzą poszczególne części obu projektów, a swe wnioski oraz uwagi przekażą Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#HalinaSkibniewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm wyraził zgodę na przedstawione propozycje Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#HalinaSkibniewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#HalinaSkibniewska">Propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#HalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska (druk nr 134).</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#HalinaSkibniewska">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów Obywatela Kazimierza Secomskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#KazimierzSecomski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Realizując ustalenia zawarte w uchwale VII Zjazdu PZPR, Rząd przedkłada Sejmowi projekt ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#KazimierzSecomski">Osiągnięcia naukowo-badawcze w tej dziedzinie oraz tworzenie nowoczesnej koncepcji prawnych i materialnych podstaw kształtowania środowiska, stawiają Polskę w rzędzie państw, które stały się pionierami idei ochrony środowiska naturalnego i konkretnych rozwiązań tego problemu. Wiele nazwisk wybitnych polskich uczonych i działaczy zapisało się trwale w historii światowych działań na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego, jak też jego walorów krajobrazowych i wypoczynkowych.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#KazimierzSecomski">Ochrona środowiska została podniesiona w Polsce Ludowej do rangi konstytucyjnych obowiązków państwa i obywateli. Obecny rozwój społeczno-gospodarczy oraz związany z nim rozwój nowej techniki zmieniają radykalnie warunki życia i wydatnie podnoszą, jego poziom. Równocześnie jednak staje przed nami konieczność opanowania także ujemnych konsekwencji rozwoju procesów gospodarczych i postępu technicznego. Do czołowych problemów urasta szeroko rozumiana sprawa ochrony środowiska, w którym żyje człowiek i rozwija się społeczeństwo oraz sprawa rozumnego korzystania z bogactw naturalnych i zasobów przyrody.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#KazimierzSecomski">Odrębnie musimy wskazać na coraz silniej zaznaczający się międzynarodowy charakter zagadnień ochrony środowiska. Terenem współdziałania zainteresowanych krajów w tej dziedzinie stały się w ostatnich latach okresowe spotkania, odbywające się pod egidą Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zasadnicza ich problematyka została ujęta w 1969 roku w raporcie ówczesnego sekretarza generalnego ONZ U Thanta. Wskazano w nim na konieczność przeciwdziałania licznym zjawiskom naruszania równowagi ekologicznej i degradacji warunków naturalnych.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#KazimierzSecomski">Problemom powyższym była poświęcona światowa konferencja w Sztokholmie w roku 1972, na której uchwalono deklarację zasad w sprawach ochrony środowiska. Uchwałą XXVII Sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych potwierdzono potrzebę rozwinięcia działania w ramach tzw. Programu Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#KazimierzSecomski">Świadectwem aktywnego współudziału Polski w działaniach na rzecz ochrony środowiska stało się jej uczestnictwo w przygotowaniu i przyjęciu 25 konwencji i protokołów dotyczących tej dziedziny. W szczególności rozwinęliśmy współpracę z naszymi bezpośrednimi sąsiadami oraz z państwami rejonu Morza Bałtyckiego. Konwencje o ochronie Morza Bałtyckiego Rada Państwa ratyfikowała przed miesiącem.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#KazimierzSecomski">Jednym z kolejnych dowodów udziału Polski w całości międzynarodowych poczynań, podejmowanych z myślą o zapewnieniu skutecznego działania i postępu we współpracy na rzecz ochrony środowiska stało się w listopadzie bieżącego roku Ogólnoeuropejskie Spotkanie na Wysokim Szczeblu w Genewie. W posłaniu do uczestników spotkania genewskiego I Sekretarza KC PZPR towarzysza Edwarda Gierka czytamy: „Pragnę z satysfakcją przypomnieć, że właśnie w Warszawie, z trybuny VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zgłoszona została propozycja Przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej ZSRR i Sekretarza Generalnego KC KPZR Leonida Breżniewa, by w kluczowych dla Europy sprawach, w tym w sprawie ochrony środowiska, zwołać ogólnoeuropejskie konferencje. Polska nie szczędziła wysiłków na rzecz urzeczywistnienia tej inicjatywy. Z uznaniem powitaliśmy podjęcie jej przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ”.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#KazimierzSecomski">Dokument końcowy spotkania genewskiego wiąże podstawowe zasady umacniania bezpieczeństwa i współpracy w skali europejskiej z jednym z fundamentalnych praw człowieka — z prawem do życia w nie zakłóconym środowisku. Spotkanie genewskie stanowi istotny wkład w przygotowania do przyszłorocznego spotkania państw — sygnatariuszy Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, które odbędzie się w Madrycie.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#KazimierzSecomski">Wysoka Izbo! W Polsce od lat nieustannie podnosi się wielkość nakładów materialnych przeznaczanych na ochronę środowiska i skuteczność środków prawnych stosowanych w tej dziedzinie. Poczynając od 1949 r., kiedy to określone zostały zasady prawne ochrony przyrody, wydano wiele aktów tworzących należyte warunki do tej ochrony. Należy tu wspomnieć przede wszystkim ustawę z 1966 r. o ochronie powietrza atmosferycznego, ustawę z 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów, nowelizację w 1974 r. Prawa wodnego i Prawa budowlanego. Nowelizowano także wielokrotnie Prawo górnicze. Decyzjami Rządu uregulowano m.in. takie problemy, jak projektowanie i lokalizacja inwestycji, zagospodarowanie surowców odpadowych, jak najoszczędniejsze przeznaczanie terenów rolnych i leśnych pod zabudowę, podwyższone opłaty za ich przejmowanie oraz za odprowadzanie ścieków i pobór wód.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#KazimierzSecomski">Ochrona środowiska staje się jednak zadaniem coraz bardziej złożonym, wymagającym skoordynowanych działań na wielu odcinkach, przy czym pojęcie środowiska, jego ochrony i kierunków kształtowania stale się rozszerza. Uchwalenie proponowanej ustawy stanowić będzie zatem unifikację podstaw prawnych, zakładającą kompleksowe uregulowanie spraw generalnych, obejmujących jednolitą politykę państwa w dziedzinie ochrony i kształtowania środowiska. Projekt ustawy odznacza się nowoczesnością rozwiązań oraz zgodnością z zawartymi konwencjami i porozumieniami międzynarodowymi.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#KazimierzSecomski">Socjalistyczna własność środków produkcji i system gospodarki planowej stwarzają korzystne warunki do realizacji zadań ochrony środowiska, które stanowią część składową polityki społeczno-ekonomicznej kraju. Stąd ochrona ta, jako jedna z podstawowych funkcji państwa socjalistycznego, wymaga oprócz określenia zasad prawnych także odpowiedniego systemu instytucjonalnego i ram organizacyjnych, m.in. dla koordynacji działań międzyresortowych i organów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#KazimierzSecomski">Związane z ochroną i kształtowaniem środowiska rosnące nakłady muszą być włączone w rachunek całej działalności społecznej i gospodarczej. Rachunek ten powinien uwzględniać zarówno ekonomiczne, jak i pozaekonomiczne wartości środowiska, jak np. jego funkcje zdrowotne, wypoczynkowe, klimatyczne i krajobrazowe. Jedynie kompleksowe ujmowanie roli ochrony środowiska oraz łączna ocena jego wartości zapewnia wyznaczenie tym sprawom należytego miejsca w planach rozwoju społeczno-gospodarczego, zwłaszcza w realizacji zadań podnoszenia poziomu i jakości życia.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#KazimierzSecomski">Przedstawione wyżej założenia stanowią generalne przesłanki przedłożonego Wysokiej Izbie projektu ustawy. Przewidziane w nim rozwiązania, dotyczące jakości obecnych i przyszłych biologicznych warunków życia i pracy ludzi, umacniają racjonalne podstawy egzystencji współczesnych i następnych pokoleń. Znaczenie proponowanej ustawy wynika też z jej zamierzonego wpływu na gospodarkę zasobami przyrody. Stworzenie zasad racjonalnej gospodarki bogactwami naturalnymi oznacza zarazem łączenie obecnego i perspektywicznego punktu widzenia dla lepszego zaspokajania potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#KazimierzSecomski">Przepisy projektowej ustawy obejmują ochronę ogółu elementów przyrodniczych, takich jak ziemia, woda, powietrze atmosferyczne, kopaliny, świat roślinny i zwierzęcy. Projekt nie ogranicza się do środowiska naturalnego, lecz obejmuje także środowisko ukształtowane w wyniku działalności ludzkiej.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#KazimierzSecomski">Wysoki Sejmie! Głównym celem projektowanej ustawy jest zapewnienie współczesnym i przyszłym pokoleniom korzystnych warunków życia oraz ich prawa do korzystania z zasobów środowiska i zachowania jego wartości. Dążyć do tego celu będziemy m.in. przez:</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#KazimierzSecomski">— racjonalne kształtowanie środowiska,</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#KazimierzSecomski">— racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi,</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#KazimierzSecomski">— przeciwdziałanie lub zapobieganie szkodliwym wpływom na środowisko, powodującym jego zniszczenie, uszkodzenie, zanieczyszczenie lub zmiany cech fizycznych,</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#KazimierzSecomski">— przywracanie do właściwego stanu elementów przyrodniczych.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#KazimierzSecomski">Projektowana ustawa wskazuje na potrzebę rozważnego gospodarowania naturalnym środowiskiem człowieka. Powinno ono polegać zwłaszcza na korzystaniu z zasobów jedynie w zakresie uzasadnionym interesem społecznym, przy czym w ocenie tego interesu należy brać pod uwagę nie tylko względy gospodarcze, ale także — tak istotne dla zapewnienia równowagi przyrodniczej — względy pozaekonomiczne. Racjonalna eksploatacja zasobów przyrodniczych środowiska to również zapewnienie pierwszeństwa przedsięwzięciom umożliwiającym oszczędne korzystanie z tych zasobów. Powinno się dążyć do powtórnego, a nawet wielokrotnego wykorzystywania bogactw naturalnych lub ich składników, a więc do ekonomicznego zużywania wszelkich surowców i odpadów.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#KazimierzSecomski">Głównym zadaniem projektowanej ustawy jest zapobieganie degradacji środowiska. Zmierzają do tego ogólne zasady dotyczące przede wszystkim kierunków i metod dopuszczalnego przekształcania środowiska oraz podstawowych warunków ochrony jego poszczególnych elementów. Zakłada się przy tym, że narzędziem ochrony środowiska powinna być przede wszystkim technika wspomagana przez naukę. Postęp techniczno-naukowy wpływa w zasadniczy sposób na kształt środowiska, ale jednocześnie musi je skutecznie chronić i naprawić to, co zostało już naruszone.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#KazimierzSecomski">W projekcie ustawy dużo miejsca poświęca się skutkom industrializacji i urbanizacji kraju. Zasadniczym czynnikiem poprawy warunków środowiskowych na obszarach szczególnie silnie zaludnionych stają się obecnie plany zagospodarowania przestrzennego, a więc plan krajowy, plany makroregionalne i wojewódzkie oraz plany miejscowe, a w tym miast, gmin i osad.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#KazimierzSecomski">Wzmożoną ochroną obejmuje projekt powierzchnię ziemi, zwłaszcza glebę, określając podstawowe kierunki ochrony zasobów gleby, obejmujące m.in. radykalne ograniczenie przeznaczania gruntów rolnych i leśnych, zwłaszcza wyższej jakości, na cele pozarolnicze, np. pod zabudowę, ochronę przed nadmierną chemizacją i zanieczyszczeniami gruntów, obowiązek wzbogacania gleby uprawnej w substancje organiczne oraz obowiązek utrzymywania w glebie właściwych stosunków strukturalnych wodnych i zapobiegania erozji.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#KazimierzSecomski">Ważnym problemem z punktu widzenia obecnych i przyszłych potrzeb jest także ochrona walorów krajobrazowych oraz wypoczynkowych środowiska. W projekcie ustawy proponuje się zatem wprowadzenie nowych form ochrony tych walorów przez tworzenie m.in. parków krajobrazowych i parków wiejskich, oraz zwiększanie zieleni w miastach.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#KazimierzSecomski">W trakcie prac nad projektem ustawy szeroko konsultowano się z ośrodkami naukowymi i zawodowymi. W konsultacjach aktywnie uczestniczyła Polska Akademia Nauk i jej komitety naukowe, a wśród nich Komitet „Człowiek i Środowisko”. Projekt ustawy został pozytywnie oceniony przez Radę Legislacyjną jako rozwiązanie nowoczesne, korzystnie prezentujące się na tle ustawodawstwa światowego.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#KazimierzSecomski">Obecne warunki ochrony środowiska wymagają oparcia tej ochrony na podstawach naukowych, rozwinięcia działalności badawczej i przygotowania kadr. W związku z tym w projekcie ustawy zamieszcza się odpowiednie zobowiązania w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#KazimierzSecomski">Ustala się powszechny obowiązek stosowania wyników badań naukowych w działalności prowadzonej na rzecz ochrony środowiska. Szkoły wyższe, placówki naukowe, instytuty naukowo-badawcze i inne jednostki organizacyjne zajmujące się pracą badawczą zobowiązane są również do udziału w tworzeniu warunków sprzyjających ochronie środowiska.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#KazimierzSecomski">W projekcie zwraca się również uwagę na potrzebę powszechnej edukacji społeczeństwa, zwłaszcza młodzieży, w dziedzinie zagadnień ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#KazimierzSecomski">Działalność związana z zapewnieniem ochrony środowiska jest jedną z podstawowych funkcji administracji państwowej. Przepisy projektowanej ustawy określają więc zadania w tej dziedzinie naczelnych i centralnych organów administracji państwowej. Warunki niezbędne do przestrzegania i realizacji przepisów o ochronie środowiska w poszczególnych resortach powinni zapewnić właściwi ministrowie.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#KazimierzSecomski">Poważne zadania projektowana ustawa powierza także radom narodowym i terenowym organom administracji państwowej. Rady narodowe, które sterują całokształtem rozwoju społeczno-gospodarczego na swoim terenie, powinny szeroko oddziaływać na tworzenie warunków sprzyjających ochronie środowiska oraz organizowaniu na jej rzecz społecznych sił i środków.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#KazimierzSecomski">Koordynację działalności organów administracji państwowej oraz organizacji spółdzielczych i społecznych w dziedzinie ochrony środowiska projekt ustawy powierza Ministrowi Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#KazimierzSecomski">Ważne znaczenie dla realizacji przepisów o ochronie środowiska mają zadania kontrolne. W tym celu projekt przewiduje utworzenie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska — wyspecjalizowanego organu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska do spraw kontroli i stosowania przepisów ustawy. Organ ten będzie współdziałał w sprawach kontroli z terenowymi organami administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#KazimierzSecomski">Projekt przewiduje ponadto utworzenie Państwowej Rady Ochrony Środowiska jako organu doradczego i opiniodawczego Rady Ministrów, służącego jej swą wiedzą i doświadczeniem, zwłaszcza w sprawach związanych z kształtowaniem polityki ochrony środowiska kraju. Ma on składać się z wybitnych znawców zagadnienia reprezentujących naukę i praktykę.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#KazimierzSecomski">Projektowana ustawa przewiduje udział I związków zawodowych oraz innych organizacji społecznych w tworzeniu warunków ochrony środowiska. Organizacje te będą inicjować różnorakie działania społeczne na rzecz ochrony środowiska, współdziałać z jednostkami gospodarki uspołecznionej w opracowaniu i realizacji przez nie programów i planów zmierzających do poprawy stanu środowiska, reprezentować interesy jego ochrony przed organami administracji państwowej i sądami oraz tworzyć społeczną straż ochrony środowiska — słowem być współgospodarzem w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#KazimierzSecomski">Problemy i zadania związane z omawianym dziś na forum Sejmu projektem ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska będą też przedmiotem zainteresowania i uwagi Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Polska jest krajem o dużym, szybko rosnącym potencjale społeczno-gospodarczym. Wzrasta ludność kraju, nasila się proces uprzemysłowienia i urbanizacji. Ośrodki uprzemysłowione i zurbanizowane charakteryzują się nie tylko I lepszymi warunkami bytu, ale także pewnymi zjawiskami ujemnymi. Narastają więc problemy związane z zanieczyszczaniem powietrza spalinami, z rosnącym hałasem, powstawaniem odpadów komunalnych i produkcyjnych. Wspomniane i inne uciążliwości obniżają standard życia, stanowiąc zarazem zagrożenie dla zdrowia człowieka.</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#KazimierzSecomski">Nie znane uprzednio problemy wiążą się także z szerokim korzystaniem z surowców mineralnych i innych zasobów oraz z nowymi formami i metodami produkcji roślinnej i zwierzęcej, wprowadzonymi w celu intensyfikacji wykorzystania gleby, a zwłaszcza z jej chemizacją. Wszystkie te zjawiska, które cechują państwa uprzemysłowione i o szybko rozwijającej się gospodarce i jej infrastrukturze, powodują stale rosnący ujemny wpływ na kształtowanie się środowiska. Stąd też w projektowanej ustawie zmierza się do wszechstronnej regulacji prawnej gospodarki zasobami środowiska. Powinno to przyczynić się do lepszego określenia warunków planowego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju i jego poszczególnych regionów, do umocnienia lub przywrócenia równowagi przyrodniczej, do wyższej jakości życia.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#KazimierzSecomski">Przepisy projektowanej ustawy znajdą swe szczególne odbicie w działalności inwestycyjnej. Przy lokalizowaniu, programowaniu i projektowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych, przy przyjmowaniu określonych rozwiązań technicznych i technologicznych konieczne będzie uwzględnianie w szerszym niż dotąd zakresie potrzeb ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#KazimierzSecomski">Wysoka Izbo! Realizując politykę rozwoju sformułowaną na VI i rozwiniętą na VII Zjeździe PZPR, łączymy potrzeby wzrostu ekonomicznego i społecznego z celowym wykorzystywaniem zasobów naturalnych kraju oraz z zapobieganiem degradacji środowiska. Ten kierunek działania będziemy umacniać.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#KazimierzSecomski">W wytycznych na VIII Zjazd partii czytamy: „Polska 1985 r. będzie krajem planowo kształtującym i skutecznie chroniącym swe środowisko naturalne. Poprawiona zostanie jakość wody w naszych rzekach i zmniejszy się zanieczyszczenie atmosfery. Umocni się gospodarka leśna i ochrona terenów zalesionych, co wpłynie dodatnio na warunki życia człowieka, bilans wodny i klimat”.</u>
          <u xml:id="u-7.39" who="#KazimierzSecomski">Rząd przyjął w 1975 roku „Założenia programu ochrony środowiska do roku 1990”, które są konsekwentnie realizowane, angażując poważne nakłady inwestycyjne. Nakłady te w 5-leciu 1971–1975 wyniosły ponad 34 mld zł, a w bieżącym 5-leciu przekroczą 55 mld zł wobec 15 mld zł wydatkowanych w 5-leciu 1966–1970.</u>
          <u xml:id="u-7.40" who="#KazimierzSecomski">W ramach tych założeń wojewódzkie rady narodowe uchwalały już programy dla poszczególnych województw. Zatwierdzony został program gospodarki wodnej. Podjęto także środki dla skuteczniejszej ochrony gruntów rolnych i leśnych przed przeznaczaniem ich na inne cele użytkowe. Zasadnicze znaczenie będzie miał również przygotowywany obecnie program kompleksowego zagospodarowania Wisły i zasobów wodnych kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.41" who="#KazimierzSecomski">Zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej stanowią dziś ważny element składowy planów społeczno-gospodarczych. W wyniku realizacji różnych decyzji Rządu stworzony został przemysł urządzeń dla potrzeb ochrony wód i powietrza atmosferycznego. Opracowano zunifikowany system oczyszczania ścieków, który umożliwi ujednolicenie rozwiązań konstrukcyjnych i skrócenie cykli projektowania i wykonawstwa inwestycji w tej dziedzinie. Rozszerzono zakres stosowanych sankcji karnych za szkodliwe zanieczyszczanie wód i powietrza atmosferycznego. Dla regionów o szczególnie szybko rozwijającym się przemyśle, takich jak: Bełchatowski Okręg Przemysłowy, Lubelskie Zagłębie Węglowe, Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy i rejon Suwałk, opracowano programy o ochronie środowiska wskazujące środki i kierunki zachowania jego dotychczasowych walorów. Rozszerzeniu ulega proces rekultywacji terenów zniszczonych przez przemysł. Zwiększyło się wykorzystanie nagromadzonych pyłów w cementowniach i elektrowniach na budowę dróg i produkcję materiałów budowlanych. Uruchomiono wiele zakładów opartych na surowcach odpadowych, w tym m.in. 10 zakładów betonów komórkowych. Odpady kamienia wapiennego i kredy przerabiane są na wapno nawozowe dla rolnictwa w 12 cementowniach i wapiennikach. Wykorzystanie odpadów mineralnych stanowi aktualnie około 60% rocznego ich przyrostu. Dążyć się będzie do pełnego zużytkowania tych odpadów.</u>
          <u xml:id="u-7.42" who="#KazimierzSecomski">W celu poprawy stanu środowiska Rząd i organy administracji państwowej zintensyfikują działania służące zmniejszaniu jego zanieczyszczania i przywracaniu właściwych warunków na obszarach zdegradowanych. Dotyczy to zwłaszcza terenów, na których zakończona została działalność eksploatacyjna. Poprawie powinien ulec przede wszystkim stan środowiska na obszarach intensywnego zanieczyszczenia pyłem, takich jak Śląsk, Białe Zagłębie, obszary wydobycia i załadunku siarki. Skuteczniejszą kontrolą objęta zostanie realizacja specjalnej uchwały Rządu w sprawie poprawy stanu środowiska w woj. katowickim.</u>
          <u xml:id="u-7.43" who="#KazimierzSecomski">Na skutek zanieczyszczenia wód Bałtyku władze terenowe zamknęły szereg plaż. W szczególności nie można korzystać z niektórych kąpielisk położonych w Zatoce Puckiej, Zalewie Wiślanym oraz w niektórych miejscowościach na Mazurach. Wymaga to konkretnego działania w zakresie poprawy stanu sanitarnego i przyspieszenia budowy urządzeń kanalizacyjnych w tych miejscowościach. Umożliwi to jednocześnie dalszy rozwój funkcji uzdrowiskowych i rekreacyjno-wypoczynkowych tych miejscowości.</u>
          <u xml:id="u-7.44" who="#KazimierzSecomski">Rozwijane będą prace nad ulepszaniem technologii utylizacji i przetwórstwa węgla. Energię elektryczną i cieplną będziemy w przyszłości wytwarzać w coraz szerszej skali za pomocą wysokosprawnych urządzeń, także fluidalnych, zwracając przy tym większą uwagę na potrzebę odsiarczania paliw i spalin.</u>
          <u xml:id="u-7.45" who="#KazimierzSecomski">Wiele miejsca w dalszych pracach zajmie właściwa modernizacja starych i budowa nowych zakładów. Rozwijać będziemy gałęzie przemysłu produkujące urządzenia niezbędne do ochrany środowiska.</u>
          <u xml:id="u-7.46" who="#KazimierzSecomski">Realizujemy w Polsce programy naukowo-badawcze, które dotyczą szeroko rozumianego kształtowania i ochrony środowiska. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na Śląsk, pas nadmorski i nowo powstające okręgi przemysłowe, gdzie zanieczyszczenie środowiska zarysowało się w bardzo ostrej postaci.</u>
          <u xml:id="u-7.47" who="#KazimierzSecomski">W obecnych warunkach coraz większego znaczenia nabiera kompleks problemów związanych z rosnącym zapotrzebowaniem na surowce, energię i żywność oraz z należytą dbałością o jakość środowiska.</u>
          <u xml:id="u-7.48" who="#KazimierzSecomski">Nowe zdobycze nauki i techniki umożliwiają korzystanie z niedostępnych dotąd źródeł energii, surowców i materiałów. Umożliwiają również racjonalne ich wykorzystywanie i skuteczniejsze przeciwdziałanie naruszaniu środowiska. Wszystkie te zamierzenia wymagać będą konsekwentnych i efektywnych działań, zwiększania środków ekonomicznych na ich realizację, tworzenie warunków technicznych do wykonania ustalonych zadań w dziedzinie kształtowania i ochrony środowiska w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.49" who="#KazimierzSecomski">Potrzebne będzie także stworzenie szerszego arsenału środków i naukowych metod, związanych z wprowadzaniem nowych technologii. Ogólne nakłady i koszty bieżące na ochronę środowiska wzrastają bardzo szybko. Rośnie również ich udział w dochodzie narodowym. Będziemy dążyć do pełnego wykorzystania nakładów przeznaczonych na ochronę środowiska, do podnoszenia ich efektywności przez wszechstronne wdrażanie osiągnięć nauki i techniki, służących sprawom ekologicznym. Harmonizowanie postępu naukowo-technicznego z rozwojem sił wytwórczych wymaga bowiem należytego uwzględniania potrzeb kształtowania środowiska.</u>
          <u xml:id="u-7.50" who="#KazimierzSecomski">Daliśmy temu wyraz w przedkładanym projekcie ustawy, podkreślając także szczególną rolę nauki w tworzeniu warunków ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-7.51" who="#KazimierzSecomski">Wysoki Sejmie! Ujęte w projekcie ustawy zasady ochrony środowiska znajdą praktyczne zastosowanie w działalności władz państwowych i licznych organizacji spółdzielczych i społecznych. Należy wyrazić przekonanie, że spotkają się one z pełnym zrozumieniem i poparciem wszystkich obywateli naszego kraju, gdyż potrzeba doskonalenia prawnego systemu ochrony środowiska wypływa z humanistycznych motywacji i troski o dobro ogólnonarodowe, o piękno i przyszłość naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.52" who="#KazimierzSecomski">W tym przekonaniu w imieniu Rządu — proszę Wysoki Sejm o uchwalenie przedłożonego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-7.53" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#HalinaSkibniewska">Dziękuję Obywatelowi Wicepremierowi. Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 12 min. 55.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#StanisławGucwa">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#StanisławGucwa">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Halina Skibniewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#HalinaSkibniewska">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Kształtowanie i ochrona środowiska stanowią integralną część polityki państwa. W Konstytucji uznano środowisko za dobro ogólnonarodowe, a jego ochronę i kształtowanie za konstytucyjną zasadę ustrojową.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#HalinaSkibniewska">Przedstawiony projekt ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska jest efektem kilkuletniej pracy grona specjalistów, pracowników nauki i praktyków. Należy podkreślić, że w Polsce problem środowiska był dostrzeżony stosunkowo wcześnie. Ochrona środowiska naturalnego, inicjowana już od dawna przez wybitne jednostki, wynikała z naszej starej tradycji ruchu miłośników przyrody. W tej świadomości rozwijano badania naukowe i rozwiązania legislacyjne: Polska jako jeden z pierwszych krajów na świecie — bo już w 1949 r. — wydała ustawę o ochronie przyrody, a potem kolejno ustawę o planowaniu przestrzennym, Prawo wodne, ustawę o ochronie powietrza atmosferycznego, akty prawne o terenach chronionych itd.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#HalinaSkibniewska">Ale właściwy rozwój kraju wymaga wiązania koncepcji tego rozwoju jednocześnie z całym zespołem komponentów środowiska tak, jak to ujęto w projekcie dziś przedstawionej ustawy. W świetle współczesnej wiedzy ochrona. środowiska to nie tylko osobno ujęta ochrona gleby, osobno — wody, osobno — ochrona lasów. Życie wody, gleby i lasu jest ściśle od siebie zależne. Dziś ochrona i kształtowanie środowiska muszą być ujmowane w skojarzonym, ekologicznym ujęciu w czasie i przestrzeni.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#HalinaSkibniewska">Ochrona środowiska nie może być działaniem doraźnym. Jest procesem ciągłym i wymaga stałego działania i stałej obserwacji skutków tego działania, czyli monitoringu w poszczególnych dziedzinach. Przy tym wyniki obserwacji muszą być ujęte w skojarzony system budowany na podstawie diagnoz uwzględniających wzajemne zależności podsystemów.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#HalinaSkibniewska">Dotychczasowe działania ochronne wprowadzane są na ogół post factum. Doceniając w pełni przydatność terapii, mającej na celu łagodzenie zjawisk patologicznych, należy przede wszystkim podkreślić znaczenie profilaktyki. W profilaktyce istotną rolę spełniają działania skojarzone, wielostronne wychwytywanie przyczyn schorzeń i zagrożeń i to już w momencie ich narodzin.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#HalinaSkibniewska">Szczególnie ważnym elementem działań prewencyjnych jest trafność doboru lokalizacji. Przy podejmowaniu każdej decyzji lokalizacyjnej konieczne są badania prognostyczne dotyczące skutków działania wprowadzanych inwestycji, a zwłaszcza uciążliwych zakładów i sieciowych struktur przestrzennych, jak transport, ścieki, urządzenia energetyczne. Wraz z rozwojem techniki przybywa nam urządzeń sieciowych, a w konsekwencji wzrasta stopień i wielość uciążliwości: komunikacja projektowana jednostronnie, wyłącznie z punktu widzenia sprawności ruchu, wprowadza nieraz do wnętrz siedlisk hałas, spaliny, ruch tranzytowy, utrudniając ludziom komunikowanie się, dla którego została powołana; nie skoordynowana z cechami środowiska, a czasem wręcz urągająca racjom techniki i ekonomii realizacja urządzeń podziemnych — rujnuje na znacznych obszarach środowisko zmianami w zasobach wody.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#HalinaSkibniewska">Technikę, czyli metody i środki należy — jak mówił słusznie wicepremier Secomski — podporządkować celom i wartościom, a nie odwrotnie. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na rozwiązania infrastruktury technicznej, właściwe z punktu widzenia przydatności dla człowieka i jego środowiska. Stały rozwój urządzeń sieciowych i coraz wyższy ich stopień komplikacji wymaga ujęć interdyscyplinarnych (a nie mono- lub multidyscyplinarnych). Nie chodzi o sumę wyników branżowych, ale o syntezę tych wyników.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#HalinaSkibniewska">Zdajemy sobie sprawę, że każda działalność gospodarcza przekształca środowisko, ale zasadniczą tezą tego przekształcenia powinny być zachowanie podstawowych warunków istnienia i jakość środowiska.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#HalinaSkibniewska">Tak jednak, jak uchwycenie właściwych wniosków ekologicznych jest skomplikowane, tak również skomplikowane jest działanie w dziedzinie ochrony i właściwego kształtowania środowiska. Trzeba udoskonalać istniejące i tworzyć nowe narzędzia służące za podstawę do prowadzenia właściwej polityki gospodarowania rozlicznymi zasobami środowiska.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#HalinaSkibniewska">Jednym z takich podstawowych narzędzi — szczególnie dlatego, że z natury ujmuje zagadnienia na określonych obszarach w syntezę — jest planowanie przestrzenne. To właśnie planowanie przestrzenne powinno ujmować w przestrzeni i w czasie owe charakterystyczne skojarzenia w rozwoju, a więc w procesie, w dynamice.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#HalinaSkibniewska">Projekt ustawy słusznie w wielu artykułach odnosi się do planowania przestrzennego. Ale czy każdy dzisiejszy warsztat planistyczny jest w stanie sprostać w pełni wymaganiom ujęć ekologicznych? Plan zagospodarowania przestrzennego powinien być stymulatorem i regulatorem rozwoju określonego regionu. Jako stymulator działalności gospodarczej powinien przekonać inwestora o właściwej dla niego lokalizacji i sprawić, aby uznał on odnośne planistyczne preferencje. Najczęściej bowiem inwestor traktuje wytyczne planu jako nieobowiązującą ofertę. Aby pogłębić słuszność planów należy doskonalić wiedzę planistów, między innymi przez właściwy profil studiów, współpracę ze światem ekologów, wprowadzanie nowych metod w działaniu na rzecz ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego. A chodzi nawet o większą stawkę — o nową koncepcję współżycia struktur przyrody i struktur technicznych, o nowe możliwości kierowania tym współżyciem dla dobra człowieka.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#HalinaSkibniewska">Istnieje pilna potrzeba zasadniczego wzmocnienia organizacyjnego i kadrowego — warsztatu planowania oraz służb nadzoru urbanistycznego. Podniesienie jednak na wyższy poziom działalności planistycznej jeszcze nie wystarcza. W dyskusji nad ustawą musimy zwrócić szczególną uwagę na trafność doboru sankcji, od których zależy skuteczność tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#HalinaSkibniewska">Ale najlepiej nawet ustalone rygory normatywne i prawne nie spełnią właściwej roli o ile nie znajdą zrozumienia w społeczeństwie, o ile nie zajdą zmiany w powszechnej świadomości, a zwłaszcza tych gestorów i decydentów, dla których jakość środowiska człowieka nie jest wliczona w szeroko pojęty rozwój, ale stanowi kosztowny dodatek do realizacji celów, ograniczonych do rozwoju danej produkcji, o ile dobro publiczne nie stanie ponad interesy branż i resortów. Dlatego należy rozwijać stale i dla wszystkich edukację i wychowanie na rzecz ochrony i kształtowania środowiska człowieka. Uczciwość tej edukacji powinno się sprawdzać w tym, co profesor Julian Aleksandrowicz nazywa „sumieniem ekologicznym”. Brak dyscypliny ekologicznej doprowadził wiele ośrodków na świecie do sytuacji zagrażającej prawidłowemu rozwojowi życia.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#HalinaSkibniewska">Człowiek jest organicznym tworem przyrody, natomiast tym różni się od innych jej tworów, że potrafi poznać prawa przyrody i właściwie je stosować. Poznanie przyrody istotnie bardzo się rozwinęło, ale było wykorzystywane na ogół jednostronnie — w rabunkowej gospodarce zasobami środowiska. Nadszedł jednak powszechnie czas opamiętania.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#HalinaSkibniewska">Projektowana ustawa — ujęta w sposób skojarzony, z pełnią świadomości i wiedzy o nowym ładzie ekologicznym nie może być tylko manifestem szlachetnego rozumu. Musi być zobowiązaniem do działania. Konieczne jest więc pilne przygotowanie odpowiednich aktów wykonawczych. Jednocześnie równie pilne jest doprowadzenie do nowelizacji ustawy o planowaniu przestrzennym w pełnej korelacji z problematyką dziś przedstawionej ustawy. A Sejm powinien roztoczyć szczególną opiekę nad doprowadzeniem do realizacji tych postulatów.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#HalinaSkibniewska">Wysoka Izbo! Ochrona środowiska w Polsce — kraju wielokrotnie w swoich dziejach niszczonym — ma znaczenie szczególne. Przyroda naszego kraju zapewnia nam byt biologiczny, zapewnia nam rozwój gospodarczy. A jednocześnie stanowi skarb jedyny: wciąż jeszcze piękny krajobraz polski, w którym przyroda zespala się z kulturą — to nasza ciągłość historyczna, nasza osobowość narodowa, nasza osobowość regionalna i lokalna.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#HalinaSkibniewska">Prawdę tę pięknie i przewidująco wyraził przed kilkudziesięciu już laty przyrodnik, patriota, twórca teorii ochrany środowiska i kształtowania krajobrazu, profesor Adam Wodziczko: „Uprawa krajobrazu łącznie z planowaniem przestrzennym staje się jedną z najpotężniejszych idei obecnego wieku, idei, której celem jest pojednanie świata cywilizacji ze światem wolnej przyrody w nowym, harmonijnym krajobrazie kulturalnym”.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Kazimierz Morawski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#KazimierzMorawski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony na dzisiejszym posiedzeniu projekt ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska jest kolejnym konsekwentnym krokiem na drodze kontynuacji strategii rozwoju prowadzącej do stałego podnoszenia jakości ludzkiego życia. Strategii tej, ukształtowanej na początku lat siedemdziesiątych, pozostaliśmy wierni, mimo zmieniających się warunków gospodarowania, gdyż wyraża ona zarówno aspiracje narodu, jak i zasadnicze cele socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#KazimierzMorawski">Troska o jakość życia społeczeństwa jest oczywiście rozumiana w najszerszym sensie i nie zawęża się tylko do powiększania ilości dóbr materialnych służących konsumpcji. Są one istotnym jej składnikiem i wzrost dobrobytu materialnego społeczeństwa musi wyznaczać kierunek działań gospodarczych. Nie mogą one jednak stać w sprzeczności z zaspokajaniem innych, ważnych potrzeb ludzi, które również kształtują jakość życia człowieka. Wśród nich jedną z najistotniejszych jest możność kontaktu ze środowiskiem naturalnym i korzystania z podstawowych dóbr przyrody.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#KazimierzMorawski">Zachwianie równowagi środowiska naturalnego jest oczywiście także źródłem trudnych problemów gospodarczych. Nie należy jednak utożsamiać spraw ochrony środowiska tylko ze sferą gospodarki i z zagrożeniami o charakterze ekonomicznym. Problem jest bowiem bardzo złożony i dotyka wielu podstawowych spraw indywidualnej i społecznej egzystencji.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#KazimierzMorawski">Człowiek wykracza swoim istnieniem poza materialne otoczenie. Jest integralnie związany ze środowiskiem naturalnym, w którym wzrastał i rozwijał się w historii. Związał się z przyrodą nie tylko biologicznie, ale także zakorzenił się w niej wszystkimi swoimi zdolnościami i z niej czerpał swoje psychiczne i fizyczne możliwości. Dlatego też degradacja środowiska naturalnego jest zagrożeniem dla bardzo wielu wartości. Jest sygnałem zachwiania proporcji pomiędzy przetwarzaniem materii a doskonaleniem duchowego życia człowieka.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#KazimierzMorawski">Postęp techniczny, który jest ważnym składnikiem procesu opanowywania przyrody, uniezależniania się człowieka od niej nie jest wartością absolutną, lecz instrumentalną. Wartością naczelną jest jakość ludzkiego życia, na którą składa się także bogaty kontakt z naturą, kształtującą znaczną część emocjonalnego życia człowieka, wpływającą na poczucie jego tożsamości kulturowej, pogłębiającą jego wrażliwość.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#KazimierzMorawski">Szczególnie w polskiej tradycji kulturowej więź ze środowiskiem była jednym z podstawowych czynników decydujących o kształcie kultury. Polacy często w literaturze, sztuce czy w bezpośrednich relacjach odwołują się do przyrody dla przekazania swych myśli i uczuć. Najbardziej wzniosłe i najbardziej ludzkie uczucia, nadzieje, pragnienia wyrażane były często przez odniesienie wprost lub w sposób symboliczny do naturalnego środowiska człowieka. Otoczenie, w którym rozgrywały się wszystkie sprawy ludzi na przestrzeni wieków posiadało niezmienne podstawowe cechy, dlatego też znajdowało odbicie w większości przekazów kulturowych i w świadomości społecznej zaczęło funkcjonować jako oparcie, a niekiedy nawet źródło zasadniczych wartości.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#KazimierzMorawski">Środowisko naturalne było więc w jakimś stopniu konstytutywnym czynnikiem polskiej tradycji i ważnym elementem podtrzymywania pewnej ciągłości wartości ważnych dla Polaków.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#KazimierzMorawski">Obecna socjalistyczna droga rozwoju naszego kraju otwarła perspektywę pełnego rozwoju życia ludzkiego i kieruje uwagę na wartości intelektualne, moralne, duchowe. Droga ta nie jest zawężona do wzrostu konsumpcji dóbr materialnych, lecz obejmuje wszystko, co stanowi o bogactwie życia człowieka.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#KazimierzMorawski">Tworzy się więc nowe treści postępu, które w przyszłości będą musiały określać kierunek rozwoju społecznego i gospodarczego coraz większej ilości krajów. Warto tu przypomnieć, iż Papież Jan Paweł II w encyklice „Redemptor hominis”, mówiąc o drodze rozwoju zachodnich krajów wysoko rozwiniętych, wskazywał na niebezpieczne skutki wyłącznie konsumpcyjnego stosunku do życia. Podkreślił on, że kierunek ten zubaża życie ludzkie, rozwijając w człowieku tylko materialne zainteresowania, a w konsekwencji degraduje człowieka duchowo i moralnie, a zarazem przyczynia się do niszczenia środowiska naturalnego przez nieracjonalne korzystanie z dobrodziejstw przyrody i jej dewastowanie.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#KazimierzMorawski">Jest to kontynuacja myśli poprzedniego papieża, który mówił, że nikt nie może w sposób absolutny i egoistyczny przywłaszczać sobie środowiska, które nie jest własnością jednostki, lecz powszechną własnością i dziedzictwem całej ludzkości. Warto tu przypomnieć że nasza Konstytucja mówi na ten temat co następuje: — cytuję 8 art. Konstytucji: „Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia ochronę i racjonalne kształtowanie środowiska naturalnego, stanowiącego dobro ogólnonarodowe”.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#KazimierzMorawski">Ochrona środowiska jest jednym z odcinków walki o godność człowieka. Ostatecznym kryterium w podejmowaniu działań środowiskowych w każdym przypadku powinno być dobro całej osoby ludzkiej, jej rozwój wewnętrzny i godność. Dobro osoby ludzkiej oznacza jej nadrzędność w stosunku do każdej innej wartości rzeczowej i moralnej, tak doraźnie, jak i w przyszłości. Dlatego przecież nie godzimy się, by przedmiot był ważniejszy niż podmiot. A ekonomia ważniejsza od etyki.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#KazimierzMorawski">Wysoka Izbo! Prawo do życia w nieskażonym środowisku naturalnym, tak jak prawo do życia w pokoju, jest jednym z fundamentalnych praw człowieka. Troska o jego urzeczywistnianie trwale towarzyszy polityce Polski i innych krajów socjalistycznych zarówno wewnątrz, jak i na arenie międzynarodowej. Jest to bowiem sprawa odpowiedzialności za człowieka i za całą ludzkość. Jednoczy ona wysiłki narodów i państw niezależnie od ustroju politycznego czy kierunku filozoficznego na gruncie tej samej humanistycznej motywacji, która skłania ludzi całego świata do wspólnej walki na rzecz rozwiązywania najważniejszych problemów naszych czasów — umocnienia pokoju i zahamowania wyścigu zbrojeń. Wszystkie te zagrożenia, wiążące się zresztą ze sobą, dotyczą niemal całej ludzkości i dlatego ich wspólne usuwanie jest, co warto tu podkreślić, ważnym czynnikiem pogłębiania przyjaznej współpracy między narodami i państwami, która jest dziś nieodzowna w Europie i w świecie dla umacniania i rozwijania pozytywnych procesów między Wschodem i Zachodem, dla budowania zaufania i bezpieczeństwa w życiu międzynarodowym.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#KazimierzMorawski">Omawiana tu dziś ustawa jest ukoronowaniem dotychczasowych rozlicznych inicjatyw polskich w zakresie ochrony środowiska. Stanowi ona dopełnienie istniejącego już Prawa wodnego, ustawy o ochronie powietrza atmosferycznego, ustawy o ochronie przyrody czy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Jest praktyczną realizacją Aktu Końcowego KBWE, a także posłania przekazanego uczestnikom konferencji, która obradowała nad sprawami ochrony środowiska w Genewie w listopadzie br., przez Edwarda Gierka, który podkreślił konieczność ogólnoświatowej intensyfikacji działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego oraz wskazał na potrzebę szerokiego, międzynarodowego porozumienia i współpracy w tej ważnej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#KazimierzMorawski">Działania na rzecz ochrony środowiska znajdą prawne wsparcie w dyskutowanej dziś ustawie. Jednak ich praktyczna skuteczność zależy też w znacznej mierze od postaw społecznych i od społecznej wrażliwości na te sprawy. Zależy więc od świadomości społecznej i od gotowości ludzi, do których ustawa jest skierowana i od pełnego zrozumienia jej intencji, a tym samym całokształtu problemów, kryjących się pod hasłem ochrony środowiska naturalnego. Konieczne jest więc aktywne działanie wszelkich środowisk społecznych nakierowane na upowszechnianie wiedzy o skutkach zagrożeń ekologicznych i obowiązkach społeczno-moralnych, wynikających z tych zagrożeń.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#KazimierzMorawski">Ogromny wzrost potencjału produkcyjnego Polski w ostatniej dekadzie lat siedemdziesiątych stworzył przed nami nowe perspektywy i nowe szanse, stworzył także nowe problemy i trudności. Mamy świadomość, że szybki awans cywilizacyjny, urbanizacja, rozwój przemysłu i motoryzacji — tak przecież pożądane — rodzą nowe problemy i nowe zagrożenia. I stąd trzeba wyrazić przekonanie, że nowa ustawa, która jest poważnym orężem w przezwyciężaniu tych zjawisk towarzyszących naszemu postępowi, pozwoli skuteczniej chronić czystość naszych wód, powietrza oraz urodę naszej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#KazimierzMorawski">Praca na rzecz ochrony środowiska naturalnego stać się powinna jedną z płaszczyzn współdziałania wszystkich obywateli i wszystkich sił społecznych, które chcą twórczo uczestniczyć w rozwiązywaniu ważnych problemów rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#KazimierzMorawski">Witając z zadowoleniem przedłożenie przez Rząd Sejmowi projektu ustawy o ochronie środowiska naturalnego, pragnę podkreślić, że będzie to ważny i niezwykle potrzebny akt prawny, wyrażający naszą wspólną troskę o jak najlepsze warunki dla tego, co jest największym naszym dobrem — życie człowieka.</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Jan Słomski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#JanSłomski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutowany dziś wstępnie projekt ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska jest aktem prawnym o kapitalnym znaczeniu. Dokument ten pozwala nie tylko na perspektywiczne i dalekowzroczne ujęcie zagadnienia. Daje on przede wszystkim rękojmię, że przepisy prawa w nim zawarte pozwolą na sprecyzowanie postępowania na dzisiaj i ukierunkują, działania na przyszłość, szczególnie te, których szybkie podjęcie i realizacja nie dopuszczą do nieodwracalnych lub trudnych do naprawienia zmian, jakie stale zachodzą w środowisku.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#JanSłomski">Problematyka ochrony środowiska zyskała w naszym kraju rangę ogólnospołeczną. W Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uznano środowisko za dobro ogólnonarodowe, a ochronę i kształtowanie środowiska za konstytucyjną zasadę ustrojową.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#JanSłomski">Zgłoszenie do laski marszałkowskiej projektu ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska nastąpiło w bardzo odpowiednim okresie. W niezwykłym przyśpieszeniu uprzemysłowienia i urbanizacji kraju, będącym dorobkiem bieżącej dekady lat gospodarowania, jest to pora szczególnie ku temu właściwa.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#JanSłomski">Jest także faktem znamiennym, że na dzisiejszym posiedzeniu Sejm omawia problem, który przed kilkoma dniami był w genewskim Pałacu Narodów tematem obrad przedstawicieli państw — sygnatariuszy Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Świadczy to, że Polska czynnie uczestniczy we wszelkich poczynaniach podejmowanych w skali międzynarodowej. Problemy ochrony środowiska stają się zatem w coraz większym stopniu jedną z funkcji współczesnego państwa.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#JanSłomski">Znalazło to wyraz u nas w Polsce w uwadze, jaką temu tematowi poświęcają uchwała VII Zjazdu PZPR, a obecnie wytyczne Komitetu Centralnego na VIII Zjazd partii.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#JanSłomski">Przekazując swe posłanie do uczestników genewskiego spotkania Europejskiej Komisji Gospodarczej w sprawie ochrony środowiska, I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edward Gierek pisał: „ochrona środowiska człowieka należy dziś do czołowych problemów współczesnego świata. Jego skuteczne rozwiązanie wymaga szerokiego, międzynarodowego porozumienia i współpracy”.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#JanSłomski">Wysoki Sejmie! Troska o środowisko ma w Polsce bogate tradycje. Nie sięgając nazbyt daleko w przeszłość, przypomnieć jednak należy kapitalne dzieło Stanisława Staszica, znakomitego geologa i męża stanu „O ziemiorództwie Karpatów”.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#JanSłomski">W okresie międzywojennym rozwinęły na tym polu szeroką działalność rozmaite instytucje, organizacje społeczne i turystyczne. Wynikiem ich starań było utworzenie pierwszych na ziemiach polskich parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz ustanowienie już w 1934 roku ustawy o ochronie przyrody. Na czele tej akcji stanął botanik profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego — Władysław Szafer, którego pracy zawdzięczamy światowe uznanie dla polskich osiągnięć.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#JanSłomski">Dorobek środowiska naukowego wyrażony został także niestrudzoną działalnością profesora Walerego Goetla. Był on członkiem naszego Stronnictwa, które w swej programowej działalności zawsze wysoką rangę przyznawało i przyznaje ochronie środowiska naturalnego człowieka. W uchwale ostatniego, XI Kongresu Stronnictwa Demokratycznego zapisano, iż „kształtowanie i ochrona środowiska stanowią integralną część polityki państwa oraz istotny element wszechstronnej troski o ochronę zdrowia społeczeństwa (…)” i że „Ważne znaczenie będzie mieć (…) kompleksowa regulacja prawna tej problematyki”. I oto mamy ów projekt o szczególnym znaczeniu politycznym, społecznym i gospodarczym. Wynika ono z faktu, że przedmiot proponowanej regulacji ma dotyczyć podstaw egzystencji człowieka w jego środowisku i odnosić się będzie do sprawy życia w nim przyszłych pokoleń. Zostało to zawarte już w pierwszym artykule projektu ustawy, który określa jej cel zasadniczy. Projekt pomyślany jako akt generalny, kompleksowo i perspektywicznie ujmuje wszystkie elementy środowiska naturalnego, ma charakter interdyscyplinarny, stwarza podstawy dla stosowania jednolitej polityki państwa w tym zakresie tak dla obecnego etapu, jak i poddającej się prognozowaniu i planowaniu przyszłości. Chodzi przecież o stworzenie możliwie pełnych warunków koordynacji bardzo licznych działań wynikających z różnorodnych dziedzin narodowej gospodarki. Dla dobra omawianej sprawy, zwłaszcza gdy podejmowane już są prace nad konstrukcją kolejnego planu 5-letniego, nieodzowne jest wiązanie zadań społeczno-gospodarczych z wszelkimi poczynaniami na rzecz ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska, które staną się — z mocy ustawy — integralną częścią tych zadań.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#JanSłomski">Wśród nich należne, duże znaczenie nadano już programowi uregulowania stosunków wodnych w Polsce, w tym zagospodarowaniu Wisły i jej dorzecza.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#JanSłomski">Wysoki Sejmie! Wprowadzenie w życie ustawy zwiększy także zadania terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego. Dotyczyć to będzie zwłaszcza ich funkcji koordynacyjnych w tym zakresie. Wydaje się celowe, aby dobre doświadczenia niektórych województw zostały wykorzystane przy planowaniu konkretnych rozwiązań poszczególnych zagadnień, jak również przy opracowywaniu przepisów wykonawczych, których wydanie zapowiada projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#JanSłomski">Chciałbym w tym miejscu przedstawić Wysokiej Izbie przykład działania w zakresie rozwiązywania problemu gospodarki ściekowej w województwie częstochowskim. Możliwość poprawy w tym zakresie istniała wyłącznie w drodze realizacji grupowych oczyszczalni ścieków — finansowanych wspólnie przez przemysł i gospodarkę komunalną. Dzięki takim działaniom oddano już do użytku dwie grupowe oczyszczalnie, trzecia zaś jest w trakcie budowy. Udział przemysłu w kosztach tych inwestycji kształtuje się na poziomie 50%. Uzyskane, dobre doświadczenia będą wykorzystywane. W przyszłym pięcioleciu w województwie częstochowskim powstaną dwie następne oczyszczalnie tego typu.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#JanSłomski">Przyjęty tryb działania przyniósł dodatkowe efekty w postaci powołania wyspecjalizowanej jednostki, jaką jest Przemysłowa Spółka Wodna „Warta”. Prowadzi ona zarówno działalność inwestycyjną, jak i posiada własne służby techniczno-eksploatacyjne. Koncentracja środków stwarza większe możliwości w podejmowaniu zadań oraz w koordynowaniu przedsięwzięć poszczególnych uczestników procesów inwestycyjnych — często nie przygotowanych do prowadzenia te j działalności.</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#JanSłomski">O szybkich korzyściach tego rodzaju rozwiązań świadczy fakt, że w rzece Warcie, będącej jeszcze do niedawna „pustynią biologiczną” — powraca już życie.</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#JanSłomski">Wysoki Sejmie! Cynowany już przeze mnie artykuł pierwszy odnosi zasady ustawy do zapewnienia społeczeństwu sprzyjających warunków życia oraz prawa do korzystania z zasobów środowiska. Trudno więc byłoby odpowiedzialnością za realizację tych postanowień obciążać tylko i wyłącznie wszystkie szczeble organów administracji państwowej i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#JanSłomski">Projekt ustawy słusznie przewiduje szerokie rozłożenie tej odpowiedzialności. Obok propozycji utworzenia Funduszu Ochrony Środowiska, na który będą mogły się składać również dobrowolne świadczenia pieniężne i rzeczowe, obok powołania Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska oraz Państwowej Rady, zakłada się stworzenie odpowiednich warunków do pełnego udziału związków zawodowych i innych organizacji społecznych oraz samorządu mieszkańców i samorządu robotniczego. Powstanie w ten sposób szeroki front realizatorów ustawy, głęboko i bezpośrednio zainteresowanych prawidłowym jej funkcjonowaniem. Wzbogaci to opinie i materiały do pełnej oceny w okresach 3-letnich realizacji postanowień ustawy, jakiej dokonywać będzie Sejm w oparciu o informacje Rady Ministrów, co przewiduje art. 116 projektu.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#JanSłomski">Po dzisiejszej wstępnej debacie, projekt będzie przedmiotem szczegółowych prac komisji. Równocześnie, zgodnie z przewidywanymi delegacjami, nastąpi opracowanie przez Radę Ministrów przepisów wykonawczych. Niektóre z dotychczasowych aktów prawnych zostaną uchylone, inne będą musiały ulec modyfikacji.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#JanSłomski">Korzystając z tej fazy prac, pragnę zaproponować rozważenie, czy uprawnienia wojewódzkich organów administracji państwowej, które aktualnie władne są stosować sankcje wobec naruszających przepisy wyłącznie o ochronie wód i powietrza — nie powinny być rozszerzone. Dotyczy to np. niewłaściwej eksploatacji złóż kopalin, co powoduje często nieodwracalną dewastację krajobrazu i gruntów.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#JanSłomski">W toku tych prac godne jest również zwrócenie uwagi na konieczność bardziej intensywnego przechwytywania i zagospodarowywania pyłów, jak i innego rodzaju odpadów poprodukcyjnych oraz nieczystości komunalnych — co obok korzyści dla środowiska, powinno przynieść także wymierne efekty ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#JanSłomski">Przykładem w tym względzie mogą być poznańskie doświadczenia z biogazem. Możliwości takich upatrywać należy przy konsekwentnym egzekwowaniu postanowień rozdziałów 2 i 4 zawartych w dziale projektu ustawy, dotyczącym wykonywania ochrony środowiska. Obligują one do kompleksowego oddawania inwestycji, nakładają szereg obowiązków na inwestorów i projektantów nowych obiektów i rozwiązań technicznych.</u>
          <u xml:id="u-14.20" who="#JanSłomski">Wysoki Sejmie! Kończąc swoje wystąpienie, wyrażam głębokie przekonanie, że dyskutowany wstępnie projekt ustawy spotka się z powszechną aprobatą w społeczeństwie, a konsekwentne jej stosowanie pozwoli nam i przyszłym pokoleniom na swobodne korzystanie z dobrodziejstw przyrody. Wyjątkowo głęboka treść, jaką zawiera motto pierwszej konferencji ONZ: „Tylko jedna ziemia” — powinna towarzyszyć nam wszystkim w codziennym działaniu, na każdym miejscu i stanowisku.</u>
          <u xml:id="u-14.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Wacław Auleytner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#WacławAuleytner">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskusja nad pierwszym czytaniem projektu ustawy daje okazję do rozważań ogólnych i podstawowych na temat istoty ustawy, szczególnie gdy ta ustawa dotyczy tak ważnej dla życia rozwoju i przyszłości naszego kraju i narodu, wręcz każdego Polaka sprawy, jak ochrona i kształtowanie środowiska naturalnego człowieka. Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego „Znak” chciałbym wyrazić głęboką satysfakcję, że wreszcie projekt tej ustawy wpłynął do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#WacławAuleytner">Wydaje mi się też, że wejście w życie tej ustawy położy kres brakowi koordynacji działania w tej dziedzinie i otworzy możliwości skuteczniejszego zapobiegania szerzącemu się w tym zakresie złu. Zresztą Rząd polski już od dłuższego czasu dąży do unormowania stosunków prawnych zarówno w kraju, jak i na terenie międzynarodowym. Znana jest udana inicjatywa Polski dotycząca ochrony wód Bałtyku, jak i ostatnio udział twórczy Polski w konferencji genewskiej.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#WacławAuleytner">Wysoka Izbo! Zasadniczym celem, jakiemu ma służyć polityka ochrony i kształtowania środowiska, jest człowiek, któremu ta polityka ma stworzyć lepsze warunki życia. „Człowiek ma podstawowe prawo do wolności, równości i odpowiednich warunków życia w godności i dobrobycie i ponosi odpowiedzialność za ochronę i ulepszanie środowiska dla obecnego i przyszłych pokoleń”. Tak brzmi zalecenie nr 1 raportu konferencji sztokholmskiej ONZ.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#WacławAuleytner">Podobnie brzmi odnośny artykuł Konstytucji PRL: „Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do korzystania z wartości środowiska naturalnego i obowiązek jego ochrony”. Z tych prostych stwierdzeń wynika, że nie można chronić środowiska naturalnego dla człowieka bez udziału jego samego w tym procesie.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#WacławAuleytner">Tymczasem z jednej strony naukowcy, ustawodawcy, działacze ochrony środowiska biją na alarm, a przeciętny człowiek czuje narastający niepokój o przyszłość, z drugiej zaś strony tenże człowiek nie czyni wiele, aby zgodnie z wytycznymi specjalistów zmienić swe postępowanie i zaangażować się samemu w działanie na rzecz planowanej ochrony swego otoczenia. Ludzkość samym swym istnieniem i rozwojem swej cywilizacji wpływa nieświadomie czy ostatnio świadomie, na kształtowanie środowiska. Wpływa na ogół negatywnie, rzadziej pozytywnie, zaburzając coraz to równowagę ekologiczną przyrody, której jest przecież częścią. Trwanie człowieka bowiem zależy m.in. od jakości gleby, wody i powietrza, a co za tym idzie od istnienia wielu gatunków roślin, zwierząt i drobnoustrojów. Ich zaś istnienie z kolei coraz bardziej zależy od niego samego. Sprzężenie to jest bardzo znamienne, ale może być bardzo groźne dla przyszłości, jeśli człowiek nie zrozumie tej prawdy do końca.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#WacławAuleytner">Człowiek współczesny powinien też zrozumieć i im prędzej to zrozumie — tym dla niego lepiej, że jest osobiście odpowiedzialny za dokonujące się skażenia otoczenia, jak również za chronienie środowiska, które ma obowiązek ratować dla siebie, swojego pokolenia i przyszłych pokoleń. Kształtując środowisko musi on współdziałać z siłami przyrody. Należy przy tym przyjąć dwie ogólne zasady — odwieczne, ale zawsze aktualne: „Primum non nocere deinde adiuvare” (po pierwsze — nie szkodzić — potem pomagać). Oto pierwsza zasada. A druga: „Przyrodą można władać tylko będąc jej posłusznym”. Obie te zasady powinny głęboko zapaść w sumienia wszystkich ludzi, również nas Polaków. Problemy ekologiczne są niewątpliwie ważnym i nowym czynnikiem moralnym naszych czasów. Rozumienie tego zjawiska wymaga konsekwentnej i planowej działalności wychowawczej.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#WacławAuleytner">Obywatele Posłowie! Człowiekowi współczesnemu trzeba uświadomić prawdę o nim samym i jego sytuacji. Gleba, która rodzi dla niego żywność, ulega degradacji i jest coraz bardziej zanieczyszczana. Rocznie ulega degradacji w Polsce sto tysięcy hektarów gruntów, ale rekultywuje się tylko 25 tys. hektarów. Ziemia jest zanieczyszczana środkami chemicznymi, np. pestycydami, których ilość się w glebie kumuluje i skaża coraz bardziej żywność pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. A mimo to człowiek dla osiągnięcia doraźnych celów produkcyjnych, beztrosko używa nadmiernej ilości tych środków.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#WacławAuleytner">Beztrosko i nieodpowiedzialnie postępują też niektóre ośrodki naukowe, przeprowadzając wstępne testowanie środków chemicznych, stosowanych w rolnictwie na szkodliwość dla człowieka i środowiska. Przemysł zapatrzony w wyniki produkcji Wysyła w powietrze atmosferyczne tysiące ton pyłów i gazów. W roku 1978 spadło na Polskę 2,5 min ton pyłów i 4,5 mln ton gazów. Było to blisko 40% więcej niż w roku 1975. Na niektórych terenach zanieczyszczenie to jest szczególnie duże. Np. w woj. katowickim na 1 metr kw. spada 100 gramów pyłu i 200 gramów gazu, a w woj. krakowskim aż 1 kg pyłów i 250 gramów gazu.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#WacławAuleytner">Przemysł przy tym zużywa coraz więcej tlenu, którego zasoby w atmosferze są ograniczone. Odprowadza też do ścieków tysiące ton trujących odpadów. W Polsce szacunkowo jest już tylko 18% wód jeszcze zupełnie czystych. Przeciętny turysta beztrosko rozsiewa po całym kraju opakowania z tworzyw sztucznych, które nie rozkładają się w glebie i trwale zaśmiecają w przyspieszonym tempie wybrzeża morza, rzek i jezior oraz polskie góry. Każdy wybuch nuklearny umieszcza w atmosferze olbrzymie ilości pyłów radioaktywnych, które skażają co dzień i coraz bardziej środowisko naturalne człowieka, stanowiące groźne niebezpieczeństwo dla wszelkiego życia. Zanieczyszczenia gleby, powietrza i wód wpływają niewątpliwie na rozwój chorób cywilizacyjnych. Występuje stały wzrost zachorowalności na trzy choroby społeczne gnębiące ludzkość: chorobę układu krążenia, nowotwory i choroby układu pokarmowego. Są one niewątpliwie wtórnym objawem skażenia środowiska naturalnego człowieka.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#WacławAuleytner">Od przedłożonego Sejmowi projektu ustawy społeczeństwo oczekuje skutecznej ochrony konsumenta. Człowiek współczesny nareszcie musi uświadomić sobie tę swoją sytuację i swoją odpowiedzialność. Trafnie sprawę tę ujmuje Papież Jan Paweł II w swojej pierwszej encyklice „Redemptor hominis”: „Eksploatacja ziemi, planety, na której żyjemy, domaga się… racjonalnego i uczciwego planowania. Równocześnie eksploatacja ta dla celów nie tylko przemysłowych, ale także militarnych, nie kontrolowany wszechstronnym i autentycznie humanistycznym planem rozwój techniki mesie ze sobą często zagrożenie naturalnego środowiska człowieka, alienuje go w stosunku do przyrody, odrywa od niej. Człowiek zdaje się często nie dostrzegać innych znaczeń swego naturalnego środowiska jak te tylko, które służą celom doraźnego użycia i zużycia…”. A człowiek przecież powinien być szlachetnym stróżem przyrody, a nie bezwzględnym jej eksploatatorem — woła dalej Papież. Człowiek współczesny musi zrozumieć, że w miarę wzrostu zaludnienia jego odpowiedzialność za stosunki w przyrodzie i za stosunki z innymi ludźmi rośnie, że ma on obowiązek tu i teraz troszczyć się o nie. Człowiek współczesny musi sobie zdać sprawę, że powinien świadomie i dobrowolnie ograniczać swoje wymagania, aby starczyło dla innych, musi być oszczędny w gospodarowaniu zasobami przyrody, bo każda jej zmarnowana cząstka może zaważyć w przyszłości na życiu lub śmierci, szczęściu lub cierpieniu innego człowieka. Skuteczna ochrona i skuteczne racjonalne kształtowanie środowiska wymaga przede wszystkim zaangażowania człowieka w służbę w tym zakresie innym: rodzinie, narodowi, ludzkości. Nie wahałbym się tutaj użyć wielkiego słowa — wymaga miłości człowieka do człowieka.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#WacławAuleytner">Wysoki Sejmie! W projekcie ustawy w rozdz. 1 pkt 3 ustawa mówi, że jej przepisów nie stosuje się w sprawach warunków pracy w zakładach pracy. O tym stanowią inne przepisy, inne normy prawne. Ale jednak zasada bardziej ogólna i tu niewątpliwie ma zastosowanie. Jest to właśnie zasada prymatu człowieka, która powinna ustalać hierarchię wartości między celami produkcyjnymi a dobrem konkretnych jednostek ludzkich tu i teraz, ich bezpieczeństwa i przyszłości. Tej odpowiedzialności nie może zdjąć kierownik zakładów pracy, nikt.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#WacławAuleytner">Wysoka Izbo! Dalszym podstawowym zagadnieniem, w rozumieniu którego powinien kształtować się człowiek współczesny, jest jego stosunek do przyrody. Bo człowiek musi z tego sztucznego świata, jaki sobie sam stworzył, wracać do źródeł swego istnienia, jakim jest przyroda, i utrzymywać z nią stałą więź. To ona może dać mu regenerację fizyczną i psychiczną, rozwinąć jego wrażliwość na piękno, ukształtować go emocjonalnie w sposób wy. Ustawa podejmuje problemy ochrony walorów estetycznych krajobrazu środowiska przyrodniczego. Człowiek współczesny bowiem, jeśli nie chce ulec całkowitej degeneracji, musi umieć zauważać i umieć przeżywać piękno przyrody, ona przede wszystkim może dać mu minimum samotności i ciszy, moment na refleksję nad samym sobą. Ona też — polska przyroda, pokaże mu, jak wspaniała jest jego ojczyzna. Dlatego tak ważną rolę odgrywa tu racjonalna, zaplanowana i zorganizowana turystyka wypoczynkowa. Musi ona liczyć się z koniecznością bardziej równomiernego rozłożenia w całym kraju kierunków swego działania. Są bowiem w kraju modne, unikalne ośrodki przyrodnicze, którym grozi wręcz zadeptanie, gdy istnieje też wiele przepięknych okolic zupełnie nie znanych przeciętnemu obywatelowi. Poruszę tu przykładowo dwa problemy, które budzą tyle dyskusji i polemik w naszych środkach masowego przekazu: problem Zakopanego wraz z Tatrzańskim Parkiem Narodowym i problemem Bieszczadów.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#WacławAuleytner">Ulice Zakopanego wypełnione są po brzegi potokiem aut, a przede wszystkim autokarów przesuwających się z szumem i hukiem w różnych kierunkach. Są ulice, gdzie zagęszczenie spalin w powietrzu jest — jak to zbadali specjaliści — większe niż na rogu Alei Jerozolimskich i Marszałkowskiej w Warszawie. Postawmy sobie podstawowe pytanie: Po co ludzie przyjeżdżają obecnie do Zakopanego i po co powinni przyjeżdżać?</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#WacławAuleytner">Największą liczbę turystów przybywających do Zakopanego i okolic obejmują wycieczki jedno- lub parodniowe. Pobyt ich ogranicza się właściwie do zerknięcia na góry, czasem pogrążone w chmurach, czasem do wycieczki jakimś łatwym szlakiem turystycznym, który dla nie obeznanych z górami jest nieraz bardzo trudny i niebezpieczny oraz posiłków w zatłoczonej jadłodajni. Przyjeżdżają zmęczeni, odjeżdżają zmęczeni z niejasną świadomością, że wreszcie zobaczyli bardzo mało. Dzieci zaś ze szkół podstawowych praktycznie z takiej wycieczki nie odnoszą żadnych korzyści. Trzeba sobie postawić pytanie, czy wycieczki takie mają jakikolwiek sens. Bo sens taki zaistniałby tylko wtedy, gdyby ci wycieczkowicze odnieśli z tego jakąś głębszą korzyść osobistą — regenerację sił w zetknięciu się z czystym górskim powietrzem, rozwój fizyczny dzięki atrakcyjnej górskiej wędrówce, przeżycie piękna unikalnej przyrody w ciszy i skupieniu. Ale w czasie takich wycieczek nic z tych rzeczy się nie dzieje. Dlatego nasuwa się pytanie, czy nie należałoby tych wycieczek jedno-, dwudniowych kierować gdzie indziej, do mniej uczęszczanych, a też pięknych miejscowości, nie bardzo odległych od miejsca zamieszkania i pracy, mniej męczących, a pozostawiających więcej czasu na kontakt z przyrodą, na przeżycie jej piękna. Należałoby też ograniczyć dojazd samochodów, a szczególnie autokarów do Zakopanego, gdzie trafiałoby więcej turystów pieszych, dojeżdżających koleją czy środkami miejskimi, którzy wybrali świadomie odpoczynek czynny przez kontakt z górską przyrodą Tatr, tzw. turystykę kwalifikowaną. Zmniejszyłoby to znacznie turystykę w Tatrach, ale podniosłoby ją na wyższy poziom i pozwoliło nareszcie Tatrzańskiemu Parkowi Narodowemu otworzyć więcej szlaków, gdyż stan obecny doprowadzi tylko do pełnej dewastacji uczęszczanych Tatr i wynaturzenia tej części chronionej, która nagle pozbawiona swych naturalnych, odwiecznych elementów — owiec, krów, szałasów górskich i konnej wywózki połamanych drzew też ulega powolnemu zniszczeniu przez zanik pewnej ilości flory i fauny, która może żyć tylko w obecności zwierząt hodowlanych, takich, jak owce czy krowy, przez to że nie wywiezione drzewo staje się łupem korników rozmnażających się wówczas nadmiernie i dewastujących również zdrowe drzewostany, przez brak stopy ludzkiej. Bo człowiek też jest naturalną częścią Tatr.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#WacławAuleytner">Drugi przykład to Bieszczady. Jest to jedyny obszar turystyczny Polski, który można urządzić od nowa, racjonalnie, zgodnie z potrzebą człowieka współczesnego. Nie można się też dziwić, że wokół tego zagadnienia powstał spór trwający do dziś. Bliski mi jest pogląd, że istnieje konieczność funkcjonalnego podziału gór, idei wyrażającej się w stwierdzeniu, że poszczególnych pasm górskich nie należy zagospodarowywać dla wszystkich kategorii turystów, przeciwnie, trzeba dokonać podziału Karpat i Sudetów między poszczególne kategorie, traktując jako nadrzędną zasadę ochrony przyrody. Trzeba, aby działalność Parku Narodowego w Bieszczadach ściśle opierała się na zasadzie, że aktywność człowieka na terenie Parku oraz wszelkie czynności gospodarcze, ich charakter i sposób prowadzenia muszą być bezwzględnie dostosowane do potrzeb ochrony przyrody i zgodne z jej celem. Trzeba pomyśleć o stworzeniu parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, ewentualnie podjąć koncepcję rezerwatu turystycznego proponowanego przez niektórych wybitnych uczonych. Autorzy tego projektu wyszli z założenia, że do programu zagospodarowania jednego z nielicznych w Europie terenów pustych, jakimi są Bieszczady, należy podejść w sposób nieszablonowy, gdyż teren ten, będąc dziewiczo wprost dziki, może stanowić naprawdę wielką atrakcję turystyczną pod warunkiem, że ten jego charakter się utrzyma. Byłby on też miejscem prawdziwej regeneracji człowieka oraz miejscem rozwoju pogłębionej kultury turystycznej, której tak w Polsce brak.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#WacławAuleytner">Podjąłem niektóre sprawy organizacyjne turystyki na przykładzie Zakopanego i Bieszczadów, żeby postawić sprawę wychowania człowieka do kultury obcowania z przyrodą, tak potrzebnej dla jego normalnego życia. Jest to jeszcze jeden z elementów społeczno-moralnych, który wymaga głębszych przemyśleń i odpowiednich decyzji oraz odpowiednich zabiegów wychowawczych.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#WacławAuleytner">Wysoki Sejmie! Oto niektóre problemy ogólne i podstawowe, które prezentujemy u początku debaty nad projektem ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska. Ważną jest przy tym rzeczą, aby dyskutując nad tą sprawą jasno określić, kto będzie zobowiązany do realizacji tego szerokiego zbioru norm prawnych. Na pewno będzie go realizował i powinien to czynić maksymalnie świadomie i z przekonaniem każdy obywatel PRL, ale szczególną odpowiedzialność będą miały te ogniwa administracji państwowej i terenowej, którym powierzy się koordynację działania państwa w tym zakresie. Chodzi o to, aby zadania i odpowiedzialność były jasno określone na każdym szczeblu działania państwa, jak i działania społecznego. Ochrona i kształtowanie środowiska pociągają za sobą bardzo duże nakłady finansowe, które choć konieczne, nie mogą być realizowane w zbyt szybkim tempie. Chodzi o to, aby planowanie w tym zakresie było długofalowe, realistyczne, określające cele najpilniejsze, a co najważniejsze — realizowane z żelazną konsekwencją. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Zygmunt Surowiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#ZygmuntSurowiec">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego uważa wniesiony dziś pod obrady Sejmu projekt ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska za akt prawny szczególnej wagi. Projektowana ustawa ma bowiem charakter generalny, co oznacza, że w sposób kompleksowy i w płaszczyźnie interdyscyplinarnej określa zasady i kierunki działań, leżących u podstaw jednolitej polityki państwa w wielce złożonej dziedzinie ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#ZygmuntSurowiec">Dzięki nadaniu projektowanej ustawie takiego właśnie charakteru, będzie ona mogła odgrywać wiodącą rolę w stosunku do ustaw szczególnych z tego zakresu, stworzy ramy postępowania obowiązującego przy rozwiązywaniu różnorakich problemów środowiska w toku działalności społeczno-politycznej, gospodarczej, kulturalnej, a także wychowawczej.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#ZygmuntSurowiec">Głównym zadaniem projektowanej ustawy jest regulacja prawna gospodarki naturalnymi zasobami środowiska w systemie gospodarki planowej. Jednak należy tu widzieć nie tylko aspekt prawno-gospodarczy zagadnienia. Na podkreślenie zasługują ogólnospołeczne, głęboko ludzkie cele przyświecające tej ustawie. Zmierza ona do tego, aby w procesie planowego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju zapewniać równowagę przyrodniczą, która w naszych czasach staje się czynnikiem coraz bardziej decydującym o jakości życia człowieka nie tylko dziś, ale i w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#ZygmuntSurowiec">Bez przesady można stwierdzić, że projekt ustawy zawiera ogromny ładunek treści humanistycznych, dobrze służy reorientacji w sprawach stosunku do przyrody jako całości. Z litery i ducha przedłożonej Sejmowi ustawy wynika, że ochrona środowiska przyrodniczego to nie tylko obowiązek nakazany przepisami prawnymi, nie tylko określony program działań w sferze gospodarki, techniki i technologii, to przede wszystkim wyraz ogarniającej cały świat świadomości, która do najwyższej rangi podnosi ludzką postawę harmonijnego współżycia i współdziałania z przyrodą jako dobrem dla człowieka bezcennym i niezastąpionym.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#ZygmuntSurowiec">Wskazując na charakter, funkcje i zasadniczą treść projektowanej ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, powinniśmy mieć na uwadze szerszy kontekst, uwzględniać czas i okoliczności, w jakich przystępujemy do rozpatrywania tego doniosłego aktu prawnego.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#ZygmuntSurowiec">Znajdujemy się w końcowym okresie bieżącej dekady pod wieloma względami wyróżniającej się na tle 35-lecia Polski Ludowej. Podstawowym wyróżnikiem lat siedemdziesiątych jest szczególnie wysoka dynamika społeczno-gospodarczego rozwoju kraju jako rezultat strategii i programowych założeń przyjętych na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Poważnie rozbudowany został nasz potencjał ekonomiczny, wiele nabrzmiałych problemów społecznych znalazło pomyślne rozwiązanie. Mimo występujących trudności i napięć, przyjęta linia rozwojowa będzie konsekwentnie realizowana, czemu dobitny wyraz dają wytyczne na VIII Zjazd PZPR.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#ZygmuntSurowiec">Na początku lat siedemdziesiątych zainicjowana została kompleksowa polityka ochrony środowiska. Jest ona stale doskonalona i przynosi oczekiwane rezultaty. Ochrona przyrody ma w naszym kraju bogate i piękne tradycje. Do nich nawiązuje, a na dorobku i doświadczeniach ostatnich lat opiera się projektowana ustawa.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#ZygmuntSurowiec">Przepisy tej ustawy, normując zasadnicze kwestie związane ze skuteczną ochroną, zachowaniem w nieskażonym stanie, odnową i stałym zwiększaniem walorów przyrodniczego środowiska w ostatecznym rachunku zmierzają do jednego nadrzędnego celu, jakim jest poprawa jakości życia naszego społeczeństwa. Właśnie jakość życia w coraz wyższym stopniu determinują takie składniki przyrody, jak urodzajna ziemia, czysta i zdrowa woda, nie zatruwane powietrze, piękno krajobrazu z bogatą szatą roślinną, terenami zieleni w miastach i wsiach.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#ZygmuntSurowiec">Projekt rozpatrywanej ustawy trzeba widzieć jako dalszy, istotny krok w realizacji wskazań partii, a w szczególności przyjętych na dwóch ostatnich zjazdach postanowień, które wytyczały kierunki budowy nowoczesnego systemu ochrony środowiska w naszym kraju. Projekt ustawy odpowiada również wymaganiom i potrzebom społecznym oraz rozwiązaniom podnoszonym w uchwałach kongresów Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w stanowisku i opiniach Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu, organizacji społecznych, związkowych i spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#ZygmuntSurowiec">Podstawowe dyspozycje prawne dla projektowanej ustawy zawiera Konstytucja PRL, w której sprawa dbałości o właściwy stan środowiska została podniesiona do rangi zasady ustrojowej państwa socjalistycznego. Zgodnie z tymi dyspozycjami projekt ustawy ma za zadanie rozwinąć konstytucyjne formuły, które ustalają, że środowisko człowieka stanowi dobro ogólnonarodowe oraz że jego ochrona jest powinnością państwa i każdego obywatela. Takie rozwinięcie, jakie znajdujemy w przedstawionym projekcie ustawy, powinno dobrze służyć działaniom podejmowanym od lat oraz naszym przyszłościowym zamierzeniom w zakresie ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#ZygmuntSurowiec">Kompleksowa regulacja prawna najistotniejszych zagadnień z tego zakresu sprzyjać będzie bardziej skutecznej niż dotąd realizacji rządowego programu ochrony środowiska w Polsce do roku 1990. Program ten określa ambitne, długofalowe zadania, tworzy ramy dla szerokiej, skoordynowanej działalności poszczególnych resortów, organów administracji państwowej, instytucji i jednostek gospodarczych, placówek naukowych, stowarzyszeń i organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#ZygmuntSurowiec">Chociaż widoczne są coraz lepsze rezultaty tego skoordynowanego i stale wzmaganego wysiłku, to jednak dają się również zaobserwować liczne zahamowania i opóźnienia w realizacji ustalonych zadań, niepełne wykorzystanie środków finansowych i materiałowych, które wydziela się na cele ochrony środowiska. I tak na przykład, w bieżącym planie 5-letnim przewidziano wydatkowanie na ochronę wód i powietrza atmosferycznego oraz na unieszkodliwienie odpadów grożących skażeniem środowiska — ogółem 48,6 mld zł. Według poczynionego ostatnio rozeznania wykorzysta się do końca pięciolatki nie więcej niż 39,5 mld zł, tj. ok. 80% planowanej na te trzy kierunki kwoty. Co prawda, będzie to wydatek o 78% większy w porównaniu do poprzedniej pięciolatki i aż czterokrotnie wyższy od kwoty wydatkowanej w latach 1966–1970, to jednak obecny stan musimy uznać jako niezadowalający. Odnosi się to również do uzyskiwanych efektów rzeczowych.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#ZygmuntSurowiec">Oczywiście, można się usprawiedliwiać niedostatkiem mocy przerobowych, zwłaszcza przedsiębiorstw specjalistycznych o profilu inżynieryjnym, można wskazywać na trudności w zaopatrzeniu materiałowym, ale równocześnie wiadomo, iż tu i ówdzie wręcz lekceważy się obowiązek ochrony środowiska, a wydatki z tym związane odkłada się na później lub przeznacza na inne cele. Przy czym nierzadko daje się słyszeć uzasadnienie, że teraz mamy wiele pilniejszych potrzeb, że jeszcze nas nie stać na „topienie” pieniędzy w wodzie i powietrzu. Takie poglądy nie liczą się z tym, że szkody, jakie mogą wynikać z odwlekania działań ochronnych do czasu aż będziemy bogatsi i zasobniejsi, mogą stać się nieodwracalne i nie do odrobienia później za żadne pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#ZygmuntSurowiec">Zasady i przepisy wyłożone w projektowanej ustawie będą nie tylko sprzyjać prawidłowemu rozumieniu obowiązków i zadań w zakresie ochrony środowiska, lecz także stymulować dalszy rozwój konkretnej działalności w tym zakresie. Zapewnią większą efektywność podejmowanych działań. Staną się czynnikiem mobilizującym siły i środki, których wymaga ochrona i właściwe kształtowanie środowiska przyrodniczego.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#ZygmuntSurowiec">Wysoka Izbo! Nasze długoletnie doświadczenia pokazują, jak wiele dobrego można uczynić siłami społecznymi. W Polsce Ludowej powstał i urósł w siłę masowy, społeczny ruch, który pod patronatem Frontu Jedności Narodu rozwija działalność na rzecz ochrony i kształtowania środowiska. Tysiące ofiarnych działaczy FJN — członków PZPR, ZSL i SD, bezpartyjnych aktywistów organizacji społecznych, związkowych i spółdzielczych — na co dzień angażują się w wypełnianie zadań wynikających z patronatu nad tym ruchem, inicjują i koordynują przedsięwzięcia poszczególnych organizacji i związków, zapewniają ich wzajemną współpracę oraz owocne współdziałanie między społecznymi organizacjami a terenowymi ogniwami władzy i administracji.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#ZygmuntSurowiec">Niemałe wyniki przynoszą specjalnie organizowane akcje społeczne w ramach obchodów „Światowego dnia ochrony środowiska”, „Tygodnia czystości wód”, „Dni lasu i zadrzewiania”, „Miesiąca ochrony przyrody”. Dużą aktywność przejawia młodzież w akcji „Krajobraz” organizowanej przez ZSMP i mającej na celu porządkowanie miast i osiedli. Społeczną organizacją, szczególnie zasłużoną w dziele zachowania naturalnych zasobów i wartości środowiska, jest Liga Ochrony Przyrody. Ambitne zadania na tym polu podejmuje również Związek Harcerstwa Polskiego, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Naczelna Organizacja Techniczna, Polski Związek Łowiecki, Polski Związek Wędkarski, Związek Pszczelarski, branżowe związki zawodowe, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej i inne organizacje społeczne. Do prac związanych z ochroną i kształtowaniem środowiska przyrodniczego coraz szerzej włączają się ogniwa samorządu mieszkańców miast i wsi.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#ZygmuntSurowiec">Front Jedności Narodu, za pośrednictwem działających w jego ogniwach komisji do spraw ochrony środowiska i zadrzewiania kraju, zespala wysiłek organizacji społecznych, koncentruje go na pracach szczególnie pilnych, mając przy tym na uwadze zadania wynikające z planów społeczno-gospodarczego rozwoju województw, miast i gmin.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#ZygmuntSurowiec">Wśród realizowanych siłami społecznymi zadań w zakresie kształtowania środowiska czołowe miejsce zajmuje zadrzewianie kraju. Widomym efektem społecznych prac są kompleksowo zadrzewiane wsie, obsadzane drzewami i krzewami obrzeża zbiorników i cieków wodnych, drogi, ulice i place miejskie, a także tworzone leśne pasy ochronne i klimatyczne, które zapobiegają takim ujemnym zjawiskom, jak erozja gleb i stepowienie. Corocznie, przy udziale społeczeństwa, zasadza się w kraju około 12 mln drzew i 15 mln krzewów.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#ZygmuntSurowiec">Swój poważny udział wnosi społeczeństwo do ochrony parków narodowych, rezerwatów i pomników przyrody, do zakładania i pielęgnacji zieleni miejskich i parków wiejskich, do tworzenia stref ciszy i zdrowia. Rozwijane są społeczne inicjatywy i czyny mające na celu zachowanie czystości wód, likwidowanie przyczyn i skutków zanieczyszczeń wody w korytach rzek, jeziorach i zbiornikach wodnych. Rośnie wkład ludności w budowę małych zbiorników retencyjnych i nowych ujęć wodnych, w renowację urządzeń służących oczyszczaniu i odprowadzaniu ścieków oraz zapobiegających wylewom rzek i powodziom, które przynoszą wiele strat gospodarczych i szkód dla środowiska.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#ZygmuntSurowiec">Wielką szansę uregulowania stosunków wodnych na przeważającym obszarze kraju oraz zasadniczej poprawy bilansu wodnego stwarza program zagospodarowania Wisły i jej dorzecza. Realizacja programu „Wisła” zmierza do rozwiązania doniosłych problemów gospodarczo-produkcyjnych, a jednocześnie będzie miała wielki wpływ na korzystne przemiany środowiska przyrodniczego, na zlikwidowanie dotkliwych niedoborów wody i poprawę jej jakości. Zrozumiałe jest więc powszechne zainteresowanie społeczeństwa podejmowanymi w tym zakresie pracami, do których ludność miast i wsi będzie się coraz szerzej włączać. W programie „Wisła” czyny społeczne mają zapewnione swoje miejsce i ważną rolę do spełnienia.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#ZygmuntSurowiec">Wyrazem obywatelskiej aktywności w dziele ochrany i kształtowania środowiska są zarówno czyny społeczne, jak też innego rodzaju inicjowane prace społecznie użyteczne, mające głównie na celu ład, czystość, porządek i estetykę w konkretnym miejscu i środowisku. Ale chodzi również o to, aby ta aktywność w jeszcze większym niż dotychczas stopniu przejawiała się w społecznej kontroli oraz w postawie obywatela zajmowanej na co dzień, podczas pracy i podczas wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#ZygmuntSurowiec">Usprawnienie działalności organów kontroli społecznej, kształtowanie obywatelskiej postawy zaangażowania jest dla ochrony środowiska potrzebne tak samo jak pieniądze, materiały, maszyny i urządzenia. Zdarza się bowiem, że środki te bywają nie w pełni wykorzystywane tylko dlatego, ponieważ brakuje społecznej presji, nie sygnalizuje się w porę ewidentnych zaniedbań, z obojętnością przechodzi się obok wysoce ujemnych faktów i zjawisk. Dotyczy to m.in. marnotrawstwa lub dewastacji ziemi, której ochrona i należyte wykorzystywanie stanowi część składową wspólnej polityki rolnej PZPR i ZSL. Mimo wydatnej poprawy sytuacji na tym odcinku spotyka się jeszcze praktyki sprzeczne z przepisami ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji. Zachowanie równowagi w środowisku przyrodniczym, zaspokajanie rosnących potrzeb w zakresie wyżywienia narodu wymaga, aby aktywna postawa ludności, organizacji społecznych, przede wszystkim zaś terenowych ogniw partii politycznych, jeszcze bardziej uzewnętrzniła się tam, gdzie trzeba uchronić ziemię przed zniszczeniem, zachować czystość wód i powietrza.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#ZygmuntSurowiec">Wysiłki i starania społeczne, jeżeli chodzi o wieś, powinny być w większym stopniu koncentrowane na rekultywacji ziemi, zapobieganiu erozji gleb, prawidłowym stosowaniu w rolnictwie środków chemicznych, zapewnieniu im takich warunków transportu, aby nie skażać otoczenia.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#ZygmuntSurowiec">Polska lat osiemdziesiątych, jak to stwierdzają wytyczne na VIII Zjazd PZPR, będzie krajem planowo kształtującym i skutecznie chroniącym swe środowisko naturalne. Poprawiona zostanie jakość wody w naszych rzekach, zmniejszy się zanieczyszczenie atmosfery, umocni się gospodarka leśna i ochrona terenów zalesionych, co wpłynie dodatnio na bilans wody i klimat, na poprawę warunków życia Polaków. Można wyrazić przekonanie, że walnie się do tego przyczyni projektowana ustawa, wpływając z jednej strony na bardziej energiczne podejmowanie zadań w tej dziedzinie, prawidłową i skuteczną ich realizację, z drugiej zaś — na dalszy rozwój inicjatyw społecznych, na kształtowanie postaw obywatelskich w duchu współodpowiedzialności za ochronę środowiska i kształtowanie piękna polskiego krajobrazu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Zbigniew Czajkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#ZbigniewCzajkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony Sejmowi PRL przez Radę Ministrów projekt ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska dotyczy problemu o ogromnym znaczeniu i doniosłości. Doszedł on do świadomości w świecie w ostatnich kilkunastu latach w wyniku gwałtownie pogarszającego się stanu środowiska naturalnego człowieka oraz tragicznych nieraz konsekwencji nie przemyślanej działalności technologiczno-gospodarczej. Brak skuteczniejszego przeciwdziałania postępującemu stale skażeniu ziemi, wód i powietrza wywołał u wielu ludzi niemal psychozę pesymizmu, a nawet paniki. Powstałe w tym duchu prognozy i wizje, naświetlające przyszłość, wyobrażały ją sobie w sposób katastroficzny. Równocześnie pojawiło się, na szczęście, szereg cennych i rozsądnych inicjatyw, które w oparciu o zdobycze nauki i techniki, a przede wszystkim o dobrą wolę ludzi i ich rozsądek, podjęły wyzwanie, rzucone wypaczeniom współczesnej cywilizacji. Przeciw człowiekowi — niszczycielowi wystąpił sam człowiek — twórca, a zarazem obrońca swego naturalnego środowiska.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#ZbigniewCzajkowski">Od kilkunastu lat, a przede wszystkim od głośnego raportu sekretarza ONZ U Thanta z 1969 r. sprawa ochrony środowiska stała się przedmiotem wielu badań i prac międzynarodowych komisji, stała się ważnym problemem współczesnego świata. Nie wymieniając wielu ich z nazwy, przy czym w każdej z nich aktywnie uczestniczyła Polska, należy przypomnieć ostatnią, ogólnoeuropejską konferencję, poświęconą problemom zacieśnienia i rozwoju międzynarodowej współpracy w zakresie ochrony środowiska, jaka odbyła się w Genewie w połowie listopada br. Konferencja ta stanowi ważny etap międzynarodowych spotkań, poświęconych kluczowym problemom, do jakich niewątpliwie należy też sprawa ochrony środowiska. Konferencja genewska oprócz swego aspektu ekologicznego realizuje też postanowienia Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Helsinkach, a tym samym jest ważnym czynnikiem politycznym, działającym na rzecz odprężenia i współpracy między narodami.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#ZbigniewCzajkowski">Polska Ludowa jest żywo i głęboko zainteresowana problemami ochrony i kształtowania środowiska. Środowisko, w jakim żyjemy, jakie nas otacza, i z którego czerpiemy bogactwo i środki naszego bytu i rozwoju, środowisko naszego pięknego kraju stanowi najcenniejszy skarb naszego polskiego życia. Z tego historycznego gniazda białego orła zbudowaliśmy dom naszego polskiego narodu, o którego stan, eksploatację i rozwój musimy troszczyć się, jak o źrenicę oka, pomni ciążącej na nas odpowiedzialności wobec następnych pokoleń i rozrastającego się polskiego narodu, który będzie w nim mieszkać. Wiele wydarzeń dokonuje się w tym polskim domu-środowisku teraz, na naszych oczach, za co ponosimy odpowiedzialność. To samo poczucie odpowiedzialności za dziś i jutro naszego kraju każe nam wzmocnić wysiłki, aby ochrona i kształtowanie naszego środowiska było zwielokrotnione i skuteczniejsze.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#ZbigniewCzajkowski">Przekazując uczestnikom konferencji genewskiej posłanie w imieniu najwyższych władz Polski Ludowej, I Sekretarz KC partii Edward Gierek mocno i zdecydowanie podkreślił wagę i znaczenie problemów ochrony środowiska, a także wspomniał o polskich inicjatywach podejmowanych w tej sprawie. Odbicie ich znajdujemy w szeregu podejmowanych inicjatyw ustawodawczych oraz w pracach naukowo-badawczych poświęconych temu tematowi. Znajdujemy je także w wytycznych na VIII Zjazd partii.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#ZbigniewCzajkowski">Rozpatrywany dziś projekt ustawy jest wyrazem próby całościowego spojrzenia i unormowania tego doniosłego i trzeba także dodać bardzo złożonego problemu.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#ZbigniewCzajkowski">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o takim całościowym charakterze zrodził się już dawno i powstawał w wyniku wielu dyskusji, konsultacji i opinii. Świadczy to zarówno o wadze, jaką przywiązuje się do samego problemu, jak też o jego skomplikowanej kodyfikacji.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#ZbigniewCzajkowski">Tymczasem w praktyce życia ustawa powinna być, aby była skuteczna — prosta, jednoznaczna i zrozumiała. W trosce o taką właśnie przejrzystość i jednoznaczność ustawy, której projekt mamy przed sobą, o jej faktyczne, a nie formalne znaczenie, chciałbym w imieniu Koła Poselskiego „Pax” zgłosić parę uwag.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#ZbigniewCzajkowski">Projekt ustawy powinien mieć — naszym zdaniem — bardziej jednolity charakter i większą zwartość. Wynika to zapewne z faktu, że zespół redakcyjny stanął przed trudnym do rozwiązania dylematem wyboru koncepcji ustawy. Można było bowiem podejść do niej z dwojakiego punktu widzenia, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#ZbigniewCzajkowski">1) jako ustawy ramowej generalnej, zawierającej przepisy ogólne, lecz zasadnicze, a więc określającej cele ochrony środowiska, przedmiot i zakres ochrony, ogólne zasady polityki państwowej w sprawie ochrony i kształtowania środowiska, obowiązki użytkowników środowiska, ogólne przepisy karne itp.;</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#ZbigniewCzajkowski">2) jako ustawy obejmującej pełny zestaw przepisów, dotyczących ochrony środowiska, a więc obejmującej zarówno przepisy ogólne, jak i szczegółowe. Do tych ostatnich należy zaliczyć przepisy regulujące ochronę poszczególnych elementów środowiska, ziemi, wody i powietrza, a także przepisy dotyczące ochrony środowiska przed uciążliwościami.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#ZbigniewCzajkowski">Przedstawiony projekt reprezentuje koncepcję drugą, częściowo ją modyfikując, to znaczy pozostawiając niektóre poprzednie ustawy szczegółowe, niektóre zaś uchylając, zastępując je przepisami szczegółowymi w ramach nowej ustawy. W tym ujęciu projekt nie jest ani ustawą ramową ogólną, ani ustawą-kodeksem, grupującym odpowiedni zestaw przepisów dotyczących ochrony środowiska. Z punktu widzenia legislacyjnego powinien zyskać więc większą przejrzystość.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#ZbigniewCzajkowski">Druga uwaga dotyczy istotnego problemu, jakim jest nieoddzielenie funkcji nadzorującej ochrony środowiska od funkcji gospodarczej, która z reguły rzeczy powoduje zanieczyszczenie czy też skażenie środowiska. Należy rozumieć, że te same resorty, które sprawują funkcje gospodarcze, zanieczyszczając swoją działalnością środowisko, pełnią jednocześnie funkcję czynnika ochrony. Uwaga ta dotyczy zarówno Ministerstwa Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, jak i Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Należałoby rozważyć, czy łączenie tych dwóch funkcji w ramach tego samego resortu jest słuszne i czy nie zaciemni i nie stępi potrzebnej ostrości samej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#ZbigniewCzajkowski">Po trzecie wreszcie — projekt ustawy mówi bardzo ogólnie o sprawie koordynacji, nie dając w tym kierunku wyraźniejszych wskazówek i inspiracji. Zdając sobie sprawę, że problem ochrony i kształtowania środowiska jest wieloresortowy, funkcja generalnego koordynatora w zakresie ochrony środowiska, aby spełniał on prawidłowo swe obowiązki, powinna być ustawiona w hierarchii odpowiedzialności państwowej bardzo wysoko. To też proponujemy wziąć pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#ZbigniewCzajkowski">Wysoki Sejmie! Ochrona i kształtowanie środowiska są związane z przestrzennym zagospodarowaniem kraju. Zależy to przede wszystkim od realizowanych rozmaitych inwestycji, wywołujących trwałe skutki w środowisku. Oczywiście, że rozmieszczenie bogactw naturalnych, eksploatowanych i odkrywanych, nie zawsze zależy od naszych chęci i możliwości pełnej ochrony środowiska. Świadome i rozważne podjęcie w takich wypadkach wyboru i decyzji nie jest łatwe, zwłaszcza gdy potrzeby rozwojowe gospodarki narodowej rosną i mają swoje prawa. W tym miejscu należy podkreślić, że ochrona i kształtowanie środowiska nie mogą być traktowane przeciwstawnie w stosunku do rozwoju przemysłu i techniki, ale powinny być czynnikiem im współtowarzyszącym, komplementarnym.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#ZbigniewCzajkowski">Koncepcje przestrzennego zagospodarowania kraju wymagają rozładowywania nadmiernie zagęszczonych aglomeracji miejskich i przemysłowych. Te właśnie aglomeracje stwarzają najpoważniejsze i najtrudniejsze dla ochrony i kształtowania środowiska problemy. Dlatego tak bardzo istotną sprawą jest przestrzeganie w trakcie realizowania inwestycji obowiązujących, lecz niestety, nie zawsze respektowanych przepisów Prawa budowlanego i gospodarki wodnej, przepisów, które w założeniach legislacyjnych miały właśnie zabezpieczyć środowisko przed zniszczeniem lub skażeniem.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#ZbigniewCzajkowski">Racjonalna gospodarka wymaga działania na rzecz ochrony i kształtowania środowiska często przed podjęciem zasadniczej inwestycji gospodarczej. Posłużę się przykładem programu kompleksowego zagospodarowania i wykorzystania Wisły. Mówi się o tym w wytycznych na VIII Zjazd partii, że „…wynikiem realizacji tego programu powinna stać się poprawa zaopatrzenia aglomeracji i miast leżących w dorzeczu Wisły w wodę dla celów komunalnych i przemysłowych, przy zasadniczej poprawie stanu jej czystości”. Bardzo ważny akcent kładzie się w tym stwierdzeniu m.in. na czystość wody. Chcąc więc zrealizować ten podstawowy warunek, należałoby pamiętać, aby nie pomijać lub odkładać na później, lecz rozpoczynać prace regulacyjne Wisły od budowy kompleksu oczyszczalni wód i ścieków. W takim postępowaniu przejawia się wcześniejsza, uprzedzająca podstawową inwestycję troska o ochronę środowiska.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#ZbigniewCzajkowski">Posłużę się wreszcie jeszcze innym przykładem związanym z naszą gospodarką morską i użytkowaniem Bałtyku. W wytycznych na VIII Zjazd problem ten znalazł swe miejsce w sformułowaniu, że „…trzeba dążyć do bardziej efektywnego zagospodarowania polskiej strefy rybołówstwa na Bałtyku…”. Polska jest szczególnie zainteresowana w „uprawie” Bałtyku. Z naszej też inicjatywy została podpisana w Gdańsku w 1974 r. konwencja o rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Bałtyku i Bełtach. Obecnie, w związku z ustaleniem tak zwanej strefy rybołówstwa dotyczącej także i Bałtyku, przy czym polska strefa obejmuję południową część akwenu, mamy obowiązek troszczenia się o to, aby ta część Bałtyku, ale nie tylko ta, była racjonalnie uprawiana. W tym zakresie problemy gospodarki rybnej, tak istotne dla realizacji rządowego programu żywnościowego, sterowane przez resort handlu zagranicznego i gospodarki morskiej, rozpatrywane być muszą w szerszym aspekcie i koordynowane z poczynaniami innych resortów.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#ZbigniewCzajkowski">Właśnie na przykładzie użytkowania bogactw południowej części Bałtyku, zwanej Ławicą Słupską, występuje sprzeczność interesów ekologiczno-gospodarczych. Wiemy, że Ławica Słupska jest miejscem najbogatszych zasobów rybnych, ale równocześnie na tym terenie mamy poważne złoża kruszywa, których eksploatacją zainteresowane jest Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Resort ten, zapewne w dobrej intencji gospodarczej, a także ze względu na potrzeby budowlane przymorskich regionów, podjął eksploatację kruszywa z dna morza. Niewielka eksploatacja kruszywa nie jest w stanie naruszyć równowagi ekologicznej w rejonie Ławicy Słupskiej i w polskiej strefie Bałtyku. Jednakże zwiększenie skali wydobycia może się odbić zasadniczo na zachwianiu w tym rejonie morskim równowagi biocenozy, a tym samym na gospodarce rybnej. Problem ten nie jest do końca wyjaśniony i trzeba w tej sprawie dokonać właściwego wyboru i podjąć odpowiednie decyzje, aby nie naruszyć w tym rejonie tak koniecznej równowagi środowiska, gdyż ten bogaty w ryby akwen, podległy naszemu władaniu i naszej ochronie, może być utracony pod względem biologicznym bezpowrotnie — tymczasem złoża kruszywa występują i na innych terenach, a koszt ich wydobycia jest niższy niż z głębin morza.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#ZbigniewCzajkowski">Wysoki Sejmie! Problem ochrony i kształtowania środowiska jest, jak starałem się wykazać na paru przykładach, nie tylko zagadnieniem prawnym, na pewno bardzo istotnym i wiodącym dla polityki państwowej, ale także jest to zagadnienie związane z racjonalną gospodarką przestrzenną kraju, z podejmowaniem świadomych, właściwych i w odpowiednim czasie realizowanych decyzji. Jest to wreszcie zagadnienie społeczno-wychowawcze, o którym na zakończenie swego wystąpienia chciałbym powiedzieć parę słów.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#ZbigniewCzajkowski">W projekcie ustawy poświęca się zagadnieniom społeczno-wychowawczym, i słusznie, wiele miejsca, zwracając szczególną uwagę na zwiększenie zakresu odpowiedzialności społecznej za ochronę i kształtowanie środowiska. Odpowiedzialność społeczną należy w tym wypadku rozumieć obligatoryjnie, a ustawę nie jako apel do ludzi dobrej woli, ale zobowiązującą ich do ponoszenia faktycznej odpowiedzialności. Jest to zadanie zarówno społeczne, jak i wychowawcze, które — jak słusznie zwraca się uwagę w projekcie ustawy — powinno ogarnąć wszystkie sfery życia społecznego naszego kraju, nie tylko resorty i instytucje państwowe, spółdzielcze i samorządowe, ale także związki zawodowe, zakłady pracy i organizacje społeczne. Pracę społeczno-wychowawczą należy rozpocząć przede wszystkim od szkoły, od wpajania młodzieży nie tylko wiedzy przyrodniczej o środowisku, ale rozumienia całokształtu złożonego problemu środowiska, w którym żyje, a tym samym ucząc ją szacunku i miłości do własnego narodowego domu, do ojczyzny. Jest to pilne zadanie wychowawcze, jakie stoi przed organizacjami młodzieżowymi i całym szkolnictwem wyższym, zawodowym, a przede wszystkim przed podstawowym, i to nie tylko przy okazji „święta lasu” i jednorazowego sadzenia drzew, ale realizowanego stale, konsekwentnie, w sposób programowy.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#ZbigniewCzajkowski">Oprócz problemów społeczno-wychowawczych, rozszerzających i wzmacniających nośność i znaczenie ogólnonarodowe ustawy, ważne są badania naukowe, poświęcone problemom środowiska, ważny jest wpływ myśli technicznej na wzmożenie techniczno-naukowych środków i urządzeń w walce z rosnącym tempem zanieczyszczeń i skażeń, ważne jest opracowywanie długofalowych prognoz, ułatwiających planowanie przestrzenne.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#ZbigniewCzajkowski">Do walki o ochronę i kształtowanie środowiska powinno więc być wprzęgnięte, w sposób właściwy dla kompetencji i zakresu obowiązującej odpowiedzialności, całe społeczeństwo. Jest to pilne zadanie współczesności, albo — jak mówią ludzie przewidujący — wyzwanie, aby człowiek nie działał przeciw sobie, aby nie dokonywał „oskalpowywania” własnej ziemi, której piękno i bogactwo jest naszym największym skarbem, lecz troszczył się o nią stale, dziś i jutro. Wniesiony do Sejmu projekt ustawy reprezentuje w ogólności ten pogląd, a uwagi, jakie pozwoliłem sobie przedstawić Wysokiej Izbie, są wyrazem naszej odpowiedzialności, a zarazem doceniania wagi tego ważnego, ogólnonarodowego problemu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Aleksander Zarajczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#AleksanderZarajczyk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy temat wielkiej doniosłości. Z troski o warunki życia człowieka wywodzą się nasze prawa i cele, do których dążymy. To przekonanie kształtowało całą strategię społeczno-gospodarczą wytyczoną przez VI i VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz założenia na przyszłość, które poddane zostały powszechnej dyskusji przed VIII Zjazdem. Przeświadczeniu o powinności takiego kształtowania naturalnego środowiska, by ono służyło człowiekowi, daliśmy wyraz w Konstytucji PRL, o czym tu już wielokrotnie mówiono.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#AleksanderZarajczyk">Projekt ustawy dziś rozpatrywanej, ma służyć wypełnieniu tych postanowień.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#AleksanderZarajczyk">Jak przypomniał wicepremier obywatel Secomski rozpatrywana ustawa jest ogniwem szerszych dążeń międzynarodowych, zwłaszcza państw Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Propozycja zwołania europejskiej międzynarodowej konferencji na temat ochrony środowiska — przedstawiona przez Sekretarza Generalnego KPZR i Przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej ZSRR towarzysza Leonida Breżniewa na VII Zjeździe naszej partii — odniosła sukces. Z dużym zainteresowaniem śledziliśmy jej przebieg, nie ukrywając satysfakcji z wkładu, jaki Polska wniosła w jej przygotowanie. Spotkał się on z powszechnym uznaniem. Dano temu wyraz, zamieszczając w raporcie konferencji tekst posłania towarzysza Edwarda Gierka, przywódcy partii i naszego narodu. „Zataczający coraz szersze kręgi ruch na rzecz ochrony środowiska — czytamy w posłaniu — wypływa z tych samych humanistycznych motywacji, które od lat pobudzają społeczeństwa do walki o rozwiązanie najpoważniejszego problemu naszych czasów — umocnienie pokoju i położenie kresu wyścigowi zbrojeń. Są to sprawy ściśle ze sobą powiązane i współzależne, sprawy naszej wspólnej odpowiedzialności”.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#AleksanderZarajczyk">Polska aktywnie uczestniczy w międzynarodowych działaniach na rzecz ochrony środowiska. Ranga ochrony i kształtowania środowiska rośnie w miarę rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#AleksanderZarajczyk">W czasie całego 35-lecia Polski Ludowej osiągnęliśmy niezwykle wiele. Zbudowaliśmy całe miasta, nowe gałęzie gospodarki. Rozwinęła się polska nauka i kultura. Sięgnęliśmy po zdobycze techniki i nowe technologie. Realizacja strategii VI i VII Zjazdu PZPR zdynamizowała rozwój wszystkich dziedzin życia kraju. Wszystkie te przemiany, w tym dynamiczne uprzemysłowienie i urbanizacja, wzrost liczby ludności miast, rozbudowa sieci komunikacyjnej, urządzeń infrastruktury technicznej — to czynniki bezpośrednio oddziałujące na naturalne środowisko człowieka.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#AleksanderZarajczyk">Nasza partia od wielu lat inicjuje działania zmierzające do planowego kształtowania tego środowiska. Program temu służących przedsięwzięć do 1990 roku przyjęty został przez Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium Rządu. Z założeń tego programu wynika projekt przedłożonej Wysokiej Izbie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#AleksanderZarajczyk">Zgodnie ze wskazaniami VII Zjazdu przygotowano ten projekt w wyniku prac resortu, konsultacji naukowych i społecznych. Powstał więc on z zachowaniem właściwego trybu i warunków tworzenia aktu prawa o doniosłym znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#AleksanderZarajczyk">Rozpatrywany dokument ma wiodący charakter w stosunku do ustaw szczególnych. Jego treść obejmuje ustalenia kierunkowe. W akcie tak generalnym trudno zawrzeć wszystkie przepisy, regulujące problematykę ochrony środowiska. Dlatego też postuluje się przyznanie szeregu delegacji dla Rządu, Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska i innych ministrów. Istotne jest, aby przepisy te wydane zostały bezzwłocznie po wejściu w życie dyskutowanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#AleksanderZarajczyk">Projekt wniesiony pod obrady odchodzi od tradycyjnego rozumienia problematyki naturalnego środowiska. Łączy sprawy jego ochrony z ważnymi zagadnieniami jego kształtowania. Jest to niezwykle istotny walor tego dokumentu. Będą z niego wynikać dodatkowe zadania, ale tylko takie ujęcie odpowiada potrzebom współczesności.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#AleksanderZarajczyk">Kształtowanie i ochrona środowiska jest i musi być integralną częścią polityki społeczno-gospodarczej i planowania przestrzennego. Dano temu wyraz w przedłożonym projekcie ustawy i przemówieniu obywatela wicepremiera Secomskiego. Takie rozwiązanie prawne stanowią spójny system kierowania procesami rozwoju kraju i wynikają z doświadczeń polityki. Klasyczny przykład, jak tu zresztą już mówiono, kompleksowych rozwiązań — - stanowi program „Wisła”. Łączy on wszystkie zasadnicze elementy: dążność do pełniejszego zaspokojenia potrzeb społeczeństwa, konkretne cele gospodarcze i dbałość o pożądany stan naturalnego środowiska.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#AleksanderZarajczyk">W bieżącej dekadzie robimy bardzo wiele, by sprostać potrzebom ochrony tego środowiska. Państwo wydatkuje na ten cel miliardowe nakłady. Efekty są widoczne w wielu dziedzinach, zakładach pracy, w miastach. Stworzony został kompleks naukowo-badawczy, powstały gałęzie przemysłu produkujące urządzenia dla ochrony środowiska. Nakłady inwestycyjne ponoszone dziś, dadzą efekty w przyszłości. Dobry tego przykład stanowią wdrażane systemy oczyszczalni ścieków. Wszyscy znamy te problemy i trudności. Z danych NIK wynika np., iż nie oczyszcza się w kraju ponad 40% ścieków tego wymagających. W 930 zakładach uznanych za najbardziej uciążliwe tylko w 1977 r. emisja zanieczyszczeń gazowych wzrosła o przeszło 3%, co oznacza wielkość 93 tys. ton dodatkowych zanieczyszczeń. Można do tego dodać, że jedynie 7% odpadów przemysłowych poddawane jest unieszkodliwieniu, a nakłady na wykorzystanie lub zneutralizowanie ich i w latach 1976–1977 wykorzystano jedynie w 50%. To tylko niektóre przykłady. W różnych częściach kraju te zjawiska mają niejednakowe nasilenie. W niektórych rejonach są to problemy wręcz duże, a przywrócenie właściwego stanu środowiska wymaga olbrzymiego wysiłku także naukowo-badawczego, o czym świadczy chociażby zagrożenie środowiska Górnego Śląska, Krakowa, wybrzeży Bałtyku i innych.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#AleksanderZarajczyk">Środki przeznaczone na te cele są takie, na jakie stać naszą gospodarkę. Problem podstawowy stanowi ich wykorzystanie. Według danych Ministerstwa Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska zaawansowanie planu pięcioletniego na koniec br. wyniesie w tej dziedzinie niespełna 7 0%. To świadczy, jak wiele mają do zrobienia przedsiębiorstwa, rady narodowe, administracje terenowe, resorty. Działania na rzecz ochrony kształtowania środowiska muszą mieć charakter szerokiego społecznego ruchu, łączącego wysiłki wielu ogniw, przede wszystkim organów władzy, administracji państwowej i gospodarczej, nauki i organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#AleksanderZarajczyk">Jak zwykle o postępie decydują nie tylko słuszne rozwiązania prawne, ale w zasadniczej mierze związana z nimi praktyka. Doniosłe w niej ogniwo stanowi wdrażana w gospodarce technika i technologia, przestrzeganie ustaleń projektowych. Wiele obiektów ochrony środowiska trzeba traktować nie jak urządzenia towarzyszące, lecz jako integralną część zakładów produkcyjnych, stosowanych technologii i całych wytwórczych procesów.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#AleksanderZarajczyk">Chodzi więc o tworzenie w dziedzinie prawa i społecznej praktyki skutecznych mechanizmów egzekwowania tej zasady, w tym ustaleń projektowych. Ich pełne wykonanie uchroniłoby na przykład region kielecki od większości problemów powstałych w Białym Zagłębiu. Na podstawie znanych przykładów trudno się nie zgodzić z opinią wielu ludzi nauki, że dominującą część zakłóceń środowiskowych stwarza wadliwa eksploatacja kompleksów przemysłowych, nieraz zwykła niedbałość i beztroska; bywa, że także wąskie, partykularne widzenie społecznych spraw przynosi ujemne skutki.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#AleksanderZarajczyk">Rozpatrywany projekt wychodzi naprzeciw tym różnorodnym potrzebom. Słusznie podkreśla on rolę rad narodowych i administracji terenowej. Pełniejszemu wypełnianiu przez nie zadań przed nimi stawianych sprzyja umocnienie tych organów w wyniku reformy Rady i administracja problemy ochrony środowiska podejmowały i do tej pory, lecz z różnym powodzeniem. Sądzimy, że przepisy ustawy wpłyną na dalszą aktywizację prac w tym zakresie, przy pełnym wykorzystaniu zdobytych doświadczeń i przeznaczanych środków. Będzie to także wymagało doskonalenia innych przepisów prawa, tyczących tych organów, np. przepisów o koordynacji terenowej czy planowaniu przestrzennym.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#AleksanderZarajczyk">Projekt ustawy trafnie wyznacza doniosłą rolę nauce. Dzięki rozwojowi placówek badawczych, wyższych uczelni — ma ona coraz większe możliwości wspomagania przedsięwzięć gospodarczych, udziału w realizacji głównych społecznych celów.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#AleksanderZarajczyk">Słuszne jest wyeksponowanie w projekcie odpowiedzialności i zadań przedsiębiorstw gospodarczych. Konieczne jest dalsze umacnianie zakładowych służb ochrony środowiska i ich działanie.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#AleksanderZarajczyk">Ważną rolę spełnią i te przepisy ustawy, które decydować będą o skuteczności funkcjonowania całego systemu ochrony środowiska. Dobrze, że zobowiązują one wszystkie resorty do realizacji zadań w swoich branżach, że szczególne zadania są przewidziane dla Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#AleksanderZarajczyk">Środowiska jako organu koordynującego i nadzorującego. Z pewnością wzmocni te działania proponowane powołanie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#AleksanderZarajczyk">Projekt ustawy doskonali obecny, niezadowalający stan prawa w tej dziedzinie, wypełnia liczne w nim luki; tworzy jednolitą podstawę działań w tym zakresie. Jest dalszym etapem realizacji programu porządkowania prawa, przyjętego przez Rząd w 1974 roku.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#AleksanderZarajczyk">W realizacji zadań kształtowania środowiska — jak w każdej innej — olbrzymie możliwości stwarza społeczne zaangażowanie. Mamy spory dorobek w realizacji programu porządkowania regionów, budowy zbiorników retencyjnych, ośrodków wypoczynku, miejsc zieleni, ochrony lasów. Wysiłek państwa powinny nadal aktywnie wesprzeć wszystkie społeczne formy działania, a przede wszystkim rady narodowe, ich komisje, samorząd mieszkańców miast i wsi, rady zakładowe i samorząd robotniczy, organizacje społeczne, a zwłaszcza młodzieżowe. Szczególnie ważne są tu również wszystkie inne formy społecznego działania.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#AleksanderZarajczyk">Rozpatrywany projekt ustawy wiąże się z ogólnonarodową dyskusją przed VIII Zjazdem naszej partii. Ustawa ta powinna stworzyć korzystne podstawy działań na rzecz realizacji zadań, zawartych w wytycznych Komitetu Centralnego na VIII Zjazd, o czym tu już moi przedmówcy mówili.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#AleksanderZarajczyk">A więc czyńmy wszystko, aby piękno polskiej ziemi, wzbogacane wysiłkiem wszystkich, służyło przyszłym pokoleniem.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#AleksanderZarajczyk">Klub Poselski PZPR, w którego imieniu mam zaszczyt występować, popiera rządowy projekt ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska w przekonaniu, że służyć ona będzie każdemu Polakowi i przyczyni się do aktywizacji twórczych działań społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-22.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#StanisławGucwa">Lista mówców została wyczerpana. Wobec tego zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#StanisławGucwa">Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu proponuje, aby przedstawiony projekt ustawy odesłać do Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Komisji Prac Ustawodawczych w celu wspólnego rozpatrzenia z udziałem przedstawicieli innych zainteresowanych komisji.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#StanisławGucwa">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na tę propozycję.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#StanisławGucwa">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#StanisławGucwa">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły trzy interpelacje adresowane do Prezesa Rady Ministrów: posłów Zdzisława Balickiego, Czesława Wojtery oraz Ferdynanda Łukaszka.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#StanisławGucwa">Prezydium Sejmu skierowało powyższe interpelacje do adresata.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#StanisławGucwa">Poseł Zdzisław Balicki w swej interpelacji stwierdza, że rzeka Odra może i powinna odegrać istotniejszą niż obecnie rolę w zakresie przewozu ładunków masowych, zwłaszcza w transportowym odblokowaniu województwa katowickiego. Chodzi o przewóz znacznie większych ilości węgla, wyrobów hutniczych, nawozów sztucznych i cementu, a także kruszywa budowlanego. Autor interpelacji, przedstawiając niezadowalający stan portów i przeładowni na rzece Odrze stwierdza, że nie podjęto wielu zaplanowanych inwestycji, co obniża wydajność portów. Wszystko to, niezależnie od konieczności modernizacji szlaku odrzańskiego, stawia pod znakiem zapytania — zdaniem interpelującego — realizację założenia przewozu w 1985 r. Odrą 21 mln ton ładunku.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#StanisławGucwa">Autor interpelacji prosi o ustosunkowanie się do poruszonej kwestii. W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, głos zabierze Minister Komunikacji obywatel Mieczysław Zajfryd.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#MieczysławZajfryd">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W odpowiedzi na interpelację obywatela posła Zdzisława Balickiego w sprawie wykorzystania drogi wodnej Odry do przewozu ładunków masowych, pragnę złożyć następujące wyjaśnienia:</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#MieczysławZajfryd">Od roku 1974, tj. od czasu przejęcia przez resort komunikacji żeglugi śródlądowej, została ona silniej włączona w krajowy system transportowy. W ramach tego systemu specjalizuje się w przewozach ładunków masowych, odciążając od nich kolej, szczególnie w relacjach wzdłuż Odry, gdzie obecnie wykonuje się 67% całkowitych przewozów żeglugą śródlądową. W okresie lat 1974–1980 przewozy ładunków żeglugą śródlądową wzrosną z 9 min ton do 23 min ton, tj. prawie 2,5 raza. W tym samym okresie przewozy ładunków na Odrze wykażą jeszcze wyższą dynamikę, gdyż wzrosną prawie trzykrotnie.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#MieczysławZajfryd">Od roku 1976 intensywnie pracujemy nad unowocześnianiem konstrukcji jazów i śluz na górnej Odrze, pochodzących jeszcze z przełomu wieku XIX i XX. Program modernizacji tej drogi wodnej obejmuje zastąpienie dotychczasowych przestarzałych 23 jazów, siedemnastoma jazami o nowoczesnej konstrukcji, automatycznie regulującymi poziom wody i wyposażonymi w urządzenia do elektrycznego rozmrażania lodu przy jednoczesnym uzyskaniu skrócenia drogi o blisko 30 km. Jest to więc przedsięwzięcie o dużej skali, wymagające wykonania rozległego zakresu robót. Dotychczas budowano od podstaw 6 nowoczesnych jazów, a realizacja 5 następnych jest w toku. Ponadto zmodernizowano bądź naprawiono w ostatnich latach trzynaście śluz, a przy czternastej trwają roboty. Tak pomyślana modernizacja drogi wodnej ma ogromne znaczenie, zwiększa bowiem niezawodność i bezpieczeństwo żeglugi, skraca okresy przestojów taboru pływającego oraz ułatwia spływ lodów.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#MieczysławZajfryd">W ciągu obecnego pięciolecia zwiększono także potencjał przeładunkowy portów odrzańskich, zwłaszcza w Gliwicach, Opolu i Koźlu. W rozbudowie składowisk węgla w porcie gliwickim dopomogło górnictwo, zapewniając wykonawstwo związanych z tym robót. Istotne znaczenie miała także aktywizacja małych portów — w Cigacicach, Nowej Soli, Kostrzyniu, a od września br. w Malczycach, oraz wybudowanie z pomocą władz terenowych przeładowni węgla w Krapkowicach. Rozbudowa i modernizacja portów użytku publicznego i przeładowni zakładowych przebiega jednak rzeczywiście z pewnymi opóźnieniami w stosunku do programu wieloletniego, na skutek zarówno ograniczeń inwestycyjnych — których przyczyny są ogólnie znane — jak i niedoborów mocy produkcyjnej przedsiębiorstw wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#MieczysławZajfryd">Nastąpił znaczny wzrost floty, poprawiła się jej struktura, podniósł się poziom gotowości technicznej. W bieżącym pięcioleciu stocznie rzeczne dostarczą żegludze 177 pchaczy o łącznej mocy 70 tys. koni mechanicznych i 491 barek o tonażu 221 tys. ton. Stanowi to 51% całego stanu floty przejętej w 1974 r. przez resort komunikacji. Z powyższych dostaw 75% przeznaczono dla żeglugi na Odrze. Warto podkreślić, że tak znaczny wzrost produkcji taboru nowego stocznie rzeczne zdołały osiągnąć pomimo dokonania częściowej zmiany ich profilu produkcyjnego w kierunku wydatnego zwiększenia zdolności remontowej. Ta trudna i skomplikowana operacja była absolutnie konieczna dla zaspokojenia potrzeb naprawczych żeglugi śródlądowej i przyniosła zamierzone efekty.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#MieczysławZajfryd">Również w technologii i organizacji przewozów dokonują się korzystne zmiany. Przede wszystkim rozwijamy szybko system pchania barek, uznany na świecie za najbardziej nowoczesny i wydajny.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#MieczysławZajfryd">Wysoki Sejmie! Rozmiary wysiłku podjętego dla rozwoju żeglugi śródlądowej, w tym żeglugi na Odrze, ilustrują poniesione przez resort komunikacji nakłady inwestycyjno-modernizacyjne na rzecz tej gałęzi transportu. W obecnym pięcioleciu, pomimo trudności inwestycyjnych, nakłady te osiągną 9 700 mln zł, co stanowi — w cenach porównywalnych — prawie pięciokrotny wzrost w stosunku do poprzedniego pięciolecia, w tym ponad 2,5-krotny wzrost na Odrze.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#MieczysławZajfryd">W latach osiemdziesiątych przewidujemy całkowite zakończenie modernizacji urządzeń technicznych na górnej Odrze. W najbliższych latach niezbędne będzie podjęcie budowy stopnia wodnego w Malczycach, do której jesteśmy dokumentacyjnie przygotowani.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#MieczysławZajfryd">Bardzo duże znaczenie przywiązujemy do dalszej rozbudowy i modernizacji portów odrzańskich, w tym portu miejskiego we Wrocławiu, gdzie planujemy rozpoczęcie robót już w przyszłym roku. Dokumentacja tego zadania jest również gotowa. W dalszej aktywizacji żeglugi na Odrze doniosła rola przypada przeładowniom nakładowym, m.in. w Ścinawie, Cigacicach, Szczecinie, Brzegu Dolnym, Łąbędach, Czechnicy, Wrocławiu. Ich budowę przez zainteresowane resorty przewiduje się w następnych latach.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#MieczysławZajfryd">Aktywizacja przewozów żeglugą śródlądową zmierza przede wszystkim do odciążenia kolei w wywozie ładunków masowych, głównie węgla ze Śląska. Zadanie to jest realizowane przez intensyfikację żeglugi na Odrze oraz stanowi jeden z elementów programu kompleksowego zagospodarowania Wisły.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#MieczysławZajfryd">Działania dotychczas zrealizowane i przewidziane do realizacji przez resort komunikacji i inne resorty powinny zapewnić przewiezienie żeglugą śródlądową w 1985 r. ok. 45 mln ton ładunków, czyli dwukrotnie więcej niż obecnie, z czego na Odrę przypadnie ok. 24 mln ton. Intensyfikacja wykorzystania drogi wodnej Odry stanowi przedmiot nieustannej uwagi i energicznych starań resortu komunikacji. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie w poruszonej sprawie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#StanisławGucwa">Wobec tego sprawę interpelacji posła Zdzisława Balickiego uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#StanisławGucwa">Poseł Czesław Wojtera w swojej interpelacji stwierdza niewykonanie w ostatnich latach rocznych dostaw nawozów mineralnych, a także dostarczanie tych nawozów po terminach agrotechnicznych, co obniża ich efektywność.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#StanisławGucwa">Podkreślając, że stagnacja w dostawach nawozów mineralnych bardzo poważnie ogranicza możliwości zwiększania produkcji roślinnej, przede wszystkim zbóż i pasz, a tym samym zmusza do coraz większego i coraz kosztowniejszego ich importu, autor interpelacji zapytuje, jakie kroki podejmuje Rząd dla zapewnienia zwiększenia dostaw nawozów mineralnych dla rolnictwa, stanowiących główny czynnik plonotwórczy*.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#StanisławGucwa">W celu udzielenia odpowiedzi na interpelację, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów głos zabierze Minister Przemysłu Chemicznego obywatel Henryk Konopacki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#HenrykKonopacki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W związku z wpłynięciem interpelacji posła Czesława Wojtery w sprawie dostaw i produkcji nawozów mineralnych na potrzeby rolnictwa uprzejmie informuję, że opracowany w 1974 r. przez międzyresortową komisję szczegółowy program „wyżywienie”, będący jednym z modelów programu chemizacji gospodarki narodowej, określił zadania w zakresie dostaw artykułów chemicznych na potrzeby rolnictwa do 1990 r. Uchwała Sejmu PRL „O dalszą poprawę wyżywienia narodu i rozwój rolnictwa” podjęta w listopadzie 1974 r., zobowiązała przemysł chemiczny do zapewnienia zwiększonych dostaw artykułów chemicznych, ze szczególnym uwzględnieniem nawozów mineralnych.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#HenrykKonopacki">W latach kalendarzowych 1976–1977–1978 odnotowano systematyczny wzrost dostaw nawozów azotowych i fosforowych dla potrzeb kraju. Dostawy nawozów azotowych z 1 146 tys. ton w 1976 roku wzrosły do 1 211 tys. ton w 1977 roku, by w 1978 roku wynieść 1 374 tys. ton, dostawy zaś nawozów fosforowych kształtowały się odpowiednio w kolejnych latach na poziomie: 896 tys. ton, 944 tys. ton i 980 tys. ton. Cyfry, które wymieniłem, są podane w przeliczeniu na czysty składnik. W bieżącym roku przewiduje się dostarczenie 1 350 tys. ton nawozów azotowych oraz 952 tys. ton nawozów fosforowych. Dostawy te w porównaniu z ubiegłym rokiem będą minimalnie mniejsze ze względu na trudności, jakie w całej gospodarce wystąpiły w I kwartale br.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#HenrykKonopacki">Należy jednak liczyć się z tym, że do czasu uruchomienia „Polic II” dostawy nawozów dla rolnictwa w najbliższych latach będą wzrastały stosunkowo wolno, aczkolwiek ich dostawy w 1980 roku pozwolą na osiągnięcie wysiewu 200 kg NPK na 1 ha użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#HenrykKonopacki">Nieco odmiennie kształtuje się sytuacja w dziedzinie dostaw nawozów potasowych. Jak wiadomo — kraj nasz nie dysponuje własną bazą surowcową do ich wytwarzania. Polska na podstawię wieloletnich umów z krajami socjalistycznymi, to znaczy ze Związkiem Radzieckim i NRD, ma zapewnione dostawy soli potasowych. W 1976 roku dostawy nawozów potasowych wynosiły 1 560 tys. ton, w 1977 roku — 1 582 tys. ton, zaś w 1978 r. — tylko 1 263 tys. ton, głównie ze względu na powstanie dużych zapasów tych nawozów w magazynach. Plany na lata najbliższe, zgodnie z umowami wieloletnimi, zapewniają dostawy soli potasowych z krajów socjalistycznych w ilości w pełni zaspokajającej potrzeby kraju.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#HenrykKonopacki">Występujące w ostatnich latach niekorzystne zjawiska gwałtownego wzrostu cen surowców chemicznych, w tym surowców fosforowych, spowodowały znaczne wydatki dewizowe na zakup tego surowca, lecz nie zmniejszyliśmy produkcji nawozów fosforowych.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#HenrykKonopacki">W ciągu ostatnich 3 lat w produkcji nawozów mineralnych występowały znaczne trudności spowodowane zakłóceniami energetycznymi oraz brakiem dostatecznej ilości środków transportu. Jest to bardzo poważny problem dla przemysłu chemicznego, bowiem nawozy mineralne, których średnio rocznie przewozi się około 7,6 mln ton, stanowią około 20% całej masy towarowej naszego przemysłu. Pomimo dobrze układającej się współpracy Ministerstw Komunikacji i Przemysłu Chemicznego oraz nadania priorytetu w przewozie nawozów dla rolnictwa, w sytuacji ogólnokrajowych trudności transportowych zagadnienie to będzie nadal przedmiotem troski tak producenta, jak też przewoźnika. W świetle tej sytuacji czynione są starania w kierunku zwiększenia wywozu nawozów transportem samochodowym i wodnym.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#HenrykKonopacki">Wytwórnie nawozów pracują w ruchu ciągłym i każde jego zakłócenie wywołane przerwami w dostawach gazu ziemnego czy energii elektrycznej powoduje ograniczenie produkcji, praktycznie niemożliwe do odrobienia. Pomimo trudności, jakie wystąpiły ostatnio w produkcji amoniaku, przemysł chemiczny dodatkowo importował ten półprodukt z przeznaczeniem go na nawozy azotowe, by zapewnić ciągłość ich dostaw dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#HenrykKonopacki">Pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów na przyjęty kierunek rozwoju przemysłu nawozów, zgodny z ogólnoświatowymi tendencjami w tej dziedzinie budowania jednostek dużych, ekonomiczniejszych tak pod względem nakładów inwestycyjnych, jak i kosztów jednostkowych produkcji.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#HenrykKonopacki">Obywatele Posłowie! Zamierzenia rozwojowe produkcji nawozów mineralnych będą w nadchodzącej pięciolatce koncentrowały się głównie wokół zagadnień rekonstrukcji, modernizacji oraz intensyfikacji istniejących instalacji.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#HenrykKonopacki">Najważniejszym zadaniem przemysłu nawozowego będzie oddanie do eksploatacji najnowocześniejszego w naszym kraju kombinatu produkcji nawozów kompleksowych w Zakładach Chemicznych „Police”. W ostatnim 10-leciu uruchomiono tu pierwszą w kraju instalację do produkcji nawozów kompleksowych, wytwarzającą m.in. polifoskę, skoncentrowany nawóz trójskładnikowy, zawierający w masie 56% czystego składnika NPK oraz fosforan amonu, zawierający w sumie 64% czystego składnika.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#HenrykKonopacki">W budowanym obecnie kombinacie nawozowym „Police II” będą produkowane: nawóz kompleksowy trójskładnikowy polifoska, o zawartości 51% czystych składników NPK, oraz skoncentrowany nawóz azotowy — mocznik o zawartości 46% azotu. Nakłady na budowę realizowanego obecnie kompleksu azotowo-fosforowego w Zakładach Chemicznych „Police” wynoszą ponad 37,6 mld zł. W efekcie uruchomienia „Polic II” gospodarka narodowa powinna otrzymać: 823 tys. ton nawozów trójskładnikowych NPK, 400 tys. ton mocznika w oparciu o wykonane półprodukty w tym zakładzie, jak kwas fosforowy, kwas siarkowy i amoniak.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#HenrykKonopacki">Dla porównania warto przypomnieć, że w roku 1970 produkowano w Polsce tylko 32 tys. ton nawozów wieloskładnikowych, zaś w roku 1977 osiągnięto pułap 955 tys. ton tych nawozów. Ponadto w celu poprawy zaopatrzenia rolnictwa w nawozy azotowe, przewiduje się realizację innych przedsięwzięć, do których należy zaliczyć: modernizację oraz intensyfikację produkcji amoniaku i nawozów w Zakładach Azotowych „Kędzierzyn” i w Zakładach Azotowych „Tarnów”, jak również w pozostałych zakładach nawozów azotowych; rozbudowę instalacji mocznika i saletry w Zakładach Azotowych „Puławy”, poprawę stanu technicznego instalacji produkcyjnej w Zakładach Azotowych „Włocławek”.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#HenrykKonopacki">W latach 1981–1985 będzie także rozbudowywany przemysł nawozów fosforowych. Przewiduje się m.in. modernizację wytwórni superfosfatów w Uboczu i Luboniu. W wyniku realizacji wymienionych przedsięwzięć uzyska się produkcję, która pozwoli na osiągnięcie poziomu dostaw dla rolnictwa, zgodnie z wytycznymi Komitetu Centralnego na VIII Zjazd PZPR. Realizacja tych zamierzeń pozwoli na uzyskanie w roku 1985 poziomu nawożenia 230–250 kg NPK na 1 hektar użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#HenrykKonopacki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przemysł chemiczny, oprócz podstawowej produkcji nawozowej dostarcza rolnictwu, w ramach realizacji programu „wyżywienie”, również wiele innych produktów, takich jak środki ochrony roślin, mineralne, chemiczne i biochemiczne dodatki do mieszanek paszowych, leki weterynaryjne, środki dezynfekcyjne, wyroby z tworzyw sztucznych, wyroby gumowe i inne.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#HenrykKonopacki">W najbliższej pięciolatce przewiduje się dalszy, równomierny rozwój tych branż, zgodnie z nadanym programowi rozwoju całego modelu „wyżywienie”, należnym mu, najwyższym priorytetem.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#HenrykKonopacki">Załogi wszystkich zakładów przemysłu chemicznego, produkujących nawozy mineralne i inne środki na potrzeby rolnictwa, są w pełni świadome wagi czekających je zadań, wynikających z realizacji programu „wyżywienie” i dołożą wszystkich starań, by zostały one w pełni zrealizowane. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie w poruszonej sprawie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#StanisławGucwa">Wobec tego sprawę interpelacji posła Czesława Wojtery uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#StanisławGucwa">Poseł Ferdynand Łukaszek w swej interpelacji stwierdza, że powodem niskiego postępu w plonach ziemniaków, buraków cukrowych i okopowych pastewnych jest m.in. nadmierne ograniczanie zabiegów pielęgnacyjnych i ich niewłaściwe wykonywanie. Jest to rezultatem — zdaniem interpelującego posła — braku sadzarek, siewników do siewu punktowego oraz narzędzi do upraw pielęgnacyjnych. W szczególności brak możliwości nabycia niezbędnych narzędzi traktorowych i konnych do upraw międzyrzędowych powoduje, że zabiegi pielęgnacyjne nie mogą być wykonywane właściwie, co ma negatywny wpływ na wysokość plonów oraz opłacalność produkcji. Oddziaływanie na poprawę agrotechniki jest w tej sytuacji ograniczone.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#StanisławGucwa">W związku z powyższym poseł zapytuje, czy zakłada się wydatne zwiększenie produkcji i dostaw maszyn oraz narzędzi do siewu i pielęgnacji roślin okopowych. W celu udzielenia odpowiedzi na interpelację, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, głos zabierze Minister Przemysłu Maszyn Ciężkich i Rolniczych obywatel Franciszek Adamkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#FranciszekAdamkiewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W odpowiedzi na interpelację posła ob. Ferdynanda Łukaszka z Bielska-Białej uprzejmie informuję, że w dziedzinie sadzenia i pielęgnacji ziemniaków krajowy system maszyn przewiduje stosowanie czternastu asortymentów maszyn konnych i ciągnikowych do wykonywania tych prac w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#FranciszekAdamkiewicz">Aktualnie dostarczamy rolnictwu 11 asortymentów maszyn, w tym automatyczne sadzarki 2, 4 i 6-rzędowe, sadzarki 2 i 4-rzędowe do ziemniaków podkiełkowanych, obsypniki konne i ciągnikowe oraz brony chwastowniki.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#FranciszekAdamkiewicz">Nad dwoma typowymiarami ciągnikowych obsypników aktywnych są już zaawansowane prace badawczo-konstrukcyjne i uruchomienie ich produkcji nastąpi po 1980 roku.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#FranciszekAdamkiewicz">Zwiększone dostawy ciągników oraz rozwój produkcji ziemniaków w specjalistycznych gospodarstwach indywidualnych wywołały potrzebę uruchomienia produkcji 4-rzędowego wieloraka uniwersalnego. Produkcja tych wieloraków zostanie uruchomiona w roku 1981.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#FranciszekAdamkiewicz">Z oceny zainteresowanych resortowych instytutów naukowo-badawczych wynika, że aktualnie dostarczany asortyment maszyn i narzędzi zabezpiecza wymogi agrotechniczne sadzenia i pielęgnacji ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#FranciszekAdamkiewicz">Dokonujący się postęp w agrotechnice i organizacji produkcji zachodzący w rolnictwie wymaga równoczesnego wspierania i inicjowania tego postępu przez wprowadzanie coraz nowocześniejszych i wydajniejszych narzędzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#FranciszekAdamkiewicz">Pragnę zapewnić, że zadanie to jest przez przemysł konsekwentnie realizowane.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#FranciszekAdamkiewicz">Jeśli chodzi o kształtowanie się poziomu dostaw maszyn do sadzenia i pielęgnacji ziemniaków, to potrzeby na obsypniki konne od kilku lat są w pełni zaspokajane, o czym świadczą utrzymujące się dwuletnie zapasy tego sprzętu w składnicach maszyn rolniczych Centralnego Związku Rolniczych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#FranciszekAdamkiewicz">Na obsypniki ciągnikowe pełne zaspokajanie potrzeb przewidujemy w najbliższych latach. W bieżącym roku produkujemy już 5 tys. sztuk.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#FranciszekAdamkiewicz">Sadzarki do ziemniaków importujemy z Czechosłowacji. Średnioroczne dostawy wynosiły ok. 3,5 tys. sztuk. Ilości te w pełni pokrywały potrzeby rolnictwa do ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#FranciszekAdamkiewicz">Wobec zarysowującego się ograniczania przez Czechosłowację produkcji sadzarek 2-rzędowych, aktualnie prowadzone są rozmowy uzgadniające poziom dostaw tych maszyn w roku 1980 i w latach 1981–1985 w ilościach niezbędnych dla potrzeb naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#FranciszekAdamkiewicz">Brony chwastowniki były produkowane w ubiegłych latach w niewielkich ilościach, pokrywających ówczesne potrzeby. W związku z występującym w ostatnim okresie poważnym zwiększeniem zainteresowania tymi bronami, przy braku własnych możliwości produkcyjnych, rozpoczęliśmy ich import z NRD w ubiegłym roku. W bieżącym roku otrzymamy ich 1 500 sztuk. Utrzymanie tego poziomu dostaw w dalszych latach powinno zabezpieczyć potrzeby rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#FranciszekAdamkiewicz">Wysoka Izbo! W grupie sprzętu do siewu i pielęgnacji buraków, krajowy system maszyn przewiduje 11 pozycji asortymentowych.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#FranciszekAdamkiewicz">Aktualnie rolnictwo otrzymuje 8 asortymentów maszyn, w tym 3 typy siewników do punktowego wysiewu nasion buraka, pielniki konne 1- i 4-rzędowe oraz wały kolczaste konne i ciągnikowe. Niezależnie od tych maszyn, rolnictwo posiada w eksploatacji ponad 3 500 sztuk krajowych siewników konnych do punktowego wysiewu buraków oraz ok. 900 sztuk 12-rzędowych siewników ciągnikowych, importowanych w ubiegłych latach z Francji.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#FranciszekAdamkiewicz">Z pozostałych trzech typów maszyn, znajdujących się w systemie, od 1980 roku rozpoczęte zostaną dostawy krajowe 12-rzędowych pielników ciągnikowych oraz importowanych z Węgier glebogryzarek do uprawy międzyrzędowej.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#FranciszekAdamkiewicz">Trzecią pozycję stanowi agregat siewno-uprawowy, nad konstrukcją którego przemysł podjął współpracę z Politechniką Białostocką.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#FranciszekAdamkiewicz">Podjęliśmy również prace nad uruchomieniem produkcji nowoczesnych, wysokowydajnych, uniwersalnych siewników pneumatycznych do wysiewu nasion buraków, kukurydzy i warzyw z możliwością jednoczesnego wprowadzenia do gleby pestycydów granulowanych. W związku z tym podjęto decyzję o rozbudowie zdolności produkcyjnych i modernizacji Fabryki Maszyn Rolniczych w Kutnie.</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#FranciszekAdamkiewicz">Z dokonanej wnikliwej oceny stanu sprzedaży i zapasów ostatnich 2 lat wynika, że potrzeby rolnictwa na sprzęt do siewu i pielęgnacji buraków, aktualnie produkowany i importowany, we wszystkich ośmiu asortymentach, o których wspomniałem już poprzednio, są zaspokajane.</u>
          <u xml:id="u-28.18" who="#FranciszekAdamkiewicz">W ciągu trzech kwartałów ibr. sprzedano 18 700 sztuk pielników konnych, a zapas w handlu wynosił 8 200 sztuk.</u>
          <u xml:id="u-28.19" who="#FranciszekAdamkiewicz">Pielników ciągnikowych zawieszanych w ciągu trzech kwartałów br. sprzedano 2 680 sztuk, a w zapasie pozostało 3 180 sztuk.</u>
          <u xml:id="u-28.20" who="#FranciszekAdamkiewicz">W siewnikach do punktowego wysiewu buraków zapas w aparacie handlu utrzymuje się na poziomie rocznej sprzedaży, tj. ponad 1000 sztuk.</u>
          <u xml:id="u-28.21" who="#FranciszekAdamkiewicz">Szczegółowa analiza zapasów wykazuje, że występujące odczucia niedoboru omawianego sprzętu w niektórych rejonach kraju mogą wynikać z nie zawsze trafnego rozdziału i dystrybucji. Czynimy starania, aby tego typu niedociągnięcia eliminować.</u>
          <u xml:id="u-28.22" who="#FranciszekAdamkiewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Kończąc swoją odpowiedź na interpelację obywatela posła Ferdynanda Łukaszka, pragnę poinformować i zapewnić Wysoką Izbę, że resort przemysłu maszyn ciężkich i rolniczych, wspólnie z resortem rolnictwa, będzie koncentrował swoje prace na dalszym postępie w rozwoju mechanizacji upraw okopowych, uwzględniając również potrzeby gospodarstw indywidualnych. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-28.23" who="#FranciszekAdamkiewicz">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-28.24" who="#FranciszekAdamkiewicz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w powyższej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-28.25" who="#FranciszekAdamkiewicz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-28.26" who="#FranciszekAdamkiewicz">Wobec tego sprawę interpelacji posła Ferdynanda Łukaszka uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-28.27" who="#FranciszekAdamkiewicz">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-28.28" who="#FranciszekAdamkiewicz">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Marii Riemen do Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w sprawie unieszkodliwiania i usuwania odpadów komunalnych i przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-28.29" who="#FranciszekAdamkiewicz">Interpelacja ta — zgodnie z art. 80 ust. 1 regulaminu Sejmu — została przekazana adresatowi.</u>
          <u xml:id="u-28.30" who="#FranciszekAdamkiewicz">Jednocześnie informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęła odpowiedź Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska na powyższą interpelację. Odpowiedź ta została przekazana interpelantowi.</u>
          <u xml:id="u-28.31" who="#FranciszekAdamkiewicz">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Jolantę Morawską o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#JolantaMorawska">W dniu dzisiejszym odbędą się posiedzenia następujących Komisji:</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#JolantaMorawska">1. Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów z udziałem przewodniczących wszystkich komisji — bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu — w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#JolantaMorawska">2. Wspólne posiedzenie Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#JolantaMorawska">Środowiska oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu — w sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#JolantaMorawska">3. Wspólne posiedzenie Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Komisji Prac Ustawodawczych — w godzinę po zakończeniu obrad Sejmu — w sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#JolantaMorawska">Jednocześnie informuję, że materiały dla niektórych komisji zostały wyłożone do skrytek poselskich w kuluarach sali posiedzeń.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#JolantaMorawska">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#StanisławGucwa">Na tym kończymy 26 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#StanisławGucwa">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#StanisławGucwa">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie zawiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#StanisławGucwa">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską.)</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 15 min. 10.)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>