PPC / ppc

text_structure.xml 428 KB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10.)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Piotr Stefański.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#StanisławGucwa">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską.)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#StanisławGucwa">Na sekretarzy powołuję posłów Bronisławę Grochowską i Mariannę Nawrot.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#StanisławGucwa">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Marianna Nawrot.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#StanisławGucwa">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#StanisławGucwa">Protokół 12 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#StanisławGucwa">Obywatele Posłowie! W dniu 3 grudnia 1977 r. zmarł poseł Zdzisław Siedlewski, członek Prezydium i sekretarz Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, działacz polityczny i społeczny.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Zebrani wstają.)</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#StanisławGucwa">Zdzisław Siedlewski urodził się w 1921 roku w Przyranie, w woj. kaliskim, w rodzinie nauczycielskiej. W okresie okupacji pracował jako robotnik budowlany. Po wyzwoleniu rozpoczął działalność zawodową i polityczno-społeczną w Szczecinie. W 1961 r. został sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego oraz członkiem Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego; od 1976 r. pełnił funkcję członka Prezydium i sekretarza Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#StanisławGucwa">Przez szereg lat rozwijał działalność społeczną w radach narodowych, w latach 1969-1976 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Handlu Wewnętrznego i Usług.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#StanisławGucwa">Zdzisław Siedlewski był posłem do Sejmu III i IV kadencji. W obecnej kadencji pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji Mandatowo-Regulaminowej oraz był członkiem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#StanisławGucwa">Poseł Zdzisław Siedlewski pozostanie w naszej pamięci jako oddany sprawie socjalizmu działacz polityczny i społeczny.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#StanisławGucwa">Obywatele Posłowie! Proponuję, aby Sejm uczcił pamięć zmarłego posła chwilą ciszy.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Chwila ciszy.)</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#StanisławGucwa">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 83 Ordynacji wyborczej — stwierdza wygaśnięcie mandatu posła Zdzisława Siedlewskiego z dniem 3 grudnia 1977 roku.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#StanisławGucwa">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#StanisławGucwa">Do Prezydium wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów dotyczący zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#StanisławGucwa">W związku z tym Prezydium Sejmu — w porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego przez dodanie nowego, z kolei czwartego punktu w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#StanisławGucwa">„4. Zmiany w składzie Rady Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#StanisławGucwa">Jednocześnie numeracja następnego punktu porządku dziennego uległaby odpowiedniej zmianie.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#StanisławGucwa">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja Prezydium Sejmu została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#StanisławGucwa">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#StanisławGucwa">Uważam, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Informacja Ministra Spraw Zagranicznych o niektórych aktualnych problemach polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#StanisławGucwa">Proszę o zabranie głosu Ministra Spraw Zagranicznych Obywatela Emila Wojtaszka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#EmilWojtaszek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Rady Ministrów pragnę przedstawić informację o polityce zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w 1977 roku, o głównych kierunkach zewnętrznej działalności państwa i o stanowisku wobec niektórych aktualnych problemów międzynarodowych.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#EmilWojtaszek">Nasza polityka zagraniczna wynika z podstawowych założeń ideowo-ustrojowych socjalistycznego państwa. Jej naczelnym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa kraju i pomyślnych warunków zewnętrznych, sprzyjających rozwojowi społeczno-gospodarczemu i kulturalnemu kraju. Zadania polityki zagranicznej państwa wynikają z uchwał VI i VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Naszym stałym dążeniem jest przyczynienie się do zbudowania sprawiedliwego, pokojowego i bezpiecznego świata, z którego byłoby wyeliminowane niebezpieczeństwo wojny. Wraz z państwami wspólnoty socjalistycznej i wszystkimi postępowymi siłami świata konsekwentnie dążymy do tego celu, widząc w pokoju najwyższą wartość pozwalającą realizować to, co w ludziach i w narodach najszlachetniejsze. Stosunek do pokoju jest dla nas kryterium najgłębiej pojętego humanizmu.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#EmilWojtaszek">Nasza działalność spotykała się z żywym zainteresowaniem Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i jego komisji, zwłaszcza Komisji Spraw Zagranicznych oraz cieszyła się jego poparciem. Chciałbym za to wyrazić obywatelom posłom gorące podziękowanie. Stale odczuwamy, że nasza polityka popierana jest przez cały naród, że przyczynia się do umocnienia jego moralno-politycznej jedności.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#EmilWojtaszek">Interesy narodowe Polski są nierozerwalnie związane sojuszem, przyjaźnią i współpracą ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i innymi państwami wspólnoty socjalistycznej. Pokojowy rozwój i bezpieczeństwo Polski opierają się przede wszystkim na braterskich więziach, jakie łączą nas z ZSRR, na mocy i zwartości wspólnoty państw socjalistycznych, na pogłębianiu dwustronnej i wielostronnej współpracy między państwami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#EmilWojtaszek">Rok 1977 był równocześnie okresem wzmożonej aktywności Polski na arenie międzynarodowej na rzecz umocnienia odprężenia. Aktywność ta przyczyniła się do umocnienia międzynarodowego prestiżu Polski i pogłębiła korzystne warunki dla dalszego rozwoju współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej, kulturalnej i w innych dziedzinach między Polską a szeregiem państw na naszym kontynencie i poza nim.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#EmilWojtaszek">Polityka zagraniczna, kształtowana przez najwyższe władze partyjne i państwowe jest przedmiotem osobistego zainteresowania i bezpośredniego udziału I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysza Edwarda Gierka.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#EmilWojtaszek">Wysoka Izbo! Aktualną sytuację międzynarodową przy całej jej złożoności, charakteryzuje postęp odprężenia, zwłaszcza w Europie. Zasada pokojowego współistnienia państw o odmiennych systemach jest coraz powszechniej akceptowana i stosowana. Jest to w dużym stopniu rezultatem zmian w układzie sił na świecie, konsekwentnej polityki pokojowej państw socjalistycznych. W procesie tych przemian na naszym kontynencie uczestniczą wszystkie państwa, niezależnie od ich wielkości, poziomu rozwoju gospodarczego, przynależności do organizacji polityczno-wojskowych lub po zostawania poza nimi. Uważamy, że jest to zjawisko ważne i pomyślne.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#EmilWojtaszek">Szczególne znaczenie mają stosunki między ZSRR i USA. Stan tych stosunków w decydującym stopniu określa losy pokoju, rozwój procesu odprężenia i rozwiązywanie istniejących spornych, a niekiedy zapalnych jeszcze problemów międzynarodowych. Wyrażamy zadowolenie z postępów osiąganych w radziecko-amerykańskich rokowaniach o ograniczeniu zbrojeń strategicznych. Mamy nadzieję, że odpowiednie porozumienie zostanie zawarte w niedługim czasie.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#EmilWojtaszek">Odprężenie jest procesem ciągłym i bynajmniej nie automatycznym. Wymaga wytrwałych i skutecznych wysiłków, gdyż są jeszcze siły, które nie akceptują polityki odprężenia, a nawet usiłują ją podważać. Siły anty odprężeniowe i kompleksy militarno-przemysłowe na Zachodzie podsycają wyścig zbrojeń, co więcej — podejmują próby podniesienia go na jakościowo nowy poziom. Rozważany jest wciąż zamiar wyposażenia arsenałów zachodnich w broń neutronową. Zakończona przed paroma dniami sesja NATO wykazała, że niebezpieczeństwo kontynuowania wyścigu zbrojeń jest realne.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#EmilWojtaszek">Wysoce szkodliwe dla odprężenia są intencje, pod jakimi niektóre ośrodki na Zachodzie prowadzą kampanię na rzecz rzekomej obrony praw człowieka. Towarzyszą im niekiedy próby ingerowania w wewnętrzne sprawy państw oraz czynienia ze słusznej sprawy walki o prawa człowieka przedmiotu manipulacji politycznej. Naszą socjalistyczną koncepcję praw człowieka jasno przedstawił towarzysz Edward Gierek, który przed Wysoką Izbą oświadczył 30 czerwca br., co następuje: „Prawo do życia w pokoju jest najbardziej elementarnym prawem człowieka i narodów. Walce o realizację tego prawa dla naszego narodu, doświadczanego ciężko przez wojnę, dla wszystkich narodów, dla całej ludzkości, podporządkowaliśmy całkowicie politykę zagraniczną Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Czynimy i czynić będziemy dla tej nadrzędnej sprawy tyle, ile tylko leży w naszej mocy. Współdziałamy w tym dążeniu ze wszystkimi pokojowymi siłami Europy i świata. Skupiając nasze wysiłki na konsekwentnej realizacji prawa do pracy, do oświaty i nauki, do powszechnej bezpłatnej opieki zdrowotnej, do zabezpieczenia na starość i do samodzielnego mieszkania dla każdej rodziny, będziemy również na forum międzynarodowym wysuwać i popierać inicjatywy zmierzające do ugruntowania i upowszechnienia tych praw”.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#EmilWojtaszek">Na ogólną sytuację międzynarodową nadal ujemnie wpływają nie uregulowane kwestie takie, jak konflikt na Bliskim Wschodzie i nabrzmiałe problemy na południu Afryki. W sprawie Bliskiego Wschodu Polska zajmuje jasne i konsekwentne stanowisko. Uważamy, że trwałe i pokojowe rozwiązanie konfliktu winno być dokonane na bazie znanych rezolucji ONZ.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#EmilWojtaszek">Takie nasze stanowisko spotykało się z uznaniem i wdzięcznością państw arabskich, w tym Egiptu. Tym bardziej nieuzasadnione jest stanowisko władz Egiptu, które po wizycie prezydenta Sadata w Jerozolimie podjęły arbitralny i bezpodstawny krok, zamykając nasze konsulaty w Aleksandrii i Port Saldzie. Oceniliśmy to posunięcie jako akt nieprzyjazny.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#EmilWojtaszek">Polska wnosi wkład do utrzymania pokoju na Bliskim Wschodzie także przez udział żołnierzy Wojska Polskiego w Doraźnych. Siłach ONZ. Z zadowoleniem stwierdzamy, że ta misja w służbie pokoju jest wysoko oceniana przez społeczność międzynarodową.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#EmilWojtaszek">Napięta sytuacja wytworzyła się w Afryce Południowej. Sprawiedliwa walka narodów Zimbabwe, Nambii i Republiki Południowej Afryki przeciwko reżimom mniejszości o prawo do decydowania o losie swoim i swych krajów spotyka się z naszą sympatią i pełnym poparciem.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#EmilWojtaszek">Do budzących niepokój zjawisk w sytuacji międzynarodowej zaliczamy również istnienie ogniska wojennego w tzw. rogu afrykańskim.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#EmilWojtaszek">Wysoka Izbo! W 1977 roku kontynuowaliśmy dynamiczny rozwój wszechstronnej współpracy ze Związkiem Radzieckim i innymi państwami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#EmilWojtaszek">Dalszemu umocnieniu uległ Układ Warszawski niezawodna gwarancja pokoju i bezpieczeństwa. Udoskonalony został system politycznej konsultacji w ramach Układu, co wyraziło się między innymi w powołaniu do życia Komitetu Ministrów Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#EmilWojtaszek">Państwa Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej osiągnęły wyższy etap współpracy. Przejawił się on nie tylko w znacznym wzroście obrotów handlowych i współpracy naukowo-technicznej, ale również w rozszerzaniu związków kooperacyjnych i doskonaleniu mechanizmów współpracy.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#EmilWojtaszek">Wzbogaciliśmy i pogłębiliśmy w roku bieżącym nasze stosunki ze Związkiem Radzieckim. Pomyślnie są realizowane postanowienia podjęte w czasie oficjalnej wizyty polskiej delegacji partyjno-państwowej w Związku Radzieckim oraz w czasie roboczych spotkań czołowych osobistości obu krajów.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#EmilWojtaszek">Gorącą manifestacją przyjaźni polsko-radzieckiej stały się obchody rocznicy Wielkiego Października w Polsce. Wyrazem uznania historycznego znaczenia Rewolucji, w tym dla niepodległego bytu i rozwoju narodu polskiego oraz wyrazem wielkiego szacunku dla dzieła Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego był udział przedstawicieli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w obchodach jubileuszu w Związku Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#EmilWojtaszek">Współpraca gospodarcza ze Związkiem Radzieckim ma podstawowe znaczenie dla szybkiego i harmonijnego rozwoju naszej gospodarki. Nastąpiło dalsze rozszerzenie specjalizacji i kooperacji. Polska jest obecnie jednym z najpoważniejszych partnerów ZSRR we współpracy naukowo-technicznej. Uczeni polscy i radzieccy pracują wspólnie nad kilkuset tematami badawczymi. Imponującym przeglądem osiągnięć radzieckiej nauki oraz rezultatów współpracy obu krajów stały się „Dni Nauki i Techniki ZSRR” w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#EmilWojtaszek">Pomyślnie rozwijały się nasze stosunki z pozostałymi dwoma sąsiadami — z Niemiecką Republiką Demokratyczną i Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną, a także innymi państwami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#EmilWojtaszek">Ważnym wydarzeniem było podpisanie w wyniku wizyty partyjno-państwowej nowego Układu o przyjaźni, współpracy i wzajemnej pomocy z NRD. Układ ten odzwierciedla nowy, wyższy etap rozwoju wzajemnych stosunków. Symbolem przyjaznych więzi społeczeństw stała się wielka manifestacja młodzieży obu krajów we Frankfurcie na granicy przyjaźni i pokoju.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#EmilWojtaszek">W wyniku wizyty delegacji partyjno-państwowej w Czechosłowacji podpisane zostało wspólne oświadczenie w sprawie dalszego rozwoju i pogłębienia wzajemnej współpracy i umocnienia przyjaźni. Wprowadziliśmy również ułatwienia w ruchu obywateli obu państw, co rozszerzyło możliwości dalszego zbliżenia naszych społeczeństw.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#EmilWojtaszek">Pogłębiliśmy braterską współpracę z pozostałymi państwami wspólnoty socjalistycznej. Miały miejsce owocne spotkania polskich przywódców z przywódcami Węgierskiej Republiki Ludowej, Bułgarskiej Republiki Ludowej i Socjalistycznej Republiki Rumunii, a także między premierami Polski i Jugosławii. Minister Spraw Zagranicznych złożył wizyty na Kubie, w Mongolii i Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej. Nastąpiło dalsze zacieśnienie stosunków ze zjednoczonym, socjalistycznym Wietnamem.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#EmilWojtaszek">Rozmowy oraz podpisane w ich rezultacie dokumenty przyczyniły się do dalszego, istotnego postępu we wszechstronnej współpracy, wytyczyły dalsze jej kierunki. Stały się też czynnikiem pogłębienia jedności i zwartości naszej wspólnoty.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#EmilWojtaszek">Stosunki dwustronne z Chińską Republiką Ludową kontynuowane były w płaszczyźnie międzypaństwowej na dotychczasowym poziomie — w handlu, we współpracy naukowo-technicznej i w żegludze. Jednocześnie pryncypialnie przeciwstawiamy się prowadzonej przez chińskie kierownictwo antyodprężeniowej polityce, sprzecznej z interesami narodowymi Polski i państw wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#EmilWojtaszek">Wysoka Izbo! Polska Rzeczpospolita Ludowa konsekwentnie opowiada się za rozwojem stosunków z państwami o odmiennym Ustroju, w oparciu o zasady pokojowego współistnienia.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#EmilWojtaszek">Treścią prowadzonego przez nas dialogu są podstawowe problemy umocnienia bezpieczeństwa, utrwalenia odprężenia oraz rozwoju dwustronnych stosunków. Liczne spotkania, a zwłaszcza rozmowy na najwyższym szczeblu i zawierane porozumienia wnoszą trwałe wartości do naszych stosunków z państwami kapitalistycznymi. Poszerzają one zakres wspólnych lub zbliżonych stanowisk między Polską i tymi państwami w sprawach umocnienia bezpieczeństwa i współpracy, budują i umacniają podstawy nowego ładu pokojowego w Europie, wyrastającego ze wspólnego zwycięstwa narodów nad faszyzmem. Cała ta działalność służy nadawaniu postanowieniom Aktu Końcowego z Helsinek konkretnego wyrazu także w dziedzinie współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej i kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#EmilWojtaszek">W 1977 roku nastąpił dalszy rozwój stosunków z Francją. Przywiązujemy do nich szczególną wagę. Wrześniowa wizyta towarzysza Edwarda Gierka we Francji była potwierdzeniem obopólnego i trwałego zainteresowania rozwojem dwustronnych stosunków oraz kontynuacją dialogu politycznego.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#EmilWojtaszek">Polsko-francuską współpracę uważamy za przykład rozwijania stosunków między dwoma państwami o odmiennych systemach w ich wzajemnym interesie i jako wkładu do odprężenia międzynarodowego.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#EmilWojtaszek">Ostatnie rozmowy z przywódcami włoskimi, podpisana Wspólna Deklaracja oraz zawarte porozumienia utrwalają osiągnięty już poziom współpracy gospodarczej i wytyczają jej nowe perspektywy. Jednocześnie podnoszą one rangę stosunków politycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#EmilWojtaszek">Doniosłe znaczenie ma wizyta I Sekretarza Komitetu Centralnego w Watykanie i jego rozmowy z Papieżem Pawłem VI. Polska wysoko ocenia zasługi Pawła VI i konstruktywny wkład Stolicy Apostolskiej w proces umacniania bezpieczeństwa i pogłębiania współpracy w Europie; cenimy rezultaty wzajemnych kontaktów w toku przygotowań do Konferencji w Helsinkach jak i na spotkaniu belgradzkim.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#EmilWojtaszek">Na podkreślenie zasługuje zgodność poglądów I Sekretarza i Papieża w sprawie dwustronnych stosunków, których rozwój jest pomyślny a wybór formy nie jest tematem spornym. Taki stan odpowiada interesom obu stron, służy doniosłej sprawie jedności Polek i Polaków w dziele utrwalenia pomyślności Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#EmilWojtaszek">W całokształcie naszej polityki zagranicznej istotne miejsce zajmuje problematyka stosunków z Republiką Federalną Niemiec. Proces normalizacji tych stosunków, zapoczątkowany historycznym Układem z 1970 roku spełnia dwie ważne funkcje: czynnika stopniowego rozwoju dwustronnej współpracy oraz stymulatora procesów odprężeniowych w Europie. Możemy z satysfakcją stwierdzić, że w okresie od zawarcia Układu osiągnęliśmy pozytywne wyniki w obu tych płaszczyznach. Potwierdzenie tego stanowią doniosłe rezultaty wizyty w Republice Federalnej Niemiec towarzysza Edwarda Gierka w ubiegłym roku i niedawna owocna wizyta Kanclerza Schmidta w Polsce. Ustalenia przyjęte w czasie tych wizyt sprecyzowały podstawowe założenia dalszego rozwoju stosunków, a zarazem podkreśliły gotowość obu stron do konsekwentnego działania na rzecz stałych postępów w procesie normalizacji.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#EmilWojtaszek">Zdajemy sobie sprawę, że osiągnięcie tego celu wymagać będzie jeszcze niemało wysiłku. Wiemy, że w RFN występuje nadal wiele problemów utrudniających i 'hamujących proces normalizacji. Wskazujemy na nie konsekwentnie. Naszą intencją było i pozostaje rozwiązanie ich, zgodnie z duchem i literą Układu z 1970 roku. Służyłoby to dobrze nie tylko obu naszym krajom, ale również sprawie odprężenia, bezpieczeństwa i pokoju w Europie.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#EmilWojtaszek">Mijający rok był ważnym okresem w rozwoju naszych stosunków z wszystkimi pozostałymi państwami zachodnioeuropejskimi. Rozwinęliśmy stosunki z Austrią, państwami nordyckimi, Wielką Brytanią, Belgią, Holandią, Turcją, Grecją oraz Hiszpanią, z którą nawiązaliśmy stosunki dyplomatyczne. Duże znaczenie miały wizyty złożone przez Prezesa Rady Ministrów towarzysza Piotra Jaroszewicza w Holandii, Norwegii i Austrii.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#EmilWojtaszek">W stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki nawiązana została współpraca z nową administracją Prezydenta Cartera. W latach 1973–1976 w ramach procesu odprężenia osiągnęliśmy znaczny rozwój stosunków polsko-amerykańskich, zwłaszcza w dziedzinie gospodarczej, naukowo-technicznej i kulturalnej. Szczególne znaczenie miały w tym czasie spotkania i rozmowy na najwyższym szczeblu.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#EmilWojtaszek">Wkrótce przybędzie do Polski z oficjalną wizytą Prezydent Stanów Zjednoczonych Jimmy Carter. Wyrażamy przekonanie, że wizyta ta będzie konstruktywna i wywrze pozytywny wpływ na dalszy rozwój stosunków dwustronnych. Liczymy również, że przyczyni się ona do umocnienia pokoju i rozwoju współpracy międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#EmilWojtaszek">W roku bieżącym nastąpił również dalszy postęp we współpracy z innymi wysoko rozwiniętymi państwami pozaeuropejskimi, w tym zwłaszcza z Kanadą i Japonią.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#EmilWojtaszek">Obywatele Posłowie! Polska na podstawie odpowiednich uchwał Sejmu i Rządu realizuje w pełni zasady i postanowienia Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, traktując je jako integralną całość. Czynimy to poprzez działania w trybie jednostronnym, jak również w płaszczyźnie dwu- i wielostronnej.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#EmilWojtaszek">We współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej zmierzamy przede wszystkim do zmniejszenia i usunięcia istniejących jeszcze dyskryminacyjnych praktyk. Podejmujemy działania w celu złagodzenia tych ujemnych zjawisk. Służą temu starania Polski zmierzające, we współdziałaniu z innymi państwami — członkami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, do zawarcia porozumienia regulującego stosunki między RWPG i EWG oraz między państwami wchodzącymi w skład tych ugrupowań.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#EmilWojtaszek">Wspieraniu równoprawnej, wielostronnej współpracy gospodarczej poświęcone są również nasze działania, zmierzające do zwołania zaproponowanych przez towarzysza Leonida Breżniewa z trybuny VII Zjazdu naszej partii trzech ogólnoeuropejskich kongresów lub konferencji w sprawie rozwoju współpracy w dziedzinie energii, transportu i ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#EmilWojtaszek">W naszych działaniach kładziemy nacisk na wyrównanie nieuzasadnionej dysproporcji w wymianie kulturalnej i informacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#EmilWojtaszek">Szczególne znaczenie przywiązujemy do realizacji uchwał Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w zakresie oświaty, przyznając priorytet wychowaniu młodych pokoleń w duchu pokoju. Przedstawiliśmy w tej sprawie odpowiednią propozycję w Belgradzie.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#EmilWojtaszek">Spotkanie w Belgradzie powinno przyczynić się do urzeczywistnienia uchwał KBWE oraz stworzenia sprzyjających warunków dla dalszej poprawy stosunków międzypaństwowych, a tym samym utrwalenia odprężenia i bezpieczeństwa na naszym kontynencie. Delegacja polska wnosi konstruktywny wkład do prac spotkania, dążąc do zapewnienia jego pozytywnego przebiegu i wyników.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#EmilWojtaszek">Wysoka Izbo! Przywiązujemy wielką wagę do postępu w dziedzinie redukcji zbrojeń i rozbrojenia. Sprawa ta staje się imperatywem. Działanie w tym kierunku jest konieczne wobec nagromadzenia w arsenałach olbrzymich ilości broni masowej zagłady, a tym bardziej wobec nowych tendencji kół militarystycznych na Zachodzie do narzucenia nowego kosztownego i niebezpiecznego wyścigu zbrojeń. Opowiadamy się za podjęciem skutecznych i pilnych kroków wobec najbardziej niebezpiecznych przejawów wyścigu zbrojeń, a w szczególności jądrowych.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#EmilWojtaszek">Udzielamy pełnego poparcia doniosłym propozycjom ZSRR zawartym w przemówieniu towarzysza Leonida Breżniewa i Orędziu Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, Rady Najwyższej i Rządu ZSRR, uchwalonym z okazji 60 rocznicy Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#EmilWojtaszek">Państwa — członkowie Układu Warszawskiego przedstawiły szereg konstruktywnych propozycji. Szczególne znaczenie ma nadal aktualna inicjatywa zawarcia układu między państwami — uczestnikami KBWE o zakazie pierwszego użycia broni jądrowej, a także propozycje nierozszerzania istniejących organizacji wojskowych, zakazu manewrów z udziałem wojsk powyżej 50–60 tysięcy ludzi, rozpoczęcia specjalnych konsultacji uczestników Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w sprawie odprężenia militarnego, które mogłyby być prowadzone równolegle z wiedeńskimi rozmowami w sprawie ograniczenia zbrojeń i sił zbrojnych w Europie Środkowej. Polska aktywnie uczestniczy w tych rozmowach. Występujemy za równymi redukcjami, opowiadamy się za objęciem konkretnymi ograniczeniami również narodowych sił wszystkich uczestników rokowań. Mamy nadzieję, że państwa zachodnie wykażą więcej zrozumienia dla konieczności osiągnięcia porozumienia w Wiedniu w oparciu o podstawową zasadę nieprzynoszenia uszczerbku bezpieczeństwu żadnej ze stron.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#EmilWojtaszek">Zapobieżenie proliferacji broni jądrowej jest dla nas sprawą kluczową. Występujemy na rzecz zapewnienia powszechnego obowiązywania układu o nierozprzestrzenianiu tej broni. Uczestniczymy w podejmowanych aktualnie na arenie międzynarodowej nowych wysiłkach w celu zapobieżenia wykorzystywania pokojowej technologii nuklearnej i paliwa dla produkcji broni jądrowej.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#EmilWojtaszek">Udzielamy pełnego poparcia propozycjom zgłoszonym ostatnio przez ZSRR w sprawie zakazu prób podziemnych z bronią jądrową i ustanowienia moratorium na eksplozje jądrowe dla celów pokojowych. Jesteśmy zadowoleni, że trójstronne rozmowy prowadzone w tej sprawie między Związkiem Radzieckim, Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią wykazują postęp.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#EmilWojtaszek">Wysoka Izbo! W naszej polityce zagranicznej coraz większą wagę przywiązujemy do dalszego rozszerzania stosunków z krajami rozwijającymi się. Z wieloma z nich łączą nas przyjazna współpraca i dialog polityczny. Ważną rolę odgrywa praca polskich specjalistów i naukowców w tych krajach oraz szkolenie ich kadr w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#EmilWojtaszek">W tym roku przeprowadziliśmy szereg ważnych rozmów politycznych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#EmilWojtaszek">Szczególną wagę miała wizyta w Indiach I Sekretarza KC PZPR. Przywiązujemy tradycyjnie duże znaczenie do stosunków z Indiami.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#EmilWojtaszek">Odbyła się również owocna wizyta Przewodniczącego Rady Państwa tow. Henryka Jabłońskiego w Nigerii. W Polsce gościliśmy Prezydenta Angoli oraz Szacha Iranu. Minister Spraw Zagranicznych złożył wizyty w Meksyku, Peru, Panamie i Ekwadorze.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#EmilWojtaszek">Dobre i coraz bardziej rozwijające się stosunki łączą nas z innymi państwami, jak Irakiem, Algierią, Syrią, Malezją.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#EmilWojtaszek">Wysoka Izbo! Polska przywiązuje należną wagę do działalności ONZ i wnosi do niej duży wkład. Wkład ten jest wysoko oceniany przez międzynarodową społeczność, czemu dał wyraz również Sekretarz Generalny ONZ w czasie tegorocznej wizyty w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#EmilWojtaszek">W naszej działalności w ONZ priorytet przyznajemy problematyce bezpieczeństwa międzynarodowego i rozbrojeniu. Na bieżącej sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych Polska odegrała wiodącą rolę w przyjęciu rezolucji w sprawie zakazu broni chemicznej i pełnej demilitaryzacji dna morskiego. Przywiązujemy duże znaczenie do specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego w sprawie rozbrojenia, która odbędzie się w przyszłym roku. Razem z innymi państwami socjalistycznymi przedstawiliśmy szereg dokumentów dotyczących zasad rozbrojenia, programu działania i mechanizmów rozmów rozbrojeniowych. Mamy nadzieję, że sesja odegra ważną rolę w osiągnięciu celu, jakim jest ograniczenie wyścigu zbrojeń i rozbrojenie oraz utorowanie drogi dla zwołania Światowej Konferencji Rozbrojeniowej.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#EmilWojtaszek">Uczestniczymy w pracach nad nowymi zasadami międzynarodowych stosunków gospodarczych, które — naszym zdaniem — winny uwzględniać interesy wszystkich grup państw.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#EmilWojtaszek">Rozszerzamy, zgodnie z przyjętym programem rządowym, wielokierunkową współpracę z organizacjami wyspecjalizowanymi ONZ. Szczególnie dużo uwagi przywiązujemy do współpracy z Europejską Komisją Gospodarczą, z Programem Rozwoju oraz do działalności w zakresie gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#EmilWojtaszek">Wśród zagadnień, które społeczność międzynarodowa obserwuje z uwagą, znajduje się problematyka zasobów mórz i oceanów. Sprawy te są przedmiotem trudnych prac ONZ-owskiej Konferencji Prawa Morza. Dążymy do tego, aby były one uregulowane z uwzględnieniem interesów wszystkich grup państw. Podejmujemy wysiłki w celu należytego zabezpieczenia naszych interesów w rokowaniach wielostronnych i dwustronnych. W tej sytuacji tym większego znaczenia nabiera inicjatywa poselska dotycząca ustawowej ochrony naszych zasobów i zabezpieczenia interesów rybołówczych na Bałtyku.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#EmilWojtaszek">Obywatele Posłowie! W realizacji całokształtu polityki zagranicznej ważną rolę odgrywa współpraca kulturalna, naukowa i informacyjna. W mijającym roku dokonaliśmy znacznego rozwoju tej współpracy. Dorobek Polski w dziedzinie kultury i nauki cieszy się zasłużonym międzynarodowym autorytetem i popularnością. W wielu krajach twórcy naszej kultury i nauki rozsławili imię Polski, przyczyniając się do lepszego poznania naszego kraju i wzrostu jego prestiżu.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#EmilWojtaszek">Polska utrzymuje stosunki kulturalne i naukowe z ponad 80 państwami i należy do 78 międzynarodowych organizacji kulturalnych. Zawarliśmy szereg nowych umów o wymianie kulturalnej i naukowej. Zapewniają one szeroki dostęp naszemu społeczeństwu do najlepszych wartości kulturalnych innych narodów.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#EmilWojtaszek">Treścią współpracy kulturalnej oraz naszej działalności informacyjnej za granicą jest szerokie prezentowanie osiągnięć kultury i nauki, rozwoju społeczno-gospodarczego kraju i jego dynamicznych perspektyw, osiągnięć socjalnych i oświatowych.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#EmilWojtaszek">Z satysfakcją pragnę poinformować Wysoką Izbę, iż zacieśniły się nasze więzi z Polonią. Rokrocznie odwiedza kraj przeszło półmilionowa rzesza Polaków i osób polskiego pochodzenia. Cieszy nas, że młode pokolenia Polonii przejawiają rosnące zainteresowania Polską, poznaniem bogatej skarbnicy przeszłości narodu i jego współczesnych osiągnięć. Na zasadzie wzajemnych korzyści, w oparciu o decyzję rządową z 1976 r., rozwija się współpraca gospodarcza z Polonią. Rosnący ruch osobowy stworzył konieczność zawarcia nowych konwencji konsularnych i porozumień dotyczących obrotu prawnego oraz wprowadzenia dalszych ułatwień w formalnościach wizowych. Jak obywatelom posłom wiadomo, po wzajemnym zniesieniu obowiązku wizowania paszportów z kilkoma krajami kapitalistycznymi, w odniesieniu do obywateli szeregu innych państw wprowadziliśmy możliwość uzyskiwania wiz przy wjeździe do Polski. Oczekujemy, że nasi partnerzy zachodni wykażą podobną gotowość w stwarzaniu ułatwień przy przyjazdach naszych obywateli do ich krajów.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#EmilWojtaszek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z przedstawionej informacji wynika, że prowadzimy ożywioną i wszechstronną działalność na arenie międzynarodowej. Wzmacnia to międzynarodową pozycję i prestiż Polski. Służy jedności i zwartości państw wspólnoty socjalistycznej. Stanowi wkład do polityki odprężenia i pokojowej współpracy zwłaszcza w Europie. Umacnia stare przyjaźnie i zawiązuje nowe. Przysparza krajowi konkretnych korzyści.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#EmilWojtaszek">Wszystko to razem prezentuje obraz Polski potrzebnej światu, wnoszącej twórczy wkład w rozwiązywanie najistotniejszych problemów ludzkości, dynamicznie rozwijającej się Polski — partnera poszukiwanego i wysoce cenionego. Doniosłą rolę odgrywa w tym działalność Sejmu i jego kontakty z parlamentami innych krajów zarówno dwustronne, jak i w ramach Unii Międzyparlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#EmilWojtaszek">Istotne znaczenie ma również międzynarodowy dialog i współpraca między partiami politycznymi, organizacjami społecznymi, związkami zawodowymi, organizacjami młodzieżowymi, miastami zaprzyjaźnionymi i organizacjami kombatanckimi. We współpracy tej osiągnięto znaczny postęp. Tak więc w realizacji naszej polityki zagranicznej uczestniczą w sposób bezpośredni coraz szersze kręgi społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#EmilWojtaszek">Tegoroczna aktywność międzynarodowa Polski stworzyła dobre podstawy dla podjęcia nowych zadań w roku przyszłym. Będziemy zacieśniać i pogłębiać przyjaźń i wszechstronną braterską współpracę ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Będziemy działać na rzecz umocnienia pokoju i bezpieczeństwa w Europie i świecie oraz na rzecz zahamowania wyścigu zbrojeń. Będziemy dążyć do dalszego umocnienia miejsca Polski w międzynarodowym podziale pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#EmilWojtaszek">Jesteśmy przekonani, że realizacja oczekujących nas zadań cieszyć się będzie, tak jak dotychczas, pełnym poparciem Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi Spraw Zagranicznych za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#StanisławGucwa">Czy kłoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedstawionej informacji?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#StanisławGucwa">Obywatele Posłowie! W związku z przedstawioną Sejmowi informacją Konwent Seniorów przedkłada Wysokiej Izbie — w celu uchwalenia — następujący projekt uchwały:</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#StanisławGucwa">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w pełni aprobuje przedstawione działania władz naczelnych naszego państwa na arenie międzynarodowej i z uznaniem stwierdza, że są one zgodne z żywotnymi interesami narodu, umacniają suwerenność, bezpieczeństwo i pozycję Polski, sprzyjają wszechstronnemu rozwojowi kraju.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#StanisławGucwa">Celom tym służy przede wszystkim stałe pogłębianie przyjaźni, sojuszu i współpracy ze Związkiem Radzieckim, czego dobitnym potwierdzeniem stał się udział partyjno-państwowej delegacji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w obchodach 60-lecia Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej. Zacieśniona została równocześnie przyjacielska współpraca z Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną, czemu służyła wizyta partyjno-państwowej delegacji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Doniosłe znaczenie ma nowy układ o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej, utrwalający sojusznicze i dobrosąsiedzkie stosunki z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Polska współdziała w umacnianiu Układu Warszawskiego, we wcielaniu w życie skoordynowanej konsekwentnie pokojowej linii tego polityczno-obronnego sojuszu. Kraj nasz uczestniczy także w rozszerzaniu socjalistycznej integracji gospodarczej w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Pomyślnie rozwija się przyjacielska współpraca Polski ze wszystkimi państwami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#StanisławGucwa">Tymi samymi celami kieruje się polska polityka zagraniczna, działając aktywnie na rzecz utrwalania procesu odprężenia i uczynienia go nieodwracalnym. Polska Rzeczpospolita Ludowa wnosi istotny wkład do realizacji Aktu Końcowego helsińskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, widząc w nim Wielką Kartę Pokoju na naszym kontynencie, której wszystkie zasady i postanowienia stanowią integralną całość. Sejm udziela pełnego poparcia konstruktywnym inicjatywom i współdziałaniu dla zapewnienia pomyślnych wyników Belgradzkiemu Spotkaniu przedstawicieli państw — uczestników historycznej konferencji helsińskiej.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#StanisławGucwa">Uznając szczególną doniosłość zahamowania trwającego ciągle wyścigu zbrojeń, Sejm potwierdza swe całkowite poparcie dla doniosłych inicjatyw Związku Radzieckiego i jego Orędzia do wszystkich narodów, parlamentów i rządów świata. Polska dąży do pomyślnych rezultatów wiedeńskich rokowań w sprawie redukcji sił zbrojnych i zbrojeń w Europie Środkowej. Równocześnie będzie nadal aktywnie uczestniczyć w rokowaniach rozbrojeniowych na innych płaszczyznach oraz w przygotowaniach do nadzwyczajnej Sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych i do Światowej Konferencji Rozbrojeniowej. Przedmiotem szczególnej troski i uwagi naszego kraju pozostaje zapobieżenie rozprzestrzenianiu broni nuklearnej, które stworzyłoby wielkie zagrożenie dla pokoju w Europie i świecie. Razem z całą światową opinią publiczną społeczeństwo polskie przywiązuje wielką wagę do postępu w radziecko-amerykańskich rozmowach nad drugim porozumieniem o ograniczeniu ofensywnych zbrojeń strategicznych oraz oczekuje rychłego zawarcia tego porozumienia.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#StanisławGucwa">Sejm w pełni aprobuje pomyślne rezultaty oficjalnych wizyt I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Republice Francuskiej i w Republice Włoskiej. Wnosząc istotny wkład w pogłębienie odprężenia na naszym kontynencie, wizyty rozszerzyły równocześnie przyjazną współpracę Polski z obydwoma krajami. Sejm z zadowoleniem stwierdza, że rozmowy w Watykanie służyły dialogowi w najdonioślejszej sprawie pokoju.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#StanisławGucwa">Sejm wyraża całkowitą aprobatę dla stanowiska w sprawie dalszej normalizacji i rozwoju stosunków z Republiką Federalną Niemiec, potwierdzonego ponownie podczas wizyty kanclerza Republiki Federalnej Niemiec w Polsce. Proces ten, którego istotą jest przezwyciężanie przeszłości i budowa pokojowego współżycia, wymaga zwłaszcza ścisłego przestrzegania Układu z 7 grudnia 1970 roku oraz konsekwentnej realizacji zasad i postanowień zawartych w podpisanych w ostatnich latach porozumieniach i dokumentach.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#StanisławGucwa">Sejm wyraża przekonanie, że zbliżająca się wizyta Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej w Polsce służyć będzie umacnianiu odprężenia i dalszemu pomyślnemu rozwojowi stosunków polsko-amerykańskich.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#StanisławGucwa">Polska Rzeczpospolita Ludowa wespół ze swymi sojusznikami niezłomnie zmierza do wcielania w życie zasad pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach, do rozwijania przyjaznej współpracy międzynarodowej, do budowy wzajemnego zaufania.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#StanisławGucwa">Kraj nasz udziela solidarnego poparcia wszystkim narodom dążącym do wolności, usunięcia pozostałości kolonializmu i rasizmu, wspiera słuszne postulaty krajów rozwijających się i ruchu państw niezaangażowanych, współdziała w wysiłkach zmierzających do likwidacji ognisk wojny i napięcia, działa na rzecz umocnienia międzynarodowego bezpieczeństwa. Cele te przyświecają aktywności Polski na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych międzynarodowych organizacji.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#StanisławGucwa">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z zadowoleniem stwierdza, że konsekwentna i aktywna polityka zagraniczna, służąc najdroższej wszystkim Polkom i Polakom sprawie pokoju i tworząc pomyślne warunki dla społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, ma powszechne poparcie narodu polskiego, umacnia autorytet Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Europie i świecie”.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#StanisławGucwa">Ozy w sprawie projektu uchwały ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.19" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.20" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.21" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie podjął uchwałę w sprawie niektórych aktualnych problemów polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-4.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.23" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o projektach:</u>
          <u xml:id="u-4.24" who="#StanisławGucwa">1) uchwały o narodowym planie społeczno- -gospodarczym na 1978 r. (druki nr 69 i 77),</u>
          <u xml:id="u-4.25" who="#StanisławGucwa">2) ustawy budżetowej na rok 1978 (druki nr 70 i 78).</u>
          <u xml:id="u-4.26" who="#StanisławGucwa">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Józef Pińkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#JózefPińkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę przedstawić wyniki prac w komisjach sejmowych nad przedłożonymi przez Rząd projektami planu i budżetu na 1978 rok. Należy podkreślić, że projekty planu i budżetu na rok przyszły zostały poddane wnikliwej analizie i ocenie przez wszystkie komisje. Ponadto w celu pogłębienia oceny podstawowych problemów i zadań Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów powołała 7 podkomisji przy udziale przedstawicieli zainteresowanych komisji i wojewódzkich zespołów poselskich. Podkomisje te przygotowały opinie i wnioski dotyczące węzłowych zagadnień planu i budżetu. Była to w sumie rzeczowa, wszechstronna debata, w której biorący udział posłowie, w oparciu o postanowienia IX Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, dokonywali analizy i oceny zadań przyszłorocznego planu i budżetu i zastanawiali się nad warunkami ich pełnej i właściwej realizacji.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#JózefPińkowski">W rezultacie tych prac zaproponowano 17 poprawek do przedłożonych projektów uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczym oraz ustawy budżetowej na 1978 rok, sformułowano opinie i wnioski, które zostaną przekazane Rządowi w celu wykorzystania w trakcie realizacji planu i budżetu oraz postanowiono wystąpić z dezyderatami w niektórych sprawach wymagających dodatkowego zbadania.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#JózefPińkowski">W oparciu o te wszystkie analizy i oceny oraz dyskusję w komisjach można powiedzieć, że przedłożone projekty narodowego planu społeczno-gospodarczego i budżetu państwa zyskały aprobatę i zostały uznane za optymalne i realne. Są one zgodne z szeroko rozumianym rachunkiem społecznych możliwości i potrzeb w istniejących zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowaniach rozwojowych. Zapewniają warunki do dalszej, konsekwentnej realizacji wytyczonego przez VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i popartego przez sojusznicze stronnictwa oraz cały naród programu rozwojowego kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#JózefPińkowski">Podstawowe proporcje planu zostały ukształtowane z myślą o dalszym wzroście poziomu życia społeczeństwa i tworzeniu korzystnych warunków do realizacji priorytetowych celów społecznych w latach następnych. Równocześnie w planie uwzględnione są środki i przedsięwzięcia niezbędne dla zapewnienia korzystnych warunków rozwojowych kraju w przyszłości. Rząd przedstawił ujęty w ramy planu i budżetu program zadań i działań, w którym w bardziej złożonej sytuacji nie rezygnuje się z realizacji podstawowych celów społecznych, lecz dąży się do aktywnego przezwyciężania trudności i zapewnienia — na drodze pogłębienia efektywności gospodarowania i określonych przegrupowań środków — konsekwentnego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#JózefPińkowski">Dążenie do stałej poprawy warunków życiowych ludności znajduje najbardziej ogólny wyraz w dalszym wzroście funduszu spożycia w dochodzie narodowym. Fundusz spożycia w roku przyszłym stanowić będzie 67,3% dochodu narodowego do podziału wobec 65,4% w 1976 r. Jest to jedna z najbardziej charakterystycznych tendencji planu na przyszły rok. Dzięki dalszemu wzrostowi tworzonego dochodu narodowego o 5,4% i przeznaczeniu większej niż w ubiegłych latach jego części na spożycie, będziemy mogli osiągnąć dalszą poprawę w zaspokajaniu indywidualnych i społecznych potrzeb, zapewnić dalszy wzrost płac i dochodów ludności, powiększyć środki na cele socjalne oraz zrealizować przewidziane planem i budżetem cele w sferze konsumpcji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#JózefPińkowski">Przyjęcie tego zasługującego na poparcie założenia możliwego do przeprowadzenia dzięki bardzo wydatnemu rozwinięciu sił wytwórczych i potencjału produkcyjnego kraju w ubiegłym 7-leciu, oznacza konsekwentną realizację postanowień V i IX Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Wyraża się w tym istota realizowanego w gospodarce narodowej przegrupowania środków, zmierzającego do wzmocnienia równowagi ekonomicznej i zapewnienia warunków dalszej poprawy poziomu życia ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#JózefPińkowski">Z takiego kształtowania podstawowych proporcji planu wynikają określone konsekwencje dla działań w całej gospodarce narodowej. Można je ująć w lapidarne stwierdzenie: jeśli chcemy więcej środków przeznaczać na rozwiązywanie ważnych celów społecznych, a jest to w pełni uzasadnione i niezbędne — to musimy lepiej gospodarować wszystkimi zasobami, aby osiągnąć dalszy wzrost dochodu narodowego i produkcji, przy minimalizacji kosztów społecznych wytwarzania. Podnoszenie poziomu gospodarności jest imperatywem naszej strategii rozwojowej polegającej na integralnym traktowaniu celów społecznych i gospodarczych. Sprawa ta dominowała w dyskusjach komisyjnych. Obywatele posłowie zgłosili wiele wniosków i propozycji, dotyczących wykorzystania rezerw i gospodarności, które również będą przekazane Rządowi do wykorzystania w trakcie realizacji planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#JózefPińkowski">Obywatele Posłowie! W odczuciu powszechnym sprawą o niezwykle ważnym znaczeniu jest zapewnienie dalszej poprawy sytuacji rynkowej. Doceniając znaczenie rynku w działaniach zmierzających do dalszego podnoszenia poziomu życia ludności, zakłada się wzrost dostaw i usług w rozmiarach zapewniających osiągnięcie poprawy w tym zakresie. Zadania w tej dziedzinie są tym większe, gdyż projekt planu przewiduje dalszy wzrost przychodów pieniężnych ludności. Przychody te wzrosną o 6,6%, w tym średnia płaca nominalna o 2,8%, a płaca realna o 1,8%. Dochody realne ludności będą rosły szybciej niż płace realne, gdyż o 4%, z tych względów, że podobnie jak w latach ubiegłych przewidziany jest dalszy istotny wzrost pozapłacowych składników przychodów ludności, wpływających na poziom życia każdej rodziny. Dotyczy to zwłaszcza pieniężnych świadczeń państwa na rzecz ludności, w tym rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#JózefPińkowski">W tych warunkach niezbędny jest dalszy szybki wzrost produkcji towarów rynkowych. Plan zakłada, iż przy wzroście produkcji przemysłowej ogółem o 6,8%, produkcja na rynek zwiększy się o blisko 10%. Zwiększenie udziału produkcji rynkowej w strukturze produkcji jest zjawiskiem korzystnym, gdyż ma decydujące znaczenie dla poprawy sytuacji w tej dziedzinie. Dzięki temu dostawy towarów na zaopatrzenie ludności zwiększą się o ponad 12%. Równocześnie usługi dla ludności powinny wzrosnąć o 13%.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#JózefPińkowski">Zadania planu w dziedzinie wzrostu produkcji rynkowej i usług powinny być zdaniem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów traktowane jako minimalne. Wszędzie, w każdym zakładzie pracy, gdzie istnieją możliwości zwiększenia produkcji rynkowej, na którą występuje popyt i nie stoi temu na przeszkodzie brak surowców czy materiałów, powinno się dążyć do osiągnięcia większej produkcji. Komisja Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług, a także inne komisje zwróciły również uwagę na potrzebę dalszego doskonalenia struktury asortymentowej produkcji oraz funkcjonowania handlu. Niezbędne jest aktywizowanie drobnej wytwórczości w tej dziedzinie. Istnieje potrzeba zwiększenia wymogów handlu wobec przemysłu oraz roztoczenia skutecznej kontroli nad produkcją i dystrybucją standardowych wyrobów powszechnego użytku, których rytmiczne dostawy i zgodne z normatywami zapasy powinny być zapewnione w detalicznej sieci handlowej. Sprawy te powinny być przedmiotem systematycznych ocen i nadzoru ze strony Komitetu do Spraw Rynku, który Rząd zamierza powołać.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#JózefPińkowski">Należy umacniać społeczną kontrolę w handlu miejskim i wiejskim. Sprzyja temu fakt, że znaczna część handlu prowadzona jest przez organizacje spółdzielcze, w których istnieją ogniwa samorządowe. Zapewnienie systematycznej kontroli funkcjonowania sklepów, magazynów i hurtowni — to ważne zadanie spółdzielczych organów samorządowych i terenowych rad narodowych. Podkreślano przy tym potrzebę wzmocnienia kontroli nad jakością towarów, a także nad ich cenami ze strony Państwowej Komisji Cen i innych organów, aby przeciwdziałać nieuzasadnionym zmianom cen, nie mającym pokrycia w rzeczywistej poprawie jakości towarów czy też w niezależnym od przedsiębiorstwa wzroście kosztów wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#JózefPińkowski">Duży wpływ na stan zaopatrzenia ludności wywiera sytuacja -w rolnictwie oraz produkcja przemysłu rolno-spożywczego. Musimy w tej dziedzinie, jak wiadomo, rozwiązywać równolegle zarówno długofalowe problemy unowocześniania naszej gospodarki rolnej i innych dziedzin gospodarki żywnościowej, jak też pokonywać bieżące trudności będące wynikiem niepomyślnych ostatnich lat w produkcji rolnej, w tym w produkcji roślinnej również w 1977 r.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#JózefPińkowski">Perspektywa wysoko wydajnego rolnictwa wiąże się ściśle z jego unowocześnianiem, z budową odpowiadającej współczesnym wymogom bazy materialno-technicznej na wsi. Baza taka w wyniku konsekwentnej realizacji postanowień XV Plenum KC PZPR jest stopniowo tworzona. Wymaga to dużych nakładów w samym rolnictwie i różnych dziedzinach przemysłu. Plan zapewnia dalszy postęp w tej dziedzinie w roku przyszłym. Równocześnie przewiduje się odpowiednie środki dla zapewniania właściwej realizacji bieżących zadań rolnictwa, a zwłaszcza dalszego postępu w hodowli.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#JózefPińkowski">Mając to wszystko na względzie, przewiduje się utrzymanie nakładów w rolnictwie i gospodarce żywnościowej na możliwie wysokim poziomie, wzrost dostaw maszyn rolniczych o około 5%, nawozów mineralnych o 11,5%, cementu o 12%, materiałów ściennych o 11,3%. Dzięki zwiększonemu importowi zbóż zapewnione będą wyższe dostawy pasz treściwych o około 16%, co w tym trudniejszym roku w produkcji roślinnej ma szczególne znaczenie dla rolników, gdyż umożliwia dalszy rozwój hodowli. Zapewnione będą niezbędne kredyty obrotowe i inwestycyjne oraz inne środki pomocy, zwłaszcza dla gospodarstw podejmujących specjalizację produkcji.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#JózefPińkowski">Odpowiednie środki kierowane są też na rozwój uspołecznionego sektora rolnictwa, którego pozycja w unowocześnianiu całej gospodarki rolnej stale się zwiększa. Środki te i nakłady, przyczyniając się do wzrostu technicznego uzbrojenia rolnictwa, powinny równocześnie umożliwić osiągnięcie przyrostu produkcji rolniczej o 5,8%, w porównaniu do średniej z ubiegłych 4 lat, z tym że wzrost produkcji roślinnej powinien być szybszy.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#JózefPińkowski">Najważniejsze zadania rolnictwa w 1978 roku, to osiągnięcie wzrostu produkcji zbóż i pasz oraz dalsza odbudowa i zwiększenie hodowli. Na nich koncentruje się uwaga planu. Osiągnięcie przewidzianego planem poziomu produkcji rolniczej wymaga lepszego wykorzystania rezerw własnych gospodarstw i wszystkich środków produkcji, a zwłaszcza pasz, nawozów, nasion oraz maszyn. Komisje podkreśliły potrzebę zapewnienia rytmicznych dostaw środków produkcji, zwłaszcza nawozów mineralnych, co jest warunkiem ich należytego produkcyjnego spożytkowania.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#JózefPińkowski">Plan 1978 roku realizowany będzie na wsi w sprzyjających warunkach społecznych. Rolnicy z wielkim uznaniem przyjęli ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym, doceniając jej historyczne znaczenie. Ich odpowiedzią powinna być większa produkcja i dostawy płodów rolnych, nowe inicjatywy dotyczące rozwoju gospodarstw, ich unowocześniania, lepszego zagospodarowania Ziemi. Niezbędne jest w szczególności zapewnienie dalszego rozwoju specjalizacji i kooperacji w rolnictwie, popieranie ruchu, który został zapoczątkowany w ostatnich latach — przechodzenia części indywidualnych gospodarstw rolnych na bardziej towarowe, specjalizowane formy produkcji. Konieczne jest skuteczne wspieranie inicjatyw produkcyjnych rolników przez organizacje gospodarcze i instytucje obsługi wsi, rozwinięcie działań dla zwiększenia usług służących produkcji rolnej. Wyższe wymogi stawiane są w szczególności spółdzielniom kółek rolniczych oraz spółdzielczości wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#JózefPińkowski">Lepszemu zagospodarowaniu surowców rolnych służyć będzie planowany wzrost produkcji przemysłu spożywczego o 6,5% oraz dalsza rozbudowa tego przemysłu, w tym zwłaszcza mleczarstwa, drobiarstwa, przetwórstwa owocowo-warzywnego i piekarnictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#JózefPińkowski">Wysoka Izbo! Kolejnym problemem o szczególnym społecznym znaczeniu jest budownictwo mieszkaniowe. Sprawy budownictwa mieszkaniowego znalazły w planie odpowiednie do ich rangi społecznej miejsce. Zwiększone nakłady na to budownictwo będą stanowiły łącznie z inwestycjami na uzbrojenie terenów, urządzenia komunalne, a więc w całym kompleksie mieszkaniowym — 22,4% globalnych nakładów inwestycyjnych w roku przyszłym. Dzięki temu możliwe będzie zwiększenie powierzchni mieszkalnej przekazywanej do użytku o 10,3%. Liczba oddanych do użytku mieszkań wyniesie ponad 300 tysięcy, co w zestawieniu z przewidywanym wzrostem liczby ludności oznaczać będzie dalszą istotną poprawę sytuacji mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#JózefPińkowski">Jeśli wziąć pod uwagę, że ilość przekazywanej powierzchni mieszkalnej w przyszłym roku będzie o 80% większa w porównaniu z 1970 rokiem — to trzeba powiedzieć, że w stosunkowo krótkim okresie 7 lat uczyniono wiele dla rozwoju.budownictwa mieszkaniowego. Tym bardziej, że obok postępu ilościowego nastąpił wzrost średniej powierzchni mieszkalnej.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#JózefPińkowski">Realizacja tego szybko rosnącego programu budownictwa mieszkaniowego nie jest rzeczą łatwą, gdyż wymaga większej ilości materiałów, rozwoju przedsiębiorstw budowlanych, a także przygotowywania coraz to nowych, odpowiednio uzbrojonych terenów i zwiększonej produkcji różnorodnych elementów wyposażenia mieszkań. Dlatego realizacja programu mieszkaniowego w sposób kompleksowy, z myślą o postępie ilościowym i jakościowym wymaga dużego wysiłku całej gospodarki narodowej. Plan przewiduje takie działanie.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#JózefPińkowski">Niezbędne jest, a wskazywano na to w czasie debaty w Komisji Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, aby budownictwo mieszkaniowe było traktowane priorytetowo przez wszystkie resorty i przedsiębiorstwa uczestniczące w realizacji zadań w tej dziedzinie, aby wszędzie zmierzano do lepszego wykorzystania rezerw i usprawniania tego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#JózefPińkowski">Z pozytywną oceną posłów spotkało się założenie, aby do wykonania planu 1977 roku zaliczyć tylko te budynki, które będą odebrane i rozliczone do 15 stycznia przyszłego roku. Podkreślano przy tym potrzebę dalszego dyscyplinowania realizacji tego planu, należytego egzekwowania postępu jakościowego w budownictwie mieszkaniowym, a równocześnie przeciwdziałania wzrostowi kosztów tego budownictwa w wielu regionach.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#JózefPińkowski">Wzrost zainteresowania ludności indywidualnym budownictwem mieszkaniowym nakazuje, aby również temu budownictwu poświęcać więcej uwagi i tworzyć jeszcze korzystniejsze warunki jego rozwoju. Ma to na celu przewidywany planem i budżetem wzrost kredytów, dostaw materiałów budowlanych, sprzedaży działek oraz inne przedsięwzięcia. Usprawnianie i rozwijanie 'budownictwa jednorodzinnego, to wdzięczne pole do inicjatyw i działań dla terenowych rad narodowych i organów administracyjnych, które wspólnie ze spółdzielczością mieszkaniową, związkami zawodowymi i zakładami pracy powinny podejmować środki niezbędne do sprawnej realizacji tego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#JózefPińkowski">Coraz większy przyrost nowej substancji mieszkaniowej nie powinien nas zwalniać od troski o stan starych zasobów. Dobrze więc, że przewidziano odpowiednie środki na remonty mieszkań. Jest w tej dziedzinie do odnotowania pewna poprawa, ale jak wskazywano w dyskusji na posiedzeniach komisji występuje nadal wiele braków i niedociągnięć w działaniu zarządów i administracji domów mieszkalnych. Przeto wspólne działania terenowych rad narodowych i organów samorządu mieszkańców powinny być w tej dziedzinie aktywizowane.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#JózefPińkowski">Realizacja planu budownictwa mieszkaniowego ma ścisły związek z całokształtem zadań w dziedzinie inwestycji i budownictwa. Tworząc lepsze warunki materiałowe i wykonawcze dla budownictwa mieszkaniowego, niektórych dziedzin gospodarki żywnościowej oraz działów surowcowych gospodarki musimy dokonywać określonego przegrupowania sił i środków w innych dziedzinach w ramach malejących globalnych rozmiarów nakładów inwestycyjnych. Przewidziana planem stabilizacja poziomu inwestycji, prowadząca do zmniejszania się ich udziału w dochodzie narodowym, jest słuszna. Nie świadczy bynajmniej o słabościach naszej gospodarki, lecz przeciwnie, o rosnącej jej sile i potencjale, dzięki czemu możemy osiągnąć w 1978 r. przyrost produkcji i dochodu narodowego przy ustabilizowanych nakładach inwestycyjnych. Rozmiary tych nakładów są nadal duże. Wynoszą one blisko 622 mld zł, co będzie oznaczało, że łącznie w okresie 3 lat bieżącego 5-lecia zainwestujemy około 1,9 biliona zł, czyli około 58% planowanych na 5 lat nakładów. Będzie to więcej niż zainwestowano w Polsce w okresie 10-lecia 1960–1970.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#JózefPińkowski">Wymóg umacniania równowagi ekonomicznej kraju na obecnym, wyższym poziomie jego rozwoju nakazuje zarówno podporządkowanie polityki inwestycyjnej nowym priorytetom społeczno-gospodarczym, jak i dalszemu postępowi jakościowemu w całej naszej gospodarce narodowej. Z tych względów projekt planu zakłada dalszą koncentrację nakładów na wybranych dziedzinach gospodarki oraz zwiększanie udziału inwestycji modernizacyjnych. Jak wynika z ocen komisji sejmowych, sprawą zasadniczą w realizacji planu inwestycyjnego przyszłego roku będzie określone przegrupowanie potencjału przedsiębiorstw budowlanych na obiekty osiedli mieszkaniowych, gospodarki żywnościowej oraz inwestycje przemysłowe, przewidziane planem do oddania w roku przyszłym ii następnym.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#JózefPińkowski">Koncentracja nakładów i sił wykonawczych umożliwi, obok polepszenia warunków realizacji budownictwa mieszkaniowego, przekazanie do użytku inwestycji o wartości kosztorysowej około 560 mld zł i przyrost zdolności produkcyjnych o wartości rocznej produkcji 155 mld zł. W tej sytuacji, jak podkreślano w czasie obrad komisji, nie należy dopuszczać do zwiększenia nadmiernie już rozwiniętego frontu inwestycyjnego, lecz główną uwagę zwrócić na jego porządkowanie, zwiększenie dyscypliny wszystkich realizatorów inwestycji, przeciwdziałać zwiększaniu kosztów inwestycji oraz zwiększać udział przedsięwzięć o charakterze modernizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#JózefPińkowski">Wysoki Sejmie! Rok przyszły powinien przynieść dalszy wydatny wzrost obrotów handlu zagranicznego. Eksport powinien zwiększyć się o 9,9%, a import o 4,2% w stosunku do roku poprzedniego. W rezultacie powinna nastąpić dalsza poprawa salda tych obrotów.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#JózefPińkowski">Z zadań handlu zagranicznego wynikają zwiększone wymagania wobec całej gospodarki narodowej. Ich spełnienie, aczkolwiek niełatwe, jest realne i niezbędne dla zapewnienia rytmu rozwojowego kraju oraz zaspokojenia rosnących potrzeb na importowane surowce, towary i urządzenia. Dlatego nieodzowne jest dalsze intensyfikowanie produkcji eksportowej i usprawnianie działalności handlu zagranicznego. Podobnie jak w odniesieniu do produkcji rynkowej, również w produkcji eksportowej, tam gdzie istnieją po temu warunki i potrzeby, powinno się dążyć do przekroczenia planu.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#JózefPińkowski">W wyniku stałego postępu we współpracy i integracji gospodarczej krajów RWPG, planowy rozwój handlu zagranicznego na tym obszarze w coraz większym stopniu opiera się na porozumieniach w dziedzinie specjalizacji i kooperacji produkcji oraz wieloletnich umowach i programach współdziałania, zwłaszcza w dziedzinie dostaw paliw i surowców. Szczególnie wszechstronny rozwój tej współpracy planowany jest ze Związkiem Radzieckim. Pogłębianie i rozszerzanie współpracy gospodarczej i handlu zagranicznego z krajami socjalistycznymi zapewnia stabilizację i pomyślne dla nas perspektywy rozwojowe. Dlatego działania w tym kierunku powinny być intensyfikowane.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#JózefPińkowski">Natomiast zadania handlu zagranicznego w obrotach z krajami kapitalistycznymi realizowane będą nadal w złożonej sytuacji, głównie wobec braku oznak poprawy koniunktury na tych rynkach. W tej sytuacji konieczność zapewnienia krajowi niezbędnego importu towarów z tego obszaru, zwłaszcza surowców, znacznych ilości zbóż i pasz, wymaga konsekwentnego i elastycznego działania przemysłu i jednostek handlu zagranicznego przez wykorzystanie wszelkich rezerw wzrostu produkcji eksportowej, na która może być zapewniony korzystny zbyt. Niezbędne są także dalsze oszczędności i racjonalizacja importu. Należałoby poszukiwać dalszych możliwości ograniczenia importu wszędzie tam, gdzie można znaleźć inne rozwiązania w zaspokajaniu potrzeb kraju, zwłaszcza przez lepsze wykorzystanie własnych zasobów, rezerw i możliwości produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#JózefPińkowski">Istotną sprawą podnoszoną w czasie obrad w komisjach jest umacnianie naszych pozycji tam, gdzie osiągnięto już postęp w specjalizacji eksportowej i rozszerzenie proeksportowej orientacji przemysłu na nowe, rokujące pomyślne perspektywy dziedziny, technologie i wyroby.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#JózefPińkowski">Obywatele Posłowie! W rzeczowej i nie pozbawionej polemik dyskusji w czasie obrad komisji sejmowych nad projektami planu i budżetu, najwięcej miejsca zajęły zagadnienia dotyczące działań dla podniesienia efektywności gospodarowania. Jest to bowiem sprawa zasadnicza, decydująca o utrwaleniu naszych osiągnięć i dalszym postępie jakościowym w naszej gospodarce. W wyniku realizacji strategii rozwojowej wytyczonej przez partię w okresie ubiegłych 7 lat nasz majątek narodowy zwiększył się o 54%, a w przemyśle został prawie podwojony. Dysponujemy poważnie unowocześnionym potencjałem produkcyjnym w przemyśle, stale wzrasta poziom kadr w gospodarce narodowej. Można powiedzieć, że w miarę awansowania rozwoju kraju, zgodnie z wytyczoną przez partię na bieżącą dekadę strategią, coraz powszechniej, na większą skalę i bardziej wszechstronnie narastają warunki do postępu jakościowego w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#JózefPińkowski">Te obiektywne warunki muszą być coraz lepiej wykorzystywane dla podnoszenia poziomu gospodarowania, między innymi przez usuwanie przeszkód natury subiektywnej, które osłabiają tempo tego procesu. Osiągnięcie wyższej efektywności gospodarowania uzależnione jest bowiem od wielu czynników, wśród których poczesne miejsce zajmują świadomość i nawyki, zrozumienie potrzeby wysokiej dyscypliny w przestrzeganiu rygorów technologicznych, warunkujących dobrą jakość i racjonalne zużycie surowców i materiałów. Dlatego niezbędne jest nadanie odpowiedniej rangi w każdym zakładzie i środowisku społecznym działaniom zmierzającym do podnoszenia efektywności gospodarowania, wykorzystywania zasobów, potencjału produkcyjnego oraz doskonalenia umiejętności ludzkich.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#JózefPińkowski">Plan zakłada dalsze podnoszenie wydajności pracy w osiąganiu przyrostu produkcji. Cały przyrost produkcji w budownictwie i w większości dziedzin przemysłu powinien być osiągnięty w wyniku wzrostu wydajności pracy, która w przemyśle powinna się zwiększyć o 6,7%, a w budownictwie o 8%. Przyjęcie tego założenia jest koniecznością wobec istotnego zmniejszania się przyrostu dyspozycyjnych zasobów pracy, które w większym niż poprzednio zakresie powinny być zapewniane usługom i rolnictwu. Wymaga tego planowany rozwój usług oraz potrzeby rolnictwa w wielu regionach, gdzie wskutek nadmiernego odpływu młodzieży w latach ubiegłych narosły trudności w przejmowaniu gospodarstw i zagospodarowaniu ziemi. Wzrost wydajności świadczy o dobrej organizacji pracy, o rosnącej kulturze technicznej społeczeństwa, o gospodarności. Dlatego wszędzie powinny być rozwijane działania dla maksymalizowania wzrostu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#JózefPińkowski">Rosnące rozmiary naszej gospodarki pociągają za sobą coraz większe zużycie surowców i materiałów oraz paliw i energii. Dziś jeden procent wzrostu produkcji przemysłu i budownictwa równa się wyprodukowaniu towarów o wartości około 34 mld zł. Zużywa się na nie surowców i materiałów o wartości około 19 mld zł. Obniżka i racjonalizacja zużycia surowców i materiałów to znaczne źródło oszczędności, to możliwość poprawy efektów naszego gospodarowania, a równocześnie możliwość poprawy 'jakości produkowanych wyrobów. Materiałochłonne technologie, niestosowanie na szeroką skalę osiągnięć inżynierii materiałowej — to wyraz istniejącego jeszcze zacofania technicznego niektórych branż naszego przemysłu pomimo posiadanego nowoczesnego parku maszynowego. Niezbędne jest więc intensyfikowanie postępu w tej dziedzinie. Plan zakłada obniżkę kosztów materiałowych w przemyśle o 1,8%, a w budownictwie o 0,8%, co powinno przynieść ponad 31 mld zł oszczędności. Zadania w tej dziedzinie, zdaniem komisji sejmowych, powinny być traktowane ze szczególną odpowiedzialnością. Obok umacniania ładu i porządku w tej dziedzinie, doskonalenia norm — idzie o zapewnienie głębszego postępu w technologii, jakości materiałów oraz w pozyskiwaniu i zużyciu materiałów i surowców wtórnych. Szczególna uwaga — zdaniem komisji sejmowych — powinna być zwrócona na racjonalizację gospodarowania węglem i paliwami w ogóle, oszczędne zużywanie energii elektrycznej, wyrobów hutniczych i innych podstawowych surowców i produktów. Zadaniem o dużym znaczeniu społecznym jest pogłębianie oszczędności, porządku i przeciwdziałania przypadkom marnotrawstwa w gospodarce surowcami rolnymi i środkami żywności.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#JózefPińkowski">Zadania planu na rok przyszły wymagają też dalszej intensyfikacji prac w dziedzinie postępu technicznego, na które przeznacza się niezbędne środki.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#JózefPińkowski">Pogłębianiu działań efektywnościowych sprzyjać powinno doskonalenie planowania i zarządzania. W planowaniu idzie o podniesienie roli bilansów materiałowych, wprowadzenie mierników netto, gdzie jest to możliwe. Istotną sprawą jest dalsze upowszechnianie zmodyfikowanego systemu ekonomiczno-finansowego przedsiębiorstw, Większe uzależnienie płacy od jakości pracy. Ważnym zadaniem jest dalsze doskonalenie systemu kooperacji produkcyjnej między zakładami, która jest w wielu przypadkach przyczyną zakłóceń w produkcji innych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#JózefPińkowski">Wysoki Sejmie! Główne kierunki i zadania planu mają odpowiednie odzwierciedlenie w przedłożonym projekcie budżetu. Budżet państwa i plan finansowania rozwoju gospodarki narodowej na rok przyszły zmierzają do lepszego wykorzystania i umocnienia roli pieniądza w zapewnieniu wzrostu społeczno-gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#JózefPińkowski">Dochody budżetu państwa preliminowane są w kwocie 1 060 mld złotych, tj. o około 8% więcej w porównaniu do roku poprzedniego. Na wzrost dochodów budżetowych będzie miał wpływ głównie rozwój gospodarki narodowej oraz założona poprawa gospodarowania, w rezultacie czego nastąpi zwiększenie akumulacji, zysków i wpłat do budżetu ze strony przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#JózefPińkowski">O istotnej roli finansów i pieniądza w podnoszeniu efektywności gospodarowania mówi preliminowany szybszy wzrost dochodów niż całej sfery produkcji materialnej.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#JózefPińkowski">Wzrost dochodów powinien być w tej sytuacji wynikiem obniżenia kosztów wytwarzania, gdyż ponad 95% wpływów ma pochodzić z wpłat od jednostek gospodarki uspołecznionej. Dochody od gospodarki nie uspołecznionej wzrastają tylko o 1,6%, co jest wynikiem wielu preferencji stosowanych w ostatnim czasie dla rozwoju rzemiosła i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#JózefPińkowski">Dążenie do umocnienia równowagi ekonomicznej kraju oraz pogłębienie oszczędności sprawia, że wydatki budżetowe preliminowane są na poziomie o około 2% wyższym w porównaniu do roku poprzedniego. Znaczna część tych wydatków, gdyż ponad 50% przeznaczana jest na finansowanie przedsiębiorstw oraz innych jednostek gospodarczych. Poważną pozycję budżetu stanowią dotacje przedmiotowe do podstawowych artykułów żywnościowych i niektórych innych wyrobów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#JózefPińkowski">Duży wzrost wykazują wydatki budżetowe na ubezpieczenia społeczne, bo o ponad 11%. Łączna suma wypłat z tytułu ubezpieczeń społecznych wraz z funduszem emerytur wyniesie ponad 100 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#JózefPińkowski">Projekt budżetu przewiduje niezbędne środki na sfinansowanie planowego rozwoju ochrony zdrowia, oświaty i wychowania, szkolnictwa wyższego i nauki oraz kultury i sztuki. W całości wydatków budżetowych na działalność socjalną i kulturalną największą pozycją jest finansowanie potrzeb ochrony zdrowia, co jest w pełni uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#JózefPińkowski">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oceniła przedłożony projekt budżetu jako oszczędny, lecz pozwalający odpowiednio do możliwości państwa na sfinansowanie potrzeb rozwojowych gospodarki narodowej oraz zadań socjalnych i kulturalnych. Możliwość poprawy w dziedzinie usług socjalnych, rozwoju oświaty i upowszechnienia kultury zależy w tej sytuacji od efektywnego gospodarowania środkami. Rezerwy poprawy gospodarności istnieją również w sferze budżetowej i odnoszą się zwłaszcza do gospodarki materiałowej, prawidłowego zatrudniania i etatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#JózefPińkowski">Podkreślić należy, że projekt ustawy budżetowej zmierza do umocnienia gospodarki finansowej rad narodowych. Wyraża się to w propozycji pozostawienia do dyspozycji rad całości ponadplanowych dochodów z gospodarki nie uspołecznionej i od ludności oraz nie wykorzystanych wydatków na administrację. Ponadto zakłada się zwiększenie uprawnień rad narodowych do wykorzystania środków funduszu zasobowego w części przekraczającej 5% wydatków bieżących.</u>
          <u xml:id="u-5.48" who="#JózefPińkowski">Rozszerzanie uprawnień budżetowych rad narodowych jest zdaniem komisji słuszne, gdyż sprzyjać będzie rozwojowi terenowych inicjatyw i gospodarności.</u>
          <u xml:id="u-5.49" who="#JózefPińkowski">Budżet państwa na rok 1978 jest zrównoważony. Występująca nadwyżka dochodów nad wydatkami pozwala na stworzenie rezerw niezbędnych dla elastycznego gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-5.50" who="#JózefPińkowski">Obywatele Posłowie! Dyskusja w komisjach wykazała, że przedstawione przez Rząd projekty planu i budżetu państwa zostały opracowane przy uwzględnieniu zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań rozwojowych. Spełniają one wymogi sformułowane przez I Sekretarza KC naszej partii towarzysza Edwarda Gierka na posiedzeniu Rady Ministrów przy rozpatrywaniu przez Rząd projektów planu i budżetu, kontynuują strategię społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wytyczoną w uchwałach VII Zjazdu i są realne.</u>
          <u xml:id="u-5.51" who="#JózefPińkowski">Myślą przewodnią planu i budżetu jest zapewnienie możliwości dalszej poprawy warunków życia ludności, postępu społeczno-gospodarczego kraju i aktywne przezwyciężanie występujących napięć i trudności.</u>
          <u xml:id="u-5.52" who="#JózefPińkowski">Jest to program kontynuacji kierunków rozwojowych i tworzenia podstaw dla szybszego postępu jakościowego w naszej gospodarce — nieodzownego warunku dalszego wzrostu poziomu życia ludności. Jest więc propozycją działań ofensywnych, obliczonych na dalszy rozwój, postęp społeczny i gospodarczy oraz umocnienie równowagi ekonomicznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.53" who="#JózefPińkowski">Nade wszystko realizacja planu i budżetu wymagać będzie lepszego wykorzystania rezerw i pogłębienia gospodarności we wszystkich dziedzinach życia, wymagać będzie dalszego umocnienia dyscypliny, przestrzegania i wykonywania zadań we wszystkich ogniwach naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-5.54" who="#JózefPińkowski">Uchwalamy plan i budżet na rok, u progu którego zbiorze się II Krajowa Konferencja Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, która oceni dotychczasowy przebieg i realizację programu rozwojowego wytyczonego przez VII Zjazd partii. Będzie ta konferencja partii doniosłym wydarzeniem w życiu narodu. Wyzwoli siły i uruchomi dalsze zasoby energii społecznej, które pozwolą na realizację przyszłorocznych zadań w korzystnych społecznie warunkach.</u>
          <u xml:id="u-5.55" who="#JózefPińkowski">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów stawiam wniosek o aprobatę przez Wysoką Izbę przedłożonych przez Rząd projektów: narodowego planu społeczno-gospodarczego i budżetu państwa na 1978 rok wraz ze zgłoszonymi przez komisję poprawkami według druków sejmowych nr 77 i 78. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-5.56" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję sprawozdawcy generalnemu posłowi Józefowi Pińkowskiemu.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#StanisławGucwa">Obecnie otwieram łączną dyskusję nad projektami planu i budżetu na rok 1978.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Zbigniew Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#ZbigniewZieliński">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W ocenie Klubu Poselskiego PZPR projekty narodowego planu społeczno-gospodarczego i budżetu na rok 1978 zapewniają konsekwentne urzeczywistnianie celów nakreślonych przez VII Zjazd i w uchwałach Komitetu Centralnego naszej partii. Planowane zadania gospodarcze i proporcje rozwoju prawidłowo konkretyzują długofalową strategię partii, właściwie uwzględniają zewnętrzne i wewnętrzne warunki naszego rozwoju w nadchodzącym roku.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#ZbigniewZieliński">Założenia planu i budżetu na 1978 rok podporządkowane są realizacji nadrzędnego celu społeczno-gospodarczej polityki partii, jakim jest dalsza poprawa warunków życia społeczeństwa. Znajduje to odzwierciedlenie w planowanym zwiększeniu udziału spożycia w dochodzie narodowym, wzroście dochodów pieniężnych ludności, dynamicznym rozwoju świadczeń społecznych, przyspieszeniu budownictwa mieszkaniowego, w dalszym rozwoju ochrony zdrowia, oświaty, kultury i wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#ZbigniewZieliński">Istotne znaczenie dla poprawy warunków życia społeczeństwa będzie miało lepsze zaopatrzenie rynku wewnętrznego i umocnienie równowagi pieniężno-rynkowej. Jest to zadanie o szczególnie doniosłym znaczeniu nie tylko gospodarczym, lecz przede wszystkim społecznym. Potrzebę uzyskania szybkiego postępu na tym odcinku mocno podkreśliło IX Plenum Komitetu Centralnego naszej partii. Możliwie optymalnemu rozwiązaniu tego problemu szczególnie wiele uwagi poświęcono w toku całokształtu prac nad planem roku przyszłego.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#ZbigniewZieliński">Oceniamy, że założone w planie proporcje wzrostu towarów na zaopatrzenie rynku i dochodów ludności stwarzają przesłanki poprawy sytuacji rynkowej. Osiągnięcie tego celu wymagać będzie pełnej realizacji zadań rozwoju produkcji rynkowej przez wszystkie zakłady pracy. O stopniu zaspokojenia potrzeb społeczeństwa nie decyduje oczywiście sama wartość dostaw rynkowych. Podstawowe znaczenie z tego punktu widzenia ma stopień dostosowania asortymentu i jakości wytwarzanych towarów do potrzeb ludności. Dlatego też nie chodzi nam o każdą produkcję, lecz tylko o taką, która służy zaspokajaniu potrzeb społecznych. To kryterium powinno być podstawą oceny działalności każdego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#ZbigniewZieliński">W toku realizacji zadań planu na rok przyszły powinniśmy wykorzystać wszystkie dodatkowe możliwości dalszego wzrostu produkcji i dostaw towarów rynkowych. Służyć temu powinno bardziej efektywne spożytkowanie środków przeznaczonych na realizację zadań planowych. Także lepsze wykorzystanie lokalnych zasobów surowcowych oraz rezerw w potencjale produkcyjnym stanowi drogę do zwiększania i wzbogacania asortymentu dostaw rynkowych. Oczekujemy w tej mierze inicjatyw ze strony załóg zakładów pracy i władz terenowych.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#ZbigniewZieliński">Zadaniem o pierwszoplanowym znaczeniu dla poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego jest utrzymanie wzrostowych tendencji w rozwoju hodowli zwierząt gospodarskich. Projekt planu przewiduje znacznie zwiększoną pomoc dla rolnictwa w postaci rosnących dostaw środków produkcji. Drogą dalszego wzrostu importu zapewnia się znaczny wzrost dostaw pasz, niezbędny dla rozwoju hodowli. Chodzi obecnie o to, aby wykorzystać wszystkie dostępne zasoby pasz, maksymalizować produkcję zwierzęcą.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#ZbigniewZieliński">Jest to bowiem jedyna droga do poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego w mięso i jego przetwory oraz inne produkty pochodzenia zwierzęcego.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#ZbigniewZieliński">W urzeczywistnianiu społecznej polityki partii ważne miejsce zajmuje rozwój budownictwa mieszkaniowego. Pomyślna realizacja długofalowego programu w tej dziedzinie ma ogromne znaczenie dla poprawy warunków życia narodu. Partia nasza dała temu wyraz między innymi w uchwałach VIII i IX Plenum Komitetu Centralnego.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#ZbigniewZieliński">Projekt planu na rok przyszły zakłada dokonanie dalszego istotnego postępu w rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Zwiększone środki na ten cel, jak i inne podejmowane w tej mierze przez Rząd działania, powinny umożliwić odrobienie powstałych w niektórych regionach zaległości, jak też stworzyć niezbędne warunki w celu pełnego wykonania zadań budownictwa mieszkaniowego nakreślonych na bieżącą pięciolatkę. Wymaga to jednak wzmożonego wysiłku ze strony załóg przedsiębiorstw budowlanych, ze strony wszystkich ogniw gospodarki współdecydujących o przebiegu realizacji zadań budownictwa mieszkaniowego. Zwiększyć musimy efektywność wykorzystania środków przeznaczonych na ten cel. Szczególnego znaczenia z tego punktu widzenia nabiera intensyfikacja działań na rzecz obniżki kosztów budownictwa. Niezbędna jest poprawa jakości oddawanych do użytku mieszkań i rytmiczności realizacji planu.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#ZbigniewZieliński">Realizując zadania budownictwa mieszkaniowego w roku przyszłym, powinniśmy jednocześnie tworzyć niezbędne warunki dla jego dalszego znacznego przyśpieszenia w latach następnych. Jest to zadanie stojące zarówno przed przedsiębiorstwami budowlanymi, jak i całym przemysłem mieszkaniowym. Pomyślna realizacja długofalowego programu rozwoju budownictwa mieszkaniowego powinna stać się sprawą ogólnonarodową.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#ZbigniewZieliński">Projekty planu i budżetu zakładają osiągnięcie dalszego postępu w zaspokajaniu potrzeb socjalnych, kulturalnych i w dziedzinie ochrony zdrowia. Zwiększone nakłady na tę działalność umożliwiają rozbudowę bazy materialnej służby zdrowia, kultury i oświaty, rekreacji i wypoczynku. Społeczne efekty osiągane ze środków przeznaczonych na te cele zależą jednak od racjonalności ich wykorzystania. Na jej podniesienie powinna być skierowana działalność władz terenowych i pracowników jednostek sfery socjalno-kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#ZbigniewZieliński">Obywatele Posłowie! Celom społecznym przedstawionym w projekcie planu podporządkowane zostały zadania w dziedzinie rozwoju potencjału gospodarczego naszego kraju. Kontynuowana będzie w roku przyszłym wysoka dynamika wzrostu produkcji materialnej, w szczególności zaś produkcji przemysłowej. Zgodnie z potrzebami społecznymi i wymogami umocnienia równowagi gospodarczej kraju pogłębiane będą przemiany w jej strukturze. Znajduje to wyraz w szczególnie szybkim wzroście produkcji rynkowej i eksportowej. Złagodzeniu napięć w zaopatrzeniu materiałowo-technicznym sprzyjać będzie przyśpieszony wzrost produkcji materiałów, wyrobów kooperacyjnych i części zamiennych. Powinno to przyczynić się do bardziej rytmicznej pracy przedsiębiorstw, lepszego wykorzystania czasu pracy maszyn i urządzeń, poprawy efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#ZbigniewZieliński">Zakładanym zmianom w strukturze produkcji i proporcjach rozwoju podporządkowane zostały ustalenia projektu planu w zakresie wielkości i kierunków rozdysponowania nakładów inwestycyjnych. Przewidywany podiom nakładów inwestycyjnych zapewnia dalszą rozbudowę i unowocześnienie potencjału produkcyjnego, zaś zmiany w strukturze tych nakładów odpowiadają w pełni priorytetom polityki społeczno-gospodarczej naszej partii określonym na V i IX Plenum KC. Szczególną wagę przy wiązu jemy do przyśpieszenia procesów modernizacyjnych. Zapewniają one szybsze i relatywnie tańsze uzyskanie pożądanego wzrostu produkcji, umożliwiają poprawę warunków i bezpieczeństwa pracy.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#ZbigniewZieliński">Uzyskanie zamierzonych efektów z przyszłorocznego programu inwestycyjnego jest uzależnione od podniesienia sprawności inwestowania. Posiadamy w tym zakresie znaczne rezerwy. Kryją się one w skracaniu cykli realizacji inwestycji, w poprawie jakości wykonawstwa inwestycyjnego, obniżaniu kosztów, w szybszym dochodzeniu do docelowych zdolności produkcyjnych. Czynnikiem sprzyjającym ich wyzwalaniu powinno być dalsze zawężanie frontu inwestycyjnego, umożliwiające większą koncentrację potencjału wykonawczego i zaopatrzenia materiałowego na kierunkach priorytetowych.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#ZbigniewZieliński">Ważną rolę w unowocześnianiu naszej gospodarki przypisujemy wymianie towarowej i współpracy gospodarczej z zagranicą. Na drodze jej dalszego rozwoju pragniemy zwiększać korzyści, jakie wynikają z udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy. Założenia projektu planu w dziedzinie handlu zagranicznego na rok przyszły odpowiadają w tym względzie zarówno potrzebom, jak i możliwościom naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#ZbigniewZieliński">Szczególnie duże znaczenie przywiązujemy przy tym do wszechstronnego rozwoju współpracy gospodarczej ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami RWPG. Na drodze pogłębiania socjalistycznej integracji gospodarczej widzimy duże możliwości rozwoju nowych, odpowiadających obecnym potrzebom naszej gospodarki form powiązań produkcyjnych, rozwoju kooperacji i specjalizacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#ZbigniewZieliński">Podstawowym warunkiem dalszego rozwoju obrotów towarowych z zagranicą jest szybki wzrost naszego eksportu. Będzie to w roku przyszłym i w latach następnych naczelnym zadaniem gospodarki. Mamy wszelkie warunki, aby zadaniu temu z powodzeniem sprostać. Tworzą je nowoczesny potencjał produkcyjny, wysoki poziom kwalifikacji, umiejętności oraz bogate doświadczenie kadr zatrudnionych w produkcji i handlu zagranicznym. Musimy dołożyć wszelkich starań, aby warunki te w pełni wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#ZbigniewZieliński">Wysoka Izbo! Wielkie znaczenie dla pomyślnego rozwoju kraju ma aktywna i zgodna z żywotnymi interesami narodu polityka zagraniczna. Zapewnia ona bezpieczeństwo i godną pozycję Polski, a jednocześnie tworzy korzystne warunki zewnętrzne rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#ZbigniewZieliński">Fundamentalną rolę spełniają tu braterskie stosunki ze Związkiem Radzieckim. Nasza partia i całe społeczeństwo polskie z głęboką satysfakcją przyjęły dobitne potwierdzenia szacunku i uznania wobec Polski, wobec delegacji partyjno-państwowej PRL i osobiście I Sekretarza KC PZPR towarzysza Edwarda Gierka w czasie uroczystych obchodów 60-lecia Rewolucji Październikowej. Obchody te, o ogromnym ładunku ideologicznym, przyniosły także nowe doniosłe inicjatywy pokojowe, a dla nas Polaków były równocześnie manifestacją przyjaźni, sojuszu i wszechstronnej współpracy polsko-radzieckiej.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#ZbigniewZieliński">Mijający rok zaznaczył się dalszym umocnieniem związków Polski z Krajem Rad i innymi państwami socjalistycznej wspólnoty. Wyrazem tego była warszawska sesja RWPG, która wzbogaciła program socjalistycznej integracji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#ZbigniewZieliński">Polska przywiązuje wielką wagę do stałego umacniania polityczno-obronnego sojuszu Układu Warszawskiego, aktywnie uczestniczy w formułowaniu i realizowaniu linii odprężenia między narodami, bezpieczeństwa i pokoju. Nasze działania na rzecz pogłębiania procesu odprężenia i wcielania w życie helsińskiego Aktu Końcowego mają również istotny wpływ na tworzenie korzystnych warunków zewnętrznych dla realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Z drugiej zaś strony rozbudowa potencjału gospodarczego Polski i jego unowocześnianie oraz poprawa warunków życia naszego społeczeństwa, przyczyniają się do umacniania jej międzynarodowej pozycji. Nowym potwierdzeniem tego stały się niedawne wizyty i spotkania na najwyższym szczeblu. Były one korzystne dla naszego kraju i sprawy pokoju. Dobrze służyły postępowi w normalizacji stosunków między Polską a RFN rozmowy I Sekretarza KC naszej partii towarzysza Edwarda Gierka z Kanclerzem Federalnym Helmutem Schmidtem.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#ZbigniewZieliński">Wizyta I Sekretarza KC w Republice Włoskiej przyczyniła się do dalszego rozwoju stosunków dwustronnych w dziedzinie gospodarki i współpracy technicznej, a także do umacniania odprężenia w Europie.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#ZbigniewZieliński">Społeczeństwo polskie i światowa opinia publiczna z dużym zainteresowaniem odniosła się do wizyty towarzysza Edwarda Gierka w Watykanie. Klub Poselski PZPR ocenia tę wizytę jako doniosłą dla naszej polityki zagranicznej, dla wielkiej sprawy jedności Polaków w dziele kształtowania pomyślności Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. To dobrze, że została ta wizyta poprzedzona przyjęciem Prymasa Polski przez I Sekretarza KC naszej partii. Z zadowoleniem odnotowujemy współbrzmienie przemówienia I Sekretarza KC naszej partii i Papieża Pawła VI w sprawach polityki międzynarodowej i pokoju w Europie i w świecie.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#ZbigniewZieliński">Cenimy wysoko papieskie słowa uznania dla dorobku naszego kraju, dla programu rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i działań I Sekretarza KC naszej partii skierowanych na potrzeby człowieka.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#ZbigniewZieliński">Wzrost roli i autorytetu Polski, wysokie uznanie, jakim cieszy się jej polityka, szacunek okazywany przywódcy naszej partii i narodu, są przyjmowane z zadowoleniem przez wszystkich członków partii i całe społeczeństwo dlatego, że dobrze to służy sprawie pokoju między narodami, umocnieniu bezpieczeństwa i pomyślnemu rozwojowi PRL.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#ZbigniewZieliński">Wysoki Sejmie! Projekty pianiu i budżetu przedstawione przez Rząd stwarzają niezbędne przesłanki dla realizacji podstawowych celów społecznych — poprawy warunków życia i pracy społeczeństwa, wytyczają drogę dalszego umacniania i unowocześniania potencjału gospodarczego naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#ZbigniewZieliński">Pomyślne urzeczywistnienie zawartych w nich celów i zadań uwarunkowane jest przyśpieszeniem postępu efektywności gospodarowania w podniesieniu jakości naszej pracy. Są to na obecnym etapie podstawowe źródła i podstawowe czynniki określające tempo naszego rozwoju. Ich wagę dobitnie podkreślił z trybuny IX Plenum I Sekretarz Komitetu Centralnego towarzysz Edward Gierek, stwierdzając: „wysoką efektywność gospodarowania musimy podnieść do najwyższej rangi w pracy partii, w działalności kadr gospodarczych i inżynieryjno-technicznych. Jest to główne ogniwo wszystkich naszych zadań społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#ZbigniewZieliński">Walka o wysoką efektywność toczy się na wszystkich odcinkach i wszystkich szczeblach pracy produkcyjnej, działalności państwowej i społecznej. Jest to przede wszystkim walka o lepsze wykorzystanie czasu pracy ludzi i maszyn, walka o racjonalne inwestowanie i mądre gospodarowanie środkami finansowymi, surowcami i materiałami. Jest to więc walka o środki niezbędne dla zaspokojenia rosnących potrzeb społecznych”.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#ZbigniewZieliński">Obywatele Posłowie! O powodzeniu w osiągnięciu celów społeczno-gospodarczych wyznaczonych na rok przyszły zadecyduje aktywne ich poparcie przez ludzi pracy, pełne wywiązywanie się z zadań planu przez wszystkie jednostki gospodarcze i ogniwa administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#ZbigniewZieliński">W najbliższym czasie odbędą się posiedzenia KSR i sesje rad narodowych, poświęcone przyjęciu planów przedsiębiorstw i planów terenowych na rok przyszły. Powinny one stać się forum rzetelnej, gospodarskiej dyskusji nad tym, jak najlepiej, najefektywniej wykonać zadania, które przed sobą postawiliśmy. Powinny one dać impuls do wzmożonej aktywności załóg pracowniczych na rzecz realizacji tego planu. Tylko bowiem pełna mobilizacja wszystkich ludzi pracy stanowi gwarancję wykonania planu, który dziś Wysoki Sejm uchwali.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#ZbigniewZieliński">Wysoka Izbo! Przedstawione przez Rząd projekty narodowego planu społeczno-gospodarczego i budżetu na rok przyszły odzwierciedlają podstawowe cele polityki naszej partii, zgodne są z potrzebami i aspiracjami społeczeństwa, wychodzą naprzeciw problemom, które pragniemy i chcemy rozwiązywać. Dlatego też Klub Poselski PZPR będzie głosował za przyjęciem przedłożonych projektów z poprawkami zaproponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Edward Duda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#EdwardDuda">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Plan społeczno-gospodarczy i budżet przyszłego roku, których projekty rozpatrujemy, mieć będą podstawowe znaczenie dla realizacji zadań bieżącego pięciolecia, dla osiągnięcia ambitnych celów społeczno-gospodarczych nakreślonych przez partię na całą dekadę lat siedemdziesiątych, dla urzeczywistniania pragnień i ambicji naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#EdwardDuda">Projekt planu odzwierciedla założenia manewru gospodarczego, polegającego na przegrupowaniu sił i środków — z myślą o pełnej realizacji długofalowego programu unowocześniania gospodarczego kraju i o systematycznej poprawie warunków życia narodu. Plan realizowany będzie w złożonych, trudnych warunkach wewnętrznych i zewnętrznych. Plan ten jest jednak realny — pod warunkiem mobilizacji wszystkich sił społecznych, wysokiej aktywności społeczno-produkcyjnej ludzi pracy, wysokiej aktywności całego społeczeństwa dla pełnego wykorzystania potencjału wytwórczego. Decydujące znaczenie będzie miała poprawa efektywności gospodarowania, wzrost wydajności pracy, obniżka kosztów materiałowych, poprawa organizacji pracy, a także umocnienie rangi planu i dyscypliny jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#EdwardDuda">Znamienną cechą projektu przyszłorocznego planu jest dalszy postęp w realizacji podstawowych celów społecznych i prawidłowe zabezpieczenie preferencji rozwoju budownictwa mieszkaniowego, gospodarki żywnościowej i rolnictwa, jak również rozwoju produkcji rynkowej, usług i eksportu. Znajduje to odzwierciedlenie w rozdysponowaniu produkcji oraz nakładów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#EdwardDuda">Projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego na rok przyszły przewiduje przyrost dochodu narodowego wytworzonego o 5,4%. Oczywiście w wypadku istotnej poprawy jakości pracy, a w tym organizacji i dyscypliny społecznej w procesach produkcji oraz obniżki kosztów, może nastąpić przekroczenie przyjętego wzrostu dochodu narodowego. Wykorzystanie tej szansy leży w granicach naszych możliwości.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#EdwardDuda">Mimo że projekt planu zakłada zmniejszenie w stosunku do lat poprzednich udziału nakładów inwestycyjnych w podziale dochodu narodowego do 24%, to jednak nakłady te będą przeszło 2 razy wyższe aniżeli w 1970 r. Szczególne znaczenie dla poprawy sytuacji mieszkaniowej ludności — a więc i dla umocnienia pozycji rodziny — ma, jak to wielokrotnie podkreślał przywódca naszego narodu tow. Edward Gierek, przyśpieszenie budownictwa mieszkaniowego. Rozwój tego budownictwa stwarza warunki do rozwiązania jednego z najważniejszych problemów społecznych naszego kraju zarówno w mieście, jak i na wsi.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#EdwardDuda">Projekt planu na rok przyszły przewiduje poważne nadrobienie opóźnień w realizacji zadań w produkcji rolnej, przewidzianych na cały okres planu 5-letniego. Produkcja globalna rolnictwa ma wzrosnąć w stosunku do średniej z poprzednich 4 lat o 5,8%, w tym produkcja roślinna o 6,3%, a produkcja zwierzęca o ponad 5%. Wydaje się, że w przeciętnych warunkach atmosferycznych jest to zadanie realne.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#EdwardDuda">Plan jest napięty zarówno w zakresie rozwoju produkcji zwierzęcej, jak i roślinnej, jednakże mimo tych wysokich zadań jest on możliwy do wykonania. Sprzyjać temu będzie dalszy istotny wzrost dostaw środków produkcji, co wraz z wykonanymi i przewidzianymi nakładami na rozwój rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego i całej gospodarki żywnościowej — daje szansę poważnego nadrobienia opóźnień produkcyjnych rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#EdwardDuda">Duży wpływ na poprawę warunków życia ludności i poprawę efektywności gospodarowania ma umocnienie równowagi między podażą i popytem na towary rynkowe i usługi. Z tego punktu widzenia na podkreślenie zasługują wysiłki Rządu, podejmowane w tym roku, jak i kompleks przyjętych zadań w projekcie planu. Zostały one szeroko omówione i zarekomendowane Wysokiej Izbie przez posła sprawozdawcę. Wyrażam przekonanie, że program rządowy rozwoju produkcji rynkowej, eksportowej, usług i rzemiosła spotka się z powszechnym poparciem pracowników ze wszystkich działów gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#EdwardDuda">Odpowiada intencjom i dążeniom Polaków to, że pod względem tempa rozwoju nasz kraj nadal utrzymywać się będzie w czołówce krajów szybko rozwijających się. Zmiany w strukturze nakładów inwestycyjnych na rzecz procesów modernizacyjnych cel ten jeszcze bardziej urzeczywistniają, stanowiąc dalszy postęp w unowocześnianiu naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#EdwardDuda">Projekty planu i budżetu przedstawione Wysokiej Izbie uwzględniają elementy, które legły u podstaw strategii rozwoju kraju w latach siedemdziesiątych. Jest to znaczny wzrost środków na cele socjalne, szczególnie na wypłaty rent i emerytur, opiekę społeczną, zdrowie, rozwój nauki i oświaty oraz kultury. Przyszły rok będzie pierwszym rokiem, w którym państwo rozpocznie wypłatę rent i emerytur dla rolników z tytułu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym rolników, którą Wysoka Izba niedawno uchwaliła. Historyczne znaczenie tej ustawy mieszkańcy wsi — starsi i młodzi — nadal z uznaniem podkreślają przy wszystkich okazjach, na licznych zebraniach, w rozmowach i listach. Odzew rolników znajduje konkretny wyraz w określonych decyzjach produkcyjnych, służących modernizacji gospodarstw i wzrostowi produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#EdwardDuda">Wysoka Izbo! Kilkuletnia kumulacja skutków, jakie wystąpiły w wyniku niepomyślnych warunków klimatycznych, zakłóciła rytm rozwoju rolnictwa. Państwo dokonuje ogromnego wysiłku, aby pomniejszyć skutki niepomyślnych warunków. Zwiększono import zbóż i pasz. Zapewniono wzrost dochodów rolników podwyższaniem poziomu cen skupu płodów rolnych. Rozszerzona została pomoc kredytowa. Systematycznie wzrastają dostawy środków produkcji dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#EdwardDuda">W wyniku decyzji państwowych, podjętych w ostatnich latach, w tym także w wyniku zwiększenia kredytów dla gospodarki chłopskiej, już w 1977 roku nastąpiło istotne ożywienie inwestycyjne w całym rolnictwie. Projekt planu na rok 1978 uwzględnia podtrzymanie i wzmocnienie tego ożywienia. Znajduje to wyraz w zwiększeniu dostaw nawozów mineralnych, materiałów budowlanych, ciągników i maszyn, pasz i innych środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#EdwardDuda">Obecnie chodzi o to, by rolnicy, wszystkie służby rolne i administracja w pełni wykorzystały postawione do ich dyspozycji środki. W tym względzie szczególne znaczenie ma przewidywane zwiększenie dostaw nawozów pod zbiory przyszłego roku. Wzrosną one o ponad 20 kg czystego składnika NPK w przeliczeniu na 1 hektar użytków rolnych oraz wapna o 28 kg. Pełna realizacja dostaw nawozów we właściwych terminach agrotechnicznych oraz ich racjonalne zużycie będzie mieć bardzo duże znaczenie dla osiągnięcia planowanego wzrostu produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#EdwardDuda">Projekt planu przedstawiony Wysokiej Izbie przewiduje dostawę na wieś blisko 60 tys. ciągników dla gospodarstw indywidualnych. Poważnie wzrosną dostawy maszyn rolniczych. Zwiększy to w sposób odczuwalny ogólne zasoby siły pociągowej oraz poprawi techniczny stan wyposażenia gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#EdwardDuda">O wzroście plonów, obok dostaw środków produkcji, decydować będzie jednak przede wszystkim pracowitość i wiedza ponad 5 milionów ludzi zatrudnionych w rolnictwie. Dlatego okres zimowy powinni w pełni wykorzystać administracja gminna i fachowcy rolni. Trzeba bowiem przygotować rolników do właściwego wykorzystania wszystkich możliwości w celu zwiększenia produkcji roślinnej i zwierzęcej. Temu też służy szeroki front pracy polityczno-organizacyjnej na wsi, jaką wspólnie z partią podejmujemy po IX Plenum KC PZPR i VIII Plenum NK ZSL oraz po uchwaleniu przez Wysoki Sejm ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym rolników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#EdwardDuda">Chłopi oczekują, że w ich staraniach, w większym jeszcze stopniu niż dotychczas, wyjdą im naprzeciw organizacje i instytucje świadczące usługi rolnicze. Tak na przykład OZKR planuje wzrost usług produkcyjnych dla rolników o 27% w stosunku do bieżącego roku. Chodzi jednak o to, by tak w kółkach, jak i w innych organizacjach rolniczych, umacniać potencjał usługowy nie tylko w drodze powiększania parku traktorów i maszyn, ale także doskonaląc organizację i wykorzystując istniejące rezerwy. Chodzi także o dalszą poprawę jakości i terminowości usług; chodzi o zwykłą rzetelność wykonawców.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#EdwardDuda">Oszczędzanie czasu rolników, gdzie tylko to jest możliwe, sumienne i sprawne załatwianie ich spraw, to nieustający nakaz wobec wszystkich pracowników administracji rolnej, organizacji i instytucji obsługujących wieś. Jest w tym zakresie jeszcze wiele do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#EdwardDuda">W planie przewiduje się znaczne zwiększenie środków na meliorację, zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę, na elektryfikację. Wydatki te wówczas przyniosą w pełni spodziewane wyniki, gdy jakość wykonawstwa ulegnie poprawie we wszystkich przedsiębiorstwach. Dotyczy to zwłaszcza melioracji. Także większa dbałość o już istniejące urządzenia, o ich bieżące naprawy i konserwacje, dobrą gospodarkę na użytkach zielonych — jest nakazem chwili zarówno w stosunku do użytkowników, jak i spółek wodnych oraz innych wyspecjalizowanych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#EdwardDuda">Wzrost importu zbóż i pasz wyrównuje w dużej mierze spadek produkcji zbóż i ziemniaków w 1977 roku. Jednakże osiągnięcie zakładanych wskaźników wzrostu hodowli i produkcji zwierzęcej wymagać będzie dużego wysiłku zarówno rolników, jak też służb zootechnicznych i weterynaryjnych. Wysiłki te powinny zmierzać do lepszego wykorzystania stanowisk inwentarskich, zwiększenia produkcji i poprawy gospodarowania zasobami paszowymi i uzyskania większej efektywności żywienia.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#EdwardDuda">Nadrzędnym celem w hodowli jest utrzymanie tendencji wzrostowej, zwłaszcza pogłowia trzody chlewnej i bydła. Wymaga to od administracji terenowej wnikliwej obserwacji rynku prosiąt i warchlaków, a także maksymalnego przetrzymywania cieląt do dalszej hodowli. Istotnym zadaniem jest też niwelacja różnic terytorialnych w rozwoju pogłowia bydła, a szczególnie krów.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#EdwardDuda">Plan na rok przyszły stwarza możliwość nasilenia ruchu specjalizacji gospodarstw, tworzenia chłopskich zespołów produkcyjnych i kooperacji międzysektorowej. Wiele zależy w tym względzie od działań organizacyjnych i stwarzania warunków dla szybszego powiększenia gospodarstw, także od właściwego rozdziału środków i materiałów inwestycyjnych, od aktywnego wsparcia rolników kredytami, od pracy instruktażowo-fachowej. W gospodarce ziemią obserwujemy znaczną poprawę w tym zakresie w większości gmin. W niektórych jednak rejonach zbyt skromnie przeznacza się grunty PFZ na wspieranie procesu specjalizacji, tworzenie zespołów chłopskich i rozszerzanie kooperacji gospodarstw indywidualnych z Uspołecznionymi. Zagadnienie to wymaga wnikliwego zainteresowania ze strony zarówno administracji gminnej, jak i wojewódzkiej.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#EdwardDuda">W przedstawionym Sejmowi projekcie planu wyznacza się duże zadania rolnictwu uspołecznionemu. I dlatego środki przewidziane w planie i budżecie dla tych gospodarstw znajdują pełne uzasadnienie.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#EdwardDuda">Zrozumienie rolników i całego społeczeństwa budzi też sprawa dalszego, szybkiego rozwoju i modernizacji przemysłu rolno-spożywczego, co znajduje odzwierciedlenie w rządowym projekcie planu gospodarczego. W ostatnich 6 latach dokonany został ogromny rozwój przemysłu rolno-spożywczego. Można bez przesady powiedzieć, że jest to przemysł od podstaw nowy w wielu branżach. Politykę tę nadal kontynuujemy, ponieważ mamy jeszcze duże możliwości zwiększenia stopnia przetwarzania wielu posiadanych cennych surowców rolniczych. Producenci rolni oczekują od przemysłu dalszych ścisłych powiązań, bardziej równomiernego i dostosowanego do baz surowcowych rozmieszczenia zakładów przetwórczych i punktów skupu.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#EdwardDuda">Uwaga pierwsza odnosi się do przemysłu mleczarskiego. Otóż zdarzają się takie okresy w roku, kiedy nie wszystko skupione mleko przerabiane jest na najbardziej wartościowe i poszukiwane na rynku przetwory. Celowe wydaje się poszukiwanie dalszych możliwości wykorzystania rezerw i przyspieszania rozwoju tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#EdwardDuda">Uwaga druga dotyczy przemysłu paszowego. Rolnicy często zgłaszają reklamacje co do jakości pasz. Uwzględniając napięte zadania w bilansie paszowym, trzeba szybko doprowadzić do staniu, by z powodu źle zmielonych czy źle wymieszanych pasz nie zdarzały się choroby, a nawet padnięcia zwierząt, żeby nie następowało marnotrawstwo pasz. Nie stać nas po prostu na to.</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#EdwardDuda">Rozwój produkcji rolnej zależy w coraz większym stopniu od przemysłów obsługujących rolnictwo. Stąd też wszyscy rolnicy odnoszą się z wielkim uznaniem do rozwoju tych przemysłów.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#EdwardDuda">Projekt planu pozwala stwierdzić, że przy obecnych warunkach nakłady na przemysły obsługujące rolnictwo zostały potraktowane priorytetowo i zabezpieczają niezbędne tempo ich rozwoju. Przemysły te w większym stopniu zwiększają dostawy nowoczesnych środków produkcji dla rolnictwa, które odgrywają i odgrywać będą podstawową rolę we wzroście produkcji rolnej i modernizacji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#EdwardDuda">Wysoka Izbo! Rolnicy, wieś polska realizują swe zadania w atmosferze szacunku i dużego uznania naszego społeczeństwa. Wybory do rad narodowych stopnia podstawowego skierują zapewne jeszcze większą uwagę w stronę gmin, w stronę samorządu. Aktywny samorząd terytorialny jest potrzebny nam wszystkim, a dobra rada narodowa stanowi wzór dla innych organów samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#EdwardDuda">Kształtowanie wysokiej aktywności społeczno-zawodowej rolników i pracowników obsługi rolnictwa jest głównym celem pracy politycznej kół i komitetów ZSL, które ściśle współdziałając z organizacjami i komitetami PZPR, realizują wspólne programy w każdej wsi i gminie.</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#EdwardDuda">Wysoka Izbo! Z satysfakcją stwierdzamy, że w kończącym się roku aktywna polityka zagraniczna Polski zgodna była z ustalonymi na VI i VII Zjeździe priorytetami i służyła realizacji strategii społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#EdwardDuda">Jak wynika z informacji Ministra Spraw Zagranicznych towarzysza Emila Wojtaszka, w bieżącym roku nastąpiło dalsze zacieśnienie i rozszerzenie wszechstronnej współpracy ze Związkiem Radzieckim i pozostałymi krajami socjalistycznymi. Udział delegacji PZPR z I Sekretarzem Komitetu Centralnego towarzyszem Edwardem Gierkiem w obchodach 60 rocznicy Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej, rozmowy I Sekretarza KC PZPR z Sekretarzem Generalnym KC KPZR Leonidem Breżniewem, zawarcie nowego układu o przyjaźni i współpracy z naszym zachodnim sąsiadem Niemiecką Republiką Demokratyczną, oficjalna wizyta naszej delegacji państwowej na Węgrzech — to ważkie przykłady aktywności naszej polityki zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#EdwardDuda">Na pozytywną ocenę zasługują także nasze działania i inicjatywy na rzecz pełnej realizacji postanowień Aktu Końcowego w Helsinkach na rzecz pogłębienia procesu odprężenia i ograniczenia wyścigu zbrojeń. Istotnym naszym Wkładem do tego procesu były rozwijające się stosunki z Francją, Włochami, Stanami Zjednoczonymi oraz dalsze postępy w normalizacji stosunków z Republiką Federalną Niemiec. W tym kontekście na szczególne podkreślenie zasługują rozmowy I Sekretarza KC PZPR z Prezydentem Francji, Kanclerzem RFN, Premierem Włoch oraz Papieżem Pawłem VI.</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#EdwardDuda">Z satysfakcją trzeba również odnotować fakt rozszerzenia naszych stosunków politycznych i gospodarczych z krajami rozwijającymi się.</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#EdwardDuda">Nasza polityka zagraniczna w ostatnim okresie z powodzeniem wypełniała w złożonych warunkach międzynarodowych swe główne zadanie — tworzenie maksymalnie korzystnych warunków zewnętrznych dla wszechstronnego, pomyślnego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#EdwardDuda">Wszyscy Polacy z ogromną satysfakcją przyjmują fakt rosnącego szacunku i autorytetu Polski i osobiście wobec przywódcy naszego narodu — I Sekretarza KC PZPR towarzysza Edwarda Gierka na arenie międzynarodowej. Umocniło to autorytet i pozycję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i dobrze służyło konstruktywnemu rozwijaniu polityki państw socjalistycznych, naszym wspólnym wysiłkom na rzecz pokoju, odprężenia i rozbrojenia, rozwijania współpracy międzynarodowej, pełnej realizacji postanowień układu w Helsinkach.</u>
          <u xml:id="u-9.35" who="#EdwardDuda">Pragnę w imieniu Klubu Poselskiego ZSL zapewnić, że będziemy nadal ugruntowywać w swych szeregach świadomość doniosłości naszej pryncypialnej polityki zagranicznej, jak również aktywnie ją wspierać w kontaktach Stronnictwa z partiami i organizacjami chłopskimi.</u>
          <u xml:id="u-9.36" who="#EdwardDuda">Wysoka Izbo! Projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego na 1978 rok stanowi kontynuację strategii VII Zjazdu PZPR, której pełnego poparcia udzielił VII Kongres ZSL. Projekt ten dostosowany jest do aktualnych warunków wewnętrznych i zewnętrznych. Uwzględnia wymogi manewru gospodarczego, mającego na celu lepsze zaspokojenie potrzeb bytowych ludności i harmonijny rozwój całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-9.37" who="#EdwardDuda">Klub Poselski ZSL, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, jest przekonany, że realizacja tego planu przyniesie dalszy rozwój gospodarki, poprawę poziomu życia społeczeństwa i umocni pozycję Polski na arenie międzynarodowej. I dlatego Klub Poselski ZSL będzie głosował za przyjęciem przez Wysoką Izbę uchwały Sejmu PRL o narodowym planie społeczno-gospodarczym i za ustawą budżetową na rok 1978 wraz z poprawkami przedłożonymi przez Komisję.</u>
          <u xml:id="u-9.38" who="#EdwardDuda">Ludowcy uczynią wszystko, aby zadania planu zostały w pełni wykonane przez polską wieś, przez pracowników gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-9.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#StanisławGucwa">Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 12 min. 50.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#HalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Witold Lassota.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#WitoldLassota">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Wkraczamy w trzeci rok realizacji planu 5-letniego. Określamy dziś syntezę działań zamierzonych na nadchodzący rok, działań, które urzeczywistniają w kolejnych etapach strategię przyjętą na VI i rozwiniętą na VII Zjeździe partii.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#WitoldLassota">Z upoważnienia Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego pragnę wyrazić nasze poparcie dla przedłożonych Wysokiej Izbie projektów planu i budżetu. Klub głosować będzie za ich przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#WitoldLassota">Mamy świadomość tego, że nie ma planów doskonałych i budżetów w pełni wystarczających na wszystkie potrzeby, ale mamy też świadomość rodzącą się nie tylko dziś, że istniejące zasoby energii ludzkiej, aktywności społecznej i wzrastającej gospodarności mogą dać znacznie korzystniejsze rezultaty, bardziej przyspieszać procesy ekonomiczne, spełniać rosnące zadania. Nie można też jednak wykluczyć możliwości, że każdy czekający nas dzień ujawniać będzie nowe, wyższe potrzeby wynikające ze stałego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#WitoldLassota">W ocenie aktualnych uwarunkowań i szans przyszłości nie możemy pomijać znaczenia i dorobku minionych lat. Mam tu na myśli dokonania ostatniego siedmiolecia. Ten stosunkowo krótki okres, to przecież nie spotykany postęp w zakresie doskonalenia warunków życia i pracy społeczeństwa, umacniania pozycji i roli Polski w świecie, o czym poinformował Wysoką Izbę Minister Spraw Zagranicznych, a do czego jeszcze powrócę.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#WitoldLassota">Mówiąc więc o zadaniach roku 1978, musimy je widzieć nie tylko wycinkowo, lecz w kontekście całej dekady lat siedemdziesiątych. Cechowała je przede wszystkim niezmienność celów społecznych. Wymienić tu należy pełne włączenie do pracy znacznego przecież potencjału siły ludzkiej o wyższych niż w latach poprzednich kwalifikacjach i aspiracjach.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#WitoldLassota">Równolegle z ogromnym zatrudnieniem sprostaliśmy stale rosnącym potrzebom socjalnym. Dało to w efekcie niezwykłe dotąd wzbogacenie trwałego majątku narodowego i umocniło przesłanki dalszego, intensywnego rozwoju kraju, co charakteryzować będzie też rok 1978. Zadania tego roku realizować będziemy w niełatwych warunkach zewnętrznych, co wynika z dekoniunktury i niekorzystnego dla naszego handlu zagranicznego kształtowania się cen. Również i warunki wewnętrzne wykazują zjawiska wymagające naszej szczególnej uwagi. Do takich należy między innymi produkcja rolna, która wprawdzie w 1977 r. była wyższa o ponad 15% w porównaniu z 1970 r., to jednak była ona bez mała o 3% niższa niż w 1975 roku. Plan na 1978 r. zakłada wysokie zadania w rolnictwie. Ich realizacja nie będzie wolna od wielu napięć. Liczymy, że w tej dziedzinie w najbliższej przyszłości nastąpią skumulowane efekty wieloletnich nakładów.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#WitoldLassota">Nie wszystkie przecież przyczyny obniżonych efektów wynikają z niekorzystnych warunków atmosferycznych. Również czynnik subiektywny w całej naszej gospodarce odgrywa niemałą rolę. Trzeba zatem wzmóc szacunek dla pracy, racjonalniej wykorzystywać siły ludzi i maszyn, polepszać system doskonalenia, organizacji i zarządzania, podnosić dyscyplinę i oszczędniej dysponować materiałami i surowcami. Musimy więc podnieść rangę gospodarskiego myślenia i działania, rachunku ekonomicznego i efektywności dla osiągania w każdej dziedzinie konkretnych i wymiernych rezultatów. Stać się to powinno regułą dla jednostek administracji państwowej i gospodarczej, dla całego społeczeństwa i jego organów przedstawicielskich — rad narodowych wszystkich szczebli.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#WitoldLassota">Cechą charakterystyczną omawianych dziś projektów planu i budżetu jest to, że do realizacji celów społeczno-gospodarczych zmierzamy nie tylko przez wzrost nakładów, ale przede wszystkim drogą przegrupowania sił kierowanych na węzłowe problemy rynku, rolnictwa, budownictwa mieszkaniowego i handlu zagranicznego. Przy wyraźnie określonych i niezmiennych celach, a także limitowanych w sensie strukturalnym środkach — konieczne staje się utrzymanie równomierności działań, wyważonych decyzji, głębszego poczucia odpowiedzialności dla zachowania niezbędnej równowagi w podstawowych dla kraju sprawach. Na czoło zagadnień wysuwa się tu sytuacja pieniężno-rynkowa; chodzi głównie o zwiększenie podaży żywności, towarów przemysłowych i usług, a więc o to wszystko, co decyduje o odczuwalności efektów racjonalnego gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#WitoldLassota">Kolejnym ważnym elementem równowagi społeczno-gospodarczej jest równowaga inwestycyjna. Stąd zmniejszenie udziału programu inwestycyjnego w obciążeniu dochodu narodowego, stąd koncentracja poprzez zmianę wewnętrznej struktury i większe zwrócenie uwagi na procesy modernizacyjne oraz jakość i koszty inwestycji. Są to elementy, które decydują zarówno w zakresie aktualnych potrzeb, jak również tworzą warunki pomyślnego zamknięcia bieżącego planu pięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#WitoldLassota">Kolejny problem stanowi handel zagraniczny. Konsekwentnie dążyć musimy do stopniowej likwidacji ujemnego salda płatniczego. Notujemy już wprawdzie od dwu lat pozytywną tendencję zmian w relacjach pomiędzy importem i eksportem, niemniej jednak zmierzać należy do dalszej intensyfikacji produkcji eksportowej i konsekwentnego racjonalizowania importu.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#WitoldLassota">W eksporcie z satysfakcją notujemy otwierające się nowe możliwości, a mianowicie udziału w zagranicznym obrocie handlowym średnich i małych przedsiębiorstw. Ta forma wymiany gospodarczej występuje już w zawieranych ostatnio umowach z niektórymi krajami zachodnimi. Jest to między innymi rezultat gospodarczej pozycji Polski, jak również naszej aktywnej polityki zagranicznej. U podstaw tej polityki jest stale pogłębiająca się przyjaźń i sojusz ze Związkiem Radzieckim. Pozostajemy jeszcze pod wrażeniem doniosłych, również w naszym kraju, obchodów 60 rocznicy Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji. Potwierdziły one, jak głęboko w polskim społeczeństwie ugruntowała się świadomość budowania siły socjalistycznej Polski w oparciu o jedność i współpracę z Krajem Rad, wiodącą silą naszej wspólnoty polityczno-obronnego Układu Warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#WitoldLassota">Minister Spraw Zagranicznych Emil Wojtaszek, charakteryzując politykę zagraniczną naszego kraju, wiele uwagi poświęcił realizacji postanowień Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie jako mającym istotne znaczenie dla dalszego pokojowego rozwoju współczesnego świata, dla dwustronnej i wielostronnej współpracy gospodarczej. Nasze zaangażowanie w tym procesie jest kontynuacją wieloletnich inicjatyw Polski na arenie międzynarodowej w zakresie odprężenia. Z uznaniem przyjmujemy nowe doniosłe propozycje radzieckie zmierzające do zahamowania wyścigu zbrojeń, przede wszystkim zaś zapobieżenia rozprzestrzenianiu broni nuklearnej.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#WitoldLassota">Współpraca naszego kraju z państwami o odmiennych ustrojach społecznych jest obecnie szersza niż kiedykolwiek. Praktyka po ostatnich wizytach międzypaństwowych, a zwłaszcza dalsze możliwości normalizacji stosunków między Polską a RFN, jak również rozmowy I Sekretarza KC partii Edwarda Gierka w Watykanie potwierdzają, że rozwój stosunków w dziedzinach najistotniejszych spraw międzynarodowych, handlu, przemysłu, nauki i techniki jest zgodny z interesami wszystkich państw, stanowi istotny bodziec postępu gospodarczego i polepszania warunków życia każdego narodu. Rezultaty tej polityki będą miały również wpływ na realizację naszych zadań w najbliższej przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#WitoldLassota">Wysoki Sejmie! Jednym z podstawowych problemów, jakie niesie współczesna cywilizacja i postęp techniczny jest sprawa paliw, energii, surowców i materiałów. Bardzo trudne zadania planu w tym zakresie zostały zbilansowane. W rachunku tym jednakże uwzględniono imperatyw gospodarności i racjonalnego oszczędzania. Niezbędne w tym procesie będzie dalsze wdrażanie nowoczesnych technologii dla pełnej produktywności nagromadzonego majątku trwałego. Występująca niejednokrotnie żywiołowość, brak kontroli zużycia energii i surowców to jedno z ważnych oczekiwanych zadań nauki. Postępująca racjonalizacja procesów produkcyjnych staje się już obecnie nakazem w obliczu ograniczonego dopływu rąk do pracy.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#WitoldLassota">Zapoczątkowany przed rokiem programem rządowym szeroki rozwój usług bytowych dla ludności i produkcji rynkowej obliguje mnie do wyrażenia w imieniu Klubu satysfakcji z pozycji, jaką zajmuje w rozpatrywanym planie drobna wytwórczość. Jest to jednocześnie dla środowisk, które prowadzą tę działalność, duże zobowiązanie.</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#WitoldLassota">W przypadku rzemiosła przyjęte w projekcie planu na 1978 r. wielkości oznaczają m.in.:</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#WitoldLassota">— w zatrudnieniu wzrost do 380 tys. osób,</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#WitoldLassota">— w sprzedaży wyrobów i usług 65 mld zł.,</u>
          <u xml:id="u-12.18" who="#WitoldLassota">— w liczbie zakładów 206 tys., w tym wyższy przyrost przewiduje się dla wsi.</u>
          <u xml:id="u-12.19" who="#WitoldLassota">Jest to uzasadnione oczekiwaniem efektów technicznego zainwestowania w rolnictwie, co będzie wymagało sprawnego zaplecza remontowo konserwacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-12.20" who="#WitoldLassota">Jedną z nadrzędnych dziedzin nowoczesnych usług jest również cała sfera łączności i telekomunikacji. Wartość usług z tego tytułu zapisana w projekcie planu wyraża się wielkością 11 600 mln zł. Mogłaby ta kwota być znacznie wyższa, gdyby nie ograniczenia nakładów inwestycyjnych. Stąd też mniejszy będzie udział usług łączności w obrotach rynkowych. Podobne relacje ekonomiczne wystąpią i w innych dziedzinach. W handlu na przykład będzie to dotyczyło jego sieci, zaplecza i technicznego wyposażenia. Dla efektywniejszego wykorzystania wszystkich przeznaczonych na ten cel środków rysuje się postulat, by w ramach doskonalenia zarządzania i planowania zwiększyć udział wojewodów w decyzjach o rozmieszczeniu materialnych nakładów na rozwój sieci handlowej.</u>
          <u xml:id="u-12.21" who="#WitoldLassota">Obywatele Posłowie! Jest godne podkreślenia, że plan i budżet zakładają wysokie tempo świadczeń społecznych, które powiększa się o około 22%.</u>
          <u xml:id="u-12.22" who="#WitoldLassota">Szczególnego więc poparcia pragniemy udzielić wszystkim wnioskom wyrażonym przez posła sprawozdawcę w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, a dotyczącym pełnego kompleksu usług niematerialnych w zakresie oświaty, kultury, zdrowia i ochrony środowiska. To szczególne poparcie dla dziedzin niematerialnych wynika stąd, że efekty całej sfery działalności gospodarczej zależne są od równoległego i harmonijnego udziału czynników świadomości, zaangażowania i obywatelskiej postawy człowieka, kształtowanej w równej mierze ekonomicznymi, jak i społecznymi celami naszej polityki. Dziękuję za Uwagę.</u>
          <u xml:id="u-12.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Roman Stachoń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#RomanStachoń">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożony pod dzisiejsze obrady projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego na rok 1978, mimo uwzględnienia całej złożoności i zmienności warunków zewnętrznych i wewnętrznych, w jakich znalazła się nasza gospodarka — podporządkowany został generalnym celom i zadaniom polityki społeczno-gospodarczej, wytyczonym na VI i VII Zjeździe partii, tj. dalszej poprawie warunków życia naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#RomanStachoń">Potwierdzeniem tej linii jest przede wszystkim założony w projekcie planu szybszy wzrost spożycia niż dochodu narodowego do podziału. Umożliwi to wzrost dochodów nominalnych przypadających na mieszkańca o ok. 5,5%, a dochodów realnych o około 4%. Wzrost przeciętnej płacy nominalnej w gospodarce uspołecznionej powinien wynieść 2,8%, a wzrost płacy realnej 1,8%. Są to wskaźniki niższe niż w latach poprzednich. Jest to jednak zmniejszenie niezbędne wobec osiągniętych przyrostów płac i innych dochodów, znacznie wyższych od założeń planowych, jakie były w roku ubiegłym i bieżącym, co w określonym stopniu zaważyło na skali napięć rynkowych i utrudniało utrzymanie równowagi pieniężno-rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#RomanStachoń">Szybciej od przeciętnych wzrosną płace najniższe, co wynika z podjętych już w tym roku decyzji oraz pozapłacowe dochody ludności, a zwłaszcza renty i emerytury. Ogółem wydatki państwa z tytułu świadczeń społecznych wyniosą 152 mld zł i będą wyższe niż w roku ubiegłym o 22%. Tak więc w projekcie planu zawarta jest sprawiedliwa i słuszna społecznie koncepcja szybszej poprawy warunków życia tych grup ludności, których dochody są niższe od przeciętnych.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#RomanStachoń">Społeczeństwo nasze zdaje sobie sprawę, że przyjęte założenia wynikają z obecnych możliwości gospodarki narodowej, że wzrost dochodów ludności musi być utrzymany w granicach ekonomicznie uzasadnionych i że — obok przezwyciężenia obiektywnych uwarunkowań — związany jest z podniesieniem na wyższy poziom efektywności naszej gospodarki i gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#RomanStachoń">Obywatele Posłowie! Wychodząc z tych samych przesłanek społeczno-gospodarczych, projekt planu zakłada znacznie szybsze tempo wzrostu dostaw towarów i usług na rynek niż wzrost przychodów ludności. Dostawy towarów będą w roku 1978 wyższe o prawie 10%, a usług o ok. 13%. Znajdują one zabezpieczenie w wyprzedzającym — w stosunku do produkcji przemysłowej ogółem — wzroście produkcji, przeznaczonej na cele rynkowe, w dodatkowych środkach inwestycyjnych na gospodarkę żywnościową w wysokości ok. 9 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#RomanStachoń">Zakładana zwiększona kontrola państwowa i społeczna nad nieuzasadnionym ruchem cen, nierzadko powodowanych przez część przedsiębiorstw, m.in. przez podmiany asortymentów, powinna sprzyjać poprawie równowagi rynkowej i stopniowej likwidacji napięć na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#RomanStachoń">Podnoszenie poziomu i jakości życia naszego społeczeństwa znajduje swe odzwierciedlenie również w priorytetach, jakie projekt planu na rok przyszły zapewnia budownictwu mieszkaniowemu. Jest to priorytet niezbędny i społecznie uzasadniony. Na VII Zjeździe partii wysunęliśmy bowiem ogromne zadanie zbudowania do końca bieżącego pięciolecia ponad półtora miliona mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#RomanStachoń">Zwiększenie w projekcie planu o ponad 10 mld zł nakładów na kompleks mieszkaniowy w stosunku do roku bieżącego powinno przyczynić się do odrobienia zaległości w budownictwie mieszkaniowym i stworzyć warunki do pełnego wykonania zadań nakreślonych w planie na rok 1978 i całą pięciolatkę.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#RomanStachoń">Przyśpieszony rozwój budownictwa mieszkaniowego wymaga ściślejszego zharmonizowania z rozwojem całej szeroko rozumianej infrastruktury miejskiej, zwłaszcza jeśli chodzi o urządzenia socjalno-usługowe, szkoły, przedszkola i żłobki w osiedlach mieszkaniowych, których brak mocno odczuwają matki pracujące. Przemawiają za tym dodatkowe dysproporcje, jakie na tym odcinku występują od wielu już lat na terenie całego kraju. Narodowy plan społeczno-gospodarczy potrzeby te stara się uwzględnić.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#RomanStachoń">Oceniając pozytywnie założenia projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego na 1978 rok, chciałbym podkreślić potrzeby samej tylko aglomeracji katowickiej, gdzie występujące od wielu lat braki w wyposażeniu miast w infrastrukturę komunalną i usługową, oczyszczalnie ścieków i urządzenia odpylające oraz zmniejszające emisję gazów do atmosfery rzutują bardzo niekorzystnie na warunki życia ludności, a także są źródłem wielu codziennych kłopotów.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#RomanStachoń">Również problemy transportu w województwie katowickim wymagają generalnie dalszej modernizacji. Wiadomo, że nie jest to sprawa prosta i realizowana być musi w dłuższym okresie. Jednym z istotnych warunków w tym procesie jest modernizowanie systemu komunikacyjnego w tej bezsprzecznie najbardziej uprzemysłowionej w kraju aglomeracji. Istniejące w tym zakresie trudności rzutują także na sferę produkcji, utrudniając dostawy surowców i materiałów oraz wywóz wyrobów, co nie jest bez znaczenia dla całej gospodarki narodowej. W związku z tym zachodzi pilna potrzeba znacznego przyśpieszenia rozwoju systemu transportowego w aglomeracji katowickiej.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#RomanStachoń">Zasadniczego usprawnienia wymaga również na tym obszarze komunikacja pasażerska, z której w ciągu doby korzysta około 3 mln osób, w tym 2 mln dojeżdżających do szkół i zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#RomanStachoń">Przeznaczając w projekcie planu zwiększoną ilość środków na rozwój infrastruktury społecznej, należy także zwrócić uwagę na uzyskanie dalszej poprawy w szpitalnictwie na pokrycie szczególnie szybko narastających potrzeb w takich dziedzinach medycyny, jak: psychiatria, neurologia, laryngologia, urologia i okulistyka, a także na poprawę stanu wyposażenia medycznego i zaplecza gospodarczego służby zdrowia, co pozostaje w bezpośrednim związku ze wskazanym przez plan kierunkiem działania na rzecz ochrony zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#RomanStachoń">Wysoki Sejmie! Realizacja głównych celów i zadań narodowego planu społeczno-gospodarczego wymaga znacznie większej mobilizacji społecznej, zwłaszcza w zakresie poprawy dyscypliny gospodarowania oraz zwiększenia efektywności i jakości wykonywanej pracy. W tym też kierunku będzie rozwijana organizatorska oraz wychowawcza i kontrolna działalność związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#RomanStachoń">Trzeba będzie dołożyć starań, aby zapewnić efektywność wszystkich dziedzin gospodarowania zarówno w produkcji, jak i w szerokiej sferze działalności społecznej. Istnieją jeszcze znaczne rezerwy, wyrażające się w lepszym wykorzystaniu bazy produkcyjnej i socjalnej, oszczędnym gospodarowaniu środkami materiałowymi, pracą ludzką, we wzroście wydajności i poprawie jakości pracy.</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#RomanStachoń">Konferencje samorządów robotniczych dokonują obecnie wnikliwej analizy planów na 1978 rok. Są podejmowane decyzje, które umożliwią dalsze powiększenie produkcji społecznie użytecznej, zwłaszcza rynkowej i eksportowej, uwzględniając możliwości zaopatrzenia surowcowo-materiałowego ze źródeł krajowych oraz z importu.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#RomanStachoń">Dąży się do wyeliminowania braków i zmniejszania strat wynikających z niskiej jakości wyrobów i usług, do usprawnienia gospodarki materiałami, surowcami, paliwami i energią.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#RomanStachoń">Można z całym przekonaniem przyjąć, że społeczeństwo nasze zaakceptuje uchwalone zadania i z pełnym zaangażowaniem podejmie ich realizację. Od tego bowiem zależeć będzie prawidłowe wykorzystanie środków przeznaczonych na poprawę bytu ludności, jak również dalszy rozkwit naszej ukochanej socjalistycznej ojczyzny. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#ZenonKomender">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Jest rzeczą naturalną, że przemawiając w imieniu Koła Poselskiego „Pax” w tej debacie budżetowej, którą poprzedziła informacja o polityce zagranicznej, zacznę od spraw związanych z wizytą I Sekretarza Komitetu Centralnego PZPR Edwarda Gierka w Watykanie. Wywarła ona głębokie wrażenia nie tylko na polskiej społeczności katolickiej. Niezależnie bowiem od wyznawanego światopoglądu, wszyscy Polacy przepojeni patriotyzmem i myślący kategoriami narodowej racji stanu, są świadomi rangi stosunków między państwem i kościołem w dziele pogłębiania moralno-politycznej jedności naszego społeczeństwa, a także pozytywnej roli, jaką kościół ma do spełnienia w kształtowaniu postaw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#ZenonKomender">Spotkanie to na płaszczyźnie międzynarodowej uwypukliło wzajemny szacunek i zaufanie do intencji, działań i celów na rzecz światowego pokoju i odprężenia. I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR, wyrażając uczucia narodu polskiego, podkreślił wielkie wartości wypływające z osobistej postawy Papieża oraz pozytywne skutki aktywności Stolicy Apostolskiej, szczególnie w odniesieniu do problematyki bezpieczeństwa i współpracy w Europie. Ojciec św. ze swej strony pięknie i dobitnie wyraził pewność, iż Polska świadoma gorzkich doświadczeń przeszłości, ukształtowana przez pokolenia w duchu przyjaźni wobec innych narodów, jest dzisiaj — jak zawsze — szczególnie oddana sprawie pokoju, a jej współczesna (polityka zagraniczna odznacza się konsekwencją i skutecznością w dążeniu do jego umacniania.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#ZenonKomender">Duchowieństwo polskie i świeccy działacze katoliccy ogromną wagę przywiązują do kontekstu społeczno-politycznego, w jakim Ojciec św. umieszcza misję kościoła w Polsce. Paweł VI wyraził pragnienie współpracy nie tylko w sprawach pokoju światowego, ale i na rzecz podnoszenia kondycji moralnej naszego społeczeństwa dla wychowania ludzi rzetelnych, oddanych swemu narodowi i państwu. Chodzi o to „ażeby — jak to określił Papież — w klimacie nacechowanych zaufaniem stosunków między kościołem i państwem oraz przy uznaniu właściwych zadań i misji kościoła we współczesnej rzeczywistości kraju, działać na rzecz jedności Polaków w dziele budowania pomyślności Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — co jest również życzeniem Episkopatu. Tylko w ten sposób kościół będzie w stanie pełniej i wnosić ów wkład, który pragnie dać i którego oczekuje się od niego”.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#ZenonKomender">Ruch społecznie postępowy katolików odczytuje powyższe słowa jako potwierdzenie drogi, którą podjął w początkach nowej państwowości polskiej. Starając się swoją aktywnością w latach 1945–1950 przyczynić się do zawarcia pierwszego porozumienia między państwem i kościołem, kierowaliśmy się przeświadczeniem, że socjalistyczny ustrój społeczny winien być budowany rękoma całego narodu wierzących i niewierzących. Uważaliśmy i uważamy, iż jedność moralno-polityczna narodu polskiego wymaga poszanowania różnic światopoglądowych. Dlatego z najwyższą uwagą i świadomi ich wagi wysłuchaliśmy słów I Sekretarza: „W pracy dla Polski, dla jej rozwoju i pomyślności, jednoczy się cały naród. Ta patriotyczna jedność, wznosząca się ponad różnice światopoglądowe, jest dla naszego narodu i dla sił politycznych stojących u steru naszego państwa, nakazem historycznym i dobrem najwyższym. Kierując się tym, utrwalamy w duchu tradycyjnej polskiej tolerancji stan, którego cechą jest to, że między kościołem i państwem nie ma konfliktu; mamy wolę współdziałania w urzeczywistnianiu wielkich celów narodowych”.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#ZenonKomender">Z górą ćwierć wieku temu ruch nasz witał jako sukces nie tylko doraźny — pierwsze porozumienie między kościołem i państwem. W artykule posła Bolesława Piaseckiego, drukowanym w kwietniu 1950 r. na łamach „Słowa Powszechnego”, stwierdzono: „Uregulowanie stosunków między kościołem a państwem tworzy warunki do tego, aby współżycie odrębnych światopoglądów w jednej społeczności narodowej i państwowej przebiegało w sposób najbardziej korzystny dla jej interesów”.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#ZenonKomender">Miarą obecnie osiągniętego postępu w procesie pogłębienia jedności narodu budującego socjalizm jest treść spotkania Edwarda Gierka z Pawłem VI, poprzedzonego rozmową z Prymasem Polski. Doniosłości tego aktu nie sposób przecenić, a wynikające z niego wnioski znaleźć powinny odbicie w naszej działalności.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#ZenonKomender">Potrzebne jest dziś pełniejsze rozeznanie i docenianie roli katolików świeckich w procesie organizowania aktywności społecznej ludzi wierzących ma rzecz socjalistycznego rozwoju naszego kraju. Usuwane być powinny różnego typu zahamowania na tej drodze, w tym również opóźnienia niektórych środowisk katolickich we współczesnym, rozumieniu potrzeb i interesów kościoła i państwa.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Fundamentem naszego rozwoju społeczno-gospodarczego jest aktywna i generalnie słuszna polityka zagraniczna naszego państwa. Mówił dziś o tych sprawach Minister Spraw Zagranicznych. Rozwijał te problemy poseł Zieliński, przemawiając z tej trybuny w imieniu Klubu Poselskiego PZPR. Podstawą tej polityki jest stale umacniany sojusz Polski Ludowej ze Związkiem Radzieckim. Niedawne obchody 60 rocznicy Rewolucji Październikowej były okazją do podkreślenia jego wagi.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#ZenonKomender">Przez cały okres powojenny Polska działała razem z ZSRR we wszystkich sprawach umacniania pokoju i bezpieczeństwa w Europie i na świecie, w utrwalaniu pozycji socjalistycznej wspólnoty. W dużej mierze w wyniku tych działań od szeregu już lat zachodzą w sytuacji międzynarodowej poważne i pozytywne zmiany. Zarysował się trwały zwrot ku odprężeniu i pokojowemu współistnieniu, osłabło napięcie.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#ZenonKomender">Obecnie otwarte zostały nowe perspektywy pokojowego rozwoju. ZSRR wysunął nowe propozycje, które znajdują pełne poparcie wszystkich krajów naszej wspólnoty i wszystkich sił postępowych na świecie. Wytyczając kierunek polityki zagranicznej naszego ludowego państwa, dbamy o to, aby wszystkie poczynania Polski na arenie międzynarodowej wzbogacały ten program i służyły jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#ZenonKomender">Aktywne uczestnictwo polityki zagranicznej Polski Ludowej w inicjatywach obozu socjalistycznego decyduje o wysokiej randze naszego państwa na arenie międzynarodowej. Widomym tego znakiem są oficjalne wizyty, jakie złożył I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek w ciągu ostatnich lat w różnych państwach. Aktywna polityka zagraniczna ułatwia stały rozwój naszego handlu zagranicznego, który spełniać powinien coraz większą rolę w rozwoju naszej gospodarki. Szczególnie doniosłe znaczenie ma tu handel i współpraca gospodarcza ze Związkiem Radzieckim, głównym dostawcą dóbr inwestycyjnych i surowców, a także różnych deficytowych towarów.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#ZenonKomender">Istotne trudności występują w naszym handlu z krajami kapitalistycznymi. Zjawiska recesyjne utrzymujące się w gospodarce krajów kapitalistycznych utrudniają lokowanie naszych towarów na rynkach tego obszaru. Powodują one również narastanie tendencji protekcjonistycznych w tych krajach. Niekorzystnie kształtują się zmiany cen. Niestety, zbyt często jeszcze trudności te pogłębia zła jakość naszych wyrobów, nieprzemyślany import, zła gospodarka maszynami i surowcami importowanymi. Zmiana tej sytuacji stanowi jedno z kluczowych zadań planu na 1978 r.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Podstawowym problemem planu i budżetu na 1978 r. jest nie tylko uzyskanie odpowiednich wzrostów ilościowych, ale przede wszystkim osiągnięcie rezultatów jakościowych, podniesienie efektywności gospodarowania, a obok tego dokonanie głębokiego przegrupowania struktury produkcji i inwestycji, tak aby można było osiągnąć ciągłość dotychczasowej strategii społeczno-gospodarczej i zrealizować najpilniejsze cele społeczne — i to wszystko w warunkach znacznie trudniejszych niż przewidywano w momencie uchwalania planu 5-letniego. Do najpilniejszych problemów społecznych słusznie zaliczono w planie poprawę zaopatrzenia ludności w podstawowe towary i usługi oraz uzyskanie znaczącej poprawy w zakresie budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#ZenonKomender">Od właściwej realizacji tych zadań zależy w decydującej mierze poprawa warunków życia polskich rodzin, lepsze funkcjonowanie rodzinnego gospodarstwa domowego. Ono to właśnie powinno się w coraz większym stopniu stawać jednym z elementów całego systemu planowania rozwoju społeczno-gospodarczego. Wynika to stąd, że tylko prawidłowa i pełna synteza potrzeb tych gospodarstw może określić właściwą i społecznie efektywną strukturę produkcji ogromnej części dóbr i usług.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#ZenonKomender">Stąd też wynika ogromne znaczenie stałego badania potrzeb gospodarstw domowych. Niestety, w tej dziedzinie ciągle jeszcze dysponujemy danymi orientacyjnymi, szacunkowymi. Brak jest systematycznych i zsynchronizowanych działań zmierzających do pełnego rozeznania tych potrzeb i do racjonalnego ich kształtowania.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#ZenonKomender">Mówiąc o ekonomicznych aspektach gospodarstwa domowego, nie możemy zapominać o tym, że jego znaczenie społeczne, a szczególnie ideowo-wychowawcze, jest niewspółmiernie większe i że „ekonomika gospodarstwa domowego” musi być służebna w stosunku do zasadniczej funkcji rodziny, jaką jest wszechstronny rozwój osobowości wszystkich jej członków, a w szczególności dobre wychowanie dzieci. Wysoka ranga „ekonomiki gospodarstwa domowego” wynika z podstawowej funkcji rodziny, którą jest utrzymanie ciągłości biologicznej i kulturowej narodu. Stąd też konieczny jest odpowiedni model tego gospodarstwa, który w naszych warunkach wynikać powinien: z podstawowych założeń światopoglądowych członków rodziny, z zasad socjalistycznego ustroju społecznego, z polskich tradycji kulturowych, a wreszcie z możliwości ekonomicznych państwa i dorobku poszczególnych członków rodziny.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#ZenonKomender">Stałą troską państwa socjalistycznego jest i powinno być dążenie do stworzenia równości szans rozwoju dla wszystkich obywateli, do wyrównania dysproporcji w poziomie życia rodzin, a szczególnie do zapewnienia minimum socjalnego członkom rodzin wielodzietnych.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#ZenonKomender">W latach siedemdziesiątych wiele zostało zrobione dla polepszenia bytu polskich rodzin. Poważny wzrost średnich płac, a obok tego pełne zatrudnienie bardzo licznych roczników tzw. wyżu demograficznego odbiło się pozytywnie na dochodach pieniężnych rodzin. Dziś w naszym kraju czynnych zawodowo jest ponad 17 milionów ludzi, a więc połowa ogółu ludności. Jest to wskaźnik aktywności zawodowej najwyższy w naszych dziejach i jeden z najwyższych we współczesnym świecie. Świadczy on najlepiej o stałej realizacji polityki zapewniającej człowiekowi pracy bezpieczeństwo socjalne i pewność jutra rodzin polskich. Dziś chodzi o to, aby ten proces pogłębiać, tworząc równocześnie matkom pracującym coraz lepsze warunki do wychowania dzieci. Trzeba przy tym przede wszystkim usuwać uciążliwe w życiu codziennym niedomogi, niedociągnięcia, niedbalstwo i to wszystko, co nie pozwala na właściwe funkcjonowanie rodziny. Są to zarówno poważne problemy, jak i drobne sprawy i sprawki z różnych dziedzin. Dziś rzeczą podstawową, obok rozwoju budownictwa mieszkaniowego — i to generalnie postawiono w projekcie planu — jest stopniowa poprawa zaopatrzenia w podstawowe artykuły żywnościowe oraz likwidowanie istniejącego obecnie deficytu szeregu drobnych artykułów rynkowych. Obok tego tworzy się warunki do rozwijania masowej produkcji wyrobów standardowych, powszechnie dostępnych dla nisko i średnio zarabiających.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#ZenonKomender">Wiele niedogodności życia codziennego wiąże się ze złym funkcjonowaniem handlu i to nie tylko ze względu na braki ilościowe towarów, ale bardzo często na złą ich jakość, złą organizację sprzedaży, brak elementarnej troski o warunki obsługi klientów. Problem, którego pełne rozwiązanie ciągle jest przed nami — to rozwój ilościowy i podniesienie jakości usług socjalno-bytowych. Plan kładzie duży nacisk na poprawę tego stanu rzeczy. Jednak ciągle jeszcze mnożą się trudności w realizacji założeń wieloletniego programu rozwoju tej dziedziny gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#ZenonKomender">Zmorą wielu rodzin jest zła jakość budownictwa mieszkaniowego, przewlekłe remonty mieszkań, nienadążanie z budownictwem towarzyszącym na nowych osiedlach, brak żłobków i przedszkoli, złe funkcjonowanie niektórych urządzeń komunalnych. Sprawą szczególnie ważną również z punktu widzenia produkcyjnego są ciągle jeszcze występujące zakłócenia w dojazdach do pracy i to na trasach i w przedsiębiorstwach, które — wydawać by się mogło — mają wszelkie warunki do właściwego funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-16.20" who="#ZenonKomender">Inną niedogodnością jest zbyt częste jeszcze nieliczenie się z czasem interesanta i klienta w różnego typu przedsiębiorstwach i instytucjach, w których zapomina się o tym, że jesteśmy społeczeństwem ludzi pracujących i czas każdego z nas ma również cenę społeczną. Stąd też oszczędność etatów przy obsłudze obywateli przez różnego typu urzędy, instytucje i przedsiębiorstwa jest tylko pozorna, gdyż odbija się ona negatywnie na ogólnospołecznej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-16.21" who="#ZenonKomender">Te przykładowo wymienione tu niedogodności życia codziennego poważnie obniżają ogólnospołeczną efektywność działania, nie mówiąc już o tym, że budzą — niesłusznie uogólniane — negatywne oceny funkcjonowania całej naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-16.22" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! W latach siedemdziesiątych realizowane są całe ciągi inwestowania dające w efekcie zasadniczy skok w technicznym uzbrojeniu pracy i powodujące zmiany struktury ekonomicznej naszego kraju. Dotyczy to przede wszystkim bazy paliwowo-energetycznej i surowcowo-materiałowej oraz przemysłów będących nośnikami postępu technicznego. Jest to wynik zasadniczego zwiększania skali inwestowania. Najlepiej obrazują to dwie liczby. Jeżeli wielkość nakładów inwestycyjnych w gospodarce uspołecznionej w roku 1970 zamykała się liczbą 201,5 mld zł, to w roku 1976 odpowiednia wielkość wynosiła 509,2 mld zł — wszystko w cenach roku 1971. Wielkości te mówią o skali wysiłku całej gospodarki na rzecz odrobienia dystansu, jaki dzieli ciągle jeszcze naszą bazę wytwórczą od krajów wysoko uprzemysłowionych.</u>
          <u xml:id="u-16.23" who="#ZenonKomender">Realizacja tego słusznego z punktu widzenia narodowego programu jest tym trudniejsza, bowiem towarzyszy jej polityka stałego wzrostu płac i zadanie rozwijania konsumpcji, a obok tego występuje wiele czynników oddziaływających na nasz rozwój społeczno-gospodarczy, które to czynniki mają charakter obiektywny, niezależny od nas. Siła i skala ich oddziaływania rośnie m.in. również w wyniku pogłębiania kontaktów gospodarki polskiej z gospodarką światową.</u>
          <u xml:id="u-16.24" who="#ZenonKomender">Te węzłowe problemy naszego rozwoju społeczno-gospodarczego, a przede wszystkim konieczność umacniania i rozwijania naszej bazy wytwórczej, muszą być coraz szerzej i głębiej znane naszemu społeczeństwu. Bo tylko na pełnej znajomości ich sensu, rangi, ale i napięć i trudności oraz skali ryzyka może się opierać ich społeczna akceptacja, tak dziś niezbędna.</u>
          <u xml:id="u-16.25" who="#ZenonKomender">Decydującym posunięciem, mającym odbicie w projekcie planu, jest określenie wielkości inwestycji na poziomie zbliżonym do wykonania roku 1976. Zmniejsza to w zasadniczy sposób obciążenie dochodu narodowego inwestycjami z 31,6% w roku 1975 do około 24% w roku 1978.</u>
          <u xml:id="u-16.26" who="#ZenonKomender">Równocześnie realizowane być mają nowe, mające ogromną wagę społeczną dyrektywy w odniesieniu do polityki inwestycyjnej. Sprowadzają się one do zwiększenia udziału nakładów na gospodarkę żywnościową, szczególnie na rolnictwo uspołecznione i indywidualne oraz na budownictwo mieszkaniowe. Silny też kładzie się akcent na inwestycje modernizacyjne oraz na koncentrację większości nakładów na tych obiektach, których realizacja jest najbardziej zaawansowana.</u>
          <u xml:id="u-16.27" who="#ZenonKomender">Niestety, realizacja tych założeń wymaga przesunięć w czasie wielu zadań inwestycyjnych ważnych dla wielu branż i regionów. Są to problemy niełatwe, stąd też powinny być możliwie wszechstronnie uzasadnione i odpowiednio spopularyzowane, aby mogły uzyskać szeroką aprobatę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-16.28" who="#ZenonKomender">W odniesieniu do założonego zwiększenia skali inwestycji modernizacyjnych szeroka dyskusja w kręgach praktyków gospodarczych ukazuje bardzo istotne przyczyny utrudniające realizację tej słusznej dyrektywy. Wskazuje się na brak dostatecznych ilości i rodzajów niezbędnych dla modernizacji maszyn i urządzeń technologicznych oraz odpowiednich zdolności wykonawczych budownictwa. Duże potrzeby w zakresie produkcji rynkowej i eksportowej w szeregu przedsiębiorstw i brak w nich rezerw zdolności produkcyjnych utrudniają w wielu przypadkach zatrzymanie zakładów lufo okresowe ograniczenie produkcji w okresie modernizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-16.29" who="#ZenonKomender">Gorsze są warunki i wiele jest antybodźców występujących przy projektowaniu i realizacji tych inwestycji przez biura projektów i jednostki wykonawstwa budowlano-montażowego — w porównaniu z projektowaniem i realizacją nowych obiektów. Twierdzi się, że niedostatecznie uregulowane są zagadnienia kryteriów inwestycji modernizacyjnych i ich planowania, przydziału maszyn i urządzeń oraz materiałów budowlanych dla tych inwestycji. Istnieją też rozległe przyczyny psychologiczne, wynikające m.in. z rozpowszechnionego poglądu o mniejszej randze inwestycji modernizacyjnych. Usunięcie tych przyczyn i stałe podkreślanie rangi inwestycji modernizacyjnych — już chociażby przez uroczyste skwitowanie takich faktów w niektórych branżach — przyniesie &lt;na pewno pozytywne rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-16.30" who="#ZenonKomender">Wysoki Sejmie! Uchwalamy plan i budżet na rok 1978 w przededniu II Krajowej Konferencji PZPR, która wytyczy drogi i metody dalszej realizacji uchwał VII Zjazdu partii. Stąd też wskaźniki i zalecenia planu stają się fragmentem przygotowywanych decyzji II Krajowej Konferencji PZPR. W toczącej się dziś dyskusji nad ich generalnym kształtem biorą również udział wszystkie terenowe środowiska Stowarzyszenia „Pax”. Rezultatem tych działań są m.in. uwagi, wnioski i propozycje dotyczące wybranych spraw społeczno-gospodarczego rozwoju poszczególnych województw, opracowane przez aktywy naszych organizacji wojewódzkich. Opracowania;te składane są we wszystkich komitetach wojewódzkich PZPR.</u>
          <u xml:id="u-16.31" who="#ZenonKomender">Rok 1978 będzie rokiem sześćdziesięciolecia odzyskania niepodległości przez nasz naród. Stąd też pełna realizacja zadań zawartych w planie i budżecie na ten rok będzie konkretnym uczczeniem tej rocznicy przez ogólnospołeczne działania na rzecz pomnożenia naszego dorobku dla dalszego podnoszenia rangi naszego kraju, dla polepszenia bytu naszego społeczeństwa. W tym przekonaniu posłowie z Koła Poselskiego „Pax” będą głosować za uchwaleniem planu i budżetu na rok 1978.</u>
          <u xml:id="u-16.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Maciejewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#StanisławMaciejewski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Ze względu na niepomyślne warunki klimatyczne, zwiększane w ostatnich latach nakłady na przyrosty produkcji rolnej przynosiły mniejsze rezultaty od spodziewanych. Produkcja rolna nie tylko nie rosła, ale wręcz przeciwnie, spadała. Podrażało to koszty produkcji rolnej. Powodowało zmniejszenie przychodów rolnictwa, utrudniało realizację nakładów na inwestycje i produkcję bieżącą. W tej sytuacji powstały pewne opóźnienia w realizacji zadań wzrostu produkcji rolnej ustalonych na VII Zjeździe PZPR i VII Kongresie ZSL.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#StanisławMaciejewski">W okresie charakteryzującym się niepomyślnymi warunkami dla rolnictwa — państwo podejmowało wiele decyzji mających na celu pomniejszenie skutków tych niepomyślnych warunków. W szczególności zapewniało wzrost dochodów podwyższeniem poziomu cen skupu płodów rolnych; rozszerzało limity kredytów obrotowych i inwestycyjnych; powiększało dostawy środków produkcji dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#StanisławMaciejewski">W ciągu ostatnich dwu lat dokonywany jest manewr gospodarczy, którego jednym z głównych celów jest zwiększenie udziału rolnictwa w nakładach inwestycyjnych. Zwiększony też został import zbóż i pasz dla utrzymania wysokiego poziomu produkcji zwierzęcej. Stworzone zostały szerokie możliwości powiększania wielkości obszarowej chłopskich gospodarstw indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#StanisławMaciejewski">Rząd podjął uchwały popierające ruch specjalizacji indywidualnych gospodarstw rolnych, organizowania chłopskich zespołów produkcyjnych i rozszerzania kooperacji gospodarstw indywidualnych z uspołecznionymi. Bez tego nie byłoby możliwe utrzymanie obecnego poziomu produkcji rolnej, a także widocznego ożywienia rozwoju tej produkcji, jaki stwierdzamy w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#StanisławMaciejewski">Pragnę poinformować Wysoki Sejm o niektórych pozytywnych zmianach zachodzących w rolnictwie na tle faktów zaistniałych w woj. gorzowskim. Otóż w ciągu 11 miesięcy z nadwyżką wykonaliśmy plan skupu ziemniaków i skupu zboża w gospodarce chłopskiej, przy czym skup zboża jest wyższy od skupu w roku ubiegłym. Plan kontraktacji skupu żywca trzody na styczeń i luty 1978 r. jest wyższy o przeszło 20% w stosunku do wykonania z analogicznego okresu roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#StanisławMaciejewski">Wykorzystanie kredytów inwestycyjnych udzielonych przez Bank Gospodarki Żywnościowej w ciągu 11 miesięcy wynosi w naszym województwie 246% w stosunku do tego samego okresu ubiegłego roku. W roku bieżącym sprzedaliśmy rolnikom czterokrotnie Więcej ziemi niż w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#StanisławMaciejewski">Projekt planu na rok przyszły przewiduje nie tylko przywrócenie normalnego tempa rozwoju produkcji rolnej, ale również poważne nadrobienie opóźnień w realizacji zadań przyrostu produkcji rolnej przewidzianych na cały okres planu 5-letniego. Ta dwoistość zadań wyraża się w wysokim wskaźniku wzrostu produkcji, przewidzianym w planie na 1978 r. Średni wieloletni wskaźnik wzrostu produkcji rolnej wynosi niespełna 3%. W przedłożonym zaś Wysokiej Izbie projekcie planu wzrost produkcji rolnej w stosunku do średniego poziomu w ostatnich 4 latach wynosi 7,3% produkcji końcowej netto, a w stosunku do poziomu bieżącego roku — 5,8%.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#StanisławMaciejewski">Nawet przy średnich warunkach klimatycznych, przy nie zmienionych nakładach na rolnictwo, może nastąpić istotny przyrost produkcji roślinnej. Taka jest bowiem prawidłowość. Zna ją każdy rolnik, a nawet większość ludności naszego kraju. Trzeba jednakże podkreślić, że ta prawidłowość nie zawsze spełnia się w jednakowym stopniu. Otóż przywracanie produkcji rolnej do poziomu określonego wieloletnim trendem po latach zaistniałej suszy jest łatwiejsze niż po latach słabych urodzajów spowodowanych nadmiarem opadów. Nadmierne opady wypłukują glebę ze składników mineralnych, niszczą jej strukturę. Tak właśnie było w bieżącym roku. W tej sytuacji wręcz wyjątkowe znaczenie ma planowane zwiększenie dostaw nawozów i wapna nawozowego pod zbiory 1978 r. W stosunku do roku bieżącego projekt planu przewiduje zwiększenie dostaw czystego składnika nawozów mineralnych o 23 kg w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych oraz tlenku wapna o 28 kg w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#StanisławMaciejewski">Decydujące znaczenie dla wykonania zadań zwiększenia produkcji roślinnej ma poprawa agrotechniki. Warunkowana jest ona zarówno stałym wzrostem dostaw ciągników i maszyn rolniczych, jak i dalszym rozszerzaniem skali i zakresu usług produkcyjnych dla gospodarstw rolnych. Będzie to bardzo odczuwalne zwiększenie tych usług. W połączeniu ze wzrostem wiedzy fachowej rolników może ono zapewnić istotną poprawę jakości i terminowości zabiegów agrotechnicznych. Stanowi to bardzo ważne zabezpieczenie realności planu wzrostu produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#StanisławMaciejewski">Planowanemu wzrostowi siły pociągowej w rolnictwie towarzyszyć powinien szeroki ruch podnoszenia kultury rolnej oraz organizacji gospodarstw rolnych. Dlatego kontynuujemy w okresie zimowym intensywne dokształcanie zawodowe rolników. W szerokiej akcji dokształcania zawodowego rolników ukształtuje się bowiem konkretny program wykorzystania rezerw i działań zmierzających do ich wykorzystania. Istnieją już w gminach programy dobrego zagospodarowania ziemi, programy rozszerzania specjalizacji gospodarstw, plany wymiany nasion kwalifikowanych, harmonogramy ochrony roślin itp. Trzeba jeszcze zwrócić uwagę, aby w każdej spółce wodnej powstał harmonogram konserwacji urządzeń melioracyjnych, w każdej wsi — harmonogram parowania ziemniaków, robienia kiszonek itd.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#StanisławMaciejewski">Zgodnie z zaleceniem VI Zjazdu Kółek Rolniczych, każde kółko rolnicze powinno mieć plan działania, zmierzający do zwiększenia produkcji rolnej. Program kółka powinien stanowić spis najważniejszych zespołowych działań chłopskich, zmierzających do wykorzystania rezerw produkcyjnych i zwiększenia efektywności wykorzystania istniejących środków produkcji rolnej w gminie. Powinien być czynnikiem zespalającym działania państwa z działaniem milionów rodzin chłopskich, od których aktywności zależy w największym stopniu przyrost produkcji rolnej. Podstawowe organizacje PZPR i koła ZSL są i będą inspiratorami opracowywania konkretnych działań dla kółek rolniczych, zrzeszeń branżowych i innych organizacji pracujących na rzecz rozwoju wsi.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#StanisławMaciejewski">Wykonanie zadań zależy w dużym stopniu od jakości pracy instytucji obsługujących rolnictwo, a zwłaszcza od dobrej pracy spółdzielni kółek rolniczych, gminnych spółdzielni, banków spółdzielczych, cukrowni, spółdzielczości ogrodniczej i mleczarskiej itp. Każda godzina zaoszczędzonego czasu rolnika w punkcie skupu płodów rolnych, w miejscach zamawiania usług, w urzędzie załatwiającym chłopskie sprawy — jest równoznaczna z przyrostem pewnej ilości tak potrzebnego nam mięsa, mleka, tłuszczów. Ta świadomość przeniknąć musi do wszystkich pracowników zatrudnionych w organizacjach i instytucjach obsługujących rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#StanisławMaciejewski">Instytucje obsługujące rolnictwo dysponują liczącą się ilością środków produkcji. Wykorzystanie tych środków produkcji powiększa się z roku na rok. Tym niemniej istnieje jeszcze duża możliwość zwiększenia efektywności ich wykorzystania. Tak np. w różnych spółdzielniach kółek rolniczych istnieje różny stopień wykorzystania sprzętu. Skala rozpiętości jest wielka. Wskazuje to na możliwość większego wykorzystania sprzętu w celu poprawy organizacji pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#StanisławMaciejewski">Blisko 250 tys. traktorów posiadają gospodarstwa indywidualne. Gospodarstwa te mają wysoki poziom zainwestowania. Większość z nich prowadzi gospodarkę wielokierunkową. Tymczasem wiadomo, że specjalizacja produkcji zapewnia wzrost efektywności pracy o co najmniej 50% oraz wzrost produktywności środków trwałych o co najmniej 30%. W tej sytuacji pracujemy nad zachęcaniem użytkowników tych gospodarstw przede wszystkim do upraszczania produkcji, a następnie do specjalizacji siwych warsztatów pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#StanisławMaciejewski">W myśl wspólnej polityki rolnej PZRR i ZSL tempo rozwoju uspołecznionych gospodarstw rolnych powinno być około dwukrotnie wyższe niż gospodarstw indywidualnych. Projekt planu stwarza przesłanki do utrzymania wysokiego tempa rozwoju uspołecznionych gospodarstw rolnych. Ważne jest również, aby rozszerzała się nadal kooperacja gospodarstw indywidualnych z uspołecznionymi. Uspołecznione gospodarstwa mogą udzielić pomocy technicznej indywidualnym gospodarstwom rolnym, a indywidualne gospodarstwa mogą i powinny wpłynąć na poprawę efektywności gospodarowania uspołecznionych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#StanisławMaciejewski">Nakłady inwestycyjne w dziale „rolnictwo” wyrażają się wartością 94 mld zł. W ramach inwestycji realizowanych w gospodarce uspołecznionej oddanych zostanie 429 tys. stanowisk dla trzody, 192 tys. dla bydła, 144 tys. dla owiec, 60 wytwórni pasz, 86 suszarni zielonek i okopowych, 44 tys. izb, 7 wielkich szklarni o łącznej powierzchni 45 ha, zbiorniki wodne o objętości 65 mln m3. Znaczne środki przeznaczone zostaną na melioracje wodne użytków rolnych, zaopatrzenie wsi i rolnictwa w wodę.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#StanisławMaciejewski">Indywidualne gospodarstwa rolne przeznaczą większość nakładów na budownictwo inwentarskie i mieszkaniowe oraz na zakup maszyn rolniczych. W wyniku realizacji nakładów nastąpi znaczne poszerzenie możliwości produkcyjnych rolnictwa indywidualnego. Realizowane inwestycje tworzą też warunki do zwiększenia wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#StanisławMaciejewski">Środki przeznaczone na rolnictwo są znaczne. Zabezpieczą one planowany wzrost produkcji, jeżeli skierowane zostaną na najbardziej właściwe cele i kierunki. Dokonując wyboru obiektów, konieczne jest zwrócenie uwagi na utrzymanie kontynuacji inwestycji w SKR.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#StanisławMaciejewski">W bieżącym roku wystąpiło ożywienie ruchu inwestycyjnego w chłopskiej gospodarce indywidualnej. Rzeczowe rozmiary inwestycji budowlanych, a także inwestycji w postaci zakupu maszyn są zgodne z planowanymi rozmiarami przewidzianymi w wycinku planu na bieżący rok. Było to możliwe dzięki zwiększeniu kredytów inwestycyjnych. Wielka rola kredytów w ożywianiu inwestycji sugeruje potrzebę szukania możliwości zwiększenia kredytów inwestycyjnych także na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#StanisławMaciejewski">Wysoki Sejmie! Wycinek projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego, odnoszący się do rolnictwa, nie jest łatwy do wykonania. Jest on jednak realny. Na realność tę składa się cały system pomocy państwa, tworzący dla rolnictwa dobre warunki rozwoju. Jest on jednak realny dlatego, że 3 miliony rodzin chłopskich i chłopsko-robotniczych odczuwa konkretną pomoc państwa, widzi wielkie korzyści z rozwoju produkcji. Plan jest realny, ponieważ dysponujemy dobrym aktywem politycznym, który jest zdolny dokonywać integracji wysiłków chłopskich, wszystkich załóg uspołecznionych gospodarstw rolnych z wysiłkami państwa.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#StanisławMaciejewski">W jednakowych warunkach spotykamy dobre i złe gospodarstwa rolne. Jest to dowód, że o wynikach decydują ostatecznie ludzie. W tych warunkach duże znaczenie dla realizacji planu będzie miało kształtowanie aktywnych postaw wszystkich ludzi zatrudnionych w rolnictwie. ZSL wspólnie z partią i pod jej przewodnictwem kształtuje i będzie kształtowało aktywne postawy społeczeństwa województwa gorzowskiego w realizacji zadań wynikających z narodowego planu społeczno-gospodarczego, jaki uchwalimy na rok 1978. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Hubert Chojnacki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#HubertChojnacki">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dla pomyślnej realizacji całokształtu naszych zamierzeń w dziedzinie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju niezwykle ważne znaczenie mają działania zmierzające do usprawnienia funkcjonowania transportu. W ostatnich latach został on znacznie zmodernizowany i rozbudowany, w wyniku czego nastąpiło zwiększenie potencjału przewozowego. Mimo tych działań i olbrzymich nakładów, transport nadal pozostaje newralgicznym ogniwem naszej gospodarki. Szczególnie w transporcie kolejowym występuje szereg trudności i napięć, wynikających głównie z braku odpowiednich zdolności załadowczych.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#HubertChojnacki">Z materiałów Ministerstwa Komunikacji wynika, że w roku bieżącym transport krajowy, publiczny i branżowy, zamknie swoje zadania nadwyżkami przewozów ładunków w stosunku do planu o 19 mln ton, przy nieosiągnięciu zakładanych w planie wielkości przez koleje normalnotorowe. Kolej przewiezie w roku bieżącym o 4 mln ton ładunków mniej niż zakładał plan. Dotyczy to m.in. ładunków masowych przesyłanych na duże odległości. Część towarów masowych, jak np. kamień wapienny, i kruszywa, nie przewiezionych w roku bieżącym, stanowić będzie dodatkowe obciążenie kolei w roku przyszłym, chociażby z uwagi na fakt, że rozwój budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych wymagać będzie pełnej realizacji tych dostaw.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#HubertChojnacki">Dysproporcja między zdolnością przewozową kolei a potrzebami przewozowymi wiąże się też z koniecznością ustalania pierwszeństwa w zaspokajaniu tych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#HubertChojnacki">Szybko rozwijająca się gospodarka kraju stawia coraz większe zadania przewozowe. Projekt planu na rok 1978 zakłada wzrost przewozów ogółem w stosunku do roku bieżącego o 6%, w tym na kolejach normalnotorowych o ponad 3%, w transporcie PKS o 8%, a w transporcie branżowym o przeszło 7%.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#HubertChojnacki">Powyższa dynamika przewozów w poszczególnych gałęziach transportu powiązana jest z zakładanym rozwojem gospodarki narodowej. Planowany wzrost przewozów nie usunie jednak w pełni wszystkich napięć przewozowych, głównie w zakresie ładunków masowych.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#HubertChojnacki">Wyższe zadania przewozowe wymagają dalszej poprawy w pracy transportu, szczególnie w efektywnym gospodarowaniu środkami transportu, w usprawnianiu działalności zaplecza obsługowo-naprawczego, we właściwym wykorzystywaniu nowo oddanych inwestycji transportowych, w tym również nowych tras komunikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#HubertChojnacki">Głównie w poprawie organizacji prac transportowych istnieją znaczne jeszcze rezerwy. Mam tu na uwadze przede wszystkim:</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#HubertChojnacki">Po pierwsze — dalsze odciążenie kolei przez transport samochodowy. Z praktyki wiadomo bowiem, że wiele zakładów pracy, mogąc wywozić swoje wyroby samochodami, chętniej korzysta z transportu kolejowego. Wiąże się to z niższymi opłatami przewozowymi, mniejszymi wymaganiami odnośnie do zabezpieczenia ładunku, dłuższym czasem przeznaczonym na załadunek wagonów. Są to nawyki, które koniecznie musimy przezwyciężyć.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#HubertChojnacki">Po drugie — dalsze konsekwentne eliminowanie przewozów nieracjonalnych i krzyżujących się. Z doświadczenia wiem, że mimo wydania szeregu zarządzeń i zwiększenia kontroli w tym zakresie zarówno przez resort komunikacji, jak i wojewódzkie sztaby przewozowe, nadal występują wypadki takich przewozów. Wynikają one głównie ze złego rozdzielnictwa niektórych surowców i materiałów, a dotyczą szczególnie przewozów materiałów budowlanych, złomu, stali konstrukcyjnej i zbrojeniowej rozprowadzanej przez „Centrostal”, piasków formierskich i innych ładunków.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#HubertChojnacki">Po trzecie — dalsze stałe podnoszenie dyscypliny ładunkowej przez użytkowników kolei oraz skracanie czasu przemieszczania ładunków przez samą kolej. Na tym odcinku — mówię na przykładzie województwa kieleckiego — zanotowano wyraźny postęp, zmniejszając ilość godzin przetrzymywania wagonów o 25% w stosunku do roku poprzedniego, ale efekty te nie są w pełni zadowalające i istnieją tu nadal duże rezerwy.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#HubertChojnacki">Na szczególną uwagę i podkreślenie zasługuje sprawa należytej troski o tabor kolejowy zarówno przez jego użytkowników, jak i przez samą kolej. Nadal zbyt dużo wagonów ulega zniszczeniu przy rozładunku przez stosowanie niewłaściwych urządzeń lub wręcz wandalizm: zbyt dużo wagonów rozbijanych jest podczas manewrów kolejowych. Nierzadkie bowiem są sytuacje, kiedy rozładowany z dużym wysiłkiem, w wymaganym terminie wagon pozostaje na bocznicy przez kilka, a nawet kilkanaście godzin i nie jest przez kolej zagospodarowany. Podjęta 11 listopada br. decyzja Prezydium Rządu reguluje sprawę napraw przez zakłady pracy uszkodzonych wagonów, ale nadal aktualnym problemem pozostaje pełne wdrożenie i przestrzeganie postanowień rządowych w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#HubertChojnacki">W całokształcie zadań transportu duże znaczenie mają przewozy pasażerskie. Wielkość tych przewozów, oparta na planowanym potencjale taborowym, nie wykazuje w 1978 roku pożądanego wzrostu. W odniesieniu do przewidywanego wykonania roku bieżącego, zadania w tym zakresie wzrastają o niecały 1%, co w liczbach bezwzględnych daje 26 mln osób. Wynika to m. in. z ograniczonego przyrostu liczby autobusów wprowadzanych do eksploatacji. Rozumiemy, że na tyle nas obecnie stać. Ale proponuję, aby w ciągu roku czynić starania o znaczne zwiększenie parku autobusowego w celu łagodzenia dużych trudności.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#HubertChojnacki">Wysoki Sejmie! Jako poseł ziemi kieleckiej pragnę na przykładzie naszego regionu podać, w jaki sposób rozwiązywane są bieżące problemy transportowe i jakie podejmowane będą działania dla dalszego usprawnienia przewozów w 1978 r. Kielecczyzna, zwana „Białym Zagłębiem”, posiada wysoko rozwinięty potencjał przemysłowy materiałów budowlanych oraz przemysł wydobywczy surowców, niezbędnych dla takich gałęzi gospodarki, jak: hutnictwo, chemia, cukrownictwo, i budownictwo. Wydobywane i wytwarzane w naszym województwie surowce i materiały są wysyłane na teren całego kraju i jako ładunki masowe, transportochłonne absorbują pokaźny potencjał taboru PKP. Z uwagi na trudności w przejęciu tego typu ładunków przez transport samochodowy zachodzi konieczność szukania rezerw w posiadanym do dyspozycji taborze kolejowym. Czyni się to głównie dzięki mechanizacji prac za- i wyładunkowych, w efekcie czego szybciej odzyskuje się wagony. W tych działaniach wyróżnia się transport spółdzielczości wiejskiej „Transbud” i Przedsiębiorstwo Spedycji Krajowej. Duże zakłady pracy, jak Huta im. Marcelego Nowotki w Ostrowcu, cementownie i zakłady przemysłu wapienniczego podjęły naprawę wagonów we własnym zakresie. Szczególną uwagę zwraca się też na pełne wykorzystanie ładowności wagonów oraz na coraz lepsze wykorzystanie czasu pracy przeznaczonego na za- i wyładunki masy towarowej.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#HubertChojnacki">W transporcie samochodowym powołano wojewódzką rezerwę taborową o jednorazowej zdolności przewozowej 2 200 ton. Samochody te wykorzystywane są do wykonywania pilnych zadań przewozowych w województwie, szczególnie na rzecz budownictwa drogowego, zaopatrzenia handlu, przewozów materiałów budowlanych, na potrzeby rolnictwa. Wojewódzki Sztab DS. Transportu kontroluje realizację podejmowanych poczynań oraz ustala lokalne priorytety przewozowe, czuwa nad terminowością przewozów towarów rynkowych i eksportowych oraz materiałów na potrzeby budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#HubertChojnacki">Poczynania, o których mówiłem, spotykają się z coraz większym zrozumieniem i poparciem załóg zarówno zatrudnionych bezpośrednio w transporcie, jak i w przedsiębiorstwach korzystających z jego usług. Można więc sądzić, że założone w projekcie planu resortu komunikacji zadania na 1978 r. powinny być wykonane.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#HubertChojnacki">Wysoka Izbo! Ściśle związane z transportem jest budownictwo drogowe. Funkcjonalność sieci drogowej i jej stan rzutują na sprawność transportu. Wprowadzana w coraz szerszym zakresie mechanizacja rolnictwa, dynamiczny rozwój budownictwa na wsi, przewóz produktów rolnych — stawiają coraz większe wymagania w odniesieniu do dróg lokalnych, które mimo że nie stanowią zasadniczego szkieletu sieci komunikacyjnej, pełnią niebagatelną rolę w rozwoju gospodarczym kraju.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#HubertChojnacki">Pragnę jedynie zasygnalizować, że mimo czynionych przez resort komunikacji wysiłków na rzecz rozwoju i modernizacji tych dróg, nadal traktowane są one jednak marginesowo. Większość inicjatyw społecznych ludności wiejskiej przejawia się właśnie w formie prac związanych z budową dróg lokalnych. Musimy inicjatywom tym wychodzić naprzeciw i w sposób konkretny je wspierać. Jest pilna potrzeba zapewnienia potencjału sprzętowego, materiałów i dotacji na te cele, a także wyraźnego określenia roli i miejsca dróg lokalnych w całokształcie zadań drogownictwa.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#HubertChojnacki">Problem ten stawiam jako wniosek do rozpatrzenia przez resort komunikacji, w ramach przyszłorocznej działalności w zakresie gospodarki drogowej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Janusz Zabłocki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#JanuszZabłocki">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Debata dzisiejsza, poświęcona rozpatrzeniu projektów planu i budżetu państwa na rok 1978, dostarcza jak co roku sposobności do dokonania przeglądu różnorodnych działań Rządu we wszystkich dziedzinach naszego życia państwowego tak w sferze gospodarczej, jak i politycznej. Nie mogąc w ograniczonych ramach czasowych mego przemówienia podjąć wszystkich tematów, które na to zasługują, pragnę je skoncentrować tym razem tylko na niektórych.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#JanuszZabłocki">Sprawą, która z naszej strony, ze strony Koła Poselskiego „Znak” wymaga zajęcia stanowiska — są doniosłe wydarzenia, jakie nastąpiły niedawno w stosunkach między Polską Rzecząpospolitą Ludową i Stolicą Apostolską oraz między państwem i kościołem w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#JanuszZabłocki">Polska — jak to się często podkreśla — jest pierwszym w historii krajem, gdzie na tak wielką skalę nastąpiło po drugiej wojnie światowej spotkanie między marksistowsko-leninowskim socjalizmem a katolicyzmem, obecnym nie tylko w tradycjach narodu, ale też i w jego współczesnej świadomości. Było czymś nieuchronnym i zrozumiałym, że pierwsza faza tego spotkania — a stanowiły ją lata czterdzieste i początek pięćdziesiątych — przebiegała pod znakiem konfrontacji, przyjmującej niekiedy formy gwałtowne i dramatyczne. Jakkolwiek elementy tych konfrontacji utrzymywały się i w czasach późniejszych — jaskrawym ich przykładem były sprzeczności, jakie wystąpiły w roku 1966, roku tysiąclecia państwa polskiego, a zarazem chrześcijaństwa w naszym kraju — to jednak stopniowo po obu stronach umacniało się przeświadczenie, że jest to droga, która prowadzi donikąd, a jedynie podważa jedność narodu i osłabia jego siłę. Negatywne doświadczenia lat konfrontacji udowodniły, że nie można liczyć na rozstrzygnięcie żadnego problemu istotnego na tej drodze, nie można na tej płaszczyźnie ułożyć wzajemnych stosunków. Coraz silniej zatem narzucał się z tych doświadczeń jedyny wniosek: że obie strony spotkania stają wobec konieczności współistnienia i współżycia nie w skali jednego czy dwóch pokoleń, ale w długiej perspektywie dziejowej, i że współżycie to staje się nakazem polskiej racji stanu, jedyną drogą prowadzącą do pokoju społecznego i jedności wszystkich Polaków w pracy dla dobra wspólnej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#JanuszZabłocki">Jednym z motywów uznania ze strony społeczeństwa polskiego dla wyłonionego po grudniu 1970 roku nowego kierownictwa partii była właśnie ta okoliczność, iż od początku w przedstawionym przez nie programie brzmiało zrozumienie dla tej prawdy. Dążenie do pełnej normalizacji stosunków z kościołem, określone jako jeden z celów polityki Rządu, spotkało się z aprobatą i poparciem również Koła Poselskiego „Znak”.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#JanuszZabłocki">Przemawiając w debacie nad ustawą o własności kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych w dniu 23 czerwca 1971 r. przedstawiliśmy wówczas tezę, iż w świetle przemian dokonujących się we współczesnym świecie i w kościele po Soborze Watykańskim II powstaje u nas szansa wejścia stosunków państwa z kościołem w nową fazę, „powstaje szansa świadomego przejścia wspólnym wysiłkiem obu stron z fazy konfrontacji w fazę trwałego współistnienia i współdziałania. Obiektywne przesłanki do takiego przejścia dojrzewają, zależy ono przede wszystkim od samych stron”. Stwierdziliśmy dalej, iż „nie należy procesu pełnej normalizacji stosunków państwa z kościołem widzieć jedynie w jego aspekcie negatywnym, to jest sprowadzać go wyłącznie do eliminowania źródeł możliwych konfliktów i podziałów w społeczeństwie. Należy go widzieć również w jego aspekcie pozytywnym, od strony szans konstruktywnego współdziałania kościoła z państwem, od strony wzbogacania życia kraju uczestnictwem ludzi wierzących. Dlatego mówimy nie tylko o trwałym współistnieniu, ale i współdziałaniu”. Przypomnieliśmy, że nawet w najtrudniejszych okresach napięć i konfliktów istniała zawsze pewna sfera spraw, które były poza wszelką dyskusją jako sprawy dla wszystkich Polaków wspólne. Powinno być celem dalszych dążeń, by zakres takiego pozytywnego współdziałania znacznie rozszerzyć, by urzeczywistniało się ono nie tylko w momentach wyjątkowych i dramatycznych, ale również w polskim dniu powszednim.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#JanuszZabłocki">W świetle powyższych wypowiedzi staje się zrozumiałe pozytywne stanowisko, jakie zajęliśmy wobec wystąpienia I Sekretarza KC PZPR, który w Mielcu w dniu 3 września 1976 r. podkreślił, iż „istnieje szerokie pole dla owocnego współdziałania kościoła z państwem w realizacji ważnych celów narodowych”. Oczywiste się staje również nasze stanowisko wobec doniosłych wydarzeń, jakie przyniosły I ostatnie tygodnie. Mam na myśli spotkanie w j dniu 29 października br. w gmachu Sejmu między I Sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem a Prymasem Polski księdzem kardynałem Stefanem Wyszyńskim, które — jak głosi komunikat — doprowadziło do wymiany poglądów na „najważniejsze sprawy narodu i kościoła, mające doniosłe znaczenie dla jedności Polaków w dziele kształtowania pomyślności PRL”. Mam również na myśli wizytę złożoną w dniu 1 grudnia br. w Watykanie Papieżowi Pawłowi VI przez I Sekretarza KC PZPR oraz wygłoszone przez obie strony przemówienia.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#JanuszZabłocki">„Utrwalamy — powiedział m. in. w swoim przemówieniu Edward Gierek — w duchu tradycyjnej polskiej tolerancji stan, którego cechą jest to, że między kościołem i państwem nie ma konfliktu; mamy wolę współdziałania w urzeczywistnianiu wielkich celów narodowych”.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#JanuszZabłocki">Idea takiego współdziałania spotkała się z żywym i pozytywnym odzewem u Papieża Pawła VI. „Wyraziliśmy w toku tej rozmowy, powiedział Papież, życzenie oraz — z naszej strony — pragnienie współpracy, ażeby w klimacie nacechowanych zaufaniem stosunków między kościołem i państwem oraz przy uznaniu właściwych zadań i misji kościoła we współczesnej rzeczywistości kraju działać na rzecz tej „jedności Polaków w dziele budowania pomyślności PRL”, co jest również życzeniem Episkopatu”. Jak podkreślił Paweł VI „również dzisiaj kościół jest gotów wnieść do społeczeństwa polskiego swój pozytywny wkład. Takie jest jego pragnienie i takie jego szczególne uzdolnienie, przede wszystkim gdy chodzi o wychowanie w poszanowaniu wartości moralnych, a wśród nich tych wartości, które dotyczą etyki społecznej oraz ofiarności we współdziałaniu dla wspólnego dobra, w pracy i wolnym, osobistym zaangażowaniu się na rzecz prawdziwego i pełnego rozwoju kraju”.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#JanuszZabłocki">Wydarzenia z 29 października i 1 grudnia br. dzięki swemu bezprecedensowemu charakterowi zasługują na miano historycznych. Wyrażają one z obu stron wolę wprowadzenia stosunków między kościołem i państwem w Polsce w nową fazę — fazę nie tylko współistnienia, ale i współdziałania.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#JanuszZabłocki">Zbliżenie między kościołem a państwem, którego widomym znakiem są owe doniosłe wydarzenia, stało się możliwe dzięki pogrudniowej polityce państwa, której patriotyczne i humanistyczne walory zostały docenione przez Episkopat i opinię katolicką. Trzeba podkreślić w szczególności uznanie katolików dla obranej po grudniu 1970 r. strategii rozwoju społeczno-gospodarczego, której intencją było podporządkowanie wzrostu sił wytwórczych jakościowemu rozwojowi życia narodu, co przejawiło się również w podjęciu aktywnej polityki społecznej. Uznanie dla podejmowanych w tej sferze inicjatyw wyraził w swoim przemówieniu w dniu 1 grudnia Papież Paweł VI. Trzeba również podkreślić uznanie dla dążeń, by powstające wewnątrz kraju napięcia rozwiązywać metodami politycznymi, a nie administracyjnymi, czego przejawem jest ostatnia lipcowa amnestia. Zgodnie ze sformułowaną zasadą konsultowania ze społeczeństwem najważniejszych decyzji, opinia katolicka ma prawo spodziewać się i dalej, że w toku konsultacji będzie brany pod uwagę także jej głos, wyrażany przez Episkopat Polski, a także przez środowiska katolickie. Wreszcie czynnikiem, który przyczynił się do wzajemnego zbliżenia i przygotował przesłanki dla wydarzeń, o których mowa, była prowadzona od prawie 7 lat polityka wobec kościoła, polityka dążenia do normalizacji stosunków, zainicjowana przez pogrudniowe kierownictwo partii i Rządu i potwierdzona wieloma znanymi faktami, budzącymi w społeczeństwie polskim pozytywny oddźwięk.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#JanuszZabłocki">Pragniemy wyrazić radość z powodu faktu, iż doniosła wizyta w Watykanie I Sekretarza KC PZPR została poprzedzona jego spotkaniem z Prymasem Polski. Opinia polska powszechnie odczytuje w tym intencję, by w rozmowach Rządu ze Stolicą Apostolską należycie respektować szczególną rolę kościoła w Polsce i jego Episkopatu. Takie stanowisko przyjmowane jest z uznaniem i aprobatą z uwagi na wysoki szacunek i zaufanie, jakim cieszy się w naszym narodzie ksiądz Prymas Stefan Wyszyński — przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, a także i dlatego, iż czynna obecność Episkopatu Polski w stosunkach między państwem a Watykanem stanowi dla szerokich kręgów opinii katolickiej dodatkową rękojmię, że jest należycie uwzględniana specyfika polskiej sytuacji i potrzeby kościoła w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#JanuszZabłocki">Wysoka Izbo! Zakończona wczoraj 161 Konferencja Plenarna Episkopatu Polski uznała, że „rozmowa Prymasa Polski w Sejmie z I Sekretarzem KC PZPR miała doniosłe znaczenie i może się przyczynić do pogłębienia pokoju społecznego w ojczyźnie. Episkopat uważa rozmowy z władzami państwowymi dla dobra narodu i kościoła za pożyteczne, a nawet konieczne”. Konferencja ocenia też dodatnio fakt przyjęcia przez Papieża Pawła VI w dniu 1 grudnia br. delegacji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i uważa ten fakt za bardzo ważki i historycznie wymowny. Również w szerokiej opinii katolickiej naszego kraju treść tych wydarzeń przyjmowana jest ze zrozumieniem ich historycznej wagi i z zaufaniem, w którym istotną rolę odgrywa zaufanie do osoby Ojca świętego i osoby Prymasa Polski. Katolicy polscy ufają, że postawa przyjęta przez kościół w stosunkach z naszym państwem wypływa z dojrzałego poczucia odpowiedzialności za spełnianie jego misji religijnej w naszym kraju, a także z troski o wspólne dobro narodu.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#JanuszZabłocki">Podkreślając doniosłość tych wydarzeń, uważamy za właściwe w ich ocenie, st także w ocenie ich możliwych skutków zachować konieczny realizm.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#JanuszZabłocki">Nie mamy podstaw oczekiwać, że ustaną od tej chwili wszelkie różnice i trudności we wzajemnym współżyciu, których ostatecznym źródłem jest przecież i nadal zasadnicza odmienność doktryn. Należałoby jednak sobie życzyć, aby przy występowaniu tych różnic utrwalał się we wzajemnych stosunkach nowy styl. Pragnę tu zwrócić uwagę na nawiązanie w cytowanym przemówieniu Edwarda Gierka do tradycji polskiej tolerancji. Akcent ten pojawiający się zresztą w jego wystąpieniach nie po raz pierwszy, budzić musi u Polaków szczególną aprobatę. Istotnie, polskiej kulturze było i jest właściwe poszanowanie praw ludzi, którzy wierzą czy myślą inaczej. Obce są nam tradycje fanatyzmu i nawracania siłą. Kiedy nowożytna Europa pławiła się we krwi wojen religijnych, kiedy prześladowano i skazywano na wygnanie innowierców, właśnie Polska „państwo bez stosów” — jawiła się jako kraj wolności religijnej i swobód obywatelskich. Kiedy w wielu krajach święciła triumf nietolerancyjna zasada „cuius regio eius religio” — zasada, w myśl której religia panującego obowiązuje także jego poddanych — właśnie wtedy u nas Zygmunt August wypowiadał do narodu pamiętne słowa: „Nie jestem królem waszych sumień”. Te najlepsze tradycje tolerancji w polskiej kulturze i życiu państwowym zasługują na to, by o nich pamiętać i by je kontynuować. Wdrożenie ich w codzienną praktykę naszej współczesności służyłoby umocnieniu w społeczeństwie polskim odczucia tożsamości narodowej tej drogi, którą Polska Rzeczpospolita Ludowa obrała i którą kroczy ku przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#JanuszZabłocki">Zasada tolerancji we współczesnych polskich warunkach powinna więc oznaczać, że państwo — w swoim dążeniu, by być wspólnym dobrem wszystkich Polaków, wierzących i niewierzących — zachowa neutralność wobec światopoglądowych różnic między obywatelami, wstrzyma się od angażowania poprzez swój administracyjny aparat na korzyść jednej strony. Powinna też oznaczać, iż pozostając przy swoich światopoglądowych przekonaniach i nie rezygnując z pozyskiwania dla nich innych, strony wyrzekają się stosowania wszelkich metod nacisku godzących w wolność sumienia; zgodnie też uznają, że z różnych przekonań religijnych i filozoficznych czerpać można jednako motywację dla służby wspólnemu dobru, nadrzędnym interesom narodu i państwa.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#JanuszZabłocki">Nie zamykamy również oczu na to, że doniosłe spotkania, o których była mowa, nie przyniosły — bo takiego celu sobie nie mogły stawiać — uregulowania wszystkich dotychczas nie rozwiązanych problemów, jakie istnieją jeszcze między kościołem a państwem. Wymagać to będzie na pewno jeszcze czasu, a także cierpliwości i dobrej woli z obu stron. Ważne jest jednak to, że dla procesu regulowania tych spraw powstały bardziej sprzyjające warunki, można też żywić nadzieję, że w wytworzonym klimacie zrozumienia — rozwiązania będą dojrzewać szybciej ku zadowoleniu obu stron.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#JanuszZabłocki">W trosce o to, by owoce tych doniosłych wydarzeń były najobfitsze, by skutecznie służyły umacnianiu jedności wszystkich Polaków, pragniemy powrócić do sprawy niejednokrotnie już z tej trybuny przez Koło nasze przypominanej. Chodzi o to, że kościół w Polsce to nie tylko hierarchia kościelna, nie tylko duchowieństwo i problemy kultu. To także miliony świeckich ludzi wierzących, którzy również czują się członkami kościoła, a zarazem obywatelami naszego państwa. Jedność i zwartość naszego narodu, wyzwolenie szerszej inicjatywy i aktywności, uruchomienie wszystkich dotąd jeszcze nie wykorzystanych sił dla dobra kraju zależą również, jak to nieraz podkreślaliśmy, od tego, w jakim stopniu nowy klimat stosunków państwa z kościołem obejmie i wierzących świeckich obywateli. Zależą od tego, w jakim zakresie odczują go w klimacie swego dnia powszedniego w zakładzie pracy i miejscu zamieszkania, w szkole i uczelni, w środkach masowego przekazu i organizacjach społecznych. I w jakiej mierze odczuwać będą, iż wszędzie tam traktowani są rzeczywiście jako pełnoprawni obywatele ludowego państwa, oceniani nie według innych kryteriów, ale w zależności od własnej pracy i kompetencji.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#JanuszZabłocki">Episkopat Polski, który wczoraj zakończył obrady swej 161 Konferencji Plenarnej stwierdził w komunikacie, że: „Kościół, a więc całe społeczeństwo katolickie w Polsce pragnie w jeszcze większym stopniu wnosić swój wkład w tworzenie wartości duchowych i moralnych, a przez to także materialnych naszej ojczyzny. Podstawowym bowiem obowiązkiem każdego obywatela jest troska o wspólne dobro narodu. Powstaje ono przez współdziałanie wszystkich wartości społecznych, moralnych i gospodarczych. Troska ta będzie tym owocniejsza, im bardziej wszyscy obywatele będą mogli mieć pewność uszanowania ich podstawowych praw, w tym również prawa do wypowiadania jawnego swej opinii w sprawach społecznych i związanych z życiem publicznym”.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#JanuszZabłocki">Uznając doniosły krok naprzód, jaki nastąpił w stosunkach między kościołem a państwem, trzeba mieć świadomość, iż jest to dopiero otwarcie procesu, który powinien być obustronnie podtrzymywany i utrwalany. Katolicy polscy, którzy w cytowanym przemówieniu Papieża Pawła VI znajdują dodatkowe wezwanie do wejścia na tę drogę, powinni odpowiedzieć na powstałą sytuację rozwinięciem szerszej działalności społecznej. Są to zadania, którym nie sprosta samo duchowieństwo bez laikatu katolickiego. Co więcej — przez fakt, iż tkwi on w samym sercu życia społecznego, że posiada w tej dziedzinie niezbędne doświadczenia i kompetencje, właśnie laikatowi przypada w nich rola wiodąca. Środkiem realizacji tych zadań nie może być więc tylko ambona, konfesjonał czy katecheza, ale również katolicka prasa i organizacje społeczne. Potrzebne jest, o czym już mówiliśmy dawniej, pobudzenie ruchu ożywionego zasadami chrześcijańsko-społecznymi i skierowanego na podejmowanie zadań w różnych dziedzinach życia ogólnonarodowego, gdzie wkład katolików jest oczekiwany.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#JanuszZabłocki">Gotowi odpowiedzieć konstruktywnie na potrzeby ogólnonarodowe, katolicy polscy oczekują, że ich działania skierowane ku tak pojmowanym celom społecznym spotykać się będą z większym niż dotąd zrozumieniem ze strony władz administracyjnych i że będzie na nie otwarte zielone światło. Dotyczy to różnorodnych inicjatyw zmierzających do nasycania treściami etyczno-społecznymi pracy duszpasterskiej i wychowawczej kościoła, programów katolickich uczelni i seminariów, publikacji i wydawnictw, wykładów dla laikatu i możliwości jego organizowania się wokół konkretnych społecznych dzieł. Dotyczy to również ruchu na rzecz trzeźwości, a także społeczno-opiekuńczej działalności wielu zasłużonych i ofiarnie pracujących męskich i żeńskich zakonów.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#JanuszZabłocki">Wysoka Izbo! Poruszamy te sprawy w głębokim przeświadczeniu, że kryją się na tym obszarze bogate i ciągle jeszcze nie wykorzystane rezerwy społecznej energii, inicjatywy i dobrej woli, rezerwy tak bardzo potrzebne w ogólnonarodowym wysiłku, który nas czeka i któremu poświęcona jest dzisiejsza sejmowa debata. W oczekiwaniu, że rok przyszły przyniesie postęp również i w tej dziedzinie, Koło Poselskie „Znak” oświadcza, że głosować będzie za przedłożonymi projektami planu i budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#HalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do godz. 16.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 min. 30 do godz. 16 min. 05.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#PiotrStefański">Wznawiam posiedzenie. Głos ma posłanka Stefania Pachnowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#StefaniaPachnowska">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mija rok od chwili, gdy Wysoka Izba podjęła decyzję będącą realizacją kierunków nakreślonych przez Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego w przedmiocie rozwoju usług i rzemiosła. W planie i budżecie na rok 1977 problemy te znalazły swe poczesne miejsce.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#StefaniaPachnowska">Rozwój rzemiosła i usług stanowi bowiem ważki element umocnienia równowagi rynkowej, zaspokojenia różnorodnych potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#StefaniaPachnowska">Mimo że do końca roku pozostaje jeszcze trochę czasu, to nie sposób odnosić się do wielkości zadań na rok 1978 bez świadomości realizacji zadań roku 1977. Rok ten przyniósł ważne efekty. W rzemiośle liczba warsztatów wzrosła o 9,5 tys., w tym o 5 tys. na wsiach. Zwiększyła się także liczba zatrudnionych pracowników w zakładach rzemieślniczych o ponad 26 tys. osób. Obroty rzemiosła wzrosły o 738 mln zł, przy czym warto dodać, że udział usług dla ludności w obrotach stanowi ponad 50%.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#StefaniaPachnowska">Rzemiosło dało na rynek więcej wyrobów codziennego użytku na sumę około 3 mld zł. Warto tu podkreślić, że w porównaniu z 1976 r. o 884 mln zł wzrośnie wartość dostaw wyrobów spożywczych. Zmniejszyła się natomiast wartość usług dla gospodarki uspołecznionej o około 20% w stosunku do roku 1976. Zauważyć jednak warto, iż pozbawienie jednostek uspołecznionych niektórych usług wykonywanych przez rzemiosło, chociażby takich, jak naprawa i konserwacja maszyn biurowych, przysparza wiele kłopotów instytucjom i urzędom, a rzemieślnikom tych branży odbiera pracę.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#StefaniaPachnowska">Wpłaty rzemiosła z tytułu podatków do budżetu państwa były zgodne z założeniami w tym względzie. Stabilizacja systemu podatkowego zapoczątkowała proces odbudowania wzajemnego zaufania, a także stworzyła przesłanki do eliminowania z szeregów rzemiosła tych nielicznych jednostek, które szukają nieuczciwych zarobków. Te niektóre tylko, bardzo skrótowo podane efekty roku 1977 w zakresie rozwoju rzemiosła, pozwalają wysnuć wniosek, iż realizacja planu rozwoju produkcji i usług rzemiosła przebiega prawidłowo oraz, że przekracza założone wielkości.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#StefaniaPachnowska">Nie znaczy to jednak, iż zaspokojone zostały potrzeby społeczne, tym bardziej że dynamiczny rozwój różnych dziedzin życia potrzeby te zwielokrotnił. Przykładem w tym względzie może być wzrost budownictwa mieszkaniowego, w tym także jednorodzinnego. Wzrasta tu zapotrzebowanie na roboty wykończeniowe o wyższym standardzie, na meble uzupełniające, na sprzęt oświetleniowy. Powstają potrzeby szerszego rozwoju budownictwa jednorodzinnego, najczęściej realizowanego w wykonawstwie budowlanym przez rzemiosło indywidualne. Również w wielu innych dziedzinach codziennego życia obywateli naszego kraju — rzemiosło może i powinno być szerzej wykorzystane. Pod takim zresztą kątem kształtuje się plan roku 1978.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#StefaniaPachnowska">Wskaźniki przyjęte do tego planu znacznie przewyższają zadania określone w uchwale Sejmu o planie 5-letnim i przewidują dalszy wzrost liczby zakładów rzemieślniczych o 8 tys., zatrudnienia — o ponad 34 tys. osób, wartości wyrobów rynkowych — o 3,4 mld zł i usług o 6,4 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#StefaniaPachnowska">Projekt planu przewiduje nadto wzrost udziału wiejskich zakładów rzemieślniczych w ogólnej liczbie zakładów, a także dalszy wzrost liczby zakładów świadczących usługi dla ludności. Pragnę tu podkreślić, że przewidziana planem ogólna wartość usług, które świadczyć będzie rzemiosło, opiewa na kwotę 35,3 mld zł. Te proporcje udziału rzemiosła w ogólnym rozwoju gospodarczym kraju wymagać będą podjęcia wielu działań zapewniających warunki i środki dla prawidłowej realizacji zadań.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#StefaniaPachnowska">Na pierwszy plan wysuwają się sprawy zaopatrzenia rzemiosła. Należy tu z wielkim uznaniem podkreślić, że w istotny i odczuwalny sposób poprawiły się dostawy surowców centralnie dzielonych. Nadal jednak istnieją poważne trudności w zakresie zdobycia wielu surowców takich, jak np. kleje, dodatki krawieckie i zdobiny, elektrody, papa, szkło płaskie okienne, wapno hydratyzowane itp.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#StefaniaPachnowska">Uprawnienia dane wojewodom nie pozostają we właściwym stosunku do stanowiska poszczególnych przedsiębiorstw takich, jak np. Centrala Zbytu Wyrobów Metalowych „Metalzbyt” czy Biuro Zbytu Materiałów Budowlano-Instalacyjnych bądź innych, które powinny w większym stopniu realizować potrzeby surowcowe rzemiosła. Trzeba tu także stwierdzić, że większe zdynamizowanie działań nastąpić powinno między służbami zaopatrzeniowymi samorządu gospodarczego rzemiosła a Urzędem Gospodarki Materiałowej i jego agendami w terenie. Szerzej i bardziej wszechstronnie rzemiosło wykorzystywać może surowce wtórne i odpadowe, bardziej wszechstronnie wykorzystywać surowce odpadowe z przemysłu lokalnego, a także przystąpić do tworzenia — w ramach Hurtowni Zaopatrzenia Rzemiosła — własnych zakładów przetwarzających te surowce i uzdatniających je dla potrzeb produkcji i usług rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#StefaniaPachnowska">Drugim istotnym czynnikiem dalszego rozszerzania produkcji i usług — jest baza lokalowa. Pomyślnym objawem było to, że rok 1977 był rokiem zdecydowanie zwiększonych inwestycji rzemieślniczych. Inwestowanie z własnych środków rzemiosła jest kierunkiem najbardziej prawidłowym. Aby jednak można go było rozwijać trzeba:</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#StefaniaPachnowska">— po pierwsze — zdecydowanie zwiększyć kredyty inwestycyjne dla rzemiosła;</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#StefaniaPachnowska">— po drugie — zapewnić wykonawstwo tych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#StefaniaPachnowska">Jeżeli chodzi o pierwszą sprawę — Bank Gospodarki Żywnościowej na rok przyszły przewidział kredyt na środki obrotowe i inwestycyjne dla pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej w wysokości miliarda złotych, lecz w ciężar tej kwoty, obok kredytów dla rzemiosła, wchodzą także kredyty dla prywatnych kupców i usługowców, np. taksówkarzy. Część tego kredytu wykorzystają także ajenci, którzy przejmują małe placówki handlu uspołecznionego.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#StefaniaPachnowska">Jeżeli tu stwierdzę, że wybudowanie jednej piekarni rzemieślniczej to przeciętnie koszt ok. 1,5 mln zł, a piekarni tych ma przybyć w roku 1978 ok. 200 — to tylko inwestycje na ten cel wyniosłyby 300 mln zł. Jeśli przy tym obcięlibyśmy w jakikolwiek sposób zrównoważyć wysokości kredytów z efektami ekonomicznymi uzyskanymi przez rzemiosło z tytułu zniżek podatkowych — to operacja ta jest dość względna, ponieważ obok inwestycji rzemiosło powinno szybko uzupełniać i unowocześniać stary park maszynowy, jeśli jego produkcja i usługi mają wzrastać i być coraz bardziej nowoczesne. Trzeba zresztą zaznaczyć, że budżet państwa na rok 1978 przewiduje ogólne zwiększenie wpływów od gospodarki nieuspołecznionej o 1,6% w stosunku do 1977 r., przy czym czynnikiem decydującym w tym względzie jest wzrost wpłat podatkowych od indywidualnej działalności usługowo-produkcyjnej o 8,1%. Wiąże się to z założonym wzrostem obrotów rzemiosła, które z kolei uwarunkowane są w dużej mierze odpowiednią bazą lokalową i należytym zaopatrzeniem surowcowym.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#StefaniaPachnowska">W zakresie wykonawstwa budowlanego należy w jak największym stopniu oprzeć je na siłach samego rzemiosła, odciążając w ten sposób budowlane wykonawstwo uspołecznione. Komisja Planowania wraz z Centralnym Związkiem Rzemiosła powinny jednak określić ilość potrzebnego ciężkiego sprzętu budowlanego, maszyn i środków transportu zapewniających należyte wykonanie zadań na odcinku realizacji inwestycji rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#StefaniaPachnowska">Oczekiwany jest także bardziej zdecydowany udział spółdzielczości budowlano-mieszkaniowej w udostępnieniu rzemiosłu lokali na usługi i produkcję, na zasadach ogólnie przyjętych w tej spółdzielczości.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#StefaniaPachnowska">Warto tu także zaznaczyć, że inwestycje rzemieślnicze realizowane powinny być w większych formach wykonawstwa, takich jak np. zespoły warsztatów produkcyjno-usługowych. Rysuje się tu właściwa rola urzędów administracji terenowej, które tworzyć powinny ośrodki usług bytowych, udostępniając odpowiednią lokalizację dla ich realizacji oraz niezbędną pomoc, szczególnie ze strony terenowych służb architektonicznych, geodezyjnych i innych, które bardziej skutecznie powinny przyspieszać realizację zadań.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#StefaniaPachnowska">Jednostki terenowych organów administracji powinny bardziej wszechstronnie programować sieć, a także z większym zdecydowaniem rewindykować niewielkie lokale handlowo-usługowe z przeznaczeniem ich na usługi i rzemiosło.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#StefaniaPachnowska">Wysoka Izbo! Istotnym elementem rozwoju usług i produkcji rynkowej rzemiosła są kadry. Plan przewiduje dalsze zwiększenie zatrudnienia w tej dziedzinie gospodarki narodowej o ok. 35 tys. osób. Lecz o postępie w usługach i produkcji nie tylko decyduje wzrósł liczby pracowników, lecz również poziom ich kwalifikacji zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#StefaniaPachnowska">Mimo rozbudowy w ostatnich latach różnych form kształcenia szkolnego i pozaszkolnego, nadal odczuwa się — szczególnie w usługach — poważny deficyt pracowników wykwalifikowanych. Duże możliwości usprawnienia kształcenia kadr dla usług stwarza zapowiedziana reforma systemu oświaty. W nowym modelu edukacji należy zapewnić jednolitość i ciągłość systemu szkolenia zawodowego, a równocześnie wysoką elastyczność, pozwalającą szybko dostosowywać programy kształcenia do aktualnego popytu na określone usługi.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#StefaniaPachnowska">Na przyciąganie młodzieży do pracy w placówkach usługowych znaczny wpływ mieć będzie coraz szersze wprowadzenie do usług postępu techniczno-organizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#StefaniaPachnowska">Poza poprawą warunków lokalowych i wyposażenia technicznego warsztatów — zapewnienie uczniom rzemieślniczym perspektyw życiowego awansu i stabilizacji w zawodzie, m.in. przez ułatwianie młodym czeladnikom uruchamiania własnych zakładów, dać może w efekcie zwiększenie zainteresowania pracą w rzemiośle. Jest to zadanie zarówno dla władz administracji terenowej, jak i samorządu gospodarczego rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#StefaniaPachnowska">Istotnym problemem jest sprawa przechodzenia rzemieślników na renty, a w związku z tym groźba likwidacji pewnej liczby warsztatów. Z dużym uznaniem należy tu powitać poczynania niektórych władz administracji terenowej, dla przykładu Warszawy, które podejmują inicjatywę przekazywania warsztatów przez rzemieślników-rencistów osobom przez nich wskazanym, o wysokich kwalifikacjach, z zagwarantowaniem rzemieślnikom-rencistom dalszej pracy w warsztacie na ogólnych warunkach przyjętych dla rencistów. Takie inicjatywy, przeciwdziałające likwidacji warsztatów i zapewniające rzemieślnikom-rencistom wykorzystanie ich kwalifikacji i możliwości, należy popierać i poszerzać.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#StefaniaPachnowska">Wysoka Izbo! Każda praca, każde działanie będzie wówczas miało szansę właściwej realizacji, jeśli ludzie je podejmujący odznaczać się będą wysokim poczuciem odpowiedzialności, chęcią rzetelnej pracy i głębokim zaangażowaniem. Rzemiosło na przestrzeni szeregu lat wykazało się w zasadzie tymi cechami — lecz nowe zadania stawiają przed nim nowe wymogi. Aby im sprostać, zintensyfikować należy działanie organów samorządowych, zwiększyć ich oddziaływanie na pobudzanie do coraz lepszej i wydajniejszej pracy, bardziej wszechstronnej działalności wytwórczej, wychodzenia naprzeciw potrzebom naszego społeczeństwa, szukania dróg i sposobów właściwego im sprostania. To wielkie zadanie działania społeczno-wychowawczego spoczywa na cechach, izbach rzemieślniczych i Centralnym Związku Rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#StefaniaPachnowska">Państwo stworzyło warunki pracy, określone zostały potrzeby społeczne, podniósł się autorytet wytwórcy i usługowca. Od nich właśnie, od ich pracy i zaangażowania, wiele obecnie zależy. Rzemieślnicy muszą zdawać sobie sprawę, że stanowią jedno z istotnych ogniw manewru gospodarczego nakreślonego przez IX Plenum KC PZPR, że są tym ogniwem, którego działanie ma dać społeczeństwu więcej artykułów rynkowych i usług. Działanie to ma w konsekwencji zdecydowanie przyczynić się do prawidłowego funkcjonowania rynku, zrównoważenia poziomu i dynamiki wzrostu dochodów ludności z wielkościami dostaw towarów i świadczonych usług. Tym zadaniom poświęcać będą także stałą uwagę instancje Stronnictwa Demokratycznego, widząc w ich realizacji urzeczywistnienie współodpowiedzialności za rozwój naszej ludowej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#PiotrStefański">Głos ma posłanka Ludmiła Mazurkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W planie i budżecie na rok 1978 poczesne miejsce zajmuje problematyka oświaty i wychowania.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#LudmiłaMazurkiewicz">W ostatnich kilku latach w tej ważnej dziedzinie naszego życia nastąpiły doniosłe zmiany m.in. w wyniku realizacji uchwał partii i uchwały Sejmu z 13 października 1973 r. w sprawie reformy systemu edukacji narodowej. Wiele wysiłku i środków przeznaczono na wyrównywanie poziomu nauczania w szkołach podstawowych, czemu przede wszystkim służy przebudowa szkolnictwa na wsi, jak również na poprawę bazy materialnej i rozwój wychowania przedszkolnego. Do niewątpliwych osiągnięć należy zaliczyć opracowanie koncepcji programowej zreformowanej szkoły, sieci szkół 10-letnich oraz realizację programu dokształcania nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Nadchodzący rok 1978 będzie miał zasadnicze znaczenie dla oświaty i wychowania. Będzie to bowiem rok początku wdrażania reformy systemu edukacji narodowej w klasach pierwszych. Faktycznie jednak reforma rozpoczęła się już w roku bieżącym, z momentem wprowadzenia do przedszkoli programu wychowawczo-dydaktycznego zawierającego dla 6-latków elementy nauki pisania i czytania, stanowiącego integralną część nowego systemu oświatowego. Wychowaniem przedszkolnym objęto ponad 95% dzieci 6-letnich. Wypada jednak podkreślić, że występują w tej dziedzinie poważne dysproporcje. Przede wszystkim znaczna część tych dzieci, zwłaszcza na wsi, uczęszcza do ognisk przedszkolnych prowadzących zajęcia jeszcze nierzadko w wymiarze poniżej 18 godzin tygodniowo, co nie zapewnia wyrównanego startu szkolnego. Wypada tu powtórzyć postulat Komisji Oświaty i Wychowania, aby dzieci tej grupy wiekowej umieszczać w placówkach przedszkolnych o wyższym stopniu organizacji. Z drugiej strony w przedszkolach miejskich, w nowych osiedlach mieszkaniowych, na skutek opóźnień w budowie infrastruktury oświatowej, spotyka się oddziały przedszkolne liczące zbyt wielu wychowanków, np. w Elblągu do 50 dzieci. Wielką pomocą w rozwoju wychowania przedszkolnego może być ogromne zaangażowanie społeczeństwa i zakładów pracy, które pozwala na tworzenie nowych placówek przedszkolnych w drodze pozainwestycyjnej. Rzecz jednak w tym, aby to zaangażowanie należycie wykorzystać. Zdarzało się bowiem w latach ubiegłych, że przedszkolom tym nie zapewniano personelu i innych środków niezbędnych do funkcjonowania, co powodowało wiele rozczarowań zarówno inicjatorów, jak i zainteresowanych rodziców.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Obecnie odbywa się gruntowna analiza stanu przygotowań do podjęcia realizacji nowego programu nauczania w klasach pierwszych zreformowanej szkoły. Sytuacja pod tym względem jest w poszczególnych województwach zróżnicowana, zwłaszcza w zakresie bazy materialnej, wyposażenia w pomoce naukowe oraz stopnia przygotowania kadry. Czas, jaki nam pozostał do rozpoczęcia nowego roku szkolnego należy w maksymalnym stopniu wykorzystać, by te dysproporcje złagodzić. Wydaje się również celowe, aby w tym przełomowym momencie sprawami wychowania i nauczania w większym niż dotychczas stopniu zainteresować rodziców i uczynić ich współpartnerami szkoły.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Na pozytywną ocenę zasługują dotychczasowe działania zmierzające do podniesienia stopnia organizacyjnego szkolnictwa na wsi poprzez wdrażanie koncepcji zbiorczych szkół gminnych. Obecnie w kraju funkcjonuje już 1656 tych szkół. Nie wszystkie one już mają pełne warunki do realizacji zwiększonych wobec nich wymagań i zadań. Plan na rok 1978 przewiduje utworzenie dalszych 183 zbiorczych szkół gminnych.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Uznając za słuszne zmniejszanie w planie na rok 1978 udziału inwestycji netto w dochodzie narodowym, co ma zapewnić zakładany wzrost spożycia, należy dążyć do tego, aby ustalone środki i plany efektów rzeczowych były realizowane w 100%. Szczególną uwagę należy zwrócić na budowę obiektów oświatowych w miejscowościach, w których szkoły pracują jeszcze w trudnych warunkach lokalowych, jak i na zapewnienie dowożenia uczniów do szkół zbiorczych.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Pozytywnie należy ocenić stan przygotowań kadry nauczycielskiej, systematyczne doskonalenie jej kwalifikacji zawodowych oraz podnoszenie wykształcenia kierunkowego. Program w tym zakresie realizowany jest w sposób planowy i jest to dużym osiągnięciem w całokształcie przygotowań do reformy oświaty.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Proponuję, żeby dla lepszego rozmieszczenia wysoko kwalifikowanych kadr nauczycielskich i innych na terenie wsi zintensyfikować budownictwo mieszkaniowe zwłaszcza w centrach gmin.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Funkcja przyszłej 10-letniej powszechnej szkoły średniej wymaga jednak zwiększenia zasięgu działalności każdej środowiskowej placówki szkolnej i odpowiedniego przygotowania w tym zakresie kadry nauczycielskiej. Słuszne przeto wydaje się jeszcze większe nasycenie problematyką opiekuńczo-wychowawczą programów kształcenia i dokształcania w wyższych szkołach pedagogicznych i uniwersytetach.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Wysoki Sejmie! Realizacja odpowiedzialnych zadań wynikających z wprowadzenia nowego systemu edukacji narodowej wymaga szerokiego frontu społecznego zaangażowania. Dotychczasowa powszechna dyskusja nad kształtem i programem szkoły 10-letniej wskazuje na ogromne zainteresowanie całego społeczeństwa problematyką wychowania przyszłych pokoleń. Klimat ten należy podtrzymać i szeroko wykorzystać do upowszechnienia celów i zadań działalności oświatowej i wychowawczej.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Współczesna szkoła musi przecież wychowywać obywatela zaangażowanego, ideowego, społecznika, solidnego pracownika, a jednocześnie wszechstronnie wykształconego, przygotowanego do przyjęcia coraz trudniejszych zadań, które niosą współczesne przemiany społeczne i rewolucja naukowo-techniczna. Musi więc zaszczepiać te cechy, które składają się na treść współczesnego patriotyzmu naszego narodu. Wymagać to będzie od nas wychowawców, od rodziców, organizacji społecznych, całego dorosłego społeczeństwa przekazywania młodzieży największych wartości tkwiących w nas samych.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Mówiąc o tych sprawach w odniesieniu do oświaty, myślę jednak o szerszych społecznych uwarunkowaniach realizacji zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Chodzi tu przede wszystkim o dalsze umacnianie takiego klimatu społecznego, który sprzyjać będzie pełnemu osiąganiu celów społeczno-gospodarczych, kształtowaniu postaw osobistego zaangażowania, pracowitości, oszczędności i obywatelskiego zdyscyplinowania. Chodzi tu także o utrwalenie w całym społeczeństwie poczucia nierozerwalnej więzi interesu własnego i własnej rodziny z interesami społeczeństwa i pomyślnością państwa.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#LudmiłaMazurkiewicz">Wysoki Sejmie! Nawiązując do informacji Ministra Spraw Zagranicznych, pragnę podkreślić, że wzrost znaczenia i pozycji Polski na forum międzynarodowym cieszy się wielkim uznaniem całego naszego społeczeństwa. Słusznie polska polityka zagraniczna koncentruje się na utrwalaniu procesu pozytywnych przemian w sytuacji międzynarodowej i ich optymalnym wykorzystaniu dla realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju. Temu celowi służą nasze przyjazne sojusze z sąsiadami i innymi krajami socjalistycznymi, nasze działania na rzecz utrwalania pokoju na święcie i integralnej realizacji zasad i postanowień Aktu Końcowego helsińskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, nasze kontakty i rozwój wzajemnie korzystnej współpracy z krajami o odmiennych ustrojach, tegoroczne wizyty przywódcy naszego narodu I Sekretarza KC PZPR posła Edwarda Gierka. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Kazimierz Morawski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#KazimierzMorawski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego oraz budżetu na rok 1978 jest kolejnym potwierdzeniem konsekwencji w realizowaniu strategii rozwojowej naszego kraju, wytyczonej na VI i VII Zjeździe PZPR. Strategia ta, koncentrując wszelkie środki materialne oraz instrumenty gospodarcze i społeczne na podstawowych kierunkach działania prowadzących do poprawy warunków życia społeczeństwa, wyraża humanistyczną treść naszej polityki społeczno-gospodarczej zorientowanej na człowieka, jego rozwój w płaszczyźnie materialnej i duchowej, wyraża też ona najgłębsze ideały socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#KazimierzMorawski">Istnieje głęboko społecznie ugruntowane przeświadczenie, że przyjmując strategię dynamicznego rozwoju wybraliśmy dobrze, poszliśmy we właściwym kierunku. Przeświadczenie to oparte jest na faktach wymiernych w bezpośredniej skali każdej polskiej rodziny, potwierdza je też umocnienie autorytetu i pozycji Polski w świecie jako kraju nowoczesnego. Mimo trudności, które przezwyciężamy — a przedłożony projekt planu wskazuje dla tego procesu drogi i przewiduje odpowiednie środki — osiągnęliśmy poważny dorobek, z którego Polacy mają prawo do satysfakcji, dorobek, który zyskał powszechne uznanie również w skali międzynarodowej. Rozwój gospodarczy naszego kraju, także w bieżącym roku, mimo trudności, dokonywał się szybciej aniżeli w wielu wysoko rozwiniętych krajach kapitalistycznych. Ale ciągłość tej słusznej strategii wymaga uwzględnienia okoliczności nowych, nieraz trudnych i złożonych, a to znajduje odbicie w przedstawionym planie, zwłaszcza, że nie zamierzamy ani nie możemy sobie pozwolić na pomniejszanie czy zaniżanie zadań, od rozwiązania których zależy skuteczne wykorzystanie osiągniętych ostatnio trwałych podstaw społecznych i materialnych naszego rozwoju, osiągniętych w wyniku wysiłku poprzednich lat. Stąd wynika konieczność przegrupowania sił i środków, którego proces już się rozpoczął, a jego dalsze pogłębianie przewiduje przyszłoroczny plan. Jest rzeczą oczywistą, że posunięcia przedsięwzięte, które określamy mianem manewru gospodarczego, nie mogą od razu przynieść oczekiwanych rezultatów. Trzeba na to czasu i zdecydowanych działań Rządu i administracji gospodarczej, wspartych poparciem i aktywnością całego naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#KazimierzMorawski">Z zadowoleniem przyjmujemy więc zabezpieczone w planie przedsięwzięcia i przesunięcia oraz tendencje zdecydowanego, energicznego działania dla rozwiązania tych przede wszystkim problemów, które wywierają bezpośredni wpływ na zaspokojenie najpilniejszych potrzeb społecznych. Nie muszę przy tym podkreślać, jak wielkie znaczenie dla atmosfery społecznej, dla sprawy wzrostu wydajności pracy ma troska o lepsze zaopatrzenie rynku.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#KazimierzMorawski">Nie jest też tajemnicą, że realizacja zamierzeń zawartych w planie na 1978 rok nie będzie łatwa, gdyż nadal towarzyszyć nam będą znane, niesprzyjające okoliczności. Dlatego pełne urzeczywistnienie zadań społeczno-gospodarczych zależeć będzie w stopniu podstawowym od ludzi, od jakości ich pracy, od wydajności, gospodarności i od zdyscyplinowania. Skoro przede wszystkim człowiek, jego praca i postawa zadecydują o pomyślnym wykonaniu zadań, musimy dużo uwagi poświęcić sprawie świadomości społecznej, procesom społecznym i kulturowym, które kształtują wyobraźnię ludzką, podnosząc stan świadomości tak, by umacniało się myślenie kategoriami odpowiedzialności za państwo, za los Polski na dziś i na jutro.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#KazimierzMorawski">Realizacja ambitnych zadań na rzecz rozwoju Polski może dokonywać się tylko przez zaangażowanie w urzeczywistnianie nakreślonych celów wszelkich sił naszego narodu, przez zapewnienie czynnego współudziału wszystkich Polaków w procesie budowania coraz to bogatszych treści i wartości naszego zbiorowego życia. Zadaniu temu odpowiada konsekwentna polityka kierownictwa naszego kraju wielokrotnie precyzowana w wystąpieniach I Sekretarza KC partii, a wyrażająca się w aktywizowaniu całego społeczeństwa, w rządzeniu w łączności z narodem, w tworzeniu systemu konsultacji, pozwalających na konfrontowanie zamierzeń i inicjatyw z potrzebami i odczuciami narodu. Temu też zadaniu odpowiada widoczna troska o pogłębianie i wzbogacanie form socjalistycznej demokracji w naszym kraju. To skierowanie uwagi na rozwój kraju przez rozwój człowieka, objęcie troską państwa istotnych potrzeb wszystkich ludzi w Polsce, jest orientacją szczególnie bliską katolickiej społeczności naszego kraju, która daje wyraz swej woli służenia dobrą pracą i aktywnością polityce społeczno-gospodarczego rozwoju Polski. Pragnę podkreślić też, że z zasad tej polityki wynika wysuwanie na pierwszy plan spraw, które łączą naród polski i odsuwania tego, co mogłoby różnić.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#KazimierzMorawski">Sprawy i zjawiska, które niegdyś były źródłem napięć i kontrowersji, dzięki rozumnej polityce udało się przekształcić w źródła aktywności i dynamiki społecznej. Polityka lat siedemdziesiątych nie usiłowała pominąć rozległości zjawiska wiary w polskim społeczeństwie. Wychodziła mu naprzeciw dążąc do ułożenia stosunków z kościołem na płaszczyźnie harmonijnego i konstruktywnego współżycia, a także współdziałania, nie zaś konfrontacji, włączając siły ludzi wierzących w budowę pomyślności kraju.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#KazimierzMorawski">Dorobek ostatnich lat na tym właśnie polu, przyjmowany z satysfakcją przez katolików polskich, stworzył odpowiednie warunki dla niezwykle owocnego i doniosłego spotkania I Sekretarza KG PZPR Edwarda Gierka z Papieżem Pawłem VI, poprzedzonego, jak wiadomo, rozmową z Prymasem Polski. Opinia katolicka w swej zdecydowanej większości przyjęła z ogromnym zadowoleniem i satysfakcją fakt spotkania przywódcy Polski Ludowej z Papieżem Pawłem VI — jego przebieg i treść. Wypowiedziane do Papieża słowa Edwarda Gierka wyrażały uczucia wszystkich Polaków zarówno wtedy, gdy polski przywódca podkreślał uznanie i szacunek dla Papieża Pawła VI za jego wysiłki na rzecz pokoju i współpracy między narodami, dla jego oddania dla celów i wartości służących dobru ogólnemu, jak i wtedy, gdy podkreślał dorobek Polski Ludowej oraz to, że naród nasz „pomny nauk historii, wybrał socjalistyczny system społeczny i sprawdzoną orientację w polityce zagranicznej oraz takie sojusze, które dają niezawodną gwarancję bezpieczeństwa i rozwoju”. Przyjmujemy z satysfakcją słowa Edwarda Gierka, które stanowią kolejne potwierdzenie linii polityki państwa wobec kościoła i wierzących. „Ta patriotyczna jedność — mówił I Sekretarz — wznosząca się ponad różnice światopoglądowe, jest dla naszego narodu i dla sił politycznych stojących u steru naszego państwa nakazem historycznym i dobrem najwyższym. Kierując się tym, utrwalamy w duchu tradycyjnej polskiej tolerancji stan, którego cechą jest to, że między kościołem i państwem nie ma konfliktu, mamy wolę współdziałania w urzeczywistnianiu wielkich celów narodowych. Jednoczącą nas wszystkich sprawą — jak to podkreślaliśmy wspólnie z Prymasem Polski kardynałem Stefanem Wyszyńskim w komunikacie o naszej rozmowie — jest troska o pomyślność naszej ojczyzny, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#KazimierzMorawski">Papież Paweł VI, oceniając możliwości i powinności katolików polskich oraz sprawę współdziałania kościoła i państwa w Polsce stwierdził, że „Jesteśmy przekonani, iż możemy wyrazić szczere zapewnienie, że również dzisiaj kościół jest gotów wnieść do społeczeństwa polskiego swój pozytywny wkład. Takie jest jego pragnienie i takie jego szczególne uzdolnienie, przede wszystkim, gdy chodzi o wychowanie w poszanowaniu wartości moralnych, a wśród nich tych wartości, które dotyczą etyki społecznej oraz ofiarności we współdziałaniu dla wspólnego dobra, w pracy i wolnym, osobistym zaangażowaniu się na rzecz prawdziwego i pełnego rozwoju kraju”.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#KazimierzMorawski">Zarówno powyższe stwierdzenie Papieża, jak i to, w którym podkreślił potrzebę działania kościoła we współczesnej rzeczywistości kraju na rzecz „jedności Polaków w dziele budowania pomyślności Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, co jest również życzeniem Episkopatu” — uważamy za wezwanie do katolików świeckich i duchownych w naszym kraju do aktywnego, twórczego i zaangażowanego udziału w pracy na rzecz rozwoju swego narodu i socjalistycznego państwa. Będzie odpowiedzialnym zadaniem tych sił w katolicyzmie polskim, które nie od dziś są zaangażowane w twórczy udział w socjalistycznym rozwoju Polski, aby ważkie treści spotkania Edwarda Gierka z Papieżem Pawłem VI znalazły szerokie odzwierciedlenie w pogłębianiu zespolenia sił narodu polskiego wokół wspólnych wartości i celów dalszego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#KazimierzMorawski">Pragnę podkreślić, że oba przemówienia wskazały na trwałość rozpoczętego przed kilku laty, a tak jasno sformułowanego w Mielcu przez Edwarda Gierka, procesu odnajdywania w stosunkach kościoła i państwa wzajemnych płaszczyzn działania dla wspólnego dobra. Można powiedzieć, że Papież poparł wysuniętą swego czasu w Mielcu i potwierdzoną w przemówieniu watykańskim I Sekretarza, myśl o współdziałaniu kościoła i państwa w ważnych sprawach narodu. Przyniesie to niewątpliwie dalszy impuls bu rozwijaniu i pogłębianiu tego ważnego procesu, który wyzwalać będzie nowe zasoby energii społecznej w służbie dla kraju.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#KazimierzMorawski">Wspomniane rozmowy przyniosły także potwierdzenie, że dążenie do konstruktywnego rozwiązywania spraw powstających na styku aktywności państwa i kościoła nie ma charakteru koniunkturalnego, że jest konsekwentnym wypracowaniem trwałych zasad i wyrazem przywiązania do wartości tolerancji i zrozumienia dla różnych, często odmiennych sposobów widzenia świata.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#KazimierzMorawski">W tym też klimacie Episkopat Polski wczoraj na swoim posiedzeniu pozytywnie ocenił wielkie znaczenie spotkania I Sekretarza Komitetu Centralnego PZPR z Prymasem Polski oraz z Papieżem Pawłem VI, podkreślając przy tym „że kościół, a więc całe społeczeństwo katolickie w Polsce pragnie w jeszcze większym stopniu wnosić swój wkład w tworzenie wartości duchowych i moralnych kraju, a przez to także i materialnych naszej ojczyzny. Podstawowym bowiem obowiązkiem każdego obywatela — mówi komunikat z konferencji Episkopatu — jest troska o wspólne dobro narodu. Powstaje ono przez współdziałanie wszystkich wartości społecznych, moralnych i gospodarczych”. Cieszymy się, że stwierdzenia te współgrają w pełni z treściami wizyty I Sekretarza w Watykanie.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#KazimierzMorawski">Pragnę podkreślić wreszcie, że wielką satysfakcję sprawiło nam — jako Polakom i ludziom wierzącym — uznanie, jakie wyraził Papież Paweł VI dla przywódcy polskiego narodu Edwarda Gierka: „To uznanie, jakie okazuje panu również kościół w Polsce, oznacza zarazem pragnienie poparcia podobnych wysiłków, które odpowiadają naszym głębokim troskom oraz troskom hierarchii pańskiego kraju”. Słowa te przyjmujemy także jako wyraz uznania dla naszego kraju, dla opartej o piękną cechę naszego społeczeństwa, jaką jest tolerancja, polityki w stosunku do kościoła, jak i zasad, które legły u podstaw założeń społeczno-gospodarczego rozwoju kraju lat siedemdziesiątych. Watykańskie rozmowy — trzeba to podkreślić, są sukcesem sprawy współpracy i odprężenia, współistnienia, na podstawie harmonijnego i opartego na jedności narodowej kształtowania się życia w naszym kraju, a zarazem przyniosły zdecydowaną porażkę tym nielicznym siłom, które pragnęłyby wykorzystania kościoła dla swych antysocjalistycznych i antypolskich celów.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#KazimierzMorawski">Watykańskie spotkanie i jego treść, obok potwierdzenia słuszności wyboru stanowiska ideowo-społecznego, jakiego dokonało Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, stanowi — co trzeba szczególnie podkreślić — zobowiązanie dla ludzi wierzących w naszym kraju, by świadczyli czynem w codziennym życiu naszego kraju, że ich patriotyzm i wola społecznej służby nie są mniejsze niż innych grup społecznych. Zobowiązanie to pragniemy wypełniać w ramach Frontu Jedności Narodu i struktur demokratycznych państwa socjalistycznego, uważając, że najważniejsze jest dziś wykorzystanie wszystkich możliwości, jakie tkwią w tych ramach, a nie zaś budowania konstrukcji politycznych na podstawie przesłanek religijnych, co prowadziłoby do dyferencjacji społeczeństwa. Z jednej strony uważamy za słuszne skupianie wszystkich wokół programu FJN, programu wspólnego wszystkim Polakom, z drugiej zaś strony uważamy, że nadprzyrodzona misja kościoła nie ma charakteru politycznego, a zainteresowanie kościoła życiem społecznym dotyczy przede wszystkim zjawisk moralności społecznej i obyczajowości. Nie dążąc do ściśle wyznaniowych form działalności politycznej, jako ludzie wierzący chcemy, aby treść życia i postępowanie chrześcijan w kraju były zgodne z duchem ewangelii. Przedmiotem więc współdziałania kościoła i państwa mogą być zarówno przeciwdziałania wielu plagom społecznym, jak alkoholizm, nieposzanowanie mienia społecznego czy podważanie trwałości rodziny, jak też podejmowanie wspólnych wysiłków wychowawczych i społecznych. Jako katolicy odczuwamy głęboką satysfakcję z coraz szerszego doceniania przez czynniki kierownicze w państwie roli kościoła w kształtowaniu wartości etyczno-moralnych w życiu społecznym naszego narodu. Współdziałanie państwa i kościoła, do którego przywiązujemy wielkie znaczenie i które staje się ważnym czynnikiem uruchamiania aktywności obywatelskiej, odbywa się — jak uważamy — przy zachowaniu przez każdą ze stron jej autentycznej tożsamości ideowej, bez wchodzenia w jakiekolwiek kompromisy doktrynalne i na zasadach wspólnego wkładu w zapewnianie dobra narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#KazimierzMorawski">Kiedy mówimy o wspólnych zadaniach społeczno-obywatelskich wszystkich Polaków, wierzących i niewierzących, nie można pominąć sprawy odpowiedzialności za przezwyciężanie i eliminowanie z życia społecznego zjawisk ujemnych i negatywnych, które z różnych racji ciążą wciąż na psychice i postawach wielu jeszcze ludzi. W społeczeństwie każdy ponosi swoją cząstkę odpowiedzialności tak, jak ma prawo do swej cząstki uznania.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#KazimierzMorawski">Dlatego nie można się godzić, by wszelkie zło moralne czy trudności w tej dziedzinie były przypisywane wyłącznie czynnikom państwowym w naszym kraju. Troska bowiem o sprawy polskie jest sprawą wszystkich jej obywateli.</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#KazimierzMorawski">Wysoka Izbo! Nawiązując do wystąpienia Ministra Emila Wojtaszka, trzeba stwierdzić, że w życiu naszego kraju kończący się rok charakteryzuje również aktywność i dynamizm w skali międzynarodowej, aktywność, która powoduje, że pozycja i autorytet Polski w święcie stale wzrastają i umacniają się. Polska aktywna polityka zagraniczna jest podporządkowana najżywotniejszym interesom narodu, realizacji ambitnego programu rozwoju Polski oraz umacnianiu bezpieczeństwa i pomyślności naszego państwa. Stąd wypływa jej podstawowe zadanie, które ma też ogromny walor moralny — budowanie światowej struktury pokoju, przez utrwalanie procesu odprężenia i uczynienia go nieodwracalnym. Tym celom służy też istotny wkład Polski do realizacji Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, jej działania w Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także na innych płaszczyznach rozmów i rokowań w dziele zahamowania wyścigu zbrojeń. Sukcesy i pomyślna realizacja naszej polityki zagranicznej wypływają z dwóch jej podstawowych przesłanek — z poparcia jej przez całe społeczeństwo, a także ze stałego umacniania naszego sojuszu i braterskich więzi ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#KazimierzMorawski">Wysoki Sejmie! Kończymy rok 1977 świadomi poważnych osiągnięć w rozwoju i umacnianiu siły Polski, jej znaczenia w świecie, a także świadomi trapiących nas jeszcze kłopotów i przeciwności, które zespolonym wysiłkiem całego narodu będziemy pokonywać. Nasze dotychczasowe dokonania, będące owocem zbiorowego wysiłku całego narodu, stwarzają dobre perspektywy osiągnięcia tych celów społeczno-gospodarczych, które legły u podstaw strategii dynamicznego rozwoju Polski.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#KazimierzMorawski">Jesteśmy przeświadczeni, że droga, po której idziemy, stwarza najlepsze warunki do pogłębiania jedności moralno-politycznej naszego społeczeństwa dla kształtowania klimatu społecznego, wypełnionego duchem tolerancji, wzajemnego poszanowania i twórczej aktywności wszystkich Polaków.</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#KazimierzMorawski">Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za przedstawionymi przez Rząd Sejmowi projektami uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczym i ustawy budżetowej na rok 1978.</u>
          <u xml:id="u-29.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Wiesław Bąkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#WiesławBąkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W założeniach projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego na rok 1978 rolnictwo i cały kompleks gospodarki żywnościowej w nakładach inwestycyjnych zostały potraktowane w sposób szczególny. Jest to najlepszym dowodem znaczenia tego działu gospodarki narodowej dla dalszego wzrostu poziomu życia całego społeczeństwa oraz dowodem konsekwentnej realizacji wspólnej polityki rolnej, której zadania sformułowane zostały przez IX Plenum KC PZPR i VIII Plenum NK ZSL.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#WiesławBąkowski">Założenia planu społeczno-gospodarczego, eksponujące konieczność dalszego inwestowania w rozwój i nowoczesne przemiany w rolnictwie wychodzą naprzeciw wnioskom i postulatom rolników, zgłaszanym na odbywających się ostatnio zebraniach wiejskich. Polityka socjalna wobec wsi, która jest nieodłączną częścią składową polityki rolnej, spotyka się wśród rolników z pełnym zrozumieniem i aprobatą wyrażającą się w dążeniu do rozwijania produkcji towarowej, do unowocześniania swych warsztatów rolnych, do wdrażania nowocześniejszych, bardziej wydajnych form organizacji produkcji. Wzrasta zainteresowanie produkcją rolną wśród młodego pokolenia wsi. Coraz więcej młodych rolników podejmuje decyzję związania swego losu z warsztatem rolnym. Jako rolnik jestem przekonany, że aktualnie najważniejszym zadaniem wszystkich gospodarstw rolnych jest pełne wykorzystanie przeznaczanych na rozwój rolnictwa środków.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#WiesławBąkowski">Chciałbym przy tym zwrócić uwagę na niektóre zagadnienia, mające istotny wpływ na efektywność wykorzystania środków i nakładów inwestycyjnych w rolnictwie. Zależy to przede wszystkim od zaangażowanej postawy wszystkich właścicieli warsztatów rolnych i i służb obsługujących rolnictwo. Niezbędne jest wykorzystanie wszystkich dostępnych rezerw produkcyjnych, co z naciskiem podkreśla plan. Szybszy postęp w wyżywieniu narodu osiągnąć możemy bowiem w wielu dziedzinach również sposobem bezinwestycyjnym. Ostatni powszechny przegląd gmin w gospodarstwach rolnych wykazał, że istnieje jeszcze wiele wolnych stanowisk dla trzody i bydła. Wobec faktu, że postęp w rozwoju pogłowia trzody chlewnej i bydła nie osiągnął jeszcze stanu z 1974 r. i 1975 r. powinniśmy przyjąć taki kierunek działania, by wykorzystać wszystkie możliwości intensyfikacji produkcji zwierzęcej w drodze modernizacji budynków i wykorzystania wolnych stanowisk. Rzecz jasna, że wymaga to podjęcia określonych, konkretnych działań ze strony administracji rolnej na rzecz dalszego rozwoju bazy paszowej w gospodarstwach indywidualnych oraz pełnego zagospodarowania w dalszym chowie materiału wyjściowego.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#WiesławBąkowski">Inną możliwością bezinwestycyjnego zintensyfikowania produkcji żywności jest wyrównanie dysproporcji w poziomie zagospodarowania poszczególnych gospodarstw indywidualnych. Skalę tego problemu pozwolę sobie zilustrować na przykładzie województwa siedleckiego. Podczas pierwszego przeglądu gmin w roku 1976 zarejestrowano ogółem 9 050 ha użytków rolnych nieracjonalnie zagospodarowanych. W okresie między pierwszym a drugim przeglądem gmin poprawiono stan gospodarowania na powierzchni 6 500 ha. A więc na powierzchni ponad 2 500 ha w dalszym ciągu prowadzona jest gospodarka ekstensywna, która w wielu przypadkach wynika po prostu z niezaradności właścicieli, podeszłego wieku lub innych przyczyn. Przepływ ziemi jest więc zjawiskiem nieuniknionym. Jednak bardziej zdecydowane powinno być działanie na rzecz rozdysponowania przejętej na skarb państwa ziemi. Dużą rolę mają tu do odegrania dobrze gospodarujący rolnicy indywidualni, których dotychczasowe wyniki produkcyjne i zamierzenia w dziedzinie rozwoju gospodarstwa gwarantują właściwe wykorzystanie gruntów. Dzięki umacnianiu zaufania do wspólnej polityki rolnej PZPR i ZSL wzrasta zaangażowanie produkcyjne oraz zainteresowanie ziemią wśród rolników, którzy zamierzają rozwijać produkcję na szeroką skalę. Jednak formalności związane z zakupem ziemi są w dalszym ciągu zbyt przewlekłe, wręcz biurokratyczne, co w pewnym stopniu odstręcza potencjalnych nabywców ziemi od podejmowania decyzji o powiększaniu tych gospodarstw. Administracja rolna powinna działać bardziej operatywnie. Usprawnienie formalności związanych z zakupem ziemi oraz aktywna polityka naczelników gmin przyczyni się w dużym stopniu do racjonalnej gospodarki najcenniejszym dobrem całego narodu, jakim jest ziemia. Umożliwienie rolnikom powiększania swojego areału, to tylko jedna strona zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#WiesławBąkowski">Ważnym czynnikiem w rozwoju rolnictwa jest doradztwo fachowe, zwłaszcza w pierwszej fazie specjalizacji warsztatu rolnego i w określonej gałęzi produkcji. Służba rolna urzędów gmin i wojewódzkich ośrodków postępu rolniczego powinna otoczyć szczególną opieką gospodarstwa rozpoczynające specjalizację — od opracowania perspektywicznego projektu urządzeniowego aż do systematycznego informowania o najnowocześniejszych osiągnięciach nauki i techniki. Chodzi przecież o dynamiczny rozwój gospodarstw specjalistycznych i ich towarowość, a nie formalno-statystyczne sukcesy.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#WiesławBąkowski">Specjalistyczne gospodarstwa hodowlane wymagają szczególnej opieki służby weterynaryjnej. Chciałbym więc prosić, aby w roku przyszłym kwestia poprawy wyposażenia służb weterynaryjnych została wnikliwiej rozpatrzona. Pragnę również zasygnalizować konieczność podjęcia kroków dla wydatnej poprawy pracy służb inseminacyjnych, gdyż straty z tego tytułu są zbyt poważne i są jednym z czynników niezadowalającego postępu we wzroście pogłowia bydła. Służba weterynaryjna na obecnym etapie jest bardzo słabo wyposażona w środki techniczne, a zwłaszcza transportowe, co obniża operatywność jej działania.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#WiesławBąkowski">Chciałbym także wskazać na niedocenianie branżowych zrzeszeń producentów w procesie wdrażania specjalizacji. Zrzeszenia te w poprzednim okresie miały bogaty dorobek w dziedzinie szerzenia postępu. Wymienię tu chociażby zrzeszenia takie, jak: plantatorów roślin oleistych, okopowych, hodowców trzody chlewnej czy bydła. Ostatnio jednak ich działalność w znacznym stopniu uległa osłabieniu. Należałoby przeanalizować przyczyny tego stanu rzeczy i podjąć natychmiastowe działania na rzecz uaktywnienia tych bardzo pożytecznych na wsi organizacji. Przedłużeniem działalności tych organizacji powinny być sekcje branżowe kółka rolniczego na wsi. Aktywizacji działalności zrzeszeń branżowych więcej uwagi powinny poświęcić WZKR, a zwłaszcza spółdzielni kółek rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#WiesławBąkowski">Do tanich i efektywnych inwestycji w rolnictwie należy zaliczyć podnoszenie na wyższy poziom wiedzy fachowej producentów. Zależy od niej bowiem racjonalne wykorzystanie zagwarantowanych w programie rozwoju gospodarki żywnościowej środków produkcji. Szczególną troską powinniśmy więc otaczać rozwój sieci szkolnictwa rolniczego i wszelkich form pozaszkolnej oświaty rolniczej. Obecnie niezbędne jest prowadzenie specjalistycznych kursów rolniczych na wysokim poziomie.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#WiesławBąkowski">Wysoki Sejmie! Jest jeszcze w rolnictwie wiele problemów natury organizacyjnej. Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby tylko na jeden z nich. Powszechnie znane jest znaczenie zwalczania chorób i szkodników roślin, a w tym zarazy ziemniaczanej, która w bieżącym roku w dużym stopniu spowodowała obniżkę zbiorów ziemniaków. Rolnicy doceniają znaczenie ochrony roślin, ale w pojedynkę niewiele mogą zrobić. Potrzebny jest program ochrony i system organizacji specjalistycznych usług. Opanowanie chorób, które powodują znaczne obniżenie plonów w rolnictwie jest więc pilną potrzebą chwili.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#WiesławBąkowski">Na wzrost produkcji roślinnej duży wpływ ma regulacja stosunków wodnych w glebie. Dlatego wykorzystanie nakładów w tej dziedzinie powinno sprawić jak najszybsze zakończenie w całym kraju procesu melioracji gruntów. Wykonanie urządzeń odwadniająco-nawadniających to jednakże tylko jedna strona zagadnienia. Zaniedbane, nie konserwowane urządzenia nie przynoszą oczekiwanego pożytku. Trzeba więc przeanalizować możliwość powołania specjalistycznych zakładów konserwacji urządzeń melioracyjnych przy spółdzielniach kółek rolniczych. Niepokojącym zjawiskiem jest niewykonanie zadań w zakresie melioracji w roku 1977, spóźnienia w realizacji zadań inwestycyjnych, nieterminowe zagospodarowywanie meliorowanych użytków rolnych, brak należytej konserwacji urządzeń wodno-melioracyjnych. Niezbędne jest więc podjęcie przez resort odpowiednich działań w celu szybkiego wyeliminowania tych nieprawidłowości.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#WiesławBąkowski">Wysoka Izbo! Rolników i pracowników rolnictwa napawają optymizmem rosnące dostawy przemysłowe i środków produkcji, zagwarantowane w planie społeczno-gospodarczym na rok 1978. Mam na myśli zwiększenie dostaw niezbędnych do produkcji żywności — maszyn i urządzeń oraz materiałów budowlanych, pasz przemysłowych, nawozów mineralnych i środków ochrony roślin. Z zadowoleniem przyjmowana jest na wsi zapowiedź zwiększenia dostaw ciągników rolniczych. W towarowym gospodarstwie specjalistycznym mechaniczna siła pociągowa jest bowiem podstawowym warunkiem rozwoju i towarowości.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#WiesławBąkowski">Znane są na wsi trudności w dziedzinie zaopatrzenia w sprzęt mechaniczny i materiały budowlane, a zwłaszcza w stal zbrojeniową. Rolnicy na ogół rozumieją przyczyny tych kłopotów, jednak postulują zdecydowaną poprawę rytmiczności zaopatrzenia w nawozy mineralne i wapniowe. Każdy rolnik jest dziś świadomy faktu, że bez nawozu nie ma plonu. Generalnego usprawnienia wymaga więc dystrybucja nawozów, by były one do dyspozycji rolników w agrotechnicznych okresach wysiewu.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#WiesławBąkowski">Wiele uwag krytycznych zgłaszanych jest także pod adresem genetycznej wartości materiału siewnego. W tej dziedzinie rolnicy oczekują szybkiego postępu. W sposób dotkliwy odczuwamy brak drobnego sprzętu niezbędnego w gospodarstwie rolnym. Aktualne jest więc pytanie, kto ma ten sprzęt produkować. Wydaje się, że skoro przemysł kluczowy przejął zakłady przemysłu terenowego — powinien nie tylko utrzymać, ale szybciej rozwijać tę pozornie drobną, ale ważną w gospodarstwie rolnym produkcję. A nade wszystko należy te potrzeby odpowiednio bilansować i nie dopuszczać do poważnych braków asortymentowych.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#WiesławBąkowski">Wysoka Izbo! Jestem głęboko przeświadczony, że rolnicy nie będą szczędzić wysiłków, aby zadania wzrostu produkcji rolniczej i wynikających z nich planów kontraktacji i skupu wypełniać w pełni. Wyrażam przekonanie, że utrzymanie na wsi klimatu zaangażowania produkcyjnego, wspartego wzrastającymi nakładami rzeczowymi i dostawami środków produkcji jest najlepszą gwarancją urzeczywistnienia zamierzeń w dziedzinie poprawy wyżywienia narodu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Jan Soja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#JanSoja">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiane Sejmowi do oceny projekty narodowego planu społeczno-gospodarczego i budżetu na rok 1978 w odczuciu szerokich trzesz naszego społeczeństwa stanowią kontynuację strategii naszej partii, zapoczątkowaną uchwałami VI i VII Zjazdu w zakresie dalszego pomyślnego rozwoju naszej ojczyzny i pomnażania dorobku wszystkich jej obywateli.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#JanSoja">Przeświadczenia o słuszności tych poczynań wynikają stąd, że założony w projekcie planu dalszy wzrost dochodu narodowego o 5,5% umacnia i rozwija bazę materialną kraju i stanowi fundament realizacji naszych dalszych celów społecznych. Zamierzenie to znajduje swoje odbicie we wzroście udziału spożycia w dochodzie narodowym aż do 67,3%, co wyrażać się będzie dalszym wzrostem płac i dochodów realnych ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#JanSoja">Szczególnie godny podkreślenia jest fakt, że projekt planu zabezpiecza realizację i kontynuację podjętych przez Rząd decyzji o ogromnym znaczeniu społecznym, obejmujących podwyżkę najniższych płac realnych o 1,8%, rent i emerytur o 22% oraz realizację rent i emerytur dla rolników.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#JanSoja">Niezależnie od tych decyzji, założenia planu nie pomijają dalszego wzrostu rozwoju oświaty, kultury, ochrony zdrowia, turystyki oraz innych, nie mniej ważnych potrzeb socjalnych i kulturalnych ludzi pracy. Na te wszystkie cele w roku 1978, łącznie ze świadczeniami z zakładowych funduszy socjalnych przewidziano w budżecie państwa aż 153 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#JanSoja">Uwzględniając zaś wszystkie źródła dochodów ludności zakłada się, że w przeliczeniu na jednego mieszkańca w roku 1978 dochody indywidualne każdego z nas wzrosną o 4%.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#JanSoja">Na udział w zaspokojeniu wymienionych potrzeb społecznych decydujący wpływ bez wątpienia mieć będą podjęte rok temu na V Plenum KC decyzje w sprawie dokonania manewru ekonomicznego, polegającego na przegrupowaniu sił i środków zapewniających przyspieszenie rozwoju społeczno-ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#JanSoja">Ludzie pracy w licznych ożywionych dyskusjach podkreślają, że realizacja celów społecznych i gospodarczych w roku 1978 będzie przebiegać zgodnie z założeniami IX Plenum KC oraz, że w realizacji manewru gospodarczego szczególnie istotna rola wyznaczona została ogniwom gospodarczym, wykonującym produkcję dla dalszej poprawy zaopatrzenia rynku, wpływającym na wzrost jakości i ilości usług oraz wzrost produkcji na eksport.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#JanSoja">Przedstawiony Sejmowi narodowy plan społeczno-gospodarczy na rok 1978 w odczuciu załóg pracowniczych oceniany jest jako odpowiadający potrzebom i możliwościom kraju — choć trudny. Z całą odpowiedzialnością możemy jednak stwierdzić, że jest to równocześnie plan realny do wykonania pod warunkiem pełnej mobilizacji wszystkich sił i środków ludzkich i materialnych, jakimi dysponujemy.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#JanSoja">Nasza obywatelska i robotnicza rzetelność nakazuje nam, całemu społeczeństwu, zgodnie z wolą zdecydowanej większości naszego narodu, pełną jego aprobatę, a następnie rozwinięcie wszechstronnej działalności na rzecz pomyślnej jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#JanSoja">Przedstawione w projekcie planu założenia muszą być przez nas wszystkich traktowane jako zadania bezwzględnie obowiązujące, wymagające twórczych inicjatyw klasy robotniczej i wszystkich ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#JanSoja">Wysoka Izbo! W toku trwającej kampanii sprawozdawczo-wyborczej do władz partyjnych, w kampanii sprawozdawczej rad zakładowych, na licznych spotkaniach poselskich ludzie pracy wskazują niejednokrotnie na rezerwy tkwiące jeszcze w niedociągnięciach wynikających ze złej organizacji, wygodnictwa, łatwizny, luzowania rygorów dyscypliny pracy i nie najlepszej jakości produkcji. Te przejawy i nawyki muszą ustąpić miejsca pracowitości, obowiązkowości, gospodarności i pomysłowości.</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#JanSoja">Dowodem na to, że potrafimy lepiej pracować i zainteresować załogi wytwarzaniem wyrobów o najwyższej jakości jest Huta Szkła Gospodarczego w Dąbrowie Górniczej, której załoga wskazała na możliwość zwiększenia o 30% — bez jakichkolwiek inwestycji, przez tworzenie preferencji jakościowych — udziału produkcji na rynek i eksport wyrobów w I gatunku z równoczesnym wzrostem rozmiarów produkcji o 11,9%. Ten proces myślenia powinien stać się powszechny. Przykład ten przytoczyłem dlatego, że stopień poprawy jakości wyrobów nie jest jeszcze adekwatny do rezultatów osiąganych w innych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-33.12" who="#JanSoja">Życie wskazuje na znaczne możliwości jakościowej poprawy produkcji przez pełniejsze wykorzystanie we wszystkich naszych zakładach pracy takich sprawdzonych, a nie wszędzie docenianych doświadczeń, jak np. wprowadzenie samokontroli i metody „Doro”, powoływanie brygad jakości czy też racjonalnej organizacji służb jakości i właściwego doboru kadr w tych działach.</u>
          <u xml:id="u-33.13" who="#JanSoja">Kolejnym przykładem właściwego stawiania tych spraw w naszych zakładach pracy może być Zakład Remontowo-Produkcyjny Maszyn Elektrycznych „Darnel”, gdzie z inicjatywy przodujących robotników wprowadzono i pilnie przestrzega się zasady: „wyprodukowałeś brak — zostań po godzinach pracy i popraw go bezpłatnie”.</u>
          <u xml:id="u-33.14" who="#JanSoja">W całym przemyśle wysiłek organizatorów produkcji powinien koncentrować się na radykalnej poprawie jakości wyrobów, bo zła jakość wytwarzanych przez jeden zakład elementów nie sprzyja poprawie jakości pracy w innym zakładzie, rzutuje na jakość wyrobu finalnego. Robotnicze inicjatywy w zakresie poprawy jakości produkcji trzeba podbudować systemem modelowym, ekonomicznym, który by wyraźnie uprzywilejowywał dobrą jakość, nie tylko przez statystyczne wartości braków, reklamacji, czy znak jakości. Bo gdyby na statystykę spojrzeć — to przecież nasuwałby się wniosek, że z jakością produkcji w naszym kraju jest prawie dobrze, a przecież stoi to w sprzeczności z odczuciami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-33.15" who="#JanSoja">W moim przekonaniu mamy możliwości takich lub innych zdecydowanych działań ekonomicznych, a nie tylko jak to się dzieje dotychczas w większości wypadków, apelowania i działania wychowawczego, aby hasło: „polskie — znaczy doskonałe”, miało pełne odbicie w codziennej rzeczywistości. Szczególne zadania w tym względzie spoczywają na konferencjach samorządu robotniczego jako reprezentanta interesów ludzi pracy, współorganizatora wysiłku produkcyjnego, szkole obywatelskiej aktywności i zaangażowania.</u>
          <u xml:id="u-33.16" who="#JanSoja">Wysoka Izbo! Specjaliści od gospodarki materiałowej twierdzą, że zmniejszenie o 1% zużycia materiałów spowodowałoby 3–4-procentowy wzrost dochodu narodowego. Natomiast powiększenie o tyle procent dochodu przez wyższą produkcję wymagałoby wielomiliardowych nakładów na inwestycje, pociągałoby za sobą wzrost zatrudnienia oraz wzrost zapotrzebowania na dodatkowe surowce.</u>
          <u xml:id="u-33.17" who="#JanSoja">A więc upraszczając sprawę, na oszczędności materiałów można zrobić nie gorszy interes niż na rozwoju bazy wytworzenia tychże materiałów.</u>
          <u xml:id="u-33.18" who="#JanSoja">Załogi zakładów pracy, szczególnie hutnictwa, przemysłu maszynowego i metalowego dostrzegają te problemy i przedstawiają je na konferencjach oraz dążą do oszczędności surowców i materiałów przez „odchudzanie” produkcji maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-33.19" who="#JanSoja">Oszczędności te jednak powodują „niedobory” planu liczonego dotychczas nie tylko wartością wykonanych urządzeń, ale i ich tonażem. I tak długo, jak długo się będzie opłacało produkować coś ciężkiego, tak długo proces oszczędności materiałowej nie nabierze przyspieszenia wszędzie tam, gdzie załogę rozlicza się z ton. Wszędzie tam, gdzie w ostatnich czasach zainwestowano znaczne sumy w proces unowocześnienia technologii produkcji, KSR powinny wykazać większą jeszcze dbałość również o pełne wykorzystanie nowych mocy produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-33.20" who="#JanSoja">Jako górnik, kieruję te słowa szczególnie pod adresem górników — chodzi o pełne wykorzystanie nowoczesnego sprzętu, dostosowanie nowej techniki do specyficznych warunków górniczo-geologicznych, a także o doskonalenie organizacji pracy tak, abyśmy w pełni zrealizowali postawione przed nami planowane wielkości w wydobywaniu węgla przy równoczesnej obniżce kosztów i stałej poprawie warunków bezpieczeństwa pracy. Celowi temu wychodzi naprzeciw rządowy program wprowadzenia w górnictwie czterobrygadowego systemu pracy. Ta sprawa powinna być dla nas bardzo oczywista.</u>
          <u xml:id="u-33.21" who="#JanSoja">Wysoki Sejmie! Na ostatnim posiedzeniu przywódca naszego narodu I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek stwierdził, że potrzebna nam jest powszechna mobilizacja i rozwinięcie społecznego ruchu na rzecz wykonania zadań planu w roku 1978 i zastanowienie się nad szerokim wdrożeniem znanej komunistycznej metody rozwiązywania problemów gospodarczych, jakim jest ruch współzawodnictwa pracy.</u>
          <u xml:id="u-33.22" who="#JanSoja">Ja, jako uczestnik ruchu socjalistycznego współzawodnictwa pracy, wraz ze mną wielotysięczna armia górników, w pełni popieramy inicjatywę upowszechnienia na każdym stanowisku pracy zasady rozumnej, dokładnej, twórczej pracy, która niesie za sobą współzawodnictwo pracy. My, górnicy, uważamy, że współczesne socjalistyczne współzawodnictwo pracy traktować należy jako walkę z przeciętnością, jako równanie do najlepszych. Konferencje samorządów robotniczych, zatwierdzając regulamin współzawodnictwa pracy, powinny zwracać uwagę nie tylko na wielkość produkcji, ale również na koszty własne, jakość i konkurencyjność swoich wyrobów, aby mogły &lt;z powodzeniem rywalizować z najlepszymi wyrobami zagranicznymi. Jeśli tak będzie wszędzie, to i wyroby oraz produkty, które nabywamy, będą coraz lepsze i chętniej nabywane. Nasze w tym ruchu działanie będzie nastawione na wyższą jakość produkcji i gospodarowania, na osiągalnie wyższych efektów mniejszym kosztem społecznym. I to współzawodnictwo w praktyce decydować będzie o wykonaniu zadań planu w roku 1978.</u>
          <u xml:id="u-33.23" who="#JanSoja">Wysoka Izbo! Z licznych spotkań z załogami zakładów pracy wyniosłem głębokie przekonanie, że trudne i napięte zadania planu społeczno-gospodarczego w 1978 roku klasa robotnicza przyjmuje jako swoją powinność w realizacji kolejnego etapu celów zawartych w uchwałach VI i VII Zjazdu PZPR.</u>
          <u xml:id="u-33.24" who="#JanSoja">Ludziom, którym przejściowe napięcia i trudności w budowie socjalistycznej Polski przesłaniają cele i dotychczasowe dokonania, klasa robotnicza odpowiada znaną zasadą „nie nam wyglądać zmiłowania”.</u>
          <u xml:id="u-33.25" who="#JanSoja">Nasze obowiązki bierzemy z własnego prawa, nadania i z własnej woli. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-33.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Tadeusz Stadniczeńko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#TadeuszStadniczeńko">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W naszej strategii handlu zagranicznego założyliśmy na obecne 5-lecie uzyskanie wysokiej dynamiki wzrostu eksportu, zmianę proporcji między dynamiką wzrostu eksportu i importu oraz osiągnięcie dodatniego salda bilansu handlowego. Podstawę intensyfikacji wymiany z zagranicą aktualnie stanowi zmodernizowany i rozwinięty w minionych latach potencjał przemysłowy, dzięki czemu możliwa jest stopniowa zmiana struktury naszego wywozu, coraz większy udział w eksporcie wyrobów przemysłu elektromaszynowego i kompletnych obiektów, maszyn budowlanych itp. W coraz szerszym zakresie wchodzimy także w powiązania specjalistyczne i kooperacyjne pozwalające na rozwinięcie w dużej skali produkcji i poprawę efektywności gospodarowania. Te kierunki działania handlu zagranicznego należy uznać za słuszne i uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#TadeuszStadniczeńko">Aktualne zadania, jakie stawia się polskiemu handlowi zagranicznemu, były szeroko omawiane na IX Plenum KC PZPR. Zgodnie z przyjętą uchwałą Biuro Polityczne opracowało zalecenia m. in. dla handlu zagranicznego, zmierzające do dalszego rozwoju wymiany handlowej.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#TadeuszStadniczeńko">Aby zdobyć środki konieczne na import, musimy więcej eksportować. Niezbędne jest zatem wzmożenie wysiłków i nakładów związanych z realizacją niełatwych zadań w dziedzinie dalszego wzrostu proeksportowości naszego przemysłu, a także stosowania nowych metod w dziedzinie aktywizacji i promocji eksportu, głównie na rynku obszaru wolnodewizowego. W projekcie narodowego planu społeczno-gospodarczego na 1978 rok zakłada się wzrost produkcji przemysłowej o 6,8% w stosunku do przewidywanego wykonania w raku 1977. Planowana dynamika wzrostu eksportu wynosi 10,3% i będzie wyższa od dynamiki produkcji. Tak więc na 1% przyrostu produkcji przemysłowej przypadać będzie 1,5% przyrostu eksportu. Oznacza to w praktyce, iż przyrost produkcji przemysłowej będzie w przeważającej części kierowany na eksport. Oznacza to także, iż dynamika dostaw eksportowych wyprzedzać będzie dynamikę dostaw rynkowych. Z uwagi na potrzeby bilansu handlowego i płatniczego zachodzi konieczność dalszej racjonalizacji importu, a w związku z tym staje się nieodzowne ustalenie priorytetów w realizacji zadań importowych. W tej sytuacji przyjęto w planie preferencyjne traktowanie importu surowców, materiałów i dostaw kooperacyjnych, co dla utrzymania produkcji jest uzasadnione i słuszne.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#TadeuszStadniczeńko">Wzrost eksportu do państw I obszaru płatniczego wynosi 11,2%, natomiast import wzrośnie tylko o 9,2% w stosunku do przewidywanego wykonania 1977 r. Oznacza to, iż przy pełnej realizacji planowanych zadań z państwami I obszaru płatniczego obroty zamkną się ujemnym saldem, co w świetle powiązań gospodarczych krajów RWPG nie stwarza większych problemów.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#TadeuszStadniczeńko">W obrotach z państwami II obszaru płatniczego zakłada się w planie wzrost eksportu o 9,2% oraz zmniejszenie wartości importu o 1,4% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku 1977.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#TadeuszStadniczeńko">Biorąc pod uwagę nadal istniejącą recesję gospodarczą w rozwiniętych krajach kapitalistycznych oraz inne uwarunkowania powodujące poważne trudności w eksporcie do krajów tego obszaru płatniczego — prezentowany plan eksportu uznać należy za szczególnie napięty. Wykazane w planie systematyczne zmniejszenie importu z II obszaru płatniczego prowadzi zgodnie z przyjętą strategią do równowagi bilansu płatniczego i handlowego. Jednak saldo obrotów towarowych z krajami II obszaru płatniczego będzie w 1978 r. ujemne. Saldo to będzie niższe od przewidywanego salda w roku 1977 o 26,2%. Jest to znaczący krok naprzód, jednak musimy być świadomi, jak duża droga pozostaje jeszcze do przebycia.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#TadeuszStadniczeńko">Wysoki Sejmie! Zgodnie z założeniami naszej strategii handlu zagranicznego dominującą pozycję w naszym eksporcie zajmują kraje socjalistyczne. Dalszy rozwój współpracy z tymi krajami, zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim, ma dla naszego kraju zasadnicze znaczenie. W ubiegłym pięcioleciu obroty handlowe z tymi krajami wzrosły dwukrotnie, a na podkreślenie zasługuje szczególnie szybki wzrost wymiany dóbr przemysłowych wyprodukowanych w ramach kooperacji i wieloletnich porozumień specjalizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#TadeuszStadniczeńko">Charakter naszych stosunków z ZSRR i innymi krajami socjalistycznymi jest przykładem stosunków wzajemnie korzystnych, wzajemnego partnerstwa i uwzględniania potrzeb narodowych wzmacniających potencjał poszczególnych krajów, jak i siłę całej wspólnoty socjalistycznej. Prawidłowy rozwój socjalistycznej integracji gospodarczej zapewnia uczestnikom racjonalne wykorzystanie ogromnych zasobów surowcowych i energetycznych całego obozu socjalistycznego oraz dynamiczny rozwój nowych dziedzin produkcji przemysłowej, specjalizację produkcji i rozszerzenie kooperacji. Silne i wzajemnie korzystne związki z krajami socjalistycznymi miały i mają pierwszoplanowy wpływ na realizację naszych podstawowych zadań produkcyjnych i inwestycyjnych oraz celów społecznych, nakreślonych w uchwałach VI i VII Zjazdu PZPR.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#TadeuszStadniczeńko">Naszym największym partnerem gospodarczym i handlowym jest i pozostanie Związek Radziecki. Wagę i znaczenie więzi tej współpracy wyznaczają wieloletnie więzy o charakterze ideowo-politycznym, jak i społeczno-ekonomicznym. Wielkość i szeroki zakres obrotów, pogłębiająca się z roku na rok współpraca w dziedzinie kooperacji i specjalizacji produkcji — wszystko to stwarza niezbędne warunki dynamicznego rozwoju naszej gospodarki. Z drugiej strony nowoczesny potencjał wytwórczy Związku Radzieckiego oraz szeroki przekrój asortymentowy produkowanych wyrobów umożliwia stały proces unowocześniania naszej gospodarki w postaci zakupów w tym kraju maszyn i urządzeń. Ze Związku Radzieckiego pochodzi większość niezbędnych naszej gospodarce surowców. Powiązanie naszej gospodarki z gospodarką radziecką stanowi niezmiernie ważną i trwałą rękojmię zajmowanego przez Polskę miejsca we współczesnym świecie i mocną podstawę pomyślnych perspektyw naszego dalszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#TadeuszStadniczeńko">Wysoki Sejmie! W innych trudniejszych warunkach realizowana jest współpraca z krajami kapitalistycznymi. Należy się liczyć, iż w krajach tych, będących partnerami handlowymi Polski, problemy stagnacji i bezrobocia, przy równoczesnych zjawiskach postępującej wciąż inflacji, będą niekorzystnie oddziaływały na kształtowanie naszego eksportu do tego obszaru W 1978 r. można się więc spodziewać nasilenia zjawisk protekcjonalistycznych, zaostrzenia wymagań jakościowych — i innych posunięć oddziaływających na dynamikę naszego eksportu. Występować będzie także dążenie do wzrostu swojego eksportu do naszego kraju — jako czynnika ożywienia gospodarczego — przy jednoczesnej tendencji do ograniczenia własnego importu. Stąd też w aktualnej sytuacji koniunkturalnej istotnym elementem wzrostu naszego eksportu na rynki krajów kapitalistycznych staje się rozwój kooperacji przemysłowej oraz konieczność wzbogacenia naszej oferty eksportowej nowymi wyrobami o wysokich parametrach technicznych i niezawodności działania, wyrobami wykonanymi solidnie i nowocześnie.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#TadeuszStadniczeńko">Wiele naszych zakładów dysponuje dziś techniką i technologią o najwyższym światowym poziomie, które zakupiono po to, aby stworzyć możliwości rozwoju produkcji eksportowej i na zaopatrzenie rynku wewnętrznego. Stopień wykorzystania tego nowoczesnego potencjału na potrzeby eksportu jest nie zawsze zadowalający. Zbyt mało jeszcze uwagi w programowaniu działalności przemysłu poświęca się sprawom wyspecjalizowanej, wysoko efektywnej, wielkoseryjnej produkcji eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#TadeuszStadniczeńko">Niezbędne jest zatem lepsze dostosowanie naszej oferty eksportowej do wymagań odbiorców, stała troska o wysoką jakość produkcji, zdecydowana poprawa serwisu w eksporcie. Jest to sprawa i większych wpływów z eksportu, i wyższej jego efektywności, większej roli handlu zagranicznego w tworzeniu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#TadeuszStadniczeńko">Wysoka Izbo! Przyjęte do projektu planu wielkości obrotów w eksporcie i imporcie na rok 1978 należy uznać za trudne i napięte, ale jednocześnie mobilizujące i realne do wykonania. Konieczne jest jednak w związku z tym podjęcie szeregu działań zmierzających do najlepszego wykorzystania systemu WOG tak w przedsiębiorstwach przemysłowych, jak i w centralach handlu zagranicznego. Niezbędne będzie także podejmowanie przedsięwzięć o charakterze nakazowym.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#TadeuszStadniczeńko">Oba te kierunki działania powinny stworzyć lepsze warunki sprzyjające wzrostowi wymiany handlowej z zagranicą oraz uzyskaniu lepszych efektów rzeczowych i ekonomicznych w sferze handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#TadeuszStadniczeńko">Poprawa wyników w handlu zagranicznym, realizacja manewru przez zmianę relacji między wzrostem eksportu i importu w dużym stopniu zależy od podjęcia wszechstronnych działań w dziedzinie racjonalizacji importu. Należy w związku z tym dokonać szczegółowej analizy celowości importu, jego racjonalności oraz precyzyjnie określić priorytety importowe z punktu widzenia ciągłości procesów produkcyjnych, mających zasadnicze znaczenie dla harmonijnego funkcjonowania gospodarki narodowej. Należy równolegle opracować programy stopniowego ograniczenia i likwidacji importu towarów, które mogą być wytwarzane w kraju. Racjonalizacja importu dotyczy całej gospodarki. Trzeba zwrócić uwagę na prawidłowe i efektywne wykorzystywanie drogich importowanych surowców i materiałów.</u>
          <u xml:id="u-35.15" who="#TadeuszStadniczeńko">Na zakończenie pragnę przedstawić kilka wniosków. Ważnym czynnikiem sprzyjającym realizacji zadań handlu zagranicznego jest stałe doskonalenie systemu ekonomiczno-finansowego. W systemie tym należy dokonać kolejnych modyfikacji, których celem będzie stworzenie lepszych warunków stymulujących wzrost efektywności eksportu. Wydaje się m.in. niezbędne, aby silniej powiązać fundusz płacowo-premiowy w zakładach z efektami, to znaczy uzależnić wielkość tego funduszu od przyrostu produkcji eksportowej nie tylko w zakładach produkujących wyrób finalny, ale i kooperujących. Konieczne staje się także wydzielenie funduszu dewizowego na obsługę serwisową. Na zwiększenie naszej oferty eksportowej w proeksportowości produkcji większy niż dotychczas wpływ powinny mieć przedsiębiorstwa podejmujące w ramach samospłaty dodatkową produkcję. W tym zakresie aktywność przedsiębiorstw handlu zagranicznego polegająca na ukierunkowywaniu organizacji przemysłowych na efektywną i zbywalną produkcję eksportową, zwiększoną odpowiedzialność, zaangażowanie na eksport mocy produkcyjnych jest ze wszech miar wskazana.</u>
          <u xml:id="u-35.16" who="#TadeuszStadniczeńko">Reasumując, wykonanie w 1978 roku napiętych zadań w handlu zagranicznym wymagać będzie obok świadomego wysiłku bezpośrednich producentów oraz całego aparatu handlu zagranicznego także energicznego wdrażania nowych rozwiązań. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-35.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Maria Kubacka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#MariaKubacka">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Realizowana konsekwentnie przez Rząd polityka gospodarczego i społecznego rozwoju kraju wytyczona przez PZPR i aktywnie popierana przez ZSL ma pełne odzwierciedlenie w przedłożonych projektach planu i budżetu państwa na rok 1978.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#MariaKubacka">Preferowanie rozwoju produkcji rynkowej i eksportowej oraz nakładów na rozwój gospodarki żywnościowej i mieszkaniowej jest wyrazem stałej troski o zabezpieczenie życiowych potrzeb społeczeństwa i stabilizację sytuacji rynkowej. Dlatego też nadal jedną z głównych dziedzin gospodarki narodowej mającą wpływ na zaopatrzenie rynku jest i będzie rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#MariaKubacka">Poważny wzrost środków, skierowany w bieżącym 5-leciu na rozwój gospodarki żywnościowej, powinien być jak najbardziej prawidłowo wykorzystany. Dotyczy to głównie usprawniania gospodarki w rolnictwie indywidualnym, które w naszym kraju użytkuje około 76% ziemi uprawnej i daje podstawową masę produkcji żywności. Duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych oraz słabe wyposażenie w środki produkcji sprawia, że większość ich jest jeszcze bardzo uzależniona od czynników obiektywnych. Przykładem tego były ostatnie lata niekorzystnych warunków atmosferycznych, które przyniosły spadek produkcji i znane trudności w zaopatrzeniu rynku w żywność. Dlatego też plan na 1978 r. tak dużą uwagę zwraca na intensyfikację produkcji rolnej we wszystkich sektorach rolnictwa, na wzrost dostaw środków produkcji oraz na efektywność ich produkcyjnego wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#MariaKubacka">W projekcie budżetu państwa na przyszły rok ustalono wielkość limitowanych kredytów inwestycyjnych dla wsi na poziomie wykonania w roku bieżącym. Natomiast nie limitowane kredyty obrotowe mają być zwiększone o 3 mld zł. Jako pracownik banku spółdzielczego chciałabym skupić uwagę Wysokiej Izby na tym wycinku projektów planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#MariaKubacka">Doświadczenia kilku ubiegłych lat wskazują, że kredyt okazał się dobrym instrumentem oddziaływania na decyzje produkcyjne rolników i na wyrównywanie okresowe dochodów rolników. Dzięki aktywnej polityce kredytowej państwa, mimo znanych trudności w ubiegłych 2 latach — utrzymana została skłonność wsi do inwestowania. Przywrócona została tendencja do wzrostu pogłowia bydła i trzody chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#MariaKubacka">W tej sytuacji sprawą niezmiernie ważną jest dalsze — w stosunku do istotnych potrzeb i celów produkcyjnych — zwiększanie kredytów inwestycyjnych, jak i usprawnianie, doskonalenie polityki kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#MariaKubacka">Wysoki Sejmie! Gospodarka kredytem inwestycyjnym musi być ściśle powiązana z zaopatrzeniem materiałowym oraz gwarancją wzrostu produkcji. Mamy jeszcze na polskiej wsi, w tym również w woj. zamojskim, które reprezentuję, dużo przykładów kilkuletniego gromadzenia materiałów na oborę, chlewnię lub mieszkanie. Jest to bezproduktywne zamrożenie materiałów i środków. Wiele budynków nie może być prawidłowo wykorzystanych z uwagi na brak nieraz drobnych detali, które warunkują funkcjonalność danego obiektu. Przewidziany w planie wzrost dostaw oraz decyzje Rządu w sprawie ochrony rynkowej puli materiałów budowlanych pozwolą na skracanie cykli inwestycyjnych przy zwiększonym zaangażowaniu własnych środków finansowych. Konsekwentna realizacja tych założeń planu jest konieczna, gdyż tylko wówczas materiały i środki finansowe nie będą zamrożone, lecz szybko dadzą efekty produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#MariaKubacka">Planowany wzrost o 3 mld zł kredytów obrotowych, nie limitowanych, jest związany z większymi przydziałami nawozów, materiału hodowlanego i pasz. Kredyt obrotowy jako podstawowe narzędzie ukierunkowania produkcji musi trafić przede wszystkim do tych rolników, którzy rozwijają produkcję, zwiększają pogłowie inwentarza oraz kontraktują i sprzedają produkty państwu.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#MariaKubacka">W zakresie kredytów inwestycyjnych pierwszeństwo muszą mieć potrzeby inwestycyjne zespołów rolników indywidualnych, gospodarstwa specjalistyczne oraz ci rolnicy, którzy powiększają areał swoich gospodarstw i skalę produkcji towarowej. Pomoc kredytowa na inwestycje mieszkaniowe musi być ściśle dostosowana do możliwości zakupu materiałów oraz przeznaczona przede wszystkim dla młodych rolników i tych, którzy zajmują się wyłącznie produkcją rolną.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#MariaKubacka">Wysoka Izbo! Wspólna polityka rolna PZPR i ZSL, stwarzając rolnictwu korzystne warunki rozwoju, z naciskiem akcentuje konieczność uruchamiania wciąż wielkich rezerw tkwiących w gospodarstwie rolnym, w tym w prawidłowym zagospodarowaniu ziemi, aby każdy hektar ziemi uprawnej był w rękach dobrych, postępowych rolników. Chodzi więc również o prawidłowy obrót ziemią, jej koncentrację tak w gospodarstwach uspołecznionych, jak i w wysoko produkcyjnych gospodarstwach chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#MariaKubacka">Bankom spółdzielczym przydzielone zostało zadanie pośredniczenia w przekazywaniu ziemi zarówno z PFZ, jak i w obrocie międzysąsiedzkim, zapewniając jednocześnie sprawną obsługę rolników. Sprzedaż ziemi w roku bieżącym wzrosła 4,5-krotnie w porównaniu do roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#MariaKubacka">W woj. zamojskim w 1976 roku sprzedano rolnikom indywidualnym 144 ha z Państwowego Funduszu Ziemi, a w roku bieżącym już 1 357 ha — 744 rolnikom. Obrót międzysąsiedzki prowadzony za pośrednictwem banków spółdzielczych na naszym terenie utrzymuje się na tym samym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#MariaKubacka">Warto podkreślić, że nabywaniem ziemi interesują się przeważnie rolnicy, którzy chcą powiększać obszar swych gospodarstw. Wielu z nich podejmuje jednocześnie specjalizację w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej. Tym rolnikom zabezpieczamy w pierwszej kolejności kredyt na inwestycje.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#MariaKubacka">Dotychczasowe doświadczenia w dziedzinie obrotu ziemią wskazują, że konieczne jest szybkie uregulowanie spraw własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#MariaKubacka">Zaniedbania w tej dziedzinie hamują w dużym stopniu zamierzenia produkcyjne i inwestycyjne, a także dokonywanie obrotu ziemią. Wydaje się też, że obrót ziemią byłby znacznie sprawniejszy, gdyby całość spraw z tym związanych przekazana została bankom spółdzielczym.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#MariaKubacka">Wysoka Izbo! W prawidłowym realizowaniu polityki kredytowej poważną rolę odgrywa samorząd, tj. zarządy, rady i komisje. Aktywnie działające organy samorządowe, w skład których wchodzą działacze cieszący się autorytetem — członkowie PZPR i ZSL, postępowi rolnicy — mają doniosły wpływ na to, aby kredyt trafiał we właściwe ręce i był jak najlepiej wykorzystany. Samorząd może wiele zrobić w zakresie dalszego doskonalenia procedury bankowej, wnioskując różnego rodzaju usprawnienia. Może też być szkołą dobrego gospodarowania funduszami rolnika, propagując różne formy oszczędzania, rozwijania obrotu bezgotówkowego.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#MariaKubacka">Banki spółdzielcze prowadzą również aktywną działalność na rzecz lokowania oszczędności rolników. Oszczędności te mogłyby być jednak większe, gdyby wszyscy rolnicy możliwie każdą wolną gotówkę lokowali na książeczkach oszczędnościowych. Osiągnięcie tego celu traktujemy jako jedno z naszych ważnych zadań.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#MariaKubacka">Banki spółdzielcze cieszą się już dużym uznaniem wśród rolników. Pogłębiając to uznanie poprzez aktywizację samorządu i usprawnianie naszej działalności, będziemy mogli coraz efektywniej realizować zadania w zakresie całokształtu polityki kredytowej. Polityka kredytowa jest bowiem jednym z istotnych instrumentów zabezpieczenia planowanego wzrostu produkcji rolnej. Mając to na uwadze, proponowałabym elastyczne podejście do limitów kredytowych. W związku z dużą aktywnością produkcyjną wsi, na niektórych terenach sumy kredytów pozostawione do dyspozycji mogą okazać się niedostateczne. Narasta bowiem tendencja ukierunkowania i upraszczania produkcji w wielu gospodarstwach indywidualnych. Przybywa gospodarstw specjalizujących się w określonym kierunku produkcji, przybywa 'zespołów produkcyjnych. Gospodarstwa te dają i będą dawać coraz wyższą produkcję, jeśli w porę banki będą mogły wesprzeć ich wysiłek produkcyjny i inwestycyjny pomocą kredytową.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#MariaKubacka">W związku z uchwaleniem przez Sejm ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin — banki spółdzielcze rozpoczęły prowadzenie ewidencji dla celów emerytalnych. Prowadzenie dokładnej ewidencji sprzedanej produkcji przez rolnika dla państwa daje bankom pogląd na rzeczywiste kształtowanie się wysokości produkcji w poszczególnych gospodarstwach. Są to więc dodatkowe sygnały, że tam, gdzie jest znikoma produkcja bank powinien wpłynąć na rozwój i zwiększenie tej produkcji za pomocą instrumentów takich, jak pieniądz i kredyt. Pozwoli to bankom spółdzielczym w większym niż dotychczas stopniu uczestniczyć w realizacji zadań ujętych w planie społeczno-gospodarczym rozwoju gminy, a w szczególności w zakresie rozwoju produkcji w gospodarstwach, w których była ona niezadowalająca w stosunku do możliwości produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#MariaKubacka">Mogę stwierdzić z całą odpowiedzialnością, że bank spółdzielczy w gminie ma rozeznanie o możliwościach produkcyjnych gospodarstw indywidualnych i wiemy komu i ile udzielić kredytu, by środki finansowe skierowane przez państwo procentowały większą ilością mięsa, mleka i innych artykułów wyprodukowanych w gospodarstwie rolnym, a tak bardzo potrzebnych społeczeństwu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-37.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Ryszard Łabuś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#RyszardŁabuś">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy dzisiaj przedłożony przez Rząd projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego na 1978 rok.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#RyszardŁabuś">W moim głębokim przekonaniu dokument ten odzwierciedla wszechstronnie społeczne cele akceptowane przez obywateli naszego kraju. Określa on bowiem w sposób jednoznaczny podstawowe zadania, od których wykonania zależeć będzie dalszy wzrost poziomu życia społeczeństwa polskiego oraz w istotnym stopniu uwarunkowane będą końcowe wyniki bieżącego pięciolecia i całej dekady lat siedemdziesiątych.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#RyszardŁabuś">Podstawowym walorem projektu jest konsekwentne dążenie Rządu do zapewnienia krajowi niezbędnej równowagi ekonomicznej. Wyrazem tego jest dostosowanie zadań planu, jak również środków ich realizacji do zmieniających się obecnie i możliwych do przewidzenia w przyszłości warunków zewnętrznych i wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#RyszardŁabuś">Projekt planu odpowiada wymogom manewru gospodarczego, określonego na plenarnych posiedzeniach Komitetu Centralnego naszej partii. Akcentuje on słusznie skoncentrowanie działalności państwa na rozwiązaniu problemów o podstawowym społecznym i gospodarczym znaczeniu, jakimi są — o tym obywatele posłowie już tutaj mówili — wzrost produkcji towarów na rynek i eksport, dalszy rozwój gospodarki żywnościowej oraz szybszy rozwój budownictwa mieszkaniowego. Ważnym elementem tego manewru, umożliwiającym wykonanie celów podstawowych, jest planowany poziom i struktura nakładów inwestycyjnych państwa na poszczególne działy gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#RyszardŁabuś">Wiemy wszyscy, że w strategii rozwoju działalność inwestycyjna odgrywała i odgrywa nadal niezmiernie ważną rolę. Dzięki inwestycjom, które podjęliśmy na początku lat siedemdziesiątych, rozwiązaliśmy szczególnie nabrzmiały problem społeczny, jakim było zapewnienie miejsc pracy dla wszystkich obywateli, zwłaszcza dla młodej generacji. Wysiłek inwestycyjny państwa zmaterializował się przede wszystkim w tym, że gospodarka narodowa dysponuje obecnie nowoczesnym potencjałem wytwórczym, a wchodzące do produkcji roczniki z tak zwanego wyżu demograficznego wyposażone zostały w jakościowo lepsze, bardziej wydajne i doskonalsze środki pracy. Skale postępu w tej dziedzinie obrazuje dobitnie fakt, że prawie połowa majątku produkcyjnego w przemyśle nie przekracza 10 lat. Stwarza to naszej gospodarce olbrzymie możliwości rozwojowe tkwiące głównie w lepszym, efektywniejszym wykorzystaniu już stworzonego wysiłkiem całego narodu potencjału wytwórczego.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#RyszardŁabuś">Szczególny charakter inwestycji w realizacji programu VII Zjazdu podkreślony został przez I Sekretarza KC naszej partii towarzysza Edwarda Gierka, który sumując obrady IX Plenum KC powiedział: „Naczelnym problemem ubiegłego pięciolecia było zdynamizowanie rozwoju gospodarczego po to, aby stworzyć warunki pełnego zatrudnienia dla młodej generacji, a jednocześnie przyspieszyć wzrost płac i dochodów ludności. Problem ten został rozwiązany pomyślnie. Obecnie w ramach tej samej strategii i zmierzając ku tym samym celom wysunęliśmy na czoło zadania przyspieszenia programu budownictwa mieszkaniowego, rozwoju gospodarki żywnościowej, stabilizacji i wzbogacenia rynku oraz powiększenie naszego eksportu”.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#RyszardŁabuś">Zdajemy sobie wszyscy sprawę z tego, że istnieje ścisły, wzajemny związek między częścią dochodu narodowego przeznaczonego do konsumpcji społecznej a częścią tego dochodu przeznaczoną na cele inwestycyjne. Prawidłowość ta została w pełni uwzględniona w przedstawionym Wysokiej Izbie projekcie planu.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#RyszardŁabuś">Zgodnie z uchwałą IX Plenum Komitetu Centralnego projekt planu zakłada zmniejszenie udziału inwestycji netto w dochodzie narodowym, przeznaczonym do podziału — z 27,2% w roku bieżącym do 24% w roku 1978. Oznacza to istotne ubezpieczenie w planie założonego wzrostu spożycia. Jeżeli porównamy wielkość nakładów inwestycyjnych w okresie 1976–1977 oraz założony w projekcie planu poziom inwestowania w roku przyszłym, to wielkości te odpowiadają prawie dokładnie wycinkowi planu 5-letniego, przypadającemu na fen okres. A więc inwestujemy nadal niemało, a zmniejszenie obciążenia dochodu narodowego inwestycjami wynika z ustabilizowania wielkości nakładów na poziomie bieżącego roku, przy równoczesnym wzroście poziomu dochodu narodowego. Jest to wyraźny krok na drodze do porządkowania frontu inwestycyjnego i zapewnienia zgodności wewnętrznej i równowagi ekonomicznej planu.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#RyszardŁabuś">Preferencje społeczne planu znajdują również wyraz w strukturze działowej przyszłorocznych zamierzeń inwestycyjnych. Podczas rozpatrywania projektu na posiedzeniach komisji sejmowych, a zwłaszcza podkomisji do spraw inwestycji, której miałem zaszczyt przewodniczyć, zabierający głos posłowie z uznaniem podkreślali fakt, że równolegle ze względnym spadkiem udziału inwestycji w dochodzie narodowym — zapewnione zostały odpowiednio zwiększone nakłady na główne kierunki, zapewniające wzrost standardu życiowego naszego społeczeństwa. Świadczy o tym wzrastający udział inwestycji w sferze produkcji środków konsumpcji w całości nakładów inwestycyjnych przemysłu z 25,4% w 1976 roku do 29,5% w roku przyszłym. Zapewniono także niezbędny wzrost nakładów na kompleks żywnościowy. Prawie 20% całości inwestycji przeznacza plan na rozwiązanie wielu pilnych społecznie zadań na tym odcinku. Jest to udział odpowiadający średniej wielkości wynikającej z wycinka pięciolatki na 1978 rok. Intensyfikacja gospodarki żywnościowej i jej znaczenie dla równowagi rynkowej — według zdania naszej podkomisji — wymaga w przyszłych okresach znacznego zwiększenia nakładów na ten kierunek gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#RyszardŁabuś">Społeczne znaczenie wykonania programu budownictwa mieszkaniowego, a w szczególności osiągnięcie zgodnie z uchwałą VIII Plenum KC celu strategicznego — mieszkanie dla rodziny w latach 1986–1990, zapewnione zostało w projekcie planu przez znaczne zwiększenie nakładów na kompleks mieszkaniowy i gospodarkę komunalną. W roku 1978 udział nakładów inwestycyjnych na ten cel wynosi 22,4% i jest o prawie 4 punkty wyższy od poziomu z 1976 roku oraz od średniej wielkości ujętej w planie 5-letnim. Priorytetowe znaczenie programu mieszkaniowego podkreślone zostało także przez ustalenie zwiększonych środków na uzbrojenie terenów w niezbędną infrastrukturę komunalną oraz na wzrost potencjału wykonawczego, m.in. na budowę dalszych fabryk domów. Obecnie sprawą najważniejszą jest takie skorelowanie środków założonych w planie z warunkami realizacji, które pozwolą na wyeliminowanie bądź poważne ograniczenie czynników hamujących rozwój budownictwa mieszkaniowego. Dotyczy to w szczególności przestrzegania rytmiki w realizacji zadań oraz właściwego zaawansowania stanów surowych pod efekty roku przyszłego, zapewnienia dostatecznego potencjału wykonawczego dla robót inżynieryjnych i wykończeniowych oraz absolutnego polepszenia sytuacji w dostawach materiałów budowlanych, armatury i materiałów instalacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#RyszardŁabuś">Szczególnego podkreślenia wymaga to, że po raz pierwszy w dokumencie planistycznym ujęto w sposób obligatoryjny zadania w zakresie udziału inwestycji modernizacyjnych w całości nakładów. Z dotychczasowego doświadczenia wiemy, że inwestycje te nie znajdowały szczególnej sympatii w niektórych resortach gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#RyszardŁabuś">Struktura inwestycji od pewnego czasu charakteryzowała się dużym udziałem środków na obiekty nowe kubaturowe, wznoszone nierzadko na dziewiczym terenie, co czyniło te inwestycje drogimi, wydłużało czas ich realizacji, a także po zakończeniu zadania inwestor z różnych powodów, często z braku pracowników, opóźniał spłatę społecznego długu. Uważamy, że z wyjątkiem szczególnie ważnych, o strategicznym znaczeniu zadań inwestycyjnych, w każdym innym wypadku, przed rozpoczęciem zadania przeprowadzać się powinno alternatywny rachunek wykorzystania środków na uzyskanie zamierzonego efektu towarowego przez modernizację istniejącej bazy wytwórczej.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#RyszardŁabuś">Dlatego w pełni popieramy ustalone przez Rząd zasady kontroli gwarantującej wdrożenie w praktykę gospodarczą wymogu określonego poziomu inwestycji modernizacyjnych w całości nakładów. Uważamy również, że w przyszłych okresach planowania wskaźnik ten powinien ulegać systematycznemu zwiększaniu.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#RyszardŁabuś">Obywatele Posłowie! W wystąpieniu swoim starałem się wykazać znaczenie inwestycji jako elementu ubezpieczającego realizację podstawowych celów społecznych określonych w planie, jak również ich rolę w procesie dynamizowania rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Powodzenie naszych zamierzeń zależy nie tylko od właściwego ustawienia proporcji planu i zapewnienia niezbędnych przegrupowań dysponowanych przez państwo środków na cele społecznie najważniejsze. Obecnie zasadniczą sprawą, decydującą o powodzeniu, będzie precyzyjna, rzetelna, zdyscyplinowana realizacja określonych w planie zadań. Takie przekonanie ujawniło się dobitnie w trakcie obrad naszej podkomisji z udziałem przedstawicieli wojewódzkich zespołów poselskich. Akceptując przedstawione przez Komisję Planowania propozycje planu, zabierający głos posłowie wskazywali jednocześnie na konieczność wprowadzenia niezbędnych środków dyscyplinujących realizację tego planu.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#RyszardŁabuś">Szczególną uwagę według nas zwrócić należy na zapewnienie odpowiedniej koncentracji nakładów i potencjału wykonawczego na budowach, których efekty przypadają w 1978 roku lub na początek 1979 roku. Założenie takie jest niezbędne z punktu widzenia społecznej odczuwalności stosowanego manewru.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#RyszardŁabuś">Kluczowe znaczenie mieć będzie uzyskanie wyższej efektywności inwestowania, przez skracanie cykli, szybsze osiąganie zakładanych efektów produkcyjnych i obniżenie kosztów inwestycji. Kryteria efektywnościowe powinny być z większą niż dotąd konsekwencją przestrzegane w całości procesu inwestowania, a w szczególności w wyborze inwestycji o swobodnych warunkach lokalizacji, przez uwzględnienie m.in. takich elementów, jak rzetelny bilans zasobów pracy i możliwości przemieszczeń ludności, skracanie dróg transportowych dla dostaw surowcowych i wywozu towarów.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#RyszardŁabuś">Ważnym czynnikiem powodzenia założeń projektu planu jest doskonalenie wykonawstwa. Dużą rolę odegrać może w tym względzie opracowany obecnie nowy system ekonomiczno-finansowy w budownictwie oraz wzmożenie odpowiedzialności wykonawców za terminowość i kompletność realizowanych zadań, a także przywrócenie niezbędnej rangi powiązaniom umownym między wykonawcą a inwestorem. Chodzi więc w sumie o ścisłe sprzężenie postanowień planu z warunkami jego realizacji, o aktywne uczestnictwo wszystkich ludzi pracy i każdego ogniwa gospodarki narodowej w przeciwstawianiu się przejściowym trudnościom i ofensywne podejście do zadań określonych w planie.</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#RyszardŁabuś">Realizacja zadań roku przyszłego, jak to już podkreślano z tej trybuny, nie będzie łatwa. Ale przecież wszystkie nasze dotychczasowe osiągnięcia, z których jesteśmy tak zasłużenie dumni, rodziły się także w pokonywaniu trudności na drodze do Polski nowoczesnej, do Polski zamożnej, do Polski rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-39.18" who="#RyszardŁabuś">Wyrażam głębokie przekonanie, że wykonanie zadań planu na rok przyszły oznaczać będzie przekroczenie ważnego etapu w podnoszeniu poziomu życia społeczeństwa polskiego, stanowić będzie doniosły wkład w realizację ambitnego, określonego przez VII Zjazd naszej partii programu dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-39.19" who="#RyszardŁabuś">Mając to na uwadze, opowiadam się za przyjęciem przedłożonego Wysokiej Izbie projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego na 1978 r. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-39.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#PiotrStefański">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#PiotrStefański">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#PiotrStefański">Jutro kontynuować będziemy dyskusję nad projektami planu i budżetu na rok 1978.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#PiotrStefański">Obecnie proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Bronisławę Grochowską o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#BronisławaGrochowska">Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu w dniu dzisiejszym odbędą się następujące posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#BronisławaGrochowska">1) Komisji Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług — sala nr 67,</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#BronisławaGrochowska">2) Komisji Mandatowo-Regulaminowej — sala nr 101,</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#BronisławaGrochowska">3) Komisji Przemysłu Lekkiego — sala nr 72,</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#BronisławaGrochowska">4) wspólne posiedzenie Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych — sala nr 118,</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#BronisławaGrochowska">5) wspólne posiedzenie Komisji: Pracy i Spraw Socjalnych, Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — sala kolumnowa.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#BronisławaGrochowska">W dniu jutrzejszym, tj. 17 grudnia br., odbędzie się posiedzenie Komisji Oświaty i Wychowania — godz. 8 min. 45, sala nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#PiotrStefański">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, tj. do dnia 17 grudnia, do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 18.)</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9.)</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczy Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#StanisławGucwa">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#StanisławGucwa">Powołuję na sekretarzy posłów Adama Fuszarę i Czesława Wojterę.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#StanisławGucwa">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Czesław Wojtera.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#StanisławGucwa">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#StanisławGucwa">Kontynuujemy rozpoczętą w dniu wczorajszym łączną dyskusję nad projektami planu i budżetu na rok 1978.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Zdzisław Balicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#ZdzisławBalicki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Chcę zatrzymać uwagę obywateli posłów na sprawie, którą wszyscy uznajemy za jedną z kluczowych dla gospodarki i społeczeństwa, mianowicie na sprawie produkcji przemysłu na rzecz rynku. W naszej obecnej sytuacji ze wszystkich bowiem czynników równoważących rynek i rosnące dochody ludności rola przemysłu może i musi być najaktywniejsza.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#ZdzisławBalicki">Nie chcemy przecież zamrozić dochodów realnych ludności ani zmniejszyć rozmiarów inwestycji na rozwój kraju uspokajając tylko ich wzrost, bo taki jest nasz cel nadrzędny wyznaczony uchwałą Zjazdu PZPR. Z drugiej strony — nie możemy nagle i w sposób istotny zwiększyć produkcji rolnej ani zakupu towarów konsumpcyjnych za granicą, bo nie pozwalają na to warunki przyrodnicze i ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#ZdzisławBalicki">Możemy natomiast aktywniej wykorzystywać na rzecz umacniania rynku rozbudowany w ostatnich latach i unowocześniony przemysł polski oraz kształtować go tak, żeby coraz lepiej zaspokajał konsumpcyjne i inwestycyjne potrzeby całego społeczeństwa, jak również produkcyjne potrzeby rolników i rzemieślników. Idziemy w tym kierunku i tego odzwierciedleniem jest plan na rok 1978. Proszę mi pozwolić na przypomnienie trzech faktów.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#ZdzisławBalicki">1. Tempo wzrostu produkcji na rynek (prawie 10%) i co bardzo ważne, związanej z nią kooperacji, będzie wysokie i szybsze niż stopień wzrostu całkowitej produkcji sprzedanej przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#ZdzisławBalicki">2. Tempo wzrostu dostaw towarów przemysłowych do handlu (ponad 12%) powinno znacznie wyprzedzić przyrost przychodów pieniężnych ludności, umożliwiając w ten sposób zwiększenie rozmiarów nie rozdysponowanej rezerwy towarowej i zapasów w handlu.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#ZdzisławBalicki">3. Temu wyrażonemu wartościowo wskaźnikowi wzrostu lepiej niż w latach ubiegłych odpowiadają, co godne jest zauważenia w tabelach dostarczonych nam przez Rząd, procenty wzrostu dostaw, wyrażonych w sztukach, tonach, metrach itd., a więc w konkretnym wolumenie towarów. Rząd opracował „Kompleksowy plan zaopatrzenia rynku wewnętrznego”, w którym priorytet szczególny nadaje się sprawie asortymentowego i jakościowego kształtowania produkcji, ustanawiając m.in. trójszczeblowy system kontroli dostaw (240 artykułów znajduje się pod bezpośrednią kuratelą Rządu).</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#ZdzisławBalicki">W planie na rok przyszły uwidacznia się więc ogromny wysiłek koncepcyjny, zwłaszcza po stronie struktury produkcji, inwestycji oraz rozwiązań systemowo-organizacyjnych na rzecz poprawy zaopatrzenia ludności. Miałem szczególną sposobność to stwierdzić, przewodnicząc podkomisji, która zajmowała się tą właśnie sferą projektowanego planu.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#ZdzisławBalicki">Obywatele Posłowie! Mamy tę świadomość, że planowane dostawy, przynosząc poprawę sytuacji, nie zaspokoją jeszcze pełnego popytu na niektóre towary, a nawet całe asortymenty. W roku przyszłym będziemy mieli nadal do czynienia z niełatwym rynkiem. Dlatego też powinniśmy zrobić wszystko, co możliwe i racjonalne, aby nie tylko wykonać, ale przekroczyć plan produkcji poszukiwanych na rynku towarów.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#ZdzisławBalicki">Trzeba tu wszakże podkreślić, że źródłem tych przekroczeń rzadko może być zwiększenie środków. W ogóle zwiększenie produkcji dzięki proporcjonalnemu dodawaniu środków powinno przestać być cnotą i powodem do chwały. Rezerwy prawdziwe tkwią przede wszystkim w polepszeniu jakości materiałów do produkcji (że przywołam tutaj przykład kiepskiego kleju używanego do wytwarzania obuwia), a także w ich racjonalniejszym zużyciu, tkwią również w poprawie kooperacji. Bardzo przydałoby się krajowi wszechogarniające działanie w tej dziedzinie, poparte powszechnym ruchem produkcyjnego i intelektualnego współzawodnictwa robotników, inżynierów i pracowników nauki.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#ZdzisławBalicki">Docierają do nas pierwsze informacje o interesujących inicjatywach na rzecz drążenia takich właśnie rezerw. W moim województwie np. wciąga się do tej pracy takie wyspecjalizowane instytucje, jak Przedsiębiorstwo Upowszechniania Postępu Techniczno-Organizacyjnego POSTEOR, BOMiS, PONAR-REMO, Bank Rezerw i inne harmonijniej zespalając ich programy z działaniami zakładów przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#ZdzisławBalicki">W dyskusji, jaką toczyliśmy w naszej podkomisji, przewijało się często twierdzenie, że zwłaszcza w obecnej sytuacji nie tyle wartość sprzedażna, co przede wszystkim struktura i jakość produkcji decydują o zaspokojeniu potrzeb. Niestety, jak dotychczas często sprzedażna wartość właśnie ma dla przedsiębiorstw znaczenie dominujące, a nie zawsze zgadza się ona z hierarchią potrzeb społecznych i wartością użytkową wyrobów. Trzeba zatem nadal poszukiwać takich rozwiązań systemowych (w tym kierunku idzie m.in. zmodyfikowany system WOG), jak również w sferze planowania, prawa oceny i kontroli przedsiębiorstw, ich stosunków z handlem, żeby skuteczniej zabezpieczać rangę zadań asortymentowych, dodam także — jakościowych, nie naruszając przy tym istoty rachunku gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#ZdzisławBalicki">Z tych też względów z zadowoleniem wysłuchałem informacji o szczególnym potraktowaniu przez Rząd sprawy doprowadzenia do wystarczającej produkcji tych wszystkich towarów przemysłowych, które są powszechnie potrzebne i powinny być, z racji ceny, ogólnie dostępne. Istnieje harmonogram, zawierający ścisłe terminy rozwiązania tej kwestii do roku 1980, stopniowo, towar po towarze. Na aprobatę zasługuje również fakt, iż Rząd przystąpił do tworzenia koncepcji rozwoju drobnej wytwórczości, zwłaszcza pod kątem wzrostu produkcji podręcznego sprzętu domowego użytku.</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#ZdzisławBalicki">Podobne co do istoty rzeczy znaczenie, jak dostrojenie asortymentu do potrzeb, ma terminowość dostaw niektórych towarów dla handlu. To nie wystarczy, że roczny plan produkcji jakiegoś obuwia został wykonany, że nawet jest ono dobre; musi być jeszcze dostarczone do sprzedaży przed sezonem i na jego początku, żeby spełniło swój handlowy i społeczny sens. Wiemy, że nie zawsze jeszcze tak jest. Poddawane są też krytyce zdarzające się przypadki nieciągłej sprzedaży takich artykułów, które z natury rzeczy powinny być w sprzedaży zawsze, jak pasta do zębów, proszki do prania i czyszczenia, pieluszki, szklanki itd. Jak widać, odnosi się to przede wszystkim do chemii, której niedostatki wpływają ponadto ograniczająco na strukturę i jakość wytworów przemysłu lekkiego i innych przemysłów rynkowych. Niepokoją więc opóźnienia w realizacji szeregu inwestycji tego resortu.</u>
          <u xml:id="u-44.13" who="#ZdzisławBalicki">Wysoki Sejmie! Jak ktoś to trafnie określił, najlepszym substytutem ilości towarów jest ich jakość. Ma ona zresztą znaczenie wielostronne. Ileż to np. potencjału usługowego idzie niepotrzebnie na poprawianie produkcji przemysłu?</u>
          <u xml:id="u-44.14" who="#ZdzisławBalicki">Rozpoczęliśmy więc, z inicjatywy PZPR, wielką batalię o podniesienie jakości produkcji w przekonaniu, że w Polsce lat 70-tych może to być nie tylko szczytne hasło, ale i realne zadanie. Wyniki tej batalii nie mogą być natychmiastowe, choć tu i ówdzie widać już poprawę. To nie jest sprawa tej natury, wymaga ona zespolonych działań o wyraźnie trwałej i długookresowej orientacji.</u>
          <u xml:id="u-44.15" who="#ZdzisławBalicki">Trzeba przyznać, że prace nad technicznym, ekonomicznym i prawnym doskonaleniem tej wielce skomplikowanej strony produkcji posuwają się stopniowo naprzód. Wprowadzony został jednolity system kwalifikacji wyrobów. Po raz pierwszy do planu państwowego wpisano rozwinięte i wymierne zadania w tej dziedzinie. Jak to wynika z komunikatów prasowych, problem ten znajduje się ciągle na porządku dziennym Rady Ministrów, która omawia go na różnych płaszczyznach i z różnych punktów widzenia.</u>
          <u xml:id="u-44.16" who="#ZdzisławBalicki">W odpowiedzi obywatela wicepremiera z maja br. na opinię sejmowej Komisji Handlu Zagranicznego znalazło się stwierdzenie o zamiarze Rządu opracowania i przedstawienia Sejmowi projektu ustawy o jakości produkcji i usług. Chcę w związku z tym uprzejmie zapytać obywatela Premiera, jaki jest aktualny stan prac nad projektem tej ważnej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-44.17" who="#ZdzisławBalicki">Wydaje się, że jednak zadaniem najważniejszym, ale też najbardziej złożonym, jest opracowanie zasad ekonomicznego oddziaływania na jakość produkcji, co zresztą zostało postanowione przez Rząd uchwałą z września 1975 r. Trzeba jednak zaakcentować rzecz następującą: punkt ciężkości takiego oddziaływania tkwi w fabrykach, w miejscu powstawania i pierwszej kontroli produkcji; tam też powinny rodzić się konkretne rozwiązania tej kwestii. My we Wrocławiu np. podjęliśmy próbę wspomagającego sterowania procesami doskonalenia jakości, zwłaszcza przez koordynację poziomą i zespolenie niektórych przedsięwzięć organizacyjno-technicznych oraz przez popieranie i upowszechnianie dobrych doświadczeń. Idzie nam przede wszystkim o racjonalne upowszechnienie systemu kompleksowego sterowania jakością produkcji oraz o organizację i technikę pomiarów. Myślę, że pod tym względem na szczególną uwagę zasługiwałyby, sprawdzone przez surowe wymagania, doświadczenia przemysłu lotniczego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-44.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Wiesław Sadowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#WiesławSadowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Budżet państwa jest zawsze ściśle związany z planem społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, powinien zabezpieczać jego realizację. Instrumenty ekonomiczno-finansowe stanowią jedno z głównych narzędzi realizacji założeń planu, a dokonywana przez budżet redystrybucja środków pieniężnych stanowi warunek, a zarazem podstawę realizacji wielu zadań określonych w planie społeczno-gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#WiesławSadowski">W swym wystąpieniu chciałbym zatrzymać uwagę obywateli posłów na kwestii związanej z odpowiedzią na pytanie, na ile przedłożony przez Rząd projekt budżetu państwa uwzględnia potrzeby wynikające z zadań określonych w projekcie narodowego planu społeczno-gospodarczego na rok 1978, a w szczególności potrzebę wzmocnienia równowagi ekonomiczno-finansowej państwa, przy jednoczesnej poprawie materialnych i kulturalnych warunków życia narodu, zgodnie z uchwałami VI i VII Zjazdu PZPR. Trzeba też udzielić odpowiedzi na pytanie — na ile projekt budżetu uwzględnia potrzeby wynikające z realizacji manewru gospodarczego i konieczności poprawy efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#WiesławSadowski">Wyrazem dążenia do poprawy efektywności gospodarowania jest przede wszystkim znacznie wyższe tempo wzrostu dochodów budżetowych aniżeli założony wzrost dochodu narodowego. Podczas gdy dochody budżetowe mają wzrosnąć o blisko 8%, to przyrost dochodu narodowego założony jest na poziomie 5,4%. Osiągnięcie tak wysokich dochodów budżetowych na pewno jest możliwe, ale pod warunkiem, że dokonany zostanie niezbędny postęp w gospodarowaniu w drodze lepszego wykorzystania majątku trwałego, obniżki kosztów materiałowych oraz racjonalizacji opłacania wzrostu wydajności pracy w gospodarce uspołecznionej. Dla osiągnięcia tego celu założono zadanie obniżki kosztów materiałowych w przemyśle o 1,8%, w budownictwie o 0,8%, w transporcie i łączności o 0,9%. W świetle dotychczasowych doświadczeń jest to zadanie niełatwe, ale w drodze usprawnienia organizacji pracy, lepszego wykorzystania majątku trwałego i poprawy gospodarki materiałowej wskaźniki te powinny być wykonane.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#WiesławSadowski">Warunkiem poprawy efektywności gospodarowania przedsiębiorstw jest m.in. polityka racjonalnego dopływu środków inwestycyjnych i obrotowych, przeciwdziałająca gromadzeniu nadmiaru środków. Można to osiągnąć dzięki wzmocnieniu oddziaływania na gospodarkę przedsiębiorstw przez budżet i banki. Przedstawione materiały planistyczno-budżetowe wskazują, że to oddziaływanie będzie bardzo silne. Z jednej strony bowiem szczególnie szybko, bo o 30% wzrastają wpłaty podatku od zysku, podatku od funduszu rozwoju i funduszu premiowego, z drugiej zaś strony nastąpi wydatne rozszerzenie kontroli bankowej przy pomocy kredytów, co znajduje wyraz zarówno w wysokiej lokacie budżetu w NBP w kwocie 160 mld zł, jak też w ponad 9-procentowym wzroście dochodów budżetowych od instytucji finansowych. Realizacja dochodów budżetu w założonej wysokości wymagać będzie elastyczności działania, a zarazem dużej sprawności całego aparatu finansowego.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#WiesławSadowski">Warto zaznaczyć, że w przeciwieństwie do dochodów od gospodarki uspołecznionej nie zakłada się większego wzrostu dochodów od gospodarki nie uspołecznionej. Nie przewiduje się bowiem większych zmian w systemie poboru dochodów państwa z tego źródła. Dochody od gospodarki nie uspołecznionej wzrastają więc tylko o 1,6%, a podstawą tego wzrostu jest spodziewane zwiększenie wpływów od rzemiosła, któremu stworzono szczególnie dogodne warunki rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#WiesławSadowski">Umiarkowane jest również tempo wzrostu dochodów od ludności. Wynosi ono bowiem ok. 5% i opiera się głównie na przewidywanym wzroście obrotów majątkowych.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#WiesławSadowski">Drugą charakterystyczną cechą projektu budżetu jest relatywnie niewielki, wynoszący 1,9% wzrost wydatków budżetowych. Tak więc tempo wzrostu wydatków jest znacznie niższe aniżeli tempo wzrostu dochodu narodowego. Warto jednak podkreślić, że przy tym, ogólnie biorąc umiarkowanym, tempie wzrostu wydatków uwzględniono niezbędne środki na realizację celów społecznych zawartych w programie VII Zjazdu. Znajduje to m.in. wyraz w dalszym, znacznym wzroście środków potrzebnych dla przyśpieszenia rozwoju gospodarki żywnościowej i produkcji rynkowej, przyśpieszenia rozwoju budownictwa mieszkaniowego oraz kontynuowania szerokiego programu rozwoju ubezpieczeń społecznych przy równoczesnym zapewnieniu wzrostu wydatków na rozwój usług socjalno-kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#WiesławSadowski">Dla potwierdzenia tego faktu celowe jest zwrócenie uwagi, że około 270 mld zł, tj. prawie jedna trzecia wydatków budżetu państwa, będzie przeznaczona na dotacje dla gospodarki żywnościowej. Wzrastają one w przyszłym roku o ok. 18,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#WiesławSadowski">Większe będą także o blisko 3 mld zł dopłaty do kosztów wytwarzania niektórych nieżywnościowych towarów rynkowych i niektórych usług, tam gdzie ceny detaliczne nie pokrywają kosztów.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#WiesławSadowski">Budżet sfinansuje z nadwyżek lat ubiegłych umorzenia kredytów na budownictwo mieszkaniowe, powiększając na ten cel środki z 10,2 mld zł w bieżącym roku do 20,1 mld zł w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#WiesławSadowski">Poważną pozycję w wydatkach budżetowych zajmuje też realizacja programu rozwoju ubezpieczeń społecznych, a zwłaszcza podwyżek rent i emerytur. Wydatki budżetowe na ten cel przekroczą 44 mld zł i będą o ponad 11% wyższe niż w 1977 r. Łącznie ze środkami pozabudżetowymi, tj. głównie funduszu emerytalnego, funduszu kombatantów i funduszu alimentacyjnego, zapewnia to wypłaty świadczeń na rzecz ludności w granicach ponad 100 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#WiesławSadowski">Projekt budżetu państwa na 1978 rok zapewnia również środki niezbędne do sfinansowania planowanego rozwoju ochrony zdrowia, oświaty, szkolnictwa wyższego, kultury i sztuki oraz kultury fizycznej i turystyki kosztem około 140 mld zł, tj. o blisko 3% więcej niż w bieżącym roku. Struktura wydatków w tej sferze jest zgodna z przyjętymi priorytetami.</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#WiesławSadowski">Najpoważniejszą pozycję w tych wydatkach zajmuje finansowanie potrzeb ochrony zdrowia, obejmuje ona bowiem 43% ogółu wydatków budżetowych na działalność socjalną i kulturalną.</u>
          <u xml:id="u-46.13" who="#WiesławSadowski">W projekcie budżetu przewidziano też środki na dalsze rozszerzenie pomocy społecznej, a zwłaszcza na zwiększenie zapomóg dla osób znajdujących się w trudnych warunkach materialnych oraz na rozszerzenie opieki nad chorymi w domu.</u>
          <u xml:id="u-46.14" who="#WiesławSadowski">Drugą ważną dziedziną działalności jest szkolnictwo ogólnokształcące i wychowanie oraz szkolnictwo zawodowe, na które zwiększa się środki o około 1,5 mld zł, zwłaszcza na przygotowanie reformy systemu edukacji narodowej.</u>
          <u xml:id="u-46.15" who="#WiesławSadowski">Jeśli chodzi o środki pozostawione w 1978 r. do dyspozycji szkół wyższych, to wzrastają one o około 6% i pozwalają na sfinansowanie całorocznych skutków dokonanej w tym roku podwyżki studenckich stypendiów, zwiększenie płac dla młodej kadry naukowej oraz kosztów utrzymania nowo oddawanych do użytku obiektów.</u>
          <u xml:id="u-46.16" who="#WiesławSadowski">W wydatkach na kulturę i sztukę, które w warunkach porównywalnych wzrastają o około 4%, w szczególnie dużym stopniu uwzględniono potrzeby poprawy jakości programu telewizyjnego i radiowego. Uwzględniono oczywiście także niezbędne środki na sfinansowanie kosztów działalności nowych placówek, a zwłaszcza bibliotek oraz ośrodków i domów kultury.</u>
          <u xml:id="u-46.17" who="#WiesławSadowski">Zapewniono również niezbędny wzrost środków i na kulturę fizyczną i turystykę, które — jak wiadomo — są dofinansowywane także ze środków Totalizatora Sportowego, Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej oraz zakładowych funduszów socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-46.18" who="#WiesławSadowski">Jak widać, skala dofinansowania potrzeb społeczeństwa w różnych dziedzinach jest bardzo poważna. Należy jednak podkreślić, że w warunkach oszczędnego zaplanowania wydatków budżetowych, mogą w toku realizacji budżetu pojawiać się trudności. Stąd też uzasadnione jest planowanie rezerwy Rady Ministrów na poziomie wyższym niż w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-46.19" who="#WiesławSadowski">Jednakże sprawą podstawową jest wdrożenie i przyzwyczajenie wszystkich dysponentów do wydatnej poprawy efektywności gospodarowania przydzielonymi środkami. Rezerwy poprawy gospodarności istnieją także w sferze budżetowej, zwłaszcza w odniesieniu do gospodarki materiałowej, w gospodarce komunalnej, szkołach, szpitalach i innych instytucjach. Dlatego słuszne są tendencje i wysiłki Rządu idące w tym właśnie kierunku.</u>
          <u xml:id="u-46.20" who="#WiesławSadowski">Mówiąc o wydatkach, nie sposób nie przypomnieć o tak ważnym dziale, jak nauka. Plan zapewnia możliwość sfinansowania nakładów na prace naukowo-badawcze łącznie ze środków budżetowych i z funduszu postępu techniczno-ekonomicznego w granicach około 37 mld zł. Jest to ponad 1 mld zł więcej niż w bieżącym roku. Tak więc i tutaj widoczny jest postęp.</u>
          <u xml:id="u-46.21" who="#WiesławSadowski">Jeśli chodzi o wydatki na remonty kapitalne, które wzrastają o około 2 mld zł, to należy podkreślić, że przewidziano tu m.in. niezbędne rezerwy na sfinansowanie kosztów usuwania szkód powodziowych powstałych w 1977 roku. Ponadto proponuje się utworzyć specjalną jednomiliardową rezerwę na modernizację mieszkań. Środki tej rezerwy byłyby uruchamiane w miarę opracowywania przez administrację terenową konkretnych programów instalowania w starych mieszkaniach kanalizacji, wodociągów i centralnego ogrzewania. Będzie to jeszcze jedno wsparcie programu poprawy sytuacji mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-46.22" who="#WiesławSadowski">Szczególnie oszczędnie zaplanowano wydatki na administrację państwową oraz wydatki na finansowanie wymiaru sprawiedliwości d bezpieczeństwa publicznego.</u>
          <u xml:id="u-46.23" who="#WiesławSadowski">Specjalnego odnotowania wymaga fakt, że projekt budżetu na 1978 r., a zwłaszcza nowe przepisy ustawy budżetowej, zapewniają dalsze umocnienie gospodarki finansowej rad narodowych. Rząd przedłożył bowiem propozycję pozostawienia do dyspozycji rad narodowych całości — a nie jak dotąd połowy — osiągniętych w 1977 r. ponadplanowych dochodów z gospodarki nie uspołecznionej i od ludności oraz nie wykorzystanych wydatków na administrację. Wprowadzenie tych zmian powinno zwiększyć zainteresowanie władz terenowych realizacją bieżących i zaległych wpływów podatkowych. Umożliwią one przeznaczenie w roku przyszłym dodatkowych środków na potrzeby terenowe.</u>
          <u xml:id="u-46.24" who="#WiesławSadowski">Ponadto projekt ustawy budżetowej zakłada zwiększenie uprawnień rad narodowych do wykorzystywania środków funduszu zasobowego w części przekraczającej 5% wydatków bieżących. Środki te będą mogły być przeznaczone na sfinansowanie dodatkowych przedsięwzięć związanych z rozwojem produkcji rynkowej i usług dla ludności oraz na zwiększenie potencjału komunalnych przedsiębiorstw remontowo-budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-46.25" who="#WiesławSadowski">Ostatnim problemem polityki finansowej, jaki pragnę poruszyć, jest polityka kredytowa. Solidną podstawę dla tej polityki stanowić będzie zaplanowana lokata w NBP w kwocie 160 mld zł na rozszerzenie działalności kredytowej banków. Ich rola w sterowaniu gospodarką narodową powinna ulec bowiem wydatnemu zwiększeniu. Podczas gdy w roku bieżącym lokata budżetowa pokrywała 27% przyrostu kredytów, to w roku 1978 relacja ta ukształtuje się na poziomie 51%. Ta rosnąca rola banków jest niezbędna dla zapewnienia warunków potrzebnych do wydatniejszej poprawy efektywności gospodarowania. Realizacji tego zadania sprzyjać powinien również cały zespół przygotowywanych przez Rząd przedsięwzięć dyscyplinujących gospodarkę przedsiębiorstw i gospodarkę budżetową.</u>
          <u xml:id="u-46.26" who="#WiesławSadowski">Pokaźne zwiększenie środków bankowych pozwoli także na kontynuowanie aktywnej polityki kredytowej w stosunku do indywidualnego rolnictwa i dalsze wspieranie tą drogą rozwoju produkcji żywnościowej. Przewiduje się, że potrzeby kredytowe w tym zakresie będą w pełni pokryte, przy czym ze szczególnie wydatnej pomocy korzystać będą gospodarstwa specjalistyczne oraz zespoły indywidualnych rolników. Nadal będą również udzielane kredyty na potrzeby konsumpcyjne, a zwłaszcza na indywidualne budownictwo mieszkaniowe oraz dla młodych małżeństw.</u>
          <u xml:id="u-46.27" who="#WiesławSadowski">Wysoki Sejmie! Ten z natury rzeczy krótki przegląd głównych cech projektu budżetu państwa na rok 1978 wskazuje na to, że wykonanie tego budżetu przyczyni się do realizacji planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Z jednej strony przez relatywnie wysokie dochody budżetowe w stosunku do dochodu narodowego oraz przez względnie niskie wydatki zabezpieczona będzie efektywność gospodarowania, umocniona równowaga ekonomiczno-finansowa. Z drugiej strony struktura wydatków zabezpiecza poprawę materialnych i kulturalnych warunków życia narodu, zabezpiecza realizację manewru gospodarczego. Pamiętać jednak trzeba, że jest to budżet, którego realizacja wymagać będzie dużej aktywności, a zarazem elastyczności w gromadzeniu i oszczędnym wydatkowaniu środków na wszystkich szczeblach zarządzania. Konsekwentna realizacja przedłożonego projektu budżetu służyć jednak będzie dalszemu rozwojowi gospodarczemu i społecznemu naszego kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-46.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Alojzy Melich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#AlojzyMelich">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Obecna debata sejmowa pozwala na sformułowanie kilku istotnych podstawowych stwierdzeń.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#AlojzyMelich">Po pierwsze — plan i budżet na rok 1978 traktować trzeba jako część składową całej dekady lat siedemdziesiątych. Plan i budżet na rok 1978 nawiązują do niezwykle poważnych osiągnięć lat ubiegłych. Wysokie i ambitne zadania tego planu świadczą o tym, że mimo trudności pomyślnie realizujemy długofalowe strategiczne zadania naszej gospodarki, sformułowane na VI i VII Zjeździe PZPR. Jest to możliwe, gdyż w ubiegłych latach została po temu stworzona solidna baza.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#AlojzyMelich">W obecnej dekadzie dokonaliśmy niebywałego „pchnięcia” naprzód naszej gospodarki. Jak nigdy dotąd — zostały stworzone tak duże i tak nowoczesne moce produkcyjne. Stajemy się z każdym rokiem gospodarczo silniejsi, liczymy się też coraz bardziej w świecie. Istotną rolę odgrywa też w tym względzie dalekowzroczna i światła polityka zagraniczna, inspirowana i prowadzona przez przywódcę naszej partii i narodu tow. Edwarda Gierka, która wzmacnia naszą pozycję i nasze miejsce w świecie. Mówił o tym w swej informacji Minister Wojtaszek. A wiadomo, że na arenie światowej liczą się tylko silni. U podstaw naszej siły leżą osiągnięcia naszej polityki zagranicznej i osiągnięcia gospodarcze, poważny potencjał wytwórczy kraju, któryśmy stworzyli w ostatnich latach. To widoczny przykład ścisłych związków między polityką i gospodarką.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#AlojzyMelich">Po drugie — osiągnięty wysoki poziom rozwoju sił wytwórczych zmusza do dokonywania zmian strukturalnych, wyrównania frontu, a co równie ważne — do doboru nowych, nowoczesnych metod gospodarowania. Często słyszy się głosy, że do tego zmusiły nas trudności gospodarcze. Oczywiście, że mają one wpływ na nasze przedsięwzięcia, utrudniają bowiem przeprowadzenie manewru strategicznego, ale nie te trudności leżą u podstaw manewru. Każda bowiem gospodarka, osiągając określony poziom dynamiki, wymaga i doboru nowych, bardziej skutecznych metod działania tak w zakresie struktury gospodarki, jak i sposobu gospodarowania. Jest to prawda obiektywna, szkoda jedynie, że zmiany te przychodzi nam przeprowadzać w trudnych warunkach, ale też żadna gospodarka nie wybiera sobie warunków, w których ma działać.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#AlojzyMelich">Warto jednak podkreślić, że wszystkie zmiany strukturalne i metodyczne przeprowadzać nie łatwo, gdyż każda gospodarka wykazuje duży stopień inercji. Przezwyciężanie zaś konserwatyzmu i nie najlepszych często nawyków wymaga też — więcej niż się na pozór wydaje — czasu.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#AlojzyMelich">Po trzecie — mamy niewątpliwie poważne osiągnięcia w zakresie produkowania, trzeba zrobić wszystko, aby to samo można było powiedzieć o gospodarowaniu. Faktem bowiem jest, że z różnych przyczyn efektywność naszego gospodarowania dalece nie odpowiada ani rosnącemu potencjałowi produkcyjnemu, ani potrzebom w tym względzie. Postęp ekonomiczny jest zresztą tym bardziej palącą koniecznością, że straty wskutek niegospodarności rosną w miarę jak wzrasta koszt uzbrojenia pracy.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#AlojzyMelich">Obywatele Posłowie! Chciałbym skoncentrować się na tych właśnie istotnych dla gospodarki problemach. Dziś już nikogo nie trzeba przekonywać o tym, że konieczne jest podnoszenie efektywności gospodarowania. Przed nami jest natomiast problem, nie — czy, a — jak to robić, jak lepiej gospodarować, bo chodzi o to, aby gospodarować nie tylko lepiej, ale możliwie najlepiej; jak zbliżać się do określonych również społecznymi aspektami stanów optymalnych, aby nasz wysiłek był wykorzystany w sposób najpełniejszy. Mało — pracować lepiej, trzeba dążyć do możliwie najlepszych rozwiązań i to nas dopiero powinno zadowalać. Trzeba niewątpliwie po temu stworzyć warunki, gdyż wydaje się, że same apele są tu niewystarczające. Z pewnym uproszczeniem warunki te można by sprowadzić do dwóch zasadniczych grup. Jedne z nich wiążą się z doskonaleniem naszego systemu planowania i funkcjonowania gospodarki. Te przesłanki mają jakby charakter zewnętrzny, bo w przedsiębiorstwie są jakby dane z zewnątrz. Druga grupa warunków zależy już od nas samych, od ludzi, ich wiedzy, wychowania, a również przekonania, że można i trzeba lepiej gospodarować.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#AlojzyMelich">Funkcjonowanie gospodarki narodowej musi się zmieniać w miarę rozwoju gospodarczego i zmieniających się warunków. Wprawdzie przyznać trzeba, że proces doskonalenia naszej gospodarki przebiega zbyt wolno, ale też pamiętać trzeba, że zmiany w tym zakresie muszą być wszechstronnie przygotowane, sprawdzone, by z góry przewidzieć wszystkie skutki. Nie chodzi też chyba o opracowywanie jakichś „wydumanych” modeli gospodarczych, bo gospodarka nie znosi wstrząsów, gwałtownych zmian, kosztuje to zresztą zawsze zbyt wiele.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#AlojzyMelich">W procesie doskonalenia systemu funkcjonowania gospodarki narodowej odnotowujemy niewątpliwy postęp, ale wiele jeszcze jest do zrobienia. Nie sposób bowiem nie dostrzec, że aktualnie system ten nie jest za bardzo spójny. Obowiązują bowiem aż 3 podsystemy: zmodyfikowany system WOG, niezmodyfikowany system WOG oraz na ogólnych zasadach funkcjonujący system gospodarowania i zarządzania. Tego rodzaju stan rzeczy utrudnia sterowanie gospodarką i stwarza trudności w podnoszeniu efektywności gospodarowania. Stąd wynika paląca potrzeba ujednolicenia tego systemu.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#AlojzyMelich">W obecnych warunkach najważniejszym jednak zadaniem systemu funkcjonowania naszej gospodarki jest wprowadzenie do tego systemu możliwie prostych, a skutecznych rozwiązań. Konieczne jest, sądzę, w szczególności zdecydowane podniesienie roli i znaczenia wskaźników ekonomicznych w naszej gospodarce. Podstawą oceny większości przedsiębiorstw jest wartościowe wykonanie planów produkcji. Jednostronność tego ujęcia przyczyniać się może do powstawania strat.</u>
          <u xml:id="u-48.10" who="#AlojzyMelich">W niektórych gałęziach wciąż jeszcze obowiązują mierniki tzw. brutto, co przy niewłaściwym sposobie ustalania cen nie sprzyja obniżaniu kosztów czy podnoszeniu jakości. Konieczne jest więc — zapowiedziane już zresztą przez Rząd — stałe doskonalenie mierników oceny pracy przedsiębiorstw. Nie wystarcza już tylko wykonanie samego planu produkcji, równie ważna jest użyteczność tego, co się w przedsiębiorstwie produkuje i koszt wytwarzania. Koszt produkcji stanowi wciąż marginesowy miernik pracy przedsiębiorstwa. Gdy wykonany jest plan produkcji, to z przekroczenia kosztów zawsze można się jakoś wytłumaczyć.</u>
          <u xml:id="u-48.11" who="#AlojzyMelich">System funkcjonowania wymuszać musi — nie bójmy się tego określenia — coraz lepsze gospodarowanie. Mierniki oceny obejmować więc muszą podstawowe wskaźniki ekonomiczne, choć nie można też rezygnować ze wskaźników produkcyjnych. Z kompleksowymi miernikami wiązać należy zresztą w coraz szerszym zakresie bodźce materialnego zainteresowania. Prawda jest taka, że dobre gospodarowanie musi się opłacać, premiować więc należy tak kierownictwo, jak i załogi za oszczędność zużywanych środków i jakość produkcji, przy równoczesnym napinaniu zadań ilościowych.</u>
          <u xml:id="u-48.12" who="#AlojzyMelich">Ponieważ nie stać nas dzisiaj na podwyżki płac, to konieczne wydaje się szukanie możliwości w samych przedsiębiorstwach rozwiązania tego zagadnienia. Sądzę, że jednym z kierunków rozwiązań mogłaby być zasada, że to co pracownik mógłby stracić na napięciu norm, których rezerwa jest w tej chwili jeszcze bardzo duża, uzyskać mógłby, jakby w formie rekompensaty, właśnie przez premiowanie jakościowe, zresztą szeroko ujmowane, a więc obejmujące również aspekty oszczędnościowe. Ilość produkcji w coraz szerszym zakresie powinna wymuszać coraz lepsza organizacja pracy, zaś jakość, oszczędność — chyba premiowanie.</u>
          <u xml:id="u-48.13" who="#AlojzyMelich">Jeśli już mowa o systemie funkcjonowania gospodarki, wspomnieć jeszcze należy o konieczności dalszego usprawniania planowania. Wzmocnić trzeba wpływ centralnego planowania w szczególności w dziedzinie inwestycji. Choć potrzeby na środki inwestycyjne są nadal duże, liczyć się trzeba coraz bardziej z możliwościami określonymi bilansami materiałowymi czy faktycznie istniejącymi mocami produkcyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-48.14" who="#AlojzyMelich">Równolegle wzmacniać należy rolę planowania w przedsiębiorstwach, szczególnie przez pełne wykorzystanie już istniejących możliwości i uprawnień, które nie są wykorzystane. Chodzi o to, aby uwzględniać w najszerszym zakresie inicjatywy ludzi i wykorzystywać możliwości lokalne. Zerwać trzeba z praktyką zaniżania kosztorysów w planach inwestycyjnych, aby tylko „zaczepić” się w planie, bo to dezorganizuje całą gospodarkę. Może nieco inaczej należałoby spojrzeć również na wykorzystanie i rolę rezerw w planie, licząc się z dotychczasowymi w tym zakresie mankamentami. Niezwykle ważkim zadaniem jest wyraźne zwiększenie dyscypliny wykonania planów i to we wszystkich przekrojach: asortymentowym, jakościowym, ekonomicznym, a również ilościowym. Walkę wypowiedzieć trzeba pozorowanemu działaniu, aby tylko wykonać plan, nie licząc się ze strukturą zapotrzebowania czy kosztami wytwarzania. Koszty zresztą stać się powinny podstawowym parametrem rachunku ekonomicznego. Ekonomiści muszą szybko dopracować metody korekty kosztów, aby z kosztów uczynić sprawny instrument rachunku ekonomicznego, jak i wyeliminować skutki wypaczonej struktury cen. Rachunek ekonomiczny umożliwiać bowiem musi nie każdy, lecz racjonalny wybór. Podstawową sprawą jest zresztą doskonalenie organizacji pracy, o czym wiele mówimy, ale — proszę mi wybaczyć ocenę — za mało robimy. Często trzeba zacząć od wprowadzenia elementarnego porządku pracy oraz stosowania żelaznej konsekwencji w działaniu. Wszystko trzeba nam najpierw w umyśle przetworzyć, a potem dopiero działać zgodnie z określonym harmonogramem. Za mało zresztą czasu przeznaczamy na przygotowanie produkcji czy inwestycji, a to mogłoby znacznie skrócić czas i obniżyć koszty wykonawstwa. Potrzebna nam jest w ogóle umiejętność kompleksowego, całościowego a nie wycinkowego myślenia, które Oskar Lange nazwał „cybernetycznym” myśleniem, uwzględniającym wszystkie aspekty i skutki naszego działania — i to z punktu widzenia interesów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-48.15" who="#AlojzyMelich">Tu mogę przejść do drugiej grupy czynników warunkujących podnoszenie efektywności gospodarowania. Nie wystarczy nawet najlepszy plan, doskonały system zarządzania, idealna nawet organizacja pracy; decyduje bowiem — jak wiadomo — zawsze człowiek, jego wola, chęć i umiejętności. To mało uczyć zasad racjonalnego gospodarowania. Trzeba jeszcze, aby ludzie chcieli je prawidłowo zastosować w praktyce. To właśnie zagadnienie wychowania, a więc nie tylko czystej edukacji ekonomicznej, to sprawa tworzenia nawyków dobrej roboty, poczucia odpowiedzialności za to, co się robi. To wiąże się zresztą z ugruntowywaniem etyki zawodowej. Trzeba tej etyki uczyć, wychowywać społeczeństwo. Wszystko to wiąże się z rosnącą świadomością społeczną i polityczną, z przekonaniem, że każdy z nas coraz bardziej jest współgospodarzem i współwłaścicielem środków produkcji, odpowiedzialnym za gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-48.16" who="#AlojzyMelich">Olbrzymią rolę w tym względzie odegrać może nacisk opinii środowiska, piętnującej niewłaściwe zachowanie, złą pracę, marnotrawstwo, a okazującej szacunek dla rzetelnej solidnej, odpowiedzialnej pracy. Piękne pole oddziaływania otwiera się w tym względzie przed środkami masowego przekazu, szkołą, rodziną, ale też każdym zakładem pracy, który też musi stać się instytucją wychowawczą w zakresie gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-48.17" who="#AlojzyMelich">Pamiętajmy o tym, co na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 21 listopada przy rozpatrywaniu planu i budżetu powiedział I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek: „Kluczową sprawą jest zwiększenie efektywności działania. Postęp w efektywności działania, stosowanie rachunku ekonomicznego, kierowanie się zasadą oszczędności na wszystkich szczeblach i we wszystkich ogniwach gospodarki określać będzie tempo rozwoju możliwości zaspokajania pilnych potrzeb społecznych”.</u>
          <u xml:id="u-48.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#StanisławGucwa">Obecnie proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dobiegły końca prace Wysokiej Izby nad projektami narodowego planu społeczno-gospodarczego oraz budżetu państwa na 1978 rok. Zgłoszone w wyniku dyskusji poselskiej przez komisje sejmowe postulaty i wnioski wzbogaciły zadania, ujawniły nowe możliwości i nowe potrzeby. Liczne propozycje zostały już uwzględnione w rozpatrywanych dziś projektach. Szereg postulatów i wniosków wymaga dokładnego zbadania przez Rząd i w miarę możliwości będą one wprowadzane w życie w toku realizacji planu i budżetu. Trzeba szczerze powiedzieć, że na spełnienie pewnej części postulatów — choć uzasadnionych i słusznych — nie będziemy jeszcze mogli sobie pozwolić w 1978 raku. Będziemy je realizować później, w miarę powstawania koniecznych do tego warunków.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#PiotrJaroszewicz">W tegorocznej pracy nad projektami planu i budżetu zarówno komisje sejmowe, jak i dzisiejsza debata plenarna, nie ograniczyły się do rozpatrywanych dokumentów, ale sięgały częstokroć w głąb działań Rządu, resortów, województw i organizacji gospodarczych. Wyłoniło się zatem wiele różnorodnych spraw — zarówno ogólnych, jak i bardziej szczegółowych. Rząd poświęci im należytą uwagę. W niektórych przypadkach trzeba będzie usprawnić działanie administracji, w innych podjąć doraźne kroki, w jeszcze innych weryfikować niektóre tradycyjne, a czasem i zastarzałe metody pracy i oceny — słowem spojrzeć na szereg rzeczy po nowemu.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Niejednokrotnie już z tej trybuny podkreślałem znaczenie, jakie przywiązuje Rząd do prac komisji sejmowych oraz do debaty plenarnej. Doskonalą one wnoszone przez Rząd projekty Ustaw i uchwał.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#PiotrJaroszewicz">Obecna debata ma rangę szczególną. Stanowi istotny składnik konkretyzacji długofalowej strategii partii, popieranej w całości przez stronnictwa sojusznicze — ZSL i SD oraz wszystkie siły Frontu Jedności Narodu, konkretyzacji polityki państwa i jego organów na półmetku obecnego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#PiotrJaroszewicz">Doświadczenie uczy, że w środkowym roku planu 5-letniego ujawniają się często zarówno nowe możliwości, jak i nowe potrzeby, a obecnie dają też o sobie znać napięcia i trudności, niełatwe do wcześniejszego przewidzenia.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#PiotrJaroszewicz">Biorąc pod uwagę długotrwałe już niestety oddziaływanie na naszą gospodarkę negatywnych czynników zewnętrznych, jak i wewnętrznych, do celów i zadań na rok 1978 nie można było podchodzić w sposób tradycyjny. Niełatwe było bardziej precyzyjne określenie głównych kierunków działania, zapewniających przezwyciężanie trudności i ujemnych zjawisk. Konieczne było zaostrzenie zadań w wykorzystaniu rezerw gospodarki, jak również wzmocnienie systemu oszczędności w planie i budżecie. Jest to obecnie konieczny warunek rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, warunek jak najlepszego zaspokajania potrzeb społecznych, czyli konsekwentnej realizacji strategii ustalonej przez VII Zjazd PZPR.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#PiotrJaroszewicz">Obowiązek odmiennego potraktowania zadań 1978 roku wynika także ze szczegółowej analizy doświadczeń 1977 roku. Niemało kłopotów przysporzyły nam również błędy popełnione w ocenach i szacunkach, dokonywanych przez niektóre ogniwa gospodarcze i administracyjne, a nieraz także niefrasobliwe, powierzchowne i nie dość odpowiedzialne podchodzenie do spraw ze strony niektórych działaczy i organizacji gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Wyniki pierwszych dwóch lat pięciolecia wskazują, że generalną linię programową rozwoju kraju realizujemy pomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#PiotrJaroszewicz">Nadal rozwijamy naszą gospodarkę, umacniamy pozycję Polski jako silnego ogniwa wspólnoty socjalistycznej i wartościowego partnera dla wszystkich krajów gotowych do konstruktywnej z nami współpracy.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#PiotrJaroszewicz">Na wzrost autorytetu Polski w świecie składa się zarówno nasza polityka zagraniczna, jak i rozmach działań społeczno-gospodarczych czy tempo odrabiania wiekowych opóźnień i coraz szersze włączanie Polski do międzynarodowego podziału pracy.</u>
          <u xml:id="u-50.10" who="#PiotrJaroszewicz">Chociaż ostatnie 2–3 lata — z różnych, już niejednokrotnie przedstawianych Wysokiej Izbie powodów — nie są w życiu naszego narodu łatwe, choć przeżywamy kłopoty i wyrzeczenia, to przecież z satysfakcją możemy mówić, że również w obecnym, tak jak i w poprzednim pięcioleciu zapisujemy nowy ważki rozdział socjalistycznych przeobrażeń kraju i naszego społeczeństwa. Wypełnia ten rozdział codzienny ofiarny wysiłek dwunastomilionowej armii robotników i pracowników gospodarki uspołecznionej, pięciu milionów indywidualnych rolników, ponad 350 tysięcy rzemieślników, wielosettysięcznej rzeszy pracowników służby zdrowia, oświaty, nauki i kultury — wszystkich Polaków, którym bliski jest los i dobro ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-50.11" who="#PiotrJaroszewicz">Własnym ofiarnym wysiłkiem, własnymi wyrzeczeniami, z własnych, coraz potężniejszych środków — tworzymy nową Polskę, nowy byt społeczeństwa. Właśnie, a może szczególnie w obliczu poważnych trudności i kłopotów nie wolno gubić tej historycznej prawdy i perspektywy. Trzeba mieć właściwą miarę tego, co już osiągnęliśmy, również i tego, co wypada nam przeżyć i tego, co jest przed nami.</u>
          <u xml:id="u-50.12" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Także mijający właśnie rok przyniósł dalszy, niewątpliwy postęp w rozwoju kraju. Syntetyczną miarą tego postępu jest znaczny wzrost dochodu narodowego. Wiele mówiono o tym w dyskusji plenarnej. W niełatwych warunkach 1977 roku jest to osiągnięcie poważne. Był to zarazem pierwszy rok, w którym rozpoczęliśmy manewr gospodarczy, zapewniający osiąganie celów strategicznych w zmienionych warunkach. Mamy już pierwsze rezultaty tego manewru.</u>
          <u xml:id="u-50.13" who="#PiotrJaroszewicz">Wyższe tempo wzrostu osiągnęła produkcja rynkowa i eksportowa. Zanotowaliśmy postęp w racjonalizacji zatrudnienia, dzięki czemu prawie cały przyrost produkcji przemysłu i budownictwa zawdzięczamy przyrostowi wydajności pracy. Równocześnie pozwoliło to poprawić sytuację kadrową w rolnictwie, w usługach i w rzemiośle. Zmniejszyło się obciążenie dochodu narodowego inwestycjami. W rezultacie — wzrost spożycia był wyższy niż wzrost dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-50.14" who="#PiotrJaroszewicz">Nastąpiła dalsza poprawa warunków socjalno-bytowych. Odczuła ją zdecydowana większość naszego społeczeństwa — zarówno ludzie utrzymujący się z płac, jak i rolnicy w wyniku podwyższenia cen skupu, a także emeryci i renciści.</u>
          <u xml:id="u-50.15" who="#PiotrJaroszewicz">Istotną cechą mijającego roku były wysiłki na rzecz powiększania dostaw towarów na rynek. Dały one już pierwsze, choć jeszcze niepełne rezultaty. Dostawy towarów na zaopatrzenie rynku wzrosły w 1977 roku o 12%, w tym towarów żywnościowych bez używek prawie o 8%. Wzrosły zapasy towarów w sieci handlowej o ponad 21 mld złotych, w tym także o około 3,5 mld zł wartość towarów żywnościowych, które w znacznym stopniu decydują o spokoju na rynku. Jednak mamy świadomość braków i nadal znacznego niezaspokojenia popytu, szczególnie jeśli chodzi o mięso i przetwory mięsne, niektóre inne towary żywnościowe i przemysłowe, a także węgiel, choć stale przekraczamy plany ich dostaw. Musimy jednak być w pełni świadomi, że nasze trudności w wyżywieniu kraju i w zaopatrzeniu ludności w towary występują nie na tle spadku spożycia, ale w warunkach stałego, wydatnego jego wzrostu. Rozwój produkcji przemysłowej i rolnej, mimo poważnego uzupełniającego importu w bieżącym roku, nie nadąża jeszcze w pełni i na czas za wzrostem szeregu potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-50.16" who="#PiotrJaroszewicz">W wyniku działań podjętych przez partię i Rząd, w porozumieniu i przy udziale Stronnictwa Demokratycznego, nastąpił w 1977 roku poważny rozwój rzemiosła — mówiono o tym w debacie plenarnej. Początek jest dobry. Trzeba jednak dalej sprzyjać temu rozwojowi i nadal go ze wszech miar ułatwiać.</u>
          <u xml:id="u-50.17" who="#PiotrJaroszewicz">Wzrosła tendencja do oszczędzania. Założony w planie przyrost oszczędności w bankach i kasach został przekroczony o ponad 20 mld złotych.</u>
          <u xml:id="u-50.18" who="#PiotrJaroszewicz">O wartości pieniądza decyduje zdolność przekształcania go przez ludność w towary i usługi, a więc ilość towarów i usług, jakie można nabyć na rynku. Dzięki powiększaniu i doskonaleniu produkcji rynkowej możliwość ta stale wzrasta. Wydatki ludności na zakup towarów i usług wzrosły z 83% w całości przychodów ludności w 1975 r. do prawie 86% całości dochodów w 1977 r.</u>
          <u xml:id="u-50.19" who="#PiotrJaroszewicz">W przyroście ogólnych zasobów pieniężnych ludności przyrost gotówki wykazuje spadek z 22 mld zł w 1975 r. do 12 mld zł w 1977 r.</u>
          <u xml:id="u-50.20" who="#PiotrJaroszewicz">Mówiąc o sytuacji pieniężno-rynkowej, nie należy także zapominać, że równocześnie zwiększają się kredyty udzielane przez państwo na budownictwo mieszkaniowe, kredyty dla rolników, kredyty na zakupy ratalne. Ich przyrost wyprzedza ostatnio przyrost oszczędności. Jest to dodatkowa realna pomoc okazywana społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-50.21" who="#PiotrJaroszewicz">W rolnictwie, które w bieżącym roku z wiadomych przyczyn znowu nie osiągnęło planowanej wielkości produkcji globalnej, wzrosło jednak zainteresowanie rozwojem hodowli, której poziom zbliża się do stanu z 1975 roku.</u>
          <u xml:id="u-50.22" who="#PiotrJaroszewicz">Na wyniki rolnictwa wpłynęły szczególnie niekorzystne, a w niektórych regionach kraju wręcz katastrofalne warunki atmosferyczne. Dla najbardziej dotkniętych regionów organizujemy coraz wydatniejszą pomoc paszową, aby przeciwdziałać ujemnym skutkom nieurodzaju.</u>
          <u xml:id="u-50.23" who="#PiotrJaroszewicz">W handlu zagranicznym nastąpił dalszy rozwój współpracy z krajami wspólnoty socjalistycznej, a także zwiększyło się tempo eksportu do pozostałych krajów, przy poprawie jego struktury. Dynamika wzrostu eksportu do krajów niesocjalistycznych jest jednak w stosunku do potrzeb wciąż jeszcze zbyt niska. Trudności, z jakimi mieliśmy do czynienia w ostatnich latach, a szczególnie zwiększenie wydatków dewizowych i pogorszenie bilansu płatniczego z powodu zakupów zbóż, mięsa, tłuszczów i innych towarów, oddziałują na sytuację w roku 1978, co — jak już powiedziałem — musieliśmy poważnie brać pod uwagę przy konstrukcji planu na 1978 rok.</u>
          <u xml:id="u-50.24" who="#PiotrJaroszewicz">O roku 1977 możemy jednak mówić, że to nie tylko rok niełatwy, rok związany z poważnym manewrem w ekonomice, ale to również rok kolejnych wielkich poczynań gospodarczych naszego kraju, to pierwszy rok pracy i dalszej, aktywnej budowy narodowego giganta Huty „Katowice”. Da ona krajowi w 1977 r. 1 900 tys. ton stali i 1 600 tys. półfabrykatów i wyrobów walcowanych; to rok narodzin nowego Lubelskiego Zagłębia Węglowego.</u>
          <u xml:id="u-50.25" who="#PiotrJaroszewicz">W grudniu br., mimo napotykanych niemałych trudności, górnicy polscy sięgnęli pierwszych węglonośnych warstw karbonu. To rok budowy największej elektrowni, kopalni węgla brunatnego w Bełchatowie; to również rok początku budowy największej w Polsce fabryki nawozów sztucznych dla rolnictwa w Policach; to rok poważnego postępu w budowie nowej linii kolejowej rudowo-węglowo-siarkowej na południu Polski, o długości ok. 400 km od Bugu do Katowic, co już w latach 1979–1980 rozwiąże szereg dotkliwych dziś transportowych trudności naszego kraju. Oto tylko niektóre tytuły wielkich przedsięwzięć zapewniających Polsce marsz ku rozwojowi i nowoczesności.</u>
          <u xml:id="u-50.26" who="#PiotrJaroszewicz">W sumie ocena roku 1977 daje uzasadnione powody do satysfakcji, nie daje jednak podstaw do samozadowolenia i uspokojenia. Prowadząc śmiałą politykę, musimy być z góry nastawieni na niezbędne korekty i ulepszenia pod wpływem konfrontacji z praktyką. Na niedociągnięcia i pomyłki, a mówiono o tym wiele, staramy się reagować szybko i z pełnym poczuciem odpowiedzialności. Jako cenną pomoc traktujemy krytykę, która wychodzi z pozycji serdecznej troski o sprawy kraju i lepszą jakość pracy, gospodarki i administracji.</u>
          <u xml:id="u-50.27" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Wychodząc z dokonanej na IX Plenum Komitetu Centralnego PZPR wszechstronnej oceny naszej gospodarki, jej stanu i możliwości, plan na 1978 rok dąży do zapewnienia kontynuacji strategii rozwojowej lat siedemdziesiątych.</u>
          <u xml:id="u-50.28" who="#PiotrJaroszewicz">Oznacza to maksymalną koncentrację sił i środków na dwóch nadrzędnych celach społeczno-gospodarczych:</u>
          <u xml:id="u-50.29" who="#PiotrJaroszewicz">— po pierwsze — na zapewnieniu dalszej poprawy warunków życia społeczeństwa przez konsekwentną realizację programu wyżywienia narodu, przyśpieszony rozwój produkcji rynkowej i zwiększenie budownictwa mieszkaniowego,</u>
          <u xml:id="u-50.30" who="#PiotrJaroszewicz">— po drugie — na dalszej modernizacji i rozbudowie naszej gospodarki oraz poprawie sytuacji w handlu zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-50.31" who="#PiotrJaroszewicz">Kładziemy główny nacisk w zadaniach planu i budżetu na ofensywne usuwanie słabości w gospodarce, aby przez lepszą jakość i efektywność pracy we wszystkich ogniwach i na wszystkich szczeblach znaleźć rezerwy i środki zapewniające łagodzenie skutków negatywnych czynników oddziałujących ujemnie na nasz rozwój. Te rezerwy i środki kryją się przede wszystkim w poprawie efektywności gospodarowania. Bardzo przekonywająco mówił o tym towarzysz Edward Gierek na ostatnim posiedzeniu Rady Ministrów. Jego wypowiedź cytował prof. Melich.</u>
          <u xml:id="u-50.32" who="#PiotrJaroszewicz">Naszą ekonomikę zamierzamy umacniać głównie przez zmiany jakościowe. Nie nastawiamy się przy tym na przekraczanie ilościowych zadań planu, które powodują angażowanie dodatkowych materiałów i nakładów. Jesteśmy natomiast zainteresowani głębszą zmianą struktury produkcji na rzecz rynku i eksportu, lepszym dostosowaniem asortymentu produkcji do potrzeb, poprawą jakości i obniżką kosztów wytwarzania. Jest to zasadniczy kierunek dla rozwoju inicjatyw, współzawodnictwa pracy i jakościowego korygowania planu w roku 1978.</u>
          <u xml:id="u-50.33" who="#PiotrJaroszewicz">Najważniejszym zadaniem 1978 roku jest wydatne powiększenie dostaw artykułów rynkowych oraz poprawa ich jakości i struktury asortymentowej.</u>
          <u xml:id="u-50.34" who="#PiotrJaroszewicz">Będziemy więc konsekwentnie nakłaniać całą gospodarkę i administrację do rozwoju produkcji dalszych grup towarów, na które popyt nie jest dotąd w pełni zaspokojony.</u>
          <u xml:id="u-50.35" who="#PiotrJaroszewicz">Wzmocnimy kontrolę asortymentowej struktury dostaw na rynek. Dużą rolę w lepszym dostosowaniu produkcji do potrzeb winna odegrać kontrola społeczna, zwłaszcza kontrola związków zawodowych. Aktywnie będzie działać na tym odcinku Najwyższa Izba Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-50.36" who="#PiotrJaroszewicz">Wydatnie zwiększamy środki inwestycyjne na rozwój rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego. Łącznie w ciągu trzech lat obecnej 5-latki zainwestujemy w tej dziedzinie znacznie więcej niż przewidywał plan 5-letni, podczas gdy całość inwestycji gospodarki narodowej utrzymujemy w granicach planu.</u>
          <u xml:id="u-50.37" who="#PiotrJaroszewicz">Znacznie, bo do 269 mld zł wzrosną w przyszłym roku subwencje budżetowe do gospodarki żywnościowej. Subwencje udzielane bezpośrednio rolnictwu zwiększą się w przyszłym roku o 10 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-50.38" who="#PiotrJaroszewicz">We wszystkich województwach będziemy zwiększać wysiłki na rzecz pełnego zagospodarowania użytków rolnych, tworzyć coraz lepsze warunki i usilnie popierać rozwój indywidualnych gospodarstw specjalistycznych, zwłaszcza o większym obszarze, umacniać i upełnorolniać dobrze pracujące gospodarstwa chłopskie oraz rozszerzać zespołowe formy gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-50.39" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególną uwagę zwrócimy na lepszą obsługę wsi przez organizacje zaopatrzenia i zbytu, transport, służby agrotechniczne, a także przez instytucje państwowe i spółdzielcze.</u>
          <u xml:id="u-50.40" who="#PiotrJaroszewicz">Przyśpieszymy i usprawnimy budownictwo mieszkaniowe. W roku bieżącym oddanych będzie do użytku łącznie z budownictwem indywidualnym około 280 tys. mieszkań, w tym w ramach uspołecznionego budownictwa około 197 tys. Jest to w stosunku do ustaleń planu na rok bieżący o około 10 tys. mieszkań mniej. Faktycznie jednak w bież. roku odda się do użytku większą liczbę mieszkań. Trzeba bowiem brać pod uwagę, że ponad 26 tys. mieszkań wykonanych w I kwartale i trochę po I kwartale tego roku zostało zaliczonych do efektów planu 1976 r. Obecnie wprowadziliśmy zasadę, że do planu roku 1977 zaliczać można jedynie budynki odebrane do 15 stycznia 1978 r. Oznacza to, że tzw. poślizg zmniejszymy o około 2/3 w porównaniu z rokiem ubiegłym. W 1977 roku osiągnęliśmy więc w sumie moc produkcyjną budownictwa mieszkaniowego zdolną do wykonania narastających zadań bieżącego 5-lecia.</u>
          <u xml:id="u-50.41" who="#PiotrJaroszewicz">Wynika to przede wszystkim z szybkiej rozbudowy przemysłu mieszkaniowego, zwłaszcza fabryk domów. W końcu 1976 roku dysponowały one roczną zdolnością produkcyjną 7,3 mln m2, a w końcu 1978 roku wzrośnie ta moc do 10,5 mln m2. Będzie miało to decydujące znaczenie dla wykonania 5-letniego planu budownictwa mieszkaniowego, planu — przypomnę — o 5O% wyższego pod względem powierzchni mieszkań w stosunku do rezultatów ubiegłego 5-lecia. Szczególnie ważnym zadaniem budowlanych będzie wykonanie w bieżącej pięciolatce dodatkowo 50 tys. mieszkań dla górników.</u>
          <u xml:id="u-50.42" who="#PiotrJaroszewicz">Znacznie zwiększyliśmy potencjał przedsiębiorstw budownictwa mieszkaniowego. Przyśpieszamy uzbrajanie terenów, powołaliśmy 8 przedsiębiorstw budownictwa inżynierii miejskiej i wzmocniliśmy terenowe przedsiębiorstwa budownictwa komunalnego. Wydatnie poprawia się zaopatrzenie materiałowe budownictwa mieszkaniowego, zarówno dzięki wzrostowi produkcji materiałów budowlanych i wyposażenia, jak i dzięki zwężaniu całego frontu inwestycyjnego. Usilnie popierać będziemy rozwój budownictwa indywidualnego. Zwiększamy kredyty na ten cel w obecnym roku i w 1978 r. Zapewnimy także większe dostawy materiałów i wyposażenia.</u>
          <u xml:id="u-50.43" who="#PiotrJaroszewicz">Jesteśmy więc na dobrej drodze do stworzenia warunków pełnej realizacji planowych zadań i przyśpieszenia ekspansji budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-50.44" who="#PiotrJaroszewicz">Zgodnie z przyjętym w tym roku programem rządowym — przystąpiliśmy do walki o wyższą jakość budownictwa i produkcji przemysłu mieszkaniowego, o likwidację licznych jeszcze usterek i niedoróbek w oddawanych do użytku domach.</u>
          <u xml:id="u-50.45" who="#PiotrJaroszewicz">Problemom budownictwa mieszkaniowego, jego jakości i kosztom, całej gospodarce mieszkaniowej Rząd będzie nadal poświęcał szczególną uwagę w swej bieżącej pracy.</u>
          <u xml:id="u-50.46" who="#PiotrJaroszewicz">Zwiększamy wysiłki całej gospodarki na rzecz poprawy bilansu płatniczego kraju. Kluczowe znaczenie ma tu wzrost eksportu, przy równoczesnym bardzo oszczędnym gospodarowaniu środkami przeznaczonymi na import. Niełatwe te zadania wymagają podniesienia efektywności pracy wszystkich ogniw gospodarki i administracji związanych z handlem zagranicznym. Ważnym warunkiem osiągnięcia celów 1978 r. jest dalszy rozwój współpracy gospodarczej ze Związkiem Radzieckim i z innymi krajami RWPG.</u>
          <u xml:id="u-50.47" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Istotną cechą planu i budżetu na przyszły rok jest dalsze przegrupowanie środków w naszej gospodarce. Konieczne jest znacznie silniejsze niż dotychczas uwzględnianie w działalności gospodarczej wymagań dotyczących jakości pracy, efektywności gospodarowania i zarządzania. To jest istotą nowego podejścia do planowania rozwoju gospodarczego oraz praktyki wykonywania planów. Dlatego kładziemy nacisk nie tyle na ilość, co na jakość produkcji, rachunek ekonomiczny, racjonalność i efektywność wykorzystania sił i środków.</u>
          <u xml:id="u-50.48" who="#PiotrJaroszewicz">W całej gospodarce, przede wszystkim zaś w przemyśle, musimy ukształtować rzeczywiście nowe podejście do dyscypliny zadań planowych.</u>
          <u xml:id="u-50.49" who="#PiotrJaroszewicz">Surowa dyscyplina planu, to pełna i terminowa realizacja asortymentowego programu produkcji, przestrzeganie jej określonej struktury, a szczególnie poprawa jakości.</u>
          <u xml:id="u-50.50" who="#PiotrJaroszewicz">W odpowiedzi na pytanie posła Balickiego pragnę poinformować, iż opracowaliśmy projekt ustawy o jakości produkcji. Był on dyskutowany na posiedzeniu Rady Legislacyjnej przy Radzie Ministrów. Rada wskazała na potrzebę dalszej konkretyzacji przepisów. Nowy projekt będzie gotowy w styczniu 1978 r. Nie jest to sprawa łatwa. Podstawowa trudność leży w regulacji prawnej przepisów dotyczących jakości produkcji, w powiązaniu tej działalności z planem, a zwłaszcza sprawą kontroli jakości przez wskaźniki planu i cały nasz ekonomiczny system obowiązujący w przemyśle, w produkcji.</u>
          <u xml:id="u-50.51" who="#PiotrJaroszewicz">Wzrost efektywności gospodarowania stanowi zadanie powszechne. Najważniejsze będzie jednak uzyskanie postępu w gospodarowaniu paliwami, surowcami i materiałami, a także w racjonalnym wykorzystaniu zasobów pracy i czasu pracy.</u>
          <u xml:id="u-50.52" who="#PiotrJaroszewicz">Poprawa gospodarki materiałowej powinna przynieść wyraźną obniżkę kosztów materiałowych. Lepszemu wykorzystaniu istniejącego majątku produkcyjnego, co stanowi kluczowe zadanie w całym przemyśle przetwórczym, a zwłaszcza w przemyśle elektromaszynowym, sprzyjać będzie rozszerzenie zakresu modernizacji istniejących obiektów.</u>
          <u xml:id="u-50.53" who="#PiotrJaroszewicz">Możliwy i niezbędny jest również postęp w wykorzystaniu obiektów handlowych i usługowych, transportu, obiektów kultury i wypoczynku, całej infrastruktury kraju.</u>
          <u xml:id="u-50.54" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Powodzenie wszystkich zamierzeń roku 1978 w wielkim stopniu zależy od poprawy jakości pracy w każdej dziedzinie i na każdym stanowisku. Dotyczy to zarówno tych, którzy bezpośrednio wypełniają wyznaczone zadania, jak i tych, którzy kierują.</u>
          <u xml:id="u-50.55" who="#PiotrJaroszewicz">Trzeba nieustannie upowszechniać i pogłębiać świadomość najściślejszych związków między jakością codziennej pracy i gospodarowania a rozwojem kraju i dostatkiem społecznym. Jest ona ważnym czynnikiem sprzyjającym włączeniu się wszystkich obywateli do wspólnej pracy nad pomyślnym urzeczywistnianiem planu na rok 1978.</u>
          <u xml:id="u-50.56" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! W okresie dwu pierwszych lat bieżącej 5-latki — pomimo krakań naszych politycznych przeciwników — wrogów i panikarzy, uzyskaliśmy dalszy widoczny postęp w gospodarczym rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-50.57" who="#PiotrJaroszewicz">Produkcja przemysłowa zwiększyła się w mijającym dwuleciu o ok. 20%, czyli nawet nieco szybciej niż to wynika z planu 5-letniego. Przyrost produkcji osiągnięty obecnie przez dwa lata jest większy niż w ciągu pierwszych trzech lat ubiegłej 5-latki, a także większy niż w całym 5-leciu 1966–1970. Polska na dal należy do grupy najszybciej rozwijających się krajów świata. Fundusz spożycia zwiększył się w latach 1976–1977 o 17%. Pozwoliło to na wzrost dochodów realnych, a szczególnie na duży postęp w świadczeniach socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-50.58" who="#PiotrJaroszewicz">Zapewniliśmy i nadal zapewniamy pełne zatrudnienie młodzieży osiągającej wiek produkcyjny i wszystkich absolwentów, stwarzając im niezbędną liczbę nowych, coraz lepiej wyposażonych i uzbrojonych, coraz bardziej bezpiecznych miejsc pracy. Równocześnie dzięki rozwojowi szkolnictwa zawodowego, średniego i wyższego, wzrósł poziom kwalifikacji, wiedzy i kultury naszego społeczeństwa, co jest niezaprzeczalną zasługą całego stanu nauczycielskiego, ludzi nauki i frontu kultury.</u>
          <u xml:id="u-50.59" who="#PiotrJaroszewicz">Postęp w rozwoju kraju zawdzięczamy całemu narodowi, wszystkim ludziom pracy. Ich to codzienny, ofiarny trud sprawia, że mimo trudności idziemy naprzód, a Polska coraz bardziej liczy się w świecie.</u>
          <u xml:id="u-50.60" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Przed każdym obywatelem stają ważne i odpowiedzialne zadania. Zadania te są zgodne z najlepiej pojętym interesem ludzi pracy, odpowiadają najżywotniejszym potrzebom społeczeństwa i gospodarki. Plan na 1978 rok jest ambitny i ofensywny, a przy tym realny. O jego wykonaniu zdecydują wszyscy ludzie pracy świadomi, że chodzi o wspólne dobro, o konsekwentną kontynuację linii programowej VII Zjazdu partii, o rozwój kraju i pomyślność narodu, o sprawy najważniejsze dla każdej polskiej rodziny.</u>
          <u xml:id="u-50.61" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejm kończy gospodarską i głęboką analizę planu i budżetu na 1978 rok. Rząd dziękuje za tę analizę, cenne uwagi, krytykę i zgłoszone wnioski. Rząd liczy też na dalszą pomoc Wysokiego Sejmu w toku całorocznej jego pracy, połączonej z poselską, jakże ważną kontrolą działania ogniw gospodarczych i administracyjnych. Do pracy stanąć muszą wszyscy Polacy. Tylko wspólnym wysiłkiem plan 1978 roku może być wykonany pomyślnie, zapewniając kolejny krok naprzód w społeczno-gospodarczym rozwoju Polski, w przybliżaniu celów socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-50.62" who="#PiotrJaroszewicz">Proszę Wysoką Izbę o uchwalenie ustawy budżetowej i podjęcie uchwały o narodowym plamie społeczno-gospodarczym na 1978 rok. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-50.63" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#StanisławGucwa">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#StanisławGucwa">W związku z tym zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#StanisławGucwa">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczym na 1978 r. są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 77.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczym na 1978 rok wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę o narodowym planie społeczno-gospodarczym na 1978 rok.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#StanisławGucwa">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu ustawy budżetowej na rok 1978 wraz z załącznikami nr 1 i 2 są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 78.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na rok 1978 wraz z załącznikami nr 1 i 2 oraz poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-51.13" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-51.14" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-51.15" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę budżetową na rok 1978 wraz z załącznikami nr 1 i 2.</u>
          <u xml:id="u-51.16" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Poselskie projekty ustaw wniesione przez komisje: Gospodarki Morskiej i Żeglugi, Handlu Zagranicznego, Spraw Zagranicznych oraz Prac Ustawodawczych:</u>
          <u xml:id="u-51.17" who="#StanisławGucwa">1) o morzu terytorialnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk nr 74),</u>
          <u xml:id="u-51.18" who="#StanisławGucwa">2) o polskiej strefie rybołówstwa morskiego (druk nr 75),</u>
          <u xml:id="u-51.19" who="#StanisławGucwa">3) o szelfie kontynentalnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk nr 76).</u>
          <u xml:id="u-51.20" who="#StanisławGucwa">Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Piskorz-Nałęcki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie projekty trzech ustaw będących rezultatem inicjatywy ustawodawczej posłów. Komisje sejmowe: Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Handlu Zagranicznego, Spraw Zagranicznych i Prac Ustawodawczych powołały podkomisję nadzwyczajną, która przygotowała projekty następujących ustaw:</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#JerzyPiskorzNałęcki">— o morzu terytorialnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#JerzyPiskorzNałęcki">— o polskiej strefie rybołówstwa morskiego oraz,</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#JerzyPiskorzNałęcki">— o szelfie kontynentalnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#JerzyPiskorzNałęcki">W projektach wymienionych ustaw uwzględnione zostały postulaty poselskie zawarte w uchwałach podjętych przez wymienione komisje na wspólnych posiedzeniach w dniach 23 lutego oraz 25 listopada br. oraz uwagi i propozycje zgłoszone w czasie posiedzenia w dniu 6 grudnia br. Celem tych projektów ustaw jest prawna ochrona zasobów żywych i mineralnych tej części Morza Bałtyckiego, która leży w pobliżu polskiego brzegu morskiego oraz zapewnienie ich wykorzystania na potrzeby gospodarki naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Obywatele Posłowie! Jak wiadomo, ostatnie lata przyniosły zasadnicze zmiany w sytuacji prawnej mórz i oceanów. Stosunek państw nadbrzeżnych do przylegającego do ich wybrzeży morza, opierający się przez wieki na zasadzie wolności mórz, uległ zasadniczej zmianie. Państwa te zawłaszczać zaczęły olbrzymie obszary przyległych mórz i szelfów, tworząc sięgające 200 mil morskich strefy ekonomiczne, strefy wyłącznego rybołówstwa czy też w skrajnych przypadkach nawet morza terytorialne.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Zmiany powyższe uwarunkowane zostały przede wszystkim czynnikami ekonomicznymi. Proces ten uległ gwałtownemu przyśpieszeniu w ciągu lat 70-tych. Spowodował to kryzys energetyczno-paliwowy, który zmusił do poszukiwania nowych źródeł surowców pod dnem morskim oraz gwałtowny, zagrażający utrzymaniu niektórych gatunków ryb, wzrost światowego rybołówstwa morskiego.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#JerzyPiskorzNałęcki">W takiej sytuacji doszło do zwołania w 1974 roku i trwającej do dziś jednej z najważniejszych i największych konferencji międzynarodowych — III Konferencji ONZ w sprawie Prawa Morza. Chociaż nominalnie Konferencja ta zajmuje się formułowaniem zasad prawnych postępowania państw na morzach i oceanach oraz w stosunku do zawartych w nich bogactw mineralnych i żywych, to faktycznie dotyczą one ostatecznego podziału morskiego obszaru świata między państwa nadbrzeżne.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Panujący trend poważnie zagroził interesom rybołówczym Polski. Rybołówstwo nasze od lat nastawione było na dokonywanie połowów dalekomorskich, poza Bałtykiem. Ze względu na to, iż najbogatsze łowiska znajdują się na płytkich, przybrzeżnych wodach morskich, zostały one zawłaszczone przez państwa nadbrzeżne. Spowodowało to konieczność przeanalizowania polityki rybackiej i dokonania szeregu zmian w zakresie rozwoju rybołówstwa, a w pierwszej kolejności uregulowania prawnej sytuacji naszego rybołówstwa w rejonie Morza Bałtyckiego.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Niezależnie od regulacji prawnej naszego rybołówstwa na Bałtyku, proponuje się dokonać jednocześnie kompleksowego uregulowania stosunku naszego kraju do wód i dna morskiego przylegających do wybrzeża morskiego Polski, poprzez uchwalenie wymienionych na wstępie projektów trzech ustaw.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Pierwszy z mich dotyczy ustanowienia morza terytorialnego. Jak wiadomo, Polska posiada obecnie morze terytorialne o szerokości 3 mil morskich oraz 3-milową tzw. strefę przyległą (razem 6 mil). Trzymilowe pasy morza terytorialnego i strefy przyległej wprowadzone zostały jeszcze w 1932 roku, tzn. w okresie, kiedy Polska posiadała niewielki dostęp do morza. W latach międzywojennych posiadanie 3-milowego morza terytorialnego było powszechną praktyką międzynarodową. W ostatnim okresie czasu rozwinęła się międzynarodowa praktyka uznawania 12-milowych pasów morza terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Jednym z podstawowych argumentów, przemawiających za poszerzeniem morza terytorialnego jest fakt, że przyczyni się to do bardziej skutecznej ochrony polskiego rybołówstwa na Bałtyku. Dotyczy to przede wszystkim zabezpieczenia interesów drobnych rybaków uprawiających rybołówstwo przybrzeżne. Istnieje bowiem zasada, że na morzu terytorialnym nie udziela się zezwoleń na połowy rybakom innych państw. Pozwoli to również na skuteczniejszą ochronę środowiska morskiego. W morzu terytorialnym państwo nadbrzeżne ma bowiem swobodę ustalania standardów zanieczyszczeń ze statków przepływających przez to morze. A ponadto morze terytorialne o 12-milowej szerokości przyczyni się do skuteczniejszej ochrony naszej morskiej granicy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Przesunięcie granicy morskiej pozwoli na łagodniejszy system kontroli w stosunku do osób przebywających w pasie nadbrzeżnym i na morzu. Przyczyni się to niewątpliwie do rozwoju możliwości rekreacyjnych Bałtyku, rozwoju żeglarstwa, turystyki wodnej itp.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Proponowana szerokość morza terytorialnego odpowiada zarówno praktyce międzynarodowej wielu państw, jak i popieranym przez większość państw postulatom na III Konferencji ONZ w sprawie Prawa Morza, na której Polska wraz z innymi krajami socjalistycznymi aktywnie występuje za uznaniem dotychczasowej praktyki państw odnośnie do 12-milowego morza terytorialnego za zasadę traktatową prawa międzynarodowego.</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Projekt następnej ustawy dotyczy ustanowienia polskiej strefy rybołówstwa morskiego. Niekorzystny rozwój sytuacji w światowym rybołówstwie dalekomorskim, bodący wynikiem wprowadzenia przez wiele państw nadbrzeżnych 200-milowych stref rybołówczych i postępujące wypieranie polskiej floty rybackiej z dotychczasowych tradycyjnych łowisk, zmusza do zwrócenia większej uwagi na Bałtyk, na stan jego zasobów i sposób eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-52.15" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Niedawna decyzja rządu Szwecji o wprowadzeniu z dniem 1 stycznia 1978 roku rozszerzonej strefy rybołówczej na Bałtyku ma istotne znaczenie dla polskiego rybołówstwa. Decyzja ta pociąga za sobą niebezpieczeństwo intensyfikacji połowów na Bałtyku w rejonie wód przyległych do wybrzeży Polski nie tylko przez floty rybackie pozostałych państw bałtyckich, ale także — wskutek zamknięcia łowisk na Morzu Północnym i u wybrzeży Norwegii — flot państw pozabałtyckich.</u>
          <u xml:id="u-52.16" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Na konieczność zabezpieczenia naszych interesów na Bałtyku wpłynęła także decyzja EWG o usunięciu naszych statków rybackich z łowisk państw jej członków — z dniem 1 grudnia br. Polska strefa rybołówstwa morskiego jest to obszar morski, znajdujący się na zewnątrz 12-milowego pasa polskiego morza terytorialnego, której granice do określonych współrzędnych ustawa określa w sposób szczegółowy, natomiast w pozostałej części w sposób ogólny, odsyłając szczegółowe wytyczenie tych granic oraz zewnętrznej granicy do umów międzynarodowych, a w razie braku takich umów — do ich określenia przez Radę Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-52.17" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Inicjatywa wydania tej ustawy poprzedzona została wnikliwą oceną aktualnej sytuacji polityczno-prawnej światowego rybołówstwa dalekomorskiego. Według danych Światowej Organizacji DS. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) na dzień 1 sierpnia 1977 r. już 67 państw nadbrzeżnych rozszerzyło swoją jurysdykcję rybołówczą na wody morskie w strefie do 200 mil morskich.</u>
          <u xml:id="u-52.18" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Podpisana z inicjatywy Polski Konwencja Gdańska o rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Morzu Bałtyckim i Bełtach stworzyła warunki do racjonalnego gospodarowania żywymi zasobami w Bałtyku. Wprowadzony przez tę Konwencję międzynarodowy system zarządzania rybołówstwem mógł korzystnie wpłynąć na zachowanie tych zasobów i ich racjonalne użytkowanie w interesie wszystkich państw nadbałtyckich.</u>
          <u xml:id="u-52.19" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Decyzja Szwecji o wprowadzeniu rozszerzonej strefy rybołówczej, obejmującej około 45% akwenu Morza Bałtyckiego, zahamowała dalszy rozwój tej współpracy na dotychczasowych zasadach i spowodowała konieczność nowego spojrzenia na Bałtyk, na którym utrzymanie obecnego stanu w zakresie reglamentacji prawnej rybołówstwa nie jest możliwe.</u>
          <u xml:id="u-52.20" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Decyzja rządu Szwecji spowoduje zapewne podjęcie podobnych działań przez inne państwa bałtyckie, co jeszcze niekorzystniej wpłynie na stan zasobów na łowiskach położonych u wybrzeży PRL. Art. 3 projektu ustawy o polskiej strefie rybołówstwa zastrzega prawo połowu w tej części Bałtyku wyłącznie dla statków polskich. Statki obcych bander mogą być dopuszczone do połowów w tej strefie jedynie na podstawie umów międzynarodowych zawartych z PRL. W tych wypadkach zasady i warunki uprawiania rybołówstwa będzie normować Minister Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej. Wzorem podobnych przepisów innych państw będą one dotyczyły między innymi systemu licencjonowania, opłat połowowych, kwot połowowych, sprawozdawczości połowowej i porządku połowów. Z uwagi na fakt wypierania polskiego rybołówstwa z tradycyjnych łowisk dalekomorskich oraz zwiększania się kosztów eksploatacji odległych, nie wykorzystywanych dotychczas zasobów z obszarów mórz i oceanów, jak również ponoszenie znacznych kosztów dewizowych wykupu licencji połowowych i kooperacji z zagranicą — przyjęcie proponowanej ustawy gwarantującej polskiemu rybołówstwu morskiemu utrzymanie dotychczasowych możliwości połowowych w rejonie Bałtyku, należy uznać za celowe i w pełni uzasadnione interesem narodowym.</u>
          <u xml:id="u-52.21" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Projekt ustawy o szelfie kontynentalnym ustanawia prawa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nad mineralnymi zasobami dna morskiego oraz zasobami wnętrza ziemi znajdującej się pod nim. Zgodnie z tą ustawą, PRL wykonuje suwerenne prawa w zakresie badania, poszukiwania, wydobywania i wykorzystywania bogactw naturalnych szelfu. Wykonywanie przez Polskę tych praw nie naruszy statusu prawnego wód ponadszelfowych stanowiących morze pełne ani przestrzeni powietrznej nad tymi wodami ogólnie dostępnymi dla międzynarodowej żeglugi morskiej i powietrznej. Przedkładany projekt ustawy jest oparty na założeniach przyjętych w Konwencji o szelfie kontynentalnym sporządzonej w Genewie w 1958 r., a ratyfikowanej przez PRL w 1962 r.</u>
          <u xml:id="u-52.22" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Należy podkreślić, że z wyjątkiem Polski wszystkie państwa bałtyckie wydały już akty prawne dotyczące ich suwerennych praw nad szelfem i jego zasobami. Granice szelfu w przybliżeniu pokrywają się z granicą polskiej strefy rybołówstwa, a ich dokładny przebieg pozostawiono umowom międzynarodowym, a w razie braku takich umów, do ich określenia ustawa upoważnia Radę Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-52.23" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Zgodnie z Konwencją z 1958 r. projekt ustawy zezwala innym państwom układać i utrzymywać kable i rurociągi na obszarze polskiego szelfu oraz eksploatować je. Wymagać to jednak będzie odpowiednich uzgodnień z władzami polskimi. Projekt ustawy dopuszcza udział innych państw na podstawie odpowiednich umów międzynarodowych w eksploatacji polskiego szelfu, jak również przewiduje możliwość udzielenia zezwolenia osobom zagranicznym na wykonywanie takiej działalności, warunkując to zgodą Prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-52.24" who="#JerzyPiskorzNałęcki">W projektach ustaw o strefie rybołówstwa oraz o szelfie kontynentalnym określa się organy sprawujące nadzór nad przestrzeganiem zawartych w nich przepisów i przepisów wykonawczych. Będą nimi organy ochrony granic oraz urzędy morskie. Zakres ich uprawnień określają odpowiednie artykuły ustawy. W wypadku podejrzenia naruszenia przepisów ustawy, organy te uprawnione będą do kontrolowania i zatrzymywania obcych statków oraz zmuszenia ich do zawinięcia do wskazanego portu, przy zastosowaniu trybu oraz środków przewidzianych w przepisach o ochronie granic państwowych. Projekty ustaw zapewniają w ten sposób skuteczne wykonywanie ochrony polskiej strefy rybołówstwa morskiego i polskiego szelfu kontynentalnego. W projektach ustaw przewiduje się także ochronę polskiej strefy przez ustanowienie odpowiedzialności karnej za naruszenie przepisów, za dokonywanie połowów lub próbę eksploatacji zastrzeżonej strefy. Kładzie się w nich nacisk na kary majątkowe, przewidując możliwość wymierzenia grzywny jako kary zasadniczej, a ponadto orzeczenia przepadku statku, sprzętu rybackiego i złowionych ryb lub innego sprzętu w zależności od typu jednostki, również wtedy, gdy nie stanowią one własności sprawcy przestępstwa.</u>
          <u xml:id="u-52.25" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Obywatele Posłowie! Trwająca od dłuższego czasu III Konferencja ONZ w sprawie Prawa Morza podejmuje próby uregulowania problemu wykorzystania zasobów morza. Polska wnosi istotny wkład w prace tej Konferencji, będąc rzecznikiem sprawiedliwego rozwiązania, uwzględniającego prawa wszystkich krajów świata do korzystania z zasobów mórz i oceanów, które są własnością całej ludzkości. Znajdowało to wyraz w stanowisku przedstawicieli naszego kraju i innych krajów socjalistycznych na forum tej Konferencji, a także w konkretnych poczynaniach. Przykładem ich może być uchwalona z inicjatywy Polski Konwencja Gdańska, regulująca ochronę wód Bałtyku i regulująca współpracę krajów nadbałtyckich w wykorzystywaniu i ochronie jego żywych zasobów.</u>
          <u xml:id="u-52.26" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Komisje sejmowe, będące inicjatorami wniesienia pod obrady Sejmu omawianych projektów ustaw, również podkreśliły wolę naszego kraju do uregulowania problemu wykorzystania Bałtyku w duchu dotychczas osiągniętych porozumień międzynarodowych w rejonie Bałtyku, z uwzględnieniem stanowiska Polski na III Konferencji ONZ w sprawie Prawa Morza. Znajduje to wyraz w uchwale podjętej przez inicjujące ustawy komisje sejmowe. Intencją uchwały jest zalecenie Rządowi kontynuowania dotychczasowej linii postępowania na forum III Konferencji ONZ w sprawie Prawa Morza w duchu znalezienia sprawiedliwego rozwiązania problemów z uwzględnieniem interesów wszystkich państw. Wyraża ona gotowość do dostosowania praw PRL do osiągniętych w przyszłości porozumień międzynarodowych.</u>
          <u xml:id="u-52.27" who="#JerzyPiskorzNałęcki">W czasie dyskusji nad projektem ustawy w komisjach sejmowych zwrócono uwagę na fakt, że decyzja wprowadzenia przez Polskę strefy rybołówczej została wymuszona przez wprowadzenie podobnych stref przez ponad 60 państw, w tym przez EWG i Szwecję.</u>
          <u xml:id="u-52.28" who="#JerzyPiskorzNałęcki">W czasie dyskusji podkreślono także, że ten aspekt sprawy, tzn. samoobrona przed jednostronnymi krokami innych państw, powinien być odpowiednio wyeksponowany, gdyż w przeszłości Polska zdecydowanie potępiała jednostronne akty państw nadbrzeżnych.</u>
          <u xml:id="u-52.29" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Z wypowiedzi obywateli posłów jasno wynikało również, że inicjatywa wniesienia tych projektów ustaw pod Obrady Sejmu przed zakończeniem III Konferencji ONZ w sprawie Prawa Morza jest spowodowana jednostronnymi poczynaniami niektórych państw zachodnich, które rugując polskie statki z ich tradycyjnych łowisk, podjęły jednocześnie intensywną eksploatację Bałtyku.</u>
          <u xml:id="u-52.30" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Należy również zaakcentować te wypowiedzi obywateli posłów, które podkreślają uznanie naszych praw do łowisk na zasadach partnerstwa, w duchu poszanowania nabytych tradycją praw. Przykładem takiej współpracy, będącej w zgodności z zasadami prezentowanymi przez stronę polską na forum III Konferencji ONZ w sprawie Prawa Morza, może być nasz udział w połowach na obszarach północnego Atlantyku i północno-wschodniego Pacyfiku, na których nasze uczestnictwo opiera się na dwustronnych porozumieniach z Kanadą i częściowo ze Stanami Zjednoczonymi.</u>
          <u xml:id="u-52.31" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Reasumując powyższe, pragnę raz jeszcze podkreślić, że przedłożone Wysokiej Izbie projekty ustaw są w pełnej zgodności ze wszystkimi dokumentami międzynarodowymi, jakie zostały podjęte w tych sprawach na przestrzeni ostatnich 20 lat, w zgodności z międzynarodową praktyką stosowaną przez wiele krajów w tym zakresie i mają na celu ochronę zasobów Bałtyku, co również leży w interesie wszystkich krajów nadbałtyckich.</u>
          <u xml:id="u-52.32" who="#JerzyPiskorzNałęcki">Mając powyższe na uwadze, w imieniu sejmowych Komisji: Gospodarki Morskiej i Żeglugi, Handlu Zagranicznego, Spraw Zagranicznych i Prac Ustawodawczych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekty ustaw: o morzu terytorialnym PRL (druk nr 74), o polskiej strefie rybołówstwa morskiego (druk nr 75) oraz o szelfie kontynentalnym PRL (druk nr 76). Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-52.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie projektów ustaw?</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o morzu terytorialnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu proponowanym przez Komisje — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-53.8" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o morzu terytorialnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-53.9" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o polskiej strefie rybołówstwa morskiego w brzmieniu proponowanym przez Komisje — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-53.10" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.11" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-53.12" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-53.13" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o polskiej strefie rybołówstwa morskiego.</u>
          <u xml:id="u-53.14" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o szelfie kontynentalnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu proponowanym przez Komisje — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-53.15" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.16" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-53.17" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-53.18" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o szelfie kontynentalnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-53.19" who="#StanisławGucwa">Obywatele Posłowie! W związku z uchwalonymi ustawami podkreślenia wymaga wyrażone w uchwale Komisji przekonanie, że problemy związane z ustaleniem stref ekonomicznych na morzach przybrzeżnych, w tym stref rybołówczych, znajdą w niedługim czasie pomyślne rozwiązanie w wielostronnych umowach międzynarodowych oraz że przepisy prawa wewnętrznego w tym zakresie — gdy zajdą ku temu warunki — zostaną odpowiednio dostosowane do ich postanowień.</u>
          <u xml:id="u-53.20" who="#StanisławGucwa">Podkreślenia wymaga również fakt, że Polska Rzeczpospolita Ludowa wnosi i wnosić będzie nadal swój wkład w postęp nad rozwiązywaniem tych kwestii w duchu konstruktywnej współpracy międzynarodowej, uwzględniającej interesy wszystkich państw, a nadto, że Polska jest zainteresowana wcielaniem w życie i dalszym doskonaleniem Konwencji Gdańskiej i innych konwencji regulujących międzynarodową współpracę na Bałtyku.</u>
          <u xml:id="u-53.21" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-53.22" who="#StanisławGucwa">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić wnioski dotyczące zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o odwołanie obywatela Kazimierza Olszewskiego ze stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów w związku z przejściem na odpowiedzialne stanowisko w służbie dyplomatycznej.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Kazimierz Olszewski przez 3 lata pracował w Moskwie na stanowisku zastępcy przedstawiciela Polski w RWPG. W latach 1961–1969 pracował na stanowisku zastępcy przewodniczącego Komitetu Współpracy Gospodarczej z Zagranicą przy Radzie Ministrów. W latach 1971–1974 był Ministrem Handlu Zagranicznego, Ministrem Żeglugi, a równocześnie od 1972 roku wicepremierem zajmującym się współpracą gospodarczą z zagranicą. W latach 1975–1977 jest stałym przedstawicielem Polski w RWPG i członkiem Komitetu Wykonawczego RWPG, a także przewodniczącym polskiej delegacji w dwustronnym Komitecie Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej ze Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Kazimierz Olszewski doskonale poznał i zgłębił problematykę międzynarodowych stosunków gospodarczych, a szczególnie problematykę integracji gospodarczej i stosunków gospodarczych krajów RWPG. Swoje obowiązki zawsze wypełniał należycie i z zaangażowaniem, z troską o interesy naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#PiotrJaroszewicz">Za wieloletnią owocną pracę na stanowisku wiceprezesa Rady Ministrów i na poprzednio zajmowanych stanowiskach w Rządzie wyrażam obywatelowi Kazimierzowi Olszewskiemu podziękowanie.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie obywatela Tadeusza Bejma na stanowisko Ministra w Rządzie PRL z równoczesnym odwołaniem go ze stanowiska Ministra Komunikacji. Zamierzam powierzyć obywatelowi Tadeuszowi Bejmowi funkcję wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli. Pragnę podkreślić, że rola i zadania Najwyższej Izby Kontroli w pracach zleconych przez Sejm, Radę Państwa i Rząd znacznie wzrastają. Obywatel Tadeusz Bejm, doświadczony działacz partyjny i gospodarczy, ma odpowiednie kwalifikacje do pracy w Najwyższej Izbie Kontroli. Pragnę również podkreślić owocną pracę obywatela Tadeusza Bejma na stanowisku Ministra Komunikacji w jednym chyba ze szczególnie trudnych okresów pracy naszego transportu, a zwłaszcza kolei. Pragnę wyrazić obywatelowi Tadeuszowi Bejmowi podziękowanie za owocną pracę na stanowisku Ministra Komunikacji.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie na stanowisko Ministra Komunikacji obywatela Mieczysława Zajfryda, zastępcę członka Komitetu Centralnego PZPR, obecnie zastępcę stałego przedstawiciela Rządu PRL w RWPG w Moskwie.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Mieczysław Zajfryd urodził się w 1922 roku. Ukończył 'wyższe studia ekonomiczne ze stopniem magistra ekonomii. Od 1945 r. pracował na odpowiedzialnych stanowiskach w służbie ruchu PKP i w Centralnym Zarządzie Przewozów Kolejowych. W latach 1965–1969 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Komunikacji, a następnie od 1969 r. do 1976 r. — Ministrem tego resortu. Na zajmowanych stanowiskach państwowych przejawiał wielką troskę o sumienne wykonanie powierzonych mu obowiązków. Obecnie — po dwuletniej pracy w RWPG chcemy, aby obywatel Mieczysław Zajfryd powrócił do pracy na stanowisko Ministra Komunikacji. Jest do pełnienia tej funkcji w pełni przygotowany. Liczymy, że należycie spełniać będzie swe zadania i obowiązki. Obywatel Mieczysław Zajfryd cieszył się sympatią kolejarzy, transportowców i drogowców i sądzę, że jego powrót na stanowisko Ministra będzie dobrze przyjęty w resorcie.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o odwołanie obywatela Kazimierza Barcikowskiego ze stanowiska Ministra Rolnictwa w związku z wyborem go na stanowisko I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie. Praca obywatela Kazimierza Barcikowskiego na stanowisku Ministra Rolnictwa przyczyniła się do osiągnięcia wielu pozytywnych wyników w produkcji rolnej zarówno w uspołecznionych gospodarstwach rolnych, jak i w gospodarstwach indywidualnych. Dokonany został pod jego kierownictwem także postęp w pracy zaplecza naukowego, badawczego i technicznego rolnictwa oraz w rozwoju szkolnictwa rolniczego. Jako członek Prezydium Rządu obywatel Kazimierz Barcikowski wniósł swój liczący się wkład w całokształt prac Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#PiotrJaroszewicz">Dziękuję obywatelowi Kazimierzowi Barcikowskiemu za pracę na stanowisku Ministra Rolnictwa i członka Prezydium Rządu.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie na stanowisko Ministra Rolnictwa obywatela Leona Kłonicę — członka Komitetu Centralnego PZPR, I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Partii w Olsztynie, posła na Sejm.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Leon Kłonica urodził się w 1929 r. w Kraszkowie, województwo kieleckie, w rodzinie chłopskiej. Ukończył wyższe studia rolnicze, uzyskując dyplom inżyniera rolnika. Pracował w Państwowym Ośrodku Maszynowym na stanowisku starszego agronoma, był kierownikiem Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Morągu, a następnie kierownikiem Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa w Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie. W 1971 roku został powołany na stanowisko sekretarza rolnego, a w 1975 roku na stanowisko I sekretarza KW PZPR w Olsztynie.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#PiotrJaroszewicz">Obok przygotowania teoretycznego obywatel Leon Kłonica posiada odpowiednią praktykę rolniczą. W wydatnym stopniu, dzięki jego osobistemu zaangażowaniu, rolnictwo olsztyńskie, mimo niesprzyjających warunków atmosferycznych w ostatnich siatach, zrobiło znaczny postęp w produkcji roślinnej i zwierzęcej. Jestem przekonany, że obywatel Leon Kłonica będzie z pożytkiem dla rolnictwa i kraju pracował na stanowisku Ministra Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie na stanowisko Ministra Przemysłu Lekkiego obywatela Stanisława Macha — zastępcę członka KC PZPR, I sekretarza KW PZPR w Słupsku.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Stanisław Mach urodził się w 1938 r. w rodzinie chłopskiej. Ukończył wyższe studia ekonomiczne i uzyskał dyplom magistra ekonomii. Pracował w zakładach produkcyjnych, między innymi w Hucie im. Bolesława Bieruta w Częstochowie, a następnie zajmował stanowiska kierownicze w instytucjach gospodarczych, organizacjach społecznych (NOT i Zw. Zaw.) i w aparacie PZPR. W 1971 roku został wybrany I sekretarzem Komitetu Powiatowego PZPR w Kołobrzegu. W 1972 r. został powołany na stanowisko przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie, a następnie był wojewodą koszalińskim. Od 1973 r. jest I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Słupsku.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#PiotrJaroszewicz">Na zajmowanych stanowiskach kierowniczych wykazał duże zaangażowanie i uzdolnienia w wykonywaniu powierzonych mu obowiązków i zadań. Obywatel Stanisław Mach jest doświadczonym działaczem politycznym i gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Uchwała IX Plenum Komitetu Centralnego PZPR zobowiązała Rząd do wzmożenia kontroli nad ustalaniem i zmienianiem cen. Umocnienia wymaga pozycja centralnego i okręgowych organów cenowych. Realizacja jednolitej polityki cen przez wszystkie upoważnione do ustalania cen organy państwowe i gospodarcze wymaga usprawnienia działań koordynacyjnych i kontroli Państwowej Komisji Cen.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie na stanowisko Ministra w Rządzie PRL obywatela Eugeniusza Grochala — członka KC PZPR, wiceprzewodniczącego CRZZ.</u>
          <u xml:id="u-54.18" who="#PiotrJaroszewicz">Zamierzam powołać obywatela Eugeniusza Grochala na stanowisko Przewodniczącego Państwowej Komisji Cen. Dotychczas Prezes Państwowej Komisji Cen nie był członkiem Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-54.19" who="#PiotrJaroszewicz">Rada Ministrów zamierza utworzyć Komitet Cen. Obywatela Eugeniusza Grochala zamierzam również powołać na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Cen.</u>
          <u xml:id="u-54.20" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Eugeniusz Grochal urodził się w 1920 r. w Jaśle, w rodzinie kolejarskiej. Po wyzwoleniu był pracownikiem PKP i pełnił szereg funkcji kierowniczych w służbach kolejowych. W 1959 r. został skierowany na kierownicze stanowisko w Związku Zawodowym Pracowników Kolejowych, a następnie był przewodniczącym ZG ZZK. W tym czasie ukończył studia na Wydziale Inżynieryjno-Ekonomicznym Politechniki Szczecińskiej i uzyskał dyplom magistra ekonomii. Od 1971 roku jest wiceprzewodniczącym Centralnej Rady Związków Zawodowych. Obywatel Eugeniusz Grochal ma duże doświadczenie w dziedzinie polityki socjalnej. Systematycznie uczestniczył z ramienia CRZZ w pracach Rady Ministrów. Zgłaszane przez obywatela Grochala na posiedzeniach Rady Ministrów propozycje i uwagi były pomocne Rządowi w rozstrzyganiu wielu ważnych i niełatwych problemów socjalnych, płacowych i gospodarczych. Dotychczasowe doświadczenie zawodowe i zaangażowanie w wykonywaniu powierzonych mu funkcji w CRZZ będzie z pożytkiem wykorzystane przez obywatela Grochala na proponowanym mu kierowniczym stanowisku w Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-54.21" who="#PiotrJaroszewicz">Proszę Wysoką Izbę o zatwierdzenie przedłożonych przeze mnie wniosków. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedstawionych przez Prezesa Rady Ministrów wniosków?</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#StanisławGucwa">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#StanisławGucwa">Na podstawie art. 37 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej proponuję podjęcie następujących uchwał.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Kazimierza Olszewskiego ze stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Tadeusza Bejma ze stanowiska Ministra Komunikacji.</u>
          <u xml:id="u-55.13" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-55.14" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.15" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.16" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.17" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Kazimierza Barcikowskiego ze stanowiska Ministra Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-55.18" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-55.19" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.20" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.21" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Jeden poseł wstrzymał się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-55.22" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie powołania obywatela Tadeusza Bejma na stanowisko Ministra — członka Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-55.23" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-55.24" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.25" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.26" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.27" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie powołania obywatela Mieczysława Zajfryda na stanowisko Ministra Komunikacji.</u>
          <u xml:id="u-55.28" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-55.29" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.30" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.31" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.32" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie powołania obywatela Leona Kłonicy na stanowisko Ministra Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-55.33" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-55.34" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.35" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.36" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.37" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie powołania obywatela Stanisława Macha na stanowisko Ministra Przemysłu Lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-55.38" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-55.39" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.40" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.41" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.42" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie powołania obywatela Eugeniusza Grochala na stanowisko Ministra — członka Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-55.43" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-55.44" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.45" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.46" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.47" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 37 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjął uchwałę w sprawie odwołania obywateli: Kazimierza Olszewskiego ze stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów, Tadeusza Bejma ze stanowiska Ministra Komunikacji, Kazimierza Barcikowskiego ze stanowiska Ministra Rolnictwa oraz uchwały w sprawie powołania obywateli: Tadeusza Bejma na stanowisko Ministra — członka Rady Ministrów, Mieczysława Zajfryda na stanowisko Ministra Komunikacji, Leona Kłonicy na stanowisko Ministra Rolnictwa, Stanisława Macha na stanowisko Ministra Przemysłu Lekkiego i Eugeniusza Grochala na stanowisko Ministra — członka Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-55.48" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-55.49" who="#StanisławGucwa">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły dwie interpelacje do Prezesa Rady Ministrów: posła Bogdana Łysaka w sprawie produkcji i dostaw cegły oraz posłów Romana Oleksina i Bogdana Łysaka w sprawie bezprzewodowej gazyfikacji kraju.</u>
          <u xml:id="u-55.50" who="#StanisławGucwa">Prezydium Sejmu skierowało interpelacje do adresata.</u>
          <u xml:id="u-55.51" who="#StanisławGucwa">Poseł Bogdan Łysak w swej interpelacji stwierdza, że w bieżącej pięciolatce przewiduje się wybudowanie 382 tys. domów jednorodzinnych. Jednakże występują trudności z zapewnieniem odpowiedniej ilości materiałów budowlanych. Ich złagodzenie mogłoby nastąpić przez rozwój produkcji materiałów budowlanych, zwłaszcza cegły, z miejscowych surowców, co ma i tę zaletę, że nie angażuje transportu kolejowego i samochodowego w skali międzywojewódzkiej. Tymczasem w ubiegłym roku nie wykonano produkcji cegły, zlikwidowano natomiast szereg cegielni, w wielu zaś nie wykorzystuje się w pełni zdolności produkcyjnych. Poseł, podkreślając konieczność pilnego przeprowadzenia modernizacji cegielni, zapytuje — jak Rząd ocenia powyższą sytuację i jakie kroki zamierza podjąć w celu uzyskania poprawy w tym zakresie. W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, głos zabierze Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych obywatel Adam Glazur.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#AdamGlazur">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W przemyśle kluczowym ceramiki budowlanej eksploatowanych jest obecnie 550 zakładów, które wyprodukowały w 1976 r. 4 mld jednostek ceramicznych materiałów ściennych. Stanowi to około 90% krajowej produkcji materiałów ściennych ceramicznych i wapienno-piaskowych. Przemysł ten jest wyjątkowo uzależniony od warunków atmosferycznych i w związku z tym w roku 1977 produkcja wprawdzie nie wzrośnie, ale będzie utrzymana na poziomie 1976 r. Był to najtrudniejszy rok w produkcji materiałów ściennych ceramicznych.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#AdamGlazur">Potencjał przemysłu ceramiki budowlanej został uformowany w wyniku dokonanej w latach 1968–1974 integracji przemysłu terenowego materiałów budowlanych z przemysłem kluczowym. Do przemysłu kluczowego włączonych wówczas zostało ponad 400 zakładów o niskim poziomie technicznym, znacznie odbiegającym od współczesnych wymagań. Każdy z tych zakładów produkował po około 3 mln jednostek ceramicznych rocznie. Dla unowocześnienia tych zakładów rozpoczęto w kraju produkcję nowoczesnych maszyn i urządzeń technologicznych, a zwłaszcza prefabrykowanych pieców tunelowych. Dotychczas prowadzona modernizacja zakładów starych dała przyrost ponad 200 mln jednostek ceramicznych.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#AdamGlazur">Dla wyjaśnienia podaję, że produkcja materiałów ściennych prowadzona jest obecnie w organizacji przemysłu kluczowego oraz przez zakłady pozostające w gestii różnych organizacji gospodarczych, a także prywatnych wytwórców.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#AdamGlazur">W latach 1971–1977 drogą poważnych nakładów inwestycyjnych wybudowano i oddano do eksploatacji:</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#AdamGlazur">— 21 nowych zakładów przemysłu ceramiki budowlanej o zdolności produkcyjnej 711 mln jednostek ceramicznych, — 7 nowych zakładów cegły wapienno-piaskowej o zdolności produkcyjnej 332 mln jednostek ceramicznych.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#AdamGlazur">Łączna zdolność produkcyjna nowo wybudowanych zakładów wynosi 1 043 mln jednostek ceramicznych, a więc stanowi ponad 25% całej produkcji wyrobów ceramiki budowlanej.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#AdamGlazur">Wybudowane w ostatnich latach obiekty — to nowoczesne duże zakłady o potencjale odpowiadającym 15 cegielniom starego typu. Są to zakłady o wysokim stopniu mechanizacji i automatyzacji procesów produkcyjnych, a warunki pracy są w nich znacznie korzystniejsze. Uzyskiwana wydajność pracy jest prawie 5-krotnie wyższa w porównaniu do starych zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#AdamGlazur">Dla przemysłu ceramiki budowlanej opracowany jest, i obecnie realizowany, program rozwoju. Obok budowy dużych nowoczesnych zakładów ceramiki budowlanej przewiduje się kompleksową modernizację 110 zakładów, dysponujących odpowiednią bazą surowcową. W kolejnych 140 zakładach o mniejszych zasobach surowcowych nastąpi niezbędna wymiana maszyn i urządzeń technologicznych. Realizacja tego programu, obok dalszego przyrostu produkcji w wysokości ponad 640 mln jednostek ceramicznych, spowoduje istotną poprawę jakości, znaczny wzrost wydajności pracy i niezbędną poprawę warunków pracy i warunków socjalnych załóg. Jednocześnie występuje konieczność wyłączenia z eksploatacji niektórych cegielni. Następuje to tylko wówczas, gdy całkowicie wyczerpane zostaną zasoby surowcowe, a dowóz surowców jest już nieekonomiczny. Rozmiary likwidacji starych zakładów były jednak stosunkowo niewielkie. Średnioroczny ubytek produkcji z tego tytułu wynosi do 1,5% produkcji przemysłu. Najczęściej były to zakłady pochodzące z przełomu XIX i XX stulecia.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#AdamGlazur">Równolegle z rozwojem przemysłu ceramiki budowlanej intensywnie rozwijamy produkcję gazobetonu, bowiem koszt zainwestowania, jak i koszt produkcji jest tu niemal dwukrotnie niższy na jednostkę ceramiczną niż przy produkcji cegły. W latach 1971–1977 wybudowano 8 takich zakładów o zdolności produkcyjnej 1 190 mln jednostek ceramicznych. Na tej drodze uzyskujemy najszybszy przyrost produkcji materiałów ściennych, a jednocześnie stwarza to warunki do utylizacji bardzo uciążliwych dla środowiska popiołów lotnych z elektrowni.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#AdamGlazur">Produkcja materiałów ściennych drobnowymiarowych wzrasta w każdym roku średnio o 8,5% i wyniesie w roku 1978 blisko 10 mld jednostek ceramicznych. Daje to wzrost produkcji w stosunku do 1970 r. prawie o 70%, nie licząc materiałów ściennych wytwarzanych w fabrykach domów.</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#AdamGlazur">Niezależnie od realizowanego programu rozwoju produkcji drobnowymiarowych materiałów ściennych wdrażana będzie w fabrykach domów produkcja prefabrykowanych elementów dla budownictwa jednorodzinnego. Ważnym źródłem pokrycia potrzeb materiałowych budownictwa jednorodzinnego jest także rozwój produkcji lokalnej materiałów budowlanych z surowców i odpadów miejscowego pochodzenia. Jakkolwiek w roku 1976 produkcja ta nie osiągnęła zaplanowanych rozmiarów, to jednak w materiałach ściennych była wyższa o 17,5% od poziomu roku poprzedniego.</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#AdamGlazur">Konieczna jest dalsza intensyfikacja tej produkcji przez wykorzystanie wszystkich możliwości tkwiących w terenie. Obecnie podejmowane są przedsięwzięcia zmierzające do usprawnienia zaopatrzenia tej sfery produkcji w paliwo i wyposażenie techniczne.</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#AdamGlazur">Na zakończenie pragnę podkreślić, że w roku bieżącym prowadzimy modernizację 8 zakładów oraz realizujemy budowę 3 dużych, a ponadto w roku 1978 szeroko kontynuować będziemy inwestycje modernizacyjne w starych zakładach. Uważam bowiem, że problem materiałów ściennych stanowi ważne ogniwo w zaopatrzeniu materiałowym budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-56.13" who="#AdamGlazur">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-56.14" who="#AdamGlazur">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-56.15" who="#AdamGlazur">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-56.16" who="#AdamGlazur">Wobec tego sprawę interpelacji posła Bogdana Łysaka uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-56.17" who="#AdamGlazur">Posłowie Roman Oleksin i Bogdan Łysak, podkreślając duże znaczenie gazownictwa bezprzewodowego dla celów hodowlanych w rolnictwie oraz dla budownictwa mieszkaniowego, zwłaszcza na wsi, stwierdzają, że dotychczasowe warunki realizacji programu rozwoju tego gazownictwa, nie zapewniają zaspokojenia rosnących potrzeb. Przedmiotem szczególnie ostrej krytyki społecznej jest nieterminowa wymiana butli, często z okresem wyczekiwania do 3 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-56.18" who="#AdamGlazur">Główne przyczyny występujących trudności, zdaniem posłów, tkwią w nierytmicznych dostawach gazu płynnego przez zakłady rafineryjne, niedostatecznej ilości butli stalowych, małej zdolności rozlewni gazu płynnego oraz w niedostatecznych dostawach kuchenek gazowych.</u>
          <u xml:id="u-56.19" who="#AdamGlazur">W związku z powyższym interpelanci zapytują, jakie kroki zamierza podjąć Rząd dla poprawy sytuacji w tym zakresie. W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, głos zabiorze Minister Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska obywatelka Maria Milczarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#MariaMilczarek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W interpelacji zgłoszonej przez obywateli posłów Romana Oleksina i Bogdana Łysaka poruszony został problem o dużej wadze społecznej. Zalety gazu płynnego dostarczanego w butlach sprawiły, że coraz więcej gospodarstw domowych w miejscowościach nie objętych gazyfikacją...</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#MariaMilczarek">...przewodową zgłasza zapotrzebowanie na jego dostawę, widząc w stosowaniu tego nośnika energii po prostu wygodę i poprawę warunków standardu życia.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#MariaMilczarek">O szybko rozwijającym się zapotrzebowaniu świadczy zużycie gazu płynnego na cele bytowe — w roku 1965 zużywaliśmy zaledwie 7 tys. ton gazu, a już w bieżącym roku 108 tys. ton. Liczba odbiorców w analogicznym okresie wzrosła 14-krotnie i obecnie wynosi 1 700 tys. rodzin.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#MariaMilczarek">Mimo tak dynamicznego rozwoju gazyfikacji bezprzewodowej, rosnące zapotrzebowanie wyprzedza możliwości jego pełnego pokrycia. Słusznie obywatele posłowie podkreślili, że gazyfikacja bezprzewodowa rozwija się szczególnie na terenach wiejskich. Aktualnie z dostaw gazu w butlach na tych terenach korzysta ok. 700 tys odbiorców-gospodarstw domowych. Stanowi to ponad 40% krajowej liczby odbiorców gazu płynnego.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#MariaMilczarek">Wzrastające potrzeby są także konsekwencją rozwoju budownictwa mieszkaniowego w miejscowościach nie objętych gazyfikacją przewodową, a realizowanego w takich technologiach, które w gruncie rzeczy wykluczają możliwość instalowania kuchni węglowych. Niezależnie od konieczności zwiększenia instalowanych urządzeń na gaz płynny pozostaje również do rozwiązania zapewnienie rytmiczności dostaw. Muszę podkreślić, że w tym roku dostawy gazu płynnego z rafinerii przebiegały w zasadzie rytmicznie. Mimo to nie zaspokajaliśmy potrzeb zwłaszcza w okresie letnim, kiedy to mamy do czynienia ze szczytowym zapotrzebowaniem. Braki w zaopatrzeniu spowodowane były głównie niewystarczającą pojemności ą zbiornik ów magazynowych w rozlewniach, ograniczoną zdolnością rozlewczą gazu i niewystarczającą ilością butli stalowych.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#MariaMilczarek">Wychodząc naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu, podejmowane są bardzo konkretne działania zmierzające do poprawy zaopatrzenia ludności w gaz płynny. Zostały one ujęte w niedawno przyjętym programie rozwoju gazyfikacji bezprzewodowej do 1990 r. Przede wszystkim zostały już podjęte prace związane z rozbudową zdolności rozlewczej. I tak w okresie do 1981 r. wybudowana zostanie duża rozlewnia gazu w Swarzędzu koło Poznania o wydajności 40 tys. ton gazu rocznie, zaś w 1978 r. będzie zmodernizowana także duża rozlewnia w Stąporkowie. Dziś osiąga ona ponad 20 tys. ton rocznie, a chcemy, żeby w roku przyszłym mogła osiągnąć ok. 30 tys. ton zdolności rozlewczej.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#MariaMilczarek">Dzięki inicjatywie i aktywności władz terenowych, w okresie jeszcze do 1980 r. powstanie 10 małych rozlewni gazu w różnych rejonach kraju, każda z nich o wydajności do 3 tys. ton gazu rocznie.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#MariaMilczarek">W rezultacie uzyskamy stopniowy wzrost zdolności rozlewczej umożliwiający dostarczenie w 1980 r. co najmniej 150 tys. ton rocznie gazu płynnego, oznacza to 42 tys. ton więcej niż produkowaliśmy w bieżącym roku. A zatem w roku 1980 zwiększy się liczba odbiorców gazu płynnego o dalsze 600 tys. rodzin i oczywiście nastąpi poprawa stopnia zaspokojenia potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#MariaMilczarek">Drugim podstawowym elementem warunkującym poprawę zaopatrzenia jest zwiększenie produkcji butli stalowych. Zakłady Przemysłu Metalowego „Cegielski” w Poznaniu są jedynym producentem tych butli i rozwiną one swe zdolności produkcyjne, zapewniając wzrost dostaw w roku 1980 do 400 tys. szt. w stosunku do 150 tys., jakie produkują obecnie. Jest to wzrost bardzo wymowny. Odczuwalnej więc poprawy w zakresie dostaw butli oczekiwać należy w 1980 r. Ale pragnę podkreślić, że także i w przyszłym roku nastąpi w wyniku pewnych posunięć modernizacyjnych wzrost o 25% produkcji butli i wyniesie ona 200 tys. szt.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#MariaMilczarek">Kolejnym ważnym elementem warunkującym rozwój gazyfikacji bezprzewodowej jest dostawa kuchenek gazowych. Obecne dostawy wprawdzie odpowiadają przyrostowi liczby odbiorców, to jednak odczuwamy bardzo duży niedobór w asortymentach, szczególnie w asortymencie kuchenek wielopalnikowych z piekarnikiem. W tej mierze przewiduje się także konkretne posunięcia i poprawę. Łączna produkcja kuchenek wzrośnie w najbliższych 3 latach o 300 tys. szt., a zatem musi to wpłynąć w sposób odczuwalny na zaspokojenie potrzeb rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#MariaMilczarek">Pragnę, Wysoki Sejmie, podkreślić, że poprawa zaopatrzenia ludności w gaz płynny jest przedmiotem troski naszego Rządu — mamy wszyscy świadomość, że jest to w odczuciu społecznym ważny element ogólnej poprawy warunków życia ludności.</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#MariaMilczarek">Jestem przekonana, że konsekwentna realizacja przedstawionych w skrócie dzisiaj zamierzeń zapewni rozwiązanie problemu podniesionego w zgłoszonej przez obywateli posłów interpelacji. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#StanisławGucwa">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#StanisławGucwa">Wobec tego sprawę interpelacji posłów Romana Oleksina i Bogdana Łysaka uważam za wy czerpaną.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#StanisławGucwa">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#StanisławGucwa">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła odpowiedź wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Longina Cegielskiego na interpelację posła Józefy Wojtkowskiej w sprawie podjęcia bardziej skutecznych działań na rzecz poprawy jakości pasz.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#StanisławGucwa">Odpowiedź ta została przekazana interpelantowi.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#StanisławGucwa">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Adama Fuszarę o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#AdamFuszara">Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Komisji Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych — sala nr 118.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#AdamFuszara">Na tym kończymy 13 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#AdamFuszara">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#AdamFuszara">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#AdamFuszara">Obywatele Posłowie! Uchwaleniem narodowego planu społeczno-gospodarczego oraz budżetu państwa na rok przyszły kończymy ostatnie w roku bieżącym posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#AdamFuszara">Konsekwentnie przezwyciężając trudności wynikające ze złożonych uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych, urzeczywistniamy wytyczne polityki gospodarczej, określone uchwałami VI i VII Zjazdu PZPR. Mówiono o tym szeroko wczoraj i dziś z trybuny sejmowej. Dyskusja poselska w komisjach i na obradach plenarnych ujawniła, jak wiele jest do zrobienia, i jak wiele można jeszcze zrobić, żeby przyspieszyć rozwój gospodarczy, zapewnić obywatelom dostateczniejsze życie, usprawnić działania administracji. Oceniając pozytywnie wysiłek ludzi pracy oraz funkcjonowanie aparatu państwowego i gospodarczego, formułowano również wnioski i postulaty zmierzające do umacniania świadomej dyscypliny, pobudzania inicjatyw, zwiększania osobistej odpowiedzialności na każdym stanowisku pracy, zarządzania i kierowania — za realizację zadań.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#AdamFuszara">Polska jest dziś prężnym państwem, o liczącym się potencjale ekonomicznym. Zajmuje też ugruntowaną pozycję międzynarodową. Do dalszego wzrostu jej międzynarodowej pozycji przyczyniły się nowe inicjatywy polityczne kierownictwa partii i Rządu. Rezultaty wizyt składanych w Polsce przez szefów rządów i delegacje na najwyższym szczeblu państwowym, wizyt naszych delegacji w Związku Radzieckim i innych krajach socjalistycznych, a także w krajach kapitalistycznych, z którymi rozwijamy stosunki ekonomiczne i kulturalne, świadczą o naszym istotnym wkładzie w umacnianie współpracy międzynarodowej zgodnie z duchem Konferencji w Helsinkach.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#AdamFuszara">Szacunek dla Polski i jej polityki cieszy wszystkich obywateli naszego kraju i zjednuje nam coraz więcej przyjaciół w świecie. Polska jest niezawodnym ogniwem socjalistycznego systemu, o coraz wyższym autorytecie na arenie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#AdamFuszara">Naród polski jest zdolny i pracowity. Wchodzimy zatem w nowy rok 1978, mając wszystkie warunki po temu, by nasze zamierzenia w pełni zrealizować. Wymaga to jednak od nas wszystkich skoncentrowania wysiłków na najważniejszym obecnie zadaniu, jakim jest podniesienie efektywności gospodarki i gospodarowania. Mówiono jak wiele od nas zależy — Obywatele Posłowie, od naszej inicjatywy, od naszej wnikliwości i konsekwencji, od stopnia, w jakim czuć się będziemy zespoleni z interesami i wolą naszych wyborców — ludzi pracy miast i wsi. Życzmy więc sobie nawzajem, aby nasza poselska i sejmowa aktywność w nadchodzącym 1978 r. przyniosła jak największy pożytek dla naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#AdamFuszara">Rok 1978 będzie rokiem II Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której wyniki określać będą problematykę naszych rozważań i prac. W 1978 r. odbędą się kolejne wybory do rad narodowych stopnia podstawowego. Wyłonią one nowe zastępy radnych, pomnożą siły działaczy Frontu jedności Narodu, których aktywność i gospodarska zaradność może wywierać istotny wpływ na zespolenie całego społeczeństwa wokół realizacji zadań dalszego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#AdamFuszara">Wysoka Izbo! W imieniu całego Sejmu pragnę złożyć najlepsze życzenia noworoczne, dalszej owocnej działalności politycznej I Sekretarzowi Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej posłowi Edwardowi Gierkowi.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-59.13" who="#AdamFuszara">Najlepsze życzenia składam Przewodniczącemu Rady Państwa obywatelowi Henrykowi Jabłońskiemu i członkom Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-59.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-59.15" who="#AdamFuszara">Pragnę przekazać najlepsze życzenia Prezesowi Rady Ministrów obywatelowi Piotrowi Jaroszewiczowi i członkom Rządu.</u>
          <u xml:id="u-59.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-59.17" who="#AdamFuszara">Wszystkiego dobrego w nowym 1978 roku!</u>
          <u xml:id="u-59.18" who="#AdamFuszara">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-59.19" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-59.20" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 11 min. 35)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>