text_structure.xml 652 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 10.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#WacławBarcikowski">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#WacławBarcikowski">Powołuję na sekretarzy posłów Helenę Jaworską i Stanisława Małolepszego. Protokół i listę mówców prowadzi poseł Małolepszy.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#WacławBarcikowski">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#WacławBarcikowski">Protokół 83 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#WacławBarcikowski">W związku z akcesem Stronnictwa Pracy do Stronnictwa Demokratycznego otrzymałem list od posłów: Michejdy Tadeusza, Brzezińskiego Stefana, Olcho wieża Aleksandra, Maciejewskiego Józefa, Groszyńskiego Kazimierza, Małolepszego Stanisława, Trzebińskiego Henryka, Urbańskiego Antoniego — z klubu poselskiego Stronnictwa Pracy o ich przejściu do klubu poselskiego Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#WacławBarcikowski">Proponuję na podstawie art. 17 ust. 2 regulaminu Sejmu Ustawodawczego, aby Wysoka Izba uchwaliła zmianę dzisiejszego porządku dziennego, a mianowicie przez uzupełnienie go jeszcze jednym punktem — z kolei 2-gim — o brzmieniu następującym:</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#WacławBarcikowski">2. Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zniesieniu sankcji oraz ograniczeń w stosunku do osób, które zgłosiły swą przynależność do narodowości niemieckiej (druk nr 798).</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#WacławBarcikowski">Czy są co do propozycji uzupełnienia porządku dziennego sprzeciwy? Nie ma sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#WacławBarcikowski">Uważam, że Izba zgodziła się na moją propozycję.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#WacławBarcikowski">W związku z tym punkt 2 porządku dziennego otrzyma kolejny numer 3, a numeracja następnych punktów ulegnie odpowiedniemu przesunięciu.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ druki do dzisiejszego porządku dziennego mogły być doręczone Obywatelom Posłom dopiero dzisiaj, proponuję, aby Wysoka Izba — na podstawie art. 50 pkt. 3), 4) i 5) regulaminu Sejmu Ustawodawczego — uchwaliła odnośnie tych druków skrócenie postępowania formalnego, a mianowicie: przystąpienie do rozprawy niezwłocznie po rozdaniu druków sprawozdań komisyj, odbycie pierwszego czytania niezwłocznie po rozdaniu druków projektów ustaw i odbycie drugiego czytania niezwłocznie po rozdaniu druków sprawozdań komisyj. Czy są sprzeciwy? Nie słyszę sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#WacławBarcikowski">Uważam, że Izba zgodziła się na moją propozycję.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów prawa o aktach stanu cywilnego (druk nr 797).</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos w tej sprawie? Nikt głosu nie żąda.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy odsyłam do Komisji Prawniczej i Regulaminowej.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zniesieniu sankcji oraz ograniczeń w stosunku do osób, które zgłosiły swą przynależność do narodowości niemieckiej (drak nr 798).</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#WacławBarcikowski">Czy pragnie kto zabrać głos w tej sprawie? Nikt się do głosu nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy odsyłam do Komisji Prawniczej i Regulaminowej.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktów 3 i 4 porządku dziennego, które potraktujemy łącznie:</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#WacławBarcikowski">3. Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu o przedłożenia rządowym o zamknięcia rachunków państwowych za okres od 1 kwietnia do 31 grudnia 1946 r. z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi przez Sejm Ustawodawczy absolutorium co do budżetowej gospodarki finansowej za powyższy okres (druk nr 765).</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#WacławBarcikowski">4. Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu o przedłożeniu rządowym o zamknięciu rachunków państwowych za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1947 r. z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi przez Sejm Ustawodawczy absolutorium co do budżetowej gospodarki finansowej za powyższy okres (druk nr 783).</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy tych dwóch przedłożeń posłowi Krygierowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#AlfredKrygier">Wysoka Izbo! Mam zaszczyt imieniem Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu referować przedłożenie rządowe o zamknięciu rachunków państwowych za okres od 1 kwietnia 1946 r. do 31 grudnia 1916 r.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#AlfredKrygier">Niniejsze zamknięcie rachunków państwowych, trzecie z kolei po wyzwoleniu Polski, jakie Rząd przedkłada do parlamentarnego zatwierdzenia, obejmuje dziewięciomiesięczny okres gospodarki skarbowej od 1 kwietnia do 31 grudnia 1916 r., który różni się zasadniczo od poprzednich dwa okresów: w okresach lat 1944–1945 i 1945–1946 gospodarka skarbowa prowadzona była na podstawie prowizoriów budżetowych — gospodarka okresu sprawozdawczego po raz pierwszy od chwili odzyskania niepodległości Polski opierała się na formalnie uchwalonym budżecie, stanowiącym załącznik do ustawy skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#AlfredKrygier">Zamknięcia rachunków są konsekwencją uchwalenia budżetów i ich wykonania. Omawiając te zagadnienia musimy stale z naciskiem podkreślać, iż te akty prawne są bezspornym triumfem natury politycznej, społeczno-gospodarczej i organizacyjnej narodu polskiego, jego Rządu i władz ustawodawczych, sukcesem tym większym, iż od pierwszej chwili, tj. od czasów Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego mieliśmy preliminarze budżetowe z początku miesięczne później dwumiesięczne i kwartalne, zatwierdzane przez Radę Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#AlfredKrygier">Ten fakt nabiera wielkiej wagi historycznej, ponieważ rządy przedwrześniowe zdobyły się na pierwszy budżet w siódmym roku niepodległości, a my od pierwszej chwili, od 22 lipca 1944 r. gospodarujemy na podstawie budżetu. Ten sukces nie jest tylko sukcesem organizacyjnym i skarbowym, a więc natury technicznej, lecz jest w istocie rzeczy i przede wszystkim triumfem natury politycznej i społeczno-gospodarczej. Jest on sukcesem natury politycznej, tzn. dobrej i właściwej polityki klasowej człowieka pracy w Polsce i jego przodującej grupy — klasy robotniczej. Jest sukcesem naszej zasadniczej koncepcji politycznej złączenia się sojuszem i przyjaźnią ze Związkiem Radzieckim, czego wyrazem formalno-prawnym był traktat z 27 kwietnia 1945 r., a jego radosnym i zwycięskim finałem — umowa zgorzelecka z 6 lipca 1950 r. Jest wreszcie sukcesem natury społeczno-gospodarczej, którego wyrazem jest likwidacja kapitalizmu w Polsce i aksjomat naszej polityki społeczno-gospodarczej, tj. realizacja gospodarki, planowej. I w tej dziedzinie wzorem naszym jest i będzie 33-letnie doświadczenie Związku Radzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#AlfredKrygier">Budżet okresu sprawozdawczego uchwalony przez Krajową Radę Narodową wynosił po stronie wydatków 39,3 mld zł i dochodów 35,8 mld tzn. miał być zamknięty deficytem w wysokości — 3,5 mld zł; w rzeczywistości w okresie sprawozdawczym dochody wynosiły 51,5 mld zł, wydatki 53,8 mld zł, czyli budżet został zamknięty deficytem wynoszącym 2,3 mld zł. Różnica między preliminarzem a wykonaniem jest dość znaczna. Deficyt budżetowy został pokryty zadłużeniem się Skarbu Państwa w Narodowym Banku Polskim na rachunku kredytu otwartego, do którego Rząd ma prawo na podstawie ant. 32 dekretu z dnia 15 stycznia 1945 r. o Narodowym Banku Polskim. Zadłużenie to wynosiło z końcem okresu sprawozdawczego 21 mld zł i zlikwidowane zostało w następnym okresie budżetowym.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#AlfredKrygier">Wykorzystanie uprawnień z wymienionej ustawy i emisja biletów skarbowych — typowe operacje kredytowe czasu ówczesnego są dzisiaj całkowicie zlikwidowane.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#AlfredKrygier">Dwa powody były przyczyną tej poważnej różnicy między uchwalonym preliminarzem budżetowym a jego wykonaniem:</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#AlfredKrygier">1) Nasza młoda administracja nie mogła zdobyć się na ścisły preliminarz budżetowy nie tylko z braku doświadczenia, lecz z powodu braku danych statystycznych za okres poprzedni. Preliminarz budżetowy jest nie tylko planem skarbowym na okres przyszły, lecz jednocześnie także i wynikiem prac i osiągnięć okresu poprzedniego. W okresie sprawozdawczym poprzednie okresy miały szczególnie duże znaczenie, czego dowodem fakt, iż dochody budżetowe wzrosły o 220%, a wydatki o 54%.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#AlfredKrygier">2) Drugą przyczyną znacznej różnicy między preliminarzem a jego wykonaniem był fakt, którego rozmiarów nie można było przewidzieć, tzn. ogromny rozmach naszego życia gospodarczego i wyższość gospodarki planowej i uspołecznionej nad gospodarką prywatną kapitalistyczną. Już rok 1916 jest dowodem, iż nasi wrogowie klasowi, wrogowie ruchu robotniczego i socjalizmu nie mieli racji, dowodząc przed wojną wyższości gospodarki kapitalistycznej nad gospodarką uspołecznioną. Była to ideologia klasowa wrogów klasy robotniczej i ich ideologicznych najmitów, którzy głosząc takie teorie czynili to w interesie klas posiadających.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#AlfredKrygier">A przecież Wysokiej Izbie znane są aż nadto dobrze warunki, w jakich po wyzwoleniu rozwijało się nasze życie gospodarcze i polityczne. Znany jest Wysokiej Izbie bezmiar zniszczenia kraju, który w rozmaitych formach był przedmiotem obrad i uchwał Wysokiego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#AlfredKrygier">Pozwolę sobie zwrócić uwagę na pewne fakty z bardzo już odległej przeszłości, na fakt, który był jakby stygmatem czasu ówczesnego. Tym faktem były wówczas olbrzymie ruchy migracyjne, ich szczytowym okresem był chyba rok sprawozdawczy. W roku 1945/46 ruch imigracyjny wynosił rocznie 2.394.009 osób, w okresie sprawozdawczym 6.084.009. Cyfry tej ujmują statystycznie tylko te osoby, które korzystały z pomocy Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, a ileż tysięcy repatriowało się bez pomocy władz państwowych. W okresie sprawozdawczym osiedlono na Ziemiach Odzyskanych w miastach 795.000 osób, na wsi 458.009; na ziemiach dawnych w miastach 20.009 osób, na wsi 60 000, czyli ogółem 1.343.009 osób. Polska nie tylko urządzała swe życie społeczno-gospodarcze na zupełnie innych podstawach, lecz ludność jej przesiedlała i osiedlała się masowo, tworząc niemal nowe życie polskie tam, gdzie go dotychczas nie było.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#AlfredKrygier">Jak gdyby uzupełnieniem rzeczowym masowych ruchów migracyjnych była w tym okresie działalność Głównego Urzędu Likwidacyjnego, który wówczas miał pod swoją pieczą 1.242 000 nieruchomości, 17.500 przedsiębiorstw różnego rodzaju i zabezpieczył w 263 wypadkach mienie ruchome.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#AlfredKrygier">Ówczesny system płac i braki aprowizacyjne zmuszały Państwo do troski o wyżywienie ludności. W okresie sprawozdawczym wydano na ten cel 2,4 mld zł a wiec nieomal 5% w stosunku do ogólnej sumy wydatków w grupie „A” budżetu — Administracja.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#AlfredKrygier">Jakie wyniki wobec rewolucyjnych zmian, jakich dokonaliśmy w naszym żuciu narodowym, uzyskaliśmy w naszym życiu gospodarczym?</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#AlfredKrygier">Oto w okresie sprawozdawczym wzrosła produkcja: węgiel kamienny o 50%, węgiel brunatny o 1350%, brykiety o 200%.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#AlfredKrygier">Wydajność pracy w górnictwie wzrosła w tym okresie o 18,5%.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#AlfredKrygier">Jako drugi przykład ogromnego rozwoju naszego życia gospodarczego w tym okresie służyć może rozwój przemysłu cukrowniczego. W okresie sprawozdawczym zwiększył się obszar uprawy buraków o 61%, wydajność z jednego hektara o 39%, wzrost procentowy produkcji cukru wynosi 222%.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#AlfredKrygier">Podałem niektóre dane o produkcji węgla jako najważniejszej chyba gałęzi naszej produkcji przemysłowej czasu ówczesnego. Natomiast cyfry o wzroście uprawy buraka, a w konsekwencji i produkcji cukru, mają na celu także i stwierdzenie, iż kłamliwe były teorie obszarnicze, że reforma rolna nawet tak skromna, jaką przewidywała ustawa w 1925 r., będzie zabójcza dla przemysłu cukrowniczego. Okazało się, iż chłop małorolny może być również producentem buraka, a nawet — jak uczy doświadczenie — lepszym niż obszarnik. Wynikiem reformy rolnej jest nie spadek, lecz wzrost uprawy buraka i produkcji cukru.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#AlfredKrygier">Najwyższa Izba Kontroli w swym wniosku o udzielenie Rządowi absolutorium słusznie ocenia sytuację polityczną w okresie sprawozdawczym w sposób następujący:</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#AlfredKrygier">„W okresie sprawozdawczym wzmacniała się i krzepła władza ludowa w ogniu ostrej walki klasowej z elementami kapitalistycznymi oraz niedobitkami reakcyjnego podziemia, dążącymi przy pomocy angloamerykańskiego imperializmu do zniweczenia osiągnięć socjalnych i gospodarczych Polski Ludowej. Te próby zamachów na zdobycze młodej władzy ludowej szły w parze z nadziejami restauracji przedwrześniowych rządów kliki kapitalistyczno-faszystowskiej.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#AlfredKrygier">Głosowanie ludowe przeprowadzone w czerwcu 1946 r. wykazało, że przytłaczająca większość narodu polskiego stoi u boku Rządu Ludowego w walce o utrwalenie osiągnięć politycznych i gospodarczych, że zdecydowanie broni ustroju demokracji ludowej, wiodącego do socjalizmu. Przechodząc do rozwiązania podstawowych zagadnień politycznych i gospodarczych, młode Państwo Ludowe z całą konsekwencją likwidowało zarówno straty powojenne, jak i wielkie zacofanie, w którym utrzymywał Polskę międzynarodowy i rodzimy kanibalizm. Solidarnym wysiłkiem mas pracujących z klasą robotniczą na czele przy wydatnej bratniej pomocy żywnościowej, surowcowej, transportowej i kredytowej Związku Radzieckiego — gospodarka polska dźwignęła się z ruin i zgliszcz, przechodząc w okres odbudowy.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#AlfredKrygier">Elementy reakcyjne w Polskim Stronnictwie Ludowym pod przewództwem Stanisława Mikołajczyka stają się wyraźnie agenturą imperializmu anglosaskiego i nie ograniczając się do walki politycznej, prowadzą dywersję gospodarczą i patronują bandom podziemnym, napadającym na funkcjonariuszy państwowych i partyjnych, grabiącym mienie państwowe i spółdzielcze.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#AlfredKrygier">Jednakże dzięki zdecydowanej postawie mas pracujących i ofiarnej pracy organów bezpieczeństwa publicznego następuje systematyczna likwidacja band, wykryte i ujęte zostają sztaby bandyckich organizacji podziemnych WiN i NSZ.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#AlfredKrygier">Równolegle z przełamywaniem zaciekłego oporu likwidowanej klasy obszarników i kapitalistów, następowała stabilizacja życia gospodarczego i tworzenie nowych form gospodarki uspołecznionej. Okres sprawozdawczy był okresem przygotowawczym do wprowadzenia pełnego planowania do naszej gospodarki narodowej, a tym samym do likwidacji powojennego chaosu gospodarczego. Tworzą się zręby gospodarki planowej”.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#AlfredKrygier">Podałem wyżej wysokość wpływów i wydatków państwowych za okres sprawozdawczy. Pozwalam sobie zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu na ogólne zamknięcia rachunków państwowych, które Ministerstwo Finansów podaje na str. 12. Z zestawienia tego wynika, że przychody Skarbu Państwa wynosiły w okresie sprawozdawczym 260 mld zł w gotowiźnie i 2,4 mld zł w papierach wartościowych. A mianowicie: grupa „Dochody budżetowe” nie wymaga żadnego komentarza. Druga grupa „Sumy obrotowe” są to wszelkie obroty gotówkowe jak i bezgotówkowe, dokonane przez organa skarbowe na rachunek rozporządzalnej gotowizny Skarbu Państwa. Ta grupa nie obejmuje sum budżetowych i niebudżetowych, którymi administrują władze i urzędy państwowe, oraz sum komunalnych, którymi administrowały instytucje komunalne. Wreszcie „grupy niebudżetowe”, tzn.:</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#AlfredKrygier">1) rachunki bieżące otwierane władzom i urzędom państwowym, nieposiadającym prawa asygnowania z kredytów budżetowych (związki, samorządowe instytucje prawa publicznego itd.),</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#AlfredKrygier">2) fundusze specjalne obejmujące sumy, którym ustawa nadała ten charakter.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#AlfredKrygier">Dokładne znaczenie tych funduszów podaje „przedłożenie rządowe” na str. 68. Wiele spośród tych funduszów dzisiaj już nie istnieje, powstały natomiast nowe. Sądzę, iż w naszym ustroju społeczno-gospodarczym rola funduszów się kończy.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#AlfredKrygier">Bilans Funduszów Obrotowych (str. 13) nie wymaga dokładniejszego uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#AlfredKrygier">Układ formalno-techniczny budżetu pozostał w okresie sprawozdawczym nieomal bez zmiany w stosunku do okresu poprzedniego. Dzielił się on na cztery grupy, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#AlfredKrygier">A — Administracja,</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#AlfredKrygier">B — Przedsiębiorstwa i Zakłady,</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#AlfredKrygier">C — Monopole,</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#AlfredKrygier">D — Fundusze.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#AlfredKrygier">W grupie A wynosiły w okresie sprawozdawczym: dochody 26,3 mld zł, wydatki 50 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#AlfredKrygier">W grupie B wpłaty wynosiły 199,5 mld zł, dopłaty 3,1 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#AlfredKrygier">W grupie C wpłaty wynosiły 25 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#AlfredKrygier">W grupie D dopłaty stanowiły 70 mld zł (Fundusz Ziemi).</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#AlfredKrygier">W budżecie Państwa organizującego się z natury rzeczy wydatki na administrację muszą pochłaniać bardzo poważny odsetek wydatków, w okresie sprawozdawczym wynosiły one nieomal połowę. Oczywiście, że terminu „administracja” nie można brać w tym wypadku w dosłownym tego słowa znaczeniu, nie jest przecież pracą administracji praca Ministerstwa Obrony Narodowej, Oświaty lub Kultury i Sztuki. Z tych powodów udział procentowy poszczególnych ministerstw w wydatkach tej grupy „A” jest nieporównywalny, chyba w stosunku do lat poprzednich. Zwłaszcza, że w myśl zasad gospodarki planowej obowiązywała nas już wówczas zasada hierarchii potrzeb, a nie ich prymatu. Ten układ budżetu jest kontynuacją tradycji kameralistycznego układu budżetu, który u nas zniknie zupełnie dopiero w preliminarzu na rok 1951.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#AlfredKrygier">Porównać można jedynie udział procentowy trzech zasadniczych rozdziałów budżetu w stosunku do całości wydatków na „Administrację” w okresie sprawozdawczym i w okresie poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#AlfredKrygier">Wydatki osobowe wynosiły w 1945/46 r. 23,9, w 1946 r. 27,3. Wydatki rzeczowo-administracyjne w 1945/46 wynosiły 12,3, w 1946 r. 13,6. Wydatki rzeczowe w 1945/46 r. wynosiły 63,8, w 1946 r. 59,1.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#AlfredKrygier">Różnice są stosunkowo niewielkie, szczególnie jeżeli zważymy, iż byliśmy wówczas państwem organizującym się w warunkach, o których już mówiłem poprzednio.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#AlfredKrygier">Grupa B „Przedsiębiorstwa i Zakłady”. Rzeczywistą wpłatę dały tylko „Lasy Państwowe” (66 mln zł), Polska Poczta, Telegraf i Telefon, wpłaciły wprawdzie 132 mln zł, jednak dopłata Skarbu Państwa wyniosła 171 mln zł. Ogółem wydatki Skarbu Państwa wynosiły w tej grupie 31 mld zł. Tak wielka suma jest i zrozumiała i usprawiedliwiona. Niektóre z tych „Przedsiębiorstw i Zakładów” nie mogły być nawet samowystarczalne, jak Państwowy Zakład Emerytalny, Polska Agencja Prasowa, szpitale państwowe, itd. Największa jest dopłata na Polskie Koleje Państwowe, wynosi bowiem 1,7 mld zł, czyli pochłania 55% wydatków tej grupy. Jest to zupełnie zrozumiałe, albowiem PKP nie mogły pokryć ze środków własnych tak wielkich i koniecznych nakładów inwestycyjnych. To samo dotyczy innych zakładów i przedsiębiorstw, a wreszcie trudno było wobec naglących potrzeb ustalić wówczas linię graniczną między wydatkiem inwestycyjnym a eksploatacyjnym, zwłaszcza że wydawano te sumy w okresie tworzenia dopiero pierwszego planu inwestycyjnego. Ta grupa wydatków obejmuje tylko 19 przedsiębiorstw i zakładów, które nazwano przedsiębiorstwami rozliczającymi się centralnie ze Skarbem Państwa, nie obejmuje natomiast naszych przedsiębiorstw uspołecznionych podlegających poszczególnym ministerstwom.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#AlfredKrygier">Wpływy monopoli państwowych, wynoszące 25 mld zł, w okresie sprawozdawczym, pokryły nieomal połowę wydatków budżetowych. Jest to objaw zupełnie zrozumiały, albowiem:</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#AlfredKrygier">1) produkują one artykuły pierwszej potrzeby,</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#AlfredKrygier">2) produkują je z surowca krajowego,</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#AlfredKrygier">3) aparat wytwórczy poniósł (poza Warszawą) stosunkowo niewielkie straty.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#AlfredKrygier">A wreszcie w okresie organizowania się aparatu skarbowego monopole odgrywać muszą w dochodach państwowych rolę dominującą.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#AlfredKrygier">Rzecz zrozumiała, że największy odsetek dochodów w tej grupie daje Ministerstwo Skarbu (84,92%), dalej Ministerstwo Przemysłu i Handlu (7,06% — przemysł uspołeczniony), Prezydium Rady Ministrów (3,37% — oczywiście jego urzędy), Ministerstwo Aprowizacji (1,10%). Dochody innych ministerstw stanowią ułamek procentu dochodów grupy „A”.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#AlfredKrygier">W okresie poprzednim wpływy Ministerstwa Skarbu w grupie „A” wynosiły 95% ogółu dochodów tej grupy. Zmniejszenie się odsetka wpływów Ministerstwa Skarbu jest objawem bardzo pocieszającym, świadczy bowiem, iż krzepło wówczas w 1946 r. nasze życie gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#AlfredKrygier">Dochody Ministerstwa Skarbu wynosiły w okresie sprawozdawczym 39,6 mld zł, z czego „daniny publiczne” 23,8 mld zł, tj. 45,5% ogólnej sumy dochodów budżetu Państwa. Suma wymieniona jest należnością, z niej potrącić trzeba 1,8 mld zł jako zaległość, czyli 5%, a więc sumę minimalną. Z przyjemnością możemy stwierdzić, iż już wówczas aparat skarbowy pracował bez zarzutu.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#AlfredKrygier">Z ogólnej kwoty wpływów podatkowych 23,8 mld zł podatki bezpośrednie wynoszą 20 mld zł, pośrednie 3,8 mld zł, czyli nieco więcej niż 10%. Zupełnie inne były wyniki w latach poprzednich, a mianowicie podatki bezpośrednie dały z ogółu danin w 1944/45 r. 27%, w 1945/46 r. 77%. Z zestawienia tego wynika, iż w 1946 r. podatki pośrednie odgrywają w naszym budżecie rolę minimalną. Obciążyły piwo kwotą 450.000 zł, cukier 1 mln zł, drożdże 1,1 mln zł. Inne podatki pośrednie obciążające cukier skrobiowy, kwas octowy i sztuczne środki słodzące dały sumy minimalne. Zapewne w niejednym wypadku koszty obsługi tych podatków były wyższe, niż ich efekt finansowy dla Skarbu Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#AlfredKrygier">Analiza wpływów z podatków bezpośrednich daje ciekawy obraz stosunków gospodarczych w 1946 r. Gospodarka uspołeczniona, a więc Państwo, spółdzielczość, samorząd dały połowę wpływów z podatku obrotowego, drugą — gospodarka prywatna, natomiast z podatku dochodowego wpłynęło z gospodarki uspołecznionej 44%, z gospodarki prywatnej 56%. Cyfry te mówią o sile ówczesnej gospodarki prywatnej, która została złamana dopiero po zwycięskiej bitwie o handel na wiosnę 1947 r.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#AlfredKrygier">Jedynym podatkiem, który w całości obciążał wówczas klasy posiadające, był podatek od wzbogacenia Wojennego w wysokości w 1946 r. 594 mln zł. Do Skarbu Państwa wpłynęło tylko 135 mln zł, a więc około 22%, reszta była zaległością. Zaległość wynosiła znacznie więcej, doliczając kwoty zaległe za lata ubiegłe, ogółem 138 mln zł. Burżuazja nasza, obciążona w minimalnym stopniu, i na tym polu szkodziła interesom Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#AlfredKrygier">Cła w ustroju kapitalistycznym, ta specyficzna forma podatku pośredniego i jedna z wielu form obrony interesów kapitalistycznych, są u nas opłatą, która nie odgrywała w 1946 r. żadnej roli, nie dając Skarbowi Państwa żadnych dochodów. Tylko opłaty manipulacyjne celne dały 34 mln zł, faktyczny wpływ wynosił tylko 29 mln zł. Urzędy celne dzisiaj ograniczają się jedynie do ustalenia naszego obrotu towarowego z zagranicą, którego rozmiar — jakość i ilość — najłatwiej da się ustalić na stacjach granicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#AlfredKrygier">Podział sum budżetowych, wydanych przez grupę „A” Administracja, uzewnętrznia w tym wypadku cyfrowo charakter naszej pracy państwowej czasu ówczesnego. A więc jej stadium organizacyjne, brak jakiejkolwiek tradycji i doświadczenia z okresów poprzednich — rządy nasze w Polsce Ludowej nie są przecież kontynuatorami w żadnej dziedzinie rządów międzywojennych. A nad tym wszystkim dominuje fakt, iż Polskę w 1946 r. dzieliło dopiero kilka miesięcy od kapitulacji faszyzmu, że powracała na Ziemie Odzyskane, na ten najczulszy instrument naszego życia politycznego i gospodarczego. Praca nasza czasu owego to jak gdyby gigantyczna akcja odgruzowania i jednocześnie odbudowania naszego życia narodowego we wszystkich dziedzinach, wśród koszmarnych ruin. W tym stanie rzeczy grupa A maleje, staje się funkcją pomocniczą wobec ogromu zadań natury społecznej i gospodarczej. Państwo kapitalistyczne to przede wszystkim „administracja” jako metoda i cel działania, wszystko inne to jakby praca wtórna i pośrednia metoda działania. Polityka gospodarcza państwa kapitalistycznego to nie zaopatrzenie, produkcja, zbyt i usługi, lecz funkcja wtórna, a więc polityka podatkowa, polityka celna itd., to jedynie normowanie życia gospodarczego w myśl interesów kapitalistycznych, a nie działalność bezpośrednia. Z tych powodów obserwujemy w ustrojach kapitalistycznych preponderancję administracji nad funkcjami gospodarczymi i społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#AlfredKrygier">U nas już i w 1946 r. fakt, iż Państwo jest właścicielem całego wielkiego i średniego przemysłu, tj. 85% jego produkcji, 10% obszaru rolnego, musiał zmienić i zmniejszyć znaczenie funkcyj administracyjnych, podnosząc znaczenie działalności gospodarczej Państwa. Nie znaczy to, byśmy nie doceniali u nas znaczenia i roli administracji państwowej, umieszczamy ją tylko na właściwym miejscu w naszym czasie i w przestrzeni, ustalając ją w naszym ustroju tylko jako wtórną funkcję Państwa. Z tych powodów te błędy, które stwierdza Najwyższa Izba Kontroli w swym sprawozdaniu, są błędami wynikającymi nie z założeń naszej polityki państwowej, lecz z młodości i braku doświadczenia naszego aparatu państwowo-administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#AlfredKrygier">Najwyższa Izba Kontroli nie dostrzegła nigdzie błędów w założeniach pracy naszego aparatu administracyjnego, z wyjątkiem Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych. Najwyższa Izba Kontroli stwierdza, iż Stanisław Mikołajczyk „celem zahamowania reform gospodarczych i społecznych na wsi i zdezorganizowania aparatu władzy ludowej świadomie nasadzał do aparatu rolnictwa zarówno na szczeblu centralnym jak i wojewódzkim i powiatowym swoich ludzi, rekrutujących się z najbardziej reakcyjnych i wrogich naszemu ustrojowi elementów”. A dalej: „Tak skonstruowany aparat ułatwiał ówczesnemu ministrowi Mikołajczykowi sabotować politykę Rządu Ludowego, paczyć myśl przewodnią reformy rolnej, a przesłane nam przez ZSRR na cele pomocy dla najbiedniejszych rolników zboże siewne, sadzeniaki, drzewka owocowe itp. rozprowadzić w przeważającej części w niewłaściwe ręce”. Stanisław Mikołajczyk był szkodnikiem politycznym i zdrajcą Polski Ludowej i w konsekwencji złym kierownikiem tak odpowiedzialnego działu administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#AlfredKrygier">„Poczynanie i akcje były bez należytych zarządzeń i instrukcji — stwierdza Najwyższa Izba Kontroli — stąd też trudności w sporządzaniu sprawozdań i rozliczeń z otrzymanych materiałów i funduszów? Jako przykład spośród wielu przytacza Najwyższa Izba Kontroli fakt, iż Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych „nie jest w stanie udokumentować komu przydzielono przeszło 2.000 koni oraz znaczną część maszyn i narzędzi rolniczych (z dostaw UNRRA)”. Oto w syntetycznym skrócie uwagi i opinie.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#AlfredKrygier">Najwyższa Izba Kontroli konkluduje, iż „stwierdzone w toku kontroli braki i uchybienia były stopniowo usuwane i likwidowane w miarę podnoszenia ogólnego poziomu działalności administracyjnej Państwa, w miarę dopływu nowych kadr pracowniczych, pochodzących z klasy robotniczej i oddanych Polsce Ludowej. Braki te i uchybienia ze względu na ich charakter i przyczyny nie mogą jednak wpłynąć na ocenę działalności Rządu”. NIK składa więc wniosek następujący:</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#AlfredKrygier">„Najwyższa Izba Kontroli na podstawie art. 14 ust. 2, art. 40 i art. 45 ust. 2 ustawy o kontroli państwowej z dnia 9 marca 1949 r. w oparciu o czynności kontrolne przeprowadzone częściowo jeszcze przez Biuro Kontroli przy Radzie Państwa, częściowo zaś przez organy kontroli Najwyższej Izby Kontroli, wyniki których zawarte są w częściach I–IV sprawozdania, przyjętego uchwałą Kolegium NIK z dnia 1 czerwca 1950 r„ stawia wniosek o udzielenie Rządowi przez Sejm Ustawodawczy absolutorium co do budżetowej gospodarki finansowej za okres od dnia 1 kwietnia 1946 r. do dnia 31 grudnia 1946 r.”. Równocześnie „Najwyższa Izba Kontroli wnosi o stwierdzenie, że udzielenie absolutorium nie przesądza:</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#AlfredKrygier">1) odpowiedzialności poszczególnych pracowników państwowych oraz przedsiębiorstw państwowych za straty Skarbu Państwa w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 1947 r. jakie w przyszłości mogą być ujawnione,</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#AlfredKrygier">2) biegu spraw, co do pozycji zakwestionowanych bądź przez kontrolę państwową bądź też przez inne powołane do tego organy”. Imieniem Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu wnoszę, by Wysoki Sejm raczył, uchwalić wnioski Najwyższej Izby Kontroli Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#AlfredKrygier">Wysoki Sejmie! W dalszym ciągu mam zaszczyt referować imieniem Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu przedłożenie rządowe o zamknięciu rachunków państwowych za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1947 r. z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi przez Wysoki Sejm absolutorium co do gospodarki budżetowej za okres wyżej wymieniony.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#AlfredKrygier">Zamknięcia rachunkowe, które będą przedmiotem obrad Wysokiej Izby, są sprawozdaniem z działalności skarbowej Rządu, czyli wykonania ustawy skarbowej z 1 lipca 1947 r. i ustawy o kredytach dodatkowych na 1947 r„ w myśl art, 2 ustawy z dnia 25 lutego 1948 r., uchwalonych przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#AlfredKrygier">Ustawa skarbowa uchwalona przez Wysoką Izbę jest pierwszą ustawą skarbową uchwaloną przez konstytucyjne ciało ustawodawcze. Jest ona nie tylko formalnym, lecz i politycznym dowodem legalności i praworządności naszego ustroju państwowego, który w okresie 1944–1946 r., dokonawszy reform rewolucyjnych dzięki zwycięskiej wojnie z faszyzmem, dzięki sojuszowi i przyjaźni ze Związkiem Radzieckim wszedł na drogę legalności i prawa, budując podstawy państwa socjalistycznego. Polska wybrała drogę — drogę socjalizmu — i idzie po niej śmiało i bez kompromisu, mimo przeszkód natury zewnętrznej mimo pana Mikołajczykowych prób dywersji i partyzantki, zlikwidowanych w 1947 r. już nieomal w zupełności.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#AlfredKrygier">Budżet, uchwalony przez Wysoki Sejm po stronie wydatków w wysokości 173,7 mld zł, po stronie dochodów w wysokości 184,8 mld zł, był pierwszym naszym budżetem nie tylko nie deficytowym, był budżetem nie tylko zrównoważonym, lecz przewidywał nadwyżkę dochodów nad wydatkami w wysokości przeszło 11 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#AlfredKrygier">Ustawa z 25 lutego 1948 r. przewidywała jeszcze poważne kredyty dodatkowe. W rzeczywistości dochody i wydatki państwowe były w 1947 r. znacznie wyższe i wynosiły: dochody 222 mld zł, wydatki 186,6 mld zł, a więc Rząd uzyskał bardzo poważną nadwyżkę. Jest to pierwszy budżet państwowy, który w preliminarzu i w wykonaniu dał tak poważną nadwyżkę, wynoszącą, 35,3 mld zł. Nadwyżka budżetowa pokryła wydatki planu inwestycyjnego, przewidującego pokrycie jego części z dochodów skarbowych. Wydatki na ten cel łącznie z kredytami dodatkowymi przewidzianymi ustawą z dnia 30 grudnia 1947 r. wynosiły 27,2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#AlfredKrygier">Budżet i jego tytuł formalno-prawny — ustawa skarbowa — jest aktem prawnym związanym z konkretną rzeczywistością społeczną, gospodarczą i polityczną w konkretnych i aktualnych warunkach. Z tego powodu zrozumienie cyfr budżetowych i ich uzasadnienie wymaga szczegółowego omówienia aktualnej sytuacji politycznej i położenia gospodarczego. Od togo obowiązku zwalnia mnie Najwyższa Izba Kontroli, albowiem jako uzasadnienie wniosku swego o udzielenie Rządowi absolutorium dała syntetyczny i bardzo wnikliwy obraz stosunków politycznych i gospodarczych Polski z 1947 r. i stosunków w skali światowej bezpośrednio dotyczących naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#AlfredKrygier">Zamknięcie kasowe za 1947 r. wykazuje w gotowiźnie sumę 849,9 mld zł i w papierach wartościowych kwotę 1,6 mld zł po stronie przychodu i rozchodu. Zamknięcie to sporządzone jest ściśle według zasad stosowanych w 1948 r. Dzieli się ono na cztery części, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#AlfredKrygier">1) dochody budżetowe,</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#AlfredKrygier">2) sumy obrotowe,</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#AlfredKrygier">3) sumy niebudżetowe,</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#AlfredKrygier">4) pozostałość kasowa.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#AlfredKrygier">W grupie drugiej — sumy obrotowe, wynoszącej 549,4 mld zł, znajdują się pozycje, które dały zagraniczne i krajowe operacje kredytowe. W tym okresie Skarb Państwa korzystał jeszcze z kredytów w Narodowym Banku Polskim, było to zadłużenie na sumę dość poważną 47,7 mld zł, oraz emitował bilety skarbowe. Wysokość tej emisji wynosiła 9,9 mld zł. Zadłużenie w Narodowym Banku Polskim zostało zlikwidowane już w 1948 r., wszystkie trzy emisje biletów skarbowych zostały spłacone w ciągu 1949 r. i w 1950 r. ten rodzaj operacji został zlikwidowany w zupełności.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#AlfredKrygier">Układ techniczny budżetu pozostał w stosunku do 1946 r. niezmieniony, tzn. budżet dzielił się na trzy grupy, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#AlfredKrygier">A — Administracja,</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#AlfredKrygier">B — Przedsiębiorstwa i Zakłady,</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#AlfredKrygier">C — Monopole.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#AlfredKrygier">Administracja dała dochód netto w wysokości 159,4 mld zł, a mianowicie wpłaciła na poczet tej kwoty w procentach: Ministerstwo Skarbu — 61,48, Ministerstwo Przemysłu — 30,51, wyżywienie ludności — 2,38, Ministerstwo Ziem Odzyskanych — 1,80, Ogólny Zarząd Skarbowy — 1,64.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#AlfredKrygier">Inne władze i urzędy wpłaciły kwoty wyznaczone mniej 1%.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#AlfredKrygier">Stwierdzamy spadek udziału Ministerstwa Skarbu w dochodach budżetowych (grupa A), w 1946 r. udział ten wynosił 84,92%, zaś w 1945/46 nawet 95%. Wzrasta udział Ministerstwa Przemysłu w dochodach grupy A bardzo poważnie, do niemal 1/3 ogólnej sumy dochodów, w 1946 r. wynosił tylko 7,06%.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#AlfredKrygier">I te cyfry świadczą już nie tylko o słuszności zasadniczej linii polityki państwowej, lecz o jej realizacji: produkcja jest naszym celem i zaspokojeniem potrzeb, a jej wynikiem zwiększona akumulacja, co z kolei ujawnia się w zmianie struktury dochodów państwowych. W państwie kapitalistycznym, którego istotnym zadaniem jest obrona interesów klas posiadających, daniny publiczne wszelkiego rodzaju — podatki pośrednie przede wszystkim — są trzonem strony dochodowej budżetu, u nas staje się tym trzonem produkcja i jej udział w dochodach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#AlfredKrygier">Dochody Ministerstwa Skarbu to w 95% wpływy z danin publicznych; wśród danin publicznych podatki pośrednie stanowią znowu odsetek minimalny, niespełna 6,5% w stosunku do wpływów z podatków bezpośrednich.</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#AlfredKrygier">W zamknięciach za 1947 r. ujawniają się już skutki wielkiej pracy ustawodawczej w dziedzinie reformy podatkowej. Mamy już w 1947 r. tylko 6 rodzajów podatków bezpośrednich: obrotowy, dochodowy, od wynagrodzeń, gruntowy, nadzwyczajny podatek od wzbogacenia wojennego i od nabycia praw majątkowych, oraz opłaty skarbowe dające minimalne wpływy, bo 1,3 mld zł. Opłaty skarbowe zastąpiły dawne opłaty stemplowe. W myśl obowiązującego wówczas ustawodawstwa Państwo miało 25%-owy udział w podatku gruntowym i, z tego powodu wprowadzono ten podatek do działu podatków bezpośrednich w budżecie państwowym.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#AlfredKrygier">Wspomniałem, jak minimalną rolę odgrywały u nas już w 1946 r. podatki bezpośrednie: podatki od cukru, piwa i drożdży dawały wpływy każdy nieco ponad 1 mld zł, reszta nie odgrywała żadnej nieomal roli w naszych dochodach skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#AlfredKrygier">Wśród danin publicznych mieszczą się także i wpływy z Daniny Narodowej w wysokości 11,6 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#AlfredKrygier">Ciekawy jest ze względów ogólnopolitycznych udział gospodarki uspołecznionej i prywatnej w dwu najważniejszych daninach publicznych: gospodarka uspołeczniona, tzn. Państwo, spółdzielczość i samorząd dały 60% podatku obrotowego, resztę — gospodarka prywatna, w 1946 r. stosunek wynosił 50 : 50. Z podatku dochodowego 40% wpłynęło od gospodarki uspołecznionej, 60% — od prywatnej. W 1946 r. gospodarka uspołeczniona dała nieco więcej, bo 44%, prywatna 56%.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#AlfredKrygier">Czy w r. 1947 osłabiliśmy tempo uspołecznienia w naszym życiu gospodarczym? Bynajmniej. Wzmogliśmy tempo i naszą siłę ofensywną w tej dziedzinie, czego dowodem wiosenna „bitwa o handel” w 1947 r. Zwiększony udział gospodarki prywatnej w podatku dochodowym świadczy o lepszej technice ściągania podatków, a także i zaległości i o usprawnieniu aparatu skarbowego. Zresztą pomniejszający się odsetek udziału gospodarki prywatnej w podatku obrotowym i dochodowym w latach następnych. świadczy, iż akcja uspołecznienia naszego życia gospodarczego nie osłabła.</u>
          <u xml:id="u-3.89" who="#AlfredKrygier">Warsztaty gospodarki prywatnej to przeważnie jednostki małe, czego dowodem iż na 369.000 płatników podatku obrotowego 351.000 to prywatne zakłady.</u>
          <u xml:id="u-3.90" who="#AlfredKrygier">Taki sam stosunek tych grup płatników obserwować można i wśród płatników podatku dochodowego.</u>
          <u xml:id="u-3.91" who="#AlfredKrygier">Podatek obciążający w całości klasy posiadające — podatek od wzbogacenia wojennego — w dalszym ciągu daje bardzo małe wpływy: wynosił wprawdzie w 1947 r. 850 min zł, jednak dochody wpłacone wyniosły 236 mln, czyli niespełna 30%. I znowu na tym przykładzie trzeba stwierdzić, że klasy posiadające szkodzą interesom Polski Ludowej także i w ten sposób, iż nie chcą płacić podatków. W żadnym z podatków ściągalność nie była w 1947 r. tak niska, jak ściągalność podatku od wzbogacenia, w innych podatkach wahała się od 90–95% sumy przypisanej.</u>
          <u xml:id="u-3.92" who="#AlfredKrygier">Nasze władze skarbowe w dalszym ciągu nie pobierały ceł, preliminowany dochód to tylko opłaty manipulacyjne, które dały dochód mniejszy, w wysokości 1/3 kwoty preliminowanej.</u>
          <u xml:id="u-3.93" who="#AlfredKrygier">Wspomniałem już wyżej, iż w 1947 r. udział Ministerstwa Przemysłu wzrósł z 7,06% w 1946 r. na 30,51%, a więc przeszło czterokrotnie. Przestarzały, kameralistyczny układ budżetu utrudnia uwypuklenie tęgo faktu w zamknięciu rachunków państwowych. Ta kwota mieści się w dochodach grupy „Administracja”. To właśnie zaciemnia obraz, albowiem nie jest to żadna „administracja”, jakieś „opłaty manipulacyjne”, czy „opłaty biercze” — lecz finansowy wynik pracy naszego przemysłu uspołecznionego. Porównanie z danymi za okres ubiegły daje dopiero pogląd, jak poważne wyniki osiągnęliśmy w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-3.94" who="#AlfredKrygier">W 1946 r. osiągnęliśmy z tego tytułu 1,8 mld zł, w 1947 r. 43,8 mld zł, a więc sumę czterdziestokrotnie wyższą. W 1946 r. wpłata faktyczna wynosiła 33% kwoty preliminowanej, w 1947 r. 98%. Jest to sukces bardzo poważny, albowiem nie są to przecież dochody o charakterze skarbowym, lecz wynik gospodarczej działalności naszego przemysłu uspołecznionego.</u>
          <u xml:id="u-3.95" who="#AlfredKrygier">Badając wydatki i udział poszczególnych resortów zauważyć można ciekawe przemiany, jakie przechodzi nasz budżet na przestrzeni bardzo krótkiego okresu czasu. Rok 1947 oceniany pod tym kątem widzenia dowodzi cyfrowo, iż weszliśmy w okres przemian i co najważniejsza nastawiliśmy się na pracę pokojową. Państwo nasze weszło w okres stabilizacji wewnętrznej. Dowodem tego były bardzo poważnie zmniejszone wydatki na wojsko i na bezpieczeństwo publiczne. Nasza praca pokojowa także i wewnątrz kraju zaczęła dawać realne rezultaty. Armia została zredukowana do stanu czasu pokoju, te prace rozpoczęły się już w okresie poprzednim, lasy opustoszały i nie trzeba było bronić człowieka pracy pokojowej przed masowym podziemiem politycznym. Pozostawał jeszcze inny wróg klasowy — podziemie gospodarcze, lecz jednocześnie wzmogło się uświadomienie polityczne i czujność klasowa klasy robotniczej jako odpowiedzialnej za losy Polski Ludowej. Z tych powodów zmniejszają się wydatki na bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne Rzeczypospolitej, natomiast zwiększają się bardzo wydatki na opiekę społeczną i zdrowie, na kulturę i szkolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-3.96" who="#AlfredKrygier">Niestety ten układ budżetu nie pozwala na obliczenie ich wysokości. Na przykład Ministerstwo Oświaty wydało około 20 mld zł, a przecież jest to tylko część naszych wydatków na szkolnictwo. Przecież organizacją szkolnictwa zajmują się i zajmowały się już i wówczas bez wyjątku wszystkie nasze ministerstwa gospodarcze. Takich przykładów można przytoczyć znacznie więcej.</u>
          <u xml:id="u-3.97" who="#AlfredKrygier">Innym objawem stabilizacji naszych stosunków w 1947 r. był podział procentowy wydatków w obrębie grupy „A” — Administracja — osobowych, rzeczowych i rzeczowo-administracyjnych w stosunku do całości wydatków tej grupy. A mianowicie wydatki te wynosiły:</u>
          <u xml:id="u-3.98" who="#AlfredKrygier">1946 r. — 1947 r.</u>
          <u xml:id="u-3.99" who="#AlfredKrygier">— osobowe: 27,31 — 7,7,</u>
          <u xml:id="u-3.100" who="#AlfredKrygier">— rzeczowo-administracyjne: 13,6 — 8,9,</u>
          <u xml:id="u-3.101" who="#AlfredKrygier">— rzeczowe: 59,1 — 73,4.</u>
          <u xml:id="u-3.102" who="#AlfredKrygier">Poważny spadek wydatków osobowych i wzrost procentowy wydatków rzeczowych są jeszcze jednym dowodem stabilizacji naszych stosunków w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-3.103" who="#AlfredKrygier">Grupa „Przedsiębiorstwa i Zakłady”, tj. 15 jednostek obliczających się centralnie ze Skarbem Państwa, wpłaciła do Skarbu Państwa 583,5 mld zł (4 przedsiębiorstwa), zaś dopłata do 11 innych wynosiła 4,5 mld zł, z czego Polskie Koleje Państwowe otrzymały 2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.104" who="#AlfredKrygier">Ostatnią grupą budżetu są „Monopole”. Dały one Skarbowi Państwa 61,9 mld zł, z tego monopol spirytusowy 44,5 mld zł i tytoniowy 16,1 mld zł, trzy inne wpłaciły kwoty znacznie niższe — ogółem około 1,9 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.105" who="#AlfredKrygier">W 1946 r. monopole pokryły 1/2 wydatków budżetowych, w 1947 r. już tylko 1/3. „Pijany” budżet stawał się u nas coraz bardziej mitem.</u>
          <u xml:id="u-3.106" who="#AlfredKrygier">Na pierwszej sesji uchwaliła Wysoka Izba ustawę wielkiego znaczenia, ustawę z dn. 3 lipca 1947 r. o państwowym planie inwestycyjnym.</u>
          <u xml:id="u-3.107" who="#AlfredKrygier">Zważywszy, iż przedmiotem obrad Izby będą inne ważne prace ustawodawcze, ograniczam moje uwagi wyłącznie do jednej części sprawozdania, tj. do wykonania planu inwestycyjnego Ministerstwa Odbudowy. Dokładne i szczegółowe zreferowanie wykonania ustawy o planie inwestycyjnym wymagałoby referatu znacznie obszerniejszego aniżeli to sprawozdanie, wobec tego wybrałem Ministerstwo Budownictwa, gdyż jego działalność inwestycyjna to odbudowa kraju z ruin okupacyjnych i pożogi wojennej z naszą stolicą na czele.</u>
          <u xml:id="u-3.108" who="#AlfredKrygier">Na wykonanie planu w cz. 21 poświęciliśmy ze środków skarbowych w 1946 r. 4,3 mld zł, w 1947 r. 8 mld zł, czyli o 87% więcej aniżeli w roku poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-3.109" who="#AlfredKrygier">Odbudowa wsi: 29.29% w 1946 r. i 33,45% w 1947 r. czyli 113,62% więcej w kwotach absolutnych.</u>
          <u xml:id="u-3.110" who="#AlfredKrygier">Ze statystyki wynika, że nieprawdziwe było twierdzenie jakoby wszystkie środki finansowe przeznaczono na budowę Warszawy, zaniedbując resztę kraju. W 1947 r., jak widać, przeznaczono na odbudowę stolicy mniej w sumach względnych, aniżeli w 1946 r.</u>
          <u xml:id="u-3.111" who="#AlfredKrygier">Z ogólnej sumy funduszów skarbowych na plan inwestycyjny 27,2 mld zł przeznaczono w 1947 r. na: Ministerstwo Odbudowy — 8 mld zł, Ministerstwo Komunikacji — 6,3 mld zł, Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych — 6,3 zł, Ministerstwo Żeglugi 2 6 mld zł, na inne Ministerstwa poniżej 1 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.112" who="#AlfredKrygier">Na odbudowę kraju przeznaczyliśmy, jak z tego wynika, największy odsetek funduszów skarbowych, tj. 30%.</u>
          <u xml:id="u-3.113" who="#AlfredKrygier">Oprócz kredytów z państwowego planu inwestycyjnego przeznaczono na odbudowę kwotę 15 mld zł, w tym 10,7 mld zł z kredytów bankowych i 4,3 mld zł ze środków własnych.</u>
          <u xml:id="u-3.114" who="#AlfredKrygier">W stosunku do roku 1946, w którym z tych źródeł wydano zaledwie 1,8 mld zł, wzrost wynosił 710% ogółem. Kredyty wzrosły: na odbudowę Warszawy o 507%, na odbudowę miast o 1.293%, na odbudowę wsi o 212%, na odbudowę przemysłu budowlanego o 700%.</u>
          <u xml:id="u-3.115" who="#AlfredKrygier">Sądzę, że Wysoka Izba zaaprobuje stwierdzenie, iż naród polski, gromadząc te środki z własnej pracy i oddając je swemu Rządowi, który nimi w sposób właściwy i racjonalny gospodarował, dokonał dzieła wielkiego.</u>
          <u xml:id="u-3.116" who="#AlfredKrygier">Efekt finansowy i skarbowy ustawy skarbowej z 1 lipca 1947 r., ustawy o kredytach dodatkowych z 25 lutego 1948 r. i ustawy o państwowym planie inwestycyjnym z 3 lipca 1947 r. jest jak widzimy bardzo dodatni. Jego cechą to rozmach, śmiałość i inicjatywa. Jakkolwiek praca ta dała przecież bardzo dobre wyniki, to realizacja nie odbyła się bez objawów ujemnych. Najwyższa Izba Kontroli nie stwierdza żadnych uchybień i błędów w założeniach i w posunięciach Rządu, jedynie w pracy praktycznej zauważa usterki i błędy. Rzecz charakterystyczna, że we wszystkich resortach napotyka się na te same usterki, które by można podciągnąć pod jedno miano, określając je jako brak dyscypliny finansowo-budżetowej, polegającej na nierozliczaniu się z niewielkich na ogół zaliczek, zbyt hojną politykę subwencyjną i brak sprawozdań w tej dziedzinie, nieprawidłową kwalifikację kredytów według paragrafów, nieoszczędne używanie parku samochodowego i niewłaściwą dyspozycję materiałami pędnymi.</u>
          <u xml:id="u-3.117" who="#AlfredKrygier">Jak widać, są to usterki natury drobnej i drugorzędnej, wynikłe z braku doświadczenia naszego aparatu państwowego, nieznajomości przepisów kasowo-rachunkowych, a w wielu wypadkach z braku jasnych i sprecyzowanych zarządzeń.</u>
          <u xml:id="u-3.118" who="#AlfredKrygier">Najwyższa Izba Kontroli stwierdza, iż wiele z tych usterek usunięto w okresach późniejszych, w niektórych wypadkach badania nie zostały jeszcze zakończone. W wypadkach, w których stwierdzono złą wolę lub działalność przestępczą, surowe ramię sprawiedliwości spełni swój obowiązek.</u>
          <u xml:id="u-3.119" who="#AlfredKrygier">Dobre instrukcje kasowo-rachunkowe, jasno sprecyzowane i konkretne zarządzenia władz to instrument niezbędny lecz wtórny i pomocniczy, najważniejszym elementem naprawy — to czujność klasowa i racjonalna polityka kadr według wskazań i zaleceń IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. — Oto droga, która wiedzie niezawodnie do usunięcia błędów i usterek.</u>
          <u xml:id="u-3.120" who="#AlfredKrygier">Na tym posiedzeniu stwierdził Przewodniczący Komitetu Centralnego PZPR Tow. Bierut w swym referacie, iż „nie wystarczy tylko wzmożona czujność i zdobycie umiejętności wykrycia i odsiania złych i wrogich elementów. Niemniej istotną, trudną i odpowiedzialną jest umiejętność dobierania, rozstawiania, kształcenia, wysuwania kadr i opiekowania się nimi, umiejętność, którą muszą zdobyć nasze instancje partyjne, której nauczyć się muszą wszystkie nasze organizacje partyjne”. Wobec tego należy prowadzić politykę kadrową. Co to jest polityka kadrowa? Na to pytanie daje znów odpowiedź w swym referacie Przewodniczący Komitetu Centralnego PZPR i twierdzi: „Polityka kadrowa to umiejętny dobór i rozstawienie ludzi na podstawie gruntowej znajomości ich zalet i wad, ich kwalifikacji i uzdolnień, to troskliwe wychowywanie ludzi przez pomoc w rozwijaniu ich uzdolnień i pozbywaniu się wad, przez przyśpieszenie ich rozwoju”. Sądzę, że Wysoka Izba uzna te śmiałe i słuszne słowa także jako wytyczne naszej polityki państwowej.</u>
          <u xml:id="u-3.121" who="#AlfredKrygier">Imieniem Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu wnoszę, by Wysoki Sejm raczył zatwierdzić wnioski Najwyższej Izby Kontroli, o zamknięciach rachunków państwowych za 1947 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się do głosu nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania. Będziemy głosować nad każdym projektem uchwały oddzielnie.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#WacławBarcikowski">Najpierw przystępujemy do przegłosowania projektów uchwał, zawartych w druku nr 765, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#WacławBarcikowski">„Sejm Ustawodawczy zatwierdza przedstawione przez Rząd zamknięcie rachunków państwowych za okres od 1 kwietnia 1946 r. do 31 grudnia 1946 r.”.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#WacławBarcikowski">Kto jest za przyjęciem tej uchwały, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że uchwała powyższa została powzięta przez Sejm jednomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do głosowania nad drugą uchwałą, która brzmi:</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#WacławBarcikowski">„Sejm Ustawodawczy — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — udziela Rządowi absolutorium co do budżetowej gospodarki finansowej za okres od 1 kwietnia 1946 r. do 31 grudnia 1946 r”.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie zatwierdził przedstawione przez Rząd zamknięcie rachunków państwowych za okres od 1 kwietnia do 31 grudnia 1946 r. oraz udzielił Rządowi absolutorium z budżetowej gospodarki finansowej za powyższy okres.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#WacławBarcikowski">Obecnie przystępujemy do głosowania nad projektem uchwał, zawartych w druku nr 783, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#WacławBarcikowski">„Sejm Ustawodawczy zatwierdza przedstawione przez Rząd zamknięcie rachunków państwowych za okres od 1 stycznia 1947 r. do 31 grudnia 1947 r.”.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#WacławBarcikowski">Kto jest za przyjęciem tej uchwały, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że uchwała została przyjęta przez Sejm jednomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do głosowania nad drugą uchwałą, która brzmi:</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#WacławBarcikowski">„Sejm Ustawodawczy — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — udziela Rządowi absolutorium co do budżetowej gospodarki finansowej za okres od 1 stycznia 1947 r. do 31 grudnia 1947 r.”.</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie zatwierdził przedstawione przez Rząd zamknięcie rachunków państwowych za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1947 r. oraz udzielił Rządowi absolutorium z budżetowej gospodarki finansowej za powyższy okres.</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu o rządowym projekcie ustawy o rejestracji maszyn i przymusowym wykupie nieczynnych maszyn przemysłowych (druki nr 781 i 784).</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Miturze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#AntoniMitura">Wysoka Izbo! Rządowy projekt ustawy o rejestracji maszyn i przymusowym wykupie nieczynnych maszyn przemysłowych (druk nr 781) pozwala na wykorzystanie dodatkowych środków produkcji dla dobra gospodarki narodowej i przyśpieszenia tym samym realizacji narodowych planów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#AntoniMitura">W rezultacie przemian społecznych, jakie zaszły i zachodzą w naszym kraju — planowej produkcji i planowego zaopatrzenia warsztatów produkcyjnych, okazało się, że pewna ilość maszyn i urządzeń technicznych jest niewykorzystana, niedostatecznie wykorzystana lub też jest obiektem spekulacji. W interesie potrzeb naszego kraju leży pełne wykorzystanie wszystkich nadających się do produkcji maszyn i urządzeń technicznych. Stan ten wymaga przeprowadzenia rejestracji tego rodzaju maszyn i zorientowania się, gdzie i jakie środki produkcyjne są niewykorzystane, ile cennych wartości marnuje się i nie jest włączonych do procesów wytwórczych.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#AntoniMitura">Projekt ustawy przewiduje, że nie podlegają rejestracji maszyny:</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#AntoniMitura">1) przekazane przez Państwo do dyspozycji przedsiębiorstwom i instytucjom państwowym,</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#AntoniMitura">2) stanowiące własność jednostek spółdzielczych,</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#AntoniMitura">3) znajdujące się w posiadaniu przedsiębiorstw pod zarządem państwowym,</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#AntoniMitura">4) wyprodukowane przez przedsiębiorstwa dla ich dalszego zbycia,</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#AntoniMitura">5) stanowiące własność rzemieślnika i wykorzystywane we. własnym czynnym zakładzie rzemieślniczym, oraz,</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#AntoniMitura">6) stanowiące własność osób fizycznych i nadające się do wykorzystania wyłącznie dla celów gospodarstwa domowego.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#AntoniMitura">Obowiązek rejestracji powinien być zgodnie z duchem ustawy dopełniony w prezydium powiatowej rady narodowej.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#AntoniMitura">Maszyny nieczynne mogą ulec przymusowemu wykupowi przez Państwo, o ile zajdzie tego potrzeba.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#AntoniMitura">Rządowy projekt ustawy o rejestracji maszyn i przymusowym wykupie nieczynnych maszyn przemysłowych ma duże znaczenie dla gospodarki narodowej, gdyż daje możność wykorzystania tych maszyn i włączenia ich do pracy produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#AntoniMitura">W zgłoszonym projekcie ustawy Komisja Planu Gospodarczego i Budżetu poczyniła poprawki, które uwidocznione są w druku nr 784.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#AntoniMitura">W imieniu tej komisji wnoszę o uchwalenie powyższego projektu ustawy wraz ze zgłoszonymi poprawkami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos w tej sprawie? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o rejestracji maszyn i przymusowym wykupie nieczynnych maszyn przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o rejestracji maszyn i przymusowym wykupie nieczynnych maszyn przemysłowych jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#WacławBarcikowski">Ogłaszam 15-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#WacławBarcikowski">Przedtem proszę Posła Sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełSekretarz">„Wspólne posiedzenie Komisyj Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia odbędzie się zaraz po zarządzeniu przerwy w posiedzeniu plenarnym.”</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 15 do godz. 11 min. 45.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#WacławBarcikowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Prawniczej i Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej (druki nr 774 i 786).</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Chajnowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#LeonChajn">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Prawniczej i Regulaminowej mam zaszczyt zreferować Obywatelom Posłom wspólne przedłożenie Rady Państwa i Rządu — projekt ustawy o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#LeonChajn">Nie jest bynajmniej przypadkiem, że projekt ustawy o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej znalazł się na porządku obrad posiedzenia Sejmu obok projektu ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na lata 1950–1955, jako przedmiot naszych prac parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#LeonChajn">Istnieje bowiem logiczny i przyczynowy związek między ustawą o Planie 6-letnim a projektem ustawy o Prokuraturze — o ile rolę i funkcję prokuratury będziemy oceniali pod kątem klasowej formacji Państwa Ludowego i tych doniosłych przemian, które w kraju naszym się dokonały, a które nakładają nowe zaszczytne obowiązki na organy władzy ludowej.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#LeonChajn">Polska obszarniczo-kapitalistyczna, wzorując się na ojczyźnie prokuratury burżuazyjnej — na Francji, nie bacząc na różnicę form organizacyjnych, stworzyła system prokuratury dający najlepszą gwarancję prawnej ochrony dla swoich klas panujących, ochrony ustroju opartego na wyzysku człowieka przez człowieka, system prokuratury stanowiący wyrafinowany instrument reżimu do walki z masami ludowymi, do walki z ruchem rewolucyjnym, do ucisku narodowościowego.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#LeonChajn">Nie mały był wkład sanacyjnej prokuratury w bestialskim prześladowaniu rewolucyjnych działaczy polskiej klasy robotniczej czy chłopskiej i niejeden z Was tu obecnych na sali sejmowej na własnej skórze i na własnym zdrowiu miał możność poznać metodę i styl pracy Dominików Piotrowskich, Prachtlów-Morawiańskich, Boryczków i innych ze szkoły i trzody Sławoja, Grabowskiego i Kostka.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#LeonChajn">Figowy listek apolityczności i obiektywizmu nie przeszkadzał przedwojennej prokuraturze zachęcać do łamania kości w Berezie a charakterów w Warszawie, nie przeszkadzał prowadzić pod kule plutonów egzekucyjnych Englów, Rutkowskich i Kniewskich, a wybielać Kowerdów, Trzeciaków i Larisch - Mȕnichów.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#LeonChajn">„W warunkach kapitalistycznych — pisali Marks i Engels — gdzie państwo jest niczym innym, jak „komitetem, zarządzającym wspólnymi interesami burżuazji”, prokuratura nie może bronić żadnych innych interesów prócz interesów burżuazji”. Inna jest i być musi rola organów prokuratury w państwie demokracji ludowej, będącym formą dyktatury proletariatu i realizującym jej funkcje. Jedną z zasadniczych funkcji prokuratury dobitnie określa fragment przemówienia Prezydenta Bieruta na III Plenum KC PZPR:</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#LeonChajn">„Dziś zadanie polega na tym. aby wydobyć z ukrycia przytajone niedobitki wroga i rozsiane po wszystkich szczelinach nadbudowy społecznej chytrze zamaskowane jego macki, na których usiłują oprzeć swą szpiegowską, szkodniczą, spiskową, terrorystyczną, dywersyjną robotę wrogie nam imperialistyczne ośrodki zagraniczne”.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#LeonChajn">I cytując dalej Lenina:</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#LeonChajn">„Dziś nas nie atakują z bronią w ręku, a mimo to walka ze społeczeństwem kapitalistycznym stała się sto razy bardziej zaciekła i niebezpieczna, dlatego, że nie zawsze jasno możemy dostrzec, gdzie przeciwko nam stoi wróg i kto jest naszym przyjacielem.”</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#LeonChajn">„I dla nas również ważnym i aktualnym zadaniem jest nauczyć się rozpoznawać wroga, który usiłuje zręcznie maskować się, usadawiać w dogodnych kryjówkach, zasłaniać często legitymacją partyjną i niespostrzeżony uprawiać swą szkodniczą robotę.” „Trzeba powiedzieć jasno i wyraźnie, że na odcinku budownictwa gospodarczego wiele ogniw naszej Partii i wiele ogniw kierowniczych w aparacie gospodarczym zapomniało o istnieniu wroga klasowego. Trzeba powiedzieć jasno i wyraźnie, że wiele kierowniczych ogniw partyjnych — w rezultacie oszołomienia wielkimi sukcesami gospodarczymi — zapomniało o konieczności niesłabnącej czujności w stosunku do działalności wręga klasowego, o konieczności stałego i systematycznego paraliżowania zbrodniczych wysiłków.”</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#LeonChajn">Ze słów tych wynika jasno, że prokuratura jako organ Państwa Ludowego, jako organ dyktatury proletariatu, będąc instrumentem walki klasowej, musi skierować swe prace i wysiłki na łamanie oporu wroga klasowego, na unieszkodliwienie tych wszystkich sił, które opóźniają nasz marsz do socjalizmu, tych wszystkich elementów, które pragnęłyby opóźnić lub zahamować realizację ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na lata 1950–1955.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#LeonChajn">Z tak nakreślonych zadań prokuratury wypływa jej podstawowa funkcja — ugruntowanie socjalistycznej praworządności i ochrona mienia uspołecznionego. Oznacza to praktycznie nie tylko ściganie i wykrywanie przestępstw, nie tylko sięganie do oręża represji karnej — ale i zapobieganie przestępstwom, oznacza to wpojenie socjalistycznej praworządności w świadomość każdego obywatela, każdego organu władzy.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#LeonChajn">Potrzeby budownictwa socjalistycznego, realizacja porywających zadań planu rozwoju gospodarczego wymagają, aby wszystkie władze i urzędy, wszystkie organizacje i poszczególni obywatele ściśle przestrzegali ustaw Polski Ludowej, aby nie naruszały czy wyłamywały się spod prawa, będącego wyrazem interesów klasy pracującej, tak aby interes lokalny, osobisty czy resortowy przeciwstawiając się interesowi ogólnopaństwowemu nie powodował bezprawia lub naruszenia prawa. Nie oznacza to bynajmniej, że na straży praworządności mą stać wyłącznie prokuratura. Funkcje te spełniają wszystkie urzędy i wszystkie organy władzy ludowej. Prokuratura jest jedynie szczególnym organem, powołanym dla zapewnienia skutecznego i powszechnego nadzoru nad zapewnieniem praworządności w kraju — ma ona być jej pierwszoplanowym gwarantem.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#LeonChajn">Przedstawiony do uchwalenia Sejmowi projekt ustawy o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej czyni zadość potrzebom naszego Państwa Ludowego na tym etapie jego rozwoju, kiedy zakładamy fundamenty socjalizmu. Uwzględnia on w dużym stopniu doświadczenia pracy prokuratury radzieckiej, lecz różni się jeszcze od niej zarówno pod względem zakresu działania jak i struktury organizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#LeonChajn">U podstaw tej ustawy znalazły się doświadczenia i dorobek pracy Komisji Specjalnej do walki ze szkodnictwem gospodarczym, jak też doświadczenia i dorobek ostatniego okresu zaktywizowanej prokuratury zwłaszcza na odcinku walki z przestępczością gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#LeonChajn">Na czoło zadań prokuratury w świetle nowej ustawy wysuwa się sprawowanie nadzoru nad legalnością działania wszystkich władz i urzędów państwowych na szczeblu wojewódzkim i hierarchicznie niższym, wszystkich jednostek gospodarki uspołecznionej, związków i instytucji społecznych oraz poszczególnych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#LeonChajn">Nadzór ten rzecz prosta nie może ograniczyć się wyłącznie do kontroli formalnej legalności czynności aparatu państwowego na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym, czy aparatu gospodarki uspołecznionej, lecz nadzór ten wnika w istotę zagadnień, których rozwiązaniu właśnie sprzyja legalne działanie. Zbliżamy się do warunków, w których celowość działania polega na właściwym stosowaniu ustawy. Gdy z jednej strony ostrze działalności prokuratury wymierzone będzie przeciwko szkodnikom, dywersantom, łazikom i bumelantom, to z drugiej strony działalność ta zmierzać będzie do usprawnienia funkcjonowania aparatu państwowego i gospodarczego, do zapewnienia ochrony majątkowych, osobistych i politycznych praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#LeonChajn">Tak ujęte zadanie prokuratury wynika z funkcji prawa Polski Ludowej — prawa, jako wyrazu woli klasy pracującej, a nie, jak to ma miejsce w ustroju kapitalistycznym, prawa, służącego dla przykrycia i usankcjonowania łamania ustaw. Czyż nie dość jaskrawo łamią normy prawa międzynarodowego i statut Organizacji Narodów Zjednoczonych imperialiści amerykańscy i ich zmarshallizowani podręczni przez brutalny akt agresji na bohaterski naród koreański?</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#LeonChajn">A wszystko to wszak dzieje się pod hałaśliwą i cyniczną przykrywką „zachowania” prawa. W ujęciu — „trumanistów” agresja wojenna w Korei jest legalna, a walka ludu koreańskiego o prawo do życia i wolności jest bezprawiem. Ale właśnie na tym przykładzie jeszcze raz się potwierdza i ujawnia cała ohyda i cynizm praworządności kapitalistycznej, którą tak oto dosadnie charakteryzuje wybitny teoretyk prawa burżuazyjnego — Rudolf Ihering.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#komentarz">(Czyta:)</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#LeonChajn">„Jak kapitan okrętu wyrzuca za burtę ładunek, gdy wymaga tego bezpieczeństwo statku, tak i władza państwowa czyni z ustawą, jeżeli postępowanie takie jest jedynym środkiem ustrzeżenia społeczeństwa od poważnego niebezpieczeństwa”.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#LeonChajn">Imperialiści wyrzucają za burtę swego tonącego okrętu prawo międzynarodowe i liczą, że uchroni ich przed katastrofą wciągnięty na maszt sztandar ONZ. Żywimy szacunek do prawa i sztandaru ONZ, ale gardzimy „prawem” chicagowskich rzeźników i sztandarami kupowanymi za 25 dolarów na nowojorskiej City. Wierzymy, że to właśnie nie te sztandary, lecz sztandary czerwone od krwi bohaterskiej armii ludowej przyniosą Korei i światu prawdziwe prawo i wolność.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#LeonChajn">W warunkach polski Ludowej prawo i wolność nie są czczymi frazesami, nie znajdującymi pokrycia w rzeczywistości. Gwarantem tego pokrycia staje się w świetle nowej ustawy urząd prokuratora. Rzecz prosta, że prokurator nie ma prawa wydawania jakichkolwiek zarządzeń administracyjnych, ani też merytorycznego rozstrzygania wyłaniających się kwestii lub wstrzymania wykonania. Obowiązkiem prokuratora jest zaskarżanie do odpowiednich władz nadrzędnych wszelkich aktów niezgodnych z praworządnością socjalistyczną i dążenie do usunięcia spostrzeżonych braków i niedociągnięć.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#LeonChajn">Ramowy' charakter ustawy nie określa trybu postępowania w tych sprawach, co znajdzie swój wyraz w szeregu aktów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#LeonChajn">Prokuratura czuwa nad prawidłowym i jednolitym stosowaniem prawa przez sądy w zakresie przewidzianym postępowaniem sądowym, wszczyna postępowanie karne, sprawuje nadzór nad śledztwem i popiera oskarżenie przed sądem.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#LeonChajn">Nowa ustawa nadaje prokuratorowi uprawnienia w zakresie wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach karnych i sprawowania nadzoru nad ich wykonaniem w zakładach penitencjarnych. Prokurator sprawdza, w jakich warunkach więźniowie odbywają karę w zakładach penitencjarnych, bada zachowanie się więźniów i stosuje odpowiednią politykę w zakresie przerw w odbywaniu kary i warunkowych zwolnień.</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#LeonChajn">Bardzo istotnym i nowym uprawnieniem działania prokuratora w świetle ustawy jest prawo występowania do Rady Państwa z wnioskami o wykładnię obowiązujących przepisów prawa i ustalenie zasad ich stosowania. Jeśli się uwzględni, że ta wykładnia i zasady stosowania prawa mają moc powszechnie obowiązującą, to zrozumiemy doniosłość i wagę przepisów, wynikającą z udziału najbardziej autorytatywnego czynnika państwowego, najbardziej kompetentnego w zakresie polityki, gospodarki, kultury — w ustaleniu wykładni i zasad stosowania prawa w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#LeonChajn">Poruczenie prokuraturze nowych zadań w dziedzinie nadzoru, rozszerzenie jej zadań w dziedzinie ścigania przestępstw i nadzoru nad wykonywaniem wyroków wymaga stworzenia nowej struktury organizacyjnej i nowych form funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#LeonChajn">Organy prokuratury w myśl projektu ustawy będą całkowicie wyodrębnione od sądownictwa zarówno w sensie organizacyjnym, jak i w całym zakresie ich działania. Będą one organem władzy niezależnym od jakichkolwiek władz i organów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#LeonChajn">Prokuratura zbudowana jest na zasadach centralizmu w tym znaczeniu, iż wszystkie organy prokuratury są podporządkowane generalnemu prokuratorowi, i działają z jego polecenia.</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#LeonChajn">Projekt ustawy stwierdza, że Generalnego Prokuratora powołuje i odwołuje Rada Państwa. Prokurator podlega Radzie Państwa i działa zgodnie z jej wytycznymi. Organy prokuratury będą zbudowane na zasadzie ściśle terytorialnej przez powołanie prokuratorów wojewódzkich i powiatowych, co zbliży organy, strzegące praworządności i ścigające zamachy przestępne, do terenu i zapewni efektywność w wykonywaniu zadań.</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#LeonChajn">Z zasadniczej tezy o jednolitej organizacji prokuratury, powołanej do ugruntowania jednolitej praworządności ludowej, wynika przejęcie funkcji prokuratorskich, pełnionych dotąd przez Komisję Specjalną, oraz brzmienie ust. 3 art. 5 ustawy, iż jednym z zastępców Generalnego Prokuratora jest Naczelny Prokurator Wojskowy. Przepis ten nie wpływa na dotychczasowe kompetencje prokuratur wojskowych, lecz przekazuje zwierzchni nadzór nad działalnością Prokuratury Wojskowej Generalnemu Prokuratorowi Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#LeonChajn">Czy te zadania i obowiązki zakreślone ustawą będzie mogła wykonać nowa prokuratura, oparta na bazie dotychczasowej prokuratury przy sądownictwie powszechnym oraz na bazie aparatu Komisji Specjalnej?</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#LeonChajn">Już w toku dotychczasowej pracy prokuratury na przestrzeni ostatniego okresu mogliśmy odczuć jej udział w kilku istotnych gospodarczych akcjach jako organu nadzoru. W tak zwanej akcji ziemniaczanej rola prokuratury sprowadzała się nie tylko do śledztw i represji karnej, lecz także do czynności profilaktycznych, które zapobiegły szkodzie i usprawniły sam przebieg akcji. Prokuratura wpłynęła na właściwe czyszczenie i sortowanie ziemniaków, na koordynowanie podstawiania wagonów, na urealnienie sprawozdawczości, na wzmożenie poczucia odpowiedzialności osób odpowiedzialnych za realizację przerzutów ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-9.35" who="#LeonChajn">Cenne były spostrzeżenia prokuratury w toku ostatniej akcji siewnej przy ustaleniu niedostatecznej liczby stacji oceny nasion, wadliwej lokalizacji warsztatów remontowych Technicznej Obsługi Rolnictwa, biurokratycznego podejścia ze strony naszych instancji rolniczych w akcji przesiedlania robotników rolnych, braku sporządzonych planów przy organizowaniu pomocy sąsiedzkiej.</u>
          <u xml:id="u-9.36" who="#LeonChajn">Mimo braku wyraźnych uprawnień ustawowych, a więc przy ograniczonych możliwościach, pracy prokuratury w zakresie funkcji nadzoru nie wolno nam nie doceniać.</u>
          <u xml:id="u-9.37" who="#LeonChajn">Powierzenie jej funkcji nadzoru nad realizacją ustawy o zabezpieczeniu socjalistycznej dyscypliny pracy, jak wiadomo Obywatelom Posłom, przyczyniło się w dużym stopniu do spadku absencji w zakładach pracy, wzrostu wydajności, podniesienia efektów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-9.38" who="#LeonChajn">Poza doświadczeniami w zakresie nadzoru, zdobytymi już przez prokuraturę, ważną, bardzo istotną sprawą jest zagadnienie kadr prokuratorskich Dokonujący się proces odnowienia kadry prokuratorskiej elementem robotniczo-chłopskim, przychodzącym ze szkół wyższych oraz szkół Ministerstwa Sprawiedliwości, oczyszczenie dotychczasowego aparatu od elementów reakcyjnych — stwarza przesłanki wykonania zadań przewidzianych ustawą przez prokuraturę. Nowe zadania będą wymagały intensyfikacji szkolenia i hartowania kadr prokuratorskich. śmiałego awansowania młodych, pamiętając słowa Prezydenta Bieruta: „Ludzi zdolnych jest wielu dookoła nas. trzeba tylko abyśmy im podali rękę, dopomogli w przezwyciężeniu pierwszej trudności, otoczyli opieką”.</u>
          <u xml:id="u-9.39" who="#LeonChajn">W tych warunkach można żywić nadzieję, że projekt ustawy przedłożony do aprobaty Sejmowi przyczyni się do ukształtowania' w Polsce nowej prokuratury — prokuratury okresu budownictwa fundamentów socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-9.40" who="#LeonChajn">Komisja Prawnicza i Regulaminowa wprowadziła do wspólnego przedłożenia Rady Państwa i Rządu szereg drobnych zmian stylistyczno-redakcyjnych, poza jedną merytoryczną w art. 5 i 8 projektu ustawy, Zmierzającą do nadania uprawnień Przewodniczącemu Rady Państwa w zakresie mianowania zastępców Generalnego Prokuratora Rzeczypospolitej, prokuratorów Generalnej Prokuratury oraz prokuratorów wojewódzkich.</u>
          <u xml:id="u-9.41" who="#LeonChajn">W celu ujednolicenia terminologii z innymi ustawami w art. 1 projektu ustawy określenie praworządności socjalistycznej zostało zastąpione pojęciem praworządności ludowej.</u>
          <u xml:id="u-9.42" who="#LeonChajn">W imieniu Komisji Prawniczej i Regulaminowej wnoszę o uchwalenie projektu ustawy o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej z poprawkami zaproponowanymi przez komisję.</u>
          <u xml:id="u-9.43" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#WacławBarcikowski">Do głosu nikt się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#WacławBarcikowski">Powyższy projekt ustawy w drugim czytaniu został przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt głosu nie żąda. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Prawniczej i Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie dekretu z dnia 16 listopada 1945 r. o utworzeniu i zakresie działania Komisji Specjalnej do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym (druki nr 775 i 787).</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Chajnowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#LeonChajn">W imieniu Komisji Prawniczej i Regulaminowej mam zaszczyt zreferować Obywatelom Posłom projekt ustawy, nowelizującej dekret z dnia 16 listopada 1945 r. o utworzeniu i zakresie działania Komisji Specjalnej do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#LeonChajn">Jedną z konsekwencji przed chwilą uchwalonej ustawy o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej, a mianowicie ześrodkowania w organach jednolitej prokuratury ścigania przestępstw, jest przedstawiona Sejmowi nowelizacja dekretu o Komisji Specjalnej.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#LeonChajn">Dotychczasowe funkcje prokuratorskie, jakie posiadała Komisja Specjalna i jej organy, zostały przekazane Prokuraturze, a Komisja Specjalna zachowuje orzeczenie w sprawach wymagających szybkiej represji karnej, a więc w sprawach godzących w interesy życia gospodarczego lub społecznego, w sprawach o korupcję, łapownictwo, spekulację i powodowanie paniki w celu szkodzenia interesom mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#LeonChajn">Zmiana ta powoduje w pewnym zakresie inną organizację Komisji Specjalnej. Zmiana ta jednak wybiega daleko poza samą strukturę organizacyjną. Poprzez tę zmianę organizacji, zniesienie Biura Wykonawczego i powiązanie delegatur Komisji Specjalnej z wojewódzkimi radami narodowymi nastąpi rozszerzenie bazy społecznej terenowych organów Komisji, podniesienie jej autorytetu i ułatwienie realizacji zadań w walce z przestępczością godzącą w gospodarcze i społeczne interesy mas ludowych.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#LeonChajn">Dotychczasowe funkcje orzekania grzywny, osadzenia w obozie pracy przymusowej na okres do lat 2 i innych kar przewidzianych w ustawie z dnia 2 czerwca 1947 r. o zwalczaniu drożyzny zostają poszerzone o nowy rodzaj kary — orzeczenie zakazu pobytu sprawcy czynu przestępczego w województwie dotychczasowego miejsca zamieszkania na okres do lat 5.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#LeonChajn">Komisja Specjalna i jej organy będą orzekać na wniosek prokuratora, który będzie zarządzał wykonanie orzeczeń karnych.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#LeonChajn">Komisja Prawnicza i Regulaminowa do projektu przedłożonego przez Radę Państwa i Rząd wniosła szereg drobnych zmian stylistyczno-redakcyjnych, zamieszczonych w rozdanym Obywatelom Posłom druku sejmowym.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#LeonChajn">W imieniu Komisji Prawniczej i Regulaminowej wnoszę o uchwalenie projektu ustawy o zmianie dekretu z dnia 16 listopada 1945 r. o utworzeniu i zakresie działania Komisji Specjalnej do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#WacławBarcikowski">Do głosu nikt się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o zmianie dekretu z dnia 16 listopada 1945 r. o utworzeniu i zakresie działania Komisji Specjalnej do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o zmianie dekretu z dnia 16 listopada 1945 r. o utworzeniu i zakresie działania Komisji Specjalnej do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Prawniczej i Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych (druki nr 780 i 790).</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Grossowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#StanisławGross">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych, który mam zaszczyt referować w imieniu Komisji Prawniczej i Regulaminowej, stanowi dalszy etap procesu rozwojowego wymiaru sprawiedliwości, etap związany z doniosłymi zmianami w kierunku demokratyzacji władzy Państwa Ludowego, dokonanymi ustawą o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, związany również bezpośrednio z uchwaloną na dzisiejszym posiedzeniu ustawą o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#StanisławGross">Zgodnie z projektem ustawy, struktura sądów powszechnych zostaje dostosowana do zasad organizacji władzy terenowej w Polsce, to znaczy zakres właściwości sądów powszechnych ulega dostosowaniu do zakresu właściwości odpowiednich rad narodowych. Poza tym struktura sądów powszechnych zostaje dostosowana do zasady dwuinstancyjności procesu, albowiem już z mocy uchwalonej w 1949 r. noweli do kodeksu postępowania karnego na obszarze Rzeczypospolitej obowiązują w procesie karnym dwie instancje, z których druga ma charakter rewizyjny — i ta sama zmiana projektowana jest do przepisów prawa o postępowaniu cywilnym zgodnie z projektem ustawy o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych, który będzie referowany na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#StanisławGross">W ten sposób sądami I instancji stają się sądy powiatowe oraz sądy wojewódzkie, sądami zaś II instancji — sądy wojewódzkie jako instancja rewizyjna dla sądu powiatowego i Sąd Najwyższy jako instancja rewizyjna w stosunku do spraw rozpoznawanych w I-ej instancji przez sądy wojewódzkie.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#StanisławGross">Taka zmiana struktury organizacji sądów powszechnych daje w efekcie ścisłe powiązanie — nie tylko pod względem terytorialnym, ale również i pod względem merytorycznym — sądów powszechnych z radami narodowymi, jako piastunami jednolitej władzy państwowej w terenie, czemu projekt daje wyraz w przepisach art. 10 (ze znaczkiem „1”), które nakładają na sądy obowiązek składania okresowych sprawozdań ze swej działalności właściwym radom narodowym.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#StanisławGross">Projekt ustawy w sposób nowy, dostosowany do obecnego etapu naszego Państwa, określa zadania wymiaru sprawiedliwości, stwierdzając, że zadania te — to ochrona ustroju demokracji ludowej i jej rozwoju w kierunku socjalizmu, ochrona mienia społecznego oraz praw i interesów instytucji i przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni, a także organizacji społecznych i wreszcie ochrona zagwarantowanych przez ludowy porządek prawny praw i interesów majątkowych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#StanisławGross">Odpowiednio do tego i w sposób również nowy art. 3 projektu ustawy określa zadania wychowawcze sądów, zadania wychowawcze prawa i wymiaru sprawiedliwości, formułując, że zadaniem sądów w całej ich działalności jest wychowywanie społeczeństwa w duchu wierności Polsce Ludowej, w duchu przestrzegania praworządności ludowej i dyscypliny pracy, w duchu, wreszcie, troski o mienie społeczne.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#StanisławGross">I nowe też, z mocy zmienianego obecnie prawa o ustroju sądów powszechnych, są obowiązki sędziego, którymi według projektu ustawy są:</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#StanisławGross">1) obowiązek wiernej służby Polsce Ludowej,</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#StanisławGross">2) przestrzeganie zasad praworządności ludowej,</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#StanisławGross">3) bezstronne wymierzanie sprawiedliwości, zgodnie z interesami Państwa Polskiego,</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#StanisławGross">4) dochowywanie tajemnicy służbowej i,</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#StanisławGross">5) stałe podnoszenie poziomu uświadomienia społecznego i wiedzy zawodowej sędziego.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#StanisławGross">Odpowiednio do tych zadań wymiaru sprawiedliwości, zadań i obowiązków sędziów (oczywiście i ławników) art. 82 prawa o ustroju sądów powszechnych, ustalając warunki, jakim musi czynić zadość kandydat na stanowisko sędziego w Polsce Ludowej, jako pierwszy z tych warunków wymienia, iż sędzią może być tylko ten, kto dale rękojmię należytego wykonywania obowiązków sędziego w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#StanisławGross">Ważną nowością, jaką wprowadza ustawa zmieniająca prawo o ustroju sądów powszechnych, jest przepis, że w pierwszej instancji w zasadzie w orzeczeniu biorą zawsze udział ławnicy, powoływani i odwoływani przez właściwe rady narodowe. Jest to realizacja zapowiedzi i wskazania, zawartego w przemówieniu Przewodniczącego KC PZPR Prezydenta Rzeczypospolitej Ob. Bolesława Bieruta na Kongresie Zjednoczeniowym, który wówczas podkreślił, jak ogromne możliwości dalszej demokratyzacji Polski Ludowej założone są w dalszym rozwoju udziału czynnika społecznego, między innymi w wymiarze sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#StanisławGross">Odtąd więc w zasadzie wszelkie sprawy rozpoznawane w I instancji, zarówno w sądach powiatowych, jak i wojewódzkich, zarówno sprawy karne jak i cywilne, rozpoznawane będą w kompletach, w których bierze udział jeden sędzia zawodowy jako przewodniczący i dwaj równoprawni z nim w zakresie orzecznictwa ławnicy.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#StanisławGross">Wyrazem dążenia do odmłodzenia kadr sądowniczych, do zasilenia ich dopływem jednostek stojących twardo na gruncie ustroju demokracji ludowej, rozwijającej się w kierunku socjalizmu, wyrazem intencji ułatwienia dostępu do stanowisk sędziowskich, są przepisy dotyczące skrócenia okresu aplikacji sądowej. Ten dotychczas długi bardzo okres, jaki kandydat do zawodu sędziowskiego musiał poświęcić na aplikację sądową, stanowił jedną z tam, która miała utrudniać elementowi młodemu, postępowemu szeroki dostęp do wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#StanisławGross">Obecna ustawa przewiduje skrócenie okresu aplikacji do czasu od trzech miesięcy do jednego roku, przy czym w ramach tego okresu w każdym poszczególnym przypadku okres aplikacji będzie określał Minister Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#StanisławGross">Do rzędu przepisów zmierzających do tego samego celu należy przepis, który umożliwia odbywanie aplikacji sędziowskiej już w czasie studiów prawniczych.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#StanisławGross">Wreszcie projekt ustawy przewiduje, że okres praktyki, tak zwanej asesury już po ukończeniu aplikacji sędziowskiej, nie może przekroczyć 6 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#StanisławGross">W ten sposób dla młodzieży prawniczej otwiera się perspektywa znacznie łatwiejszego niż dotychczas dostępu do wymiaru sprawiedliwości, któremu bardzo potrzebne są nowe, młode, ludowe siły prawnicze.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#StanisławGross">Prawo przewiduje również możliwość zwalniania przez Ministra Sprawiedliwości poszczególnych osób od wymagań zarówno studiów prawniczych, jak i aplikacji sędziowskiej. Ma to na celu umożliwienie dopływu do sądownictwa elementów przede wszystkim z klasy robotniczej, wybijających się doświadczeniem życiowym, świadomością społeczną, które w poszczególnych wypadkach — nawet bez formalnego przygotowania prawniczego — mogą i na pewno odgrywać będą i już odgrywają w wymiarze sprawiedliwości rolę bardzo pozytywną.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#StanisławGross">Szereg przepisów projektu ustawy dotyczy usunięcia przepisów o Prokuraturze, które zostały zastąpione przez ustawę o Prokuraturze, uchwaloną na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#StanisławGross">Wreszcie projekt ustawy znosi wiele instytucji już nieaktualnych, jak instytucje sędziego pokoju, sędziego handlowego, kolegium administracyjnego oraz przepisy przejściowe, które uchwalone jeszcze w 1928 r., całkowicie zdezaktualizowały się i straciły istotną wartość.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#StanisławGross">W konkluzji należy stwierdzić, iż referowany projekt ustawy o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych stanowi poważny krok naprzód w dziedzinie demokratyzacji sądownictwa, ugruntowania praworządności ludowej i wytyczenia form organizacyjnych, w których zadania przypadające obecnie sędziom i sądom w Polsce będą mogły być lepiej i łatwiej spełniane.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#StanisławGross">Ze względu na te zasady w imieniu Komisji Prawniczej i Regulaminowej mam zaszczyt prosić o przyjęcie rządowego projektu ustawy ze zmianami i poprawkami przyjętymi przez komisję, ujętymi w druku nr 790.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#WacławBarcikowski">Do głosu nikt się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy w drugim czytaniu został przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Prawniczej i Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (druki nr 778 i 788).</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Jodłowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#JerzyJodłowski">Wysoka Izbo! Ustawa o zmianie przepisów postępowania cywilnego stanowi jeden z podstawowych członów tej zasadniczej reformy sądownictwa, której przy gotowaniu służyć ma kompleks ustaw postawionych na porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia Sejmu Ustawodawczego.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#JerzyJodłowski">Na to, by mogła nastąpić rzeczywista demokratyzacja wymiaru sprawiedliwości, by wymiar ten mógł należycie spełniać te zadania i funkcje, do jakich jest powołany w Państwie Ludowym, by mógł spełniać rolę gwaranta ludowej praworządności — na to konieczne jest obok istnienia właściwej świadomości społecznej sędziego i prokuratora, która jest demokratyzacji i wymiaru sprawiedliwości warunkiem kardynalnym — wyposażenie tego sądownictwa w takie warunki działania i w takie narzędzia pracy, które pozwolą mu wykonać należycie te zadania i funkcje, jakie wyrastają przed nim w Państwie Ludowym.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#JerzyJodłowski">Do warunków tych należy przede wszystkim właściwa organizacja sądów i taka procedura sądowa, która w sposób najlepszy i najpełniejszy pozwoli sądowi na realizację ludowej praworządności, ludowego wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#JerzyJodłowski">Na odcinku procedury karnej zasadnicza reforma postępowania miała miejsce już w roku ubiegłym. A choć była to reforma etapowa i jeszcze nie całkowita, miała jednak znaczenie podstawowe i stworzyła w dziedzinie postępowania karnego nowy, skuteczny instrument działania ludowego wymiaru sprawiedliwości. Tego rodzaju zasadnicza reforma w dziedzinie postępowania cywilnego nie miała dotychczas miejsca. Nie jest rzeczą przypadku, że najpierw zrealizowana została przebudowa procedury karnej. Potrzeby w tym zakresie były pilniejsze i wyraźniejsze, ponieważ karny wymiar sprawiedliwości był i jest tym terenem, na którym nasilenie walki klasowej jest szczególnie znaczne i wyraźne, ponieważ przede wszystkim karny wymiar sprawiedliwości służy ochronie nowego ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#JerzyJodłowski">Ochronie tej służy również cywilny wymiar sprawiedliwości, realizujący się w procesie cywilnym. Funkcja jego w zakresie gruntowania nowego ustroju, chociaż może nie tak wyrazista jak sądownictwa karnego, jest równie doniosła. Proces cywilny jest realizacją przez sąd ludowego wymiaru sprawiedliwości w dziedzinie spraw cywilnych i stanowi sposób przymusowej realizacji i gwarancję przestrzegania nowego ludowego prawa w dziedzinie stosunków cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#JerzyJodłowski">Jak podkreślił Minister Świątkowski w swym przemówieniu, wprowadzającym kompleks ustaw dotyczących reformy wymiaru sprawiedliwości, w orzecznictwie cywilnym coraz bardziej zarysowuje się walka klasowa. To właśnie uzasadnia potrzebę zmian w dziedzinie cywilnego postępowania sądowego, potrzebę wyposażenia sądownictwa cywilnego w nowe, skuteczniejsze, prawdziwie demokratyczne środki działania, potrzebę gruntownej przebudowy procedury cywilnej i oparcia jej na nowych demokratycznych zasadach.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#JerzyJodłowski">Potrzeba ta wynika także i z faktu, że po przeprowadzonych ostatnio zmianach ustawodawczych w dziedzinie prawa cywilnego mamy dziś niemal w całości nowe demokratyczne prawo cywilne. Jeśli proces cywilny ma spełniać swoje funkcje w zakresie realizacji tego prawa, nieodzownym jest oparcie go na zasadach odpowiadających zasadom nowego prawa cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#JerzyJodłowski">Karol Marks w swoim czasie stwierdził, że „jeden duch powinien ożywiać proces i prawo materialne, ponieważ proces jest formą istnienia prawa, jest ostatecznym przejawem jego wewnętrznej treści”.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#JerzyJodłowski">Zasady procesu cywilnego w państwach burżuazyjnych są ścisłym odpowiednikiem zasad burżuazyjnego prawa cywilnego i zmierzają do realizacji porządku prawnego opartego na wyzysku i nierówności społecznej i gospodarczej. Zasadzie autonomii praw prywatnych, będącej swobodą nieskrępowanego wyzysku jednostek słabszych ekonomicznie przez jednostki ekonomicznie silniejsze, odpowiadają w burżuazyjnym procesie cywilnym takie zasady, jak zasada dyspozycyjności i sporności, które czynią z procesu cywilnego niejako pojedynek stron przy zupełnej lub względnej bierności sądu, powołanego do roli obojętnego arbitra, pojedynek, który zakończyć się z reguły musi zwycięstwem strony silniejszej ekonomicznie. Proces burżuazyjny nie ma na celu wykrycia prawdy materialnej, która jest podstawowym warunkiem rzeczywistego wymiaru sprawiedliwości. Rezultatem procesu cywilnego w państwach burżuazyjnych jest poprzestanie na t. zw. prawdzie formalnej, zależnej od układu sił stron procesowych i, wypaczającej wymiar sprawiedliwości. Burżuazyjne prawo procesowe honoruje wprawdzie zasadę t. zw. równouprawnienia stron, ale zasada ta traktowana czysto formalnie, będąc jednym z przejawów formalnej demokracji, służy tylko formalnemu pokryciu faktycznej nierówności stron; jasnym jest bowiem, że przy nierówności położenia społecznego i ekonomicznego nie może być mowy o rzeczywistej równości w zakresie korzystania z ochrony prawnej.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#JerzyJodłowski">Polski kodeks postępowania cywilnego, obowiązujący od 1933 r., jakkolwiek pod względem techniczno-prawnym stoi niewątpliwie na wysokim poziomie, był oparty na zasadach typowych dla prawa procesowego państw burżuazyjnych. Przyjęcie w pełnym zakresie zasady dyspozycyjności, pod rządem której strony są wyłącznymi dysponentami procesu i swych roszczeń, zasady kontradyktoryjności, pod rządem której sąd orzeka tylko na podstawie materiału zaprodukowanego mu przez strony, dalej przewaga zasady inicjatywy stron nad inicjatywą sądu, minimalny udział prokuratora w procesie cywilnym, nadmierny formalizm, system trójinstancyjny, przy którym druga instancja w oparciu tylko o papierowy materiał zebrany w pierwszej instancji i w oderwaniu od materiału żywego rozstrzyga sprawę w pełnym zakresie ponownie, a instancja kasacyjna rozpatruje sprawę tylko pod kątem ściśle formalno-prawnym i w granicach zarzutów zgłoszonych przez strony — wszystko to przyczyniało się do tego, że proces nasz nie dawał dostatecznych gwarancji wykrycia prawdy materialnej, że prowadził on z konieczności do poprzestawania na prawdzie formalnej, że postępowanie było nadmiernie przewlekłe, że strona silniejsza ekonomicznie miała większe szanse do uzyskania lepszej ochrony prawnej od sądu. W małym tylko stopniu polepszały sytuację pewne odchylenia na rzecz t. zw. zasady śledczej i pewne ułatwienia dla stron niezamożnych, działających samodzielnie w procesie.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#JerzyJodłowski">Tak skonstruowany system procesu cywilnego, oparty na demoliberalnych zasadach, nie dawał większych możliwości, by nawet w nowych warunkach ustrojowych, nowy sędzia reprezentujący nową świadomość społeczną, mógł osiągnąć pełne i zadowalające wyniki w zakresie realizacji ludowego wymiaru sprawiedliwości w dziedzinie spraw cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#JerzyJodłowski">Kilkakrotne nowelizacje przepisów postępowania cywilnego po wyzwoleniu nie miały jeszcze charakteru zasadniczej reformy procedury cywilnej. Ustawodawca nasz, nie podjąwszy jeszcze w obliczu innych pilnych i doniosłych zadań problemu przebudowy prawa procesowego, dał jednak wyraz tendencji oparcia procesu cywilnego na nowych, odpowiadających potrzebom ludowej praworządności zasadach, przynajmniej w sprawach społecznie najważniejszych. Wyrazem tego było wprowadzenie w latach 1945 i 1946 nowych działów do kodeksu postępowania cywilnego, a mianowicie w sprawach małżeńskich i w sprawach cywilnych, które to przepisy zostały ujęte na zasadach odmiennych od ogólnych zasad prawa procesowego i zostały wyposażone w uprawnienia i przepisy dotyczące wykrycia prawdy materialnej w tych sprawach, do których ustawodawca przywiązuje szczególną wagę.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#JerzyJodłowski">Charakterystyczne jest to, że w okresie powojennym ustawodawca nasz przekazał szereg spraw ważnych z postępowania spornego na drogę postępowania niespornego, to znaczy na drogę postępowania, w którym sąd jest wyposażony w znacznie szersze uprawnienia, dające gwarancję osiągnięcia lepszych wyników postępowania sądowego.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#JerzyJodłowski">W roku ubiegłym dokonana była jeszcze jedna nowelizacja postępowania cywilnego, nowelizacja, która przyniosła laicyzację przysięgi i rozszerzenie zakresu dopuszczalności kasacji na sprawy eksmisyjne, a nadto pewne polepszenie sytuacji w odniesieniu do spraw alimentarnych. To ostatnie zagadnienie znalazło jeszcze pełniejsze rozwiązanie w dalszej nowelizacja, która dokonana została z okazji uchwalonego miesiąc temu kodeksu rodzinnego, kiedy to równocześnie zostały przyjęte przepisy regulujące procedurę cywilną w sprawach roszczeń alimentacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#JerzyJodłowski">Obecnie stoimy w obliczu zasadniczej gruntownej reformy postępowania cywilnego, której wyrazem jest referowana przeze mnie ustawa.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#JerzyJodłowski">Jakie są wytyczne tej ustawy i na czym polega ta reforma? Polega ona przede wszystkim na zasadniczej przebudowie procesu cywilnego. Przebudowa ta z jednej strony jest dostosowana do reorganizacji wymiaru sprawiedliwości, wynikającej z ustawy o zmianie ustroju sądów powszechnych. Z drugiej strony zmierza ona do wprowadzenia do kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw procesowych takich przepisów, które by gwarantowały w możliwie najlepszy sposób najpełniejsze osiągnięcie prawdy materialnej w procesie i które zapewniłyby należytą ochronę prawną wszystkim obywatelom bez różnicy położenia społecznego i gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#JerzyJodłowski">Pierwszą zmianą, jaką wprowadza ta ustawa, jest przejście z systemu trójinstancyjnego na system dwuinstancyjny. Przyczyni się to z jednej strony do wydatnego skrócenia postępowania, z drugiej zaś strony do tego, że wyeliminowana zostanie możliwość rozpoznawania spraw przez sąd apelacyjny na podstawie papierowego tylko materiału zebranego w pierwszej instancji. System dwuinstancyjny w ujęciu omawianej ustawy polega na tym, że sprawa jest rozstrzygana zasadniczo przez sąd pierwszej instancji. Rola sądu drugiej instancji nie polega na ponownym rozpatrzeniu sprawy, lecz na skontrolowaniu, czy orzeczenie I instancji jest prawidłowe, przy czym nie ogranicza się, jak dotychczasowy system kasacyjny, tylko do ślizgania się po powierzchni zagadnień formalno-prawnych, ale stwarza możliwości do sięgnięcia przez sąd do istoty sprawy.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#JerzyJodłowski">Ustawa przewiduje, że sprawy cywilne rozpoznawane będą w pierwszej instancji przez sądy powiatowe i wojewódzkie, realizując w ten sposób postulat możliwie największego zbliżenia sądu do obywatela.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#JerzyJodłowski">Ustawa przewiduje szerszy zakres działania sądów powiatowych jako tych, do których dostęp dla obywatela jest łatwiejszy i dogodniejszy.</u>
          <u xml:id="u-15.19" who="#JerzyJodłowski">Kompetencja sądów powiatowych jest w sprawach cywilnych kompetencją stanowiącą zasadę, właściwość zaś sądów wojewódzkich stanowi pewien wyjątek wprowadzony dla spraw najważniejszych. Do tych spraw ustawa zalicza sprawy o prawa niemajątkowe, w tej liczbie sprawy ze stosunków małżeńskich i rodzinnych, i łącznie z nimi poszukiwane roszczenia majątkowe z wyjątkiem spraw o ustalenie ojcostwa. Dalej — sprawy ze stosunków autorskich, ochrony patentów, wzorów i znaków towarowych i wreszcie sprawy majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 250.000 zł, a jedną ze stron jest Skarb Państwa albo jedna z instytucji publiczno-prawnych, podlegających arbitrażowi gospodarczemu.</u>
          <u xml:id="u-15.20" who="#JerzyJodłowski">Bardzo istotną innowacją, wprowadzoną przez ustawę, jest dopuszczenie szerokiego udziału prokuratora w sprawach cywilnych. Dotychczas udział prokuratora w procesie cywilnym istniał tylko w bardzo skromnym zakresie i był dopuszczony w I i II instancji tylko w sprawach o unieważnienie małżeństwa; w III instancji prokurator mógł w razie potrzeby i według swego uznania wziąć udział w każdej sprawie. Obecnie ustawa stwarza możliwość udziału Prokuratury, opartej już na nowych zasadach organizacyjnych i ustrojowych, w procesie cywilnym w każdej sprawie i to zarówno pozwala na wstąpienie prokuratora do sprawy, która już się toczy na skutek powództwa strony, jak też stwarza możliwość wytoczenia powództwa przez prokuratora. Jest to wyrazem z jednej strony ochrony interesu publicznego, z drugiej strony realizuje zasadę ochrony prawnej obywatela, którą przyjęliśmy, uchwalając ustawę o organizacji Prokuratury Rzeczypospolitej; w ustawie tej mianowicie znajduje się w artykule określającym cele i zadania Generalnego Prokuratora przepis, który głosi, że Generalny Prokurator i podległe mu organy prokuratury otaczają ochroną prawa obywateli. Otóż konkretną realizacją tej zasady, która nie jest i nie będzie tylko zasadą papierową, jest wprowadzenie przepisów, dających prokuratorowi możliwość wystąpienia z powództwem na rzecz osoby, która sama nawet ze swym roszczeniem nie występuje, jeżeli prokurator uzna, że tego wymaga interes ludowej praworządności. Udział prokuratora w procesie cywilnym i jego szerokie kompetencje w tym procesie stwarzają jeszcze jedną gwarancję należytej ochrony interesu publicznego i interesów poszczególnych obywateli w dziedzinie cywilnego wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-15.21" who="#JerzyJodłowski">Dalsza przebudowa prawa procesowego polega bądź na zmianie, bądź na wydatnym ograniczeniu tych zasad procesowych, na których opiera się nasze dotychczasowe prawo procesowe. Przede wszystkim znacznemu ograniczeniu ulega tzw. zasada dyspozycyjności, zasada, w świetle której proces był niejako prywatną sprawą biorących w nim udział stron. Ograniczenie zasady dyspozycyjności, czego pierwszym przejawem jest fakt możliwości wytoczenia procesu cywilnego przez prokuratora, znajduje dalszy swój wyraz w przepisach takich, jak przepis, który stwarza wyjątek od obecnie znanej kodeksowi zasady, że sąd jest związany zakresem żądań zgłoszonych przez strony Ta zasada doznała wydatnego ograniczenia przez przepis, który powiada, że zasada ta nie ma zastosowania, gdy powodem jest Skarb Państwa lub podmiot, podlegający państwowemu arbitrażowi gospodarczemu, jak również gdy przedmiotem powództwa są roszczenia alimentacyjne, ze stosunków pracy lub o naprawę szkody, wyrządzonej czynem niedozwolonym.</u>
          <u xml:id="u-15.22" who="#JerzyJodłowski">W ten sposób doznaje ochrony z jednej strony interes Skarbu Państwa i tych wszystkich przedmiotów prawnych, które mają istotne znaczenie dla gospodarki społecznej, z drugiej strony doznają szczególnej ochrony te roszczenia, które z uwagi na swój charakter społeczny, na tę szczególną ochronę zasługują.</u>
          <u xml:id="u-15.23" who="#JerzyJodłowski">W dalszym ciągu ograniczeniem zasady dyspozycyjności jest wprowadzenie przepisu, w myśl którego sąd przestaje być związany uznaniem powództwa. Dotychczas, jeżeli strona pozwana uznała powództwo, sąd był tym związany i musiał orzec zgodnie z żądaniem strony powodowej. Obecnie uznanie powództwa przestaje wiązać sąd i podlega kontroli sądu, co daje pełne gwarancje, że sąd nie będzie poprzestawał na prawdzie formalnej, ale będzie obowiązany do wykrycia prawdy materialnej. Cofnięcie powództwa i zrzeczenie się roszczeń w takich sprawach, jak sprawy alimentacyjne, ze stosunku pracy i z tytułu roszczeń o wynagrodzenie szkody spowodowanej czynem niedozwolonym wymaga zgody sądu, który oceniać będzie, czy takie cofnięcie pozwu, czy takie zrzeczenie się roszczeń jest uzasadnione interesem strony, która tych roszczeń się zrzeka.</u>
          <u xml:id="u-15.24" who="#JerzyJodłowski">Również ugoda sądowa w tych samych kategoriach spraw dla swej ważności wymaga zgody sądu.</u>
          <u xml:id="u-15.25" who="#JerzyJodłowski">Wszystkie te przepisy mają na celu, aby te ważne akty dyspozycyjne miały miejsce w procesie nie na skutek, jak to często praktyka wykazuje, jakiegoś nacisku strony ekonomicznie silniejszej, ale aby sąd miał możność skontrolowania, czy te akty dyspozycyjne podjęte są zgodnie z rzeczywistą wolą strony i z jej rzeczywistym interesem.</u>
          <u xml:id="u-15.26" who="#JerzyJodłowski">Podkreślić należy także, że ustawa rozszerza znacznie zakres uprawnień sądu w zakresie zbierania materiału dowodowego, a tym samym stwarza większe, pewniejsze gwarancje wykrycia prawdy materialnej w procesie cywilnym. Ustawa pozwala sądowi na dopuszczenie w procesie cywilnym wszelkich dowodów, nawet nie powołanych przez strony, co dotychczas nie było możliwe.</u>
          <u xml:id="u-15.27" who="#JerzyJodłowski">Ustawa wprowadza także szereg ułatwień w postępowaniu cywilnym, ułatwień, które będą miały istotne znaczenie dla obywatela. Ustawa jest wyrazem tendencji do odformalizowania procesu cywilnego. Trudno byłoby przytaczać wszystkie przepisy o tym świadczące. Ograniczam się przeto do wskazania przepisu, który stwarza możliwości dodatkowego pozwania w procesie osób, które powinny w nim brać udział, a nie zostały pozwane, co dotychczas nie było możliwe. Konsekwencją, tego było, że w tych przypadkach, kiedy nie wszystkie osoby znajdowały się w zasięgu procesu, powództwo ulegało oddaleniu lub następowało umorzenie sprawy i konieczne było wytoczenie nowego powództwa.</u>
          <u xml:id="u-15.28" who="#JerzyJodłowski">Dalej ustawa znosi obowiązek zastępstwa adwokackiego w sprawach, toczących się przed sądem okręgowym jako I instancji i w wyższych instancjach. Pod rządem nowej ustawy każdy obywatel będzie miał więc prawo bronienia swej sprawy osobiście przed sądem każdej instancji, nie wyłączając Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-15.29" who="#JerzyJodłowski">Ustawa zmienia przepisy o t. zw. „prawie ubogich”, zmienia je jednak nie od strony merytorycznej a od strony formalnej, tzn. zrywa z dotychczasowym anachronizmem i mającą niewłaściwe aspekty terminologią. Zastępuje pojęcie „prawa ubogich” terminologią „zwolnienia od kosztów sądowych”.</u>
          <u xml:id="u-15.30" who="#JerzyJodłowski">Ustawa jednocześnie stwarza rzeczywiste gwarancje opieki ze strony sądu nad obywatelem, który samodzielnie broni się w procesie i który z powodu swej sytuacji majątkowej nie jest w możności skorzystać z obrony adwokackiej.</u>
          <u xml:id="u-15.31" who="#JerzyJodłowski">Te gwarancje to możliwość zgłoszenia przez każdego obywatela, zwolnionego od kosztów sądowych, a zatem takiego, któremu stan materialny nie pozwala na przyjęcie do obrony adwokata, powództwa przed każdym sądem powiatowym na terenie całego kraju z tym, że sąd ten przekazuje powództwo sądowi właściwemu. W dalszym ciągu sąd jest obowiązany udzielić pewnych pouczeń o trybie postępowania, a w szczególności o trybie zaskarżania orzeczeń sądu, tym stronom, które występują bez obrony adwokata.</u>
          <u xml:id="u-15.32" who="#JerzyJodłowski">Mówiłem już o tym, jak się przedstawia w ogólnych zarysach nowy system dwuinstancyjności. Na miejsce dawnej apelacji i dawnej kasacji nowa ustawa przewiduje istnienie nowego środka odwoławczego pod nazwą rewizji. Nie jest to tylko bynajmniej zmiana formalna. Rewizja jest środkiem odwoławczym — odmiennym od apelacji i odmiennym od kasacji, a wolnym od wszystkich ujemnych stron tych środków odwoławczych. W szczególności rewizja nie polega na tym, żeby sąd II instancji ponownie rozpoznawał sprawę, co było może najsłabszą stroną dotychczasowego systemu apelacyjnego, pod rządem którego sąd apelacyjny w oderwaniu od stron, od żywego materiału, a opierając się tylko na materiale papierowym, na protokółach zebranych w I instancji, oceniał w całej rozciągłości jeszcze raz materiał zebrany w I instancji i wydawał orzeczenia, które z reguły były oderwane od tego właśnie żywego materiału.</u>
          <u xml:id="u-15.33" who="#JerzyJodłowski">Z drugiej strony instancja kasacyjna, jak to już zaznaczyłem, ograniczała się do kontroli orzeczeń sądów niższych instancji tylko od strony formalno-prawnej.</u>
          <u xml:id="u-15.34" who="#JerzyJodłowski">Nowa rewizja jest systemem, pod rządem którego sąd rewizyjny kontroluje prawidłowość i legalność orzeczenia sądu I instancji pod kątem widzenia zgodności tego orzeczenia z prawem materialnym i prawem procesowym, jak również, co jest ważne, pod kątem zgodności tego orzeczenia z 'zasadami praworządności i interesami Państwa Ludowego. Ważnym przepisem jest, przepis, który pozwala sądowi rewizyjnemu niezależnie od granic skargi rewizyjnej brać z urzędu pod rozwagę takie okoliczności, jak te, czy nie zachodzi nieważność, czy nie zostały naruszone przepisy prawa materialnego, jak wreszcie czy zaskarżone orzeczenie nie stanowi jawnego pogwałcenia zasad praworządności i interesu Państwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-15.35" who="#JerzyJodłowski">Podobnie jak w postępowaniu karnym, nowa ustawa dopuszcza w postępowaniu cywilnym instytucję nadzwyczajnej rewizji. W myśl odpowiedniego przepisu od każdego prawomocnego orzeczenia będzie mógł Minister Sprawiedliwości, bądź pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, bądź wreszcie Generalny Prokuratom Rzeczypospolitej złożyć nadzwyczajną rewizję do Sądu Najwyższego, jeśli orzeczenie narusza interes Państwa Ludowego albo powzięte zostało z pogwałceniem istotnych przepisów prawa.</u>
          <u xml:id="u-15.36" who="#JerzyJodłowski">W dalszym ciągu należy podkreślić udział czynnika ludowego w rozstrzyganiu spraw cywilnych. Dotychczas pod rządami naszego prawa procesowego w sprawach cywilnych, z wyjątkiem spraw wynikających ze stosunku pracy, nie mieliśmy sądownictwa z udziałem czynnika ludowego. Tylko w sądzie pracy i w sądzie okręgowym, jako instancji odwoławczej od orzeczeń sądów pracy, biorą udział ławnicy. Obecnie wszystkie sprawy będą sądzone przez komplet składający się z jednego sędziego państwowego i dwóch ławników, reprezentujących czynnik społeczny. W okresie przejściowym do końca 1951 r. dopuszcza się pewne odstępstwa od tej zasady i możliwość rozpoznawania spraw w I instancji bądź przez jednego sędziego, bądź przez 3 sędziów zawodowych. Sąd rewizyjny orzekać będzie w składzie 3 sędziów.</u>
          <u xml:id="u-15.37" who="#JerzyJodłowski">Podkreślić należy tendencję ustawy do jak największego skrócenia postępowania. Najdalej idącym przejawem tego jest zniesienie trzeciej instancji, o czym już mówiłem. Poza tym tendencję tę wyrażają przepisy dotyczące skrócenia szeregu terminów procesów.</u>
          <u xml:id="u-15.38" who="#JerzyJodłowski">Ponadto należy podkreślić, że ustawa wprowadza dalsze jeszcze, obok już istniejących, uprzywilejowanie tych spraw, które ze społecznego punktu widzenia przedstawiają szczególny interes i wymagają szczególnej ochrony prawnej, a mianowicie spraw alimentacyjnych i spraw ze stosunku pracy. W zakresie tych spraw ustawa przewiduje, że wyrok zasądzający należność za pracę będzie z urzędu zaopatrzony przez sąd w tzw. rygor natychmiastowej wykonalności; w zakresie spraw alimentacyjnych zostało to już wprowadzone przez nowelę zawartą w przepisach wprowadzających kodeks rodzinny.</u>
          <u xml:id="u-15.39" who="#JerzyJodłowski">Podkreślić dalej należy uprzywilejowanie pracownika przy egzekucji. Przy podziale sum uzyskanych z egzekucji w razie zbiegu wierzycieli należności pracowników zostały uprzywilejowane.</u>
          <u xml:id="u-15.40" who="#JerzyJodłowski">Wreszcie należy podkreślić, że ustawa znosi definitywnie rozpoznawanie niektórych kategorii spraw przez tzw. wydział handlowy w sądzie okręgowym, który stanowi szczątkową instancję tzw. sądów kupieckich. Przeżytek ten, będący zabytkiem sądownictwa stanowego, zniknie ostatecznie z naszego wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-15.41" who="#JerzyJodłowski">Utrzymane zostają natomiast dotychczasowe sądy pracy. Zniesieniu podlegają komisje rozjemcze, istniejące dla załatwiania zatargów pomiędzy pracodawcami i pracownikami rolnymi, właścicieli nieruchomości miejskich z dozorcami domowymi itd. Te sprawy przechodzą do kompetencji sądów cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-15.42" who="#JerzyJodłowski">Tak się przedstawiają w najgrubszych zarysach wytyczne, na których opiera się przebudowa prawa procesowego cywilnego. Należy podkreślić, że przebudowa ta nie jest jeszcze zakończona. Tak, jak w swoim czasie reforma kodeksu prawa karnego, tak i dzisiejsza reforma kodeksu prawa cywilnego nie jest jeszcze całkowitą i ma charakter etapowy. Stoi przed nami jeszcze do rozwiązania szereg problemów w tej dziedzinie, w szczególności problem scalenia postępowania cywilnego, zlikwidowania odrębności postępowania spornego i niespornego, odrębności niezrozumiałej dla przeciętnego obywatela, uzasadnionej wówczas, gdy odmienne zasady rządziły obu trybami postępowania, nieuzasadnionej jednak, gdy proces cywilny zostaje oparty na nowych zasadach, dających gwarancję wykrycia prawdy materialnej i pełnej realizacji wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-15.43" who="#JerzyJodłowski">Reforma postępowania cywilnego dziś dokonywana ma jednak mimo swego etapowego charakteru doniosłe znaczenie. Wespół z ustawą o wyodrębnieniu prokuratury, o zmianie przepisów o ustroju sądów powszechnych, wespół z dalszą reformą kodeksu postępowania karnego, stanowi ona doniosły etap demokratyzacji wymiaru sprawiedliwości. Opierając polski proces cywilny na nowych zasadach, wyposażając sądownictwo w nowe, skuteczne środki działania, stwarzając warunki do rzeczywistego, a nie formalnego tylko równouprawnienia stron procesowych, ustawa o zmianie przepisów o postępowaniu cywilnym stwarza warunki dla spełnienia przez sądownictwo funkcji ochrony ludowej praworządności, ochrony nowego ustroju społecznego i gospodarczego w dziedzinie spraw cywilnych. Jest rzeczą znamienną, że reforma wymiaru sprawiedliwości, a w tym zakresie i reforma prawa procesowego cywilnego, dokonywa się w dniu uchwalenia Planu 6-letniego. Fakt ten podkreśla najsilniej, najdobitniej związek reformy wymiaru sprawiedliwości z walką o realizację Planu 6-letniego. Walkę tę wymiar sprawiedliwości, zorganizowany na nowych zasadach i wyposażony w nowe środki działania na swoim odcinku, zwycięsko poprowadzi i spełni te nadzieje, jakie wiąże z nim Państwo Ludowe i klasa robotnicza.</u>
          <u xml:id="u-15.44" who="#JerzyJodłowski">W imieniu Komisji Prawniczej i Regulaminowej mam zaszczyt wnieść o przyjęcie referowanego przeze mnie projektu ustawy wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 788, tzn. poprawkami przyjętymi przez komisję.</u>
          <u xml:id="u-15.45" who="#JerzyJodłowski">Jednocześnie w uzupełnieniu tych poprawek muszę dodać jeszcze pewne poprawki wynikające bądź z opuszczeń, bądź niedokładności w druku sejmowym. Mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-15.46" who="#JerzyJodłowski">1) w zmianie 27 dotyczącej art. 435 pkt 2 należy słowo „lub” zmienić na „i”,</u>
          <u xml:id="u-15.47" who="#JerzyJodłowski">2) zmianę 30, dotyczącą art. 436 należy uzupełnić słowami: „z dodaniem słowa „jednak”,</u>
          <u xml:id="u-15.48" who="#JerzyJodłowski">3) w art. 2 w zmianie 64) należy poprawić numerację XLVI na XLV,</u>
          <u xml:id="u-15.49" who="#JerzyJodłowski">4) druk sprawozdania należy uzupełnić poprawką do art. 19 ustawy w brzmieniu następującym: „Art. 19. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.”,</u>
          <u xml:id="u-15.50" who="#JerzyJodłowski">5) wreszcie tam wszędzie, gdzie ustawa używa nomenklatury „sąd okręgowy”, należy zmienić nomenklaturę tę na „sąd powiatowy”, a to w związku z uchwaleniem ustawy o zmianie ustroju sądów powszechnych.</u>
          <u xml:id="u-15.51" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#WacławBarcikowski">Nikt do głosu się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję wraz ze sprostowaniami sprawozdawcy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy wraz z poprawkami komisji i sprostowaniami sprawozdawcy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o zmianie przepisów o postępowaniu w sprawach cywilnych jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 10 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Prawniczej i Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie przepisów postępowania karnego (druki nr 779 i 789).</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Laskowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#StanisławLaskowski">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Prawniczej i Regulaminowej mam zaszczyt referować rządowy projekt ustawy o zmianie przepisów postępowania karnego, zawarty w drukach nr 779 i 789.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#StanisławLaskowski">Na wstępie chciałbym zgłosić sprostowanie błędu w druku Sprawozdania Komisji Prawniczej i Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie przepisów postępowania karnego, t. j. w druku nr 789. Poprawka oznaczona w tym druku nr 19 winna właściwie brzmieć: „Dotychczasowy art. 10 oznacza się jako § 1 i dodaje się nowy § 2 o brzmieniu: „§ 2. W tych sprawach przepisy art. 259 i 262 nie mają zastosowania, a wyroki wykonuje sąd powiatowy”.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#StanisławLaskowski">„Wysoka Izbo! Jak wiadomo, w roku ubiegłym przedmiotem obrad Sejmu był projekt ustawy o zmianie kodeksu postępowania karnego, uchwalony następnie w dniu 27 kwietnia 1949 r. jako ustawa o zmianie przepisów postępowania karnego. W uzasadnieniu rządowym do projektu z roku zeszłego wyraźnie podano, iż „projektowana nowelizacja nie pretenduje do rozwiązania wszystkich problemów dotyczących struktury organów wymiaru sprawiedliwości i mechanizmu ich funkcjonowania. Projektowane zmiany stanowią pierwszy etap pracy nad całkowicie nowym opracowaniem całego systemu struktury i pracy organów wymiaru sprawiedliwości, nad całkowitą przebudową ustroju i procedury sądowej”.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#StanisławLaskowski">Zapowiedziane w tym uzasadnieniu dalsze zmiany są obecnie konsekwentnie realizowane.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#StanisławLaskowski">Niniejszy projekt ustawy o zmianie przepisów postępowania karnego jest właśnie tym dalszym etapem na drodze do stworzenia nowej procedury karnej, zapewniającej organom wymiaru sprawiedliwości prawidłowe i sprawne funkcjonowanie, jest konsekwencją i dalszym ciągiem reformy z 1949 r.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#StanisławLaskowski">Ponadto w związku z uchwaleniem przez Wysoki Sejm ustaw o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych oraz o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej zaszła konieczność dostosowania przepisów procesu karnego do nowej struktury sądów i prokuratury.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#StanisławLaskowski">Dlatego też właściwość miejscową sądów uregulowano w oparciu o ich nową strukturę. Zamiast dotychczasowych sądów grodzkich, okręgowych i apelacyjnych wprowadzone będą sądy powiatowe i sądy wojewódzkie. Zmiana ta, polegająca na umożliwieniu stałego kontaktu i ściślejszej więzi z radami narodowymi i organizacjami społecznymi, ma głęboki sens polityczny. Zmiana ta stanowi pogłębienie reformy z kwietnia 1949 r., która uregulowała tę kwestię na szczeblu wojewódzkim. Obecna terytorialna struktura sądownictwa jest już zupełnie ściśle dostosowana do podziału administracyjnego Państwa i umożliwia ścisły kontakt sądu z władzami państwowymi w terenie.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#StanisławLaskowski">Art. 19 projektu ustawy przewiduje, że sądem I instancji jest sąd powiatowy, który orzeka we wszystkich sprawach, o ile nie są one przepisem szczególnym przekazane innemu sądowi.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#StanisławLaskowski">Również rozwinięciem i pogłębieniem dotychczasowych zasad jest rozciągnięcie w art. 20 i 23 projektu zasady udziału ławników na sądy wszystkich szczebli w sprawach. karnych rozpoznawczych w I instancji. Stanowi to dalsze, pełniejsze i bardziej konsekwentne w porównaniu z reformą z 1949 r. wciągnięcie czynnika obywatelskiego do bezpośredniego udziału w wymiarze sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#StanisławLaskowski">Poważnie rozszerza się też krąg osób mających być obrońcami w sprawie karnej, projektowany bowiem przepis art. 90 § 2 pozwala na wyznaczenie do obrony z urzędu każdego nieposzlakowanego obywatela, w razie gdyby powierzenie obrony z urzędu adwokatowi, natrafiało na szczególne trudności.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#StanisławLaskowski">Jedną z najbardziej istotnych zmian jest nowa redakcja art. 54, która rozciąga prawo do umorzenia sprawy z powodu znikomego niebezpieczeństwa społecznego czynu również na stadium procesowe, następujące po wniesieniu aktu oskarżenia. W tym stadium procesu prawo to wykonuje sąd.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#StanisławLaskowski">Przepis ten zmusza sąd do badania w każdym wypadku, czy rzeczywiście czyn oskarżonego stanowi z punktu widzenia interesów mas pracujących czyn społecznie niebezpieczny.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#StanisławLaskowski">W ten sposób określa się linię polityki kryminalnej sądów oraz wprowadza się przepisy uzasadniające pogląd na istotę przestępstwa w Polsce Ludowej. Wyodrębnienie prokuratury i przyznanie jej szerokich uprawnień zmusiło do rozbudowania uprawnień prokuratorskich w procesie karnym i to zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak również w postępowaniu przed sądem oraz postępowaniu wykonawczym.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#StanisławLaskowski">Według projektu ustawy całość postępowania przygotowawczego znajduje się w rękach prokuratora i jego organów, obecna więc reforma poszła dalej od reformy z roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#StanisławLaskowski">Również całkowicie skoncentrowano w rękach prokuratora wykonanie wyroków. Obecnie według nowego projektu wykonanie wszystkich wyroków będzie zarządzał prokurator, on tylko będzie decydował o udzieleniu przerwy lub odroczeniu kary. Jest to dalsze wzmocnienie roli prokuratora. Wprowadzono również w art. 373 zasadę, iż zażalenie na postępowanie prokuratora o tymczasowym aresztowaniu rozstrzyga nie sąd, jak to było dotychczas, lecz prokurator bezpośrednio przełożony.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#StanisławLaskowski">Nowa reforma ma zapewnić prawidłowe i sprawne funkcjonowanie organów wymiaru sprawiedliwości, a zarazem pracę tych organów podnieść na wyższy poziom, zapewniając przez to zarówno lepszą ochronę interesów Państwa, jak również szersze zabezpieczenie praw obywatela w procesie.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#StanisławLaskowski">Jednym z tych przepisów jest przepis art. 346 k.p.k. w nowym brzmieniu, nakazujący sądom wojewódzkim, rozpoznającym najważniejsze sprawy, uzasadnienie pisemne każdego wyroku bezzwłocznie po jego wydaniu, bez względu na to, czy został zapowiedziany środek odwoławczy, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#StanisławLaskowski">Zasada uzasadnienia na piśmie wyroku w sądach powiatowych dopiero na skutek zapowiedzenia odwołania wyroku została utrzymana z uwagi na szczupłość kadr sędziowskich i niewątpliwie dalszym etapem rozwoju — gdy tylko warunki personalne na to pozwolą — będzie wprowadzenie obowiązku pisemnego uzasadniania wszystkich wyroków.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#StanisławLaskowski">Zasadniczej przebudowie uległy również przepisy, dotyczące postępowania z nieletnimi.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#StanisławLaskowski">Nowela z kwietnia 1949 r. wprowadziła szereg przepisów, świadczących o tym, że ustawodawca Polski Ludowej docenił ogromnie doniosły społecznie postulat zwalczania przestępców nieletnich oraz konieczność traktowania nieletnich przestępców w sposób inny niż przestępców dorosłych.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#StanisławLaskowski">Obecna reforma w art. 496–517 projektu stanowi dalsze rozbudowanie wielu instytucji dotychczas istniejących i stwarza właściwie jakby małą odrębną procedurę w stosunku do nieletnich przestępców. Przepisy tej procedury oparte są na dotychczasowych osiągnięciach praktyki oraz wprowadzają nowe, dotąd nieznane instytucje, postulowane przez teorię.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#StanisławLaskowski">Komisja Prawnicza i Regulaminowa wprowadziła szereg poprawek do projektu rządowego, z których najważniejsza — merytoryczna dotyczy art. 148 § 2, w myśl którego milicja w razie zakwestionowania przedmiotów w czasie rewizji jest zobowiązana zwrócić się niezwłocznie o zatwierdzenie odebrania do prokuratora, a po wniesieniu aktu oskarżenia — do sądu.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#StanisławLaskowski">W art. 160 komisja utrzymała w mocy dotychczasowy przepis tego artykułu, nakazujący tymczasowy areszt w wypadku skazania przez sąd pierwszej instancji na pozbawienie wolności ponad lat 2.</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#StanisławLaskowski">W związku z uchwalonym nowym kodeksem postępowania cywilnego wprowadzono do kodeksu postępowania karnego nowy art. 339, w którym sąd kamy zasądzający powództwo cywilne nie jest związany zakresem roszczeń zgłoszonych przez powoda cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#StanisławLaskowski">W art. 385 dano uprawnienie powodowi cywilnemu zapowiedzenia i wniesienia rewizji w wypadku, gdy oskarżyciel publiczny nie brał udziału w rozprawie.</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#StanisławLaskowski">W art. 476 poprawka komisji przewiduje że postępowanie w sprawach nieletnich, którzy w chwili rozpoczęcia rozprawy głównej nie ukończyli lat 17, odbywa się przed sądem dla nieletnich. Projekt rządowy przewidywał to wtedy, kiedy nieletni ukończył lat 17 w momencie popełnienia czynu przestępczego.</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#StanisławLaskowski">Przeredagowano również i zmieniono art. 500, dotyczący rozprawy w sprawach nieletnich, i końcowy art. 23 rządowego projektu ustawy, w myśl którego ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#StanisławLaskowski">Inne wreszcie przepisy projektu oraz poprawki komisji zawierają zmiany redakcyjne, będące wynikiem utworzenia urzędu Generalnego Prokuratora, skasowania sądów grodzkich, zmiany nazwy sądu apelacyjnego na sąd wojewódzki, jak również spowodowane zmianą innych przepisów, np. o radach narodowych jako organach jednolitej władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-17.28" who="#StanisławLaskowski">W przekonaniu, że obecna reforma procedury karnej będzie dalszym krokiem na drodze do pełnej demokratyzacji procesu karnego, że pozwoli ona organom wymiaru sprawiedliwości udoskonalić swą pracę i wzmóc swój wysiłek w walce o nową socjalistyczną praworządność, mam zaszczyt w imieniu Komisji Prawniczej i Regulaminowej wnieść o uchwalenie projektu ustawy o zmianie przepisów postępowania karnego w brzmieniu rządowym z poprawkami Komisji Prawniczej i Regulaminowej oraz podanym sprostowaniem.</u>
          <u xml:id="u-17.29" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#WacławBarcikowski">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem zreferowanego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, wraz ze sprostowaniem podanym przez sprawozdawcę, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Czy jest sprzeciw? Nie ma sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o zmianie przepisów postępowania karnego.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o zmianie przepisów postępowania karnego jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 11 porządku dziennego: sprawozdanie Komisyj Finansowo-Skarbowej oraz Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie dekretu o podwyższeniu grzywien, kar pieniężnych, kar porządkowych i nawiązek (druki nr 756 i 791).</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#WacławBarcikowski">Jako sprawozdawca głos ma poseł Sobol.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#WacławSobol">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o zmianie dekretu o podwyższeniu grzywien, kar pieniężnych, kar porządkowych i nawiązek jest drugą zmianą, jaką wprowadza się do dekretu z dnia 26 kwietnia 1948 r. Pierwszą ze zmian wprowadziła ustawa sejmowa z dnia 26 kwietnia 1950 r.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#WacławSobol">Dekret z dnia 26 kwietnia 1948 r. ustalił 50-krotne w zasadzie podwyższenie grzywien, kar pieniężnych, porządkowych i nawiązek, przewidzianych w przepisach prawa materialnego i formalnego sprzed 5 września 1939 r. i oznaczonych stałą kwotą pieniężną.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#WacławSobol">Art. 3 wymienionego ostatnio dekretu odesłał odpowiednie zmiany co do górnych granic grzywien, kar pieniężnych, kar porządkowych i nawiązek do poszczególnych przepisów specjalnych, wyliczając te zmiany w 5-ciu punktach. Zmiana postanowień co do górnej granicy grzywien i ich zamienialności na areszt, przewidzianych w art. 48 rozporządzenia Prezydenta z 22 marca 1928 r., była przedmiotem ustawy z dnia 26 kwietnia 1950 r. i stanowi pkt 6 w art. 3 dekretu z dnia 26 kwietnia 1948 r. tak, że referowana obecnie Wysokiemu Sejmowi ustawa wprowadza kolejny 7 punkt do tego artykułu.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#WacławSobol">Merytorycznie biorąc, projekt ustawy dotyczy górnej granicy kar pieniężnych przewidzianych w dekrecie z dnia 23 czerwca 1945 r., w przepisach wprowadzających kodeks wojskowego postępowania karnego. Art. 33 tych przepisów stanowi o uprawnieniach przysługujących przewodniczącemu sądu wojskowego, sędziemu lub prokuratorowi do nałożenia kary pieniężnej na osobę dopuszczającą się ciężkiego naruszenia powagi lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia władzy bądź ubliżenia osobom biorącym udział w sprawie. Projekt ustawy przewiduje tu podniesienie górnej granicy kary pieniężnej ze zł 500 do wysokości zł 15.000.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#WacławSobol">Analogicznie w art. 69 przepisów wprowadzających kodeks wojskowego postępowania karnego, gdzie idzie o takież uprawnienia dla przewodniczącego, sędziego lub prokuratora w odniesieniu do świadka za nieusprawiedliwione niestawiennictwo — projekt ustawy podnosi górną granicę kary pieniężnej ze zł 1.000 do wysokości zł 25.000.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#WacławSobol">Dążność projektu ustawy do zrównania kar porządkowych przewidzianych w kodeksie wojskowego postępowania karnego do wysokości kar stosowanych w postępowaniu przed sądami powszechnymi — jest sama w sobie zrozumiała i szerszego uzasadnienia nie wymaga.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#WacławSobol">Projekt ustawy był przedmiotem rozważań Komisji Finansowo-Skarbowej i Komisji Obrony Narodowej na wspólnym posiedzeniu w dniu 18 lipca 1950 r. i w imieniu obu tych komisji mam zaszczyt prosić Wysoki Sejm o uchwalenie projektu ustawy w brzmieniu podanym w druku sejmowym nr 756.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#WacławBarcikowski">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisje, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisje, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o zmianie dekretu o podwyższeniu grzywien, kar pieniężnych, kar porządkowych i nawiązek.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o zmianie dekretu o podwyższeniu grzywien, kar pieniężnych, kar porządkowych i nawiązek jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 12 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej o rządowym projekcie ustawy zmieniającej dekret o publicznej gospodarce lokalami i kontroli najmu (druki nr 758 i 792).</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Nowickiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#MarianNowicki">Rozwiązanie sprawy mieszkaniowej stanęło przed Polską Ludową jako problem szczególnie trudny ze względu na konieczność natychmiastowego zapewnienia ludności dachu nad głową. Spuścizna bowiem, jaką uzyskaliśmy po rządach sanacyjnych i barbarzyńskiej okupacji hitlerowskiej, przedstawiała obraz nędzy i rozpaczy, typowy zresztą dla krajów eksploatowanych przez międzynarodowe grupy imperialistyczne i rodzimych kapitalistów.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#MarianNowicki">W wyniku rządów przedwrześniowych klęska mieszkaniowa bezustannie pogłębiała się. Dość stwierdzić, że nawet oficjalne sprawozdania wykazywały, że w okresie 20-lecia rządów przedwrześniowych przeciętna ilość mieszkańców na izbę wzrosła do 2,1, a w miastach przemysłowych do 2.4 osoby, przy czym o ile nastąpiło pewne rozluźnienie w mieszkaniach dużych, o tyle gwałtownie zagęszczały się mieszkanie małe, zajmowane przez robotników; 70% robotników zajmowało mieszkania przeludnione, z tego trzecia blisko część mieszkała w lokalach, w których na izbę wypadało powyżej 4 osób.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#MarianNowicki">Wszelkie środki podejmowane dla przeciwdziałania złu nie dały, bo nie mogły dać, żadnych rezultatów. Jak słusznie bowiem twierdzi Engels w swojej „Kwestii Mieszkaniowej”: „Dopóki istnieje kapitalistyczny system produkcji, dopóty jest niedorzecznością chcieć rozwiązać oddzielnie kwestię mieszkaniową, albo jakąkolwiek inną sprawę społeczną, dotyczącą losu robotników. Rozwiązanie leży w usunięciu kapitalistycznego sposobu produkcji”.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#MarianNowicki">Zniszczenia wojenne, wedle danych Instytutu Budownictwa Mieszkaniowego spowodowały ubytek 40% izb w miastach. W takich warunkach trzeba było natychmiast rozmieścić ludność miejską z uwzględnieniem najniezbędniejszych potrzeb lokalowych dla tworzących się władz, warsztatów pracy i różnych instytucji oraz zapewnić najsprawiedliwszy podział istniejącej i przybywającej z dnia na dzień z odbudowy i budowy nowej puli mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#MarianNowicki">W odrodzonej Polsce jednak władzę sprawuje klasa pracująca z jej bojową, marksistowską partią robotniczą na czele, która świadoma była, że — jak powiada Engels w cytowanej już „Kwestii Mieszkaniowej” „wszelka rewolucja społeczna będzie musiała zrazu brać rzeczy takimi, jakimi je zastanie i będzie musiała znajdować środki zaradcze, aby usuwać zło najdolegliwsze istniejącymi sposobami. A jakżeśmy to już widzieli, na brak mieszkań zaradzić można niezwłocznie przez wywłaszczenie części mieszkań zbytkowych, należących do klas posiadających i przez zakwaterowanie ludności robotniczej w pozostałych mieszkaniach burżuazji”. I po tej drodze poszły wszystkie rozwiązania kwestii mieszkaniowej, w rezultacie czego okazało się, że przeciętna zaludnienia mieszkań w Polsce spadła do 1,7 osoby na izbę i rozluźniły się mieszkania małe, doludniły się mieszkania wielkie.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#MarianNowicki">A jak się to stało? Już 7 września 1944 r. a więc jeszcze w czasie działań wojennych, PKWN ogłosił dekret o komisjach mieszkaniowych, których zadaniem było wprowadzenie lokatorów do mieszkań niedostatecznie zaludnionych. Dalszym krokiem naprzód był dekret o publicznej gospodarce lokalami i kontroli najmu z dnia 21 grudnia 1945 r., który obowiązuje do dnia dzisiejszego. Jego długotrwałość i omówione wyżej wyniki w znacznym złagodzeniu głodu mieszkaniowego świadczą, że był on pozytywnym instrumentem w rękach klasy pracującej. Ale dekret ma dziś już wiele poważnych braków, jako to: wadliwa konstrukcja władz i organów wydających orzeczenia w sprawach lokalowych; nie zawsze trafne i precyzyjne sformułowania przepisów; nieżyciowe, powodujące samowolę postępowanie władz, stwarzające czasem dla mieszkańców sytuacje gorsze niż ograniczenia przewidziane dekretem; niesłuszne uzależnienie t. zw. podnajemców, co pozwalało na obchodzenie przepisów o publicznej gospodarce lokalami, a nawet sprzyjało powstaniu procederu pobierania odstępnego i wysokich czynszów.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#MarianNowicki">Wszystko to powodowało wiele zadrażnień i pretensji do najczęściej niewinnych wydziałów kwaterunkowych.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#MarianNowicki">A przecież musimy pamiętać o nauce wielkiego przyjaciela Polski Generalissimusa Stalina, który stwierdza, że aparat państwowy nie może być ponad masami, nie może być im obcy, musi być z nimi związany. Masy muszą widzieć i czuć, że aparat państwowy to ich aparat.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#MarianNowicki">Potrzeba zmiany dekretu podyktowana też jest faktem wprowadzania w życie ustawy o organach jednolitej władzy państwowej, realizującej zasadę zapowiedzianą przez Prezydenta Bieruta na posiedzeniu K.R.N. w historyczną noc sylwestrową 1943 r.: „demokratyczne zasady ustrojowe, w których zainteresowany jest lud, mogą być realizowane tylko wysiłkiem samych mas ludowych”.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#MarianNowicki">Skupienie w rękach rad narodowych całej władzy terenowej także w sprawach mieszkaniowych wymaga możliwie najlepszego instrumentu regulującego, jakim powinna być ustawa o publicznej gospodarce lokalami. Instrument taki potrzebny jest zwłaszcza w okresie potężnego rozwoju życia politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego Państwa, przekształcania się Polski z kraju pierwotnego w kraj uprzemysłowiony, budujący dzięki pomocy Związku Radzieckiego w znacznie szybszym tempie, niżby to w innej sytuacji było możliwe, podstawy ustroju socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#MarianNowicki">W związku z tym bezustannie jak dotąd, w sposób nieznany w krajach kapitalistycznych i nie praktykowany w Polsce do 1945 r., w sposób jakby lawinowy, przekraczający stale plan, wzrasta ogólna ilość mieszkań do dyspozycji.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#MarianNowicki">Takie są główne przyczyny zmiany dekretu.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#MarianNowicki">Według projektu rządowego istota zmian polega na: usunięciu wszystkich niedomagań; dostosowaniu konstrukcji władz i organów do zasad ustawy o terenowych organach jednolitej władzy państwowej; zabezpieczeniu uprawnień do odpowiedniej powierzchni mieszkalnej zarówno ludności jak i urzędom oraz instytucjom.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#MarianNowicki">W szczególności ustawa usuwa przepisy o kontroli najmu, które nie zdały egzaminu, stwarzając jednak dostateczne podstawy do zaspokajania potrzeb lokalowych dla urzędów i instytucji w miejscowościach, w których nie obowiązuje publiczna gospodarka lokalami; upoważnia Radę Ministrów do wprowadzenia na wniosek wojewódzkich rad narodowych publicznej gospodarki lokalami na miasta i gminy nie objęte dekretem; wyłącza spod działania dekretu lokale odbudowane na podstawie dekretu o rozbiórce i naprawie oraz ustawy o popieraniu budownictwa, w budynkach będących w obrębie portów, lotnisk, kolei oraz zakładów pracy, budynki hotelowe, reprezentacyjne i inne, będące pod zarządem władz wojskowych i bezpieczeństwa. Lokale mieszkalne i użytkowe w miejscowościach objętych publiczną gospodarką lokalami mogą być zajmowane wyłącznie na zasadzie przydziału przez władze kwaterunkowe. Nie starają się o przydział osoby już mieszkające, które mają prawo do przydziału.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#MarianNowicki">Prawo do przydziału mają właściwie wszyscy, którzy nie żyją z nagromadzonych lub niewiadomego pochodzenia kapitałów, nie wyłączając właścicieli prywatnych warsztatów pracy.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#MarianNowicki">Miejskie (gminne) rady narodowe na zasadach określonych przez Ministra Gospodarki Komunalnej opracują normy zaludnienia mieszkań, biur i warsztatów pracy, przy czym norm zaludnienia nie stosuje się do mieszkań służbowych, jednoizbowych oraz zajętych przez dwie osoby lokali dwuizbowych.</u>
          <u xml:id="u-21.16" who="#MarianNowicki">Znosi się podnajem w lokalach mieszkalnych. Jeśli mieszkania mają być zajęte przez więcej niż jedną rodzinę, każda z nich stanowi współnajemców, z których każdy ma prawo wystąpić do sądu o rozwiązanie umowy najmu z współnajemcą, zatruwającym życie innym.</u>
          <u xml:id="u-21.17" who="#MarianNowicki">W budynkach będących w użytkowaniu władz, urzędów i instytucji wymienionych w art. 29, przydziału lokali dokonuje instytucja, zawiadamiając o tym władzę kwaterunkową. Jeśli jednak tego nie dokona w ciągu 30 dni, to władza kwaterunkowa za zezwoleniem wojewódzkiej komisji lokalowej dokona przydziału we własnym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-21.18" who="#MarianNowicki">W budynkach ZOR oraz zakładów pracy gospodarkę lokalami wykonują władze tych instytucji pod kontrolą wojewódzkiej komisji lokalowej lub na jej zlecenie — lokalnej władzy kwaterunkowej.</u>
          <u xml:id="u-21.19" who="#MarianNowicki">Nie wolno zmieniać przeznaczenia lokalu, np. mieszkania przerabiać na biuro, warsztat i odwrotnie, bez każdorazowego zezwolenia wojewódzkiej rady narodowej.</u>
          <u xml:id="u-21.20" who="#MarianNowicki">W razie utraty prawa do przydziału, rodzina musi się wyprowadzić w ciągu 30 dni od otrzymania nakazu władzy kwaterunkowej. Wyjątek stanowią osoby przeniesione służbowo do innych miejscowości. Obowiązane są one opróżnić lokal w 30 dni po uzyskaniu mieszkania dla siebie i swej rodziny w nowym miejscu pracy.</u>
          <u xml:id="u-21.21" who="#MarianNowicki">Usunięcie z lokalu osoby uprawnionej może nastąpić tylko w wyjątkowym wypadku, jeżeli lokal ten jest niezbędny dla potrzeb władzy, urzędu lub instytucji, wymienionych w art. 29. Usuwany musi otrzymać mieszkanie zastępcze równie dobre, w tejże miejscowości, o odpowiedniej powierzchni, oraz zwrot kosztów przeprowadzki określony przez władzę kwaterunkową, a wypłacany niezwłocznie przez instytucję, która lokal obejmuje. Wyjątki od tej zasady mogą być stosowane -wyłącznie ze względu na ważny interes publiczny przez Ministra Gospodarki Komunalnej lub w niektórych sprawach na zlecenie Prezydium Rządu lub za zgodą Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-21.22" who="#MarianNowicki">Rady narodowe w miejscowościach, w których nie ma publicznej gospodarki lokalami, za zezwoleniem wojewódzkiej rady narodowej mają prawo przydzielać wolne lokale lub ich części, a za każdorazowym zezwoleniem tejże rady usuwać z części lub całości lokalu najemców na potrzeby użytkowników przewidzianych w art. 29. Dotychczasowy najemca ma prawo odwołania do Państwowej Komisji Lokalowej. Usuwanemu z lokalu przysługuje prawo do mieszkania zastępczego i zwrotu kosztów przeprowadzki.</u>
          <u xml:id="u-21.23" who="#MarianNowicki">W miejscowościach objętych publiczną gospodarką lokalami władzą kwaterunkową jest prezydium rady narodowej, którego kompetencje są ściśle określone i które w tych sprawach ma wyłączne prawo rozstrzygania. Spory nie mogą być kierowane do sądu, komisji arbitrażowej czy podobnych instytucji.</u>
          <u xml:id="u-21.24" who="#MarianNowicki">Organem odwoławczym od decyzji władzy kwaterunkowej są odwoławcze komisje lokalowe przy terenowych radach narodowych, powoływane — w myśl jedynej zmiany merytorycznej wprowadzonej przez Komisję Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej — przez właściwe prezydia rad narodowych. Wewnętrzną organizację i tryb postępowania odwoławczych komisji lokalowych ustala Minister Gospodarki Komunalnej, który też sprawuje nadzór nad ich działalnością.</u>
          <u xml:id="u-21.25" who="#MarianNowicki">Wojewódzkie komisje lokalowe (oraz m. st. Warszawy i m. Łodzi), których skład, sposób powoływania i tryb postępowania ustala Prezes Rady Ministrów, mają następujący zakres działania (mowa tu o art. 29, na który tyle razy się powoływałem): udzielanie władzom, urzędom, zakładom pracy i instytucjom państwowym, pozostającym pod zarządem państwowym, przedsiębiorstwom państwowo-spółdzielczym, centralom spółdzielczo-państwowym, centralom spółdzielni i samym spółdzielniom, osobom prawa publicznego, stowarzyszeniom wyższej użyteczności publicznej, związkom zawodowym, organizacjom społecznym i politycznym — generalnych zezwoleń na prawo złożenia wniosku do władzy kwaterunkowej o przydzielenie w granicach ustalonych powierzchni lokali lub usunięcia mieszkańców z tego lokalu To prawo przysługuje zarówno w miejscowościach objętych jak i nieobjętych publiczną gospodarką lokalami.</u>
          <u xml:id="u-21.26" who="#MarianNowicki">Wojewódzka rada narodowa może zezwolić na zmianę przeznaczenia lokalu, orzeka o odwołaniach wymienionych wyżej instytucji od decyzji władz kwaterunkowych, wreszcie wykonuje kontrolę nad władzą kwaterunkową z punktu widzenia publicznych potrzeb lokalowych.</u>
          <u xml:id="u-21.27" who="#MarianNowicki">Nadzór państwowy w zakresie strzeżenia interesów państwowych sprawuje Państwowa Komisja Lokalowa, której skład, właściwość, wewnętrzną organizację i sposób postępowania ustala Prezes Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-21.28" who="#MarianNowicki">W toku postępowania przed władzami przełożonymi w myśl omawianej ustawy stosuje się przepisy o postępowaniu administracyjnym.</u>
          <u xml:id="u-21.29" who="#MarianNowicki">Kto wbrew przepisom obejmuje lokal, oddaje lokal w najem lub podnajem, podlega karze aresztu do 2 lat i grzywnie lub jednej z tych kar.</u>
          <u xml:id="u-21.30" who="#MarianNowicki">Kto podaje władzy kwaterunkowej nieprawdziwe dane, melduje osoby niemieszkające, nie wymeldowuje lub daje fałszywe zaświadczenia lub z takiego zaświadczenia korzysta — podlega karze aresztu do 3 miesięcy i do 150.000 zł grzywny lub jednej z tych kar.</u>
          <u xml:id="u-21.31" who="#MarianNowicki">W końcu przepisy ustalają sposób postępowania ze sprawami wszczętymi przed wejściem w życie omawianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-21.32" who="#MarianNowicki">Komisja Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej po rozpatrzeniu projektu wprowadziła kilka zmian raczej natury redakcyjnej poza jedną rozszerzającą kompetencje prezydiów rad narodowych w powoływaniu odwoławczych komisji lokalowych i poleciła mi prosić Wysoki Sejm o zatwierdzenie ustawy, zmieniającej dekret o publicznej gospodarce lokalami, w brzmieniu projektu rządowego ze zmianami, wprowadzonymi przez komisję według druku nr 792.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#WacławBarcikowski">Otwieram rozprawę.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu posłowi Stefańskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#StanisławStefański">Wysoka Izbo! Zasadnicze cechy naszego nowego, twórczego budownictwa socjalizmu to rozwój naszej gospodarki, wzrost naszego dobrobytu materialnego i kulturalnego. Na tle tego procesu rozwojowego problem sprawiedliwego podziału dochodu narodowego winien być skoordynowany z problemem sprawiedliwego podziału przestrzeni mieszkalnej.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#StanisławStefański">Wzrastająca produkcja naszego przemysłu stworzyła i tworzy nieustanny dopływ ludzi do miast, szczególnie tych miast, gdzie powstają nowe gałęzie przemysłu, nowe przedsiębiorstwa. W tym stanie rzeczy niemożliwością stało się dalsze utrzymanie dekretu z 21 grudnia 1945 r. i konieczności życiowe skłaniają Wysoką Izbę do przeprowadzenia zmian i uzupełnień w miarę potrzeb dnia dzisiejszego.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#StanisławStefański">Praktyka życiowa ostatnich lat 5 wykazała, jak ważnym czynnikiem jest sprawa mieszkaniowa i z jaką sumiennością i czujnością należy przystąpić do rozwiązania tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#StanisławStefański">Jasną jest rzeczą, że przez samo dokwaterowywanie do większych mieszkań potrzeb mieszkaniowych nie pokryjemy, toteż poza sprawiedliwym podziałem istniejącego „kapitału mieszkaniowego” Rząd nasz asygnował i asygnuje wielomiliardowe kwoty na nowe budownictwo mieszkaniowe. Widzimy powstające w miastach przemysłowych nowoczesne dzielnice mieszkaniowe z mieszkaniami urządzonymi według wymagań najnowszej techniki mieszkalnej. Do mieszkań tych wprowadzamy rodziny pracownicze, by sprawiedliwości dziejowej stało się zadość, by realizować już dziś to, co jest naszym programem świata pracy.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#StanisławStefański">Warto sobie jednak przypomnieć, jak traktowała burżuazja ludzi pracy, robotników, którzy budowali „jej” miasta.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#StanisławStefański">Dla przykładu podam najmłodsze z miast naszych — Gdynię. W czasie od 1926 r. do 1939 r. zbudowano stutysięczną Gdynię. Było to w okresie nie — jak to dzisiaj ma miejsce — zniszczeń powojennych, ale w okresie t. zw. „dawnych dobrych czasów”. W Polsce działały wówczas — na prawach przywilejów ludzkich i boskich — kartele, trusty, wspólnoty interesów, koncerny banków rodzimych i zagranicznych. Były i pożyczki zagraniczne (na odpowiednich kapitalistycznych procentach), była i polityka ekonomiczna Sławoja Składkowskiego pod hasłem walki nacjonalizmów. Słowem prawdziwe liberalno-demokratyczne eldorado.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#StanisławStefański">Robotnicy i rzemieślnicy, murarze, cieśle, dekarze, malarze, stolarze, wybudowali w znoju i trudzie wspaniałe domy czynszowe. I sądzić można było, że ci, którzy wybudowali te wspaniałe domy, do tych domów będą wprowadzeni.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#StanisławStefański">Gdzież tam! W domach tych zamieszkali inni ludzie, tacy, którzy jednej cegły nie ułożyli na murach „swych” mieszkań. Byli to bogaci kupcy, pośrednicy rozmaitej maści, spekulanci walutowi i inni „ludzie wielkiego interesu”.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#StanisławStefański">Robotnik i rzemieślnik, ludzie pracy, którzy zbudowali Gdynię, musieli sobie ufundować gołymi rękoma... lepianki na wzgórzach sąsiadujących z Gdynią, gdzieś w Chylonii, na Grabówku, z desek skrzyń pojajczarskich zbili sobie szałasy, tapetowali je makulaturą z gazet i tak... mogli sobie szczęśliwie żyć na chwałę ówczesnego ustroju sanacyjno-burżuazyjnego strzeżeni „sokolim okiem” policyjnego reżimu, by „broń Boże” nie zakłócili spokoju ustabilizowanych stosunków — ładu i porządku. Do tych kurnych domostw prowadziły drogi przez wertepy, piaski i błota.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#StanisławStefański">Wypierając w toku walki klasowej tak zwane „niższe sfery” na peryferie miast, burżuazja i jej aparat ucisku — administracja państwa sanacyjnego pamiętały jednak o swoich własnych potrzebach, o swoim komforcie. Dla siebie wyasfaltowano ulice, oświetlono je, pokryto strefami zieleni, zainstalowano kina i teatry, ba — nawet świątynie postawiono do swojej dyspozycji.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#StanisławStefański">Dla t. zw. motłochu, a więc ludzi ciężkiej pracy fizycznej, pozostawiono dzielnice odległe, które przezwano szyderczo „Meksykiem” lub „Pekinem”. Taka była celowa, wspaniałomyślna i wielce miłosiernie łaskawa gospodarka mieszkaniowo-budowlana wielmożnych „sfer lepszych”. Tak rozwiązano problem mieszkaniowy w państwie burżuazyjnym, tak hulał na karkach pracowniczych kapitalista-wyzyskiwacz, budując z „patriotycznym patosem” pokazowe miasto nowoczesne.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#StanisławStefański">Jedyną drogę prowadzącą do rozwiązania węzła gordyjskiego swoich bolączek widział człowiek pracy w zmianie porządku społecznego, w rewolucji społecznej. Toteż wyzwoleńczy marsz Armii, Czerwonej i walczącego u jej boku Wojska Polskiego, gdy oswobodził i Gdynię — wyzwolił przede wszystkim najbardziej uciśnioną klasę, klasę robotniczą i pozostałe warstwy pracownicze. Stały się one wreszcie gospodarzem przez siebie zbudowanego miasta.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#StanisławStefański">Następuje stopniowa migracja. „Kapitał mieszkaniowy” zostaje planowo przydzielany w pierwszej kolejności ludziom pracy, robotnikom portowym, marynarzom, robotnikom przemysłu rybnego, twórczej inteligencji. Miast facjat i suteryn dla rodzin robotniczych, miast wypierania rodzin pracowniczych ze śródmieścia będącego „salonem miasta” do odległych przedmieść pozbawionych najprymitywniejszych wygód — wprowadzamy dzisiaj rodziny pracownicze do starych i nowych domów nie jako pariasów ustroju, ale jako współgospodarzy miasta i Państwa robotniczo-chłopskiego.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#StanisławStefański">Takie założenia ma nasza gospodarka mieszkaniowa. Taką jest nasza dzisiejsza prawda, prawda demokracji ludowej, prawda społeczeństwa budującego szczęśliwsze jutro kraju.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#StanisławStefański">Przykład podany przeze mnie jest tylko małym fragmentem na tle całej gospodarki mieszkaniowej w dobie przedwojennej. Od czasu gdy władza w Państwie znajduje się w rękach ludu, klasy robotniczej, chłopów pracujących i inteligencji twórczej, powrót do t. zw. „dawnych dobrych czasów” — czasów wyzysku człowieka przez człowieka został przekreślony raz na zawsze.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#StanisławStefański">Zmiany proponowane do dekretu z dnia 21 grudnia 1945 r., aczkolwiek nie rozwiązują całości problemu mieszkaniowego, stanowią jednak poważny krok naprzód w uregulowaniu tej sprawy. Zdajemy sobie sprawę z dotychczasowych trudności, z wielotorowości instancji, jakie funkcjonowały na tym tak trudnym odcinku gospodarki. Liczni obywatele, którym przypadało w udziale być poszukiwaczami „dachu nad głową”, zwracali się do wydziałów kwaterunkowych komisji mieszkaniowych, komisji lokalowych, prezydiów rad narodowych, związków zawodowych, spółdzielni mieszkaniowych, ZOR-u, Partii — nie mogąc znaleźć dachu nad głową zwracali się nawet do Kancelarii Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#StanisławStefański">Znowelizowany dekret precyzuje instytucje i instancje kwaterunkowe. Są nimi w pierwszym rzędzie nasze nowe terenowe organy jednolitej władzy państwowej. Dekret ściśle określa rolę prezydiów rad terenowych jako jedynej władzy kwaterunkowej, przekazując ogólny nadzór nad działalnością władz kwaterunkowych jak również odwoławczych komisji lokalowych Ministrowi Gospodarki Komunalnej, który według proponowanego projektu ma prawo z urzędu wstrzymać wykonanie orzeczeń komisji lokalowych, a nawet uchylić lub zmienić te orzeczenia w przypadku jawnego pogwałcenia przepisów prawnych. Nadzór ten jednak nie będzie mógł podważać normalnego toku instancji. Ześrodkowanie w jednym resorcie całokształtu działalności instrukcyjnej oraz ogólnonadzorczej pozwoli na wytworzenie jednolitej praktyki i judykatury w dziedzinie orzecznictwa w sprawach mieszkaniowych. Dekret ten zapobiegnie wreszcie tym dziwnym sytuacjom, gdzie poszukiwacz mieszkania ukazywał się w mieszkaniu przydzielonym, a tuż za nim przybywało 2–3 reflektantów na mieszkanie z nakazami kwaterunkowymi na to samo mieszkanie!!!</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#StanisławStefański">Na tle gospodarki mieszkaniowej trudno nie poddać krytyce działalności Ministerstwa Budownictwa. Uważamy, ze nadzór ze strony Ministerstwa nad realizacją planu budownictwa mieszkaniowego jest niedostateczny, szczególnie jeżeli chodzi o ZOR. Widzimy przerost czynnika administracyjnego PPB w stosunku do nadzoru i kierownictwa technicznego. Brak jest koordynacji między budownictwem a przemysłem materiałów budowlanych lub Centralą Handlową Materiałów Budowlanych jak również przemysłem hutniczym. Nie powinny istnieć takie sytuacje, że budowy stoją pod dachem, a nie można w nich zamieszkać, gdyż nie można ich wykończyć, bo materiały instalacyjne, jak kanalizacyjne, wodociągowe, elektrotechniczne, smoła, papa, dachówka są dostarczane ze znacznym opóźnieniem, mimo że materiały te są na składach. Właściwe wykonanie planu kapitalnego budownictwa jest zależne od odpowiednio zorganizowanej produkcji materiałów budowlanych. I tu dzieje się źle. W tym przemyśle są zatory i zahamowania, ba, pozostawanie w tyle za rosnącymi potrzebami gospodarki narodowej. Odczuwa się niedostateczne nasycenie ważnymi materiałami budowlanymi, za mało zwraca się uwagi na jakość wykonawstwa budowli i materiałów. Sądzę, że odpowiednie centralne zarządy winny się bardziej zainteresować tymi sprawami.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#StanisławStefański">Musimy sobie zdać sprawę z tego, że od terminowego wykonania zleceń zależy terminowe wykonanie całości budów, że od tempa, które bierzemy na starcie, zależy dalsze narastające tempo na następnych etapach, że każde opóźnienie pociągnie za sobą naruszenie całości Planu, zakłócenie jego realizacji. W naszej krytyce widzimy również broń, która zwalcza nastroje błogiego spokoju i beztroski, że jakoś samo się wszystko zrobi. Trzeba zwalczać i łamać skostnienia, rutynę, biurokratyzm, budzić nastrój głębokiej troski o to, aby każdy dzień pracy stanowił zwycięski etap w realizacji naszych zadań.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#StanisławStefański">I jeszcze jedna sprawa, sprawa bardzo ważna. Liczne indywidualne warsztaty rzemiosła usługowego, jak szewskie, krawieckie itp. zajmują przestrzeń mieszkalną. Do czasu zakończenia procesu uspółdzielczenia tych warsztatów należy umożliwić im pełnienie swej funkcji gospodarczej. Jesteśmy przekonani, że Rząd w swoim rozporządzeniu wykonawczym uwzględni potrzebę zachowania tych placówek że względu na ich rolę w wykonywaniu usług. Dochodziły nas na przykład wiadomości z Olsztyna, że licznym rzemieślnikom odbierano mieszkania w mieście, przydzielając mieszkania zastępcze w znacznej odległości od miasta. I tak w Olsztynie przesiedlono jedynego kominiarza w tym mieście dlatego jedynie, że zatrudniał 4 chłopców, traktując go jako wyzyskiwacza. Dowodzi to całkowitej bezmyślności władz kwaterunkowych, które nie znają i nie chcą znać ani sposobu wykonywania zawodu przez koncesjonowane rzemiosło kominiarskie, ani też potrzeb żywotnych swego miasta. W innym wypadku w tym samym Olsztynie przesiedlono jedynego w tym mieście rzemieślnika prowadzącego warsztat naprawy maszyn biurowych. Obecnie urzędy i instytucje wysyłają swe maszyny biurowe do odległego o 100 km miasta, dokąd przesiedlono owego rzemieślnika.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#StanisławStefański">I to wszystko uchodzi niektórym biurokratom z kwaterunku bezkarnie! Sądzimy, że właściwa władza zainteresuje się działalnością kwaterunku w Olsztynie, co jednocześnie będzie ostrzeżeniem dla innych „kwatermistrzów” tego typu.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#StanisławStefański">Drobny rzemieślnik jest w swej funkcji gospodarczej związany z warsztatem znajdującym się w mieście i w takich warunkach nie może spełniać swych zadań gospodarczych. Tego rodzaju postępowanie władzy kwaterunkowej oceniamy jako samowolę i sądzimy, że władze nadzorcze, że Ministerstwo Gospodarki Komunalnej zainteresują się tego rodzaju wyczynami i winnych pociągną do odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#StanisławStefański">Spotykaliśmy się również z brakiem zrozumienia potrzeb ludzi nauki odnośnie dodatkowego pokoju czy też przestrzeni mieszkalnej dla pracy w domu. Biurokraci gnieżdżący się jeszcze tu i ówdzie w wydziałach kwaterunkowych mechanicznie anulowali przydziały na dodatkową przestrzeń mieszkalną, wyrządzając wielką osobistą krzywdę pracownikom nauki i oświaty, a krzywdę społeczną ogółowi. Do zawodów, które powinny znaleźć bardziej wyrozumiałe potraktowanie ze strony kwaterunku, pozwalamy sobie zaliczyć również artystów malarzy, rzeźbiarzy, wybitnych muzyków itd.</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#StanisławStefański">Projekt nowelizującej ustawy załatwia wiele bolączek, które były przedmiotem długotrwałych sporów administracyjnych i orzeczeń sądowych. Ustawa więc dla przykładu precyzuje, że „usunięcie z lokalu może nastąpić po uprzednim dostarczeniu innego lokalu zastępczego w obrębie tej samej miejscowości, odpowiadającego normom zaludnienia bądź powierzchni i nadającego się do zajęcia ze względu na stan techniczny”, lub że „osoby usunięte z lokalu mają prawo do otrzymania zwrotu rzeczywistych kosztów przeprowadzki. Koszty te ponosi władza, urząd lub instytucja, na której korzyść dokonano usunięcia z lokalu. Decyzja władzy kwaterunkowej w przedmiocie zwrotu kosztów przeprowadzki określi ich wysokość i podlega natychmiastowemu wykonaniu”. Znowelizowany dekret kładzie kres praktyce usuwania rodzin z mieszkań z chwilą, gdy żywiciel rodziny uzyskał pracę w innym mieście. Przewiduje on, że pracownik taki uzyskuje termin 30-dniowy do opróżnienia lokalu i liczy się ten termin od dnia uzyskania przez pracownika odpowiedniego lokalu w nowym miejscu pracy.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#StanisławStefański">Tak więc można stwierdzić, że znowelizowany dekret przyśpieszy rozwiązanie naszych trudności mieszkaniowych. Stanie się on również narzędziem walki o lepsze jutro świata pracy i dlatego klub poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, głosować będzie za przyjęciem ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#WacławBarcikowski">Do głosu nikt więcej nie jest zapisany. Zamykam rozprawę. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania ustawy zmieniającej dekret o publicznej gospodarce lokalami i kontroli najmu.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę zmieniającą dekret o publicznej gospodarce lokalami i kontroli najmu jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 13 porządku dziennego: sprawozdanie Komisyj Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia o rządowym projekcie ustawy o Zakładzie Lecznictwa Pracowniczego (druki nr 762 i 793).</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy pogłowi Motyce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#LucjanMotyka">Wysoka Izbo! Projekt, ustawy o utworzeniu Zakładu Lecznictwa Pracowniczego, który mam zaszczyt przedstawić imieniem Komisji Pracy i Opieki Społecznej oraz Komisji Zdrowia, dotyczy problemu o ogromnym znaczeniu dla klasy robotniczej, dla ochrony jej zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#LucjanMotyka">Dotychczasowy system lecznictwa w formach swoich nawiązywał do okresu przedwojennego, utrzymując podział na lecznictwo w ramach resortu zdrowia i opiekę ubezpieczalnianą w ramach ZUS-u.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#LucjanMotyka">Taki podział utrudniał wykorzystanie aparatu lekarskiego i technicznego dla celu najważniejszego — opieki lekarskiej dla mas pracujących, stanowiących podstawową i najważniejszą część naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#LucjanMotyka">Dlatego projekt ustawy przewiduje wyłączenie lecznictwa pracowniczego z orbity działania instytucji ubezpieczeń społecznych i powierzenie całkowitej ochrony zdrowia klasy robotniczej instytucji, będącej organem Ministerstwa Zdrowia i stanowiącej etap przejściowy na drodze do realizacji powszechnej służby zdrowia. Drogą tej reformy umożliwia się połączenie w jednej organizacji zarówno lecznictwa ubezpieczeniowego, jak i lecznictwa zapobiegawczego, wykonywanego dziś przez lekarzy przemysłowych i ambulatoria fabryczne. Dalej ułatwia się wykorzystanie dla celów ochrony zdrowia klasy robotniczej całego bez wyjątku aparatu publicznej służby zdrowia, wreszcie dzięki podporządkowaniu całego lecznictwa jednemu ośrodkowi dyspozycyjnemu umożliwia się racjonalne planowanie i pełne wykorzystanie wszystkich zasobów materialnych i osobowych, co wobec ogromnego zakresu uprawnionych jest rzeczą niesłychanie ważną.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#LucjanMotyka">Jak bardzo wzrósł zakres lecznictwa pracowniczego w stosunku do okresu przedwojennego świadczą cyfry, które pozwolę sobie przytoczyć.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#LucjanMotyka">Przed wojną ubezpieczenie na wypadek choroby obejmowało 2.357.000 osób, a zatem licząc łącznie ubezpieczonych i członków rodzin — około 16% ludności. Obecnie według danych z kwietnia 1950 r. liczba objętych ubezpieczeniem chorobowym obejmuje 5.278.000 osób, co razem z członkami rodzin daje ponad 11 milionów osób, a więc przeszło 45% ludności. Wzrost ten wynika przede wszystkim ze wzrostu liczby zatrudnionych, ale także i z faktu objęcia ubezpieczeniem chorobowym ogółu pracowników państwowych, robotników rolnych oraz rencistów i emerytów.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#LucjanMotyka">Ten poważny wzrost wagi, jaką posiada lecznictwo pracownicze, i zadania konieczne dla pełnej ochrony zdrowia klasy pracującej wymagają objęcia całości zagadnienia przez Państwo, wymagają zmiany form organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#LucjanMotyka">Jest sprawą oczywistą, że przejęcie przez. Ministerstwo Zdrowia lecznictwa pracowniczego pociąga za sobą przekazanie z resortu Pracy i Opieki Społecznej całego aparatu ludzkiego i technicznego, służącego opiece zdrowotnej, nowo powstającemu Zakładowi Lecznictwa Pracowniczego. Dotyczy to ogromnych środków, które ilustrują cyfry 9,5 mld zł przewidziane w tym roku w budżecie ZUS na lecznictwo, 3.600.000 porad lekarskich, 900.000 zabiegów dentystycznych miesięcznie. Co miesiąc wydaje się 5.100.000 leków, z tego większość z własnych aptek. Lecznictwo ubezpieczeniowe dysponuje 8.000 miejsc w sanatoriach dla dorosłych i 5.000 miejsc dla dzieci.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#LucjanMotyka">Trzeba podkreślić, że świadczenia służące ochronie zdrowia pracowniczego pokrywane są w 76% pośrednio lub bezpośrednio z budżetu państwowego, a opłacane przez instytucje państwowe i komunalne.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#LucjanMotyka">Chciałbym poruszyć zagadnienie samorządu i wpływu klasy robotniczej na politykę pracowniczej opieki lekarskiej. Samorząd w całym szeregu instytucji ubezpieczeń społecznych przed wojną był próbą, nie zawsze skuteczną i właściwą, obrony interesów ubezpieczonych wobec władz państwowych, reprezentujących interesy kapitalistyczne.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#LucjanMotyka">Dzisiaj, kiedy cała władza w naszym Państwie spoczywa w rękach przedstawicieli mas pracujących, kiedy na działalność terenowych oddziałów Zakładu Lecznictwa Pracowniczego decydujący wpływ mieć będą terenowe rady narodowe, jako organy istotnej władzy ludu, pozostawienie przedwojennych form samorządowych staje się niepotrzebne.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#LucjanMotyka">Komisje Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia, rozpatrując rządowy projekt ustawy o Zakładzie Lecznictwa Pracowniczego, poczyniły kilka poprawek, których tekst Obywatele Posłowie dzisiaj otrzymali.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#LucjanMotyka">W druku wykazującym poprawki komisyj zaszła pomyłka, którą po uzgodnieniu z członkami obydwu komisyj prostuję. Należy mianowicie art. 6 projektu ustawy pozostawić w brzmieniu projektu rządowego ze skreśleniem pierwszych trzech słów, a więc będzie on brzmiał: „Zakład posiada oddziały wojewódzkie i obwodowe, których okręgi pokrywają się z administracyjnym podziałem Państwa”. Art. 7 pozostaje w brzmieniu projektu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#LucjanMotyka">Wnoszę imieniem Komisji Pracy i Opieki Społecznej oraz Komisji Zdrowia o uchwalenie ustawy o Zakładzie Lecznictwa Pracowniczego według projektu rządowego z poprawkami komisyj przedłożonymi Obywatelom Posłom z uwzględnieniem wyżej podanego sprostowania.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#WacławBarcikowski">Czy w sprawie tej pragnie kto zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem zreferowanego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisje wraz ze sprostowaniem sprawozdawcy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisje, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o Zakładzie Lecznictwa Pracowniczego.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o Zakładzie Lecznictwa Pracowniczego jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 14 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Pracy i Opieki Społecznej o rządowym projekcie ustawy o organizacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (druki nr 763 i 794).</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Frankowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JanFrankowski">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych należy do rzędu tych ustaw, które budzą bezpośrednie zainteresowanie wielu milionów naszej ludności. Ustrój Polski Ludowej tak dalece upowszechnił i w dalszym ciągu upowszechnia problem ubezpieczeń, że wszelkie podejmowane reformy na tym odcinku budzą z natury rzeczy żywy oddźwięk wśród zainteresowanych mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#JanFrankowski">Sejm nasz wielokrotnie zajmował się uchwalaniem ustaw, które dotyczą zakresu ubezpieczeń i przy każdej okazji słusznie podnoszono z tej trybuny, że Rząd Polski Ludowej czyni poważne wysiłki, aby dać ochronę człowiekowi pracy. Przypomnę chociażby ten zasadniczy akt, jak dekret o ubezpieczeniu rodzinnym, którego dodatnie rezultaty możemy już dziś śledzić obserwując niesłabnące tempo urodzin. Jest to zagadnienie doniosłej wagi w kraju, który w czasie ostatniej wojny stracił około 6 milionów ludności.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#JanFrankowski">Jak to trafnie podkreślono w uzasadnieniu ustawy o Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych — wymieniony projekt obejmuje wyłącznie zagadnienia organizacyjne, zagadnienia niezmiernie ważne, bo decydujące o tym, czy wielomiliardowe sumy przeznaczone na ubezpieczenia społeczne dotrą do rąk ubezpieczonych w sposób szybki, sprawiedliwy i przy możliwie minimalnych kosztach administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#JanFrankowski">Myślę, że te trzy momenty: szybko, sprawiedliwie i tanio, t. zn. przy niskich kosztach administracyjnych, stanowią najważniejsze zagadnienia, które stale należy mieć na uwadze.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#JanFrankowski">Przyjrzyjmy się, w jaki sposób omawiany projekt zamierza tę problematykę rozwiązać. Struktura przyszłego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ma wyglądać w ten sposób, że niezależnie od instytucji centralnej istnieć będą oddziały wojewódzkie i obwodowe pokrywające się w zasadzie z podziałem administracyjnym naszego Państwa. Oddziały obwodowe mogą obejmować teren jednego powiatu, albo też kilku powiatów w zależności od potrzeb. Co oznacza ta reorganizacja? Oznacza ona poważne przesunięcie zagadnień ubezpieczeniowych w teren, oznacza ona zbliżenie instytucyj ubezpieczeniowych do pracownika. Nie wyczerpuje to jednak całości zagadnienia. Zasadniczą wytyczną omawianego projektu jest powiązanie instytucji ubezpieczeniowych z potężnym u nas ruchem zawodowym, zorganizowanym w związkach zawodowych. Już obecnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych poszedł po słusznej linii wciągnięcia związków zawodowych do współpracy na odcinku ubezpieczeń, a z pewnością w przyszłości akcja ta przyjmie szersze rozmiary tak, aby wypłata świadczeń związanych z ubezpieczeniem mogła się odbywać w jak najszerszej mierze, w zakładach pracy poprzez związki zawodowe, a więc szybko i sprawnie.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#JanFrankowski">Postulat sprawiedliwości projektuje się rozwiązać poprzez szeroko pomyślany udział czynnika społecznego w całej akcji. Projekt przewiduje komisje odwoławcze do spraw świadczeń oraz rady ubezpieczeń społecznych na szczeblu centralnym, wojewódzkim i obwodowym. Dodajmy do tego, że wspomniane rady mają być mianowane przez związki zawodowe reprezentujące interesy mas pracujących i mają być wyposażone w odpowiednie kompetencje. Dziedzina ubezpieczeń społecznych należy do typowych, gdzie czynnik społeczny może oddać wielkie usługi w usprawnieniu całej akcji wymiaru i wypłaty świadczeń, przezwyciężając na każdym kroku wszelkie tendencje, zmierzające do zbiurokratyzowania i skostnienia instytucji, która przecież w samej swojej nazwie daje wyraz temu, że ma założenia społeczne.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#JanFrankowski">Dlatego też dobrze się stało, że projekt przewidział dla przedstawicieli związków zawodowych w radach ubezpieczeń społecznych tak wdzięczne i pożyteczne zadanie. Rzeczą Centralnej Rady Związków Zawodowych będzie wykorzystać upoważnienia zawarte w ustawie i delegować takich ludzi, którzy podejdą do sprawy z sercem i na serio, czyniąc z instytucji zakładu ubezpieczeń prawdziwy Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dodajmy jeszcze do tego, że rady ubezpieczeń społecznych staną się niewątpliwie najlepszą szkołą dla kadry przyszłych działaczy ubezpieczeniowych związków zawodowych. Zgodnie z zarysowującą się w projekcie ustawy tendencją, opartą na wypróbowanych doświadczeniach w ZSRR, związki zawodowe będą niewątpliwie zmierzały w przyszłości do przejęcia w ogóle bezpośrednio w swoje ręce całokształtu spraw ubezpieczeniowych. Mam wrażenie, że wówczas dopiero zrealizowany będzie w dużej mierze trzeci postulat, o którym wspomniałem na wstępie — postulat jak najniższych kosztów administracyjnych. Nie oznacza to bynajmniej, abym widział poważne niedociągnięcia obecnego ZUS na tym tak ważnym odcinku. Analizując to zagadnienie stwierdziłem, że na przestrzeni ostatnich lat poczyniono bardzo poważne postępy w kierunku obniżenia kosztów administracyjnych; obecna reorganizacja powinna pobudzić kierownictwo do dalszych wysiłków. W budżecie ZUS, obejmującym około 1/4 budżetu całego Państwa, jest to sprawa pierwszorzędnej wagi. Oczywiście wszystko zależy tylko od ludzi. W tym kierunku ZUS ma do zanotowania poważne osiągnięcia na odcinku akcji szkolenia kadr, rozwijania ruchu racjonalizatorskiego, co pozwala na pewien uzasadniony optymizm.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#JanFrankowski">Z dalszych istotnych postanowień projektowanej ustawy należy wymienić: zlikwidowanie dotychczas istniejącej odrębności poszczególnych funduszów ubezpieczeniowych, zlikwidowanie odrębnych instytucji ubezpieczeniowych, dostosowanie wszelkich indywidualnych i przewidujących szczególne uprawnienia umów o pracę do ogólnych zasad przyjętych dla wszystkich pracowników, wreszcie sprawa ważna i zasadnicza: dochody i wydatki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wchodzą do budżetu Państwa pełnymi kwotami.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#JanFrankowski">Komisja Pracy i Opieki Społecznej szczegółowo rozważyła i przedyskutowała omawiany projekt ustawy. Do siedmiu artykułów projektowanej ustawy wprowadzono poprawki, z których żadna nie wnosi zmian o charakterze zasadniczym. Większość zgłoszonych i uchwalonych przez komisję poprawek miała na celu uczynienie przepisów projektu jaśniejszymi i bardziej przejrzystymi — jedna natomiast z poprawek, a mianowicie poprawka do art. 12 miała na celu rozwinięcie dotychczasowych słusznych przepisów wymienionego art. 12.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#JanFrankowski">Przepis art. 12 w projekcie rządowym licząc się z tym, że powołanie komisji odwoławczych do spraw świadczeń zgodnie z przepisami art. 4 nastąpi w okresie późniejszym, po nadaniu ZUS statutu, chcąc zapewnić ciągłość pracy w tym okresie — przewiduje utrzymanie do tego czasu dotychczasowych komisji rozjemczych, działających przy ubezpieczalniach społecznych. Wychodząc z tych samych założeń, co i projekt rządowy, że życie nie cierpi próżni, Komisja Pracy i Opieki Społecznej stanęła na stanowisku utrzymania w tym samym okresie przejściowym istniejących rad przy Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i ubezpieczalniach społecznych, aby mogły one spełniać przejściowo funkcje przewidziane w ustawie dla przyszłych rad ubezpieczeń społecznych. Poprawka ta — pragnę dodać — była wyrazem życzeń miarodajnych czynników związków zawodowych, jako bezpośrednio ' zainteresowanych we właściwym rozwiązaniu tego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#JanFrankowski">Tak przedstawia się istotna treść zgłoszonych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#JanFrankowski">Wysoki Sejmie! Wspomniałem już na wstępie, że omawiany projekt ustawy dotyczy zagadnień organizacyjnych. Materialne prawo ubezpieczeniowe nie ulega zmianie. Chciałbym dać wyraz mojemu przeświadczeniu, że doczekamy się odpowiedniej kodyfikacji prawa ubezpieczeń społecznych, by był to prosty i zrozumiały dla każdego system obowiązujących norm. W uzasadnieniu projektu omawianej ustawy czytamy, że należy oczekiwać „ przystąpienia w 1950 r. do pełnej kodyfikacji prawa ubezpieczeń społecznych”. Jest to zapowiedź bardzo cenna i dlatego z tej trybuny pragnę zwrócić uwagę na konieczność przyśpieszenia prac w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#JanFrankowski">W przekonaniu, że omawiany projekt stanowi poważny dalszy krok na drodze do właściwej reorganizacji naszego aparatu ubezpieczeniowego, w imieniu Komisji Pracy i Opieki Społecznej wnoszę o przyjęcie projektu ustawy przez Sejm wraz z poprawkami zawartymi w druku sejmowym nr 794, a uchwalonymi przez komisję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#WacławBarcikowski">Nikt do głosu nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem zreferowanego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o organizacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o organizacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punku 15 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Zdrowia o rządowym projekcie ustawy o zawodzie felczera (druki nr 757 i 795).</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#WacławBarcikowski">Głos ma sprawozdawca poseł Dura.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#LucjuszDura">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Zdrowia mam zaszczyt zreferować projekt ustawy o zawodzie felczera.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#LucjuszDura">Troska o człowieka, o jego zdrowie w Polsce Ludowej postawiła przed aparatem społecznej służby zdrowia olbrzymie zadania, które mogą być w pełni zrealizowane wówczas, jeżeli potrafimy zorganizować, stworzyć dostateczne kadry pracujących na niwie lecznictwa.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#LucjuszDura">Jak się przedstawia zagadnienie ilościowe lekarzy w Polsce, już w tej Izbie referowaliśmy. Sprawa przedstawia się w sposób następujący: liczba lekarzy w stosunku do przedwojennej ilości w Polsce zmniejszyła się z około 13.000 na 8.500. Prowadzimy w Polsce Ludowej intensywne szkolenie lekarzy. Uruchomiliśmy nowe 4 punkty szkoleniowe, mamy obecnie 9 ośrodków przygotowujących lekarzy. Ilość studentów zwiększyła się do 17.000.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#LucjuszDura">Jednakże to wszystko nie da nam jeszcze w rezultacie tego, co Polska Ludowa może osiągnąć. Dla przykładu pozwolę sobie przytoczyć cyfry Związku Radzieckiego, innych państw i Polski, W Związku Radzieckim jeden lekarz wypada na 800 mieszkańców. W Czechosłowacji jeden lekarz na 1.100 mieszkańców. W Polsce natomiast wypada jeden lekarz na około 3.000 mieszkańców. Zrozumiałą jest przeto rzeczą — jeśli uwzględnimy naturalne większe skupiska lekarzy w ośrodkach przemysłowych — że mamy w Polsce tereny, na których jeden lekarz ma do obsłużenia około 10.000 mieszkańców. Są to tereny przede wszystkim wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#LucjuszDura">Szybka przebudowa ustroju rolnego zmierza w kierunku stworzenia zespołów gospodarstw wiejskich. Obecnie mamy ponad 1.000 spółdzielni produkcyjnych. Niewątpliwie liczba ta będzie wzrastać jeszcze szybciej i to zmusza nas również do tego, aby pomyśleć nad sposobami roztoczenia opieki lekarskiej nad masami chłopskimi, które są już zorganizowane.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#LucjuszDura">Mieliśmy przed sobą do wykonania olbrzymie zadania w zakresie zwiększenia opieki nad matką i dzieckiem, zwalczania chorób społecznych. Prawie całkowicie zwalczyliśmy choroby weneryczne. Mamy jeszcze gruźlicę. To wszystko wymaga takiego zorganizowania kadr, aby można było istniejące luki możliwie jak najszybciej wyrównać. Postawiliśmy sobie zadanie obsłużenia w ten sposób mas pracujących Polski, aby jeden lekarz wypadał na 1.000 mieszkańców. Tego jednakże nie będziemy mogli osiągnąć w tak krótkim czasie, bo nawet w Planie 6-letnim mamy w rezultacie 6 lekarzy na 10.000 mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#LucjuszDura">Przykładem dla nas jest rozwiązywanie podobnych trudności w Związku Radzieckim, w którym instytucja felczerów rozwija się obok ogromnego aparatu lekarskiego, stanowiąc niejako pomoc i uzupełnienie pracy lekarzy.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#LucjuszDura">Ustawa, którą mam zaszczyt referować, określa zakres działania felczerów następująco: udzielanie pomocy w nagłych wypadkach. Tu felczer jest pełnowartościową siłą lekarską. Udzielanie pomocy przy banalnych schorzeniach, działalność profilaktyczna, sanitarna, szerzenie oświaty sanitarnej. Felczer posiadać będzie uprawnienia w wypadkach orzeczenia o stanie zdrowia, wystawiania świadectw zgonu.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#LucjuszDura">To wszystko pozwoli na odciążenie lekarzy od wszystkich czynności nie związanych w swej istocie z zawodem leczenia.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#LucjuszDura">W tej chwili w Polsce mamy jeszcze pewną liczbę felczerów starej szkoły i różnego typu wyszkolenia. Na podstawie projektu ustawy zachowują oni nabyte uprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#LucjuszDura">Ustawa przewiduje powstanie liceów felczerskich trzyletnich, odpowiednich liceów zawodowych. Wymagany cenzus do przyjęcia do takiego liceum — to 8 klas szkoły podstawowej. Program obejmuje jedenastolatkę oprócz zawodowego szkolenia i daje możność absolwentom liceum wstąpienia na wydział medyczny.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#LucjuszDura">Poza tym ustawa przewiduje uruchomienie szkół felczerskich półtorarocznych dla szybkiego stworzenia kadr felczerów. Wedle projektów będzie uruchomionych 10 liceów felczerskich, począwszy od 1 września br., a od 1 stycznia 1951 r. 2 szkoły felczerskie. Uprawnienia felczera będą mieli również absolwenci Szkoły Sanitarnej w Łodzi.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#LucjuszDura">Ustawa przewiduje istnienie stopnia felczera oraz starszego felczera. Jest to droga otwierająca możliwość awansu przed tym zawodem.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#LucjuszDura">Felczer będzie miał prawo praktyki jedynie w społecznych zakładach zdrowia. Zapobiegnie to odrodzeniu złej praktyki, jaka była przed wojną przez felczerów uprawiana, kiedy felczer zajmował się lecznictwem bez kontroli i stąd powstała pewnego rodzaju nieufność do tego zawodu na terenie b. Kongresówki.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#LucjuszDura">Będą uruchomione punkty felczerskie, które powstaną na zakładach pracy, w kopalniach, w spółdzielniach produkcyjnych i w P.G.R. W punktach felczerskich felczerzy będą pracowali samodzielnie, z tym jednak, że stosownie do organizacji społecznej służby zdrowia, będą oni podlegali nadzorowi hierarchicznie wyższej organizacji. W innych zakładach, szpitalach itp. felczer pracuje bezpośrednio pod nadzorem lekarza.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#LucjuszDura">Cały szereg przepisów odnoszących się do lekarzy stosuje się również do felczerów i ustawa przewiduje sankcje karne za naruszenie tajemnicy lekarskiej.</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#LucjuszDura">Komisja Zdrowia sądzi, że szkoły felczerskie pozwolą na rychłe uruchomienie kadr, spełnią więc swe zadanie, tak że społeczna służba zdrowia będzie mogła intensywnie rozbudować swoją działalność w interesie zdrowia mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#LucjuszDura">W imieniu Komisji Zdrowia przedkładam Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o zawodzie felczera z wnioskiem o uchwalenie go z poprawkami komisji, poprawkami raczej redakcyjnymi, nie mającymi merytorycznego znaczenia, a podanymi w druku nr 795.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#WacławBarcikowski">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem zreferowanego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że projekt ustawy w drugim czytaniu został przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Czy jest sprzeciw? Nie ma sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o zawodzie felczera.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos w tej sprawie? Nikt głosu nie żąda. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#WacławBarcikowski">Kto jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o zawodzie felczera jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 16 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Prawniczej i Regulaminowej o wniosku Dyrektora Biura Wykonawczego Komisji Specjalnej do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym przy Radzie Państwa w sprawie wyrażenia zgody przez Sejm Ustawodawczy na pociągnięcie posła Stanisława Wojciechowskiego do odpowiedzialności karnej (druk nr 692).</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Dąbrowiczowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#HenrykDąbrowicz">Wysoka Izbo! Na 83 posiedzeniu Sejmu Ustawodawczego Sejm przekazał Komisji Prawniczej i Regulaminowej wniosek Dyrektora Biura Wykonawczego Komisji Specjalnej do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym przy Radzie Państwa — w sprawie wyrażenia zgody przez Sejm Ustawodawczy na pociągnięcie posła Stanisława Wojciechowskiego do odpowiedzialności karnej.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#HenrykDąbrowicz">Na posiedzeniu swoim Komisja Prawnicza i Regulaminowa w dniu 18 lipca rb. szczegółowo rozpatrzyła przedłożone do wglądu materiały, otrzymane z Komisji Specjalnej. Po szczegółowej analizie i po gruntownym przedyskutowaniu tego zagadnienia komisja występuje z wnioskiem następującym:</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#HenrykDąbrowicz">Wysoki Sejm powziąć raczy następującą uchwałę:</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#HenrykDąbrowicz">„Sejm Ustawodawczy — na mocy art. 11 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 21 Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. i zgodnie z wnioskiem Dyrektora Biura Wykonawczego Komisji Specjalnej do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym przy Radzie Państwa — zezwala na wszczęcie i prowadzenie postępowania karnego przeciw posłowi Stanisławowi Wojciechowskiemu o to, że w czasie od 1945 r. do 1949 r. jako naczelny dyrektor «Centrostali» w Katowicach dopuścił się nadużyć w celu osiągnięcia korzyści majątkowych dla siebie lub innych osób”. Wysoki Sejm zechce uchwalić powyższy wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos w tej sprawie? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania nad wnioskiem, zamieszczonym w druku nr 692.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tego wniosku, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że wniosek Komisji Prawniczej i Regulaminowej, wyrażający zgodę Sejmu na pociągnięcie posła Stanisława Wojciechowskiego do odpowiedzialności karnej, został uchwalony jednomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#WacławBarcikowski">Proszę Posła Sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#PosełSeketarz">„Komunikaty:</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#PosełSeketarz">1) Posiedzenie Komisji Prawniczej i Regulaminowej odbędzie się w dniu dzisiejszym, tj. 20 lipca br. bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu plenarnym.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#PosełSeketarz">2) Posiedzenie Komisji Kultury i Sztuki odbędzie się w dniu dzisiejszym bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu plenarnym.”</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#WacławBarcikowski">Zarządzam przerwę do godziny 17.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 40 do godz. 17 min. 45.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#WacławBarcikowski">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#WacławBarcikowski">Proponuję na podstawie art. 17 ust. 2 regulaminu Sejmu Ustawodawczego, aby Wysoka Izba uchwaliła dalszą zmianę dzisiejszego porządku dziennego, uzupełniając go jeszcze jednym, z kolei 17-ym punktem o brzmieniu następującymi:</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#WacławBarcikowski">17. Sprawozdanie Komisji Prawniczej i Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy o zniesieniu sankcji oraz ograniczeń w stosunku do osób, które zgłosiły swą przynależność do narodowości niemieckiej (druki nr 798 i 800).</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#WacławBarcikowski">Jako sprawozdawca wystąpi poseł Franciszek Żmijewski.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#WacławBarcikowski">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Izba zgodziła się na moją propozycję. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#WacławBarcikowski">W związku z tym uzupełnieniem porządku dziennego numeracja następnych punktów ulegnie przesunięciu.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#WacławBarcikowski">W związku z tym proponuję, aby Wysoka - Izba na podstawie art. 50 ust. 3 i 5 regulaminu Sejmu Ustawodawczego uchwaliła skrócenie postępowania formalnego, to znaczy przystąpienie do rozprawy niezwłocznie po rozdaniu druku sprawozdania komisji i odbycie drugiego czytania niezwłocznie po rozdaniu druku sprawozdania komisji.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#WacławBarcikowski">Nie ma sprzeciwów. Uważam, że propozycja ta została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 17: sprawozdanie Komisji Prawniczej Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy o zniesieniu sankcji oraz ograniczeń w stosunku do osób, które zgłosiły swą przynależność do narodowości niemieckiej (druk nr 798 i 800).</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu Wiceprezesowi Rady Ministrów Aleksandrowi Zawadzkiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#AleksanderZawadzki">Wysoka Izbo! Występując w 6 rocznicę odrodzenia Polski z projektem ustawy o zniesieniu sankcji oraz ograniczeń w stosunku do osób, które zgłosiły swą przynależność do narodowości niemieckiej, Rząd kierował się następującymi motywami:</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#AleksanderZawadzki">W ciągu z górą 5 lat swego ludobójczego panowania na ziemi polskiej okupant hitlerowski stosował wprowadzanie t. zw. „niemieckiej listy narodowościowej” jako jednego ze środków wewnętrznego rozbicia, germanizacji i niszczenia narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#AleksanderZawadzki">Polityka ta, wspierana okrutnym terrorem i naciskiem aparatu okupacyjnego, a godząca w najżywotniejszy interes, honor, godność i sumienie patriotyczne naszego narodu, spotykała się ze zdecydowanym i wciąż narastającym oporem ogromnej jego większości.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#AleksanderZawadzki">Opór ten nabrał nowych form organizacyjnych oraz świadomego i celowego wyrazu politycznego jako walki o narodowe i społeczne wyzwolenie z chwilą, gdy na czele tej walki stanęła Polska Partia Robotnicza, a następnie również powstała z jej inicjatywy Krajowa Rada Narodowa. Opór ten mobilizował do walki coraz szersze masy ludu polskiego, podnosił je na duchu, wlewał w nie wiarę w zwycięstwo i wyzwolenie — uchronił, jako jedyny skuteczny środek, ogromną większość narodu przed eksterminacją, przed całkowitym wyniszczeniem, pozwolił dotrwać do chwili wyzwolenia przyniesionego Polsce ze wschodu przez bohaterską Armię Radziecką.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#AleksanderZawadzki">Stosując bestialski indywidualny i masowy terror, rujnując dorobek życiowy wielu ludzi pracy, używając gróźb obozu koncentracyjnego oraz wszelkiego rodzaju podstępnych metod i chwytów okupant zdołał wciągnąć na t. zw. volkslistę pewną ilość obywateli polskich, szczególnie znaczną na ziemiach, które w ciągu wieków znajdowały się pod panowaniem niemieckim. Na tych ziemiach (np. na Śląsku) władze okupacyjne stosując masowy przymus i nacisk w wielu wypadkach przyznawały jednocześnie volkslistę (w tej liczbie t. zw. drugą grupę) zarówno poszczególnym rodzinom jak i całym osiedlom bez ich woli i wiedzy.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#AleksanderZawadzki">Znalazła się jednak pewna ilość jednostek w różnych dzielnicach kraju, rzeczywistych odszczepieńców od narodu, którzy z własnej woli, dla własnych wygód i korzyści zgłosili się na niemiecką listę narodowościową i wysługiwali okupantowi. Otaczała ich powszechna pogarda i potępienie społeczeństwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#AleksanderZawadzki">Trzeba stwierdzić, że tych drugich było o wiele mniej niż pierwszych i że znaczna ich część poniosła zasłużoną karę z wyroków sądów polskich po wyzwoleniu kraju. Trzeba też stwierdzić, że na załamywanie się ludzi na terenach przymusowego, masowego stosowania volkslisty (Śląsk, Pomorze) wpływał nie tylko terror okupacyjny i nie tylko perfidna i podstępna polityka hitlerowska, lecz także oportunistyczna polityka rządu emigracyjnego oraz jego ekspozytur w kraju, zalecających polskiej ludności tych ziem uległość wobec okupanta w imię fałszywej koncepcji rzekomego ratowania w ten sposób „polskości” na tych ziemiach. Wychodziło, że polskość ratuje się przez wyrzeczenie się polskości.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#AleksanderZawadzki">Trzeba też stwierdzić, że na załamywanie się jednostek w różnych częściach kraju wywarła zgubny wpływ postawa niektórych polskich biskupów i duchownych, zalecających wiernym w listach pasterskich i z ambon pokorę i posłuszeństwo wobec władz okupacyjnych, a nawet współpracę z nimi.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#AleksanderZawadzki">Rząd i władza Polski Ludowej, nie usprawiedliwiając żadnego wypadku zgłoszenia przez obywatela polskiego przynależności do narodowości niemieckiej, wykazały od początku swej działalności zrozumienie dla trudnej i tragicznej sytuacji, w jakiej wielu z nich, znalazło się. zwłaszcza w szczególnych warunkach na części ziem zachodnich. Dlatego też znaczna większość tych ludzi na wspomnianych terenach nie podlegała sankcjom karnym, co znalazło również wyraz w dekrecie z dnia 28 czerwca 1946 r.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#AleksanderZawadzki">Braliśmy, i dziś, zgłaszając projekt ustawy, bierzemy pod uwagę i ten fakt, że burżuazyjno-obszarnicza Polska przedwrześniowa nie sprzyjała rozwojowi świadomości i hartu narodowego wśród polskiej ludności tych części ziem zachodnich, które zostały wyzwolone i wróciły do Polski po pierwszej wojnie światowej. Mam w szczególności na myśli część Górnego Śląska i Pomorza.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#AleksanderZawadzki">Bierzemy też pod uwagę fakt, że ogromna większość osób, które na tych terenach, ulegając naciskowi hitlerowskiemu, zgłosiły lub podpisały tzw. volkslistę, włączyła się po wyzwoleniu czynnie do pracy w przemyśle i rolnictwie, do pracy nad odbudową kraju i bierze dziś udział w naszym budownictwie socjalistycznym, które wykorzenia z człowieka przywary egoistycznego i kosmopolitycznego wychowania burżuazyjnego i wychowuje go w nowym duchu — w duchu głębokiego patriotyzmu ludowego i ofiarnego oddania swej Ojczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#AleksanderZawadzki">Część tych ludzi jednak wciąż znajduje się w stanie oskarżenia.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#AleksanderZawadzki">Chcemy zdjąć z nich wiszącą nad nimi groźbę wyroku sądowego, a w szczególności oszczędzić tej hańby ich dzieciom, które nie zawiniły i które staną się dobrymi Polakami pod wpływem nowego wychowania w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#AleksanderZawadzki">Chcemy wszystkim tym, mając na uwadze przede wszystkim ludzi pracy, którzy w tragiczne lata okupacji zawinili odstępstwem od swego narodu i swej polskiej Ojczyzny, dać możność naprawienia swych win w pracy dla Polski Ludowej. Chcemy położyć kres wszelkiej dyskryminacji w stosunku do nich, a zarazem wyrównać niezmierzoną krzywdę, która spotkała z rąk okupanta rodzimą ludność polską na zachodnich terenach masowego przymusowego narzucania volkslisty.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#AleksanderZawadzki">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy, znoszącej istniejące dotąd sankcje oraz ograniczenia w korzystaniu z pełni praw obywatelskich przez osoby winne zgłoszenia niemieckiej przynależności narodowej, stanowić będzie doniosły akt prawny w naszych stosunkach powojennych.</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#AleksanderZawadzki">Warunki do tego aktu dojrzały na drodze ugruntowania się i wzmocnienia władzy ludowej w Polsce oraz jej ogromnych osiągnięć we wszystkich dziedzinach życia politycznego, gospodarczego i społecznego.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#AleksanderZawadzki">Wydanie tego aktu przypadnie na pierwsze półrocze zwycięskiej realizacji naszego wielkiego Planu 6-letniego — Planu dalszej budowy siły i potęgi gospodarczej Polski Ludowej oraz dobrobytu jej mas pracujących, Planu budowy podstaw socjalizmu w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#AleksanderZawadzki">Chcemy, by wszyscy ludzie pracy wzięli najczynniejszy udział w tym wielkim budownictwie, budownictwie, które w oparciu o potężny, kroczący do komunizmu, wielki i bratni Związek Radziecki ma uniemożliwić powtórzenie się na ziemi polskiej tragedii lat 1939–1945.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#AleksanderZawadzki">Ustawa będzie rozumnym i wielkodusznym aktem władz Polski Ludowej, możliwym tylko w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#AleksanderZawadzki">Niech ci, którzy z braku dostatecznej świadomości narodowej oraz dzięki dezorientacji, wprowadzonej przez polską reakcję, ulegli naciskowi okupanta, pamiętają, że pełnię swych praw obywatelskich, swe pełnoprawne możliwości twórczej pracy w wielkiej rodzinie polskich mas pracujących — budowniczych socjalizmu — zawdzięczają swej polskiej ojczyźnie, Polsce Ludowej. Niech jej służą wiernie i oddanie, jako najlepszej matce, która potrafi rozumieć i wybaczyć.</u>
          <u xml:id="u-36.20" who="#AleksanderZawadzki">I niech pamiętają ci, którzy z korzyści osobistych, wbrew bohaterskiej walce narodu, będąc obywatelami polskimi, zawinili ciężko zgłoszeniem niemieckiej przynależności narodowej, że akt wspaniałomyślności władzy ludowej, z którego skorzystają, oznacza dla nich obowiązek usilnej pracy i wszelkich starań nad dalszym wzmocnieniem Polski Ludowej, że akt ten daje im możność zmyć na tej drodze wobec opinii społeczeństwa polskiego i własnego sumienia hańbę odstępstwa od swego narodu w chwili, gdy groziło mu śmiertelni niebezpieczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-36.21" who="#AleksanderZawadzki">W stosunku zaś do tych, którzy wykorzystując uzyskaną volkslistę, działali świadomie w służbie zaborczych i ludobójczych interesów okupanta hitlerowskiego, działalnością swoja przynosili szkodę i krzywdę narodowi polskiemu, zdradzili naród, stali się faszystowsko-hitlerowskimi zbrodniarzami — stosować będziemy z całą bezwzględnością surowe przepisy dekretu z 31 sierpnia 1944 r., zaostrzając nieustannie naszą czujność i w oparciu o zdrową, miłującą swój kraj, swą ojczyznę olbrzymią większość naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-36.22" who="#AleksanderZawadzki">W imieniu Rządu wnoszę o uchwalenie przez Wysoką Izbę przedłożonej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-36.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy projektu ustawy posłowi Żmijewskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#FranciszekŻmijewski">Wysoka Izbo! Przedstawiony przez Rząd projekt ustawy o zniesieniu sankcji oraz ograniczeń w stosunku do obywateli polskich, którzy zgłosili swą przynależność do narodowości niemieckiej, dotyczy tych obywateli polskich, którzy ulegając naciskowi i terrorowi okupanta hitlerowskiego zgłosili w czasie wojny swoją przynależność do narodowości niemieckiej lub pochodzenie niemieckie.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#FranciszekŻmijewski">Projekt ustawy dotyczy tych tylko osób, które w czasie okupacji nie popełniły przestępstw, przewidzianych w dekrecie z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy, winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami wojennymi, oraz dla zdrajców narodu polskiego, a więc tylko osób, które nie splamiły się czynną współpracą z hitlerowskim okupantem.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#FranciszekŻmijewski">Znaczna większość tych ludzi czynnie pracuje nad odbudową zniszczonego przez okupanta kraju oraz nad rozbudową gospodarki Polski Ludowej. Wkładem swojej pracy i czynną postawą wobec Polski Ludowej, która jest prawdziwą ojczyzną dla wszystkich ludzi pracy, przyczyniają się oni, wraz z pełnoprawnymi obywatelami do dalszych osiągnięć gospodarczych naszego kraju. Tym niemniej, praktycznie doznają oni szeregu ograniczeń w prawach obywatelskich i w ten sposób odcierpieli za swą winę.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#FranciszekŻmijewski">Należy uznać, że dotychczasowy okres ograniczenia tych osób w prawach obywatelskich, przy odmiennych zupełnie warunkach politycznych, gospodarczych i społecznych, wytworzonych przez demokrację ludową, w sposób dostateczny oddziałał wychowawczo na tych, którzy w ciężkich dla narodu naszego chwilach nie wykazali należytej postawy obywatelskiej. Dziś, w obliczu szóstej rocznicy odzyskania niepodległości, dojrzały warunki dla zniesienia w stosunku do tych osób sankcji i ograniczeń w korzystaniu przez nich w pełni z praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#FranciszekŻmijewski">Dlatego Komisja Prawnicza i Regulaminowa wnosi, aby Wysoki Sejm uchwalił projekt ustawy z wniesionymi przez komisję poprawkami, zawartymi w druku nr 800.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#WacławBarcikowski">Otwieram rozprawę.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#WacławBarcikowski">Głos ma poseł Bożek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#ArkadiuszBożek">Wysoka Izbo! W tragicznych latach okupacji faszyści hitlerowscy nic tylko burzyli nasze miasta i wsie, usiłując grzebać w gruzach wiekowy dorobek kultury duchowej i materialnej narodu, lecz systematycznie i planowo, metodą szantażu i brutalnego terroru deprawowali charaktery ludzkie. Takimi też metodami łamali ducha narodowego, zmuszali do wyrzekania się godności narodowej, do haniebnego wyrzeczenia się własnego narodu, narzucając narodowość niemiecką. W tych ciężkich dniach część naszych obywateli, ludzie słabego ducha lub charakteru, którym nie starczyło sił do wytrwania, w następstwie fizycznego i moralnego terroru uległa, zgłaszając swą przynależność do narodowości niemieckiej. Za główny teren nacisku hitlerowcy obrali Śląsk i stąd te okolice stały się w największym zakresie terenem upadku.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#ArkadiuszBożek">Patriotyczne społeczeństwo, cały naród polski z pogardą odgrodził się od tych elementów w dni okupacji, a po wyzwoleniu Państwo Ludowe zastosowało do tych elementów sankcje i ograniczenia prawne jako do osób, które przyjęły narodowość okupanta, osłabiając tym aktem ducha oporu walczącego narodu polskiego, a które nierzadko wysługując się faszystowskiemu okupantowi działały na szkodę narodu.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#ArkadiuszBożek">Sześć lat mija od chwili, kiedy bohaterska Armia Radziecka, a u jej boku odrodzone Wojsko Polskie, rozgromiły hitleryzm wyzwalając nasz kraj.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#ArkadiuszBożek">W ciągu 6 lat w ciężkich zmaganiach wyzwolony lud polski dźwigał nasz kraj z gruzów, przystępując do budowy fundamentów socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#ArkadiuszBożek">Bezkompromisowa walka ludu polskiego zarówno z hitleryzmem w dniach okupacji jak i z reakcją krajową i zagraniczną po wyzwoleniu, jego heroiczny trud i zapał w odbudowie, jego niezłomna wiara w słuszność sprawy — porwała w zasadniczej masie nawet elementy w przeszłości zachwiane i uległe hitlerowskiemu uciskowi, które w tych latach włączyły się do lojalnej i twórczej pracy w budowie nowej Polski.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#ArkadiuszBożek">Wysoka Izbo! Nasze osiągnięcia w odbudowie i umocniona władza ludowa upoważniają nas u progu szóstej rocznicy PKWN do zastosowania amnestii do tych spośród nich, którzy w większości swojej ofiarną pracą w odbudowie kraju i dla zwycięstwa socjalizmu zmywali w ciągu tych lat piętno zawinionej słabości.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#ArkadiuszBożek">Stojąc w obliczu nowych wielkich zadań Planu 6-letniego i mając na uwadze dość duży czasokres odbudowy moralnej tych jednostek, uważamy, że dojrzał czas, by dać im możność na równych i pełnych prawach włączenia się w bohaterski wysiłek polskich mas pracujących nad budową socjalizmu w naszym kraju i umacnianiu pokoju — nad budową podstaw zwycięstwa nowej sprawiedliwszej epoki.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#ArkadiuszBożek">Wyciągając braterską dłoń przebaczenia jednocześnie nie wolno nam zapominać, że wśród odstępców byli i świadomi zdrajcy narodu, wrogowie wolności i postępu, a tych nie może dotyczyć wielkoduszna amnestia narodowa w dniach wielkiego odrodzenia Polski. Natomiast wartościowe, moralnie odbudowane jednostki — mieszkańcy Śląska, dawniej pod przymusem skłonieni do odstępstwa od narodowości polskiej — odpowiedzą podwojonym wysiłkiem w dalszej budowie Polski.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#ArkadiuszBożek">Cieszymy się, jako Ślązacy, że rozwiązanie tego zagadnienia przyniesie korzyść sprawie Polski socjalistycznej, która dąży do lepszego jutra. Dlatego też w imieniu klubu poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego oświadczam. że będziemy głosować za tą ustawą w całej pełni.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#WacławBarcikowski">Głos ma poseł Stefański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#StanisławStefański">Wysoka Izbo! Faszystowsko-hitlerowski najeźdźca, który dokonał najazdu na Polskę we wrześniu 1939 roku, dążył przez zdradziecki napad nie tylko do zniszczenia sił zbrojnych Polski, ale do biologicznej zagłady całego narodu polskiego. Wśród olbrzymiego arsenału narzędzi tortur i zagłady fizycznej stosował on także całą gamę perfidnych środków nacisku moralnego, którym ulegały nie tylko charaktery niskie, ale również charaktery uczciwe lecz słabe, ludzie prości, politycznie mało wyrobieni. Ludzie ci, usidleni szatańskimi chwytami hitlerowskiej propagandy, zagrożeni w swym prawie do życia lub zagrożeni groźbą śmierci swych najbliższych — dali się nakłonić do porzucenia swej narodowości. W gruncie rzeczy w olbrzymiej swej masie nie przestawali jednak pielęgnować potajemnie swych polskich cech narodowych, jak np. języka ojczystego, o czym dowodnie świadczył fakt władania językiem polskim w 1945 r. przez pierwszy rocznik dzieci szkolnych na Górnym Śląsku, mimo 5-letniej okupacji niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#StanisławStefański">Istnieją na przykład bardzo liczne oryginalne dokumenty gestapo i innych władz niemieckich, w których okupant stwierdzał z żalem i oburzeniem, że większość tych obywateli polskich, którzy zgłosili przynależność do narodowości niemieckiej, w istocie rzeczy sabotowała interesy państwowości niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#StanisławStefański">Kiedy w 1945 roku zwycięska Armia Czerwona wspólnie z bohaterskim Wojskiem Polskim wkraczały na ziemie polskie, rodacy ci — którzy poprzednio pod przymusem zgłosić musieli pozorną przynależność do narodowości niemieckiej — z entuzjazmem witali wkraczających żołnierzy radzieckich i polskich.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#StanisławStefański">Natychmiast też — szczególnie na Górnym Śląsku — stanęli do pracy w kopalniach, w hutach i fabrykach, nie pytając w pierwszych trudnych chwilach po wyzwoleniu o warunki pracy i płacy, pomagając w ten sposób przy odbudowie zniszczonego kraju.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#StanisławStefański">Rząd Ludowy już wtedy podszedł do sprawy tych obywateli w sposób bardzo wielkoduszny i wyrozumiały, jednakże słuszne względy czujności' i ostrożności nakazywały wtedy spowodowanie pewnych tymczasowych ograniczeń w stosunku do tej kategorii osób.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#StanisławStefański">Obecnie, po widomych wynikach wkładu pracy większości tych ludzi i w poczuciu siły i ugruntowania władzy ludowej w Polsce, jest możliwe puszczenie w niepamięć tych przewin, których dopuściły się osoby, zgłaszające przynależność do narodowości niemieckiej lub uprzywilejowanej przez okupanta. Wielkoduszny ten akt nie osłabi naszej czujności wobec wrogów narodu. Prawo polskie ścigać będzie w dalszym ciągu z całą surowością faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy, winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#StanisławStefański">Oczekują nas wielkie i trudne zadania. Realizacja Planu 6-letniego, mobilizująca wszystkich Polaków, winna skupić i tych, którzy znaleźli się w cieniu niepełnowartościowości obywatelskiej. Wielki entuzjazm dla naszego 6-letniego Planu winien ich ogarnąć. Dlatego też akt ten nie tylko jest wielkodusznością Rządu Ludowego, ale jednocześnie bodźcem do zespalającej pracy całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#StanisławStefański">Klub poselski Stronnictwa Demokratycznego, mając na uwadze głębokie motywy polityczne i społeczne wniesionego projektu ustawy, deklaruje swój pozytywny stosunek do tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu posłowi Stachoniowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#RomanStachoń">Wysoki Sejmie! Przewodniczący KC PZPR Tow. Prezydent Bierut, przemawiając na II konferencji wojewódzkiej PZPR w Katowicach powiedział:</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#RomanStachoń">„Niedopuszczalnym wypaczeniem polityki i ideologii naszej Partii oraz polityki władzy ludowej byłaby jakakolwiek tolerancja w stosunku do osób, które niechętnie, czy nieprzyjaźnie odnoszą się do ludności autochtonicznej Śląska, Opola lub Pomorza. Ludność ta przetrwała na tej ziemi od wieków, zachowując mimo wielowiekowego nacisku polityki germanizacyjnej swą polską mowę śląską czy kaszubską, swoje prastare stroje, tradycje i zwyczaje ludowe... Musimy stanowczo i zdecydowanie potępić przejawy niechętnego czy wrogiego stosunku do Ślązaków, Kaszubów czy Mazurów w tych ogniwach administracyjnych czy innych, w których tego rodzaju stosunek mógłby się jeszcze w jakiejkolwiek formie ujawniać”. Słowa te zawierają wskazanie, które zwłaszcza u nas na Śląsku posiada bardzo doniosłe znaczenie i którego rozwiązania wymagają zarówno ważne interesy Państwa Ludowego, jak i sytuacja setek tysięcy obywateli.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#RomanStachoń">Jako poseł ziemi śląskiej, uważam za konieczne stwierdzić, że nie do rzadkości należą przypadki, kiedy nastroje nieuzasadnionej niechęci obejmują dobrych i wartościowych ludzi pracy, którzy postawą swoją i wysiłkiem w ciągu trudnych lat minionego sześciolecia wykazali, że są pełnowartościowymi obywatelami Polski Ludowej, wspólnie z całym narodem budującymi jej przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#RomanStachoń">Nie można nie doceniać, że ludzi tych widzimy dzielnie i uczciwie pracujących w kopalniach na przodkach, w hutach przy wielkich piecach, prowadzących pociągi, znojnie trudzących się na śląskiej ziemi z całą klasą robotniczą, z masami pracującymi — budujących socjalizm!</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#RomanStachoń">Muszę stwierdzić, że ludność Śląska w swej podstawowej masie pozytywnie ocenia dorobek pracy tych ludzi, mimo, że wielu z nich pod presją bezpośredniego lub pośredniego terroru hitlerowskiego zgłosiło podczas wojny swą przynależność do narodu niemieckiego.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#RomanStachoń">Tym niemniej sytuacja tych ludzi, żyjących sześć lat po wojnie w atmosferze przepisów karnych, zawieszonych nad nimi jak stała groźba, sprawia, że czuli się oni w pewnym stopniu upośledzeni, że czuli się obywatelami drugiej kategorii.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#RomanStachoń">Zwężało to ich perspektywy życiowe i zmniejszało ich poczucie jako gospodarzy warsztatów, przy których pracowali.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#RomanStachoń">Na sytuacji tej żerowali ludzie, którzy pod osłoną niechęci do autochtonów, ukrywali w rzeczywistości niechęć do Polski Ludowej. Była to również jedna z poważnych szczelin, którą usiłował wykorzystać wróg klasowy dla swoich celów i dla celów swoich zagranicznych zleceniodawców.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#RomanStachoń">Zagadnienie to nabiera szczególnej wagi w obecnym etapie wzmożonej walki o pokój, gdy obowiązkiem naszym jest usuwać wszystko, co mogłoby osłabić jednolitość szeregów polskich mas pracujących, walczących o wykonanie wielkich zadań Planu 6-letniego, które są zarazem zadaniami walki o pokój.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#RomanStachoń">Z tego, co powiedziałem, wynika, jak bardzo na czasie jest inicjatywa naszego Rządu, zmierzająca do zniesienia wszelkich sankcji i ograniczeń, które zadania swoje już spełniły, a obecnie w stosunku do znacznej większości stały się szkodliwym przeżytkiem.</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#RomanStachoń">Jest to akt wielkiej wspaniałomyślności, na który dalszą swą pracą powinni zasłużyć ci, którzy w swoim czasie ugięli się pod naporem hitlerowskiego okupanta.</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#RomanStachoń">Toteż klub poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, z uznaniem wita zgłoszony projekt ustawy i będzie głosował za jego uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#WacławBarcikowski">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam rozprawę.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy o zniesieniu sankcji oraz ograniczeń w stosunku do osób, które zgłosiły swą przynależność do narodowości, niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt Projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#WacławBarcikowski">Wobec tego przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o zniesieniu sankcji oraz ograniczeń w stosunku do osób, które zgłosiły swą przynależność do narodowości niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o zniesieniu sankcji oraz ograniczeń w stosunku do osób, które zgłosiły swą przynależność do narodowości niemieckiej, jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 18 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu o rządowym projekcie ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na lata 1950–1955 (druki nr 770 i 785).</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Blinowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#FranciszekBlinowski">Wysoki Sejmie! Półtora roku temu I Kongres Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej uchwalił wytyczne dla sporządzenia drugiego, długofalowego planu polskiego gospodarstwa narodowego, 6-letniego Planu zbudowania w naszym kraju fundamentów ustroju socjalistycznego. Obecna nasza sesja poświęcona jest obradom nad tekstem tego historycznego dokumentu w treści, jaka została mu nadana przez ogromną, dokonaną w międzyczasie pracę nad skonkretyzowaniem; wytycznych ustalonych przez Kongres PZPR.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#FranciszekBlinowski">Debata nasza nad planem przypadła w momencie zbójeckiego najazdu imperializmu amerykańskiego na broniący swej wolności i niepodległości bohaterski lud koreański.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#FranciszekBlinowski">Sama zbieżność czasowa naszych obrad nad planem z wojną na Korei jest oczywiście przypadkowa. Nie przypadkowe jest jednak to, że gdy wielki kraj socjalizmu i kraje demokracji ludowej poświęcają cały swój trud wielkiemu dziełu pokojowego budownictwa, wyrazem którego jest właśnie między innymi nasz Plan 6-letni, to imperialiści, rozpalają wojny w krajach Azji, usiłują przez mord i pożogę zdławić ruchy wyzwoleńcze narodów kolonialnych, i narzucić niewole bohaterskiemu narodowi, który niedawno dzięki zwycięstwu Związku Radzieckiego wyrwał się z długotrwałego ucisku drapieżnego imperializmu japońskiego. Ta przeciwstawność wynika z samego charakteru obydwu ustrojów. Socjalizm bowiem to pokój, kapitalizm zaś, zwłaszcza w swej imperialistycznej formie — to wojna.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#FranciszekBlinowski">Imperializm, prawem którego jest pogoń za rynkami zbytu i surowcami oraz poszukiwanie terenów lokaty kapitału, prawem którego jest ekspansja terytorialna, musi rodzić zabór i wojny. Socjalizm, który nie zna sprzeczności kapitalistycznych i rozwój swój bazuje nie na wyzysku, a w oparciu o planowe wyzyskanie dla potrzeb społeczeństwa darów i sił przyrody, nie potrzebuje wojny dla swego rozwoju. Jest ona sprzeczna z interesem najszerszych mas, rządzących się swobodnie w ramach socjalizmu. Wojna bowiem niesie zagładę fizyczną tysiącom istnień ludzkich i opóźnia wzrost powszechnego dobrobytu, który jest celem gospodarki socjalistycznej. Wspaniały rozwój Związku Radzieckiego, sukcesy naszego Planu 3-letniego i planów gospodarczych pozostałych krajów demokracji ludowej są niezbitym dowodem, że społeczeństwa, w których zniesiono panowanie klas posiadających, mają możność nieograniczonego rozwoju gospodarczego bez potrzeby wojny i zaboru cudzych ziem i bogactw. Ogromny rozwój sił wytwórczych, który niesie gospodarka planowa, gwarantuje krajom socjalizmu i demokracji ludowej na drodze pokoju nieuchronne zwycięstwo w wyścigu twórczym dwóch ścierających się z sobą systemów.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#FranciszekBlinowski">Obóz socjalizmu i postępu głosi pokój, organizuje pokój, broni pokoju.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#FranciszekBlinowski">Przyjrzyjmy się, jak rośnie i umacnia się gospodarczo obóz socjalizmu i postępu.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#FranciszekBlinowski">Związek Radziecki zwycięsko zrealizowawszy swój plan zeszłoroczny zwiększył swą produkcję przemysłową o 20% w stosunku do roku ubiegłego, a o 50% w stosunku do 1947 r.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#FranciszekBlinowski">My zwiększyliśmy ją w roku ubiegłym o 24%, obecnie zaś przekroczyliśmy o 6% wykonanie planu za półrocze, pamiętamy zaś, że plan ten jest o 22% wyższy od zeszłorocznego.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#FranciszekBlinowski">W tym samym czasie świat kapitalistyczny, rozdzierany wewnętrznymi sprzecznościami, bądź stoi w miejscu, bądź też cofa się.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#FranciszekBlinowski">Według danych miesięcznika statystycznego ONZ produkcja przemysłowa Stanów Zjednoczonych spadła w 1949 r. w porównaniu z rokiem poprzednim ze wskaźnika 170 na 156, cały zaś dochód narodowy zmniejszył się o 5 mld dolarów. Liczba bezrobotnych rośnie zarówno w Stanach Zjednoczonych jak i w krajach europejskich.</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#FranciszekBlinowski">Nawet według tendencyjnych, oficjalnych danych statystycznych, świadomie zniżających stan rzeczywistego bezrobocia, na przestrzeni od 1947 r. do września ub. r. wzrosło ono w sposób następujący: w Stanach Zjednoczonych o blisko 70%, w Niemczech Zachodnich o z górą 100%, a w Belgii o z górą 240%. Liczba bezrobotnych we Włoszech — a trzeba podkreślić, że to są dane oficjalne — utrzymuje się na potwornym poziomie 1.700.000 osób.</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#FranciszekBlinowski">Bankructwo planu Marshalla, który miał wzmocnić kapitalizm, a jednocześnie rozszerzyć strefę wpływów i rynki zbytu dla Stanów Zjednoczonych, jest tak widoczne, iż przyznaje to smętnie nawet oksfordzki prof. Thomas Ballogh w genueńskim organie Międzynarodowego Instytutu Ekonomicznego w artykule pod jakże wyraźnym tytułem „Kryzys planu Marshalla”.</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#FranciszekBlinowski">Jednocześnie inny publicysta pisze w „New York Herald Tribune” z dnia 12.1.1950 co następuje: „Jeśli dyktatura proletariatu w Polsce przyczyniać się będzie nadal do poprawy poziomu życia mas, wówczas doświadczenie polskie może wywrzeć doniosły wpływ na Europę Zachodnią, zwłaszcza jeśli kryzys ekonomiczny lub bezrobocie opanuje te obszary”.</u>
          <u xml:id="u-46.13" who="#FranciszekBlinowski">Zatrwożony bezspornym triumfem planów radzieckich i planów w krajach demokracji ludowej, bojąc się rewolucjonizującego wpływu wzrastającego dobrobytu w krajach gospodarki planowej na masy pracujące u siebie, w obawie przed nadciągającym nieuchronnie kryzysem, szuka imperializm wyjścia w wojnie.</u>
          <u xml:id="u-46.14" who="#FranciszekBlinowski">To jednak tym bardziej pobudzi masy pracujące naszego kraju do wzmożenia wysiłków nad realizacją zadań postawionych przez Plan 6-letni. Masy ludowe Polski rozumieją bowiem dobrze, że wzmacnianie gospodarcze swego Ludowego Państwa przez wykonywanie i przekraczanie planów gospodarczych, to najlepszy nasz wkład w wielkie dzieło obrony pokoju, najlepsza odpowiedź szantażystom atomowym.</u>
          <u xml:id="u-46.15" who="#FranciszekBlinowski">Plan 6-letni daje wspaniałą wizję niedalekiego jutra naszej Ludowej Ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-46.16" who="#FranciszekBlinowski">Za lat sześć kraj nasz zwiększy swoją produkcję dóbr i usług materialnych z górą 2-krotnie i przekroczy łączną produkcję przemysłową i rolniczą na głowę ludności w przedwojennej Francji, której dochód narodowy był wówczas 3-krotnie większy niż u nas, a obecnie utrzymuje się bez zmiany w porównaniu z 1938 r. Daje to miarę, jak ogromny w rozwoju gospodarczym dystans zapóźnienia, odziedziczonego przez nas w spadku po kapitalizmie i pogłębionego wskutek zniszczeń wojennych, zostanie w Planie 6-letnim odrobiony.</u>
          <u xml:id="u-46.17" who="#FranciszekBlinowski">Za 6 lat produkcja przemysłowa, która stanowiła w Polsce przedwojennej zaledwie połowę produkcji, stanowić będzie, bez budownictwa, dokładnie połowę całego dochodu narodowego, a od produkcji rolnej będzie 2.5 razy większa. Ludność pozarolnicza, której w 1931 r. było tylko 38% całego zaludnienia kraju, stanowić będzie już 53% ogółu ludności. Oznacza to, że staniemy się krajem o zdecydowanie przemysłowym profilu, w tym samym stopniu, w jakim były przed wojna przodujące kraje kapitalistyczne — Niemcy i Francja, a w o wiele wyższym stopniu niż przedwojenne Włochy i Japonia.</u>
          <u xml:id="u-46.18" who="#FranciszekBlinowski">Za 6 lat na polach naszych będzie pracować 71.470 traktorów w przeliczeniu na traktory o mocy 15 KM, urodzaj będzie 1,5 razy większy niż przed wojną, zacofana gospodarka, stosująca jeszcze gdzieniegdzie trójpolówkę, ustąpi przed bardziej nowoczesnym wytwarzaniem, opartym poważnie o zdobycze nauki. Rozpylone na miliony pólek gospodarstwa chłopskie będą ustępować wielkim obszarom organizowanym na zasadach -dobrowolności spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-46.19" who="#FranciszekBlinowski">Po 6 latach w rezultacie takiego wzrostu produkcji podniesie się stopa życiowa i dobrobyt mas pracujących, przekraczając w całym szeregu artykułów, jak mięso, cukier, mydło i inne dwukrotnie przedwojenny poziom spożycia. Równocześnie z tym dokona się dalszy skok na odcinku kulturalnym:, zniknie w całości analfabetyzm, który obejmował całej ludności Polski przedwojennej, zdwoją się nakłady gazet, już obecnie po wielekroć większe niż przed wojną, powstanie tysiące kin stałych na wsiach, gdzie przedtem nie było ani jednego, zabłyśnie światło elektryczne w tysiącach nowych gromad, tak iż blisko połowa wsi polskiej będzie już zelektryfikowana.</u>
          <u xml:id="u-46.20" who="#FranciszekBlinowski">Za 6 lat powstanie w kraju 1.425 nowych wielkich obiektów przemysłowych, z których 1.287 zostanie oddanych do użytku, powstanie 90 nowych kompletnych osiedli, zbuduje się 723.000 izb mieszkalnych, urządzonych bardziej wygodnie i bardziej higienicznie od obecnych, zbuduje się dziesiątki nowych szpitali, szkół, klubów i żłobków.</u>
          <u xml:id="u-46.21" who="#FranciszekBlinowski">Zmieni się w sposób widoczny, aczkolwiek jeszcze niedostateczny, wadliwa geograficzna struktura gospodarcza i kulturalna kraju, okręgi zacofane gospodarczo na wschodzie i na północy kraju zwiększą w sposób wyraźny swoje znaczenie w produkcji przemysłowej. Powstaną dwa wielkie centra przemysłowe: jedno pod Krakowem, a drugie w okręgu kujawskim.</u>
          <u xml:id="u-46.22" who="#FranciszekBlinowski">Za 6 lat wreszcie zniknie niemal zupełnie wyzysk kapitalistyczny w przemyśle, komunikacji, w budownictwie, handlu. Elementy kapitalistyczne w tych gałęziach zostaną zepchnięte na niewiele znaczący margines życia ekonomicznego kraju. Również w rolnictwie zmaleje poważnie wpływ elementów kapitalistycznych, ograniczonych, wypieranych a następnie likwidowanych jako klasa.</u>
          <u xml:id="u-46.23" who="#FranciszekBlinowski">Za 6 lat lud pracujący z klasą robotniczą na czele zbuduje w naszym kraju fundamenty socjalizmu i przygotuje warunki pod jego pełną realizację za życia i rękoma naszego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-46.24" who="#FranciszekBlinowski">Taki w generalnym skrócie obraz rysuje nam Plan 6-letni.</u>
          <u xml:id="u-46.25" who="#FranciszekBlinowski">Przejdźmy obecnie do bardziej szczegółowej charakterystyki jego wskazań dla całego gospodarstwa narodowego i jego poszczególnych gałęzi.</u>
          <u xml:id="u-46.26" who="#FranciszekBlinowski">W ostatnim roku Planu będziemy produkować łącznie towarów i usług materialnych, licząc w produkcji czystej, za 5,3 biliona złotych w cenach bieżących wobec 2,5 biliona w 1949 r., co oznacza wzrost o 112% na przestrzeni całego okresu i wyraża się rocznym przyrostem o 13,4%. Jest to bardzo wysoki wskaźnik rozwoju. W krajach kapitalistycznych nawet w okresach najwyższego rozwoju nie przekraczał on z reguły 3% i tylko w Stanach Zjednoczonych w końcu stulecia dochodził do 5%.</u>
          <u xml:id="u-46.27" who="#FranciszekBlinowski">Czy więc jest możliwy tak ogromny skok w rozwoju gospodarczym w ciągu tak krótkiego czasu? Jest możliwy, gdyż tempa rozwojowego naszej gospodarki nie można i nie wolno mierzyć łokciem praw właściwych dla ekonomiki kapitalizmu. Praktyka pięciolatek radzieckich i nasze własne dotychczasowe wyniki świadczą o pełnej realności takiego wskaźnika. W Związku Radzieckim ogólny przyrost dochodu narodowego, wyniósł w pierwszej pięciolatce 82%, w drugiej zaś 111,6%.</u>
          <u xml:id="u-46.28" who="#FranciszekBlinowski">Tempo przyjęte w Planie 6-&gt;letnim jest wprawdzie nieco wyższe niż osiągnięte w pierwszej pięciolatce radzieckiej, lecz niższe od osiągniętego w drugiej.</u>
          <u xml:id="u-46.29" who="#FranciszekBlinowski">Nasz przyrost dochodu narodowego w ramach Planu 3-letniego był następujący: rok 1948 — 21,6%, rok 1949 — 17,8%.</u>
          <u xml:id="u-46.30" who="#FranciszekBlinowski">Wskaźnik ogólny rozwoju założony w Planie posiada' więc podbudowę doświadczenia praktycznego.</u>
          <u xml:id="u-46.31" who="#FranciszekBlinowski">Gospodarka planowa może mieć tak wysokie realne wskaźniki, ponieważ wyłącza hamulce i sprzeczności działające w kapitalizmie, ograniczające jego możliwości wytwarzania, a jednocześnie wyzwala nowe siły twórcze, które w kapitalizmie nie mogą się przejawiać.</u>
          <u xml:id="u-46.32" who="#FranciszekBlinowski">W kapitalizmie celem i motorem produkcji jest zysk. Zysk może być osiągnięty tylko przez sprzedaż towaru na rynku, siłę nabywczą którego trzyma stale w szachu sprzeczność płynąca stąd, że zysk jest tym większy im większa stopa wyzysku, to znaczy im mniejsza siła nabywcza klasy robotniczej; my zaś produkujemy dla zaspokojenia potrzeb narodu, stąd rynek nie może hamować naszej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-46.33" who="#FranciszekBlinowski">W kapitalizmie nie gra i nie może grać tak wielki czynnik rozwoju produkcji, jak przejawiająca się we współzawodnictwie pracy twórcza inicjatywa i energia wytwórcza mas pracujących. Robotnik kapitalistyczny nie jest w swej masie zainteresowany we wzroście wydajności pracy, zwiększając bowiem wydajność kuje dla siebie tym cięższe kajdany, zwiększa armię rezerwową pracy i przyśpiesza wybuch kryzysu. U nas każdy wzrost wydajności zwiększa dobrobyt osobisty narodu i dobrobyt społeczny. Stąd nowy stosunek do pracy. Stąd pęd do coraz wyższych wyników.</u>
          <u xml:id="u-46.34" who="#FranciszekBlinowski">W warunkach produkcji kapitalistycznej działa prawo ograniczonego stosowania postępu technicznego do granicy oszczędności uzyskiwanej na płacach roboczych, w gospodarce zaś socjalistycznej decyduje oszczędność na zaoszczędzonej ilości pracy, stąd szerszy zakres stosowania ulepszeń i udoskonaleń.</u>
          <u xml:id="u-46.35" who="#FranciszekBlinowski">W gospodarce kapitalistycznej wreszcie, gdzie prawem rozwojowym jest konkurencja, nie gra i nie może grać tak wielki czynnik możliwości wzrostu produkcji jak międzyzakładowa wymiana doświadczeń oraz kooperacja wielu zakładów wzajemnie uzupełniająca ich moc produkcyjną, której pięknym rezultatem było np. osiągnięcie w roku ubiegłym w naszym przemyśle cementowym około ćwierć miliona ton dodatkowej produkcji bez żadnych niemal nakładów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-46.36" who="#FranciszekBlinowski">Z tych przyczyn wyższości gospodarowania planowego nad anarchistyczną gospodarką kapitalistyczną tempo rozwojowe tej pierwszej jest i musi być kilkakrotnie wyższe od tempa marszu drugiej.</u>
          <u xml:id="u-46.37" who="#FranciszekBlinowski">Przejdziemy do przedstawienia założonych w Planie produkcji poszczególnych członów gospodarstwa narodowego, bez prawidłowego ustawienia których ogólny wskaźnik byłby oczywiście zawieszony w powietrzu. Poszczególne gałęzie gospodarki narodowej stanowią przecież układ zespolony, w którym panuje wzajemne uwarunkowanie, nie można np. produkować towarów, jeśli nie będzie czym przywieźć surowca, jeśli nie ma zgrania mocy przemysłu i mocy komunikacji. Bez prawidłowego ustawienia poszczególnych członów gospodarstwa ogólny jego rozwój byłby ustawicznie narażony na wstrząsy i zaburzenia, hamujące ogólny marsz naprzód. Z tego względu prawidłowe określenie wzajemnych proporcji jest podstawowym i najważniejszym zadaniem planowania socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-46.38" who="#FranciszekBlinowski">Na ogólny z górą dwukrotny wzrost dochodu złożą się: wzrost produkcji przemysłowej o 143,7%, rolnictwa łącznie z leśnictwem o 58%, jeśli idzie o samo rolnictwo o 63% w stosunku do Planu i o 50% w stosunku do tego, co osiągnięto w roku 1949; komunikacji o 90%, handlu o 85%, budownictwa o 267% i wreszcie innych gałęzi gospodarki narodowej o 131%.</u>
          <u xml:id="u-46.39" who="#FranciszekBlinowski">Jak z tego wynika przy bardzo silnym wzroście wszystkich członów najsilniej wzrasta przemysł i budownictwo. Jest to oczywiście słuszne, bez tego bowiem niemożliwy byłby ogólny szybki marsz naprzód, niemożliwe byłoby zaspokajanie w coraz szerszym zakresie i coraz wszechstronniej potrzeb materialnych społeczeństwa, wzmacnianie jego siły obronnej i co najważniejsze — mocne podbudowanie rozwoju innych gałęzi, dla których przemysł stanowi z jednej strony bazę narzędziową, z drugiej zaś bazę przetwórczą.</u>
          <u xml:id="u-46.40" who="#FranciszekBlinowski">Wskaźnik rozwojowy przemysłu, jako założony zgodnie z osiągnięciami rzeczywistymi naszej gospodarki, można i należy uznać za realny, jeśli weźmiemy pod uwagę wielkie jeszcze rezerwy przemysłu i dalszą przewidzianą rozbudowę zakładów.</u>
          <u xml:id="u-46.41" who="#FranciszekBlinowski">Potrzeby rozwojowe przemysłu nie mogłyby jednak być zaspokojone bez odpowiedniego wzrostu produkcji rolnej, stanowiącej podstawę wyżywienia narastającego zatrudnienia w mieście i zaspokojenia zwiększonych potrzeb surowcowych przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-46.42" who="#FranciszekBlinowski">Co sądzić o założonym tempie wzrostu produkcji rolnej?</u>
          <u xml:id="u-46.43" who="#FranciszekBlinowski">Jest ono śmiałe i trudne. Dotychczasowa historia Polski nie notowała nigdy tak wielkiego wzrostu produkcji rolnej. W okresie międzywojennym jak wiemy rolnictwo polskie nie tylko nie posunęło się naprzód, lecz na wielu odcinkach cofnęło się. Związek Radziecki osiągał jednak takie tempa. W drugiej pięciolatce produkcja rolna przy zwiększeniu obszaru zasiewu o 0,7% wykazała tam wzrost o 53,9%, podczas gdy my, zwiększając obszar o 7%, chcemy osiągnąć wzrost w stosunku do planu na rok 1949 za 6 lat o 63%, a więc, mimo wszystko, nieco łagodniejszy niż faktycznie osiągnięty w Związku Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-46.44" who="#FranciszekBlinowski">Wzrost założony jest śmiały, wymaga dużego wysiłku zarówno Państwa jak i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-46.45" who="#FranciszekBlinowski">Jest on jednak — jak to przedstawię dalej — bardzo silnie podbudowany przez wielką rekonstrukcję techniczną i organizacyjną rolnictwa, przez mechanizację, ogromny wzrost zużycia nawozów oraz wykorzystanie całego szeregu innych nieuruchomionych dotąd w rolnictwie rezerw. Ten wielki program zamierzeń każę patrzeć na zaplanowany wzrost produkcji rolnej jako na trudny, lecz w pełni osiągalny.</u>
          <u xml:id="u-46.46" who="#FranciszekBlinowski">Plan zabezpiecza wzajemną proporcję produkcji przemysłowej i rolnej. Stopień równowagi jest tego rzędu, że na obydwu odcinkach musi być skoncentrowana maksymalna uwaga. Chłopstwo pracujące musi w walce o Plan dotrzymać kroku klasie robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-46.47" who="#FranciszekBlinowski">Rozwój komunikacji zaplanowany został jako pochodna wzrostu produkcji przemysłu i rolnictwa. Zabezpiecza ona właściwą obsługę produkcji rolnej i przemysłowej, podobnie jak wzrost produkcji handlu, który jest wynikową produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-46.48" who="#FranciszekBlinowski">Przejdźmy obecnie do przedstawienia i analizy zaplanowanych kierunków rozwoju w każdej z osobna wziętej gałęzi gospodarstwa narodowego.</u>
          <u xml:id="u-46.49" who="#FranciszekBlinowski">Przemysł. Prawem gospodarki socjalistycznej jest szybszy rozwój środków wytwarzania od środków spożycia, tylko bowiem w ten sposób może być utrzymana harmonijna, rozszerzona reprodukcja gospodarstwa socjalistycznego. Zasada ta przetransponowana na przemysł, z uwagi na to, że tempo jego rozwoju jest silniejsze od tempa rozwojowego rolnictwa, oznacza konieczność szybszego rozwoju przemysłu środków wytwarzania, przede wszystkim zaś przemysłu narzędzi pracy, przemysłu maszynowego. Przemysł ten rekonstruuje przecież narzędzia pracy zarówno dla siebie i innych przemysłów, jak i dla wszystkich członów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-46.50" who="#FranciszekBlinowski">W Związku Radzieckim w drugiej 5-latce przy wzroście całej produkcji przemysłowej o 120,6% produkcja przemysłu wytwarzającego przedmioty produkcji wzrosła o 130%, produkcja zaś przemysłu maszynowego o około 200%. Na skutek takiego rozwoju udział tzw. grupy A w ogólnej produkcji przemysłowej zwiększał się tam w sposób następujący: 1928 r. — 43%, 1932 r. — 53,3%, 1937 r. — 57,8%, 1940 r. — 61%.</u>
          <u xml:id="u-46.51" who="#FranciszekBlinowski">Plan 6-letni zakłada rzecz oczywista również silniejsze tempo rozwoju grupy A niż B. Jest to jedno z jego naczelnych założeń, znajdujące swój wyraz w następującym sformułowaniu we wstępie do ustawy: „Zbudowanie podstaw socjalizmu oznacza znaczne podniesienie poziomu sił wytwórczych ze szczególnym uwzględnieniem produkcji środków wytwórczości”.</u>
          <u xml:id="u-46.52" who="#FranciszekBlinowski">Zgodnie z tym wskazaniem rozmiary produkcji poszczególnych artykułów założone są w Planie w ten sposób, że w przemyśle wielkim i średnim grupa A wzrośnie o 154%, grupa B zaś o 111%. Udział grupy A w całym wytwarzaniu przemysłu wielkiego i średniego zwiększy się z 59,1% do 63,5% w 1955 r.</u>
          <u xml:id="u-46.53" who="#FranciszekBlinowski">Inny nieco obraz otrzymamy, jeśli weźmiemy pod uwagę nie tylko przemysł wielki i średni, lecz cały przemysł socjalistyczny. Zważywszy ogromny, sięgający 384% wzrost socjalistycznego przemysłu drobnego, będącego niemal w całości przemysłem środków spożycia, przy 136%-owym tylko wzroście całości przemysłu wielkiego i średniego, otrzymamy w rezultacie nieco mniejsze wyprzedzenie grupy B przez grupę A.</u>
          <u xml:id="u-46.54" who="#FranciszekBlinowski">Czy nie wywoła to ujemnych następstw dla naszej gospodarki? Nie, ponieważ mamy zagwarantowany w ramach zawartych umów ze Związkiem Radzieckim poważny import surowców i urządzeń produkcyjnych, a pamiętać należy o wielkim udziale Związku Radzieckiego w naszym handlu zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-46.55" who="#FranciszekBlinowski">Przy pomocy i w oparciu o Związek Radziecki założone wyprzedzenie grupy B przez grupę A jest wystarczające. Rzecz jasna, nie zwalnia nas to z obowiązku skoncentrowania w realizacji Planu swych wysiłków na odcinku przemysłu ciężkiego, wydobywającego surowce i produkującego narzędzia pracy.</u>
          <u xml:id="u-46.56" who="#FranciszekBlinowski">Tyle o najważniejszej proporcji przemysłowej, rozdziale produkcji na grupę A i grupę B.</u>
          <u xml:id="u-46.57" who="#FranciszekBlinowski">Przejdźmy z kolei do podstawowych linii rozwojowych wytkniętych dla przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-46.58" who="#FranciszekBlinowski">Ogólny rzut oka na to zagadnienie dają nam następujące cyfry, obrazujące wzrost produkcji w sześcioleciu ważniejszych gałęzi przemysłu: elektrownie o 132,5%, górnictwo o 53%, materiały budowlane o 224%, hutnictwo o 123%, budowa maszyn o 262%, przemysł lekki metalowy o 225%, elektrotechnika o 258%, chemia o 267%, przemysł włókienniczy o 95%, przemysł przetworów rolnych o 167%.</u>
          <u xml:id="u-46.59" who="#FranciszekBlinowski">Z tych cyfr bije wyraźnie w oczy kurs na budowę maszyn i jej podbudowę bezpośrednią — przemysł metalowy i elektrotechnikę, oraz na chemię i materiały budowlane. Analizując bliżej produkcję już nie według poszczególnych artykułów stwierdza się, że tym trzem kierunkom towarzyszy czwarty, którego treścią jest rozbudowa krajowej bazy surowcowej.</u>
          <u xml:id="u-46.60" who="#FranciszekBlinowski">Piątym zasadniczym kierunkiem, założonym w Planie, jest kurs na bardzo silny rozwój uspołecznionego przemysłu drobnego, znajdujący swój wyraz we wspomnianym już wzroście tego przemysłu o 384%, a więc blisko pięciokrotnie.</u>
          <u xml:id="u-46.61" who="#FranciszekBlinowski">Wreszcie kierunek szósty — to wyrównywanie dysproporcji w geograficznym rozlokowaniu przemysłu i dążność do uprzemysłowienia zaniedbanych dotychczas terenów na wschodzie i północy kraju.</u>
          <u xml:id="u-46.62" who="#FranciszekBlinowski">Dobitną ilustracją wzrostu w naszym przemyśle znaczenia przemysłu maszynowego i chemicznego jest to, że udział pierwszego podniesie się w ciągu 6-lecia w ogólnej wartości produkcji przemysłowej z ok. 10% obecnie na 14%, drugiego zaś z 8,8% na 13,1%. Kurs na przemysł maszynowy, jako na zasadniczą dźwignię rekonstrukcji i unowocześnienia zarówno przemysłu jak i rolnictwa, bez czego w tym ostatnim niemożliwe byłoby dokonanie przebudowy ustrojowej, wymaga nie tylko i nawet nie tyle rozbudowy produkcji już istniejącej, lecz także uruchomienia ogromnego szeregu maszyn i narzędzi nie produkowanych dotąd w kraju lub też produkowanych w niewielkich ilościach. Nie będę ich wyliczał. Wspomnę tylko, że liczba ich sięga kilkuset, w tym tak ważne, jak turbiny parowe, kotły wysokoprężne, maszyny papiernicze, wysoko-sprawne obrabiarki itd. W zakresie maszyn rolniczych podnieść trzeba wzrost produkcji traktorów z niespełna 3.099 na 11.000 przy jednoczesnym wprowadzeniu nowych doskonalszych typów oraz rozpocząć produkcję maszyn takich jak: kombajny, snopowiązałki, młocarnie czyszczące itp., słowem maszyny nowoczesne, bardziej wydajne niż obecne. Rozpatrując nakreślony program wytwórczy przemysłu maszynowego zarówno od strony wielkości produkcji, jak i jej asortymentu, nie można się oprzeć wrażeniu, że to nie rozbudowa, a właściwie tworzenie nowego przemysłu. To, co było dotychczas produkowane, nie zaspokaja naszych wielkich potrzeb, dlatego trzeba przypomnieć słowa Wicepremiera Minca, że „trzeba będzie w toku wykonania Planu 6-letniego drogą planowania operatywnego zwiększyć jeszcze tempo rozwoju przemysłu budowy maszyn, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym, wprowadzając szereg nowych typów”.</u>
          <u xml:id="u-46.63" who="#FranciszekBlinowski">Postulat ten, zarówno jak i nakreślony już w Planie program wytwórczy, stawiają przed przemysłem maszynowym z wyjątkową ostrością sprawę szybkiego a jednocześnie starannego opracowywania prototypów nowych konstrukcji i, co z tego wynika, rozbudowy na czas biur fabrykacji i pracowni konstruktorskich. Jest to jeden z najważniejszych problemów, stających przed tym przemysłem.</u>
          <u xml:id="u-46.64" who="#FranciszekBlinowski">Silny rozwój przemysłu budowy maszyn, charakteryzujący się między innymi również takimi cyframi jak 25.000 samochodów ciężarowych, 12.000 samochodów osobowych, dziewięciokrotny wzrost budownictwa okrętowego oraz nie mniej silny rozwój przemysłu metalowego i elektrotechnicznego wymagają oczywiście dla swej realizacji podniesienia czarnej metalurgii i rozwiązania problemu metali nieżelaznych, bez tego bowiem nie ma i nie może być nowoczesnej budowy maszyn. Decydujące znaczenie posiada oczywiście problem stali. Spójrzmy, jak Plan ujmuje to zagadnienie. Produkcja stali ma wzrosnąć w Planie 6-letnim z 2,3 mln ton na 4,6 mln ton, czyli dwukrotnie. Jest to wskaźnik niższy od wskaźnika charakteryzującego ogólny rozwój przemysłowy (158% przyrostu). Wystarczy jednak przypomnieć, że cały bilans hutnictwa polskiego przed wojną za okres wielu dziesięcioleci jego rozwoju zamykał się liczbą 1,4 mln ton stali, aby zrozumieć ogrom zadania.</u>
          <u xml:id="u-46.65" who="#FranciszekBlinowski">Na przestrzeni 6 lat mamy stworzyć nowy przemysł stalowy z górą półtora raza większy od całego dorobku na tym polu Polski kapitalistycznej. Zadanie to będzie rozwiązane przez dalszą rozbudowę i unowocześnienie hutnictwa starego, przez zakończenie pierwszego etapu budowy Nowej Huty pod Krakowem i przez zasadniczą rekonstrukcję, równającą się nowej budowie, hut częstochowskiej i huty im. Stalina w Łabędach. Ponadto w celu rozwiązania ważnego dla przemysłu maszynowego problemu stali szlachetnej zostanie uruchomiona specjalna huta tego pokroju.</u>
          <u xml:id="u-46.66" who="#FranciszekBlinowski">Cały ten program budownictwa hutniczego jest tak ogromny, tak przerasta nasze możliwości, że nie mógłby być zrealizowany bez decydującej, wielkiej pomocy ze strony Związku Radzieckiego. Bez tej więc pomocy, zważywszy chociażby tylko decydujące znaczenie stali w programie przemysłowym Planu, cały Plan zawisłby oczywiście w powietrzu. Przy pomocy radzieckiej bilans stali zamknie się w sposób pozwalający wykonać program uprzemysłowienia kraju. Stal i żelazo będą jednak przez cały okres 6-lecia artykułami wymagającymi gospodarki w wysokim stopniu oszczędnej.</u>
          <u xml:id="u-46.67" who="#FranciszekBlinowski">Tak przedstawia się w Planie problem kursu na przemysł maszynowy i związany z tym problem hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-46.68" who="#FranciszekBlinowski">Przechodzę do zobrazowania drugiej zasadniczej tendencji Planu na odcinku przemysłu — kursu na chemię.</u>
          <u xml:id="u-46.69" who="#FranciszekBlinowski">Kurs na chemię, jako drugi po węglu narodowy przemysł, wynika z dogodnych warunków przyrodzonych Polski dla rozwoju tego przemysłu. Posiadamy bogate złoża węgla jako podstawę dla wielkiej koksochemii i syntezy chemicznej, bogate, niewyczerpane wprost złoża soli, złoża kamienia wapiennego, gipsu i całego szeregu innych surowców stanowiących podstawę dla przemysłu chemicznego. Żaden inny przemysł nie posiada u nas tak mocnego oparcia o własny surowiec.</u>
          <u xml:id="u-46.70" who="#FranciszekBlinowski">Oto kilka charakterystycznych wskaźników, obrazujących rozwój przemysłu chemicznego w 6-leciu: nawozy azotowe — o 212%, fosforowe — o 228%, barwniki — o 183%, wyroby farmaceutyczne — o 681%.</u>
          <u xml:id="u-46.71" who="#FranciszekBlinowski">Uderza silny, z górą trzykrotny wzrost nawozów sztucznych, jako podbudowa pod założony wskaźnik urodzajności.</u>
          <u xml:id="u-46.72" who="#FranciszekBlinowski">Dla osiągnięcia tak wielkiej produkcji nawozów sztucznych ustawa przewiduje budowę dwóch wielkich fabryk nawozów azotowych, jednej fabryki nawozów fosforowych oraz uruchomienie kopalni i zakładu przetwórczego soli potasowych w Kłodawie.</u>
          <u xml:id="u-46.73" who="#FranciszekBlinowski">Podobnie jednak, jak w budowie maszyn, problem rozwoju chemii, tak jak stawia go Plan — to nie tylko dwu, a niejednokrotnie trzykrotna rozbudowa produkcji obecnej, lecz w jeszcze większym stopniu problem nowych rodzajów produkcji paliw syntetycznych, kwasów tłuszczowych, kauczuku oraz wszelkiego rodzaju tworzyw sztucznych.</u>
          <u xml:id="u-46.74" who="#FranciszekBlinowski">W tym zakresie buduje chemia dwa giganty przemysłu — w Oświęcimiu (synteza), i w Brzegu (półfabrykaty organiczne).</u>
          <u xml:id="u-46.75" who="#FranciszekBlinowski">Trudno byłoby oczywiście wyliczać wszystko, co w Planie zostanie zrobione w zakresie chemii. Wydaje mi się, że już to, co podano, dostatecznie wymownie charakteryzuje stopień zaakcentowania kursu na chemię.</u>
          <u xml:id="u-46.76" who="#FranciszekBlinowski">Kurs Planu na materiały budowlane związany jest ściśle z programem wielkiego budownictwa zarówno przemysłowego, jak i mieszkaniowego i ma służyć jako podbudowa pod ten wielki program. W planach produkcyjnych tej grupy przemysłu na uwagę zasługują takie fakty, jak 2-krotny wzrost produkcji cementu, blisko 4-krotny wzrost produkcji cegły, 13-krotny wzrost wyrobów prefabrykowanych, wykorzystanie w szerokim zakresie żużla wielkopiecowego dla celów budownictwa, drogownictwa, przetwórstwa cementowego i na podsadzkę płynną. To ostatnie posiada duże znaczenie, zarówno z uwagi na rozwiązywanie kłopotliwego dla okręgów-przemysłowych problemu hałd, jak pod względem surowcowym.</u>
          <u xml:id="u-46.77" who="#FranciszekBlinowski">Wielki program produkcyjny przemysłu materiałów budowlanych ma swą podbudowę w przewidzianym uruchomieniu dziesiątek nowych zakładów zarówno wielkich, jak i przede wszystkim średnich, rozsianych po terenie całego kraju dla uniknięcia zbyt wielkich przewozów. Budowa ich, to jeden z ważnych elementów uprzemysłowienia mniejszych miast i miasteczek.</u>
          <u xml:id="u-46.78" who="#FranciszekBlinowski">Z kolei przechodzę do omówienia czwartej bazy surowcowej. Jest to niezmiernie doniosły problem, zważywszy jednostronność naszego uposażenia surowcowego i brak w nim lub też szczupłość tak ważnych surowców przemysłowych, jak bawełna, skóry, metale kolorowe z wyjątkiem cynku, ropa naftowa i wreszcie tak podstawowy produkt, jak ruda żelazna. Surowce są podstawowym elementem produkcji przemysłowej. Ich posiadanie lub brak decyduje o powodzeniu wszelkich zamierzeń. Wszelkie inne zagadnienia produkcji, jak problem urządzeń przemysłowych, tajemnice produkcyjne itp. dają się zawsze rozwiązać, usunąć. lub ominąć, a problem surowców, problem materii, która ma być przerobiona — pozostaje. Stąd problem surowców odgrywa obok problemu lokaty kapitału decydującą rolę w rozwoju ekspansji kapitalistycznej, jako stałe źródło konfliktów, starć i krwawych wojen.</u>
          <u xml:id="u-46.79" who="#FranciszekBlinowski">Nie możemy i nie wolno nam w obecnym układzie politycznym świata, charakteryzującym się jego rozbiciem na dwa przeciwstawne obozy, w tak czułym miejscu, jak sprawa surowców, być uzależnionym od nacisków świata kapitalistycznego. Związek Radziecki i jego bezinteresowna pomoc uwalnia nas decydująco od dyktatu kapitalistycznego na odcinku surowcowym. Wielki jednakże rozwój gospodarczy ZSRR i wzmagające się stale zapotrzebowanie surowcowe samego przemysłu radzieckiego nakazują i nam podjęcie wysiłków nad rozszerzeniem naszej bazy surowcowej dla wzmocnienia ogólnego potencjału obozu pokoju. Dlatego ustawa na jednym z czołowych miejsc w wyliczeniu warunków realizacji Planu mówi, że „trzeba osiągnąć znaczne zwiększenie krajowej bazy surowcowej, jako niezbędnej podstawy gospodarki narodowej, a w szczególności rozwinąć wydobycie rud żelaza i metali nieżelaznych, ropy naftowej, soli potasowych, zwiększyć produkcję podstawowych surowców chemicznych, celulozy i włókien sztucznych, zwiększyć produkcję przemysłowych surowców roślinnych i zwierzęcych... roślin włóknistych, skór surowych”. Jakie konkretne zadania stawia w tym zakresie Plan i jakie wskazuje środki rozwiązania? Najpierw ruda. Wydobycie jej ma być podniesione w tym stopniu, aby conajmniej 30% zużycia, a będzie to przecież dwa z górą razy większe niż obecne zużycie, było pochodzenia krajowego. W tym celu kopalnictwo rud krajowych przez budowę 35 nowych kopalń ma być rozbudowane cztery i półkrotnie z 680.000 ton na 3 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-46.80" who="#FranciszekBlinowski">Równocześnie z tym ustawa nakazuje rozwinąć w hutnictwie proces wzbogacenia ubogich rud krajowych. Rudy i hutnictwo metali nieżelaznych. Cytuję ustawę: „Należy wydatnie zwiększyć bazę surowcową rud cynkowo-ołowianych, osiągnąć produkcję cynku 197.600 ton, tj. około dwukrotnie więcej niż w 1949 r., rozwinąć wydobycie rudy miedzi do poziomu 3,2 mln ton oraz rozpocząć produkcję metali lekkich — aluminium i magnezu”. W produkcji cynku Plan zakłada wzmożenie wydobycia rud galmanowych nienależycie dotychczas eksploatowanych, w zakresie miedzi — uruchomienie i rozbudowę dolnośląskich kopalń oraz rozpoczęcie wydobycia w kopalni Miedzianka w Górach Świętokrzyskich.</u>
          <u xml:id="u-46.81" who="#FranciszekBlinowski">W zakresie kauczuku przewiduje się zaspokojenie poważnej części wzrastającego zapotrzebowania przez kauczuk syntetyczny, którego dostarczy fabryka w Dębicy, oraz rozbudowę na wielką skalę regeneratu, w którym to celu powstanie specjalna fabryka w Kole.</u>
          <u xml:id="u-46.82" who="#FranciszekBlinowski">Plan zakłada wzrost wydobycia ropy ze 131.000 ton na 394.000 ton drogą wzmocnienia i usprawnienia wierceń oraz przez ulepszenie w sposobie wydobycia (wtłaczanie medium gazowego do złóż, torpedowanie itp.).</u>
          <u xml:id="u-46.83" who="#FranciszekBlinowski">Wzrost wydobycia ropy w zaplanowanych rozmiarach przy jednoczesnej produkcji paliwa syntetycznego, uruchomienie której dokona się już niedługo, winno, mimo ogromnego wzrostu motoryzacji, doprowadzić do stosunkowego spadku importu w zużyciu.</u>
          <u xml:id="u-46.84" who="#FranciszekBlinowski">I wreszcie, aby poprzestać na pozycjach najważniejszych — bawełna. Sprawę tego surowca, zużycie którego pozostaje na dużej wysokości, Plan rozwiązuje przez silniejszy rozwój przemysłu włókien sztucznych i łykowych niż przemysłu bawełnianego. Zaplanowane proporcje są następujące: tkaniny bawełniane — wzrost o 52,8% (faktyczny wzrost zużycia bawełny będzie znacznie niższy, gdyż znajdą w o wiele szerszych niż dotąd rozmiarach zastosowanie mieszanki z włókien ciętych), tkaniny łykowe — wzrost o 90,5%, tkaniny jedwabne — wzrost o 137,8%.</u>
          <u xml:id="u-46.85" who="#FranciszekBlinowski">W celu zaspokojenia potrzeb rozbudowywanej silnie produkcji sztucznego jedwabiu i włókien ciętych nastąpi dwukrotny wzrost produkcji celulozy. Winno to w pełni zaspokoić potrzeby zarówno tych przemysłów, jak i przemysłu papierniczego.</u>
          <u xml:id="u-46.86" who="#FranciszekBlinowski">Takie są cztery główne kierunki uderzeniom we wytknięte przez Plan na odcinku produkcji przemysłu wielkiego i średniego.</u>
          <u xml:id="u-46.87" who="#FranciszekBlinowski">Pozostaje do omówienia problem energetyczny.</u>
          <u xml:id="u-46.88" who="#FranciszekBlinowski">Węgiel posiada w Planie najmniejszy procent wzrostu. Jest to jednakże nasz największy, podstawowy przemysł narodowy. Stąd każdy procent przyrostu posiada tu, z racji rozmiarów tego przemysłu, nierównie większą wagę gatunkową niż w innych przemysłach. Węgla produkujemy już obecnie na głowę ludności więcej niż Stany Zjednoczone. W Planie 6-letnim produkcja osiągnie 100 min ton. Ilość ta zaspokoi w pełni zwiększone potrzeby własne, pozwalając jednocześnie i na pewną rozbudowę eksportu. Osiągnięcie wzrostu wydobycia o całe 25 mln ton nie jest zadaniem łatwym, zwłaszcza wobec ciężkiego w tym przemyśle problemu dopływu siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-46.89" who="#FranciszekBlinowski">Dla osiągnięcia zamierzonego celu Plan zakłada tu obok budowy kilkunastu nowych kopalń daleko posuniętą mechanizację. Szczególny nacisk w polityce węglowej będzie przy tym położony na wydobycie węgli koksujących, a to w związku z wielką rozbudową hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-46.90" who="#FranciszekBlinowski">Produkcja energii elektrycznej w wysokości 19,3 mld kwh wysunie nas na jedno z czołowych miejsc w świecie pod względem przeciętnej produkcji przypadającej na 1 mieszkańca i zabezpieczy w pełni potrzeby gospodarstwa narodowego, pozwalając na dalszą elektryfikację procesów wytwórczych zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-46.91" who="#FranciszekBlinowski">Moc zainstalowana wzrośnie o 2.620 MW. Ilość wielkich elektrowni zawodowych zwiększy się o 14, ponadto zaś powstanie szereg elektrowni przemysłowych. Równocześnie z tym powstaną pierwsze w kraju elektrociepłownie.</u>
          <u xml:id="u-46.92" who="#FranciszekBlinowski">Rozbudowa energii elektrycznej oprze się głównie o węgiel, z uwagi na znacznie mniejszy koszt i o wiele szybsze tempo budowy elektrowni cieplnych. Z tego względu, aby uniknąć strat na transporcie oraz dla wykorzystania miału i węgla gorszych gatunków, elektrownie będą budowane w pobliżu pokładów węgla zarówno kamiennego jak i brunatnego. Prócz tego powstanie jedna elektrownia na terenie złóż torfowych w okręgu białostockim.</u>
          <u xml:id="u-46.93" who="#FranciszekBlinowski">Takie scentralizowanie elektrowni pociąga za sobą potrzebę równoległego rozwiązania problemu sieci przemysłowej. Toteż plan zakłada stworzenie w ciągu sześciolecia jednolitego systemu rozdzielczego energii elektrycznej w całym kraju poprzez wybudowanie 76.000 km sieci, w tym 5.000 km linii najwyższych napięć.</u>
          <u xml:id="u-46.94" who="#FranciszekBlinowski">Rozwój przemysłu lekkiego i spożywczego znajdzie swój wyraz przy omawianiu spożycia, można go więc w tym miejscu pominąć.</u>
          <u xml:id="u-46.95" who="#FranciszekBlinowski">Nie będę również obrazował szeroko piątego z zasadniczych założeń Planu, a mianowicie zapoczątkowania procesu wyrównania struktury geograficznej kraju i tworzenia nowych okręgów przemysłowych. Znalazło to już pełne i plastyczne naświetlenie w referacie tow. Minca na V Plenum KC PZPR. Przypomnę więc tylko, że 80% nowobudowanych zakładów będzie ulokowanych poza uprzemysłowionym terenem Górnego i Dolnego Śląska oraz miasta Łodzi. W rezultacie — na koniec Planu — udział województw uprzemysłowionych, w ogólnym zatrudnieniu spadnie z 65,8% do 54,3% i odpowiednio udział województw pozostałych podniesie się z 34,2% do 43,7%. Najsilniejszemu uprzemysłowieniu ulegnie województwo krakowskie, w którym liczba robotników zwiększy się do ponad 230.000 ludzi, i w którym buduje się dwa największe giganty budownictwa przemysłowego naszego Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-46.96" who="#FranciszekBlinowski">Warszawa — socjalistyczna stolica kraju, proces odbudowy której posunie się ogromnie naprzód, stanie się silnym ośrodkiem klasy robotniczej. Liczba zatrudnionych w Warszawie, głównie w przemyśle metalowym i elektro-technicznym, wyniesie 100.000 ludzi.</u>
          <u xml:id="u-46.97" who="#FranciszekBlinowski">Z kolei chciałbym zatrzymać się nad ostatnią zasadniczą wytyczną Planu 6-letniego na odcinku przemysłu, mianowicie nad świadomie lepszym wykorzystaniem drobnego przemysłu. Udział tego przemysłu wzrośnie w produkcji ogólnej przemysłu uspołecznionego z 8,9% w roku 1949 na 16,7%. Rozbudowa ta ma na celu — obok aktywizacji gospodarczej t. zw. prowincji przemysłowej — silne wzbogacenie asortymentu towarowego naszego rynku, szczupłość którego daje się obecnie odczuwać, oraz pełniejsze niż dotychczas wyzyskanie terenowych zasobów.</u>
          <u xml:id="u-46.98" who="#FranciszekBlinowski">Nacisk na ożywienie i silny rozwój tego przemysłu tłumaczy się również potrzebą pełniejszego wykorzystania przez kraj, bez dodatkowych nakładów, posiadanej już mocy wytwórczej. Obecny przemysł drobny nie wykorzystuje nawet w połowie swoich możliwości. Dużo maszyn i urządzeń stoi w nim bezczynnie bądź też pracuje zaledwie po kilkanaście godzin w tygodniu.</u>
          <u xml:id="u-46.99" who="#FranciszekBlinowski">Uporządkowanie tych spraw, stworzenie dla drobnego przemysłu właściwego programu wytwórczego tak, aby nie dublował on przemysłu kluczowego — wszystko to będzie znakomicie wzbogacać rynek i odciąży przemysł kluczowy od drobnych, uciążliwych kłopotów, nadmiernie absorbujących jego uwagę i odbijających się ujemnie na wydajności.</u>
          <u xml:id="u-46.100" who="#FranciszekBlinowski">Najtrudniejsza część w rozwiązywaniu przedstawionego zagadnienia to strona organizacyjna, wokół której będzie ześrodkowana znacznie większa niż dotychczas uwaga.</u>
          <u xml:id="u-46.101" who="#FranciszekBlinowski">Takie są główne linie wytknięte w Planie dla produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-46.102" who="#FranciszekBlinowski">Przejdźmy do rolnictwa. Ustalone w planie proporcje produkcji rolnej wyglądają następująco: z ogólnej wartości tej produkcji, wynoszącej w 1955 r. 14.383.000.000 złotych w cenach niezmiennych, na produkcję roślinną przypadnie 57% (obecnie 62%), na produkcję zaś zwierzęcą 43% (obecnie 38%). Produkcja roślinna wzrasta o 39,3%, produkcja zaś zwierzęca o 67,7%.</u>
          <u xml:id="u-46.103" who="#FranciszekBlinowski">Jak widać z tych cyfr, Plan cechuje tendencja do podniesienia ogólnej wydajności pracy na wsi przez dodatkowe zatrudnienie siły roboczej, znajdującej się tam w wyraźnym nadmiarze poza okresami pracy w polu w okresach siewu i zbiorów. Kurs na hodowlę wymaga oczywiście podbudowania go przez odpowiednią rozbudowę bazy paszowej. Tę bazę ma stworzyć z jednej strony ogólny wzrost produkcji roślinnej przez rozszerzenie powierzchni zbiorów o 7,5% oraz wzrost urodzajności z hektara przyjęty dla 4 zbóż chlebowych na 41% w stosunku do planu roku 1949, z drugiej zaś — przez rozbudowę kultur paszowych. I tak: powierzchnia roślin pastewnych strączkowych wzrasta o 30% w stosunku do roku 1949; powierzchnia na uprawę siana i pasz zielonych o 48%; produkcja okopowych na jedną sztukę bydła i koni — o 40%.</u>
          <u xml:id="u-46.104" who="#FranciszekBlinowski">Wytknięty dla hodowli kierunek rozwojowy opiera się zarówno o dalszą intensywną rozbudowę pogłowia zwierzęcego, jak i o poprawę wskaźników ich wydajności jednostkowej. Przeciętna waga bydła ma mianowicie wzrosnąć o 4%, przeciętna mleczność krów o 27%. Decydująca rola we wzroście całokształtu produkcji hodowlanej przypada hodowli trzody chlewnej oraz silnie zaakcentowanej hodowli owiec. Na koniec planu pogłowie ma osiągnąć następujące liczby: komie — 3 mln sztuk, bydło — 9,5 mln sztuk, trzoda chlewna — 10,5 mln sztuk, owce 3,8 mln sztuk, drób 105,7 mln sztuk. Zaplanowany rozwój hodowli owiec da oszczędność 5.000 ton importu wełny.</u>
          <u xml:id="u-46.105" who="#FranciszekBlinowski">Osiągnięcie takich rozmiarów pogłowia jest oczywiście — jeśli idzie o samą tylko zdolność wytwórczą rolnictwa — zupełnie realne, pod warunkiem dostatecznej bazy paszowej. Założone procenty przyrostu rocznego niejednokrotnie były już osiągane w praktyce gospodarczej naszej wsi, jeśli tylko była odpowiednia koniunktura rynkowa.</u>
          <u xml:id="u-46.106" who="#FranciszekBlinowski">Temu samemu celowi, co hodowla, a mianowicie podniesieniu ogólnego poziomu gospodarczego rolnictwa i jednocześnie rozszerzeniu krajowej bazy surowcowej dla przemysłu, służy założona w planie poważna rozbudowa kultur technicznych. Plan przewiduje wzrost produkcji buraków cukrowych o 63%, roślin włóknistych o 72% (nasienie) i o 111% (włókno), roślin oleistych — o 134%.</u>
          <u xml:id="u-46.107" who="#FranciszekBlinowski">Jednocześnie wprowadzi się nowe kultury roślin o charakterze przemysłowym.</u>
          <u xml:id="u-46.108" who="#FranciszekBlinowski">Obok tych dwóch podstawowych kierunków Planu na odcinku rolnictwa, jeśli brać pod uwagę samą tylko gatunkową strukturę jego produkcji, jako tendencja trzecia występuje dążność do uszlachetnienia produkcji zbóż podstawowych. Przy silnym wzroście produkcji pszenicy i jeszcze silniejszym jęczmienia — produkcja żyta utrzymuje się na obecnym poziomie. Pszenica wzrasta o 58%, jęczmień o 90%, żyto tylko o 2%. Wzrost produkcji pszenicy daje wyraz tendencji zaspokojenia zmieniającej się konsumpcji ludności w miarę wzrostu dobrobytu. Wzrost produkcji jęczmienia jest wyrazem tendencji tworzenia solidnej bazy dla przemysłu fermentacyjnego oraz wzmocnienia bazy paszowej dla hodowli.</u>
          <u xml:id="u-46.109" who="#FranciszekBlinowski">Najtrudniejszym z zadań stojących w sześcioleciu przed rolnictwem, od którego zależy powodzenie wszystkich innych zamierzeń, jest podniesienie plonów z 1 ha. Mają one wynieść średnio, wymieniając najważniejsze kultury: dla pszenicy 17 q z 1 ha, co stanowi o 38% więcej niż w 1949 r. i o 42% więcej niż w 1937 r.; dla żyta 15,5 q przy osiągnięciu 13,1 q w 1949 r. i 12,3 q w 1938 r.; dla jęczmienia 17 q przy 12,2 q w 1949 r. i 11,6 q w 1938 r.; dla ziemniaków 150 q przy 122 q w 1949 r. i 114 q w 1938 r.; dla buraków 240 q przy 184 q osiąganych obecnie.</u>
          <u xml:id="u-46.110" who="#FranciszekBlinowski">Osiągnięcie tych wyników oznacza wydatne przekroczenie poziomu kultury rolnej w przedwojennej Francji i osiągnięcie stanu bliskiego wysokości plonów w przedwojennej Czechosłowacji — kraju jak wiadomo o bardzo wysokiej kulturze rolnej. Osiągnięcie tego stanu będzie oznaczało zasadniczą rewolucję na odcinku kultury rolnej.</u>
          <u xml:id="u-46.111" who="#FranciszekBlinowski">Tak w krótkości przedstawiałyby się główne, wytknięte w planie zadania rolnictwa w zakresie produkcji. Najważniejszym, opartym o nie zadaniem ekonomicznym rolnictwa jest silne podniesienie towarowości swej produkcji, bez tego bowiem musiałby stanąć pod znakiem zapytania plan zaopatrzenia ludności w miastach w żywność.</u>
          <u xml:id="u-46.112" who="#FranciszekBlinowski">Kierując się tą wytyczną Plan zakłada wydatne podniesienie obecnej towarowości rolnictwa. Gdy produkcja ogólna wzrasta o 50%, to produkcja dostarczana na rynek ma wzrosnąć o 88%. Jednym z warunków osiągnięcia tego jest udoskonalenie planowego skupu wszystkich artykułów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-46.113" who="#FranciszekBlinowski">Zasadniczym warunkiem osiągnięcia wysokich założonych w planie wskaźników produkcji rolnej jest dalsza mechanizacja rolnictwa, wzrost zużycia nawozów, zastosowanie nowych metod uprawy, słowem daleko posunięta rekonstrukcja techniczna, oparta o przygotowaną w tym celu bazę przez socjalistyczny przemysł. Plan przewiduje ogromny wzrost umaszynowienia rolnictwa. Ilość ciągników dostarczonych wsi wyniesie 61.900, stopień postępu umaszynowienia, mierzony wartością maszyn dostarczonych rocznie, wzrośnie blisko 4-krotnie. Będą to maszyny doskonalsze, bardziej nowoczesne niż obecne. Zużycie nawozów sztucznych podniesie się o 127%. Ilość zelektryfikowanych gromad wzrośnie o 8.900, przy czym dokonany zostanie zasadniczy przełom polegający na objęciu elektryfikacją również procesów produkcyjnych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-46.114" who="#FranciszekBlinowski">Bardzo istotna rola w batalii o utowarowienie produkcji rolnej oraz w ogólnym wzroście jej rozmiarów przypada Państwowym Gospodarstwom Rolnym. Założony wzrost produkcji jest tu niemal 3,5-krotnie wyższy od przeciętnego. Wynosi on 168% przy przeciętnym wskaźniku 50%. PGR rozbudują silnie zarówno swą produkcję roślinną (o 123%), jak i hodowlaną (o 353%). W wyniku takiej rozbudowy wzrośnie wydatnie znaczenie PGR-ów w dostawach towarowych na rynek i wyrazi się 15,9% udziałem ich w ogólnej masie produkcji towarowej rolnictwa przy obecnych 7,9%. Osiągając te wyniki PGR-y staną się wzorowymi gospodarstwami wykazującymi naocznie wyższość gospodarki wielkoobszarowej, opartej o nowoczesną technikę i agronomię. Równocześnie z tym będą one mogły odegrać poważną rolę w podnoszeniu ogólnej kultury rolnej, zaopatrując zarówno gospodarstwa mało i średniorolne, jak również powstające spółdzielnie produkcyjne w doskonalsze odmiany kultur roślinnych i zwierzęcych.</u>
          <u xml:id="u-46.115" who="#FranciszekBlinowski">Plan nie wyznacza i nie ujmuje w cyfry postępu na odcinku przebudowy ustrojowej naszego rolnictwa. Czynnikiem decydującym o postępie tego procesu będzie rozwój walki klasowej na wsi i postępujące za nim dojrzewanie ideologiczne szerokich rzesz mało i średniorolnych chłopów. Plan stwarza warunki pod ten przewrót w postaci szerokiej pomocy kredytowej oraz inwestycyjnej dla powstających spółdzielni, w postaci elektryfikacji wsi, w postaci szkolenia wykwalifikowanych kadr agronomicznych i ekonomicznych dla potrzeb spółdzielczości produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-46.116" who="#FranciszekBlinowski">Warto przypomnieć, że w 1955 r. nakłady inwestycyjne na POM, liczba których wzrośnie z 30 w 1949 r. na 850 w 1955 r., oraz na spółdzielnie produkcyjne wyniosą 53% absolutnych nakładów dla potrzeb rolnictwa, gdy obecnie wynoszą tylko 19%.</u>
          <u xml:id="u-46.117" who="#FranciszekBlinowski">Silna rozbudowa produkcji rolnej we wszystkich działach, a zwłaszcza na odcinku hodowli, utowarowienie produkcji rolnej, oparte w znacznym stopniu o PGR, oraz przygotowanie na szerokim froncie warunków dla uspółdzielczania gospodarki drobnotowarowej na wsi w oparciu o ograniczenie i wypieranie, a następnie likwidowanie kułaków jako klasy — oto jak w ogólnym sformułowaniu można ująć zawarty w cyfrach Planu program działalności na odcinku rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-46.118" who="#FranciszekBlinowski">Nakreślona w planie droga rozwojowa dla leśnictwa nie nastręcza specjalnych uwag. Generalną tendencją Planu jest utrzymanie maksymalnego uzysku drewna przy jednoczesnej ochronie drzewostanu i zwiększaniu tego ostatniego w drodze intensywnego zalesiania.</u>
          <u xml:id="u-46.119" who="#FranciszekBlinowski">Pełna realizacja programu zalesień wymaga około 20 lat i tym samym wykracza daleko poza ramy Planu. W okresie sześciolecia wzrośnie jednak tempo zalesienia, co znajduje wyraz w następujących liczbach hektarów przewidzianych do zalesień inwestycyjnych w poszczególnych latach Planu: w 1950 r. — ok. 50.000 ha, w 1951 r. — 55.000 ha. Ogółem w ciągu sześciolecia zalesienia inwestycyjne obejmą ok. 640.000 ha, a zalesienie bieżące i pielęgnacyjne 875.000 ha.</u>
          <u xml:id="u-46.120" who="#FranciszekBlinowski">Walka o wzrost użytkowności drewna będzie szła drogą ograniczania użytkowania drzewa opałowego i wykorzystywania drzewa odpadkowego.</u>
          <u xml:id="u-46.121" who="#FranciszekBlinowski">Komunikacja. Główne wytyczne planu na odcinku komunikacji dają się ująć w następujący sposób:</u>
          <u xml:id="u-46.122" who="#FranciszekBlinowski">1) Zwiększenie możliwości produkcyjnych kolei przez ich rozbudowę i wzmocnienie przepustowości linii kolejowych tak, aby koleje mogły przewieźć przeszło 2-krotnie większą masę towarów i ludzi.</u>
          <u xml:id="u-46.123" who="#FranciszekBlinowski">Kolej zbuduje 704 km nowych linii kolejowych, w tym drugą linię Warszawa–Śląsk przez Zawiercie, oraz linię Kielce–Żabno, która będzie łączyć Kielecczyznę z okręgiem hutniczym krakowskim. Ponadto zelektryfikuje się szereg linii, a także węzły kolejowe o wielkim natężeniu ruchu osobowego: warszawski, gdański i w znacznym stopniu górnośląski.</u>
          <u xml:id="u-46.124" who="#FranciszekBlinowski">2) Wydatne zwiększenie roli transportu samochodowego w całokształcie prac transportowych zarówno na odcinku przewozów towarowych, jak i osobowych.</u>
          <u xml:id="u-46.125" who="#FranciszekBlinowski">Udział transportu samochodowego w przewozie towarów wzrasta z 4% w 1949 r. aż na 22% w 1955 r., w przewozie zaś osób z 8% na 15%, co — rzecz jasna — oznacza potrzebę silnej rozbudowy parku samochodów ciężarowych i autobusów. Stosownie do tego park samochodów ciężarowych i autobusów wzrośnie w kraju pod koniec Planu dwukrotnie, liczba zaś autobusów, jeśli idzie o sam PKS, wyniesie 2.337. Pozwoli to obsłużyć w zasadzie wszystkie potrzeby szosowej komunikacji osobowej w kraju.</u>
          <u xml:id="u-46.126" who="#FranciszekBlinowski">Tak znaczny wzrost narodowego gospodarstwa samochodowego pociąga za sobą potrzebę, pod grozą zniszczenia maszyn, dalszej wybitnej poprawy stanu dróg kołowych. W związku z tym wybuduje się w planie 6.500 km nowych szos i przebuduje całkowicie na nawierzchnię ulepszoną 4.000 km. Na skutek tego długość ogólna dróg twardych wzrośnie z 97.000 km na 104.000 km, a równocześnie poprawi się ich przeciętny obecny stan.</u>
          <u xml:id="u-46.127" who="#FranciszekBlinowski">Dla właściwego wykorzystania możliwości przewozowych transportu samochodowego zostanie zwiększona czterokrotnie w porównaniu ze stanem obecnym ilość przyczep. Szczególne znaczenie dla usprawnienia gospodarki samochodowej będzie posiadało oparcie ich remontu na zasadzie wymienności zespołów oraz szeroka rozbudowa stacyj obsługi. Przyczyni się to do zwiększenia wydajności zarówno ludzi, jak i parku.</u>
          <u xml:id="u-46.128" who="#FranciszekBlinowski">3) Podniesienie znaczenia w naszym transporcie najtańszego rodzaju transportu — przewozów wodnych zarówno morskich, jak i rzecznych.</u>
          <u xml:id="u-46.129" who="#FranciszekBlinowski">Zgodnie z tym założeniem, gdy przewozy kolejowe wzrastają w przewozie towarów tylko o 75%, a osób o 90%, przewozy morskie towarów zwiększają się przeszło 3-krotnie w tono/km i w tonach. W tym celu stan floty morskiej wzrasta o 186% pod Względem ilościowym i o 208% w tonażu, który wyniesie na koniec Planu 623.000 DWT. Warto przypomnieć, że przed wojną ogólny tonaż Polski równał się tylko 102.000 BRT.</u>
          <u xml:id="u-46.130" who="#FranciszekBlinowski">Aktywizacja transportu wodnego śródlądowego wyrazi się zwiększonym z górą dwukrotnie przewozem towarów i osób na Wiśle i Odrze. Najdobitniejszym jednak wyrazem wielkiej roli, jaką odegra transport wodny w życiu naszego kraju w przyszłości, będzie budowa i wykończenie pierwszego etapu wielkiej drogi wodnej wschód–zachód, łączącej Odrę z Bugiem i dalej z Dnieprem, t. zn. krzyworoską rudę z polskim węglem.</u>
          <u xml:id="u-46.131" who="#FranciszekBlinowski">Jak widać chociażby z tego, co zostało powiedziane, transport nasz ulegnie w sześcioleciu głębokim przeobrażeniom, umożliwiającym mu sprawniejszą, bardziej giętką obsługę terenu całego kraju. Swoista, będąca wyrazem naszego zapóźnienia, jednostronność naszego transportu, polegająca na przewozie niemal całego ładunku koleją, zostanie przełamana. Wzrośnie ogromnie rola przewozów bliższych, świadcząca o żywszym tętnie życia gospodarczego. Równocześnie z tym wejdziemy mocno na szlak wielkich rozwiązań transportu wodnego.</u>
          <u xml:id="u-46.132" who="#FranciszekBlinowski">Obrót towarowy. Na tym odcinku nastąpi:</u>
          <u xml:id="u-46.133" who="#FranciszekBlinowski">1) Dalsza szybka rozbudowa handlu społecznego, objęcie przezeń niemal całości obrotów rynkowych w detalu, pozostawienie handlowi prywatnemu nieznacznego tylko odsetka obrotów detalicznych.</u>
          <u xml:id="u-46.134" who="#FranciszekBlinowski">Tendencja ta znajduje swój wyraz w przewidzianym wzroście obrotów detalu uspołecznionego o 238%, podczas gdy ogólne obroty handlu detalicznego zwiększą się tylko o 90%. Zważywszy, że już obecnie uspołeczniony handel detaliczny obejmuje około 70% obrotów, oznacza to niemal zupełne wyparcie z rynku handlu prywatnego.</u>
          <u xml:id="u-46.135" who="#FranciszekBlinowski">W związku z tym sieć uspołecznionego detalu zostanie rozbudowana 2-krotnie w porównaniu ze stanem w końcu roku 1949 i osiągnie stan blisko 88.000 placówek. Będą to placówki w zasadzie większe, gwarantujące prawidłowe rozmiary obrotów w stosunku do kosztów obsługi. Podstawowa ich część przypadnie na placówką MHD.</u>
          <u xml:id="u-46.136" who="#FranciszekBlinowski">Osiągnięte pod koniec Planu wskaźniki gęstości sieci będą następujące: w mieście — jeden sklep na 189 mieszkańców, na wsi na 405. Przy pozostawieniu sieci wiejskiej na tym samym poziomie, oznacza to likwidację w mieście nadmiernej ilości punktów sprzedażnych, nie posiadających uzasadnienia, istnienie których stanowi z punktu widzenia społecznego marnotrawstwo. Taki układ pozwoli zwiększyć wielkość obrotów, przypadających na jednego sprzedającego o 46%. Pozwoli również na podniesienie estetyki, kultury i higieny handlu, odbywającego się obecnie często w bardzo prymitywnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-46.137" who="#FranciszekBlinowski">2) Wzmocnienie więzi towarowej między miastem a wsią.</u>
          <u xml:id="u-46.138" who="#FranciszekBlinowski">Wzrost procentowy obrotów CRS wyniesie 152% w stosunku do roku 1949. Oznacza to nie tylko wydatne zwiększenie zaopatrzenia wsi, lecz również dalsze wypieranie elementów spekulanckich z handlu wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-46.139" who="#FranciszekBlinowski">Zwiększonemu potokowi towarów przemysłowych musi zgodnie z walką o towarowość rolnictwa odpowiadać wydatny wzrost skupu artykułów rolnych. Wzrost ten przewidziany jest na 140%. Skup społeczny obejmie w decydującym stopniu również takie artykuły, będące w znacznej mierze sferą działania skupu prywatnego, jak mleko, jaja, ziemniaki, a także, w poważnym zakresie, owoce i warzywa. Zakup tych artykułów będzie odbywał się na drodze kontraktacji i w innych formach planowego skupu, pozwalających oddziaływać planowo na drobnotowarową gospodarkę chłopską i wiązać ją z planem ogólnopaństwowym.</u>
          <u xml:id="u-46.140" who="#FranciszekBlinowski">Trzecią z charakterystycznych wytycznych planu na odcinku obrotu towarowego jest bardzo silna rozbudowa t. zw. żywienia zbiorowego. Ilość jego placówek zostanie rozbudowana do ca 11.000, a więc blisko 6-krotnie w stosunku do 1949 r. Będą one mogły zapewnić codzienne wyżywienie około 2,2 mln osób, to znaczy mniej więcej piątej części ludności pozarolniczej. Sieć ta winna znakomicie odciążyć pracę domową kobiet i stać się jednym z ważnych elementów wciągania ich do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-46.141" who="#FranciszekBlinowski">Po to, aby wykonać zadania Planu zarówno na odcinkach produkcji, jak również życia społecznego, kulturalnego i poprawy warunków bytowych mas pracujących, konieczne jest zrealizowanie wielkiego programu inwestycyjnego i w związku z tym silny rozwój produkcji budowlanej.</u>
          <u xml:id="u-46.142" who="#FranciszekBlinowski">Plan — jak to już cytowaliśmy — zakłada wzrost tej produkcji o 280%, a więc znacznie szybszy niż wzrost innych gałęzi wytwarzania. Rozwój będzie szedł po następujących liniach:</u>
          <u xml:id="u-46.143" who="#FranciszekBlinowski">1) szybszy wzrost budownictwa specjalnego, to znaczy budownictwa dla potrzeb przemysłu. Znajduje to swój wyraz w tym, że wskaźnik rozwojowy dla budownictwa specjalnego wynosi 394, a dla budownictwa typu montażowego aż 486, w związku z tym wzrośnie wydatnie liczba przedsiębiorstw budowlanych i powstanie szereg ich o typie wyspecjalizowanym w zakresie poszczególnych rodzajów budownictwa;</u>
          <u xml:id="u-46.144" who="#FranciszekBlinowski">2) dalszy wzrost znaczenia budownictwa uspołecznionego, które pod koniec Planu ma zrealizować 99,4% całego programu budowlanego;</u>
          <u xml:id="u-46.145" who="#FranciszekBlinowski">3) rozbudowa powiatowych, lokalnych przedsiębiorstw budownictwa wiejskiego i przedsiębiorstw remontowych w mieście — i wreszcie;</u>
          <u xml:id="u-46.146" who="#FranciszekBlinowski">4) podniesienie na wyższy poziom prac projektowych stanowiących najwęższe obecnie gardło realizacji programów inwestycyjnych — a to drogą 2-krotnego zwiększenia zatrudnienia w tych biurach, zwiększenia ich liczby oraz podniesienia na wyższy poziom organizacyjny ich pracy, posiadającej obecnie wiele niedostatków.</u>
          <u xml:id="u-46.147" who="#FranciszekBlinowski">Tak, Wysoka Izbo, w najogólniejszych zarysach, przedstawiają się najważniejsze założenia Planu i proporcje wewnątrz poszczególnych gałęzi, wytwarzający dochód narodowy.</u>
          <u xml:id="u-46.148" who="#FranciszekBlinowski">Przejdźmy z kolei do omówienia, jak rozłoży się cały wytworzony dochód i jak jego wzrost odbije się na poziomie życiowym narodu.</u>
          <u xml:id="u-46.149" who="#FranciszekBlinowski">Najpierw o rozdziale w przekroju klasowym.</u>
          <u xml:id="u-46.150" who="#FranciszekBlinowski">W roku 1949 udział sektora socjalistycznego w realizacji całości dochodu narodowego wynosił 55,7%, udział zaś jego w poszczególnych gałęziach gospodarki kształtował się następująco:</u>
          <u xml:id="u-46.151" who="#FranciszekBlinowski">— przemysł i rzemiosło — 87,7%, budownictwo — 84,4%, komunikacja i transport — 94,4%, handel — 62,3%.</u>
          <u xml:id="u-46.152" who="#FranciszekBlinowski">Wskaźniki przewidziane dla roku 1955 są następujące:</u>
          <u xml:id="u-46.153" who="#FranciszekBlinowski">— przemysł i rzemiosło — 98,8%, budownictwo — 95,6%, komunikacja — 98,2%, handel — 97,1%.</u>
          <u xml:id="u-46.154" who="#FranciszekBlinowski">Liczby te mówią, że poza rolnictwem zasadniczy problem okresu przejściowego: „kto kogo” zostanie rozstrzygnięty definitywnie. Elementy kapitalistyczne zostaną pokonane ostatecznie i usunięte całkowicie, bądź też zepchnięte na margines nie odgrywający istotnej roli w życiu i rozwoju narodu. Tym samym zostanie rozstrzygnięty całkowicie socjalistyczny charakter tych gałęzi produkcji, zniknie z nich całkowicie wyzysk, zniknie uprzywilejowanie w podziale dochodu na rzecz klas posiadających. Cały lub prawie cały wytworzony produkt przejdzie na rzecz społeczeństwa, na rzecz mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-46.155" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-46.156" who="#FranciszekBlinowski">W rolnictwie, gdzie istnieje najliczniejsza z klas wyzyskujących — kułactwo, będzie trwać proces ograniczania i wypierania, który również zmniejszy i na tym odcinku, w sposób nie dający się narazie wyznaczyć, realizację, a więc i udział w dochodzie, elementów kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-46.157" who="#FranciszekBlinowski">Założony w planie podział dochodu w przekroju klasowym jest konsekwentną realizacją postulatu budowy podstaw ustroju socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-46.158" who="#FranciszekBlinowski">Z kolei omówię rozłożenie dochodu na akumulację i na spożycie, ich wzajemny stosunek i ich wewnętrzną treść.</u>
          <u xml:id="u-46.159" who="#FranciszekBlinowski">Plan zakłada ogromny wzrost nakładów inwestycyjnych. W sumie osiągną one 6,1 biliona zł w cenach bieżących, przy 790 mld w całym Planie 3-letnim, przy czym tempo wzrostu ich jest takie, że nakłady inwestycyjne ostatniego roku stanowią blisko trzykrotną ilość (295%) nakładów w roku 1949 przy ogólnym wzroście dochodu narodowego tylko z górą 2 razy.</u>
          <u xml:id="u-46.160" who="#FranciszekBlinowski">Na skutek takiego założenia udział akumulacji w całości dochodu wzrasta względnie.</u>
          <u xml:id="u-46.161" who="#FranciszekBlinowski">Aby sobie wyrobić sąd o kierunku koncentracji nakładów inwestycyjnych, porównajmy strukturę całości nakładów w Planie z ich strukturą w 1949 r.</u>
          <u xml:id="u-46.162" who="#FranciszekBlinowski">Obraz jest następujący: udział przemysłu wzrasta z 40% na 42,9%, udział rolnictwa rośnie z 10,4% na 11,3%, udział budownictwa mieszkaniowego z 7% na 8,3%, udział urządzeń kulturalnych z 7,6% na 8,8%.</u>
          <u xml:id="u-46.163" who="#FranciszekBlinowski">Spada natomiast udział komunikacji, obrotu towarowego i budownictwa administracyjnego. Charakteryzując ten stan ogólny, można stwierdzić, że następuje koncentracja nakładów przede wszystkim na przemysł, w nim zaś przede wszystkim na przemysł środków produkcji, ciężar gatunkowy którego w całości inwestycji wyraża się 76% przy 75% w roku 1949. Tendencja ta, tendencja rozbudowy przede wszystkim przemysłu ciężkiego i przemysłów wydobywczych jest wyrazem ogólnej naszej polityki na odcinku przemysłu, zmierzającej do zapewnienia szybkiego wzrostu produkcji środków produkcji. Z tego względu nie może ona budzić zastrzeżeń. Warto przypomnieć. że Czechosłowacja, posiadająca nierównie silniej rozbudowany przemysł ciężki niż my, również na tym odcinku koncentruje lwią część swych nakładów inwestycyjnych. Podobnie Węgry.</u>
          <u xml:id="u-46.164" who="#FranciszekBlinowski">Nakreślony przez Plan program inwestycyjny jest zbyt wielki, aby można było wyliczać nawet zasadnicze tytuły. Miarą ich wielkości i jednocześnie zakresu prac niech będą cytowane liczby 723.000 mieszkań, co równa się mniej więcej dwom takim miastom, jak przedwojenna Warszawa, oraz 1.425 wielkich obiektów, z których 1.287 zostanie oddanych do użytku.</u>
          <u xml:id="u-46.165" who="#FranciszekBlinowski">Zwiększenie rozmiarów inwestycyj odbywa się w oparciu o równoległy, silny wzrost całego narodowego dochodu. Dlatego zwiększenie się procentowego udziału akumulacji nie oznacza spadku spożycia. Będzie to przecież dochód dwukrotnie zwiększony. Dlatego wzrostowi inwestycyj i zasobów towarzyszyć będzie równoległy wzrost funduszu spożycia. Wzrost spożycia konsumpcyjnego ludności czyli poziomu stopy życiowej mas pracujących wyniesie 60%. Pozwoli to zwiększyć wysokość płac realnych w oparciu o wzrost wydajności o 40%. Czym tłumaczy się ta pozorna niezgodność między 40% wzrostem płac a 60% wzrostem stopy życiowej? Tłumaczy się ona tym, że w międzyczasie wzrośnie silnie stan zatrudnienia, ludzie obecnie nie zarobkujący zaczną zarobkować. Oznacza to, że zwiększy się liczba zatrudnionych w rodzinie i jej dochód podniesie się wyżej niż wzrastająca płaca pracującego. Ponadto dokona się zapowiedziany w ustawie spadek cen artykułów masowego spożycia, co z kolei rozszerzy możliwości nabywcze rodziny pracującej.</u>
          <u xml:id="u-46.166" who="#FranciszekBlinowski">Jakże inny obraz i inny kierunek rozwoju przedstawia to w porównaniu z sytuacją w krajach kapitalistycznych, gdzie przy rosnącej drożyźnie płace utrzymują się w miejscu lub wzrastają w stopniu o wiele wolniejszym, w rezultacie czego ich poziom realny stale się obniża. Przykładem — kilkunastoprocentowy spadek płacy, który przyniosła pracującym Anglii dewaluacja funta lub spadek płacy realnej we Francji z górą o 30% w porównaniu z okresem przedwojennym.</u>
          <u xml:id="u-46.167" who="#FranciszekBlinowski">U nas poziom płac realnych już obecnie, biorąc pod uwagę płacę przeciętną, wydatnie przekroczył poziom przedwojenny. Stwierdzają to nawet publicyści kapitalistyczni. W cytowanym już „New York Herald Tribune” czytamy w numerze z 10 stycznia br.: „Prawie wszyscy zachodni dyplomaci w zasadzie przyznają dzisiaj, że przeciętnemu robotnikowi polskiemu jest obecnie pod względem ekonomicznym lepiej niż było przed wojną”. To „lepiej” zostanie w Planie 6-letnim zmienione na „znacznie lepiej”.</u>
          <u xml:id="u-46.168" who="#FranciszekBlinowski">Spójrzmy jak rośnie spożycie na głowę ludności niektórych ważniejszych artykułów. Spożycie mąki pszennej wzrośnie o 34%, masła o 155%, cukru a 26%, mięsa wieprzowego o 41%, tkanin i konfekcji bawełnianej o 41%, tkanin i konfekcji wełnianej o 38%, obuwia skórzanego o 76%, mydła o 71%, odbiorników radiowych o 311%. Warto porównać niektóre cyfry tego spożycia ze spożyciem przedwojennym. Weźmy dla przykładu cukier i mydło. Otrzymamy następujący obraz: w roku 1955 —cukier 23,6 kg na głowę ludności, w roku 1938 — 12,2 kg; mydło w roku 1938 — 1,6 kg, w roku 1955 — 3 kg.</u>
          <u xml:id="u-46.169" who="#FranciszekBlinowski">Cyfry te wskazują na znaczną poprawę przeciętnych warunków bytowych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-46.170" who="#FranciszekBlinowski">Nie osiągniemy jeszcze przeciętnej statystycznej przedwojennej stopy życiowej przodujących krajów kapitalistycznych, jak np. Niemcy czy Francja. Nie wolno jednak zapominać, że porównywanie przeciętnych statystyk daje bardzo wypaczony obraz rzeczywistego spożycia szerokich mas ludności. Wysokie przedwojenne spożycie przeciętne Niemiec, Francji czy Anglii tłumaczy się wysokim standartem życiowym warstw posiadających. Jeśli idzie o rzeczywistą przeciętną klasy robotniczej, to znajdowała się ona daleko w dole od przeciętnej ogólnej. Dodać również należy, że okres powojenny charakteryzuje się w krajach kapitalistycznych gwałtownym spadkiem stopy życiowej najszerszych mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-46.171" who="#FranciszekBlinowski">U nas zaś jest i będzie inaczej. U nas wskaźnik przeciętny odpowiada w przybliżeniu rzeczywistemu spożyciu przeciętnego pracującego, gdyż udział w dochodzie klas posiadających jest już, jeśli idzie o miasto, nieduży, a niedługo będzie się wyrażał nikłym tylko procentem.</u>
          <u xml:id="u-46.172" who="#FranciszekBlinowski">A jak jest u nich? U nich jest tak, że dochód bezpośredni pracujących, stanowiących np. w Anglii 88% ogółu ludności wynosi tylko niespełna 41% całego dochodu narodowego. Reszta to dochód klas posiadających. Taki sam lub zbliżony obraz jest we wszystkich krajach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-46.173" who="#FranciszekBlinowski">O poziomie rzeczywistym życia mas pracujących decyduje jednak nie tylko ich bezpośrednie spożycie indywidualne, lecz również rozmiary spożycia zbiorowego w najrozmaitszej postaci oraz poziom usług socjalnych, komunalnych itp.</u>
          <u xml:id="u-46.174" who="#FranciszekBlinowski">Od tej strony Plan przez szeroko zakrojone budownictwo najróżnorodniejszych urządzeń spożycia zbiorowego i wielki wzrost świadczeń kulturalnych przynosi dalszą wybitną poprawę ogólnego poziomu życia materialnego i kulturalnego narodu. Znajduje to swój wyraz w takich faktach jak:</u>
          <u xml:id="u-46.175" who="#FranciszekBlinowski">1) zbudowanie kosztem blisko 500 mld zł 723.000 nowych izb mieszkalnych o nowoczesnym, bardziej higienicznym i wygodnym dla mieszkańców urządzeniu, izb przeznaczonych przede wszystkim dla potrzeb rozbudowującego się przemysłu;</u>
          <u xml:id="u-46.176" who="#FranciszekBlinowski">2) rozbudowa w miastach, a przede wszystkim na przedmieściach, urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, elektrycznych i komunikacyjnych oraz rozbudowa zieleńców i parków w miastach, na co łącznie przeznacza Plan 187,2 mld zł;</u>
          <u xml:id="u-46.177" who="#FranciszekBlinowski">3) rozwiązanie kosztem wielomiliardowych nakładów kapitalnego dla Łodzi i Śląska problemu wody, co winno znakomicie podnieść warunki sanitarne i higieniczne;</u>
          <u xml:id="u-46.178" who="#FranciszekBlinowski">4) wzrost bibliotek o 10% i wydawnictw o 90,6%, świetlic o 84,5%;</u>
          <u xml:id="u-46.179" who="#FranciszekBlinowski">5) rozbudowa łóżek szpitalnych o 38,1%, liczby przychodni i ośrodków zdrowia o 99% do liczby 3.060;</u>
          <u xml:id="u-46.180" who="#FranciszekBlinowski">6) silna rozbudowa wczasów pracowniczych, które obejmą w końcu Planu ponad 1 mln pracowników, w czym ilość pracowników fizycznych — 741,5, a więc blisko pięciokrotnie więcej niż obecnie, czy wreszcie, aby wymienić tylko pozycje najważniejsze:</u>
          <u xml:id="u-46.181" who="#FranciszekBlinowski">7) wzrost ilości żłobków w miastach o 146%, a żłobków sezonowych na wsi do liczby 1.500, to jest 12-krotny.</u>
          <u xml:id="u-46.182" who="#FranciszekBlinowski">Omówiliśmy — Wysoka Izbo — najważniejsze założenia Planu w zakresie poszczególnych rozmiarów produkcji. Omówiliśmy następstwa ekonomiczne i społeczne tego wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-46.183" who="#FranciszekBlinowski">Z kolei o warunkach urzeczywistnienia tych wszystkich zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-46.184" who="#FranciszekBlinowski">Pierwszym z nich jest przede wszystkim wzrost zatrudnienia. Plan przewiduje wzrost tego zatrudnienia w całokształcie gospodarki socjalistycznej poza rolnictwem o 2,1 min ludzi, co stanowić będzie wzrost obecnego stanu o 60%, z tego sam przemysł zatrudnić ma z górą 1 mln. W rezultacie w końcowym roku Planu układ ludności poza rolnictwem winien ułożyć się w proporcji 14,3 i 12,8 przy obecnym stosunku 12 do 13. Wciągnięcie na przestrzeni tak krótkiego okresu czasu tak potężnej armii ludzi do pracy nie byłoby zupełnie możliwe bez wydatnego wzrostu zatrudnienia kobiet. Stąd też ilość ich przyjęta do pracy wyniesie połowę ogólnego naboru — 1,23 mln. Na skutek tego udział zatrudnienia kobiet w gospodarce socjalistycznej podniesie się do 33,5%. Pozostała ilość musi być pokryta przez męską młodzież miejską oraz przez poważny dopływ ze wsi.</u>
          <u xml:id="u-46.185" who="#FranciszekBlinowski">Rozwiązanie problemu dopływu tak wielkiej liczby ludzi do pracy, w czym zasadniczą część stanowić muszą pracownicy wykwalifikowani, wymaga rozbudowy, silnej rozbudowy szkolnictwa zawodowego zarówno pierwszego jak i drugiego stopnia, oraz podniesienia stopnia jego sprawności. Plan stawia w tym zakresie zadanie wypuszczenia 1 miliona absolwentów, 700.000 absolwentów I stopnia oraz 300.000 absolwentów II stopnia. Dla umożliwienia szkolnictwu zawodowemu wykonania tego zadania przewiduje się łączne nakłady na to szkolnictwo w wysokości 140 mld zł, a na rozbudowę burs 19,4 mld zł. W związku z tym nastąpi, z uwagi na zbyt szczupłe bilanse roczników młodzieżowych, ograniczenie ilości szkół średnich ogólnokształcących.</u>
          <u xml:id="u-46.186" who="#FranciszekBlinowski">Cały ten program szkoleniowy wymaga ogromnej energii działania dla swej realizacji, gdyż szkoły muszą wypuścić młodzież należycie przygotowaną do zawodu, obecna zaś praca szkół zawodowych daleka jest od stanu, który można by uznać za zadowalający.</u>
          <u xml:id="u-46.187" who="#FranciszekBlinowski">Drugą część trudności stanowić będzie 1,1 miliona młodzieży, która musi być wciągnięta do pracy poza szkołami. Będzie to wymagać zastosowania przemyślanych form zorganizowanego zaciągu siły roboczej ze wsi oraz rozbudowy szkół SPP. Sprawa ta będzie musiała znaleźć rozwiązanie, gdyż wieś w naszych warunkach przestała być macochą wysyłającą swe dzieci przymusem nędzy na „bandos” i na „sachsy”.</u>
          <u xml:id="u-46.188" who="#FranciszekBlinowski">Już dziś w całym szeregu przemysłów daje się odczuwać brak siły roboczej. Trudności, które zarysowują się na froncie siły roboczej, wysuwają jako czynnik decydujący o powodzeniu całego Planu silny wzrost wydajności pracy. Wydajność musi należycie wzrosnąć: w przemyśle o 66%, w budownictwie o 86%, w PGR o 90%, w komunikacji o 52%. Są to przy tym wskaźniki minimalne. Na przestrzeni Planu 3-letniego osiągnęliśmy ogólny wzrost wydajności sięgający 45%; w Związku Radzieckim na przestrzeni lat 1928–1936 przeciętny przyrost roczny wydajności, pracy w przemyśle wynosił 11%, co odpowiada wskaźnikowi założonemu u nas. Zadanie więc jakkolwiek nie łatwe posiada swoje pokrycie w doświadczeniach socjalistycznego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-46.189" who="#FranciszekBlinowski">Na to jednak, aby mogło być wykonane, musi wzrastać dalej entuzjazm mas w realizacji Planu, musi rozwinąć się jeszcze szerzej i pogłębić współzawodnictwo pracy i musi zostać zaprowadzony dalszy porządek w systemie płac.</u>
          <u xml:id="u-46.190" who="#FranciszekBlinowski">Ustawa o Planie 6-letnim mówi: „Należy wydatnie zwiększyć udział robotników wynagradzanych na zasadzie akordu, udoskonalić system akordowych i premiowych płac robotniczych, jak również system premiowania pracowników za wykonanie i przekraczanie planów produkcyjnych oraz obniżenie kosztów własnych. Należy upowszechnić stosowanie w przemyśle, budownictwie, komunikacji i rolnictwie średnio - progresywnych norm technicznych”.</u>
          <u xml:id="u-46.191" who="#FranciszekBlinowski">Zagadnienie norm mobilizujących wzrost wydajności jest ważne z uwagi na prawo gospodarki socjalistycznej, orzekające, że wzrost wydajności musi wyprzedzać wzrost płacy. Tymczasem przy wadliwie obliczonych normach, zwłaszcza, gdzie gra system progresji, musi wystąpić nieuchronnie zjawisko odwrotne.</u>
          <u xml:id="u-46.192" who="#FranciszekBlinowski">Uporządkowanie norm i akordów, poprawa dyscypliny organizacji pracy, podniesienie kwalifikacji i umiejętności pracy kryją w sobie niemałe rezerwy wydajności. Dla przykładu można przytoczyć, że blisko 60% robotników w przemyśle bawełnianym nie wykonuje systematycznie norm, podczas gdy 40% przekracza je, co wskazuje wyraźnie, że normy te są dobre i realne. Podciągnięcie niewykonujących normy robotników do poziomu normy drogą podniesienia ich kwalifikacji dałoby od razu w tym przemyśle z górą 20% wzrost ogólnej wydajności.</u>
          <u xml:id="u-46.193" who="#FranciszekBlinowski">Podstawowym jednakże warunkiem podniesienia wydajności pracy na poziom założony w Planie, bez którego nie może być mowy o jego wykonaniu, jest zastosowanie na szeroką skalę postępu technicznego, uzbrojenie naszego przemysłu, rolnictwa i budownictwa w nowoczesne metody pracy i nowoczesne narzędzia. Można rzec śmiało, że cały Plan, każdy poszczególny jego paragraf jest przesiąknięty tą myślą. Przy podawaniu każdego zadania mówi się natychmiast, co musi być i co będzie zrobione w zakresie postępu technicznego, aby to zadanie zostało wykonane.</u>
          <u xml:id="u-46.194" who="#FranciszekBlinowski">Powtórzenie wyliczonych w Planie zamierzeń w zakresie postępu technicznego jest oczywiście niemożliwe w ramach pobieżnego z konieczności referatu. Główne kierunki wytknięte dla postępu technicznego sprowadzają się do:</u>
          <u xml:id="u-46.195" who="#FranciszekBlinowski">a) mechanizacji pracy,</u>
          <u xml:id="u-46.196" who="#FranciszekBlinowski">b) automatyzacji procesów wytwórczych,</u>
          <u xml:id="u-46.197" who="#FranciszekBlinowski">c) elektryfikacji napędów i transportu,</u>
          <u xml:id="u-46.198" who="#FranciszekBlinowski">d) chemizacji procesów mechanicznych,</u>
          <u xml:id="u-46.199" who="#FranciszekBlinowski">e) zastępowania pracy periodycznej ruchem ciągłym lub inaczej upowszechniania t. zw. pracy potokowej,</u>
          <u xml:id="u-46.200" who="#FranciszekBlinowski">f) normalizacji procesów technologicznych i normalizacji tworzyw.</u>
          <u xml:id="u-46.201" who="#FranciszekBlinowski">Mechanizacja, zgodnie z socjalistyczną zasadą stwarzania coraz lżejszych, coraz mniej nużących warunków pracy, obejmie w szerokim zasięgu przede wszystkim prace najcięższe, wymagające znacznego wysiłku. Dlatego największy postęp mechanizacji dokona się w przemysłach takich, jak węglowy, hutniczy oraz na wyładunku w transporcie; ponadto — w budownictwie z uwagi na jego ogromny program produkcyjny, którego wykonanie wymagałoby takiej ilości ludzi, jakiej nie moglibyśmy znaleźć w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-46.202" who="#FranciszekBlinowski">Do górnictwa zostanie wprowadzony szereg nowoczesnych maszyn, jak wiertarki półautomatyczne, ładowarki, transportery zgrzebłowe, kombajny. Miarą stopnia mechanizacji górnictwa może być choćby to, że na ogólną ilość 500 ścian w kopalniach na 220-tu będą w końcu Planu zastosowane kombajny, maszyny dokonujące wrębu i od razu ładujące węgiel na transporter.</u>
          <u xml:id="u-46.203" who="#FranciszekBlinowski">W hutnictwie zastosuje się wagony samowyładowcze, zwiększy się ilość suwnic, dźwigów, żurawi, skipów i innych maszyn, równocześnie z tym główne napędy walcownicze zostaną zelektryfikowane w 91%.</u>
          <u xml:id="u-46.204" who="#FranciszekBlinowski">W budownictwie mechanizacja obejmie 47% robót ziemnych, 90% transportu pionowego, 71% przygotowania zapraw, 89% przygotowania betonu. Charakterystyczna dla budownictwa naszego przedwojennego postać koźlarza zniknie całkowicie z rusztowań naszych budów.</u>
          <u xml:id="u-46.205" who="#FranciszekBlinowski">Na to, aby przyswoić naszemu przemysłowi, rolnictwu i innym dziedzinom gospodarki zdobycie postępu technicznego, musi się wzmóc i usprawnić praca naszych instytutów naukowo-badawczych. Toteż ustawa mówi: „W rozwoju przemysłu należy jak najszerzej wykorzystać pracę instytutów naukowo-badawczych. Instytutom tym należy wyznaczyć jako zasadnicze zadania opracowanie środków dotyczących polepszenia procesów technologicznych, podjęcia nowych produkcji, polepszenia jakości wyrobów, a także zastosowanie materiałów zastępczych. Instytuty naukowo-badawcze winny w coraz szerszym zakresie dokonywać prac na skalę półtechniczną w powiązaniu z pracami projektowymi i konstrukcyjnymi przemysłu. Nakłady inwestycyjne na rozwój instytutów naukowo-badawczych przemysłu wyniosą 26 mld zł w cenach z 1950 r.”.</u>
          <u xml:id="u-46.206" who="#FranciszekBlinowski">Rekonstrukcja techniczna produkcji i wprowadzenie na szeroką skalę postępu technicznego wymaga dwu warunków:</u>
          <u xml:id="u-46.207" who="#FranciszekBlinowski">1) zwiększenia szybko ilości inżynierów i techników zdolnych wprowadzić i stosować postęp,</u>
          <u xml:id="u-46.208" who="#FranciszekBlinowski">2) wykonania zamierzonych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-46.209" who="#FranciszekBlinowski">Stąd też problem kadry inżyniersko-technicznej, walki o jej wzrost zastał wysunięty z całą siłą przez IV i V Plenum KC PZPR jako jedno z palących zadań okresu. Plan przewiduje wypuszczenie w ciągli 6 lat 146.000 absolwentów szkół wyższych, w czym inżynierów — 59.110. Ta druga liczba jest trzykrotnie wyższa od stanu obecnego. Politechniki będą musiały uczynić wszystko, aby liczby te nie pozostały na papierze.</u>
          <u xml:id="u-46.210" who="#FranciszekBlinowski">W tym samym stopniu, w jakim wykonanie programów produkcji zależy od wykonania programu inwestycyjnego, wykonanie tego ostatniego zależy od nagromadzenia przez produkcję zasobów, t. zn. od akumulacji, ta zaś ostatnia od wysokości kosztów własnych. Stąd czynnikiem warunkującym wykonanie Planu jest wydatne obniżenie obecnych kosztów wytwarzania, bez czego zaplanowane inwestycje nie znalazłyby pokrycia.</u>
          <u xml:id="u-46.211" who="#FranciszekBlinowski">Wykonanie połowy programu inwestycyjnego (3 bil. złotych) musi się dokonać przez zdobycie środków właśnie na tej drodze. W tym celu przemysł musi obniżyć koszty o 17%, budownictwo o 26%, komunikacja o 17%. Przy tym stanie rzeczy walka o obniżkę zużycia materiałowego i innych kosztów, walka o przyśpieszenie obiegu środków obrotowych, o pogłębienie rozrachunku gospodarczego nabiera podstawowego znaczenia na cały okres Planu jako generalne wskazanie dla kierownictwa wszystkich przedsiębiorstw uspołecznionych, które stają się coraz bardziej najważniejszym i decydującym źródłem ogólnonarodowej akumulacji.</u>
          <u xml:id="u-46.212" who="#FranciszekBlinowski">Czy norma obniżania kosztów na przestrzeni 6 lat jest duża czy mała? Nie mamy doświadczenia polskiego, które by nam tę rzecz należycie ilustrowało. Zresztą doświadczenia nasze nie mogą być miarodajne, gdyż walka o obniżkę kosztów nie weszła jeszcze w krew i w żyły kierownictwa naszych przedsiębiorstw. Pracują one lepiej lub gorzej, w ogromnej jednak większości oceniają rezultaty swej pracy jednym tylko wskaźnikiem — wykonaniem planu produkcyjnego. Natomiast drugi, syntetyzujący gospodarkę całego zakładu wskaźnik kosztu własnego nie jest jeszcze należycie doceniany. Planowanie finansowe jest dotychczas najsłabszym ogniwem naszego planowania.</u>
          <u xml:id="u-46.213" who="#FranciszekBlinowski">Co jednak mówi doświadczenie radzieckie? Związek Radziecki, gdzie możliwości obniżenia kosztów są wyczerpane w o wiele wyższym stopniu niż u nas, założył w planie na lata 1946–1950 następujące obniżenie kosztów: w przemyśle o 17%, w budownictwie o 12%, w komunikacji o 18%, w praktyce szereg przemysłów uzyskał tam obniżkę kosztów o ponad 15% w ciągu dwu lat.</u>
          <u xml:id="u-46.214" who="#FranciszekBlinowski">Opierając się na tych liczbach należy uznać wskaźniki naszego Planu za słuszne i wykonalne.</u>
          <u xml:id="u-46.215" who="#FranciszekBlinowski">Takie są warunki wykonania Planu o charakterze ekonomicznym. Jak widzimy, większość z nich sprowadza się do formuły: zastosować nowe, postępowe, odpowiadające socjalistycznemu charakterowi naszej produkcji formy i metody pracy, podnosząc jednocześnie jej kulturę, co winno wyrażać się we wzmocnionej trosce o stan i pełniejsze wyzyskanie maszyn, pomieszczeń i urządzeń produkcyjnych oraz w walce o coraz lepszą, coraz wyższą jakość wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-46.216" who="#FranciszekBlinowski">Ogólnym warunkiem społeczno-politycznym jest dźwignięcie na wyższy poziom walki klasowej i wychowanie w szybkim tempie nowych socjalistycznych kadr, setek tysięcy ludzi, przenikniętych ideą marksizmu - leninizmu, wiernych ludowi, związanych z ludem i oddanych budownictwu socjalistycznemu.</u>
          <u xml:id="u-46.217" who="#FranciszekBlinowski">Nie można wykonać Planu bez uchronienia majątku narodowego przed atakami wroga klasowego, który będzie usiłował w najrozmaitszy sposób niszczyć nasze siły wytwórcze i wszelkimi sposobami opóźniać nasz marsz naprzód — bez wzmożenia czujności rewolucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-46.218" who="#FranciszekBlinowski">Nie można budować podstaw socjalizmu, nie wypierając konsekwentnie elementów kapitalistycznych z zajmowanych pozycji wszystkimi dźwigniami władzy ludowej, aż do pełnej w konsekwencji ich likwidacji jako klasy.</u>
          <u xml:id="u-46.219" who="#FranciszekBlinowski">O powodzeniu wszystkich zamierzeń zadecydują ludzie, Plan bowiem to ujęty w konkretnym wyrażeniu cyfrowym program działania milionowych mas. Mimo ogromu piętrzących się na drodze Planu trudności najrozmaitszego typu — materiałowych, technicznych i innych będzie on wykonany, jeśli zapadnie głęboko w serce i umysły mas pracujących Polski, jeśli jego wykonanie stanie się punktem ambicji robotników, chłopów pracujących i inteligencji pracującej.</u>
          <u xml:id="u-46.220" who="#FranciszekBlinowski">Wzrost świadomości politycznej i aktywności produkcyjnej mas oraz ich inicjatywy — oto główny i najważniejszy warunek wykonania Planu. Plan ten będzie z całą pewnością wykonany, gdy miliony ludzi będą codziennie szukać u siebie, na miejscu pracy nowych rezerw produkcyjnych i nowych źródeł oszczędności, a kierownictwo polityczne i gospodarcze potrafi szybko i sprawnie dojrzeć i rozpowszechnić każdą myśl twórczą i inicjatywę.</u>
          <u xml:id="u-46.221" who="#FranciszekBlinowski">Wysoka Izbo! Uchwalenie przez Sejm Planu 6-letniego będzie wielkim wydarzeniem w życiu polskiego narodu. Zbiega się ono z 6-tą rocznicą Manifestu PKWN, który zapoczątkował nową drogę rozwojową naszego narodu, wyzwolonego dzięki zwycięstwu Armii Radzieckiej nad siłami faszyzmu. Plan 6-letni stanowi dalsze konsekwentne rozwinięcie wskazań Manifestu Lipcowego i dalszy ważny etap na drodze rozwoju wytkniętej przez ten Manifest, drodze do ustroju dobrobytu, kultury i radości życia najszerszych mas.</u>
          <u xml:id="u-46.222" who="#FranciszekBlinowski">Można mieć pewność, że przejdziemy zwycięsko ten etap, tak jak przeszliśmy wszystkie poprzednie, gdyż opieramy się o wszechstronną pomoc Związku Radzieckiego i doświadczenia przodującej partii klasy robotniczej WKP(b).</u>
          <u xml:id="u-46.223" who="#FranciszekBlinowski">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu wnoszę o przyjęcie ustawy o Planie 6-letnim wraz z poprawkami, treść których została obywatelom posłom rozdana.</u>
          <u xml:id="u-46.224" who="#komentarz">(Huczne i długotrwałe oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#WacławBarcikowski">Ogłaszam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 20 min, 15 do godz. 21 min. 10.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#WacławBarcikowski">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#WacławBarcikowski">Otwieram rozprawę. Głos ma poseł Wycech.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#CzesławWycech">Wysoki Sejmie! Po przeczytaniu ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na lata 1950–1955 w umyśle ludzkim zjawia się mnóstwo liczb i porównań. I niejeden może się zgubić w gąszczu liczb, jak niejednokrotnie podróżny gubi się w gąszczu drzew leśnych: widzi pojedyncze drzewa, nie widzi lasu jako całości.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#CzesławWycech">Słusznie też zwrócił uwagę Obywatel Prezydent Bierut, że w Planie 6-letnim nie można widzieć jedynie liczb, lecz poprzez nie trzeba widzieć człowieka, trzeba widzieć wysiłek gospodarczy i ludzki. Plan 6-letni jest mobilizacją sił społecznych naszego kraju oraz mobilizacją środków technicznych i gospodarczych do przekształcenia oblicza społeczno-gospodarczego i kulturalnego Polski, a liczby w nim przytoczone są miarą wysiłku ludzkiego i miarą nakładu środków w tym wielkim rewolucyjnym i historycznym bez przesady procesie przekształcania naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#CzesławWycech">Kiedy czytałem referaty Wicepremiera Minca, ob. Nowaka oraz słuchałem wywodów Ministra Jędrychowskiego o obliczu Polski w końcu Planu 6-letniego, to mimo woli przychodziły mi na myśl słowa Stefana Żeromskiego o Polsce szklanych domów, postępu i szczęśliwości.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#CzesławWycech">Jednak przedłożony Plan 6-letni to nie marzenie i to nie sen o Polsce szczęśliwości, lecz ciężka walka i ciężka praca o budowę ustroju socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#CzesławWycech">Wizja Polski sprawiedliwej mogła powstać w umyśle wielkiego pisarza, lecz nowy ustrój społeczny może być zrealizowany tylko na drodze pracy i walki zorganizowanych mas ludowych.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#CzesławWycech">Wrogowie Polski Ludowej starali się osłabić znaczenie Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#CzesławWycech">Plan 6-letni — to mobilizacja środków technicznych i gospodarczych oraz sił ludzkich do wielkiego budownictwa, to realny i konstruktywny roboczy plan do wykonania na co dzień. I będzie wykonany tak, jak był wykonany i to z przekroczeniem Plan 3-letni.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#CzesławWycech">Plan ten będzie zrealizowany dlatego, że władza w kraju spoczywa w ręku zorganizowanych mas ludowych, którym przewodzi rewolucyjna klasa robotnicza i jej Partia. Plan ten będzie zrealizowany, bo mamy pomoc gospodarczą i przykład potężnego Związku Radzieckiego, z którym wiąże nas sojusz polityczno-gospodarczy, kulturalny i wojskowy. Plan ten będzie wykonany, bo na jego usługi staną masowo nowe maszyny i narzędzia, które zwielokrotnią wielki wysiłek zdyscyplinowanych mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#CzesławWycech">Zorganizowane i zdyscyplinowane masy ludowe miast i wsi razem z potężną kadrą fachowców wyposażonych we współczesną naukę i wiedzę techniczną, uzbrojonych w nowoczesne potężne narzędzia i maszyny — stają do pracy w budowie ustroju pełnej sprawiedliwości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#CzesławWycech">Plan 6-letni to plan dwu rewolucji — rewolucji społeczno-gospodarczej i rewolucji kulturalnej. Obie są z sobą organicznie związane i jedna z drugiej wyrasta.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#CzesławWycech">Rewolucja gospodarcza — to likwidacja pozostałości kapitalistycznych w rolnictwie i przemyśle oraz uspołecznienie drobnotowarowej wytwórczości i obrotu towarowego. Oba te cele prowadzą do likwidacji wyzysku człowieka przez człowieka oraz przejścia do wyższych, bardziej wydajnych, społecznych form gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#CzesławWycech">Plan 6-letni stawia sobie wielkie historyczne zadania przekształcenia Polski rolniczej na przemysłową, co oznaczać będzie olbrzymi postęp techniczno-gospodarczy, społeczny i kulturalny. Na usługi człowieka staną dwa potężne wytwory umysłu ludzkiego: nauka i technika, które przeżywają i przerastają swym ogromem i wielkością jednostkę ludzką — ich twórcę. One to będą uwielokrotniać wysiłek mas ludzkich w tworzeniu nowych wartości.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#CzesławWycech">W uspołecznionym i uprzemysłowionym kraju pracować będzie dla dobrobytu mas maszyna, technika na usługach wolnego człowieka pracy — świadomego i, ofiarnego twórcy nowej epoki.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#CzesławWycech">Zawarte w tej ustawie szeregi liczb, świadczące o wzroście ilości maszyn do wytwarzania środków produkcji i środków spożycia, ten wzrost surowców, ten olbrzymi wzrost zatrudnienia robotników tylko w przemyśle z 900.000 przed wojną do prawie 3 milionów, ten potężny wzrost mechanicznej siły w rolnictwie — wszystko to świadczy, że ustokrotnia się strumienie towarowe kraju, że wzrośnie dobrobyt i postęp.</u>
          <u xml:id="u-49.14" who="#CzesławWycech">Plan Rządu przekształcenia Polski na kraj przemysłowy my ludowcy witamy ze szczególnym uznaniem i radością, bo widzimy w nim gwarancję dźwignięcia wsi na wyższy poziom kulturalny. Powstanie w kraju potężnych ośrodków przemysłowych, ośrodków robotniczych to odpływ z przeludnionej wsi milionów zbędnej ludności, duszącej się w ciemnych chatach i stłoczonej na wąskich zagonach. Uprzemysłowienie kraju, powstawanie nowych ośrodków przemysłowych to zacieśnienie sojuszu robotniczo-chłopskiego, to wzrost siły władzy ludowej.</u>
          <u xml:id="u-49.15" who="#CzesławWycech">Uprzemysłowienie Polski oznacza przyśpieszenie maszynizacji rolnictwa oraz elektryfikacji i mechanizacji wsi, a to uczyni, pracę chłopa wydajniejszą, a życie radośniejszym i lżejszym. Odciążenie chłopa ze straszliwego przygniotu prymitywu pracy fizycznej przyczyni się do rozwoju oświaty i kultury na wsi.</u>
          <u xml:id="u-49.16" who="#CzesławWycech">Dokonane i wciąż jeszcze dokonywujące się przeobrażenia polityczne i społeczno-gospodarcze stwarzają pomyślne warunki dla rozwoju oświaty i kultury, dla przebiegu rewolucji kulturalnej. Potwierdzeniem tej tezy są duże osiągnięcia Polski Ludowej na odcinku kulturalnym, potwierdzeniem jej są pomyślne warunki, jakie stwarza Plan 6-letni dla rozwoju oświaty i kultury.</u>
          <u xml:id="u-49.17" who="#CzesławWycech">Jakie zadania w planie rewolucji kulturalnej stawia przed władzami i społeczeństwem ustawa o Planie 6-letnim?</u>
          <u xml:id="u-49.18" who="#CzesławWycech">Oświata i kultura były dotychczas przywilejem bogatych. W Planie 6-letnim nakreślono szeroki plan upowszechnienia oświaty i kultury oraz wciągnięcia najszerszych mas do procesów twórczości kulturalnej. Oświata i kultura staną się codzienną potrzebą mas społecznych jak chleb, ubranie i mieszkanie. Plan 6-letni dąży z jednej strony do udostępnienia masom zdobycia oświaty i kultury, a z drugiej do ich wychowania do tego, ażeby w pełni umiały korzystać z dobrodziejstw dorobku kulturalnego, aby umiały go tworzyć na najwyższym poziomie. Chodzi o to, żeby książka w bibliotece była w żywym obiegu, by jej kartki i okładki były wytarte przez czytelnika, a nie nowiutkie; chodzi o to, ażeby wiejskie sale teatralne i kina pęczniały od nadmiaru widzów, chodzi o to, by pulsowały życiem świetlice i domy kultury, by przed wystawami objazdowymi tłoczyli się żądni wiedzy ludzie.</u>
          <u xml:id="u-49.19" who="#CzesławWycech">Wielowiekowe rządy szlacheckie, a potem obszarniczo-kapitalistyczne utrzymywały lud w ciemnocie i ubóstwie, spychały masy na pozycje bierności w zakresie spożywania dóbr kulturalnych i w procesie ich tworzenia. Plan 6-letni dąży do szerokiej rozbudowy systemu upowszechnienia kultury i wciągnięcia możliwie najszerszych mas do twórczości kulturalnej. Na tej drodze ożywi się życie umysłowe i społeczne kraju, wzbogaci się nasza kultura; ożywi się „głucha” prowincja, ożywi się wieś.</u>
          <u xml:id="u-49.20" who="#CzesławWycech">Rozwój systemu oświaty powszechnej, którego główne ogniwo stanowi szkoła podstawowa, spełnia wielkie zadanie w podnoszeniu poziomu kulturalnego kraju, a wsi w szczególności. Jednak musi to być szkoła dobra; tymczasem szkoła powszechna posiadała wadliwą strukturę organizacyjną, wyrażającą się podziałem szkół na stopnie z przewagą szkół niżej zorganizowanych o 1 i 2 nauczycielach, które były surogatem szkoły powszechnej, często wręcz jej fikcją. Ten ustrój krzywdził straszliwie wieś. Plan 6-letni usuwa tę niesprawiedliwość, upowszechniając szkołę z pełnym, najwyższym, programem nauczania. Na wsi przed wojną 49,1% uczniów uczęszczało do szkół o 1 i 2 nauczycielach; w końcu Planu 6-letniego do tych szkół będzie uczęszczało już tylko 13% uczniów, lecz i oni będą mieli, w odróżnieniu od stosunków przedwojennych, możność ukończenia szkoły o pełnym programie, w sąsiednich obwodach.</u>
          <u xml:id="u-49.21" who="#CzesławWycech">Wielkim osiągnięciem Planu 6-letniego będzie obniżenie ilości uczniów na jednego nauczyciela do 40, a na wsi jeszcze mniej. Podniesie to wydajność pracy szkolnej, podniesie wartość naukową i wychowawczą szkoły, tym bardziej, że będzie ona należycie wyposażona.</u>
          <u xml:id="u-49.22" who="#CzesławWycech">Realizacja tej głębokiej reformy wymagać będzie wzrostu etatów nauczycielskich o 30.893 oraz wykształcenia 52.820 nowych nauczycieli dla uzupełnienia kadr. Wysiłek to ogromny, spowoduje on przewrót w stosunkach oświatowych wsi. Postanowienie to Planu 6-letniego powita wieś z najwyższym uznaniem.</u>
          <u xml:id="u-49.23" who="#CzesławWycech">Drugim fundamentalnym założeniem Planu 6-letniego w dziedzinie oświaty jest akcja w zakresie stworzenia wielkiej kadry inteligencji technicznej oraz kadry pracowników kulturalno-oświatowych. Zwiększenie kadry inteligencji technicznej mieć będzie doniosłe znaczenie nie tylko dla życia gospodarczego, lecz i kulturalno-oświatowego. W szczególności z dobrodziejstw tych korzystać będzie wieś polska. Rozwój gospodarczy i kulturalny wsi przebiegać będzie szybciej i w zupełnie innym kierunku, gdyż przybędzie do niej tysiące traktorzystów, mechaników, agrobiologów, księgowych, sklepowych, mleczarzy, pielęgniarek, felczerów, lekarzy, nauczycieli, techników kinowych, artystów objazdowych itp.</u>
          <u xml:id="u-49.24" who="#CzesławWycech">Plan 6-letni przewiduje olbrzymi wzrost kadry inteligencji technicznej oraz kadry pracowników kulturalnych z wykształceniem średnim i wyższym. Ze szkolnictwa zawodowego I stopnia przybędzie krajowi 709.000 absolwentów, ze szkolnictwa II stopnia — 300.000 absolwentów. Na kursach I i II stopnia zostanie przeszkolonych 336.000 kwalifikowanych robotników. Szkolnictwo średnie ogólnokształcące dostarczy ponad 150.000 absolwentów. Do szkół przybędzie nowa kadra nauczycieli w liczbie 95.000 osób. Szkoły wyższe dadzą 140.000 absolwentów. Razem w ciągu Planu 6-letniego przybędzie krajowi ponad półtoramilionowa kadra inteligencji technicznej i kadra pracowników kulturalno-oświatowych. Ta potężna armia techników, pracowników kulturalnych i nauczycieli usunie z naszego życia zacofanie i upośledzenie, a w oparciu o nowoczesne środki techniki gospodarczej i techniki kulturalno-oświatowej stworzy nowe oblicze Polski, jako kraju postępu, kultury i dobrobytu.</u>
          <u xml:id="u-49.25" who="#CzesławWycech">Następnym kamieniem węgielnym ludowej polityki oświatowo-kulturalnej jest wielka akcja stworzenia w kraju demokratycznej, twórczej atmosfery kulturalnej. Gdy roślina ma dobrą glebę oraz dogodny i słoneczny klimat, szybko się rozwija, daje cudowny kwiat i pożyteczny owoc. Człowiek dla swego twórczego rozwoju potrzebuje dogodnych warunków materialnych oraz odpowiedniej atmosfery kulturalnej, a w szczególności kultury artystycznej.</u>
          <u xml:id="u-49.26" who="#CzesławWycech">W jej blaskach potężnieje i rośnie człowiek. Dlatego nasze Ludowe Państwo przywiązuje ogromną wagę do rozwoju życia kulturalno-artystycznego. Tworzy gęstą sieć placówek kulturalnych, by na tej drodze krzesać w masach entuzjazm w twórczej pracy budowy nowego ustroju społecznego. W latach 1950–1955 liczba kin miejskich wzrośnie z 503 do 789., a wiejskich z 600 do 3.300; liczba teatrów stałych i objazdowych wzrośnie z 96 na 137; liczba domów kultury z 51 do 161; świetlic z 18.000 na 28.600; klubów z 109 do 179.</u>
          <u xml:id="u-49.27" who="#CzesławWycech">Liczba bibliotek szkolnych i powszechnych wyniesie 32.555 z 23,8 min książek; biblioteki powszechne w liczbie 3.984 mieć będą 33.000 punktów bibliotecznych.</u>
          <u xml:id="u-49.28" who="#CzesławWycech">Liczba muzeów wzrośnie ze 139 na 187, a liczba archiwów z 71 na 291.</u>
          <u xml:id="u-49.29" who="#CzesławWycech">Ale tak jak w każdej wsi nie może być szkoły średniej, a w każdym mieście powiatowym uniwersytetu, tak nie może być w każdej miejscowości stałego teatru czy symfonicznej orkiestry. Dlatego Państwo popiera wędrowne ekipy teatralne, orkiestralne, ruchome wystawy, a następnie popiera rozwój amatorskiego ruchu artystycznego: teatralnego, muzycznego, śpiewaczego, malarstwa i plastyki itp. Plan 6-letni przewiduje wzrost liczby kierowników i instruktorów ruchu amatorskiego do 38.300. Oddadzą oni wielkie usługi w rozwoju artystycznego ruchu.</u>
          <u xml:id="u-49.30" who="#CzesławWycech">Rewolucja kulturalna nie ogranicza się do tworzenia ram szeroko rozgałęzionego systemu upowszechnienia oświaty, nauki i sztuki, lecz obejmuje swym zasięgiem akcję tworzenia nowych wartości kulturalnych. W ustroju kapitalistycznym troskę o tworzenie kultury na najwyższym poziomie kładziono głównie na barki instytutów naukowych w szkołach akademickich czy towarzystw naukowych z nimi związanych. Burzliwy rozwój naszego życia gospodarczego i kulturalnego oraz konieczność oparcia go o naukowe podstawy spowodowały powstanie licznych instytutów badawczo-naukowych pozauczelnianych, związanych z instytucjami gospodarczymi i kulturalnymi. Już obecnie w pierwszym roku Planu 6-letniego mamy ponad 30 instytutów badawczo-naukowych. Mają one wysoki budżet, sięgający ponad 8 miliardów zł rocznie, a więc mają dogodne warunki dla prowadzenia badań naukowych. Rozwijają się również licznie nowe uczelniane instytuty naukowe i zespoły katedr, współpracujące z warsztatami produkcji w realizowaniu planów.</u>
          <u xml:id="u-49.31" who="#CzesławWycech">Jeśli zważymy, że w kraju działa 68 szkół wyższych i akademickich, że mamy poza uczelniami ponad 30 instytutów badawczo-naukowych, związanych z życiem gospodarczym i kulturalnym, że na etatach państwowych we wszystkich instytucjach naukowych i szkołach wyższych pracuje 21.622 pracowników nauki, to dojdziemy do wniosku, że dopiero Ludowa Polska stworzyła dogodne warunki dla rozwoju nauki. A fakt, że zdecentralizowano sieć szkół akademickich i placówek naukowych, a fakt, że Białystok, Olsztyn, Katowice, Częstochowa czy Toruń posiadają wyższe uczelnie — przyczyni się do ożywienia życia umysłowego całego kraju. Powstaną nowe ogniska naukowe i kulturalno-artystyczne w rejonach dotychczas zaniedbanych. Ożywi się życie kulturalne regionów, zniknie do niedawna istniejąca t. zw. głucha prowincja.</u>
          <u xml:id="u-49.32" who="#CzesławWycech">Polska rośnie bogactwem duchowym ludzi, bogactwem nauki. Państwo otacza opieką twórców kultury artystycznej, literatów, pisarzy, rzeźbiarzy, muzyków, artystów.</u>
          <u xml:id="u-49.33" who="#CzesławWycech">Lecz obok naukowców i artystów w tworzeniu kultury biorą udział szerokie masy racjonalizatorów, wynalazców, samorodnych pisarzy i artystów ujawniających swe talenty w masowym ruchu artystycznym. Biorą w tym ruchu twórczym udział masy chłopskie i robotnicze.</u>
          <u xml:id="u-49.34" who="#CzesławWycech">Tworzy się w Polsce nowe oblicze kultury w oparciu o zasady sprawiedliwości społecznej i zasady socjalistycznego poglądu naukowego. Postępowi naukowcy, artyści i pisarze zrywają z formalizmem i idealizmem, który usiłuje oderwać człowieka od budowy socjalistycznego ustroju i przenieść go w świat spekulacji umysłowej, natomiast uczeni i artyści stają razem z ludem do pracy w budowaniu nowej kultury w ustroju socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-49.35" who="#CzesławWycech">Walka narodu polskiego o nową kulturę jest jednym ogniwem w potężnym łańcuchu walki mas pracujących całego świata o stworzenie nowej kultury i nowej moralności opartej o fundamenty nauki, sprawiedliwości społecznej i wolności,. Ta praca i walka o tworzenie nowej kultury nie ma nic wspólnego z pięknoduchostwem szlachetnych marzycieli i entuzjastów dobra, prawdy i piękna, oderwanych od życia i nie umiejących go ulepszyć, lecz rodzi się ona z podłoża klasowych walk o społeczne i narodowe wyzwolenie ludu polskiego, powiązanego współpracą z innymi walczącymi narodami. Walka o nową kulturę jest organicznie związana z walką o przebudowę społeczno-gospodarczą naszego kraju i walką o pokojowe współżycie narodów.</u>
          <u xml:id="u-49.36" who="#CzesławWycech">Plan 6-letni budowy podstaw socjalizmu stwarza w naszym kraju potężną bazę ekonomiczno-techniczną, co razem z władzą w rękach robotników i chłopów stwarza dogodne warunki dla tworzenia nowej kultury i, jej upowszechnienia wśród szerokich mas ludowych.</u>
          <u xml:id="u-49.37" who="#CzesławWycech">Uchwalając obecny Plan 6-letni jesteśmy świadomi, że stanowimy nierozerwalną nić łączącą ludowe państwa od morza Bałtyckiego do morza Chińskiego, od Łaby po Jang-Tse-Kiang, że jesteśmy we froncie walczących o nową epokę rewolucyjnych i postępowych sił, którym przewodzi potężny i zwycięski Związek Radziecki.</u>
          <u xml:id="u-49.38" who="#CzesławWycech">Uchwalając dzisiejszy Plan przebudowy społecznej Polski pamiętamy, że już 40% ludów świata dzięki zwycięstwu sił Rewolucji Październikowej buduje nowe ustroje w swych ludowych państwach. A przecież poza ludowymi państwami w państwach kapitalistycznych rewolucyjna klasa robotnicza i sprzymierzone z nią masy chłopskie walczą o obalenie kapitalizmu, walczą o stworzenie nowej kultury.</u>
          <u xml:id="u-49.39" who="#CzesławWycech">Powstałe po drugiej wojnie światowej międzynarodowe organizacje polityczne, zawodowe, młodzieżowe, kobiece, wyznające zasady internacjonalizmu i konsekwentnie stojące na stanowisku antykapitalistycznym, tworzą dziś potężną siłę światową w walce o pokój i demokrację. Walczą one o stworzenie w całym świecie nowej kultury, opartej o socjalistyczne zasady sprawiedliwości i nowej moralności; wypływającej z pokojowego współżycia ludów świata.</u>
          <u xml:id="u-49.40" who="#CzesławWycech">Temu pochodowi rewolucyjnych sił w święcie przewodzi zwycięski Związek Radziecki. Postęp gospodarczy i kulturalny w Związku Radzieckim i w państwach demokracji ludowej przy jednoczesnym kryzysie państw kapitalistycznych, wzrost w skali międzynarodowej postępowych i rewolucyjnych sił społecznych mocno podważyły fundamenty kapitalizmu w całym świecie, dlatego też świat imperializmu, działający pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych dąży do rozpętania trzeciej wojny światowej, by przedłużyć życie ustroju krzywdy i niesprawiedliwości. Rozpętał on wojnę na Korei, odrzuca pokojowe załatwienie konfliktu i dąży do rozszerzenia pożogi wojennej na cały świat. Imperializm anglo-amerykański, nadużywając perfidnie firmy ONZ, powołanej do pokojowej współpracy narodów, w imię swych klasowo-egoistycznych celów przy pomocy siły zbrojnej chciałby narzucić swą wolę innym narodom, tak jak dziś przy pomocy bomby atomowej chciałby narzucić swe panowanie Korei.</u>
          <u xml:id="u-49.41" who="#CzesławWycech">Zakusy imperialistów, którzy rozpętali wojnę na Korei, chcą narzucić swoją wolę innym narodom, ale zaatakowany naród koreański chwycił za broń i dzielnie broni się. Tak jak walczył z Japonią, tak dziś walczy z imperializmem Stanów Zjednoczonych, chce decydować o swym bycie i budować ustrój sprawiedliwości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-49.42" who="#CzesławWycech">W tym czasie, gdy Sejm Ustawodawczy w imieniu narodu polskiego uchwala Plan budowy ustroju sprawiedliwości i tworzenia nowej kultury, imperializm anglo-amerykański demonstruje swą kulturę atakowaniem bezbronnych wsi i miast, kobiet, starców i dzieci koreańskich.</u>
          <u xml:id="u-49.43" who="#CzesławWycech">Oto dwa rodzaje kultury: kapitalistyczna kultura niszczenia i dewastacji, kultura bomby atomowej, zagrażająca istnieniu milionów ludzi wsi i miast, i kultura krajów demokracji ludowej i Związku Radzieckiego, oparta o pokojowe współżycie narodów i zniesienie wyzysku człowieka przez człowieka.</u>
          <u xml:id="u-49.44" who="#CzesławWycech">Po stronie naszej kultury są miliony prostych ludzi świata i jest wielka idea sprawiedliwości społecznej i wolności, jest potęga energii atomowej i techniki na usługach człowieka i kultury, a nie niszczenia, jak w krajach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-49.45" who="#CzesławWycech">Nikt i nic zniszczyć jej nie zdoła. Wielkiej i wspaniałej idei wolności i sprawiedliwości nie zniszczą amerykańskie bomby na Korei, bo chociaż zniszczą jednych ludzi, powstaną inni, by tworzyć i budować nowe życie. I mimo przeszkód obalą stary porządek i zbudują nowy, sprawiedliwszy świat.</u>
          <u xml:id="u-49.46" who="#CzesławWycech">Uchwalamy 6-letni Plan rewolucji gospodarczej i kulturalnej w tym głębokim przekonaniu, że jest on wyrazem najlepszych dążeń narodu polskiego. Uchwalamy go w tym przekonaniu, że wzmocni on nasz kraj pod względem gospodarczym, społecznym i kulturalnym, że do jego wykonania zmobilizujemy największe siły narodu, a tym samym przyczynimy się do wzmocnienia światowych sił walczących o pokój i demokrację.</u>
          <u xml:id="u-49.47" who="#CzesławWycech">Klub poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego głosować będzie za ustawą o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-49.48" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#WacławBarcikowski">Głos ma poseł Szlęzak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#FaustynSzlęzak">Wysoka Izbo! Wysiłkiem mas pracujących 3-letni Plan Odbudowy Gospodarczej nie tylko wydźwignął Polskę z ogromnych zniszczeń wojennych, ale w wyniku jego przekroczyliśmy przedwojenny poziom życia gospodarczego, osiągając dochód narodowy na 1 mieszkańca o 80% wyższy niż przed wojną. Zakończenie w zasadzie procesu odbudowy kraju, wzmożenie znaczne sił wytwórczych, podniesienie dobrobytu ludności stworzyło możliwości startu do nowego etapu rozwojowego — etapu stawiania fundamentów ustroju socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#FaustynSzlęzak">Możemy tym odważniej przystępować do realizacji budowy podstaw socjalizmu, ponieważ Polska nie jest samotna. Licząc na przyjacielską pomoc Związku Radzieckiego, na daleko idącą pomoc przy realizacji Planu 6-letniego, opieramy się na doświadczeniach lat ubiegłych, kiedy ta olbrzymia pomoc stała się podstawowym i zasadniczym warunkiem naszych osiągnięć.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#FaustynSzlęzak">Scalenie władzy terenowej poważnie musi się odbić na możliwościach realizacyjnych gospodarki planowej: z jednej strony — przez możliwość pogłębienia metodologii, techniki i zasięgu terenowego planowania, z drugiej strony przez wnikliwe wykonanie Planu. Pozwala to na właściwe ujęcie i włączenie do Planu dziedzin dotychczas niedostatecznie docenianych, jak drobna wytwórczość, gospodarka mieszkaniowa, planowa rozbudowa naszych miast i osiedli.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#FaustynSzlęzak">Charakter Planu 6-letniego, jako planu budowy w naszym kraju fundamentów socjalizmu, jest logiczną konsekwencją ustrojową społeczno-politycznej rewolucji przeżywanej przez nasz kraj. Ma ona zamknąć gospodarcze źródła elementów kapitalistycznych, a wzmocnić i rozwinąć elementy gospodarki socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#FaustynSzlęzak">Ta postawa polityczna wytycza zasadnicze kierunki rozwojowe naszej gospodarki na najbliższą przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#FaustynSzlęzak">Pierwszy kierunek — to likwidacja zacofania gospodarczego, drugi — to stworzenie takiej bazy technicznej i materiałowej, która pozwoli na poważny i szybki wzrost produkcji środków wytwarzania. Przy spełnianiu tego warunku może nastąpić przekształcenie gospodarki drobnotowarowej w uspołecznioną. Trzeci kierunek — to wzrost dobrobytu mas pracujących. Plan 6-letni staje się więc drogowskazem gospodarczym wyznaczającym kierunek tej drogi, którą postanowiliśmy kroczyć.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#FaustynSzlęzak">Ale Plan 6-letni jest jednym z etapów. Od tego, jak zostanie postawione i jak rozwiązane zagadnienie przebudowy ustroju naszej gospodarki narodowej w Planie 6-letnim, zależeć będzie nie tylko przyszłe 6 lat, ale również i późniejsze lata rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#FaustynSzlęzak">Tempo rozwojowe naszej gospodarki narodowej w Planie 6-letnim jest niezwykle silne. Wynikiem jego będzie wzrost dochodu narodowego o 112%. Plan 6-letni jest planem forsownego uprzemysłowienia kraju. Nakłada on na przemysł zadanie osiągnięcia 5-krotnie wyższego poziomu produkcji na mieszkańca niż w Polsce przedwojennej. Rozwój przemysłu, jako bazy narzędziowej i bazy przetwórczej, tworzy podstawy do stopniowego rozkwitu technicznego innych działów gospodarki narodowej, a zwłaszcza dla stopniowego przekształcania zacofanego rolnictwa na zasadach socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#FaustynSzlęzak">Czy konkretne zadania i liczby zakreślone Planem są realizacją głównych założeń i celów Planu? Zasadnicze założenie podniesienia poziomu sił wytwórczych ze szczególnym uwzględnieniem produkcji środków wytwarzania potwierdzają liczby Planu.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#FaustynSzlęzak">Tempo przyrostu produkcji jest wielokrotnie wyższe od tempa rozwoju produkcji w jakimkolwiek okresie nie tylko w Polsce kapitalistyczno-obszarniczej, ale w jakimkolwiek kraju kapitalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#FaustynSzlęzak">Na podkreślenie zasługuje olbrzymia skala Planu, który służy celowi szybkiego uprzemysłowienia kraju przez rozbudowę środków wytwarzania, a równocześnie nie tylko nie zaniedbuje, ale stawia sobie jako zasadniczy cel znaczny wzrost dobrobytu materialnego i kulturalnego mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni jest planem gospodarczym ustroju demokracji ludowej, kiedy to w życiu kraju biorą udział poza elementami socjalistycznymi elementy drobnotowarowe, a nawet pozostałości elementów kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#FaustynSzlęzak">Podstawowe założenie Planu, stawiające zbudowanie fundamentów socjalizmu, a nie po prostu zbudowanie socjalizmu wykazuje, że nie zakładamy, aby w okresie Planu 6-letniego została zniwelowana gospodarka drobnotowarowa, bo nie uważamy za realne możliwości dobrowolnego, pełnego przekształcenia gospodarki drobnotowarowej w gospodarkę socjalistyczną.</u>
          <u xml:id="u-51.13" who="#FaustynSzlęzak">Założeniem Planu 6-letniego jest ograniczanie i zmniejszanie wpływów elementów kapitalistycznych w naszym gospodarstwie narodowym, a równocześnie przekształcanie organizacyjne tych elementów, wśród których kapitalizm mógłby się odrodzić, tj. elementów drobnotowarowych i stopniowo włączanie ich w system gospodarki uspołecznionej. Te dwa cele tkwiące u podstaw budowy socjalizmu odnoszą się zarówno do rolnictwa, które opiera się w większości na indywidualnej gospodarce, jak też do drobnotowarowej gospodarki miejskiej.</u>
          <u xml:id="u-51.14" who="#FaustynSzlęzak">Sojusz robotniczo-chłopski znajduje swe odzwierciedlenie w planowym oddziaływaniu Państwa Ludowego na rozwój drobnotowarowej gospodarki rolnej. Rolnictwo otrzyma możliwości rozwoju znacznie szybszego, niż w jakimkolwiek kraju kapitalistycznym, przez zrzeszenie się większości gospodarstw w spółdzielniach produkcyjnych i mechanizację produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-51.15" who="#FaustynSzlęzak">Równocześnie systematyczne podnoszenie stopy życiowej mas pracujących w Polsce stwarza konieczność rozwoju tych gałęzi przemysłu, które wytwarzają przedmioty spożycia, przez co powstają obiektywne warunki dla dalszego rozwoju drobnej wytwórczości m. in. rzemiosła, które w znacznym stopniu należy do tej gałęzi produkcji.</u>
          <u xml:id="u-51.16" who="#FaustynSzlęzak">Zasadniczy wysiłek Państwa skierowany będzie na podstawowe dziedziny gospodarcze, jak przemysł i rolnictwo. Tym niemniej istotną wagę przywiązuje się do rozwoju drobnej wytwórczości i warsztatów usługowych, będących uzupełnieniem podstawowej bazy gospodarczej Państwa.</u>
          <u xml:id="u-51.17" who="#FaustynSzlęzak">Trzeba pamiętać, że osiągnięcia produkcyjne w dziedzinie drobnej wytwórczości wymagają znacznie mniejszych nakładów inwestycyjnych niż w pozostałych gałęziach przemysłu i że do chwili obecnej moc produkcyjna urządzeń drobnej wytwórczości wyzyskana została zaledwie w 50%. Podstawowym w tej dziedzinie powinien być wysiłek organizacyjny, który będzie w stanie wyzyskać te rezerwy produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-51.18" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni stawia przed drobną wytwórczością bardzo poważne zadania. Wartość produkcji drobnego przemysłu socjalistycznego wzrośnie w ostatnim roku planu do 7,3 miliarda zł, t. j. o 384% w porównaniu z rokiem 1949. W niektórych województwach wzrost ten ma być znacznie większy, np. w białostockim Plan przewiduje 25-krotny wzrost drobnej wytwórczości socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-51.19" who="#FaustynSzlęzak">W tych warunkach przed Rządem stają bardzo odpowiedzialne zadania i na tym odcinku. Aby one mogły być w pełni wykonane konieczna jest pomoc w pracy w terenie, konieczna jest podbudowa na szczeblu wojewódzkim. Ustawa o jednolitej władzy terenowej stworzyła przesłanki do zejścia w dół w planowaniu i realizacji zadań produkcyjnych i usługowych drobnej wytwórczości, którą mają się opiekować wojewódzkie rady przez wydziały przemysłowe. Oczywiście realizacja Planu na tym odcinku będzie zależała od zrozumienia przez rady wojewódzkie znaczenia drobnej wytwórczości oraz jej roli w zaopatrzeniu ludności i rozwoju sił wytwórczych, od odpowiedniej organizacji wojewódzkich wydziałów przemysłowych, od ich właściwego ujęcia i obsady ludźmi, którzy zrozumieją zadania przed nimi stawiane. To jest istotny warunek realizacji Planu 6-letniego na odcinku drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-51.20" who="#FaustynSzlęzak">Zadaniem naszym. Stronnictwa Demokratycznego, jest możliwie wszechstronne zmobilizowanie naszej bazy do wysiłków wspólnego budownictwa. Uważamy, że w systemie gospodarki planowej siły wytwórcze, które są poza Planem, w zasadzie nie mogą liczyć na pełne wykorzystanie ich potencjału wytwórczego czy też zdolności usługowych.</u>
          <u xml:id="u-51.21" who="#FaustynSzlęzak">Olbrzymie zadania, jakie stawia przed naszym gospodarstwem narodowym Plan 6-letni, wymagają nie tylko pełnego wykorzystania obecnych możliwości gospodarczych rzemiosła, ale jego rozwoju i zwiększenia jego potencjału. Wzrost bowiem wytwórczości i usług rzemieślniczych jest jedną z części składowych rozwoju gospodarstwa narodowego.</u>
          <u xml:id="u-51.22" who="#FaustynSzlęzak">W chwili, gdy Sejm Ustawodawczy przystępuje do uchwalenia Planu rozwoju gospodarczego, na odcinku politycznym i gospodarczym stworzone zostały warunki, umożliwiające rzemiosłu wzięcie wybitnego udziału w realizacji tego Planu. Na odcinku gospodarczym jest to powołanie do życia przez Państwo Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości, na odcinku politycznym po akcesie Stronnictwa Pracy do Stronnictwa Demokratycznego — objęcie jednolitej politycznej reprezentacji rzemiosła przez Stronnictwo Demokratyczne.</u>
          <u xml:id="u-51.23" who="#FaustynSzlęzak">Do czasu powołania Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości wytwórczość drobnotowarowa nie miała w naszej administracji gospodarczej żadnego organu centralnego kierownictwa. Urząd ten ma do spełnienia trudne i odpowiedzialne zadania właściwego ustawienia rzemiosła w systemie gospodarki narodowej, ustalenia jednolitych zasad polityki gospodarczej w dziedzinie drobnej wytwórczości i wypracowania metod ich realizacji, zwłaszcza na odcinku uzupełniania produkcji przemysłu kluczowego.</u>
          <u xml:id="u-51.24" who="#FaustynSzlęzak">Akces Stronnictwa Pracy do Stronnictwa Demokratycznego oznacza ujednolicenie dwóch odrębnych nurtów organizacyjno-ideologicznych i konsolidację sił politycznych na odcinku rzemiosła. Przyczyni się to do zaktywizowania w pracy dla Polski Ludowej wszystkich wahających się jeszcze i biernych rzemieślników. Nastąpi zsumowanie wysiłków na odcinku uspołecznienia rzemiosła i włączania go do budowy socjalistycznej Ojczyzny razem z klasą robotniczą i chłopstwem.</u>
          <u xml:id="u-51.25" who="#FaustynSzlęzak">To oczyszczenie przedpola gospodarczego i politycznego stwarza wielkie perspektywy dla rozwoju rzemiosła. Zwłaszcza dzisiaj na pierwszym etapie realizacji Planu rozwoju gospodarczego, w ramach którego rzemiosło ma do spełnienia poważne zadania, ta koncentracja wysiłków ma istotne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-51.26" who="#FaustynSzlęzak">Jest rzeczą oczywistą, iż rzemiosło, aby mogło spełnić swe funkcje społeczno-gospodarcze, musi przekształcić się, musi przejść do nowych form pracy.</u>
          <u xml:id="u-51.27" who="#FaustynSzlęzak">Zwiększenie potencjału rzemiosła wymaga unowocześnienia metod pracy i modernizacji urządzeń, co możliwe jest tylko na drodze uspołecznienia. Uspołecznienie gospodarki drobnotowarowej jako jedno z zadań Planu 6-letniego jest najistotniejszym zadaniem tej bazy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-51.28" who="#FaustynSzlęzak">Uspołecznienie rzemiosła poza względami czysto gospodarczymi, dyktowane jest również zasadniczymi względami rozwoju społeczno-gospodarczego — ponieważ zamyka ono źródła odradzania się kapitalizmu na bazie gospodarki drobnotowarowej.</u>
          <u xml:id="u-51.29" who="#FaustynSzlęzak">Przebiegający początkowo wolno proces uspołecznienia rzemiosła został znacznie wyprzedzony przez rozwój form państwowej gospodarki planowej, co musiało doprowadzić do szeregu zaburzeń na odcinku zaopatrzenia rzemiosła w surowce i materiały pomocnicze.</u>
          <u xml:id="u-51.30" who="#FaustynSzlęzak">Dlatego obecnie wyłoniła się konieczność dokładnego przeanalizowania przebiegu procesu uspołecznienia rzemiosła i stworzenia odpowiednich warunków dla jego pomyślnego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-51.31" who="#FaustynSzlęzak">Proces uspołecznienia rzemiosła musi przebiegać planowo z uwzględnieniem wszystkich istotnych momentów gospodarczych i politycznych, przy czym wielki nacisk powinien być położony na stronę ideologiczną całego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-51.32" who="#FaustynSzlęzak">Akcja ta nie może być w żadnym wypadku prowadzona mechanicznie.</u>
          <u xml:id="u-51.33" who="#FaustynSzlęzak">Uspołecznienie polega na przekonaniu rzemiosła, iż formy spółdzielcze są lepsze od indywidualnych, a następnie na zapewnieniu odpowiednich warunków do stworzenia spółdzielni i udzielaniu pomocy organizacyjnej oraz przygotowaniu podstaw gospodarczych, zwłaszcza na odcinku zaopatrzenia surowcowego, inwestycyjnego, finansowego', jak też szkolenia kadr, Konieczne są dalsze przepracowania ekonomiczne w tej dziedzinie, które rozwiążą problem lokalizacji warsztatów, zaopatrzenia w surowce, w materiały pomocnicze, w odpowiednie lokale, maszyny, narzędzia i urządzenia techniczne.</u>
          <u xml:id="u-51.34" who="#FaustynSzlęzak">Konieczne jest przepracowanie zagadnienia zbytu, jak też kosztów produkcji, a zwłaszcza sprawy zarobków w rzemieślniczych spółdzielniach pracy, które powinny być ustalone w zależności od ilości i jakości wykonywanej pracy, a uwzględniając wzrost wydajności pracy w rzemiośle uspołecznionym powinny kształtować się na poziomie nie niższym niż zarobek rzemieślnika w warsztacie indywidualnym.</u>
          <u xml:id="u-51.35" who="#FaustynSzlęzak">Od właściwego postawienia tych spraw w znacznym stopniu uzależnione są wyniki pracy ideologiczno-wychowawczej wśród rzemiosła, a więc problem racjonalnego włączenia całego potencjału rzemieślniczego w ramy Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-51.36" who="#FaustynSzlęzak">Szczególny nacisk musi być położony na to, aby usunięte zostały wszelkie braki, niedociągnięcia i niedomagania, aby rzemieślnicy organizując spółdzielnie spotkali się z pomocą Rządu, a ich wysiłki nie poszły na marne.</u>
          <u xml:id="u-51.37" who="#FaustynSzlęzak">Jest to tym ważniejsze, że Stronnictwo Demokratyczne jako reprezentacja polityczna rzemiosła może dziś z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że duża część rzemiosła dojrzała już do uspołecznienia.</u>
          <u xml:id="u-51.38" who="#FaustynSzlęzak">Wszędzie tam, gdzie nie ma jeszcze spółdzielni, widzimy wysiłki i starania miejscowego rzemiosła, zmierzające do jej stworzenia. Nieodzowna konieczność unowocześnienia i uspołecznienia gospodarki drobnotowarowej jest już dzisiaj rozumiana przez szerokie masy drobnego i średniego rzemiosła polskiego.</u>
          <u xml:id="u-51.39" who="#FaustynSzlęzak">Rzemiosło stanowiło w ustroju kapitalistycznym element obumierający, skazany na dogorywanie, podczas gdy obecnie rzemiosło ma wyraźnie określone miejsce w naszej gospodarce. W dawnym ustroju zamknięcie warsztatu oznaczało dla rzemieślnika bezrobocie, nędzę. Obecnie zaś zrezygnowanie z indywidualnego warsztatu oznacza pełne wykorzystanie jego zdolności, produkcyjnej. Zapewnia mu ciągłą pracę, godziwy zarobek i daje poczucie społecznej użyteczności.</u>
          <u xml:id="u-51.40" who="#FaustynSzlęzak">Rzemiosło zdaje sobie sprawę, że uspołecznienie — to otwarcie dlań drogi do postępu społecznego i kulturalnego, to droga ku lepszej przyszłości. Nowe formy tworzą nowy typ rzemieślnika, mającego czas i siły na podnoszenie swego materialnego i kulturalnego poziomu, na działalność społeczną.</u>
          <u xml:id="u-51.41" who="#FaustynSzlęzak">Dlatego też uważamy za całkowicie realne spełnienie naszego postulatu objęcia w okresie 6-letnim warsztatów rzemieślniczych formą bądź rzemieślniczych spółdzielni pracy, bądź spółdzielni pomocniczych.</u>
          <u xml:id="u-51.42" who="#FaustynSzlęzak">W Planie 6-letnim wartość produkcji i usług spółdzielczości rzemieślniczej wzrośnie przeszło 20-krotnie.</u>
          <u xml:id="u-51.43" who="#FaustynSzlęzak">Planem 6-letnim objęte zostało rzemiosło całkowicie uspołecznione, tj. zrzeszone w rzemieślniczych spółdzielniach pracy.</u>
          <u xml:id="u-51.44" who="#FaustynSzlęzak">Przewidujemy, że pod koniec 1955 r. około 60% potencjału rzemiosła znajdzie się w rzemieślniczych spółdzielniach pracy, a pozostałe 40% w spółdzielniach pomocniczych, a więc na drodze do uspołecznienia. Zakładamy, że w końcowym etapie 6-lecia ilość rzemieślniczych spółdzielni pracy będzie wynosiła przeszło 2.500 z liczbą zatrudnionych około 110.000, ilość spółdzielni pomocniczych przeszło 500 z liczbą zrzeszonych około 80.000.</u>
          <u xml:id="u-51.45" who="#FaustynSzlęzak">Nie wolno zapominać o tym rzemiośle, które nie jest jeszcze w pełni uspołecznione, które prowadzi warsztaty indywidualne. Trzeba pamiętać, że tkwi tam jeszcze w dużej ilości cenny, wykwalifikowany materiał ludzki, posiadający często wybitne uzdolnienia. Materiału tego nie wolno nam zmarnować, a właśnie w oparciu o siły klasy robotniczej należy wartości jego wyzwalać. Rzemieślnikom tym trzeba wyjaśnić, że droga awansu społecznego prowadzi przez uspołecznienie, trzeba ułatwić im przejście od indywidualnego warsztatu do gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-51.46" who="#FaustynSzlęzak">Zanim to jednak nastąpi, plan uspołecznienia rzemiosła ze względów ogólnogospodarczych powinien przewidywać etapowość tego procesu: nie wolno sposobami czysto mechanicznymi likwidować takich warsztatów lub dopuszczać do ich samolikwidacji. Trzeba zdecydowanie zwalczać wybryki nadgorliwości aparatu skarbowego czy też kwaterunkowego. Musimy dążyć do dalszego usprawnienia aparatu podatkowego dla większego urealnienia ciężarów podatkowych przez możliwie dokładne powiązanie ich z rzeczywistą podstawą wymiarową. Trzeba umożliwić bytowanie również indywidualnym rzemieślnikom przez dostarczenie im surowców pozostających po pokryciu zapotrzebowania spółdzielni pracy.</u>
          <u xml:id="u-51.47" who="#FaustynSzlęzak">Dlatego też klub poselski Stronnictwa Demokratycznego z dużym zadowoleniem wita w ustawie art. 26 rozdz. II, wyrażający troskę Rządu o rozwój rzemiosła w Planie 6-letnim Brzmi on:</u>
          <u xml:id="u-51.48" who="#FaustynSzlęzak">„Państwo okaże pomoc indywidualnemu rzemiosłu, przyczyniając się do zaspokajania potrzeb ludności pracującej oraz będzie okazywać pomoc w zakresie przechodzenia indywidualnej wytwórczości rzemieślniczej w socjalistyczne formy spółdzielczości pracy”.</u>
          <u xml:id="u-51.49" who="#FaustynSzlęzak">Dopiero uspołecznienie rzemiosła daje możność ścisłego planowania i włączenia rzemiosła w ramy gospodarki narodowej. Uzyskuje się w ten sposób wzrost wydajności pracy w rzemiośle, uzyskuje się zwiększenie produkcji i usług rzemieślniczych. Nie wolno zapominać, że uspołecznienie rzemiosła nie jest celem samym w sobie, ale że jest podstawą do możliwości planowania w tej dziedzinie i dlatego samo uspołecznienie musi przebiegać planowo.</u>
          <u xml:id="u-51.50" who="#FaustynSzlęzak">Planowanie regionalne ma doprowadzić stopniowo do prawidłowego rozmieszczenia sił wytwórczych w kraju celem podniesienia poziomu okręgów gospodarczo zacofanych, wyrównania różnic dzielnicowych oraz dysproporcji, będących smutną pozostałością okresu gospodarki kapitalistycznej. Pracom tym towarzyszyć musi planowanie racjonalnego rozmieszczenia warsztatów rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-51.51" who="#FaustynSzlęzak">Na podstawie dotychczasowych przepracowań ekonomicznych, związanych z rozmieszczeniem rzemiosła stwierdzić należy, że:</u>
          <u xml:id="u-51.52" who="#FaustynSzlęzak">1) rzemiosło w Polsce rozmieszczone jest wyjątkowo nierównomiernie, różnice w stopniu urzemieślniczenia poszczególnych województw sięgają do 350%;</u>
          <u xml:id="u-51.53" who="#FaustynSzlęzak">2) zasadniczy wpływ na stopień zagęszczenia rzemiosła w poszczególnych rejonach wywiera poziom życiowy ludności; wszędzie tam, gdzie obserwujemy niską stopę życiową, mamy wybitnie małą liczbę rzemieślników (tak jest w woj. rzeszowskim i białostockim), natomiast tam, gdzie mamy do czynienia z wyższą stopą życiową (jak w woj. poznańskim i pomorskim) stopień urzemieślniczenia znacznie wzrasta, tym też należy tłumaczyć wpływ umiastowienia terenu na stopień zagęszczenia rzemiosła. W wielkich miastach standart życiowy jest bowiem zwykle wyższy aniżeli na prowincji.</u>
          <u xml:id="u-51.54" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni w swoich założeniach zmierza m. in. do wyrównania stopy życiowej ludności poszczególnych województw na bazie gospodarczej, do zniesienia dawnego podziału na Polskę A i B. Za dowód mogą służyć wskaźniki wzrostu uprzemysłowienia województw gospodarczo zacofanych.</u>
          <u xml:id="u-51.55" who="#FaustynSzlęzak">Wniosek stąd, iż rzemiosło w swym rozmieszczeniu powinno być dostosowane do zmieniającego się oblicza kraju, że powinno być jednym z czynników niwelowania różnic gospodarczych. Realizacja zasad gospodarki socjalistycznej prowadzi w pierwszym rzędzie do tezy, że powinniśmy dołożyć wszelkich starań, aby poziom zaspokajania potrzeb społeczeństwa na odcinku produkcji i usług rzemiosła był równomierny, a nie jak dotychczas mieszczący się w granicach 350% odchyleń, uwarunkowanych silnie zróżnicowanym poziomem stopy życiowej, będącym smutną spuścizną rządów przedwrześniowych.</u>
          <u xml:id="u-51.56" who="#FaustynSzlęzak">Należy dążyć do możliwie równomiernego rozmieszczenia rzemiosła, przyjmując za wiążące tylko te odchylenia, które uwarunkowane są względami surowcowymi i szczególnie ważnymi warunkami produkcji lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-51.57" who="#FaustynSzlęzak">Zagadnienie obsługi skupisk ludzkich również nabiera na tym tle swoistej wymowy. Wielkie skupiska potrzebują dużej ilości rzemieślników do swej obsługi, lecz niech to będą w pierwszym rzędzie skupiska robotnicze, w których poziom stopy życiowej był dotychczas niski i które rzemieślnik na ogół chętnie omijał. Dzisiaj właśnie istnieje możność wyrównania tych różnic. Za przykład niech posłużą zakłady fryzjerskie, należące do najbardziej typowego rzemiosła usługowego. Zakłady te w przeważającej ilości skupiały się w tzw. lepszych dzielnicach wielkich miast. Dzielnice robotnicze nie były obsłużone należycie. Słabo też była obsłużona prowincja.</u>
          <u xml:id="u-51.58" who="#FaustynSzlęzak">Wysuwamy dwa postulaty odnośnie lokalizacji rzemiosła w Polsce Ludowej:</u>
          <u xml:id="u-51.59" who="#FaustynSzlęzak">1. postulat równomierności rozmieszczenia,</u>
          <u xml:id="u-51.60" who="#FaustynSzlęzak">2. postulat zwiększenia stopnia obsługi skupisk robotniczych.</u>
          <u xml:id="u-51.61" who="#FaustynSzlęzak">Oba te postulaty wynikają z istoty głębokich przemian zachodzących w naszym życiu społecznym i gospodarczym oraz z potrzeby gruntownej przebudowy wadliwej jeszcze gdzieniegdzie struktury naszej gospodarki. Dokonując tej przebudowy na wszystkich odcinkach życia gospodarczego Państwo nie może zapomnieć o rzemiośle, którego dotychczasowe rozmieszczenie — przy przyjęciu linii rozwojowej naszego życia gospodarczego w myśl wytycznych zasad ustroju socjalistycznego — stanowi już dziś wielki anachronizm.</u>
          <u xml:id="u-51.62" who="#FaustynSzlęzak">Plan uspołecznienia rzemiosła powinien przewidywać przesunięcia lokalizacyjne, a nie przyjmować mechaniczne powiększenie mocy produkcyjnej warsztatów rzemieślniczych w każdym województwie. Nie można bowiem planu przebudowy gospodarczej rzemiosła wywodzącej się z zasad ustroju socjalistycznego opierać na podstawie stanowiącej zupełnie wyraźne zaprzeczenie tych zasad.</u>
          <u xml:id="u-51.63" who="#FaustynSzlęzak">Gdyby proces uspołecznienia rzemiosła miał na celu jedynie mechaniczne rozwiązanie t. zw. problemu rzemiosła, zagadnieniem jego lokalizacji można by się nie zajmować, ponieważ jednak uspołecznienie rzemiosła to wprzęgnięcie jego potencjału w realizację gospodarki Planu 6-letniego, to danie rzemiosłu właściwej formy celem zwiększenia jego dotychczasowej produkcji i usług dla dobra społeczeństwa — zagadnienie lokalizacji rzemiosła nie może być pozostawione na uboczu. Musi ono znaleźć swój wyraz w Planie 6-letnim odcinka drobnej wytwórczości, co przyczyni się do poważnego uzdrowienia dotychczasowych stosunków w przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-51.64" who="#FaustynSzlęzak">Rozbudowa dużych kluczowych zakładów przemysłowych pociąga za sobą konieczność przygotowania na tych terenach warsztatów produkcji pomocniczej i uzupełniającej, pociąga za sobą dalej konieczność zaopatrzenia osób zatrudnionych w tych zakładach pracy w codzienne dobra konsumpcyjne i zapewnienia im usług. I jedno i drugie zaś może dać odpowiednio rozmieszczone rzemiosło. Wymaga tego ekonomika socjalistyczna z uwzględnieniem oddolnie opracowanych planów rozwoju poszczególnych okręgów.</u>
          <u xml:id="u-51.65" who="#FaustynSzlęzak">Przy planowaniu uspołecznienia warsztatów rzemieślniczych — poza uwzględnieniem wymienionych czynników, odnoszących się do niedublowania przemysłu kluczowego, a uzupełniania jego produkcji, jak też do podnoszenia terenów gospodarczo zacofanych — należy również wziąć pod uwagę możliwość wykorzystywania surowców lokalnych, zastępczych i odpadkowych, jak też uwzględnić możliwość produkcyjnego zatrudnienia nowych kadr, a zwłaszcza kobiet.</u>
          <u xml:id="u-51.66" who="#FaustynSzlęzak">Z punktu widzenia organizacyjnego dla odpowiedniego przeprowadzenia uspołecznienia rzemiosła konieczne jest wyraźne rozgraniczenie kompetencji poszczególnych central spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-51.67" who="#FaustynSzlęzak">Potrzeba planowego przebiegu procesu uspołecznienia rzemiosła wynika z konieczności pełnego wprzęgnięcia rzemiosła w 6-letni Plan bez oporów i zahamowań, odbijających się ujemnie na życiu gospodarczym kraju i na samym rzemiośle.</u>
          <u xml:id="u-51.68" who="#FaustynSzlęzak">Rzemiosło, znając już wytyczne polityki Państwa Ludowego odnośnie swego odcinka, musi wiedzieć, jak ma przebiegać sam proces jego uspołecznienia, musi mieć zapewnioną szczególną pomoc i opiekę Państwa w tym okresie. Rzemiosło zdaje sobie sprawę z tego, że przestało być zagubioną wśród wielkich spraw grupą społeczną pozostawioną swemu losowi, lecz stanowi istotny czynnik gospodarki, który ma wyznaczone w nowym ustroju określone miejsce i konkretne zadania. Dojrzewa też coraz mocniej w masach rzemieślniczych świadomość polityczna, czego objawem jest wzmagający się udział rzemiosła w życiu społeczno-politycznym, co znalazło wyraz w masowym i czynnym udziale w akcji poparcia sztokholmskiego Apelu Pokoju.</u>
          <u xml:id="u-51.69" who="#FaustynSzlęzak">Planowe zaktywizowanie w gospodarce niewykorzystanego w pełni potencjału ludzkiego i technicznego w rzemiośle wpłynie na zwiększenie tempa rozwoju gospodarczego i dalsze podniesienie dobrobytu materialnego mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-51.70" who="#FaustynSzlęzak">Działalność gospodarcza sektora drobnotowarowego w okresie realizacji Planu 6-letniego powinna dać w efekcie pozytywny wkład w gospodarkę narodową również na odcinku inwestycyjnym. Inwestycje sektora drobnotowarowego stanowią trwałą część składową ogólnego dorobku narodowego. Stan użytkowy warsztatów drobnotowarowych nie może być obojętny dla polityki inwestycyjnej Państwa. W tej dziedzinie wyłania się potrzeba dalszego planowego kierowania środków finansowych, stanowiących część dochodu osobistego podatników, na cele inwestycyjne.</u>
          <u xml:id="u-51.71" who="#FaustynSzlęzak">Trzeba zwalczać spostrzegane jeszcze gdzieniegdzie na tym odcinku zjawiska gospodarki rabunkowej, powstające na tle dążności do osiągnięcia maksymalnych zysków w najkrótszym czasie lub też jako wstęp do samolikwidacji warsztatu.</u>
          <u xml:id="u-51.72" who="#FaustynSzlęzak">Również i na drugim z kolei odcinku bazy drobno towarowej, na odcinku dystrybucji prywatnej nie należy pozostawiać wszystkiego żywiołowości, ale konieczny jest minimalny plan.</u>
          <u xml:id="u-51.73" who="#FaustynSzlęzak">Jest rzeczą jasną, że rola pojedynczego punktu dystrybucji w gospodarce planowej jest już właściwie przeżytkiem. Punkt samodzielnie zaopatrujący się w towary, samodzielnie prowadzący politykę zakupów i dystrybucji jest zbędnym społecznie obciążeniem. W Planie 6-letnim nastąpi likwidacja nadmiernej ilości punktów sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-51.74" who="#FaustynSzlęzak">Uważamy jednak, iż proces kurczenia się handlu prywatnego winien odbywać się według planu i winien być dostosowany do tempa narastania odpowiednich placówek uspołecznionych, a to dla uniknięcia szkodliwych strat gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-51.75" who="#FaustynSzlęzak">Z drugiej strony w dalszym ciągu należy przeciwstawiać się stanowczo samorzutnej likwidacji, którą powinno się traktować jako szkodnictwo gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-51.76" who="#FaustynSzlęzak">Uważamy, iż zachodzi konieczność dalszego produkcyjnego wykorzystania kadr ludzkich, zatrudnionych dotychczas w tej części gospodarki prywatnej, która ulega kurczeniu. W handlu prywatnym zatrudnionych jest około 100.000 osób. Ludzie ci niejednokrotnie posiadają mocne kwalifikacje i doświadczenie zawodowe, winni więc być po dokonaniu weryfikacji i przeprowadzeniu odpowiedniego przeszkolenia bezwzględnie wykorzystani w gospodarce uspołecznionej — Celem zorganizowania planowego przechodzenia ludzi z prywatnego handlu do gospodarki uspołecznionej można by wykorzystać istniejący Zakład Wiedzy Handlowej, podporządkowując go Centralnemu Urzędowi Szkolenia Zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-51.77" who="#FaustynSzlęzak">W okresie sześcioletnim wartość produkcji dóbr konsumpcyjnych wzrośnie przeszło dwukrotnie. Umożliwi to realizację jednego z podstawowych postulatów Planu — dalszego, znacznego podniesienia stopy życiowej mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-51.78" who="#FaustynSzlęzak">Wzrost realnych płac robotników i pracowników umysłowych wyniesie przeciętnie w okresie Planu 40%. W Polsce przedwojennej — warto przypomnieć — względny i bezwzględny udział mas pracujących w podziale dochodu narodowego stale się kurczył. W 1937 r. realne płace robotników były według burżuazyjnej statystyki o kilka procent niższe niż w 1914 r.</u>
          <u xml:id="u-51.79" who="#FaustynSzlęzak">Jeśli Plan 6-letni, zmierzając konsekwentnie do podniesienia poziomu materialnego mas pracujących stawia ambitne cele w zakresie budownictwa mieszkaniowego, usług komunalnych, powszechnej służby zdrowia, to należy postulować, aby stale poprawiająca się jakość dostarczanych usług była dopasowana we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego do potrzeb Państwa Ludowego, stawiającego fundamenty socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-51.80" who="#FaustynSzlęzak">Usługi muszą stawać się coraz bardziej powszechnie dostępnymi dla mas, a w hierarchii ich udostępnienia muszą przeważać potrzeby społeczne nad indywidualnymi.</u>
          <u xml:id="u-51.81" who="#FaustynSzlęzak">Zdajemy sobie sprawę, że najpierw trzeba dokonać pełnego uspołecznienia środków produkcji i dać względne minimum dobrobytu każdej jednostce, a dopiero wówczas mogą powstać warunki niezbędne do tego, by kulturę uczynić własnością nie tylko uświadomionej czołówki, lecz całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-51.82" who="#FaustynSzlęzak">Z radością przyjmujemy, że Plan 6-letni jest orężem walki o powszechność kultury, walki o realizację powszechności nauczania, o coraz wyższy poziom wiedzy we wszystkich typach szkół, o wszechstronny rozwój oświaty.</u>
          <u xml:id="u-51.83" who="#FaustynSzlęzak">Żaden sposób produkcji i nowa organizacja społeczeństwa nie byłyby trwałe, gdyby nie służyły sprawie kultury, nowej sztuki, nowej moralności. Rozwój kultury niezbędny jest dla dalszego rozwoju ekonomicznego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-51.84" who="#FaustynSzlęzak">Szybki rozwój kultury, oświaty, nauki, ochrony zdrowia w Planie 6-letnim stawia przed naszą bazą, przed inteligencją pracującą postulat maksymalnego natężenia wysiłków.</u>
          <u xml:id="u-51.85" who="#FaustynSzlęzak">Aby zapewnić realizację zadań Planu 6-letniego w naszym kraju, trzeba ofiarnego, nieustępliwego i zespolonego wysiłku i entuzjazmu wszystkich ludzi pracy, zarówno fizycznej jak i umysłowej. Trzeba dalszego wzmocnienia więzi klasy robotniczej z ogółem mas pracujących, trzeba pogłębienia więzi z rzeszą producentów i ważną społecznie warstwą — inteligencją pracującą.</u>
          <u xml:id="u-51.86" who="#FaustynSzlęzak">Tylko rewolucja proletariatu, likwidująca wyzysk człowieka przez człowieka, stwarza nieograniczone możliwości rozwoju sił wytwórczych społeczeństwa, możliwości twórczej pracy inteligencji i całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-51.87" who="#FaustynSzlęzak">Gospodarka planowa stawia sobie za zadanie oparcie wszelkich dziedzin życia na postępie technicznym. Dąży ona do rozwoju wszelkich kierunków nauki — zarówno nauki tzw. czystej jak i stosowanej, do ustawicznego doskonalenia metod produkcji, jak również wyższych form szkolenia wykwalifikowanych kadr fachowców.</u>
          <u xml:id="u-51.88" who="#FaustynSzlęzak">Konieczne, są też nowe metody oszczędnościowe w zużyciu surowców, paliwa i energii elektrycznej i podnoszenia produkcyjno-technicznej kwalifikacji robotników.</u>
          <u xml:id="u-51.89" who="#FaustynSzlęzak">W tym wszystkim leży wielkie pole dla działalności inteligencji pracującej.</u>
          <u xml:id="u-51.90" who="#FaustynSzlęzak">Dlatego odwołujemy się do ogółu inteligencji polskiej, aby razem z ludem pracującym walczyła o podniesienie poziomu przemysłu, rolnictwa, kultury. Inteligencja powinna wziąć pełny udział w pracy nad realizacją Planu, który jest wyrazem woli i myśli narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-51.91" who="#FaustynSzlęzak">Wzywamy lekarzy i inżynierów, prawników i pisarzy, artystów i profesorów, nauczycieli i urzędników administracyjnych czy gospodarczych oraz ludzi innych zawodów, aby z myślą o nowej socjalistycznej Polsce w twórczej pracy włączyli swój pełny wysiłek do realizacji Planu 6-letniego, Planu, który przekształci inteligencję w świadomych budowniczych socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-51.92" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni jest pierwszym planem perspektywicznym o rozszerzonym do całości gospodarki zakresie.</u>
          <u xml:id="u-51.93" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni to plan oparty na już pogłębionym, ścisłym rachunku ekonomicznym, na naukowej metodzie marksistowskiej.</u>
          <u xml:id="u-51.94" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni jest planem pełnego napięcia sił narodowych, maksymalnego wykorzystania zasobów i rezerw przy uwzględnieniu polepszenia wskaźników jakości.</u>
          <u xml:id="u-51.95" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni jest realny, bo oparty jest na wzbogaceniu, prawidłowym rozmieszczaniu i doskonaleniu kadr, opiera się na wydajności pracy, uzbrojonej w oręż współzawodnictwa i racjonalizatorstwa.</u>
          <u xml:id="u-51.96" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni jest realny, ponieważ opiera się na bazie surowcowej, zagwarantowanej pomocą Związku Radzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-51.97" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni jest realny, bo oszczędza dochód narodowy, wyzyskuje rezerwy materiałowe i urządzenia, opiera się o postęp techniczny i mechanizację produkcji.</u>
          <u xml:id="u-51.98" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni jest jasny, przejrzysty i zrozumiały dla mas.</u>
          <u xml:id="u-51.99" who="#FaustynSzlęzak">Plan 6-letni będzie podnosił świadomość społeczną, polityczną i kulturalną, co gwarantuje najistotniejszą realność jego wykonania.</u>
          <u xml:id="u-51.100" who="#FaustynSzlęzak">Dwu podstawowym celom politycznym w obecnej dobie Plan ma służyć: budowie socjalizmu w Polsce, a przez to budowie trwałego pokoju w świecie.</u>
          <u xml:id="u-51.101" who="#FaustynSzlęzak">W przeciwieństwie do zachodnich państw kapitalistycznych, których rządom wydaje się, że przed klęską gospodarczą uchroni je wojna, my mamy pewność, że dla budowy postępu gospodarczego i społecznego, a więc też dla budowy Planu 6-letniego potrzebny jest pokój.</u>
          <u xml:id="u-51.102" who="#FaustynSzlęzak">Właśnie przez Plan 6-letni budujemy formy, które wymagają nie tylko pokoju, ale zarazem przez wyzwolone przez siebie siły zapewnią pokojowi jak najtrwalszą podstawę na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-51.103" who="#FaustynSzlęzak">Widome sukcesy planów gospodarczych w Związku Radzieckim i w krajach demokracji ludowej mobilizują wyzwolone siły klasy robotniczej wszystkich krajów, a więc wzmacniają front przeciw wojnie.</u>
          <u xml:id="u-51.104" who="#FaustynSzlęzak">W oparciu o Związek Radziecki, we współpracy z krajami demokracji ludowej będziemy wcielać w życie Plan, wnoszący tak wielki wkład w sprawę zwycięstwa socjalizmu, a więc pokoju.</u>
          <u xml:id="u-51.105" who="#FaustynSzlęzak">Cały naród, a w jego szeregach i inteligencja postępowa, oraz świadomi dokonujących się przemian społeczno-gospodarczych rzemieślnicy — staną jak jeden mąż do walki o najwyższe dobro społeczne, o realizację Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-51.106" who="#FaustynSzlęzak">Klub poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za ustawą o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu, planie budowy ustroju pełnej sprawiedliwości społecznej, planie, który będzie trwałym i niezawodnym wkładem w potężne dzieło wolności i pokoju na świecie.</u>
          <u xml:id="u-51.107" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu posłowi Rusteckiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#JanRustecki">Wysoki Sejmie! W ramach wielkiego 6-letniego Planu gospodarczego, który zmieni strukturę naszego kraju, zrealizowany będzie dalszy etap prac w dziele odbudowy i przebudowy Warszawy, socjalistycznej stolicy Państwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#JanRustecki">Warszawa — bohaterskie miasto o bogatych tradycjach rewolucyjnych, Warszawa — natchnienie mas ludowych w walce o wyzwolenie społeczne i niepodległość stanie się ośrodkiem robotniczym, ośrodkiem nowej socjalistycznej kultury, wyrazem tętniącej pracą socjalistycznej Polski. Skazana przez faszyzm na zagładę, a przywrócona do życia wysiłkiem jej ludu przy pomocy całej klasy robotniczej Polski, przy braterskiej pomocy Związku Radzieckiego Warszawa z każdym dniem piękniejsza ściera piętno mieszczańskiego budownictwa, robotniczych ciemnych suteryn, staje się miastem, w którym gospodarzem i użytkownikiem jest lud pracujący.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#JanRustecki">O wielkim wysiłku Państwa i ludności w dziedzinie odbudowy Warszawy świadczą następujące cyfry.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#JanRustecki">Ogólna kubatura budynków w Warszawie przed wojną wynosiła 103 mln m3, po zniszczeniu Warszawy — 26 mln m3, w końcu 1949 r. wynosiła 44 mln m3. Cyfry te mówią, że w pierwszych czterech latach bezpośrednio po wojnie w ciężkich warunkach odbudowanych zostało samych tylko budynków 18 mln m3.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#JanRustecki">Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że Warszawa powstawała w ciągu 700 lat, to uprzytomnimy sobie niespotykane w historii naszego narodu tempo odbudowy, możliwe tylko w warunkach władzy ludowej, przy czym tempo to nieustannie wzrasta. Wysokość sum przeznaczonych na inwestycje w budownictwie w 1949 r., który był rokiem przełomowym, wynosiła 28,5 miliarda zł, z czego na budownictwo mieszkaniowe 8,2 miliarda, a plan inwestycyjny na rok 1950 — pierwszy rok Planu 6-letniego — przewiduje na inwestycje dla Warszawy 48 miliardów zł, w tym na budownictwo mieszkaniowe 36,4 miliarda zł, co odpowiada kubaturze 7.744.000 m3, podczas gdy w 1937 r. cała Polska przebudowała 10 milionów m3.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#JanRustecki">W działalności inwestycyjnej zwracana jest coraz większa uwaga na jak najszybsze oddanie do użytku gospodarzowi Polski Ludowej — klasie robotniczej maksymalnej ilości mieszkań, szkół, fabryk, szpitali, świetlic i innych urządzeń kulturalno-socjalnych, w wyniku czego już w pierwszym półroczu roku bieżącego oddano do użytku 10.500 izb, tj. 2,5 razy tyle, co w ciągu całego roku 1949. Jest to wynik skoncentrowania energii załóg robotniczych na wykończeniu budynków.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#JanRustecki">W drugim półroczu oddanych zostanie do użytku 6.690 izb. Niezależnie od tego będzie podprowadzonych pod dach 18.790 izb w stanie surowym.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#JanRustecki">Ale cyfry powyższe nie oddają w pełni walki o architekturę realizmu socjalistycznego, nowych założeń urbanistycznych, których przykładem jest wspaniała trasa W-Z, nowy most Śląsko-Dąbrowski, rynek Mariensztacki, Muranów, Młynów, osiedla w Mokotowie, na Pradze, domy bez ciemnych suteren, słoneczne, przestronne mieszkania obrazujące oblicze ideologiczne naszej stolicy.</u>
          <u xml:id="u-53.8" who="#JanRustecki">Podstawą nowego architektonicznego ukształtowania śródmiejskich dzielnic stolicy będzie 5 głównych tras:</u>
          <u xml:id="u-53.9" who="#JanRustecki">1) Krakowskie Przedmieście — Belweder,</u>
          <u xml:id="u-53.10" who="#JanRustecki">2) trasa W-Z,</u>
          <u xml:id="u-53.11" who="#JanRustecki">3) Marszałkowska,</u>
          <u xml:id="u-53.12" who="#JanRustecki">4) Aleje Jerozolimskie i,</u>
          <u xml:id="u-53.13" who="#JanRustecki">5) Oś Saska.</u>
          <u xml:id="u-53.14" who="#JanRustecki">W oparciu o główne trasy w Planie 6-letnim powstaną nowe osiedla mieszkaniowe o łącznej liczbie ponad 100.000 izb, zniknie więc całkowicie upośledzenie ludzi pracy, których mieszczańska, przedwrześniowa Warszawa wypędzała na peryferie.</u>
          <u xml:id="u-53.15" who="#JanRustecki">Nowa Warszawa będzie miała charakter wybitnie robotniczy. Liczba zatrudnionych w fabrykach i zakładach przemysłowych wzrośnie ponad 100.000 osób w zakładach, z których na wymienienie zasługują fabryka samochodów osobowych, fabryka obrabiarek, fabryka maszyn do pisania, Dom Słowa Polskiego, zakłady urządzeń radiowych, lamp elektrycznych oraz 36 innych zakładów przemysłu wielkiego i średniego. Rozbudowane także zostaną istniejące zakłady. Wartość produkcji w tych zakładach będzie 4,5-krotnie wyższa niż w 1949 r.</u>
          <u xml:id="u-53.16" who="#JanRustecki">W Planie 6-letnim nastąpi jednocześnie znaczne powiększenie terenów zielonych, co będzie miało dodatni wpływ na zdrowie mieszkańców stolicy. Już w 1949 r. na jednego mieszkańca wypadało 20,2 m2 zieleni, wówczas gdy w 1939 r. było zaledwie 5,13 m2. W 1955 r. przypadać będzie 25,7 m2 powierzchni zieleni na 1 mieszkańca. Kredyty przeznaczone na ten cel wynoszą około miliarda zł. Do nich dojdą znaczne dotacje z funduszów Naczelnej Rady Odbudowy Warszawy, które w 1950 r. wynoszą 550 milionów zł.</u>
          <u xml:id="u-53.17" who="#JanRustecki">Poza szeregiem zieleńców i zadrzewienia na placach i ulicach Warszawy, poza sześcioma obiektami zieleni sportowej o powierzchni 65 ha powstanie 25 ogródków szkolnych i jordanowskich o powierzchni 60 ha, szereg parków, jak np. Centralny Park. Kultury w dzielnicy śródmiejskiej na Powiślu.</u>
          <u xml:id="u-53.18" who="#JanRustecki">Do dyspozycji wzrastającej ilości pracowników służyć będzie rozbudowana sieć komunikacyjna. Rozbudowa nowych urządzeń komunikacyjnych w dużej mierze związana jest ze zmianą struktury gospodarczej i politycznej Warszawy.</u>
          <u xml:id="u-53.19" who="#JanRustecki">Rozpoczęta zostanie budowa portu na Żeraniu i kanału Żerań — Zegrze w celu obsługiwania drogą wodną nowej wielkiej dzielnicy przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-53.20" who="#JanRustecki">Powstanie nowego centralnego dworca, przebudowa zachodniego i wschodniego usprawni komunikację osobową i towarową. Budowa pierwszego odcinka szybkiej kolei miejskiej od Dworca Głównego do Bielan będzie początkiem wielkiego przełomu w dziedzinie usprawnienia komunikacji w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-53.21" who="#JanRustecki">Przedłużone zostaną linie tramwajowe o 8 km, trolejbusowe o 16,8 km, autobusowe o 43 km, co przy planowej budowie kilku zajezdni i znacznym powiększeniu taboru rozładuje trudności komunikacyjne, panujące dziś jeszcze w Warszawie, a będące wynikiem straszliwych zniszczeń wojennych.</u>
          <u xml:id="u-53.22" who="#JanRustecki">W założeniach gospodarki komunalnej w ramach Planu 6-letniego przewiduje się między innymi rozbudowę wodociągów i kanalizacji celem zaopatrywania ludzi w sposób stały i pewny w dostateczną ilość dobrej wody oraz w urządzenia higieniczne i szybko odprowadzające ścieki gospodarcze i wody opadowe z Nowego Bródna. Przewidziana jest budowa kanałów na Michałowie, Kamionku i Grochówie, co ma na celu poprawę warunków życia ludności robotniczej, zamieszkującej dzielnice zaniedbane w okresie Polski kapitalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-53.23" who="#JanRustecki">Jeżeli dodamy do wyżej wymienionych inwestycji budowę nowych targowisk i hal, powiększenie ilości kąpielisk, budowę hoteli, znaczną rozbudowę ulic i przejazdów, przeprowadzenie melioracji, zabezpieczenie brzegu Wisły przy Siekierkach na długości 1300 m; jeżeli weźmiemy pod uwagę rozbudowę Zakładu Oczyszczania Miasta, jego taboru i urządzeń, powiększenie straży pożarnej, ilości punktów strażackich i nowoczesnego sprzętu; jeżeli dodamy do tego 654 nowych punktów żywienia zbiorowego, poważnej sieci żłobków, kąpielisk, szpitali — to w całej pełni stanie przed nami ogrom inwestycji, ogrom nakładów, jakie Państwo Ludowe przeznacza w Planie 6-letnim na zapewnienie ludności pracującej Warszawy zadowalających warunków bytowania, dla zapewnienia naszej socjalistycznej stolicy właściwych warunków reprezentowania nowego Ludowego Państwa.</u>
          <u xml:id="u-53.24" who="#JanRustecki">Zapewniając mieszkańcom Warszawy należyty rozwój oświaty, Plan 6-letni przewiduje budowę 38 budynków szkolnych o łącznej kubaturze 900.000 m3 pomieszczeń, wyposażonych w nowoczesne pracownie i warsztaty, co da możność zdobywania zawodu większej o 50% ilości młodzieży niż obecnie. Wybudowanych będzie 60 nowych budynków dla szkół podstawowych przy zwiększeniu dwukrotnie w stosunku do roku 1949 kubatury przypadającej na ucznia.</u>
          <u xml:id="u-53.25" who="#JanRustecki">Rozbudowana zostanie Politechnika Warszawska i instytuty naukowe.</u>
          <u xml:id="u-53.26" who="#JanRustecki">Celem zaspokojenia potrzeb kulturalnych już w 1952 r. odbudowana będzie Filharmonia Warszawska z 2.000 miejsc. Powstanie Biblioteka Narodowa, rozbudowana będzie Biblioteka Publiczna. Ilość miejsc w kinach zwiększona będzie trzykrotnie. Zbudowany będzie teatr młodzieżowy, nowoczesny cyrk z 4.000 miejsc. Powstanie 8 domów kultury.</u>
          <u xml:id="u-53.27" who="#JanRustecki">Dla zapewnienia rozwoju kultury i tężyzny fizycznej ilość urządzeń sportowych wzrośnie trzykrotnie.</u>
          <u xml:id="u-53.28" who="#JanRustecki">Patos walki o socjalistyczną Warszawę będzie kształtował nowego człowieka, nieugiętego bojownika o wyższe formy budowy i produkcji. Wielkie zadania, jakie stoją przed nami w Planie 6-letnim, budzić będą i rozwijać w klasie robotniczej nowe talenty, szerokie zastępy planistów, organizatorów produkcji, racjonalizatorów i przodowników pracy. Zadania te pobudzać będą do walki o nową technikę w budownictwie, kruszyć będą stare uprzedzenia i stare zacofane metody pracy.</u>
          <u xml:id="u-53.29" who="#JanRustecki">Rozwijać się będzie uporczywa walka o coraz wyższą wydajność pracy, obniżanie kosztów produkcji celem zapewnienia koniecznych środków dla realizacji nakreślonych zadań. Rozwijać się będzie walka o szybsze, jakościowo coraz lepsze budownictwo, a w tej walce przyświecać będą ludowi Warszawy świetlane postacie bojowników o jej wolność i wyzwolenie.</u>
          <u xml:id="u-53.30" who="#JanRustecki">Entuzjazm w budowie pięknej socjalistycznej stolicy rozpłomieniać będzie zasilające stare kadry zastępy młodzieży warszawskiej, dla których wzorem są bohaterskie dzieci Warszawy — Hanka Sawicka i Janek Krasicki.</u>
          <u xml:id="u-53.31" who="#JanRustecki">Na szańcach tej walki nie zabraknie bohaterskich kobiet Warszawy, którym ojczyzna ludowa zapewniła dostęp do nowych zawodów i wszystkich stanowisk.</u>
          <u xml:id="u-53.32" who="#JanRustecki">Wielkie zadania stoją przed robotnikami budowlanymi, majstrami, technikami i inżynierami budownictwa. Ich zwiększony wysiłek przyśpieszy dla setek tysięcy rodzin robotniczych, dla ich dzieci wejście do czystych jasnych izb, zapewni dziatwie szkolnej wygodne warunki nauki. Ich zwiększony wysiłek przyśpieszy warkot nowych tysięcy maszyn w widnych halach fabrycznych, zapewni pracę i zarobek nowym zastępom wchodzącym do produkcji, co przyczyni się do dalszego podniesienia poziomu bytowania.</u>
          <u xml:id="u-53.33" who="#JanRustecki">Przykłady z lat ubiegłych, a zwłaszcza z pierwszego półrocza pierwszego roku Planu 6-letniego wskazują, że klasa robotnicza Warszawy łamie z powodzeniem stare kapitalistyczne formy, zacofane formy produkcji. Codzienne przykłady wskazują, jakie niewyczerpane rezerwy twórcze wyzwala z siebie klasa robotnicza, gdy staje się gospodarzem kraju.</u>
          <u xml:id="u-53.34" who="#JanRustecki">Wzorem radzieckich towarzyszy robotnicy budowlani Warszawy organizują pracę zespołową, przechodzą na wyższą formę budownictwa — systemem potokowym, rozwijają socjalistyczne współzawodnictwo pracy. Gdy w kwietniu ub. r. liczba współzawodniczących w przemyśle budowlanym na terenie Warszawy wynosiła 6.813, to w kwietniu br. liczba ta wynosiła 21.532. Ilość poważniejszych pomysłów racjonalizatorskich, zgłoszonych w tych samych miesiącach, w ub. r. wynosiła 3, w b. r. — 47.</u>
          <u xml:id="u-53.35" who="#JanRustecki">W dniu 23 marca br. rozpoczęto na Muranowie po raz pierwszy w Polsce budowę systemem potokowym opartym na wzorach radzieckich. W ciągu 90 dni oddano do użytku pierwsze 34 izby o kubaturze 2.800 m3, tzn. że w Warszawie klasa robotnicza buduje domy od fundamentów pod klucz w ciągu 3 miesięcy. Obecnie na Muranowie buduje się 43 domy systemem potokowym.</u>
          <u xml:id="u-53.36" who="#JanRustecki">Osiągnięcia naszych przodowników pracy w budownictwie ujawniają jednoczesne braki tkwiące w organizacji pracy, braki, które powodują przy systemie potokowym postoje poszczególnych brygad robotniczych. Niewłaściwe rozplanowanie pracy utrudnia przekraczanie norm i ciągły wzrost wydajności pracy. Prawie we wszystkich wypadkach okazało się, że brygady przyspieszyły termin wykonania poszczególnych robót, że mogą w tym samym czasie obsłużyć więcej budowli. Kierownictwa przedsiębiorstw budowlanych nie nadążają jeszcze w organizacji i planowaniu za wzrostem wydajności pracy, za wielkim rozmachem inicjatywy robotniczej. Zbyt powoli rozwijają intensywność i nasilenie robót, stwarzając z początkiem roku zmniejszone tempo pracy, które dopiero wytężona praca załóg musi później nadrabiać. Np. w PPB wydajność dzienna robotnika wynosiła w styczniu 1700 zł, a w czerwcu 4.100 zł.</u>
          <u xml:id="u-53.37" who="#JanRustecki">Te cyfry mówią, jak wielkie rezerwy nie są jeszcze wykorzystane, jakie perspektywy zwiększania wydajności pracy, przyśpieszenia realizacji planów inwestycyjnych mamy przed sobą chociażby w rytmicznym procesie produkcji.</u>
          <u xml:id="u-53.38" who="#JanRustecki">Wprowadzane nowe normy wydajności dostosowane zostały do warunków technicznych i te nowe normy są przekraczane. Zespoły Rosłańca, Jakubowskiego, Ptaszyńskiego osiągnęły wykonanie norm od 120–150%. Czajka w PPB-1 osiągnął 244%, Padzik Jan, cieśla przeciętnie wykonuje 260% nowej normy. Nowe normy pozwoliły jednocześnie robotnikom przy pracy zespołowej na poważne podwyższenie zarobków. Np. Skarzycki Stanisław w kwietniu zarobił 17.810 zł, w czerwcu 25.718 zł, Droździkiewicz Jan w kwietniu 28.858 zł, w czerwcu 39.963 zł.</u>
          <u xml:id="u-53.39" who="#JanRustecki">Przed przemysłem budowlanym Warszawy staje zadanie rozszerzenia systemu potokowego na wszystkie budowle, stworzenia bazy technicznej pod postępowe metody pracy, wykorzystania całego parku maszynowego, wykorzystanie którego w naszych przedsiębiorstwach budowlanych wynosi zaledwie 30–65%.</u>
          <u xml:id="u-53.40" who="#JanRustecki">Realizacja wielkich założeń Planu 6-letniego stawia przed nami zadania zmniejszenia kosztów budowy i walki o oszczędność w budownictwie. Roboty budowlane prowadzone z wielkim socjalistycznym rozmachem pochłaniają ogromne ilości materiału, nie zawsze racjonalnie zużytego.</u>
          <u xml:id="u-53.41" who="#JanRustecki">Nasze instytuty naukowe, nasi inżynierowie budownictwa winni oprzeć się na przykładach robotników, którzy zrewidowali swoje normy, i zrewidować równocześnie przestarzałe normy zużycia materiałów i normy obliczeń projektowych. Każdy procent oszczędności w naszym budownictwie to setki nowych izb dla robotników, a przecież dałoby się zaoszczędzić niejeden procent.</u>
          <u xml:id="u-53.42" who="#JanRustecki">Warszawa powstałe wysiłkiem całego narodu, w pierwszym rzędzie wysiłkiem klasy robotniczej, która obok wkładu swej pracy wykazuje wielka ofiarność. Do dnia 13 lipca br. zebrano na FOS 8.095.314.273 zł. w tym zebrano przez związki zawodowe 4.952.950 zł.</u>
          <u xml:id="u-53.43" who="#JanRustecki">Realizacja wielkich planów przebudowy Warszawy pobudzać będzie klasę robotniczą, chłopstwo pracujące, inteligencję pracującą — całe społeczeństwo polskie do zwiększenia ofiarności na rzecz stolicy i powiększy olbrzymie nakłady finansowe Państwa poprzez szeroką akcję społeczną.</u>
          <u xml:id="u-53.44" who="#JanRustecki">Społeczna akcja pomocy w odbudowie stolicy rozwijać się będzie coraz bardziej, gdyż masy pracujące naszego kraju kochają swą socjalistyczną stolicę; w jej wzroście widzą wzrastającą potęgę gospodarczą naszego kraju, w jej wzroście widzą wzrastające siły obozu pokoju i postępu, którego Polska Ludowa jest ważnym ogniwem.</u>
          <u xml:id="u-53.45" who="#JanRustecki">Odbudowa Warszawy — to symbol obrony pokoju, który imperialistyczni szaleńcy starają się naruszyć. W murach naszej stolicy gościć będziemy w październiku br. Światowy Kongres Pokoju, przedstawicieli wszystkich narodów miłujących pokój.</u>
          <u xml:id="u-53.46" who="#JanRustecki">Bohaterska, niezłomna robotnicza Warszawa wygrała wiele bitew, przewodziła narodowi polskiemu w najcięższych jego godzinach, zwycięży i w walce o realizację Planu 6-letniego, zwycięży wraz z masami pracującymi Polski w walce o socjalizm.</u>
          <u xml:id="u-53.47" who="#JanRustecki">Uważając, że ustawa o 6-letnim Planie gospodarczym wniesiona przez nasz Rząd stanie się drogowskazem dla mas ludowych na zwycięskiej drodze do socjalizmu, że przyczyni się do realizacji najśmielszych marzeń wielu pokoleń najlepszych naszych bojowników w walce o nowe, lepsze jutro, że przekształci nasz kraj w potężną przemysłową twierdzę pokoju, że podniesie wysoko poziom bytowy i kulturalny mas robotniczych — głosować będziemy za przyjęciem tej ustawy i będziemy mobilizować klasę robotniczą do jej wykonania.</u>
          <u xml:id="u-53.48" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu posłowi Kowalikowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#WładysławKowalik">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad projektem ustawy o Planie 6-letnim mam zaszczyt przemawiać w imieniu klubu poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, stronnictwa, które reprezentuje szerokie rzesze mało i średniorolnych chłopów.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#WładysławKowalik">Na wstępie podkreślić muszę, że projektodawca w sposób dość widoczny i jasny wskazuje na olbrzymi wkład w odzyskanie wolności narodowej i w gospodarczy rozwój kraju, wkład dokonany przez narody ZSRR i bohaterską Armię Radziecką oraz wkład naszego narodu i odrodzonego Wojska Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#WładysławKowalik">Dopiero na bazie tej ofiary, tego wkładu mogła rozwinąć się społeczno-gospodarcza przebudowa i budowa naszej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#WładysławKowalik">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza z wydatnym udziałem naszego stronnictwa, działając w ścisłym sojuszu robotniczo-chłopskim, w oparciu o demokratyczną inteligencję i organizacje młodzieżowo-społeczne porwała za sobą do czynu całe społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#WładysławKowalik">Wielkie reformy społeczne i gospodarcze zostały zrealizowane w Polsce Ludowej w oparciu o doświadczenia, przykład i pomoc pierwszego na świecie socjalistycznego państwa — ZSRR; wspólnym wysiłkiem mogliśmy wytworzyć takie warunki społeczno-ekonomiczne, że dziś dyskutujemy nad Planem 6-letnim, nad budową fundamentów socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#WładysławKowalik">Dziś, gdy na globie ziemskim widzimy ożywioną działalność sił reakcyjnych, pozostających pod komendą imperialistów w USA, dokonujących gwałtów na uciśnionych narodach Wietnamu, Korei, Indonezji i innych krajów, gdzie uciskani tubylcy walczą o swą wolność, naród nasz w rodzinie demokratycznych państw, pod przewodnictwem ZSRR buduje trwały pokój oraz jaśniejsze jutro dla siebie i swych rodzin.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#WładysławKowalik">Naród nasz doświadczył całej okropności wojny, dlatego bacznie obserwuje i przeciwdziała wszelkim próbom odrodzenia faszyzmu, nie szczędząc żadnych ofiar wkładanych w dzieło utrwalenia pokoju. Jesteśmy wrogami gwałcicieli, stoimy po stronie uciśnionych i życzymy narodowi Korei szybkiego zwycięstwa oraz pełnych możliwości odbudowy zacofanego i zniszczonego przez imperialistów kraju.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#WładysławKowalik">Wierzymy, że wszelkie próby rozpalenia pożogi wojennej obrócą się przeciw podżegaczom wojennym i zgotują im sprawiedliwy wyrok wydany przez sąd narodów świata, które podpisały sztokholmski Apel Pokoju. Jesteśmy czujni i świadomi, że nie jesteśmy sami, że z nami lud pracujący całego świata, któremu przewodzi wielki Związek Radziecki i dlatego histeria atomowych polityków i ich krecia robota nie osłabią naszej pokojowej pracy i zdecydowanej postawy. Do wykonania Planu 6-letniego zabieramy się z pełną wiarą, że będziemy go realizować w warunkach pokojowych.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#WładysławKowalik">Oceniając wkład pracy, jaki włożono w opracowanie projektu ustawy, zajmę się omówieniem niektórych jego pozycji, dotyczących regionalnego planowania.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#WładysławKowalik">W województwie wrocławskim projektuje się rozbudowę przemysłu i pełniejsze wykorzystanie bogactw naturalnych oraz aktywizację gospodarczą północnej części województwa. Planowane jest konkretnie dalsze uprzemysłowienie Wrocławia, wałbrzyskiego zagłębia węglowego, Jeleniej Góry, okolic Dzierżoniowa i Bolesławca. Te same miejscowości będą wzięte pod uwagę w budownictwie mieszkaniowym, gdzie wybuduje się ponad 55.000 izb mieszkalnych. W trosce o warunki życiowe klasy robotniczej w rejonie Wałbrzycha zostanie dobudowana sieć wodociągowa. We Wrocławiu nastąpi rozbudowa Politechniki i powstanie wieczorowa szkoła techniczna.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#WładysławKowalik">Na odcinku rolniczym przewiduje się wzrost produkcji roślinnej o 41% w porównaniu z 1949 r., a produkcji zwierzęcej — o 89%, np. wzrost pogłowia owiec wyniesie 431% w porównaniu do roku 1949. Tak samo planowany jest rozwój sadownictwa, warzywnictwa, co świadczy, że istnieje troska Rządu ludowego o zaopatrzenie świata pracy w dostateczną ilość środków żywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#WładysławKowalik">Wysoka Izbo! Zjednoczone Stronnictwo Ludowe popiera w całej rozciągłości politykę Rządu na odcinku planowania gospodarczego, przedstawioną nam przez Ministra Jędrychowskiego. Za tę politykę bierzemy pełną odpowiedzialność, dlatego że jest ona zgodna z dążeniami i interesami mało i średniorolnych chłopów.</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#WładysławKowalik">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe organizuje podstawowe masy chłopskie i współdziałając w sojuszu z PZPR weźmie na siebie trud przeniesienia planów do gromad i zmobilizowania wsi dla pełnej realizacji tych planów.</u>
          <u xml:id="u-55.13" who="#WładysławKowalik">Mówiąc o zagadnieniach gospodarczych stwierdzić należy, że dotychczasowe wyniki, jakie osiągnęliśmy, są owocem ofiarnej pracy robotnika i chłopa polskiego, który swoim mozolnym wysiłkiem buduje naszą rzeczywistość, przekraczając plany prawie na wszystkich odcinkach.</u>
          <u xml:id="u-55.14" who="#WładysławKowalik">Wyrazem poważnych osiągnięć w woj. wrocławskim może być cyfra zorganizowanych 210 spółdzielni produkcyjnych, w tym 16 pierwszego typu, 55 drugiego typu, 139 trzeciego typu. Ich przekrój socjalny przedstawia się następująco: do 5 ha — 20% członków, do 10 ha — 75%, reszta ponad 10 ha. Około 5% ziemi znajdującej się w uprawie przeszło z indywidualnej gospodarki na formę uspołecznionego gospodarowania. Znaczy to, że ponad 4.000 gospodarstw i ponad 5.000 członków zerwało z podstawami kapitalizmu na wsi.</u>
          <u xml:id="u-55.15" who="#WładysławKowalik">Spółdzielnie produkcyjne, państwowe gospodarstwa rolne w sposób zorganizowany wykonują zadania gospodarcze coraz lepiej, czego przykładem niech będzie bieżąca akcja żniwna, która w sektorze uspołecznionym jest już na ukończeniu, a podorywki i wysiewy poplonów wykonywane są planowo. Członkowie spółdzielni produkcyjnych rewolucjonizują swoje wsie.</u>
          <u xml:id="u-55.16" who="#WładysławKowalik">Bilans za ubiegły rok w całości wykazuje wyższość socjalistycznej gospodarki w rolnictwie. Spółdzielcy przepracowali znacznie więcej dniówek obrachunkowych od norm przewidzianych w statucie. Wypłaty za dniówkę obrachunkową w spółdzielni Wojszyce, pow. Wrocław wynosiły 654 zł, a w spółdzielni Podgaj 850 zł. Rodzina Kuźniaka z Grzegorzewa, pow. Strzelin zarobiła za okres 9-miesięczny ponad 350.000 zł, w tym samym czasie rodzina Sierczyńskich z Podgaj a zarobiła ponad 376.000 zł, a rodzina Przybylskich w Staszycach, pow. Wrocław zarobiła ponad 357.000 zł.</u>
          <u xml:id="u-55.17" who="#WładysławKowalik">Konkretne gospodarcze przykłady przemawiają do rozsądku rolników, spółdzielnie produkcyjne powstają więc dobrowolnie i są przykładem socjalistycznej kultury w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-55.18" who="#WładysławKowalik">Po raz pierwszy w historii województwa profesorowie Uniwersytetu Wrocławskiego i studenci nawiązali bezpośredni kontakt ze wsią uspółdzielczoną.</u>
          <u xml:id="u-55.19" who="#WładysławKowalik">W Wilczkowie w powiecie średzkim powstaje laboratorium, w którym nauka bezpośrednio w terenie będzie przeprowadzać i popularyzować doświadczenia uczonych radzieckich. Trzeba, aby wszystkie uczelnie poszły w ślad, bowiem chłopi chcą wiedzieć, w jaki sposób nauka pomoże im wydzierać skarby przyrodzie.</u>
          <u xml:id="u-55.20" who="#WładysławKowalik">Również poważnym zwycięstwem jest skuteczna walka ze stonką ziemniaczaną. Ten haniebny podarek amerykańskiej imperialistycznej kultury, zrzucony w Niemieckiej Demokratycznej Republice, zaatakował i nasze kultury rolne. Dotychczas zwalczyliśmy skutecznie 540 ognisk szkodnika. W walce ze szkodnikiem brało udział całe społeczeństwo. Niebezpieczeństwo nie minęło, stoimy na posterunku, a od Ministerstwa Rolnictwa, żądamy pomocy w środkach lokomocji i uzyskaniu aparatury do opylania.</u>
          <u xml:id="u-55.21" who="#WładysławKowalik">Powszechnie wiadomo, że jeszcze dość długo musimy się liczyć z wpływem drobnotowarowej gospodarki na ogólną produkcję rolniczą. Tegoroczne żniwa wykazały, jak trudno jest drobnemu rolnikowi, mimo pomocy państwowej, w krótkim czasie dokonać żniwa i podorywek wraz z wysiewem poplonów.</u>
          <u xml:id="u-55.22" who="#WładysławKowalik">Gdy w PGR-ach i spółdzielniach produkcyjnych czynności te przebiegają planowo, to w indywidualnej gospodarce są poważne opóźnienia. Wyciągamy z tego następujący wniosek, że do czasu powszechnego uspółdzielczenia gospodarki drobnotowarowej w rolnictwie musimy się nim zająć poważniej niż dotąd. W walce o wykonanie Planu, za wskazaniem Przewodniczącego PZPR Prezydenta Bieruta, trzeba bezpośrednio zapoznać rolników w gromadzie z tym Planem i pomóc im we właściwy sposób zorganizować metody socjalistycznego współzawodnictwa zespołowego w rolnictwie. Zauważyć należy, że dotychczas etapy tego współzawodnictwa nie są należycie analizowane, a ich wyniki publikowane: dość często tu i ówdzie istniejące grupy współzawodniczą ze sobą, jednakże pozostają one bez opieki i ich wyniki społeczeństwu są nieznane. Jest to poważna zaległość do odrobienia dla Związku Samopomocy Chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-55.23" who="#WładysławKowalik">Jeśli mowa o wykonaniu planu i stworzeniu takiego środowiska pracy, by wykonawca mógł stanąć na wysokości zadania, to zwrócić uwagę trzeba na oświatę rolniczą i dobór kadr. Dotychczasowe obserwacje wykazały — wprawdzie w nielicznych wypadkach, ale niemniej miało to miejsce — że ośrodki oświaty rolniczej nie spełniały swego zadania. Programy nauczania w szkołach rolniczych muszą ulec korekcie, jeszcze ciągle tkwi w nich duch starej szkoły, wychowują one słabych fachowców zwłaszcza w dziedzinie specjalności. Brak w nich postępowej myśli i doświadczeń, które czerpać należy z bogatego dorobku uczonych radzieckich.</u>
          <u xml:id="u-55.24" who="#WładysławKowalik">Dokonuje się przebudowa ustroju rolnego na wsi, ale w szkołach oświaty rolniczej nie wychowuje się uczniów w oparciu o zasady i metody społecznego gospodarowania. Grono wykładowców w tych uczelniach w poważnej liczbie jest jeszcze zaśmiecone ziemiaństwem. Wśród kandydatów do szkół rolniczych widzimy dość duży pęd młodzieży pochodzenia ze sfer bogatszych, mają oni przeważnie i lepsze przygotowanie i większy tupet, toteż bardzo często zajmują w szkole miejsce, którego syn biedniaka zająć nie może. Szkoły oświaty rolniczej oderwały się od terenu, nie utrzymują należytego kontaktu z PGR-ami, spółdzielniami produkcyjnymi, toteż nie znają ich potrzeb i nie umieją wskazać sposobu ich zaspokojenia. W PGR-ach za dużo się urzęduje, a za mało jest pracy agronomicznej.</u>
          <u xml:id="u-55.25" who="#WładysławKowalik">W bitwie o kadry w PGR-ach, w spółdzielniach produkcyjnych należy zwiększyć ilość awansu społecznego dla robotników rolnych i robotników z Państwowych Ośrodków Maszynowych, ludzie ci bowiem nie gorzej, a przeważnie lepiej pracują od ziemiańskich fachowców.</u>
          <u xml:id="u-55.26" who="#WładysławKowalik">Nie dość wysiłku poświęca się również uzyskaniu pasz treściwych i zielonych. W PGR-ach i spółdzielniach produkcyjnych należy wprowadzić za przykładem ZSRR pola i brygady upraw roślin pastewnych.</u>
          <u xml:id="u-55.27" who="#WładysławKowalik">Trudności nasze wynikają bądź z ogromu zniszczeń powojennych, bądź z zacofania zawodowego i ekonomicznego — tej smutnej spuścizny po rządach sanacyjnych i są one powiększane przez wrogów naszej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-55.28" who="#WładysławKowalik">Pomimo, że w kraju rządzi władza ludowa, wyzysk jeszcze zbyt często sobie hula. Oto kilka faktów: w gromadzie Kiełczów wdowa Soboń, obarczona liczną dziatwą, na wiosnę rb. za zoranie pół ha ziemi zapłaciła 6.000 zł. Wyzyskiwacz Machocki od wyżej wymienionej pobrał pieniądze, a od ob. Rudnickiego 5 dniówek roboczych. Kiedy ob. Rudnicki wyraził chęć pójścia do spółdzielni produkcyjnej, to Machocki zapowiedział mu bezwzględne zniszczenie. W powiecie wrocławskim, w Gromadzie Baranów sołtys Motkowski Mikołaj oficjalnie udawał zwolennika przebudowy ustroju rolnego, a kiedy rolnicy tamtejsi organizowali spółdzielnię produkcyjną, to napisał sam na siebie anonim z pogróżkami i rozpoczął rozbijacką robotę przeciw zorganizowaniu spółdzielni, kiedy zaś spółdzielnia powstała, opuścił gospodarstwo i uciekł do woj. szczecińskiego. Znane nam są fakty rozsiewania plotek. W pociągu ze Świdnicy do Wrocławia kobieta udająca żebraczkę opowiadała o niesłychanej nędzy w spółdzielni produkcyjnej w Pastuchowie i o wywożeniu dzieci. Kiedy członkini tej spółdzielni przypadkowo jadąca, oburzona na wierutne kłamstwa, zaprotestowała publicznie, żebra czka ulotniła się jak kamfora. W powiecie dzierżoniowskim, we wsi Koźmin przed zebraniem organizacyjnym spółdzielni produkcyjnej miejscowy proboszcz urządził sutą libację dla 9 kułaków i posłał ich, by rozgonili zebranie. Oto kilka fragmentów, które odzwierciedlają walkę klasową na wsi.</u>
          <u xml:id="u-55.29" who="#WładysławKowalik">Mówię o nich z tej wysokiej trybuny po to, aby dowiedzieli się chłopi w całym kraju, że w tej walce znajdą pomoc władzy ludowej. Trzeba, aby wiedział sołtys Motkowski, że na jego moralności chłopi się wszędzie poznają i spółdzielnie produkcyjne w całej Polsce powstaną. Żelazną miotłą wymiatać należy wszelkie wrogie agentury i reakcyjne gniazda, wymiatać po to, aby chłopi mogli spokojnie wykonywać plan gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-55.30" who="#WładysławKowalik">Projekt ustawy jest rękojmią likwidacji ekonomicznej czynnika kapitalistycznego, jest on dokumentem nader ważnym, toteż w regionalnym, fragmentarycznym omawianiu wskazujemy obiektywnie nasze środowisko, widzimy naszą drogę, nasze trudności. Dołożymy wszelkich starań, by plan gospodarczego rozwoju naszego kraju był powszechnie i przedterminowo zrealizowany.</u>
          <u xml:id="u-55.31" who="#WładysławKowalik">Masy chłopskie z klasą robotniczą na czele codziennym wysiłkiem będą wznosiły fundamenty socjalizmu, stojąc na stanowisku, że plan gospodarczy podniesie stopę życiową człowieka pracy i ogólny dobrobyt narodowy.</u>
          <u xml:id="u-55.32" who="#WładysławKowalik">Klub poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego głosować będzie za ustawą.</u>
          <u xml:id="u-55.33" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#WacławBarcikowski">Odraczam posiedzenie Sejmu Ustawodawczego do jutra, do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#WacławBarcikowski">Jako pierwsi będą przemawiali posłowie Rataj i Strzałkowski.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#WacławBarcikowski">Lista obecności będzie wyłożona na zwykłym miejscu. Proszę o podpisanie jej przed godziną 9 rano.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#komentarz">(Zakończenie obrad w dniu 20 lipca o godz. 23 min. 5.)</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#komentarz">(Początek obrad w dniu 21 lipca o godz. 9 min. 5.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#WacławBarcikowski">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do dalszego ciągu rozprawy nad projektem ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na lata 1950–1955.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu posłowi Ratajowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#JulianRataj">Wysoki Sejmie! Mamy za sobą zwycięsko wykonany 3-letni Plan odbudowy kraju i dziś w przededniu 6-tej rocznicy powstania władzy ludowej w Polsce stoimy w obliczu potężnych zadań nowego 6-letniego Planu, w okresie którego naród nasz dokona ogromnego skoku naprzód. Dokonamy tego nie drogą zaprzedania się imperialistom spod znaku Marshalla, lecz socjalistyczną i patriotyczną drogą ofiarnej pracy wzmocnimy niepodległość, siłę gospodarczą i obronną Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#JulianRataj">W ostatnim roku Planu nasz przemysł osiągnie poziom produkcji 4-krotnie większy niż przed wojną. Znaczy to, że w tak krótkim okresie czasu, bo po niespełna 10 latach nasze młode Państwo Ludowe zdobędzie się na odrobienie zaniedbania i zacofania, jakie ustrój kapitalistyczno-obszarniczy pozostawił na ziemiach polskich w okresie paru pokoleń. Nie tylko historia naszego kraju nie zna przykładu tak potężnych skoków rozwoju, jakie zakrojone są w Planie, ale nie zna ich również historia jakiegokolwiek kraju kapitalistycznego na świecie, nawet w najbardziej pomyślnych okresach.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#JulianRataj">Dla ludzi obciążonych kapitalistycznym myśleniem Plan ten, jak to miało miejsce z 3-letnim Planem Odbudowy, może wydawać się nierealnym i niemożliwym do wykonania. Ale my mamy już bogate własne doświadczenia z wykonania pierwszego Planu, którego wynikami słusznie cieszymy się i szczycimy. Potwierdzają to ogłoszone już wyniki wykonania Planu 6-letniego za pierwsze półrocze bieżącego roku — pierwszego roku Planu, przekraczające przewidziany poziom produkcji tak w przemyśle jak i w rolnictwie. Posiadamy również pouczające i pobudzające do nowych osiągnięć doświadczenia Związku Radzieckiego, który pokazał, jak szybko można zlikwidować długoletnie zacofanie nawet tak wielkie jak w Rosji carskiej, która w 1913 r. produkowała kilkanaście razy mniej węgla i energii elektrycznej, kilka razy mniej żelaza niż Stany Zjednoczone, chociaż przewyższała je zarówno pod względem bogactw naturalnych, obszaru jak i ludności. Związek Radziecki pokazał mimo to wyższość ustroju socjalistycznego, stając się w krótkim czasie pierwszą potęgą gospodarczą i polityczną na całym świecie.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#JulianRataj">Cyfry 6-letniego Planu mówią o potężnym rozwoju sił wytwórczych w każdej dziedzinie naszej gospodarki, o znacznym wzroście dochodu narodowego, bo aż o 112%, i stopy życiowej ludności o około 60% w stosunku do roku 1949.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#JulianRataj">Cyfry Planu ujmując każdą dziedzinę życia stanowią w ten sposób kompletny program rozwojowy naszego narodu na najbliższe sześć lat. Treść Planu jest otwarta i wiadoma dla każdego. Przed wojną krajowe i zagraniczne kapitalistyczne spółki i monopole, jako władcy ówczesnej Polski, miały też swoje prywatne plany własnych zysków i dywidend wywożonych zagranicę, a wyciąganych z wyzysku mas pracujących. Plany te nie były jawne, były one ukryte w bilansach spółek wielkiego kapitału, niedostępnych oczom zwykłego śmiertelnika, ale nie zdołały ukryć prawdy o eksploatacji narodu, o nędzy i niedojadaniu robotnika i chłopa, o masowym bezrobociu wśród klasy robotniczej i zbędności milionów chłopskich synów i córek na wsi.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#JulianRataj">Kapitaliści i obszarnicy, rządzący Polską przedwojenną, dbali tylko o własne zyski. Toteż w spuściźnie po nich otrzymaliśmy gospodarkę narodową poważnie zacofaną, o bardzo słabym uprzemysłowieniu i nisko stojącym, rozdrobnionym rolnictwie. W porównaniu z krajami uprzemysłowionymi staliśmy na bardzo niskim poziomie. Dzięki zdobyciu władzy ludowej w Polsce, dzięki upaństwowieniu przemysłu i reformie rolnej potrafiliśmy uczynić dość znaczny postęp w okresie odbudowy powojennej. Był to niewątpliwie duży wysiłek, który podźwignął nasz przemysł i rolnictwo na poziom wyższy niż przed wojną. Jest to jednak pierwszy krok, który nam pozwala na dalszy, stojący jeszcze przed nami rozwój. Chodzi nam o taki potężny i szybki rozwój produkcji przemysłowej, rolnej i innych dziedzin życia gospodarczego, który by nam umożliwił przejście do wyższego systemu życia, do socjalizmu, czyli do stanu wysokiego dobrobytu i kultury całego narodu. Socjalizmu nie można tworzyć w stanie niedostatku. Ażeby dojść do wysokiego dobrobytu, trzeba pracować o wiele wydajniej, trzeba zatem rozporządzać wysoką techniką, która zastąpi niedołężne formy pracy fizycznej czy mało zmechanizowanej. Tego wysokiego poziomu mechanizacji, wysokiej techniki dostarczy nam wykonanie Planu 6-letniego, który zakłada wysokie uprzemysłowienie kraju.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#JulianRataj">Wielki nowoczesny przemysł i elektryfikacja wyposażą w toku Planu w maszyny i urządzenia techniczne wszystkie inne gałęzie gospodarki narodowej, w ich liczbie najbardziej dotąd zacofane rolnictwo, które do dziś polega przeważnie na pracy fizycznej człowieka. Wraz z maszynami, wraz z techniką płynącą od przemysłu podniesiona będzie nieporównanie wyżej wydajność pracy w rolnictwie, a wraz z nią będzie rósł dobrobyt i stopa życiowa chłopskich mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#JulianRataj">Rozwój nowoczesnego przemysłu oznacza poza tym przejście do zawodów przemysłowych i innych tej części ludności rolniczej, która na wsi nie znajduje opłacalnego zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#JulianRataj">W ten sposób Plan 6-letni przemieni Polskę z kraju rolniczego w kraj silnie uprzemysłowiony, kraj o wysokiej technice i wydajności pracy, która jedynie jest w możności przyśpieszyć tempo produkcji, wzrost dochodu i dobro-' bytu.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#JulianRataj">Dziś masy pracujące, robotnicy i chłopi słusznie chcą w swym ustroju ludowym żyć dostatniej i lepiej, bardziej kulturalnie. Dlatego też nie możemy ociągać się z budową fundamentów socjalizmu, gdyż to właśnie byłoby na rękę wrogom ludu pracującego i naszego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#JulianRataj">Państwo nasze zapewniło wszelkie środki materialne i finansowe, potrzebne do wykonania wielkich zadań Planu, trzeba zatem zmobilizować wszystkie siły narodu dla tych wielkich zadań produkcyjnych. Ponieważ rozwoju naszej techniki, wysokiego uprzemysłowienia kraju dokonujemy na podstawie socjalistycznych form ustrojowych, przeto oznacza to usuwanie i likwidowanie wszelkich kapitalistycznych form i wpływów jako wrogich i przeciwstawiających się naszemu budownictwu socjalistycznemu.</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#JulianRataj">Wróg klasowy — wróg naszej drogi ustrojowej nie rezygnuje i w miarę postępów naszego budownictwa będzie zaostrzał opór i wzmagał wysiłki coraz chytrzejsze i zacieklejsze. Nie będą one jednak świadczyły o jego siłach, które ustawicznie kurczą się i maleją, lecz będą jedynie wyrazem jego desperackiego oporu wobec narastającego, nienawistnego dla wyzyskiwacza, nowego życia pozbawionego wyzysku. Pozostałe jeszcze w miastach elementy kapitalistyczne, spekulanci, handlarze i wrogowie naszego ustroju oraz bogacze wiejscy i ich zausznicy na wsi — oto wrogowie klasowi, ci, którzy będą się starali wszelkimi sposobami opóźnić i hamować marsz do socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-58.12" who="#JulianRataj">W świetle tych rozważań Plan 6-letni posiada wielką treść polityczną. Jest on bowiem okresem szczególnie zaciętej walki klasowej, tym zaciętszej, że wróg klasowy widzi nieuchronny swój upadek i w obliczu klęski zdobywa się na coraz chytrzejsze i podstępniejsze sposoby walki.</u>
          <u xml:id="u-58.13" who="#JulianRataj">Szczególnie ostra walka klasowa toczyć się będzie na wsi, gdzie zachowało się najwięcej elementów wyzysku w postaci bogaczy wiejskich. Wymaga to natężonej mobilizacji chłopów mało i średniorolnych i bezpardonowej i nieugiętej walki w celu ograniczenia wpływów bogaczy i spekulantów, a następnie ich likwidowania jako wpływowej klasy. Wzorem i przykładem w tej walce dla bezpartyjnych chłopów pracujących winni być chłopi — członkowie partii politycznych. Za przykładem klasy robotniczej i jej przodującego oddziału PZPR chłopi ludowcy winni rozwinąć ostrą czujność klasową w rugowaniu wpływów wyzyskiwaczy ze wszystkich dziedzin życia na wsi. Trzeba okazać bojowość i odwagę nie tylko w demaskowaniu wroga klasowego, ale i w zwalczaniu go.</u>
          <u xml:id="u-58.14" who="#JulianRataj">Chłopi pracujący podjęli tę walkę na różnych odcinkach życia na wsi i przekonują się coraz więcej, że jest ona jedyną drogą do całkowitego zniszczenia wyzysku, tak jak przekonują się coraz więcej o niespożytej sile sojuszu robotniczo-chłopskiego, że jedynie w tym sojuszu, u boku klasy robotniczej możliwe jest odniesienie całkowitego zwycięstwa nad wspólnym wrogiem klasowym.</u>
          <u xml:id="u-58.15" who="#JulianRataj">Nieugięta, wytrwała i ostra walka chłopskich mas pracujących z wrogiem klasowym na wsi jest decydującym ubezpieczeniem i zapewnieniem pomyślnej realizacji pięknych i wielkich zadań Planu na wsi, wyrywających wieś pracującą z jej odwiecznego zacofania i wyzysku. Im lepiej ubezpieczy wykonanie Planu 6-letniego świadome klasowo chłopstwo pracujące, im ściślejsze będzie przymierze biedniaków i średniaków we wspólnym sojuszu z klasą robotniczą przeciwko kułactwu i wszelkim wyzyskiwaczom, tym pewniej i szybciej wielkie, rewolucyjne zadania Planu będą zrealizowane i zaspokajać będą potrzeby lepszego życia człowieka pracy.</u>
          <u xml:id="u-58.16" who="#JulianRataj">Plan 6-letni można nazwać planem likwidacji zacofania wsi, której potężny rozwój przemysłu toruje drogę do postępu. Potężne środki techniczne, jakie przemysł socjalistyczny stawia rolnictwu do dyspozycji w Planie 6-letnim w postaci dziesiątek tysięcy traktorów, wszelkich maszyn i narzędzi, wzrastających ilości nawozów sztucznych, przewyższających daleko poziom z 1949 r., są wyrazem wysiłku Państwa Ludowego i klasy robotniczej w kierunku usunięcia wiekowego zacofania wsi. Tym samym Plan ten skutecznie wzmacnia sojusz robotniczo-chłopski, którego wyrazem gospodarczym jest wymiana między wsią a miastem wytworów pracy robotnika i chłopa, zaś wyrazem politycznym zaostrzająca się wspólna walka klasowa z wyzyskiwaczami, wspólne dążenie do budowy ustroju pozbawionego wyzysku.</u>
          <u xml:id="u-58.17" who="#JulianRataj">W związku z wielkimi zadaniami Planu w dziedzinie produkcji przemysłowej niesłychanie ważnym zagadnieniem jest rozbudowa bazy bogactw mineralnych jako podłoża do produkcji szeregu gałęzi przemysłowych. W tym kierunku daje się zauważyć już obecnie coraz to wzrastające zainteresowanie terenu do znalezisk bogactw mineralnych. Chodzi o to, żeby temu występującemu zainteresowaniu rozszerzeniem naszej bazy bogactw mineralnych towarzyszyło również odpowiednie przestawienie się instytucyj, komórek naukowo-badawczych i poszukiwawczych w dziedzinie poszukiwania bogactw mineralnych.</u>
          <u xml:id="u-58.18" who="#JulianRataj">Trzeba zwrócić na to uwagę, że przed wojną ustrój obszarniczo-kapitalistyczny nie był zainteresowany w bogaceniu Polski w nowe odkrycia, bogactwa mineralne. Nie był w tym zainteresowany kapitał zagraniczny, ówczesny władca naszego przemysłu i górnictwa. Musimy to zaniedbanie tamtego ustroju odrobić.</u>
          <u xml:id="u-58.19" who="#JulianRataj">Ciekawym przykładem tego, że w terenie rodzi się wśród ludzi pracy i na wsi, wśród chłopów szczerze coraz głębsze zainteresowanie rozszerzaniem bazy bogactw mineralnych, była delegacja chłopów ludowców z pow. rzeszowskiego. którzy zainteresowali się bogactwami naturalnymi, występującymi w gminie Tylicz, gromadzie Chmielnik. Przyjechali oni do Warszawy i występowali jako ludzie, którzy znają to zagadnienie. Nie przyszli tylko z ogólnikami, przedstawili dokładne obliczenia składu chemicznego wód mineralnych, które podobno są o wiele silniejsze niż w naszych uzdrowiskach. Przedstawili oni postulaty w zakresie występowania węgla kamiennego, ropy naftowej. Delegacja chłopów przedstawiła tę sprawę nie tak. jakby ją mogli przedstawić dawni przedsiębiorcy. zainteresowani w odniesieniu zysków. Widać było u nich troskę o to, żeby te bogactwa stały się przedmiotem wydobycia żeby nie tylko ożywiły daną ubogą okolicę, zacofane rolniczo woj. rzeszowskie, ale żeby się stały bazą surowcową naszego przemysłu i naszego bogactwa narodowego. W przekonujących słowach chłop z Chmielnika Paweł Chmiel przedstawił wszystkie te postulaty i delegacja została przyjęta bardzo serdecznie przez obie partie działające na wsi i odesłana do Ministerstwa Górnictwa, gdzie zajęto się zgłoszonymi postulatami i bardzo ciekawymi materiałami, dotyczącymi wielu dziedzin górnictwa.</u>
          <u xml:id="u-58.20" who="#JulianRataj">Trzeba budzić w okresie Planu 6-letniego zainteresowanie się tymi pracami, a niewątpliwie nasza geografia gospodarcza, rozłożenie bogactw naturalnych na terenie kraju wzbogaci się. Niewątpliwie szereg okolic, które są dziś uważane za pozbawione możności rozwoju, w Planie 6-letnim będzie zaktywizowanych gospodarczo.</u>
          <u xml:id="u-58.21" who="#JulianRataj">Co oznacza dla rolnictwa budowanie podstaw socjalizmu? Chcę się zatrzymać na momentach politycznych. Obok tych momentów, o których mówiłem, i które dotyczą likwidowania elementów kapitalistycznych na wsi, Plan 6-letni dla rolnictwa to przede wszystkim rozwój spółdzielczości produkcyjnej, który skutecznie zamyka źródła powstawania i odradzania elementów kapitalistycznych na wsi. Plan 6-letni Budowy Podstaw Socjalizmu to dla wsi przede wszystkim zdjęcie nadwyżek ludności, jakie jeszcze istnieją i zatrudnienie ich w innych zawodach pozarolniczych. Jest to podstawowy warunek wszelkiej racjonalizacji w rolnictwie. Plan 6-letni dostarcza tych możliwości planowania, równomiernego rozmieszczania ludności pracującej w zawodach rolniczych i pozarolniczych.</u>
          <u xml:id="u-58.22" who="#JulianRataj">W samej produkcji rolniczej widzimy założone w Planie 6-letnim nowe kierunki produkcji, Mianowicie już w roku bieżącym przed wiosenną akcją siewną roku 1950 położony został duży nacisk na rozwój uprawy pszenicy i jęczmienia. Nasza gospodarka rolna, oparta dotychczas jeszcze w przeważającej mierze na rozproszonych, zacofanych gospodarstwach indywidualnych, była nastawiona w przeszłości na uprawy żytnio-ziemniaczane, na to, co dostarcza najmniej dochodu, natomiast uprawa roślin przemysłowych, hodowla, uprawa pszenicy i jęczmienia nie były rozwinięte.</u>
          <u xml:id="u-58.23" who="#JulianRataj">Plan 6-letni kładzie duży nacisk na rozwój tych najbardziej dochodowych upraw, jak pszenicy i jęczmienia. Jest to związane z rozwojem nowej wyższej stopy życiowej tak na wsi, jak i w mieście. Temu rozwojowi wyższej stopy życiowej i idącemu w ślad za tym zapotrzebowaniu na lepsze artykuły spożywcze idą naprzeciw wytyczne Planu w rozwoju produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-58.24" who="#JulianRataj">Dalszym takim dowodem tego jest wielki nacisk położony na rozwój hodowli, następnie na rozwój upraw roślin przemysłowych, które stają się w coraz większej mierze bazą surowców roślinnych dla przemysłu rolnego i przetwórczego.</u>
          <u xml:id="u-58.25" who="#JulianRataj">Można jedną cyfrą bardzo dobitnie scharakteryzować wielki postęp, jaki dokona się w produkcji rolnej, w wydajności pracy, w dochodzie rolnika. Mianowicie wartość produkcji rolniczej na głowę wzrośnie o 61% w porównaniu z rokiem 1937. Charakteryzuje to bardzo dobitnie rozwój produkcji rolnej, rozwój jej dochodowych działów.</u>
          <u xml:id="u-58.26" who="#JulianRataj">Jakie są podstawowe czynniki tego rozwoju produkcji rolniczej? Przede wszystkim trzeba tu wymienić elektryfikację, mechanizację i chemizację produkcji rolnej. Przewidziany jest znaczny wzrost wyposażenia w maszyny, których wartość w okresie planu wzrośnie o 270% w stosunku do r. 1949. Pokażą się masowo maszyny dotąd mało używane, jak ponad 60.000 traktorów, 14.000 pługów traktorowych, 12.000 siewników traktorowych; następnie rozszerzone będzie użycie dotąd nieznanych maszyn, jak kombajny w ilości 1.800, jak pomad 5.000 maszyn do sadzenia ziemniaków i inne. Elektryfikacja około 9.000 gromad oraz zaopatrzenie w nawozy sztuczne, większe o 127% niż w roku 1949 — oto są podstawowe techniczne czynniki wzrostu produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-58.27" who="#JulianRataj">W tej dziedzinie nasuwałby się postulat, ażeby w budowie nowych typów maszyn rolniczych, produkowanych dla rolnictwa, przejmowano najnowsze doświadczenia, stanowiące najwyższy wyraz techniki, jakie w tej dziedzinie zostały dokonane. Trzeba zwrócić uwagę na Związek Radziecki, który po wojnie produkuje maszyny nowych typów, a mniej produkuje maszyn starego typu. Chodzi przede wszystkim o zabezpieczenie tych maszyn dla POM-ów i PGR-ów. Daje się zauważyć za mała ilość siewników nawozowych, których użycie wskazane jest ze względów zarówno produkcyjnych jak i sanitarnych oraz zdrowotnych. Wysiew ręczny bowiem jest marnotrawstwem i z punktu widzenia produkcyjnego i szkodliwy z punktu widzenia zdrowotnego.</u>
          <u xml:id="u-58.28" who="#JulianRataj">Dalszym czynnikiem poważnego podnoszenia produkcji rolnej, są kadry fachowe, kadry, które w Planie 6-letnim dla potrzeb rolnictwa będą znakomicie rozszerzone poprzez szkoły rolnicze różnego typu. Daje się jednak zauważyć dzisiaj, że za mało jest szkół tego typu, jak szkoły mechanizacji rolniczej, szkoły weterynaryjne oraz szkoły hodowlane. To są wszystko szkoły związane z rozwojem nowych działów rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-58.29" who="#JulianRataj">Nauka i doświadczalnictwo — to dalszy czynnik rozwoju produkcji rolnej. Mamy dotychczas 4 instytuty naukowo-badawcze w dziedzinie rolnictwa: instytut zootechniczny, mechanizacji i elektryfikacji, gleboznawstwa i upraw oraz ekonomiki rolnej. Chodzi o to, aby te instytuty nawiązały kontakt bezpośredni z praktyką rolną. Wiemy, że wśród chłopów pracujących wyrobili się racjonalizatorzy, są chłopi, którzy doszli do doświadczeń, które mają znaczenie w dziedzinie upraw jak i w dziedzinie hodowli. Chodzi o to, aby te wyniki racjonalizatorstwa przejmować, aby nasze instytuty kontynuowały te wyniki i nawzajem przekazywały chłopom swoje wyniki i doświadczenia. Koniecznym jest dalszy ilościowy rozwój instytutów, tak aby objęły one całość nauki i doświadczalnictwa w dziedzinie rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-58.30" who="#JulianRataj">Zasadniczym czynnikiem podniesienia produkcji rolnej, wzrostu jej ilościowego i jakościowego będzie w Planie 6-letnim rozwój spółdzielczości produkcyjnej. Spółdzielczość produkcyjna, jej rozwój jest wynikiem rosnącej świadomości klasowej chłopów pracujących, jest wynikiem zaostrzającej się walki chłopów mało i średniorolnych z wyzyskiwaczami i bogaczami. O tej rosnącej świadomości świadczy ponad tysiąc spółdzielni produkcyjnych, świadczą wypowiedzi chłopskie na naradach i zebraniach. Przytoczę tu niektóre z tych wypowiedzi. Mianowicie wypowiedź chłopa z powiatu częstochowskiego, który w pięknych słowach scharakteryzował wyższość gospodarki spółdzielczej nad zacofaną gospodarką indywidualną:</u>
          <u xml:id="u-58.31" who="#JulianRataj">„Spółdzielczość produkcyjna jest zagadnieniem, bez którego nie ruszymy z miejsca. Przyłóżmy oka swego i swej pracy, a usuniemy wszystkie braki. Spółdzielczość produkcyjna jest uwieńczeniem wszelkiej spółdzielczości”.</u>
          <u xml:id="u-58.32" who="#JulianRataj">Mówiąc o zagadnieniu kobiety wiejskiej, tenże sam chłop powiedział, że wcześniej kobiety wiejskiej nie da się z jarzma uwolnić, że dopiero spółdzielczość produkcyjna da pełne możliwości wydobycia kobiety wiejskiej z jarzma nadmiernej pracy fizycznej w gospodarstwie chłopskim.</u>
          <u xml:id="u-58.33" who="#JulianRataj">Inny chłop z powiatu limanowskiego, rozważając sytuację gospodarstw karłowatych, które właściwie są mało produkcyjne i dają małe rezultaty, powiedział tak: „A skąd Państwo weźmie na utrzymanie tych gospodarstw?”. Miał on na myśli tę prawdę ekonomiczną, że dopiero spółdzielczość produkcyjna da możność wykazać w pełni walory produkcyjne, że gospodarstwo małorolne nie jest w stanie dźwignąć się o własnych siłach na wyższy poziom dobrobytu.</u>
          <u xml:id="u-58.34" who="#JulianRataj">Dotychczasowe wyniki spółdzielni produkcyjnych, chociaż istniejących zaledwie rok, już wskazują na to, że rozporządzają one lepszymi rezultatami w porównaniu z wynikami gospodarstw chłopskich indywidualnych. Te wyniki spółdzielni produkcyjnych, nawet tych nowopowstałych, okazują się wyższe od wyników gospodarstw indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-58.35" who="#JulianRataj">Tak samo przeprowadzanie prac gospodarskich jest szybsze i sprawniejsze w spółdzielniach produkcyjnych, aniżeli w gospodarstwach chłopskich. Chłopi przekonują się o tym coraz bardziej na własne oczy. Odwiedzają spółdzielnie produkcyjne, których praca jest dla nich przykładem i zachętą. Przyjeżdżają oni potem do swej wsi i u siebie -zakładają spółdzielnie produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-58.36" who="#JulianRataj">Należy podkreślić wielką pomoc Państwa Ludowego, jaka jest przewidziana dla spółdzielni produkcyjnych w Planie 6-letnim, mianowicie wielki wzrost inwestycji. Państwowych Ośrodków Maszynowych powstanie około 850. Będą to prawdziwe filary nowej techniki w rolnictwie. Są one i będą w coraz większym stopniu wyrazem sojuszu robotniczo-chłopskiego, namacalnym wyrazem tego sojuszu dla chłopa pracującego, zmierzającego ku spółdzielczości produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-58.37" who="#JulianRataj">Przykład Związku Radzieckiego wskazuje dobitnie jak mechanizacja wypędza pracę ręczną z rolnictwa. Dla porównania posłużę się danymi odnoszącymi się do roku 1928 — pierwszego roku masowej kolektywizacji. Wówczas jeszcze zaorano sochą 10% pól uprawnych, zasiano ręcznie 75% ziarna, zżęto kosą i sierpem 44% zbóż — gdy w 10 lat później, w 1938 r. zaorano traktorami 71% pól uprawnych, zasiano siewnikami 57% ziarna, zżęto kombajnami 50% zbóż, omłócono mechanicznie 95% zbóż.</u>
          <u xml:id="u-58.38" who="#JulianRataj">Jest to szalony skok, skok nieomal ze stosunków średniowiecznych do socjalistycznych stosunków pracy.</u>
          <u xml:id="u-58.39" who="#JulianRataj">Potężny rozwój mechanizacji i elektryfikacji pozwoli nie tylko na wysoki poziom techniki, na duży wzrost wydajności, pracy, ale stworzy warunki dla powstawania szerszego rozwoju kultury i oświaty na wsi. Przecież problem rozwoju kultury i upowszechnienia dóbr kulturalnych na wsi polega na zagadnieniu wydajności pracy. Nowa wydajność pracy, oparta na technice, na elektryfikacji, na stosowaniu wyników doświadczalnictwa praktycznego i naukowego, pozwoli skrócić czas pracy, potrzebny na wykonanie wszystkich podstawowych czynności w rolnictwie. I tu tkwi problematyka rozwoju kultury i oświaty — oszczędzić czas potrzebny na rozwój tej kultury i oświaty. Pozwoli to nie tylko na wzmożenie konsumpcji dóbr kulturalnych na wsi, ale pozwoli to również na rozwój twórczości kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-58.40" who="#JulianRataj">Przy obserwowaniu rozwoju spółdzielczości produkcyjnej w Polsce daje się zauważyć niedocenianie spółdzielczości produkcyjnej pierwszego typu, tj. zrzeszeń uprawowych. Jest tylko jedno województwo w Polsce, mianowicie woj. łódzkie, gdzie osiągnięto właściwy stosunek między rozwojem spółdzielni pierwszego typu a spółdzielni drugiego i trzeciego typu. To jedyne województwo ma spółdzielni pierwszego typu prawie tyle, ile spółdzielni trzeciego typu. Przykład woj. łódzkiego winien być przykładem dla innych. Spółdzielnie produkcyjne pierwszego typu są najprostsze, najbardziej zrozumiałe dla powstającej dopiero świadomości klasowej chłopskiej. Trudno, aby rolnik mniej uświadomiony, nie przygotowany do tego, jak żyć w spółdzielni, szedł od razu na trzeci typ, zwłaszcza chłop średniorolny. I dlatego trzeba propagować, uświadamiać chłopów o korzyściach, o wartościach pierwszego typu spółdzielni produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-58.41" who="#JulianRataj">Powstanie takiej spółdzielni produkcyjnej na wsi, jaką przewiduje Plan 6-letni, będzie procesem, który spełni marzenia, program ideologiczny dawnych działaczy politycznych, twórców programów politycznych partii robotniczej i stronnictw ludowych. Radykalny ruch ludowy miał w swoim programie przebudowę ustroju rolnego. Wzruszające są wypowiedzi starych Zaraniarzy na ten temat. Przytoczę jedną wypowiedź chłopa Zaraniarza, chłopa przeszło 70-letniego, z powiatu bydgoskiego, który mówił, jak to w dawnych czasach, w czasie niewoli kapitalistyczno-obszarniczej i ucisku chłopi marzyli o lepszych formach życia, o usprawnieniu pracy na wsi, o zespołowym gospodarowaniu:</u>
          <u xml:id="u-58.42" who="#JulianRataj">„Nie wolno było mówić o tym jawnie i marzyliśmy o tym przy zamkniętych okiennicach, przy lichej lampce, mówiliśmy po cichu, dzieliliśmy się tymi myślami potajemnie, bo za jawne głosy czekało więzienie, prześladowania. Dzisiaj wy i ja z wami jesteśmy szczęśliwi, że możemy własnymi rękami realizować ten nowy ustrój, oparty na zasadach sprawiedliwości społecznej”.</u>
          <u xml:id="u-58.43" who="#JulianRataj">Dla rozwoju gospodarczego wsi w Planie 6-letnim podstawową sprawą jest wymiana, obrót towarowy. W okresie Planu obrót towarowy wzrośnie dwukrotnie w stosunku do roku 1949. Będzie to wynikiem rozwoju produkcji, wynikiem rozwoju wydajności pracy. Obrót towarowy w zakresie zaopatrzenia gminnych spółdzielni Samopomocy Chłopskiej wzrośnie o 152% w stosunku do 1949 r. Plan skupu produktów rolnych na wsi wzrośnie o 140% w toku Planu 6-letniego. Obrót towarowy jest ważnym instrumentem planowego oddziaływania na gospodarkę indywidualną chłopską na wsi. Tu trzeba podkreślić wzrost roli spółdzielni gminnych odnośnie obsługi spółdzielni produkcyjnych w dziedzinie obrotu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-58.44" who="#JulianRataj">Znaczenie wymiany towarowej jest bardzo wielkie. Niewłaściwie zorganizowana dystrybucja, zła organizacja handlu nie pozwala nieraz na wykazanie wyników produkcyjnych przemysłu. Dlatego w dziedzinie obrotu towarowego nasuwa się cały szereg postulatów, które zdążają w kierunku usprawnienia i wykazania wielkich wyników produkcyjnych naszego rozwijającego się przemysłu. Chodzi m. in. o właściwy rozdział w terenie, w powiecie przeznaczonej dla wsi puli towarowej między gminne spółdzielnie, a miasta i miasteczka.</u>
          <u xml:id="u-58.45" who="#JulianRataj">Następnym postulatem jest, aby rady narodowe dostosowały swój aparat w zakresie handlu do nowej roli. Dawne komórki administracyjne w starostwach i województwach nie spełniały roli gospodarza terenu. To powinno teraz ulec zmianie. Rady narodowe powinny interesować się rozwojem obrotu towarowego, dystrybucją towarów, organizacją wymiany towarowej. Wielkie znaczenie ma uludowienie kadr handlu, właściwa postawa społeczna pracujących w obrocie towarowym. Tak samo chodzi o usunięcie braków w rozsprzedaży towarów niedeficytowych, tych, które są w dostatecznej ilości.</u>
          <u xml:id="u-58.46" who="#JulianRataj">Gdy mówimy o Planie 6-letnim, o perspektywach wielkiego rozwoju naszej gospodarki narodowej w okresie tego Planu, nasuwa się porównanie między poczynaniami imperialistów, między poczynaniami podżegaczy wojennych a wielkim procesem budownictwa odbywającego się w krajach demokracji ludowej i w Związku Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-58.47" who="#JulianRataj">Czym to zajmują się podżegacze wojenni, jaki jest program ludobójców? Przytoczę głos tygodnika „Action”, który mówi o sprawozdaniu t. zw. anglo-francuskiego Komitetu Badania Zagadnień Europejskich. Sprawozdanie to głosi:</u>
          <u xml:id="u-58.48" who="#JulianRataj">„Jeśli chodzi o zniszczenie roślin i zbiorów celem wywołania głodu w danym okręgu, zniszczenie roślin użytecznych dla człowieka i zwierząt można uzyskać, rozprzestrzeniając mikroby (wirus ziemniaczany), bądź to rozrzucając pewną ilość szkodników owadzich (filo-ksera lub stonka ziemniaczana)”.</u>
          <u xml:id="u-58.49" who="#JulianRataj">W tym to komitecie brali udział osławieni prawicowcy — reakcjoniści, tacy ludzie jak Schuman, Reynaud i inni, którzy nic nie robią bez inspiracji Waszyngtonu.</u>
          <u xml:id="u-58.50" who="#JulianRataj">A więc wtedy, kiedy u nas — w państwach demokracji ludowej i w Związku Radzieckim odbywa się potężne budownictwo utrwalające pokój, podnoszące stopę życiową i dobrobyt tych narodów — z drugiej strony widzimy knowania ginącego, gasnącego świata kapitalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-58.51" who="#JulianRataj">Tak wielka rewolucja pokojowa, idąca w kierunku rozbudowy i rozwoju naszego kraju, jak Plan 6-letni, winna być przedmiotem wielkiej aktywizacji organizacyj społecznych i partii politycznych. Winniśmy zainteresować Planem 6-letnim młodzież naszą, Związek Młodzieży Polskiej, który powinien uczynić z wykonania Planu 6-letniego swoje czołowe, sztandarowe zadanie. Nasza młodzież w szkołach wszelkiego typu winna uczyć się, winna poznawać Plan 6-letni w nauce o Polsce współczesnej. Sprawy Planu 6-letniego winny stać się podstawowym przedmiotem informacji i nauczania naszej kształcącej się młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-58.52" who="#JulianRataj">Powinniśmy rozwinąć nie tylko aktywizację, ale powinniśmy również pracować nad rozwojem świadomości klasowej, nad propagowaniem zasad, że wykonanie Planu 6-letniego to jest nieustająca walka klasowa, to jest walka, która zakończy się pełnym zwycięstwem mas pracujących w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-58.53" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#WacławBarcikowski">Głos ma poseł Bigus.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#AntoniBigus">Wysoki Sejmie! Nawiązując do zreferowanej ustawy o 6-letnim Planie Gospodarczym, chcę zatrzymać się na odcinku zagadnień morskich.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#AntoniBigus">Pięć lat minęło od zakończenia działań wojennych; jest to okres rozwoju naszej gospodarki morskiej. Zwycięstwo umożliwiło nam odzyskanie 500 km wybrzeża morskiego. Dzięki temu zwycięstwu kraj nasz ma wszelkie warunki rozwojowe, by stać się zapleczem morskim nie tylko dla Polski, ale i dla innych krajów demokracji ludowej.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#AntoniBigus">Dzięki głębokim zmianom politycznym i społecznym zmieniła się zasadniczo struktura gospodarki morskiej pod względem politycznym, rozprawiono się z teoryjkami, że wiedza morska jest tajemniczą nauką, trudną do zgłębienia, którą mogą opanować jedynie wybrani specjaliści, że żadnych doświadczeń z głębi kraju nie można przenieść na teren portów, że gospodarkę morską można oprzeć jedynie o zasady, które zostały wypróbowane w krajach o starej tradycji morskiej.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#AntoniBigus">Błędne i wrogie teorie, które panowały tak jeszcze niedawno na naszym terenie, miały ten wyraźny cel, żeby nie dopuścić klasy robotniczej do bezpośredniego udziału w prowadzeniu naszej polityki morskiej, aby nasz system gospodarki w portach i usłudze oprzeć wyłącznie na doświadczeniach i zasadach anglosaskich, a więc na formach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#AntoniBigus">Odrzucenie tych teorii pozwoliło nam na szybszy i lepszy rozwój pracy portowej. Teorie te musiałyby wydać naszą gospodarkę w ręce wroga i doprowadzić na tym odcinku do wtłoczenia nas w jarzmo kapitalizmu.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#AntoniBigus">Logicznym następstwem tego stanu rzeczy były antynaukowe, sabotażowe plany rozbudowy naszych baz przeładunkowych, projekty gigantów — basenów przy jednoczesnym zaniedbaniu zagadnień prac bieżących.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#AntoniBigus">Dalszym następstwem było w pierwszym okresie zaśmiecanie naszej gospodarki morskiej firmami kapitalistycznymi, oddanie planowania i odbudowy w ręce ludzi nieodpowiednich oraz dopuszczenie ich do kierowniczych stanowisk w administracji i aparacie gospodarczym. W konsekwencji gospodarka w naszych portach szła w wielu wypadkach po niewłaściwej linii rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#AntoniBigus">Opierając się na bogatym doświadczeniu Związku Radzieckiego także i w dziedzinie morskiej, możemy poszczycić się poważnymi osiągnięciami.</u>
          <u xml:id="u-60.8" who="#AntoniBigus">W wyniku wojny nadbrzeża były mocno zniszczone. W 1949 r. było w eksploatacji o 50% więcej metrów bieżących nadbrzeża niż w 1947 r. Ogólna powierzchnia magazynów w portach wzrosła w okresie Planu 3-letniego w Gdańsku i w Gdyni łącznie o 55%, w Szczecinie o 40%. Nie można obliczyć procentu wzrostu urządzeń dźwigowych w stosunku do 1945 r. z tej prostej przyczyny, że w lipcu 1945 r. w portach nie mieliśmy ani jednego pracującego dźwigu.</u>
          <u xml:id="u-60.9" who="#AntoniBigus">Odbudowa nadbrzeży i falochronów prowadzona jest obecnie przez polskie przedsiębiorstwa, polskich robotników i inżynierów. Przejęcie robót z rąk firm zagranicznych pozwoliło nam zaoszczędzić miliony złotych w dewizach. Wystarczy wymienić tylko jedną firmę — Hydrotrest, która przejmując roboty firmy Hengart i Szulc dała nam w pół roku 26,5 miliona koron oszczędności w dewizach.</u>
          <u xml:id="u-60.10" who="#AntoniBigus">Zdolność przeładunkowa naszych portów wzrosła od 1947 r. do 1949 r. o 136%.</u>
          <u xml:id="u-60.11" who="#AntoniBigus">W gospodarce morskiej na odcinku portów nastąpił silny rozwój w związku z likwidacją elementów kapitalistycznych, nastąpiła komercjalizacja zespołu portowego Gdańsk - Gdynia oraz wprowadzenie postępu organizacyjnego w celu dostosowania zdolności wymienionego zespołu portowego do zadań wynikłych z dynamiki rozwoju gospodarczego Polski Ludowej oraz krajów korzystających z usług zespołu portowego.</u>
          <u xml:id="u-60.12" who="#AntoniBigus">Komercjalizacja zespołu portowego Gdańsk-Gdynia, który w strukturze organizacyjnej portów w Planie 6-letnim odgrywa dominującą rolę, weszła na realne tory. Powołano do życia z dniem 1 stycznia 1950 r. przedsiębiorstwo wyodrębnione z administracji ogólnopaństwowej — Zarząd Portów, który objął centralnie przeładunek wszystkich towarów i skupił wszystkie elementy do tego służące, jak gospodarkę kadrami, nadbrzeżami, urządzeniami przeładunkowymi, magazynami, a dalej pilotaż oraz wewnętrznoportowy, lądowy transport kołowy.</u>
          <u xml:id="u-60.13" who="#AntoniBigus">Zespół portowy Gdańsk-Gdynia, mimo stosowania starych urządzeń portowych w zakresie przeładunku, pracuje coraz lepiej. Nowa struktura organizacyjna wnosi dalsze usprawnienia zespołu. Dzięki wspólnej dyspozycji skupiającej cały zarząd portów w jednym ręku, szeroko zakrojonej' akcji współzawodnictwa, umiejętnemu zgraniu wszystkich czynników, wpływających na wydajność pracy i modernizację urządzeń przeładunkowych — wyniki są coraz bardziej wydatne, konsekwencją czego jest poważne skrócenie terminu postoju statków i zmniejszenie kosztów przeładunkowych. Potwierdzeniem słusznych zamierzeń są ostatnie rekordy przeładunkowe: S/S „Białystok” załadowano o 70 godzin wcześniej przed zakontraktowanym terminem, S/S „Karen” w 85 godzinach zamiast w 180, „Mette Skou” w 147 godzinach zamiast w 220. Prace przeładunkowe na S/S „Lublin” skrócono o 60 godzin.</u>
          <u xml:id="u-60.14" who="#AntoniBigus">W okresie Planu 3-letniego nastąpiło zróżniczkowanie przeładunków, przy czym większość towarów masowych przesuwa się stopniowo do Gdańska, natomiast Gdynia przejmuje przeładunki drobnicy.</u>
          <u xml:id="u-60.15" who="#AntoniBigus">Zobrazowane w ten sposób tendencje rozwojowe Zarządu Portu Gdańsk-Gdynia stały się podstawą opracowania planu inwestycyjnego zwłaszcza dla portu gdańskiego, gdzie uwzględnione zostały następujące elementy:</u>
          <u xml:id="u-60.16" who="#AntoniBigus">a) tory wodne i nadbrzeża,</u>
          <u xml:id="u-60.17" who="#AntoniBigus">b) uzbrojenie nadbrzeży,</u>
          <u xml:id="u-60.18" who="#AntoniBigus">c) magazyny,</u>
          <u xml:id="u-60.19" who="#AntoniBigus">d) budynki socjalne i administracyjne.</u>
          <u xml:id="u-60.20" who="#AntoniBigus">Koordynacja pracy portowej z transportem lądowym i morskim w okresie Planu 6-letniego zapewnia przewagę obrotu towarowego poza magazynem. Towar ze statku idzie bezpośrednio na wagon i odwrotnie, jedynie pozostałą część towaru magazynuje się przez krótki okres.</u>
          <u xml:id="u-60.21" who="#AntoniBigus">Ruch racjonalizatorski, nowatorski, współzawodnictwa staje się coraz to bardziej żywy. Pomysłowość robotników jest niewyczerpana. System pracy potokowej, zastosowanej w przeładunkach przez robotników Zarządu Portu Gdańsk - Gdynia - Szczecin, przynosi nowe sukcesy. Robotnicy Zarządu Portu Gdańsk-Gdynia załadowali statek w 61/2 godzinach, wykorzystując dozwolony czas przeładunku w kilkunastu procentach.</u>
          <u xml:id="u-60.22" who="#AntoniBigus">W Szczecinie systemem szybkościowym robotnicy portowi załadowali 24 statki, oszczędzając 48% zaplanowanego czasu, potrzebnego do załadunku. Dzięki tym metodom pracy, jak i udoskonaleniom technicznym, zdolność przeładunkowa wzrosła o 40%.</u>
          <u xml:id="u-60.23" who="#AntoniBigus">Obecnie porty zmniejszają ilość zatrudnionych robotników w zakresie przeładunków o 24% i nadwyżką tą zasilają tym samym zapotrzebowanie przemysłu stoczniowego.</u>
          <u xml:id="u-60.24" who="#AntoniBigus">Rozwój gospodarki morskiej objął równocześnie flotę handlową. Odrodzona marynarka handlowa podwoiła w tym okresie swój tonaż w porównaniu ze stanem przedwojennym, dochodząc do 202.000 DWT.</u>
          <u xml:id="u-60.25" who="#AntoniBigus">Dużą pomoc okazał nam Związek Radziecki, któremu zawdzięczamy otrzymanie w ramach reparacji statków handlowych z byłej floty handlowej niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-60.26" who="#AntoniBigus">Obecnie mamy możliwości oparcia rozwoju floty handlowej przede wszystkim o własne budownictwo okrętowe. Posiadana przez nas flota nie jest w stanie przewieźć masy towarowej, idącej przez nasze porty, a mamy duże możliwości obsługi ładunków z krajów ludowych jako ich zaplecze morskie. Dlatego z wielką radością przyjmujemy uchwały Planu 6-letniego, w którym wzrost naszej floty będzie 3-krotny, a przewozy zwiększą się o 220%. Flota nasza w 1955 r. będzie przeszło 6-krotnie większa niż przed wojną. Powiększenie naszej floty handlowej, dalekomorskiej, przybrzeżnej i rybołówczej, obsługa tej floty pod względem jej konserwacji technicznej powoduje konieczność powstania odpowiednich zakładów rozmieszczanych wzdłuż naszego wybrzeża, które mogłyby sprostać powstającemu zadaniu.</u>
          <u xml:id="u-60.27" who="#AntoniBigus">Charakterystyczną cechą przemysłu okrętowego jest ścisłe i głębokie powiązanie z przemysłami innych branż, które swoimi dostawami zasilają stocznie, co w wyniku powoduje, że przy istnieniu w państwie przemysłu okrętowego rozwijają się w odpowiednim kierunku wszystkie odcinki przemysłów pomocniczych. Budownictwo okrętowe i remont jednostek pływających wchłania w siebie znaczne ilości produktów hutniczych, fabryk maszyn, różnych mechanizmów, zakładów elektrotechnicznych, przemysłu drzewnego, a w dalszym ciągu nawet produktów tekstylnych, ceramicznych, galanteryjnych itp. Potencjał tych zakładów jest tej miary, że po dokonaniu nieuniknionych inwestycji w ramach Planu 6-letniego, obliczanych na kwotę około 30 milionów zł obiegowych, stocznie nasze są w stanie nie tylko pokryć zapotrzebowanie naszych przedsiębiorstw żeglugowych, ale również przyjąć bardzo znaczny udział w eksporcie do Związku Radzieckiego i państw demokracji ludowej, stając w tym samym rzędzie naszych kluczowych przemysłów, jak węgiel i przemysł metalowy.</u>
          <u xml:id="u-60.28" who="#AntoniBigus">Stocznie posiadają zaledwie 30% potrzebnej ilości dźwigów o nośności 5–20 ton. Zaplanowano dokompletowanie tego sprzętu. Szybka budowa nowych jednostek wymaga również zmiany sposobu budowania. Metoda, którą zastosowano po raz pierwszy przy budowie drobnicowców typu „Lewant”, okazała się wydajną. Przyśpiesza ona szybkość wykonania kadłuba o 30–40%.</u>
          <u xml:id="u-60.29" who="#AntoniBigus">Produkcja stoczni okrętowych wzrośnie w 1955 r. 3-krotnie, stoczni rybackich niemal 2-krotnie, produkcja okrętowa wzrośnie niemal 9-krotnie.</u>
          <u xml:id="u-60.30" who="#AntoniBigus">Specjalizacja pracy w poszczególnych stoczniach pójdzie w kilku kierunkach: budowa nowych statków, tworzenie głównego ośrodka remontu statków, budowa trawlerów, budowa holowników i małych statków. Dzięki temu flota nasza ulegnie w okresie 6-lecia daleko idącej modernizacji. W końcu Planu 6-letniego składać się będzie w 44% z parowców i turbinowców, w 56% z motorowców. Statki zostaną zaopatrzone w nowoczesny sprzęt nawigacyjny, ułatwiający żeglugę i podnoszący bezpieczeństwo ludzi i towarów.</u>
          <u xml:id="u-60.31" who="#AntoniBigus">W stosunku do 1949 r. ilość jednostek pływających wzrośnie o 186%, tonaż statków o 208%, w tym tonaż zbiornikowców o 382, tonaż trampowy o 212, tonaż liniowy o 189.</u>
          <u xml:id="u-60.32" who="#AntoniBigus">Wzrost produkcji stoczni jest możliwy dzięki wydajności pracy, jej mechanizacji, zwiększeniu fachowości załóg robotniczych, ruchowi racjonalizatorskiemu oraz socjalistycznemu współzawodnictwu pracy.</u>
          <u xml:id="u-60.33" who="#AntoniBigus">Na odcinku wykorzystania morza pod względem surowcowym gospodarka ludowa postawiła przed rybołówstwem morskim szerokie i ambitne zadania, zarówno w okresie Planu 3-letniego, jak 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-60.34" who="#AntoniBigus">Zadania Planu 6-letniego to podniesienie 3-krotne wytwórczości w stosunku do wskaźnika przedwojennego, założenie podwalin pod gospodarkę socjalistyczną, przygotowanie podstaw dla rozbudowy rybołówstwa bałtyckiego i dalekomorskiego w oparciu o ziemie odzyskane.</u>
          <u xml:id="u-60.35" who="#AntoniBigus">Możliwość osiągnięcia tych zadań obrazują następujące cyfry:</u>
          <u xml:id="u-60.36" who="#AntoniBigus">Połowy w końcu 1949 r. osiągają cyfrę 57.800 ton, a więc założony 3-krotny wzrost wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-60.37" who="#AntoniBigus">Stan taboru przekracza poważnie wskaźniki przedwojenne zarówno co do ilości, jak i jakości. 22 statki dalekomorskie, 380 kutrów, podobna ilość łodzi to dorobek, z którym weszliśmy do Planu 6-letniego. Stanowi on bardzo poważne osiągnięcie, jeżeli uwzględnimy, że po wojnie rozpoczęliśmy pracę prawie od zera i to wyłącznie własnymi siłami.</u>
          <u xml:id="u-60.38" who="#AntoniBigus">Rozbudowa rybołówstwa bałtyckiego opierała się o nowoczesny tabor kutrowy, produkowany w całości w kraju i pozwalający już na uprawianie połowów na całym Bałtyku. Udział jego w ogólnych połowach wyniósł w końcu Planu 3-letniego 76%.</u>
          <u xml:id="u-60.39" who="#AntoniBigus">Rybołówstwo dalekomorskie odbudowało i ugruntowało obie gałęzie tej wytwórczości, tj. połowy włokowe i pławnicowe, zarówno na odcinku taboru jak i kadr. W oparciu o osiągnięte doświadczenia opracowano i rozpoczęto budowę na krajowych stoczniach nowych typów statków dalekomorskich, dostosowanych do polskich potrzeb i warunków eksploatacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-60.40" who="#AntoniBigus">Dla umożliwienia obsługi flotylli oraz osiągnięcia wykonania planów odbudowano szereg zniszczonych portów rybackich oraz przystąpiono do ich unowocześnienia i rozbudowy. Zaplanowano na Wybrzeżu szeroką sieć zakładów chłodniczych z powierzchnią 21.500 m2, których realizacja obejmuje i następny okres 6-lecia. Z planu tego wykonano 30% do końca roku 1949.</u>
          <u xml:id="u-60.41" who="#AntoniBigus">Założenie podwalin pod strukturę socjalistyczną w rybołówstwie wyrażało się w końcu Planu 3-letniego przejęciem prawie w 100% rybołówstwa dalekomorskiego przez sektor państwowy oraz udziałem sektora uspołecznionego w rybołówstwie bałtyckim.</u>
          <u xml:id="u-60.42" who="#AntoniBigus">Wprowadzenie form gospodarki planowej do rybołówstwa stanowiło dalszy etap socjalizacji tej gałęzi gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-60.43" who="#AntoniBigus">Tak poważna rozbudowa rybołówstwa morskiego mogła się odbyć jedynie w oparciu o odzyskany pas Wybrzeża. Stworzenie podstaw pod gospodarkę na tych terenach osiągnięto prawie wyłącznie za pomocą sektora uspołecznionego, głównie państwowego.</u>
          <u xml:id="u-60.44" who="#AntoniBigus">Reasumując dorobek 5-lecia na odcinku rybołówstwa morskiego należy stwierdzić, że jest on poważny i stanowi odcinek przygotowany do wykonania wielkich zadań, jakie czekają rybołówstwo w Planie 6-letnim. Plan 6-letni stanowi dalsze rozwinięcie i pogłębienie problematyki okresu poprzedniego. Zwiększenie połowów blisko trzykrotnie w stosunku do roku 1945, tj. ponad 160.000 ton, ma być osiągnięte głównie dzięki rozbudowie rybołówstwa dalekomorskiego, w oparciu o nowoczesny tabor pozwalający na eksploatację nie tylko Morza Północnego, ale i polarnych łowisk Morza Białego, Arentsa i wód Grenlandii. Rybołówstwo kutrowe ma za zadanie poszerzyć swój zasięg na cały Bałtyk i Cieśniny Duńskie, a nawet Morze Północne. Ofensywa ta zostanie wykonana w oparciu o pogłębioną gospodarkę socjalistyczną i unowocześnione porty rybackie Ziem Odzyskanych.</u>
          <u xml:id="u-60.45" who="#AntoniBigus">Rybołówstwo morskie, wnosząc zasadniczy wkład w zagospodarowanie Ziem Odzyskanych, przenosi jednocześnie na nie podstawę swej działalności, dając w końcu Planu 6-letniego 60% całej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-60.46" who="#AntoniBigus">Osiągnięcie tak poważnych zamiarów na odcinku rybołówstwa morskiego, umożliwione zostało w dużym stopniu dzięki współpracy fachowej ze Związkiem Radzieckim. Bogate doświadczenie i przodownictwo na tym polu Związku Radzieckiego stanowi cenne wzory i pomoc przy rozbudowie naszej gospodarki rybackiej.</u>
          <u xml:id="u-60.47" who="#AntoniBigus">Jednym z zaniedbanych odcinków naszej gospodarki narodowej, mającej mało kadr wykwalifikowanych fachowców, jest odcinek morski. We flocie handlowej odcinek ten nie jest zadowalający. Powodów na ten stan złożyło się wiele.</u>
          <u xml:id="u-60.48" who="#AntoniBigus">Czas wojny przerzedził kadry marynarzy i oficerów. Kadry marynarskie, które powróciły do kraju z zagranicy względnie przetrwały czas okupacji w kraju — potrafiliśmy wychować i na ogół są zdrowe.</u>
          <u xml:id="u-60.49" who="#AntoniBigus">W złej sytuacji musimy nie tylko zapełnić luki powstałe z powodu naszej niedostatecznej aktywności na odcinku kadr, lecz również nie zostać w tyle ze względu na olbrzymie zadania, jakie przed nami stoją w Planie 6-letnim.</u>
          <u xml:id="u-60.50" who="#AntoniBigus">Rząd ludowy doceniając wagę zagadnienia, położył olbrzymi nacisk na sprawę szkolenia kadr morskich. W Państwowym Centrum Wyszkolenia Morskiego kształci się młodzież robotniczo-chłopska, dla której przed wojną dostęp do szkół morskich był nieosiągalny. Młodzież ta ma dziś możność kształcenia się w zawodzie morskim i zdobywania wysokich kwalifikacji zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-60.51" who="#AntoniBigus">Akcja szkolenia kadr prowadzona jest we wszystkich przedsiębiorstwach przemysłu okrętowego, wśród pracowników floty rybackiej — handlowej przez Ligę Morską, która powinna odegrać wielką rolę w przygotowaniu nowych kadr morskich. Dlatego też zagadnienie szkolenia fachowców morskich musimy rozwinąć, postawić na wyższym poziomie, umasowić — wzorując się na szkolnictwie Związku Radzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-60.52" who="#AntoniBigus">Obecny silny rozwój gospodarczy — w związku ze zniszczeniem po działaniach wojennych — nie wystarcza na pokrycie zapotrzebowania na siły ludzkie, tj. pracowników fizycznych i umysłowych.</u>
          <u xml:id="u-60.53" who="#AntoniBigus">Chcę podkreślić, iż jeszcze dotychczas spotykamy się z niechętnym ustosunkowaniem się do ludności autochtonicznej kaszubskiej jak i ludności zamieszkałej na Pomorzu ze strony aparatu administracyjnego i gospodarczego. Np. statki handlowe są jeszcze zaniedbane. Tak samo w szkole jungów morskich, jak i w Wyższej Szkole Morskiej nie ma ani jednego ucznia z miejscowej ludności.</u>
          <u xml:id="u-60.54" who="#AntoniBigus">Ta sama sytuacja jest w średniej szkole nawigacji. Silny brak nowych kadr i jednoczesne tamowanie dopływu zdrowych kadr robotniczych spośród autochtonicznej kaszubskiej ludności jest niezgodne z polityką Rządu. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza przełamuje te antagonizmy dzielnicowe, które w Polsce przedwrześniowej były podsycane przez elementy endecko-sanacyjne.</u>
          <u xml:id="u-60.55" who="#AntoniBigus">Tow. Bolesław Bierut na konferencji wojewódzkiej PZPR w Katowicach podkreślił, że władze ludowe traktują ludność pracującą we wszystkich dzielnicach naszego kraju — jako swych całkowicie równouprawnionych obywateli, inaczej być nie może i nie powinno. Propagowanie nastrojów odrębności i niechęci dzielnicowych przez całą naszą Partię jest zwalczane i piętnowane jako przejaw przesądów i tradycji reakcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-60.56" who="#AntoniBigus">Perspektywy rozwoju na odcinku morskim w Planie 6-letnim, silny rozwój floty, rozwój gospodarczy na Wybrzeżu i zapleczu jest gwarancją zadań stojących przed klasą robotniczą wybrzeża.</u>
          <u xml:id="u-60.57" who="#AntoniBigus">Klasa robotnicza Wybrzeża, zatrudniona w gospodarce morskiej, w oparciu o wytyczne Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wzorując się na doświadczeniach Wielkiego Związku Radzieckiego, dołoży wysiłku do wykonania zadań stojących przed nami w Planie 6-letnim.</u>
          <u xml:id="u-60.58" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu posłowi Strzałkowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#KarolStrzałkowski">Wysoka Izbo! Zabierając głos w dniu 19 kwietnia b. r. w dyskusji nad projektem ustawy o Narodowym Planie Gospodarczym na r. 1950 stwierdziłem, że Plan ten został w dziale dotyczącym oświaty, kultury i ochrony zdrowia ujęty właściwie, gdyż mobilizuje on energię społeczną do wielkiego, twórczego wysiłku.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#KarolStrzałkowski">Do słów tych chciałbym nawiązać obecnie, gdy z ramienia klubu posłów Stronnictwa Demokratycznego mam się ustosunkować do niektórych wytycznych, związanych z podniesieniem dobrobytu materialnego i kulturalnego ludności, zawartych w rozdziale III projektu ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na lata 1950–1955. Chciałbym nawiązać do nich dlatego, że Plan 6-letni jest nie tylko planem rozwoju gospodarczego, ale również planem rozwoju oświaty i kultury, planem pogłębienia rewolucji kulturalnej, zapoczątkowanej Manifestem PKWN, a prowadzonej systematycznie w uporczywej codziennej walce przez partie obozu demokratycznego w okresie minionego sześciolecia i dlatego również, że Plan 6-letni wymaga do swojej realizacji jeszcze większego zmobilizowania wszystkich sił i całej energii naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#KarolStrzałkowski">Stronnictwo Demokratyczne uważa rozwój oświaty i kultury za równie ważny element Planu 6-letniego, jak rozwój przemysłu czy rolnictwa, transportu czy łączności. Uważamy bowiem, że zagadnienia oświatowe i kulturalne wiążą się ściśle z zagadnieniami gospodarczymi, że się z nimi częstokroć splatają, że je często warunkują. Tak np. koniecznym warunkiem wykonania planu produkcji gospodarczej jest włączenie w proces produkcji około 1,23 miliona kobiet, zaś włączenie to jest w wysokim stopniu uzależnione od zwiększenia ilości żłobków i przedszkoli, które umożliwią kobietom zaktywizowanie się w procesie produkcji.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#KarolStrzałkowski">Plan 6-letni stawia, jak wspomniałem, bardzo wysokie wymagania przed społeczeństwem naszym zarówno w zakresie produkcji gospodarczej jak i w zakresie produkcji kulturalnej. Świadczyć o tym mogą wskaźniki, których kilka pozwolę sobie przykładowo przytoczyć.</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#KarolStrzałkowski">I tak: zwielokrotnienia dotychczasowej pracy wymagać będzie przygotowanie do udziału w procesie produkcji liczby 1.336.000 osób przez szkolnictwo zawodowe oraz przygotowanie przez szkoły wyższe kadr kierowniczych w liczbie 146.000 osób. Gigantycznego wysiłku wymaga od społeczeństwa obowiązek zlikwidowania analfabetyzmu w dwóch pierwszych latach Planu, jak również trzy i półkrotne zwiększenie w ciągu 6-lecia liczby tomów w bibliotekach, podwojenie nakładu dzienników czy potrojenie nakładu czasopism. Wielkiej pracy również będzie wymagał od społeczeństwa 6-krotny wzrost liczby stałych kin wiejskich w okresie realizacji Planu.</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#KarolStrzałkowski">Plan 6-letni jest więc wysoce mobilizujący i wymaga wielkiego wysiłku, który da się wydobyć ze społeczeństwa przy umiejętnym wszczepianiu mu gorącego umiłowania sprawy socjalizmu, sprawiedliwości społecznej i pokoju.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#KarolStrzałkowski">Plan 6-letni jest bez wątpienia bardzo trudny, ale jest możliwy do wykonania, gdyż opiera się na ogromnym wzroście naszych sił wytwórczych, naszej bazy materialnej, na bogatym doświadczeniu mas pracujących, zdobytym w czasie realizacji Planu 3-letniego, na zapewnionej pomocy ZSRR.</u>
          <u xml:id="u-62.7" who="#KarolStrzałkowski">Plan wykonywać będą ci, których sytuację życiową zmienił gruntownie przewrót dokonany w lipcu 1944 r. przez demokrację polską, wykonywać będą robotnicy, chłopi i inteligenci polscy, a przede wszystkim młodzież robotnicza, chłopska i inteligencka.</u>
          <u xml:id="u-62.8" who="#KarolStrzałkowski">Dlatego też pozwolę sobie, Wysoka Izbo, poświęcić kilka słów problemowi składu socjalnego uczniów szkoły polskiej na wszystkich szczeblach i zmiany tego składu, jako jednemu z ważnych elementów realizacji Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-62.9" who="#KarolStrzałkowski">Wiadomą jest rzeczą, że skład społeczny szkoły polskiej przed wojną był dowodem ciężkiej krzywdy dziecka chłopskiego i robotniczego. Świadczył o tym mały procent młodzieży chłopskiej i robotniczej w wyższych klasach szkoły powszechnej, jeszcze mniejszy procent tej młodzieży w szkołach średnich, a wprost znikomy w szkołach wyższych. Sytuacja niewiele się zmieniła w pierwszych 2 latach po wyzwoleniu. Powolny przełom zaczął się dopiero od wprowadzenia komisji społecznych, kwalifikujących młodzież wstępującą do szkół wyższych, a następnie również i do szkół średnich. Komisje te działają już od 3 względnie 2 lat. Wyniki ich pracy nie są jednak jeszcze zadowalające, gdyż procent młodzieży robotniczej i chłopskiej w szkole średniej i wyższej jest wciąż jeszcze za mały. Dlatego też konieczna jest większa czujność i troskliwsza opieka nad działalnością komisji, zwłaszcza kwalifikujących młodzież do szkół średnich, ze strony partii politycznych, związków zawodowych i Związku Samopomocy Chłopskiej oraz komitetów rodzicielskich i opiekuńczych.</u>
          <u xml:id="u-62.10" who="#KarolStrzałkowski">Ale najtroskliwsza selekcja ze strony komisji nie da rezultatu, jeśli nie stworzy młodzieży robotniczej i chłopskiej zakwalifikowanej do studiów możliwości studiowania przez zabezpieczenie jej mieszkania w bursach, internatach i domach akademickich oraz stypendiów w takiej ilości i wysokości, które pozwolą jej utrzymać się w siedzibie uczelni.</u>
          <u xml:id="u-62.11" who="#KarolStrzałkowski">W tym zakresie zapowiada Plan wzmożenie opieki i pomocy Państwa dla studiującej młodzieży, co klub nasz wita z żywą radością. Pomnożenie liczby miejsc w bursach przy szkołach zawodowych i średnich ogólnokształcących oraz w domach akademickich o 200% nie zaspokoi wprawdzie jeszcze całkowicie potrzeb młodzieży chłopskiej i robotniczej, której procent będzie silnie wzrastał w okresie Planu, ale będzie to już duży krok naprzód w kierunku demokratyzacji składu socjalnego młodzieży studiującej. Należy wyrazić nadzieję, że zagadnienie konieczności szybkiej demokratyzacji szkolnictwa znajdzie zrozumienie przy ustalaniu wysokości kwot Państwowego Planu Stypendialnego dla młodzieży szkół wyższych oraz przy ustalaniu kwot na stypendia dla młodzieży szkół zawodowych i średnich ogólnokształcących na poszczególne lata Planu.</u>
          <u xml:id="u-62.12" who="#KarolStrzałkowski">Wysoka Izbo! Wykonanie Planu 6-letniego wymagać będzie od całego społeczeństwa wytężenia wszystkich sił dla osiągnięcia możliwie najwyższego poziomu produkcyjności. Wymagania takie stawia Plan 6-letni również wobec szkoły polskiej.</u>
          <u xml:id="u-62.13" who="#KarolStrzałkowski">Wspomniałem już, że szkoły zawodowe mają przygotować w okresie 6-lecia do zawodu 1.336.000 osób, zaś szkoły wyższe mają dać około 146.000 absolwentów. Aby wymagania te mogły być spełnione, musi być podniesiona do maksimum sprawność szkolenia i dyscyplina nauczania na wszystkich szczeblach szkół.</u>
          <u xml:id="u-62.14" who="#KarolStrzałkowski">Sprawa wyników i poziomu szkolenia nie była dotychczas doceniana należycie przez władze oświatowe ani też przez władze uczelni i grona nauczycielskie. Te ostatnie nie czuły się dotychczas należycie odpowiedzialnymi za wyniki swej pracy, za ilość absolwentów oddawanych Państwu do procesów produkcyjnych i za poziom ich przygotowania do pracy zawodowej. Stąd też rzadko interesowały się one warunkami życia i pracy swych uczniów czy studentów, procentem odpadu i odsiewu studiujących na poszczególnych latach studiów, rzadko wnikały w przyczyny ujemnego wyniku egzaminów.</u>
          <u xml:id="u-62.15" who="#KarolStrzałkowski">Sytuacja zmienia się już zarówno w szkołach podległych Ministerstwu Szkół Wyższych i Nauki, jak również w szkołach zawodowych i ogólnokształcących do szkoły podstawowej włącznie.</u>
          <u xml:id="u-62.16" who="#KarolStrzałkowski">Walka o wyniki nauczania wymaga dużego wysiłku zarówno nauczających, jak młodzieży i organizacji młodzieżowych, zarówno władz szkolnych jak i czynników społecznych: komitetów rodzicielskich i opiekuńczych czy też komisji oświaty i kultury rad narodowych. Wygra ją tylko nauczycielstwo dobrze przygotowane fachowo, o wysokim poziomie ideowym, wspierane życzliwą krytyką i dobrą radą przez organizacje partyjne, zawodowe czy komitety rodzicielskie, nauczycielstwo umiejące przykładem swoim porwać i zapalić młodzież i mające możliwie jak najlepsze warunki pracy.</u>
          <u xml:id="u-62.17" who="#KarolStrzałkowski">Do poprawy materialnych warunków pracy szkół i nauczycielstwa, a więc budowy i rozbudowy sal szkolnych, pracowni i laboratoriów, wytworzenia i sprowadzenia pomocy naukowych przyczynią się w znacznej mierze nakłady inwestycyjne, które wyniosą w okresie 6-letnim dla szkolnictwa ogólnokształcącego i przedszkoli 119 miliardów zł, dla szkolnictwa zawodowego, wyższego i nauki 149,6 miliarda zł w cenach z r. 1950; przyczyni się dalej, jeśli chodzi o szkolnictwo wyższe i naukę, zapowiedziane w projekcie ustawy o Planie 6-letnim wydatne polepszenie położenia pracowników naukowych. Przy tej sposobności należy wyrazić nadzieję, że pozostałe grupy nauczycielstwa zostaną jako jedne z pierwszych grup pracowniczych objęte wzrostem realnych zarobków, o których mówi punkt 4 rozdziału III projektu ustawy i że zniknie wreszcie dysproporcja między wynagrodzeniem nauczycielstwa a wynagrodzeniem innych grup pracowniczych, jak np. pracowników administracyjnych, w przemyśle, handlu uspołecznionym czy spółdzielczości.</u>
          <u xml:id="u-62.18" who="#KarolStrzałkowski">Mówiąc o przygotowaniu zawodowym kadr nauczycielskich należy wyrazić uznanie dla akcji Rządu, ściągającej z jednej strony fachowców do właściwego zawodu, z drugiej szkolącej forsownie nowe kadry nauczycielskie, bądź doszkalającej w ramach awansu społecznego wybitniejsze jednostki spośród nauczycielstwa szkół powszechnych do pracy w szkołach średnich i zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-62.19" who="#KarolStrzałkowski">Aktualnemu dzisiaj hasłu: „Inżynierowie do produkcji” powinno towarzyszyć drugie hasło: „Nauczyciele do szkoły”. Że najwyższe czynniki w Państwie cenią wysoko pozycję nauczyciela, świadczy przyjęcie niedawno przedstawicieli młodego narybku nauczycielskiego, tegorocznych absolwentów liceów pedagogicznych, przez Prezydenta Rzeczypospolitej i serdeczne słowa do nich skierowane, słowa, które zapadły głęboko w serca wszystkich oświatowców i związały ich nową trwałą i mocną nicią z Polską Ludową.</u>
          <u xml:id="u-62.20" who="#KarolStrzałkowski">Najważniejszym jednak czynnikiem w walce o wyniki nauczania jest wysiłek samej młodzieży. Na tym polu widzimy w ostatnich dwu latach ogromną poprawę. Udział przedstawicieli organizacji młodzieżowych w zebraniach rad pedagogicznych czy też rad wydziałowych i wspólne z gronem nauczycielskim rozwiązywanie trudności stojących przed uczelniami, narady produkcyjne młodzieży szkół wyższych z udziałem wykładowców, samorzutna praca samokształceniowa młodzieży, nacisk na terminowe składanie egzaminów — oto objawy świadczące, że młodzież włącza się do walki o wyniki nauczania, o jak najbardziej produkcyjną pracę Szkół i uczelni. Pozwala to rokować nadzieję, że zadania, postawione w Planie 6-letnim oraz we wnikliwym referacie sekretarza KC PZPR ob. Nowaka wygłoszonym na V Plenum KC PZPR na temat przygotowania i kształcenia kadr dla wykonania Planu 6-letniego, zostaną przez szkolnictwo nasze w pełni wykonane.</u>
          <u xml:id="u-62.21" who="#KarolStrzałkowski">Wysoka Izbo! Wytyczne Planu 6-letniego wykazują, że nastawiony on jest na wyrównanie głębokich różnic między poziomem kulturalnym i oświatowym miasta i wsi, na usunięcie pokrzywdzenia wsi, spowodowanego celową i świadomą polityką rządów niegdyś szlacheckich, a w okresie międzywojennym obszarniczo-burżuazyjnych. Świadczą o tym prawie wszystkie liczby Planu 6-letniego. Mówił o tym obszernie poseł Wy cech. Chciałbym do jego trafnych wywodów dorzucić kilka liczb.</u>
          <u xml:id="u-62.22" who="#KarolStrzałkowski">Wspomniałem już o wzroście wskaźnika kinofikacji, jeśli chodzi o wzrost ilości kin stałych, wynoszącej dla wsi 429, a dla miasta 157, jeśli chodzi o ilość seansów — 978 i 118, a ilość widzów 442 i 119. Świadczy o tym między innymi planowany wzrost liczby abonentów radiowych na wsi o 333% przy ogólnym wzroście o 167%, wzrost liczby świetlic ZSCh o 215% przy ogólnym wzroście o 85%, wzrost liczby absolwentów klasy VII szkół podstawowych, mający wynieść na wsi 89%, podczas gdy ogólny wzrost wyniesie 61%.</u>
          <u xml:id="u-62.23" who="#KarolStrzałkowski">Można by przytaczać szereg dalszych liczb, świadczących o nakazanym przez Plan wielkim wysiłku w kierunku wyrównania linii frontu kulturalno-oświatowego w mieście i na wsi. Jako członkowie Stronnictwa Demokratycznego, grupującego inteligencję pracującą i rzemiosło, Stronnictwa, które zadeklarowało wspólny marsz z masami pracującymi do socjalizmu, uważamy za swój obowiązek wzięcie żywego udziału w tym pogłębianiu rewolucji oświatowo-kulturalnej, w przyśpieszeniu rozwoju wsi i zrównania poziomu jej życia kulturalnego z miastem. O uczciwym wykonaniu przez nas tego obowiązku świadczą coraz liczniejsze tytuły przodowników pracy wśród naszych członków: nauczycieli, pocztowców, pracowników samorządu gminnego, pracowników spółdzielczych i innych. Świadczy o tym cenna inicjatywa naszych członków — lekarzy, którzy zapoczątkowali swego czasu akcję: lekarze dla wsi — akcję, która przerodziła się następnie w akcję ogólnolekarską.</u>
          <u xml:id="u-62.24" who="#KarolStrzałkowski">Jesteśmy pewni, że wszyscy nasi członkowie wezmą jak najżywszy udział w popularyzacji wytycznych Planu 6-letniego i zadań, postawionych przez ten Plan przed społeczeństwem polskim. Jesteśmy pewni, że każdy z naszych członków wytęży wszystkie siły, aby wytyczne planu wprowadzić w życie, aby zadania, stawiane przez Plan, zrealizować przed terminem i z nadwyżką.</u>
          <u xml:id="u-62.25" who="#KarolStrzałkowski">Jesteśmy przekonani, że wraz z nami stanie do tej pracy pod przewodem klasy robotniczej, ramię w ramię z klasą chłopską cała inteligencja i całe rzemiosło polskie.</u>
          <u xml:id="u-62.26" who="#KarolStrzałkowski">Będziemy głosowali za projektem ustawy o Planie 6-letnim.</u>
          <u xml:id="u-62.27" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#WacławBarcikowski">Głos ma poseł Baranowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#FeliksBaranowski">Wysoki Sejmie! Projekt Planu 6-letniego przedłożony Sejmowi stawia wielkie zadania we wszystkich dziedzinach naszego życia. Mamy dokonać wielkich, rewolucyjnych przeobrażeń naszego kraju, mamy uczynić wielki krok naprzód na drodze podniesienia naszej gospodarki i kultury i stworzyć warunki szybkiego przejścia do ustroju socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#FeliksBaranowski">Tak jak we wszystkich dziedzinach, a nawet bardziej niż w innych dziedzinach, wielki rewolucyjny przewrót dokonany będzie w rolnictwie. Ten przewrót określa się liczbą 80.700 sztuk traktorów (przeliczeniowych po 15 KM), 10.050 snopowiązałek traktorowych, 1.800 kombajnów, 5.330 sadzarek traktorowych do ziemniaków i 5.700 kopaczek traktorowych, oraz dziesiątkami tysięcy innych jeszcze maszyn. Określa się ten przewrót również liczbą nowo zelektryfikowanych blisko 9.000 gromad przy końcu realizacji Planu.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#FeliksBaranowski">Wielka mechanizacja wsi i elektryfikacja jest podstawą tej wielkiej rewolucji w rolnictwie. Stanowi ona również bazę materialną, na której będzie wyrastała świadomość chłopa, na której będzie wyrastała wyższa socjalistyczna kultura wsi.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#FeliksBaranowski">Tak więc Plan 6-letni jest planem likwidacji wiekowego zacofania wsi i poważnego zniwelowania różnic istniejących pomiędzy wsią a miastem.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#FeliksBaranowski">Na bazie wielkiej mechanizacji wsi plan przewiduje poważny wzrost produkcji rolnej, roślinnej i hodowlanej. Specjalnie wielkie zadania w dziedzinie produkcji rolnej i hodowlanej nakłada Plan na Państwowe Gospodarstwa Rolne. W myśl Planu wzrost wartości produkcji gospodarstw państwowych ma być 3,5-krotnie wyższy od wzrostu wartości produkcji całkowitej w rolnictwie, a dostawy PGR-ów na rynek mają wynosić przeszło 22% wszystkich dostaw rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#FeliksBaranowski">Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że obecnie PGR dostarczają niepełne 8% ogólnych dostaw płodów rolnych, to wtedy wyraźnie zaznaczy się ogrom zadań stojących przed PGR-ami.</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#FeliksBaranowski">Intencje Planu idą w tym kierunku, aby PGR stały się ważnym instrumentem w polityce gospodarczej Państwa, aby były one przykładowymi gospodarstwami rolnymi i oddziaływały swoim przykładem dobrego gospodarowania na indywidualne gospodarstwa chłopskie i na spółdzielnie produkcyjne, których dziś mamy już poważną ilość w naszym kraju i których liczba wzrasta w szybkim tempie z miesiąca na miesiąc.</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#FeliksBaranowski">Państwowe Gospodarstwa Rolne, wypełniając postulat przykładowej gospodarki socjalistycznej na wsi, winny przyczynić się do udzielania doraźnej pomocy spółdzielniom produkcyjnym, a także mało i średniorolnym chłopom. W PGR winny spółdzielnie produkcyjne znaleźć fachowe wskazówki i porady w podnoszeniu i poprawianiu jakości gleby, w jej należytym uprawianiu, w walce ze szkodnikami i w walce o wysoką jakość hodowli.</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#FeliksBaranowski">Jednocześnie PGR winny w wyższym stopniu niż to się dzieje dotychczas zabezpieczyć wyprodukowanie odpowiedniej ilości nie kwalifikowanego ziarna oraz materiału hodowlanego dla spółdzielni produkcyjnych i indywidualnych gospodarstw chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-64.9" who="#FeliksBaranowski">Oceniając dorobek dotychczasowy PGR na podstawie doświadczeń woj. poznańskiego można stwierdzić, że te zadania, postawione PGR przez Państwo Ludowe, wypełniane są w sposób jeszcze niedostateczny.</u>
          <u xml:id="u-64.10" who="#FeliksBaranowski">Nie można oczywiście nie doceniać poważnego dorobku PGR, nie można nie widzieć jak co roku wzrasta dochodowość z hektara, jak podnosi się rozmiar i jakość hodowli, poprawia się organizacja pracy. Niemniej trzeba stwierdzić, że wiele jest jeszcze braków, i ukrytych rezerw, których usunięcie i wykrycie mogłoby znacznie polepszyć efekty gospodarcze i tym samym wzmóc rozwój oddziaływania politycznego tych ośrodków socjalistycznej gospodarki na wieś.</u>
          <u xml:id="u-64.11" who="#FeliksBaranowski">Osiągnięcia PGR poznańskich wykuwały się w walce z wrogimi elementami, które usadowiły się jeszcze w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich, a następnie część ich znalazła się i w nowej Strukturze organizacyjnej; elementy te w dalszym ciągu uprawiają szkodliwą gospodarczo i politycznie działalność.</u>
          <u xml:id="u-64.12" who="#FeliksBaranowski">W nowy okres PGR nasze wchodzą ze znacznie lepszym aparatem, choć nie wszystko jeszcze zrobiono na tym odcinku i wiele jeszcze trzeba będzie poprawić w związku z wykonaniem nałożonych planów. Dotychczasowe znaczne osiągnięcia PGR nie mogą nam przesłaniać bardzo istotnych braków i niedociągnięć, które hamują dalszy postęp i muszą być jak najszybciej usunięte w interesie gospodarki narodowej. W PGR panuje jeszcze dotychczas poważny nieład organizacyjny, o czym świadczą następujące fakty: w okręgowym zarządzie PGR w Poznaniu dotychczas nie jest ustalony podział działalności. Bardzo ważne sprawy, jak np. plan przerzutu zbóż kwalifikowanych, zostały ustalone i wykonane bez udziału i akceptacji dyrektora lub jego zastępcy. Centralny Zarząd PGR nie, czuwa w dostateczny sposób nad powiązaniem planów zbytu i zaopatrzenia z planami produkcyjnymi, co powoduje znaczne straty, szczególnie jeśli chodzi o żywiec. Wskutek wadliwego planowania odstaw żywca przez Centralny Zarząd PGR i nieuzgodnienia tego planu z Centralnym Zarządem Przemysłu Mięsnego w jednym tylko wypadku w I kwartale 1950 r. z powodu przedłużenia odstawy 2.000 sztuk żywca o 21/2 miesiąca powstała strata 14.280.000 zł. Tej straty można było uniknąć przez uzgodnienie planu odstaw z CZPM.</u>
          <u xml:id="u-64.13" who="#FeliksBaranowski">Również niedostateczna jest koordynacja planów produkcyjnych z planami zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-64.14" who="#FeliksBaranowski">Jesienny skup prosiąt w 1949 roku był przeprowadzony zbyt późno z powodu spóźnionego zarządzenia Centralnego Zarządu PGR. W dodatku zarządzenia o skupie nie powiązano z przygotowaniem odpowiednich pomieszczeń dla prosiąt i odpowiedniej bazy paszowej. W wyniku tego 79% materiału zakwalifikowano jako gatunki poślednie, nie nadające się na eksport.</u>
          <u xml:id="u-64.15" who="#FeliksBaranowski">Centralny Zarząd PGR ma również poważne braki w planowaniu finansowym. Do połowy czerwca rb. zarząd okręgowy w Poznaniu nie posiadał zatwierdzonych normatywów środków obrotowych, ani normatywów zapasów. Nie posiadał też ustalonego narzutu kosztów administracyjnych i plany produkcyjne również nadeszły z wielkim opóźnieniem.</u>
          <u xml:id="u-64.16" who="#FeliksBaranowski">Taki chaos przejawiający się w zakresie planowania w Centralnym Zarządzę PGR odbija się bardzo ujemnie w terenie i łamie dyscyplinę w wykonaniu planów.</u>
          <u xml:id="u-64.17" who="#FeliksBaranowski">I tak np. w okręgu poznańskim nie kontroluje się wykonania planów finansowych przez zespoły, nie kontroluje się preliminarzy. Stąd wynika nierealność planowania finansowego w zespołach.</u>
          <u xml:id="u-64.18" who="#FeliksBaranowski">Stan księgowości jest zły. Nie dokonano jeszcze księgowań za drugie półrocze 1949 r., co uniemożliwia orientację o stanie przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-64.19" who="#FeliksBaranowski">Na skutek braku dozoru i kontroli, ze strony Centralnego Zarządu PGR, na skutek braku normatywów zapasów, możliwe są takie fakty, że okręg przetrzymuje nadmierne zapasy zboża, grochu i innych ziemiopłodów. W okresie przedżniwnym w zespołach okręgu zalegało ponad 1000 ton grochu, pomimo że okręg zwracał się do Zarządu o zadysponowanie tym grochem.</u>
          <u xml:id="u-64.20" who="#FeliksBaranowski">Kontrola wykonania planów odstaw ze strony Zarządu PGR jest w poważnym stopniu niedostateczna. W sprawozdaniu okręgu podano fałszywe dane o wykonaniu planu odstawy buraków cukrowych, obniżono plan ustalony przez Zarząd o 400.000 q. Sprawozdanie to nie zostało przez tenże zarząd zakwestionowane, nikt nie zapytał, dlaczego plan został tak poważnie obniżony. Znaczy to, że Centralny Zarząd PGR nie czyta tych sprawozdań, które przychodzą z okręgów.</u>
          <u xml:id="u-64.21" who="#FeliksBaranowski">Brak kontroli ze strony Zarządu powoduje, że na dzień 1 czerwca br. jeszcze znajdowało się w woj. poznańskim 85 stogów różnych zbóż nieomłóconych, prócz tego poważne ilości zbóż leżały w stodołach. Kontrolę przeprowadziliśmy zaledwie w 30% zespołów i ta kontrola wykazała poważne zaległości w omłocie. Przypuszczać należy, że ogółem leżało jeszcze na początku czerwca w woj. poznańskim około 3.000 ton ziarna nie omłóconego.</u>
          <u xml:id="u-64.22" who="#FeliksBaranowski">PGR nie prowadzą kalkulacji kosztów własnych odnośnie produkcji trzody chlewnej, bydła, ziemiopłodów itp.</u>
          <u xml:id="u-64.23" who="#FeliksBaranowski">Koszty wytuczu trzody chlewnej na terenie naszego okręgu są zbyt wysokie. Próbna kalkulacja w jednym z zespołów wykazała, że koszt wytuczu 1 kg żywej wagi wynosi 238 zł. Kalkulacja jest sprawą podstawową. Bez niej nie może być dobrego planowania finansowego ani planowej walki o obniżenie kosztów własnych.</u>
          <u xml:id="u-64.24" who="#FeliksBaranowski">Wielką troską w naszym województwie w ostatnich tygodniach jest możliwie najlepsze przeprowadzenie walki ze stonką ziemniaczaną, która w istotnie poważny sposób zagraża naszemu krajowi.</u>
          <u xml:id="u-64.25" who="#FeliksBaranowski">Pojawienie się stonki w bieżącym roku ma charakter wybitnie nalotowy. Jej dość późne ukazanie się i to w niewielkich skupiskach, jej szybkość w przenoszeniu się oraz poważne oddalenie od siebie ognisk larw, nie może być inaczej tłumaczone jak tylko tym, że została ona wytrącona z normalnego biegu życia, przywieziona i zrzucona na teren Europy.</u>
          <u xml:id="u-64.26" who="#FeliksBaranowski">Dlatego walka z nią jest bardzo trudna. Według statystyki, która nie jest pełna, w przeciągu ostatnich czterech niedziel zużyto na walkę ze stonką 1.569.397 dniówek roboczych. W tej liczbie mieści się 311.000 dniówek, które dali robotnicy przemysłowi wierni zasadom sojuszu robotniczo-chłopskiego. Do akcji zużyto 23 tony arsenianu wapnia, 105 ton gazarolu, 4 tony hexapudru, 26 ton dwuchloroacetanu.</u>
          <u xml:id="u-64.27" who="#FeliksBaranowski">Trzeba stwierdzić, że nie wszystkie zespoły PGR doceniły sprawę walki ze stonką. Część z nich wykazała niedbałość, co stwierdziły dodatkowo przeprowadzone lustracje.</u>
          <u xml:id="u-64.28" who="#FeliksBaranowski">Podobnie niedbały stosunek w szeregu zespołów spowodował zatrucie 417 pni pszczół na skutek nieodpowiedniego użycia środków chemicznych w walce ze słodyszkiem rzepakowym, pomimo ostrzeżeń ze strony Stacji Ochrony Roślin, które wskazywały, w jaki sposób walkę ze słodyszkiem rzepakowym przeprowadzać.</u>
          <u xml:id="u-64.29" who="#FeliksBaranowski">Oprócz niedbalstwa, oprócz braków w planowaniu, koordynacji i kontroli poważne jeszcze niedociągnięcia istnieją w organizacji pracy, w normowaniu pracy ludzi i maszyn oraz w wykorzystaniu maszyn. W tej sprawie PGR winny nawiązać łączność z naukowymi instytutami postępu technicznego oraz instytutami pracy, aby usunąć braki istniejące i racjonalnie wykorzystać pracę ręczną i mechaniczną. W walce o obniżenie kosztów własnych w PGR kontakt ten będzie miał bardzo istotne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-64.30" who="#FeliksBaranowski">Pomimo znacznego obniżenia stanu zatrudnienia — w ubiegłym roku było 22 robotników zatrudnionych na 100 ha, a w bieżącym roku 18 robotników — liczba zatrudnionych przy uwzględnieniu już istniejącej wysokiej mechanizacji jest w dalszym ciągu za duża. Opracowanie norm dla wszelkich prac tak polowych jak i podwórzowych i stałe kontrolowanie zastosowania tych norm do dalszego zwiększenia mechanizacji, przewidzianego w PGR, winno dać w rezultacie dalsze obniżenie zatrudnienia i uzyskanie w ten sposób rezerwy dla rosnącego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-64.31" who="#FeliksBaranowski">Jednocześnie należy zadbać o podwyższenie poziomu wiedzy rolniczej u robotników i pracowników PGR. Wydaj e się celowym a nawet koniecznym, aby w okresie zimowym w każdym zespole, a może nawet w każdym większym gospodarstwie zorganizowane były kursy dla robotników, a także dla okolicznych chłopów. Efekty takich kursów nie mogą ulegać wątpliwości. Dałyby one z pewnością podniesienie kwalifikacji i podniesienie wydajności pracy, polepszenie uprawy gleby i poprawienie hodowli oraz w stosunku do chłopów miałyby one również poważne znaczenie polityczne, gdyż zetknęłyby ich one i bliżej zapoznały z wielką gospodarką zespołową i z jej wyższością nad gospodarką indywidualną.</u>
          <u xml:id="u-64.32" who="#FeliksBaranowski">Omawiając sprawę PGR wydaje mi się celowym podnieść konieczność organizacji państwowych zespołów ogrodniczych przy większych skupiskach miejskich dla zaopatrzenia w warzywa i owoce ludności pracującej miast. Obok hodowli roślin, zespół taki mógłby prowadzić hodowlę drobiu.</u>
          <u xml:id="u-64.33" who="#FeliksBaranowski">Jeśli idzie o województwo poznańskie, to są takie majątki w pobliżu większych miast, które przy stosunkowo niewielkich inwestycjach mogłyby spełniać już w krótkim czasie poważne zadania zaopatrzenia miast w warzywa, zwłaszcza wczesną wiosną, kiedy ogrodnicy i sadownicy żądają zbyt wielkich cen na te produkty. Te gospodarstwa mogłyby spełniać poważną rolę regulatora cen rynku w tym czasie.</u>
          <u xml:id="u-64.34" who="#FeliksBaranowski">Rozwój hodowli przewidziany w Planie musi być ściśle skoordynowany z rozwojem bazy paszowej. Dlatego trzeba będzie powiększyć przestrzeń łąk i pastwisk w sposób sztuczny, wykorzystując doświadczenia radzieckie w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-64.35" who="#FeliksBaranowski">Przewidując w roku następnym zwiększenie niebezpieczeństwa stonki i słodyczka, a także innych szkodników, chcę zwrócić uwagę na konieczność odpowiedniego zabezpieczenia w środki chemiczne oraz w opylacze i opryskiwacze. Niebezpieczeństwo np. stonki ziemniaczanej jest być może znacznie większe, aniżeli nam się w tej chwili wydaje. W roku bieżącym pomoc Związku Radzieckiego w postaci 8 opryskiwaczy dla poznańskich PGR, jak również pomoc uczonych radzieckich, którzy wzięli udział w pracach w naszym województwie, poważnie ułatwiła nam rozwiązanie trudności. Jednak przewidując w roku następnym być może większe trudności, należałoby zwrócić się do Związku Radzieckiego o opylacze i opryskiwacze traktorowe, które mogą w ciągu dnia wykonać pracę na przestrzeni 30–60 ha, gdy tymczasem opylacze motorowe, które posiadamy i to w niedostatecznej ilości, w tym samym czasie wykonają pracę zaledwie na 10 ha.</u>
          <u xml:id="u-64.36" who="#FeliksBaranowski">Przygotowując się do wielkich zadań Planu 6-letniego, kierownictwo poznańskich PGR opracowało w porozumieniu z pracownikami naukowymi system płodozmianów dla województwa. Opracowane są płodozmiany dla poszczególnych rejonów, a w ślad za tym pójdą prace nad podziałem gospodarstw na pola odpowiadające swoją ilością cyklowi rotacji płodozmianów.</u>
          <u xml:id="u-64.37" who="#FeliksBaranowski">Równocześnie opracowywane będą mapy gleboznawcze dla każdego gospodarstwa, co niewątpliwie ułatwi ich pracę na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-64.38" who="#FeliksBaranowski">Dlatego w województwie naszym powstała myśl, aby przy Instytucie Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa utworzyć agrobiologiczny ośrodek humusowy, którego zadaniem byłaby obsługa PGR i spółdzielni produkcyjnych w zakresie udzielania porad co do racjonalnej uprawy ziemi.</u>
          <u xml:id="u-64.39" who="#FeliksBaranowski">Zaniedbania naszej gospodarki w tym względzie są znaczne, a odpowiednie próchnicowanie gleb jest jednym z podstawowych czynników wzmagających produkcję roślinną, a co za tym idzie również i produkcję zwierzęcą.</u>
          <u xml:id="u-64.40" who="#FeliksBaranowski">Ośrodek ten przyczynić się winien do zużytkowania bardzo słabo wykorzystanych dotychczas źródeł próchnicy, jak pokłady naturalne torfu i użytkowanie odpadków miejskich przez odpowiednio preparowane komposty. Przewidujemy, że ośrodek urządzałby kursy i odprawy, na których informowałby przedstawicieli PGR-ów i spółdzielni o wynikach swoich prac i wskazywałby metody poprawy struktury gleby.</u>
          <u xml:id="u-64.41" who="#FeliksBaranowski">Plan na odcinku PGR wobec tak poważnych zadań podniesienia produkcji roślinnej i hodowlanej będzie wymagał uruchomienia wszystkich dźwigni dla zwycięskiego jego wykonania.</u>
          <u xml:id="u-64.42" who="#FeliksBaranowski">Trzykrotne zwiększenie towarowości PGR przewidziane w Planie 6-letnim jest możliwe przez wydatne podniesienie mechanizacji obróbki ziemi, przez odpowiedni, prawidłowy system uprawy, przez zabezpieczenie gleby w odpowiednią ilość próchnicy i zabezpieczenie jej żywotności biologicznej przy pomocy naukowo opracowanej rotacji płodozmianów, przez zastosowanie najnowszych zdobyczy nauki z dziedziny agrobiologii, agrotechniki i gleboznawstwa oraz przez poważne poprawienie organizacji pracy i podniesienie na wyższy poziom racjonalizacji pracy i planowania.</u>
          <u xml:id="u-64.43" who="#FeliksBaranowski">Obok tych czynników zwycięskie wykonanie Planu opierać się będzie na świadomości zadań i celów naszej pracy i entuzjazmie i twardej woli wielotysięcznej rzeszy robotników rolnych.</u>
          <u xml:id="u-64.44" who="#FeliksBaranowski">Te wszystkie czynniki skoordynowane winny zadecydować, że PGR staną się wzorowymi socjalistycznymi gospodarstwami, że staną się wzorem i przykładem dla rosnących spółdzielni produkcyjnych i dla indywidualnych gospodarstw małorolnych i średniorolnych chłopów.</u>
          <u xml:id="u-64.45" who="#FeliksBaranowski">Te wszystkie czynniki zadecydują, że PGR dadzą krajowi przewidzianą produkcję i Plan wykonają zwycięsko.</u>
          <u xml:id="u-64.46" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu posłowi Łakomcowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#IgnacyŁakomiec">Wysoki Sejmie! Doniosłe nasze obrady mają między innymi i to znaczenie, że pozwalają nam, posłom terenowym, spojrzeć na nakreślony w projekcie ustawy Plan 6-letni oczyma wykonawców, a więc oczyma tych ludzi, którzy razem z robotnikami i chłopami będą mieli możność wykonywania poszczególnych dziedzin Planu w warsztatach pracy, gospodarstwach czy spółdzielniach produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#IgnacyŁakomiec">Jesteśmy, Wysoka Izbo, przedstawicielami klas pracujących Polski i w imieniu tych klas występujemy tutaj, w obliczu naszego Rządu, aby donosić o zadowoleniu naszym z jego polityki, a równocześnie żądać, stawiać postulaty w imieniu tych klas. W tym tkwi nasza doniosła rola, na tym polega nasza pomoc w opracowaniu i wykonywaniu Planu, nasza rola wprowadzania do ustawy postulatów, jakie teren — robotnicy w hutach, chłopi na swoich zagonach — stawia pod adresem Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#IgnacyŁakomiec">Uchwalony przez Sejm Plan 6-letni będzie niewątpliwie wielką rewolucją dla całego naszego narodu. Trzeba tutaj podkreślić, że jest niezwykle celowe wstawienie do ustawy poszczególnych ram rozwoju województw, m. in. i naszego, kieleckiego województwa, aby tym samym jaśniej zobrazować, jaśniej przedstawić mieszkańcom województwa rozmiary zadań, jakie będą musieli wykonać w tym okresie czasu, a równocześnie natchnąć ich jeszcze większym entuzjazmem do pracy, jeszcze większym uporem w walce z trudnościami, aby jednocześnie mieli ten wzór przed oczyma jako konkretne zadania do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#IgnacyŁakomiec">Mój okręg, Wysoka Izbo, leży w województwie kieleckim, w województwie, które najwięcej ucierpiało w okresie frontu, które nie było oszczędzane przez okupanta hitlerowskiego, województwie, które było bardzo zaniedbane przez gospodarkę kapitalistyczną, przez rząd kapitalistyczny i dlatego zobrazowanie rozwoju tego Województwa w ustawie ma niewątpliwie bardzo zasadnicze dla nas znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#IgnacyŁakomiec">Jak określa ustawa rozmiary inwestycji i związane z tym zadania dla województwa kieleckiego? Ustawa stanowi, że należy wykorzystać w większym stopniu bogactwa naturalne i rezerwy siły roboczej województwa. W szczególności należy: silnie rozbudować Zakłady Starachowickie oraz wybudować fabrykę grzejników w Wołowie, nową cementownię w Wierzbicy, fabrykę kwasu siarkowego z gipsu w rejonie Buska oraz 26 innych zakładów przemysłu wielkiego i średniego, zwiększyć wartość produkcji przemysłu socjalistycznego przeszło trzykrotnie i podnieść zatrudnienie w przemyśle do ponad 100.000 osób.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#IgnacyŁakomiec">W zakresie rolnictwa ustawa nakreśla takie zadania: osiągnąć wzrost produkcji rolniczej o 42%, w tym roślinnej o 33%, a zwierzęcej o 53%. W szczególności podnieść zbiory pszenicy o 71%, jęczmienia o 87%, buraków cukrowych o 233%, nasion oleistych i włóknistych o 197%, zwiększyć pogłowie bydła o 30%, trzody chlewnej o 76%, owiec o 83%.</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#IgnacyŁakomiec">W innych dziedzinach Plan przewiduje budowę nowych linii kolejowych, a wśród nich linii łączącej Kielce z Tarnowem, oraz rozpoczęcie budowy odcinka linii łączącej Zagłębie Górnośląskie z południową Lubelszczyzną, przeprowadzenie prac nad regulacją Wisły. Dla zaspokojenia potrzeb pracowników, przede wszystkim przemysłu, będzie wybudowanych około 31.000 izb mieszkalnych, głównie w Kielcach, Radomiu, Starachowicach i Ostrowcu.</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#IgnacyŁakomiec">Widzimy, że zadania te w kierunku rozwoju Kielecczyzny, nakreślone w Planie 6-letnim. są duże, że kończy się jednocześnie zaniedbanie w gospodarce tego województwa.</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#IgnacyŁakomiec">Czy Kielecczyzna wykona te zadania? Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba przytoczyć chociażby krótko fakty z niedalekiego okresu historii.</u>
          <u xml:id="u-66.9" who="#IgnacyŁakomiec">Po oswobodzeniu przez Armię Czerwoną i Wojsko Polskie Kielecczyzna była prawie w 60% zniszczona, przy tym 40.000 gospodarstw rolnych było niemal całkowicie spalonych, zniszczonych, zrównanych z ziemią. Prawie połowa ziemi leżała odłogiem, w dodatku zaminowana, pokopana rowami, poza tym była masa kalek, chorych itp.</u>
          <u xml:id="u-66.10" who="#IgnacyŁakomiec">Kiedy dziś, w pierwszym roku Planu 6-letniego spojrzymy na pola Kielecczyzny, kiedy pójdziemy do hut Ostrowca, do nowych Zakładów Starachowickich, do fabryki starachowickiej samochodów ciężarowych, to widzimy, że nie tylko potrafiliśmy odbudować w ciągu krótkiego okresu czasu zniszczenia, ale przewyższyliśmy naszą produkcję z 1938 r. Tak w przemyśle, jak i w rolnictwie mamy duże nadwyżki w porównaniu z 1938 r. Obecnie mamy w woj. kieleckim o wiele więcej dróg bitych, dróg o nowej, asfaltowej nawierzchni. Również na innych odcinkach potrafiliśmy dokonać bardzo dużo: mamy więcej szkół, zwłaszcza szkół średnich, mamy dwa gimnazja wiejskie, które przed wojną nie mogły powstać w ośrodkach wiejskich na skutek znanej polityki sanacji.</u>
          <u xml:id="u-66.11" who="#IgnacyŁakomiec">Proszę Wysokiej Izby! Można postawić takie pytanie, czy ludność woj. kieleckiego potrafi podołać zadaniom, jakie przed nią stoją w realizacji Planu 6-letniego? Na to pytanie trzeba odpowiedzieć pozytywnie. Ludność woj. kieleckiego nie tylko, że nie jest zmęczona, ale jest dziś o wiele zdolniejsza do wykonania tych zadań, bo widzi namacalnie, że to wszystko, co wykonała w ciągu ubiegłych 6 lat, jest dla niej robione, że to wszystko podniosło jej dobrobyt, że podniosło jej kulturę. Dlatego można z całą stanowczością stwierdzić, że Plan 6-letni nakreślony dla naszego województwa będzie wykonany z nadwyżką.</u>
          <u xml:id="u-66.12" who="#IgnacyŁakomiec">Postawione w ustawie jako czołowe zadanie — zatrudnienie zbędnej tam siły roboczej niewątpliwie zostanie w dużym procencie rozwiązane, ale nie zostanie jeszcze rozwiązane całkowicie. W woj. kieleckim jest jeszcze ukryte bezrobocie, a rozwój spółdzielczości produkcyjnej będzie zwalniał coraz więcej sił roboczych, zdolnych do pracy w przemyśle i dlatego będziemy musieli wzmocnić wysiłki, będziemy musieli opracować nową metodę werbunku nie tylko tej młodzieży, która chce odchodzić ze wsi do miasta, ale i całych rodzin, które do tej pory pracują w rolnictwie, a które — jak słusznie stwierdził referent poseł Blinowski — nie znajdują się wprawdzie w takiej sytuacji, aby nędza wyrzucała je ze wsi i zmuszała je do poszukiwania chleba, ale nie mają jeszcze często na skutek reakcyjnej propagandy odwagi wyruszenia ze wsi do miasta. Dlatego nasze Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i ZMP wspólnie z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą będzie musiało wzmóc wysiłki w celu przekonania tej ludności zdolnej i równocześnie zahartowanej w trudnych warunkach, aby przeszła do pracy w przemyśle. Dzięki temu uzyska się w woj. kieleckim zmniejszenie gęstości zaludnienia (dotychczas jeszcze 93 osoby na 1 km), co pozwoli zapewnić pozostałej ludności o wiele wyższą stopę życiową.</u>
          <u xml:id="u-66.13" who="#IgnacyŁakomiec">Budujące się zakłady przemysłowe w woj. kieleckim, które nie są wymienione w ustawie, niewątpliwie rozwiążą proces zatrudnienia siły najemnej w woj. kieleckim. Trzeba do tego dodać jeszcze budownictwo drogowe. Plan jest założeniem ramowym. Skądinąd wiemy, że w woj. kieleckim prawie na wszystkich drogach państwowych będzie zmieniana nawierzchnia z szabrowej na asfaltową względnie kostkę, prócz tego będzie budowana i już jest rozpoczęta budowa autostrady nadwiślańskiej łączącej Kraków z Lublinem i z Warszawą. Przy tych drogach będą pracować małorolni chłopi, którzy bardzo często w swych gospodarstwach odczuwają trudności przednówka już od marca, a to dodatkowe zatrudnienie wpłynie niewątpliwie na podniesienie ich zarobków i poprawę sytuacji ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-66.14" who="#IgnacyŁakomiec">Jeżeli chodzi o rolnictwo, to mamy nakreślone w Planie poważne zadania. Zwiększenie się wyliczonych przeze mnie procentów wydajności z hektara i wzrostu produkcji jest w rolnictwie poważnym osiągnięciem. Chcę tu zobrazować kilka przykładów z woj. kieleckiego, które najlepiej znam. Pow. sandomierski, który jest znany z dobrej lessowej gleby, sieje do tej pory zaledwie 9% pszenicy w stosunku do wszystkich gruntów uprawnych, natomiast pow. jędrzejowski, który posiada znacznie mniej urodzajnych gleb, sieje w tej chwili ok. 20% pszenicy. Widzimy, że pow. sandomierski, podobnie jak opatowski i buski, będzie mógł prawie o 100% zwiększyć obszar zasiewów samej pszenicy i w tym wypadku będzie mógł oczywiście zwiększyć i samą wydajność z hektara, że obsiewanie dużych obszarów żyta na tych urodzajnych glebach jest niewątpliwie nieprzemyślaną gospodarką, jest przyzwyczajeniem do gospodarki kapitalistycznej, a skutki tego rodzaju gospodarki są takie, że bardzo często w pow. sandomierskim czy opatowskim widzi się w maju wylęgające żyto, które trzeba kosić, bo nie dotrwa do żniw. Dlatego w Planie 6-letnim przewidziana realizacja uprawy pozwoli na wyeliminowanie samej chęci do siania wszystkich rodzajów zbóż we własnym gospodarstwie, do prób samowystarczalności drobnych indywidualnych gospodarstw i pozwoli tym samym na większą racjonalizację, na większą produkcję. Oczywiście nie trzeba nikogo przekonywać, że przyczyni się do tego rozwój spółdzielczości produkcyjnej na tych terenach. Już pierwsze spółdzielnie produkcyjne weszły na nowe zupełnie drogi rozwoju. Zaczęto od najbardziej wydatnych upraw — od chmielu, pszenicy, buraków cukrowych i tytoniu. W woj. kieleckim nie można się jeszcze poszczycić dużą liczbą spółdzielni produkcyjnych, ale jeżeli chodzi o jakość produkcji i jakość pracy w tych spółdzielniach — robimy wszystko, aby nie stanąć na ostatnim miejscu.</u>
          <u xml:id="u-66.15" who="#IgnacyŁakomiec">Jeżeli chodzi o zakreśloną w ustawie zwyżkę hodowli owiec o 83%, moim zdaniem jest to dla województwa kieleckiego za mała zwyżka. Województwo kieleckie posiada doskonały klimat i doskonałe obszary pod hodowlę owiec, trzeba tylko zorganizować oddziaływanie władz agronomicznych na to, aby należycie tę hodowlę owiec prowadzić i trzeba zorganizować lepiej aparat skupu. Wystarczy tylko pójść na jarmark do Kielc, aby przekonać się, jak kwitnie spekulacja wełną, którą sprzedają tam miejscowe kobiety wiejskie, wystarczy posłuchać, jakimi argumentami kupujący wełnę przekonują te kobiety, że należy im tę wełnę sprzedać, aby zobaczyć tam właśnie tę ukrytą, reakcyjną robotę, która zwłaszcza korzystając z nieświadomości kobiet chce zaszkodzić naszym planom produkcyjnym. Dlatego można z powodzeniem powiedzieć — zresztą będę w tym zgodny zdaje się z Wojewódzką Komisją Planowania Gospodarczego — że w woj. kieleckim można podnieść procent zwiększenia hodowli owiec do 159, aby należycie wykorzystać zbocza górskie i istniejące tam pastwiska, podnosząc tym samym wydajność strzyżonej wełny, a równocześnie przyczynić się do zmniejszenia importu wełny niewątpliwie potrzebnej dla naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-66.16" who="#IgnacyŁakomiec">Wysoka Izbo! Chciałbym jeszcze krótko zatrzymać się nad zagadnieniem obrotu towarowego, który jest tym bezpośrednim, widocznym obrazem wzrostu dobrobytu mas pracujących w Polsce. Obrót towarowy, zakreślony w Planie, ma wskaźnik wzrostu do 190. Chodzi tu o ogólny obrót rynkowy. Jeżeli chodzi o obrót dwóch największych central, które pracują na terenie wiejskim, tj. Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” i Centrali Spółdzielni Mleczarsko-Jajczarskich, ich obrót w ciągu Planu 6-letniego wzrośnie o 452.104 mln zł. Jest to prawie dwukrotny wzrost. Widzimy, że równocześnie z tym przypadnie większa ilość towaru na poszczególne gminne spółdzielnie, że będziemy mogli wydatniej wykorzystać personel tam istniejący, że będziemy mogli bardzo często przeciwdziałać propagandzie, która jest rozpowszechniana, jeżeli chodzi o zaopatrzenie wsi. Rozwój sieci Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” ma się wprawdzie utrzymać na tym samym poziomie, ale zwiększy się wydatnie sprawność samego personelu. Zresztą jeden sklep na 400 mieszkańców nie jest zbyt rzadką siecią. Należy tylko dbać o sprawne działanie tych sklepów.</u>
          <u xml:id="u-66.17" who="#IgnacyŁakomiec">Jeżeli chodzi o dalsze osiągnięcia zakreślone w Planie, to wymienić należy likwidację dysproporcji w spożyciu podstawowych artykułów przemysłowych i rolniczych w mieście i na wsi. Największy jest wskaźnik spożycia cukru, tłuszczów i odzieży, a więc tych podstawowych artykułów, których bardzo często domagają się chłopi na wiecach. Plan 6-letni przewiduje właśnie zbliżenie spożycia ludności rolniczej do obecnego spożycia miasta. Pewnie, że mogłoby się wydawać, że w takich artykułach, jak tkaniny, buty, węgiel zapotrzebowanie nie zostanie w 100% jeszcze zrealizowane, ale i temu można zaradzić. Przecież każdy chłop wie, że na to, aby mieć skórę, buty, trzeba więcej hodować bydła rogatego, więcej dostarczać skór. Skóry surowe są przecież surowcem dla przemysłu obuwianego. To samo jest z wełną, lnem, konopiami. Ministerstwo Rolnictwa oraz poszczególne centrale, które kontraktują tego rodzaju uprawy, powinny odpowiednio oddziaływać na świadomość chłopa, by zamierzone w Planie cyfry zostały przekroczone, co pozwoli naszemu przemysłowi zwiększyć pulę poszczególnych towarów dla spożycia i dostarczyć je konsumentom potrzebującym niewątpliwie tych artykułów.</u>
          <u xml:id="u-66.18" who="#IgnacyŁakomiec">Jeżeli chodzi o zaopatrzenie w węgiel, ma ono wzrosnąć o milion ton. Niewątpliwie to nie pokrywa w całości naszego zapotrzebowania, ale zapowiedziane w Planie zwiększenie opalania miast gazem i grzejnikami elektrycznymi w mieszkaniach robotniczych i inteligencji pozwoli na to, by zaoszczędzoną w ten sposób pulę węgla przekazać na wieś. Chodzi o to, by odpowiednie centrale umiały sprawnie rozsyłać węgiel i aby potrafiły jeszcze czujniej patrzeć, czy nie jest on magazynowany, czy nie jest przedmiotem spekulacji bogatych chłopów, którzy mają pieniądze, by spółdzielnie zasugerowane szybkimi efektami sprzedaży węgla nie sprzedawały go w nadmiarze bogaczom, przekreślając w ten sposób zasadę walki klasowej.</u>
          <u xml:id="u-66.19" who="#IgnacyŁakomiec">Pożądanym tu jest, aby poszczególne ministerstwa zajęły się mechanizacją wydobycia torfu, aby zwiększyć jego wydobycie i odpowiednio ustalić cenę, tak, ażeby torf wchodził w zakres opału, żeby był łatwy i dostępny dla poszczególnych gospodarstw wiejskich. Wiemy, że nie możemy liczyć na opał drzewem, ponieważ lasy zostały zniszczone. Trzeba więc szukać dodatkowych źródeł, a te źródła niewątpliwie są.</u>
          <u xml:id="u-66.20" who="#IgnacyŁakomiec">Trzeba równocześnie, by Ministerstwo Budownictwa i Ministerstwo Przemysłu Lekkiego zainteresowały się opracowaniem nowych typów pieców i różnych urządzeń opałowych, żeby te stare, które są często nieoszczędne, niezbyt wydajne zastąpić nowymi typami, bo zagadnienie oszczędności jest jednym z podstawowych elementów ekonomicznych Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-66.21" who="#IgnacyŁakomiec">Wiemy, że możliwości oszczędności są duże. Trzeba więc nauczyć oszczędności nie tylko chłopów, ale i cały nasz naród. Sądzę, że to zadanie nie będzie bardzo trudne. Pewnie, że potrzeby mas są bardzo duże, że rozwój i pęd do dobrobytu i kultury mas bardzo często przekracza nasze możliwości zaspokojenia. Ale widzimy i tutaj możność załatwiania wzrastających potrzeb mas.</u>
          <u xml:id="u-66.22" who="#IgnacyŁakomiec">Wojewódzkie i powiatowe rady narodowe muszą przez odpowiednią politykę wzmacniać nasze wnioski inwestycyjne. Muszą przy odpowiedniej polityce budować więcej niż to nakreślił Plan. I tutaj należałoby postawić też dezyderat. W woj. kieleckim sprawa przetwarzania, przerabiania owoców jest sprawą palącą, a Plan 6-letni, który się interesuje generalnie rozwojem zasadniczych dziedzin gospodarki — nie może w pełni opracowywać zagadnień i rozwoju większości gałęzi przemysłu. Wybudowanie na terenie województwa jeszcze jednej przetwórni większej w jednej z następujących trzech miejscowości: Sienno k. Ostrowca, gdzie jest nadmierna ilość owocu, Opatów, Kazimierz, gdzie bardzo często są straty ze względu na brak pomocy — rozwiązałoby to zagadnienie. Inicjatywa i pomoc Rady Państwa ułatwiłaby zmobilizowanie w ciągu 6 lat zasobu środków, potrzebnego dla wybudowania tej przetwórni, która jest niewątpliwie konieczna dla naszego województwa.</u>
          <u xml:id="u-66.23" who="#IgnacyŁakomiec">Chciałbym również pod adresem Ministerstwa Komunikacji wyrazić życzenie całego naszego województwa, by budowa linii kolejowej Kielce — Żabno, która ma nas połączyć z południową częścią Polski, była przedłużona o dalsze 26 km na odcinku Kielce — Końskie, co pozwoliłoby Krakowowi, Nowej Hucie pod Krakowem i naszemu województwu na bezpośrednie połączenie z Łodzią i wybrzeżem. Fakt ten niewątpliwie przyczyniłby się nie tylko do dalszego rozwoju naszego województwa, ale również do znacznego skrócenia połączenia z Węgrami.</u>
          <u xml:id="u-66.24" who="#IgnacyŁakomiec">Chciałbym jeszcze pod adresem Centrali Skór Surowych wysunąć życzenie, aby zainteresowała się intensywniejszą zbiórką tego surowca, który się bardzo często niszczy na wsi, żeby opracowała odpowiedni system premiowania za tego rodzaju zbiórkę.</u>
          <u xml:id="u-66.25" who="#IgnacyŁakomiec">Kończąc moje przemówienie chcę stwierdzić, że za nakreślone w Planie zadania dla naszego województwa nasze stronnictwo — ZSL będzie się czuć w pełni odpowiedzialne, będzie w całej pełni mobilizować masy do wykonania tych zadań, a nawet ich przekroczenia.</u>
          <u xml:id="u-66.26" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#WacławBarcikowski">Głos ma poseł Bocheński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#AleksanderBocheński">Wysoka Izbo! Plan 6-letni, jak to już powiedziano, to wielki plan uprzemysłowienia Polski, to uzbrojenie nas w narzędzia pracy, w możność wytwarzania tych rzeczy, których każdy człowiek i każdy naród wymaga dla swego życia, rozwoju i siły. Po latach 6-ciu strumień dzieł polskich, strumień rzeczy wyrobionych polskimi rękoma i polskimi maszynami, określony polską wytwórczością, będzie 6 razy szerszy i głębszy niż był przed wojną. Jeżeli stopa życiowa nie będzie tylekroć wyższa, to dlatego, że większa część wysiłku pójdzie na budowę fabryk produkujących maszyny i urządzenia nowych fabryk i te dopiero dawać nam będą artykuły spożycia. To właśnie wyrzeczenie będzie podstawą lepszych jeszcze po wykonaniu tego Planu okresów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#AleksanderBocheński">Wysoka Izbo! Cyfr podstawowych ani szczegółowych powtarzać nie będę. Wygłosił je po raz pierwszy Wicepremier Minc na V plenum KC PZPR, cała prasa je podała, potem Minister Jędrychowski powtórzył je przed nami, uzupełniając danymi porównawczymi z okresu przedwojennego. Dwa razy słyszałem, jak dopowiadał do tego dokumentu w swym znakomitym referacie poseł Blinowski — raz na Komisji Planu i Budżetu, drugi — wczoraj na plenum. Tłumaczył on, że fakt, iż ktoś przedtem powiedział coś słusznego, nie może zwolnić referenta od powtarzania tego. Być może, że nic nie może zwolnić zapalonych mówców od powtarzania, ale łatwo szanowni słuchacze mogą się zwolnić od wysłuchiwania powtarzań jeszcze raz. By tego uniknąć, nie podam już wielu cyfr, lecz tylko podkreślę historyczność momentu i czynniki ogólnonarodowe, ponadgospodarcze, podnoszące znaczenie Planu.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#AleksanderBocheński">Najpierw o dziejowym znaczeniu dnia dzisiejszego. Jedna analogia z dziedziny polityki.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#AleksanderBocheński">Ktokolwiek zastanawiał się nad naszymi dziejami, zagłębiał się w labirynty polityki minionej, widział, ile razy stawały przed nami koniunktury pomyślne, których nie umieliśmy wyzyskać. Czasem można było pójść na Śląsk zamiast na Ruś, to znów należało sprzymierzyć się z Turcją miast z Austrią, ze Szwecją czy z Moskwą. Jednakże sądzę, że w ciągu tych tysiąca lat naszych dziejów nie mieliśmy nigdy takiej szansy jak w 1945 r. powrotu na odwieczne ziemie polskie nad Odrą i Nysą. Takie szanse zdarzają się raz w dziejach narodu. Oczywiście możliwość istniejąca, zarysowująca się to dopiero punkt wyjścia drogi ciężkiej, trudnej, którą kierownicy i naród przebyć muszą. Szczęśliwymi i mocnymi są narody, które tę szansę jedyną wykorzystają, narody, które znajdą wolę i przywódców, dyscyplinę w masach, przyjaźń sąsiadów. Słabymi i złamanymi, gdy ją zaprzepaszczą, są narody, które gdy historia odwraca swą kartę, toną w walkach wewnętrznych, w waśniach, w dyskusjach jałowych o słowa i zdania, w sporach personalnych o względy i urzędy miast stanąć zwarcie i stanowczo przy tych, którzy stanęli na czele i prowadzą naród do lepszej przyszłości — zwarcie i stanowczo, tym bardziej stanowczo, im ciemniejszy horyzont polityki międzynarodowej i agresja bardziej grozi, im trudniejsze zadanie i cięższy wysiłek potrzebny — w imię nadrzędnej zasady, przy której najbardziej zadawnione interesy czy urazy niknąć powinny: Salus Rei Publicae lex suprema esto.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#AleksanderBocheński">Widzę analogię między tą jedyną szansą dziejową w polityce powrotu na ziemie zachodnie a szansą uprzemysłowienia Polski. Może po raz pierwszy — i to późno, bo po naszych sąsiadach z zachodu i ze wschodu — przychodzi do nas ta szansa. Bo potem może być już za późno — za wielki byłby wtedy dystans dzielący nas, by mógł być kilkuletnim zrywem wyrównany. Jest to szansa dogonienia narodów bogatszych i szczęśliwszych, które to uprzemysłowienie, to uzbrojenie w fabryki i kopalnie dokonały wcześniej i dysponują dziś większym przemysłem, a więc większą twórczością, większym dobrobytem, większą siłą obronną.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#AleksanderBocheński">Waga dzisiejszego dnia polega na tym, że to po raz pierwszy dzięki warunkom historycznym i dzięki ludziom, którzy je tworzyli albo z nimi współdziałali, mamy możność dokonania rewolucji przemysłowej. Może to przypadek, że dokładnie 600 lat temu, bo w latach 1350 i 1351, Kazimierz Wielki, ostatni z Piastów i jedyny władca, który zdobył sobie przydomek „Króla chłopów”, rozpoczynał swoje dwudziestoletnie dzieło przebudowania Polski drewnianej — na murowaną. Potem były jeszcze rządy królowej Bony, która starała się wzmocnić rękodzieło — przemysł ówczesnej epoki i oprzeć się na mieszczaństwie. Nastąpiły wieki wojen szwedzkich, tureckich, rokoszów, które nie pozostawiły po sobie nic tylko zgliszcza i tradycje wojenne i antygospodarcze — tak jakby mogła być siła bez broni a broń bez pracy, bez szacunku praw i przywilejów dla pracy. Wiek Sasów, pozostawił po sobie tylko pustkę i upadek. Koniec XVIII wieku przynosi pierwsze manufaktury i odrodzenie, za krótkie niestety, mieszczaństwa. Księstwo Warszawskie i epoka Lubeckiego — kilka nowoczesnych zakładów i elementarne środki komunikacyjne i finansowe. Znowu generacja międzypowstaniowa, po której nic prawie nie pozostaje. Wszystko co było aktywne czy rozumne, demokratyczne czy wykształcone ginie lub emigruje i wyżywa swą miłość do ojczyzny w literaturze — nie w ekonomii, w słowach — nie w czynie.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#AleksanderBocheński">Koniec ubiegłego wieku rodzi przemysł w Królestwie — żywiołowy lecz niestety przeważnie obcy i rabunkowy. Znowu dwie niszczące wojny XX wieku i dwudziestolecie borykające się z kryzysem gospodarczym, którego nie umie przezwyciężyć i pchnąć potężnie kraju do rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#AleksanderBocheński">Oto we fragmentarycznym skrócie historia naszych możliwości uprzemysłowienia, naszej gospodarki inwestycyjnej. Wszystko co było w niej dobre i złe jest integralnym dziedzictwem doby dzisiejszej, punktem wyjścia dla drogi nowej — w jakimkolwiek kierunku pójśćby miała: co złe — by je poprawić, wykorzenić, uniknąć, co dobre — by przyjąć, naśladować i szczycić się nim.</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#AleksanderBocheński">Spojrzałem na 6 wieków przeszłości z punktu widzenia 6 lat planu uprzemysłowienia. Spójrzmy kolejno na 6 lat planu z perspektywy 6 wieków. Dopiero takie podwójne spojrzenie, nie frazes przeklinający wszystko co było, a sławiący bez miary wszystko co jest, da nam skalę wielkości zamierzonej rewolucji.</u>
          <u xml:id="u-68.9" who="#AleksanderBocheński">Cyfry, które rzucają koledzy i Szanowny Rząd, muszą przekonać najbardziej nawet uprzedzonych jeszcze ludzi — swoich i obcych. Ale często, czasem za często dajecie je w oprawie myśli i zdań raczej nadających się dla kursistów szkolenia ideowego, nie dla mas bezpartyjnych katolików. Zgódźcie się, że klub nasz będzie używał języka odpowiedniego dla tych, którzy przekonania potrzebują, nie dla tych którzy są przekonani.</u>
          <u xml:id="u-68.10" who="#AleksanderBocheński">Krótki, niemal mikroskopijny w perspektywie historycznej, okres 6-lecia ma pozostawić po sobie uprzemysłowienie Polski. Dwa słowa a zawierające tyle treści materialnej. Strumień dzieł polskich, strumień rzeczy wyrobionych polskimi rękoma i maszynami, obmyślany polskimi mózgami, 6 razy szerszy i głębszy od strumienia przedwojennego. Nigdy w historii naszej ani żadnego narodu, należącego do kultury rzymskiej, nie podjęto tak gigantycznego i rewolucyjnego, tak zorganizowanego i przemyślanego wysiłku całego zbiorowiska społecznego.</u>
          <u xml:id="u-68.11" who="#AleksanderBocheński">Rewolucja przemysłowa i rewolucja socjalna. Rewolucja polityczna i agrarna. Mówiono o tych różnych aspektach przełomu nieraz i dawniej. Może za mało podkreślono moment rewolucji psychicznej. Próba porwania narodu nie tylko pracą, ale i duchem i wyobraźnią dla celu realnego i gospodarczego, tam, gdzie dotąd warstwy wykształcone czciły jeno słowo i frazes.</u>
          <u xml:id="u-68.12" who="#AleksanderBocheński">Nie będę powtarzał cyfr, podkreślę tylko dwie cechy ogólne Planu: wszechstronność i szczytowość rozwoju przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-68.13" who="#AleksanderBocheński">Przeglądając cyfry i paragrafy ustawy, słuchając jakże wymownych i szczegółowych mów moich przedmówców, nie znajdujemy żadnej bodaj drobnej dziedziny, w której nie byłby zaznaczony postęp, która by nie była opracowana i przepracowana w kierunku rozwoju i rozszerzenia, w kierunku rzucenia mocnych i precyzyjnych podwalin pod następne okresy, jeszcze bardziej owocne, bo oparte na przemyśle bazowym, którego zbudowanie jest głównym celem Planu 6-letniego. I jednocześnie z tą wszechstronnością uderza szczytowość wysiłku, wykorzystanie wszelkich możności, wyzyskanie poczwórnych rezerw: czasu, maszyn, materiałów i kadr ludzkich.</u>
          <u xml:id="u-68.14" who="#AleksanderBocheński">Wszechstronność rozwoju przemysłowego i szczytowość tego rozwoju mobilizuje jednocześnie szereg innych dziedzin gospodarki narodowej do równego wysiłku: rolnictwo — by podołać wyżywieniu kraju; transport, koleje i drogi — by przewieźć produkty; budownictwo — by dostarczyć murów do nowych fabryk i izb dla ludzi przerzuconych ze wsi do miasta: szkolnictwo — by ich wykształcić. A obok tego ogromna ilość środków — 528 miliardów złotych — przeznaczona na urządzenia socjalne i kulturalne.</u>
          <u xml:id="u-68.15" who="#AleksanderBocheński">Czy na tym wspaniałym na ogół obrazie przyszłej historii brak jest momentów ujemnych? Nie, nie brak — odpowiadam, oczywiście, że są. I w wypracowaniu Planu, które jest jednak dowodem usilnej i mistrzowskiej pracy naszego młodego sztabu planowania, i w samych proporcjach zamierzonych. Klub nasz dał nieraz dowody, że potrafi krytykować rzeczowo, nawet ostro i na komisjach i z tej trybuny — dziś nie czas dla nas na wydobywanie drobnych usterek, które giną w całości momentów pozytywnych. Pominę je, nie zatrzymam się również na tym, że w projekcie ustawy brak jest zdania o budowie kościołów, a nie zatrzymam się dlatego, że Minister Jędrychowski na posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu w dniu 19 m. b. zapewnił, że Państwo nadal jak i dotąd będzie asygnować materiały na budowy tak drogie uczuciom wszystkich wierzących katolików.</u>
          <u xml:id="u-68.16" who="#AleksanderBocheński">Czy nie będzie trudności w wykonaniu Planu? Oczywiście, że będą i nie są ukrywane ani przez przedstawicieli Wysokiego Rządu, ani przez kolegów posłów z innych klubów, którzy tu przemawiali. Plan nie byłby nas godny — powiedział Min. Jędrychowski na komisji, gdyby nie był trudnym do wykonania. Im większe są trudności, dodam, tym więcej potrzeba spokoju i doświadczenia, rozsądku i woli w planowaniu, tym więcej entuzjazmu i dyscypliny, wytrwałości i woli w wykonaniu. Są trudności w materiałach i środkach, są też w kadrach i w związku z tymi trudnościami zgłosimy jedyny apel i dezyderat i na tym moje krótkie przemówienie zakończę.</u>
          <u xml:id="u-68.17" who="#AleksanderBocheński">Jest rzeczą prostą i jasną, że powodzenie Planu wymaga dobrowolnego i zdyscyplinowanego, entuzjastycznego poparcia go również i przez masy bezpartyjne. Nie ulega dla nas żadnej wątpliwości, że poparcie takie otrzymamy. Tego wymaga głębokie poczucie patriotyzmu i miłości Ojczyzny, które jest naszemu narodowi tak wrodzone, a które powoduje poświęcenie wszelkich uraz i ambicji, by widzieć kraj wielkim, silnym i bogatym. Wymaga tego obowiązek także każdego chrześcijanina katolika, bowiem nie można sobie wyobrazić, by zły obywatel i Polak mógł być dobrym katolikiem. Ale na to, aby ten wysiłek i ten entuzjazm bezpartyjnych spotęgować, trzeba aby hasło sprawiedliwości, zaufania i uznania tam, gdzie oni na to zasługują, hasło słyszane tak często u góry, przeniknęło głęboko w lokalne ośrodki dyspozycji. Wtedy dopiero powstanie trwała atmosfera, która da stokrotne wyniki na polu pracy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-68.18" who="#AleksanderBocheński">W miarę naszych skromnych środków i nasz klub włączy się w wielki front pracy dla realizacji Planu.</u>
          <u xml:id="u-68.19" who="#AleksanderBocheński">Tak jak będziemy głosować dziś za przyjęciem ustawy, tak i my i nasi niezrzeszeni w partiach przyjaciele dołożą sił dla stworzenia atmosfery do jej pełnego, zdecydowanego wykonania.</u>
          <u xml:id="u-68.20" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#WacławBarcikowski">Głos ma poseł Wróblewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#ZenonWróblewski">Wysoka Izbo! 6-letni Plan Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu w Polsce — to wielka, wspaniała, najpiękniejsza idea przebudowy nie tylko gospodarczej, ale i społecznej, zamknięta w długich szeregach i kolumnach cyfr. O niej marzyli i za jej urzeczywistnienie ginęli w walce najlepsi synowie i córki klasy robotniczej, pracującego chłopstwa i postępowej inteligencji. O niej marzyło i za jej urzeczywistnienie szło do walki wraz ze swymi ojcami i starszymi braćmi młode pokolenie w Polsce sanacyjnej, które nie mogło znieść kapitalistycznego upodlenia i poniżenia.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#ZenonWróblewski">W latach międzywojennych rok rocznie 300.000 wkraczającej w życie młodzieży powiększało 8-milionową masę bezrobotnych w Polsce. 43% niezatrudnionej młodzieży w miastach daremnie czekało na pracę. Setki tysięcy biednych synów i córek chłopskich, zmuszonych pracować w czasie żniw 16 godzin dziennie za 80 groszy, niewolników skąpej działki ziemi, zamkniętych na całe życie w opłotkach nędznych wsi i brudnych chałupach, gdzie skutkiem niedożywienia obfity plon zbierała gruźlica, daremnie czekało na parcelację ziemi obszarniczej. Miliony młodych robotników i chłopów pozbawionych szkoły, pozbawionych możliwości zdobycia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia, pozbawionych prawa korzystania z kulturalnych urządzeń i rozrywek, włóczyło się po ulicach miast i miasteczek, głodowało na wsi polskiej, wchodziło w życie jak ludzie złamani duchowo, cherlawi zdrowotnie i nierozwinięci umysłowo.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#ZenonWróblewski">Nie mogła z tym stanem pogodzić się świadoma część młodzieży polskiej, której przedstawiciele — młodzi komuniści i socjaliści, ludowcy i demokraci w wydanej w roku 1936 Deklaracji Praw Młodego Pokolenia pisali: „Czy rzeczywiście nie ma dla nas miejsca pod słońcem. Czy mamy zginąć zdani na degenerację fizyczną i moralną?... Ziemia nasza jest bogata i płodna w surowce. Sterczące kikuty wygasłych kominów fabrycznych i zamarłe warsztaty czekają na nasze siły. Mamy wszystko potrzebne, by wykarmić i odziać milionowe rzesze obdartych i głodnych, by przywrócić im radość życia. I mamy zapał młodych, złączonych wspólną nam wszystkim beznadziejnością dnia dzisiejszego i troską o lepsze jutro. Tak dłużej żyć nie chcemy. Chcemy jasnego, ludzkiego życia, prawa do pracy i oświaty, do szczęścia i ogniska domowego... Dlatego też domagamy się otwarcia dla młodych wrót fabryk, warsztatów, biur i urzędów, gdzie by mogli zdobyć środki do utrzymania się przy życiu i uzyskać kwalifikacje.... Dla biednych synów i córek wsi domagamy się nadziału ziemi z ziem obszarników.... Domagamy się 7-oddziałowej bezpłatnej szkoły powszechnej w języku ojczystym dziecka. Domagamy się otwarcia sieci szkół zawodowych i rolniczych w mieście i na wsi, domów młodzieży i bibliotek dla młodzieży, udostępnienia wszystkim młodym wstępu na boiska i stadiony, gdzie by mogli korzystać z urządzeń sportowych, udostępnienia kina, teatrów i innych godziwych rozrywek”. Nie doczekało się młode pokolenie realizacji tych praw w Polsce sanacyjnej, bo nie mogło ich dać państwo wyzysku kapitalistyczno-obszarniczego, państwo zacofania i nędzy, państwo właścicieli fabryk i majątków ziemskich, dla których obcy był los milionów obywateli, los całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#ZenonWróblewski">Legła w gruzach na skutek historycznego zwycięstwa narodów ZSRR nad faszyzmem i walki polskich mas pracujących z klasą robotniczą na czele władza kapitalistyczno-obszarnicza. Powstała Polska Ludowa, która dzięki ofiarnemu trudowi robotnika i chłopa podniosła Ojczyznę naszą z ruin i zgliszcz, a władzę oddała w ręce mas pracujących, które stały się rzeczywistym gospodarzem kraju. W oparciu o przyjaźń, pomoc i przykład ZSRR, rozwija się wszechstronnie nasz kraj. Zwycięsko i przedterminowo zakończyliśmy 3-letni Plan Odbudowy. Już w tym okresie zostały zrealizowane wszystkie prawa, których, realizacji bezskutecznie domagała się młodzież polska, i w walce o które oddali swe młode życie Hibner, Kniewski i Rutkowski, Sawicka, Krasicki i Dubois oraz tysiące innych. Plan 6-letni, do którego wykonania przystąpiliśmy w tym roku, nie tylko jest uwielokrotnionym rozwinięciem dotychczasowych osiągnięć, ale jakościowo nowym etapem. Jego wykonanie ziści najśmielsze marzenia; uczyni nasz kraj jednym z przodujących i najbardziej uprzemysłowionych krajów Europy, zabezpieczy obfitość dóbr materialnych, podniesie dobrobyt i kulturę.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#ZenonWróblewski">Plan 6-letni przewiduje wzrost zatrudnienia w przemyśle socjalistycznym poza rolnictwem o 2.147.000 osób, w tym 1.230.000 kobiet. Jasne jest, że głównym źródłem rekrutacji będzie młodzież miejska i wiejska. Oznacza to dla niej niewyczerpane możliwości zdobycia fachu i zawodu według swych pragnień. Oznacza to w pierwszym rzędzie dla dziewcząt szerokie perspektywy zatrudnienia, a co za tym idzie niezależność i samodzielność, a więc faktyczne i pełne wyzwolenie.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#ZenonWróblewski">Plan 6-letni przewiduje przygotowanie blisko 790.000 wykwalifikowanych robotników i 420.000 kadr ze średnim wykształceniem. Obok szkół dostarczą ich wszelkiego rodzaju kursy, których uczestnikami będą wybijający się w pracy zawodowej przodownicy pracy i racjonalizatorzy produkcji. Oznacza to dla młodzieży niespotykaną nigdy dotychczas możność stałego podwyższania swych kwalifikacji zawodowych i zależnego tylko od jej uzdolnień awansu społecznego od prostego robotnika poprzez wykwalifikowanego brygadzistę, majstra, technika aż do inżyniera włącznie.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#ZenonWróblewski">Plan 6-letni otwiera przed młodzieżą polską szerokie wrota szkół i wyższych uczelni. W ostatnim roku sześciolecia liczba absolwentów w szkołach podstawowych zwiększy się o 61%, w liceach ogólnokształcących uczyć się będzie w roku 1955 180.000, liczba absolwentów w szkolnictwie zawodowym w ciągu sześciolecia wyniesie ponad 1 milion, a w szkołach wyższych 146.000. Do przemysłu i transportu w zakresie średniego wykształcenia skierowanych będzie 703.000 absolwentów, do budownictwa 44.000, do rolnictwa 79.000, a do instytucji ekonomiczno-handlowych 205.000. Szkolnictwo wyższe da nam ponad 60.000 inżynierów różnych specjalności, około 8.000 pracowników rolnictwa, ponad 20.000 ekonomistów i finansistów itd.</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#ZenonWróblewski">Co oznaczają te cyfry dla młodzieży? Oznaczają one szczególnie w warunkach dalszego olbrzymiego wzrostu opieki i pomocy materialnej ze strony Państwa w formie stypendiów i burs, które (przykładowo tylko) na odcinku szkół wyższych wzrosną w ciągu sześciolecia trzykrotnie, oznaczają one, ze zdobycie wykształcenia w jakimkolwiek kierunku zależy jedynie i wyłącznie od zdolności, zamiłowania i pilności każdego młodego człowieka, że sprawa przyszłości każdego z nas leży w naszych własnych rękach.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#ZenonWróblewski">Przytoczone powyżej suche, ale jakże wymowne cyfry, dotyczące zatrudnienia, podniesienia kwalifikacji i rozwoju szkolnictwa, mówią nam o faktycznej realizacji prawa do pracy i nauki, mówią nam o szerokich możliwościach awansu społecznego. A oto kilka danych, ilustrujących nam możliwości rozwoju kulturalnego i fizycznego młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-70.9" who="#ZenonWróblewski">W 1955 r. w ostatnim roku Planu 6-letniego będziemy mieć 32.500 bibliotek szkolnych i powszechnych i 33.000 punktów bibliotecznych, 28.600 świetlic, z trzykrotnie większą niż obecnie liczbą instruktorów, zwiększy się nakład książek i broszur o 90,6%, a roczny nakład dzienników o 82%. Powstanie nowych 5 radiostacji, zostanie otwartych 286 nowych kin w mieście, a na wsi liczba kin stałych zwiększy się do 3.300, będzie oddanych do użytku 6 nowych stałych teatrów dramatycznych a liczba teatrów objazdowych zwiększy się 9-krotnie.</u>
          <u xml:id="u-70.10" who="#ZenonWróblewski">W ciągu sześciolecia zostanie wybudowanych 2.510 boisk sportowych, 163 sale gimnastyczne i hale sportowe, 498 pływalni letnich i 7 zimowych, 24 stadiony i parki sportowe. W rozbudowanych bibliotekach i świetlicach, kinach i teatrach, boiskach i urządzeniach sportowych młodzież znajdzie zasłużony wypoczynek po pracy oraz godziwą, kształcącą i wychowującą rozrywkę.</u>
          <u xml:id="u-70.11" who="#ZenonWróblewski">Już w ciągu minionego okresu dokonały się poważne zmiany w postawie młodzieży. Wyrazem tych zmian jest gorąca miłość młodzieży do nowej Polski, Polski ludu pracującego i sprawiedliwości społecznej, miłość, która sprawiła, że nie jak ślepe „kamienie rzucane na szaniec”, ale w pełnej świadomości, tysiące młodych robotników i chłopów stawało ochotniczo w szeregach ORMO do walki z agenturą imperialistyczną, reakcyjnym podziemiem o ugruntowanie władzy ludowej. Wyrazem tych zmian jest dziś rozlewający się wśród młodzieży polskiej szeroką falą, a podjęty jeszcze w 1946 r. przez synów i córki robotniczej Łodzi w formie młodzieżowego wyścigu pracy, ruch współzawodnictwa, nowy stosunek do pracy i nauki. Wyrazem tych zmian jest nowy, jakościowo inny niż przed tym, wypływający ze zrozumienia przemian ustrojowych stosunek do własności społecznej, do naszej fabryki i naszej kopalni, do naszego PGR-u i naszej spółdzielni, do naszej szkoły i naszego parku, choćby w postaci tworzonych na zakładzie pracy brygad „lekkiej kawalerii” itp.</u>
          <u xml:id="u-70.12" who="#ZenonWróblewski">Dokonywały się i dokonują te zmiany w postawie młodzieży nie pod wpływem pustych, napuszonych i obłudnych słów oraz pseudopatriotycznego, nacjonalistycznego frazesu, które cechują burżuazję, lecz na skutek gorącego umiłowania przez młodzież prawdy i sprawiedliwości, które w postaci porywających, ale trudnych zadań i w ostrej walce z ludźmi dnia wczorajszego stawiała i stawia przed narodem władza ludowa, w ciągłej konfrontacji wysuwanych haseł z wspaniałymi osiągnięciami Polski Ludowej. Dokonywały się one i dokonują przez bezpośredni udział w procesie wielkiego budownictwa. Przykładem tego może być chociażby Nowa Huta, gdzie pracują ochotnicze brygady ZMP-owskie i SP, które mimo młodego wieku nie tylko że przekraczają systematycznie normy, ale nie ustępują kroku starszym, doświadczonym robotnikom. Ich zapał, który pozwala 17-letniemu ZMP-owcowi kol. Głowackiemu — synowi małorolnego chłopa z powiatu krośnieńskiego, przytłoczonemu w pierwszych chwilach rozmachem robót i wielką ilością maszyn, jakich w życiu nigdy nie widział, dziś po przeszkoleniu na kursie traktorzystów prowadzić pewną ręką nowoczesną radziecką maszynę — wielki spychacz ziemi typu „Staliniec”, czy junakom IV Kompanii 37 brygady SP z dodatkowo i dobrowolnie przepracowanych 8 godzin w niedzielę z własnej inicjatywy zakupić traktor ZMP-owskiej brygadzie w POM-ie w Radzymnie (powiat Jarosław), obsługujący 3 młodzieżowe spółdzielnie produkcyjne, zapał, który pozwala już dziś olbrzymiej większości uczestników brygad zadeklarować pozostanie na stałe w Nowej Hucie — charakteryzuje coraz bardziej młodzież polską.</u>
          <u xml:id="u-70.13" who="#ZenonWróblewski">I nie pomogą podłe próby wroga demoralizowania młodzieży, sączenia w jej dusze wątpliwości i rozterki, wciąganie do konspiracyjnych organizacji podziemnych i reakcyjnych band. Młodzież Polska skupiona pod sztandarem ZMP będzie tych sługusów rodzimej reakcji i zagranicznych imperialistów demaskować na każdym kroku, odizoluje ich od wpływu na młodzież, albowiem gorąco kocha prawdę i sprawiedliwość. A prawda i sprawiedliwość — to Polska Ludowa, związana wieczystą przyjaźnią ze Związkiem Radzieckim, krajami demokracji ludowej i wszystkimi pokój miłującymi i walczącymi o wolność narodami, to przeprowadzone reformy społeczne, to wykonany Plan 3-letni, to realizacja Planu 6-letniego, gospodarczego, politycznego, społecznego i kulturalnego programu, prowadzącego do socjalizmu, to Polska wielkich zakładów przemysłowych i zamożnej, uspółdzielczonej wsi polskiej, to Polska kulturalnych, szczęśliwych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-70.14" who="#ZenonWróblewski">Młodzież polska wie, komu zawdzięczać wspaniałe możliwości wszechstronnego rozwoju. Młodzież nasza rozumie, że stały się one realne tylko dzięki zwycięstwu i pomocy pierwszego państwa robotników i chłopów — Związku Radzieckiego, dzięki ustanowieniu władzy ludu pracującego, dzięki rozumnej myśli politycznej partii narodu polskiego — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Ona, PZPR, zawsze uczyła i uczy młodzież polską widzieć nie tylko wspaniałe zdobycze, które przynosi każdy dzień władzy ludowej w Polsce, ale jednocześnie i rosnące zadania, nie tylko uzyskane prawa, ale i wypływające z nich obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-70.15" who="#ZenonWróblewski">Podobnie i w Planie 6-letnim widzimy nie tylko wspaniałe osiągnięcia, które przynosi on młodzieży polskiej, ale i olbrzymie zadania dla nas, wypływające z jego realizowania. „Młodzież na pierwszą linię walki o Plan 6-letni!” — stanie się codziennym naszym zawołaniem, które wcielać będziemy w praktykę naszego życia pod kierownictwem Związku Młodzieży Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-70.16" who="#ZenonWróblewski">Za przykładem młodzieżowych brygad produkcyjnych, jak brygada kol. Kowalskiego z kopalni „Thorez” w Wałbrzychu, która już w czerwcu wykonała roczny plan wydobycia węgla, lub jak 6-osobowa brygada murarska pod kierownictwem kol. kol. Szczygło i Ozańskiego z 51 ochotniczej brygady ZMP-owskiej pracującej w Nowej Hucie, która pobiła młodzieżowy rekord budownictwa, układając w ciągu 8 godzin 34.728 sztuk cegieł, albo jak brygada kol. Hanusika z walcowni huty „Florian”, która systematycznie przekracza normę, za przykładem najlepszych synów ojczyzny młodych przodowników pracy: dwójki kowalskiej kol. Karczmarskiego z Pafawagu, która wykonała roczny plan produkcji już 10 lipca, rębacza kopalni „Zabrze-Wschód” kol. Ruszera, wykonującego 228% normy, kol. Obrębskiego ślusarza „Ursusa”, wykonującego 300% normy, kol. Kiliszkowskiej Marii — tkaczki z PZPB im. Marchlewskiego, osiągającej w produkcji wielowarsztatowej 114,5%, czy wreszcie przodownika pracy na roli kol. Jankowskiego Stanisława z młodzieżowej Spółdzielni Produkcyjnej Dęby, pow. Tomaszów Lubelski, za przykładem brygad i przodujących kolegów obejmujących zainicjowany przez komsomołkę Lidię Korabielnikową ruch oszczędzania, obniżający koszty własne produkcji — powstaną nowe setki młodzieżowych brygad produkcyjnych, wyrosną nowe tysiące młodzieżowych przodowników pracy i nauki — bohaterów naszych czasów.</u>
          <u xml:id="u-70.17" who="#ZenonWróblewski">W pracy naszej i walce o wykonanie Planu 6-letniego wzorem nam będzie, tak jak i dotychczas, bohaterska młodzież radziecka i okryty chwałą w budownictwie i obronie kraju Rad, w wychowaniu młodego pokolenia niezłomnych bojowników o szczęście człowieka i pokój — leninowsko-stalinowski Komsomoł.</u>
          <u xml:id="u-70.18" who="#ZenonWróblewski">Młodzież polska staje do wykonania Planu 6-letniego świadoma, że jego realizacja w twardej, nieustępliwej walce z wrogiem klasowym przyniesie wyparcie resztek klasy wyzyskiwaczy z naszego życia, że wzmocni potencjał gospodarczy kraju i jego obronność, że wzmocni tym samym potężny obóz pokoju przebiegający przez wszystkie kontynenty i narody, którego Polska jest ważnym ogniwem i któremu przewodzi niezwyciężony Związek Radziecki,</u>
          <u xml:id="u-70.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu posłowi Stachoniowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#RomanStachoń">Wysoka Izbo! Przewodniczący Komitetu Centralnego PZPR Tow. Bierut w swoim przemówieniu, wygłoszonym na II Wojewódzkiej Konferencji Partyjnej w Katowicach, mówiąc o zagadnieniach gospodarczych kraju, powiedział: „Śląsk jest główną naszą bazą ekonomiczną w okresie budowy fundamentów socjalizmu w Polsce; w oparciu o tę bazę ekonomiczną i o jej dalszy rozwój rozszerzać będziemy i wzmacniać ogólne siły wytwórcze Polski, na których oprzemy jak na niewzruszonej podstawie wspaniały gmach nowego i lepszego ustroju społecznego — socjalizmu”.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#RomanStachoń">Te głębokie i zaszczytne dla Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego słowa — to wielkie i obowiązujące zadanie dla mas pracujących serca przemysłowego Polski.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#RomanStachoń">Od nas, od naszej pracy, od tego, jak będziemy wykonywali postawione przed nami zadania, zależy więc tempo marszu całego narodu polskiego do ustroju, o którym marzyły i o który walczyły pokolenia najlepszych synów klasy robotniczej — do socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#RomanStachoń">Te słowa — to bojowe zadanie, którego realizacja staje się sprawą czci, honoru i bohaterstwa klasy robotniczej Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#RomanStachoń">Od pomyślnego wykonania planów produkcyjnych przemysłu w woj. katowickim, a w szczególności w węglu, hutnictwie i energetyce, uzależnione jest pomyślne wykonanie zarówno planu ogólnogospodarczego w roku bieżącym, jak i 6-letniego Planu przebudowy socjalistycznej naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#RomanStachoń">Województwo katowickie, a szczególnie jego część leżąca na niecce węglowej, jest wysoce uprzemysłowione. Na małym obszarze liczącym 1.500 km2, co stanowi 0,5% obszaru całego kraju, skoncentrowany jest podstawowy przemysł polski, a mianowicie: niemal cały przemysł węglowy — 66 kopalń węgla kamiennego, przemysł hutniczy — 19 hut, około 2/3 energetyki, kluczowe zakłady przemysłu chemicznego jak Zakłady Kokso-Chemiczne, wielka fabryka nawozów sztucznych, duże zakłady przemysłu metalowego.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#RomanStachoń">Województwo posiada zagęszczoną szczególnie w okręgu przemysłowym sieć kolejową o ważnym znaczeniu gospodarczym i strategicznym.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#RomanStachoń">Ziemia Śląska mieści w sobie największe bogactwa naszego kraju, jakim jest węgiel — ten najcenniejszy surowiec — skarb i baza surowcowa naszego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#RomanStachoń">Rozwój zatem i poziom produkcji przemysłowej woj. katowickiego ma olbrzymie i decydujące znaczenie oraz warunkuje tempo procesu uprzemysłowienia Polski.</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#RomanStachoń">Wicepremier Minc w swoim referacie wygłoszonym na V Plenum KC PZPR, mówiąc o podstawowych zadaniach Planu w przemyśle, powiedział:</u>
          <u xml:id="u-72.10" who="#RomanStachoń">„Podstawowym zadaniem Planu 6-letniego, jako planu zbudowania podstaw socjalizmu w Polsce, jest poważny rozwój sił wytwórczych, a w pierwszym rzędzie produkcji środków wytwórczości. W zakresie rozwoju sił wytwórczych największe zadania przypadają przemysłowi, dzięki czemu 6-letni Plan jest planem forsownego uprzemysłowienia kraju”.</u>
          <u xml:id="u-72.11" who="#RomanStachoń">W związku z zadaniami, jakie nakłada Plan 6-letni na przemysł, woj. katowickie, skupiające większość zakładów wytwórczych, powinno przyczynić się do przedterminowego wykonania Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-72.12" who="#RomanStachoń">O możliwości wykonania tego zadania świadczy analiza wyników wykonania przez okręg śląski Planu 3-letniego i półrocznego — pierwszego roku Planu 6-letniego. Klasa robotnicza Śląska dała krajowi w ciągu planu odbudowy o 2,5 miliona ton więcej węgla ponad plan, stali o 11% więcej, cementu o 28%, surówki o 10%, wyrobów walcowanych o 17%.</u>
          <u xml:id="u-72.13" who="#RomanStachoń">Poza tym notujemy wzrost produkcji w energetyce.</u>
          <u xml:id="u-72.14" who="#RomanStachoń">Równocześnie ze wzrostem produkcji rosły poważnie wskaźniki wydajności pracy, które w stosunku do roku ubiegłego wynoszą w poszczególnych przemysłach o 6–25% więcej.</u>
          <u xml:id="u-72.15" who="#RomanStachoń">Plan pierwszego półrocza w węglu został wykonany z nadwyżką o blisko 1 milion ton, także i w innych przemysłach notujemy znaczne nadwyżki.</u>
          <u xml:id="u-72.16" who="#RomanStachoń">Wyniki i osiągnięcia, jakie mamy w wykonaniu naszych planów, zawdzięczać możemy wzrostowi współzawodnictwa pracy, jego nowym formom, nowemu socjalistycznemu stosunkowi robotnika do pracy, racjonalizatorstwu i nowatorstwu.</u>
          <u xml:id="u-72.17" who="#RomanStachoń">Udział Śląska w ogólnokrajowej gospodarce w najważniejszych gałęziach przemysłu obrazują nam następujące cyfry 1949 r.: wydobycie węgla kamiennego — 90% całości produkcji, hutnictwo żelazne — 85%, energia elektryczna — 51%, transporty towarowe PKP — 50%.</u>
          <u xml:id="u-72.18" who="#RomanStachoń">Na ogół przestrzegano zasady deglomeracji Śląska, zgodnie z zasadniczymi wytycznymi Planu 6-letniego, dla odciążenia ośrodków o nadmiernym nasileniu przemysłowym i aktywizowania terenów mało uprzemysłowionych w lokalizacji nowych zakładów przemysłowych uniezależnionych od bazy surowcowej. Wskutek tego udział województwa katowickiego w wartości produkcji węzłowych przemysłów oprócz węglowego w okresie 6-letnim maleje w dość dużym stopniu, a mianowicie w przemyśle hutniczym z 84% w 1950 r. na 72% w 1955 r., oraz produkcji energii elektrycznej z 52% w 1950 r. na 36,5% w 1955 r.</u>
          <u xml:id="u-72.19" who="#RomanStachoń">Jedynie w przemyśle węglowym ze względu na koncentrację pokładów węgla w rejonie śląskim w bardzo nieznacznym stopniu, bo tylko o 2%, zmniejsza się udział woj. katowickiego w ogólnej wartości produkcji, to jest z 75,5% w 1949 r. na 73,5% w 1955 r.</u>
          <u xml:id="u-72.20" who="#RomanStachoń">Chociaż w skali krajowej udział Śląska w przemyśle hutniczym oraz energetyce zmaleje na skutek budowy i rozbudowy nowych ośrodków przemysłowych, to jednak wzrost produkcji woj. katowickiego znacznie przekroczy dotychczasowe wyniki.</u>
          <u xml:id="u-72.21" who="#RomanStachoń">Przewidywany wzrost poszczególnych przemysłów, zgrupowanych w okręgu katowickim, zmusza do opracowania szczegółowego planu budownictwa mieszkaniowego, jako problemu zasadniczego dla najgęściej zaludnionego rejonu Polski, jakim jest uprzemysłowiony teren Śląska. Z tego powodu w Planie 6-letnim naszego województwa specjalne miejsce zajmuje zagadnienie budownictwa mieszkaniowego. O ile budownictwo mieszkaniowe w Planie 3-letnim służyło do przyśpieszenia odbudowy zniszczonego przez wojnę przemysłu, o tyle Plan 6-letni ma umożliwić, jeżeli chodzi o budownictwo, wzrost załóg przez stworzenie nowych osiedli. Należyte rozwiązanie tego problemu, jest zagadnieniem ogromnej wagi.</u>
          <u xml:id="u-72.22" who="#RomanStachoń">Budownictwo mieszkaniowe silnie zainwestowanego okręgu przemysłowego cechowały przed wojną chaos i przypadkowość. Nie widać było żadnego planu i żadnej świadomej akcji poza wyraźną dążnością ulokowania sił roboczych w bezpośrednim sąsiedztwie zakładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-72.23" who="#RomanStachoń">Tendencje te, tak silnie występujące w ustroju kapitalistycznym, nie pozostały bez śladu w budownictwie mieszkaniowym w okresie pierwszych lat powojennych. Do dziś pokutuje wśród przedstawicieli administracji gospodarczej, a nawet wśród samych robotników dążność do wyszukiwania mieszkań w najbliższym sąsiedztwie zakładu pracy, często kosztem zdrowia rodziny i ich samych.</u>
          <u xml:id="u-72.24" who="#RomanStachoń">Potrzeby mieszkaniowe Śląska zmusiły nas do bardzo silnej akcji budowlanej, która od wyzwolenia kraju aż do dnia dzisiejszego rozwija się nieprzerwanie ze stale wzrastającą siłą. Na początku tego okresu niewiele dało się zmienić w dotychczasowym przedwojennym systemie chaosu. W dalszym ciągu budownictwo miało charakter przypadkowy. Lokowało się tam, gdzie istniała jakaś luka budowlana nieograniczona odbudową górniczą, lub tam, gdzie można było budować parterowe lekkie domki, nie wymagające wzmacniania fundamentu. Z tego też powodu trudno jest pokazać na Śląsku jakieś poważniejsze budownictwo osiedlowe.</u>
          <u xml:id="u-72.25" who="#RomanStachoń">Plan 6-letni przewiduje 63 mld zł na wybudowanie ok. 130.000 izb mieszkalnych na terenie woj. katowickiego.</u>
          <u xml:id="u-72.26" who="#RomanStachoń">Budowa tych mieszkań będzie planowa i celowa, jednak nie wyczerpuje w dostatecznym stopniu zapotrzebowania.</u>
          <u xml:id="u-72.27" who="#RomanStachoń">Pierwszy rok Planu 6-letniego przewiduje dla Śląska budowę 3 osiedli, a mianowicie w Brynowie, Janowie i Milowicach. Na ten cel przeznaczono 400 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-72.28" who="#RomanStachoń">Wyborowi miejsca pod budowę osiedli towarzyszyła troska o rodzinę robotnika, która spędza większą część dnia w domu. Dlatego osiedla lokuje się w odpowiedniej odległości od zakładu pracy, wyziewów fabrycznych i hałd, a także dąży się do rozluźnienia zabudowy, aby dostarczyć mieszkańcom tych osiedli jak największej przestrzeni pod obszary zielone, niezbędne dla celów zdrowotnych i wypoczynkowych.</u>
          <u xml:id="u-72.29" who="#RomanStachoń">Przyczyna budowania osiedli robotniczych w tych miejscach podyktowana jest nie tylko względami dobra mieszkańców osiedli, ale wypływa także z katastrofalnego braku na Śląsku odpowiednich terenów budowlanych, niezwykle ograniczonych odbudową górniczą oraz mało przydatnych pod budowę mieszkań. Toteż w Planie 6-letnim występuje konieczność przeniesienia nowego budownictwa mieszkaniowego poza obszar ścisłej niecki węglowej, poza pas zadymienia.</u>
          <u xml:id="u-72.30" who="#RomanStachoń">Planuje się budowę nowego miasta Tychy, które odpowiada w zupełności wymaganym warunkom. Nowe miasto ma wszelkie dane do rozbudowy i w niedalekiej przyszłości stanie się miastem 100-tysięcznym.</u>
          <u xml:id="u-72.31" who="#RomanStachoń">Budowa miasta Tychy jest o tyle realnym zamierzeniem, że w Planie 6-letnim znajduje się przeznaczone na ten cel pokrycie finansowe, zamykające się kwotą 10 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-72.32" who="#RomanStachoń">Poza tym w Planie 6-letnim oprócz budownictwa mieszkaniowego zajmiemy się budową około 40 burs, 12 domów noclegowych, budynków hotelowych, teatrów, kin, świetlic, szkół, ośrodków leczniczych, żłobków dziecięcych, sal gimnastycznych, boisk sportowych.</u>
          <u xml:id="u-72.33" who="#RomanStachoń">Budowa nowych osiedli, burs, wzrost produkcji przemysłowej oraz budowa miasta Tychy wysuwa jako główne zadanie w usprawnieniu komunikacji zwiększenie pojemności i zdolności rozrządowych stacji węzłów dyrekcji katowickiej. Z tęgo powodu musi nastąpić przebudowa i budowa nowych linii, a zarazem budowa nowych stacji zbiorczo - rozdzielczych. Ponadto konieczne jest zelektryfikowanie odcinka kolejowego Katowice — Tychy.</u>
          <u xml:id="u-72.34" who="#RomanStachoń">Plan 6-letni przewiduje rozbudowę stacji Janów Śląski, Chorzów, Makoszowy, Kochłowie, Chebzie, Kosztowy i Rybnik; rozbudowę stacji rozrządowych — Tarnowskie Góry, Pyskowice, Łazy i Strzemieszyce; budowę nowej linii Pyskowice — Lubliniec, budowę nowej stacji Bolesław ż projektowaną nową linią Śląsk — Warszawa, oraz budowę drugiego toru na przeciążonych szlakach jednotorowych: Rybnik — Rzędówka — Makoszowy, Rybnik — Niedobczyce — Włodzisław, Sosnowiec Płd. — Dańdówka — Kazimierz, Dziedzice — Bielsko.</u>
          <u xml:id="u-72.35" who="#RomanStachoń">Wysoka Izbo! Pragnę jeszcze wspomnieć o jednym poważnym zagadnieniu, mającym duży wpływ na wykonanie planów produkcyjnych na Śląsku — o zagadnieniu wody.</u>
          <u xml:id="u-72.36" who="#RomanStachoń">Śląsk, leżący na dziale wód Wisły i Odry, nie posiada większych rzek, a istniejące mniejsze są mocno zanieczyszczone.</u>
          <u xml:id="u-72.37" who="#RomanStachoń">Ważne to zagadnienie nie było doceniane przez rządy sanacji, a w czasie wojny zostały jeszcze zniszczone niektóre urządzenia. Toteż wzrost wydajności o 249.000 m3 notowany w bieżącym roku stanowi przekroczenie maksimum wydajności, co należy uważać za olbrzymi sukces, lecz pomimo to nie pokrywa się ze stale wzrastającymi potrzebami produkcji oraz mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-72.38" who="#RomanStachoń">Uwzględniając potrzeby naszego terenu Rząd przeznaczył na inwestycje wodne w Planie 6-letnim sumę 25 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-72.39" who="#RomanStachoń">W pierwszym roku Planu 6-letniego nastąpi uruchomienie wodociągów w Kozłowej Górze oraz wykończenie robót inwestycyjnych w Maczkach i Dziećkowicach, co pozwoli na dodatkowe uruchomienie wody w ilości 87.000 m3 na dobę.</u>
          <u xml:id="u-72.40" who="#RomanStachoń">Plan 6-letni stawia przed nami ogromne zadania, które będą wymagały przełamania szeregu poważnych trudności, większych i bardziej skomplikowanych niż te, które mieliśmy dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-72.41" who="#RomanStachoń">W wyniku Planu 6-letniego produkcja hutnicza na Śląsku wzrośnie o 54%, energii elektrycznej o 73%, węgla o jedną trzecią. Zbudujemy nowe kopalnie, huty, zakłady chemiczne, domy kulturalne, obiekty sportowe, żłobki itd.</u>
          <u xml:id="u-72.42" who="#RomanStachoń">Dla realizacji tych zadań konieczne jest prawidłowe rozwiązanie sprawy uzupełnienia brakujących kwalifikowanych i kierowniczych kadr, bez których nie mogą być wykonane wielkie i trudne zadania Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-72.43" who="#RomanStachoń">Nasze osiągnięcia w woj. śląskim byłyby jeszcze większe, gdyby wzrost produkcji nie był hamowany brakiem kwalifikowanych kadr technicznych, dającym się odczuć na wszystkich odcinkach. Tak na przykład w górnictwie na 292.000 pracujących posiadamy 900 inżynierów i 3.000 techników, co oznacza brak dla zaspokojenia najbardziej palących potrzeb około 1.000 inżynierów i 3.000 techników. Nie lepiej przedstawia się sprawa w hutnictwie. Na 99.000 zatrudnionych przypada 490 inżynierów i 1.700 techników. Zwiększenie produkcji oraz przewidziane w Planie 6-letnim poważne inwestycje pociągną za sobą wzrost zatrudnienia od 90% do 247% w różnych gałęziach przemysłu. Dla wykonania tych zadań potrzeba nam wysoko kwalifikowanych robotników oraz wzrostu kadr inżynieryjno-technicznych.</u>
          <u xml:id="u-72.44" who="#RomanStachoń">Najważniejszym źródłem kadr dla szybko rozwijającego się przemysłu naszego województwa są szkoły i kursy zawodowe. Ogółem do 457 szkół zawodowych naszego województwa uczęszcza ponad 81.350 uczniów, w tym 20.000 dziewcząt. W 155 szkołach dla młodzieży pracującej uczy się 36.000 uczniów, w 165 gimnazjach przemysłowych i liceach I stopnia — 23.352, w 103 liceach II stopnia — 14.810 i w 11 szkołach SPP — 5.954.</u>
          <u xml:id="u-72.45" who="#RomanStachoń">Podane cyfry nie pokrywają jednak potrzeb przemysłu, a zwłaszcza górnictwa i hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-72.46" who="#RomanStachoń">Opracowany obecnie plan rozwoju szkolnictwa zawodowego na Śląsku przewiduje poprawę tego jawnie nienormalnego stanu rzeczy, uwzględniając potrzeby kluczowych gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-72.47" who="#RomanStachoń">W roku szkolnym 1950/51 powstanie 14 nowych szkół górniczych, w tym 2 licea, 6 zasadniczych szkół zawodowych przy kopalniach i 6 szkół przysposobienia przemysłowego oraz 4 nowe licea hutnicze.</u>
          <u xml:id="u-72.48" who="#RomanStachoń">Zadaniem naszej szkoły zawodowej jest wykształcenie technika nie tylko o wysokim poziomie kwalifikacji zawodowych, ale także świadomego budowniczego socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-72.49" who="#RomanStachoń">Towarzysz Stalin uczy:</u>
          <u xml:id="u-72.50" who="#RomanStachoń">„Potrzebne są nam nie byle jakie siły kierownicze i inżynieryjno-techniczne. Potrzebne są nam takie siły kierownicze inżynieryjno-techniczne, które zdolne są zrozumieć politykę klasy robotniczej naszego kraju, zdolne są przyswoić sobie tę politykę i gotowe są realizować ją sumiennie”.</u>
          <u xml:id="u-72.51" who="#RomanStachoń">Posiadamy w województwie katowickim poważną ilość szkół, gdzie właściwa postawa nauczycieli, dobra praca organizacji partyjnych i ZMP wychowuje młodzież w duchu socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-72.52" who="#RomanStachoń">Zagadnienie szkół zawodowych nie wyczerpuje w całości szkolenia kadr dla przemysłu. Te braki uzupełniają w szerokim stopniu wszelkiego rodzaju kursy. Stan szkolenia kursowego w województwie katowickim ilustrują następujące cyfry: w przemyśle węglowym na 292.000 pracowników przeszkolono 34.486, to jest 11,8%, w przemyśle hutniczym na 99.000 pracowników przeszkolono 14.336, to jest 14,4%. Jak wynika z tych cyfr, zagadnienie szkolenia kursowego mimo wielkiego pędu do nauki nie jest jeszcze dostatecznie doceniane.</u>
          <u xml:id="u-72.53" who="#RomanStachoń">Poważnym zagadnieniem jest dla nas problem wydajności pracy decydujący o dalszym prawidłowym rozwoju przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-72.54" who="#RomanStachoń">Dotychczasowe duże osiągnięcia na odcinku produkcji i wydajności pracy należy zawdzięczać przede wszystkim wzrostowi świadomości szerokich mas pracujących, mobilizacji tych mas przez PZPR, która wychowała szerokie rzesze partyjnych i bezpartyjnych w duchu nowego socjalistycznego stosunku do pracy.</u>
          <u xml:id="u-72.55" who="#RomanStachoń">Wyrazem tego stosunku jest stale rozwijający się ruch współzawodnictwa pracy, którym objęta została olbrzymia większość robotników naszego przemysłu, a który wzbogacony został o nowe wyższe formy. Tak np. w ubiegłym okresie w przemyśle hutniczym było 47.060 współzawodników, a obecnie jest 69.025, w przemyśle węglowym — 78.967, obecnie 95.300, w energetyce — 3.800, a obecnie 5.200, w przemyśle metalowym — 25.887, obecnie 45.240.</u>
          <u xml:id="u-72.56" who="#RomanStachoń">W wyniku współzawodnictwa ujawnione zostały wielkie rezerwy produkcyjne i materiałowe, a spośród klasy robotniczej wyrośli nowi kierownicy i dyrektorzy kopalń, hut, fabryk — nowi racjonalizatorzy i współzawodnicy — nowi wspaniali ludzie tacy jak tow. Markiewka, Szulc, Forajter, Aniela Zydek, Wrzosek, Truchan i wielu, wielu innych.</u>
          <u xml:id="u-72.57" who="#RomanStachoń">Miernikiem wzrostu świadomości i aktywności klasy robotniczej jest również rozwijający się szeroko ruch racjonalizatorstwa i nowatorstwa.</u>
          <u xml:id="u-72.58" who="#RomanStachoń">Dla przykładu wymienię tutaj przemysł hutniczy, gdzie w IV kwartale 1949 r. zgłoszono 625 wniosków racjonalizatorskich, a w I kwartale b.r. — 1.508, tj. przeszło dwa razy więcej.</u>
          <u xml:id="u-72.59" who="#RomanStachoń">Wprowadzenie dekretu o zabezpieczeniu socjalistycznej dyscypliny pracy zostało przyjęte przez klasę robotniczą Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego ze zrozumieniem. Związki zawodowe oraz partie polityczne, które wyjaśniły znaczenie dekretu, mają do zanotowania pewne wyniki.</u>
          <u xml:id="u-72.60" who="#RomanStachoń">W przemyśle hutniczym np. ogólna absencja spadła z 6,4 na 4,5%, gorzej ta sprawa przedstawia się w przemyśle węglowym.</u>
          <u xml:id="u-72.61" who="#RomanStachoń">Wykonanie Planu 6-letniego wymaga od nas mobilizacji wszystkich sił dla przełamania trudności, które będą występować na naszej drodze.</u>
          <u xml:id="u-72.62" who="#RomanStachoń">Zrywając ź wszelkimi tendencjami do samozadowolenia z osiągniętych sukcesów — klasa robotnicza Śląską razem z chłopami i inteligencją pracującą pod niezawodnym kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przodującej siły naszego narodu, kierowniczki mas pracujących naszego województwa — podniesie na wyższy poziom styl pracy i da więcej węgla, stali, cementu, energii elektrycznej, więcej wszystkich wyrobów, którymi bogata jest ziemia śląska, dla całego kraju dla budowy socjalizmu w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-72.63" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu posłowi Maciejewskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#JózefMaciejewski">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu, nakreślający ogromny program rozbudowy naszego kraju i podniesienia na wyższy poziom kultury mas pracujących, stawia przed nami wśród szerokiego wachlarza zadań m. in. zagadnienie kadr.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#JózefMaciejewski">Równolegle bowiem do niebywałego dynamizmu rozwojowego naszej gospodarki rośnie wydatnie zapotrzebowanie na kwalifikowane kadry, które w kraju budującego się socjalizmu, tak jak inne elementy rozwoju gospodarczego, są przedmiotem planowego działania.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#JózefMaciejewski">Nie każdy ma dość żywą wyobraźnię, aby na podstawie suchych zaplanowanych cyfr stworzyć sobie obraz tej rzeczywistości, jaką pragniemy zbudować i wysiłkiem całego społeczeństwa zbudujemy.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#JózefMaciejewski">Nie każdy, kto nie wychylił się poza granice swego zainteresowania i nie widział naszych kombinatów przemysłowych i kopalń, naszych hut i fabryk — rozumie, co oznacza cyfra zwiększenia o 22% naszej produkcji przemysłowej już w roku bieżącym, a o 158% w r. 1955 w porównaniu z rokiem 1949.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#JózefMaciejewski">Oznacza ona powstanie wielu nowych fabryk i wyposażenie istniejących w nowe maszyny, podniesienie produkcji towarów, nowe miliony metrów tkanin, nowe tysiące wagonów, setki parowozów, nowe miliony ton węgla.</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#JózefMaciejewski">W 1955 r. osiągniemy produkcję około 4,6 mln ton stali, 11.000 traktorów. Obsiejemy do ponad 15,9 mln ha pól uprawnych. W okresie Planu wybudujemy setki tysięcy nowych izb mieszkalnych, podniesiemy nakłady książek do wielu milionów egzemplarzy, uruchomimy nowe świetlice, wybudujemy nowe boiska, nowe szpitale i nowe ośrodki zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#JózefMaciejewski">Wizja tych wielkich planów i zamierzeń potrafi rozgrzać nawet najbardziej oziębłe serca i przemówić do najbardziej chłodnych i obojętnych umysłów. Wobec wspaniałości tego dzieła bledną wszystkie wrogie argumenty, wszystkie kombinacje.</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#JózefMaciejewski">Jest jasne, że realizacja z tak szlachetną ambicją zakreślonego Planu wymagać będzie nie tylko stosowania najwyższej techniki i najlepszych form organizacyjnych, ale także zdecydowanego wysiłku ze strony całego społeczeństwa; wymagać będzie mobilizacji wszystkich sił, zużytkowania całego naszego potencjału produkcyjnego i wreszcie stworzenia licznych nowych kadr, gruntownie obeznanych z współczesnym procesem produkcji.</u>
          <u xml:id="u-74.8" who="#JózefMaciejewski">Zawodowo dobrze przygotowany fachowiec, umiejący w pełni wykorzystać współczesne zdobycze techniki, znający możliwości pełnego wykorzystania urządzeń, maszyn i narzędzi, stosowanych w uspołecznionej planowej gospodarce, będzie poważnym czynnikiem w podnoszeniu sił produkcyjnych we wszystkich dziedzinach. Im wyższy zaś poziom tych sił człowieka i jego narzędzi, tym większe możliwości szybkiego podniesienia stopy życiowej szerokich mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-74.9" who="#JózefMaciejewski">Toteż Plan nasz odpowiednio do tych ambitnych zadań posuwa zagadnienie przygotowania kadr do najwyższej granicy możliwości.</u>
          <u xml:id="u-74.10" who="#JózefMaciejewski">Jak wynika z przedstawionego projektu ustawy, Plan w okresie sześcioletnim przewiduje zwiększenie wyszkolonych kadr dla przemysłu, transportu, budownictwa, rolnictwa i innych dziedzin naszej gospodarki do liczby ponad 1 milion absolwentów, w tym ponad 700.000 absolwentów szkół I stopnia i ponad 300.000 absolwentów szkół II stopnia.</u>
          <u xml:id="u-74.11" who="#JózefMaciejewski">Wzrost liczby absolwentów w szkołach I stopnia wynosić będzie w okresie Planu np.: o 301% dla potrzeb górnictwa, o 1270% dla hutnictwa i odlewnictwa oraz o 120% dla potrzeb przemysłu metalowego i mechanicznego.</u>
          <u xml:id="u-74.12" who="#JózefMaciejewski">W szkołach II stopnia, które kształcą wykwalifikowanych techników, wzrost ten przedstawiać się będzie np.: dla potrzeb górnictwa o 765%, dla potrzeb hutnictwa i odlewnictwa o 949%, dla potrzeb przemysłu metalowego i mechanicznego o 314%.</u>
          <u xml:id="u-74.13" who="#JózefMaciejewski">Plan ponadto przewiduje wyszkolenie na kursach kwalifikacyjnych I i II stopnia 336.000 osób, a w szkołach wyższych wyszkolenie 146.000 absolwentów.</u>
          <u xml:id="u-74.14" who="#JózefMaciejewski">Gospodarka narodowa otrzyma w ten sposób, w ogólnym przekroju akcji szkolenia kadr, tysiące wykwalifikowanych robotników, rzemieślników, majstrów, techników, inżynierów, planistów itp.</u>
          <u xml:id="u-74.15" who="#JózefMaciejewski">Projekt ustawy o 6-letnim Planie w rozdziale 3 ustala celem zapewnienia planowego wzrostu produkcji i usług stan zatrudnienia w gospodarce socjalistycznej poza rolnictwem w ilości 5,7 mln osób, tj. wzrost o 60% w porównaniu z rokiem 1949.</u>
          <u xml:id="u-74.16" who="#JózefMaciejewski">Zapewnia on także zwiększenie udziału kobiet zatrudnionych w gospodarce socjalistycznej w ogólnej liczbie 33,5%, co pozwala na przyjęcie do pracy około 1.230.000 kobiet. Przekreślono raz na zawsze wszelkie przesądy o niższości lub nieudolności kobiet. Kobiety — poprzez Plan — wydatniej aniżeli dotąd sięgając po wiedzę i naukę, staną do pracy we wszystkich dziedzinach życia. Kobieta uzyska dalszy szeroki zakres możliwości awansu społecznego, udziału w produkcji społecznej, udziału w administracji i dostęp do najbardziej odpowiedzialnych funkcji.</u>
          <u xml:id="u-74.17" who="#JózefMaciejewski">Celem zapewnienia dopływu odpowiedniej ilości kwalifikowanych sił oraz wydatnego podniesienia kwalifikacji zawodowych, Plan — jak to przed chwilą stwierdziliśmy — przewiduje szerokie rozwinięcie szkolnictwa zawodowego, a także polepszenie sprawności szkolenia, zmniejszenie długości cyklu nauczania, zapewniając jednocześnie możliwości dalszego szkolenia zawodowego wyróżniającym się robotnikom i racjonalizatorom pracy.</u>
          <u xml:id="u-74.18" who="#JózefMaciejewski">W okresie przedwojennym szkolnictwo zawodowe w Polsce należało do najsłabszych pozycji naszego szkolnictwa. Dopiero krótko przed wojną zaczęto nieco; rozszerzać sieć szkół zawodowych w ośrodkach miejskich, zaniedbując jednak sieć tych szkół na wsiach. Stąd młodzież chłopsko — robotnicza miała utrudniony dostęp do szkół przemysłowych, handlowych i usługowych.</u>
          <u xml:id="u-74.19" who="#JózefMaciejewski">Idąc wzorem Związku Radzieckiego, gdzie sieć szkół zawodowych w fabrykach, w spółdzielniach i kolejnictwie jest bardzo gęsta i rozległa, gdzie uczniowie tych szkół uczą się na koszt państwa — Polska Ludowa, jak to potwierdza Plan, wysunęła zagadnienie szkolnictwa zawodowego' na pierwsze miejsce.</u>
          <u xml:id="u-74.20" who="#JózefMaciejewski">Dokonująca się na wielką skalę przebudowa ustroju szkolnictwa i organizowana rekrutacja młodzieży do szkół przez komisje społeczne przyczyniają się niewątpliwie do podniesienia poziomu ideologicznego i fachowego, jak również do demokratyzacji szkół zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-74.21" who="#JózefMaciejewski">Szkolnictwo zawodowe dysponuje obecnie liczbą 47.000 nauczycieli i instruktorów, w tym jednak około 2/3 stanowią nauczyciele dochodzący z innych szkół lub z zakładów pracy. Stan ten wymaga od aparatu szkoleniowego, a zwłaszcza od Centralnego Urzędu Szkolenia Zawodowego dalszego, zgodnie z wskazówkami IV Plenum KC PZPR, szkolenia nowych kadr nauczycielskich, sprawnej pracy organizacyjnej i mobilizowania do pracy pedagogicznej doświadczonych fachowców z produkcji, przodowników i racjonalizatorów.</u>
          <u xml:id="u-74.22" who="#JózefMaciejewski">W okresie rządów kapitalistycznych nie co innego jak widmo bezrobocia było naczelnym dyspozytorem, regulującym stosunki na odcinku kadr. Absolwenci miesiącami a nawet latami szukali pracy lub zajmowali posady, jakie wpadały im pod rękę. Ani zamiłowanie do zawodu, ani zdolności, ani plany życiowe nie miały tu wiele do decydowania. Przypadek lub twarda konieczność życiowa kierowała fachowców, inżynierów, doskonałych techników na stanowiska kancelistów, ekonomistów, na portierów. Marnowała się nie tylko energia społeczna, nie wykorzystane były nie tylko zdolności oraz fachowe wykształcenie, ale łamały się także szlachetne ambicje życiowe młodych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-74.23" who="#JózefMaciejewski">Analizując zagadnienie kadr pamiętamy o tym, że walka o nowe kadry jest dziś podstawowym elementem składowym procesu socjalizacji naszej gospodarki. Toteż nowe programy są budowane na zdobyczach współczesnej nauki i na powiązaniu kadr zawodowych ściśle z życiem politycznym, społecznym i gospodarczym Polski Ludowej, idącej do socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-74.24" who="#JózefMaciejewski">Obok szerokiego rozwoju szkolnictwa zawodowego oraz zwiększenia przepustowości szkół zawodowych przez przyśpieszenie szkolenia drogą zwężania specjalności, Plan zapewnia pokaźną pomoc Państwa dla uczącej się młodzieży i zwiększa wydatnie opiekę i pomoc dla niej.</u>
          <u xml:id="u-74.25" who="#JózefMaciejewski">Nakłady inwestycyjne na budowę i rozbudowę samych domów akademickich w okresie Planu wyniosą 16,6 miliarda zł, a inwestycje na rozbudowę średniego szkolnictwa zawodowego, szkolnictwa wyższego i nauki sięgają kwoty 140,6 miliarda zł w cenach niezmiennych.</u>
          <u xml:id="u-74.26" who="#JózefMaciejewski">W świetle tych najbardziej charakterystycznych cyfr przebija niewątpliwie głęboka troska Państwa Ludowego o osiągnięcie wszechstronnego rozwoju nauki, troska o najwyższą, szczytową sprawność w zapewnieniu gospodarce narodowej dopływu odpowiednich kadr, jak również troska o najbardziej staranne podnoszenie ich kwalifikacji.</u>
          <u xml:id="u-74.27" who="#JózefMaciejewski">Wysoki Sejmie! W realizacji Planu 6-letniego na odcinku kadr będziemy jako Stronnictwo Demokratyczne kontrolować naszą codzienną działalność przede wszystkim w sferze naszych wpływów — w rzemiośle.</u>
          <u xml:id="u-74.28" who="#JózefMaciejewski">Jeżeli chodzi o rzemiosło, należy stwierdzić, że tkwią w nim znaczne rezerwy niewykorzystane w pełni żywej mocy produkcyjnej. Należy uwzględnić doniosłe znaczenie, jakie posiada rzemiosło dla gospodarki narodowej przez swoje znane, wysokie kwalifikacje zawodowe, jak i przez możliwości dokształcania nowych kadr, tak bardzo nam potrzebnych w okresie 6-letnim.</u>
          <u xml:id="u-74.29" who="#JózefMaciejewski">Rzemiosło — 140.000 warsztatów rzemieślniczych jest pod tym względem poważnym rezerwuarem fachowców, przy wielkich dalszych możliwościach oraz odpowiednio kierowanej opiece.</u>
          <u xml:id="u-74.30" who="#JózefMaciejewski">Zaszczytny obowiązek dostarczenia należycie przygotowanych fachowców naszym zakładom produkcyjnym spełnia od dawna w poważnym stopniu rzemiosło, mimo, że ostatnia zawierucha wojenna spowodowała w szeregach polskiego rzemiosła wielki ubytek kwalifikowanych sił. Zwłaszcza w pierwszym okresie po wyzwoleniu, w okresie odbudowy naszego zniszczonego kraju przemysł i budownictwo wymagały wielu fachowców, zazwyczaj pochodzących spośród wykwalifikowanych rzemieślników.</u>
          <u xml:id="u-74.31" who="#JózefMaciejewski">Także Zakłady Doskonalenia Rzemiosła stały się w ciągu ostatnich lat bardzo poważnym czynnikiem zarówno w zasilaniu społecznej gospodarki kadrami, jak i podnoszeniu poziomu doskonalenia zawodowego, a także na odcinku przestawienia psychiki rzemieślników w kierunku nowych przemian ustrojowych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-74.32" who="#JózefMaciejewski">Zakłady te prowadziły kursy przygotowujące do egzaminów czeladniczych i mistrzowskich, kursy doskonalenia zawodowego i kursy zlecone przez Ministerstwo Budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-74.33" who="#JózefMaciejewski">I obecnie, w okresie Planu 6-letniego, Zakłady Doskonalenia Rzemiosła przyczyniać się będą w niemałej mierze do zwiększenia dopływu kadr wyszkolonych rzemieślników.</u>
          <u xml:id="u-74.34" who="#JózefMaciejewski">Liczba słuchaczy wzrośnie z około 34.000 młodzieży rzemieślniczej w r. 1949 do około 45.000 w r. 1955 — tzn. o 32%.</u>
          <u xml:id="u-74.35" who="#JózefMaciejewski">Również ogólna liczba kursów wzrośnie z 990 w r. 1949 do 1300 na końcu Planu. Oznacza to wzrost o 48%.</u>
          <u xml:id="u-74.36" who="#JózefMaciejewski">Wyrazem opieki i troski Państwa Ludowego o ten odcinek szkolenia rzemieślniczego jest niewątpliwie pokaźne powiększenie liczby stypendiów, która wzrośnie o 258%, mianowicie z liczby 1633 w r. 1945 do liczby 6.820 stypendystów w r. 1950.</u>
          <u xml:id="u-74.37" who="#JózefMaciejewski">Wskazując na znaczenie rzemiosła na odcinku kadr, podkreślamy zdecydowanie konieczność dokonania dalszych zmian w jego strukturze i w jego psychice. Zmiany te przez budowanie w Polsce fundamentów socjalizmu stają się coraz powszechniejsze wśród rzemieślników. Ekonomicznymi i socjalnymi swoimi warunkami są oni bowiem związani z masami ludowymi, gdyż nawet w okresie, kiedy kapitalizm wmawiał rzemiosłu, iż jest ono związane z nim, położenie drobnego rzemiosła nie było lepsze od położenia mas robotniczych.</u>
          <u xml:id="u-74.38" who="#JózefMaciejewski">W tym miejscu chciałbym skierować uwagę na sprawę wysuwania kadr rzemieślniczych do awansu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-74.39" who="#JózefMaciejewski">Sprawa wysuwania — obok kadr robotniczych — także kadr rzemieślniczych, po odpowiednim przeszkoleniu ideologicznym, nie jest czymś przeciwstawnym ustosunkowaniu się do sprawy wysuwania kadr robotniczych. Odwrotnie, uzupełnia ją i oznacza wykorzystanie wszystkich sił dla Planu.</u>
          <u xml:id="u-74.40" who="#JózefMaciejewski">W handlu uspołecznionym natomiast jako część nowych zastępów kadr można użyć fachowców z kupiectwa, oczywiście jeśli oni będą umieli podporządkować się zasadom obowiązującym w handlu uspołecznionym. Jeśli bowiem jednostka poza wiedzą fachową istotnie posiadała tzw. „rzetelność kupiecką”, to niewątpliwie będzie ona umiała dobrze wykonywać zadania w handlu uspołecznionym.</u>
          <u xml:id="u-74.41" who="#JózefMaciejewski">Natomiast jednostki niefachowe, pracujące obecnie bez kwalifikacji zawodowych jeszcze w handlu prywatnym, winny ulec przeszkoleniu do konkretnego zawodu. W żadnym razie nie powinien się marnować człowiek, będący w ustroju socjalistycznym najwyższym dobrem.</u>
          <u xml:id="u-74.42" who="#JózefMaciejewski">Przełamanie trudności na odcinku kadr umożliwia zracjonalizowanie gospodarki siłami wykwalifikowanymi, przyśpieszenie w szerszym zakresie zmian jakościowych, dalszy rozwój współzawodnictwa, dalszy wzrost wydajności. Toteż całe społeczeństwo, partie polityczne i organizacje społeczne, związki zawodowe i kierownictwa każdego przedsiębiorstwa, każdej gałęzi produkcji, powinny dbać o kadry, o dopływ odpowiedniej ilości nowych fachowców — entuzjastów naszego socjalistycznego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-74.43" who="#JózefMaciejewski">Stronnictwo Demokratyczne — wspólnie z klasą robotniczą — skoncentruje wszystkie swe siły, aby ambitne zamierzenia Planu na odcinku kadr, jako decydującego ogniwa dalszego rozwoju socjalistycznej rewolucji w Polsce — zostały jak najlepiej zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-74.44" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#WacławBarcikowski">Głos ma poseł Pokrzywa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#JanPokrzywa">Wysoki Sejmie! Spośród szeregu zagadnień i problemów wielkiego planu rozwoju gospodarczego chciałbym omówić udział i rolę, jaka przypada młodemu pokoleniu, a zwłaszcza młodzieży wiejskiej, w budowaniu podstaw socjalizmu w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#JanPokrzywa">W ustawie o Planie 6-letnim podkreśla się specjalnie, że w „realizacji planu szczególnie wielka rola przypada młodemu pokoleniu narodu”.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#JanPokrzywa">Ta szczególnie wielka rola wynika z następujących faktów:</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#JanPokrzywa">1) młodzież stanowi znaczny procent ogółu pracujących we wszystkich dziedzinach naszego gospodarczego, państwowego i społecznego życia;</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#JanPokrzywa">2) młodzież przede wszystkim stanowi naturalną rezerwę i daje świeży dopływ nowych kadr, tego podstawowego czynnika decydującego o wykonaniu planów;</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#JanPokrzywa">3) młodzież poprzez swój dynamizm, zapał, entuzjazm do nowych form życia i pracy stanowi wielką siłę napędową oddziałującą na starsze społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#JanPokrzywa">Dotychczasowy udział młodzieży w naszym życiu gospodarczym i politycznym wykazuje, że wielkie siły, jakie ona reprezentuje, nie zawsze jeszcze były i są dostatecznie zorganizowane i wykorzystane.</u>
          <u xml:id="u-76.7" who="#JanPokrzywa">Wykonanie Planu 6-letniego wymaga uwielokrotnionej energii mas pracujących w pokonywaniu trudności powstających w toku urzeczywistnienia Planu. Wykonanie Planu wymagać będzie zaostrzonej walki klasowej przeciw elementom kapitalistycznym i reakcyjnym, wymagać będzie zaostrzonej czujności rewolucyjnej ze strony klasy robotniczej i mas pracujących w stosunku do agentur imperialistycznych, w stosunku do wewnętrznych i zewnętrznych wrogów.</u>
          <u xml:id="u-76.8" who="#JanPokrzywa">Te nakazy obowiązujące w toku realizacji Planu muszą być stale stawiane przed młodzieżą, muszą być prawem obowiązującym Związek Młodzieży Polskiej, jako organizację powołaną do kierowania i przewodzenia młodemu pokoleniu.</u>
          <u xml:id="u-76.9" who="#JanPokrzywa">Plan 6-letni to potężny, niespotykany w naszej historii rozwój gospodarczy i kulturalny naszego kraju, to podniesienie poziomu sił wytwórczych tak w przemyśle jak i w rolnictwie, w oparciu o najbardziej nowoczesną technikę.</u>
          <u xml:id="u-76.10" who="#JanPokrzywa">Plan 6-letni w odniesieniu do młodzieży to nie tylko uczestniczenie w realizacji wielkich jego założeń, ale to również dokonujący się w trakcie pracy wielki proces wychowawczy, kształtujący świadomość, charakter i wyższą moralność — moralność socjalistyczną.</u>
          <u xml:id="u-76.11" who="#JanPokrzywa">Polska Ludowa, realizacja naszych planów gospodarczych otworzyły przed młodzieżą wiejską nieznane za rządów obszarniczo-kapitalistycznych perspektywy rozwoju jej sił i zdolności, stworzyły warunki realizacji szczęśliwego, kulturalnego i zamożnego życia.</u>
          <u xml:id="u-76.12" who="#JanPokrzywa">Rządy kapitalistyczno-obszarnicze szczególnym ciężarem kładły się na młodzież wiejską. Przez swą politykę ucisku i wyzysku nie tylko pogłębiały nędzę materialną szerokich rzesz młodzieży wiejskiej, ale pozbawiały je radości życia. Kapitalizm przez swoje stosunki społeczno-gospodarcze stwarzał swoiste ghetto wiejskie, cechujące się niskim poziomem życia, niskim poziomem oświaty i kultury, wytwarzał poczucie niższości i beznadziejnego buntu.</u>
          <u xml:id="u-76.13" who="#JanPokrzywa">Kapitalizm i jego rządy pozbawiały młodzież wiejską, zwłaszcza biedniacką, perspektyw awansu społecznego. Jeżeli zaś kosztem niezwykłych wyrzeczeń i pracy poszczególne jednostki przebijały się przez misterną sieć „ghettową”, to najczęściej deklasowały się, były stracone dla swego środowiska i stawały w służbie i obronie interesów swych niedawnych ciemięży cieli. Kapitalizm i jego rządy pozbawiały często młodzież wiejską szczęścia posiadania ojczyzny i gnały ją przez saksy, poprzez emigrację na służbę u obcych kapitalistów — niemieckich, francuskich, amerykańskich, na tułaczkę, ciężkie i upokarzające nieraz życie.</u>
          <u xml:id="u-76.14" who="#JanPokrzywa">Młodzież wiejska żyjąca i pracująca w Polsce Ludowej nie zawsze pamięta o tej niedalekiej przeszłości, nie zawsze się jej to należycie przedstawia, a wróg klasowy, z obleśnym cynizmem owe „przedwojenne dobre czasy” przeciwstawia obecnej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-76.15" who="#JanPokrzywa">Trzeba aby młodzież wiejska i robotnicza stojąc na obecnym etapie umiała się obejrzeć poza siebie, by zobaczyła ową ciężką i wyboistą drogę, pozostawioną poza nami, po to, by lepiej móc dojrzeć ten wspaniały gościniec, jaki tworzy dla niej Polska Ludowa, budująca fundamenty socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-76.16" who="#JanPokrzywa">Plan 6-letni przez potężny rozwój przemysłu jak i przez dokonujące się na podstawie dobrowolności przekształcenie indywidualnej, niezaradnej, zacofanej gospodarki chłopskiej w gospodarstwa zespołowe — socjalistyczne spółdzielnie produkcyjne otwiera nieznane dotąd możliwości awansu, twórczej i radosnej pracy przed młodzieżą wiejską.</u>
          <u xml:id="u-76.17" who="#JanPokrzywa">Rozbudowa przemysłu i gospodarki społecznej, wyrażająca się nie tylko w ilości nowych zakładów, ale i w setkach tysięcy nowych kadr, stwarza realne warunki poważnego odpływu młodzieży ze wsi do miast, wzmocnienia klasy robotniczej, a przez swe pochodzenie — wzmocnienia sojuszu robotniczo-chłopskiego.</u>
          <u xml:id="u-76.18" who="#JanPokrzywa">Przejście do zawodów pozarolniczych to nie jedyna i wyłączna droga awansu społecznego młodzieży wiejskiej. Dokonująca się i przybierająca na sile zmiana systemu gospodarowania na wsi, przejście do spółdzielczości produkcyjnej stwarza szerokie i nieznane w ustroju kapitalistycznym możliwości awansu w ramach samej wsi.</u>
          <u xml:id="u-76.19" who="#JanPokrzywa">Bo jeśli w okresie Planu ma być dodatkowo dostarczone rolnictwu przeszło 100.000 różnych maszyn, jak traktory, siewniki traktorowe, młockarnie motorowe i kombajny do zbóż, jeśli ma być zelektryfikowanych 8.900 nowych gromad, tj. razem 50%, jeśli liczba kin na wsi ma wynosić 3.300, ośrodków zdrowia 1.744, jeśli liczba szkół, świetlic, boisk i innych urządzeń kulturalnych ma wzrosnąć wielokrotnie — to wszystko to będzie wymagało nowych kadr, których olbrzymia większość będzie się rekrutowała z młodzieży wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-76.20" who="#JanPokrzywa">Jeśli się do tego doda takie kadry w spółdzielczości produkcyjnej, jak buchalterzy, kalkulatorzy, agronomowie itp. oraz kadry w spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, to jasnym się staje, że wielkie i nieograniczone możliwości różnorodnej pracy stają przed młodzieżą wiejską.</u>
          <u xml:id="u-76.21" who="#JanPokrzywa">Plan 6-letni stawia przed rolnictwem bardzo poważne zadania produkcyjne, wyrażające się w 39%-owym wzroście produkcji roślinnej i 68%-owym produkcji zwierzęcej. Plan stawia zwiększenie zasiewów bardziej wartościowych upraw technicznych i pastewnych, wprowadzenie uprawy nowych roślin. Musi to pociągnąć za sobą stosowanie nowych metod agrotechnicznych i zdobyczy agrobiologii.</u>
          <u xml:id="u-76.22" who="#JanPokrzywa">Co musi być zrobione, aby te wielkie możliwości i zadania, stojące przed młodzieżą wiejską, mogły być w pełni wykonane? Prezydent Bierut na V Plenum KC PZPR powiedział: „ Warunkiem naszego zwycięstwa jest, aby każdy człowiek pracy w Polsce stał się świadomym twórcą Planu 6-letniego. Trzeba, aby każdy — od dziecka szkolnego poczynając — znał Plan i program budownictwa socjalizmu, aby każdy człowiek pracujący stał się oddanym sprawie budowy socjalizmu bojownikiem i ofiarnym realizatorem Planu 6-letniego”. Te wskazania mają szczególne zastosowanie w odniesieniu do młodzieży wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-76.23" who="#JanPokrzywa">Weźmy dla przykładu zagadnienie dopływu kadr do przemysłu poprzez szkoły przysposobienia przemysłowego. Okazuje się, że już w chwili obecnej zapotrzebowanie do niektórych z tych szkół nie jest pokrywane. Czy oznacza to, że rzeczywiście na wsi zwłaszcza kieleckiej, rzeszowskiej czy krakowskiej nie ma już młodzieży? Jest młodzież i jest jej dużo. Dlaczego więc nie idzie do szkół? Gdzie tkwi tego przyczyna? Młodzież nie idzie do szkół, bo w systemie naboru brak jest właściwej organizacji, bo plany naboru są złe. Nabór do szkół nosi charakter sporadycznych akcji, zlecanych często telefonicznie w bardzo krótkim okresie czasu. Młodzież nie idzie do szkół, bo wróg klasowy tumani ją i straszy, wykorzystuje każde niedociągnięcie w szkołach czy wypadek przy pracy, a do młodzieży tej niedostatecznie dociera jeszcze organizacja ZMP, nie dochodzi nasza praca.</u>
          <u xml:id="u-76.24" who="#JanPokrzywa">Dlatego też na organizacji ZMP, jako na ideologicznym kierowniku całej młodzieży polskiej i na „SP”, jako powszechnej organizacji młodzieży, ciąży szczególna odpowiedzialność za to:</u>
          <u xml:id="u-76.25" who="#JanPokrzywa">— aby młodzież wiejska znała dobrze i dokładnie prawdziwy nasz Plan, jego trudności i wielkie zadania,</u>
          <u xml:id="u-76.26" who="#JanPokrzywa">— aby znała i była powiązana z wielkim programem Planu,</u>
          <u xml:id="u-76.27" who="#JanPokrzywa">— aby znała i widziała dobrze swe miejsce w walce o realizację Planu,</u>
          <u xml:id="u-76.28" who="#JanPokrzywa">— aby widziała wielkie perspektywy awansu społecznego, jakie niesie jej realizacja Planu w wyniku ofiarnej pracy, w której sama uczestniczy;</u>
          <u xml:id="u-76.29" who="#JanPokrzywa">— trzeba, aby młodzież lepiej i dokładniej nauczyła się widzieć wroga klasowego i jego szkodliwą działalność.</u>
          <u xml:id="u-76.30" who="#JanPokrzywa">Dotychczasowe doświadczenia i przykłady mówią, że młodzież wiejska poprzez odpowiednią działalność kół ZMP i hufców „SP” zdolna jest do wykonywania wielkich zadań, że jest pełna zapału, inicjatywy i ofiarności. Świadczą o tym wyniki prac społecznych na terenach gromad i gmin, świadczą dobitnie wyniki brygad młodzieżowych.</u>
          <u xml:id="u-76.31" who="#JanPokrzywa">W bieżącym roku na pierwszym turnusie, w którym uczestniczyła prawie wyłącznie młodzież wiejska, średnia wydajność pracy wynosiła 145%, a 15 brygad zakończyło swe prace na 2 tygodnie przed terminem. W ramach prac społecznych na r. 1950 powszechna organizacja „SP” zaplanowała na podstawie dobrowolnych zobowiązań młodzieży 9.700.000, dniówek pracy.</u>
          <u xml:id="u-76.32" who="#JanPokrzywa">Z całego kraju do Zarządu Głównego i ZMP i Komendy Głównej „SP” napływają meldunki z poszczególnych kół, brygad, hufców, które świadczą o coraz większym i powszechniejszym udziale młodzieży w realizacji zadań Planu 6-letniego. Tak np. w dniu 14 czerwca ZMP-owcy i junacy z gm. Dąbrowa pow. Stargard, woj. szczecińskiego ukończyli z nadwyżką prace społeczne zaplanowane na r. 1950: zaorali oni 46 ha nieużytków, zasadzili 27 ha ziemniaków, skosili 26 ha łąki, odchwaścili 2,9 ha buraków, oczyścili 42.372 szt. cegieł, pogłębili i oczyścili 445 m. b. rowów, zasadzili przy drodze 40 szt. drzewek.</u>
          <u xml:id="u-76.33" who="#JanPokrzywa">Przykładów ofiarnej pracy młodzieży dostarcza nam każdy dzień. — Świadczy to. że w młodzieży naszej tkwią wielkie potencjalne siły entuzjazmu, zapału i oddania Polsce Ludowej, że siły te uwielokrotniają się tam, gdzie dobrze pracuje organizacja ZMP, gdzie, jest należycie postawione współzawodnictwo pracy.</u>
          <u xml:id="u-76.34" who="#JanPokrzywa">Młodzież wiejska może poprzez lepiej niż dotychczas zorganizowaną akcję szkoleniową zasilić poważnie szeregi klasy robotniczej i młode kadry nowej spółdzielczej wsi.</u>
          <u xml:id="u-76.35" who="#JanPokrzywa">W realizacji wielkich zadań w dziedzinie podnoszenia ustroju rolnego wielkie możliwości stwarza prowadzone przez powszechną organizację „SP” przysposobienie rolnicze na terenie wsi.</u>
          <u xml:id="u-76.36" who="#JanPokrzywa">Przysposobienie rolnicze przez swą powszechność i masowość, przez swój program zajęć, szeroko uwzględniający nowe metody agrotechniczne i zdobycze przodującej agrobiologii radzieckiej — może i powinno być wykorzystane jako udział młodzieży w realizacji jednego z postulatów stawianych przed rolnictwem przez Plan 6-letni, tj. jego unowocześnienia.</u>
          <u xml:id="u-76.37" who="#JanPokrzywa">Pola uprawno-doświadczalne, stanowiące jedną z praktycznych form szkolenia przysposobienia rolniczego, na których stosuje się pracę zespołową, gdzie młodzież pod kierownictwem instruktorów przeprowadza doświadczenia, wprowadza nowe rodzaje roślin — winny stać się jednym z czynników rewolucjonizujących młodzież zbliżając ją do zagadnień spółdzielczości produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-76.38" who="#JanPokrzywa">Zapoczątkowana, a obecnie prowadzona już na szeroką skalę hodowla jedwabników może przyczynić się do wzrostu produkcji surowca jedwabniczego.</u>
          <u xml:id="u-76.39" who="#JanPokrzywa">Organizowane w ramach przysposobienia rolniczego kółka znawców maszyn rolniczych powinny stać się znakomitym ogniwem w przysposobieniu młodzieży do władania traktorami i maszynami rolniczymi, które jak to z Planu wynika, w dużych ilościach będą oddane na usługi rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-76.40" who="#JanPokrzywa">Przysposobienie rolnicze winno stać się dużą pomocą w akcji werbunkowej młodzieży do różnych dziedzin powstającego u nas socjalistycznego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-76.41" who="#JanPokrzywa">Wreszcie jeszcze jedno zagadnienie. Plan 6-letni stanowi, że zatrudnienie kobiet winno w tym okresie wzrosnąć o 1.230.000. Jest to bardzo poważne zadanie, w realizacji którego organizacja ZMP i „SP” może odegrać dużą rolę wśród dziewcząt wiejskich, gdzie uprzedzenia do wyjścia ze wsi względnie do t. zw. zawodów męskich są jeszcze duże.</u>
          <u xml:id="u-76.42" who="#JanPokrzywa">Wymaga to również łamania oporów wśród czynników werbujących do pracy i do szkół, względnie kursów.</u>
          <u xml:id="u-76.43" who="#JanPokrzywa">Takie fakty, jak to, że w ośrodku szkolenia traktorzystów w Lubiężu na 1.374 kursantów jest zaledwie 74 dziewcząt, co stanowi około 5%, że wśród listonoszy wiejskich nie spotyka się prawie kobiet, że w spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu na terenie wsi liczba kobiet jest mniejsza od ilości mężczyzn — potwierdzają niewłaściwy stosunek do szkolenia i zatrudniania kobiet. Kobiety, a szczególnie dziewczęta wiejskie, nie powinny przeoczyć faktu planowanego rozwoju ośrodków zdrowia, dziecińców sezonowych itp., gdzie dla nich właśnie powstają historyczne zadania aktywizacji.</u>
          <u xml:id="u-76.44" who="#JanPokrzywa">Dopływ nowych kadr z szeregów młodzieżowych w okresie Planu do realizacji zadań stawianych przez ten Plan nie może być tylko i wyłącznie sprawą samej młodzieży i jej ZMP-owskiej organizacji. Musi stać się na równi sprawą partii politycznych, rad narodowych, jak i Związku Samopomocy Chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-76.45" who="#JanPokrzywa">Praca organizacji młodzieżowych musi doznawać większej niż dotychczas opieki i pomocy ze strony starszego społeczeństwa, a wtedy rola i udział młodzieży w realizacji wielkiego 6-letniego Planu będzie odpowiadać tym wielkim siłom, jakie reprezentuje wspaniała i ofiarna młodzież polska.</u>
          <u xml:id="u-76.46" who="#JanPokrzywa">Klub parlamentarny posłów ZSL głosować będzie za ustawą o Planie 6-letnim, jako za szeroką drogą wyzwolenia entuzjazmu i sił produkcyjnych młodzieży i kobiet wiejskich oraz uszlachetnienia ich dotychczas twardej fizycznej pracy przez postęp techniczny i organizacyjny.</u>
          <u xml:id="u-76.47" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#WacławBarcikowski">Udzielam głosu posłowi Polewce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#AdamPolewka">Wysoki Sejmie! Jako poseł województwa krakowskiego ze szczególną radością zabieram głos w dyskusji nad projektem ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu w latach 1950–1955. Radość moja jest wyrazem zbiorowej radości mieszkańców naszego województwa, robotników, chłopów i inteligencji pracującej, bo Plan 6-letni otwiera przed nimi szerokie perspektywy — dalszą poprawę bytu, podniesienie na wyższy poziom życia w zakresie potrzeb materialnych i kulturalnych, słowem stanowi gruntowny przełom w dotychczasowych stosunkach gospodarczych, społecznych i kulturalnych w tej najbardziej przeludnionej i ubogiej części naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#AdamPolewka">Zabór austriacki, ironicznie zwany „Golicją i Głodomerią”, akumulował w pewnym sensie na obszarze naszego województwa przykładową nędzę chłopską, robotniczą i inteligencką, zacofanie gospodarcze i ciemnotę, szczególnie wsi. Od Wisły ku górom, jeśli odliczymy dołączone po wojnie i względnie zamożniejsze powiaty miechowski i olkuski, legła od dziesiątek lat przysłowiowa i beznadziejna galicyjska nędza. Austriacki zaborca usiłował wprawdzie w pierwszych dziesiątkach lat po rozbiorach ze względów podatkowych sztucznie uprzemysławiać Galicję, sprowadzając niemieckich rzemieślników i przemysłowców po linii polityki germanizacyjnej i biurokratycznie propagując pewne nawet nie mające zbytu gałęzie przemysłu jak np. pończosznikarstwo, wykwintne wyroby spożywcze itp., ale już zaprowadzenie połączenia kolejowego Galicji z zachodnimi austriackimi prowincjami w połowie XIX w. spowodowało głównie przez obniżkę kosztów transportu, że przemysł zachodnio - austriacki najpierw zagroził poważnie zaczątkom galicyjskiego przemysłu, a wreszcie spowodował upadek galicyjskiej wytwórczości, przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#AdamPolewka">W tym czasie ustalił się w Wiedniu pogląd, że rola Galicji winna ograniczać się do roli kolonii rolniczej, nabywającej z terenów austriackich produkty przemysłowe. Toteż, gdy w Królestwie Polskim i dzielnicy pruskiej po roku 1870 mamy znaczny rozwój przemysłu, w Galicji w ostatnich dziesięcioleciach wieku XIX produkcja spada a zakłady pracy ulegają likwidacji. W latach 1871–1875 upadło 5 cukrowni, tak że w następnym dziesięcioleciu w ogóle nie produkowano w Galicji cukru. Produkcja rudy żelaznej spadła w latach 1889–1904 z 9.000 ton na 3.800 ton. W 1905 r. zamknięto ostatnią hutę żelaza. Odtąd ruda żelazna galicyjska była przetapiana poza granicami Galicji. Rosła jedynie produkcja węgla kamiennego, ropy naftowej i soli. Dla woj. krakowskiego pewne znaczenie miało tylko górnictwo węglowe, bo kopalnie soli w Bochni czy Wieliczce nieznacznie podnosiły swoją produkcję i niewiele mogły nowych rąk zatrudnić.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#AdamPolewka">W Polsce międzywojennej rządy burżuazji, a w szczególności rządy sanacyjne, darzyły woj. krakowskie co najwyżej frazesami o konieczności zmian w strukturze gospodarczej. Nędza galicyjska zmieniła tylko nazwę na sanacyjno-mocarstwową, a biurokracja austriacka wielbiła i zalecała do wielbienia zamiast bokobrodów Franz - Josefa — wąsy Piłsudskiego, też Józefa.</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#AdamPolewka">Przeludnienie wsi, szczególnie podgórskich, w woj. krakowskim było jaskrawe i tak straszliwe już z końcem wieku XIX, że Władysław Orkan już w roku 1900 pokazuje w noweli „Nad Urwiskiem” chłopa, który patrząc na coraz większy podział gruntów, na coraz węższe chłopskie pólka, widzi pod swoimi nogami „czarną otchłań” — przepaść. To przeludnienie sprzyjało masowemu charłactwu, epidemiom i chorobom na skutek głodu lub niedożywienia, a wreszcie masowej emigracji do krajów zachodnich i Ameryki. Reforma rolna, likwidacja obszarnictwa i przesiedlenie na ziemie zachodnie dość znacznej liczby ludzi, szczególnie chłopów, nie rozwiązały i nie mogły całkowicie rozwiązać problemu przeludnienia w woj. krakowskim. Ten problem rozwiązuje uprzemysłowienie naszego województwa i równolegle z nim organizacja spółdzielni produkcyjnych. Upośledzony, ubogi, nędzny dotychczas obszar Polski południowej dopiero w epoce socjalizmu znalazł wyjście ze ślepego zaułka gospodarczego i z beznadziejności bytowania.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#AdamPolewka">Niedorozwój, skarlenie gospodarcze woj. krakowskiego w przeszłości wytworzyły w naszym województwie typ człowieka albo tak przytłoczonego nędzą, że indywidualna troska o jednostkowe jutro stała się jego filozofią życiową, pełną rezygnacji, którą tylko od czasu do czasu mącił żywiołowy odruch buntu, albo też formowały drobnomieszczański światopogląd, nazwany kiedyś przez satyryka „światopoglądem krakowskim”. Ten „światopogląd krakowski” rozwijał się w dziedzinie politycznej od czarno-żółtego lojalizmu do kopca Piłsudskiego, w dziedzinie zapatrywań społecznych od feudalnego konserwatyzmu do solidarystycznych nastrojów słynnego „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” i jego prasowo-brukowych przybudówek, od pielgrzymek do Kalwarii do chrześcijańskiej demokracji i prawicowej PPS, jako szczytu postępowości mieszczańskiej. Trafnie westchnął w 1924 r. jeden z prawicowych przywódców PPS, mówiąc do swoich kolegów: „Popełniliśmy błąd, żeśmy po wojnie nie tworzyli wielkiego stronnictwa mieszczańskiego”. Supremacja, ideologiczne panowanie nad Krakowem i woj. krakowskim drobnomieszczaństwa, biurokraty, kamienicznika, zacofanego rzemieślnika, dorobkiewicza — kupca nawet na ruchu robotniczym wyciskały swoje piętno. Brak wielkoprzemysłowego proletariatu, mały stosunkowo procent ludności, zatrudnionej w wielkich zakładach produkcyjnych, dawał mieszczaństwu i drobnomieszczańskiej kołtunerii możliwości wywierania ideologicznego nacisku i umacniał władzę kapitalistycznych wyzyskiwaczy.</u>
          <u xml:id="u-78.6" who="#komentarz">(Do loży prezydenckiej wchodzi Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ob. Bolesław Bierut w asyście Wicemarszałka Sejmu ob. Romana Zambrowskiego, Szefa Kancelarii Cywilnej Prezydenta ob. Mariana Rybickiego oraz Szefa Kancelarii Sejmu ob. Kazimierza Biskupskiego. Wszyscy obecni wstają i witają Prezydenta Rzeczypospolitej hucznymi i długotrwałymi oklaskami.)</u>
          <u xml:id="u-78.7" who="#AdamPolewka">Mimo tak niekorzystnej bazy gospodarczej nie brak dziejom Krakowa pięknych rewolucyjnych momentów. Włączył się Kraków i ziemia krakowska w kościuszkowską rewolucję, głośną stała się tragiczna, ale piękna w swej postępowości rewolucja 1846 r., potem rewolucja 1848 r., chłopska partyzantka w lasach chrzanowskich prowadzona przeciw Austriakom w 1849 r., sławny proces Waryńskiego i towarzyszy — wprawdzie tylko młodzieży studenckiej, inteligentów i rzemieślników — w roku 1880, a wreszcie, kiedy z początkiem XX wieku powstały w Krakowie stosunkowo większe zakłady fabryczne i począł narastać proletariat, nurt rewolucyjny znalazł już swoje oparcie w robotnikach fabrycznych. W historii Krakowa zapisały się czerwonymi zgłoskami rok 1923 i 1936, lata rewolucyjnej walki. W dziejach woj. krakowskiego zapisały się walki i strajki chłopskie, jak Łapanów, walki w Limanowskim itp. Był Kraków przez dziesiątki lat bazą napływowych rewolucjonistów, zapisał w kartach swojej historii pobyt wielkiego Lenina i przyjazd Stalina w ostatnich latach przed pierwszą wojną światową, ale musiał czekać aż do epoki socjalizmu, aby stać się w pełnym sensie bazą społeczną dla przemian rewolucyjnych.</u>
          <u xml:id="u-78.8" who="#AdamPolewka">Upośledzenie gospodarcze Krakowa i krakowskiego województwa tworzyło wśród większości inteligencji typ umysłowości chorej, pełnej pretensjonalności, zarozumiałego tradycjonalizmu, bezproduktywnych marzeń o wielkości świecących blaskiem próchna, tworzyło inteligenckie buntowanie się, które szamotało się w atmosferze drobnomieszczańskiej i uważało za szczyt protestu społecznego „zielone baloniki”. Gdyby Kraków i woj. krakowskie były okręgami przemysłowymi, wiele zjawisk kulturalnych wyglądałoby inaczej, inną byłaby psychika krakowska. Z zabytków i pomników historii niewątpliwie pięknych i bezcennych nie robionoby w literaturze programów ideologicznych i politycznych, nie byłoby chorej twórczości Wyspiańskiego i recepty „Wesela” na odrodzenie narodu przez oparcie się o chłopski prymityw i chłopską żywiołowość, Orkan znalazłby dla nędzy chłopskiej jako rozwiązanie nie marzenie utopijne albo lament beznadziejny, ale walkę klasową, ale rewolucyjną drogę do społecznego wyzwolenia chłopa i robotnika, na którą to drogę nie wstąpił mimo wpływu, jaki na niego wywierał Julian Marchlewski. Nie byłoby „nobilitacji” na inteligenta przez maturę — jak to określił Boy-Żeleński, nie czułby się inteligent tak różną i wyższą warstwą społeczną, jaką się czuł widząc swą przyszłość głównie w biurokratycznej karierze, a uczeni krakowscy nie byliby kastą kapłanów wiedzy, a nawet mole książkowe nie musiałyby być ramolami.</u>
          <u xml:id="u-78.9" who="#AdamPolewka">W takich warunkach na ziemi krakowskiej mógł kwitnąć feudalny arystokratyzm, jego imitacja w dziedzinie kultury w formie „arystokratyzmu ducha”, drobnomieszczańskie kołtuństwo i o dostojnej tuszy klerykalizm.</u>
          <u xml:id="u-78.10" who="#AdamPolewka">Polska Ludowa wiele już zmieniła w psychicznej strukturze naszego województwa likwidując obszarników i kapitalistów. Jak w całej Polsce tak i w naszym województwie nowi ludzie, ludzie epoki socjalizmu rosną. Rośnie przede wszystkim nowy typ człowieka wśród młodzieży. Obecnie budownictwo socjalistyczne pociąga, urzeka, a Nowa Huta w pragnieniach i marzeniach nie tylko młodzieży, ale i ludzi dorosłych (i starszych nawet) urasta do rozmiarów legendy. Ludzie z dnia na dzień coraz więcej żyją Nową Hutą, jako punktem centralnym i symbolem gospodarczej przebudowy naszego województwa.</u>
          <u xml:id="u-78.11" who="#AdamPolewka">Ustawa o 6-letnim Planie tak kreśli obraz tej przebudowy.</u>
          <u xml:id="u-78.12" who="#komentarz">(Czyta:)</u>
          <u xml:id="u-78.13" who="#AdamPolewka">„Należy silnie rozbudować wielki przemysł w okręgu krakowsko-chrzanowskim oraz rozpocząć uprzemysłowienie doliny Dunajca i dzięki temu zmniejszyć przeludnienie rolnicze występujące jeszcze w województwie krakowskim.</u>
          <u xml:id="u-78.14" who="#AdamPolewka">Należy wybudować nową wielką hutę pod Krakowem, rozbudować na wielką skalę zakłady chemiczne w Dworkach, wybudować zakłady górniczo-hutnicze, cynku i ołowiu w rejonie Olkusza i Chrzanowa, zakłady przemysłu bawełnianego w Andrychowie, fabryki włókien ciętych i dwusiarczku węgla w Bochni, elektrownię cieplną w Jaworznie oraz 40 innych zakładów przemysłu wielkiego i średniego, zwiększyć wartość produkcji przemysłu socjalistycznego ponad trzykrotnie oraz podnieść zatrudnienie w przemyśle do 230.000 osób”. Liczba izb mieszkalnych ma być w związku z budownictwem przemysłowym zwiększona o 83.000, głównie przez budowę miasta Nowej Huty. Budownictwo mieszkaniowe będzie prowadzone również w Chrzanowie, Trzebini, Jaworznie, Szczakowej, Oświęcimiu, Olkuszu, Andrychowie, Tarnowie, Nowym Sączu, Bochni i Nowym Targu.</u>
          <u xml:id="u-78.15" who="#AdamPolewka">W związku z budownictwem przemysłowym ma być rozbudowany węzeł krakowski kolejowy i drogowy, głównie dla potrzeb Nowej Huty.</u>
          <u xml:id="u-78.16" who="#AdamPolewka">Ustawa określa wysoki procentowo wzrost produkcji rolniczej i hodowlanej. Nakazuje rozwinąć gospodarkę warzywniczą i sadowniczą. Nie zapomina też o współpracy z przyrodą. Ma być przeprowadzone zalesienie terenów narażonych na erozję wodną na obszarze około 30.000 ha. Zalesione mają być zwłaszcza zbocza górskie. Nędza chłopska, rabunkowa gospodarka sanacyjnych spółek kapitalistycznych w okresie międzywojennym, wreszcie okupanci hitlerowscy — te czynniki doprowadziły do dewastacji wielkich obszarów leśnych naszego województwa. „Wytępienie lasów i obnażenie zboczy z szaty roślinnej wpłynęło w rozległych okolicach karpackich na wyschnięcie źródeł i potoków oraz obniżenie poziomu wody gruntowej, a przez to dalsze jałowienie ziemi”. W okresie ulewnych deszczów woda z pozbawionych roślinności zboczy spada w dół jak z dachu i rodzą się klęski powodzi. Projektowane przez ustawę zalesienie ma likwidować owe orkanowskie „roztoki” i zapobiegać powodziom. Dla ochrony przed powodzią ma być zbudowany zbiornik na Dunajcu, który zarazem służyć będzie celom energetycznym.</u>
          <u xml:id="u-78.17" who="#AdamPolewka">W województwie krakowskim buduje się zatem największe obiekty Planu 6-letniego, giganty polskiej 6-latki. Roczna produkcja Nowej Huty będzie wynosiła więcej niż przedwojenna roczna produkcja wszystkich istniejących w naszym kraju hut. Produkcja elektrowni w Jaworznie wynosić będzie jedną trzecią produkcji wszystkich elektrowni w Polsce. Zakłady chemiczne w Dworach koło Oświęcimia, stanowiące kompleks kilku wielkich fabryk chemicznych, będą produkować benzynę syntetyczną, ' kauczuk, masy plastyczne i inne produkty syntezy chemicznej, niewytwarzane dotąd w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-78.18" who="#AdamPolewka">Budowa tych obiektów wiąże się z budową nowych linii komunikacyjnych, kolei, dróg bitych, rzecznych, mostów, wiaduktów, a przede wszystkim z budową nowych miast robotniczych, jak miasto przy Nowej Hucie na 100.000 mieszkańców oraz osiedle w Oświęcimiu na 40.000 mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-78.19" who="#AdamPolewka">Przy budowie tych obiektów pracować będzie 50.000 ludzi, a zakłady te w okresie produkcji zatrudnią 50.000 robotników. O skali budowy tych obiektów dają wyobrażenie takie np. fakty, że budowa Nowej Huty pochłonie półroczną produkcję wszystkich cementowni w Polsce, a dla budowy samego obiektu przemysłowego potrzeba 100 milionów cegieł. Koszt budowy Nowej Huty przerośnie 30-krotnie koszt budowy trasy W-Z.</u>
          <u xml:id="u-78.20" who="#AdamPolewka">Do chwili obecnej wybudowano już w Nowej Hucie 55 bloków mieszkalnych, z czego oddano do użytku 19. Wybudowano 24 km dróg kołowych i naprawiono 7,5 km, wybudowano 16 km linii kolejowych, zbudowano most na rzece Dłubni oraz 20 przejazdów kolejowych. Wykopano i przewieziono blisko 1 min m3 ziemi, dokonano szeregu prac przy budowie mostu na Wiśle.</u>
          <u xml:id="u-78.21" who="#AdamPolewka">W Zakładach Chemicznych w Oświęcimiu odbudowano i wybudowano 210 hal fabrycznych, zmontowano olbrzymie ilości urządzeń produkcyjnych. Uruchomiono w tym kombinacie 5 fabryk chemicznych i 4 wytwórnie półtechniczne, elektrownię, stację wodociągową, warsztaty mechaniczne i montażowe. Zmontowano wielką fabrykę benzyny syntetycznej wraz ze stacją generatorów, stacją rozkładu gazu ziemnego i fabryką katalizatorów. Wybudowano i oddano do użytku 2.000 izb mieszkalnych. Wykonano mnóstwo prac laboratoryjnych i próbnych.</u>
          <u xml:id="u-78.22" who="#AdamPolewka">Tych kilka przykładów wystarczy dla ilustracji rozmachu, z jakim przystąpiono do uprzemysłowienia naszego województwa.</u>
          <u xml:id="u-78.23" who="#AdamPolewka">Gigantyczne dzieło budowy Nowej Huty i innych obiektów przemysłowych jesteśmy w stanie prowadzić dzięki wspaniałej i braterskiej pomocy Związku Radzieckiego. Pomoc ta polega na dostarczaniu dokumentacji technicznej, najnowocześniejszych urządzeń, maszyn i sprzętu oraz na stałej współpracy wybitnych radzieckich fachowców. Jak bohaterska Armia Radziecka uratowała od zniszczenia i zagłady przez swoje poświęcenie, wspaniałą bojowość i genialną stalinowską strategię wsie i miasta naszego województwa, a w szczególności Kraków, tak teraz radziecki robotnik i inżynier podał nam braterską pomocną dłoń w budowaniu lepszego, socjalistycznego życia.</u>
          <u xml:id="u-78.24" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-78.25" who="#AdamPolewka">Jak w okresie wojny związała naszych żołnierzy z żołnierzami radzieckimi wspólnie przelana krew na polach bitew przeciw faszystowskiemu barbarzyństwu, tak dziś na polach pokojowej walki o naszą gospodarczą i kulturalną przyszłość cementuje się braterstwo radzieckich robotników z polską klasą robotniczą, przeciwstawiając barbarzyńskim działaniom i planom kapitalistycznych wojennych podżegaczy twórczą, pokojową, socjalistyczną pracę.</u>
          <u xml:id="u-78.26" who="#AdamPolewka">Budowanie przemysłu w ramach Planu 6-letniego zmienia już w tej chwili strukturę społeczną naszego województwa. W ciągu roku załogi na trzech budowach w Nowej Hucie, Jaworznie i Dworach wzrosły do 24.000 ludzi, a do końca roku wzrosną do 36.000. Obok robotników wykwalifikowanych gromadzą się coraz liczniej ludzie ze wsi, małorolni chłopi głównie z południowych powiatów woj. krakowskiego, a wśród nich młodzież wiejska, zorganizowana w brygadach SP i ZMP, oraz kobiety. Już teraz 95% zatrudnionych to ludzie nowi w budownictwie i przemyśle, ludzie ze wsi, wrastający w klasę robotniczą. Są oni jeszcze mniej lub więcej ze wsią związani, politycznie jeszcze mało uświadomieni, nie posiadają przyzwyczajeń i tradycji robotniczych w dziedzinie organizacji, dyscypliny pracy i w walce klasowej proletariatu miejskiego. Ale stale i względnie szybko zespalają się ze starymi robotnikami, z budową i fabryką, zdobywają kwalifikacje zawodowe, nasiąkają nawykami robotniczymi, zmieniają z dnia na dzień swoją psychikę i tworzą nowe oddziały klasy robotniczej. Najszybciej zachodzi ten proces wśród młodzieży, która gamie się do nauki i pracy i staje szybko w szeregach entuzjastów budowy przemysłu socjalistycznego. Taki np. Ożański, syn trzymorgowego chłopa, już w dwa tygodnie po przyjściu do brygady ZMP stanął obok majstra jako podręczny, a od kilku tygodni jest samodzielnym murarzem, wyszkolił z podręcznych pięciu kolegów-murarzy, którzy stanęli do współzawodnictwa. Ostatnio 54 brygada młodzieży ZMP na Nowej Hucie pobiła rekord młodzieżowy w kraju. Wzniosła mur domu mieszkalnego z 34.727 cegieł w ciągu 8 godzin. Ta brygada zobowiązała się wykonać budynek rozpoczęty w dniu 14 bm. na 22 lipca. Będzie to pierwszy na Nowej Hucie szybkościowiec wybudowany przez młodzież.</u>
          <u xml:id="u-78.27" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-78.28" who="#AdamPolewka">Przy budowie Nowej Huty wysunęło się dotąd na czoło 114 przodowników pracy, wyrabiających ponad 300% normy. Wśród młodzieży 301 przodowników wyrabia normy od 200% do 500%. Na wszystkich budowach rozwinęło się współzawodnictwo pracy obejmując przeciętnie 60% zatrudnionych. Wspaniałe wyniki osiągnęli młodzieżowi przodownicy pracy brygady 45 i 51 ZMP z Nowej Huty: Machnik Jan, Machnik Mieczysław, Witkowski, Kaczmarek i wielu innych. ZMP-owcy z Zakładów Chemicznych w Dworach: Kasza, Knot, Bryś, Wrona i inni, którzy niedawno przyszli ze wsi, usilną pracą zdobyli wysokie kwalifikacje zawodowe, przodują w pracy i entuzjazmie dla socjalistycznej pracy.</u>
          <u xml:id="u-78.29" who="#AdamPolewka">Szkoły zawodowe Zakładów Chemicznych w Dworach wypuszczają rocznie 600 absolwentów, wykwalifikowanych robotników i techników spośród młodzieży wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-78.30" who="#AdamPolewka">W szeregach współzawodnictwa stanęli również i ludzie starsi, którzy też przyszli ze wsi i po raz pierwszy zetknęli się z pracą budowlaną i przemysłową. Są to tacy, jak Przybycień, Wójcik czy Gruca z Nowej Huty, jak Hrapkowicz, Kozicki z Zakładów Chemicznych w Dworach, Brzozowski i Wrona z Jaworznia i wielu innych.</u>
          <u xml:id="u-78.31" who="#AdamPolewka">Rozwija się ruch racjonalizatorski. Intensywnie pracuje klub racjonalizatorów w Zakładach Chemicznych. Tacy racjonalizatorzy jak: Binek, Brocławicz i inni wnieśli i zrealizowali już wiele cennych pomysłów. Do pracy na trzech wielkich budowach stanęły i kobiety. Jest ich już około 1.500, a chociaż jeszcze liczba to niewielka, stanowią one początek masowego udziału kobiet w pracach na zakładach przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-78.32" who="#AdamPolewka">Praca przy budowaniu wielkich obiektów przemysłowych w naszym województwie jest nie tylko wielką masową szkołą społecznego wychowania i socjalistycznego stosunku do pracy robotników i chłopów, kształci nie tylko pracowników fizycznych i kadry szarych pracowników umysłowych, ale również uczy kierowników prac, dając im doświadczenia o wiele rozleglejsze i większe niż te, jakie mogli mieć dotychczas. Dlatego też kierownictwa budowy poszczególnych obiektów czy też odcinków pracy na tych zakładach nie zawsze jeszcze panują nad zagadnieniami organizacji pracy, racjonalnej gospodarki ludźmi i sprzętem maszynowym, a często dopiero uczą się metod pracy, nieznanych im dotąd w kraju o tak zacofanej gospodarce, jakim była Polska sanacyjna. Jedną z głównych wad kierownictwa jest brak synchronizacji w budownictwie. Nie buduje się równocześnie mieszkań, świetlic, przedszkoli, sklepów itp., a budowanie domów następuje czasem przed uzbrojeniem terenu. Niektóre z przedsiębiorstw nie dotrzymują terminów, wykazują braki organizacyjne, administracyjne, przerosty, biurokratyzm, brak koordynacji i tendencje do ograniczania inicjatywy komórek niższych. Występują zjawiska słabego powiązania kierownictwa działu czy grupy z kierownictwem odcinka. Typowy dla wielu inteligentów pseudoindywidualizm, brak zrozumienia dla zgranej, kolektywnej pracy powoduje działanie pod kątem własnych odcinków bez oglądania się na całość. Okazuje się w praktyce, że taka np. budowa Nowej Huty jest wielką szkołą organizacji pracy, w której nieraz szybsze postępy robią robotnicy i młodzież aniżeli fachowi organizatorzy — inteligenci obciążeni kapitalistycznymi tradycjami. Niemniej jednak olbrzymia większość ludzi z kierownictw nastawiła się do pracy nie tylko pozytywnie, ale z entuzjazmem. Porwała ich ta gigantyczna praca, porwał rozmach socjalistycznego tworzenia.</u>
          <u xml:id="u-78.33" who="#AdamPolewka">Nie pozostają w tyle za inteligencją techniczną i pracownicy kultury. O Nowej Hucie piszą literaci, dziennikarze, idą tam i do innych budujących się obiektów przemysłowych artyści z występami. W dniu 22 lipca ukaże się gazeta Nowej Huty.</u>
          <u xml:id="u-78.34" who="#AdamPolewka">Województwo krakowskie, podobnie jak cała Polska, przeżywa olbrzymi twórczy zryw, przeżywa wspaniały okres budowy podstaw socjalizmu w Polsce. Zmienia swoją strukturę gospodarczą, społeczną i psychiczną. Jak w całej Polsce tak i w województwie krakowskim rosną z dnia na dzień nowi ludzi, rośnie socjalistyczny człowiek. Buduje i uczy się głębokiego sensu budowania socjalistycznego, którego treścią jest: postęp i pokój.</u>
          <u xml:id="u-78.35" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#WacławBarcikowski">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#WacławBarcikowski">Obecnie zabierze głos Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego Wicepremier ob. Minc.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#komentarz">(Powitany hucznymi oklaskami)</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#Komentarz">Wysoka Izbo! W dniu dzisiejszym Sejm Ustawodawczy kończy dyskusję nad 6-letnim Planem Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu w Polsce. Dyskusja ta ujawniła pełną jednomyślność stanowiącą odbicie jednomyślności społeczeństwa. Dzień dzisiejszy, w którym Sejm uchwala projekt 6-letniego Planu jako ustawę, będzie doniosłą datą w historii rozwoju naszego kraju. Plan 6-letni bowiem, jak mówił ostatnio Prezydent Bierut, „to program nie tylko gospodarczy, lecz równocześnie ideologiczny, polityczny, społeczno-ustrojowy. Plan 6-letni — to plan, który stworzy mocne i niewzruszone podstawy nowego ustroju społecznego w Polsce, podstawy socjalizmu”.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#Komentarz">Ustawa sejmowa o Planie 6-letnim będzie więc niewątpliwie aktem o doniosłym, historycznym znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#Komentarz">Ustawa sejmowa o Planie 6-letnim będzie stanowić o perspektywach i etapach rozwoju Polski na szereg najbliższych lat.</u>
          <u xml:id="u-80.4" who="#Komentarz">Ustawa sejmowa o Planie 6-letnim stanie się wielkim drogowskazem dla mas pracujących, wyznaczającym kierunek i cel rozwoju — socjalizm.</u>
          <u xml:id="u-80.5" who="#Komentarz">Sejm Ustawodawczy uchwala ustawę o Planie 6-letnim w przeddzień Święta Odrodzenia Polski, w przeddzień szóstej rocznicy wiekopomnego Manifestu Lipcowego PKWN.</u>
          <u xml:id="u-80.6" who="#Komentarz">Mija 6 lat od chwili, gdy na skrawku wyzwolonej przez Armię Radziecką polskiej ziemi podziemny parlament narodu polskiego — Krajowa Rada Narodowa wyłonił Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego.</u>
          <u xml:id="u-80.7" who="#Komentarz">Mija 6 lat od chwili, gdy na cały kraj, poprzez fronty i kordony, rozbrzmiały spiżowe słowa Lipcowego Manifestu, wieszczące Polsce wyzwolenie narodowe i społeczne.</u>
          <u xml:id="u-80.8" who="#Komentarz">Słów tych uczą się dziś dzieci w szkołach, studiują je uczeni, socjolodzy, ekonomiści, prawnicy. Ze słów tych czerpią nauki i doświadczenie postępowi działacze polityczni i społeczni, polityczne, zawodowe, społeczne organizacje mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-80.9" who="#Komentarz">Dzięki czemu tak się stało? Dzięki czemu Manifest Lipcowy i jego wskazania stały się wytyczną naszego rozwoju w ubiegłym okresie i podwaliną naszych osiągnięć?</u>
          <u xml:id="u-80.10" who="#Komentarz">Stało się tak dzięki temu, że Manifest Lipcowy słusznie i prawidłowo przewidział bieg historii narodu i w oparciu o tę słuszną i prawidłową ocenę drogi rozwojowej dokonał przełomu w historii Polski, po raz pierwszy oddając władzę szerokim masom ludowym z klasą robotniczą na czele, po raz pierwszy zrywając ze służebną rolą Polski w stosunku do zagranicznego imperializmu i włączając ją do wielkiego światowego obozu postępu, któremu przewodzi Związek Radziecki.</u>
          <u xml:id="u-80.11" who="#Komentarz">Dlatego spiżowe słowa Lipcowego Manifestu wcieliły się w czyn, dlatego na drodze wytkniętej przez Manifest Lipcowy nie opuszczało nas zwycięstwo.</u>
          <u xml:id="u-80.12" who="#Komentarz">Jeszcze dopiero na skrawku Polski zakładała się władza ludowa, jeszcze faszyści niemieccy byli nie tylko w Szczecinie i Wrocławiu, ale i w Poznaniu, w Katowicach, w Krakowie i w sercu Polski — Warszawie, a już Manifest Lipcowy wzywał do walki o szeroki dostęp do morza, o polskie słupy graniczne nad Odrą.</u>
          <u xml:id="u-80.13" who="#Komentarz">Dziś ziemie odzyskane żyją wspólnym życiem z całym krajem, a zawarty z przyjazną Niemiecką Republiką Demokratyczną uroczysty historyczny akt w Zgorzelcu stanowi niezłomnie o polskich słupach granicznych nad Odrą i Nysą.</u>
          <u xml:id="u-80.14" who="#Komentarz">Jeszcze panoszyli się na ziemi polskiej niemieccy faszyści i współpracujący z nimi służalczo polscy obszarnicy, a już Manifest Lipcowy wzywał do walki o reformę rolną, o zdruzgotanie obszarnictwa, stanowiącego tamę dla rozwoju i postępu polskiej wsi.</u>
          <u xml:id="u-80.15" who="#Komentarz">Dziś dla dzieci chłopskich obszarnik stanowi już tylko ponure pojęcie dawnych i złych czasów, a masy pracujących chłopów, po zdruzgotaniu obszarnictwa i odbudowaniu swojej gospodarki, wkraczają już na nową drogę, drogę postępu i socjalizmu. Jeszcze po fabrykach, kopalniach i hutach polskich rządzili niemieccy faszyści, a Manifest Lipcowy zakładał już podstawy pod przyszłą nacjonalizację przemysłu, pod przyszły jego potężny rozwój.</u>
          <u xml:id="u-80.16" who="#Komentarz">Dziś przemysł polski rozwinął się szybko i pomyślnie dzięki temu, że stał się własnością narodu. Daleko w tyle zostawił ubogi, przedwojenny poziom rozwoju sił wytwórczych i stał się potężną socjalistyczną dźwignią społecznej przebudowy całego kraju. Jeszcze gromy wojny przewalały się nad umęczoną Polską, jeszcze paliły się miasta i wsie, a już Manifest Lipcowy nakreślał drogi odbudowy kraju, odbudowy i rozwoju życia kulturalnego, odbudowy i rozwoju miast i wsi, szkół i uniwersytetów, szpitali i żłobków, odbudowy i rozwoju Polski.</u>
          <u xml:id="u-80.17" who="#Komentarz">Dziś zadanie odbudowy kraju w podstawowych swych założeniach zostało wykonane, bowiem potężną i niewyczerpaną energię twórczą niesie ofiarnie swojej Ojczyźnie lud pracujący. Coraz wyżej i szybciej wznoszą się w górę mury odbudowującej się Warszawy, coraz szerzej, bujniej i piękniej rozwija się oświata i kultura.</u>
          <u xml:id="u-80.18" who="#Komentarz">W ciężkiej i trudnej walce były przetwarzane w czyn słowa historycznego Lipcowego Manifestu. Wszelkimi, najbardziej zbrodniczymi metodami, walczył z nami imperializm zagraniczny, walczyła z nami reakcja polska, wydziedziczeni kapitaliści i obszarnicy oraz ich sługi. Ale odnieśliśmy w tej walce historyczne zwycięstwo, bo były z nami polskie masy pracujące, ich niewyczerpana aktywność i ofiarność, bo były z nami siły postępu i pokoju na całym świecie, bo był z nami wielki kraj zwycięskiego socjalizmu — Związek Radziecki, bo ani na chwilę nie opuszczała nas pomoc genialnej myśli i mocnej dłoni wielkiego Stalina.</u>
          <u xml:id="u-80.19" who="#komentarz">(Huczne i długotrwałe oklaski))</u>
          <u xml:id="u-80.20" who="#Komentarz">Wypełniliśmy słowa Manifestu Lipcowego, rozbiliśmy reakcję, ugruntowaliśmy władzę ludową i Polska w sposób trwały weszła na drogę rozwoju — ku socjalizmowi.</u>
          <u xml:id="u-80.21" who="#Komentarz">Dziś, uchwalając Plan 6-letni, wchodzimy w nowy etap rozwoju, w etap przyśpieszonego i coraz bardziej potężnego rozwoju sił wytwórczych, w etap wielkiej socjalistycznej ofensywy przeciwko pozostałościom kapitalizmu w naszym kraju i budowy podstaw socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-80.22" who="#Komentarz">W ten sposób ustawa o Planie 6-letnim staje się jakby nowym Manifestem Lipcowym, manifestem, który otwiera nową kartę w historii narodu. W etap ten wchodzimy z nierównie mocniejszą i potężniejszą władzą ludową, niż to było przed sześciu laty, z nierównie bardziej zorganizowanymi i bardziej świadomymi masami ludowymi, niż to było przed sześciu laty. W etap ten wchodzimy uskrzydleni wielkimi historycznymi zwycięstwami i potężnie uzbrojeni w krystalicznie jasną i przejrzystą marksistowsko-leninowską myśl i naukę o drogach wiodących ku zwycięstwu socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-80.23" who="#Komentarz">Wiemy, że niełatwa będzie nasza droga i niejedną i niemałą na niej napotkamy trudność. Wiemy, że imperializm, przerażony zwycięstwami obozu pokoju i socjalizmu, będzie usiłował pchać świat do nowych awantur wojennych. Wiemy, że wewnętrzny wróg klasowy, im bardziej będzie się zwężało jego pole działania, im bardziej beznadziejnym stawać się będzie jego położenie, tym zajadlej będzie próbował szkodzić i kąsać. Wiemy, że dla zwycięskiego wykonania Planu będą musiały być naprężone wola, siły i energia całego narodu. Ale wiemy także, że siły postępu i socjalizmu na całym świecie rosną i krzepną i żaden wróg, najbardziej wściekły i zajadły, nie potrafi ich zatrzymać w zwycięskim marszu naprzód.</u>
          <u xml:id="u-80.24" who="#komentarz">(Huczne oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-80.25" who="#Komentarz">„Budując socjalizm w Polsce — mówił Prezydent Bierut — stajenny we wspólnym szeregu z wielkim legionem budowniczych socjalizmu i bojowników o socjalizm, który rośnie dziś we wszystkich krajach świata. Naszym wodzem i przewodnikiem jest Stalin, a więc idea nasza, szeregi nasze są niezwyciężone.”</u>
          <u xml:id="u-80.26" who="#Komentarz">Dlatego realizując Plan 6-letni wzmocnimy nasz kraj, jego siły gospodarcze i obronne, podniesiemy na nowy, znacznie wyższy poziom dobrobyt i kulturę mas pracujących i zbudujemy Polskę socjalistyczną.</u>
          <u xml:id="u-80.27" who="#Komentarz">W imieniu Rządu Rzeczypospolitej Polskiej proszę Wysoką Izbę o przyjęcie ustawy o Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na lata 1950–1955.</u>
          <u xml:id="u-80.28" who="#Komentarz">Niech ta ustawa stanie się nowym Manifestem Lipcowym, który — nie ulega wątpliwości — zostanie tak samo zwycięsko zrealizowany, jak Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 lipca 1944 r.</u>
          <u xml:id="u-80.29" who="#komentarz">(Huczne i długotrwałe oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#WacławBarcikowski">Czy sprawozdawca komisji poseł Blinowski zabierze głos?</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#komentarz">(Poseł Blinowski: Nie.)</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#WacławBarcikowski">Wobec tego zamykam rozprawę. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na lata 1950–1955 w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm przyjął projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Czy jest sprzeciw? Sprzeciwu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na lata 1950–1955.</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-81.9" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-81.10" who="#komentarz">(Długotrwałe huczne oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-81.11" who="#komentarz">(Głos: Niech żyje nasz Prezydent Rzeczypospolitej Bolesław Bierut! Zebrani trzykrotnie wznoszą okrzyk: Niech żyje! Niemilknące oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-81.12" who="#komentarz">(Prezydent Rzeczypospolitej Ob. Bierut: Niech żyje Sejm Rzeczypospolitej Polskiej! Długotrwałe huczne oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-81.13" who="#komentarz">(Głos z ław PZPR: Niech żyje zwycięska realizacja Planu 6-letniego! Okrzyki: Niech żyje! Głos: Niech żyje sojusz robotniczo-chłopski! Okrzyki: Niech żyje! Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-81.14" who="#WacławBarcikowski">Sprzeciwów nie ma. Stwierdzam, że Sejm uchwalił jednomyślnie projekt ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na lata 1950–1955.</u>
          <u xml:id="u-81.15" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-81.16" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do punktu 19 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Prawniczej i Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy (druki nr 782 i 796).</u>
          <u xml:id="u-81.17" who="#WacławBarcikowski">Głos ma sprawozdawca poseł Kita.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#AdolfKita">Wysoki Sejmie! Prace wiosennej sesji Sejmu Ustawodawczego, otwartej w dniu 26 kwietnia 1950 r., dobiegają końca. Okres następnych miesięcy aż do października będzie okresem przerwy między sesjami, w którym jednakże działalność ustawodawcza nie może być zahamowana lub ulec zawieszeniu.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#AdolfKita">Prawidłowa działalność aparatu Państwa wymaga zabezpieczenia ciągłości pracy ustawodawczej, sprawowanej z upoważnienia Sejmu przez Rząd w drodze wydawania dekretów z mocą ustawy, co jest przewidziane w art. 4 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#AdolfKita">Na zasadzie tego artykułu Rząd zwrócił się do Sejmu o udzielenie mu pełnomocnictw do wydawania w okresie między sesjami dekretów z mocą ustawy, przedkładając na 83 posiedzeniu Sejmu rządowy projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#AdolfKita">Doświadczenie poprzednich okresów wykazuje z całą wyrazistością, że wyposażenie Rządu w prawo wydawania dekretów z mocą ustawy, przedstawianych następnie na sesji sejmowej do zatwierdzenia, jest najbardziej właściwą i słuszną formą zabezpieczenia ciągłości pracy ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#AdolfKita">Uchwalenie takich pełnomocnictw będzie równocześnie udzieleniem pełnego i całkowitego zaufania naszemu Rządowi Ludowemu, jego twórczej działalności w walce o realizację uchwalonego dziś Planu 6-letniego, o dalsze stałe podnoszenie dobrobytu i kultury szerokich mas ludowych, jego konsekwentnej polityce umacniania światowego obozu walki o pokój, której przewodzi niezwyciężony Związek Radziecki i chorąży pokoju, postępu i wolności — Wielki Stalin.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#AdolfKita">W tym zrozumieniu Komisja Prawnicza i Regulaminowa, której Sejm Ustawodawczy przekazał projekt ustawy do rozpatrzenia, na posiedzeniu w dniu 20 b. m. postanowiła jednomyślnie przedłożyć Wysokiej Izbie wniosek o uchwalenie wspomnianej ustawy w brzmieniu projektu rządowego zawartego w druku nr 782.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#AdolfKita">W imieniu komisji wnoszę o uchwalenie zreferowanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-82.8" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#WacławBarcikowski">Projekt ustawy został w drugim czytaniu przez Sejm uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#WacławBarcikowski">Ponieważ w drugim czytaniu Sejm uchwalił projekt ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, proponuję przystąpienie do trzeciego czytania. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#WacławBarcikowski">Przystępujemy do trzeciego czytania projektu ustawy o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#WacławBarcikowski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#WacławBarcikowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#WacławBarcikowski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#WacławBarcikowski">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#WacławBarcikowski">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Kancelarii Sejmu Ustawodawczego.</u>
          <u xml:id="u-83.11" who="#WacławBarcikowski">Zawiadamiam Wysoką Izbę, że od ob. Prezesa Rady Ministrów otrzymałem następujące pismo:</u>
          <u xml:id="u-83.12" who="#WacławBarcikowski">„Warszawa, dnia 21 lipca 1950 r. Do Obywatela Marszałka Sejmu Ustawodawczego R. P. w miejscu.</u>
          <u xml:id="u-83.13" who="#WacławBarcikowski">Mam zaszczyt przesłać Obywatelowi Marszałkowi zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 21 lipca 1950 r. w sprawie zamknięcia zwyczajnej sesji wiosennej Sejmu Ustawodawczego, zwołanej w dniu 26 kwietnia 1950 r.</u>
          <u xml:id="u-83.14" who="#WacławBarcikowski">Prezes Rady Ministrów w/z (—) A. Zawadzki”.</u>
          <u xml:id="u-83.15" who="#WacławBarcikowski">„Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 21 lipca 1950 r. w sprawie zamknięcia zwyczajnej sesji wiosennej Sejmu Ustawodawczego, zwołanej w dniu 26 kwietnia 1950 r.</u>
          <u xml:id="u-83.16" who="#WacławBarcikowski">Na podstawie art. 7 ust. 1 i 3 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej — zamykam z dniem 21 lipca 1950 r. zwyczajną sesję wiosenną Sejmu Ustawodawczego, otwartą w dniu 26 kwietnia 1950 r.</u>
          <u xml:id="u-83.17" who="#WacławBarcikowski">Prezydent Rzeczypospolitej (—) Bolesław Bierut,</u>
          <u xml:id="u-83.18" who="#WacławBarcikowski">Prezes Rady Ministrów (—) Józef Cyrankiewicz”.</u>
          <u xml:id="u-83.19" who="#WacławBarcikowski">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-83.20" who="#komentarz">(Prezydent Rzeczypospolitej Ob. Bolesław Bierut opuszcza lożę, żegnany hucznymi oklaskami.)</u>
          <u xml:id="u-83.21" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 13 min. 55.)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>