text_structure.xml
34.1 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 14 października 1987 r. Komisja Spraw Samorządowych, obradująca pod przewodnictwem posła Stanisława Kani (PZPR), rozpatrzyła:</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">- informację Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli realizacji ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego oraz założenia oceny działalności samorządu załóg ze szczególnym uwzględnieniem realizacji ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">W posiedzeniu udział wzięli: podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy, Płac i Spraw Socjalnych Andrzej Paczos, dyrektor Centrum Studiów Samorządowych Kazimierz Mżyk oraz przedstawiciele Najwyższej izby Kontroli, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Ministerstwa Finansów, Urzędu Rady Ministrów oraz eksperci.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">W związku z przedstawieniem Sejmowi projektów ustaw związanych z programem realizacyjnym II etapu reformy gospodarczej, zmieniły się nieco zamierzenia co do planowanych terminów rozpatrzenia niektórych problemów, w tym także oceny działalności samorządu załóg. Ustalono, iż założenia programowe II etapu reformy będą rozpatrzone po referendum, które odbyć się ma, zgodnie z decyzją Sejmu, w końcu listopada, a więc również po tym terminie rozpatrzone będzie sprawozdanie naszej Komisji o stanie samorządu pracowniczego. Proponuję, abyśmy rozpatrzyli na dzisiejszym posiedzeniu przygotowane przez NIK sprawozdanie o Unikach kontroli realizacji niektórych postanowień ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego oraz przepisów o Samorządzie pracowniczym w zakładach spółdzielczych. Powinniśmy również zastanowić się nad przygotowanymi już tezami do sprawozdania dotyczącego oceny działalności samorządów. Ponieważ informacja NIK została wszystkim wcześniej doręczona proponuję zacząć od pytań związanych z tą informacją.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#PosełZbigniewPruszkowski">Jak mają się przedstawione materiały pokontrolne NIK do innych materiałów, które już analizowaliśmy? Czy w świetle obecnej oceny samorządu wiadomo w jakich dziedzinach nastąpiła poprawa, a gdzie występują nadal zagrożenia w działalności samorządowej?</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#PosełKrzysztofJałtuszewski">Z informacji wynika, że samorząd pracowniczy działa tylko w 27% zakładów spółdzielczych. Z czego to wynika?</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#PosełKrzysztofJałtuszewski">Zwraca się uwagi na dość liczne przypadki niewywiązywania się przez dyrektorów przedsiębiorstw z obowiązków wobec samorządu pracowniczego. Stwierdza się, że w stosunku do 16. kierowników jednostek państwowych wystąpiono o wyciągnięcie wniosków służbowych. Jakie to były wnioski i jaki odniosły skutek?</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#PosełKrzysztofJałtuszewski">Samorządy podejmują niekiedy uchwały wykraczające poza kompetencje wynikające z ustawy o samorządzie. Jakie są rozmiary tego zjawiska?</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#PosełZbigniewPruszkowski">Ozy stwierdzone m.in. w wyniku kontroli NIK mankamenty w działalności samorządowej w przedsiębiorstwach i zakładach pracy znajdują jakieś odzwierciedlenie w tematyce szkolenia działaczy samorządowych przygotowywanej przez Centrum Studiów Samorządowych?</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#PosełStanisławKania">Jakie są powody tak małego stosunkowo zainteresowania tworzeniem samorządu pracowniczego w zakładach spółdzielczych? Na terenie kraju działają 1332 zakłady spółdzielcze, w których istnieją możliwości prawne do powołania samorządu pracowniczego, a samorządy powołano tylko w 363. zakładach.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#PosełStanisławKania">Zastanawiająca i groźna jest informacja o tym, że dyrektorzy nie przedstawiają organom samorządowym sprawozdań z działalności przedsiębiorstwa. Stwierdzono, że w ponad 20% kontrolowanych przedsiębiorstw dyrektorzy w ogóle nie składali sprawozdań, a w około 25% przedstawiali materiały informacyjne organom samorządu z dużym opóźnieniem i bez uzasadnień i wniosków. Dlaczego tak się dzieje? To niewywiązywanie się dyrektorów z obowiązku przedstawiania samorządowi wymaganych sprawozdań i analiz jest wyrazem lekceważenia ustawy o samorządzie, a zarazem lekceważenia przez dyrektorów ich obowiązków.</u>
<u xml:id="u-5.2" who="#PosełStanisławKania">W połowie skontrolowanych przedsiębiorstw nastąpiło pogorszenie wykorzystania czasu pracy, m.in, na skutek nieusprawiedliwionej nieobecności oraz przestojów. Jakie są wzajemne relacje tych przyczyn i jak reagował na to samorząd?</u>
<u xml:id="u-5.3" who="#PosełStanisławKania">W 1986 r. w porównaniu z 1986 r. w co trzecim skontrolowanym przedsiębiorstwie miał miejsce wzrost reklamacji i strat spowodowanych złą jakością produkcji. Co można powiedzieć o przyczynach tego zjawiska? Wobec stwierdzonego spadku produkcji eksportowej zastanawia również, że tylko w co trzecim przedsiębiorstwie, którego część produkcji przeznaczana jest na eksport, rady pracownicze podejmowały problem zwiększenia produkcji eksportowej.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#PosełCzesławBaran">Zgodnie z naszymi postulatami w informacji NIK podjęto próbę ukazania wpływu samorządu pracowniczego na proces produkcji i efektywność gospodarowania. Niepokojące jest stwierdzenie, że w aż 80% skontrolowanych przedsiębiorstw rady pracownicze nie przejawiały większej inicjatywy w sprawach gospodarczych, pomimo występujących nieprawidłowości. Wynika z tego, że rady te są albo bardzo słabe, albo niedouczone. Czy podjęto próby analizy przyczyn takiej sytuacji od strony składu osobowego rad? Być może wynika to z nieprzygotowanie członków rad do rozpatrywania zagadnień ekonomicznych przedsiębiorstwa.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#DyrektorzespołuNIKKlemensRomanowski">Nasze kontrole dotyczyły tylko niektórych zagadnień działalności samorządu pracowniczego. NIK przeprowadza corocznie badania problematyki samorządowej. W pierwszym okresie działalności samorządu chodziło o zbadanie wykonywania przepisów ustawy i prawidłowości funkcjonowania samorządów pracowniczych. W latach 1985–1986 rozszerzono zakres tych badań i objęto kontrolą organy samorządu pracowniczego z punktu widzenia wzajemnych relacji w ramach działań organów przedsiębiorstwa w r. ub. odnotowano znaczny postęp w przestrzeganiu uprawnień organ ów samorządu. Ostatnia kontrola, której wyniki dzisiaj rozpatrujemy, dotyczyła zróżnicowanych problemów, Chodziło o stwierdzenie, czy i w jakim stopniu organy samorządu pracowniczego uczestniczą w rozwiązywaniu zakładowych problemów produkcyjnych i gospodarczych. Zwrócić trzeba uwagę na fakt, iż brak precyzyjnych kryteriów oceny działalności przedsiębiorstwa utrudnia również do pewnego stopnia ocenę pracy organów samorządu. Od strony formalnej notuje się duży postępy ale merytorycznie samorządy nie podejmują jeszcze zdecydowanych działań na rzecz egzekwowania wszystkich swoich uprawnień.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#DyrektorzespołuNIKKlemensRomanowski">Funkcjonowanie samorządów pracowniczych w zakładach Spółdzielczych nie było wcześniej badane. Zgodnie z prawem spółdzielczym sama spółdzielczość jest samorządna, ale w przeprowadzonych kontrolach chcieliśmy ustalić, jak czują się pracownicy spółdzielni jako współgospodarze zakładu. Rzeczywistość jest tu nieco inna niż w przedsiębiorstwach państwowych. Nie jest łatwo ustalić dlaczego nie ma zapotrzebowania na tworzenie organów samorządowych w spółdzielczości. Działa ona na podstawie prawa spółdzielczego i główną uwagę poświęca się funkcjonowaniu zarządów i rad nadzorczych. Samorząd pracowników zatrudnionych w zakładach spółdzielczych pozostaje jakby w cieniu.</u>
<u xml:id="u-7.2" who="#DyrektorzespołuNIKKlemensRomanowski">Pytano o konsekwencje wyciągane wobec dyrektorów, którzy nie wywiązują, się ze swych obowiązków wobec samorządu. Zwróciliśmy uwagę na te nieprawidłowości, ale nie stawialiśmy wniosków o odwołanie dyrektorów. Nie było naszym celem występowanie do organów samorządowych z negatywnymi ocenami pracy dyrektorów.</u>
<u xml:id="u-7.3" who="#DyrektorzespołuNIKKlemensRomanowski">Zwrócono uwagę na fakt, że w niektórych przedsiębiorstwach rady pracownicze nie zwoływały ogólnych zebrań załogi. Trzeba zastanowię się co robić, jeżeli rada nie zwołuje zebrania, jakie zastosować sankcje i wobec kogo. Odpowiedzialność dyrektorów i administracji za nieinformowanie samorządu o stanie przedsiębiorstwa jest oczywista. Wynika to przeważnie z niedoceniania funkcji samorządu i roli rad pracowniczych. Dyrektorzy przeważnie tłumaczą się, iż informują organy samorządu o działalności przedsiębiorstwa, ale w innej formie niż przewidziane jest to w ustawie o samorządzie. Zwracano, taż uwagę na to, że rady pracownicze nie domagały się takich sprawozdań.</u>
<u xml:id="u-7.4" who="#DyrektorzespołuNIKKlemensRomanowski">Nie można było ustalić jednoznacznie, czy powodem pogorszenia się wykorzystania czasu pracy były nieusprawiedliwione nieobecności, czy też przestoje. Wydaje się jednak, że głównym powodem są przestoje niezawinione przez pracowników, występujące na skutek wadliwej organizacji zaopatrzenia i kooperacji. Zauważono, iż organy kontroli zewnętrznej podejmujące działania w przedsiębiorstwach nie współpracują z komórkami kontroli wewnętrznej i organami samorządu pracowniczego. Tłumaczy się to na ogół chęcią nie ingerowania w działalność samorządową. Podobnie kontrole bankowe nie utrzymują żadnych kontaktów z organami samorządu przedsiębiorstwa.</u>
<u xml:id="u-7.5" who="#DyrektorzespołuNIKKlemensRomanowski">Ogólny wniosek z materiałów pokontrolnych wskazuje, że w wielu przedsiębiorstwach nie zrozumiano jeszcze w pełni roli, jaką powinien spełniać samorząd pracowniczy. Ciągle jeszcze za mało rad pracowniczych angażuje się w rozwiązywanie głównych problemów przedsiębiorstwa.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#PosełCzesławBurcon">Różne są opinie o działalności samorządów pracowniczych, W materiałach resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego stwierdza się np., iż samorządy pracownicze często wykraczają poza swoje kompetencje. Stawia się zarzut, że statuty samorządów mają wiele mankamentów zarówno formalnych, jak i merytorycznych. Stwierdza się, iż struktura samorządów jest często nadmiernie rozbudowana poza rzeczywiste potrzeby. Czy kontrola NIK może potwierdzić te spostrzeżenia?</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#PosełCzesławBurcon">Występują pewne kwestie dotyczące uprawnień organów przedsiębiorstwa w stosunku do działalności informacyjnej prowadzonej na terenie przedsiębiorstw. Wobec wynikłych kontrowersji na tym tle Sąd Najwyższy wydał orzeczenie, iż materiały przygotowane przez samorząd nie mogą być cenzurowane przez dyrektora, może, on jednak zakazać rozpowszechniania informacji rady pracowniczej.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#PosełWładysławKlimczak">Obowiązkiem dyrektora jest udzielanie informacji samorządowi. Dlaczego więc dyrektorzy nie wykonują tego obowiązku i dlaczego nie wyciąga się w stosunku do nich konsekwencji? Jest to przecież lekceważenie i samorządu i ustawy o samorządzie. Zachodzi jednak również pytanie, dlaczego rady pracownicze nie egzekwują swoich uprawnień. Organy samorządowe są młode, niedoświadczone i niedostatecznie zorientowane, ale dyrektor w każdym przypadku musi spełniać powinnością jakie zostały nań nałożone przepisami ustawy o samorządzie.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#PosełWładysławKlimczak">Trzeba zapytać, gdzie są zakładowe organizacje partyjne? Czyżby nie dotyczyły ich uchwały IX i X Zjazdu PZPR w sprawach samorządności pracowniczej? Te uchwały partyjne znalazły swój wyraz w programie realizacyjnym II etapu reformy gospodarczej. Rola samorząd ów ma znacznie wzrosnąć. Przypisuje się jeszcze większe niż dotychczas znaczenie działalności rad pracowniczych. Organizacje partyjne muszą realizować generalną zasadę umocnienie samorządności pracowniczej.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#DyrektorzespołuNIKKlemensRomanowski">Nie znam informacji pochodzących z resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego. Nie można jednak stawiać zarzutu, że samorządy wykraczają poza kompetencje ustalone dla nich w ustawię o samorządzie pracowniczym. Niedostatki i nieprawidłowości zdarzają się również w statutach samorządów, ale nie ma podstaw do niepokoju.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#DyrektorCentrumStudiówSamorządowychKazimierzMżyk">Centrum inspiruje działalność szkoleniową działaczy samorządowych. Z uwagi na ograniczone własne możliwości przyłączamy się do tych instytucji i zakładów, które takie szkolenie prowadzą albo zamierza ją prowadzić. Zakłady doskonalenia zakładowego prowadzą m.in, szkolenie w zakresie tematyki samorządowej, w tym także dla działaczy samorządowych Spółdzielczości. Problemy funkcjonowania samorządów w spółdzielczości zamierzamy potraktować szerzej w programowaniu działalności szkoleniowej.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#PosełAlfredWawrzyniak">Materiały pokontrolne NIK stanowią istotny przyczynek do dyskusji nad oceną roli i skuteczności działań samorządu pracowniczego. Przy tej ocenie trzeba mieć świadomość, że występują tu elementy polityki, socjologii i psychologii, wszystko to co ma wpływ na funkcjonowanie człowieka w procesie pracy. Trzeba rozumieć złożoność niektórych zjawisk.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#PosełAlfredWawrzyniak">Podstawą funkcjonowania samorządu są zapisy Konstytucji i ustawy oraz deklaracje polityczne w sprawie samorządności. Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że ciągle trwa dyskusja czy samorząd jest potrzebny i czy służy racjonalnemu i efektywnemu gospodarowaniu. Niektórzy twierdzą, że przyspieszenie rozwoju gospodarczego może się odbywać bez udziału samorządów. Są i tacy, którzy uważają, iż samorządność przeszkadza efektywnemu kierowaniu przedsiębiorstwem. stąd się biorą zachowania niektórych dyrektorów; przyczyn takich postaw trzeba szukać także w sferze psychologicznej.</u>
<u xml:id="u-12.2" who="#PosełAlfredWawrzyniak">Nasz system ekonomiczno-finansowy, nastawiony na korzyści indywidualne, a nie na korzyści przedsiębiorstw, oddziałuje również na funkcjonowanie przedsiębiorstw. Obecnie, w ramach II etapu reformy, warunki ekonomiczno-finansowe powinny wymusić przede wszystkim lepszą i efektywniejszą pracę, a także zwiększyć zainteresowanie załóg efektywnością działań produkcyjnych przedsiębiorstw. Musi panować przekonanie, że im lepsze efekty uzyskuje przedsiębiorstwo tym większy udział mają w nich członkowie załóg.</u>
<u xml:id="u-12.3" who="#PosełAlfredWawrzyniak">Nadal brakuje efektywności działania samorządu w dziedzinie poprawy jakości, lepszego wykorzystania czasu pracy, rozwijania z produkcji eksportowej. Jest to także argument dla przeciwników samorządności, że nie spełnia ona w sposób należyty swojej roli w sferze gospodarczej. Trzeba jednak umieć odróżni przyczyny od skutków. Uzyskiwanie informacji o działalności przedsiębiorstwa jest jednym z ważniejszych uprawnień samorządu. Jest to jeden z warunków rzeczywistego uczestniczenia załóg w rozwiązywaniu spraw swoich przedsiębiorstw.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#PosełZbigniewPruszkowski">Po raz pierwszy omawiamy działalność organów samorządu pracowniczego w sferze ekonomiczno-produkcyjnej. Do niedawna zajmowaliśmy się badaniem wykorzystywania przez samorządy ich funkcji opiniujących i stanowiących. Teraz podejmujemy kwestię działalności samorządowej na rzecz poprawiania sytuacji ekonomiczno-produkcyjnej zakładu.</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#PosełZbigniewPruszkowski">Pomimo, że od przyjęcia deklaracji politycznych i decyzji ustawodawczych, w których udzielono poparcia sprawie samorządności upłynęło wiele czasu, stan ukazany w informacji NIK nie jest zadowalający. Najbardziej zastanawia niewypełnianie przez dyrektorów obowiązków wobec samorządu. Zapewne różne są tego przyczyny i nie zawsze tylko dyrektor jest za to odpowiedzialny. Wydaje się, iż duże znaczenie ma również skład organów samorządowych i umiejętność oceny różnych zagadnień przez ich członków. Działacz samorządowy powinien mieć podstawowe wiadomości zarówno z ekonomiki i polityki, jak też psychologii i socjologii. Taki powinien być przyszłościowy model doskonałego działacza samorządowego. Na razie są oni tacy, jacy są. Mają swoje słabości i niewielką jeszcze wiedzę. Dlatego też surowiej należy oceniać postępowanie niektórych dyrektorów. Dyrektor powinien być oceniany także z punktu widzenia tego, czy rada pracownicza działa u niego prawidłowo i aktywnie. Mimo sprzyjających warunków dla rozwijania samorządności pracowniczej funkcjonuje wiele opinii niezbyt przychylnych idei samorządności. Są i tacy, którzy uważają, że często o tym czy samorząd działa zgodnie, czy też niezgodnie z ustawą, decyduje postawa dyrektora. Samorząd musi być dobrze zorientowany we wszystkim co dzieje się w przedsiębiorstwie, a jego członkowie muszą reprezentować pewien poziom wiedzy ekonomicznej i socjologicznej. Dotyczy to zwłaszcza członków rad pracowniczych. Jedno jest pewne: prawidłowa działalność samorządu zmusza administrację zakładową do efektywniejszej pracy. Należy podjąć szerokie działania inspirujące, aby w II etapie reformy gospodarczej samorząd angażował się we wszystkie problemy ekonomiczno-produkcyjne i społeczno-socjalne zakładu. Materiał NIK powinien zdopingować działalność szkoleniową, a także zostać wykorzystany w publikacjach zamieszczanych w „Tygodniku Robotniczym”.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#PosełFranciszekDąbal">Interesująca informacja NIK prezentuje wiele różnych zjawisk, w tym i nieprawidłowości. Nie ma w tym nic dziwnego. Samorząd pracowniczy jest instytucją nową, kształtującą się dopiero i umacniać się będzie w długotrwałym procesie. Chcemy, żeby proces ten przebiegał prawidłowo i zamierzamy sprzyjać rozwojowi samorządności. Niepokojące jest oczywiście to, że w co 10. przedsiębiorstwie poddanym kontroli obserwuje się naruszanie przepisów prawnych dotyczących działalności samorządowej. Nie wykształciła się jeszcze właściwa tor ma działalności samorządowej w przedsiębiorstwach wielozakładowych. W 80% kontrolowanych przedsiębiorstw rady pracownicze nie przejawiają jeszcze dość aktywności w sprawach gospodarczych. Jest to bardzo, niepokojące wobec założeń II etapu reformy. Należałoby pogłębić analizy pokontrolne, tak żeby poznać nie tylko skutki, ale i przyczyny.</u>
<u xml:id="u-14.1" who="#PosełFranciszekDąbal">Więcej uwagi trzeba poświęcić upowszechnianiu dobrych doświadczeń rad pracowniczych, aby operując pozytywnymi przykładami trafiać do wyobraźni i przekonania ludzi. Trzeba wyeliminować wszelkie nieprawidłowości w informowaniu załóg pracowniczych i ich samorządu o stanie i funkcjonowaniu przedsiębiorstw. Trzeba mieć na względzie to, że system szkolenia to nie tylko kursy organizowane poza zakładem, ale także pewne formy doskonalenia w ramach wzajemnej i powszechnej edukacji pracowników. Trzeba pogłębiać i rozszerzać tę działalność w zakładach pracy.</u>
<u xml:id="u-14.2" who="#PosełFranciszekDąbal">Zadbać trzeba o to, aby wszystkie organy kontrolne współpracowały z organami samorządu pracowniczego. O każdej kontroli, którą przeprowadza się w zakładzie musi być informowany samorząd, a wyniki kontroli powinny być obowiązkowo referowane radom pracowniczym. Przeprowadzane kontrole mogą być skuteczną formą doskonalenia pracy samorządu. Popieram wnioski NIK wynikające z przeprowadzonych kontroli. Należy wykorzystać informacje o zjawiskach pozytywnych i dobre doświadczenia w działalności popularyzującej pracę samorządów.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#PrzedstawicielWydziałuPolitykiEkonomicznejiSpołecznejKCPZPRWiesławŻółtkowski">Nieprawidłowości w działaniach samorządów występują częściej w małych przedsiębiorstwach i wśród mniej aktywnych załóg. W spółdzielczości inaczej nieco kształtują się formy działalności samorządu pracowniczego. Występuje tam częściej niechęć do udziału w zarządzaniu i niewiara w możliwości działań samorządowych.</u>
<u xml:id="u-15.1" who="#PrzedstawicielWydziałuPolitykiEkonomicznejiSpołecznejKCPZPRWiesławŻółtkowski">Podniesiono problem odpowiedzialności dyrektorów za funkcjonowania samorządów. Jest to problem szerszy i wymaga szczegółowych analiz. Uważa się potocznie, iż najważniejsza jest odpowiedzialność ekonomiczna dyrektora, zaś jego odpowiedzialność za przestrzeganie przepisów w stosunku do samorządu jest mniej istotna. Część kadry dyrektorskiej traktuje problem samorządności pracowniczej jako ciekawą koncepcję, ale nie obowiązującą w całości w przedsiębiorstwie. Badania przeprowadzone w Krakowie wykazały, że w 1/4 przedsiębiorstw rady pracownicze nie opiniowały planów przedsiębiorstw, albo też dokonywały tego tylko formalnie i z dużym opóźnieniem. Wiele spraw rozstrzyga nadal samodzielnie dyrektor przedsiębiorstwa. Wynika to niekiedy z małych wymagań i małej aktywności rad pracowniczych. Do rzadkości należą przypadki, by dyrektor zmusił radę pracowniczą do zwołania zebrania ogólnego dla zaakceptowania przegotowanego przez dyrekcję podziału premii.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#PosełCzesławBaran">Materiał NIK ukazuje zarówno sukcesy, jak i niepowodzenia działalności samorządowej. Stwierdzone mankamenty występują raczej w przedsiębiorstwach słabych, tam, gdzie również dyrektor jest słaby i tam gdzie reda pracownicza złożona jest z ludzi przypadkowych. Przepisy są wówczas czyściej nieprzestrzegane, brakuje też wzajemnego poszanowania. Konsekwentna polityka ekonomiczna prowadzona w ramach II etapu reformy z gospodarczej polegać powinna również na przestrzeganiu praw samorządów pracowniczych. Nie można tolerować żadnych odstępstw od przepisów ustawy o samorządzie.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#PosełWładysławKlimczak">Banki z reguły nie kontaktują się z organami samorządu i nie przekazują informacji o wynikach swoich kontroli w przedsiębiorstwie. Taka praktyka nie może być kontynuowana w II etapie reformy, kiedy wzrasta rola banku, a także samorządów pracowniczych.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#PosełAlfredWawrzyniak">Mechanizmy ekonomiczne w sposób naturalny powinny uporządkować wzajemne relacja dyrektora i samorządu pracowniczego, rady pracowniczej i załogi. Jednak również organy założycielskie nie powinny rezygnować ze swoich funkcji nadzorczych. Konieczne jest rozszerzenie i pogłębienia pracy szkoleniowej, aby doprowadzić do lepszego przygotowania ogólnego; i pogłębienia znajomości ekonomii wśród działaczy samorządów. Od Centrum Studiów Samorządowych oczekuje się szkolenia i inspirowania nie tylko działaczy samorządowych, ale także członków terenowych komisji ds. samorządu. Do pogłębienia i popularyzacji wiedzy o samorządzie może przyczynić się walnie vademecum działaczy samorządowego, które powinno stanowić kompendium wiadomości o samorządzie i jego funkcjach.</u>
</div>
<div xml:id="div-19">
<u xml:id="u-19.0" who="#EkspertKomisjiTadeuszJaworski">Badania kontrolne, działalności samorządowej są coraz bardziej wnikliwe i pożyteczne. Inspektorzy NIK są dobrze przygotowani do przeprowadzania takich badań.</u>
<u xml:id="u-19.1" who="#EkspertKomisjiTadeuszJaworski">Mimo, że niewielka liczba zakładów byłe objęta kontrolą to spostrzeżenia i sygnały wynikające z tej kontroli są ważne. Stwierdzony stan rzeczy powinien być poddany analizie także przez zainteresowane jednostki naukowe i socjologiczne. Wszystko, co podejmuje się również w sferze badań i kontroli powinno pomóc ożywieniu działalności samorządowej.</u>
<u xml:id="u-19.2" who="#EkspertKomisjiTadeuszJaworski">Wspomniany dziś materiał Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego ma charakter raczej jednostronny i nie jest poparty analizą danych o działalności organów samorządowych. Niektórzy działacze gospodarczy, w tym również i dyrektorzy, wyrażają niekiedy nazbyt krytyczne opinie o samorządzie pracowniczym. Samorząd bywa traktowany jak „niechciane dziecko”. Nie można traktować samorządu jako dolegliwości, ale jako instrument doskonalenia działalności gospodarczej.</u>
</div>
<div xml:id="div-20">
<u xml:id="u-20.0" who="#PosełStanisławKania">Podejmujemy dyskusję nad sformułowaniem całościowej oceny samorządu pracowniczego, warunków jego działania, przestrzegania przepisów ustawy. Zebraliśmy już wiele wniosków i uwag zarówno krytycznych, jak i pozytywnych. Sprawozdanie NIK z kontroli funkcjonowania samorządu jest rzetelne, poparte faktami i przykładami. Liczba zakładów poddanych kontroli nie jest zbyt wielka, ale spostrzeżenia są wiarygodne i dostateczne dla wyciągnięcia wniosków. Można oczywiście przebadać większą liczbę przedsiębiorstw i zebrać więcej spostrzeżeń. Jednak nie to jest najważniejsze, czy uwagi krytyczne stwierdzone na podstawie tej reprezentacji odnoszą się do działalności wszystkich samorządów, lecz to, jakie środki trzeba podjąć, aby usuwać stwierdzone nieprawidłowości.</u>
<u xml:id="u-20.1" who="#PosełStanisławKania">Wcześniejsze badania NIK dotyczyły funkcjonowania uprawnień samorządowych. Obecnie interesuje nas samorząd jako inicjator, i równoprawny uczestnik rozwiązywania podstawowych zagadnień gospodarczych. Dlatego trzeba teraz stosować ostrzejsze kryteria oceny działalności samorządów. Musimy pozostawać nadal Wrażliwi na konflikty, jakie powstają na styku organów samorządowych i dyrektorów. Nie wy stępuje już w masowej skali problem wykorzystywania samorządów do inicjowania działalności politycznej. Obecnie samorząd jest instytucją socjalistyczną, chociaż gdzieniegdzie jest jeszcze nadzieją przeciwników socjalizmu.</u>
<u xml:id="u-20.2" who="#PosełStanisławKania">Samorząd nie cieszy się jeszcze powszechnym poparciem załóg, występują objawy niechęci, a częściej obojętności. Nie ma jednak takiej instytucji w zakładzie, która zyskałaby sobie taki autorytet i takie poparcie, jak samorząd pracowniczy.</u>
<u xml:id="u-20.3" who="#PosełStanisławKania">Kontrola NIK przyniosła surowy obraz inicjatyw samorządowych w sprawach gospodarczych. Wynika to z wielu danych pokontrolnych. Musimy skupić naszą uwagę na tych ujawnionych słabościach, znaleźć ich przyczyny.</u>
<u xml:id="u-20.4" who="#PosełStanisławKania">Poszukując odpowiedzi na to pytanie można mówić też inaczej: że samorząd jest młodym ruchem, że szuka dopiero form działania. Ale aż w połowie przedsiębiorstw dyrektorzy nie wywiązywali się z obowiązku przedstawiania samorządom informacji, analiz, zamierzeń itp. Bardzo mało mówi się i pisze o dobrych doświadczeniach samorządu. Szkolenie działaczy samorządowych ciągle szwankuje. Powołanie Centrum Studiów Samorządowych nie przyniosło jeszcze w tej dziedzinie zasadniczego przełomu. To też jest jedna, z przyczyn. Można do tego dodać przedsięwzięcia, które wywołały poczucie zagrożenia wśród działaczy samorządowych. Przyniosło to wielkie szkody, odwracało bowiem uwagę samorządów od zasadniczych spraw, którym powinny się poświęcać. Byłoby dobrze, aby o tych sprawach więcej mówiono w środkach masowego przekazu. Dzisiejsze materiały NIK mogą zostać wykorzystane także w tym celu.</u>
<u xml:id="u-20.5" who="#PosełStanisławKania">Stosunki w relacji dyrektor - samorząd wciąż się docierają. Samorząd pracowniczy jest nową instytucją, ale i sytuacja, a więc zależności i uprawnienia dyrektorów są także nowe. Istota sprawy polega więc na tym, że musi być umocnione przekonanie, że nie ma w Polsce powrotu do dawnych rozwiązań, że socjalistyczna odmowa jest nie można mówić o istocie zmian, które się obecnie wprowadza w gospodarce i o tym co z nich wynika. Bezsporny jest wzrost pozycji dyrektorów, ale na gruncie wzrostu niekwestionowanym przedsiębiorstw przez działaczy samorządu, a więc na gruncie samodzielności. Na tym samym tle będzie też wzrastać rola samorządu. Wszystko co się zmienia teraz w przedsiębiorstwie określa sytuację jego załogi. System zacznie działać teraz coraz bardziej racjonalnie, ale i bezwzględnie. Wszystkie decyzje dotyczące istotnych elementów działalności przedsiębiorstwa muszą być więc kształtowane z uwzględnieniem opinii załogi. Inaczej trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Z tego więc punktu widzenia trzeba patrzeć na stosunek dyrektora do samorządu. I z tego punktu widzenia można, oceniać źle samorząd, który w niedostatecznym stopniu budzi współpracowników postawy gospodarza zakładu. Samorząd to nie tylko rada pracownicza, to cała załoga wyposażona w prawo współzarządzania. Nie wolno o tym zapominać.</u>
<u xml:id="u-20.6" who="#PosełStanisławKania">Nową sytuacja tworzy się i w tym sensie, że coraz słabszym adresatem naszych postulatów staje się dziś organ założycielski. Trzeba będzie więc inaczej formułować nasze wnioski, by nie trafiały one w pustkę. W tej sytuacji jeszcze większego znaczenia nabiera współdziałanie z radami narodowymi. Rady narodowe powinny chronić działanie samorządu. Z tego względu popieram zawartą w programie realizacyjnym II etapu reformy propozycję tworzenia izb gospodarczych.</u>
<u xml:id="u-20.7" who="#PosełStanisławKania">Wydaje się tęż, że powinniśmy pogłębić współdziałanie organów kontroli z samorządem. Powstaje pytanie, jak różną instytucje i organy centralne zajmujące się kontrolą zareagowały na uchwałę Sejmu w tej sprawie. Proponuję, aby powołać zespół pod przewodnictwem posła Z. Pruszkowskiego, który zajmie się tym problemem.</u>
<u xml:id="u-20.8" who="#PosełStanisławKania">Bardzo ważny problem to samorząd pracowniczy w spółdzielczości. Pewnie każdy z nas mógłby przedstawić wiele przemyśleń, dlaczego w tej dziedzinie jest tak źle. Mamy tu bowiem do czynienia z elementami lekceważenia prawa.załóg do samorządu pracowniczego. A przecież jest ono niezbywalne. Jedynie w 27% zakładów spółdzielczych samorząd jest obecny. Ale i w tych jednostkach jest on znacznie słabszy niż w przedsiębiorstwach państwowych. Dzieje się tak dlatego, że nie ma zainteresowania samorządem ze strony organów samorządu spółdzielczego, które przecież powinny traktować go jako sojusznika. Nie wydaje się, żeby samorządność spółdzielcza była aż tak rozwinięta, żeby nie było miejsca dla samorządu, pracowniczego. Prawo mówi np., że zakładowy komitet pracowniczy opiniuje kandydatów na stanowisko kierownika zakładu spółdzielczego i kandydatura ta nie może być zatwierdzona bez jego zgody. Nie są to więc kompetencje pozorne. Samorząd pracowniczy nie zawłaszcza przy tym żadnego z uprawnień samorządu spółdzielczego. Nie jest to więc konkurent, a ważny sojusznik.</u>
<u xml:id="u-20.9" who="#PosełStanisławKania">Warto więc zastanowić nad długością kadencji rad pracowniczych; czy ma to być kadencja 4-letnia, czy też kadencja płynna.</u>
<u xml:id="u-20.10" who="#PosełStanisławKania">W sytuacji powiększającej się samodzielności przedsiębiorstw, gdy centrum pozbawione jest prawa ingerencji w sprawy przedsiębiorstwa trzeba mam kompetentnych dyrektorów i mocnego samorządu, Powinniśmy się więc przymierzyć do takich zmian w ustawie o samorządzie, które rolę samorządu umocnią. Nawiasem mówiąc, niedobrze się stało, że „Tygodnik Robotniczy” opublikował cały materiał Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie statutów. Mieliśmy przecież do tego materiału wiele zastrzeżeń.</u>
<u xml:id="u-20.11" who="#PosełStanisławKania">Należałoby się zastanowić, jak metodą prowadzenia kontroli ulepszyć przez Najwyższą Izbę Kontroli w sprawie samorządu. Warto pomyśleć o takiej organizacji, która pozwoli na pobudzanie aktywności i zgłaszanie opinii przez działaczy samorządowych. A może przez środki masowej informacji uprzedzić o kontroli i zwrócić się o opinie. Mam pewne szczegółowe propozycje w tej sprawie.</u>
<u xml:id="u-20.12" who="#PosełStanisławKania">Nie ustosunkowuje się do poszczególnych głosów w dyskusji. Wszystkie zostały zapisane i traktujemy je jako przyczynek do oceny samorządu załóg oraz realizacji ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstw państwowych.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>