text_structure.xml 83.6 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 20 czerwca 1986 r. Komisja Przemysłu, obradująca pod przewodnictwem poseł Barbary Polańskiej (PZPR), rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">- sprawozdania rządu z wykonania budżetu państwa w 1985 r. i NPSG na lata 1983-1985 wraz z uwagami NIK w częściach dotyczących resortów: hutnictwa i przemysłu maszynowego oraz przemysłu chemicznego i lekkiego;</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">- uwagi i wnioski dla Komisji Sianu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, wynikające z analizy dokumentów rządowych;</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">- sprawozdania zespołów: Przemysłu Ciężkiego, Maszynowego i Hutnictwa, Przemysłu Chemicznego oraz Przemysłu Lekkiego NIK z działalności w 1985 r.;</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">- projekt opinii nr 6 do prezesa Rady Ministrów w sprawie produkcji oraz dostaw wyrobów trwałego użytku na potrzeby rynku wewnętrznego;</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">- sprawy bieżące.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Uwagi NIK dotyczące sprawozdań rządu z wykonania budżetu państwa w 1985 r. i NPSG na lata 1983-1985 w części dotyczącej resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego przedstawił dyrektor Zespołu Przemysłu Ciężkiego, Maszynowego i Hutnictwa NIK - Stanisław Grodzki: Mimo licznych niekorzystnych uwarunkowań, przedsiębiorstwa skupione w resorcie hutnictwa i przemysłu maszynowego uzyskały w latach 1983-1985 na ogół korzystne wyniki gospodarcze. Wartość produkcji sprzedanej wzrosła o 18,3% - w warunkach porównywalnych - w stosunku do 1982 r. Zadania planu 3-letniego w zakresie przyrostu produkcji zostały przekroczone w przemyśle elektromaszynowym, natomiast niedobór wystąpił w hutnictwie żelaza. Przyrost produkcji uzyskano głównie poprzez wzrost wydajności pracy, gdyż zatrudnienie uległo zmniejszeniu o 56,8 tys. osób, tj. 4,5%. Wzrostowi wydajności pracy w wielu przedsiębiorstwach towarzyszyło znacznie wyższe jego opłacanie, gdyż nie zdołano powiązać we właściwy sposób systemu wynagradzania za pracę z jej wynikami. Wzrost średnich płac w skali resortu o 20% w 1985 r. wyprzedzał tempo wzrostu produkcji (3,2%) i wydajności pracy (4,7%). W znacznym zakresie nie zrealizowano zadań ilościowych - dotyczyło to ok. 50% grup wyroków o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. W podobnym stopniu realizowano produkcję wyrobów objętych systemem zamówień rządowych. Niepełnej realizacji zadań towarzyszyło niewykorzystywanie możliwości produkcyjnych. Główną barierą ograniczającą produkcję były dotkliwe braki w dostawach różnorodnych materiałów, surowców, elementów i podzespołów, co było następstwem rozregulowania systemu powiązań kooperacyjnych. Resort nie wywiązywał się z dostaw na rzecz programów operacyjnych: publicznego transportu kolejowego i drogowego oraz zaopatrzenia w sprzęt medyczny. Nie uzyskano znaczącej poprawy w zakresie produkcji odlewów, a także zmiany struktury produkcji w przemyśle obrabiarkowym.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Uzyskano istotną poprawę zaopatrzenia rolnictwa w sprzęt agrotechniczny i części zamienne. Nastąpiło zrównoważenie popytu z podażą w przypadku 40% maszyn i urządzeń. Pomyślnie rozwiązano kwestie zaopatrzenia rolnictwa w akumulatory i lemiesze do pługów ciągnikowych oraz złagodzono niedobory prostego sprzętu rolniczego. Nadal jednak produkcja wielu maszyn i urządzeń nie pokrywała potrzeb rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Następował powolny, ale systematyczny wzrost podaży wyrobów powszechnego użytku, niemniej jednak w wielu grupach asortymentowych dostawy nie osiągnęły pożądanego poziomu. Nie uzyskano zadowalającej poprawy zaopatrzenia w części zamienne do wyrobów będących w użytkowaniu.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Nie przyniosły istotnych rezultatów działania w zakresie restrukturyzacji przemysłu dla rozwoju eksportu. Udział eksportu w ogólnej sprzedaży zmniejszył się z 19,9% w 1983 r. do 19,4% w 1985 r. Dominowały dostawy do krajów I obszaru płatniczego. W całym 3-leciu nie udało się zahamować spadku eksportu do krajów II obszaru płatniczego. Zadecydowało o tym przede wszystkim wygaśnięcie porozumień kooperacyjnych z przemysłem krajów wysokorozwiniętych, narastanie opóźnienia technologicznego, a także niska jakość maszyn i urządzeń. Eksport o niekorzystnym wskaźniku opłacalności stanowił w ub.r. ok. 38%. Trwałą tendencją w całym 3-leciu było utrzymywanie się wysokiej zależności produkcji od importu zaopatrzeniowego.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Jakość wyrobów, pomimo podejmowania wielu działań systemowych, organizacyjnych i dyscyplinujących, nadal uznać należy za niezadowalającą. Sprzedaż wyrobów oznaczonych znakami jakości stanowiła 6,1% wartości sprzedaży ogółem. Tę niekorzystną sytuację potwierdzały również wyniki odbiorów zewnętrznych. Istotną przyczyną było dopuszczanie w wielu przypadkach surowców i materiałów o nieodpowiedniej jakości. Występowało też nieprzestrzeganie wymogów technologicznych, zła organizacja pracy, a także niedbalstwo. Niedostateczne było powiązanie systemu wynagrodzeń z jakością produkcji.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Zaniepokojenie budzi brak dostatecznych rezultatów w zakresie rozwoju techniki. Niedostateczna była efektywność działań zaplecza naukowo-badawczego. Nie uległy zmianie występujące od kilku lat niekorzystne tendencje powiększania się luki technologicznej w stosunku do przemysłu światowego. Sprawa postępu technicznego, w tym poprawy efektywności działania jednostek zaplecza naukowo-badawczego, nie znalazła dotychczas właściwych rozwiązań w aktualnych warunkach gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Nie uległa poprawie sprawność inwestowania. Wzrasta zaangażowanie środków w niezakończonym budownictwie inwestycyjnym. Nie oddano do eksploatacji zakładów metalurgicznych w Lublinie, wskutek czego nie uzyskano produkcji znacznej ilości odlewów żeliwnych dla przemysłu ciągnikowego. Nie wykorzystano planowanych nakładów w realizacji zadań Zrzeszenia Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”. Występowały również trudności w objętych zamówieniami rządowymi inwestycjach WSK - PZL w Poznaniu, WSM w Krotoszynie oraz ZM „Ursus” we Włocławku i w Gorzowie Wlkp.</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">W 1985 r. wartość kosztorysowa zadań inwestycyjnych przekazanych do eksploatacji stanowiła 54,3% założeń planu. Przeszło 70% obiektów osiągało projektowaną zdolność produkcyjną z opóźnieniami.</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Jednostki resortu uzyskały w ub.r. lepsze wyniki finansowe niż w roku poprzednim. Jednakże zysk do dyspozycji przedsiębiorstw wzrósł w stopniu mniejszym od wzrostu zysku ogółem. Dochody budżetowe wyniosły 496,7 mld zł, co stanowi 98,6% planu. Wydatki - 59,4 mld zł, co stanowi 96% planu; były jednak o 22% wyższe niż przed rokiem. Niepokój budzi to, że 20% przedsiębiorstw zgrupowanych w resorcie zagrożonych było na koniec 1985 r. utratą zdolności kredytowej. Podstawowymi przyczynami było kształtowanie płac w oderwaniu od efektów produkcyjnych, brak poprawy efektywności gospodarowania, postępu technicznego i jakości wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Wyniki uzyskane w latach 1983-1985 świadczą o stopniowym umacnianiu się korzystnych tendencji produkcyjnych w warunkach nowego systemu ekonomicznego. Nadal jednak brak było dostatecznej poprawy w zakresie realizacji zadań asortymentowych, jakości wyrobów i efektywności działań na rzecz unowocześnienia produkcji i rozwoju eksportu. Nie osiągnięto też zadowalających wyników w zakresie ścisłego powiązania płac z wynikami pracy, wykorzystania aparatu wytwórczego, poprawy warunków bhp, realizacji inwestycji oraz zmniejszenia zaangażowania środków w niezakończonym budownictwie inwestycyjnym.</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">W uwagach NIK przedstawione zostały wnioski kierunkowe. Niezbędne jest, zwłaszcza dalsze doskonalenie struktur i metod zarządzania oraz skuteczniejsze wykorzystywanie instrumentów ekonomiczno-finansowych w celu ukierunkowania działalności, przedsiębiorstw na osiąganie założonych w planach centralnych celów społeczno-gospodarczych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">W 1985 r. przemysł lekki znacznie lepiej wykonywał swoje zadania ilościowe i asortymentowe niż w latach poprzednich. Znalazło to m.in. odzwierciedlenie w uzyskaniu ponad 11% nadwyżki wartości produkcji sprzedanej w porównaniu z zadaniami CPR. Dowodem znacznego złagodzenia poprzednich niedoborów artykułów odzieżowych, obuwniczych i dziewiarskich, czy tkanin oraz całkowitego nieraz zrównoważenia podaży i popytu jest wzrost zapasów towarów w handlu, dokonywanie licznych przecen odzieży i obuwia oraz wyłączenie od lipca ub.r. niektórych wyrobów spod centralnego sterowania.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Trzeba podkreślić, że podstawową przyczyną niepełnego wykonania zadań 3-letnich w produkcji przędz było nieuzyskanie niezbędnych zdolności wytwórczych na skutek niezadowalających rezultatów modernizacji przemysłu lekkiego, nakreślonych w decyzji nr 7 Prezydium Rządu z 1983 r.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Mimo znacznej poprawy pod względem ilościowym zaopatrzenia rynku w wyroby przemysłu lekkiego dokuczliwym problemem pozostała niezadowalająca jakość wyrobów. Prowadzi to do rażącego marnotrawstwa pełnowartościowych surowców i półfabrykatów oraz robocizny i energii, zużywanych na wytwarzanie wyrobów całkowicie bezużytecznych lub wymagających pracochłonnych napraw, a także wyrobów nieodpowiadających podstawowym upodobaniom konsumentów. Warto chyba powtórzyć informację GUS, że w 1985 r. uznane reklamacje jakości w 10 resortach przemysłowych dotyczyły wyrobów o łącznej wartości ponad 119 mld zł, z czego na przemysł lekki i chemiczny, przypadło prawie 7 mld zł. Indywidualni nabywcy towarów zgłosili więcej reklamacji co do jakości w 1985 r. niż w roku poprzednim: o 39% w sprawie obuwia, o 29% w sprawie odzieży i o prawie 21% w sprawie wyrobów dziewiarskich. Stopień wadliwości tych grup wyrobów, ujawniony przez kontrole PIH oraz Polskiego Komitetu Normalizacji, Mar i Jakości, oscylował w granicach 30–40%. Na tle tak niestarannego wykonawstwa wyrobów nieco drugorzędny charakter ma uzyskiwanie uprawnień do, oznaczania wyrobów znakami jakości. Jest ono bez wątpienia istotne przy określaniu poziomu nowoczesności wyrobów w porównaniu z poziome światowym (znak „Q”) i krajowym („1”), ale samo uzyskanie tych znaków nie zastępuje, niestety, solidności wykonania. Zastanawiające jest, że wyniki kontroli przedwysyłkowej wskazywały na poprawę jakości towarów eksportowych (w tym obuwia, tkanin, wyrobów dziewiarskich i bielizny osobistej), a jednak odbiorcy zagraniczni - już po tych kontrolach - zwrócili jako nieodpowiadające warunkom kontraktów: ponad 41 tys. par obuwia, prawie 33 km tkanin i dzianin oraz kilka tysięcy ubrań, płaszczy i wyrobów dziewiarskich. Niezbyt dobrze świadczy to o wnikliwości kontroli przedwysyłkowej oraz o wytwórcach.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Z zagadnieniem jakości Wiąże się nierozerwalnie efektywność wykorzystania surowców, w której - według założeń NPSG na lata 1983–1985 - miał nastąpić zasadniczy postęp. Ma to decydujące znaczenie dla wyników ekonomicznych w przemyśle lekkim. Znaczna bowiem część surowców włókienniczych pochodzi z zakupów importowych objętych centralnym finansowaniem (wśród 12 pozycji główne stanowią: bawełna, włókna chemiczne, wełna i tkaniny bawełniane surowe). W 1985 r. wydatki na import surowców i tkanin z II obszaru płatniczego przekroczyły 300 mln dolarów, a wartość surowców z I obszaru wyniosła ok. 15 mld zł. Przy ograniczonych możliwościach pozyskiwania surowców do podstawowych nieprawidłowości w skontrolowanych przedsiębiorstwach włókienniczych trzeba zaliczyć przede wszystkim nieracjonalne zużywanie surowców na wytwarzanie wadliwych wyrobów, niezaspokajających ani ułamka potrzeb społecznych. Do nieprawidłowości należą także przekraczanie normatywnych ilości odpadów w poszczególnych fazach produkcji, nienależyte segregowanie i przewlekłe zagospodarowywanie odpadów, nietroszczenie się o surowce i wyroby w trakcie ich składowania i przewozów. Podczas różnych kontroli spraw surowcowych - we wszystkich przedsiębiorstwach stwierdzono niepełną realizację, a w wielu nawet nieznajomość zadań określonych przed dwoma laty w dwóch zarządzeniach ministra gospodarki materiałowej, a mianowicie: nr 23 - o normowaniu zużycia surowców i nr 26 - o normatywach zapasów.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Trzeba wskazać na przewlekłe opracowywanie techniczno-branżowych normatywów naddatków i odpadów technologicznych oraz jednostkowych normatywów zużycia surowców i materiałów, co jest zadaniem resortowych i branżowych placówek naukowo-badawczych. W jednostkach naukowobadawczych branży wełnianej zaawansowanie opracowania normatywów wymaganych zarządzeniem nr 23/83 ministra gospodarki materiałowej nie rokuje ukończenia tych prac nawet do końca 1986 r., tj. po 3 latach od wydania zarządzenia. Jednocześnie w COBR Przemysłu Wełnianego wskaźnik efektywności, wyrażający relację efektów do nakładów, wynosił w 1985 r. 0,26. Opóźnione również są efekty zamierzeń modernizacyjnych według wspomnianej decyzji nr 7/83 Prezydium Rządu, o której można bez przesady powiedzieć, że ma decydujące znaczenie dla dalszego rozwoju przemysłu lekkiego. Decyzja ta stwarzała szansę zrekonstruowania w ciągu 4 lat najsłabszych ogniw przemysłów włókienniczego i skórzanego, ale pod warunkiem zapewnienia środków realizacyjnych w kolejnych planach rocznych w latach 1983–1986. Nie dające się przewidzieć w chwili podejmowania tej decyzji trudności gospodarcze spowodowały opóźnienia w jej realizacji o 2–3 lata. M.in. dostarczono mniej maszyn włókienniczych krajowych oraz nie zapewniono wystarczających środków dewizowych na import maszyn, a także kredytów i ulg budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">W ub.r. na analogicznym posiedzeniu komisji informowałem, że nawet dopłaty eksportowe wypłacane z budżetu nie stanowiły dla przemysłu lekkiego wystarczającej zachęty do rozwijania eksportu wyrobów, i że brakowało pogłębionej analizy zasadności stosowania tych dopłat. Spowodowało to brak zainteresowania przedsiębiorstw działaniami zwiększającymi opłacalność eksportu. W wyniku badań kontrolnych w 5 przedsiębiorstwach włókienniczych stwierdzono ostatnio, że wzrost dopłat wyrównawczych z budżetu państwa był o wiele wyższy od wzrostu sprzedaży eksportowej w cenach umownych, a jeszcze bardziej - od wzrostu sprzedaży w cenach transakcyjnych. Przykładem - fabryka dywanów w Kowarach, w której dopłaty z budżetu wzrosły 6-krotnie, natomiast sprzedaż eksportowa w cenach umownych tylko o 124%, zaś w cenach transakcyjnych - o 86,5%. W tej sytuacji pogorszył się w Kowarach wskaźnik opłacalności eksportu (WF przekroczył granicę opłacalności 1,0). Do przedziału WF od 1,5–2 trafiło np. aż 24% sprzedaży eksportowej, podczas gdy w poprzednim roku tylko 7%. Główne przyczyny niskiej opłacalności eksportu tkwiła w łatwości uzyskania zgody przedsiębiorstw handlu zagranicznego na znaczny wzrost cen umownych, a zwłaszcza na stosowanie znacznie wyższego wskaźnika planowanego zysku.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Funkcjonowanie systemu kontroli wewnętrznej badano równolegle z tematami zasadniczymi. W ten sposób bez uruchamiania wyodrębnionej kontroli uzyskano wyniki pozwalające ocenić sprawność i dotychczasową organizację systemu kontroli wewnętrznej, ujawnić wady w jej funkcjonowaniu, określić przyczyny tego stanu i przedstawić je wraz z wnioskami w I kwartale br. ministrowi przemysłu chemicznego i lekkiego. Zwrócenia znacznie większej uwagi ze strony ministerstwa i wymagają: jakość wyrobów, efektywność wykorzystania surowców i normowanie ich zażycia, wdrażanie postępu technicznego, analizy opłacalności eksportu i zasadności dopłat eksportowych, a także ograniczenie skutków opóźnień w realizacji Prezydium Rządu nr 7/83.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Dyrektor zespołu przemysłu chemicznego NIK - Jan Pojda: Należy podkreślić pozytywne osiągnięcia przemysłu chemicznego w następujących ważniejszych dziedzinach:</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">- utrzymano zadowalający stan zaopatrzenia w paliwa płynne. System rozdzielnictwa skutecznie zmuszał do racjonalnej i oszczędnej gospodarki produktami naftowymi, chociaż w tej dziedzinie wiele jeszcze spraw należy uporządkować oraz zaostrzyć sankcje za marnotrawstwo i niegospodarność;</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">- dzięki względnie dobremu zaopatrzeniu w surowce wzrosła znacznie produkcja ogumienia samochodowego i do maszyn rolniczych oraz dostawy obuwie gumowego, tekstylno-gumowego i roboczego. Poprawiono też zaopatrzenie przemysłu w techniczne artykuły gumowej wśród artykułów rynkowych pochodzących z przemysłu chemicznego najlepiej reprezentowana była branża wyrobów ceramicznych i szklanych dla gospodarstwa domowego;</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">- osiągnięto przyspieszenie tempa i rozszerzenie frontu praktycznego wykorzystania wyników prac badawczo-wdrożeniowych.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Mimo dużej dynamiki wzrostu wartości dostaw leków dla lecznictwa krajowego pogłębiały się niedobory lub występował całkowity brak niektórych leków produkcji krajowej. Równolegle wzrastał wysoce opłacalny eksport wyrobów farmaceutycznych, co dla bilansu płatniczego państwa miało oczywiście pozytywne skutki.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Poziom dostaw nawozów i środków ochrony roślin daleko odbiegał od założeń NPSG i planów rocznych. Nie nastąpił spodziewany rozbój produkcji tworzyw sztucznych. Opóźnienia w osiąganiu projektowanych zdolności produkcyjnych nowych wytwórni (PCW) lub trudności w zaopatrzeniu powodowały, że zdolności w tej dziedzinie nie były wykorzystywane, a potrzeby odbiorców wyrobów finalnych nie były zaspokajane.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Pogłębia się stan zużycia technicznego instalacji produkcyjnych wskutek nienadążania działań odtworzeniowych i modernizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Wiele przedsiębiorstw przemysłu chemicznego znalazło się w bardzo krytycznej sytuacji, niektóre zagrożone zostały zdolności kredytowej. Np. w związku z sytuacją w Krakowskich Zakładach Sodowych ustanowiono tam zarząd komisaryczny, udzielona dotacja budżetowa oraz wiele ulg finansowych. Niemniej nikłe są nadzieje poprawy efektywności gospodarowania z uwagi na stan wyeksploatowania urządzeń produkcyjnych. trudnej sytuacji finansowej znalazły się nawet wielkie kombinaty chemiczne - Zakłady Azotowe w Puławach i Włocławku. Nie zrealizowały one programu uzdrowienia ekonomiki i nie osiągają nadal samodzielności finansowej. W listopadzie 1985 r. NBP do grupy przedsiębiorstw zagrożonych utratą zdolności kredytowej zaliczył 44 dalsze przedsiębiorstwa resortu przemysłu chemicznego i lekkiego, które podjęły realizację programów efektywności gospodarowania i wymagają szczególnej obserwacji.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Uwagi i wnioski do wykonania planu i budżetu resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego w 1985 r. przedstawił poseł Tadeusz Ryczaj (PZPR): Otrzymaliśmy bardzo rzeczowe i bogate materiały, uzupełnione dodatkowymi informacjami. Pozwalają one na obiektywne spojrzenie na sytuację w hutnictwie i przemyśle maszynowym w ostatnich trzech latach, a zwłaszcza w 1985 r.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">W resorcie hutnictwa i przemysłu maszynowego działa ponad 800 jednostek, w tym ponad 700 przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Generalne wyniki tego resortu trzeba ocenić pozytywnie. O 447 mld zł, tj. o 24,4%, zwiększono w 1985 r. akumulację w porównaniu z rokiem poprzednim. A to przecież w warunkach reformy gospodarczej jest głównym celem działania przemysłu. Warto to więc podkreślić i odnotować. Wydatki budżetowe stanowią zaledwie 4%, a dotacje są rzędu kilkunastu miliardów zł. Stanowią więc margines w stosunku do wyników przedsiębiorstw. Oczywiście każdy miliard ma znaczenie, ale to jednak margines.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Bardzo niepokojące jest natomiast zagrożenie samofinansowania w prawie 20% przedsiębiorstw resortu. Trzeba też wyrazić zaniepokojenie tym, że produkcja wzrastała wolniej niż średnio w całym krajowym przemyśle (3,8% wzrostu średnia w kraju i 3,2% w resorcie). Przy ogromnym zapotrzebowaniu na wyroby przemysłu elektromaszynowego jest to problem istotny. Natomiast lepiej przedstawia się realizacja planów asortymentowych. Na 31 grup wyrobów zakładanych w CPR nie wykonano zaledwie trzech, w tym koksu i wyrobów walcowanych. Niewykonanie planu wyrobów walcowanych odbija się ujemnie na pracy przemysłu elektromaszynowego.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Pozytywnie trzeba ocenić zwiększenie dostaw części zamiennych, zwłaszcza dla rolnictwa. Bardzo niepokojącym zjawiskiem jest natomiast ciągły spadek eksportu. W 1984 r. eksport stanowił w strukturze produkcji przemysłu elektromaszynowego 19,8%; w 1985 r. udział ten spadł do 19,4%. Eksport maleje więc w ogóle, a eksport do II obszaru płatniczego wręcz drastycznie. Oznacza to w praktyce, że nie ma właściwych mechanizmów ekonomicznych, które zachęcałyby przedsiębiorstwa do wzrostu eksportu i wiązania z nim swej przyszłości. Są jedynie jakieś „półgłaskające” systemiki, a nie ma mechanizmów naprawdę skutecznych. Jest to temat do dyskusji nad planem NPSG na dalsze lata.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#DyrektorZespołuNIKJerzyMężyński">Proponuję, żeby jako wnioski z naszego posiedzenia przyjąć z pewnymi modyfikacjami wnioski zawarte w materiale NIK. Nie widzę potrzeby redagowania „na siłę” dodatkowych wniosków. W materiałach NIK mówi się m.in. o potrzebie dynamizowania produkcji, zwłaszcza dla potrzeb rynku wewnętrznego i rolnictwa. Aktualne są też wnioski komisji z 29 kwietnia br. na temat dostaw dla rolnictwa. We wnioskach NIK podkreśla się też konieczność odwrócenia niekorzystnych tendencji w eksporcie do II obszaru płatniczego, mówi się o konieczności zapewnienia właściwych relacji płacowo-wydajnościowych. W trakcie dyskusji uzupełnimy jeszcze te wnioski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełHenrykWojtal">W 1985 r. oraz w latach 1983–1985 w przedsiębiorstwach zgrupowanych w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego i Lekkiego kontynuowany był proces wdrażania reformy gospodarczej w kierunku wytyczonym przez IX Zjazd PZPR i wedle wskazań Sejmu. Działalność ministerstwa była nakierowana na doprowadzenie do przedsiębiorstw podstaw prawnych reformy, przygotowanie kadr kierowniczych do nowych zadań, kontrolę i nadzór nad przebiegiem procesów wdrożeniowych, tworzenie warunków do kształtowania się nowych form działania i wzorców zachowań, odpowiadających wymaganiom reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełHenrykWojtal">Trudne uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne ograniczały jednak procesy dynamizowania produkcji. Zanotowano w 1985 r. wiele pozytywnych zjawisk, do których należy zaliczyć przede wszystkim: wzrost produkcji, zwiększenie wydajności pracy, postęp w wykorzystaniu czynników produkcji, poprawę sytuacji w zaopatrzeniu rynku oraz postęp w dziedzinie rozwoju współpracy gospodarczej z krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#PosełHenrykWojtal">Mimo tych na ogół pomyślnych wyników w znacznej części jednostek organizacyjnych resortu, wartość sprzedaży była w 1985 r. niższa niż w 1984 r. Nie zrealizowano produkcji 17 ważniejszych grup wyrobów określonych dla resortu w Uchwale Rady Ministrów o CPR na 1985 rok, na wielu odcinkach wystąpiła niekorzystna dynamika dostaw na rynek. Dotyczy to także produkcji podstawowych grup wyrobów, określonych w planie na lata 1983–1985. W tym okresie przemysł chemiczny na 20 pozycji podstawowych wyrobów zrealizował 5, co niekorzystnie odbiło się na zaopatrzeniu materiałowo-surowcowym i kooperacyjnym oraz na sytuacji rynkowej. Spowodowało to m.in. niewykorzystanie w pełni posiadanego potencjału wytwórczego, zakłóciło rytmikę produkcji, spowodowało poważne problemy ekonomiczno-finansowe i społeczne w zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#PosełHenrykWojtal">Szczególnie niepokojąca jest niska produkcja nawozów i Środków ochrony roślin dla rolnictwa, Powiększa się rozpiętość pomiędzy planowanymi a faktycznymi dostawami dla rolnictwa i ich zużyciem. Wiele do życzenia pozostawia nowoczesność asortymentu nawozów dostarczanych krajowemu rolnictwu: stosunkowo niski udział nawozów wieloskładnikowych utrudnia osiąganie wyższych plonów.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#PosełHenrykWojtal">Źle przedstawia się realizacja dostaw środków ochrony roślin dla rolnictwa. Powoduje to duże straty w okresie wegetacji roślin i przechowywania plonów, wywiera ujemny wpływ na wyniki produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#PosełHenrykWojtal">Do innych negatywnych zjawisk w 1985 r. należy zaliczyć: niesprawność i niską efektywność procesów inwestycyjnych, utrzymywanie się procesów inflacyjnych, wydatne przekroczenie płac, niedostateczny dynamizm innowacyjny - zarówno w przedsiębiorstwach, jak i w zapleczu badawczo-rozwojowym, złą jakość produkcji, niewielkie rozmiary eksportu, postępującą dekapitalizację majątku produkcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#PosełHenrykWojtal">Trudne uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne sprawiły, że nie w pełni zrealizowano programy operacyjne oraz zamówienia rządowe. Wprawdzie podstawowe zadania programu operacyjnego w zakresie zaopatrzenia służby zdrowia w wyroby farmaceutyczne, sanitarne i sprzęt medyczny zostały zrealizowane, jednak lista brakujących leków, środków diagnostycznych i artykułów sanitarnych jest nadal długa. Część medykamentów była wręcz niedostępna. Także w realizacji programu operacyjnego w zakresie produkcji i dostaw wyrobów rynkowych, odzieżowych i dziewiarskich dla dzieci i młodzieży wystąpiło niekorzystne zjawisko odchodzenia producentów od wytwarzania wyrobów dziecięcych w przedziale wiekowym do 11 lat. Niska była także - co potwierdziły kontrole NIK - jakość wyrobów w tej grupie. Nie wykonano w pełni zamówień rządowych. Spośród 41 grup asortymentowych zadania zawarte w zamówieniach rządowych zrealizowano w 24 grupach. Znaczną część umów o wykonanie określonych produktów zawarto systemem bezprzetargowym, nie sporządzano bilansu technicznych możliwości realizacji zadań zawartych w tych zamówieniach, wystąpiły napięcia w systemie dystrybucji materiałów i surowców, nie wszystkim zapewniono pierwszeństwo w nabyciu materiałów. Na niedomagania te nałożył się niewystarczający limit dewizowy na zakup odpowiednich surowców i komponentów.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#PosełHenrykWojtal">Podobnie jak w 1985 r. znaczne zróżnicowanie wystąpiło w realizacji zadań resortu w latach 1983–1985. Wprawdzie produkcja w tym czasie wzrosła o 17,5% górny pułap określony w NPSG dla krajowego przemysłu uspołecznionego zakładał wzrost 16,3%, wyższy w resorcie niż w całej gospodarce uspołecznionej był przyrost wydajności pracy, a zadania realizowano przy mniejszym zatrudnieniu. Nie osiągnięto jednak planowanych rozmiarów dostaw towarów na rynek, nie wykonano zadań eksportowych wobec II obszaru płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#PosełHenrykWojtal">Na uwagę zasługuje fakt, że odpowiednią dynamikę produkcji osiągnięto przy znacznym spadku zatrudnienia. Fakt, że spadek ten został zrekompensowany wzrostem wydajności pracy, wskazuje na występowanie procesów racjonalizacji zatrudnienia i na przystosowywanie się zakładów pracy do zmniejszonego zatrudnienia. Znaczny wzrost wydajności pracy, pomimo często niewłaściwej jeszcze organizacji pracy, przerw w toku produkcji, uchybień w dyscyplinie pracy - świadczy, że coraz skuteczniej wprowadza się w resorcie nowe, motywacyjne systemy płacowe.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#PosełHenrykWojtal">Zwraca uwagę słaby postęp w dziedzinie normowania zużycia podstawowych surowców i materiałów. Zwracają na to uwagę materiały NIK, wskazujące m.in. na to, że zbyt opieszale przystąpiono w zakładach resortu do ustalania i stosowania norm zużycia surowców, materiałów, paliw i energii. Nie wszędzie określono zasady norm zużycia materiałów, nie dostosowano norm do warunków techniczno-technologicznych. Co gorsze - zbyt powoli przystąpiły do realizacji tych zadań resortowe placówki naukowo-badawcze. Biorąc pod uwagę konieczność zmniejszenia zużycia podstawowych surowców, materiałów, paliw i energii, potrzebne są bardziej energiczne działania w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#PosełHenrykWojtal">Budzi niepokój pogłębiający się proces dekapitalizacji majątku produkcyjnego. Wg informacji NIK, stopień zużycia środków trwałych wynosi 47%, w tym maszyn i urządzeń - 65%. Biorąc to pod uwagę wydaje się, że niekorzystnie przedstawia się struktura nakładów na inwestycje. Wprawdzie zmniejsza się udział robót budowlano-montażowych, ale nie w pełni zdołano wykorzystać nakłady finansowe i rzeczowe. Powodem szczególnego niepokoju jest tempo rekonstrukcji i modernizacji przemysłu nawozów sztucznych. Ograniczone możliwości finansowe i rzeczowe często utrudniały podejmowanie prac renowacyjnych i modernizacyjnych. Zaniedbania w tym obszarze są znaczne i wymagają uporządkowania.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#PosełHenrykWojtal">Zła jest jakość wyrobów. Stan ten powodowany jest przede wszystkim trudnościami zaopatrzeniowymi, a zwłaszcza ostrym deficytem materiałów z importu i związaną z tym koniecznością stosowania nie zawsze pełnowartościowych substytutów. Zaznaczyć trzeba, że producenci z resortu chemii i przemysłu lekkiego zwiększyli liczbę wyrobów ze znakiem jakości „Q”, jednak wyroby przemysłu chemicznego i lekkiego opatrzone znakiem jakości stanowią zaledwie 8,1% ogólnej wartości ich sprzedaży. Jedną z zasadniczych przyczyn - na co wskazują materiały NIK - jest fakt, że nadwyżka popytu nad podażą nie pozwala na uruchomienie dostatecznie silnych bodźców, zachęcających do podnoszenia jakości. Nie w pełni wykorzystuje się możliwości stosowania ulg w podatku dochodowym z tytułu produkcji wyrobów oznaczonych państwowymi znakami jakości „Q” i „1”. Pozytywne działanie tego instrumentu dają już o sobie znać, jednak w warunkach niezrównoważonego rynku nie mogło przynieść zdecydowanej poprawy sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#PosełHenrykWojtal">Przedsiębiorstwa i zakłady w małym jeszcze stopniu uzależniają poziom wynagrodzeń od jakości wytwarzanych produktów. Należy lepiej wykorzystywać możliwości jakie daję weryfikacja regulaminów pracy. Zbyt liberalnie - na co wskazuje materiał NIK - wykorzystuje się uprawnienia odbiorcy w zakresie dochodzenia przezeń kar umownych za dostarczenie towaru z wadami lub odstępowanie od umowy z powodu wad towaru, które nie mogą być usunięte. Powinno to dla przedsiębiorstw stanowić zachętę do unowocześniania swego wyposażenia i technologii w produkcji. Ten mechanizm także powinien być lepiej wykorzystany.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#PosełHenrykWojtal">Zbyt powolnie przebiegają w resorcie działania na rzecz wdrażania szeroko rozumianego postępu technicznego. Sytuacja kształtuje się tu niekorzystnie, mimo że rozwiązania systemowe i mechanizmy reformy gospodarczej - choć jeszcze nie są doskonałe - stwarzają warunki dla proinnowacyjnych działań przedsiębiorstw. Tymczasem wzrastającym nakładom - wg informacji NIK 6 mld zł rocznie - nie towarzyszyły, zwłaszcza w 1985 r., zwiększone efekty. Niższe od poniesionych nakładów efekty ekonomiczne zanotowało 11 placówek naukowo-badawczych. Daje się zauważyć, że wobec silnej przewagi popytu nad podażą - o czym już mówiłem - potrzeby ilościowe w zakresie produkcji dóbr spychały i spychają na dalszy plan wprowadzanie nowych wyrobów i poszukiwanie nowych technologii.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#PosełHenrykWojtal">Bulwersującym wręcz przykładem jest - co ustaliła Najwyższa Izba Kontroli - Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej „Blachownia”, którego efekty w 1985 r. wyniosły 17,3 mln zł, przy nakładach 379 mln zł. Ponadto Instytut ten - na co także wskazują materiały NIK - zawarł bezzasadnie dwie umowy wdrożeniowe oparte na wynikach badawczych, których Instytut w ogóle nie wykonał. Wiele nieprawidłowości wystąpiło także w innych jednostkach naukowo-badawczych.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#PosełHenrykWojtal">Nie wyzwolono odpowiedniej motywacji innowacyjnej w przedsiębiorstwach. W rezultacie, co zawarto w treści materiałów NIK, postęp techniczny w zakładach pracy skupiał się głównie na rozwiązywaniu problemów bieżących, doraźnych, krótkoterminowych. Działania innowacyjne na większą skalę, o perspektywicznym znaczeniu, były podejmowane w niewielkiej skali. Świadczy o tym bardzo niskie wykorzystanie środków na ten cel, wynoszące w latach 1982–1984 - 30%, a w r. 1985 - 51,3%. Przykłady wskazane w materiale NIK świadczą, że wiele zależało w tym procesie od indywidualnych, bardzo zróżnicowanych postaw kadry kierowniczej. Tak np. w ZPS „Chełmek” przeznaczono na innowacje zaledwie 5,8 mln zł - tj. ok. 3,5% środków, jakimi przedsiębiorstwo dysponowało na ten cel. Trzeba zatem zdecydowanie lepiej wyprofilować działalność placówek badawczo-rozwojowych - tak, aby ich prace wychodziły na przeciw zapotrzebowaniu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#PosełHenrykWojtal">Brak skutecznych działań w dziedzinie postępu technicznego osłabił realizację zadań eksportowych. Dotyczy to, zwłaszcza dostaw do II obszaru płatniczego. W wyniku tego zmalał import, co sprawiło, że przedsiębiorstwa borykały się często z trudnościami próbując zapewnić sobie materiały do produkcji. Występowały także zakłócenia w ich dostawach. Niekorzystnie dla wielu towarów kształtowała się opłacalność eksportu. Wzrost dopłat wyrównawczych był znacznie wyższy od wzrostu sprzedaży eksportowej w cenach umownych, czy transakcyjnych. Nie mobilizowało to producentów do obniżania kosztów produkcji i poprawy jakości wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#PosełHenrykWojtal">Ocena realizacji zadań eksportowych wobec krajów II obszaru płatniczego jest trudna, gdyż występowały i występują restrykcje, dotyczące zarówno dostępu do rynków, jak i możliwości importowych. Należy jednak zauważyć, że istnieje potrzeba dynamizowania eksportu wysoko przetworzonych wyrobów przemysłu chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#PosełHenrykWojtal">Nieprawidłowo kształtują się relacje pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem a wydajnością pracy. Tempo przyrostu wydajności pracy w minionym roku było 3,5 razy mniejsze od dynamiki średnich płac. Mało skuteczne w zakresie przeciwdziałania tym zjawiskom były wprowadzone w 442 przedsiębiorstwach nowe systemy płacowe. Wzrostowi płac - jaki zapewniono przy wprowadzeniu nowych systemów - nie towarzyszyło zwiększenie produkcji i wydajności pracy. Działaniom związanym z wprowadzeniem nowych systemów wynagrodzeń nie towarzyszyło wartościowanie pracy, w rezultacie czego nastąpił znaczny wzrost środków odprowadzanych na PFAZ.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#PosełHenrykWojtal">Analiza wielkości i podziału zysków wykazała, że zysk bilansowy za 1986 r., wynoszący w skali resortu przemysłu chemicznego i lekkiego 524.719 mln zł, był większy od osiągniętego w 1984 r. Zwiększyła się kwota zysku do podziału, jednak fundusz rozwoju zwiększył się o 22,9%, a zysk na nagrody 25,6%. Oczywiście te liczby nie mogą przesłonić faktu, że znaczna część przedsiębiorstw ma kłopoty ekonomiczno-finansowe i realizuje programy uzdrowienie wewnątrzzakładowej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#PosełHenrykWojtal">Przedstawiona ocena procesów gospodarczych w resorcie przemysłu chemicznego i lekkiego wskazuje, że były one w poszczególnych obszarach zróżnicowane. Ogólny bilans jest pozytywny - zapoczątkowano bowiem procesy wzrostu efektywności gospodarowania. Skala uzyskanego postępu jest znaczna, ale zróżnicowanie w poszczególnych działach, w przedsiębiorstwach jest duże. Głębsze źródła poprawy efektywności - takie, jak choćby postęp techniczny - nie zostały wykorzystane. Dlatego należy przezwyciężyć ukształtowane w przeszłości tendencje, zachowania społeczne i układy instytucjonalne na rzecz harmonizowania działań resortu z celami polityki gospodarczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#PosełRyszardCzyż">Informacje resortowe oraz materiały NIK kreślą bardzo wnikliwie obraz sytuacji w przedsiębiorstwach hutnictwa i przemysłu maszynowego. Ukazują zjawiska pozytywne, ale także naświetlają negatywne tendencje i wyjaśniają przyczyny ich powstawania. Do korzystnych zjawisk należy zaliczyć wzrost produkcji sprzedanej, który wyniósł 3,2%. Wyższy był on w przemyśle elektromaszynowym - 5,7%, natomiast w przemyśle metalurgicznym odnotowano 0,1% spadek wielkości sprzedaży. Podobnie jak w całym okresie 3-letnim, wzrost produkcji został uzyskany przy spadku zatrudnienia, które zmniejszyło się o 17,6 tys. osób, tj. o 1,4%.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#PosełRyszardCzyż">Po stronie plusów przedsiębiorstwa tego resortu mogą zapisać obniżenie energochłonności produkcji przemysłowej o 4,5%. Uzyskano także zmniejszenie zużycia podstawowych surowców i materiałów na jednostkę wartości sprzedanej o 3,2%. Oznacza to, że cały przyrost produkcji został uzyskany z zaoszczędzonych materiałów. Odnosi się to do 41 podstawowych pozycji surowców i materiałów, wyspecyfikowanych w rządowym programie oszczędnościowym.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#PosełRyszardCzyż">Miniony rok przyniósł jednak także pewne niepowodzenia. Nie w pełni udało się zrealizować produkcję objętą zamówieniami rządowymi. Na 85 pozycji asortymentowych, aż w 42 nie odnotowano zadowalających efektów. Nie daję powodów do satysfakcji jakość produkcji. Wzrosły w porównaniu z 1984 r. straty powstające w wyniku braków produkcyjnych. Wartość tych strat wyniosła na koniec 1985 r. 44,5 mld zł i była wyższa niż w 1984 r. o 8,3 mld zł. Wszystko to sprawia, że ubiegłoroczne wyniki produkcyjne przedsiębiorstw resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego nie zasługują na jednoznacznie pozytywną ocenę. Wysoko cenię sobie jednak rzetelność przedstawionej informacji i otwartość z jaką mówi się o trudnościach. Podkreślam to szczególnie z tego względu, że lektura materiałów przygotowanych przez Ministerstwo Przemysłu Chemicznego i Lekkiego mogłaby nasunąć wrażenie, że to, co resort robi, robi najlepiej i nie ma absolutnie żadnych kłopotów. Jest to oczywiście nieprawda i daleko odbiega od społecznych odczuć na temat funkcjonowania przedsiębiorstw tego resortu, decydującego w znacznym stopniu o zaopatrzeniu rynku.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#PosełRyszardCzyż">Skoro nie mówi się o trudnościach, skoro nie ujawnia się ich przyczyn - trudno jest w jakikolwiek sposób ministerstwu pomóc, chociaż zasługuje na taką pomoc i jej wymaga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełJózefSzawiec">Nie chcę mówić o liczbach - dostarczone posłom materiały zawierają ich wiele. Chciałem mówić o pewnych zjawiskach. NIK zwróciła uwagę na niewykonanie zadań wynikających z zamówień rządowych. Jak wiadomo, z zamówieniem rządowym wiąże się gwarancja otrzymania niezbędnych surowców i materiałów. Przedstawione informacje wskazują, że zasadniczą przyczyną niezrealizowania większości zamówień rządowych był brak podzespołów kooperacyjnych. Oznacza to, że bodźce i preferencje nakierowane na producentów wyrobów finalnych okazują się nieskuteczne. Chciałem poddać pod rozwagę propozycję objęcia zamówieniami rządowymi produkcji podzespołów.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#PosełJózefSzawiec">Niepokoi mnie zła jakość wyrobów krajowego przemysłu. Nie mogłem pogodzić się z faktem, że ok. 60% wytwarzanych chłodziarek jest wadliwe. Kto za to płaci? Wiadomo, że każdy z nabywców, bo koszty brakoróbstwa wliczone są w cenę. Jest to w znacznej mierze rezultatem złej jakości podzespołów. Za kilka lat może się okazać, że ze względów technologicznych nie da się utrzymać na obecnym poziomie produkcji już dziś poszukiwanych artykułów rynkowych trwałego użytku.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#PosełJózefSzawiec">W ciągu minionych 3 lat zatrudnienie w hutnictwie zmniejszyło się o 4,6 tys. osób. Czy można odbudować poprzedni poziom zatrudnienia? Wskaźniki demograficzne mówią, że nie. Powinniśmy więc zastanowić się nad tym, jak najracjonalniej wykorzystać ludzi, którzy pozostali w przedsiębiorstwach. Wskaźnik zmianowości w przedsiębiorstwach hutnictwa i przemysłu maszynowego oscyluje wokół jedności. Nie jest to wyłącznie wynikiem spadku zatrudnienia. NIK sygnalizuje, że jest to także pochodną złej konserwacji maszyn i urządzeń, zaniechania przeprowadzania bieżących remontów i konserwacji. W rezultacie zaczyna brakować podstawowych elementów kooperacyjnych - takich, jak choćby śruby. W rezultacie wstrzymywana jest produkcja autobusów w Sanoku i kombajnów w Płocku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#PosełJózefDumała">Nie miałem czasu zapoznać się z przedłożonymi materiałami - dlatego może zasygnalizuję sprawy, o których te dokumenty mówią. Nas, rolników nie satysfakcjonuje poziom produkcji części zamiennych do maszyn i urządzeń. Te, które można dostać w Agromie, nadają się do wyrzucenia po krótkotrwałym użytkowaniu. Za mało jest także nawozów wieloskładnikowych oraz środków ochrony roślin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełAleksanderZiemian">Dostarczone materiały są wyczerpujące. Wyniki resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego można ocenić na ogół jako pozytywne, chociaż hutnictwo nie wykonało założeń planu na rok ubiegły. Zaważyła praca stalowni, a w konsekwencji również walcowni. Odbiło się to poważnie na dostawach na rynek takich artykułów, jak pralki, czy lodówki. Występowały trudności energetyczne, zwłaszcza na początku 1985 r. W dalszym ciągu nie osiąga się zdolności produkcyjnych, głównie wskutek dekapitalizacji środków trwałych. Tymi problemami zajmowaliśmy się w komisji odrębnie. Należałoby zastanowić się, czy w istniejącej sytuacji nie byłoby lepiej przyhamować wzrost produkcji, a jednocześnie więcej uwagi poświęcić poprawie jakości.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełAleksanderZiemian">Plan eksportu nie został wykonany głównie wskutek niezadowalającej jakości wyrobów hutniczych. Należy przy tym zaznaczyć, że w krajach II obszaru płatniczego istnieje duży popyt na wyroby walcowane. Popyt ten nie może jednak odbijać się negatywnie na zaopatrzeniu krajowym. O ile się orientuję, „Centrostal” ma za dużo niektórych wyrobów walcowanych, ale część z nich idzie na złom wskutek korozji i niedostatecznych powierzchni magazynowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PosełBarbaraPolańska">Oceny pracy resortów hutnictwa i przemysłu maszynowego oraz chemii i przemysłu lekkiego, nie powinniśmy odrywać od całości gospodarki. Realizacja planu w r. 1985 charakteryzowała się generalnie osłabieniem tempa przyrostu produkcji sprzedanej i wytworzonej. Było to wynikiem bardzo trudnej sytuacji zaopatrzeniowej (węgiel, paliwa), a także ostrej zimy i ograniczenia podaży materiałów i surowców.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#PosełBarbaraPolańska">Zakładaliśmy zmniejszenie w 1985 r. luki inflacyjnej oraz opanowanie frontu inwestycyjnego. Tych dwóch celów nie udało się osiągnąć. Dostawy towarów w cenach stałych wzrosły o 2,8%, a usług o 1,6%. Wzrost ten towarów nie zapewnił zmniejszenia luki inflacyjnej. Przychody pieniężne ludności znacznie przewyższały podaż towarów. Nakłady inwestycyjne były o 11% wyższe niż zakładano w CPR dla inwestycji przedsiębiorstw, mimo całej złożoności spraw wykonawstwa oraz opóźnień. Nastąpiło ogólne „rozdyscyplinowanie” sfery inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#PosełBarbaraPolańska">Przedsiębiorstwa są w dość dobrej sytuacji finansowej, bo znacznie zwiększyły akumulację, ale osiągnęły to w 80% w rezultacie zwyżki cen, a tylko w 20% dzięki wzrostowi produkcji. Brak było - i jest to zjawisko niepokojące - zdecydowanej obniżki kosztów wytwarzania. Jest to tym ważniejsze, że w planie 5-letnim zakłada się uzyskanie 50% przyrostu produkcji z zaoszczędzonych materiałów.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#PosełBarbaraPolańska">Środki pozostające w dyspozycji przedsiębiorstw wzrosły w ub.r. o 35%. Nie zmieniła się relacja kosztów do wartości produkcji sprzedanej: koszty te wynosiły przeszło 86%. Ważnym elementem planu były dotacje, których kwota była o 16,5% wyższa niż w 1984 r. na skutek mniejszych podwyżek cen. Stąd konieczność dalszego działania w zakresie oszczędzania materiałów.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#PosełBarbaraPolańska">Zysk pozostający w przedsiębiorstwach wzrósł o 17%; prawie 46% zysku pozostało w przedsiębiorstwach na cele rozwojowe. Zmniejszył się nieco fundusz załogi, wzrastał natomiast PFAZ.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#PosełBarbaraPolańska">Można z tego wyciągnąć wnioski, iż w przedsiębiorstwach pozostaje stosowny zysk, który stabilnie zasila fundusz rozwoju, że nie opanowano sytuacji płacowej i relacji wzrostu płac do wzrostu produkcji, a także - iż wielu korekt wymaga polityka cen i dotacji. Duże są środki inwestycyjne pozostające w przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#PosełBarbaraPolańska">Na tym tle realizacja podstawowych kierunków działania w resorcie chemii przebiega pomyślnie. Nastąpił ogromny wzrost dynamiki dostaw rynkowych, choć występują nierównomierności. Resort ten osiągnął najniższy przyrost zużycia paliw i energii. Wysoka była dynamika eksportu, chociaż zadań nie zrealizowano. Występuje nadwyżka importu nad eksportem. Zanotowaliśmy też pewne „wpadki” eksportowe. W zakresie dynamiki płac resort utrzymuje się na poziomie średniej (118,7%) przy dynamice wydajności pracy - 105,7%. Obserwuje się zmniejszony spadek zatrudnienia. Gorzej jest z realizacją zadań w poszczególnych asortymentach. Na 28 grup asortymentowych zrealizowano zadania w zakresie 11 grup. Reszta to surowce związane z inwestycjami. Nasuwa się wniosek w sprawie konieczności zdyscyplinowania inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#PosełBarbaraPolańska">Z uznaniem odnieść się należy do operatywnych działań resortu. Z nadwyżką zrealizowano program operacyjny dotyczący zaopatrzenia sfery ochrony zdrowia, ale braki są ogromne - dotyczą w szczególności sprzętu medycznego.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#PosełBarbaraPolańska">Wprawdzie saldo wpływów i wydatków jest dodatnie, budzi jednak obawy wzrost dotacji przedmiotowych. Wynika to ze wzrostu cen oraz zmian kursów walutowych. Relacje eksportu i importu, określone w materiałach jako prawidłowe, uznałabym za wynik polityki wymuszonego ograniczania importu. Powoduje to w zakładach napięcia i przestoje, mądra polityka proeksportowa i antyimportowa powinna przyczynić się do ich zmniejszenia.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#PosełBarbaraPolańska">Inwestycje w resorcie chemii przebiegały stosunkowo nieźle, wykorzystanie środków było dobre, jednakże są one wciąż zbyt małe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#WiceministerhutnictwaiprzemysłuMaszynowegoRyszardBrych">Materiał opracowaliśmy w wielu przekrojach i będzie się on nadawał do wykorzystania również w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#WiceministerhutnictwaiprzemysłuMaszynowegoRyszardBrych">Jeżeli chodzi o zakładowe systemy wynagradzania - problem ten dyskutowano na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Ukazał się na piśmie szeroki, krytyczny materiał pozwalający lepiej organizować pracę w tej dziedzinie na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#WiceministerhutnictwaiprzemysłuMaszynowegoRyszardBrych">Projekt NPSG zmusza przedsiębiorstwa do poprawy efektywności gospodarowania. Konieczne jest dalsze dyscyplinowanie w tej dziedzinie; w praktyce oznacza to znaczne zmniejszenie możliwości uzyskania ulg. Przy prezesie NBP funkcjonuje zespół, który ocenia stopień zagrożenia zdolności kredytowej przedsiębiorstw. Ostatnio powołano zespół międzyresortowy do sprecyzowania sposobów postępowania w stosunku do przedsiębiorstw zagrożonych.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#WiceministerhutnictwaiprzemysłuMaszynowegoRyszardBrych">Spadek eksportu ma określone przyczyny. Luka technologiczna w stosunku do najwyżej rozwiniętych krajów zachodnich wynosi w różnych dziedzinach 10–25 lat. Taki jest niezamierzony dorobek lat 1980–1985. Nasz przemysł uzyskał w tym okresie jedną licencję, a np. przemysł CSRS zakupił w tym czasie około 500 licencji. Poza restrykcjami - wiadomo też, że nasze towary nie są konkurencyjne, w związku z tym tak duży jest udział nieopłacalnego eksportu, o czym mówiono w dyskusji. A eksportować musimy, bo inaczej grożą przerwy produkcyjne. Pragnę przy okazji podać, że w ciągu 5 pierwszych miesięcy br. eksport naszego resortu do krajów II obszaru płatniczego wyniósł o 107,9 mld zł i wzrósł w porównaniu do analogicznego okresu ub.r. o 37,9%.- w tym w przemyśle elektromaszynowym o 57,2% (wszystko w cenach bieżących). Należy jednak przypomnieć, że rok ub. był pod tym względem bardzo słaby. Na kolegium resortu z udziałem członków rady naukowo-technicznej oraz zaproszonych gości omawialiśmy perspektywy restrukturyzacji i rozwoju naszego przemysłu do r. 1990 i kierunkowo do r. 1995.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#WiceministerhutnictwaiprzemysłuMaszynowegoRyszardBrych">Zamówienia rządowe zdają bardzo dobrze egzamin. W zakładach jest duży „popyt na zamówienia”. Zgłoszeń było więcej, niż przyjęto. Trzeba przyznać, że niektóre zamówienia nie są wykonywane wskutek niewywiązywania się zamawiającego.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#WiceministerhutnictwaiprzemysłuMaszynowegoRyszardBrych">Jeszcze w 1983 r. resort opracował program poprawy jakości. Sprawy te są ostro kontrolowane, poprawa jest niewątpliwa - choć niezadowalająca. Jakość to jedna z największych rezerw poprawy efektywności. Zła jakość to czysta strata ekonomiczna.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#WiceministerhutnictwaiprzemysłuMaszynowegoRyszardBrych">Występowaliśmy w swoim czasie z propozycjami zamówień rządowych, obejmujących produkcję kooperacyjną. Wnioski te odrzucono, niemniej uważamy, że wiele punktów nadaje się do dyskusji nad projektem NPSG. Co się tyczy jakości produkcji na rynek, zwłaszcza chłodziarek - zakłady ponoszą jej konsekwencje.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#WiceministerhutnictwaiprzemysłuMaszynowegoRyszardBrych">Spadek zatrudnienia jest zjawiskiem korzystnym, wymusza bowiem wzrost wydajności. Odchodzą jednak pracownicy z bardzo newralgicznych punktów, których obsada ma decydujące znaczenie - i to jest bardzo niebezpieczne.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#WiceministerhutnictwaiprzemysłuMaszynowegoRyszardBrych">Badamy stale etan zapasów wyrobów walcowanych w „Centrostali” i u odbiorców. Nie daje się przydziałów tym, którzy mają odpowiednie zapasy. W br. sytuacja jest nieco lepsza.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#WiceministerhutnictwaiprzemysłuMaszynowegoRyszardBrych">Opracowaliśmy ponad 30 branżowych programów rozwojowych, są też uchwały rządu, które porządkują sytuację i określają perspektywy na okres do r. 1990.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">Produkcja sprzedana w latach 1983–1985 była u nas wyższa, niż w przemyśle ogółem. Poziom produkcji w 1985 r. był wyższy niż w 1980 r., głównie dzięki wzrostowi wydajności pracy - wyższemu niż w skali kraju. Eksport do krajów I obszaru płatniczego zrealizowaliśmy z nadwyżką, zaś do krajów zachodnich w 85%, ale też i import z tych krajów wynosił tylko 71,8% poziomu planowanego. Nastąpiła bardzo duża racjonalizacja importu m.in. w farmacji. Towary przemysłu chemicznego mają najwyższą opłacalność eksportową - w przemyśle lekkim sytuacja jest odwrotna.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">Ważnym elementem jest pogłębiająca się dekapitalizacja. Przemysł chemiczny jest bardzo kapitałochłonny. Warto jednak wspomnieć, że oddaliśmy w tym okresie dwie wielkie wytwórnie amoniaku w Policach, największą w kraju fabrykę kwasu siarkowego, wytwórnię mocznika oraz zakończyliśmy inwestycje w fabryce PCW. Uruchomiliśmy fabrykę plastrów farmaceutycznych i produkcję erytromycyny. Oddaliśmy do użytku wytwórnię płynów infuzyjnych, wykonywanych dotychczas w szpitalach, wydatnie zwiększamy produkcję strzykawek, oddaliśmy nową kopalnię soli, podjęliśmy produkcję bardzo poszukiwanych „adidasów”.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">Przywiązujemy wielką wagę do decyzji programowych, które powinny poprawić sytuację w przemyśle lekkim, w zakresie produkcji nawozów i środków ochrony roślin, w przemyśle farmaceutycznym i produkcji środków czystości. Decyzje te są realizowane, choć tempo nas nie zadowala.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">Dla 36 zakładów opracowany został program uzdrowienia sytuacji. W 4 zakładach mianowano komisarzy.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">70% produkcji przemysł chemiczny daje na zaopatrzenie innych gałęzi gospodarki. Rocznie konsumujemy import wartości ok. 1,3 mld dol. Każde wahanie w tym imporcie odbija się niekorzystnie na naszych odbiorcach, w tym także wyrobów przemysłu elektromaszynowego. Kraje na naszym poziomie rozwoju mają przemysł chemiczny dostarczający ok. 15% całej krajowej produkcji - u nas wskaźnik ten wynosi 8%.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">Dużo jest nieporozumień na temat dostaw dla rolnictwa, tymczasem chemia od 4 lat wywiązuje się tu ze swych zobowiązań. Dotyczy to zarówno dostaw nawozów, jak i środków ochrony roślin. W tym roku dostawy tych środków będą większe niż przed rokiem, są natomiast wahania w dostawach środków chwastobójczych z importu.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">Poziom dostaw 180 kg trójskładnikowych nawozów na hektar upraw jest poziomem zupełnie przyzwoitym. Trzeba więc mówić o racjonalizacji zużycie nawozów. Na świecie istnieje tendencja obniżania zużycia nawozów na 1 ha.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">Trzeba stworzyć warunki dla prawidłowych działań rozwojowych. Każda fabryka chce się rozwijać, a to powoduje rozproszenie środków. Nie ma natomiast oddolnych tendencji do łączenia kapitału, zaś koncentracja w dziedzinie inwestycji jest niezbędna.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">Uznane reklamacje odnośnie jakości naszej produkcji wynoszą zaledwie 0,3% jej wartości. Mamy programy poprawy jakości produkcji i chcemy je intensyfikować.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">Oto główne cele, jakie stawia sobie przemysł chemiczny na ten rok:</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">- zdynamizowanie realizacji decyzji Prezydium Rządu nr 7/83, decyzji nr 36 dot. przemysłu farmaceutycznego, a także przyspieszenie działań dla rozwoju produkcji środków czystości;</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">- wzrost dostaw nawozów (dostawy w ciągu pierwszych 5 miesięcy br. wzrosły o 10%), środków ochrony roślin, leków oraz towarów rynkowych;</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">- uporządkowanie sytuacji w zakładach azotowych we Włocławku i Puławach oraz w krakowskiej „Sodzie”;</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">- poprawa efektywności gospodarowania. Chcemy przede wszystkim poprawić relacje: wydajność pracy - płaca;</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#WiceministerprzemysłuchemicznegoilekkiegoStanisławKłos">- właściwe rozwiązanie problemów rozwoju. Jesteśmy u progu nowej pięciolatki. Na rozwój przemysłu chemicznego zamierza się przeznaczyć w 5-leciu 350 mld zł. Nie zaspokoi to wszystkich potrzeb, ale więcej gospodarka na ten cel nie może przeznaczyć. Przedsiębiorstwa nie są w stanie finansować się same. Jesteśmy wspólnie z Ministerstwem Finansów na etapie opracowywania warunków finansowania inwestycji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełBarbaraPolańska">Wszystkich nas, posłów, cechuje duża niecierpliwość, jeśli idzie o rozwiązywanie problemów zaopatrzenia rynku. Oczekiwaliśmy wszyscy, że system zamówień rządowych i programów operacyjnych będą systemami niepodważalnymi. Nie zawsze się to sprawdza i należy się zastanowić nad zmianą systemu zamówień.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełBarbaraPolańska">Brak jest konsekwencji we wdrażaniu postępu technicznego i rozwijaniu eksportu. luka w eksporcie do II obszaru płatniczego pogłębia się. Ciągle aktualne problemy to oszczędność materiałów i surowców oraz poprawa jakości.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełBarbaraPolańska">Konieczne jest głębsze przeanalizowanie wszelkiego rodzaju dotacji. Chodzi o to, żeby nie były one łatwym elementem przetargowej działalności przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#PosełBarbaraPolańska">Komisja postanowiła przyjąć do wiadomości sprawozdanie rządu z wykonania budżetu państwa w 1985 r. oraz NPSG na lata 1983–1985 i CPR na 1985 r. w częściach dotyczących Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego oraz Ministerstwa Przemysłu Chemicznego i Lekkiego i postanowiła też przekazać Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uwagi i wnioski, wynikające z analizy wymienionych dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#PosełBarbaraPolańska">Komisja postanowiła ustosunkować się do otrzymanego od marszałka Sejmu „Raportu o realizacji programu oszczędnościowego w latach 1983–1986”. Dla rozważenia tego problemu komisja powołała zespół pod przewodnictwem posła Jana Szczerbowicza-Wieczora. Zespół ten przekaże prezydium komisji uwagi i wnioski, które po dyskusji zostaną przekazane Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#PosełBarbaraPolańska">W kolejnym punkcie obrad komisja rozpatrzyła sprawozdania zespołów: przemysłu ciężkiego, maszynowego i hutnictwa, przemysłu chemicznego oraz przemysłu lekkiego Najwyższej Izby Kontroli z działalności w 1985 r. Uwagi i wnioski wynikające z analizy tych sprawozdań przedstawił poseł Jan Dembkowski (PZPR): Zespoły pracują pod wspólnym kierownictwem prezesa NIK. Wspólne są więc ich działania, różni je jedynie tematyka resortowa. Obywatele posłowie otrzymali obszerne i wyczerpujące temat materiały przedstawiające zakres i tematykę działania tych zespołów. Uważam, że nie ma potrzeby ich omawiania.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#PosełBarbaraPolańska">Moja ocena przedstawionych materiałów, jak i działań zespołów, jest bardzo wysoka. Przekonują o tym efekty działań kontrolnych w postaci odzyskanych dla skarbu państwa środków pieniężnych i materialnych, prowadzona profilaktyka i wnioski pokontrolne. Wysoko oceniam działania zespołów kontrolnych, zmierzające do uspołecznienia wyników kontroli oraz działania pokontrolne. Za szczególnie ważną i celową uznaję współpracę z instancjami partyjnymi i samorządowymi zakładów pracy i instytucji, z radami narodowymi i sejmową Komisją Przemysłu. Tę ostatnią współpracę, jako młody stażem poseł, wysoko sobie cenię. Pomaga ona w szczegółowym poznaniu spraw np. przy wizytacjach poselskich, dając inny obraz problemów - często całkowicie odmienny od tego, który chciano by posłom pokazać.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#PosełBarbaraPolańska">Przyjmując bez zastrzeżeń sprawozdania z działalności wymienionych zespołów w 1985 r. wnoszę jedynie o zwiększenie współpracy i oddziaływania zespołów NIK na kontrole wewnętrzne w zakładach pracy. Zbyt często bowiem - mówią o tym wyborcy - dopiero kontrolerzy NIK pokazują zaniedbania i nieprawidłowości, które kontrole wewnętrzne powinny usuwać na co dzień. Pokazują to często środki masowego przekazu.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#PosełBarbaraPolańska">W tym roku zespoły kontrolne NIK pracują według przyjętego programu. Życzę im bardzo dobrych wyników w ich pracy - choć zdaję sobie sprawę, że w interesie społecznym byłoby korzystniej, aby negatywnych uwag o funkcjonowaniu gospodarki i instytucji było jak najmniej.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#PosełBarbaraPolańska">Uwagi i wnioski do sprawozdania Zespołu Przemysłu Lekkiego NIK przedstawiła poseł Teresa Gregorewicz (bezp.): Na podstawie przedstawionego materiału można stwierdzić, że Zespół Przemysłu Lekkiego NIK prowadził w 1985 r. wielokierunkową działalność. Głównym tematem była realizacja podstawowych zadań stojących przed przemysłem lekkim, a przede wszystkim wykonanie zadań produkcyjnych na rynek wewnętrzny i eksport, funkcjonowanie reformy gospodarczej oraz realizacja programów oszczędnościowego i antyinflacyjnego. W czasie kontroli zwracano przede wszystkim uwagę na działania zmuszające do zwiększenia produkcji, na racjonalną gospodarkę surowcami, materiałami, a także na właściwe wykorzystanie środków finansowych, oddanych do dyspozycji przedsiębiorstw przemysłu lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#PosełBarbaraPolańska">Zespół prowadził kontrole 30 różnych zagadnień ekonomiczno-finansowych i technicznych. Szczegółową specyfikację tematów kontroli zawiera przedłożona informacja. Na szczególne podkreślenie zasługuje podjęcie przez NIK kontroli dostaw wyrobów przemysłu lekkiego dla dzieci i młodzieży, wykorzystania zdolności produkcyjnych przemysłu, modernizacji i remontów maszyn oraz urządzeń produkcyjnych. Równolegle, poza zasadniczymi tematami badano funkcjonowanie kontroli wewnętrznej w przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#PosełBarbaraPolańska">Zespół skontrolował łącznie 128 jednostek i tylko do 10 nie skierowano wstąpień pokontrolnych. Widać więc wyraźnie skalę niedociągnięć w funkcjonowaniu przedsiębiorstw. NIK badała także niektóre problemy związane z funkcjonowaniem dobrowolnych zrzeszeń przedsiębiorstw przeprowadzono ponadto kontrolę w samym Ministerstwie Przemysłu Chemicznego i Lekkiego. Wyniki wszystkich kontroli były omawiane na naradach organizowanych w kontrolowanych jednostkach. Takie narady mają wydźwięk wśród załóg - dlatego, że biorą w nich udział nie tylko dyrektorzy i kierownicy, ale. również przedstawiciele organizacji społeczno-politycznych działających w danym przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#PosełBarbaraPolańska">W 1985 r. w związku ze stwierdzonymi przez zespół NIK nieprawidłowościami i zaniedbaniami zastosowano sankcje służbowe w stosunku do 281 pracowników kontrolowanych jednostek. Z materiałów wynika, że zespół współpracował ściśle z sejmową Komisją Przemysłu, za co serdecznie dziękuję. Uważamy jednak, że tak przecież istotne materiały NIK nie są w pełni wykorzystywane przez administrację państwową.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#PosełBarbaraPolańska">Kończąc chciałbym raz jeszcze podziękować zespołowi NIK za współpracę z naszą komisją i wnoszę, aby wysoka komis ja przyjęła sprawozdanie, oceniając bardzo pozytywnie działalność zespołu.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#PosełBarbaraPolańska">Uwagi i wnioski do sprawozdania Zespołu Przemysłu Ciężkiego, Maszynowego i Hutnictwa NIK z działalności w 1985 r. przedstawił poseł Kazimierz Smuda (PZPR): W imieniu posłów - członków Komisji Przemysłu, zajmujących się tematycznie działalnością jednostek gospodarczych nadzorowanych przez Ministerstwo Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego, pragnę przedstawić uwagi i wnioski do informacji zespołu NIK. W okresie sprawozdawczym prowadził on wielokierunkową działalność, mającą na względzie poprawę stanu w wielu obszarach działalności produkcyjnej, ekonomiczno-finansowej i inwestycyjnej przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#PosełBarbaraPolańska">Posłowie, w imieniu których zabieram głos, uznają za słuszne utrwalenie w 1985 r. niektórych form i metod pracy NIK, zapoczątkowanych w trakcie VIII kadencji Sejmu. Na szczególne uznanie zasługuje m.in. informowanie dyrektora kontrolowanej jednostki o stwierdzonych nieprawidłowościach, co pozwala często na ich usunięcie jeszcze w czasie trwania kontroli, a także organizowanie narad pokontrolnych z udziałem aktywu społeczno-politycznego kontrolowanej jednostki. Ma to duże znaczenie wobec samorządności przedsiębiorstw i współodpowiedzialności załóg za wyniki ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#PosełBarbaraPolańska">Posłowie pozytywnie oceniają dobór tematyki prac zespołu NIK i skuteczność jego działania oraz umiejętne uwzględnianie uwag i wniosków, zgłaszanych przez posłów w czasie posiedzeń Komisji Przemysłu. Za celowe i słuszne uznać należy prowadzenie przez zespół kontroli sprawdzających. Kontrole te, prowadzone w trybie odrębnych badań, przyniosły pozytywne efekty w sprawach o dużej wadze dla społeczeństwa i gospodarki. Jako przykłady mogą służyć takie tematy jak: odzyskiwanie pierwiastków towarzyszących rudom miedzi, realizacja planów produkcji wyrobów przemysłowych przeznaczonych na zaopatrzenie rynku wewnętrznego, gospodarka wyrobami hutniczymi.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#PosełBarbaraPolańska">Posłowie z uznaniem odnoszą się do faktu przeprowadzenia przez zespół NIK badań zasadności ustalania cen na wyroby przemysłowe i nieprawidłowości w zakresie naliczania amortyzacji. Działania te przyniosły znaczne efekty finansowe. Pozytywnie należy ocenić podjętą przez NIK nową formę współpracy z inspekcją robotniczo-chłopską. Mimo, iż współpraca ta została zapoczątkowana dopiero w okresie sprawozdawczym, to - jak wynika z materiałów - pozwoliła na bardziej kompleksową ocenę, szczególnie w zakresie funkcjonowania handlu detalicznego i hurtowego.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#PosełBarbaraPolańska">Na uznanie zasługuje fakt udziału przedstawicieli NIK w wizytacjach poselskich, prowadzonych przez zespoły Komisji Przemysłu w jednostkach gospodarczych. W trakcie tych wizytacji przedstawiciele NIK udzielali posłom potrzebnych informacji i służyli pomocą w zakresie kontroli. W oparciu o wyniki wizytacji posłowie sugerują, by w swych pracach zespół NIK rozważył możliwość skontrolowania funkcjonowania kooperacji na rzecz producentów finalnych - szczególnie w przypadku produkcji rynkowej, jak również jakość samych wyrobów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#PosełBarbaraPolańska">Znaczącą pomoc w pracach Komisji Przemysłu stanowiły systematyczne informacje i wyniki kontroli przedstawiane przez zespół NIK. W przekonaniu posłów, zespół koncentrował swoją działalność na problemach ważnych i aktualnych dla przemysłu, rynku wewnętrznego oraz dla społeczeństwa. Za wkład pracy zespołu NIK posłowie przekazują jego dyrektorowi - Stanisławowi Grodzkiemu wyrazy uznania i podziękowania, kierowane dla całego zespołu.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#PosełBarbaraPolańska">Wnoszę, aby komisja przyjęła opinię wyrażającą wysoką ocenę działalności Zespołu Przemysłu Ciężkiego, Maszynowego i Hutnictwa NIK.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#PosełBarbaraPolańska">Korzystając z obecności wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli Chciałabym na jego ręce, w imieniu i z upoważnienia Prezydium Komisji, złożyć serdeczne podziękowania za dotychczasową współpracę. Proponuję jednocześnie wystąpić do Prezydium Sejmu z następującą opinią:</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#PosełBarbaraPolańska">Prezydium Komisji Przemysłu uprzejmie zawiadamia, że na posiedzeniu w dniu 20 czerwca 1986 r. Komisja rozpatrzyła i przyjęła do aprobującej wiadomości informacje współpracujących z komisją sejmową - zespołów: przemysłu ciężkiego, maszynowego i hutnictwa, przemysłu chemicznego oraz przemysłu lekkiego NIK o ich działalności w 1985 r.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#PosełBarbaraPolańska">W toku poselskiej dyskusji podkreślano zgodnie, że omawiane zespoły NIK podejmowały w okresie sprawozdawczym wiele kontroli na zlecenie Prezydium Sejmu oraz komisji w ważniejszych branżach przemysłu: hutniczego, maszynowego, chemicznego i lekkiego. Materiały z przeprowadzonych kontroli NIK były efektywnie wykorzystywane podczas rozpatrywania poszczególnych tematów problemowych, ujętych w planach pracy komisji, jak również w pracach poselskich w poszczególnych okręgach wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#PosełBarbaraPolańska">Komisja Przemysłu, przyjmując do wiadomości informacje zespołów NIK, wysoko oceniła ich działalność w 1985 r. i wnosi o przekazanie prezesowi Najwyższej Izby Kontroli wyrazów podziękowania za efektywne wsparcie komisji sejmowej w działalności kontrolnej w omawianym okresie.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#PosełBarbaraPolańska">Sądzę, że wszyscy zgadzamy się z tonem wystąpienia do Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#PosełBarbaraPolańska">Wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli - Jan Antosik: Nie pozostaje mi po wysłuchaniu tylu komplementów nic innego, jak tylko złożyć serdeczne podziękowania i przyrzec, że Najwyższa Izba Kontroli będzie doskonalić swój warsztat badawczo-kontrolny tak, aby jak najlepiej wywiązywać się z zadań nakładanych na nią przez Sejm. Pragnę poinformować, że rozpoczęliśmy kontrolę powiązań kooperacyjnych w przemyśle stoczniowym. Nie mamy możliwości włączenia do planu kontroli badań, dotyczących powiązań kooperacyjnych w przemysłach produkujących na rynek. Postaramy się zapisać taki temat w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-11.27" who="#PosełBarbaraPolańska">Komisja przyjęła opinię nr 6 do prezesa Rady Ministrów w sprawie produkcji oraz dostaw wyrobów trwałego, użytku na potrzeby rynku wewnętrznego. Projekt opinii przedstawił poseł Henryk Jużykiewicz (PZPR):</u>
          <u xml:id="u-11.28" who="#PosełBarbaraPolańska">Zgodnie z Centralnym Planem Rocznym na 1985 r. Ministerstwo Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego przyjęło obowiązek produkcji wyrobów o 530,0 mld zł. W wyniku realizacji tych zadań przedsiębiorstwa nadzorowane przez ministerstwo skierowały na rynek wewnętrzny wyroby trwałego użytku na łączną kwotę 575,2 mld zł, a więc przekroczyły swoje zadania w tym zakresie o 45,2 mld zł - głównie z tytułu wzrostu cen.</u>
          <u xml:id="u-11.29" who="#PosełBarbaraPolańska">Z przedstawionych przez ministra materiałów informacyjnych wynika, że w 1985 r. następował systematyczny wzrost podaży wyrobów trwałego użytku na rynek. W wielu asortymentach zostały przekroczone wielkości dostaw określonych w planie rocznym, a mianowicie: wanny kąpielowe (123,2%), zlewy i zlewozmywaki (144,8%), kuchnie gazowe i elektryczne (112,0%), odkurzacze (104,0%), żelazka elektryczne (104,0%) rowery (103,0%) itp.</u>
          <u xml:id="u-11.30" who="#PosełBarbaraPolańska">Pełne lub wyższe wykonanie wielkości od założonych w CPR dotyczy 8 grup wyrobów, natomiast produkcja i dostawy 16 grup wyrobów nie osiągnęły planowanego poziomu, a w około 38% zrealizowane dostawy wykazały niższą dynamikę w stosunku do 1984 r. Mimo przekroczenia planowanych wartości dostaw nie zrealizowano przyjętych zobowiązań, wynikających z zawartych umów rządowych. Na tle niepełnej realizacji zadań za niepokojący fakt należy uznać niewykorzystanie przez przemysł posiadanych zdolności produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-11.31" who="#PosełBarbaraPolańska">Jednym z podstawowych czynników ograniczających wzrost produkcji finalnej jest dotkliwy brak dostaw różnorodnych materiałów, surowców i podzespołów, wynikający z załamania systemu kooperacyjnego nie tylko między przedsiębiorstwami nadzorowanymi przez Ministerstwo Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego; problemy te dotyczą również przedsiębiorstw nadzorowanych przez ministra przemysłu chemicznego i lekkiego w zakresie dostaw: tworzyw sztucznych, farb, lakierów oraz rozpuszczalników dla potrzeb przemysłu maszynowego.</u>
          <u xml:id="u-11.32" who="#PosełBarbaraPolańska">Kolejnym czynnikiem wpływającym na wielkość produkcji finalnej jest wysoki stopień zużycia maszyn i urządzeń technologicznych oraz często nieprzestrzeganie wymogów technologicznych.</u>
          <u xml:id="u-11.33" who="#PosełBarbaraPolańska">Niedostateczny potencjał produkcyjny kooperantów nie pozwala na równoległą produkcję części zamiennych lub podzespołów. W rezultacie, brak spójności między ustalonym poziomem produkcji wyrobów finalnych, a możliwościami jej zaopatrzenia w elementy i podzespoły wytwarzane przez przedsiębiorstwa kooperacyjne.</u>
          <u xml:id="u-11.34" who="#PosełBarbaraPolańska">Niewystarczający potencjał produkcyjny kooperantów jest m.in. powodem znacznego importu kooperacyjnego. Np. z uwagi na brak dostatecznej ilości niezawodnych sprężarek, import tych urządzeń z II obszaru płatniczego osiągnął w 1985 r. wartość 6 mln dolarów USA, natomiast brak tworzywa typu ABS zmusił Zakłady Radiowe im. M. Kasprzaka do wydatkowania w 1985 r. kwoty ponad 1 mln dolarów USA.</u>
          <u xml:id="u-11.35" who="#PosełBarbaraPolańska">Instrumentem dyscyplinującym realizację zadań w zakresie produkcji wyrobów rynkowych miał być system zamówień rządowych. Jak wykazały jednak doświadczenia 1985 r., zapewniono dostawy materiałów jedynie producentom wyrobów finalnych realizującym zamówienia rządowe. Kooperanci nie korzystali z żadnych preferencji w zakresie dostaw materiałów, ograniczony też był ich dostęp do środków dewizowych. Pomimo wielu informacji napływających z przedsiębiorstw na temat źle funkcjonującego systemu powiązań kooperacyjnych, organy założycielskie nie zdołały nakłonić producentów do zawarcia stosownych umów, zapewniających realizację zamówień rządowych.</u>
          <u xml:id="u-11.36" who="#PosełBarbaraPolańska">Niezależnie od niepełnej realizacji zamówień rządowych stwierdza się niską jakość oraz dużą zawodność produkowanego sprzętu, mimo jego często wysokiej oceny. Wysoki stopień zawodności wykazywały np. odbiorniki TV, pralki, magnetofony, zamrażarki, sprężarki itp.</u>
          <u xml:id="u-11.37" who="#PosełBarbaraPolańska">Występowaniu różnorodnych nieprawidłowości w sferze produkcji i obrotu wyrobami rynkowymi nie przeciwdziałał z dostateczną skutecznością funkcjonujący system umowny, określony uchwałą nr 207 Rady Ministrów z dnia 27 września 1982 r. w sprawie umów sprzedaży oraz umów dostawy między jednostkami gospodarki uspołecznionej. Zakres i skala stwierdzonych odstępstw od obowiązujących w tym zakresie niedoborów towarów - upoważniają do stwierdzenia, że umowy jako podstawowy instrument sterowania obrotem towarowym nie dyscyplinowały stosunków handlowych.</u>
          <u xml:id="u-11.38" who="#PosełBarbaraPolańska">Mając na uwadze konieczność zapewnienia w całości dostaw wyrobów trwałego użytku o wysokiej jakości i niezawodności, co wynika ze stale rosnących potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu - Komisja Przemysłu uważa za konieczne:</u>
          <u xml:id="u-11.39" who="#PosełBarbaraPolańska">- dla zmniejszenia zapotrzebowania na import kooperacyjny, w szczególności z II obszaru płatniczego - zwiększenie lub uruchomienie produkcji tworzyw sztucznych (w szczególności typu ABS, polistyrenów wysokoudarowych, składników poliuretanów, styropianu), lakierów wodorozpuszczalnych i emalii typu „Combi Smalt”;</u>
          <u xml:id="u-11.40" who="#PosełBarbaraPolańska">- pilne uruchomienie produkcji nowoczesnej, energooszczędnej sprężarki hermetycznej dla potrzeb chłodnictwa domowego, blachy chromoniklowej, silników komutatorowych o podwyższonej sprawności.</u>
          <u xml:id="u-11.41" who="#PosełBarbaraPolańska">W celu zapewnienia pełnej realizacji dostaw wynikających z zapotrzebowania handlu, w szczególności uwzględniających zamówienia rządowe, niezbędne jest:</u>
          <u xml:id="u-11.42" who="#PosełBarbaraPolańska">- dokonanie weryfikacji zadań przedsiębiorstw produkujących wyroby finalne sprzętu trwałego użytku, z uwzględnieniem rzeczywistych zdolności produkcyjnych kooperantów;</u>
          <u xml:id="u-11.43" who="#PosełBarbaraPolańska">- dokonanie weryfikacji instrumentów sterowania realizacją zamówień rządowych, w celu zapewnienia dostaw materiałów dla zakładów o produkcji finalnej, jak również kooperantów;</u>
          <u xml:id="u-11.44" who="#PosełBarbaraPolańska">- zwiększenie dyscypliny uruchomienia środków dewizowych z zakładowych Rachunków Odpisów Dewizowych, w celu umożliwienia przedsiębiorstwom zawierania kontraktów na import kooperacyjny, warunkujący ciągłość produkcji;</u>
          <u xml:id="u-11.45" who="#PosełBarbaraPolańska">- doskonalenie rozwiązań systemowych w ramach wdrażanej reformy gospodarczej, gwarantujących powiązanie wysokości wynagrodzenia z jakością produkowanych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-11.46" who="#PosełBarbaraPolańska">W celu utrzymania zdobytych rynków zbytu w krajach II obszaru płatniczego oraz rozwinięcia dalszego eksportu, przy jednoczesnym zapewnieniu wzrostu dostaw sprzętu trwałego użytku na rynek wewnętrzny, zachodzi pilna potrzeba zahamowania dalszej dekapitalizacji maszyn i urządzeń technologicznych u producentów wyrobów finalnych oraz kooperantów. Potrzebą chwili staje się unowocześnienie parku maszynowego. W tym celu konieczna jest nowelizacja obecnego systemu podatkowego pod kątem zmniejszenia ograniczeń finansowych dla przedsiębiorstw modernizujących park maszyn produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-11.47" who="#PosełBarbaraPolańska">W celu zapewnienia realizacji zadań wynikających z NPSG na lata 1986–1990 organy założycielskie powinny doskonalić system nadzoru i kontroli przedsiębiorstw, szczególnie w kierunku dalszego dyscyplinowania powiązań kooperacyjnych oraz kontroli polityki cen. i opłacalności eksportu.</u>
          <u xml:id="u-11.48" who="#PosełBarbaraPolańska">W celu unowocześnienia sprzętu gospodarstwa domowego, a szczególnie zmniejszenia zapotrzebowania na energię elektryczną, konieczne jest przyspieszenie realizacji uchwały nr 77/83 Rady Ministrów z 27 czerwca 1983 r. w sprawie elektronizacji gospodarki narodowej do 1990 r. - ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju krajowej bazy materiałowej dla potrzeb elektroniki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#PosełStanisławBaranik">Pragnę poinformować, że na zaproszenie dyrekcji i aktywu społeczno-politycznego Huty Katowice gościła w kombinacie z poselską wizytacją 10-osobowa grupa posłów. Posłowie zapoznali się z wydziałami podstawowej produkcji hutniczej, a następnie - w czasie spotkania z dyrekcją - z problemami ekonomicznymi i produkcyjnymi kombinatu oraz ze sprawami związanymi z rozwojem całego krajowego hutnictwa. Kilkuosobowe grupy posłów odwiedziły też tereny wystawowe Targów Poznańskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełTadeuszByczaj">Materiały NIK mówią, że potencjał produkcyjny Huty Katowice wykorzystywany jest tylko w 32%, a importowanych maszyn i urządzeń - w 43%. Czy posłowie interesowali się tym problemem, jakich wyjaśnień udzielili im przedstawiciele kierownictwa huty?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#PosełMarianCierniak">Pracuję w Hucie Katowice, jestem brygadzistą, byłem jednym z uczestników wizytacji, a jednocześnie jej współgospodarzem. Mówił wówczas na ten temat dyrektor naszego kombinatu, a teraz powtórzę to samo tu, w czasie posiedzenia naszej komisji. Dane, o których mowa dotyczą wyłącznie - podkreślam to z całą mocą - produkcji pomocniczej. Chodzi konkretnie o obrabiarki. Nie daje to nam spać, ale taka jest prawda. Nie mamy ludzi, których moglibyśmy postawić przy tych maszynach. Z podobnymi problemami borykają się także pozostałe zakłady hutnicze. W danych tych nie ma nic tajemniczego ani szokującego.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#PosełMarianCierniak">Na tym posiedzenie zostało zamknięte.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>