text_structure.xml 246 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą wicemarszałkowie Sejmu Andrzej Werblan, Halina Skibniewska oraz Andrzej Benesz)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#AndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#AndrzejWerblan">Powołuję na sekretarzy posłów Zenobię Gregorczyk i Henryka Pawłowskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#AndrzejWerblan">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Zenobia Gregorczyk.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#AndrzejWerblan">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#AndrzejWerblan">Protokół 27 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#AndrzejWerblan">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#AndrzejWerblan">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo- Regulaminowej w sprawie obsadzenia mandatu w okręgu wyborczym nr 11 w Łomży (druk nr 221).</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#AndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Bernard Rośkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#BernardRośkiewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu przekazało Komisji Mandatowo-Regulaminowej do rozpatrzenia sprawę obsadzenia w trybie art. 77 Ordynacji wyborczej mandatu wygasłego w okręgu wyborczym nr 11 w Łomży — wskutek śmierci posła Józefa Rodzika. Jednocześnie Prezydium Sejmu zwróciło się do Komisji Mandatowo-Regulaminowej o przedłożenie Wysokiej Izbie w powyższej sprawie odpowiedniego wniosku. Przypominam, że wygaśnięcie mandatu posła Józefa Rodzika Sejm stwierdził na ostatnim posiedzeniu w dniu 28 maja br.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#BernardRośkiewicz">Zgodnie z postanowieniami Ordynacji wyborczej do Sejmu — Wysoka Izba może obecnie podjąć uchwałę o wstąpieniu w skład Sejmu tego spośród nie wybranych w okręgu wyborczym nr 11 kandydatów, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów i nie utracił prawa wybieralności.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#BernardRośkiewicz">Komisja Mandatowo-Regulaminowa na posiedzeniu w dniu 11 czerwca 1975 r. rozpatrywała sprawę obsadzenia opróżnionego mandatu i upoważniła mnie do przedstawienia Wysokiej Izbie projektu uchwały w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#BernardRośkiewicz">Na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej — Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdziła, że kandydatem do objęcia opróżnionego mandatu w okręgu nr 11 jest obywatel Józef Szuniewicz, zamieszkały w Biebrzy, doktor nauk technicznych, zastępca dyrektora Zakładu Doświadczalnego Melioracji i Użytków Zielonych w Biebrzy, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdza, że kandydat ma prawo wybieralności do Sejmu. W związku z tym Komisja Mandatowo-Regulaminowa zgłasza wniosek o uzyskanie mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 11 w Łomży przez obywatela Józefa Szuniewicza i przedstawia Wysokiej Izbie projekt uchwały, której treść została zamieszczona w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 221. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#AndrzejWerblan">Proponuję, żebyśmy przystąpili do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały zamieszczonej w druku sejmowym nr 221 w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 11 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#AndrzejWerblan">Kto głosuje przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#AndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 11, a tym samym obywatel Józef Szuniewicz uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#AndrzejWerblan">Poseł Józef Szuniewicz zgłosił się do złożenia ślubowania poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#AndrzejWerblan">Proszę Obywatela Posła o zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#AndrzejWerblan">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#komentarz">(Czyta rotę ślubowania)</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#AndrzejWerblan">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.”</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#JózefSzuniewicz">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że poseł Józef Szuniewicz złożył ślubowanie poselskie.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa oraz o wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1974 r. (druki nr 214, 215, 216, 219).</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#AndrzejWerblan">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Mieczysław Moczar.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#MieczysławMoczar">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wyniki działalności gospodarczej w 1974 r. świadczą, że rok ten był dla kraju pomyślny. Realizując program wytyczony na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w wielu dziedzinach osiągnęliśmy wydatne przyśpieszenie tempa rozwoju kraju, przekraczając zadania planu społeczno-gospodarczego na 1974 r. oraz wyprzedzając znacznie założenia planu 5-letniego ustalone na ten rok. Należy z satysfakcją podkreślić, że niektóre działy gospodarki narodowej osiągnęły już poziom rozwoju przewidziany w planie 5-letnim na 1975 r.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#MieczysławMoczar">Nadrzędnemu celowi, tj. poprawie warunków życia społeczeństwa, podporządkowano uzyskanie większej produkcji materialnej, aktywizację handlu zagranicznego oraz inne niezbędne czynniki wzrostu gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#MieczysławMoczar">Dzięki powszechnemu zaangażowaniu załóg pracowniczych w realizacji zadań dodatkowych, podejmowanych z okazji 30-lecia Polski Ludowej, wszystkie działy produkcji materialnej wykonały założenia planowe z nadwyżką. Poparcie dla polityki partii przejawiało się w coraz bardziej wydajnej pracy, w poprawie dyscypliny społecznej oraz umiejętności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#MieczysławMoczar">Pomyślne wykonanie zadań 1974 r. jest rezultatem aktywnej i konsekwentnej działalności Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, którego działania skierowane były na przyśpieszenie rozwoju gospodarczego, wzmocnienie i utrwalenie równowagi ekonomicznej oraz na łagodzenie i usuwanie trudności i napięć towarzyszących szybko rozwijającej się gospodarce. Dalsze doskonalenie procesu planowania i zarządzania gospodarką i administracją stworzyło korzystniejsze warunki do osiągania zamierzonych celów.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#MieczysławMoczar">Obywatele Posłowie! Najwyższa Izba Kontroli przedłożyła Sejmowi uwagi do sprawozdań Rady Ministrów z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa za 1974 rok. Wspomniane sprawozdania i uwagi NIK zostały wcześniej rozpatrzone przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#MieczysławMoczar">Pragnę więc nadmienić, że wszystkie komisje sejmowe, z którymi nasze zespoły NIK na bieżąco współdziałały, rozpatrzyły uwagi do resortowych sprawozdań z wykonania planu i budżetu. Dlatego też w swym, wystąpieniu Chciałbym pokrótce podnieść tylko niektóre problemy.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#MieczysławMoczar">Na wstępie podkreślić należy, że zadania planu na 1974 r. nie były łatwe. Jego podstawowe założenia ukierunkowane były w szczególności na utrzymanie wysokiej dynamiki produkcji materialnej dla zapewnienia poprawy poziomu życia społeczeństwa, przy równoczesnym kontynuowaniu rozbudowy i modernizacji majątku produkcyjnego, zwiększeniu udziału Polski w międzynarodowej wymianie gospodarczej oraz umacnianiu równowagi rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#MieczysławMoczar">Podkreślając duże osiągnięcia w rozwoju kraju w 1974 r. wspomnieć jednak należy o istnieniu nie wykorzystanych jeszcze w pełni możliwości szybszego wzrostu gospodarczego. Dotyczy to nie dość sprawnego jeszcze wykonywania przez aparat gospodarczy szeregu uchwał i decyzji Rządu.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#MieczysławMoczar">...zdrowia dla ludności. Mając na uwadze poważne trudności w wykonywaniu inwestycji służby zdrowia, wydaje się wskazane podjęcie przez Rząd dodatkowych decyzji, które poprawiłyby istniejącą sytuację.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#MieczysławMoczar">W 1974 r. doskonalono w dalszym ciągu system oświaty, szczególnie przez rozwijanie wychowania przedszkolnego i tworzenie zbiorczych szkół gminnych. Nowa organizacja szkolnictwa wiejskiego wpłynęła ogólnie na podniesienie poziomu nauczania, a także na poprawę warunków nauki w szkołach wiejskich przy występujących jeszcze pewnych trudnościach w zakresie odpowiedniej obsady kadrowej oraz bazy lokalowej.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#MieczysławMoczar">Wspomnieć również należy, że rozszerzona została w ubiegłym roku baza turystyczno-wypoczynkowa, stwarzająca lepsze warunki do upowszechnienia wypoczynku, sportu i turystyki wśród młodzieży i załóg pracowniczych. Poprawiło to niewątpliwie warunki wypoczynku — przy zwiększonej liczbie dni Wolnych od pracy. Oczywiście, że jest jeszcze w tej dziedzinie wiele do zrobienia, przede wszystkim przez samo społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#MieczysławMoczar">Wysoki Sejmie! Korzystne wyniki gospodarcze, osiągnięte w 1974 r. wpłynęły pozytywnie na wykonanie budżetu państwa. Dochody budżetu państwa wyniosły 610,5 mld zł i były o 13,3% wyższe od założeń ustawy budżetowej. Wydatki budżetu zostały zrealizowane w wysokości 602,5 mld zł, tj. w 112,1% w stosunku do założeń ustawy. Nadwyżka dochodów nad wydatkami w wysokości 8,2 mld zł została wygospodarowana głównie na skutek przekroczenia planowanych dochodów z gospodarki uspołecznionej, jak również w wyniku oszczędnego gospodarowania. Realizacja zadań finansowych przebiegała w warunkach dalszego doskonalenia systemu ekonomiczno-finansowego i rozszerzania zakresu jego działania.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#MieczysławMoczar">Obywatele Posłowie! W wyniku podjętych przez Rząd decyzji, popartych ofiarną i aktywną postawą społeczeństwa, rzetelną pracą robotników, rolników i inteligencji, osiągnęliśmy korzystne rezultaty w realizacji zadań planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na rok 1974. Uzyskano dalszy rozwój gospodarki i zwiększenie dobrobytu społeczeństwa. Stworzono tym samym mocne podstawy do utrzymania wysokiego tempa wzrostu gospodarczego w następnych latach.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#MieczysławMoczar">Dla zapewnienia podobnie pomyślnej realizacji zadań w roku bieżącym wskazane wydaje się m.in. dalsze doskonalenie działalności aparatu gospodarczego i administracyjnego. Chodzi w szczególności o to, aby pełniej wykorzystać — przez podnoszenie efektywności gospodarowania — tkwiące jeszcze w naszej gospodarce rezerwy. Mam tu na uwadze przede wszystkim:</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#MieczysławMoczar">— doskonalenie procesów inwestycyjnych pod kątem skracania czasu ich trwania oraz terminowego uzyskiwania zakładanych efektów;</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#MieczysławMoczar">— podnoszenie jakości i nowoczesności produkcji przemysłowej, lepiej dostosowanej do potrzeb eksportu i rynku wewnętrznego;</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#MieczysławMoczar">— zapewnienie pełniejszego zaopatrzenia rolnictwa w niezbędne nowoczesne środki produkcji — maszyny i części zamienne, nawozy i środki chemiczne; przy okazji należy podkreślić potrzebę szerszego i głębszego upowszechniania przez służbę rolną wiedzy o sposobie lepszego wykorzystania tych środków i gospodarowania ziemią dla uzyskania wyższych efektów w produkcji roślinnej i zwierzęcej;</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#MieczysławMoczar">— racjonalne gospodarowanie zasobami pracy w całej gospodarce narodowej, a szczególnie w przemyśle;</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#MieczysławMoczar">— pełniejsze wykorzystanie zasobów surowcowo-materiałowych przez wdrażanie zasady oszczędniejszego ich zużywania w produkcji i prawidłowego sterowania zapasami;</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#MieczysławMoczar">— usprawnienie przebiegu realizacji zadań budownictwa mieszkaniowego oraz zapewnienie pełniejszej realizacji zadań inwestycyjnych w służbie zdrowia i oświacie.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#MieczysławMoczar">Jednocześnie pragnę wyrazić głębokie przekonanie, że realizacja uchwały XVII Plenum KC naszej partii i ustawy o reformie administracji terenowej przyczyni się niewątpliwie do sprawniejszego wykonywania zadań społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#MieczysławMoczar">Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie wyników kontroli oraz oceny wykonania zadań rzeczowych i finansowych stwierdza, że działalność Rządu w 1974 r. była zgodna z uchwałą Sejmu o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i ustawą o budżecie państwa oraz, że węzłowe zadania społeczno-ekonomiczne, wynikające z uchwał VI Zjazdu partii i I Krajowej Konferencji Partyjnej, zostały wykonane pomyślnie, a w wielu ważnych dziedzinach znacznie przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#MieczysławMoczar">W związku z tym mam zaszczyt w imieniu kolegium Najwyższej Iżby Kontroli przedłożyć Wysokiemu Sejmowi wniosek o udzielenie Rządowi absolutorium za jego działalność w kierowaniu gospodarką kraju w 1974 r. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi Prezesowi NIK.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#AndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poseł Bolesław Strużek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#BolesławStrużek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przypadł mi zaszczyt przedstawienia uwag i oceny sprawozdań Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. oraz budżetu państwa za okres</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#BolesławStrużek">Rozwój przemysłu w 1974 r. osiągnął wysokie tempo wzrostu, przekraczając założenia planu. Sprzedaż produkcji przemysłowej była wyższa o 12,4% niż w roku poprzednim i o 3,1% od planowanej. Około 50% ponadplanowej produkcji zrealizowano w ramach dodatkowych zobowiązań podejmowanych na apel Sekretariatu Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Rządu. Świadczy to niewątpliwie o dużej świadomości naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#BolesławStrużek">Nastąpiły pozytywne zmiany w strukturze produkcji, wyrażające się wzrostem udziału nowoczesnych i zmodernizowanych wyrobów o wyższej jakości i lepiej dostosowanych do potrzeb odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#BolesławStrużek">Na podkreślenie zasługuje fakt, że wszystkie podstawowe resorty przemysłowe w ujęciu wartościowym wykonały z nadwyżką zadania planowe przy szybszym wzroście produkcji na cele rynkowe.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#BolesławStrużek">Uzyskano poprawę w kształtowaniu się relacji pomiędzy wzrostem wydajności pracy i zatrudnienia. Było to między innymi wynikiem podjętych przez Rząd decyzji w sprawie ograniczenia nadmiernego wzrostu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#BolesławStrużek">W rolnictwie, z uwagi na niekorzystne warunki atmosferyczne, uzyskaliśmy efekty mniejsze od spodziewanych. Ujemne skutki niesprzyjającej pogody wystąpiły przede wszystkim w produkcji roślinnej. Podkreślić jednak należy, że dzięki ofiarnej pracy rolników i zapewnieniu pomocy przez państwo dla gospodarki rolnej, wartość globalnej produkcji rolnictwa ukształtowała się na poziomie o 1,9% wyżej niż w roku poprzednim, jakkolwiek prognozy wiosenne były pomyślniejsze. W 1974 r. wzrosło znacznie zużycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, zwiększyły się dostawy pasz, maszyn i sprzętu rolniczego oraz materiałów budowlanych dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#BolesławStrużek">Niezmiernie ważnym i trudnym problemem gospodarczym, któremu Rząd poświęcił wiele uwagi, była działalność inwestycyjna. Rok 1974 był trzecim z kolei rokiem o bardzo wysokim tempie inwestowania, które było możliwe dzięki ponadplanowanemu wzrostowi dochodu narodowego oraz korzystaniu z kredytów zagranicznych. Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej wzrosły o 22,5% w porównaniu z 1973 r. i były o blisko 50 mld zł, tj. o około 12% wyższe od poziomu przyjętego w planie na 1974 r. Wydatne zwiększenie nakładów nastąpiło we wszystkich działach gospodarki narodowej, jednak zgodnie z założeniami VI Zjazdu partii preferowane były dziedziny o zasadniczym znaczeniu dla unowocześnienia gospodarki i poprawy zaopatrzenia ludności. Wydatkowano więcej niż planowano, zwłaszcza na rozwój i unowocześnienie przemysłu, uzupełnienie wyposażenia technicznego w budownictwie, rolnictwie uspołecznionym i transporcie.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#BolesławStrużek">W rezultacie zwiększonego wysiłku inwestycyjnego majątek trwały w gospodarce narodowej zwiększył się w 1974 r. o dalsze 314 mld zł. Wartość kosztorysowa inwestycji oddanych do użytku w gospodarce uspołecznionej — często w skróconych cyklach — wzrosła w stosunku do 1973 r. o 28,4%. Zdolność produkcyjna przekazanych do eksploatacji obiektów przemysłowych była wyższa o ok. 1/3 od zdolności przekazanych w 1973 r.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#BolesławStrużek">Obroty handlu zagranicznego wzrosły w porównaniu z 1973 r. o ponad 39%, kształtując się powyżej poziomu założonego w planie. Nastąpiło dalsze rozszerzenie i pogłębienie współpracy z zagranicą, szczególnie z krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#BolesławStrużek">Obywatele Posłowie! Utrzymanie w 1974 roku tendencji wysokiego wzrostu gospodarczego spowodowało, że wytworzony dochód narodowy zwiększył się o ponad 10%, przekraczając założenia planowe. Dochód narodowy do podziału wzrósł o ponad 13% wobec założonego w planie wzrostu o 9,3%. Zaistniała zatem możliwość przeznaczenia dodatkowych środków na zwiększenie majątku narodowego.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#BolesławStrużek">W wyniku realizacji rządowego programu socjalno-płacowego, zwiększyły się o 14,1% — w porównaniu z 1973 rokiem — pieniężne przychody ludności. Przeciętne płace realne wzrosły o 8,4%.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#BolesławStrużek">Przyspieszeniu tempa poprawy warunków socjalno-bytowych społeczeństwa towarzyszyły działania Rządu zmierzające do ponadplanowego zwiększenia produkcji i dostaw towarów na potrzeby rynku. Ogólna wartość dostaw towarów na rynek w cenach bieżących zwiększyła się w porównaniu z 1973 r. o 16,4%. Wysoki wzrost dostaw, mimo unowocześnienia produkcji i korzystnych zmian struktury, nie pokrył jednak w pełni popytu ludności na niektóre grupy towarowe. Również, mimo zwiększenia o 14% w porównaniu z 1973 r. wartości usług świadczonych przez jednostki uspołecznione, potrzeby ludności na tym odcinku nie były zaspokojone.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#BolesławStrużek">W 1974 r. oddano do użytku 247,9 tys. mieszkań o powierzchni użytkowej 11% większej niż w poprzednim roku. W wyniku wzrastającego udziału mieszkań, projektowanych według zwiększonych standardów powierzchniowych, nastąpiła widoczna poprawa ich funkcjonalności.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#BolesławStrużek">Realizacja polityki partii i Rządu zapewniła dalszy postęp w dziedzinie warunków socjalnych ludności, opieki zdrowotnej, rozwoju oświaty i upowszechniania kultury. Podjęto szereg decyzji zwiększających wypłaty świadczeń społecznych i rozszerzających krąg osób upoważnionych do korzystania z tych świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#BolesławStrużek">Zwiększenie o ponad 15% wydatków budżetu na ochronę zdrowia spotkało się, jak wiadomo, z ogólną aprobatą społeczeństwa. Stworzone zostały lepsze warunki do wykorzystania kadry medycznej, w wyniku czego osiągnięto poprawę jakości w zakresie świadczeń służby wysoki pułap i dynamikę nakładów inwestycyjnych oraz nadal wysoki udział robót budowlano-montażowych w ogólnej wartości inwestycji — podkreślić należy jako cechę szczególnie korzystną wzrost uprzemysłowienia budownictwa, co wyraża się nie tylko w postępie mechanizacji prac, w zastosowaniu bardziej wydajnych maszyn, ale również we wzroście udziału asortymentów wielkowymiarowych. Tak np. udział kubatury budynków wykonanych z płyt wielkowymiarowych i budynków o konstrukcjach szkieletowych metalowych wzrósł z niecałych 23% w 1973 r. do 33,5% w 1974 r. Można więc zatem powiedzieć, że był to przyrost po prostu typu skokowego.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#BolesławStrużek">Podkreślić należy zmianę struktury technicznej inwestycji wyrażającą się we wzroście udziału zakupu maszyn i urządzeń. Nastąpiła również poprawa relacji między wartością inwestycji nowo rozpoczynanych a ogólną wartością nakładów inwestycyjnych. Udział inwestycji nowo rozpoczynanych zmniejszył się — w roku 1973 wynosił 29,2% i spadł do 26,2% w 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#BolesławStrużek">Trzecim strategicznym założeniem planu na 1974 r. było możliwie najbardziej efektywne wykorzystanie handlu zagranicznego oraz międzynarodowej współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej jako czynnika przyśpieszającego rozwój ekonomiczny kraju.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#BolesławStrużek">Skorygowany plan obrotów w handlu zagranicznym został przekroczony. Wartość obrotów w handlu zagranicznym w stosunku do 1973 r. wzrosła o 31,9%, w tym eksport wzrósł o 29,4%, a import o 34%. Operatywne dostosowywanie struktury towarowej i kierunków geograficznych eksportu do sytuacji na rynkach światowych przyniosło poprawę warunków wymiany oraz stało się źródłem polepszenia wyników finansowych w przedsiębiorstwach eksportujących.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#BolesławStrużek">Rok 1974 był rokiem dalszego umacniania i rozwoju współpracy gospodarczej z krajami socjalistycznymi, a przede wszystkim z krajami członkowskimi RWPG. Kraje te, podobnie jak w latach ubiegłych, były głównymi partnerami Polski w obrotach handlu zagranicznego. Prowadzone były prace nad koordynacją planów gospodarczych na lata 1976–1980, zawartych zostało wiele porozumień wielostronnych w przedmiocie wieloletniego zaspokajania potrzeb surowcowych oraz wiele porozumień o specjalizacji i kooperacji w produkcji oraz współpracy naukowo-technicznej. Szczególnie doniosłe znaczenie ma współpraca ze Związkiem Radzieckim w zakresie rozwoju bazy surowcowo-paliwowej, w celu pełniejszego pokrycia potrzeb naszej gospodarki w takie np. surowce, jak gaz ziemny, ropa naftowa, surowce żelazodajne itp.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#BolesławStrużek">Bliska i wzajemnie korzystna współpraca gospodarcza krajów socjalistycznych, a zwłaszcza krajów członkowskich RWPG, stanowiła jeden z podstawowych czynników stabilizacji ekonomicznej i wysokiej dynamiki rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#BolesławStrużek">Zostały zawarte również wieloletnie umowy o współpracy gospodarczej z wieloma krajami kapitalistycznymi ekonomicznie rozwiniętymi. Pomyślnie kształtowała się współpraca z krajami rozwijającymi się.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#BolesławStrużek">Można zatem stwierdzić, że plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. był konsekwentnie realizowany w duchu założeń VI Zjazdu partii i uchwały Sejmu z 15 grudnia 1973 r. Osiągnięte wyniki zasługują na tym wyższą ocenę, gdy uwzględni się specyficzne dla 1974 r. trudności, których źródłem była znana obywatelom posłom sytuacja na rynkach krajów kapitalistycznych. Innego rodzaju źródłem trudności dla rozwoju rolnictwa były niekorzystne warunki atmosferyczne. Na tle bardzo wysokiej dynamiki wzrostu przychodów pieniężnych ludności, prawie dwukrotnie wyższej niż zakładał plan dynamiki inwestycji, z większą siłą ujawniły się napięcia surowcowo-materiałowe oraz zjawiska niedostatecznie elastycznego dostosowywania się produkcji do zmieniającego się szybko popytu na towary i usługi.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#BolesławStrużek">Nasuwa się pytanie, jakie były główne czynniki równoważące pogorszenie warunków realizacji planu oraz zapewniające osiągnięcie tak wysokiej dynamiki. Głównym czynnikiem było powszechne zaangażowanie świata pracy, a przede wszystkim ofiarna i coraz bardziej wydajna praca klasy robotniczej oraz ludności chłopskiej. Udział dodatkowych zobowiązań produkcyjnych, podejmowanych na apel Sekretariatu KC i Prezydium Rządu dla uczczenia 30 rocznicy PRL, wynosił ponad 47% wartości ponadplanowej produkcji przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#BolesławStrużek">Istotnym czynnikiem rozwoju była kierownicza i inspirująca rola partii oraz aktywna polityka społeczno-ekonomiczna Rządu, usprawnienie funkcjonowania administracji, doskonalenie systemu zarządzania i planowania, systemu ekonomiczno-finansowego oraz aktywność systemu demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#BolesławStrużek">W ciągu 1974 r. Rada Ministrów systematycznie przeprowadzała z udziałem wojewodów i prezydentów miast miesięczne i okresowe analizy realizacji głównych zadań planu. Stosownie do kształtowania się sytuacji podejmowane były doraźne i bardziej długofalowo działające środki. Rząd w swych pracach poświęcał szczególną uwagę zagadnieniom: kształtowania się sytuacji na rynku wewnętrznym, aktywizacji eksportu i poprawy jego efektywności, koordynacji i racjonalizacji importu, usprawnienia procesów inwestycyjnych, poprawie gospodarki materiałowo-surowcowej, kształtowaniu racjonalnego zatrudnienia, zwiększeniu zdolności przewozowych transportu, budownictwu mieszkaniowemu oraz zmniejszeniu deficytowości wyrobów przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#BolesławStrużek">Wiele uwagi Rząd w swej działalności poświęcał problemom rolnictwa. Rząd rozpatrzył i wstępnie zaaprobował wieloletnie programy od 1 stycznia do 31 grudnia 1974 r., jak również przedstawienia stanowiska Komisji dotyczącego wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia Rządowi absolutorium za okres sprawozdawczy.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#BolesławStrużek">Pragnę podkreślić, że cennym źródłem sformułowania opinii o realizacji planu i budżetu w 1974 r. były oceny dokonane przez komisje sejmowe. Sprawozdania wszystkich komisji sejmowych, poza wysoce pozytywną oceną wyników osiągniętych w 1974 r., zawierają wiele wniosków, postulatów i sugestii. Dotyczą one lepszego wyzyskania czynników rozwoju, jak np. bardziej efektywnego wdrażania postępu naukowo-technicznego, pełniejszego uruchomienia potencjału zaplecza badawczo-naukowego i rozwojowego, lepszego dostosowania struktury asortymentowej produkcji do potrzeb, przyśpieszania procesu unowocześniania i poprawy jakości wyrobów, dalszej poprawy efektywności gospodarowania zasobami oraz wyrównywania pewnych dysproporcji w dziedzinie zaspokajania potrzeb społeczeństwa. Zbiorcze opracowanie tych wniosków i uwag — Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przedstawi Rządowi w oddzielnym trybie.</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#BolesławStrużek">Wysoki Sejmie! W świetle debaty przeprowadzonej w komisjach sejmowych z wielką satysfakcją można stwierdzić, że zarówno założenia strategiczne planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na 1974 r., jak i wszystkie jego podstawowe zadania zostały wykonane, a w wielu ważnych dziedzinach znacznie przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#BolesławStrużek">Uchwała Sejmu PRL z 15 grudnia 1973 r. jako główne założenie strategiczne rozwoju określiła „Kontynuowanie dotychczasowego dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej w celu zapewnienia dalszej poprawy poziomu życia społeczeństwa oraz wzmacniania potencjału ekonomicznego kraju”. W realizacji tego założenia w roku ubiegłym dochód narodowy wytworzony powiększył się o 10,4%, a dochód narodowy do podziału o 13,4%. Prawie 77% przyrostu dochodu narodowego zostało wytworzone w przemyśle i budownictwie. Produkcja przemysłowa wzrosła o 12,4%, a produkcja podstawowa uspołecznionych przedsiębiorstw budowlano-montażowych o 20, l%. Osiągnięte tak pomyślne wyniki w sferze produkcji materialnej stały się podstawą wydatnej poprawy poziomu życia społeczeństwa. Pieniężne przychody ludności zwiększyły się o 110 mld zł, przekraczając założenia planu o 37 mld zł. Tak wysokie przekroczenie planu przychodów pieniężnych ludności wiązało się z realizacją przyjętego przez Sejm w styczniu 1974 r. rządowego programu socjalno-płacowego. Przeciętna płaca realna wzrosła o 8,4%.</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#BolesławStrużek">Fundusz spożycia powiększył się o 8,7%, dostawy towarów na rynek wzrosły o 16,4%, powierzchnia użytkowa mieszkań w budownictwie uspołecznionym o 15,2%. Osiągnięty został dalszy postęp w działalności służby zdrowia, ubezpieczeniach społecznych, opiece nad dzieckiem, w szkolnictwie i upowszechnianiu kultury.</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#BolesławStrużek">Rok 1974 zaznaczył się wydatnym rozszerzeniem potencjału ekonomicznego kraju przede wszystkim 'w wyniku blisko 2-krotnie wyższego niż planowano tempa wzrostu budownictwa inwestycyjnego. W stosunku do 1973 r. wzrost nakładów inwestycyjnych wynosił 22,5%, osiągając wartość 465,5 mld zł, co stanowi ponad 1/3 ogólnej wartości nakładów inwestycyjnych zrealizowanych w latach 1971–1974. Przyrost trwałego majątku narodowego wyraża się kwotą około 314 mld zł, co stanowi około 35% ogólnej wartości przyrostu trwałego majątku za okres 4-lecia. Wartość kosztorysowa inwestycji oddanych do użytku w gospodarce uspołecznionej wynosiła 249 mld zł, czyli o 28,4% więcej niż w 1973 r. Uległa poprawie relacja między wartością nakładów inwestycyjnych a wartością inwestycji przekazywanych do eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#BolesławStrużek">Drugim strategicznym założeniem planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju było założenie poprawy efektywności gospodarowania. W tej dziedzinie czołowym osiągnięciem było wysokie tempo wzrostu społecznej wydajności pracy. Tak np. w sferze produkcji materialnej społeczna wydajność pracy wzrosła o 7,8%, przy wzroście technicznego uzbrojenia pracy o 6,6%. Szczególnie wysokie tempo wzrostu wydajności pracy zostało osiągnięte w budownictwie, czyli o przeszło 13% oraz w przemyśle — o 9,7%. W blisko 80% źródłem przyrostu produkcji przemysłowej był wzrost wydajności pracy. Były to najwyższe osiągnięcia na przestrzeni ostatniego 3-lecia.</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#BolesławStrużek">W rezultacie, mimo wyższej dynamiki rozwoju gospodarczego, przyrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej był niższy o 12,6% w porównaniu z przyrostem zatrudnienia w 1973 r. Należy również podkreślić fakt, że w 1974 r. absolwenci szkół ponadpodstawowych stanowili 70% ogólnej liczby podejmujących pracę. Dokumentuje to wyraziście ścisły związek między systemem oświatowo-wychowawczym a warunkami rozwoju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#BolesławStrużek">Nastąpił dalszy postęp w procesie unowocześniania produkcji i poprawy jakości oraz trwałości wyrobów. Tak np. dostawy na rynek artykułów zmodernizowanych osiągnęły wartość 102 mld zł, a ich udział w ogólnej wartości dostaw rynkowych stanowił 13%.</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#BolesławStrużek">Nastąpiło obniżenie kosztów własnych w wartości produkcji sprzedanej i usług w przemyśle, budownictwie, transporcie i łączności, leśnictwie oraz w handlu detalicznym. Przemysł wykonał plan obniżenia kosztów materiałowych; w produkcji wielu wyrobów zaznaczyła się umiarkowana poprawa wykorzystania surowców.</u>
          <u xml:id="u-9.35" who="#BolesławStrużek">Wartość produkcji przemysłowej opartej na zastosowanych licencjach wzrosła o prawie 48% w stosunku do 1973 r. Uwzględniając wydajność rolniczą i wzbogacony treścią dziesiątków tysięcy programów wiejskich i gminnych na lata 1975–1980. Popularyzacja tego programu stała się istotnym elementem powszechnego pogłębienia treści systemu edukacji ekonomicznej, co stanowi nader ważną społeczną przesłankę procesu integracji rolnictwa z kooperującymi działami i gałęziami gospodarki narodowej, a zwłaszcza z przemysłem.</u>
          <u xml:id="u-9.36" who="#BolesławStrużek">Jednym z wąskich przekrojów w gospodarce narodowej, który ze szczególną siłą ujawnił się w 1974 r., był niedostateczny potencjał przewozowy transportu uspołecznionego. Dlatego też na podkreślenie zasługuje wzrost przewozu ładunków o 242,5 mln ton, czyli o 13,6% więcej niż w 1973 r. Zadania planu zostały przekroczone o 3,8%. Było to głównie zasługą transportu samochodowego, którego udział w ogólnym przyroście przewozu ładunków wynosił 81%, natomiast udział kolei normalnotorowych wyniósł 16%, a pozostałych rodzajów transportu zaledwie 3%. W celu poprawy sytuacji przewozowej — Rząd podejmował środki zaradcze. Nakłady inwestycyjne na transport zwiększyły się o ponad 1/3 w stosunku do roku 1973.</u>
          <u xml:id="u-9.37" who="#BolesławStrużek">Wysoki Sejmie! Najbardziej znamiennymi cechami rozwoju społeczno-gospodarczego w 1974 r. była kontynuacja bardzo wysokiej dynamiki inwestycyjnej przy równocześnie znaczonej poprawie sytuacji materialnej społeczeństwa. Na tej ostatniej sprawie chciałbym zatrzymać uwagę obywateli posłów. Na czoło w tej dziedzinie wysuwa się konsekwentna realizacja programu socjalno-płacowego. Regulacje i podwyżki płac objęły około 4 400 tys. osób, w tym pracowników handlu, transportu samochodowego i komunikacji miejskiej, przemysłu wydobywczego, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, pracowników przedsiębiorstw obsługi rolnictwa itp. Łącznie za okres 1971–1974 regulacje i podwyżki płac objęły ponad.9 mln osób, czyli przeszło 80% ogółu zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w 1974 r. Koszt finansowy regulacji płac w 1974 r. wynosił 18 mld zł, a łącznie ze skutkami regulacji z lat 1971–1973 — około 40 mld zł. Oznacza to, że udział regulacji dokonanych w 1974 r. w skumulowanej kwocie regulacji za lata 1971–1974 przekroczył 45%. Wydaje się, że wskaźnik nie wymaga komentarza.</u>
          <u xml:id="u-9.38" who="#BolesławStrużek">Świadczenia społeczne zwiększyły się o 10,3 mld zł, tj. o 13,8%, w tym rent i emerytur o 12,4%. Przychody pieniężne rolników ze sprzedaży produktów powiększyły się o 15,8 mld zł, tj. o 10,6%.</u>
          <u xml:id="u-9.39" who="#BolesławStrużek">Pomimo wysokiego tempa wzrostu siły nabywczej uległ poprawie udział wydatków ludności na zakup towarów i usług w ogólnej wartości przychodów pieniężnych. Sprzedaż detaliczna towarów w 1974 r. zwiększyła się o kwotę blisko 90 mld zł, tj. o 14,7%, w tym artykułów żywnościowych o 15%, artykułów przemysłowych konsumpcyjnych o 14,9% oraz artykułów przemysłowych niekonsumpcyjnych o 12,5%. W grupie artykułów żywnościowych nastąpił wzrost dostaw mięsa i przetworów o 9,5%, a roczne spożycie mięsa w przeliczeniu na 1 mieszkańca zwiększyło się o 3,4 kg, osiągając poziom 65,5 kg. Mimo tak wydatnego wzrostu popyt na mięso i przetwory nie został w pełni zaspokojony. W równie wysokim stopniu wzrosły dostawy innych artykułów pochodzenia zwierzęcego. Łącznie plan dostaw artykułów żywnościowych został przekroczony o 21 mld zł, a w stosunku do roku 1973 — o 47,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-9.40" who="#BolesławStrużek">Bardzo wysoki wskaźnik osiągnęła sprzedaż wielu wyrobów przemysłu elektromaszynowego, chemicznego i lekkiego. Tak np. sprzedaż magnetofonów wzrosła o 54,7%, odkurzaczy elektrycznych o 30,3%, mebli o 26%, odbiorników telewizyjnych o 21%. Globalna, sprzedaż odbiorników telewizyjnych osiągnęła poziom prawie 1 mln sztuk. Jednak na niektóre wyroby przemysłu elektromaszynowego popyt nie został zaspokojony.</u>
          <u xml:id="u-9.41" who="#BolesławStrużek">Bardzo ważnym składnikiem poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa jest kształtowanie się inwestycji w sferze konsumpcji społecznej. W 1974 roku udział tej grupy inwestycji w ogólnych nakładach wynosił 23%. Szczególnie dużą dynamikę osiągnęły inwestycje na gospodarkę komunalną oraz na ochronę zdrowia. Tempo wzrostu spożycia społecznego o ponad 50% przewyższało tempo wzrostu spożycia z dochodów osobistych ludności. Była to jedna z cech odmiennych w stosunku do kształtowania się globalnych dochodów ludności w 1973 roku, w którym to roku było wyższe tempo spożycia dochodów osobistych ludności.</u>
          <u xml:id="u-9.42" who="#BolesławStrużek">Utrzymywała się wysoka skłonność ludności do oszczędności pieniężnych, co było wynikiem nie tylko odpowiedniej polityki zwiększającej atrakcyjność oszczędzania, ale również wynikało ze stopniowej zmiany społecznego modelu konsumpcji.</u>
          <u xml:id="u-9.43" who="#BolesławStrużek">Przytoczone przykładowo wskaźniki poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa i realizacji programu socjalnego, ciągłe doskonalenie polityki społecznej — są podstawowymi dźwigniami twórczych, zaangażowanych postaw, rosnącego stopnia identyfikacji społeczeństwa z ideami ustroju socjalistycznego, umacniania zaufania do partii i wzrostu społecznej satysfakcji z sumy osiągnięć naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-9.44" who="#BolesławStrużek">Obchody jubileuszowe 30-lecia Polski Ludowej stanowiły dobrą okazję do refleksji, a równocześnie rozbudzenia bardziej ambitnych aspiracji na przyszłość i wzrostu umiejętności przetwarzania tych dążeń w rzeczywistość.</u>
          <u xml:id="u-9.45" who="#BolesławStrużek">Wysoki Sejmie! W realizacji planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju istotną rolę spełniała „polityka finansowa Rządu, przyczyniając się do zapewnienia równowagi finansowej państwa oraz równowagi pieniężno-rynkowej. Wzrosła również rola systemu bankowego w dynamizowaniu rozwoju gospodarczego</u>
          <u xml:id="u-9.46" who="#BolesławStrużek">...ramy dotyczące poszczególnych gałęzi przemysłu oraz gospodarki surowcowo-materiałowej. Skuteczną metodą podnoszenia efektywności gospodarowania była decyzja Prezydium Rządu w sprawie ogólnokrajowego przeglądu stanu zapasów surowców, materiałów i urządzeń oraz decyzja w sprawie przeglądu poziomu i struktury zatrudnienia w jednostkach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-9.47" who="#BolesławStrużek">W rezultacie pełniejszej aktywizacji społeczno-politycznych czynników wzrostu — nierozdzielnie związanych z charakterem ustroju socjalistycznego i systemem socjalistycznej gospodarki, a równocześnie będących źródłem pełniejszego uruchomienia rezerw materialnych — podstawowe wskaźniki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. zaliczają się do rzędu najwyższych w świecie.</u>
          <u xml:id="u-9.48" who="#BolesławStrużek">Wysoka Izbo! Komisje sejmowe pozytywnie oceniły również wykonanie zadań planu w poszczególnych działach sfery produkcji materialnej.</u>
          <u xml:id="u-9.49" who="#BolesławStrużek">W przemyśle uspołecznionym na przestrzeni ostatniego czterolecia w roku ubiegłym została osiągnięta najwyższa dynamika zarówno produkcji globalnej, jak i produkcji sprzedanej. Przyrost sprzedaży produkcji i usług przemysłu uspołecznionego w stosunku do 1973 r. wynosił 202 mld zł w cenach zbytu, co stanowiło przekroczenie zadań planu o 3,1%. W wyższym stopniu, gdyż o 5,1% w stosunku do zadań planu, wzrosła produkcja rynkowa. Najwyższą dynamikę sprzedaży produkcji i usług osiągnęły: przemysł elektromaszynowy, przemysł chemiczny i lekki. Względnie wysokie tempo wzrostu produkcji wystąpiło w przemyśle energetycznym, metalurgicznym oraz w przemyśle rolno-spożywczym.</u>
          <u xml:id="u-9.50" who="#BolesławStrużek">Zadania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w zakresie produkcji podstawowych wyrobów przemysłowych zostały w większości pozycji wykonane z nadwyżką. Jednak komisje sejmowe, oceniające działalność poszczególnych resortów przemysłowych podkreślają, że równocześnie w zbyt wielu istotnych pozycjach zadania planowe nie zostały w pełni zrealizowane. Nie w pełni zostały również wykorzystane istniejące możliwości dostosowania produkcji do potrzeb rynku oraz poprawy jakości i trwałości wyrobów, a zwłaszcza w grupie nowości.</u>
          <u xml:id="u-9.51" who="#BolesławStrużek">Mniej pomyślne były wyniki w rolnictwie, aczkolwiek uwzględniając obiektywne trudności — wyniki te relatywnie należy uznać za dobre. Globalna produkcja rolnicza zwiększyła się o 1,9% wobec planowanego wzrostu o 4,3%. Ujemne skutki niekorzystnych warunków atmosferycznych wystąpiły przede wszystkim i w sposób bezpośredni w produkcji roślinnej, której poziom obniżył się o 0,4%. Produkcja zwierzęca wzrosła natomiast o 4,5%.</u>
          <u xml:id="u-9.52" who="#BolesławStrużek">Poważnym osiągnięciem w dziedzinie produkcji roślinnej było uzyskanie wysokiego tempa wzrostu plonów zbóż i roślin oleistych. Zbiory pozostałych ziemiopłodów kształtowały się na niższym poziomie niż w 1973 r. Szczególnie głęboki spadek wystąpił w zbiorach warzyw i owoców, co rzutowało na zaopatrzenie rynku i wzrost cen. Niższe zbiory pasz gospodarskich, jak również gorsza ich jakość wywarły ujemny wpływ na kształtowanie się produkcji zwierzęcej na przełomie lat 1974/1975 — zwłaszcza w produkcji mleka oraz spowodowały konieczność zwiększenia dostaw mieszanek pasz przemysłowych znacznie ponad założenia planu. Wyższą dynamikę wzrostu produkcji osiągnął sektor rolnictwa uspołecznionego. Tak na przykład w państwowych gospodarstwach rolnych produkcja globalna zwiększyła się o 9,3%, w tym produkcja roślinna o 7,5%, a zwierzęca o 12%.</u>
          <u xml:id="u-9.53" who="#BolesławStrużek">Rok 1974 zaznaczył się dynamicznym rozwojem różnych form kooperacji rolników. Liczba zespołów kooperacyjnych zwiększyła się z około 5 tys. w 1973 r. do około 18 tys. w 1974 r. Łącznie — różnymi formami kooperacji objętych zostało 135 tys. rolników, czyli około 4% ogólnej liczby rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-9.54" who="#BolesławStrużek">W 1974 r. powierzchnia gruntów przejętych przez PFZ wyniosła 246 tys. ha, czyli prawie 2-krotnie więcej niż w 1973 r. Wpłynęła na to przede wszystkim poprawa warunków przekazywania gruntów w zamian za renty. W ciągu ubiegłego roku przedsiębiorstwa uspołecznionej gospodarki rolnej przejęły 185 tys. ha gruntów PFZ. Również rolnicy indywidualni w pełni włączyli się w intensywne zagospodarowanie gruntów PFZ.</u>
          <u xml:id="u-9.55" who="#BolesławStrużek">Korzystnie kształtowała się dynamika zaopatrzenia rolnictwa w obrotowe środki produkcji, jak w nawozy mineralne i wapno nawozowe, chemiczne środki ochrony roślin oraz pasze treściwe. Poważnie wzrosły również dostawy ciągników i maszyn rolniczych, gdyż o 24% w porównaniu do 1973 roku. Jednak w wielu asortymentach plan dostaw nie został zrealizowany. Również plan dostaw niektórych asortymentów materiałów budowlanych nie został wykonany w pełni, co wpływało na niedostateczny wzrost aktywności inwestycyjnej w gospodarce chłopskiej. Przy przekroczeniu planowanego poziomu inwestycji w rolnictwie o prawie 10 mld zł, nie w pełni został wykonany plan melioracji wodnych.</u>
          <u xml:id="u-9.56" who="#BolesławStrużek">Generalnie należy stwierdzić, że w 1974 r. wysoka aktywność społeczno-zawodowa rolników, poprawa działalności organizacji i przedsiębiorstw obsługi rolnictwa, terenowych organów administracji, a zwłaszcza gmin, oraz aktywna polityka ekonomiczna Rządu inspirowana przez partię i ZSL — stały się źródłem osiągnięcia relatywnie dobrych wyników produkcyjnych i znacznego przyspieszenia wielostronnego procesu przemian społeczno-ekonomicznych. Program rozwoju gospodarki żywnościowej uchwalony przez XV Plenum KC partii, przyjęty przez VII Plenum NK ZSL, został głęboko przyswojony przez całą społecz...</u>
          <u xml:id="u-9.57" who="#BolesławStrużek">W okresie ubiegłego 4-lecia obroty te zostały więcej niż podwojone, gdyż zwiększyły się łącznie o 118%. Ten stały, znaczny wzrost obrotów handlu zagranicznego świadczy o konsekwentnym działaniu mającym na celu zwiększenie aktywnego uczestnictwa naszego kraju w międzynarodowym podziale pracy. Jest to ważki czynnik przyspieszający rozwój Polski. Szczególne znaczenie ma w tej dziedzinie dalsze pogłębianie współdziałania, współpracy ekonomicznej i naukowo-technicznej ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Jednocześnie rozwijana była na zasadach obopólnych korzyści wymiana towarowa i kooperacja z krajami niesocjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-9.58" who="#BolesławStrużek">Dzięki szybkiemu rozwojowi całej sfery produkcji materialnej i obrotów handlu zagranicznego mogło nastąpić dalsze powiększenie dochodu narodowego, którego wzrost odzwierciedla, jak wiadomo, ogólny postęp w gospodarowaniu.</u>
          <u xml:id="u-9.59" who="#BolesławStrużek">W roku ubiegłym wytworzony dochód narodowy był o 10,4% większy w porównaniu z rokiem poprzednim. W okresie 4 lat bieżącego pięciolecia dochód narodowy zwiększył się o 47%, co w sposób syntetyczny odzwierciedla dużą skalę postępu w gospodarce i w gospodarowaniu, jaki dokonał się w naszym kraju w ostatnich latach, a osiągnięcia roku ubiegłego były tego procesu liczącym się, znaczącym ogniwem.</u>
          <u xml:id="u-9.60" who="#BolesławStrużek">Konsekwentnie realizowany był program socjalno-płacowy wytyczony przez I Krajową Konferencję Partyjną i uchwalony przez Wysoki Sejm na początku roku ubiegłego. W rezultacie tego podwyżkami płac i rozszerzonym zakresem świadczeń socjalnych i usług objęta została pokaźna część ludzi pracy i ich rodzin. Z nadwyżką wykonany został plan uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-9.61" who="#BolesławStrużek">W wyniku konsekwentnej realizacji uchwał VI Zjazdu i na podstawie wytyczonej strategii rozwojowej wysiłek całego naszego narodu przynosi rezultaty, które znaczą się widocznym postępem we wszystkich dziedzinach życia. Sprawozdanie z wykonania planu i budżetu za rok ubiegły są pełnym tego dowodem i potwierdzeniem.</u>
          <u xml:id="u-9.62" who="#BolesławStrużek">Osiągany postęp daję uzasadnioną satysfakcję wszystkim ludziom pracy naszego kraju, wszystkim, których codzienny wysiłek, inicjatywa i zapobiegliwość przyczyniają się do umocnienia sił naszej ojczyzny, wzbogacają ją o nowe wartości materialne i intelektualne, dobrze służące sprawie budownictwa socjalistycznego i coraz lepszemu zaspokajaniu potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.63" who="#BolesławStrużek">Świadomi jesteśmy przy tym faktu, że nie wszystkie problemy mogły być w pełni rozwiązane, zwłaszcza dysproporcje narosłe w poprzednich okresach, jak na przykład w transporcie i komunikacji, i nie we wszystkich dziedzinach można było osiągnąć pożądany stopień pokrycia potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-9.64" who="#BolesławStrużek">Należy jednak podkreślić konsekwentne i wszechstronne dążenie do wykorzystania realnych możliwości rozwojowych, w wyniku czego przezwyciężone zostały pojawiające się napięcia w realizacji planów i zapewniany był postęp w rozmiarach z reguły większych od przewidywanych planem i budżetem na 1974 rok.</u>
          <u xml:id="u-9.65" who="#BolesławStrużek">Wysoka Izbo! Z oceny przebiegu realizacji planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju za rok ubiegły i minione 4-lecie powinniśmy wyciągnąć wnioski, które mogą przyczynić się do lepszego wykonania zadań tegorocznych i być pomocne w formułowaniu celów przyszłościowych. Chciałbym więc zwrócić uwagę obywateli posłów na niektóre z problemów, mające w moim przekonaniu i w ocenie Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, zasadnicze znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-9.66" who="#BolesławStrużek">Jednym z podstawowych problemów dalszego pomyślnego rozwoju kraju jest utrzymanie wysokiego tempa rozwojowego, przy równoczesnym pogłębianiu przemian jakościowych w naszym gospodarowaniu. Dotychczasowy przebieg realizacji bieżącego planu 5-letniego stwarza po temu korzystne warunki, a zarazem powoduje obiektywną sytuację, w której intensyfikacja działań w tym kierunku staje się nieodzowna. W okresie lat 1971–1974 zrealizowano inwestycje o wartości prawie 1 400 mld zł, w wyniku czego majątek trwały zwiększył się ogółem o 22,4%, a w dziedzinach decydujących o trwałym postępie w rozwoju kraju — w stopniu znacznie większym. Dysponujemy obecnie potencjałem nie tylko większym, lecz również bardziej nowoczesnym. Ten znacznie już unowocześniony i unowocześniany nadal potencjał wytwórczy powinien coraz pełniej wpływać na przebieg procesów gospodarowania. I tak się rzeczywiście dzieje. Jednak możliwości są pod tym względem większe i ich pełne wykorzystanie powinno być w centrum uwagi całego naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.67" who="#BolesławStrużek">Znamienna jest pod tym względem zmiana sytuacji w dziedzinie wzrostu wydajności pracy i zatrudnienia. O ile w 1971 r. przyrost produkcji przemysłowej był tylko w 63,8% osiągnięty w wyniku wzrostu wydajności pracy, to w 1974 r. — już prawie w 80%. Jednak szybki wzrost technicznego uzbrojenia pracy, nowoczesne maszyny i urządzenia, postęp w organizacji pracy nakazują, aby przyrost produkcji w jeszcze większym niż dotychczas stopniu opierać na wydajności pracy. Wymaga tego również zmieniająca się sytuacja w dziedzinie zatrudnienia i zmniejszające się przyrosty dyspozycyjnych zasobów pracy. Dalsze zwiększenie udziału wydajności pracy w przyroście produkcji jest jednym z podstawowych założeń tegorocznego planu. Przebieg wykonania zadań a rok ubiegły wskazuje, że jest to zadanie realne i niezbędne. Jego realizacja wymaga konsekwentnego działania we wszystkich przedsiębiorstwach i organizacjach gospodarczych, zmierzającego do osiągania zwiększonego przygo...</u>
          <u xml:id="u-9.68" who="#BolesławStrużek">oraz oddziaływaniu na poprawę efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-9.69" who="#BolesławStrużek">Pomyślnie kształtował się budżet państwa. Planowane dochody budżetowe zostały przekroczone o 5,6% w stosunku do ustawy budżetowej po zmianach — osiągając kwotę 610,5 mld zł. W stosunku do roku 1973 wzrost dochodów budżetowych wynosił 24,6%. Udział dochodów z gospodarki uspołecznionej wzrósł z 90,1%, w 1973 r. do 93,7% w 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-9.70" who="#BolesławStrużek">Wydatki budżetu państwa w stosunku do ustawy budżetowej po zmianach powiększyły się o 4,4%, osiągając kwotę 602,3 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-9.71" who="#BolesławStrużek">W stosunku do roku 1973 wydatki budżetowe wzrosły o 24,9%. Wzrost wydatków związany był głównie z finansowaniem przedsiębiorstw i innych jednostek gospodarczych. Wydatki budżetowe na ubezpieczenia społeczne wzrosły o 16,2%, na naukę — o 11,7% oraz urządzenia socjalne i kulturalne — o 11,6%.</u>
          <u xml:id="u-9.72" who="#BolesławStrużek">W wyniku pomyślnej realizacji budżetu państwa nadwyżka budżetowa osiągnęła kwotę 8,2 mld zł wobec 0,9 mld zł — zakładanej w ustawie budżetowej po zmianach.</u>
          <u xml:id="u-9.73" who="#BolesławStrużek">Reasumując stwierdzam, że realizacja planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz budżetu państwa w 1974 r. przebiegała zgodnie z uchwałami Sejmu, przyczyniając się wydatnie do poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa i umocnienia siły ekonomicznej kraju, wnosząc wielki wkład w 4-letni bilans dorobku realizacji bieżącego planu 5-letniego oraz stwarzając korzystne warunki do realizacji planu w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-9.74" who="#BolesławStrużek">Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, zgodnie z wnioskami komisji sejmowych, zwracam się do Wysokiej Izby o podjęcie uchwały zawartej w druku sejmowym nr 219 w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-9.75" who="#BolesławStrużek">Po pierwsze — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-9.76" who="#BolesławStrużek">Po drugie — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-9.77" who="#BolesławStrużek">Po trzecie — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — udziela Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-9.78" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#AndrzejWerblan">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#AndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Józefowi Pińkowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#JózefPińkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Sprawozdanie Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju obejmuje czwarty z kolei rok bieżącego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#JózefPińkowski">Rezultaty osiągnięte w tym roku świadczą o dalszym, znacznym postępie w rozwoju kraju. Mają one duże znaczenie dla pomyślnego bilansu całego 5-letniego okresu, w którym podjęte zostały i są konsekwentnie realizowane wytyczone przez VI Zjazd zadania rozwojowe — ambitne i nieodzowne dla poprawy warunków życiowych ludności, szybkiego rozwoju kraju i budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#JózefPińkowski">Rok 1974 — rok 30-lecia Polski Ludowej — przyniósł dalszy znaczny wzrost potencjału ekonomicznego i produkcji materialnej w ogóle. Stworzyło to przesłanki do osiągnięcia zwiększonego dochodu narodowego, co umożliwiło przeznaczenie większych środków na fundusz spożycia w celu polepszenia sytuacji życiowej ludności oraz pozwoliło na równoczesne realizowanie rozległych zadań w dziedzinie rozbudowy i modernizacji naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#JózefPińkowski">Podstawowe zadania planu zostały wykonane, a nawet w wielu dziedzinach przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#JózefPińkowski">Jak wynika z przedstawionych sprawozdań i ocen, produkcja przemysłowa kraju zwiększyła się w roku ubiegłym o 12,4%. Łączny wzrost tej produkcji w okresie 4 lat bieżącego planu 5-letniego wyniósł więc 51%. Jest to wysokie tempo rozwoju produkcji przemysłowej, świadczące o bardzo szybkim wzroście potencjału ekonomicznego Polski. Rosnący potencjał produkcyjny stwarza możliwości coraz lepszego rozwiązywania problemów rozwojowych kraju i spraw związanych z poprawą warunków bytowych ludności.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#JózefPińkowski">Produkcja globalna rolnictwa zwiększyła się w roku ubiegłym o 1,9% i była o 22,8% wyższa w porównaniu do 1970 roku. Rok ubiegły był z uwagi na niesprzyjające warunki klimatyczne trudny dla naszego rolnictwa. Fakt, że uzyskano w tych warunkach dalszy wzrost produkcji rolniczej dobrze świadczy o zapobiegliwości rolników i pracowników naszej gospodarki żywnościowej. Jest to również wynik lepszego wyposażenia rolnictwa w przemysłowe środki produkcji, a także udzielania rolnictwu zwiększonej pomocy, zwłaszcza w okresie zbiorów ziemiopłodów.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#JózefPińkowski">W wyniku zaistniałych warunków od początku roku bieżącego w rolnictwie była trudna sytuacja paszowa, co pomimo zwiększonych dostaw pasz przemysłowych wywarło określony wpływ na realizację planów w dziedzinie produkcji zwierzęcej w okresie zimowym. Dlatego niezwykle ważnym zadaniem rolnictwa jest zapewnienie w bieżącym roku maksymalnego wzrostu produkcji pasz — jako podstawy dalszego postępu w hodowli zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#JózefPińkowski">W 1974 roku nastąpił wzrost obrotów handlu zagranicznego o 31,6%, w rezultacie czego myśl twórcza, służące sprawie rozwoju kraju i lepszemu zaspokajaniu potrzeb obywateli, były cenione i właściwie spożytkowane.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#JózefPińkowski">W tym celu podejmowane są liczne działania. Między innymi doskonalony jest system planowania i zarządzania, wdrażane są udoskonalone zasady systemu ekonomiczno-finansowego przedsiębiorstw, usprawniane jest funkcjonowanie administracji państwowej i wszystkich ogniw gospodarki. W roku ubiegłym znaczna już liczba organizacji gospodarczych działała na udoskonalonych zasadach systemowych, co stwarzało warunki do pełniejszego uruchomienia rezerw naszej gospodarki. Wyniki osiągnięte przez te organizacje są pomyślne, świadczą na ogół o lepszej gospodarności.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#JózefPińkowski">Upowszechnienie doświadczeń zdobytych w tej dziedzinie w roku ubiegłym i dalsze rozszerzanie nowych rozwiązań systemowych powinno wywierać coraz większy wpływ na intensyfikację procesów gospodarowania w roku bieżącym i w latach następnych. Niezbędne jest więc kontynuowanie prac w tej dziedzinie, co znajduje pełny wyraz w ustalonych planach działania.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#JózefPińkowski">Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej mam zaszczyt oświadczyć, że — wedle naszej opinii — sprawozdanie Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu za 1974 rok odzwierciedla rzeczywistą sytuację. Wysoko oceniamy inicjatywę i działalność Rządu w zapewnieniu należytej realizacji ustalonych zadań i podejmowaniu środków dla osiągnięcia efektów korzystniejszych od założeń planu.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#JózefPińkowski">Klub Poselski PZPR będzie głosować za wnioskami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie przyjęcia sprawozdań z wykonania planu i budżetu za 1974 rok oraz udzielenia Rządowi absolutorium. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#ZenonKomender">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego „Pax”, Chciałbym na wstępie podkreślić przede wszystkim to, że dzięki dobrym wynikom ostatnich 4 lat, a szczególnie osiągnięciom produkcyjnym i socjalnym roku 1974 — rozwój społeczno-gospodarczy naszego kraju zarówno w ujęciu globalnym, jak i we wszystkich jego elementach — jest znacznie szybszy i efektywniejszy niż to założono w planie 5-letnim. Rozmiary tych osiągnięć są jeszcze wyraźniejsze, gdy je skonfrontujemy z wynikami poprzedniej pięciolatki. Również z porównań międzynarodowych wynika, że kraj nasz uzyskał w latach siedemdziesiątych najwyższe wskaźniki wzrostu gospodarczego. Plasują nas one na pierwszym miejscu wśród krajów RWPG we wszelkich zestawieniach ukazujących przewidywane wykonanie zadań bieżących planów 5-letnich tych państw.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#ZenonKomender">Te dobre rezultaty produkcyjne pozwoliły nam nie tylko na znaczne zwiększenie skali inwestowania, ale także na poważny rozwój świadczeń socjalnych i dalsze regulacje płac, których skala i zakres zostały zwiększone w stosunku do ustaleń planu 5-letniego decyzjami I Krajowej Konferencji PZPR i uchwałą Sejmu z 19 stycznia 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#ZenonKomender">Tak więc możemy powiedzieć, że w bieżącym pięcioleciu mamy do czynienia zarówno z szybkim wzrostem płac i innych dochodów ludności, co decydująco wpływa na podnoszenie stopy życiowej, jak i ze wzrostem inwestycji zapewniających dalszy rozwój bazy wytwórczej i usługowej w gospodarce. Jest to osiągnięcie i doświadczenie nie mające precedensu w naszej historii gospodarczej i dlatego ma ono tak poważne znaczenie nie tylko dla bieżącej praktyki, ale i dla nowego spojrzenia na ogólne koncepcje i teorie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#ZenonKomender">Utrzymywanie szybkiego tempa rozwoju produkcji i usług dla dalszego podnoszenia poziomu życia wymaga przede wszystkim koncentracji wysiłków wszystkich ogniw aparatu gospodarczego na problemie równoważenia rosnących dochodów ludności odpowiednimi ilościowo i asortymentowo dostawami towarów, i usług. Chodzi tu oczywiście nie tylko o równowagę globalną, ale o zaopatrzenie rynku zgodne z ogólnymi założeniami postępu społecznego i rzeczywistymi potrzebami nabywców.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#ZenonKomender">Chciałbym w tym miejscu zwrócić uwagę na rozmiary dostaw na zaopatrzenie rynku w grupie towarowej „napoje alkoholowe” — wartość tych dostaw wyniosła w 1974 r. 85 520 mln zł. Dla porównania warto podać, że dostawy na rynek wyrobów przemysłu elektromaszynowego w tym samym roku miały wartość 86 443 mln zł, a przemysłu drzewnego i papierniczego — 30 395 mln zł. Te proporcje na pewno nie mogą być dalej utrzymywane.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#ZenonKomender">Wracając do generalnych problemów powiązania produkcji z potrzebami społecznymi, należy podkreślić konieczność uwzględniania w planowaniu i realizacji zasadniczej tendencji, a mianowicie tego, że w parze ze wzrostem ilościowym, a niekiedy jeszcze szybciej od niego, następować musi poprawa jakości i nowoczesności towarów i usług na rynku. Rosnący stale poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, coraz wydajniejsza praca i wyższa efektywność gospodarcza, których rezultatem jest i będzie stałe zwiększanie zarobków, stwarzają zawsze nowe potrzeby i aspiracje społeczne.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#ZenonKomender">...rostu produkcji, głównie dzięki wzrostowi wydajności pracy, i bez lub przy minimalnym przyroście zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#ZenonKomender">Nowoczesny potencjał produkcyjny to równocześnie możliwości szerszego, lepszego wykorzystania surowców i materiałów oraz podniesienia jakości produkcji i jej wzbogacanie o nowe rodzaje wyrobów. Również te możliwości powinny być pełniej i wszechstronniej wykorzystywane.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#ZenonKomender">Unowocześnianie potencjału produkcyjnego, opanowanie wielu nowych rodzajów produkcji i technologii opartych na zastosowaniu licencji, znaczny wzrost nakładów na naukę i prace badawczo-rozwojowe w roku 1974 i w okresie ubiegłych 4 lat, stawiają również zwiększone zadania w dziedzinie postępu naukowo-technicznego i organizacyjnego w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#ZenonKomender">Nasilenie jakościowego postępu ma ścisły związek z następnym ważkim problemem, a mianowicie z poprawą zaopatrzenia rynku. Realizacja ustalonego programu w dziedzinie płac i spraw socjalnych oraz stały wzrost dochodów ludności, będący wynikiem zwiększonej produkcji i rosnącej wydajności pracy powoduje, że przychody pieniężne ludności wzrosły znacznie w porównaniu z poprzednimi latami i w rezultacie zwiększa się szybko popyt na różne towary i następuje jego znaczne zróżnicowanie. Wzrost sprzedaży detalicznej w 1974 r. o 14,7% świadczy o tym, że gospodarka sprostała tym zwiększonym wymogom i nastąpił duży wzrost dostaw towarów na rynek. Dawały jednak znać o sobie niektóre braki. Problem rynku wymaga więc ciągłej uwagi i systematycznych działań zmierzających do stałej poprawy zaopatrzenia ludności. Zadania w tej dziedzinie dotyczą wszystkich działów naszej gospodarki zarówno przemysłu, rolnictwa, jak i sfery usług. We wszystkich tych dziedzinach istnieją też możliwości dalszego powiększania produkcji rynkowej i jej uszlachetniania. Wnioski wynikające z oceny przebiegu realizacji zadań ubiegłorocznych nakazują, aby w trakcie realizacji tegorocznego planu dążyć do dalszego przyspieszania produkcji rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#ZenonKomender">Analogiczne uwagi można poczynić w odniesieniu do produkcji eksportowej. Rok ubiegły wymagał zwiększonego wysiłku eksportowego. Wysoka dynamika produkcji, nasilone procesy modernizacyjne wymagały zwiększonego importu surowców i materiałów oraz maszyn i urządzeń. Niezbędne więc było zintensyfikowanie działań handlu zagranicznego, zwrócenie uwagi na odpowiednie wykorzystanie czynników koniunkturalnych w trudnej i złożonej sytuacji w handlu światowym, charakteryzującej się procesami inflacji i wzrostu cen na międzynarodowym rynku kapitalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#ZenonKomender">Można powiedzieć, że nasz handel zagraniczny, mając oparcie w zwiększonym wysiłku przemysłu i załóg przedsiębiorstw, nakierowanym na uzyskanie zwiększonej produkcji eks portowej, na ogół pomyślnie wywiązał się z założonych planem zadań.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#ZenonKomender">Fundamentalne znaczenie dla realizacji zadań rozwojowych ma dalsze pogłębianie współpracy ekonomicznej z krajami socjalistycznymi, zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim. Dzięki tej współpracy mogliśmy skutecznie rozwijać wysoką dynamikę rozwojową, kontynuować wysiłki na rzecz polepszenia warunków życia ludności i chronić naszą gospodarkę przed destrukcyjnymi konsekwencjami chwiejności, inflacji oraz innych zjawisk kryzysowych występujących w handlu światowym.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#ZenonKomender">Rosnący potencjał ekonomiczny i potrzeby naszego kraju wymagają, aby problemy związane z intensyfikacją produkcji eksportowej były nadal przedmiotem szczególnej uwagi. Powinniśmy stale dążyć do wykorzystania wszelkich istniejących rezerw w tej dziedzinie. Równocześnie niezbędne jest zwiększanie dyscypliny importowej.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#ZenonKomender">Rok ubiegły charakteryzował się również dużym wysiłkiem inwestycyjnym. Dzięki temu zwiększyły się moce produkcyjne kraju, zbudowano więcej mieszkań, różnych obiektów produkcyjnych i socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#ZenonKomender">Rozpoczęliśmy rok bieżący znacznym zaangażowaniem inwestycyjnym sięgającym kwoty 644 mld zł. Stwarza to możliwości oddania w roku bieżącym znacznej liczby obiektów i uzyskania dalszego, wydatnego przyrostu zdolności produkcyjnych. Jest to sprawa zasadnicza dla rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#ZenonKomender">Z tych względów niezbędne jest dalsze konsekwentne działanie mające na celu koncentrację wysiłków na obiektach kontynuowanych, przewidzianych do oddania do użytku w roku bieżącym i przyszłym, i niedopuszczenie do rozpraszania inwestycji. Są wszelkie możliwości, aby w wyniku korzystnej realizacji planu inwestycyjnego w roku ubiegłym efekty inwestycyjne bieżącego roku były jeszcze lepsze i powinniśmy dążyć, aby możliwości te były w pełni wykorzystane. Wymaga to umacniania, dyscypliny inwestycyjnej, a nade wszystko podejmowania dalszych działań dla usprawniania procesów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#ZenonKomender">Obywatele Posłowie! Przebieg realizacji zadań roku ubiegłego — podobnie jak lat poprzednich bieżącego pięciolecia — wskazuje, że jednym z podstawowych źródeł i czynników szybszego rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju jest rosnąca aktywność produkcyjna i społeczna ludzi pracy. Dużym wkładem w rozwój kraju w roku ubiegłym były realizowane zobowiązania produkcyjne i czyny społeczne podejmowane dla uczczenia 30-lecia Polski Ludowej. Nasza partia — w inicjatywie ludzkiej, w dążeniach i aspiracjach zmierzających do spożytkowania swych możliwości twórczych dostrzegała zawsze i upatruje nadal podstawową siłę rozwoju społecznego i ekonomicznego. Podejmujemy stale działania, aby tworzyć sprzyjające polityczne, ekonomiczne i organizacyjne warunki, w których praca, wiedza, inicjatywa dla rozwoju wymiany międzynarodowej procesu był nie notowany dotąd wzrost cen importowanych przez nas surowców i towarów. W 1974 r. gospodarka nasza dla przezwyciężenia tych trudności musiała skoncentrować się na systematycznym zwiększaniu eksportu. Jego wielkość — jak tu mówiono — w porównaniu z rokiem 1973 wzrosła o 29,4%. Jest to poważne osiągnięcie.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#ZenonKomender">Jak wynika ze sprawozdania Rządu — w stosunkach z wysoko rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi zwracano szczególną uwagę na rozwój kooperacji w przemysłach przetwórczych, co wiązało się z zakupami inwestycyjnymi. Uzyskujemy w ten sposób dostęp do nowoczesnej technologii i organizacji produkcji, a to tworzy długofalowe możliwości wzrostu eksportu. Niestety — jak wynika z rozeznania Najwyższej Izby Kontroli — wystąpiło w tej dziedzinie szereg trudności, które nie powinny się powtarzać. Zdarzały się opóźnienia w uruchamianiu nowych produkcji, w wielu wypadkach niezadowalająca była jakość wyrobów, nieterminowe dostawy, co w konsekwencji nie pozwalało na uzyskanie spodziewanych efektów ekonomicznych z eksportu.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#ZenonKomender">Rok 1974 potwierdził to, że najważniejszym dla nas kierunkiem rozwoju stosunków gospodarczych z zagranicą są pogłębiane z roku na rok powiązania ze Związkiem Radzieckim i z innymi krajami RWPG. Łączą nas z nimi wzajemnie korzystne warunki wymiany i współpracy, rozwija się specjalizacja i kooperacja produkcji, realizowane są wspólne przedsięwzięcia dwu- i wielostronne. Coraz powszechniejsza jest koordynacja planów rozwojowych poszczególnych działów gospodarki i branż oraz wieloletnich państwowych planów rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#ZenonKomender">W roku 1974 podpisano szereg porozumień wielostronnych dotyczących wieloletniego pokrywania potrzeb surowcowych, a szczególnie w zakresie dostaw gazu ziemnego, żelazostopów, surowców żelazodajnych. Podpisano kilka porozumień i umów o specjalizacji i kooperacji produkcji m.in. w przemyśle maszynowym, w zakresie uruchamiania energii atomowej, w przemyśle chemicznym, jak również w zakresie produkcji urządzeń wiertniczych do ropy i gazu, produkcji obrabiarek, linii automatycznych, a także urządzeń górniczych i wyrobów izotopowych.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#ZenonKomender">W roku ubiegłym opracowano też projekt planu wielostronnych przedsięwzięć integracyjnych na następną 5-latkę 1976–1980, w którym ujęto najważniejsze zadania realizowane wspólnie przez kraje RWPG w zakresie budowy obiektów, specjalizacji i kooperacji produkcji w przemyśle maszynowym i chemicznym oraz w zakresie rozwoju nauki i techniki.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#ZenonKomender">W warunkach obecnych, w warunkach nieustabilizowanej sytuacji na kapitalistycznych rynkach surowcowych — dostawy z krajów socjalistycznych, a przede wszystkim ze Związku Radzieckiego w ilościach określonych wieloletnimi umowami, umożliwiają oparcie naszego rozwoju na mocnych podstawach, zapewniają skuteczność planowania tego rozwoju. Polska ze swej strony zapewnia wzajemność tych korzyści i gwarancji. Ta forma powiązań gospodarczych jest wyrazistym potwierdzeniem wyższości współpracy państw socjalistycznych i znaczenia rynku socjalistycznego dla pomyślnego rozwoju uczestniczących w nim krajów.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Rok 1974 był rokiem jubileuszowym, rokiem obchodów 30-lecia Polski Ludowej. Obchody te potwierdziły wysoką pozycję Polski na arenie międzynarodowej, jej poważny liczący się udział w inicjatywach pokojowych państw socjalistycznych. Obchody te były również okazją do potwierdzenia jedności ideowo-politycznej naszego narodu, będącej fundamentalnym warunkiem pełnej realizacji śmiałych zamierzeń nowej polityki społeczno-gospodarczej. Konieczna mobilizacja sił społecznych powinna objąć wszystkich Polaków, jednocząc ich wokół wspólnych celów w oparciu o różne motywacje światopoglądowe. Dokonywać się to może przez poszerzanie dialogu władzy ze społeczeństwem, przez stałe i systematyczne zwiększanie zakresu informacji podawanych łącznie z właściwą ich interpretacją.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#ZenonKomender">Pomyślne wyniki realizacji planu w roku 1974 są konkretnym dowodem realności i niezbędności konsekwentnego działania na rzecz powiększenia sukcesów dynamicznej polityki społeczno-gospodarczej państwa.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#ZenonKomender">Z tym przekonaniem posłowie z Koła Poselskiego „Pax” będą głosować za udzieleniem Rządowi absolutorium za rok 1974.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#JanuszZabłocki">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rok 1974 jest czwartym rokiem planu 5-letniego, w którym znajduje odbicie nowa strategia rozwoju społeczno-gospodarczego. Jakkolwiek pięciolatka ta nie dobiegła jeszcze końca, to jednak, jak nam się wydaje, mamy już obecnie wystarczające przesłanki, by dokonać jej wstępnej oceny.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#JanuszZabłocki">Czterolecie 1971–1974 stanowi już okres zamknięty, możemy więc charakteryzować rozwój gospodarki w tym czasie łącznie. Jest to okres niezwykle dynamicznego rozwoju. Dochód narodowy wytworzony wzrastał w tych latach średniorocznie o 10,2%, a więc prawie o połowę szybciej niż planowano i o 1/2 szybciej niż w okresie poprzednim. Jeszcze szybciej, bo o 12,5% średniorocznie wzrastał dochód narodowy do podziału, co — jeśli pominąć ostatnie skoki rozwojowe w krajach naftowych — moż...</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#JanuszZabłocki">Już obecnie szuka się u nas przede wszystkim towarów nowoczesnych, trwałych, dobrych, o wysokim standardzie. I tylko taka produkcja zapewnia rzeczywistą równowagę towarowo-pieniężną, a zarazem najwłaściwsze wykorzystanie potencjału wytwórczego — materiałów, surowców, czasu i wysiłku ludzi. Nic tak nie podważa zaufania obywatela do polityki społeczno-gospodarczej, jak dopuszczanie na rynek wyrobów o niskim standardzie, z ukrytymi czy wręcz jawnymi brakami i to nierzadko, z etykietą i ceną nowości.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#JanuszZabłocki">Wymóg stałego podnoszenia jakości i nowoczesności dotyczy również — oczywiście w innych odniesieniach — produkcji dóbr inwestycyjnych, a szczególnie maszyn i urządzeń na potrzeby kraju i na eksport.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#JanuszZabłocki">Jeśli porównamy dziś jakość i różnorodność asortymentu naszych wyrobów ze stanem sprzed kilku lat, to postęp jest wyraźny. Dotyczy to głównie niektórych branż przemysłu lekkiego, spożywczego, chemicznego i maszynowego. Mamy coraz więcej towarów, które z powodzeniem mogą konkurować z podobnymi wyrobami renomowanych firm światowych. Nie oznacza to jednak, że osiągnięta już poprawa jest współmierna do potrzeb i możliwości, a zwłaszcza do środków przeznaczanych na rozwój i modernizację przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#JanuszZabłocki">W odczuciu społecznym dynamika ilościowego wzrostu produkcji stale wyprzedza — i to dość znacznie — tempo zmian jakościowych. Potwierdzają to statystyki. Udział nowych wyrobów w całej ofercie dostaw kształtuje się średniorocznie w granicach kilkunastu procent i nie wykazuje wyraźnej tendencji wzrostu. Od pewnego czasu liczba zakładów, których wyroby sygnowane są znakami jakości nie zwiększa się. W roku 1972 było ich 1059, w roku 1973 — 1042, a w roku ubiegłym — 1053. Na ten niedostateczny jeszcze postęp w zakresie poprawy jakości produkcji przemysłowej zwraca uwagę Najwyższa Izba Kontroli, podkreślając, że są przedsiębiorstwa, w których w 1974 r. nastąpił wzrost strat z tytułu braków, jak również obniżył się znacznie udział produkcji oznaczonej znakiem jakości.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#JanuszZabłocki">A przecież można śmiało powiedzieć, że mamy dziś zupełnie inny przemysł niż przed trzema czy czterema laty. Potencjał produkcyjny kraju wzbogaca się co roku o kilkadziesiąt nowych obiektów. Realizowany jest szeroki program modernizacji i rekonstrukcji technologicznej całych gałęzi i branż, i to często w oparciu o importowane technologie i wyposażenia. Jak to podkreślano w debacie sejmowej nad przebiegiem realizacji programu inwestycyjnego — w ciągu tego pięciolecia w samym tylko przemyśle wartość środków trwałych wzrośnie więcej niż o połowę.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#JanuszZabłocki">Ogromnym wysiłkiem całego społeczeństwa tworzymy nowoczesną bazę produkcyjną, zdolną sprostać coraz wyższym wymaganiom. Są to fakty tworzące nowy układ odniesienia, nową skalę możliwości i nowe kryteria oceny ogólnej efektywności gospodarowania. Chodzi przede wszystkim o to, by w możliwie najkrótszym czasie przestawić się z myślenia kategoriami głównie ilościowymi i koncentrować uwagę — w znacznie większym stopniu, niż dotychczas — na jakości. We wszystkich ocenach działalności produkcyjnej i usługowej ilość i jakość powinno się traktować jako równorzędne i wzajemnie współzależne parametry rozwoju. Z punktu widzenia czysto ekonomicznego wyższa jakość wyrobu, a więc wysoka jego użyteczność i niezawodność, a często unikalność — pozwalają producentom na odpowiednio korzystne kształtowanie ceny, a w rezultacie na osiągnięcie wyższego efektu finansowego, co w decydujący sposób wpływa na ogólną efektywność produkcji. Ale obok tego uzyskuje się wiele korzystnych skutków w świadomości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#JanuszZabłocki">Właśnie ostatnie lata są okresem działania kierownictwa na rzecz przyspieszenia jakościowych przemian całej naszej gospodarki, które w tak znacznej mierze decydują o wzroście efektywności wszelkich wysiłków społecznych. Podstawą tej strategii jest niezwykle śmiały program inwestycyjny i stała dążność do coraz lepszego wykorzystywania krajowego zaplecza naukowo-technicznego dla ulepszania konstrukcji i usprawnienia technologii oraz organizacji pracy. Towarzyszy temu stałe akcentowanie, że o tempie tych przeobrażeń decydują ludzie, ich ambicje, kwalifikacje i świadomość.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#JanuszZabłocki">Podczas obrad XVII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej I Sekretarz KC Edward Gierek, mówiąc o potrzebie stałego zwiększania efektywności wysiłku społecznego, stwierdził: „Pojęcie efektywności często zbyt jednostronnie wiąże się z działalnością produkcyjno-gospodarczą. Jednakże trwała efektywność gospodarcza jest nie do pomyślenia bez wysokiej efektywności wszystkich innych dziedzin działalności, pracy politycznej i pracy państwowej, nauki, techniki i kultury. Harmonijny rozwój wszystkich tych dziedzin wpływa na efektywność społeczno-ekonomiczną i decyduje o ogólnym poziomie pracy i życia w socjalistycznym społeczeństwie”. Wysoka Izbo! Rok 1974 był kolejnym rokiem rozwoju naszego handlu zagranicznego, przy czym wszystkie wysiłki koncentrowano na jeszcze wydatniejszej aktywizacji eksportu i racjonalizacji importu. Od realizacji tego stale aktualnego zadania zależy zarówno równowaga ekonomiczna i płatnicza kraju, jak i wykonanie wielu ważnych zadań produkcyjnych i inwestycyjnych. Były to zadania niezwykle trudne, bowiem — jak wiemy — poczynając od połowy 1973 r. wydatnie pogorszyły się ogólne warunki handlu zagranicznego. Wiązało się to z sytuacją na rynkach zachodnich, a zwłaszcza z kryzysem paliwowo-energetycznym oraz postępującym w świecie kapitalistycznym kryzysem walutowym i prawie powszechną inflacją. Jednym z wyrazów tego niekorzystnego i handlu zagranicznym. Godny jednak uwagi jest fakt, że tempo wzrostu w tych wszystkich dziedzinach, jakkolwiek wysokie, było jednak niższe niż w roku 1973, który można uznać za rok pod każdym względem szczytowy. Fakt ten, jak również pewne niekorzystne zjawiska, których nie było w latach poprzednich lub też nie ujawniły się takiej skali, wskazują, że gospodarka polska wydaje się zbliżać do pewnych barier, które mogą spowodować zwolnienie jej dalszej dynamiki. Oto niektóre z tych zjawisk.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#JanuszZabłocki">Coraz wyraźniejsze są sygnały, że na rynku pracy istniejące dotąd rezerwy siły roboczej są na wyczerpaniu i zaczyna się zaznaczać jej deficyt. Jest on szczególnie dotkliwy w pozaprzemysłowych działach gospodarki, co ogromnie utrudnia zwłaszcza rozwój usług. Ale na brak siły roboczej zaczyna cierpieć również rolnictwo i sam przemysł. Należy przy tym wziąć pod uwagę, że nastąpiło dalsze zwiększenie i tak już bardzo wysokiego wskaźnika aktywności zawodowej kobiet i aktywności zawodowej całej ludności, w czym Polska wysunęła się do czołówki światowej. Ma to określone konsekwencje społeczne.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#JanuszZabłocki">Jeszcze większe napięcie wystąpiło na odcinku inwestycji. Nakłady inwestycyjne w 1974 r. były dwukrotnie wyższe niż w 1970 r. Toteż w roku ubiegłym wystąpił poważny deficyt mocy wykonawczej przedsiębiorstw budowlanych. Skutkiem tego przydzielone lub wygospodarowane przez przedsiębiorstwa środki na inwestycje okazywały się często bez pokrycia, a tzw. limity inwestycyjne w planie przestawały być sprawnym regulatorem polityki inwestycyjnej. Koncentracja mocy budowlanej na robotach priorytetowych powodowała oczywiście opóźnienia i wydłużenia cykli w wielu innych inwestycjach, w tym służby zdrowia, pomocy społecznej, handlu czy oświaty, przynosząc wzrost zamrożenia środków.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#JanuszZabłocki">Nowe, a przy tym niekorzystne zjawiska wystąpiły w 1974 r. również w handlu zagranicznym. Ceny wielu importowanych produktów i półproduktów opartych na ropie wzrosły nieraz kilkakrotnie. Rok ubiegły zwiększył też istniejące już ujemne saldo w bilansie handlowym. Deficyt zaś w handlu zagranicznym wpłynął oczywiście na rynek wewnętrzny, powodując ograniczenia importu wielu towarów konsumpcyjnych i wzmożony nacisk na eksport.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#JanuszZabłocki">Ogólnie biorąc, na rynku krajowym utrzymywało się w roku ubiegłym napięcie, które wynikło ze znacznego, bo sięgającego 14,1% wzrostu dochodów ludności. Wprawdzie wzrost ten został zrównoważony globalnymi rozmiarami dostaw, ale ich struktura nie w pełni odpowiadała strukturze popytu, wskutek czego w wielu asortymentach wystąpiły braki rynkowe. Toteż wzrost dochodów ludności odłożył się w 46% we wkładach oszczędnościowych.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#JanuszZabłocki">Nowym zjawiskiem, które wystąpiło w roku ubiegłym, był widoczny zwyżkowy ruch cen. Ruch ten zaznaczył się zarówno na rynku towarów konsumpcyjnych, jak i w działalności inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#JanuszZabłocki">Szczególną uwagę w roku ubiegłym zwracał rynek mięsny. Na rynku tym wystąpił ogólny deficyt, jak również nierównowaga odcinkowa w zakresie lepszych gatunków mięsa, wędlin i przetworów. Przyczyny tego nie leżą w produkcji. Produkcja mięsa w ubiegłym roku wzrosła o 15%, a baza surowcowa tej produkcji — pogłowie zwierząt gospodarskich — było najwyższe w historii gospodarczej Polski Ludowej. Pogłowie trzody chlewnej w końcu ub.r. zbliżyło się do liczby 22 milionów sztuk, co sprawiło, iż Polska stała się pod tym względem piątym krajem na świecie i drugim w Europie, po ZSRR. Mimo to dostawy mięsa na rynek krajowy wzrosły tylko o 9,4%, dostawy wędlin tylko o 6%, a dostawy wyrobów wędliniarskich nie wzrosły prawie wcale. Wobec równoczesnego wzrostu dochodów nominalnych ludności rzędu 14% i przy słusznej decyzji zachowania cen mięsa bez zmiany musiał nastąpić niedobór podaży w stosunku do popytu.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#JanuszZabłocki">Zjawisko braku równowagi występuje nie tylko w sferze rynkowej. Istnieje ono również w zakresie struktury inwestycji, a w ubiegłym roku stan ten uległ jeszcze pogłębieniu. Te dysproporcje szczególnie dotkliwie odczuło budownictwo mieszkaniowe. Trzeba niestety stwierdzić, że budownictwo mieszkaniowe jest ciągle jeszcze jedynym działem gospodarki, który nie wziął udziału w wielkim skoku, jaki dokonała nasza gospodarka narodowa w ubiegłym czteroleciu. O ile w innych dziedzinach przekraczano zadania planowe nawet wskaźnikiem dwucyfrowym, to w budownictwie mieszkaniowym przekroczenie wyniosło zaledwie 0,8%. Wydłużające się okresy wyczekiwania na mieszkanie stanowią dotkliwy problem społeczny, zwłaszcza dla młodych małżeństw, których wyż przypada właśnie na lata siedemdziesiąte. Żywimy nadzieję, że wielkie nakłady na rozwój przemysłu budowlanego, a w szczególności fabryk domów, przyniosą w nadchodzących latach wyraźnie odczuwalną poprawę w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#JanuszZabłocki">Wysoka Izbo! Powiedzieliśmy na wstępie, że 1974 rok, którego wyniki w dzisiejszej debacie analizujemy, jest czwartym rokiem planu 5-letniego, planu, w którym znalazła odbicie nowa pogrudniowa strategia rozwoju. Toteż przyjąć trzeba, że wraz z oceną konkretnych wyników tego okresu dokonujemy oceny słuszności obranej wówczas drogi, przyjętych wtedy generalnych założeń strategicznych dalszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#JanuszZabłocki">Podstawą tej strategii było nowe ustawienie hierarchii celów planu. W planie na lata 1971–1975 na pierwsze miejsce wysunięte zostało zadanie systematycznej, powszechnie odczuwalnej poprawy bytowych, socjalnych i kulturalnych warunków życia ludności, dalszy zaś rozwój sił wytwórczych i efektywności gospodarowania pojmowany był jako środek służący na to by uznać za swoisty rekord światowy. Dodajmy do tego, że obroty w handlu zagranicznym i inwestycje wzrastały średniorocznie o 18,5%, a więc w ciągu czterech lat zostały prawie podwojone.</u>
          <u xml:id="u-15.19" who="#JanuszZabłocki">Dynamika ta miała oparcie w procesach produkcji. Produkcja przemysłowa wzrastała o 10,5%, a rolna o 5,5% średniorocznie. O ile wzrost 10-procentowy w przemyśle, jakkolwiek wysoki, spotykany bywa również w innych krajach, o tyle ponad 5-procentowe tempo wzrostu rolnictwa i to utrzymujące się przez cztery lata, może znowu uchodzić za rekord światowy.</u>
          <u xml:id="u-15.20" who="#JanuszZabłocki">Odmiennie niż w poprzednim okresie owoce tej wysokiej dynamiki przypadły w dużej części również sferze konsumpcji.</u>
          <u xml:id="u-15.21" who="#JanuszZabłocki">Dochody ludności rolniczej, które w poprzednim pięcioleciu wykazały bezwzględny spadek, teraz wzrastały średniorocznie o 11%. W podobnym tempie wzrosły dochody pozostałej ludności, a najbardziej znamienny wskaźnik — płace realne — wykazał średnioroczny wzrost w wysokości 7,2%, był więc trzy i pół razy wyższy niż w poprzednim okresie. Łącznie w ciągu ostatnich czterech lat płace realne wzrosły o jedną trzecią. Warto zauważyć, że na taki wzrost zarobków ludzie pracy w Polsce musieli czekać przedtem trzynaście lat, tj. od roku 1957 do 1970. Osiągnięcie takich wyników w zakresie dochodów ludności, a zwłaszcza płac realnych, miało — niezależnie od ich aspektu ekonomicznego — olbrzymie znaczenie psychologiczne i polityczne.</u>
          <u xml:id="u-15.22" who="#JanuszZabłocki">Oceniając osiągnięte wyniki, nie sposób nie zatrzymać się nad polityką socjalną. Tutaj postęp w latach 1971–1974 jest szczególnie widoczny na tle poprzednich okresów, kiedy to obserwowaliśmy z troską i niepokojem panującą w tej dziedzinie stagnację.</u>
          <u xml:id="u-15.23" who="#JanuszZabłocki">Z niemałą satysfakcją odnotowujemy zwłaszcza postęp w dwóch dziedzinach, które są szczególnie doniosłe dla przyszłości naszego narodu i których niepokojącą sytuację wielokrotnie i bez większego rezultatu sygnalizowaliśmy w poprzednim okresie w wystąpieniach naszego Koła. Chodzi o pomoc rodzinie i kobiecie pracującej oraz aktywną politykę ludnościową państwa. Szeroka opinia społeczna w Polsce z uznaniem przyjmuje wyraźną zmianę klimatu wokół tych spraw, jaka daję się odczuć w ostatnich latach. Tworzenie właściwych warunków dla umocnienia rodziny i wzrostu jej funkcji wychowawczych, troska o warunki życia rodzin wielodzietnych i pracującej matki, sprawy opieki nad dzieckiem i pomocy młodym małżeństwom — znalazły w pracach Sejmu i Rządu właściwą sobie rangę, co wyraziło się w licznych aktach normatywnych.</u>
          <u xml:id="u-15.24" who="#JanuszZabłocki">Dość wymienić takie decyzje, jak podwyższenie zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego do 100% zarobku, przedłużenie płatnego urlopu macierzyńskiego do 16 lub 18 tygodni, a w wypadku urodzenia bliźniąt do 26 tygodni, przedłużenie okresu pobierania zasiłku opiekuńczego do 60 dni. Nastąpiła pewna reforma systemu zasiłków rodzinnych, w wyniku której zasiłek w przeciętnej rodzinie wzrośnie ze 190 do 295 zł. Podjęto również ważną decyzję o przedłużeniu do lat trzech bezpłatnego urlopu na wychowanie małego dziecka, jakkolwiek doświadczenia zdają się wskazywać, że decyzja ta stanowi dobrodziejstwo głównie dla rodzin o wyższych dochodach, które stać na rezygnację z pracy zarobkowej matki. Dlatego należałoby wrócić może do dezyderatu, wysuniętego kiedyś przez sejmową Komisję Pracy i Spraw Socjalnych, ustanowienia zasiłku opiekuńczego dla matki posiadającej dziecko do lat trzech, która w celu opieki nad nim przerywa pracę.</u>
          <u xml:id="u-15.25" who="#JanuszZabłocki">Szeroka opinia polska przyjęła też z uznaniem sformułowaną przez I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka w przemówieniu do kobiet w dniu 6 marca br. — zapowiedź podjęcia przez państwo aktywnej polityki demograficznej: „Polityka partii, polityka socjalistycznego państwa musi brać pod uwagę dalekosiężne interesy przyszłości (…). Ten właśnie wzgląd każę nam z całym poczuciem odpowiedzialności zastanowić się nad dalszym biologicznym rozwojem narodu (…). Nie zawsze nasze państwo musiało prowadzić aktywną politykę demograficzną. Dziś okazuje się ona koniecznością. Dlatego niezbędne jest opracowanie szerokiego programu, określającego formy pomocy dla rodzin wychowujących dzieci, a zwłaszcza rodzin wielodzietnych. Przedstawimy ten program za kilka miesięcy na VII Zjeździe naszej partii”. Przy opracowywaniu tego programu należałoby przeanalizować i odpowiednio zharmonizować wszystkie instrumenty polityki ludnościowej. Jej rezultaty zależą bowiem nie tylko od zwiększenia globalnych nakładów na świadczenia socjalne na rzecz rodziny, ale również od właściwego ich rozdziału, rozdziału w taki sposób, by najefektywniej służyły przyjętym celom polityki ludnościowej. Można to zilustrować na przykładzie wspomnianej reformy systemu zasiłków rodzinnych. Zwiększyła ona — co jest bardzo pozytywne — rozmiary świadczeń z 8,4 mld zł do 14,6 mld zł w skali rocznej. Wymagałoby jednak zbadania, czy przyjęte zasady rozdziału tych świadczeń pozwalają im spełnić optymalny z punktu widzenia polityki ludnościowej efekt, jakim jest preferowanie rodzin o więcej niż dwojgu dzieciach. Należałoby również wrócić do postulatu ponownego zbadania skutków społecznych działania ustawy o przerywaniu ciąży z 27 kwietnia 1956 roku i jej przepisów wykonawczych. Pragnę przypomnieć, że w tej sprawie nasze Koło złożyło na ręce Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej memoriał jeszcze w marcu 1969 roku.</u>
          <u xml:id="u-15.26" who="#JanuszZabłocki">Jak na tle minionego czterolecia przedstawia się rok 1974? Największym osiągnięciem tego roku jest utrzymanie wysokiego tempa wzrostu w podstawowych działach gospodarki: w dochodzie narodowym, w produkcji przemysłowej, w funduszu spożycia, w inwestycjach coraz pełniejszemu zaspokajaniu rosnących potrzeb społeczeństwa. Towarzyszyło temu założenie, że takie ustawienie hierarchii celów bynajmniej nie pociągnie za sobą osłabienia dynamiki rozwoju gospodarczego naszego kraju, ale przeciwnie, stanowić będzie bodziec dla jej spotęgowania.</u>
          <u xml:id="u-15.27" who="#JanuszZabłocki">Wyniki gospodarcze osiągnięte w minionych 4 latach w naszym przekonaniu potwierdzają w pełni słuszność tych założeń. Nie jest w sprzeczności z tym stwierdzeniem konstatowany przez nas przed chwilą względny spadek tempa wzrostu w ostatnim roku ani niektóre niekorzystne zjawiska w naszej gospodarce, na których zatrzymywaliśmy uwagę Wysokiej Izby. Zjawiska te świadczą przede wszystkim o tym, że obok trudnych do przewidzenia czynników obiektywnych, takich jak ostatnio sytuacja w handlu zagranicznym czy w rolnictwie, w ciągu minionego czterolecia uległy wyczerpaniu niektóre z dotychczasowych rezerw przyśpieszonego wzrostu, te mianowicie, które były prostsze i łatwiejsze do uruchomienia. Kontynuowanie dotychczasowej drogi, drogi wysokiej dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego, będzie więc wymagało w następnym pięcioleciu sięgnięcia do nowych, głębszych rezerw. Gdzie takich rezerw należy szukać? Upatrujemy je przede wszystkim w intensyfikacji naszej gospodarki, w podniesieniu jej efektywności dzięki pogłębionym zmianom systemowym, upowszechnionym na całym obszarze gospodarowania. Upatrujemy je również w sferze pozaekonomicznej, przede wszystkim w stylu kierowania życiem politycznym, w dziedzinie stosunków między władzą a społeczeństwem. Jeżeli w okresie, w który wchodzimy, władza chce uruchomić nowe rezerwy społeczne i psychologiczne na skalę dotąd nie spotykaną, odpowiadającą wielkości prezentowanego przez siebie programu, to wydaje się to możliwe jedynie wtedy, gdy na gruncie nowych struktur administracyjnych i gospodarczych potrafi w sposób rzeczywisty pogłębić więź i dialog ze społeczeństwem. Jedynie bowiem na tej drodze, na drodze rzeczywistego, odczuwalnego powszechnie postępu demokracji socjalistycznej, osiągnąć można większe współuczestnictwo wszystkich obywateli, większą identyfikację całego narodu z ambitnymi zadaniami stanowiącymi o jego przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-15.28" who="#JanuszZabłocki">Za odcinek szczególnie ważny uznajemy sferę stosunków państwa z kościołem. Z uznaniem przyjęliśmy przed laty zapowiedź, iż Rząd zmierzać będzie do pełnej normalizacji stosunków z kościołem. Nie chcę zatrzymywać się nad tym zagadnieniem, na temat którego zarówno ja sam, jak i moi koledzy z Koła wypowiadaliśmy się już w tej Izbie. Pragnę jedynie zapewnić, iż doceniamy to wszystko co do tej pory zostało na tym odcinku uczynione, jakkolwiek są to dopiero początki drogi. Jesteśmy też świadomi, iż normalizacja jest procesem, wymagającym od obu stron cierpliwego rozwiązywania wielu trudnych i skomplikowanych problemów, potrzebuje więc z natury rzeczy — czasu.</u>
          <u xml:id="u-15.29" who="#JanuszZabłocki">Na tym tle widzimy również dalszą rolę Koła Poselskiego „Znak”, w imieniu którego przemawiam, jak również stojącego za nim ruchu. Ruch ten, działający już od lat przeszło osiemnastu, jako jedno z trzech istniejących w Polsce ugrupowań katolików świeckich, stanowi szczególną formę obecności i uczestnictwa sił chrześcijańskich w życiu naszego socjalistycznego państwa. Niezależnie od różnych tendencji, które mogą występować wewnątrz ruchu „Znak”, łączy go nie tylko wspólna baza przekonań światopoglądowych, ale i pewien swoisty, jemu właściwy, wykształcony wieloletnią praktyką styl postawy politycznej. Jak moglibyśmy go scharakteryzować?</u>
          <u xml:id="u-15.30" who="#JanuszZabłocki">Po pierwsze — działając na gruncie wspólnego programu Frontu Jedności Narodu i uznając jego pryncypia, czynimy to z własnych pozycji ideowych, rezerwując sobie w sprawach konkretnych prawo do własnego, odrębnego sądu i do krytyki; świadomi, że z prawa tego trzeba korzystać odpowiedzialnie, nie uważamy za możliwe z niego zrezygnować.</u>
          <u xml:id="u-15.31" who="#JanuszZabłocki">Po drugie — działamy jako grupa katolików świeckich samodzielnie i na własną odpowiedzialność, ale w łączności i dialogu z hierarchią kościelną.</u>
          <u xml:id="u-15.32" who="#JanuszZabłocki">Po trzecie — przywiązujemy istotne znaczenie do autonomii naszych środowisk, wyrażającej się w ich prawie do samodzielnego samookreślenia ideowego i do samodzielnego regulowania przez nie ich własnych stosunków wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-15.33" who="#JanuszZabłocki">Respektowanie tych zasad, mimo wszystkich zachodzących w ruchu zmian, stanowiło zawsze o jego tożsamości ideowej na przestrzeni minionych kilkunastu lat. Będzie też stanowiło o jego tożsamości w czasie, który mamy przed sobą.</u>
          <u xml:id="u-15.34" who="#JanuszZabłocki">Przemawiając dzisiaj w imieniu Koła Poselskiego „Znak”, pragnę na koniec podkreślić, że nasze głosowanie za wnioskiem o udzielenie Rządowi absolutorium za działalność w roku ubiegłym rozumiemy jako równoznaczne z naszym zasadniczym opowiedzeniem się za tą generalną linią strategii rozwojowej, która legła u podstaw bieżącej pięciolatki. Strategia ta, będąca dziełem pogrudniowego kierownictwa partii, na czele z jej I Sekretarzem Edwardem Gierkiem, zweryfikowana praktyką minionych czterech lat — jest cennym dorobkiem polskiej myśli socjalistycznej i powinna pozostać trwałą wytyczną przy planowaniu dalszych okresów.</u>
          <u xml:id="u-15.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#AndrzejWerblan">Ogłaszam 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 05 do godz. 11 min. 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#HalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Czesław Rachel.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#CzesławRachel">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, który reprezentuję w dzisiejszej debacie, będzie głosował za wnioskiem o udzielenie absolutorium Rządowi za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1974 r. Stanowisko nasze jest rezultatem wszechstronnej oceny wykonania generalnych założeń społeczno-gospodarczego planu rozwoju kraju i budżetu w roku ubiegłym oraz analizy tych fragmentów, które stanowią przedmiot szczególnego zainteresowania Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#CzesławRachel">Przedstawiamy nasze stanowisko obywatelom posłom w głębokim przeświadczeniu o słuszności działań Rządu podejmowanych w interesie kraju i obywateli.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#CzesławRachel">Główną cechą charakterystyczną obecnej polityki społeczno-ekonomicznej jest wyraźne i zdecydowane podporządkowanie rozwoju gospodarczego lepszemu zaspokojeniu potrzeb społecznych. Odbywa się to w określonym klimacie moralno-politycznym, wpływającym bezpośrednio na stałe doskonalenie metod kierowania państwem zarówno w życiu ekonomicznym, politycznym, jak i społecznym. Ścisły związek celów społecznych z zadaniami gospodarczymi, dbałość o dzień dzisiejszy, a równocześnie wypracowanie warunków długofalowego rozwoju decydują o tym, że motywacje dobrej roboty, gospodarności, stają się dla coraz większej liczby obywateli sprawami oczywistymi. Wyraźnym tego świadectwem była wzmożona aktywność społeczno-zawodowa, zamanifestowana w roku ubiegłym — roku 30-lecia Polski Ludowej. Pozwoliło to utrzymać, a w niektórych dziedzinach gospodarki zwiększyć wysoką i tak dynamikę rozwojową. Największe efekty osiągnął przemysł, przekraczając plan o 3,1%, to jest o 55 mld zł, w tym około 26 mld zł to wartość produkcji dodatkowej, podjętej na apel Sekretariatu Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Rządu. Nastąpiły dalsze, korzystne zmiany w unowocześnianiu struktury produkcji, a także nastąpiła pewna poprawa zaopatrzenia w surowce i materiały.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#CzesławRachel">W roku ubiegłym bardziej prawidłowo kształtowała się również realizacja polityki zatrudnienia, co miało niewątpliwy związek ze wzrostem technicznego uzbrojenia pracy. Wysokiej dynamice przychodów pieniężnych ludności towarzyszył wzrost produkcji na rynek i zwiększenie dostaw. Utrzymano globalną równowagę rynkową, czego nie można jednak odnieść do wszystkich odcinków rynku.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#CzesławRachel">Obywatele Posłowie! Czy wszystko w urządzeniu naszego wspólnego domu przebiegało bez zakłóceń, trosk i kłopotów? Oczywiście, że nie. Byłoby jednak pomniejszeniem uznania dla wysiłku i ofiarnej pracy Rządu w przełamywaniu rozlicznych trudności, gdybyśmy mówili wyłącznie o samych blaskach w realizacji ubiegłorocznego planu społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#CzesławRachel">Mówiąc o niedomaganiach — mówimy o nich z pozycji uczciwej troski, dla wyciągnięcia wniosków na dziś czy na jutro. Trzeba więc pamiętać, że nie we wszystkich dziedzinach gospodarki korzystne zjawiska występowały w sposób równomierny. Mimo generalnego przekroczenia zadań w przemyśle — nie osiągnięto zaplanowanej produkcji w przemysłach: chemicznym, maszynowym, lekkim i materiałów budowlanych. Nie wszędzie uzyskano zakładaną efektywność zastosowania rozwiązań licencyjnych. Również w budownictwie za znacznym postępem w jego modernizacji i mechanizacji nie nadążała jakość, a zwłaszcza jakość budownictwa mieszkaniowego. Na skutek niekorzystnych warunków atmosferycznych, produkcja rolna zwiększyła się jedynie o 1,9% wobec planowanej 4,3%. Spowodowało to określone trudności na rynku żywnościowym.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#CzesławRachel">Wysoki Sejmie! W toku szczegółowej debaty w komisjach sejmowych mieliśmy możność ustosunkowania się do poszczególnych fragmentów wykonania planu i budżetu za rok ubiegły. Pragnę więc dzisiaj przekazać obywatelom posłom syntetyczną ocenę sytuacji w sferze usług, które dla Stronnictwa Demokratycznego stanowią przedmiot szczególnego zainteresowania. Widzimy przecież, jak ranga i znaczenie usług systematycznie rosną w miarę zwiększania się dobrobytu społeczeństwa. Obecnie usługi stają się jednym z ważnych czynników wyznaczających dynamikę i harmonijność obydwu elementów rozwoju kraju — rozwoju społecznego i rozwoju gospodarczego. Mówił o tym na I Krajowej Konferencji PZPR I Sekretarz Komitetu Centralnego Edward Gierek.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#CzesławRachel">Na przestrzeni ubiegłego roku Rząd nadal podejmował wiele przedsięwzięć w celu zwiększenia usług świadczonych dla ludności. Odegrały one ważną rolę w utrzymaniu równowagi rynkowej. Usługi dla ludności świadczone przez gospodarkę uspołecznioną wzrosły o 14%. Niestety, był to wzrost poniżej zadań ustalonych w programie przyspieszonego rozwoju usług odpłatnych dla ludności na lata 1974–1975. Wartość usług świadczonych przez drobną wytwórczość była o prawie 17% wyższa niż w roku 1973. Zadania podstawowe zostały wykonane. Wzrosły usługi świadczone na rzecz rolnictwa tak przecież istotne dla rozwoju produkcji roślinnej i hodowlanej. Natomiast nie w pełni zrealizowano zadania dodatkowe, zwłaszcza w spółdzielczości pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#CzesławRachel">Poważne zadania w świadczeniu usług dla ludności spełnia drobna wytwórczość, której rola w całokształcie gospodarki narodowej musi systematycznie wzrastać. Sprawom tym Stronnictwo Demokratyczne poświęca najbliższe posiedzenie Centralnego Komitetu.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#CzesławRachel">Kiedy mówimy o usługach, nie sposób pominąć rzemiosła indywidualnego, bowiem i tu sytuacja w dziedzinie świadczenia usług nadal wymaga poprawy.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#CzesławRachel">W wykonaniu postanowienia Prezydium Rządu Minister Handlu Wewnętrznego i Usług oraz Minister Finansów przedstawili Premierowi informację o przyczynach trudności w rozwijaniu usług dla ludności w rzemiośle, a także niedostatecznego wzrostu liczby zakładów usługowych wraz z wnioskami mającymi na celu poprawę sytuacji. Informacja ta wymienia 3 podstawowe zjawiska: trudności lokalowe, spadek zainteresowań młodzieży pracą w rzemiośle oraz stałe zapotrzebowanie jednostek uspołecznionych na dostawy i usługi rzemiosła. Z tych względów założony w roku 1974 przyrost 10,5 tys. zakładów nie został zrealizowany. Wartość usług dla ludności świadczonych przez rzemiosło wzrosła wprawdzie o 15%, nadal jednak duża część możliwości rzemiosła nie jest w pełni wykorzystana.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#CzesławRachel">Niesprzyjającą okolicznością w zakresie usług dla ludności jest klasyfikacja usług. Przykładem w tej mierze może być choćby fakt, że założenie światła w mieszkaniu na zlecenie przysłowiowego Kowalskiego — jest usługą dla ludności. Założenie światła u tego samego Kowalskiego na zlecenie administracji — staje się usługą na rzecz gospodarki uspołecznionej, choć z tego światła korzysta tenże Kowalski.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#CzesławRachel">Rozumiemy, że tak pojmowaną i stosowaną kwalifikację określa kasa, z której usługa jest opłacana, choć w przytoczonym przykładzie środki płyną z funduszu indywidualnego spożycia i służą indywidualnemu spożyciu.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#CzesławRachel">Wysoki Sejmie! W roku 1974 nastąpił dalszy znaczny rozwój usług ogólnospołecznych i zwiększenie wydatków z budżetu państwa na cele socjalne, naukę, oświatę i wychowanie, ochronę zdrowia, kulturę, sztukę oraz na turystykę. Zarówno usługi ogólnospołeczne, jak i usługi bytowe stają się z każdym rokiem coraz bardziej miarą postępu i wpływają na oblicze nowoczesności naszego kraju, decydują o poziomie życia obywateli.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#CzesławRachel">Głosując za wnioskiem o udzielenie absolutorium dla Rządu, uczynimy to w głębokim przekonaniu, że rok ubiegły był kolejnym etapem realizacji programu przyjętego na VI Zjeździe PZPR — programu, który przed czterema laty przyjęliśmy jako swój własny. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#StanisławRostworowski">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Jest rzeczą oczywistą, że podobnie jak moi przedmówcy, będę wyrazicielem wysokiego uznania dla wysiłków Rządu, które zapewniły tak dobre wykonanie planu rozwoju społeczno-gospodarczego i budżetu państwa za rok 1974. A przecież wszyscy wiemy, że był to rok najbardziej decydujący o ostatecznych rezultatach gospodarczych w bieżącej pięciolatce. Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie głosowało za udzieleniem absolutorium dla Rządu za okres sprawozdawczy.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#StanisławRostworowski">Utrzymanie wysokiego tempa rozwoju kraju przez okres już kilkuletni musi wywrzeć określone reperkusje w dziedzinie świadomości narodowej. Długi był czas, gdy odczuwaliśmy naszą słabość ekonomiczną. Nie umniejszało to w niczym naszego przywiązania do ziemi polskiej, naszego patriotyzmu. Ale w szerokich sferach społecznych utwierdziła się świadomość, że państwo, które dopiero w tym stuleciu odzyskało niepodległość, że kraj wyniszczony wojną, czy to wreszcie organizm ustrojowy, przeżywający określone przemiany, kładący większy nacisk na zasady sprawiedliwości niż realne efekty ekonomiczne — nie może w pełni uczestniczyć w grze sił państw tradycyjnie wysoko rozwiniętych. Dziś natomiast w naszej najbliższej rodzinie państw socjalistycznych w zakresie wzrostu dochodu narodowego zajmujemy drugie miejsce, a ogromne tempo wzrostu inwestycyjnego stawia nas na jednym z pierwszych miejsc w świecie.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#StanisławRostworowski">Dzieje się to jednocześnie w okresie, kiedy rozwinięte kraje świata zachodniego przeżywają największy od zakończenia drugiej wojny światowej spadek koniunktury gospodarczej. W roku 1974 siedem największych państw kapitalistycznych, na które przypada 80% produkcji wszystkich państw strefy dolarowej, miało łącznie ujemny przyrost dochodu narodowego. Recesji nie uniknęły nawet Stany Zjednoczone, w których dochód narodowy zmniejszył się o 1,75%. Tymczasem łącznie kraje socjalistyczne uzyskały tempo wzrostu w skali 7,3%. Na oczach naszego pokolenia zaczyna przechylać się szala sił. To już nie zapowiedzi, nie duma narodowa, nie tylko gorący patriotyzm i przekonanie o słuszności wyboru społecznego, ale konkretne realia, suche cyfry zaczynają świadczyć o tym, że szliśmy i idziemy słuszną drogą. Wymowa tych faktów musi kształtować świadomość społeczną współczesnego pokolenia Polaków. Przeszliśmy przez najtrudniejsze, osiągnęliśmy bardzo wiele, pragniemy jeszcze więcej. Tylko dążenie do optimum, tylko przekonanie, że stać nas na wszystko — może przetworzyć wszelkie marzenia o szklanych domach w realną wizie przyszłej Polski.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#StanisławRostworowski">Wielkość dokonań gospodarczych nie miałaby jednak swego znaczenia, gdyby efekty naszej pracy nie podnosiły poziomu życia ludzi. W dzisiejszym społeczeństwie państwo wyznacza jednostce jej przestrzeń życiową, wzywa ją do wysiłku, ale zapewnia jej także niezbędną ochronę. Dzisiejsza aktywność człowieka mieści się w dwóch sferach: życia rodzinnego i pracy zawodowej. Obie te sfery są tak wysoko cenione przez każdego, kto odczuwa więź z chrześcijaństwem. Warunki życia rodzinnego w ogromnej mierze rzutują na efekty wytwórczości zawodowej, a znów praca powinna przynosić korzyści materialne i duchowe w życiu rodziny.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#StanisławRostworowski">W programie działalności Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych na rok 1975 przewidziane jest przygotowanie projektu uchwały sejmowej o rodzinie. Jest to wyrazem przekonania, iż walor moralny, wychowawczy, a także biologicznych sił rodziny jest podstawą aktywności każdego społeczeństwa. Ogromnie istotnym zatem zagadnieniem jest to, czy system zaopatrzenia socjalnego preferuje siły reprodukcyjne rodziny. Dotychczasowe postanowienia w tej mierze, niestety, niekiedy nadal mają charakter dorywczo-interwencyjny. W maju ubiegłego roku zostało wydane rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych dotyczące reformy systemu zasiłków rodzinnych. Rozporządzenie to wprowadziło w swej części obowiązującej od 1 sierpnia 1974 r. zwyżkę zasiłków dla rodzin o najniższych dochodach pieniężnych. W rezultacie na jedno grono rodzinne o dochodzie na jedną osobę do 1000 zł przeciętna podwyżka zasiłku wyniosła 300 zł, a w gronach rodzinnych o dochodach na jedną osobę do 1400 zł przeciętna podwyżka wyniosła 167 zł. Skutki finansowe tych podwyżek musiał jednak w znacznej mierze niwelować występujący także wzrost kosztów utrzymania. Co prawda, od 1 sierpnia br. zasiłki dla rodzin najgorzej sytuowanych ulegną dalszemu podwyższeniu, co znajdzie odzwierciedlenie w ich budżetach domowych. Przewidywana jednak z kolei podwyżka dla rodzin lepiej sytuowanych nie stanowi już zachęty prokreacyjnej. Ponadto rozporządzenie preferuje model rodziny 3-dzietnej, podczas gdy pełną reprodukcję ludności zapewniłby model 4-dzietny. Wprowadzony system nie uwzględnia także faktu, że najwyższe wydatki na dzieci przypadają w ich wieku szkolnym. Przeprowadzone w Polsce badania wykazały, że w rodzinach tak zwanych „średnich”, w których zarobkująca głowa rodziny znajduje się w przedziale wiekowym 31 do 50 lat, mimo najwyższej w tym czasie skali dochodów zarabiającego, występuje zarazem największa ilość niezaspokojonych potrzeb z bieżących dochodów. Jest to wynikiem powiększających się wydatków na dorastające dzieci. Występujące w życiu tych rodzin trudności materialne może łagodzić tylko taki system świadczeń, w którym zasiłki rodzinne są zwiększane w przedziałach stosownych do wieku dzieci, a zatem i zmieniających się potrzeb materialnych rodziny. Nasz system zasiłków rodzinnych takiego rozwiązania jak dotąd nie przewiduje. Ogólnie — moim zdaniem — należałoby system ten traktować jako model otwarty, wymagający dalszych uzupełnień. Przeznaczona na jego reformę suma 4 mld zł w skali rocznej wydaje się w konsekwencji kwotą zbyt małą.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#StanisławRostworowski">Jednocześnie podjęliśmy szereg decyzji w dziedzinie polityki socjalnej, które w znacznym stopniu zaspokajają występujące potrzeby. Do takich na pewno należy zaliczyć ustanowienie funduszu alimentacyjnego, z którego usług skorzystało już 30 400 osób. Podobnie wprowadzenie dodatku opiekuńczego na dziecko kalekie wydatnie wsparło budżety domowe 40 tys. rodziców i opiekunów. Również postanowienia dotyczące ochrony prawnej kobiety adoptującej dzieci zasługują w pełni na ocenę pozytywną.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#StanisławRostworowski">Obywatele Posłowie! Wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że kierunek naszych prac ustawodawczych, inicjowany przez partię i Rząd, zmierza ku umocnieniu podstaw materialnych rodziny, umożliwiając jej tym samym wypełnianie funkcji rodzicielskich i wychowawczych Kodeks pracy wprowadził znaczne przedłużenie urlopów macierzyńskich. Ponadto kobieta może wykorzystać poza urlopem macierzyńskim z tytułu opieki nad dzieckiem dalszy 60-dniowy płatny urlop w ciągu każdego roku pracy. Z drugiej strony, wraz z potrzebami rozrastającej się gospodarki narodowej, jesteśmy zainteresowani zwiększaniem zatrudnienia kobiet, przy zachowaniu pełnej dyscypliny i efektywnym wykorzystaniu czasu pracy. Określone okoliczności kurczącego się, rynku pracy skłaniają nas do realizacji dwóch dość trudnych do pogodzenia celów. Z jednej strony chcemy, aby ustabilizowane funkcje rodziny sprzyjały wzrostowi przyrostu naturalnego, z drugiej strony jesteśmy zmuszeni kłaść nacisk na aktywność zawodową kobiet. Realizacja tych sprzecznych dążeń musi napotykać trudności. Przykładowo, znane mi z Chełma, Zakłady Obuwnicze, pracujące systemem taśmowym, zatrudniają dużą liczbę kobiet. Obecnie w tych zakładach, których załoga liczy $ 500 osób, znajduje się 600 kobiet będących w ciąży. Skorzystają one z długoterminowych urlopów, a ich zadania produkcyjne w ramach tego samego wynagrodzenia będzie musiała wykonać pozostała część załogi. W rezultacie, w odczuciu społecznym może się zrodzić przeświadczenie, iż państwo nasze ciężar przyznawanych uprawnień socjalnych przenosi na barki samych pracujących. Sprzyjałoby to wytworzeniu się atmosfery psychicznej niechęci wobec kobiet decydujących się na macierzyństwo. A sytuacja taka musi powodować określone perturbacje w samym procesie produkcji.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#StanisławRostworowski">Są to zagadnienia trudne, ale chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na jeden jeszcze aspekt wiążący się z tą sprawą. Wprowadzamy zasiłek połogowy, potem pokarmowy oraz opiekuńczy. Są to świadczenia okolicznościowe, które w razie ich zwielokrotnienia mogą oddziaływać inflacyjnie. Czy nie należałoby wobec tego raczej je skumulować w ramach zasiłku opiekuńczego, stanowiącego fundusz wypłat dla kobiet, które chciałyby korzystając z płatnego urlopu, na przykład rocznego, przerwać pracę zawodową i poświęcić się opiece nad swym dzieckiem? Chcę zwrócić uwagę, że takie rozwiązanie — płatny urlop, poza urlopem macierzyńskim, w okresie 6 do 8 miesięcy z wynagrodzeniem równym minimalnej pensji zostało już wprowadzone w Bułgarii. Rozwiązanie takie i u nas stwarzałoby niewątpliwie korzystne warunki do wychowania dziecka w najważniejszym okresie jego życia — do lat trzech. Zapewniałoby też lepszą ochronę zdrowia i psychiki pracującej kobiety. Przedsiębiorstwom dawałoby określony czas, umożliwiający uruchomienie zwolnionego funduszu płac. Wydaje mi się również, że interesująca i warta dyskusji jest koncepcja wprowadzenia ruchomego czasu pracy, zastosowanie czego wobec osób prowadzących gospodarstwa domowe miałoby niewątpliwie dodatnie znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#StanisławRostworowski">Wreszcie ostatnia uwaga z tego zakresu. Sądzę, że system żłobkowy należy traktować obecnie jako system zabezpieczenia wyjątkowego. Natomiast spółdzielczość mieszkaniowa powinna zapewnić bazę lokalową dla środowiskowych, małych punktów opieki nad dziećmi, prowadzonych przez odpowiednio do tych funkcji przeszkolone nie pracujące kobiety, z którymi rodzice zawieraliby odpowiednie umowy o zatrudnienie.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#StanisławRostworowski">Wiele tego typu zagadnień, traktujących o funkcjach rodzicielskich i wychowawczych rodziny, może stać się materiałem przygotowawczym do przewidywanej uchwały. Część tej problematyki obejmował Kodeks rodzinny i opiekuńczy, lecz traktował ją głównie w ramach stosunków interpersonalnych i prawa cywilnego. Dziś natomiast najważniejszym problemem stają się funkcje kobiety będącej zarazem podmiotem życia rodzinnego i prawa pracy. Właściwe wyważenie dwóch sfer jej życia: zajęć macierzyńsko-wychowawczych oraz pracy zawodowej staje się obecnie niewątpliwie najważniejszym zagadnieniem.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#StanisławRostworowski">Ogólnie stwierdzić trzeba, że ustawodawstwo nasze staje się coraz bardziej wyczulone na kwestie zabezpieczenia społecznego ludzi pracy. Coraz szersze grupy ludności obejmuje się zakresem świadczeń społecznych. Pragnę tu zwrócić uwagę na problem sióstr zakonnych, zatrudnianych coraz częściej nie tylko w zakładach opiekuńczych, ale przy pracy fizycznej w parafiach i innych instytucjach kościelnych. Jako osobom pracującym, niekiedy bardzo ciężko, powinno im także przysługiwać prawo do świadczeń społecznych, często zresztą już przyznawanych. Charakter osobowości prawnej parafii czy innych instytucji wyznaniowych może uzasadniać wprowadzenie ubezpieczenia sióstr zakonnych na warunkach osób zatrudnionych w instytucjach uspołecznionych.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#StanisławRostworowski">Ostatnią sprawą, na którą chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby, jest występujący rozziew pomiędzy bardzo pozytywnym trendem wzrostu przeciętnej płacy w gospodarce uspołecznionej a przeciętnym wymiarem łącznie traktowanych rent i emerytur. Przeciętna płaca w 1974 r. wyniosła 3 176 zł i wzrosła o 13,5%, przeciętna rento-emerytura wzrosła o 7%, i wyniosła 1 395 zł, co stanowi mniej niż połowę pensji. Problem rent i emerytur dotyczy 3 227 tys. obywateli w naszym kraju. Ustawa przyjęta przez Sejm w dniu 29 maja 1974 r. w zakresie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym miała na celu bezpośrednie powiększenie najniższych rent i emerytur oraz, począwszy od 1 stycznia 1975 r. — drogą łagodzenia dygresji ich wymiaru — zwiększenie emerytur wyższych. Zrealizowana pierwsza część postanowień ustawy spowodowała zwiększenie przeciętnej rento-emerytury o 146 zł. Skutki finansowe tej decyzji, jak i stopniowego zwiększania emerytur wyższego wymiaru, muszą być, niestety, niwelowane przez występującą zwyżkę kosztów utrzymania. Jednocześnie faktem jest, że na skutek stale rosnącego zatrudnienia w naszym kraju, przy bardzo dużej liczbie czynnych zawodowo, za których opłacane są składki ubezpieczeniowe — nadwyżka funduszu emerytalnego stale wzrasta. Po odliczeniu dotacji z budżetu państwa, nadwyżka tego funduszu w 1974 r. wyniosła 4 mld zł. W 1975 r. nadwyżka funduszu emerytalnego od początku jego istnienia osiągnie kwotę 31,5 mld zł. Tymczasem cały program dalszego podwyższania emerytur, zakreślony do 1980 r., ma przeciętnie zwiększyć jedno świadczenie o 360 zł. Przy obecnej zwyżce płac, nasz dotychczasowy system emerytalny będzie, w moim odczuciu, stale obciążany wzrastającą ilością świadczeń kwalifikujących się do kategorii starego portfela. Znaną jest rzeczą, że resort pracy, płac i spraw socjalnych uznaje konieczność reformy tego systemu. Bierze się tu pod uwagę kilka możliwych wariantów, m. in. łączne podwyższanie wszystkich świadczeń w relacji do wzrastających kosztów utrzymania. Odnoszę jednak wrażenie, że takie rozwiązanie miałoby tylko charakter interwencyjny i nie sprzyjałoby stabilizacji materialnej rencistów. Najdoskonalszym rozwiązaniem byłoby przeliczenie podstaw wymiaru rent i emerytur w kierunku rewaloryzacji ich do wymiaru obecnych uposażeń na danych stanowiskach i następnie dopiero obliczenie wymiaru świadczenia od tego zrewaloryzowanego już uposażenia. Nie sądzę też, aby dotychczasowa praktyka przyznawania zryczałtowanego dodatku na osobę utrzymywaną przez odbiorcę świadczeń była celowa. Należałoby w tej mierze pójść za przykładem wprowadzonych już częściowo w Związku Radzieckim rozwiązań, kształtując dodatek na osobę utrzymywaną w granicach 10–15% podstawy wymiaru renty czy emerytury.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#StanisławRostworowski">Wysoka Izbo! Poruszyłem tu szereg spraw w przekonaniu, że przygotowywany na kolejną pięciolatkę drugi etap realizacji założeń polityki socjalnej państwa będzie coraz bardziej kompleksowo ogarniał cykliczność potrzeb jednostki w całokształcie jej życia indywidualnego i obywatelskiego. Wskazując na niektóre sprawy, nie chciałem kwestionować słuszności dokonywanego jak dotąd wyboru priorytetów ani też ogromnej skali osiągnięć w zakresie rozwoju świadczeń społecznych, czego wyrazem jest chociażby to, że w 1970 r. na świadczenia te przeznaczyliśmy 50 mld zł, a obecnie przeznaczamy 95 mld zł. Skala dalszego postępu w tej mierze jest limitowana miernikiem upartej walki o zachowanie równowagi rynkowej w naszym kraju. Prowadzimy tę walkę kosztem dużych wysiłków, ale mimo wszystko ją wygrywamy. Rzeczą najbardziej doniosłą jest to, że z satysfakcją możemy oceniać dotychczasowe osiągnięcia, a te z kolei napawają nas optymizmem na przyszłość. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Witold Lipski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#WitoldLipski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zgłaszam pełne poparcie dla przedstawionego Wysokiej Izbie przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wniosku o podjęcie uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa w 1974 r. oraz udzielenia Rządowi absolutorium za okres sprawozdawczy.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#WitoldLipski">W swej uchwale z grudnia 1973 r. jako główne zadanie na rok ubiegły Sejm przyjął kontynuowanie dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej w celu umocnienia potencjału ekonomicznego kraju i zapewnienia na tej podstawie dalszej poprawy poziomu życiowego społeczeństwa. W strategii rozwoju na rok sprawozdawczy zaakcentowano ponadto konieczność poprawy efektywności gospodarowania oraz lepszego wykorzystania wymiany i współpracy gospodarczej, a także naukowo-technicznej z zagranicą dla realizacji podstawowych celów ogólnonarodowych.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#WitoldLipski">W świetle liczb określających postępy w produkcji materialnej uzyskane w ub. roku, zwłaszcza zaś w produkcji przemysłowej i budownictwie, jak również w świetle danych dotyczących wzrostu funduszu spożycia, widać wyraźnie, że podstawowe założenia strategii dynamicznego rozwoju przyjęte na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej czwarty rok z rzędu są realizowane pomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#WitoldLipski">Syntetycznym wskaźnikiem dorobku kraju w roku 1974 jest wzrost o prawie 10,4% dochodu narodowego wytworzonego. W stosunku do przyjętego planu dochód narodowy wytworzony zwiększył się o około 10 miliardów złotych. Biorąc pod uwagę fakt, że prawie 77% dochodu narodowego wytwarza się w przemyśle i budownictwie, i że w tych działach utrzymywało się najwyższe tempo wzrostu produkcji, trzeba wyrazić uznanie klasie robotniczej, wszystkim pracownikom tych podstawowych działów gospodarki narodowej za ofiarny wysiłek, dzięki któremu pomnożony został majątek narodowy, stworzono materialne podstawy dalszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#WitoldLipski">Osiągnięcia produkcyjne w ubiegłym roku stały się główną podstawą realizacji naczelnego celu naszej planowej gospodarki socjalistycznej, a mianowicie poprawy poziomu życia społeczeństwa. Wyrazem tego było przyspieszone wprowadzenie w życie programu socjalno-płacowego, zaakceptowanego przez Sejm w styczniu 1974 r. Jest sprawą niezwykle istotną, że w ramach ogólnej dużej dynamiki rozwojowej bardzo szybko wzrastały, czwarty rok z rzędu, płace realne, przy czym utrzymujące się tempo w tej dziedzinie było nadal szybsze niż przewidywał plan 5-letni i plan na rok ubiegły. Fakt ten znajduje swój wyraz także w wyższym tempie wzrostu dochodu narodowego do podziału niż wytworzonego.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#WitoldLipski">Wiadomo, że istotną przyczyną zaciemniającą w społecznym odczuciu dokonany szybki postęp w podnoszeniu stopy życiowej jest brak równowagi w zakresie niektórych artykułów rynkowych, przede wszystkim artykułów mięsnych, a na rynku wiejskim materiałów budowlanych i maszyn. Stąd też należy wyrazić uznanie Rządowi za podjęcie energicznych akcji zmierzających do zapewniania tej równowagi. Realistycznie patrząc na ten problem, musimy jednak uznać, że jego rozwiązanie nie jest wcale proste ani łatwe. Zapewnienie pełnej równowagi na rynku przy utrzymującym się tempie wzrostu dochodów ludności wymaga kompleksowego działania, ogólnonarodowego wysiłku: jeszcze większej wydajności pracy, znacznie oszczędniejszej gospodarki materiałowej, szybszego podnoszenia jakości produkcji. We wszystkich tych dziedzinach z inicjatywy partii Rząd opracował konkretne programy. Osiągnięcia przodujących robotników i chłopów, kolektywów czy całych zakładów pracy świadczą, że są to programy do zrealizowania. Chodzi jednak o to, aby skutecznie upowszechniać i wprowadzać w życie doświadczenia najlepszych. Wydaje się, że ugruntowanie w świadomości społecznej przekonania o ścisłej zależności między efektywnością gospodarowania na każdym stanowisku pracy i możliwościami zapewnienia na dłuższą metę pełnej równowagi na rynku — jest jednym z podstawowych warunków wyeliminowania występujących trudności. Ważną rolę do spełnienia ma w tej dziedzinie także nasz Sejm.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#WitoldLipski">Wysoka Izbo! Niekorzystnie kształtowały się warunki zewnętrzne w realizacji planu w roku ubiegłym. Wprawdzie struktura geograficzna naszych obrotów zagranicznych oraz współpraca w ramach RWPG uchroniły nasz kraj przed dotkliwymi skutkami kryzysu surowcowego oraz inflacji panującej w krajach zachodnich, jednakże pewne skutki tych zjawisk wpłynęły ujemnie na realizację naszych zamierzeń. Dotyczy to przede wszystkim trudności w zrealizowaniu naszych planów eksportowych na niektórych rynkach w krajach zachodnich oraz pogarszających się warunków obsługi kredytowej. Uzyskany w tych okolicznościach wzrost Obrotów w handlu zagranicznym o prawie 32%, a przede wszystkim wzrost eksportu o 29,4%, należy uznać za duże osiągnięcie.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#WitoldLipski">W tym miejscu warto przypomnieć, że aktywna polityka handlu i współpracy z zagranicą nie tylko pomaga realizować nasze główne cele gospodarcze i społeczne, lecz również spełnia dwie istotne funkcje o niezwykłej doniosłości politycznej. W stosunkach z krajami socjalistycznymi stanowi istotny czynnik integracji, ugruntowywania wszechstronnych więzów współpracy i przyjaźni. W stosunkach z pozostałymi krajami, przede wszystkim z europejskimi, jest ważnym, konkretnym elementem polityki pokojowego współistnienia, jest — niezależnie od korzyści ekonomicznych — istotnym wkładem w umacnianie pokoju, nadrzędnego celu politycznego wszystkich państw socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#WitoldLipski">Wysoka Izbo! Jak wiadomo, w strategii przyspieszonego rozwoju społeczno-gospodarczego niezwykle ważną rolę spełnia rolnictwo, a mówiąc ściślej, kompleks gospodarki żywnościowej. Wprawdzie udział rolnictwa w tworzeniu dochodu narodowego, w zatrudnieniu oraz w eksporcie maleje (i to jest prawidłowość każdego rozwijającego się kraju), to jednak spełnia ono nadal niezwykle istotną, niczym nie zastąpioną funkcję, przede wszystkim w zabezpieczeniu wzrostu płac realnych oraz poprawy poziomu życiowego społeczeństwa. Funkcja ta określana jest bardzo dokładnie przez udział artykułów żywnościowych w przeciętnym budżecie rodzinnym.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#WitoldLipski">Wagę rolnictwa i całej gospodarki żywnościowej podkreślają uchwały XV Plenum KC PZPR, poparte przez VII Plenum Naczelnego Komitetu ZSL, stanowiące podstawę uchwały podjętej przez Wysoki Sejm na wniosek klubów poselskich PZPR i ZSL w sprawie dalszej poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#WitoldLipski">Jak wiadomo, w ubiegłym roku niekorzystnie kształtowały się warunki do produkcji rolniczej, zwłaszcza roślinnej. Stąd też uzyskane wyniki — wyrażające się prawie 2-procentowym wzrostem produkcji globalnej i 6-procentowym wzrostem produkcji towarowej — należy uznać za dobre i wyrazić uznanie wszystkim tym, którzy w niezwykle trudnych warunkach nie szczędzili wysiłku, aby zapewnić zbiór wszystkich ziemiopłodów.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#WitoldLipski">Oceniając sytuację rolnictwa w ubiegłym roku, uwzględnić należy następujące elementy:</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#WitoldLipski">1) wysoki stan pogłowia bydła, a zwłaszcza trzody chlewnej, 2) wyraźnie mniejsze, przy wysokiej obsadzie zwierząt, własne zasoby paszowe o znacznie niższej wartości odżywczej.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#WitoldLipski">Wpłynęło to na przełomie roku na decyzje produkcyjne, zwłaszcza indywidualnych rolników, w rezultacie czego nastąpiło pewne osłabienie dynamiki wzrostu pogłowia trzody oraz produkcji mleka. W związku z tym konieczne jest obecnie bardziej niż dotąd skuteczne działanie w zakresie nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych w hodowli poprawiających relacje ekonomiczne, obniżających pracochłonność, zwiększających efektywność stosowania pasz — prowadzących w rezultacie do obniżki jednostkowych kosztów produkcji. Sprawą najważniejszą jest i pozostaje we wszystkich sektorach i grupach gospodarstw działanie zmierzające do zwiększenia produkcji pasz gospodarskich.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#WitoldLipski">Przyjęło się powszechnie, że w rolnictwie — ze względu na zmienność warunków klimatycznych — za miarodajne uważa się przeciętne z 4 lat. Stosując te mierniki, wypada podkreślić, że przy sprzyjających na ogół warunkach przyrodniczych uzyskaliśmy w latach 1970–1974 przyspieszony wzrost produkcji globalnej o 5,6% średniorocznie. Przyrost produkcji towarowej był jeszcze wyższy i wynosił średniorocznie ponad 8%. Warto podkreślić, że PGR i rolnicze spółdzielnie produkcyjne, dzięki wyższym nakładom i lepszemu wyposażeniu technicznemu uzyskały jeszcze szybsze tempo wzrostu zarówno produkcji globalnej, jak i towarowej.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#WitoldLipski">Należy dodać, iż w samych gospodarstwach indywidualnych występuje duże zróżnicowanie dynamiki wzrostu produkcji. Najaktywniej zaznaczyły swój udział w rozwoju produkcji gospodarstwa specjalistyczne. Gospodarstwa te, uzyskując wyższe dochody, więcej inwestują i są bardziej chłonne na usługi produkcyjne, świadczone przez spółdzielnie kółek rolniczych oraz państwowe i spółdzielcze gospodarstwa rolne. Najszybciej wchodzą one w związki kooperacyjne między sobą, tworząc zespoły chłopskie, oraz wiążą się współpracą produkcyjną z gospodarstwami zespołowymi kółek rolniczych, rolniczymi spółdzielniami produkcyjnymi i PGR.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#WitoldLipski">Rok ubiegły w rolnictwie stanowił jeszcze. jeden dowód na to, że:</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#WitoldLipski">— po pierwsze — warunki atmosferyczne odgrywają ciągle niezwykle istotną rolę w kształtowaniu się wyników produkcyjnych w tym dziale gospodarki narodowej;</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#WitoldLipski">— po drugie — wpływ warunków atmosferycznych można jedynie ograniczyć przez przyspieszenie inwestycji melioracyjnych i lepsze techniczne uzbrojenie rolnictwa oraz efektywniejsze formy organizacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#WitoldLipski">Wypada stwierdzić, że przeciętne 4-letnie, jako miernik wyników, powinny być stosowane nie tylko w odniesieniu do plonów, lecz także wobec takich dziedzin, jak przede wszystkim efektywność eksportu i opłacalność importu, gdyż ogromne wahania cen artykułów rolnych na rynkach światowych utrudniają podjęcie właściwej decyzji, opartej na danych tylko z jednego roku.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#WitoldLipski">Generalnie można stwierdzić, że poprzedni rok przyniósł dalsze pogłębienie synchronizacji rozwoju wszystkich członów gospodarki żywnościowej z rozwojem całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#WitoldLipski">Umocniła się ponadto pozycja gospodarcza uspołecznionego sektora gospodarki rolnej. Wzrosła rola uspołecznionych gospodarstw rolnych jako ośrodków kultury rolnej i wzorców postępu społecznego oraz techniczno-ustrojowego.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#WitoldLipski">Zwiększyła się rola chłopskich organizacji społeczno-gospodarczych w rozwoju wsi. Kółka rolnicze i ich przedsiębiorstwa usługowe poszerzyły zakres produkcyjnej obsługi chłopskich gospodarstw. Spółdzielczość rolnicza, a zwłaszcza GS, spółdzielczość mleczarska i ogrodniczo-pszczelarska zwiększyły usługi handlowe, a także rozszerzyły swoją pozycję organizatorską i integracyjną w stosunku do chłopskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#WitoldLipski">Notując z satysfakcją wzrost produkcji rolniczej, przemiany społeczno-ustrojowe rolnictwa oraz dokonujący się postęp społeczny na wsi, trzeba stwierdzić, że w roku ubiegłym ujawniły się z większą niż w latach poprzednich siłą, stale wzrastające i nie w pełni zaspokojone potrzeby rolnictwa w zakresie techniki, technologii, przemysłowych pasz, produktów chemii, a przede wszystkim materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-22.24" who="#WitoldLipski">Upowszechnia się świadomość, że rolnictwo potrzebuje postępu organizacyjnego oraz postępu w zakresie podnoszenia poziomu kwalifikacji rolników i pracowników służb rolnych. Należy wyrazić przekonanie, że dokonana reforma administracyjna, której jednym z głównych zadań jest umocnienie gminy, przyczyni się do stworzenia korzystniejszych warunków organizacyjnych zapewniających wzrost produkcji rolniczej. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe wspólnie z organizacjami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej uważa działanie w tej dziedzinie za niezwykle ważne i pilne zadanie.</u>
          <u xml:id="u-22.25" who="#WitoldLipski">Wysoka Izbo! W roku ubiegłym obchodziliśmy jubileusz 30-lecia Polski Ludowej. Stąd też wydaje się uzasadnione, aby bilans 1974 roku ocenić także z historycznego punktu widzenia. Stanowił on bowiem liczący się wkład w umocnienie pozycji naszego państwa jako sojusznika ideowego, politycznego i partnera gospodarczego krajów socjalistycznych oraz atrakcyjnego i cenionego kontrahenta tak wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych, jak i krajów tzw. trzeciego świata.</u>
          <u xml:id="u-22.26" who="#WitoldLipski">Kończąc pragnę stwierdzić, że z tym przeświadczeniem Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego głosować będzie za przyjęciem uchwały przedłożonej przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-22.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#HalinaSkibniewska">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#HalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#HalinaSkibniewska">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa oraz przyjęcia wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia 1974 do 31 grudnia 1974 r. — jest Obywatelom Posłom przedstawiony w sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (druk nr 219).</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#HalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#HalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#HalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#HalinaSkibniewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#HalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził sprawozdania Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa za okres od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1974 r. oraz za powyższy okres udzielił Rządowi absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#HalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (druki nr 202 i 213).</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma sprawozdawca poseł Daniela Kruszyńska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#DanielaKruszyńska">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywany w dniu dzisiejszym projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych stanowi jedno z ważnych ogniw systemu przepisów określających prawa i obowiązki pracowników w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#DanielaKruszyńska">W ostatnich latach rozpoczął się w polityce społecznej jakościowo nowy rozdział. Konsekwencja, z jaką partia i Rząd realizują zadania VI Zjazdu, ustalające społeczne cele socjalistycznego budownictwa, umożliwiła wydatne rozszerzenie świadczeń socjalnych dla ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#DanielaKruszyńska">W roku ubiegłym Wysoka Izba uchwaliła Kodeks pracy, ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz ustawę o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#DanielaKruszyńska">Wszystkie te nowe rozwiązania dotyczące stosunków pracy wyrażają humanistyczne treści naszej polityki społecznej, są cennym wkładem partii, ludowego państwa w jej kształtowanie, zmierzając do poprawy bytu pracowników. Mają one jednocześnie na uwadze poprawę warunków pracy, ochronę interesów pracowniczych, bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładach, troskę o zdrowie pracowników oraz zapewnienie właściwej działalności służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#DanielaKruszyńska">Państwo nasze przywiązuje dużą wagę do poprawy warunków pracy, a przede wszystkim do ograniczania i likwidacji przyczyn powodujących wypadki przy pracy, choroby zawodowe oraz inne schorzenia związane z warunkami środowiska pracy. Różnorodne poczynania w tym zakresie — o charakterze technicznym, medycznym, organizacyjnym i prawnym stosowane przez zakłady pracy, ich nadrzędne jednostki gospodarcze, dają praktyczne rezultaty w postaci zmniejszającej się liczby wypadków przy pracy. Nakłady finansowe na poprawę stanu bhp wzrosły z 15 mld zł w 1970 r. do 26 mld zł w 1974 r. W roku ubiegłym nastąpił spadek ogólnej liczby wypadków o prawie 7% pomimo wzrostu poziomu zatrudnienia, a wskaźnik częstotliwości wypadków na 1000 zatrudnionych zmniejszył się o prawie 12%. W bieżącym roku utrzymuje się nadal tendencja spadku liczby wypadków przy pracy. Jest to więc zjawisko o charakterze trwałym, wskazujące, że obecny kierunek poczynań jest słuszny i powinien być nadal kontynuowany. Pozwala to przypuszczać, że polepszać się będą nadal zarówno warunki pracy, jak też ulegnie znacznej poprawie stan zdrowia załóg.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#DanielaKruszyńska">Zdobycze społeczne ludzi pracy w Polsce Ludowej, zgodnie z założeniami humanizmu socjalistycznego, zapewniają niezbędne warunki życiowe oraz pełną opiekę zdrowotną i świadczenia socjalne w wypadku częściowej lub całkowitej utraty zdrowia w związku z wykonywaną pracą zawodową.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#DanielaKruszyńska">W naszym kraju troska o poprawę warunków pracy idzie w parze z gwarancją pełnego zabezpieczenia materialnego pracowników we wspomnianych wyżej wypadkach. Wyrazem tego jest m.in. polityka podwyższania świadczeń przysługujących pracownikom, co znajduje swoje odbicie w stałym doskonaleniu przepisów regulujących tę sprawę. Projektowana ustawa, przejmując szereg założeń zawartych w poprzednich przepisach, równocześnie wprowadzając wiele istotnych pozytywnych zmian i uzupełnień, stanowić będzie ważny element w procesie doskonalenia prawa, ponieważ:</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#DanielaKruszyńska">1) ma charakter powszechny, gdyż obejmuje wszystkich bez wyjątku pracowników, a także niektóre osoby nie będące pracownikami,</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#DanielaKruszyńska">2) ma charakter kompleksowy, gdyż reguluje w sposób pełny i jednolity zasady wyrównania szkód, jakich pracownik doznał nie tylko w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, ale także w razie wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz przy wykonywaniu obowiązków pozostających w związku z zatrudnieniem,</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#DanielaKruszyńska">3) zwiększa wysokość świadczeń oraz zawiera szereg elementów pozwalających na skuteczniejsze niż dotychczas stosowanie profilaktyki przeciwwypadkowej,</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#DanielaKruszyńska">4) pozostaje w ścisłym związku z przepisami Kodeksu pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#DanielaKruszyńska">Projekt ustawy przewiduje kompleks różnorodnych świadczeń, które mają zapewnić wyrównanie szkód materialnych, jakich pracownik może doznać w związku z pracą. Należą do nich renty inwalidzkie i rodzinne, jednorazowe odszkodowania, świadczenia wyrównawcze przysługujące pracownikom, których zarobek wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej uległ zmniejszeniu, a którzy ze względu na niewielki procent uszczerbku zdrowia, nie otrzymują renty inwalidzkiej. Wyrównaniu ulegają również straty z tytułu zniszczenia lub utraty przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy. Ważną formą wyrównania szkód są także całkowicie bezpłatne środki lecznicze, zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny oraz prawo do przekwalifikowania zawodowego, realizowanego na koszt państwa.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#DanielaKruszyńska">Wysoka Izbo! Rozpatrywany projekt ustawy charakteryzują korzystne warunki nabywania prawa do świadczeń. Wyklucza jednak prawo do odszkodowania, w przypadku gdy:</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#DanielaKruszyńska">— istotną przyczyną wypadku przy pracy była nietrzeźwość pracownika, — wyłączną przyczyną wypadku było naruszenie przez pracownika przepisów o ochronie życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#DanielaKruszyńska">Podkreślić jednak należy, że jeżeli obok uchybień pracownika występowały także uchybienia zakładu pracy, poszkodowanemu pracownikowi przysługuje odszkodowanie w pełnej wysokości.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#DanielaKruszyńska">Na podkreślenie zasługuje również i to, że projekt ustawy znosi występujące w obecnych przepisach różnice w zakresie świadczeń z tytułu wypadku przy pracy oraz z tytułu chorób zawodowych. Odtąd zarówno z tytułu wypadków przy pracy, jak i chorób zawodowych będą przysługiwały w zasadzie te same świadczenia i w jednakowej wysokości.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#DanielaKruszyńska">Wysoki Sejmie! W sposób szczególnie korzystny zostały ukształtowane renty inwalidzkie, a mianowicie ich wysokość odpowiada stopniowi utraty zdolności do pracy. Oznacza to, że inwalida zaliczony do I lub II grupy inwalidów, a więc całkowicie niezdolny do pracy, otrzyma rentę inwalidzką w wysokości 100% zarobku, przy czym inwalidzie I grupy przysługiwać będzie dodatek za bezradność. W ten sposób nastąpi podwyższenie rent inwalidzkich II grupy z 90% do 100% zarobku.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#DanielaKruszyńska">Natomiast renta inwalidzka pracownika zaliczonego do III grupy inwalidów wynosić będzie, tak jak dotychczas, 65% zarobku.</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#DanielaKruszyńska">Osoby pobierające renty inwalidzkie powypadkowe są preferowane w ten sposób, że okoliczność ta wpływa na ich uprawnienia emerytalne, jako że otrzymują albo rentę inwalidzką zwiększoną o połowę emerytury, albo emeryturę zwiększoną o połowę renty inwalidzkiej.</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#DanielaKruszyńska">W zakresie uprawnień rentowych ważne jest i to, że renta chorobowa z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wypłacana po wykorzystaniu zasiłku chorobowego, wynosić będzie 100% zarobku. Także podstawę obliczania rent rodzinnych stanowi pełny zarobek pracownika (a nie 90% — jak to stanowią obecne przepisy). Wysokość renty rodzinnej wzrasta stosownie do liczby członków rodziny. W tym stanie rzeczy uprzywilejowane będą więc rodziny wielodzietne.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#DanielaKruszyńska">Cały system rentowy jest nastawiony na to, aby pracownik, który stał się inwalidą pracy oraz rodzina — w razie utraty jej żywiciela, zachowali dotychczasowy standard życiowy.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#DanielaKruszyńska">Uprzywilejowanie rent inwalidzkich i rodzinnych przejawia się również w tym, że nie będą one ulegały zawieszeniu w razie podjęcia przez rencistę pracy zarobkowej. Takie unormowanie sprzyjać będzie aktywizacji zawodowej tej grupy osób i poprawie ich sytuacji materialnej.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#DanielaKruszyńska">Na podkreślenie zasługuje również stworzenie podstaw prawnych do takiego kształtowania rent inwalidzkich, które kompensowałyby utracone szanse życiowe, a zatem możliwość uzyskania wyższych zarobków przez pracowników młodych, znajdujących się na początku swojej kariery życiowej. Szczegółowe uregulowanie tych spraw nastąpi w rozporządzeniu Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-24.23" who="#DanielaKruszyńska">Wysoki Sejmie! Dalszą grupę świadczeń, w zakresie których następuje wyraźna poprawa w stosunku do stanu dotychczasowego, stanowią jednorazowe odszkodowania od zakładu pracy, będące zadość uczynieniem z tytułu cierpień i szkód moralnych. I tak odszkodowania w razie śmierci pracownika ulegają średnio przeszło dwukrotnemu zwiększeniu. Rozszerzeniu ulega także krąg osób, którym one przysługują.</u>
          <u xml:id="u-24.24" who="#DanielaKruszyńska">Oczywiście żadne, nawet najwyższe odszkodowania nie mogą stanowić ekwiwalentu za życie ludzkie, jednakże wyższe odszkodowania przyczynić się mogą w pewnym stopniu do złagodzenia tragicznych skutków związanych ze śmiercią pracownika. Natomiast odszkodowanie za każdy procent długotrwałego uszczerbku zdrowia ulega zwiększeniu z 400 do 500 zł.</u>
          <u xml:id="u-24.25" who="#DanielaKruszyńska">Ważne jest również to, że projekt ustawy stwarza możliwość indywidualnego traktowania spraw, a więc przyznawania przez resortowych ministrów wyższych odszkodowań w tych sytuacjach, w których ze względu na okoliczności ustawowe odszkodowanie byłoby nieodpowiednie do skutków doznanego uszczerbku.</u>
          <u xml:id="u-24.26" who="#DanielaKruszyńska">Wysoka Izbo! Projektowana ustawa zawiera szereg unormowań stwarzających lepsze niż dotychczas warunki do rehabilitacji zawodowej pracowników, których zdolność do pracy ulega ograniczeniu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Celowi temu służą świadczenia wyrównawcze wypłacane w pełnej wysokości różnicy między zarobkiem sprzed wypadku a zarobkiem po wypadku przez okres do 3 lat — pracownikom, którzy doznali stałego lub długotrwałego uszczerbku zdrowia w stopniu pociągającym za sobą obniżenie zarobku o 10%, ale nie zostali zaliczeni do żadnej z grup inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-24.27" who="#DanielaKruszyńska">Jest to okres dostatecznie długi, w którym, w wyniku określonych poczynań rehabilitacyjnych, może nastąpić odzyskanie zdolności do pracy, a gdyby to okazało się niemożliwe lub niecelowe — odpowiednie przekwalifikowanie.</u>
          <u xml:id="u-24.28" who="#DanielaKruszyńska">Przy uregulowaniu tych spraw wychodzi się z założenia, że przekwalifikowanie pracownika, który wskutek wypadku czy choroby zawodowej stał się niezdolny do dotychczasowej pracy, jest i powinno być nadal jednym z istotnych elementów naszej polityki socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-24.29" who="#DanielaKruszyńska">W rezultacie więc regulacje zawarte w ustawie zabezpieczają godziwe wyrównanie przez zakłady pracy i państwo szkód doznanych przez pracownika w związku z zatrudnieniem. W tych warunkach nie zachodzi więc podstawa do żądania dalszych odszkodowań, w związku z czym pominięcie możliwości uzyskania odszkodowania cywilnego należy uznać za uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-24.30" who="#DanielaKruszyńska">Wysoka Izbo! Rozpatrywana przez nas reforma świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ma charakter całościowy, gdyż nie tylko zwiększa i kształtuje korzystniej niż poprzednio wysokość świadczeń pieniężnych, ale określa także tryb ich dochodzenia. W tym względzie zasadnicze unormowania zostały zawarte w Kodeksie pracy oraz w ustawie o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-24.31" who="#DanielaKruszyńska">Godzi się przypomnieć przyjęte w tych sprawach unormowania, jako że stanowią one ważną gwarancję ochrony praw pracowniczych oraz ochrony interesu społecznego. I tak:</u>
          <u xml:id="u-24.32" who="#DanielaKruszyńska">— ustalenie okoliczności i sytuacji, w jakiej nastąpił wypadek przy pracy lub choroba zawodowa następuje z urzędu, a więc bez wniosku pracownika; wypadki przy pracy są badane przez powoływane w zakładach pracy zespoły powypadkowe, a choroby zawodowe przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej;</u>
          <u xml:id="u-24.33" who="#DanielaKruszyńska">— ewentualne spory na tle roszczeń o świadczenia pieniężne, należne od zakładu pracy, rozpatrują w pierwszej instancji komisje rozjemcze, a w drugiej — okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych;</u>
          <u xml:id="u-24.34" who="#DanielaKruszyńska">— system ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz rozpatrywania sporów o świadczenia działa przy bezpośrednim udziale związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-24.35" who="#DanielaKruszyńska">Wysoki Sejmie! Omawiając nowy system świadczeń powypadkowych, nie można pominąć faktu, że zasadniczym celem polityki PZPR i Rządu jest tworzenie takich warunków, w których wypadków i chorób zawodowych nie byłoby wcale, a w każdym razie jak najmniej. Stąd też wszystkie regulacje prawne, dotyczące tych spraw, nie mogą pomijać elementów natury profilaktycznej.</u>
          <u xml:id="u-24.36" who="#DanielaKruszyńska">Jak wykazuje praktyka, spora liczba wypadków przy pracy wynika z nieprzestrzegania przez pracowników dyscypliny w zakresie przepisów i zasad bhp.</u>
          <u xml:id="u-24.37" who="#DanielaKruszyńska">Myślę, że unormowania w projektowanej ustawie będą oddziaływać wychowawczo na pracowników i zmierzać do umacniania wśród nich poczucia odpowiedzialności za własne czyny, co w rezultacie prowadzić będzie do zwiększenia dyscypliny pracy. Słuszne jest bowiem, aby zwiększeniu zakresu świadczeń na rzecz pracowników towarzyszył wzrost wymagań w Stosunku do każdego pracownika, a zwłaszcza poszanowanie przez niego dyscypliny, ładu i sumienności w wykonywaniu pracy i obowiązków wynikających z przepisów bhp.</u>
          <u xml:id="u-24.38" who="#DanielaKruszyńska">Wysoka Izbo! Przedłożony obywatelom posłom rządowy projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych był przedmiotem wszechstronnej analizy i konsultacji ze strony Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych. W wyniku dyskusji wniesiono szereg poprawek niezasadniczej natury, doskonalących redakcję tekstu projektu.</u>
          <u xml:id="u-24.39" who="#DanielaKruszyńska">Z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (druk nr 202) wraz z. poprawkami Komisji zawartymi w druku sejmowym nr 213.</u>
          <u xml:id="u-24.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#HalinaSkibniewska">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Marian Matera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#MarianMatera">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony pod dzisiejszą plenarną debatę projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych jest kontynuacją prawidłowego kształtowania warunków pracy oraz ściśle z tym powiązanych problemów stanowiących o warunkach socjalno-bytowych załóg.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#MarianMatera">Podkreślenia szczególnego wymaga fakt, że kierownictwo partii i Rządu nadało wysoką rangę społeczną i gospodarczą ochronie życia i zdrowia pracujących oraz poprawie ich warunków materialnych, dając zarazem wyraz swej troski o szybsze podnoszenie poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach i lepsze zaspokajanie potrzeb socjalnych i bytowych załóg. W toku realizacji bieżącego planu 5-letniego rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju, unormowane zostały m.in. tak istotne dla ludzi pracy sprawy, jak: zrównanie świadczeń z tytułu choroby, wydłużenie urlopów macierzyńskich, zwiększenie liczby dni przysługujących na opiekę nad chorym dzieckiem w domu oraz nad członkiem rodziny, zwiększenie rent i emerytur, wcześniejsze odejście na emerytury kombatantów, inwalidów i kobiet, zwiększenie świadczeń na opiekę nad dziećmi kalekimi.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#MarianMatera">Z pełną odpowiedzialnością należy stwierdzić — takie jest odczucie społeczne — że wszystkie kierunki wytyczone w uchwale VI Zjazdu są przez kierownictwo partii i Rządu konsekwentnie realizowane. Znajduje to olbrzymie uznanie wśród szerokich mas społeczeństwa aktualnie pracującego na stanowiskach roboczych, jak również wśród weteranów pracy, którzy odeszli na zasłużony odpoczynek, darząc kierownictwo partii i Rządu pełnym zaufaniem.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#MarianMatera">Ważnym czynnikiem w zakresie unormowania stosunków pracy jest uchwalony przez Wysoki Sejm Kodeks pracy, który w zasadniczy sposób zrównał prawa i obowiązki wszystkich pracujących w naszym kraju. Przyczyniło się to również do prawidłowego kształtowania socjalistycznych stosunków społecznych wśród zatrudnionych. Szerokie pole do działania w związku z realizacją tej ustawy mają: kierownictwo zakładów pracy, organizacje społeczno-polityczne oraz sami zatrudnieni.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#MarianMatera">Zapobieganie wypadkom przy pracy i powstawaniu chorób zawodowych w ramach działalności prewencyjnej, zwłaszcza w ostatnich latach, wydatnie przyczyniło się do ograniczenia zagrożenia wypadkowego i chorobowego w zakładach przemysłowych. Nadal jednak sprawa profilaktyki powinna być w centrum zainteresowań kierownictwa zakładów pracy, służb bhp, państwowej służby zdrowia i wszystkich pracowników.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#MarianMatera">Stan bezpieczeństwa pracy w niektórych zakładach jest jeszcze nadal niezadowalający. Przyczyną tego jest zróżnicowany poziom warunków pracy między branżami i zakładami, określany specyfiką procesów technologicznych zróżnicowany stopień wyposażenia obiektów, konstrukcji i nowoczesności zainstalowanych maszyn i urządzeń, sposób traktowania warunków pracy i bezpieczeństwa pracy przez kierownictwo poszczególnych zakładów. Kierownictwo niektórych zakładów pracy, pochłonięte realizacją nakreślonych zadań gospodarczych zapomina, że złe warunki pracy, wadliwa organizacja pracy, brawura i często bezmyślność sprzyjają wypadkowości w zakładach, obniżają zarazem wydajność pracy, powodują nieprawidłowe kształtowanie się stosunków międzyludzkich, potęgują fluktuację, co w konsekwencji powoduje pogorszenie wyników gospodarczych. Dlatego nie może być sprzeczności między poprawą parametrów technicznych i wyników gospodarczych a stałym polepszaniem warunków pracy. Wbrew pokutującym nawykom kształtowanie dobrych warunków pracy nie powinno być dziedziną wydzieloną, a wręcz odwrotnie, elementarną częścią dyscypliny, wszelkich form zdobywania i podnoszenia kwalifikacji, projektowania i pełnienia prawidłowego nadzoru. Należy również stwierdzić, że nieliczni pracownicy w pogoni za wysokością zarobków lub wskutek wygodnictwa wykonują pracę w sposób naruszający zasady bezpiecznych metod pracy wbrew obowiązującym przepisom bhp.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#MarianMatera">Wymieniona przykładowo sytuacja, która niekiedy panuje jeszcze w zakładach — w szczególności małych — wymaga zdecydowanego przeciwstawienia się przez instancje nadzorujące warunki pracy, społeczną inspekcję pracy oraz sam aktyw pracowniczy, ponieważ każdy wypadek i każde kalectwo — to wielkie nieszczęście dla pracownika i jego rodziny oraz dotkliwa strata społeczna.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#MarianMatera">Dyskutowany dziś projekt ustawy ma na celu przyjście z pomocą tym, którzy na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utracili w pełni lub częściowo zdolność do pracy. Jest to niewątpliwie kolejne istotne rozwiązanie w przedmiocie zabezpieczenia egzystencji pracownika i jego rodziny, w wyniku czego nastąpi częściowe, lecz bardzo istotne złagodzenie skutków wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#MarianMatera">Zasadniczymi pozytywnymi aspektami projektowanej ustawy jest przede wszystkim zwiększenie kwot odszkodowania, rozszerzenie liczby uprawnionych do rent oraz ułatwienie ich uzyskania.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#MarianMatera">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, który mamy dziś uchwalić, będzie aktem wysoce humanitarnym, o doniosłym społecznym znaczeniu, świadczącym jednocześnie, że w naszym ustroju socjalistycznym największym dobrem jest człowiek. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zofia Cybulska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#ZofiaCybulska">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych dotyczy również dużej grupy pracowników zatrudnionych w rolnictwie oraz w działach gospodarki związanej z produkcją rolną. Mam tu na uwadze pracowników PGR, rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych, jak również pracowników pewnych działów gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska” i innych placówek usługowych pracujących dla rolnictwa. O rozmiarze tego zagadnienia świadczą następujące dane: w roku 1974 tylko w uspołecznionym sektorze rolnictwa było 19 305 wypadków ogółem, w tym 145 śmiertelnych, 6 837 ciężkich — powodujących niezdolność do pracy w okresie powyżej 28 dni, a wysokość jednorazowych odszkodowań świadczonych przez zakłady pracownikom resortu rolnictwa wyniosła prawie 37 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#ZofiaCybulska">Są to jeszcze straty niepełne. W rachunku ekonomiczno-społecznym strat trzeba bowiem uwzględnić koszty zniszczonego sprzętu, przerwy w pracy, świadczenia rentowe itp. Jak wynika z wyliczeń Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, jeden wypadek ciężki I lub II grupy inwalidztwa powoduje średnio 3 miliony złotych strat. Natomiast z aktualnych materiałów Wojewódzkiego Związku Kółek Rolniczych byłego województwa poznańskiego wynika, że liczba wypadków na jeden tysiąc zatrudnionych zwiększa się, przy czym wskaźnik ciężkości wypadków (tj. średnia liczba dni niezdolności do pracy na 1 wypadek) utrzymuje się na wysokim poziomie. Liczba wypadków śmiertelnych w kółkach rolniczych proporcjonalnie do zatrudnienia jest jedną z najwyższych w kraju i 3-krotnie wyższa niż w państwowych przedsiębiorstwach rolnych. Przyczyną tego stanu rzeczy jest niewątpliwie niedostateczne zaplecze socjalne, techniczne, ale również niewłaściwy stan zabezpieczenia maszyn oraz niewdrażanie na co dzień bezpiecznych metod pracy.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#ZofiaCybulska">Wysoki Sejmie! Dobrodziejstwu ustawy, którą uchwalimy, powinna więc towarzyszyć zwiększona troska producentów maszyn, sprzętu i środków produkcji rolnej, wyrażająca się dostarczeniem rolnictwu maszyn i urządzeń zapewniających w maksymalnym stopniu bezpieczeństwo przed wypadkami i zatruciami. Natomiast służbę rolną, inspektorów bhp, służbę zdrowia zobowiązać należy do bardziej wzmożonej działalności wyjaśniającej, profilaktycznej i kontrolnej. Jest niezbędne bardziej rygorystyczne egzekwowanie na wszystkich szczeblach zarządzania zespolenia spraw produkcji i bhp — zapewnienia bezpieczeństwa pracy i przestrzegania bezpiecznych metod pracy. Nie może być uznawany za dobry taki zakład pracy, który wprawdzie wykonuje zadania planowe i je przekracza, ale w którym warunki pracy, niezadowalający stan bezpieczeństwa stają się przyczyną wypadków przy pracy.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#ZofiaCybulska">Moim zdaniem, należy powołać gminnych inspektorów sanitarnych, którzy spełnialiby między innymi funkcje instruktażowe i kontrolne w zakresie higieny i bezpieczeństwa pracy w rolnictwie — również w odniesieniu do rolników indywidualnych. Ich działalność powinna być ściśle powiązana z pracą gminnych ośrodków zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#ZofiaCybulska">Wydaje mi się, że przy większej trosce i zapobiegliwości ze strony przedsiębiorstw produkcyjnych i służb bhp oraz większym uświadomieniu i przygotowaniu zarówno zainteresowanych pracowników, jak i rolników można by wydatnie zmniejszyć zarówno liczbę, jak i ciężkość wypadków przy pracy. Trzeba także w sposób systematyczny i skuteczny rozwijać akcję uświadamiającą w zakresie kultury i bezpieczeństwa pracy, m.in. przez telewizję, radio i prasę. Na pewno dużą rolę do spełnienia — zwłaszcza w środowisku wiejskim — mają tu organizacje młodzieżowe, POP PZPR, koła ZSL i inne organizacje społeczne działające na wsi.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#ZofiaCybulska">Wysoka Izbo! Osobnym zagadnieniem są wypadki uszczerbku zdrowia będące następstwem chorób zawodowych w rolnictwie. W związku ze wzrostem chemizacji zwiększa się również, niestety, liczba zatruć. Przyczyną tego jest wciąż niedostateczne wyposażenie zaplecza socjalnego placówek usługowych ochrony roślin, a także lekceważenie przejawiane przez część pracowników tych instytucji. Wciąż aktualna jest sprawa odpowiedniej odzieży roboczej i ochronnej dla służb pracowniczych oraz dla rolników. Zwrócić należy większą uwagę na jej jakość i przydatność w pracy oraz na estetykę. Odzież ochronna nie może męczyć pracownika, gdyż wtedy niechętnie się jej używa.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#ZofiaCybulska">W związku z reorganizacją usług chemizacji (przejęcia ich przez SKR), ale nie tylko dlatego, istnieje potrzeba przeszkalania pracowników zatrudnionych w tym dziale. Należy przyspieszyć prace prowadzone przez Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa nad projektem kabiny hermetycznej, oddzielającej pracownika od środowiska zagrożenia.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#ZofiaCybulska">Długa lista chorób zawodowych wiąże się w wielu wypadkach z niekorzystnymi warunkami pracy w rolnictwie. W pewnej części wpływ na te choroby mają niezależne od nas warunki przyrodnicze, a więc niskie temperatury, wilgotność, a także kontakty ze zwierzętami.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#ZofiaCybulska">Szczególną troską służby zdrowia powinny być zagadnienia profilaktyki, zwłaszcza jeśli chodzi o choroby odzwierzęce, takie jak bruceloza, gruźlica i inne. Systematyczne, specjalistyczne badania pracowników zatrudnionych w rolnictwie mogłyby zapobiec we wczesnym stadium chorobom zawodowym. Nie muszę dodawać, że intensywny rozwój rolnictwa, na co obecnie — po XV Plenum KC PZPR, po VII Plenum NK ZSL i po niedawnej uchwale Sejmu — kładziemy tak duży nacisk, wymaga skutecznego rozwiązywania równolegle zadań także z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy w rolnictwie zarówno w przedsiębiorstwach przemysłu rolno-spożywczego, jak i w zakładach usługowych i handlowych związanych z rolnictwem.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#ZofiaCybulska">Wysoki Sejmie! Kończąc swoje wystąpienie, chciałabym podkreślić, że projekt ustawy wnosi w tym zakresie wiele pozytywnych, społecznie uzasadnionych rozwiązań. Zobowiązywać on powinien pracodawców do tym większej troski o zabezpieczenie właściwych warunków pracy, w maksymalnym stopniu ograniczających wypadkowość i chroniących przed chorobami zawodowymi.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#ZofiaCybulska">Pełne skutki ustawy będą odczuwalne wówczas, kiedy wszyscy zainteresowani, a zwłaszcza kierownictwo zakładów pracy i organizacje związkowe, dbać będą o bezpieczeństwo i zdrowie pracownika, bowiem żadne kwoty odszkodowań nie przywrócą życia i nie zrekompensują uszczerbku zdrowia człowieka.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Teresa Morawiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#TeresaMorawiec">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożony pod dzisiejsze obrady projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych należy rozpatrywać — moim zdaniem — nie tylko w ramach jego nowych rozwiązań prawnych, ale szerzej, w kontekście całokształtu przedsięwzięć na rzecz poprawy warunków pracy. W okresie ostatnich kilku lat partia, Rząd i ruch związkowy wiele uwagi poświęcały sprawom zapewnienia załogom bezpiecznych, zdrowych i dogodnych warunków pracy. Podstawowym wyznacznikiem tego nowego działania i nowego spojrzenia na tę problematykę była ubiegłoroczna krajowa narada partyjno-państwowo-związkowa. Po raz pierwszy na takim szczeblu i w takiej formie określone zostały kierunki oraz zadania w dziedzinie poprawy warunków pracy. Dokonana na tej naradzie ocena stała się podstawą wydania wytycznych Biura Politycznego KC PŻPR, Prezydium Rządu i Prezydium CRZZ w sprawie dalszej poprawy warunków pracy oraz zakładowej działalności socjalnej i bytowej.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#TeresaMorawiec">Dzisiaj możemy mówić już o konkretnych efektach szeroko zakrojonej działalności profilaktycznej w sprawach bezpieczeństwa i higieny pracy. Przede wszystkim zahamowano trend wzrostu wypadków przy pracy w skali całej gospodarki narodowej; podjęto wiele przedsięwzięć na rzecz poprawy warunków pracy w transporcie wewnątrzzakładowym i warunków pracy na dużych wysokościach oraz przy urządzeniach elektrycznych.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#TeresaMorawiec">W wyniku podjętych działań w roku ubiegłym, w porównaniu do roku 1973, nastąpił spadek ogólnej liczby wypadków. Na przykład w zakładach pracy woj. opolskiego, które reprezentuję, spadek ten wyniósł 4,5%.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#TeresaMorawiec">Istotne znaczenie dla uzyskania tych wyników miało dokonywanie systematycznej modernizacji procesów produkcyjnych, wprowadzanie do praktyki przemysłowej nowoczesnych rozwiązań technicznych i technologicznych, jak również budowa nowych zakładów przemysłowych, w których źródła zagrożeń dla życia i zdrowia występują w znacznie mniejszym stopniu.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#TeresaMorawiec">Ponadto w ciągu ostatnich kilku lat podjęto szereg decyzji typu organizacyjnego, mających istotny wpływ na warunki pracy załóg. Przykładowo wymienię chociażby zmianę roli i podniesienie rangi służb bhp w zakładach pracy i jednostkach nadrzędnych oraz dalsze doskonalenie form działania organów związkowego nadzoru, zmierzające do pełnej integracji w zagładach pracy spraw produkcji ze sprawami bhp.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#TeresaMorawiec">Kontynuowane są prace nad nowelizacją przepisów o najwyższych dopuszczalnych stężeniach substancji szkodliwych dla zdrowia oraz o czynnościach wzbronionych kobietom. Zakończenie tych prac przyczyni się niewątpliwie do dalszej zwiększonej ochrony zdrowia załóg.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#TeresaMorawiec">Oddziaływanie na rzecz tworzenia coraz bezpieczniejszych i zdrowszych warunków pracy jest przedmiotem stałej troski naszego państwa, które przeznacza corocznie na ten cel wielomilionowe środki finansowe. Mimo tego liczba wypadków przy pracy jest jeszcze ciągle zbyt duża, stąd też jak najbardziej słuszne i zasługujące na poparcie są zawarte w omawianym projekcie ustawy rozwiązania, zmierzające między innymi do łagodzenia w sferze materialnej skutków wypadków przy pracy i chorób zawodowych w odniesieniu do poszkodowanych i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#TeresaMorawiec">Na szczególne podkreślenie zasługują nowe korzystniejsze rozwiązania dotyczące odszkodowań w związku z nabyciem choroby zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#TeresaMorawiec">Pomimo uzyskanego w ostatnim okresie postępu w wielu gałęziach gospodarki narodowej, istnieją nadal trudne warunki pracy powodowane przez nadmierny hałas, wibrację i zapylenie. Również w przemyśle chemicznym, w którym pracuję, nie wszystkie urządzenia są w pełni zhermetyzowane, a stężenia szkodliwych substancji — w wielu wypadkach zbyt wysokie. Stąd też profilaktyczna ochrona zdrowia załóg i stwarzanie coraz lepszych warunków rehabilitacji zawodowej i opieki medycznej powinny być nadal przedmiotem stałej troski i działań administracji gospodarczej i związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#TeresaMorawiec">W tym miejscu warto wspomnieć, że w roku ubiegłym dokonano ujednolicenia wykazów chorób zawodowych — do niedawna bowiem liczne były skargi pracowników, którzy nie otrzymywali odpowiednich odszkodowań, gdyż ich choroba nie była zawarta w odpowiednim wykazie. Inny był wykaz chorób zawodowych uprawniających do odszkodowania, a inny do celów profilaktycznych. Ponadto pracownik musiał stać się inwalidą wskutek nabycia choroby zawodowej, aby mieć prawo do odszkodowania. W odczuciu poszkodowanych i ich współtowarzyszy pracy przepisy te oceniane były jako nie odpowiadające aktualnym potrzebom społecznym. Przyjęte w omawianym dziś projekcie ustawy rozwiązanie przewiduje, jak to już słyszeliśmy, wypłatę odszkodowania pracownikowi nawet przy niewielkim, bo 10-procentowym uszczerbku zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#TeresaMorawiec">Wysoki Sejmie! Z aprobatą przyjmują załogi pracownicze nowe, korzystniejsze uregulowania prawne dotyczące świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#TeresaMorawiec">Mająca swe źródło w naszych zasadach ustrojowych szeroko rozumiana humanizacja pracy obejmuje swoim zasięgiem całokształt spraw związanych z najwyższą wartością, jaką jest człowiek. Ta idea jest i będzie nadal motorem wielostronnej działalności na rzecz zapewnienia wszystkim pracującym coraz bezpieczniejszych, zdrowszych i mniej uciążliwych warunków pracy, które nie tylko służą wytwarzaniu i pomnażaniu dóbr materialnych, ale również kształtowaniu postaw społecznego zaangażowania i świadomego uczestniczenia w budowie rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#HalinaSkibniewska">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#HalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#HalinaSkibniewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#HalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy, Płac i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#HalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#HalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#HalinaSkibniewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#HalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#HalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o ochronie przeciwpożarowej (druki nr 203, 203-A i 217).</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma sprawozdawca poseł Franciszek Szczerbal.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#HalinaSkibniewska">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz na podstawie opinii Komisji Prac Ustawodawczych mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o ochronie przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#HalinaSkibniewska">Wypracowany przez ludzi pracy majątek narodowy naszego państwa jest, niestety, wciąż jeszcze poważnie uszczuplany w wyniku strat ponoszonych na skutek występujących na terenie całego kraju wielu pożarów. U źródeł tego społecznie i gospodarczo niezwykle szkodliwego zjawiska leży często lekkomyślna beztroska ludzi odpowiedzialnych za powierzone im przez państwo dobro, leży zwykłe niedbalstwo i karygodne zaniedbywanie niejednokrotnie podstawowych obowiązków w zakresie przestrzegania przepisów przeciwpożarowych.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#HalinaSkibniewska">W latach 1970–1974 wybuchało w naszym kraju rocznie średnio 24 800 pożarów, a przeciętne straty roczne za ten okres wyniosły ponad 1 mld zł, nie licząc strat pośrednich, wynikłych z przestojów produkcji, jej zahamowań i spowodowanych stratami pożarowymi — trudności kooperacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#HalinaSkibniewska">Zakłady przemysłowe narażone są szczególnie na wysokie straty, co potwierdza występująca w kraju i w świecie tendencja do przekształcania się pożarów w takich obiektach w katastrofy. Straty pożarowe byłyby niewątpliwie dotkliwsze, gdyby nie coraz bardziej sprawna, coraz lepiej wyposażona technicznie, a przede wszystkim bardzo ofiarna, niejednokrotnie bohaterska praca kilkuset tysięcy członków zawodowych, zakładowych i ochotniczych straży pożarnych. 86,7% pożarów gaszą nasze straże pożarne w stadium początkowym, 11,7% — w średnich rozmiarach, a zaledwie 1,6% przybiera duże rozmiary.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#HalinaSkibniewska">Stan ochrony przeciwpożarowej w kraju był i jest przedmiotem stałej troski władz partyjnych i państwowych. Wyrazem tego jest zatwierdzony przez Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w grudniu 1973 roku program zabezpieczenia gospodarki narodowej oraz uchwała Rady Ministrów ze stycznia 1974 r. w sprawie sukcesywnego unowocześniania i powiększania wyposażenia straży pożarnych i zakładów pracy w sprzęt pożarniczy, urządzenia chemiczne, środki gaśnicze produkcji krajowej i z importu.</u>
          <u xml:id="u-31.15" who="#HalinaSkibniewska">Prowadzona, w toku realizacji zatwierdzonego przez Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium Rządu programu poprawy porządku publicznego i dyscypliny, akcja „Inspekcja” — spowodowała usunięcie większości stwierdzonych zagrożeń pożarowych, w wyniku czego uzyskano istotną poprawę zabezpieczenia procesów produkcyjnych i transportu.</u>
          <u xml:id="u-31.16" who="#HalinaSkibniewska">Powołany Międzyresortowy Sztab Ochrony Przeciwpożarowej, składający się z podsekretarzy stanu kluczowych resortów gospodarczych, notuje na swoim koncie poważny dorobek w zakresie koordynacji przedsięwzięć w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej poszczególnych resortów, prewencji przeciwpożarowej, techniki szkolenia, warunków budowlanych, zaopatrzenia wodnego i łączności na terenach wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-31.17" who="#HalinaSkibniewska">Stosowanie nowoczesnych środków technicznych efektywnego zabezpieczenia gospodarki narodowej wymaga od kadry pożarniczej wysokiego poziomu wiedzy. W tym celu przeprowadzono reformę kształcenia tej kadry, powołując Wyższą Oficerską Szkołę Pożarniczą, która przygotowując oficerów-inżynierów — prowadzi również szkolenie inżynierów specjalistów branżowych dla zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-31.18" who="#HalinaSkibniewska">Uruchomiono Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Ochrony Przeciwpożarowej, w którym prowadzi się badania mające na celu sukcesywne podnoszenie technicznych walorów sprzętu pożarniczego, urządzeń gaśniczych, sygnalizacji alarmowej oraz chemicznych środków gaśniczych.</u>
          <u xml:id="u-31.19" who="#HalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Wszechstronny i dynamiczny rozwój naszej gospodarki narodowej, konsekwentna realizacja zadań nakreślonych uchwałami VI Zjazdu PZPR i I Krajowej Konferencji Partyjnej stawia Polskę w rzędzie państw nowoczesnych, wysoko uprzemysłowionych.</u>
          <u xml:id="u-31.20" who="#HalinaSkibniewska">W tej nowej sytuacji realizacja zadań ochrony przeciwpożarowej, która odpowiadałaby potrzebom wynikającym z dynamicznego rozwoju sił wytwórczych i mocy technicznych, nie jest już możliwa w oparciu o aktualnie obowiązującą ustawę z 1960 roku o ochronie przeciwpożarowej, bowiem rozwiązania organizacyjno-prawne tej ustawy nie odpowiadają wymaganiom społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.21" who="#HalinaSkibniewska">Dynamicznie zwiększa się nasz majątek narodowy w obiektach produkcyjnych, magazynowych i bazach transportu, na każdym stanowisku pracy i w każdym mieszkaniu, stwarzając równocześnie coraz większe niebezpieczeństwo poważnych strat w przypadku pożaru.</u>
          <u xml:id="u-31.22" who="#HalinaSkibniewska">Rozwój cywilizacji niesie ze sobą wciąż nowe, nie występujące dotychczas przyczyny pożaru, a każda innowacja w dziedzinie energetyki, tworzyw sztucznych czy maszyn może pociągać i bardzo często pociąga za sobą nowe formy zagrożenia.</u>
          <u xml:id="u-31.23" who="#HalinaSkibniewska">Upowszechnienie zdobyczy postępu w nauce i technice, modernizacja technologii produkcyjnych oraz wzrost majątku narodowego wymagają stosowania w ochronie przeciwpożarowej organizacji, form, metod i środków, odpowiednich do zmieniających się warunków pracy i życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-31.24" who="#HalinaSkibniewska">Wysoka dynamika rozwoju społeczno-gospodarczego kraju spowodowała również zmiany w systemie zarządzania i kierowania, a dokonane zmiany w administracji terenowej i gospodarczej wymagają dostosowania przepisów i organizacji ochrony przeciwpożarowej do tych zmian. Wymogom tym odpowiada przedłożony Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o ochronie przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-31.25" who="#HalinaSkibniewska">Zanim jednak przedstawię główne założenia projektu ustawy, pragnę złożyć Wysokiej Izbie sprawozdanie z prac komisji sejmowych nad tym projektem.</u>
          <u xml:id="u-31.26" who="#HalinaSkibniewska">Komisje Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Prac Ustawodawczych odbyły 2 posiedzenia plenarne, na których, przy aktywnym udziale przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Komendy Głównej Straży Pożarnych, przedyskutowane i rozpatrzone zostały główne założenia projektu ustawy oraz jej szczegółowe uregulowania pod kątem trafności projektowanych rozwiązań i społecznej ich celowości. Ponadto powołana przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisję Prac Ustawodawczych wspólna podkomisja przeanalizowała na swoim posiedzeniu wszystkie przepisy projektu, wnosząc do niego szereg uwag i poprawek.</u>
          <u xml:id="u-31.27" who="#HalinaSkibniewska">W międzyczasie uchwalona przez Sejm w ustawie o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych — reforma terenowych organów władzy i administracji, spowodowała opracowanie przez Rząd nowej wersji projektu ustawy o ochronie przeciwpożarowej, dostosowanego do założeń wymienionej reformy.</u>
          <u xml:id="u-31.28" who="#HalinaSkibniewska">Poprawiony tekst nowego, rządowego projektu ustawy — zawartego w doręczonym obywatelom posłom druku nr 203-A — uwzględnił równocześnie propozycje i poprawki zgłoszone przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości i odpowiada w pełni wymaganiom aktu prawnego, regulującego zadania, organizacje, zasady zapobiegania pożarom i ich zwalczania, nowoczesnej ochrony przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-31.29" who="#HalinaSkibniewska">Przechodzę do omówienia niektórych zasad projektu ustawy. W myśl projektu ustawy troska o bezpieczeństwo przeciwpożarowe, ochronę życia, zdrowia ludzkiego oraz dorobku materialnego i kulturalnego społeczeństwa przed pożarami staje się powszechnym obowiązkiem wszystkich organów władzy i administracji państwowej, instytucji, jednostek gospodarki uspołecznionej, organizacji społecznych oraz każdego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-31.30" who="#HalinaSkibniewska">Przyjmując w projekcie ustawy powszechność obowiązku ochrony przeciwpożarowej, sformułowano równocześnie jej kierunki na podstawie prognoz rozwoju technicznego kraju i przy uwzględnieniu — w związku z często zmieniającymi się technologiami procesów produkcyjnych — konieczności specjalizacji ochrony przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-31.31" who="#HalinaSkibniewska">Zasadnicze i bardzo odpowiedzialne obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej w gospodarce narodowej ciążyć będą na kierownikach zakładów pracy. Będą oni zobowiązani do zapewnienia warunków ochrony przeciwpożarowej w zakresie bezpieczeństwa osobistego ludzi, przestrzegania wymagań budowlanych, instalacyjnych, technologicznych, usuwania zagrożenia pożarowego, zaopatrzenia zakładów w urządzenia przeciwpożarowe, ustalania wymagań przeciwpożarowych w dokumentacji technologicznej, technologiczno-ruchowej, remontowej, zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi oraz czuwania nad ich przestrzeganiem.</u>
          <u xml:id="u-31.32" who="#HalinaSkibniewska">Wielorakość ciążących na kierownikach zakładów obowiązków w zakresie ochrony przeciwpożarowej, konieczność specjalizacji tej ochrony, stwarzają potrzebę powołania przy kierowniku zakładu fachowych organów doradczych, wspierających i pomagających mu w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-31.33" who="#HalinaSkibniewska">Potrzebom tym czyni zadość art. 8 ustawy, który w ust. 2 w pkt. 1 przewiduje powołanie przy kierowniku zakładu — złożonej ze specjalistów komisji pożarowo-technicznej do spraw ochrony przeciwpożarowej, a w pkt. 2 upoważnia kierownika do powierzania spraw zapobiegania pożarom odpowiednio przeszkolonym pracownikom inżynieryjno-technicznym. W projekcie ustawy przewidziano również możliwość zobowiązania przez Radę Ministrów zakładów pracy nie posiadających własnych straży pożarnych do uczestniczenia w kosztach utrzymania i wyposażenia straży pożarnych, na których obszarze działania zakłady są zlokalizowane.</u>
          <u xml:id="u-31.34" who="#HalinaSkibniewska">Powszechny nadzór nad ochroną przeciwpożarową sprawuje Minister Spraw Wewnętrznych. Koordynuje on działalność w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej ministrów, kierowników urzędów centralnych, terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego, centralnych związków spółdzielni i zarządów głównych organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-31.35" who="#HalinaSkibniewska">Specyfika i złożoność współczesnej technologii i techniki produkcji uniemożliwiają jednak Ministrowi Spraw Wewnętrznych ustalanie norm i warunków bezpieczeństwa dla wszystkich branż i działów produkcji jednolicie w całym kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.36" who="#HalinaSkibniewska">Projekt ustawy przewiduje więc poważne zwiększenie roli i odpowiedzialności resortu za zabezpieczenie przeciwpożarowe kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.37" who="#HalinaSkibniewska">W. myśl projektu ustawy, ministrowie są zobowiązani nie tylko do organizowania ochrony przeciwpożarowej w resorcie i wydawania przepisów w sprawie bezpieczeństwa pożarowego w zakresie ich kompetencji, ale także — co w dostosowaniu ochrony przeciwpożarowej do dalszego rozwoju postępu technicznego i zmian technologii w procesach produkcji wydaje się być szczególnie ważne — do prowadzenia badań naukowych oraz wprowadzenia do programów nauczania w szkołach i na kursach zawodowych zagadnień ochrony przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-31.38" who="#HalinaSkibniewska">Projekt ustawy, dostosowując ochronę przeciwpożarową do nowego systemu terenowych organów administracji państwowej, określa ich zadania postanawiając, że będą one:</u>
          <u xml:id="u-31.39" who="#HalinaSkibniewska">— koordynowały i kontrolowały w zakresie ochrony przeciwpożarowej działalność jednostek państwowych, spółdzielczych, organizacji społecznych oraz jednostek gospodarki nie uspołecznionej, — sprawować kontrolę przestrzegania przepisów przeciwpożarowych na swoim terenie, — powoływać zawodowe i obowiązkowe straże pożarne, nadzorować ochotnicze straże pożarne, — zapewniać na terenie miast i gmin niezbędne zasoby wody do gaszenia pożarów oraz wyposażenie straży pożarnych w sprzęt i urządzenia przeciwpożarowe, środki łączności, alarmowania i transportu.</u>
          <u xml:id="u-31.40" who="#HalinaSkibniewska">Terenowe organy administracji państwowej będą mogły w razie potrzeby nakładać na osoby fizyczne określone obowiązki z zakresu ochrony przeciwpożarowej, a również w razie stwierdzenia szczególnego zagrożenia pożarowego zakazać używania określonych maszyn, urządzeń, a nawet eksploatacji pomieszczeń zakładu lub jego części z powodu zaniedbań w zabezpieczeniu przeciwpożarowym.</u>
          <u xml:id="u-31.41" who="#HalinaSkibniewska">Powyższe zadania terenowe organy administracji państwowej będą wykonywały przez komendę wojewódzką straży pożarnych lub gminnego komendanta straży pożarnych, których podstawowym obowiązkiem będzie przygotowanie straży pożarnych do prowadzenia działań gaśniczych, szkolenie pożarnicze, upowszechnianie bezpieczeństwa przeciwpożarowego oraz wykonywanie zadań ochrony przeciwpożarowej, zlecanych przez terenowe organy administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-31.42" who="#HalinaSkibniewska">Art. 16 ustawy postanawia, że centralnym organem administracji państwowej w sprawach ochrony przeciwpożarowej jest Komendant Główny Straży Pożarnych, podległy Ministrowi Spraw Wewnętrznych. Do zadań Komendanta Głównego będzie należało kierowanie sprawami ochrony przeciwpożarowej w zakresie spraw operacyjno-technicznych, a właściwi ministrowie, wydając przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej, będą zobowiązani zasięgać opinii Komendanta Głównego.</u>
          <u xml:id="u-31.43" who="#HalinaSkibniewska">Pragnę również podkreślić, że dla zapewnienia pełnej integracji działalności ochotniczych straży pożarnych i ich związku z pionem państwowej służby ochrony przeciwpożarowej — włączono do projektowanej ustawy postanowienia określające ogólne zasady organizacji ochotniczych straży pożarnych oraz Związku Ochotniczych Straży Pożarnych.</u>
          <u xml:id="u-31.44" who="#HalinaSkibniewska">Zdaniem Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości projekt ustawy w sposób prawidłowy ustala zadania, organizację oraz zasady zapobiegania pożarom i ich zwalczania — i dlatego z upoważnienia Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o ochronie przeciwpożarowej w brzmieniu rządowym zawartym w druku sejmowym nr 203-A — bez poprawek. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-31.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-31.46" who="#HalinaSkibniewska">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#HenrykPawłowski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w posiedzeniu Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#HenrykPawłowski">1. Polsko-Brytyjskiej Grupy Parlamentarnej — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#HenrykPawłowski">2. Komisji Przemysłu Lekkiego — w sali nr 72, Dom Poselski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#HalinaSkibniewska">Zarządzam 15-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 30 do godz. 13 min. 50)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#AndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#AndrzejBenesz">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Michał Kwaśniewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#MichałKwaśniewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Omawiany dziś projekt ustawy o ochronie przeciwpożarowej ma doniosłe znaczenie. Dynamicznie rozwijający się przemysł z nowymi skomplikowanymi technologiami, koncentracja majątku narodowego w fabrykach i innych obiektach, stały wzrost obiektów budowlanych i środków produkcji w rolnictwie sprawiają, że ustawa o ochronie przeciwpożarowej z 13 kwietnia 1960 roku nie spełnia już wymogów życia. A gdy dodamy jeszcze do tego fakt przeprowadzanych zmian w administracji terenowej i gospodarczej, zmian w systemie zarządzania i kierowania — jest oczywiste, że muszą również zajść zmiany w organizacji ochrony przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#MichałKwaśniewicz">Słowem ochrona przeciwpożarowa powinna przystosować się organizacyjnie i technicznie do zmieniających się warunków życia, stosując odpowiednie metody i środki.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#MichałKwaśniewicz">Projekt ustawy uwzględnia — moim zdaniem — wszystkie te aspekty, jest znacznym krokiem naprzód, potwierdza stałą troskę władz państwa o te sprawy. W ubiegłych latach podejmowano także wiele działań zmierzających do coraz większej efektywności ochrony przeciwpożarowej, że wymienię akcję „Inspekcja”, która przyczyniła się do usunięcia wielu zagrożeń pożarowych w przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#MichałKwaśniewicz">Na terenach wiejskich zadbano o poprawę warunków budowlanych, opracowując odpowiednie programy dla obszarów najbardziej zagrożonych pożarami, przewidujące wymianę palnych pokryć dachowych i wyburzanie wyeksploatowanych budynków.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#MichałKwaśniewicz">Wiele również zrobiono w dziedzinie ochrony kompleksów leśnych. W nadleśnictwach, obok wież obserwacyjnych wyposażonych w telefony i przyrządy do ustalania kierunku ewentualnego pożaru, instaluje się telewizyjne punkty obserwacyjne z obrotową kamerą połączoną z ośrodkiem dyspozycyjnym. Samochody służby leśnej i siedziby nadleśnictwa wyposażono w radiotelefony, co umożliwia szybką łączność. W lasach wprowadza się też sieć ministacji meteorologicznych i prognostycznych, które prowadzą ciągłe obserwacje i pomiary (temperatura i wilgotność powietrza, wilgotność ściółki leśnej). Pozwala to na natychmiastowe podjęcie działań zapobiegawczych.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#MichałKwaśniewicz">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy stwarza jeszcze większe możliwości skutecznej ochrony przeciwpożarowej, podkreślając jako podstawową zasadę jej powszechność. Projekt zwraca też uwagę, że w ochronie przeciwpożarowej konieczna jest specjalizacja, co oznacza, że w zakładach produkcyjnych i w ogóle w gospodarce narodowej za właściwe prowadzenie zadań ochrony przeciwpożarowej odpowiedzialni będą kierownicy zakładów. Powstaje również duże pole do działania dla resortów zobowiązanych do organizowania ochrony przeciwpożarowej w ramach ich kompetencji.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#MichałKwaśniewicz">Projekt ustawy nadaje wysoką rangę prewencyjnej działalności przeciwpożarowej. Ma to doniosłe znaczenie dla podnoszenia na coraz wyższy poziom stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego. W działalności zapobiegania pożarom może i powinien brać udział szeroki ogół obywateli dorosłych, młodych mężczyzn i kobiet.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#MichałKwaśniewicz">Prewencja obejmuje również szeroki zakres środków. Chciałbym szczególnie zaakcentować upowszechnianie wśród społeczeństwa tych dyscyplin wiedzy technicznej, które mają istotne znaczenie dla prawidłowej i bezpiecznej pod względem pożarowym obsługi i eksploatacji maszyn i urządzeń mechanicznych.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#MichałKwaśniewicz">Projekt ustawy stwarza możliwości szerszego uwzględniania wiedzy o źródłach zagrożenia pożarowego w działalności dydaktycznej szkół, w programach pracy służby technicznej obsługi rolnictwa, zwłaszcza spółdzielni kółek rolniczych. Resort rolnictwa i CZKR mają w tym względzie dużo do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#MichałKwaśniewicz">Szczególna rola przypada w udziale doświadczonemu i zasłużonemu Związkowi Ochotniczych Straży Pożarnych, który przez swe jednostki powinien rozwijać jeszcze bardziej powszechną niż dotychczas działalność społeczną mobilizującą do coraz większego udziału społeczeństwa w ochronie przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#MichałKwaśniewicz">Wysoka Izbo! Dobrze jest mi znana działalność ochotniczego przeciwpożarnictwa na Dolnym Śląsku, niech więc obywatele posłowie pozwolą zatrzymać się nieco przy tym temacie.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#MichałKwaśniewicz">Związek Ochotniczych Straży Pożarnych, działając głównie na terenie wiejskim, spełnia tam bardzo pozytywną rolę, będąc niejako na pierwszej linii walki o bezpieczną i spokojną wieś. W ramach ochotniczych straży pożarnych działa w naszym województwie 147 drużyn kobiecych, 340 drużyn młodzieżowych i ok. 100 harcerskich. Dolnośląska Chorągiew ZHP za działalność na rzecz ochrony przeciwpożarowej została odznaczona złotym medalem „Za zasługi dla pożarnictwa”. Jednostki OSP pobudzane często do działalności przez rolników członków Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Związku Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej biorą aktywny i co najważniejsze skuteczny udział w walce z pożarami. Obok tego prowadzą szeroką pracę zapobiegawczą, a także działalność kulturalno-oświatową i wychowawczą, organizując amatorskie zespoły teatralne, wokalno-muzyczne i inne, współdziałając z kołami gospodyń wiejskich w organizacji opieki nad dzieckiem wiejskim. Dobrym instrumentem w tej pracy jest szeroko podjęte od początku 1973 r. współzawodnictwo o tytuł najlepszej OSP i najlepszego zarządu gminnego, ogłoszone przez Zarząd Główny. Związku Ochotniczych Straży Pożarnych, Główną Komendę Straży Pożarnych oraz Państwowy Zakład Ubezpieczeń. Jak wynika z obserwacji, współzawodnictwo to, w którym bierze udział 83% ochotniczych straży pożarnych i ponad 70% zarządów gminnych tych straży, wyzwoliło wiele inicjatyw społecznych, co' wyraża się konkretnymi efektami w postaci zbudowanych i wyremontowanych remiz, basenów przeciwpożarowych i zastawek na potokach oraz obiektów kulturalno-oświatowych.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#MichałKwaśniewicz">W okresie ubiegłych czterech lat wartość czynów społecznych wykonanych przez strażaków — ochotników z Dolnego Śląski — zamknęła się kwotą ponad 70 milionów złotych.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#MichałKwaśniewicz">Wielkie znaczenie dla skutecznej ochrony przeciwpożarowej ma również praca wiejskich komisji kontrolujących stan obiektów i ich zabezpieczenie przeciwpożarowe. Strażacy powinni w tym wypadku świecić przykładem, ich gospodarstwa muszą być wzorowe, zabezpieczone zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej. Wtedy tylko przeprowadzana przez nich kontrola może być traktowana poważnie przez sąsiadów. Trzeba również stwierdzić, że właśnie na to zwraca się w jednostkach ochotniczych straży pożarnych szczególną uwagę. Należy bowiem zaczynać od siebie, wówczas mogą być efekty. Przy okazji trzeba stwierdzić, że komisje te nie zawsze mogą egzekwować swoje zalecenia. Przykładem niech będą instalacje elektryczne w budynkach na wsi. Często są one wyeksploatowane i zniszczone. Ale, niestety, nie ma kto ich zmodernizować, nie ma po prostu przedsiębiorstwa, które by się tym zajmowało. Zresztą występują również znane trudności z odpowiednimi materiałami, które niełatwo nabyć. Duża część ochotniczych straży pożarnych wymaga lepszego wyposażenia w wozy strażackie, w pompy, urządzenia łączności i w inny sprzęt. Są również konieczne remonty i konserwacja sprzętu strażackiego oraz zbiorników przeciwpożarowych. Więcej uwagi sprawom ochrony przeciwpożarowej powinny poświęcać kółka rolnicze, ich spółdzielnie i związki, których współpraca z ochotniczymi strażami pożarnymi jest jak dotychczas nie w każdym przypadku zadowalająca. Ochotnicze straże pożarne uważają, że sprawy te należy pilnie załatwić.</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#MichałKwaśniewicz">Bardzo ważnym problemem, na który warto zwrócić uwagę, jest praca kominiarzy, którzy dwa razy w roku mają sprawdzać przewody kominowe w budynkach. Nikt natomiast nie sprawdza przewodów instalacyjnych, bo rzekomo funkcja ta nie należy do obowiązków kominiarzy. A tymczasem notuje się np. wypadki zaczadzeń w łazienkach, gdzie są zainstalowane piecyki gazowe. Nie ma tam często okien, a przewody bywają zapchane na przykład przez gniazda ptasie albo obsunięte cegły. Administracje domów mieszkalnych zlecają kominiarzom kontrolę tych przewodów dopiero wówczas, gdy zdarzy się wypadek. Myślę, że powinien być ustalony nowy zakres zadań dla kominiarzy i powinno być przeprowadzone odpowiednie ich szkolenie. Jest to sprawa do pilnego załatwienia.</u>
          <u xml:id="u-35.15" who="#MichałKwaśniewicz">Wysoki Sejmie! Jestem przekonany, że ustawa pozwoli pełniej rozwiązać wiele problemów, będzie dobrą podstawą szerokiego współdziałania wszystkich obywateli w powszechnej ochronie przeciwpożarowej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-35.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Zygmunt Pogonowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#ZygmuntPogonowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Po 15 latach znowu podejmujemy próbę kompleksowego uregulowania tak istotnego zagadnienia, jakim jest ochrona przeciwpożarowa. W ciągu tych lat, w związku z postępem technicznym i szeroko wprowadzanymi innowacjami technicznymi, powstały nowe formy zagrożenia, a tym samym konieczność szerszego wprowadzenia nowych form prewencji dla ochrony majątku przed ogniem. Ochrona przeciwpożarowa stała się organicznym składnikiem gospodarki i techniki, i ważnym elementem porządku publicznego. Skłoniło to ustawodawcę do przyjęcia słusznej koncepcji powszechności obowiązku ochrony przeciwpożarowej i odwołania się do świadomości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#ZygmuntPogonowski">W swoim wystąpieniu pragnę poruszyć sprawę udziału drobnej wytwórczości w zaopatrzeniu wsi w wodę oraz wskazać na ogólną sytuację bezpieczeństwa przeciwpożarowego w rzemiośle.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#ZygmuntPogonowski">Projekt ustawy w art. 7 pkt. 3 postuluje zapewnienie na terenie miast i gmin zasobów wody do gaszenia pożarów. Możemy śmiało powiedzieć, że w obecnej chwili stan zaopatrzenia wsi w wodę nie jest zadowalający. Uznając potrzebę zapewnienia wody zarówno na cele produkcji rolnej, spożycia, jak i bezpieczeństwa przeciwpożarowego — w najbliższym okresie przewiduje się podjęcie równie wielkiego zadania, jakim była w swoim czasie elektryfikacja wsi. Zadaniem takim obecnego etapu jest zaopatrzenie wsi w wodę. Inwestycje w tym zakresie są ogromne. Wystarczy nadmienić, że dla poprawy zaopatrzenia wsi w wodę przewiduje się wydatkowanie w okresie lat 1976–1980 co najmniej 12 mld zł wobec 4,5 mld zł wydatkowanych w okresie bieżącego planu 5-letniego Zakres planowanych inwestycji, ich rozproszenie i zróżnicowanie w układzie terenowym wskazują na celowość szerokiego włączenia do podejmowanych prac obok dominującego potencjału gospodarczego przedsiębiorstw państwowych — również potencjału jednostek drobnej wytwórczości, działających w terenie w różnych układach organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#ZygmuntPogonowski">Wydaje się, że wobec realizacji podstawowych zadań inwestycyjnych przez specjalistyczne przedsiębiorstwa państwowe — udział drobnej wytwórczości jest szczególnie istotny w zakresie: robót inwestycyjnych, obejmujących instalacje urządzeń szczegółowych, a więc odgałęzienie od sieci i instalacje w obiektach mieszkalnych i gospodarczych, budowy studzien i innych urządzeń indywidualnego zaopatrywania w wodę i odprowadzania ścieków oraz konserwacji i naprawy tych instalacji i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#ZygmuntPogonowski">Zwiększenie udziału drobnej wytwórczości w zaopatrzeniu wsi w wodę stanowi ważne zadanie Stronnictwa Demokratycznego w realizacji programu rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#ZygmuntPogonowski">W ramach drobnej wytwórczości nie uspołecznionej szczególnie użyteczne w realizacji omawianych zadań są rzemiosła: studniarstwo, instalatorstwo sanitarne i ogrzewania oraz w bardzo zróżnicowanym zakresie — ślusarstwo, murarstwo, a w pewnej mierze — jeśli chodzi o naprawy — również i kowalstwo. W rzemiosłach tych ogółem działa 34 070 zakładów, z tego więcej niż 70% na wsi.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#ZygmuntPogonowski">Zwiększenie udziału drobnej wytwórczości w realizacji zadań zaopatrzenia wsi w wodę wymaga w szczególności rozwinięcia i podniesienia stopy efektywności wykorzystania potencjału gospodarczego drobnej wytwórczości i dalszego rozwoju akcji szkolenia fachowców w określonych specjalnościach, a głównie w zawodzie studniarstwa. Aby ta intensyfikacja mogła ziścić się szybko, potrzebne są porozumienia branżowe, głównie między Centralnym Zarządem Budownictwa Wodnego i Melioracji a Centralnym Związkiem Rzemiosła. Należy to mieć na uwadze zwłaszcza w świetle procesu umacniania się gmin, które przejawiają wiele inicjatyw w zakresie likwidowania niedostatku urządzeń przeciwpożarowych przy pełnym wykorzystaniu lokalnego wykonawstwa i niewątpliwej obniżce kosztów budowy. Tym bardziej jest to uzasadnione, że istnieją ku temu warunki w zakresie obowiązujących przepisów. Dla przykładu — zarządzenie nr 14 Ministerstwa Rolnictwa z dnia 31 stycznia 1975 r. zakłada możliwość uczestniczenia w porozumieniach branżowych przedsiębiorstw państwowych przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy oraz rzemiosła na zasadach dobrowolności.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#ZygmuntPogonowski">Wydaje się, iż byłoby celowe rozważenie możliwości zawarcia generalnego porozumienia między Ministerstwem Rolnictwa a Centralnym Związkiem Rzemiosła w zakresie zwiększenia udziału rzemiosła w zaopatrzeniu wsi w wodę. Wiele bowiem jest potrzeb w tym zakresie na wsi pilnie wymagających rozwiązania, w szczególności gdy chodzi o budowę i konserwację urządzeń wodnych.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#ZygmuntPogonowski">Przechodzę do drugiej kwestii. Projekt ustawy rządowej w kilku miejscach mówi o zadaniach i obowiązkach organizacji spółdzielczych i jednostek gospodarki nie uspołecznionej w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Projekt przewiduje wydanie w drodze rozporządzeń poszczególnych ministrów wielu przepisów dla organizacji spółdzielczych i społecznych oraz jednostek gospodarki nie uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#ZygmuntPogonowski">Nie ulega wątpliwości, że wejście w życie ustawy, która jest przedmiotem naszej dyskusji, pociągnie za sobą konieczność zmodyfikowania pewnych przepisów niższego rzędu. Ale nie o stronie prawnej chciałbym mówić, lecz — korzystając z prawa głosu — zatrzymać się rad pewnymi sprawami związanymi z bezpieczeństwem przeciwpożarowym w zakładach i jednostkach organizacji rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#ZygmuntPogonowski">O rozmiarze problemu wiążącego się z nadzorem przeciwpożarowym świadczą następujące liczby. Działalnością tą objętych jest ponad 186 tys. zakładów, reprezentujących ponad 200 zawodów i ponad 1000 organizacji rzemieślniczych, na które składają się cechy i izby rzemieślnicze oraz jednostki spółdzielczo, jak hurtownie, spółdzielnie i sklepy przyspółdzielcze.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#ZygmuntPogonowski">W wymienionych zakładach sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy, jak też sprawy przeciwpożarowe prowadzą na poszczególnych szczeblach terenowych organizacji rzemiosła w izbach i cechach — pracownicy do spraw bhp, w liczbie około 150 osób. Centralny Związek Rzemiosła prowadzi działalność w zakresie koordynacji pracy terenowej na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#ZygmuntPogonowski">Rocznie kontroluje się około 55 tysięcy zakładów rzemieślniczych, co stanowi blisko 1/3 wszystkich zakładów. Kontrole wykazują, że ogólny stan zabezpieczeń przeciwpożarowych jest w dużej mierze uzależniony od sytuacji lokalowej zakładów, użytkowanej przez nie powierzchni i zagęszczenia poszczególnych stanowisk pracy. Dodajmy, że stan lokalowy wielu zakładów rzemieślniczych jest zły. Wiele zakładów mieści się w starych pomieszczeniach, inne wygospodarowane są w drodze adaptacji budynków przeznaczonych pierwotnie na inne cele. I zdarza się tak, że w starym budownictwie nie istnieje możliwość wyeliminowania zagrożeń pożarowych, którym natomiast łatwo jest zapobiegać w zakładach usytuowanych w nowym, często przestrzennym budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#ZygmuntPogonowski">Wiele niepokoju budzą zakłady usytuowane w niewłaściwych lokalach, a z racji świadczonych usług stwarzające szczególne zagrożenie pożarowe. Mam na myśli takie zakłady, jak. malarskie, lakiernicze, ślusarsko-spawalnicze, mechaniki pojazdowej, stolarskie, pralnie chemiczne, wyrobu świec, past, klejów i szelaku, drewna i przetwórstwa torfu.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#ZygmuntPogonowski">Na ogólną liczbę kontrolowanych zakładów rzemieślniczych w około 30% stwierdzono niedostateczne zabezpieczenie przeciwpożarowe. W wielu wypadkach wynikało to z obiektywnych trudności lokalowych, o których wspomniałem, były też przyczyny subiektywne — najczęściej to przestarzały sprzęt przeciwpożarowy, wykazujący niski stopień sprawności, bądź też brak odpowiedniego sprzętu. Egzekwowanie rygorystyczne wniosków pokontrolnych w zakładach i jednostkach organizacji rzemieślniczych musiałoby spowodować okresowe zamknięcie około 1/3 zakładów, co w sytuacji ogólnego deficytu usług w skali kraju jest zgoła niemożliwe. Przyspieszenie rozwiązań spraw lokalowych drobnej wytwórczości, choćby w świetle przepisów projektowanej ustawy, jest więc sprawą nader palącą.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#ZygmuntPogonowski">Projekt ustawy akcentuje wyraźnie potrzebę wprowadzenia do zakładów pracy nowoczesnego sprzętu przeciwpożarowego. I to jest słuszne.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#ZygmuntPogonowski">Wydaje się jednak, że często również na wsiach brak jest elementarnego sprzętu przeciwpożarowego. Przed drobną wytwórczością stoi więc dodatkowe zadanie dostarczenia na rynek prostego, niezbędnego sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#ZygmuntPogonowski">Przedstawiony projekt ustawy o ochronie przeciwpożarowej dotyczy ochrony najistotniejszych dóbr życia i mienia ludzkiego. Reguluje także wiele kwestii o szerokim zasięgu, a jednocześnie dotyczy spraw, wobec których żaden z obywateli nie może być obojętny.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#ZygmuntPogonowski">Posłowie Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu których przemawiam, będą głosowali za projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#AndrzejBenesz">Głos ma poseł Mieczysław Furmanek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#MieczysławFurmanek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Postanowienia dotyczące obowiązującej ustawy o ochronie przeciwpożarowej z 1960 r. wobec intensywnego rozwoju przemysłu i innych gałęzi gospodarki narodowej, dokonywanych zmian o charakterze społecznym, jak również wobec ostatnio przeprowadzonej reformy terenowych organów władzy i administracji państwowej — nie są w pełni dostosowane do nowych zadań, a ponadto w znacznej mierze uległy dezaktualizacji.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#MieczysławFurmanek">W grudniu 1973 r. Biuro Polityczne Komitetu Centralnego partii rozpatrzyło stan obecny i zaakceptowało dalsze kierunki rozwoju ochrony przeciwpożarowej i zabezpieczenia przeciwpożarowego gospodarki narodowej. W realizacji tych postanowień podjętych zostało szereg decyzji rządowych, zmierzających do podniesienia stanu bezpieczeństwa pożarowego w kraju, unowocześnienia sprzętu, urządzeń i środków gaśniczych oraz intensyfikacji szkolenia pożarniczego.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#MieczysławFurmanek">Biuro Polityczne uznało za konieczne zwiększenie aktywności całego społeczeństwa w dziedzinie zabezpieczenia majątku narodowego, a w szczególności zapobiegania pożarom.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#MieczysławFurmanek">W dynamicznie rozwijającej się Polsce współczesnej najnowsze zdobycze techniki znajdują szerokie zastosowanie obok używanych od dawna, często przestarzałych środków pracy — niejednokrotnie w tej samej wsi lub osiedlu miejskim, gospodarstwie czy zakładzie produkcyjnym lub usługowym. W modernizowanych zakładach — najczęściej w toku nieprzerwanej produkcji — nowoczesne urządzenia technologiczne sąsiadują ze zużytymi w znacznej części, nowe obiekty — ze starymi, niejednokrotnie o palnej konstrukcji. W gospodarce leśnej stosuje się sprzęt i urządzenia o napędzie spalinowym w zmechanizowanych pracach pielęgnacyjnych i eksploatacyjnych; przez lasy przejeżdżają parowozy i ciągniki; z każdym rokiem wzrasta też ruch ludności związany z wypoczynkiem, wczasami i turystyką.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#MieczysławFurmanek">Złożona sytuacja sprawia, że zarówno w przemyśle, jak w rolnictwie i usługach mamy ciągle do czynienia ze stanem zagrożenia pożarowego. Często jednak podłożem tego zagrożenia jest ludzkie niedbalstwo, nieostrożność, niski poziom kultury technicznej w stosunku do postępu w nauce, technice i gospodarce. Te ujemne cechy występują szczególnie jaskrawię wobec zagrożeń pożarowych istniejących od dawna, spotęgowanych niewłaściwym użytkowaniem nowych urządzeń i materiałów.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#MieczysławFurmanek">Niezbędne są nowoczesne środki zapobiegania i gaszenia pożarów, nowoczesna organizacja szkolenia. Dzięki konsekwentnej realizacji programu porządku publicznego, dyscyplinie, energicznemu egzekwowaniu decyzji władz centralnych i terenowych — zarysował się w przemyśle i w uspołecznionej gospodarce rolnej trend do sukcesywnego polepszania stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego, mimo dużego wzrostu produkcji i wyposażenia technicznego. Niepokojąca sytuacja pożarowa występuje jednak nadal w indywidualnym rolnictwie, jak również w lasach. Rolnictwo indywidualne ponosi 60% rocznych strat pożarowych, zaś 95% budynków, które ulegają całkowitemu zniszczeniu, przypada na gospodarstwa indywidualne.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#MieczysławFurmanek">Odpowiedzialność za ochronę przeciwpożarową na terenach wiejskich ponoszą przede wszystkim ochotnicze straże pożarne — pod względem fachowym kierowane przez komendy straży pożarnych.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#MieczysławFurmanek">Rocznie dokonuje się społecznych przeglądów ponad 3 milionów gospodarstw rolnych. Większość ochotniczych straży pożarnych uczestniczy w stałym współzawodnictwie prewencyjno-propagandowym, w czynach społecznych buduje się przeciwpożarowe urządzenia wodne, drogi dojazdowe, strażnice itp. — wartości cd 100 mln zł do 160 mln zł rocznie.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#MieczysławFurmanek">Mimo jednak inspekcji komend straży pożarnych i wielkich wysiłków OSP w dokonywaniu kontroli, mimo sukcesywnego rozszerzania i doskonalenia propagandy przeciwpożarowej, mimo ukierunkowania i doskonaleń a działań prewencyjnych na podstawie aktualizowanej geografii pożarów, mimo cennych czynów społecznych i wielu innych przedsięwzięć — stan bezpieczeństwa przeciwpożarowego w gospodarstwach indywidualnych nie poprawia się. Chodzi bowiem nie tylko o usuwanie zagrożeń występujących w warunkach budowlanych, instalacjach i urządzeniach, co zresztą połączone jest z dużymi trudnościami, lecz przede wszystkim — o wdrażanie nawyków codziennej dbałości o ład i porządek, przestrzegania przepisów przeciwpożarowych oraz o upowszechnienie kultury technicznej wobec wprowadzania na wieś nowoczesnych urządzeń i sprzętu, materiałów i środków chemicznych.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#MieczysławFurmanek">Na szczególne uznanie zasługuje angażowanie organizacji młodzieżowych i szeregu organizacji społecznych w działalność z zakresu ochrony przeciwpożarowej, a także organizowanie licznych akcji o zasięgu ogólnokrajowym i lokalnym.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#MieczysławFurmanek">Wśród wielu tego rodzaju poczynań na wyróżnienie zasługuje organizowana masowa akcja „Każdy kłos na wagę złota — żaden kłos nie może spłonąć”, w ramach której młodzież zrzeszona w kołach ZSMW i młodzieżowych drużynach OSP rozwija różne formy działalności w myśl hasła: „Mniej pożarów — więcej chleba”.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#MieczysławFurmanek">Niezmiernie pożyteczne jest organizowanie przez koła ZSMW, KGW, TPD, ORMO, LZS, nauczycielstwo i OSP sezonowych dziecińców, zielonych przedszkoli — szczególnie w okresach nasilonych prac polowych.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#MieczysławFurmanek">Dobre efekty wychowawcze, gospodarcze, przeciwpożarowe, a często i rekreacyjne dają wspólnie podejmowane czyny społeczne przy budowie i renowacji urządzeń wodnych, strażnic, placówek kulturalno-oświatowych, sportowych, dróg, telefonizacji wsi itp.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#MieczysławFurmanek">W kształtowaniu nawyków ostrożności przeciwpożarowej oraz w upowszechnianiu zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego — niepoślednią rolę odgrywają urządzane, szczególnie przez Związek Harcerstwa Polskiego, alerty, patrole przeciwpożarowe, olimpiady wiedzy pożarniczej, które ostatnio organizowane są również przez ZSMW.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#MieczysławFurmanek">Na przestrzeni szeregu lat podejmowane są przez Ochotniczą Straż Pożarną i Związek Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej Wspólne przedsięwzięcia zmierzające do wdrażania młodzieży zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Przedsięwzięcia te i inne mają również aspekty działalności wychowawczej i obronnej. Przykładem tego są konkursy „Umacniamy ludową obronność” lub wspólnie zorganizowany konkurs „Nasza wieś bez pożaru”, ogłoszony przez ZSMW i młodzieżowe drużyny OSP, w którym uczestniczyło 140 tysięcy dziewcząt i chłopców. Trwałym dorobkiem konkursu było zorganizowanie ponad 280 nowych młodzieżowych drużyn OSP oraz wstąpienie dużej liczby młodzieży w szeregi ochotniczych straży pożarnych.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#MieczysławFurmanek">Wysoki Sejmie! Dalsze kształtowanie aktywnych postaw mieszkańców naszych wsi i osiedli wraz z projektowaną ustawą o ochronie przeciwpożarowej powinno przyczynić się do rozszerzenia i umacniania powszechnego społecznego frontu ochrony przed pożarami majątku narodowego, życia i mienia obywateli, do skuteczniejszego zabezpieczenia dorobku i wszechstronnego rozwoju polskiej wsi. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#AndrzejBenesz">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#AndrzejBenesz">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ochronie przeciwpożarowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę?</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ochronie przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej (druki nr 201 i 218).</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#AndrzejBenesz">Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Ociepka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#JerzyOciepka">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przypadł mi w udziale zaszczyt przedstawienia Wysokiej Izbie rządowego projektu ustawy zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej. Przedłożony projekt uwzględnia ewolucję, jaką przeszła Służba Więzienna z uwagi na jej zadania w porównaniu do poprzednich okresów.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#JerzyOciepka">W systemie nowej kodyfikacji karnej, uchwalonej przez Wysoki Sejm w 1969 r., wykonanie kary pozbawienia wolności — powierzone Służbie Więziennej, ma służyć nie tylko izolacji skażanego od społeczeństwa, ale przede wszystkim ma na celu kształtowanie w procesie wykonania kary pozbawienia wolności społecznie pożądanej postawy skazanego, zwłaszcza przez wdrażanie do pracy, przestrzeganie porządku prawnego, a tym samym przeciwdziałania powrotowi do przestępstwa. Tę wychowawczo-ochronną funkcję wykonania kary Służba Więzienna w określonych warunkach realizuje w ostatnich latach z coraz lepszymi wynikami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#JerzyOciepka">Osoby skazane zatrudniane są w przemysłowych i rolnych przedsiębiorstwach przywięziennych, jak również przy robotach budowlano-montażowych wykonywanych przy realizacji niektórych inwestycji. Rozwijanie celowego zatrudnienia osób skazanych służy równocześnie stałemu przyspasabianiu ich przez pracę i naukę do uczciwego życia na wolności i przyczynia się do zwiększenia możliwości alimentowania swych rodzin przez skazanych.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#JerzyOciepka">Wysoki Sejmie! Służba Więzienna z uwagi na swoją organizację, paramilitarny charakter i wychowawczo-ochronną funkcję jest najbardziej zbliżona do służby w organach Milicji Obywatelskiej. Stąd jej obowiązki i uprawnienia były dotychczas regulowane w sposób bardzo zbliżony lub identyczny. Z tego powodu unormowania zawarte w przedłożonym obywatelom posłom projekcie ustawy są w znacznym stopniu zsynchronizowane z ustawowymi unormowaniami przyjętymi w grudniu 1972 r. przez Wysoki Sejm w odniesieniu do funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej. Projekt ustawy dostosowuje sytuację prawną funkcjonariuszy Służby Więziennej do współczesnych wymogów, wychodząc naprzeciw potrzebom tej służby w zakresie zapewnienia jej dyspozycyjności, a także lepszych warunków realizacji przez nią trudnych zadań w procesie resocjalizacji skazanych. Wykonywanie tych zadań wymaga zatrudnienia w Służbie Więziennej wysoko wykwalifikowanej kadry specjalistycznej, zwłaszcza pedagogów, psychologów, prawników i specjalistów z innych dziedzin, a także wykorzystywania w bieżącej działalności najnowszych zdobyczy wiedzy w zakresie resocjalizacji. Obok wysokich kwalifikacji kadra ta powinna mieć również odpowiednie predyspozycje psychiczne do tej służby.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#JerzyOciepka">Projekt ustawy, synchronizując przyjęte w nim rozwiązania z unormowaniami dotyczącymi funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, normuje w sposób całościowy kwestie związane ze statusem prawnym funkcjonariuszy tej służby, w szczególności takie, jak kwestie związane z powoływaniem i zwalnianiem ze służby, zmianami w stosunku służbowym, obowiązkami i uprawnieniami funkcjonariuszy. Szereg unormowań ustawy pozostaje w ścisłym związku z przepisami obowiązującego Kodeksu pracy.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#JerzyOciepka">Przepisy projektu ustawy, stwarzając korzystniejsze niż dotychczas warunki zatrudnienia wysoko kwalifikowanej kadry specjalistycznej oraz podnoszenia kwalifikacji przez pełniących służbę funkcjonariuszy, będą sprzyjały doskonaleniu i ogólnej stabilizacji, tej kadry w tak ważnej dziedzinie działania resortu sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#JerzyOciepka">Wysoka Izbo! Przedstawiony obywatelom posłom rządowy projekt ustawy zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej był przedmiotem wszechstronnej analizy i konsultacji ze strony Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości. Przyjęte przez te komisje poprawki, zawarte w sprawozdaniu — druk nr 218 — miały na względzie potrzebę udoskonalenia sformułowań niektórych przepisów projektu, a także ich pełniejszego zsynchronizowania z obowiązującymi już przepisami oraz uczynienia z tej ustawy jasnego, przejrzystego i odpowiadającego wymaganiom zasad legislacji aktu prawnego.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#JerzyOciepka">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej z 1959 r. — w brzmieniu przedłożonym przez Rząd z poprawkami zaproponowanymi przez Komisję w druku sejmowym nr 218.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#AndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów chciałby zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#AndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o Służbie Więziennej.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy Prawo bankowe (druki nr 212 i 220).</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#AndrzejBenesz">Głos ma sprawozdawca poseł Zdzisław Balicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#ZdzisławBalicki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę zdać sprawę Wysokiej Izbie z prac — w których uczestniczyła także Komisja Prac Ustawodawczych — nad rządowym projektem ustawy Prawo bankowe.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#ZdzisławBalicki">Już w toku rozpatrywania zasadniczych przesłanek tego projektu komisje nasze całkowicie podzieliły pogląd Rządu, że przebudowa systemu prawnego regulującego działalność banków w Polsce stała się narastającą koniecznością.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#ZdzisławBalicki">Jak wiadomo, zwłaszcza w latach ostatnich dokonały się istotne zmiany w strukturze, organizacji i mechanizmach funkcjonowania gospodarki. System bankowy, spełniając służebną rolę wobec gospodarki narodowej, powinien dostosowywać się do tych przeobrażeń, a zarazem unowocześniać i doskonalić własną organizację i instrumenty działania.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#ZdzisławBalicki">Obecny stan rzeczy, kiedy to działają trzy banki państwowe oraz spółdzielczość oszczędnościowo-pożyczkowa, wymagający utrzymywania w tych samych miejscowościach placówek kilku banków o zazębiających się najczęściej zakresach działania, niepotrzebnie utrudniał prowadzenie jednolitej polityki kredytowo-pieniężnej oraz osłabiał możliwości dalszej poprawy obsługi ludności i jednostek gospodarki uspołecznionej. Stan ten uległby dalszemu pogorszeniu po wprowadzeniu dwustopniowego podziału administracyjnego państwa.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#ZdzisławBalicki">Stało się więc niezbędne wprowadzenie większej koncentracji instytucji bankowych, przy jednoczesnym lepszym wyprofilowaniu ich specjalizacji zgodnie z współczesnymi potrzebami gospodarki i wymogami nowoczesnego zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#ZdzisławBalicki">Przy tej sposobności stało się też możliwe zlikwidowanie niedogodnego rozproszenia w trzech ustawach przepisów o funkcjonowaniu banków i prawie pełne skodyfikowanie Prawa bankowego. Takie są najważniejsze założenia, które określiły charakter rozwiązań projektu ustawy. Przewiduje się w niej utworzenie trzech podstawowych pionów aparatu bankowego, a mianowicie: Narodowego Banku Polskiego, Banku Gospodarki Żywnościowej i zrzeszonych w nim banków spółdzielczych oraz dwu istniejących banków obsługujących obroty z zagranicą. Narodowy Bank Polski utrzyma i umocni swe funkcje wiodące, pozostanie bankiem emisyjnym oraz koordynującym działalność innych banków w podstawowych dziedzinach polityki kredytowo-pieniężnej, szczególnie w zakresie planu kredytowego oraz organizacji rozliczeń pieniężnych, walutowych i dewizowych, a także pozostanie bankiem finansującym większość gospodarki uspołecznionej. W nim skoncentrowana zostanie obsługa bankowa wszystkich przedsiębiorstw i instytucji pozarolniczych oraz ludności zatrudnionej poza rolnictwem. Przewiduje się zatem przejęcie przez NBP całości zadań Powszechnej Kasy Oszczędności zajmującej się — jak wiadomo — kredytowaniem i obsługą rozliczeniową ludności i gospodarki nie uspołecznionej oraz obsługą obrotu oszczędnościowego ludności nierolniczej. Trzeba tu jednak od razu podkreślić, że przejęcie to odbędzie się na takich zasadach, które w niczym nie uszczuplą znaczenia obsługi bankowej ludności oraz jej tradycyjnego zaufania do PKO, a wręcz przeciwnie — znaczenie to powinny umocnić i obsługę ludności wydatnie usprawnić. Dotychczasowe oddziały operacyjne Powszechnej Kasy Oszczędności zostaną bowiem utrzymane jako wydzielone oddziały specjalistyczne Narodowego Banku Polskiego z zachowaniem swej dotychczasowej nazwy. Utrzymany zostanie skrót PKO i dotychczasowe druki tej instytucji. Połączenie organizacyjne pozwoli natomiast skoncentrować siły i środki na szybszym wdrażaniu postępu do techniki rozliczeń, a także na wprowadzaniu bardziej nowoczesnych i dogodnych form obsługi oszczędnościowej, kredytowej i pieniężnej ludności. Stworzy ono także możliwość zwiększania bazy lokalowej i kadrowej dla zwiększonej sieci placówek bankowych, obsługujących bezpośrednio ludność. Wyzwolenie tych rezerw, podkreślali to posłowie na posiedzeniach komisji, ma istotne znaczenie na tle nie wystarczającej już w związku z szybkim wzrostem oszczędzania, zdolności obsługowej wielu placówek PKO.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#ZdzisławBalicki">Rosnąca ranga gospodarki żywnościowej w Polsce i powszechnie uznana potrzeba jej kompleksowego ujmowania doprowadziły do propozycji utworzenia jednolitego w tej dziedzinie systemu bankowego w celu wzmocnienia skuteczności oddziaływania finansowego na wzrost produkcji w rolnictwie i gałęziach z nim bezpośrednio związanych. Projektuje się więc powołanie Banku Gospodarki Żywnościowej, który obsługiwałby jednostki gospodarki uspołecznionej rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego, leśnictwa i przemysłu drzewnego oraz gospodarki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#ZdzisławBalicki">Z tych samych względów proponuje się włączenie do systemu Banku Gospodarki Żywnościowej dotychczasowych spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych, przemianowanych na banki spółdzielcze, obsługujące przede wszystkim rolników indywidualnych, rzemiosło oraz ludność zamieszkałą na wsi. Jest to rozwiązanie racjonalne i życiowe, gdyż pozwoli nie tylko na pełniejsze zintegrowanie oddziaływania bankowego na gospodarkę żywnościową, ale także na usprawnienie tej działalności i znaczne rozszerzenie zakresu działania banków spółdzielczych, które na miejscu, bez potrzeby udawania się do innych banków, załatwią sprawy finansowe rolników. Trzeba zresztą w tym miejscu stwierdzić, że już obecnie spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe wykonują szereg funkcji państwowych, bo przemawiały za tym niezbędne wymogi rozwoju rolnictwa i wsi. Ich działalność jest ściśle spleciona z zadaniami w dziedzinie skupu i obsługi kasowej instytucji państwowych na wsi. Już dziś operują one poważnymi funduszami państwowymi, a ostatnio przejęły także obsługę kasową budżetów gmin.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#ZdzisławBalicki">Wszystko to przemawia za tym, aby stworzyć jednolity system bankowy na wsi, mający charakter państwowo-spółdzielczy, by w ten sposób w pełni i dobrze sprawować rosnące funkcje kredytowe, rozliczeniowe i kontrolne.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#ZdzisławBalicki">Jednocześnie cechą charakterystyczną przedłożonego Wysokiemu Sejmowi projektu Prawa bankowego, uwydatnioną jeszcze w trakcie prac komisyjnych, jest zachowanie spółdzielczego charakteru dotychczasowych spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych, w którym tak ważną i pożyteczną rolę spełnia samorząd i inicjatywa społeczna. Samorząd ten ma w naszym kraju bogate tradycje i wszechstronne doświadczenia i nadal liczymy na jego aktywną działalność.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#ZdzisławBalicki">Nadzór Banku Gospodarki Żywnościowej nad działalnością banków spółdzielczych, skojarzony z kontrolą społeczną sprawowaną przez miejscowy aktyw, który wejdzie w skład organów tych banków, powinien zapewnić prawidłowe gospodarowanie środkami i celowe ich wydatkowanie.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#ZdzisławBalicki">Obsługę bankową obrotów z zagranicą oraz obsługę dewizową ludności będą wykonywały jak dotychczas banki mające formę spółek akcyjnych, a mianowicie Bank Handlowy w Warszawie i Bank Polska Kasa Opieki S. A. Wymaga tego zarówno rosnące znaczenie handlu zagranicznego w naszej gospodarce, jak również istniejąca w tej dziedzinie swoistość obsługi finansowej.</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#ZdzisławBalicki">Przedkładając Wysokiemu Sejmowi projekt nowego Prawa bankowego, Komisja nasza pragnie dać wyraz przekonaniu, że przyczyni się ono do pełniejszego wykorzystania w systemie zarządzania gospodarką aparatu bankowego i instrumentów, którymi on rozporządza. Jest to projekt, którego rozwiązania podporządkowane są strategicznym celom społeczno-gospodarczej polityki państwa i powinny stanowić jeden z czynników jej pomyślnej realizacji. Jest to także projekt zmierzający do usprawnienia obsługi bankowej ludności, przy równoczesnym racjonalizowaniu społecznych kosztów tej obsługi.</u>
          <u xml:id="u-43.13" who="#ZdzisławBalicki">Z tych wszystkich względów w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów proszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy Prawo bankowe (druk nr 212) wraz z poprawkami zamieszczonymi w sprawozdaniu Komisji (druk nr 220). Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-43.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#AndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#AndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Prawo bankowe wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Prawo bankowe.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 222).</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#AndrzejBenesz">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#AndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#AndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-44.13" who="#AndrzejBenesz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-44.14" who="#AndrzejBenesz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-44.15" who="#AndrzejBenesz">Uważam, że Sejm proponowaną uchwałę w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych przyjął.</u>
          <u xml:id="u-44.16" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji Sejmu (druk nr 223).</u>
          <u xml:id="u-44.17" who="#AndrzejBenesz">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję podjęcia uchwały, zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 223, w sprawie zamknięcia siódmej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-44.18" who="#AndrzejBenesz">Czy są uwagi w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-44.19" who="#AndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-44.20" who="#AndrzejBenesz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-44.21" who="#AndrzejBenesz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-44.22" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia siódmej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-44.23" who="#AndrzejBenesz">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-44.24" who="#AndrzejBenesz">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła odpowiedź wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Józefa Tejchmy na interpelację posła Bernarda Kusa w sprawie pobierania opłat od rolników za dokonywane wpisy z urzędu aktów własności do ksiąg wieczystych. Odpowiedź ta została przekazana interpelantowi.</u>
          <u xml:id="u-44.25" who="#AndrzejBenesz">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#HenrykPawłowski">Bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu odbędzie się:</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#HenrykPawłowski">1) wspólne posiedzenie Komisji Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego — w sali nr 118, 2) posiedzenie Komisji Handlu Wewnętrznego — w sali nr 67 — w Domu Poselskim, 3) posiedzenie Komisji Handlu Zagranicznego — w sali nr 72, w Domu Poselskim, 4) narada sekretarzy wojewódzkich zespołów poselskich — w sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#HenrykPawłowski">W piątek dn. 13.VI. br. odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#HenrykPawłowski">1) Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła — o godz. 9 min. 30, w sali nr 101, 2) Komisji Nauki i Postępu Technicznego — o godz. 9, w sali nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#AndrzejBenesz">Na tym kończymy 28 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#AndrzejBenesz">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#AndrzejBenesz">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14 min. 50)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>