text_structure.xml 259 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Andrzej Werblan)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 25 marca 1974 r. Rada Państwa podjęła następującą uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać piątą sesję Sejmu VI kadencji z dniem 30 marca 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński,</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Sekretarz Rady Państwa Ludomir Stasiak.”</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Na podstawie tej uchwały Prezydium Sejmu, zgodnie z art. 44 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Powołuję na sekretarzy posłów Edwarda Chrostka i Stanisławę Karną.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Edward Chrostek.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Protokół 16 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów proponuje, aby punkt siódmy przedstawionego porządku dziennego o brzmieniu: „Sprawozdanie Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisji Handlu Zagranicznego o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Żeglugi” — został rozpatrzony przez Wysoki Sejm jako punkt drugi porządku dziennego. Wobec tego numeracja pozostałych punktów zostanie odpowiednio zmieniona.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja Prezydium Sejmu została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">Przystępujemy zatem do punktu 1 porządku dziennego: Zatwierdzenie uchwały Rady Państwa w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">Rada Państwa przedstawiła Sejmowi do zatwierdzenia uchwałę o następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">„Uchwała Rady Państwa z dnia 16 lutego 1974 r. w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Marszałek">Na wniosek Prezesa Rady Ministrów Rada Państwa — na podstawie art. 29 ust. 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: odwołuje Obywatela Stanisława Wrońskiego ze stanowiska Ministra Kultury i Sztuki, odwołuje Obywatela Józefa Okuniewskiego ze stanowiska Ministra Rolnictwa, powołuje Obywatela Józefa Tejchmę na stanowisko Ministra Kultury i Sztuki z zachowaniem dotychczas zajmowanego stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów, powołuje Obywatela Kazimierza Barcikowskiego na stanowisko Ministra Rolnictwa, powołuje Obywatela Stanisława Wrońskiego na stanowisko Ministra bez teki.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Marszałek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński Sekretarz Rady Państwa Ludomir Stasiak.”</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Marszałek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem przedstawionej uchwały Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#Marszałek">Rady Państwa z dnia 16 lutego 1974 r. w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisji Handlu Zagranicznego o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Żeglugi (druki nr 145 i 147).</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Walenty Kołodziejczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#WalentyKołodziejczyk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożony pod obrady Wysokiego Sejmu rządowy projekt ustawy o połączeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i urzędu Ministra Żeglugi w jeden resort, ma stworzyć warunki należytej koordynacji problemów związanych z dynamicznie wzrastającą wymianą z zagranicą, problemów administracji morskiej i usług związanych z żeglugą oraz morskiej gospodarki rybnej. A ponadto ściślej powiązać obroty handlu zagranicznego z usługami żeglugi morskiej i portów morskich.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#WalentyKołodziejczyk">Sprawy te, które będą należeć do kompetencji proponowanego — po dyskusji w komisjach i w porozumieniu z Rządem — urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej są ze sobą ściśle powiązane pod względem ekonomicznym, organizacyjnym, zgodnie z celami wytyczonymi uchwałami VI Zjazdu Partii oraz I Krajowej Konferencji Partyjnej. Znaczna część realizowanego przez nasz handel zagraniczny eksportu i importu dokonuje się drogą morską i tym samym uzależniona jest od należytego rozwoju usług transportu morskiego i portów. Z kolei pełne wykorzystanie i dynamizowanie usług transportu morskiego w dużej mierze zależne jest od obłożenia ich potencjału przewozowego i przeładunkowego kontraktami handlu zagranicznego oraz od dynamiki całej naszej gospodarki narodowej. Powierzenie jednemu urzędowi administracji państwowej tych dwóch wzajemnie na siebie oddziaływających pionów podniesie efektywność ich pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#WalentyKołodziejczyk">W interesie państwa leży, aby wszystkie przewozy towarów — eksportowanych i importowanych — dokonywane były w maksymalnym stopniu własną flotą. Dysponowanie przez jeden ośrodek środkami dewizowymi może przyczynić się do ograniczenia transportu obcymi statkami i zwiększenia tych przewozów własną flotą, pozwoli to w konsekwencji na prowadzenie właściwej polityki w dziedzinie współpracy z armatorami obcych państw.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#WalentyKołodziejczyk">Na wielu więc odcinkach sprawy gospodarki morskiej wiążą się z działalnością handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#WalentyKołodziejczyk">Obroty handlu zagranicznego, realizowane w coraz szerszym zakresie drogą morską, wymagają szczególnie skoordynowanej obsługi transportowej. Uczestniczą w niej armator jako przewoźnik, zarząd portu jako przeładowca i składownik. Są to organizacje resortu żeglugi. Obok nich występują organizacje handlu zagranicznego, np. spedytor morski, przedsiębiorstwa ilościowej i jakościowej kontroli ładunku. Rozdzielenie tych spraw stawało się przyczyną niedostatecznej koordynacji działania transportu morskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#WalentyKołodziejczyk">Istnieją więc przesłanki organizacyjne i celowość ekonomiczna dostosowania transportu morskiego do potrzeb handlu zagranicznego w zakresie terminowości i sprawności przewozu, niezbędnej częstotliwości połączeń, szybkiego załadunku i wyładunku statków. Wpłynie to na obniżenie stawek przewozowych.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#WalentyKołodziejczyk">Istotnymi problemami są też lepsze wykorzystanie floty polskiej przez alimentacje armatora polskiego przez polski handel, oraz właściwa synchronizacja wejścia statku do portu i dostarczenie ładunków w takim czasie, aby armator, przez wyczekiwanie na towar, nie tracił bezużytecznie cennego potencjału przewozowego. Również organizacja kontroli ilościowej i jakościowej wiąże się ściśle z procesem przeładunku towarów i ich manipulacją w magazynach portowych. Wpływa ona w sposób zasadniczy na tempo prac przeładunkowych. Połączenie tej problematyki, będącej dotychczas w gestii dwóch oddzielnych resortów w jednym ministerstwie usprawni funkcjonowanie portów, wpłynie na obniżenie kosztów przeładunkowych, umożliwi lepsze wykorzystanie własnej i obcych flot, a co za tym idzie zwiększy naszą atrakcyjność wobec obcych armatorów.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#WalentyKołodziejczyk">Remonty statków własnych i obcych w morskich stoczniach remontowych są działalnością pokrewną w stosunku do budowy nowych statków. Włączenie tej działalności — nadzorowanej obecnie przez Zjednoczenie Morskich Stoczni Remontowych — do resortu przemysłu ciężkiego ułatwi ściślejszą współpracę ze Zjednoczeniem Przemysłu Okrętowego, spowoduje sprawniejszą kooperację między stoczniami i przyczyni się do lepszego wykorzystania materiałów. Połączone potencjały obu zjednoczeń pozwolą niewątpliwie na uzyskanie korzystniejszych efektów ekonomicznych, w tym również lepszych wyników dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#WalentyKołodziejczyk">Środki transportu i komunikacji żeglugi śródlądowej są ściśle związane z pozostałymi środkami komunikacji. Włączenie ich do potencjału resortu komunikacji pozwoli na efektywniejszą koordynację i lepsze wykorzystanie różnych rodzajów transportu.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#WalentyKołodziejczyk">Projekt ustawy, który przedkładam do uchwalenia Wysokiej Izbie, był przedmiotem szczegółowej wspólnej analizy Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisji Handlu Zagranicznego. W imieniu Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisji Handlu Zagranicznego wnoszę o uchwalenie przez Wysoki Sejm zgłoszonego przez Rząd projektu ustawy wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 147.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Żeglugi wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisję Handlu Zagranicznego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosu? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Informacja Rządu o stanie przygotowań i dotychczasowej realizacji zadań rolnictwa w 1974 roku.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu Ministra Rolnictwa Ob. Kazimierza Barcikowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#KazimierzBarcikowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zadaniem moim jest poinformowanie Wysokiej Izby o stanie przygotowań rolnictwa do realizacji zadań roku 1974 i osiąganych wynikach produkcyjnych. Informacja dotyczy przede wszystkim roku 1974, jednak nie mogę ograniczyć się tylko do tego wycinka czasu. Rozwój rolnictwa jest bowiem procesem ciągłym i w roku 1974 odczuwać będziemy skutki działania w latach poprzednich, a wyniki roku 1974 tworzyć będą bazę wyjściową dla lat następnych.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#KazimierzBarcikowski">Prawidłowość ta najbardziej manifestuje się w skutkach aktywnie kształtowanej polityki rolnej, stanowiącej integralną część programu społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju, programu wypracowanego przez Komitet Centralny naszej partii, a rozwiniętego w uchwałach VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Partyjnej. W programie tym mieszczą się śmiałe założenia wzrostu produkcji rolnej, bez czego trudno byłoby zrealizować zadania poprawy życia wszystkich pracujących, a w tym i pracowników rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#KazimierzBarcikowski">Zwiększonym zadaniom rolnictwa odpowiada wielka szansa jego szybszego rozwoju i modernizacji, coraz pełniejsze wykorzystanie jego wewnętrznych, potencjalnych możliwości z pożytkiem dla całego narodu i dla pracowników rolnictwa. A program określa metody i środki aktywnego kształtowania przez państwo społecznych i ekonomicznych warunków przyspieszonego rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#KazimierzBarcikowski">Czwarty rok realizacji aktualnej polityki rolnej partii, wypracowanej przy udziale ZSL wykazuje, że dzięki właściwej polityce ekonomicznej i wydatnej poprawie zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji osiągnęliśmy duży postęp w produkcji rolnej. Rolnictwo jako całość lepiej obecnie wykorzystuje pomieszczenia produkcyjne, maszyny i urządzenia oraz zmniejszające się przecież zasoby pracy i użytki rolne. Miarą dokonanego postępu jest wzrost produkcji globalnej rolnictwa w roku 1973 o 21,1% w porównaniu z rokiem 1970. Odpowiada to poziomowi zaplanowanemu początkowo dla roku 1975.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#KazimierzBarcikowski">W klimacie dużej aktywności produkcyjnej w całym rolnictwie najwyższe przyrosty produkcji osiągają państwowe gospodarstwa rolne i rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Rozwijają się ośrodki rolne kółek rolniczych, narasta ruch specjalizacji i kooperacji gospodarstw, powstają różnego rodzaju zespoły i zrzeszenia rolników na gruncie wspólnych dążeń do powiększenia produkcji i jej racjonalnej organizacji. Realizujemy więc w praktyce naczelną tezę VI Zjazdu w sprawach rolnictwa — tezę o przyspieszonym rozwoju produkcji rolnej i o socjalistycznych przeobrażeniach rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#KazimierzBarcikowski">O szerokim zasięgu dążenia do intensyfikacji i zwiększenia produkcji w nowych warunkach ekonomicznych dobitnie świadczy szybko rosnący popyt na materiały budowlane, maszyny i urządzenia rolnicze, nawozy i środki ochrony roślin, nasiona nowych odmian i wysoko wartościowy materiał hodowlany. W wielu przypadkach zapotrzebowanie to rośnie szybciej aniżeli możliwości jego pokrycia, mimo poważnego wzrostu dostaw na zaopatrzenie rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#KazimierzBarcikowski">Wskazuję na te fakty i zjawiska, aby móc stwierdzić, że zadania roku 1974 będą realizowane w rolnictwie w korzystnych warunkach silnego dążenia podstawowych rzesz rolników i pracowników rolnictwa do zwiększenia produkcji i dalszej poprawy warunków swego życia. Jest to jeden z czynników pomyślnej realizacji zadań roku 1974, ale bardzo ważny, bowiem od woli i chęci do pracy ludzi bardzo dużo zależy. Z aktywną polityką rolną partii i państwa łączy się obecnie społeczna i ekonomiczna aktywność ogromnej większości rolników.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#KazimierzBarcikowski">W roku 1974 rolnictwo stoi wobec wyjątkowo trudnych i odpowiedzialnych zadań. Wynikają one zarówno z potrzeb rynku wewnętrznego, jak też z sytuacji na światowym rynku pasz. W pełni zdajemy sobie sprawę z tego, że realizacja szerokiego, rządowego programu podwyżek płac, uchwalonego przez Wysoką Izbę po XII posiedzeniu plenarnym KC, wymaga zwiększonych dostaw na rynek artykułów żywnościowych. Dotyczy to zwłaszcza produktów hodowli, w których wytwarzaniu istotną rolę odgrywają, obok krajowych zasobów paszowych, pasze pochodzące z importu.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#KazimierzBarcikowski">Gwałtowny wzrost cen zbóż i pasz białkowych na rynkach światowych pociąga za sobą w tym roku znaczne dodatkowe obciążenie bilansu płatniczego państwa. Mimo związanych z tym trudności dla gospodarki, importujemy pasze w ilościach zabezpieczających dalszy wzrost produkcji mięsa i mleka. Wielką pomocą dla naszej gospodarki są dostawy, po dogodnych dla nas cenach, 1,5 mln ton zbóż ze Związku Radzieckiego. Pozwoliło to nam poważnie zwiększyć dostawy pasz dla rolnictwa, a tym samym zabezpieczyć wzrost produkcji mięsa.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#KazimierzBarcikowski">Do sprawy importu pasz podchodzimy realistycznie. Dopóki nie osiągniemy takiego poziomu intensyfikacji produkcji roślinnej, przy którym będzie możliwy dalszy wzrost hodowli w oparciu wyłącznie o pasze krajowe, będziemy — w uzasadnionych ekonomicznie rozmiarach — importować pasze, traktując te zakupy jako uzupełnienie krajowych zasobów paszowych, jako dodatkową możliwość zwiększenia produkcji mięsa i mleka. Będziemy więc i w przyszłości udzielać pomocy paszowej producentom, wykorzystując w tej dziedzinie możliwości, jakie daje import.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#KazimierzBarcikowski">Import pasz musi jednak skłaniać polskie rolnictwo do maksymalnych wysiłków na rzecz przyspieszenia intensyfikacji produkcji roślinnej oraz do oszczędnego gospodarowania paszami, to znaczy takiego ich wykorzystania, aby z posiadanych zasobów paszowych otrzymać możliwie najwyższą produkcję mięsa i mleka.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#KazimierzBarcikowski">Wychodząc z tych założeń, Rząd określił zadania produkcyjne rolnictwa na rok 1974. Sprowadzają się one w istocie rzeczy do tego, aby w dalszym ciągu zwiększać produkcję zwierzęcą, przyspieszać intensyfikację produkcji roślinnej i zapewnić wyższą efektywność zużycia paszy.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#KazimierzBarcikowski">Osiągnięciu tych celów sprzyjają decyzje ekonomiczne w sprawach rolnictwa, podjęte zgodnie z uchwałami XII plenum KC naszej partii. Sprowadzają się one do tego, że polepszenie opłacalności chowu bydła tworzy jednocześnie bodźce do lepszego gospodarowania na użytkach zielonych i rozwoju produkcji wołowiny w oparciu o pasze własne. Podwyższenie cen buraka cukrowego i roślin białkowych będzie skłaniać do rozszerzenia uprawy tych — z punktu widzenia paszowego — bardzo korzystnych kultur. Wprowadzenie w życie tych decyzji, przy uwzględnieniu również decyzji wcześniej podjętych, zapewnia opłacalność intensyfikacji produkcji roślinnej na całym obszarze użytków rolnych. Tym samym rolnictwo ma zapewnione ekonomiczne warunki intensyfikacji, jakich dotychczas nigdy nie miało.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#KazimierzBarcikowski">Przy zapewnieniu środków produkcji służących intensyfikacji oraz przy należytym instruktażu producentów można oczekiwać przyspieszenia postępu w produkcji roślinnej. Oczywiście trzeba to wypracować, ale praca staje się bardziej obiecująca. Prowadzimy szereg prac, które służą osiągnięciu oczekiwanych wyników w produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#KazimierzBarcikowski">Jesienią ubiegłego roku i wiosną tego roku został w pełni zrealizowany i znacznie przekroczony plan wymiany nasion. Należy przy tym podkreślić, że dzięki długotrwałej pracy polskich hodowców nowych odmian, rolnictwo otrzymuje w ostatnich latach wysokowartościowe, intensywne odmiany przede wszystkim zbóż. Odmiany z importu stanowią dodatkowe uzupełnienie naszej gospodarki nasiennej. Miarą dokonanego postępu w nasiennictwie jest fakt, iż 92% areału zbóż pod zbiory 1974 r. obsiane jest już odmianami intensywnymi.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#KazimierzBarcikowski">Zarysowują się również obiecujące perspektywy poprawy w hodowli nowych odmian ziemniaka, kultury, w której rozwoju zbyt długo trwała stagnacja.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#KazimierzBarcikowski">Według ocen, jakimi dziś dysponujemy, w roku gospodarczym 1973/74 nastąpią dalsze pozytywne zmiany w strukturze zasiewów. Zwiększy się w obsiewanym areale udział pszenicy, jęczmienia, buraka cukrowego, kukurydzy i traw. Zmiany te będziemy wspierali również w przyszłości, rozwijając kontraktację, dostarczając potrzebnych nasion, zwiększając możliwości mechanizacji uprawy i zbioru roślin bardziej intensywnych.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#KazimierzBarcikowski">Dzięki rosnącej produkcji przemysłu nawozowego, rolnictwo zwiększy w tym roku gospodarczym zużycie nawozów mineralnych o 10%. Odnotowania wymaga przy tym duży postęp w nawożeniu zbóż ozimych jesienią oraz wzrost nawożenia użytków zielonych. Jeżeli uwzględnić jeszcze szybki przyrost stada zwierząt w ostatnich latach, a tym samym zwiększenie nawożenia obornikiem, to można ocenić, że wprowadzona w tym roku do gleby ilość składników pokarmowych jest, jak na nasze rolnictwo, raczej wysoka.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#KazimierzBarcikowski">Spodziewamy się również pewnej poprawy w zaopatrzeniu rolnictwa w środki ochrony roślin w porównaniu do 1973 r. W miarę intensyfikacji produkcji roślinnej, a więc i wzrostu nakładów na obsiewany hektar, coraz większego znaczenia nabiera ochrona przed szkodnikami. Skala utraconych plonów wzrasta bowiem, jeżeli nie są chronione. W niektórych kulturach niemożliwe jest osiągnięcie przyzwoitych plonów bez środków ochrony roślin. Rozprzestrzenienie się stonki osiągnęło taki stan, że nie chronione pole ziemniaka jest polem straconym. Urodzaj wartościowych owoców i wielu warzyw pozostaje również w prostej zależności ód oprysków, dokonanych we właściwy sposób i we właściwym czasie.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#KazimierzBarcikowski">Musimy więc równolegle zwiększać dostawy środków ochrony roślin oraz usprawniać usługi w stopniu gwarantującym ich niezawodność. Ministerstwo Przemysłu Chemicznego podejmuje wysiłki w celu lepszego zaspokojenia popytu rolnictwa na środki ochrony roślin. W systemie organizacyjnym Ministerstwa Rolnictwa oraz w ramach kółek rolniczych prowadzone są przygotowania do należytego przeprowadzenia niezbędnych zabiegów.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#KazimierzBarcikowski">Znacznie — bo o 20% — wzrastają w tym roku dostawy sprzętu mechanicznego dla rolnictwa. Nie zapewnia to jednak pokrycia szybko rosnącego popytu. W szeregu pozycjach asortymentowych występują ostre braki, które będą mogły być zlikwidowane w miarę realizacji inwestycji już prowadzonych i przewidzianych do podjęcia w przemyśle maszynowym. Przyspieszenie mechanizacji rolnictwa stanowi jeden z ważnych warunków intensyfikacji produkcji i przemian społecznych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#KazimierzBarcikowski">Zawsze, a tym bardziej w warunkach niedostatku techniki, konieczne są dodatkowe wysiłki na rzecz pełnej sprawności sprzętu, jakim dysponuje rolnictwo oraz na rzecz lepszej eksploatacji maszyn i urządzeń. Remonty maszyn, jakkolwiek nie bez trudności, są w tym roku — według naszej oceny — lepiej przeprowadzone i wyższy jest stopień gotowości maszyn. Wcześniej podjęte prace organizacyjne związane ze zbieraniem zamówień, ustaleniem marszrut maszyn oraz przechodzeniem na brygadową obsługę rokują poprawę w wykorzystaniu sprzętu. Będziemy tego konsekwentnie wymagać, gdyż dalecy jesteśmy od zadowolenia ze stanu istniejącego.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#KazimierzBarcikowski">W ostatnich miesiącach Rząd podjął ważne decyzje, torujące drogę dalszemu usprawnianiu obsługi produkcyjnej rolnictwa przez kółka rolnicze. Ich sens zawiera się we wprowadzaniu zasad rozrachunku gospodarczego w całej organizacji i stworzeniu trwałych podstaw ekonomicznych dla jej rozwoju. Wymagało to zwiększenia pomocy ekonomicznej państwa dla kółek rolniczych. Decyzje te, łączące się z podwyżką płac mechanizatorów i pracowników kółek rolniczych oraz z wprowadzeniem nowego cennika za usługi świadczone przez kółka, stwarzają obiektywne możliwości szerszego niż do tej pory zaangażowania się kółek w prace połowę, w poprawę agrotechniki w gospodarstwach chłopskich. Liczymy na to, że działacze i pracownicy kółek wykorzystają te możliwości i dokonają postępu w organizacji i poziomie świadczonych usług.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#KazimierzBarcikowski">Pozytywne doświadczenia spółdzielni kółek rolniczych w gminach, powinny być utrwalone i stopniowo upowszechniane. Państwo będzie nadal wydatnie wspierać mechanizację i rozwój usług na rzecz rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#KazimierzBarcikowski">Sumując tę część informacji, chciałbym stwierdzić, zgodnie z rozeznaniem Ministerstwa Rolnictwa, że dla intensyfikacji produkcji roślinnej w bieżącym roku gospodarczym zrobiono duży wysiłek w rolnictwie i w przemysłach zaopatrujących rolnictwo. Mówiąc nieco patetycznie, został założony dobry fundament pod urodzaj roku 1974. Poza nielicznymi kulturami, o marginesowym raczej znaczeniu, z powodzeniem zostały również zrealizowane plany kontraktacji produktów roślinnych, w tym owoców i warzyw na zaopatrzenie rynku. Świadczy to o właściwie kształtowanych więziach ekonomicznych rolnictwa z organizacjami skupu i z przemysłem przetwórczym.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#KazimierzBarcikowski">Wiele prac jest jeszcze przed nami, ale przy normalnych warunkach klimatycznych mamy podstawy oczekiwać niezłego urodzaju, chociaż warunki klimatyczne wiosną tego roku muszą jednak niepokoić rolników. Z jednej strony, wczesna wiosna umożliwiła wczesne podjęcie prac polowych i przeprowadzenie siewów, z drugiej strony zaś, po łagodnej zimie z małymi opadami, weszliśmy w okres suszy wiosennej o natężeniu rzadkim w naszej strefie klimatycznej. Bilans wodny w glebie kształtuje się bardzo niekorzystnie. Obecnie najbardziej potrzebne są rolnictwu opady, które by ten bilans wodny poprawiły.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#KazimierzBarcikowski">W produkcji zwierzęcej dominują tendencje rozwojowe, wywołane polityką preferowania tej gałęzi rolnictwa, a wsparte w większości rejonów kraju dobrym urodzajem roku 1973 oraz wspomnianą już pomocą paszową państwa. Ten stan rzeczy dokumentują okresowe spisy zwierząt, wysoki popyt na pasze oraz rosnące ceny na materiał hodowlany w obrocie sąsiedzkim. Pomyślnie są również realizowane napięte w tym roku plany skupu produktów zwierzęcych. Szczegółowa analiza trendów hodowlanych różnicuje jednak ten, ogólnie biorąc, pozytywny obraz.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#KazimierzBarcikowski">W trzodzie chlewnej, której liczba w ostatnich latach przyrastała bardzo ekspansywnie, obserwujemy osłabienie przyrostów skupu, a nawet pewien spadek w województwach, w których był słaby urodzaj ziemniaka w ubiegłym roku. Zahamowanie wzrostu na tych terenach jest jednak nadrabiane przez województwa o lepszych zasobach pasz dla trzody, wykazujących nadal silne tendencje wzrostowe. Poprawa cen na prosięta w styczniu i lutym oraz wzrost krycia macior wydają się świadczyć o utrzymującym się wśród rolników zainteresowaniu powiększaniem produkcji trzody. Zasoby pasz są dziś głównym czynnikiem określającym ten rozwój.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#KazimierzBarcikowski">Czynnikiem dynamizującym skup mięsa w roku 1974 będą niewątpliwie długookresowe jak i doraźne tendencje w hodowli bydła. Długookresowe, to przede wszystkim kształtujące się już wcześniej zainteresowanie producentów opasem młodego bydła, które to bydło dopiero w tym roku zaczyna być dostarczane do punktów skupu. Po wspomnianych już decyzjach ekonomicznych zainteresowanie to niewątpliwie będzie utrwalone, o czym świadczy obecnie m.in. mniejsza podaż byczków w skupie cieląt. Rolnicy zatrzymują je do opasu.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#KazimierzBarcikowski">Doraźnie wystąpi w tym roku zwiększona podaż w skupie starych krów z rotacji stada mlecznego. Przy korzystnych cenach mleka, a niskich cenach skupu starych krów, obowiązujących przed ostatnią zmianą cen na bydło, rolnicy niechętnie wyzbywali się krów, które z przyczyn hodowlanych należało usuwać ze stada. Można oczekiwać, że w ciągu roku, półtora, będzie następowało przyspieszone odmładzanie stada mlecznego tym bardziej, że dane ze spisów zwierząt świadczą o znacznych przyrostach liczby jałówek młodych i zacielonych. Odmłodzenie stada krów będzie ze wszech miar zjawiskiem pozytywnym. Zapewni ono dalszy postęp w chowie bydła i w produkcji mleka oraz poprawi skup wołowiny w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#KazimierzBarcikowski">Wzrost zainteresowania opasem młodego bydła jest bardzo korzystny zarówno z punktu widzenia produkcji mięsa, jak też samego rolnictwa. Utrwalanie się tej tendencji zapewni bowiem lepsze zagospodarowanie cieląt, których ubój nadal jest za wysoki i będzie prowadziło do intensyfikacji gospodarki na użytkach zielonych. Pomoże też niewątpliwie przełamać zakorzenione na wielu terenach niedocenianie możliwości produkcyjnych łąk i pastwisk.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#KazimierzBarcikowski">Po długotrwałym spadku stada owiec pojawiają się w tym roku w naszym rolnictwie pierwsze oznaki odwracania się tej niekorzystnej tendencji. Przedsiębiorstwa obrotu zwierzętami hodowlanymi otrzymują w ostatnich miesiącach znacznie więcej zamówień na materiał hodowlany aniżeli są w stanie zrealizować. Można oczekiwać, że wiosenne okocenia owiec zostaną w znacznym stopniu wykorzystane dla powiększenia stada. Byłoby to bardzo pożyteczne, gdyż dla wielu gospodarstw chłopskich o małych zasobach siły roboczej, jak również dla niektórych gospodarstw uspołecznionych produkcja owczarska stwarza możliwości pełnego wykorzystania zasobów paszowych, w tym pasz pośledniejszej wartości.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#KazimierzBarcikowski">W przyspieszonym tempie następuje rozwój produkcji mięsa drobiowego typu broiler. W miarę rozbudowy bazy produkcyjnej dla hodowli wielkostadnej i wprowadzania lepszego materiału hodowlanego oraz lepszych pasz poprawia się efektywność tego rodzaju tuczu kurcząt i rośnie skup. Otwierają się tu duże możliwości zwiększania produkcji w latach dalszych w miarę dokonywania inwestycji. Będziemy również stopniowo rozwijać fermową produkcję jaj, co powinno prowadzić do stopniowego zmniejszania sezonowości w skupie, występującej i związanej z podwórkowymi metodami chowu kur-niosek. Przemysłowe metody produkcji drobiarskiej pozwalają racjonalniej wykorzystać pasze treściwe, których tradycyjne drobiarstwo zużywa niewspółmiernie dużo w stosunku do uzyskiwanych efektów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#KazimierzBarcikowski">Obywatele Posłowie! Problemy rozwoju produkcji zwierzęcej mają dziś i mieć będą w przyszłości kluczowe znaczenie dla rolnictwa i dla całej gospodarki. Na ich racjonalnym rozwiązywaniu koncentrujemy największą uwagę. Jest naszym obowiązkiem czynić wszystko co możliwe, aby coraz pełniej zaspokajać zapotrzebowanie na produkty zwierzęce rynku krajowego i eksportu. Możliwości są wciąż jeszcze duże. Realizacja planów dalszego rozwoju hodowli wymaga jednak nowego podejścia do rozwiązywania jej podstawowych problemów. Pragnę na niektóre z nich zwrócić waszą uwagę.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#KazimierzBarcikowski">Na pierwszym miejscu wymienię problemy doskonalenia materiału hodowlanego i upowszechnianie korzyści, jakie niesie postęp w hodowli na świecie. Stoimy przed koniecznością znacznie szybszego niż dotychczas wypierania z chowu bydła bezrasowego i ras mniej wartościowych oraz pozostawiania tylko ograniczonej hodowli zachowawczej w przypadku bydła rasy czerwonej polskiej. Będziemy rozszerzać krycie krów o mniejszej wartości hodowlanej nasieniem buhajów ras mięsnych, aby poprawić wartość opasową potomstwa.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#KazimierzBarcikowski">W przyspieszonym tempie będą też prowadzone prace nad krzyżowaniem trzody chlewnej wybranych ras, aby wykorzystać w tuczu efekt heterozji na skalę produkcyjną. W dalszym ciągu doskonalony będzie i rozszerzany na trzodę chlewną system inseminacji.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#KazimierzBarcikowski">Drugi zespół spraw, to poprawa zdrowotności zwierząt. Zbliżamy się w Polsce do pomyślnego zakończenia walki z gruźlicą bydła i brucelozą. Wiele groźnych kiedyś chorób zakaźnych zwierząt zostało zlikwidowane całkowicie lub ograniczone w takim stopniu, że nie stanowią dziś zagrożenia dla produkcji. Nasza weterynaria i służby porządkowe mogą zapisać na swoim koncie sukces tej miary, jak obrona w roku ubiegłym naszej hodowli przed epidemią pryszczycy, której skutki jeszcze w tym roku odczuwa część krajów europejskich.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#KazimierzBarcikowski">Będziemy dążyli do tego, aby poprawić profilaktyczną działalność służb weterynaryjnych i zootechnicznych i żeby z urzędu objąć zwalczaniem choroby zwierząt nie stanowiące zagrożenia epidemiologicznego, ale obniżające efekty żywienia bądź pogarszające jakość produktów. Wiele jeszcze w tym względzie pozostaje do zrobienia Trzeci zespół spraw, to konieczność doskonalenia pasz i zwiększania efektywności żywienia zwierząt. Chodzi o to, aby stale doskonalić konserwowanie i przechowywanie pasz, aby zadawać je w formach i zestawach zapewniających większą przyswajalność składników pokarmowych, aby wzbogacać je dodatkami stymulującymi przyrosty zwierząt itp. Wymaga to bardzo starannej pracy w rolnictwie, rozwoju przemysłu paszowego i wydatnej pomocy chemii dla rolnictwa. O efektywności żywienia decydują bowiem nie pasze w ogóle, a pasze dobre, wysokowartościowe, poprawiające zdrowotność stada.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#KazimierzBarcikowski">Czwarty zestaw stanowią bardzo ważne problemy inwestycyjne i problemy mechanizacji hodowli. Podjęliśmy i z powodzeniem realizujemy w gospodarstwach uspołecznionych program budowy ferm typu przemysłowego. Ten kierunek budownictwa inwentarskiego stanie się dominujący w najbliższych latach. Będziemy przy tym dążyć do przyspieszania budownictwa obór w gospodarce uspołecznionej, aby zwiększyć jej potencjał i udział w produkcji materiału hodowlanego. W ubiegłym roku rolnictwo uspołecznione wzbogaciło się o 155 tysięcy stanowisk dla bydła i o 240 tysięcy stanowisk dla trzody chlewnej, a w tym roku liczba ta powinna być odpowiednio większa.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#KazimierzBarcikowski">Jednocześnie podejmujemy działania dla unowocześnienia budownictwa inwentarskiego w gospodarce chłopskiej. Zostały już zrobione pierwsze próby montowania budynków inwentarskich z elementów prefabrykowanych. Rozwój tej formy budownictwa dla zespołów rolników i gospodarstw specjalistycznych przyspieszy wydatnie inwestowanie i pozwoli na poważne oszczędności materiałów. Spółdzielnie budownictwa wiejskiego kółek rolniczych podjęły techniczno-organizacyjne przygotowania do upowszechniania tej formy budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#KazimierzBarcikowski">Proces adaptacji budynków do wymagań zoohigieny wymaga przyspieszenia w całym rolnictwie. Na tej drodze możemy bowiem stosunkowo szybko uzyskać znaczne efekty mierzone wynikami produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#KazimierzBarcikowski">W ostatnich dwóch latach nastąpiło wyraźne przyspieszenie budownictwa inwentarskiego. Powoduje to gwałtowny wzrost zapotrzebowania na materiały budowlane i urządzenia mechaniczne. Rząd czyni starania o zwiększenie dostaw materiałów na te cele. W bieżącym roku dostawy podstawowych materiałów budowlanych dla wsi wzrastają od 5 do 11%, w zależności od grup tych materiałów. Trzeba jednak dążyć do tego, aby zostały one właściwie użyte i żeby w maksymalny sposób wykorzystać możliwości zwiększania ilości stanowisk dla zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#KazimierzBarcikowski">Sumując tę część informacji, mogę stwierdzić, że w produkcji zwierzęcej dominują tendencje rozwojowe, znajdujące potwierdzenie w rosnącym skupie produktów. Przedłużenie tych tendencji na rok następny uzależnione jest przede wszystkim od urodzaju w produkcji roślinnej i od postępu w produkcji pasz własnych. Niezbędny jest wielki wysiłek całego rolnictwa na rzecz poprawy efektywności żywienia tak, aby z posiadanego zasobu pasz otrzymać maksymalne przyrosty produkcji zwierzęcej. Pasze są zbyt cennym środkiem produkcji, aby rozchodować je źle. Pierwszeństwo w dostępie do pasz przemysłowych muszą mieć ci producenci, którzy zapewniają ich najwyższe, najefektywniejsze wykorzystanie.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#KazimierzBarcikowski">Wysoka Izbo! Zacząłem swoją informację od stwierdzenia wielkiego ożywienia produkcyjnego i społecznego w rolnictwie, będącego efektem prowadzonej w ostatnich latach polityki rolnej. Jest to fakt bezsporny, gdyż bez tej aktywności rolników i pracowników rolnictwa nieosiągalna byłaby skala postępu, jaką w bieżącej pięciolatce legitymuje się produkcja żywności. Ale równie bezsporny jest fakt pozostawania w tyle licznej grupy gospodarstw, a w przypadkach krańcowych, choć wcale niemało licznych, spadku ich produktywności.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#KazimierzBarcikowski">Różne są przyczyny tego zjawiska. Jeśli jednak wyłączymy przypadki krańcowej nieudolności lub niedbalstwa, to z całą ostrością dostrzeżemy najczęściej występującą przyczynę, którą jest podeszły wiek rolników prowadzących gospodarstwo bez pomocy następców.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#KazimierzBarcikowski">W naszych warunkach, kiedy konieczność przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej nakazuje nam traktować ziemię jako dobro ogólnonarodowe, sprawa pełnego zagospodarowania gruntów musi skłaniać do znalezienia rozwiązań — społecznie sprawiedliwych i racjonalnych z punktu widzenia ekonomicznego, które by tę ziemię słabo wykorzystywaną udostępniały produkcji. Za takie rozwiązanie uznajemy renty dla rolników, którzy w pracy osiągnęli wiek emerytalny i zasłużyli na spokojną starość, a nie mając następców, chcą gospodarstwo przekazać państwu.</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#KazimierzBarcikowski">Rząd skieruje w najbliższym czasie do Sejmu projekt ustawy przewidującej wydatną podwyżkę rent dla rolników przekazujących swoje gospodarstwa państwu. Musimy liczyć się z tym, że po przyjęciu przez Wysoką Izbę tej ustawy, poważnie zwiększy się napływ gruntów do Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#KazimierzBarcikowski">Niezmiernie ważki jest więc problem należytego zagospodarowania gruntów PFZ. Wychodzimy z ogólnego założenia, że zasoby tego funduszu powinny służyć przemianom strukturalnym rolnictwa polskiego i postępującej intensyfikacji produkcji rolnej. Będziemy więc dążyli do tego, aby grunty Państwowego Funduszu Ziemi były w szybkim tempie intensywnie zagospodarowane przez państwowe gospodarstwa rolne, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, ośrodki kółek rolniczych, zespoły rolników bądź pełnosprawne gospodarstwa indywidualne, którym można by te grunty powierzyć w użytkowanie na zasadach regulowanej prawem długoletniej dzierżawy. Oczekujemy od władz terenowych zwiększonej aktywności w sprawach gospodarki ziemią i jej intensywnego użytkowania.</u>
          <u xml:id="u-5.48" who="#KazimierzBarcikowski">Obywatele Posłowie! W całym naszym rolnictwie trwają aktualnie intensywne prace wiosenne, które mieć będą zasadniczy wpływ na zbiory ziemiopłodów w roku 1974.</u>
          <u xml:id="u-5.49" who="#KazimierzBarcikowski">Przed rozpoczęciem tych prac Sekretariat KC naszej partii, Prezydium NK ZSL i Prezydium Rządu zwróciły się z listem do podstawowych organizacji partyjnych na wsi i komitetów gminnych PZPR, do kół i gminnych komitetów ZSL, do naczelników gmin i kierownictwa organizacji społeczno-gospodarczych, działających na wsi i wreszcie do wszystkich rolników i pracowników rolnictwa o wzmożenie wysiłków na rzecz wzrostu produkcji rolnej. Przyświecała nam w tym intencja zachęcenia wszystkich, którzy mają wpływ na bieg spraw w rolnictwie, do dalszego doskonalenia swojej pracy tak, aby rok 30-lecia Polski Ludowej stał się rokiem pomyślnych wyników w tej ważnej gałęzi gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-5.50" who="#KazimierzBarcikowski">List potwierdza raz jeszcze głęboką troskę kierownictwa naszej partii, ZSL i Rządu o szybki rozwój polskiego rolnictwa, o stały wzrost dochodów rolników i poprawę warunków bytowych wszystkich pracowników rolnictwa. List podkreśla wysoką rangę spraw rolnictwa w gospodarce i w realizacji zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, zapewnia o stwarzaniu przez państwo korzystnych warunków dla intensyfikacji produkcji. Jednocześnie w liście tym przedstawione zostały najpilniejsze zadania rolnictwa. Na ich pełnej realizacji koncentrować się powinna dziś uwaga wszystkich pracujących bezpośrednio w rolnictwie i dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.51" who="#KazimierzBarcikowski">W obliczu odpowiedzialnych zadań, jakie spoczywają na rolnictwie w tym roku, z tym większą uwagą trzeba się odnosić do pracy organizacyjnej i instruktażowej wśród rolników. Oczekujemy od naczelników gmin i kierowanej przez nich służby rolnej, od instytucji obsługi rolnictwa, w tym głównie od kółek rolniczych i spółdzielczości wiejskiej, dobrze pomyślanej i rzeczowej działalności w ciągu całego roku, a szczególnie w okresie spiętrzenia prac rolnych.</u>
          <u xml:id="u-5.52" who="#KazimierzBarcikowski">Z satysfakcją pragnę poinformować Wysoką Izbę, że omawiany list Sekretariatu KC PZPR, Prezydium NK ZSL i Prezydium Rządu jest przyjmowany na wsi, wśród załóg państwowych i spółdzielczych gospodarstw rolnych, wśród wszystkich ludzi rolnictwa z uznaniem i aprobatą.</u>
          <u xml:id="u-5.53" who="#KazimierzBarcikowski">Najlepszym wyrazem aprobaty dla listu są podejmowane w rolnictwie i na wsi cenne zobowiązania produkcyjne dla uczczenia jubileuszu 30-lecia Polski Ludowej. Jest to zarazem jeszcze jeden dowód, że rolnicza wiosna 1974 roku przebiega w dobrej sytuacji społeczno-politycznej na wsi i w rolnictwie, w atmosferze powszechnego zrozumienia wielkiej wartości rolniczej pracy dla pomyślnego rozwoju naszej ojczyzny — Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-5.54" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-5.55" who="#KazimierzBarcikowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-5.56" who="#KazimierzBarcikowski">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Aleksander Schmidt.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#AleksanderSchmidt">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z dużą uwagą wysłuchaliśmy informacji Rządu o stanie przygotowań i dotychczasowej realizacji zadań rolnictwa w 1974 r. Stwierdzenia i wnioski zawarte w tej informacji znajdują potwierdzenie w analizach i kontrolach, przeprowadzanych systematycznie przez sejmową Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. Do najistotniejszych należy to, że dynamiczne zwiększanie produkcji rolnej uznane zostało powszechnie jako podstawowy warunek poprawy wyżywienia kraju.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#AleksanderSchmidt">Potrzeby społeczne, a szczególnie szybko rosnący popyt ludności na artykuły pochodzenia rolniczego, a zwłaszcza na artykuły z produkcji zwierzęcej, wyznaczają skalę i dynamikę zadań produkcyjnych w rolnictwie. Tak sprawa została postawiona na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i I Krajowej Konferencji Partyjnej oraz na VI Kongresie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, tak konkretyzowana była konsekwentnie w wielu aktach sejmowych i rządowych. Rozwój produkcji rolniczej wspierany był przez państwo systematycznie zwiększanymi dostawami środków produkcji zarówno z przemysłu krajowego, jak też z importu, korzystnym kształtowaniem cen skupu produktów rolnych oraz ważnymi decyzjami socjalnymi w odniesieniu do ludności rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#AleksanderSchmidt">Wszystko to sprawiło, że można było postawić przed rolnictwem bardziej odpowiedzialne zadania w 1974 roku. Większość producentów rolnych docenia wagę tych zadań i rozumie swoją odpowiedzialność za wyżywienie kraju. I to jest drugie istotne stwierdzenie, charakteryzujące sytuację w naszym rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#AleksanderSchmidt">Akceptując politykę rolną Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego producenci rolni — indywidualni rolnicy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i pracownicy państwowych gospodarstw rolnych — dali w ostatnich trzech latach dowody zrozumienia swej roli i poczucia odpowiedzialności za wyżywienie kraju i za ogólny rozwój jego gospodarki. Dali tego dowody w formie przyrostów produkcji, jakich nigdy dotychczas nie osiągało jeszcze nasze rolnictwo. Sukcesy produkcyjne ostatnich trzech lat pogłębiły jednocześnie klimat zaufania oraz pobudziły u wielu producentów aspiracje równania do najlepszych w kraju, a nawet do najlepszych w Europie. Równolegle uwidoczniły się społeczne efekty tego działania w postaci wyższego spożycia produktów rolnych przez ogół społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#AleksanderSchmidt">Dowody zrozumienia swych zadań i obowiązków dają producenci rolni również w tym roku. W I kwartale br. dostarczyli oni na wyżywienie kraju o 18% więcej żywca rzeźnego, o 20% więcej jaj i o 16% więcej mleka niż w pierwszym kwartale zeszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#AleksanderSchmidt">Atmosfera rzetelnego wysiłku produkcyjnego w rolnictwie znalazła swój wyraz na niedawno zakończonych gminnych naradach aktywu PZPR i ZSL oraz na zebraniach wiejskich. Znalazła ona potwierdzenie również na zjazdach Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Atmosfera ta znajduje też wyraz wśród producentów rolnych w zwiększonym popycie na środki produkcji, zwłaszcza na pasze przemysłowe, nawozy, ciągniki i maszyny rolnicze oraz na materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#AleksanderSchmidt">Można więc z pełnym przekonaniem stwierdzić, że nadal utrzymuje się wysokie tempo intensyfikacji produkcji rolniczej w sprzyjających warunkach, stworzonych przez partię i Rząd.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#AleksanderSchmidt">Podstawowa rzesza rolników i pracowników rolnictwa zdaje sobie sprawę z tego, że bieżący rok i lata najbliższe cechuje konieczność bardzo aktywnego sięgania do rezerw produkcyjnych i organizacyjnych. I to jest trzeci istotny element charakterystyki sytuacji w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#AleksanderSchmidt">Rolnicy, którzy osiągnęli już wysoki poziom produkcji, dążą więc do dalszego powiększenia jej skali i sięgają do bardziej złożonych rezerw. Sięgają oni do nowoczesnych metod wytwarzania i organizacji produkcji — do specjalizacji i kooperacji. Rozwija się więc ruch specjalizacji i kooperacji produkcyjnej gospodarstw, przy czym produkcyjna kooperacja przekracza coraz śmielej granice między indywidualnymi a spółdzielczymi i państwowymi gospodarstwami rolnymi. Narastają więc tendencje rozwoju socjalistycznych elementów w naszym rolnictwie. Analiza tych zjawisk wykazuje, iż procesy te będą stopniowo się nasilać. Rozwojowi tego ruchu powinna sprzyjać uchwała Rządu z grudnia ubiegłego roku w sprawie kooperacji w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#AleksanderSchmidt">Taka jest ocena tendencji rozwojowych w naszym rolnictwie według rozpoznania komisji, którą Wysoki Sejm zobowiązał w ubiegłym roku do systematycznej i wszechstronnej kontroli realizacji zadań rolnictwa. To rozpoznanie potwierdza ocenę sytuacji przedstawioną przez obywatela Ministra Rolnictwa dr. Kazimierza Barcikowskiego. Wszystko wskazuje więc na to, że trudne i odpowiedzialne zadania bieżącego roku realizowane są w pomyślnych warunkach społecznych, organizacyjnych i produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#AleksanderSchmidt">Z kolei pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów na trzy problemy związane z realizacją tych zadań.</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#AleksanderSchmidt">Problem pierwszy — to intensyfikacja produkcji pasz, gdyż węzłowym zadaniem rolnictwa w 1974 r. pozostaje w dalszym ciągu szybki rozwój produkcji zwierzęcej. Wzrost tej produkcji w ostatnich latach został osiągnięty w znacznym stopniu dzięki zwiększonemu zużyciu pasz przemysłowych. Powodowało to i nadal powoduje napięcia w bilansie paszowym.</u>
          <u xml:id="u-6.12" who="#AleksanderSchmidt">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, rozpatrując w styczniu br. sprawę rozwoju produkcji pasz, poparła przedłożone zamierzenia Rządu, dotyczące szybkiego rozwoju przemysłu paszowego. Ale jednocześnie wypowiedziała się za podjęciem przez gospodarstwa rolne zdecydowanie większego wysiłku dla wydatnego powiększenia zasobów pasz gospodarskich. Import pasz może być bowiem traktowany jako niezbędne i ekonomicznie uzasadnione uzupełnienie własnych możliwości paszowych.</u>
          <u xml:id="u-6.13" who="#AleksanderSchmidt">W ubiegłym roku podjęto już wysiłki w celu zintensyfikowania produkcji pasz gospodarskich. Wystąpiły jednak trudności w konserwacji pasz i zakiszaniu zielonek z uwagi na brak odpowiednich maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-6.14" who="#AleksanderSchmidt">Wszystko wskazuje na to, że w działalności producentów i organizatorów produkcji rolnej problem pasz urósł do pierwszoplanowego zagadnienia i spowoduje w bieżącym roku maksymalizację wysiłków na rzecz zwiększenia produkcji pasz gospodarskich.</u>
          <u xml:id="u-6.15" who="#AleksanderSchmidt">Wspólny list kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Rządu odwołuje się do producentów rolnych również w sprawie tego ważnego zadania. Należy sądzić, że wiosenna akcja siewna odzwierciedli pozytywne oddziaływanie tego listu na praktykę rolniczą.</u>
          <u xml:id="u-6.16" who="#AleksanderSchmidt">Wstępne rozpoznanie wykazuje, iż większość producentów rozszerza powierzchnię upraw roślin bardziej wydajnych — jęczmienia, pszenicy, buraków cukrowych, kukurydzy i innych, na których w dużej mierze opiera się bilans pasz gospodarskich. Producenci rolni zaczynają zwracać też większą uwagę na gospodarkę łąkowo-pastwiskową. Chodzi jednak o to, aby służba rolna aktywniej zajęła się kwestią produkcji, zbioru, konserwacji i racjonalnego wykorzystania pasz.</u>
          <u xml:id="u-6.17" who="#AleksanderSchmidt">Rzeczą bardzo istotną dla intensyfikacji produkcji pasz jest pełne i efektywne wykorzystanie wszystkich użytków rolnych i wszystkich posiadanych środków produkcji. A więc aktywizacja wielu jeszcze gospodarstw słabych i przeciętnych pod względem poziomu produkcji stać się musi głównym punktem zainteresowania administracji i służby rolnej w gminach. Tutaj bowiem tkwią największe i najłatwiejsze do wykorzystania rezerwy. Wydaje się, że służba rolna powinna konkretniej i efektywniej pracować z tą grupą gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-6.18" who="#AleksanderSchmidt">Problem drugi — to rozwój usług produkcyjnych dla rolnictwa. Rozwój tych usług musi wyjść szerzej naprzeciw tendencjom i zjawiskom zwiększania skali produkcji. Usługi produkcyjne stały się w ostatnich latach ważnym nośnikiem intensyfikacji produkcji rolniczej, stały się ważną formą wiązania rolników z zadaniami produkcyjnymi. Nie trzeba ukrywać, że ranga usług rośnie nie tylko na tle postępu produkcyjnego, lecz także w związku z procesami migracji ludności wiejskiej, starzenia się użytkowników gospodarstw oraz przemian w strukturze organizacyjnej wielu gospodarstw chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-6.19" who="#AleksanderSchmidt">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego rozpatrywała ten problem i stwierdziła, że mimo znacznego postępu popyt na usługi produkcyjne nie jest zaspokajany, a stopień zaspokojenia niektórych potrzeb usługowych jest jeszcze niski. O ile rozwinięto bardzo znacznie usługi mechanicznego wapnowania czy ochrony roślin, o tyle np. z mechanizacją zbioru zbóż, pasz zielonych i wysiewu nawozów nie jest jeszcze najlepiej.</u>
          <u xml:id="u-6.20" who="#AleksanderSchmidt">Resort rolnictwa i organizacja kółek rolniczych podjęły w ciągu ostatnich lat i podejmują nadal znaczne wysiłki dla rozszerzenia i udoskonalenia usług oraz polepszenia eksploatacji posiadanego sprzętu. Rząd stworzył ostatnio korzystne warunki ekonomiczne dla działalności jednostek usługowych. Wszystko to stwarza podstawy do znacznego przyspieszenia rozwoju i poprawy jakości usług. Dodać jednak należy, że ich rozwój jest ograniczany niewystarczającym tempem technicznego uzbrajania jednostek usługowych.</u>
          <u xml:id="u-6.21" who="#AleksanderSchmidt">W tym kontekście, Wysoka Izbo, wagi nabiera problem trzeci, problem integracji techniczno-ekonomicznej produkcji przemysłowej i rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-6.22" who="#AleksanderSchmidt">Niezbędne jest szersze wsparcie wysiłków producentów rolnych przez wszystkie te gałęzie przemysłu, które wytwarzają środki produkcji dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-6.23" who="#AleksanderSchmidt">Przemysł — obok wiedzy rolniczej, umiejętności i zaangażowania samych rolników — jest decydującą dźwignią produkcji rolniczej. Rozmiary przemysłowych środków produkcji, wielkość dostaw oraz ich jakość i nowoczesność są czynnikiem współdecydującym o wynikach produkcji rolniczej. W tym się wyraża nie tylko współczesna treść sojuszu robotniczo-chłopskiego, ale również coraz głębsza integracja techniczno-ekonomiczna produkcji przemysłowej i rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-6.24" who="#AleksanderSchmidt">Wychodząc z tego założenia, należy stwierdzić, że dalsze utrzymanie wysokiej dynamiki produkcji rolniczej i związana z tym techniczna i społeczna modernizacja rolnictwa, a także utrzymanie równowagi rynku wiejskiego, wymaga zdynamizowania dostaw środków produkcji, a przede wszystkim ciągników i nowoczesnych maszyn rolniczych, środków transportu, nawozów i środków ochrony roślin, maszyn i urządzeń do zbioru i konserwacji pasz gospodarskich, koncentratów i mieszanek paszowych.</u>
          <u xml:id="u-6.25" who="#AleksanderSchmidt">Chodzi tu o generalne działanie na rzecz rozszerzenia strumienia dopływu środków produkcji dla rolnictwa, które musi być nowoczesne, które musi być wysoko wydajne.</u>
          <u xml:id="u-6.26" who="#AleksanderSchmidt">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wiąże wielkie nadzieje z podjętymi pracami nad kompleksowym programem rozwoju całej gospodarki żywnościowej, w którym — jak należy sądzić — znajdą wyraz dynamiczniejsze zadania dla wszystkich gałęzi przemysłu wytwarzających środki produkcji dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-6.27" who="#AleksanderSchmidt">Wysoki Sejmie! Mówimy, że osiągnęliśmy w ciągu ostatnich lat najwyższy wzrost produkcji rolniczej w dotychczasowej historii polskiego rolnictwa. To jest fakt, dowodzący słuszności dróg i metod realizacji polityki rolnej partii i ZSL. Fakt ten wskazuje jednocześnie dalsze możliwości i rezerwy oraz konieczność technicznej i społecznej modernizacji naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-6.28" who="#AleksanderSchmidt">Producenci rolni widzą te możliwości i rezerwy. Koncentrują więc swoje wysiłki na jak najracjonalniejszym gospodarowaniu posiadanymi środkami. Ważnym bodźcem działania produkcyjnego w bieżącym roku jest też wysokie ożywienie społeczne i polityczne całego społeczeństwa wsi polskiej w związku z jubileuszem 30-lecia Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-6.29" who="#AleksanderSchmidt">Producenci rolni, pracownicy obsługi rolnictwa i służby rolnej widzą cel i ważność swej służby w rolnictwie dla rozwiązywania podstawowych problemów przyspieszonego rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju. Można więc wyrazić przekonanie, że tę możliwość rolnictwo polskie w pełni wykorzysta.</u>
          <u xml:id="u-6.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Głos ma poseł Jerzy Zasada.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#JerzyZasada">Wysoki Sejmie! Powszechnie znane są ważkie i liczne decyzje kierownictwa partii i Rządu na rzecz dalszej intensyfikacji naszego rolnictwa, śmielszego sięgania po rezerwy, których stale w nim nie brak.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#JerzyZasada">Prawdą jest, że zarówno ogólny dorobek polskiego rolnictwa, jak też jego aktualna sytuacja są wynikiem wszystkich powojennych lat, ale tak samo prawdą jest, że w okresie ostatnich 3 lat tempo rozwoju było szybsze niż kiedykolwiek.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#JerzyZasada">Obywatele Posłowie pozwolą, że sięgnę po przykład jeden z wielu, z wielkopolskiego podwórka. Otóż w okresie od 1970 r. do chwili obecnej pogłowie bydła wzrosło o 110 tys. sztuk, a pogłowie trzody chlewnej o 1 mln sztuk. Na taki przyrost pogłowia trzeba było poprzednio czekać w Wielkopolsce około 20 lat.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#JerzyZasada">Wysoki Sejmie! Szereg partyjnych decyzji, którym rangę ustaw państwowych nadał Sejm, spowodowało nowy przypływ inicjatyw, działania, a także lepszej gospodarności.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#JerzyZasada">Dziś z perspektywy minionych 3 lat możemy z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że były to lata dobre dla rolnictwa, a na wielu odcinkach zapewne bardzo dobre. Dochodziliśmy niełatwą drogą do nowych rozwiązań, śmielszych, odblokowujących hamulce narosłe przez lata.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#JerzyZasada">W Poznańskiem droga roboczych spotkań I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka wiodła wprost z hal fabrycznych Cegielskiego i PFMŻ do rolników z kółka rolniczego w Nekli i załóg PGR Sokołowa, do Manieczek czy Gołębina Starego. Czas własnych konsultacji poprzedził czas partyjnych i rządowych decyzji. U nas przyniosły one, tak jak w całym polskim rolnictwie, dobry plon. Po raz pierwszy w dziejach regionu na glebach, jak wiadomo nie najlepszych, plony 4 zbóż przekroczyły 30 kwintali z ha.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#JerzyZasada">Poważne sukcesy osiągnęliśmy również w poprawie warunków socjalno-bytowych naszych mieszkańców wsi. Również wielkim uznaniem dla partii i Rządu cieszą się zapowiedziane decyzje w sprawach rent. Decyzja o objęciu ludności wiejskiej opieką społecznej służby zdrowia spotkała się z żywym oddźwiękiem w całym społeczeństwie, szczególnie na wsi. Wzrosło zaangażowanie w społecznym działaniu na rzecz budowy i wyposażenia wiejskich ośrodków zdrowia, dbałości o higienizację wsi, estetykę obejść.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#JerzyZasada">Gdzie trzeba szukać źródeł tego działania na rzecz swego środowiska, rodzinnej wsi, rozwoju rolnictwa? Przede wszystkim w atmosferze, jaka panuje w rolnictwie i wokół niego, w przemianach kulturowych i strukturalnych polskiej wsi, we wzroście społecznej rangi zawodu rolnika. Dotyczy to w największym stopniu uspołecznionego sektora wsi, gdzie olbrzymim wysiłkiem partii i Rządu stworzono takie techniczne, socjalne i organizacyjne warunki pracy i życia, które są dziś atrakcyjne dla młodych. Wszystkie te czynniki spowodowały nie tylko zahamowanie odpływu, ale nawet powrót młodych, kwalifikowanych kadr na wieś.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#JerzyZasada">Jest to klasyczny przykład, jak czynniki pozaprodukcyjne, w tym przypadku atmosfera panująca wokół rolnictwa, decyzje i pomoc państwa, sprzyjają intensyfikacji produkcji rolniczej. Któż bowiem może intensyfikować tę produkcję lepiej, jeśli nie człowiek, który z własnej woli pozostaje w tym pięknym zawodzie.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#JerzyZasada">Obywatele Posłowie! Na wysoki społeczny autorytet rolników złożyła się ich pracowitość i wysiłek, a także wszechstronna pomoc naszego państwa okazywana wsi i jej społecznym problemom. Staramy się również to czynić w Wielkopolsce, stwarzając takie warunki, by ludzie zatrudnieni bezpośrednio w produkcji nie byli ze swymi troskami sami, by mieli możliwie najszersze możliwości dobrze zorganizowanej i wydajniejszej roboty.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#JerzyZasada">Takie działanie, podbudowujące pracowitość i zaangażowanie rolników, przynosi rezultaty. Dowodem jest skup produktów rolnych, co roku zresztą wzrastający. W roku 1973 rolnictwo nasze dostarczyło 405 tys. ton żywca, 729 mln litrów mleka i dostarczy, jak sądzę, ponad 850 tys. ton zboża. Od roku 1970 wzrósł obszar, na którym gospodarują PGR, rolnicze spółdzielnie produkcyjne oraz areał gruntów będących we wspólnym użytkowaniu kółek rolniczych. Na dobrych podstawach powstają u nas nowe rolnicze spółdzielnie produkcyjne. W sumie socjalistyczny sektor wielkopolskiego rolnictwa gospodaruje obecnie na ponad 1/4 użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#JerzyZasada">Następuje też coraz szerszy rozwój produkcyjnej kooperacji między PGR i RSP a indywidualną wsią. Możliwości takiej współpracy są duże i rozwijają się na wielu płaszczyznach. Jedną z nich jest zwiększanie produkcji pasz.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#JerzyZasada">W naszych warunkach postawiliśmy na pozyskiwanie pasz w wyniku uprawy poplonów ozimych, m.in. żyta, żyta z wyką. Areał tych upraw wzrósł do 200 tys. ha.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#JerzyZasada">Dziś, w, wyniku uprawy żyta sprzątanego na paszę oraz 50 tys. hektarów kukurydzy, uzyskujemy dodatkowo około 8 milionów ton masy zielonej na silos. Rozszerzamy także uprawę roślin strączkowych. Rolnicy bowiem dobrze rozumieją, iż mając paszę — mają mięso, mleko i pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#JerzyZasada">Wysoka Izbo! Praca nad rozwojem rolnictwa, o której węzłowych kierunkach mieliśmy okazję słyszeć w wystąpieniu przedstawiciela Rządu, nie jest tylko przechodzeniem od jednego sukcesu do drugiego. Pojawiają się także określone trudności, będące w większości trudnościami wzrostu i wynikające z wysokiego tempa rozwoju oraz z rozległości podejmowanych zamierzeń i decyzji.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#JerzyZasada">Należy do nich np. sprawa wody. Mamy tereny intensywnego rolnictwa, gdzie do około 50% wsi dowozi się wodę z odległości kilku, a nawet kilkunastu kilometrów. Woda na wspomnianym terenie znajduje się na głębokości 150–200 metrów. Trzeba wiercić studnie, a wodociągami zbiorowymi doprowadzać wodę z jednego ujęcia do kilku wsi.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#JerzyZasada">Działamy w kierunku poprawienia zdolności zatrzymywania wód po opadowych w dorzeczu rzek oraz tworzenia retencji zbiornikowej. Podstawową trudność jednak stanowi niedostateczne rozpoznanie hydrologiczne oraz brak wykonawstwa i potrzebnych materiałów.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#JerzyZasada">Ze sprawą wody wiąże się problem deszczowania, który w wielu rejonach i wsiach stanowi podstawowy warunek dalszego wzrostu plonów. Niezależnie od tego, co w tej dziedzinie zdołamy uczynić sami, wydaje się niezbędne energiczniejsze działanie resortu i zainteresowanych gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#JerzyZasada">Jeśli już mowa o przemyśle, to na pewno w ciągu ostatnich kilku lat nastąpiła znaczna i odczuwalna poprawa wyposażenia rolnictwa w technikę. Wydaje się jednak, że trzeba zdopingować odpowiednie resorty, by same stawiały sobie w tym zakresie ambitniejsze zadania na miarę potrzeb. O tym, jakie jest zapotrzebowanie wsi na technikę niech świadczy fakt, że w urzędach gminnych i powiatowych naszego województwa zgłoszono zapotrzebowanie na ponad 12 tysięcy ciągników.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#JerzyZasada">Także sektor socjalistyczny rolnictwa ma wiele rosnących potrzeb. Koszty naprawy wyeksploatowanych i przestarzałych ciągników są wysokie. Strata paliwa w wyniku eksploatacji nadmiernie zużytych ciągników i innych maszyn wynosi w naszym województwie około 12 tys. ton rocznie.</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#JerzyZasada">Wysoki Sejmie! Nasz rozwijający się kraj potrzebuje coraz więcej żywności. Poświęcamy tym sprawom sporo miejsca w działalności Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Coraz lepiej też Stronnictwo Demokratyczne organizuje rzemiosło, które coraz sprawniej świadczy usługi dla naszej wsi. Nasze rady narodowe oraz urzędy coraz lepiej, konkretniej i skuteczniej kierują rozwojem produkcji rolnej. Czujemy się odpowiedzialni za dobrą pracę licznego na naszym terenie przemysłu rolno-spożywczego, od którego rozmiarów i jakości produkcji również zależy to, co znajdzie się na każdym polskim stole.</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#JerzyZasada">Aby osiągnąć zamierzone cele, nie odkładamy istotnych spraw na potem, pamiętając, że i w rolnictwie jutrzejsze sukcesy trzeba wypracować już dziś. Mamy w kraju i w Wielkopolsce wszelkie szanse, aby osiągnięcia rolnictwa znacznie pomnożyć.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#JerzyZasada">Stwarza je obecna polityka rolna partii i Rządu, polityka nie haseł i deklaracji, ale realnych i konkretnych działań. Zobowiązuje to nas do żelaznej konsekwencji we wspieraniu różnorodnymi lokalnymi inicjatywami decyzji centralnych, inicjatywami podnoszącymi poziom gospodarowania na wsi. Konkursy „Złotej Wiechy”, współzawodnictwo między gminami o tytuł „Mistrza gospodarności”, jesienno-zimowe szkolenia — oto niektóre przejawy organizatorskich przedsięwzięć, dobrze służących tej właśnie sprawie.</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#JerzyZasada">Czynnikiem decydującym o przyszłości naszego rolnictwa obok potrzebnej techniki i nawozów są i pozostaną ludzie, kadra kierująca i zarządzająca tą ważną dziedziną gospodarki. Dzisiejsze rolnictwo nie jest już i nie może być terenem działania amatorów, a tym bardziej ludzi niedouczonych i niekompetentnych. Dzisiejsze rolnictwo — to złożona dziedzina gospodarki, wymagająca dużej fachowości, ciągłego podnoszenia swej wiedzy, umiejętności precyzyjnego i operatywnego kierowania. Jest to przy tym szczególne kierowanie — nie zza biurka, ale bezpośrednio w polu, w zagrodzie, na stanowiskach inwentarskich. Rozumiemy tę prawdę i dlatego usuwamy i odciążamy kadrę kierującą rolnictwem od zbędnej sprawozdawczości, pisaniny i jałowej krzątaniny.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#JerzyZasada">Możemy powiedzieć z dużą satysfakcją, że — zwłaszcza w sektorze uspołecznionym rolnictwa — mamy dzisiaj dobrą, ambitną i wykształconą kadrę kierowniczą. Są w niej ludzie o dużej wiedzy i bogatym doświadczeniu, ale są także coraz liczniejsze zastępy młodych fachowców, zdolnych i pełnych zapału, wiążących swoją przyszłość z nowoczesnym rolnictwem, ze światłą i zasobną wsią.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#JerzyZasada">Obywatele Posłowie! Powierzenie nam obowiązków gospodarza centralnych dożynek zdopingowało poznańską wieś do nowych produkcyjnych i społecznych inicjatyw. Wieś nasza zwiększa hodowlę, buduje ośrodki zdrowia, domy kultury, naprawia drogi, porządkuje swoje obejścia.</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#JerzyZasada">Zdajemy sobie sprawę, że na dożynki przyjadą najlepsi rolnicy z całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-8.27" who="#JerzyZasada">Chcemy, by poza tradycyjnymi obchodami święta plonów było ono przede wszystkim roboczym, serdecznym spotkaniem, okazją do przemyśleń tego, jak jeszcze efektywniej korzystać z szans, jakie przed polskim rolnictwem stwarza polityka partii, a także ustawy podjęte przez nasz ludowy parlament.</u>
          <u xml:id="u-8.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Głos ma poseł Zygmunt Kopeć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#ZygmuntKopeć">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Uzyskany przez nasze rolnictwo poziom gospodarowania, rosnące dostawy środków produkcji — maszyn, nawozów sztucznych, pasz i środków ochrony roślin oraz umiejętności rolników, umożliwiają osiągnięcie kolejnego stopnia rozwoju w rolnictwie chłopskim. Mam na myśli specjalizację produkcji i proste formy kooperacji w bardzo szerokim tego słowa znaczeniu, jak to stwierdził Minister Kazimierz Barcikowski. Procesy te nasilają się rzeczywiście w całym kraju, można je zaobserwować w każdej gminie. Mnożą się grupy wspólnego użytkowania traktorów i maszyn, zespoły uprawowe i hodowlane, rozwija się kooperacja między gospodarstwami chłopskimi a gospodarką uspołecznioną PGR, spółdzielniami produkcyjnymi i ośrodkami kółek rolniczych. Rośnie liczba gospodarstw specjalizujących się w określonych gałęziach produkcji roślinnej i hodowlanej. Są to bardzo zachęcające, choć jeszcze nie powszechne próby zmian gospodarowania. Z zadowoleniem można stwierdzić, że podejmują je śmiało szczególnie młodzi rolnicy.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#ZygmuntKopeć">W województwie kieleckim działają już 153 zespoły produkcji zwierzęcej, w tym 110 zespołów chowu trzody chlewnej i drobiu, ponadto 90 zespołów produkcji roślinnej i ponad 800 grup wspólnego użytkowania sprzętu. Liczba gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierzęcej przekracza 7 tysięcy. W powiecie Jędrzejów, z którego pochodzę, pracuje 31 zespołów, w tym 20 w produkcji zwierzęcej, 32 grupy rolników stosuje zblokowane uprawy zbóż i ziemniaków, a 164 zespoły użytkuje wspólnie traktory i inny sprzęt maszynowy. 840 gospodarstw zapoczątkowało specjalizację.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#ZygmuntKopeć">Ja również jestem od roku członkiem zespołu tuczu trzody chlewnej. W grupie trzech rolników wybudowaliśmy wspólną, drewnianą chlewnię. Pasze okopowe i zielonki dajemy z własnych gospodarstw. Dokupujemy część pasz treściwych, skarmiamy serwatkę i maślankę z pobliskiej mleczarni, a prosięta mamy od macior z własnych gospodarstw. Od czerwca zeszłego roku sprzedaliśmy 363 sztuki.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#ZygmuntKopeć">Obok tej zespołowej chlewni każdy z nas prowadzi własne gospodarstwo o różnych kierunkach produkcji. Ja na przykład mam 10 sztuk bydła, w tym 5 krów dojnych. Podobnie jest i u pozostałych członków zespołu. Stopniowo przechodzimy na pełną specjalizację w hodowli trzody chlewnej. Pragniemy osiągnąć to jak najszybciej. Już w bieżącym roku zamierzamy sprzedać państwu ponad 1000 sztuk tuczników. I temu celowi podporządkowujemy nasze gospodarstwa rolne. Zamierzamy wyprodukować jak najwięcej pasz we własnych gospodarstwach. Teraz na wiosnę siejemy wyłącznie jęczmień, zielonki i buraki. Ograniczamy kupno pasz przemysłowych także dlatego, aby osiągnąć wyższe dochody.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#ZygmuntKopeć">W tej pracy nad przekształceniem wielokierunkowej gospodarki chłopskiej w specjalistyczną wysokoprodukcyjną gospodarkę potrzebna jest nam, rolnikom, większa pomoc ze strony fachowców, to jest agronomów, zootechników, lekarzy weterynarii. Obecnie pomoc ta jest już dość duża, ale jeszcze niewystarczająca.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#ZygmuntKopeć">W pierwszym roku wspólnej gospodarki osiągnęliśmy dobre wyniki. Jesteśmy z nich zadowoleni, zachęcają nas one do dalszego kroku naprzód. Z zainteresowaniem patrzyli na naszą pracę rolnicy z naszej i sąsiednich wsi. Przychodzili do nas w ciągu roku, patrzyli, pytali o wyniki. Myśmy niczego przed nimi nie ukrywali. Mówiliśmy im prawdę. I już dzisiaj zgłaszają się do nas chętni. Jednego już przyjmujemy, innych będziemy mogli przyjąć w miarę rozszerzenia hodowli i rozbudowy pomieszczeń. Już dzisiaj widać, że nasze wspólne przedsięwzięcie jest przedsięwzięciem otwartym. W sąsiedniej wsi powstał podobny zespół, w trakcie organizowania są następne. Są to pierwsze jaskółki świadczące o tym, że rozdrobnione kieleckie rolnictwo będzie szybciej zwiększać produkcję i pomnażać dochody rolników. Decyduje o tym postępie obecna, słuszna polityka rolna naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#ZygmuntKopeć">Gospodarstwo specjalizujące się w określonym kierunku produkcji musi kooperować z innymi gospodarstwami. Prawidłowa specjalizacja rolnictwa nie jest bowiem możliwa bez kooperacji. Rozwojowi tych form gospodarowania sprzyja pomoc państwa. Jest to pomoc w materiałach budowlanych, w kredytach częściowo umarzalnych, w budowie pomieszczeń inwentarskich oraz w nabywaniu maszyn i pasz, a także w zorganizowanym odbiorze produktów. Te i inne korzyści będą skłaniać rolników do korzystania z tych form i do przełamywania obaw przed większym ryzykiem.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#ZygmuntKopeć">Z uznaniem pragnę tu wymienić uchwałę Rady Ministrów o kooperacji w rolnictwie. Rolnicy spodziewają się, że w oparciu o nią zespoły uzyskają większą pomoc organizacyjno-techniczną i ekonomiczną. Mam na myśli głównie taką pomoc, jak opracowanie niezwykle potrzebnych katalogów typowej dokumentacji budynków inwentarskich dla gospodarstw specjalistycznych i zespołów. Większą pomoc fachową musi też okazać weterynaria. Należy oczekiwać szerszego świadczenia usług przez spółdzielczość wiejską. Konieczne jest zwiększenie przydziałów maszyn rolniczych i urządzeń do mechanizacji prac hodowlanych dla tej grupy gospodarstw. Tucz czy opas 100 sztuk w specjalizującym się gospodarstwie czy w zespole wymaga już prostych chociażby urządzeń mechanicznych, których niestety ciągle brakuje.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#ZygmuntKopeć">Wydaje się również celowe rozważenie możliwości nadania zespołom chłopskim osobowości prawnej. Wpłynęłoby to na większą ich stabilność, zwiększyłoby operatywność, pozwoliłoby na lepsze wykorzystanie środków z tytułu pomocy państwa itp. Dotyczy to głównie zespołów podejmujących zagospodarowanie gruntów PFZ, wspólnot czy gruntów opuszczonych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#ZygmuntKopeć">Duże znaczenie dla wzrostu produkcji zwierzęcej, zagospodarowania ziemi i rozwoju usług w rolnictwie ma dobra działalność kółek rolniczych. Wprowadzona reorganizacja działalności kółek rolniczych i ich związków była konieczna. Stało się bowiem niemożliwe, by prawidłowo wykorzystać wzrastający potencjał techniczny i aby działalność w zakresie zagospodarowania gruntów czy chowu zwierząt prowadzić prawidłowo i efektywnie wyłącznie w oparciu o społeczne zarządzanie. Tworzenie więc spółdzielni kółek rolniczych i ośrodków rolnych jest decyzją jak najbardziej uzasadnioną i celową. Powinny się one także przyczynić do polepszenia działalności chłopskiego samorządu. Samorządna działalność kółek rolniczych stanowi dużą siłę społeczną, jest płaszczyzną działania społeczno-gospodarczego na wsi wśród rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#ZygmuntKopeć">W dużej części kieleckich wsi dobrze pracują kółka rolnicze wspierane przez podstawowe organizacje Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i koła Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Są one rzeczywiście organizatorami i realizatorami planów społeczno-gospodarczego rozwoju wsi, rozwoju oświaty, kultury itp. Kółka te prawidłowo wykonują usługi, należycie gospodarują zespołowym sprzętem rolniczym. Podejmują także działalność produkcyjną. W bieżącym roku kółka rolnicze województwa kieleckiego podjęły się wyhodować 10 tys. sztuk bydła rzeźnego i 20 tys. tuczników oraz zagospodarować 1800 ha ziemi. Jak na nasze kieleckie warunki są to wielkości duże.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#ZygmuntKopeć">Czynnikiem wzmagającym działalność zarządu kółka rolniczego jest prowadzenie działalności usługowej lub produkcyjnej w oparciu o zespołowy majątek. W miejscowościach, w których wycofano maszyny, koncentrując je w MBM lub w spółdzielniach kółek rolniczych następuje osłabienie pracy samorządu. Sytuacja jest tym bardziej niepokojąca, że rolnicy współpracujący z kółkami rolniczymi koncentrują uwagę na pracy maszyn, profilu usług i na uzyskiwaniu wyników ekonomicznych, pozostawiając na uboczu pracę samorządową.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#ZygmuntKopeć">Każde ogniwo samorządu, a tym bardziej kółka rolniczego, wymaga opieki, poparcia, inicjatywy, kontroli. Wydaje się więc celowe, aby związki kółek rolniczych i gminne rady kółek rolniczych zwróciły większą uwagę na aktywizację pracy samorządu kółek rolniczych, zwłaszcza przy opracowaniu nowych programów dla kółek rolniczych, które przekazały maszyny.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#ZygmuntKopeć">Kółka rolnicze, ich praca mają duże znaczenie dla wsi. Dobra ich praca wpływa na wzrost produkcji, na tempo przemian społeczno-ekonomicznych, na poprawę warunków socjalno-bytowych ludności rolniczej, co odpowiada intencjom uchwały VI Zjazdu PZPR, uchwały VI Kongresu ZSL oraz uchwały Sejmu podjętej w tej sprawie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Głos ma poseł Zenon Kulesza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#ZenonKulesza">Wysoka Izbo! Jesteśmy obecnie świadkami przeobrażeń w rolnictwie, które nieuchronnie prowadzą do jego uprzemysłowienia i do integracji rolnictwa z innymi gałęziami gospodarki narodowej. Są to poczynania wymagające dłuższego czasu i sprawdzenia w praktyce wielu rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#ZenonKulesza">Reprezentuję województwo krakowskie, gdzie zrobiono już pierwsze kroki w tej dziedzinie, dlatego przytoczę przykłady osiągnięć i podzielę się uwagami dotyczącymi tego regionu. Nasze województwo posiada około miliona ha użytków rolnych, które w znikomym procencie użytkuje sektor uspołeczniony, a w zdecydowanej większości są w rękach indywidualnych rolników.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#ZenonKulesza">Pragnę ustosunkować się do trzech problemów: to jest do specjalizacji produkcji, kooperacji i kontraktacji w gospodarstwach rolnych.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#ZenonKulesza">Gospodarstwa uspołecznione rozwijają specjalizację produkcji rolnej, a realizując zadania w tym zakresie, zmierzają nie tylko do szybszego zwiększenia produkcji własnej, ale także skutecznie oddziaływają na podnoszenie poziomu całego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#ZenonKulesza">Rolnictwo indywidualne w naszym województwie było dotychczas prowadzone systemem tradycyjnym.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#ZenonKulesza">W ostatnich latach, w wyniku nowej polityki rolnej, została wyzwolona inicjatywa produkcyjna rolników, zmierzająca do szukania nowych, lepszych rozwiązań organizacyjnych, pozwalających mniejszym nakładem pracy, przy mniejszej liczbie zatrudnionych uzyskiwać większe efekty produkcyjne. Przedsięwzięcia te zmierzają również do łagodzenia sprzeczności między postępową techniką i technologią a rozdrobnioną strukturą gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#ZenonKulesza">Systematycznie prowadzone szkolenia rolnicze podniosły poziom wiedzy fachowej indywidualnych rolników, a tym samym przyczyniły się do pozytywnych zmian w poziomie kultury rolnej. Rolnicy coraz śmielej podejmują w swoich gospodarstwach specjalizację produkcji, zgodnie z tradycją i możliwościami produkcyjnymi danego rejonu.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#ZenonKulesza">Systematycznie wzrasta powierzchnia upraw zblokowanych, szczególnie w produkcji sadowniczej w powiatach: Nowy Sącz, Nowy Targ i Limanowa. Działa również około 400 zespołów hodowlano-uprawowych, głównie w powiatach Proszowice, Miechów i Dąbrowa Tarnowska. Tę formę produkcji podejmują najczęściej młodzi rolnicy, którzy mają odpowiednie przygotowanie teoretyczne i praktyczne. Gospodarstwa te służba rolna wykorzystuje jako ośrodki dydaktyczno-szkoleniowe dla rolników miejscowych i z ościennych powiatów.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#ZenonKulesza">Organizacją gospodarstw specjalistycznych i zespołów rolników zajmują się przede wszystkim inspektorzy Rolniczego Rejonowego Zakładu Doświadczalnego i instruktorzy gminnej służby rolnej.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#ZenonKulesza">Programy społeczno-gospodarczego rozwoju wsi, powiatów i gmin zakładają dalszy rozwój tej formy produkcji rolnej na podstawie dotychczasowych doświadczeń. Dużą pomoc w tym zakresie stanowi ustawa o uwłaszczeniach, sprzyjająca powstawaniu większych organizmów gospodarczych, w których istnieją realne możliwości stosowania nowej technologii i uzyskiwania wysokiej produkcji towarowej.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#ZenonKulesza">Działanie w tym kierunku wymaga — obok systematycznego pogłębiania wiedzy fachowej — zwiększonych nakładów na inwestycje rolne. Sukcesywnie rozwijamy budownictwo inwentarskie, a także modernizujemy już istniejące, stwarzając tym samym lepsze warunki pracy w rolnictwie, stymulując rozwój produkcji towarowej. Nowe koncepcje w tym zakresie muszą być jednak zsynchronizowane z przydziałami materiałów budowlanych, instalacyjnych i maszyn rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#ZenonKulesza">Utrzymanie w naszym regionie wysokiej dynamiki wzrostu produkcji zwierzęcej, która ostatnio przewyższa dynamikę produkcji roślinnej, wymaga zwiększenia nakładów na budowę wodociągów wiejskich. Rolnicy naszego województwa, a szczególnie w powiecie Proszowice, Miechów i Olkusz przystąpili do budowy wodociągów czynem społecznym. Inicjatywa ta nie ma jednak pełnego pokrycia w środkach potrzebnych na poszukiwania źródeł wody i wykonanie odwiertów studni głębinowych, co opóźnia wykonanie inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#ZenonKulesza">Istotnym czynnikiem, podnoszącym efektywność gospodarowania w rolnictwie, jest rozwijanie i upowszechnianie różnych form współpracy rolników oraz kooperacji między gospodarstwami uspołecznionymi i indywidualnymi. Stwarzają one możliwości szybszego podnoszenia wydajności pracy dzięki ekonomicznemu wykorzystaniu posiadanych maszyn rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#ZenonKulesza">W naszym regionie są już wypracowane formy kooperacji produkcyjnej i usługowej indywidualnych rolników z sektorem państwowym i spółdzielczym w zakresie wspólnego odchowu trzody chlewnej, wypożyczania sprzętu i maszyn rolniczych. Rolnicy opłacają usługi gotówką, a tam gdzie to potrzebne, np. w okresie żniw, przychodzą z pomocą państwowym gospodarstwom. Forma ta stanowi uzupełnienie powszechnej kooperacji kółek rolniczych z rolnikami w zakresie mechanizacji upraw polowych, chemizacji, organizacji transportu rolniczego i usług remontowo-budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#ZenonKulesza">Z uwagi na rolę, jaką spełniają kółka rolnicze w aktywizacji życia społeczno-gospodarczego wsi, istnieje potrzeba systematycznego wzmacniania organizacyjnego i kadrowego tej najbardziej masowej organizacji producentów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#ZenonKulesza">Obecnie, my, rolnicy, stawiamy przed kółkami rolniczymi zadanie aktywnego rozwijania własnych ośrodków produkcyjnych oraz większego udziału w przejmowaniu gruntów Państwowego Funduszu Ziemi. Gwarantuje to bowiem rzeczywisty postęp produkcyjny przynoszący odczuwalne korzyści zarówno w sferze materialnej, jak też socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#ZenonKulesza">Rozwój produkcyjny naszego rolnictwa, jego specjalizacja w określonych kierunkach, wymaga ciągłego udoskonalania form kontraktacji produktów rolnych. Szczególnie w gospodarstwach indywidualnych kontraktacja skutecznie przyczynia się do ilościowego i jakościowego zwiększenia produkcji rolnej i regulowania jej podaży, a kontraktacja wieloletnia jest jednym z czynników wywołujących koncentrację i specjalizację produkcji. Należy jednak liczyć się z poziomem kultury rolnej rejonu, z tradycjami, a także doświadczeniami zdobytymi w określonych uprawach.</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#ZenonKulesza">Widzimy również potrzebę dalszego udoskonalania form kontraktacji przez zapewnienie sprawnego odbioru żywca i płodów rolnych wprost od producenta oraz przez wprowadzenie mechanizacji na punktach skupu dla eliminacji niepotrzebnego wysiłku ludzi przy załadunku i wyładunku.</u>
          <u xml:id="u-12.18" who="#ZenonKulesza">Jednostki gospodarcze powinny tak zorganizować transport, aby odbierać na miejscu żywiec lub produkty roślinne, dostarczając jednocześnie rolnikom nawozy mineralne, pasze treściwe, materiały budowlane oraz opał.</u>
          <u xml:id="u-12.19" who="#ZenonKulesza">Specjalizacja i kooperacja, a także i kontraktacja produkcji rolnej stwarzają warunki dla uprzemysłowienia rolnictwa i — jak można sądzić — przybliżają konkretne rozwiązania, mające na celu likwidację podstawowych różnic między miastem a wsią.</u>
          <u xml:id="u-12.20" who="#ZenonKulesza">Przyszłość indywidualnej gospodarki, to nowoczesność produkcji, eliminacja uciążliwych i czasochłonnych prac, to wspólne działania wszystkich rolników, w celu przebudowy naszej wsi i kształtowania nowoczesnego socjalistycznego jej oblicza.</u>
          <u xml:id="u-12.21" who="#ZenonKulesza">Treści zawarte w liście Sekretariatu KC, Prezydium NK ZSL i Prezydium Rządu trafiły na podatny grunt i zostaną przez rolników w pełni zrealizowane. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-12.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#ZenonKomender">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W wystąpieniu swoim pragnę przedstawić kilka uwag w odniesieniu do czterech problemów: specjalizacji produkcji w gospodarstwach indywidualnych, planowania rozwoju społeczno-gospodarczego gmin, perspektyw poprawy warunków mieszkaniowych wsi i nowych możliwości działania kółek rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#ZenonKomender">Dobre wyniki, jakie osiągnęło nasze rolnictwo w latach 1971–1973 wskazują na ogólną poprawę intensywności gospodarowania. Była ona wynikiem lepszego wykorzystania ziemi i innych środków produkcji zarówno w gospodarstwach chłopskich, jak też w PGR, rolniczych spółdzielniach produkcyjnych oraz w gospodarstwach kółek rolniczych. Znacznie poprawiła się ekonomika produkcji w PGR.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#ZenonKomender">Ciągle jednak jeszcze nie wszystkie gospodarstwa rolne pracują w pełni efektywnie. Według aktualnych ocen na około jednej czwartej użytków rolnych gospodaruje się ekstensywnie, a plony z nich uzyskiwane są znacznie niższe od średnich krajowych. Nie wszędzie wykorzystano w pełni nawet proste rezerwy produkcyjne. Dotyczy to znacznej liczby gospodarstw indywidualnych i to niezależnie od wielkości posiadanego areału.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#ZenonKomender">Praktyka wskazuje, że najłatwiej jest osiągnąć szybką i znaczną poprawę w zakresie intensyfikacji produkcji w tych gospodarstwach, w których właściciele zdecydowali się na określoną specjalizację. Wiadomo bowiem, że w gospodarstwie wielokierunkowym wysiłek rolnika rozprasza się na wiele różnorodnych działań i że ponosi on wyższe koszty na jednostkę produkcji. Trudniej jest również takiemu gospodarzowi osiągnąć wysoki poziom umiejętności w kilku czy kilkunastu albo i więcej kierunkach produkcji. Dlatego w miarę dopływu do gospodarstwa nowoczesnych środków produkcji musi postępować proces jego specjalizacji. W krajach o wysoko rozwiniętym rolnictwie — podstawowym typem gospodarstw są gospodarstwa wyspecjalizowane.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#ZenonKomender">Często niesłusznie identyfikuje się dwa pojęcia, a mianowicie specjalizację i uproszczenie gospodarstw. Gospodarstwo o uproszczonej produkcji ogranicza w sposób istotny ilość uprawianych roślin i hodowanych zwierząt. Nie musi ono jednak żadnej z tych gałęzi produkcji dawać wyraźnego priorytetu. Natomiast gospodarstwo wyspecjalizowane powinno, nie ograniczając nawet ilości gałęzi produkcji, wyróżnić jedną lub dwie spośród nich, uprzywilejowując je, poświęcając im główny wysiłek, przewagę nakładów i oczekując z tego tytułu wysokiej produkcji towarowej. Pozostałe gałęzie produkcji powinny być traktowane wtedy jako pomocnicze. Chodzi tu szczególnie o produkty dla zaspokojenia niektórych potrzeb rodziny.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#ZenonKomender">Gospodarstwa wy specjalizowane stwarzaj ą szansę dla pełniejszego wdrażania postępu w rolnictwie, dla stosowania ulepszeń, eliminujących najbardziej pracochłonne czynności, umożliwiają rozszerzenie kooperacji, o czym tu już była mowa, pozwalają na uzyskiwanie produktów bardziej ujednoliconych zarówno pod względem jakości, jak też warunków stawianych przez rynek, zwłaszcza zagraniczny. Zasadniczy sens specjalizacji polega jednak na tym, aby rzeczywiście zwiększała ona produkcję, a tym samym dochody specjalizujących się gospodarstw, aby przez unowocześnianie gospodarstw rosła ich efektywność i tym samym zwiększała się atrakcyjność zawodu rolnika dla młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#ZenonKomender">Rolnicy decydują się na specjalizację swojego gospodarstwa tylko wtedy, gdy jasno rysują się przed nimi perspektywy opłacalności określonej produkcji. Stąd też wydaje się, że najważniejszym działaniem na rzecz postępu w wybranych dziedzinach produkcji musi być nie tylko przedstawianie argumentów o jej wysokiej, ogólnospołecznej opłacalności i przydatności, ale przede wszystkim wykazywanie jasno i zrozumiale, że to co jest korzystne dla całej gospodarki przynosi nie tylko doraźne, koniunkturalne korzyści rolnikowi, lecz stanowić może ekonomicznie trwałą podstawę rozwoju jego gospodarstwa. Nie administracyjne i papierkowo-sprawozdawcze działania, lecz jasne i w pełni zrozumiałe dla każdego rolnika przedstawianie ekonomicznych relacji między wydatkami na środki produkcji i usługi a dochodami uzyskiwanymi ze sprzedaży produktów — stanowić powinno jeden z podstawowych obowiązków całej służby rolnej. Rodzi to konieczność lepszego przygotowania i dokształcania tych służb w zakresie ekonomiki gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#ZenonKomender">W latach 1971–1972 zapoczątkowano u nas specjalizację gospodarstw w wybranych gałęziach produkcji zwierzęcej. Jej zasięg stale rośnie dzięki pomocy władz i instytucji odpowiedzialnych za określony dział produkcji. I tak np. specjalizacja w produkcji mleka wspierana jest nie tylko doradztwem fachowym, pomocą weterynaryjną oraz pierwszeństwem w zaopatrzeniu w materiały budowlane i pomocą kredytową, ale również preferencjami w zakupie dojarek, pomp do wody, a przy wysokiej mleczności i wartości genetycznej krów — możliwością korzystnego zbytu jałowic na cele hodowlane.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#ZenonKomender">Dla rozszerzenia zakresu specjalizacji trzeba by rozwijać w większym stopniu analogiczne preferencje w stosunku do innych działów produkcji rolniczej, przy czym muszą one być dostosowane do warunków lokalnych. Bo przy wszelkich działaniach, mających na celu uruchamianie rezerw tkwiących w gospodarce rolnej, trzeba mieć zawsze na względzie to, że nasze rolnictwo jest mocno zróżnicowane pod względem struktury użytkowania ziemi, poziomu gospodarowania i rozwoju społeczno-ekonomicznego. Dlatego istnieje konieczność elastycznego sterowania jego rozwojem, uwzględniającego specyfikę rejonów. Możliwości takie mają gminy wyposażone w szerokie kompetencje i środki. Cel działania jest jeden — dalsze zwiększanie produkcji rolnej, a w obecnym okresie przede wszystkim produkcji zwierzęcej. Sposoby realizacji są różne, w zależności od specyfiki gmin. W jednej np. do najpilniejszych zadań należy intensyfikacja gospodarki na użytkach zielonych, w innych — organizacja usług, budownictwo lub zmiana struktury zasiewów. Istota gospodarskiego działania polega jednak na jak najlepszym wykorzystaniu aktualnego potencjału produkcyjnego oraz na tworzeniu nowych możliwości wzrostu produkcji i poprawy warunków życia ludności w latach następnych. Aby to było realne, konieczne jest — obok konstruowania rocznych planów produkcji i usług — określenie koncepcji rozwoju gminy jako mikroregionu społeczno-gospodarczego. Dla ułatwienia prac nad tymi programami, Prezydium Rządu zatwierdziło niedawno wytyczne uproszczonych planów zagospodarowania przestrzennego gmin. Plany te powinny zapewnić właściwe ukierunkowanie zabudowy wsi, ochronę gruntów rolnych i leśnych przed nieuzasadnionym przeznaczaniem ich pod zabudowę oraz wyeliminowanie elementów żywiołowości i rozproszenia, występujących jeszcze w budownictwie na wsi.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#ZenonKomender">Ważnym elementem ukształtowania oblicza każdej gminy będzie na pewno większe skoncentrowanie budownictwa w centrum gminy, w skład którego powinny wchodzić takie obiekty, jak gminna szkoła zbiorcza, ośrodek zdrowia, dom kultury, poczta, podstawowe zakłady handlowe i usługowe, urzędy i instytucje, organizacje społeczne i kulturalne, spółdzielnia kółek rolniczych, gminna spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, SOP. Pozwoli to na pewno osiągnąć w jak najkrótszym czasie optimum efektów społecznych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#ZenonKomender">Nie mniej ważną sprawą jest określenie w programach perspektyw poprawy warunków mieszkaniowych na wsi. Wbrew rozpowszechnionym poglądom problem mieszkaniowy wsi jest nie mniej ostry, niż w miastach. Sytuację pogarsza jeszcze niski standard wiejskich mieszkań. Zaspokojenie najpilniejszych potrzeb ludności wiejskiej wymaga, zdaniem specjalistów, zbudowania w ciągu piętnastolecia (do 1990 roku) około 2 milionów, a zmodernizowania około 1 mln 400 tys. mieszkań. Konieczność dalszego przyspieszenia tempa i unowocześnienia budownictwa mieszkaniowego na wsi jest oczywista z punktu widzenia społecznego. Rosnąca produkcja musi dawać rolnikom nie tylko większe dochody, ale także szansę poprawy warunków mieszkaniowych dla ich, najczęściej wielodzietnych, rodzin.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#ZenonKomender">Rozwój rolnictwa wymaga coraz wyżej kwalifikowanych kadr, a wiadomo, że młode pokolenie rolników nie zadowala się już warunkami, w których żyli i pracowali ich ojcowie. Standard mieszkań na wsi musi być w przyszłości atrakcyjny, zachęcający do trudnej pracy w rolnictwie. Dlatego na rozwój budownictwa mieszkaniowego na wsi trzeba także spojrzeć jako na ważny czynnik warunkujący wzrost produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#ZenonKomender">Stopniowe rozwiązywanie mieszkaniowych problemów wsi jest jednak zadaniem wielce skomplikowanym. Wynika to zarówno z faktu, że jest to przeważnie budownictwo jednorodzinne, realizowane dziś głównie systemem chałupniczym, jak i z tego, że w gospodarstwach indywidualnych łączyć je trzeba z całym kompleksem zabudowań gospodarczych. Wszystko to jeszcze komplikuje dodatkowo specyfika poszczególnych regionów, która musi być uwzględniona w ogólnej koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju. Stąd też konieczność opracowania różnych wariantów typowych projektów przystosowanych do specyfiki regionu i charakteru gospodarstw. Powinno się rozróżnić co najmniej cztery podstawowe typy obiektów mieszkalnych — przeznaczone dla właścicieli gospodarstw rolnych, dla ludności dwuzawodowej, dla ludności nierolniczej oraz dla rolników przeznaczających część pomieszczeń dla turystów i wczasowiczów.</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#ZenonKomender">Sprawa opracowania odpowiednich projektów typowych i wdrożenia ich do budownictwa mieszkaniowego na wsi nie jest nowa, ale ciągle jeszcze wieś buduje głównie na podstawie miejskich projektów typowych.</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#ZenonKomender">Pozytywnie należy ocenić fakt poszerzenia działalności spółdzielczości mieszkaniowej na teren wiejski. Wiadomo już, że spółdzielnie mieszkaniowe powstaną w tym roku w 6–8 gminach każdego województwa, a w przyszłym pięcioleciu we wszystkich gminach. Stworzy to warunki dla bardziej skoncentrowanego i nowoczesnego budowania obiektów mieszkalnych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Zakładany znaczny wzrost produkcji rolnej, przy stale rosnącym areale Państwowego Funduszu Ziemi i obecnym stanie wyposażenia gospodarstw indywidualnych w środki techniczne oraz przy pogarszającej się strukturze wieku właścicieli gospodarstw, powoduje znaczny wzrost zadań dla kółek rolniczych, a szczególnie dla ich jednostek usługowych i produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#ZenonKomender">Doświadczenia ostatnich lat wykazały, że mimo dużych osiągnięć w działalności gospodarczej kółek rolniczych występuje szereg zjawisk ujemnych, rzutujących niekorzystnie na ocenę całokształtu działalności tej najbardziej masowej organizacji indywidualnych producentów rolnych. Do zjawisk tych należy zaliczyć niedomogi struktury organizacyjnej kółek rolniczych i poważny deficyt kadr specjalistycznych, niedostateczne wyposażenie zaplecza technicznego w podstawowe maszyny, urządzenia i środki transportu (o czym była mowa w wystąpieniu posła Aleksandra Schmidta), niedobór środków inwestycyjnych oraz niedoskonały system ekonomiczno-finansowy, powodujący między innymi systematyczny w' ostatnich latach spadek rentowności działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#ZenonKomender">Stowarzyszenie „Pax” zarówno w publicystyce, jak też w terenowej działalności społeczno-gospodarczej opowiadało się za celowością zmian organizacyjnych, a szczególnie za koniecznością wyodrębnienia działalności gospodarczej z ogromnej ilości kierunków pracy kółek rolniczych. Dlatego z satysfakcją i optymizmem przyjmujemy dokonane ostatnio zmiany w strukturze kółek rolniczych, których podstawowym założeniem jest z jednej strony wzmocnienie funkcji kontrolno-nadzorczych organów samorządowych, z drugiej zaś, zwiększenie samodzielności zarządów i etatowej kadry zatrudnionej w kółkach rolniczych i ich związkach. Nadaje to kółkom rolniczym i ich związkom cechy bardziej nowoczesnej i operatywnej organizacji społeczno-gospodarczej, zdolnej do skutecznego reagowania na coraz większe potrzeby wsi i rolnictwa. Nowe zasady statutowe wysuwają na czołowe miejsce w kółkach rolniczych i ich jednostkach — działalność gospodarczą, którą powinien zarządzać aparat wykonawczy, złożony z odpowiednio przygotowanej kadry.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#ZenonKomender">Spółdzielnie kółek rolniczych, jako zasadnicza jednostka działalności gospodarczej, będąca wielobranżowym i wielozakładowym przedsiębiorstwem działającym na zasadach rozrachunku gospodarczego w zakresie usług dla rolników indywidualnych i produkcji rolniczej, szczególnie na gruntach Państwowego Funduszu Ziemi, stać się mogą decydującym ogniwem nie tylko w dynamizowaniu produkcji rolnej w poszczególnych gminach, ale również ważnym elementem społeczno-gospodarczej przebudowy wsi.</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#ZenonKomender">Trudne i złożone działanie kółek rolniczych w ramach nowych form organizacyjnych, bazować musi nie tylko na poparciu władz terenowych, ale przede wszystkim na społecznym zaufaniu i szerokim współdziałaniu rolników indywidualnych. Podstawą do tego musi być stała poprawa ilości i jakości wykonywanych usług i pozytywne, przykładowe efekty produkcyjnej działalności ośrodków rolnych kółek rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-14.20" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Zwiększanie produkcji żywności jest warunkiem utrzymania wysokiego tempa wzrostu spożycia w oparciu o realizowaną u nas politykę systematycznego podnoszenia realnych płac oraz dochodów ludności rolniczej. Kluczowe znaczenie tej produkcji wynika przede wszystkim z tego, że żywność stanowi nadal ok. 43% wartości ogólnych dostaw towarów na rynek wewnętrzny, a eksport produktów rolnych należy do bardziej efektywnych. Dlatego właśnie szczególnie mocno akcentowana była na I Krajowej Konferencji PZPR konieczność kompleksowego rozwiązywania problemów wyżywienia kraju. Harmonijnie muszą się rozwijać wszystkie ogniwa gospodarki żywnościowej — rolnictwo, zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji, usługi dla rolnictwa, skup produktów rolnych, przemysł spożywczy i handel artykułami żywnościowymi.</u>
          <u xml:id="u-14.21" who="#ZenonKomender">Na pewno najważniejszym, decydującym ogniwem całego kompleksu żywnościowego jest rolnictwo. Jego rozwój zależy od stałego postępu w metodach i organizacji produkcji, od coraz lepszego wyposażenia technicznego gospodarstw rolnych. Przede wszystkim jest on jednak rezultatem ofiarnej pracy, popartej głęboką wiedzą i doświadczeniem wszystkich pracujących w rolnictwie i na rzecz rolnictwa. Bo — jak to podkreślił na I Krajowej Konferencji PZPR I Sekretarz Komitetu Centralnego Edward Gierek — „Postęp jest zawsze urzeczywistniany przez ludzi światłych i zespolonych w społecznym działaniu. Konieczne jest więc, aby doświadczenia najlepszych gospodarstw były upowszechniane na całej polskiej wsi, aby dążność do postępu stała się siłą napędową rozwoju naszego rolnictwa. W tym tkwi klucz do rozwiązania problemów żywnościowych w naszym kraju”.</u>
          <u xml:id="u-14.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#Marszałek">Dziękuję bardzo. Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#StanisławaKarna">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w posiedzeniu Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych oraz Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej w sali nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 10 do godz. 11 min. 50)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#AndrzejBenesz">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Witold Łasisz:</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#WitoldŁasisz">Wysoki Sejmie! Rozwój produkcji rolnej jest nierozerwalnie związany z całą gospodarką, wywiera istotny wpływ na jej stan i równowagę. Sukcesy lub niepowodzenia rolnictwa stają się źródłem sukcesów lub ewentualnych zagrożeń w realizacji celów ogólnonarodowych.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#WitoldŁasisz">Działem rolnictwa, który ma się rozwijać najbardziej dynamicznie, jest produkcja mięsa. Pragnę zwrócić uwagę na główny element limitujący rozwój hodowli zwierzęcej, jakim jest produkcja pasz.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#WitoldŁasisz">Obecna polityka partii i państwa przyczyniła się do poważnych osiągnięć w tej dziedzinie. Zwiększono pomoc w zaopatrzeniu w pasze treściwe, wysokobiałkowe, wzrastają moce przerobowe zakładów i mieszalni pasz. Dzięki zwiększonym dostawom pasz treściwych rolnicy mają możność wzbogacenia nimi pasz, wyprodukowanych we własnych gospodarstwach. Każdy światły rolnik traktuje jednak pasze treściwe jako pasze uzupełniające, a za podstawę rozwoju hodowli bierze pasze z własnego gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#WitoldŁasisz">Ostatni okres przyniósł korzystne zmiany w plonach i uprawie roślin pastewnych w gospodarstwach indywidualnych. Jeszcze lepsze wyniki w uprawie roślin wysokowydajnych osiągnęły PGR. Poprawę w tym zakresie uważam tylko za start, wprawdzie udany, ale jest to dopiero początek drogi. Osiągnięte rezultaty, jakkolwiek dobre, są niewystarczające w stosunku do potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#WitoldŁasisz">W wyniku poprawy ogólnych dochodów ludności wzrasta bardzo szybko zapotrzebowanie na mięso i produkty mięsne. Mamy ambicje coraz lepiej sprostać tym zadaniom.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#WitoldŁasisz">Absolutnie nie minę się z prawdą, jeśli stwierdzę, że w każdym gospodarstwie rolnym indywidualnym, spółdzielczym lub państwowym można znaleźć sposoby dalszego zwiększania produkcji pasz.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#WitoldŁasisz">W zależności od gleby, klimatu, obszaru użytków zielonych oraz obranego kierunku hodowli powinniśmy z większą znajomością i wiedzą uprawiać rośliny pastewne dające w danych warunkach najwyższe plony o największej ilości składników pokarmowych z jednostki użytkowej.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#WitoldŁasisz">Godne upowszechnienia są wysoko wydajne rośliny wieloletnie, takie np., jak: lucerna, koniczyny, cykoria, żywokost oraz strączkowe i kukurydza. Bardzo dużą rolę spełniają w uprawie na paszę — jęczmień, na zielonkę — żyto oraz rośliny okopowe, jak: ziemniaki, buraki półcukrowe czy kapusta pastewna. Wymienione rośliny powinny zabezpieczać równomierną produkcję pasz dla całorocznego żywienia zwierząt i zapewnienia niezbędnych rezerw paszowych.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#WitoldŁasisz">Tak więc o właściwym zaopatrzeniu zwierząt w pasze decyduje właściwy dobór roślin pastewnych, w czym powinna w, szerszym stopniu udzielić pomocy służba rolna, duża produkcja pasz z poplonów i wsiewek, duża wydajność z trwałych użytków zielonych i racjonalne wykorzystanie pasz. Chcę jednocześnie podkreślić, że w dobrze zorganizowanym gospodarstwie wzrost uprawy roślin pastewnych nie powinien ograniczać produkcji zbóż i roślin przemysłowych, ale przez polepszenie stanowisk produkcję tę powiększać.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#WitoldŁasisz">W woj. kieleckim podjęty został ogromny wysiłek w celu skutecznej realizacji zadań w zakresie pasz. Z tradycją własnej produkcji pasz nie jest u nas najlepiej. Mamy zatem bardzo dużo do zrobienia. Sądzę, że dotyczy to również, w większym lub mniejszym stopniu, innych województw.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#WitoldŁasisz">Brak opadów atmosferycznych na przestrzeni kilku miesięcy powoduje narastanie trudnych problemów. W tej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera racjonalne skarmianie pasz, nawożenie pastwisk, zwiększenie uprawy kukurydzy, która ma rozwinięty system korzeniowy, pozwalający na uzyskanie dobrych plonów, a także uszlachetnianie słomy na pasze (dotychczas sceptycznie odnosiliśmy się do tej sprawy, w tej chwili powinniśmy jej zasoby jak najlepiej wykorzystać) oraz pełne wykorzystanie pasz odpadowych.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#WitoldŁasisz">Posiadanie i zbiór nawet największej ilości pasz nie stanowi jeszcze o całokształcie gospodarki paszami. Jeśli obecnie uważamy, że „każdy kilogram pasz jest na wagę złota”, to nieodzowna staje się poprawa technologii przetwórstwa i konserwacji pasz. Głównym zagadnieniem jest kiszenie paszy. Wśród zapobiegliwych rolników powstało powiedzenie: „Silos to skarbonka rolnika”, do której zawsze i o każdej porze można sięgnąć.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#WitoldŁasisz">Produkcja kiszonek nie może być dziś uważana tylko za jeszcze jedną metodę konserwacji pasz. Żywienie kiszonkami (przy wprowadzeniu nawet niewielkiej mechanizacji) wymaga najmniej pracy ręcznej. Produkcja kiszonek jest więc najbardziej ekonomiczna, powinna ona pokrywać zapotrzebowania pokarmowe np. bydła opasowego od 80 do 100%.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#WitoldŁasisz">Wiele błędów popełnia się w suszeniu i dosuszaniu zielonek, w terminowym zbiorze traw i roślin pastewnych. Konserwacja pasz jest procesem złożonym i uzależnionym od wielu czynników. Stała poprawa technologii produkcji i konserwacji pasz powinna ograniczyć do minimum straty składników pokarmowych. Rolnicy muszą jednak uzyskać bardziej efektywną pomoc w tej dziedzinie zarówno w postaci instruktażu jak też szerszego wprowadzenia mechanizacji.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#WitoldŁasisz">Nie możemy w pełni zadowalać się dotychczasowym stopniem wykorzystania pasz odpadowych. Zwłaszcza w żywieniu trzody chlewnej należy śmielej stosować wysłodki buraczane, wywar ziemniaczany, pulpę ziemniaczaną, serwatkę i inne. Nie wszędzie można je otrzymać, ale w tych rejonach, gdzie są dostępne, muszą być spożytkowane na karmę.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#WitoldŁasisz">Wysoki Sejmie! W rozbudowie bazy paszowej istotną rolę ma do spełnienia przemysł paszowy. Podstawowym zadaniem tego przemysłu jest opracowanie i realizacja takiego asortymentu kiszonek i koncentratów paszowych, który będzie sprzyjał uzyskaniu jak największych efektów.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#WitoldŁasisz">W latach 1973–1974 przewiduje się wyprodukowanie pasz przemysłowych w granicach 6 300 tys. ton. Natomiast produkcja koncentratów wzrośnie w 1975 roku o 250 tys. ton w, stosunku do roku 1973. Mimo to, nie zostaną pokryte rzeczywiste potrzeby. Dlatego należy wykorzystać w przemyśle paszowym wszystkie, nawet najmniejsze, rezerwy produkcyjne i przetwórcze, które tkwią nawet w nie wykorzystanych do końca młynach gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#WitoldŁasisz">Znany jest fakt niedostatecznego stanu technicznego przemysłu paszowego. Ale nawet dobrze rozwinięty i wyposażony przemysł paszowy może nie sprostać zadaniom bez zabezpieczenia go w dostateczną ilość komponentów.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#WitoldŁasisz">Nie stać nas i nie możemy sobie pozwolić na zmarnowanie nawet najmniejszej ilości odpadków z przemysłu spożywczego. Musi również nastąpić połączenie wysiłku przemysłu i rolników, państwowych gospodarstw rolnych oraz spółdzielni produkcyjnych dla otrzymania coraz większej ilości białka z produkcji krajowej, przez rozwój uprawy roślin wysokobiałkowych. Natomiast wyprodukowane pasze przemysłowe muszą być najwyższej jakości, bo jest to podstawowy obowiązek przemysłu paszowego.</u>
          <u xml:id="u-19.19" who="#WitoldŁasisz">Godne poparcia są wysiłki resortu przemysłu spożywczego i skupu zmierzające do rozwoju mocy produkcyjnych w przemyśle paszowym i zapewnienia samowystarczalności poszczególnych województw w zaopatrzeniu w paszę. Godne uznania jest również kojarzenie nowych inwestycji przemysłu paszowego i przemysłu spożywczego, przede wszystkim jeśli chodzi o młyny i elewatory.</u>
          <u xml:id="u-19.20" who="#WitoldŁasisz">Niech mi będzie wolno wyrazić przekonanie z tej wysokiej trybuny, że patriotyczny obowiązek wszystkich rolników i pracowników rolnictwa, wsparty skuteczną pomocą naszego państwa, zapewni w najbliższej przyszłości poważny wzrost produktów żywnościowych, w tym mięsa i przetworów mięsnych.</u>
          <u xml:id="u-19.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Henryk Maciołek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#HenrykMaciołek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Sprawy przyspieszenia rozwoju kraju, stałego polepszania warunków życia i pracy całego społeczeństwa, zajmują poczesne miejsce w polityce naszego ludowego państwa. Koncentracja wysiłków w kierunku wykorzystania wszystkich możliwości dalszego i szybszego rozwoju naszego rolnictwa jest zadaniem nie tylko rolników, ale całego narodu. Chodzi więc o to, aby z każdego hektara zbierać coraz wyższe plony, a z każdej tony paszy uzyskiwać coraz więcej mięsa, mleka i jaj.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#HenrykMaciołek">Realizacja założonych wskaźników produkcji rolniczej wymaga uzyskania wyższej liczebności pogłowia zwierząt gospodarskich, polepszenia ich zdrowotności i produkcyjności. Najważniejsze zagadnienie, na które musimy położyć szczególny akcent, to zagadnienie paszowe (o którym z tej trybuny wielu mówców już wspominało), a ściślej mówiąc — produkcja, zbiór, konserwacja i racjonalne wykorzystanie pasz. One bowiem stanowią podstawę wszystkich poczynań w produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#HenrykMaciołek">Należy także zwrócić uwagę na racjonalne wykorzystanie istniejącej bazy biologicznej oraz ocenę użytkowości mlecznej krów, przede wszystkim w gospodarstwach indywidualnych. W tym zakresie w Polsce wiele już zrobiono, a zakłada się, że do 1980 r. oceną użytkowości mlecznej objętych będzie około 1 mln 200 tys. krów, w tym w gospodarstwach drobno-towarowych 350 tys. Stanowić to będzie 18% krów w stosunku do pogłowia ogółem, podczas gdy na Węgrzech wskaźnik ten już obecnie wynosi 20%, a w NRD — 37%.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#HenrykMaciołek">Ważny problem ekonomiczny w gospodarce hodowlanej stanowią choroby zwierząt, które mają ujemny wpływ na produkcję. Likwidacja wielu chorób zaraźliwych, często niebezpiecznych dla ludzi, oraz chorób środowiskowych, ma duży wpływ na szybsze osiąganie wyższych wskaźników produkcji zwierzęcej. Np. ogólne straty powodowane przez gruźlicę i brucelozę u bydła, o których wspominał dziś Minister Barcikowski, wynosiły 1 miliard 200 milionów złotych, a straty wywoływane przez gza bydlęcego — około 600 mln złotych. Wymienione choroby, dzięki wysiłkom służby weterynaryjnej i pomocy służby zootechnicznej, zostały w Polsce prawie zlikwidowane. W dalszym ciągu jednak choroby przewodu pokarmowego trzody chlewnej — wywołane przez pasożyty — powodują, jak wynika z danych naukowych, że przyrosty dzienne, szczególnie u młodych zwierząt, mogą być obniżone o 30% przy jednocześnie wyższym zużyciu paszy o 0,3 kg na przyrost 1 kg wagi zwierzęcia.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#HenrykMaciołek">Z przeprowadzonej wstępnej kalkulacji, uwzględniającej takie składniki, jak obniżone przyrosty wagi, zwiększone zużycie paszy na przyrost 1 kg mięsa, przedłużenie cyklu produkcji tucznika, nieracjonalne wykorzystanie budynków inwentarskich — wynika, że przy obecnym pogłowiu pasożyty powodują w skali rocznej obniżenie produkcji wartości około 1,5 mld zł. Analogiczne zjawisko występuje również w hodowli owiec. Przeprowadzona przez Zakład Parazytologii PAN analiza ekonomiczna wykazała, że z powodu zarobaczenia pogłowia owiec pasożytami przewodu pokarmowego straty wynoszą ponad 400 mln zł rocznie. Wzięto przy tym tylko pod uwagę zahamowanie wzrostu u młodych owiec, które waha się w granicach od 5 do 10% oraz zmniejszoną wydajność wełny od 19 do 20%. Obniżenie omawianych strat w hodowli zwierzęcej może stanowić poważną rezerwę produkcyjną, niezmiernie istotną obecnie i w przyszłości, jako że poszukujemy rezerw białka pochodzenia zwierzęcego oraz surowców, jakimi są wełna i skóry.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#HenrykMaciołek">Zmiana form produkcji zwierzęcej polegająca na koncentracji o charakterze przemysłowym powoduje zasadnicze różnice w stosunkach ekologicznych zwierząt. Stąd też szybciej rozwijać się muszą badania nad zdrowotnością pasz zastępczych i przemysłowych. Intensywniej niż dotychczas powinno się prowadzić i wdrażać badania związane z rozrodem i podnoszeniem wydajności produkcyjnej zwierząt oraz badania zoohigieniczne, dotyczące budownictwa inwentarskiego, mechanizacji i nowych technologii produkcji.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#HenrykMaciołek">Zmiany te prowadzą w konsekwencji do konieczności odmiennego niż dotychczas traktowania preparatów leczniczych. W grę wchodzi m.in. opłacalność stosowania, skuteczność i sposób podawania tych preparatów przy dużej koncentracji zwierząt. Wyniki merytorycznej oceny sytuacji są o tyle niepokojące, że poza niektórymi antybiotykami, jak detreomycyna, która ma jeszcze zastosowanie w lecznictwie weterynaryjnym, inne antybiotyki, szczególnie z grupy tetracyklin, stają się zupełnie nieskuteczne z uwagi na dużą odporność drobnoustrojów, ponieważ antybiotyki te włączono jako „stymulator wzrostu” do pasz, do premiksów, czyli dodatków witaminowych z antybiotykami i do koncentratów paszowych. Tym też tłumaczy się wzrastające ilości zużycia antybiotyków, podczas gdy ich efektywność lecznicza stale się zmniejsza. O zagrożeniu środowiska i całkowitej bezużyteczności grupy wymienionych preparatów świadczy następujące porównanie: w 1975 r. przewiduje się zużycie antybiotyków tylko dla celów leczniczych w ilości 20 tys. kg w czystym składniku. W tym samym czasie przemysł farmaceutyczny wprowadzi do polfamiksów wolnorynkowych i do pasz ok. 120 tys. kg antybiotyków. Nie można więc oczekiwać, aby skuteczność lecznicza była zadowalająca, jeśli pogłowie zwierząt otrzyma z paszą 6-krotnie więcej antybiotyków, niż to przewiduje się w przypadkach uzasadnionych w postępowaniu leczniczym.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#HenrykMaciołek">Nasuwa się zasadnicze pytanie, czy z punktu widzenia zdrowia człowieka, jako konsumenta produktów pochodzenia zwierzęcego, powinny być nadal produkowane preparaty z dodatkiem antybiotyków. Moim zdaniem stosowanie antybiotyków w żywieniu zwierząt powinno być przedmiotem analiz i dalszych badań nauki polskiej.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#HenrykMaciołek">Omawiane pasze przemysłowe w zasadniczy sposób zrewolucjonizowały nasz tradycyjny system hodowlany, chociażby w zakresie intensyfikacji chowu, zwiększenia przyrostów dziennych i techniki żywienia. Niemniej produkcja tych pasz, pomimo pozytywnych efektów, wymaga dalszych usprawnień. Nie zamierzam analizować w szczegółach technologii produkcji, ale z punktu widzenia zdrowotności oraz racjonalnego żywienia zwierząt należy zwrócić uwagę chociażby na dwa aspekty produkcji pasz. Pierwszy — dotyczy braku antyutleniaczy w paszach, drugi — sprowadza się do pomijania w paszach środków konserwujących. W rezultacie wartość zdrowotna i odżywcza pasz może być często niedoskonała, ponieważ następują w nich szybko procesy jełczenia tłuszczy, a tym samym występują duże straty dodawanych do pasz witamin, zwłaszcza z grupy witamin A, E i K.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#HenrykMaciołek">Brak środków konserwujących sprzyja rozmnażaniu się w paszach drobnoustrojów i grzybków, często chorobotwórczych, co powoduje obniżenie wartości biologicznej paszy może być istotnym czynnikiem wywołującym schorzenia przewodu pokarmowego, szczególnie u młodych zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#HenrykMaciołek">Wysoka Izbo! Dla dobrego zabezpieczenia stanu zdrowotnego hodowli oraz sprawnego funkcjonowania niezbędny jest jednolity, państwowy pion służby weterynaryjnej z jednym ośrodkiem dyspozycyjnym. Tylko taka organizacja pozwoli na odpowiednie wykorzystanie kadry specjalistów, nie powodując zbytniego powiększania administracji. W celu zwiększenia operatywności, konieczna jest rozbudowa zaplecza produkującego nowoczesny sprzęt weterynaryjny i nowoczesne środki lecznicze dla zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#HenrykMaciołek">Należy dążyć do utworzenia przy powiatowych lecznicach weterynaryjnych specjalistycznych ośrodków, które umożliwią szybsze i bardziej ekonomiczne działanie na korzyść omawianej produkcji. Niezmiernie ważną sprawą jest zwiększenie liczby fachowych kadr weterynaryjnych. Aktualnie w lecznictwie weterynaryjnym zatrudnionych jest około 3 200 lekarzy oraz 2 600 pracowników ze średnim przygotowaniem. W porównaniu z innymi krajami Europy, liczba lekarzy weterynarii w odniesieniu do ilości pogłowia jest w Polsce niższa, w szczególności jest ona mniej korzystna niż w Związku Radzieckim, Bułgarii, Czechosłowacji, na Węgrzech i w NRD. Zwiększenie liczby kadr nie jest proporcjonalne do wzrostu zadań. I tak np. w stosunku do roku 1970 liczba kadr fachowych zwiększyła się o około 3%, podczas gdy zakres zadań wzrósł o kilkanaście procent. Niedobory kadrowe powinny być łagodzone optymalnymi rozwiązaniami organizacyjnymi, a przede wszystkim odciążeniem służby specjalistycznej od wykonywania prac biurowych, związanych z pobieraniem opłat i rozliczaniem finansowym wykonywanych usług. Ważną sprawą dla prawidłowej obsługi terenu jest zapewnienie dostatecznej liczby samochodów służbowych i uznanie priorytetu pracowników terenowej służby przy nabywaniu samochodów, stanowiących ich własność, a używanych dla celów służbowych.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#HenrykMaciołek">Wysoki Sejmie! Jestem przekonany, że nasza polityka rolna, stale rozwijana i doskonalona, pozwoli nie tylko na zrealizowanie zadań dziś rozpatrywanych, ale także na ich przekroczenie, podobnie jak działo się to dotychczas. Atmosfera na wsi jest bowiem dobra i pozwala sądzić, że rolnicy oraz służby współdziałające z rolnictwem dołożą wszelkich starań, aby wykorzystać w racjonalny sposób wszystkie środki dostarczane przez państwo, a także istniejące jeszcze rezerwy w wielu gospodarstwach rolnych. Będzie to odpowiedzią rolników na list Sekretariatu KC PZPR, NK ZSL i Prezydium Rządu, który m.in. podkreśla trud pracy w rolnictwie oraz wagę rolnictwa w rozwoju gospodarki narodowej i realizacji polityki społecznej w Polsce. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#AndrzejBenesz">Głos ma poseł Eugeniusz Mazurkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wysoka Izbo! W społeczno-gospodarczym rozwoju kraju istotne miejsce zajmują rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy. Na nich spoczywa obowiązek produkcji żywności dla całego społeczeństwa. PZPR przy aktywnej współpracy ZSL konsekwentnie realizuje politykę szybkiego rozwoju rolnictwa, stałej poprawy zaopatrzenia go w przemysłowe środki produkcji, polepszania warunków socjalnych rolników, pracowników rolnictwa i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#EugeniuszMazurkiewicz">W latach 1971–1973, w wyniku szeregu decyzji ekonomicznych i społecznych, jakie kierownictwo partii i Rząd podjęły w stosunku do rolnictwa oraz w rezultacie ofiarnej pracy rolników osiągnięto znaczne przyspieszenie wzrostu produkcji rolnej oraz stworzono lepsze warunki dla dalszych przemian społecznych w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Mając na uwadze lepsze zaspokojenie potrzeb żywnościowych społeczeństwa i racjonalne wykorzystanie surowców rolniczych w latach 1971–1975, przeznaczamy na rozwój przemysłu rolno-spożywczego prawie trzykrotnie więcej środków inwestycyjnych niż w poprzednim pięcioleciu.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Rozpoczęliśmy budowę wielu nowych zakładów w rejonach o wysokiej produkcji rolniczej oraz modernizację szeregu istniejących fabryk. Zakłady, które rozpoczęły produkcję dostarczają na rynek wiele nowych asortymentów żywności, zaś przemysł rolno-spożywczy w całości również realizuje z wyprzedzeniem swoje zadania planowe.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wielki wysiłek rolników i pracowników przemysłu rolno-spożywczego istotnie przyczyniał się do utrzymania równowagi rynkowej. Społeczeństwo nasze przeznacza bowiem na artykuły żywnościowe około 43% swoich dochodów. W 1973 roku wartość sprzedaży tych artykułów przewyższała o około 35% poziom 1970 roku.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#EugeniuszMazurkiewicz">W ostatnich trzech latach najwyższą dynamikę wzrostu produkcji osiągnęły przemysły mleczarski, drobiarski, mięsny, cukierniczy, chłodniczy i owocowo-warzywny. Pozwoliło to na znaczną poprawę racjonalności odżywiania się społeczeństwa. Wzrosło spożycie artykułów białkowych — mięsa, mleka i jaj, a także owoców, warzyw i ich przetworów, ustabilizowało się spożycie tłuszczów oraz obniżyło spożycie ziemniaków i przetworów zbożowych.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#EugeniuszMazurkiewicz">W parlamentarnej debacie niejednokrotnie kierowaliśmy wyrazy wysokiego uznania do rolników, pracowników rolnictwa i przemysłu spożywczego za ich trud w powiększaniu produkcji żywności. Podkreślano zależności, jakie istnieją między wzrostem produkcji rolniczej a dostawą coraz większych ilości przemysłowych środków produkcji — a zwłaszcza nawozów mineralnych i środków chemicznych ochrony roślin, maszyn i urządzeń technicznych, materiałów budowlanych i pasz przemysłowych, wielu dodatków witaminowo-antybiotykowych i mineralnych do pasz gospodarskich, mikroelementów do nawożenia roślin.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Rolnictwo tym skuteczniej broni się przed ujemnymi wpływami przyrody — z którymi stale przecież musimy się liczyć — jeżeli jest lepiej wyposażone w cały zespół wspomnianych środków. Wspierają one bowiem w zasadniczy sposób wiedzę i umiejętności zawodowe producentów w działaniu na rzecz dalszego rozwoju produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Podstawowym zadaniem rolnictwa w roku bieżącym jest utrzymanie wysokiego tempa wzrostu produkcji roślinnej i zwierzęcej. Mamy ku temu sprzyjające warunki, a mianowicie wysoką aktywność społeczno-zawodową rolników, wyższe dostawy z przemysłu wielu ważnych środków produkcji, dobre przezimowanie ozimin i dostatek kwalifikowanych nasion roślin jarych, sprawny przebieg wiosennych prac polowych, utrzymywanie się tendencji wzrostowych w produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Rolnicy i pracownicy rolnictwa szczególnie podkreślają konieczność znacznego przyspieszenia dostaw przemysłowych środków produkcji dla rolnictwa. Kierownictwo partii i Rządu zna rosnące potrzeby rolnictwa w tym zakresie i podejmuje działania zmierzające do szybszego ich rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Czym są powodowane niedobory tych środków w warunkach, gdy każdego roku wzrasta ich ilość z reguły o kilkanaście procent? Niedobory wynikają:</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— z wieloletniego, niedostatecznego zaopatrzenia rolnictwa, co w ostatnich latach, przy szybkim wzroście produkcji, jest szczególnie dotkliwie odczuwane;</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— z postępującego ubytku siły roboczej w rolnictwie i konieczności zastępowania jej środkami technicznymi. Dynamiczny rozwój przemysłu i budownictwa będzie w następnych latach przyspieszał spadek zatrudnienia w rolnictwie;</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— wreszcie wynikają one z naturalnego dążenia rolników do zmechanizowania wielu ciężkich prac i osiągania wyższej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wszystkie te problemy stawiają przed Rządem pilną potrzebę maksymalnego przyspieszania rozwoju produkcji środków dla rolnictwa, zwłaszcza w przemysłach maszynowym, chemicznym, materiałów budowlanych, lekkim i drzewnym. Dalszy rozwój produkcji rolniczej zależy obecnie zarówno od powszechnego zaangażowania rolników, jak też od wysiłków licznej rzeszy robotników przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Pragnę zatrzymać uwagę kolegów posłów na czterech grupach zagadnień, a mianowicie na zwiększaniu chowu zwierząt, gospodarce paszowej, lepszym wykorzystaniu ziemi w rolnictwie oraz na sprawie rozwoju kooperacji w produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#EugeniuszMazurkiewicz">1. Rolnicy i pracownicy rolnictwa powinni podejmować wielorakie działania, aby osiągnąć w tym roku dalszy wzrost pogłowia zwierząt. Pogłowie trzody chlewnej, mając korzystne warunki rozwoju, wykazuje wysokie tempo wzrostu. Większą uwagę powinniśmy więc zwrócić na dalsze powiększanie pogłowia bydła oraz na wzrost produkcji żywca wołowego i mleka. Struktura użytków rolnych i produkcji roślinnej wskazuje, że dla tego kierunku produkcji zwierzęcej mamy dogodne warunki rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Posiadamy także dużą liczbę cieląt, których znaczna część jest przeznaczana na ubój w pierwszych tygodniach życia. Dla przykładu — w 1973 r. na ubój przeznaczono prawie 1 mln 800 tys. sztuk cieląt, a więc zaledwie o ok. 250 tys. sztuk mniej niż w 1970 r. Zwiększony opas cieląt powinien stać się jedną z ważnych form specjalizacji gospodarstw. Jest to ważny problem gospodarczy, który powinien być szeroko popularyzowany przez terenową służbę rolną, przodujących rolników, kółka rolnicze oraz aktyw spółdzielczości wiejskiej. Podobnie korzystne warunki mamy dla rozwoju pogłowia owiec i wzrostu produkcji baraniny i wełny.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#EugeniuszMazurkiewicz">2. Szybki wzrost produkcji zwierzęcej stawia przed rolnikami i administracją rolną zadanie stałej troski o powiększanie zasobów paszowych. W miarę intensyfikacji produkcji zwierzęcej rośnie udział spasanych pasz treściwych. Nie jest jednak ekonomicznie uzasadnione zastępowanie paszami treściwymi innych grup pasz gospodarskich. Państwo wspiera coraz wyższymi dostawami pasz treściwych wysiłki rolników, mające na celu wzrost produkcji zwierzęcej. Taką politykę pomocy paszowej — jak stwierdził Minister Rolnictwa — Rząd będzie kontynuował, utrzymując odpowiedni import zbóż i innych pasz wysokobiałkowych. Lecz w rolnictwie muszą być wykorzystane wszystkie możliwości zwiększenia produkcji pasz. Chodzi tu zwłaszcza o dalsze zwiększanie areału uprawy znanych rolnikom bardziej intensywnych roślin pastewnych, chodzi o poprawę gospodarki na łąkach i powszechne uzyskiwanie trzech pokosów siana, o bardziej planowe użytkowanie pastwisk itd. W gospodarce paszowej utrzymuje się wśród rolników wiele ekstensywnych rozwiązań i niewłaściwych przyzwyczajeń. Terenowa służba rolna, przodujący rolnicy, aktyw kółek rolniczych powinni prowadzić szeroką działalność organizacyjną i wyjaśniającą w celu uzyskania szybszego powiększenia zasobów paszowych.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#EugeniuszMazurkiewicz">3. Polska należy do krajów, które posiadają w przeliczeniu na 1 mieszkańca stosunkowo mało ziemi użytkowanej rolniczo. Obecnie wskaźnik ten wynosi 0,58 ha, a w okresie do 1990 r., w wyniku wzrostu liczby ludności i przejmowania części ziemi z rolnictwa na inne cele gospodarki narodowej, obniży się do około 0,5 ha na jedną osobę. Stąd też obowiązkiem rolników i administracji rolnej, a zwłaszcza urzędów gminnych, jest dbałość o jak najlepsze wykorzystanie użytków rolnych i wysoki poziom agrotechniczny upraw. Jest to zagadnienie złożone, gdyż część rolników jest w podeszłym wieku i nie ma następców, część podejmując pracę w zawodach pozarolniczych, nie jest w stanie zwiększyć intensywności produkcji w swoich gospodarstwach, dla wielu innych niedostatek maszyn i urządzeń technicznych oraz szczupłość budynków inwentarskich też stanowi istotną przeszkodę we wzroście produkcji.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#EugeniuszMazurkiewicz">W interesie całego społeczeństwa jest, aby ziemia była w pełni produktywnie wykorzystana. Sprawy te trzeba rozwiązywać różnie, odpowiednio do lokalnych warunków. Poprawie intensywności gospodarki ziemią sprzyjać będą postanowienia kierownictwa partii i Rządu, które szczegółowo omówił Premier tow. Piotr Jaroszewicz na poprzednim posiedzeniu Sejmu. Założeniem ich będzie stworzenie dostatnich warunków życiowych rolnikom w podeszłym wieku i zagospodarowanie ich ziemi przez PGR, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, ośrodki rolne kółek rolniczych, grupy rolników lub rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Polepszenie gospodarki ziemią powinno być ważnym tematem pracy urzędu gminnego i jego służby rolnej oraz kółek rolniczych, które posiadając dużą ilość sprzętu technicznego i korzystne warunki dla rozwoju usług, są w stanie coraz lepiej ten sprzęt wykorzystywać i pomagać rolnikom w gospodarowaniu bądź też organizować różne formy zespołowej gospodarki rolnej na tych gruntach.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#EugeniuszMazurkiewicz">4. Przed dwoma laty podjęliśmy w rolnictwie szerzej sprawy specjalizacji produkcyjnej gospodarstw oraz rozwoju kooperacji między gospodarstwami chłopskimi, jak też między nimi a gospodarstwami uspołecznionymi. Liczna grupa gospodarstw chłopskich specjalizuje się obecnie w chowie krów i produkcji mleka, w opasie młodego bydła rzeźnego, tuczu trzody chlewnej, produkcji drobiarskiej, uprawie roślin. Rozpoczęło także działalność kilkanaście tysięcy zespołów chłopskich produkcji roślinnej, zwierzęcej, zespołowego użytkowania maszyn własnych lub stanowiących zespołowy majątek kółek. Wiele zespołów produkcji rolniczej korzysta z ekonomicznej pomocy państwa.</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Kooperację produkcyjną z rolnikami — na podstawie długookresowych umów — rozwijają państwowe gospodarstwa rolne, rolnicze spółdzielnie produkcyjne i ośrodki rolne kółek rolniczych. Dotyczy ona zwłaszcza produkcji zwierzęcej, produkcji pasz i świadczenia usług mechanizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Różnorodność form zespołowego współdziałania w rolnictwie stwarza możliwości szerokiej integracji społeczno-produkcyjnej rolników oraz coraz lepszej realizacji polityki rolnej partii prowadzonej wspólnie ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym. Daje to terenowym władzom partyjnym i państwowym możliwość odpowiedniej inspiracji politycznej rolników oraz pomocy organizacyjnej i materialnej, sprzyjających rozwojowi produkcji i dalszym przemianom socjalistycznym w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-23.25" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wzrost towarowej produkcji rolniczej stawia zwiększone wymagania przed organizacjami spółdzielczymi i instytucjami obsługi rolnictwa. Chodzi bowiem o polepszenie odbioru produktów rolnych, poprawę zaopatrzenia gospodarstw w środki produkcji i w usługi. Wszystkie te działania powinny ułatwiać producentom rozwój produkcji oraz zmniejszać stratę czasu związaną ze zbytem produkcji i załatwianiem wielu spraw w urzędach i instytucjach. Nadzór naczelników gmin nad rozwojem usług ma więc istotne znaczenie społeczne.</u>
          <u xml:id="u-23.26" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wzrost towarowej produkcji rolnictwa zwiększa także dochody ludności wsi, co znajduje wyraz we wzroście obrotów towarowych. Tak np. w sieci detalicznej gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska” wartość sprzedaży ogółem była w zeszłym roku wyższa o ponad 40% w stosunku do roku 1970, przy czym sprzedaż artykułów do produkcji rolnej wzrosła o 50%, artykułów żywnościowych o 40%, przemysłowych konsumpcyjnych ponad 30%.</u>
          <u xml:id="u-23.27" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Aby sprostać szybko rosnącym obrotom towarowym na rynku wiejskim Centrala Rolniczych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” przyspieszyła rozbudowę bazy materialnej gminnych spółdzielni, realizowaną głównie własnym wykonawstwem przy dużej pomocy społecznej rolników — członków spółdzielni. Jednakże sieć handlowa na wsi nadal jest niedostateczna. Dlatego CRS powinna kontynuować szybką rozbudowę handlowej bazy spółdzielczej. Analogiczne zadania stoją także przed spółdzielczością ogrodniczą.</u>
          <u xml:id="u-23.28" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wysoka Izbo! W marcu bieżącego roku Sekretariat Komitetu Centralnego PZPR, Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Prezydium Rządu skierowały list do podstawowych organizacji partyjnych i komitetów gminnych, do kół i gminnych komitetów ZSL, naczelników gmin i kierownictwa organizacji społeczno-gospodarczych działających na wsi, w którym zwróciły się z apelem do całej społeczności wiejskiej o wykorzystanie wszystkich możliwości w celu utrzymania wysokiego tempa wzrostu produkcji rolniczej w bieżącym roku i jak najlepszej realizacji zadań planu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-23.29" who="#EugeniuszMazurkiewicz">W większości wsi i przedsiębiorstw obsługi rolnictwa odbyły się już wspólne zebrania POP PZPR i kół ZSL z licznym udziałem bezpartyjnych rolników i pracowników.</u>
          <u xml:id="u-23.30" who="#EugeniuszMazurkiewicz">List spotkał się z powszechną aprobatą wsi, wyrazem czego są liczne zobowiązania produkcyjne, które powiększą towarową produkcję w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-23.31" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Pozytywnym zjawiskiem jest uznanie faktu, że dopiero harmonijny rozwój produkcji rolniczej, przemysłu rolno-spożywczego i całej sfery obrotu towarowego na wsi, sprzyjać będzie pomyślnemu rozwiązywaniu ważnych dla społeczeństwa problemów racjonalnej gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-23.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#AndrzejBenesz">Wyczerpaliśmy listę mówców. Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#AndrzejBenesz">Wysoki Sejmie! Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm podjął uchwałę następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#AndrzejBenesz">„Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 10 kwietnia 1974 r. w sprawie przygotowań i dotychczasowej realizacji zadań rolnictwa w 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#AndrzejBenesz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje do zatwierdzającej wiadomości informację Ministra Rolnictwa Kazimierza Barcikowskiego o stanie przygotowań i dotychczasowej realizacji zadań rolnictwa w 1974 r. oraz akceptuje w pełni działania Rządu podejmowane dla wzrostu produkcji rolnej i przemysłu rolno-spożywczego w celu lepszego zaopatrzenia rynku oraz społeczno-gospodarczego i kulturalnego rozwoju wsi.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#AndrzejBenesz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stwierdza, że stały rozwój produkcji rolnej uzależniony jest zarówno od świadomego i zorganizowanego wysiłku wszystkich producentów rolnych: rolników, pracowników państwowych gospodarstw rolnych oraz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, jak i od rzeczowych efektów pracowników tych gałęzi gospodarki narodowej, które na rzecz rolnictwa pracują — zwłaszcza przemysłu maszynowego i chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#AndrzejBenesz">Sejm PRL apeluje do pracowników tych gałęzi gospodarki narodowej, aby wykorzystali wszystkie możliwości dalszego zwiększenia dostaw środków produkcji dla rolników, zwłaszcza ciągników, maszyn rolniczych, środków transportu, materiałów budowlanych, nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, koncentratów, mieszanek paszowych.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#AndrzejBenesz">Sejm PRL wskazuje na potrzebę ciągłego doskonalenia usług i zaopatrzenia rolnictwa w wodę i energię elektryczną oraz modernizacji dróg dojazdowych.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#AndrzejBenesz">Wysoki stopień umaszynowienia, elektryfikacji, chemizacji i usług dla rolnictwa jest nieodzownym warunkiem zarówno nowoczesnej gospodarki i kultury rolnej, jak też materialną przesłanką strukturalnych przeobrażeń wsi polskiej.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#AndrzejBenesz">Sejm PRL poleca komisjom sejmowym, aby wszechstronnie i systematycznie kontrolowały realizację zadań związanych z rozwojem rolnictwa i zaleca posłom w ramach ich działalności podejmowanie i popieranie inicjatyw, służących dalszemu wzrostowi produkcji rolnej, technicznej i społecznej rekonstrukcji rolnictwa oraz stałej poprawie warunków życia na wsi.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#AndrzejBenesz">Sejm PRL wyraża przekonanie, że obywatelska postawa wszystkich producentów rolnych, ogniw administracji państwowej i gospodarczej oraz aktywu społeczno-gospodarczych organizacji wsi — wszystkich pracujących na rzecz rolnictwa — może i powinna przynieść w efekcie pełną realizację i przekroczenie zadań, jakie stawia przed rolnictwem plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1974.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#AndrzejBenesz">Będzie to godna forma uczczenia 30-lecia Polski Ludowej”.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#AndrzejBenesz">Czy w sprawie projektu tej uchwały ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#AndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#AndrzejBenesz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#AndrzejBenesz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwałę podjął.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o dekrecie z dnia 7 lutego 1974 r. o ustanowieniu Medalu 30-lecia Polski Ludowej (Dz. U. nr 7, poz. 36) — (druk nr 142).</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#AndrzejBenesz">Konwent Seniorów proponuje, aby powyższy punkt został rozpatrzony przez Wysoki Sejm łącznie z następnym, z kolei piątym punktem porządku dziennego, w którym przewidziane jest: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o przedstawionym przez Radę Państwa projekcie ustawy o ustanowieniu Orderu Zasługi (druki nr 138 i 143).</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#AndrzejBenesz">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na tę propozycję.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#AndrzejBenesz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy zatem do łącznego rozpatrzenia punktów 4 i 5 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#AndrzejBenesz">Proszę o zabranie głosu Członka Rady Państwa Ob. Jerzego Ziętka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JerzyZiętek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W tym roku upływa 30 lat od historycznego Manifestu Lipcowego. Dla wszystkich, którzy żyją na polskiej ziemi i codziennym wysiłkiem współtworzą historię naszej ludowej ojczyzny — 30 rocznica narodzin socjalistycznego państwa jest jubileuszem o wielkiej, ogólnonarodowej doniosłości.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#JerzyZiętek">Po trzech dziesięcioleciach możemy z satysfakcją stwierdzić, że przyrzeczenia złożone narodowi w Manifeście Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, zostały w pełni dotrzymane.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#JerzyZiętek">Dzięki dalekowzrocznej myśli politycznej PPR, która splotła w nierozerwalną całość sprawę narodowego i społecznego wyzwolenia kraju, skupiając wokół niej obóz polskiej demokracji, dzięki ofierze krwi żołnierza polskiego na frontach II wojny światowej i polach bitewnych polskiego ruchu oporu, dzięki sojuszowi i poparciu Związku Radzieckiego, głównej, zwycięskiej siły koalicji antyhitlerowskiej — Polska odrodziła się w sprawiedliwych, historycznych granicach.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#JerzyZiętek">Wrócił do Polski Dolny Śląsk z Wrocławiem i cały Górny Śląsk, wróciły Ziemia Lubuska, Pomorze Zachodnie ze Szczecinem, Gdańsk, Warmia i Mazury.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#JerzyZiętek">Polska stała się państwem jednolitym pod względem narodowym, uzyskała na wszystkich swych granicach trwałych i niezawodnych sojuszników i przyjaciół, wkroczyła na drogę socjalistycznych przeobrażeń aktami o powszechnej reformie rolnej i o nacjonalizacji podstawowych dziedzin gospodarki narodowej, oddając we władanie narodu bogactwa naszej ziemi i wytwory jego pracy.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#JerzyZiętek">Przewodził budowie i rozwojowi Polski Ludowej polski ruch robotniczy, który — przezwyciężając rozłam w swych szeregach — powołał do życia Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. System polityczny naszego państwa opiera się na sojuszu wiodącej siły społecznej — klasy robotniczej z chłopstwem i inteligencją. Znajduje on odzwierciedlenie we Froncie Jedności Narodu, we współdziałaniu PZPR z ZSL i SD, organizacjami społecznymi i zawodowymi oraz obywatelami bezpartyjnymi pod ogólnopolitycznym kierownictwem PZPR.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#JerzyZiętek">Odbudowaliśmy nasze państwo.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#JerzyZiętek">Jest to państwo o nowym obliczu społecznym i politycznym, zespolone wewnętrznie, a związane braterskimi sojuszami ze Związkiem Radzieckim i całą wspólnotą socjalistyczną, ucieleśniające żywotne interesy ludzi pracy, urzeczywistniające zasady ludowładztwa, organizujące zbiorowy wysiłek całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#JerzyZiętek">W ciągu tych lat trzydziestu zmieniła się geografia gospodarcza Polski, zwielokrotnione zostały jej siły wytwórcze. Możemy z uzasadnioną dumą powiedzieć, że Polska Ludowa w roku swojego jubileuszu to kraj całkowicie odmieniony, to kraj o potężnym potencjale produkcyjnym i ogromnych możliwościach twórczych.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#JerzyZiętek">Nie ma dziedziny życia społecznego, gospodarczego i politycznego, nie ma takiego miejsca na mapie Polski, które nie uległyby głębokim, pozytywnym przeobrażeniom w trakcie trzydziestoletniego rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#JerzyZiętek">Miarą osiągniętego postępu jest dwukrotny wzrost udziału produkcji przemysłowej Polski w produkcji światowej. Zajmujemy w niej obecnie 10 miejsce w świecie.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#JerzyZiętek">Rozwijamy nasze rolnictwo i przeobrażamy wieś polską. Już dawno zlikwidowaliśmy analfabetyzm, przystępujemy do upowszechnienia średniego wykształcenia ogólnokształcącego lub zawodowego. 730 tys. obywateli posiada dyplomy wyższych uczelni.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#JerzyZiętek">Dochód narodowy wzrósł od 1950 roku pięciokrotnie.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#JerzyZiętek">W miarę wzrostu potencjału gospodarczego kraju coraz śmielej realizujemy nasz program socjalny. Szczególną troską otaczamy rodzinę, rozwijając opiekę nad matką i dzieckiem, stopniowo rozwiązujemy złożony program mieszkaniowy, rozwijamy powszechną służbę zdrowia, stale ulepszamy warunki życia i wypoczynku wszystkich ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#JerzyZiętek">Zeszły z areny społecznej klasy wyzyskujące, usunięty został wyzysk, zmniejszyły się znacznie dysproporcje społeczne. Nie ma w Polsce ludzi bezdomnych i głodnych. Nawet tam, gdzie odczuwamy dzisiaj jeszcze braki — postęp w zaspokajaniu potrzeb, osiągnięty w ciągu lat trzydziestu jest znaczny, a młode pokolenia Polaków nie miały nigdy w naszej historii takich możliwości coraz wszechstronniejszego wykorzystania swych uzdolnień i talentów.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#JerzyZiętek">Jest to dobitny dowód na to, że dobrze wykorzystujemy szansę, jaką uzyskaliśmy, wiążąc na zawsze losy naszego kraju z socjalistyczną drogą rozwoju. Ustrój socjalistyczny uczynił z ludzi pracy włodarza kraju i stworzył warunki, w których praca narodu zaspokaja coraz szersze potrzeby jego materialnego i duchowego rozwoju, otwiera nowe perspektywy budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego i zapewnia Polsce poczesne miejsce wśród krajów świata.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#JerzyZiętek">Ogromny był wysiłek narodu w ciągu tych lat trzydziestu: poczynając od uruchamiania produkcji w fabrykach, kopalniach, hutach i zakładach pracy, od organizowania pracy szkół i placówek kultury, od odbudowy zniszczonych miast i wsi, przez ogólnonarodowy czyn lat pięćdziesiątych — budowę Nowej Huty, którą rozpoczęliśmy proces industrializacji kraju i przez rewolucję oświatową, która uczyniła Polskę krajem kształcących się ludzi — aż po dzień dzisiejszy, po współczesny kształt dynamicznie rozwijającej się społecznie i gospodarczo socjalistycznej Polski.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#JerzyZiętek">Źródłem tego wysiłku naszego narodu był w ciągu tych lat i będzie w przyszłości patriotyzm, przejawiający się w obywatelskim zaangażowaniu i w ofiarnej pracy dla socjalistycznej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#JerzyZiętek">Powinniśmy w roku trzydziestolecia oddać należny szacunek dla dokonań wszystkich Polaków, którzy w trudnych warunkach bohaterską walką, myślą twórczą i rzetelną pracą, aktywną działalnością społeczną i wychowawczą, wszędzie i w każdej dziedzinie budowali Polskę Ludową — nasz wspólny dom i naszą wspólną dumę.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#JerzyZiętek">Powinniśmy oddać należny szacunek wszystkim Polakom, którzy umacniali socjalistyczne wartości naszej ojczyzny. Polska Ludowa, jej pomyślność i perspektywy dalszego rozwoju są wspólnym dziełem serc, umysłów i rąk ludzi pracy w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#JerzyZiętek">Dobiegające końca 30-lecie było w życiu naszego narodu epoką zwycięstwa sprawy człowieka. Na dorobek tego przełomowego w naszych dziejach okresu historycznego składa się cząstka pracy każdego z nas. Liczne są zastępy przodowników pracy, bohaterów pracy socjalistycznej, budowniczych Polski Ludowej. Liczne są rzesze ofiarnych patriotów, którzy są głównymi twórcami historycznego awansu Polski, którzy nie szczędzą trudu, aby nasz kraj rósł w siły i znaczenie. Każdy obywatel naszej ojczyzny, który nie szczędził sił dla umacniania Polski, ma poczucie uzasadnionej dumy, że jego wysiłek nie poszedł na marne, że jego praca i trud owocują w materialnym i społecznym kształcie współczesnej Polski.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#JerzyZiętek">Dając wyraz uznania dla wkładu ludzi pracy w budownictwo socjalistyczne i rozwój społeczno-gospodarczy kraju, Rada Państwa ustanowiła dekretem z dnia 7 lutego 1974 r. Medal 30-lecia Polski Ludowej. Odznaczenie to będzie wyrazem uznania dla patriotycznego zaangażowania i ofiarnej pracy, dla pracy, która w 30-letniej historii naszego ludowego państwa stała się obywatelską wartością, sprawą honoru i chwały. Wyrażając uznanie dla wybitnych przodowników pracy, chcemy nadać walor wysokiej społecznej oceny każdej wyróżniającej się wytrwałością, solidnością i sumiennością robocie. Będziemy wspierali te wartości, które wynikają z naszej społecznej ideologii, te postawy obywatelskie i działania, którym przysługuje imię socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#JerzyZiętek">„Naczelne pytania i zarazem główne zadania, jakie stawiamy dziś przed sobą — mówił na XIII Plenum KC PZPR I Sekretarz Partii Edward Gierek — dotyczyć muszą właściwości jednostkowych i zbiorowych, w jakie powinien być wyposażony każdy Polak i naród jako całość w nadchodzących 10-leciach, u progu nowego wieku. Odpowiedź na te pytania stanowi najważniejszy składnik wizji przyszłej Polski. Jeśli pragniemy, aby Polska dźwigała się wzwyż, każdy Polak musi się także przeobrażać, musi rozwijać swoje możliwości, musi kształtować swoją postawę ideową na miarę zadań, które stoją przed narodem”.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#JerzyZiętek">Niechże więc to odznaczenie, na którym wyryto dewizę: „Walka — Praca — Socjalizm” uzmysławia raz jeszcze, także naszej młodzieży, że dom wspólny, ojczyzna, Polska bogaci się codziennymi czynami wszystkich jej obywateli i przed każdym Polakiem wysuwa pytanie: czy mój wkład w dzieło rozkwitu Polski Ludowej jest wystarczający i co powinienem uczynić, by zwiększyć swój udział w pomnażaniu materialnego i duchowego bogactwa kraju.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#JerzyZiętek">Obywatele Posłowie! Polska Rzeczpospolita Ludowa jest uznanym orędownikiem pokojowej polityki w świecie. Znajduje ona pełne potwierdzenie w polityce zagranicznej naszego państwa. Kształtują ją przesłanki ideowo-polityczne socjalizmu oraz interesy narodowe i cele społeczno-gospodarczego rozwoju. Stanowią one jednorodną spójność.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#JerzyZiętek">Jesteśmy niezłomnym ogniwem obozu socjalistycznego. Łączą nas trwałe, braterskie sojusze ze Związkiem Radzieckim, z naszymi najbliższymi sąsiadami, ze wszystkimi krajami wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#JerzyZiętek">Nierozerwalne są łączące nas więzy przyjaźni i solidarności, stosunki gospodarcze, naukowo-techniczne, kulturalne i szerokie kontakty społeczeństw, oparte na wspólnocie celów programowo-ustrojowych, na obronnym Układzie Warszawskim, wynikające z przynależności Polski do RWPG, z układów o współpracy i pomocy wzajemnej i z wieloletnich umów dwustronnych.</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#JerzyZiętek">Jednocześnie pragniemy rozwijać i rozwijamy stosunki ze wszystkimi krajami o odmiennych ustrojach społeczno-gospodarczych, oparte na uznaniu realiów ukształtowanych w wyniku II wojny światowej i rozgromienia hitleryzmu, na zasadzie pokojowego rozwoju świata i rozwiązywania wszelkich sporów na drodze rokowań, oparte na równoprawnym i wzajemnie korzystnym rozwoju współpracy gospodarczej i naukowo-kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-25.28" who="#JerzyZiętek">Sądzimy, że zapoczątkowane procesy odprężenia w stosunkach międzynarodowych będzie cechowała tendencja do stabilizacji i pogłębienia w interesie ludzkości, w interesie wszystkich narodów.</u>
          <u xml:id="u-25.29" who="#JerzyZiętek">Aktywność i inicjatywy Rządu PRL podejmowane w walce o pokój i odprężenie międzynarodowe we współdziałaniu ze Związkiem Radzieckim oraz państwami wspólnoty socjalistycznej podniosły autorytet naszego kraju, zyskały mu uznanie i szacunek.</u>
          <u xml:id="u-25.30" who="#JerzyZiętek">Stara dewiza „Za waszą i naszą wolność”, która budziła sympatie dla Polski wśród wielu narodów świata, została wzbogacona nowym wkładem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w ciągu 30 lat jej aktywności na forum państwowych i społecznych organizacji międzynarodowych, w pokojowych misjach i w dwustronnych kontaktach politycznych, gospodarczych i społecznych. Dużą rangę w świecie zyskała polska nauka i kultura.</u>
          <u xml:id="u-25.31" who="#JerzyZiętek">Zyskaliśmy nowych partnerów w wielu krajach świata, współdziała z nami wiele instytucji i ludzi. Cenimy każdy przejaw sympatii dla naszego kraju, dla naszych osiągnięć politycznych, społecznych i gospodarczych, dla naszej nauki i kultury. Odnosimy się z szacunkiem do tych naszych współpartnerów, którzy — kierując się dobrze rozumianym interesem własnych społeczeństw i realizmem politycznym — stają w rokowaniach na gruncie wzajemnego poszanowania i obopólnych korzyści, niwelując bariery zrodzone z zimnej wojny.</u>
          <u xml:id="u-25.32" who="#JerzyZiętek">Rozwój stosunków międzynarodowych rodzi potrzebę wzbogacania form, w jakich państwo nasze może dać wyraz uznania dla tych, którzy dla Polski, dla współpracy między narodami i pokoju w świecie położyli zasługi.</u>
          <u xml:id="u-25.33" who="#JerzyZiętek">Biorąc tę potrzebę pod uwagę, Rada Państwa przedłożyła Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o ustanowieniu Orderu Zasługi PRL.</u>
          <u xml:id="u-25.34" who="#JerzyZiętek">Będzie ten order nadawany również jako wyraz uznania dla wielu działaczy Polonii — dla obywateli innych krajów, którzy darzą uczuciem starą swoją ojczyznę, swymi osiągnięciami rozsławiają jej imię, popularyzują polską historię, kulturę i naukę oraz jej współczesny dorobek.</u>
          <u xml:id="u-25.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma obecnie sprawozdawca czwartego punktu porządku obrad poseł Bernard Rośkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#BernardRośkiewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W okresie poprzedzającym bieżącą sesję Sejmu dekretem z dnia 7 lutego 1974 r. Rada Państwa ustanowiła Medal 30-lecia Polski Ludowej. Dekret ten został rozpatrzony przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości w dniu 13 marca bieżącego roku. Z upoważnienia Komisji przypadł mi zaszczytny obowiązek przedstawienia omawianego dekretu Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#BernardRośkiewicz">Ustanowienie Medalu 30-lecia nawiązuje do tradycji zapoczątkowanej Medalem 10-lecia, a przede wszystkim odpowiada powszechnemu odczuciu obywateli o potrzebie jak najbardziej godnego uczczenia jubileuszu 30-lecia naszej ludowej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#BernardRośkiewicz">XIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przedstawiło całemu narodowi ocenę drogi przebytej w 30-leciu i dalsze cele, ku którym zmierzamy oraz nakreśliło ideowo-wychowawcze zadania obchodów 30-lecia Polski Ludowej. Stanowisko partii zostało w pełni poparte przez Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Demokratyczne i wszystkie patriotyczne siły zespolone we Froncie Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#BernardRośkiewicz">Ta wielka rocznica, bliska sercu każdego Polaka, jest szczególną okazją do głębokiego przemyślenia doświadczeń w walce o Polskę Ludową i w budownictwie socjalizmu. W walce o Polskę Ludową, w toku jej budownictwa i rozwoju dokonywały się głębokie przeobrażenia polityczne, społeczne i ekonomiczne, i znalazły zarazem rozwiązanie wszystkie podstawowe problemy naszego narodowego bytu i rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#BernardRośkiewicz">Wyzwolenie spod okupacji hitlerowskiej, osiągnięte w sojuszu ze Związkiem Radzieckim, ustanowienie władzy ludowej i budowa ustroju socjalistycznego stały się przełomem, który pozwolił uwieńczyć dzieło narodowego i społecznego wyzwolenia, umożliwił zbudowanie państwa o nowym obliczu ideowym i politycznym. Jest to Polska bezpieczna, posiadająca na wszystkich granicach przyjaciół, licząca się w świecie, przynależna do głównego nurtu światowego postępu, aktywnie urzeczywistniająca założenia trwałego pokoju i współpracy narodów. Osiągnięcia te bardziej wyraziście i przekonywająco obrazują i ugruntowują prawdę o przełomowym znaczeniu 30-lecia socjalistycznego rozwoju jako podstawy naszej wiary w siebie i pewności jutra.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#BernardRośkiewicz">Twórcą 30-letniego dorobku jest cały naród. Jest nim klasa robotnicza, która stworzyła nowoczesny przemysł i chłopi, wprowadzający wielkie zmiany w poziomie i nowoczesności produkcji rolnej, oraz inteligencja polska, tworząca dzieła kultury materialnej i duchowej.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#BernardRośkiewicz">Dorobek ten jest jednocześnie niepodważalnym świadectwem ogromnych, twórczych możliwości naszego narodu, który pod kierownictwem marksistowsko-leninowskiej partii klasy robotniczej — Polskiej Partii Robotniczej i kontynuatorki jej dzieła Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przy współudziale Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego oraz innych sił skupionych we Froncie Jedności Narodu — dokonał tych historycznych przeobrażeń.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#BernardRośkiewicz">Na wielkie uznanie i szacunek zasługują wszyscy ci — którzy wnieśli cenną cegiełkę, wkład ofiarnej pracy, w odbudowę i rozwój kraju. Dlatego tak istotną sprawą jest wyróżnienie z okazji 30-lecia Polski Ludowej, w szczególnej formie tych wszystkich, których wieloletni trud i wysiłek, aktywność i zaangażowanie, legły u podstaw historycznych osiągnięć ludowego państwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#BernardRośkiewicz">Dekret Rady Państwa wyszedł naprzeciw tym potrzebom, bowiem Medal 30-lecia jest właśnie tą szczególną formą wyróżnienia, a zarazem uznania dla współtwórców naszej dzisiejszej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#BernardRośkiewicz">Zgodnie z postanowieniami dekretu — medal ten nadawany będzie za całokształt zasług położonych w długoletniej, wyróżniającej się pracy zawodowej i działalności społeczno-politycznej, przy czym odznaczani mogą być tylko ci, którzy legitymują się co najmniej 15-letnią, zaangażowaną pracą w 30-leciu Polski Ludowej. Dlatego powinni otrzymać medal istotnie najgodniejsi tego zaszczytnego wyróżnienia.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#BernardRośkiewicz">Przyznawanie medalu opierać się będzie na podstawowej zasadzie sporządzania wniosków odznaczeniowych w zakładach pracy, przy bezpośrednim udziale egzekutyw organizacji partyjnych i rad zakładowych.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#BernardRośkiewicz">W stosunku do rolników, prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne, wnioski sporządzać będą naczelnicy gmin, podejmując niewątpliwie decyzje w tych sprawach w oparciu o opinię wiejskich organizacji politycznych i społecznych.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#BernardRośkiewicz">W odniesieniu do innych środowisk dekret nie ustala odrębnego trybu postępowania, pozostawiając określenie sposobu przygotowania wniosków zainteresowanym organizacjom. W związku z tym uchwała wykonawcza Rady Państwa zwraca szczególną uwagę na określenie uprawnień do przedstawiania Radzie Państwa wniosków o przyznanie Medalu 30-lecia.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#BernardRośkiewicz">W odniesieniu do określonych stanowisk kierowniczych kompetentny jest Prezes Rady Ministrów, ministrowie i kierownicy centralnych urzędów oraz Polskiej Akademii Nauk, a w odniesieniu do pracowników instytucji terenowych — wojewodowie i prezydenci miast wyłączonych z województw.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#BernardRośkiewicz">Prawo bezpośredniego przedstawiania wniosków Radzie Państwa przysługuje również uprawnionym organom naczelnych władz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego oraz Centralnej Rady Związków Zawodowych, Naczelnej Rady Spółdzielczej, Centralnego Związku Kółek Rolniczych, Krajowej Rady Kobiet Polskich i Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej. Inne organizacje mogą przedstawić Radzie Państwa wnioski za pośrednictwem organu, sprawującego nad nimi nadzór.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#BernardRośkiewicz">Medal nadawany będzie jednorazowo, poczynając od 22 lipca aż do końca 1974 r. dla zaakcentowania związku między tym odznaczeniem a jubileuszem 30-lecia Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#BernardRośkiewicz">Odznaczenie nie jest związane zależnością z poprzednimi odznaczeniami, a to, że nie podlega ono opiniowaniu przez terenowe komisje odznaczeń państwowych, pozwoli na skrócenie toku postępowania przy jego przyznawaniu.</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#BernardRośkiewicz">Uchwała wykonawcza Rady Państwa określa również wzór medalu oraz tryb jego wręczania i noszenia. W zakresie nie uregulowanym dekretem i uchwałą wykonawczą, mają zastosowanie ogólne przepisy o odznaczeniach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#BernardRośkiewicz">Kompozycja medalu, symbolika dat i napis: „Walka — Praca — Socjalizm”, odpowiadają charakterowi jubileuszu Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#BernardRośkiewicz">Medal ten, stanowiący wyraz uznania za dotychczasowy wkład pracy w budowę Polski Ludowej, będzie również źródłem twórczej inspiracji do budowy lepszej przyszłości, do urzeczywistniania wizji wysoko rozwiniętej socjalistycznej Polski, nakreślonej w tezach partii na 30-lecie oraz w wystąpieniu I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Edwarda Gierka na XIII Plenum Komitetu Centralnego.</u>
          <u xml:id="u-27.20" who="#BernardRośkiewicz">Istotą tej wizji jest zespolenie dynamiki rozwoju sił wytwórczych z wysokim poziomem zaspokajania potrzeb materialnych i kulturalnych, z coraz pełniejszym urzeczywistnianiem zasad sprawiedliwości i równości społecznej, praw człowieka i jego aspiracji.</u>
          <u xml:id="u-27.21" who="#BernardRośkiewicz">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę o zatwierdzenie przez Wysoki Sejm dekretu Rady Państwa o ustanowieniu Medalu 30-lecia, wyrażając przekonanie, że realizacja zawartych w nim postanowień będzie istotna dla obchodów jubileuszu 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-27.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma sprawozdawca piątego punktu porządku dziennego — poseł Edmund Osmańczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#EdmundOsmańczyk">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o Orderze Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, który mamy dzisiaj uchwalić, skłania do chwili refleksji nad drogą, którą kroczymy od 30 lat. Jest to duży szmat czasu, skoro zaczynają się już zacierać w pamięci młodych pokoleń kontury początków tej drogi, kontury ostre, jak ruiny Warszawy, Gdańska, Opola, Wrocławia, Szczecina.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#EdmundOsmańczyk">W dorobku tych lat w aspekcie międzynarodowym jest jedna ogromna zdobycz — powszechne poszanowanie naszej ludowej Rzeczypospolitej w świecie i rosnąca z każdym rokiem liczba jej przyjaciół.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#EdmundOsmańczyk">W stosunkach międzynarodowych, tak jak w stosunkach międzyludzkich, o przyjaźni decyduje szacunek dla reprezentowanych postaw i wartości. Tych postaw i wartości, o których tak pięknie mówił przed chwilą członek Rady Państwa poseł Jerzy Ziętek.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#EdmundOsmańczyk">Założeniem Polski Ludowej było i jest zbudowanie państwa pokoju i sprawiedliwości społecznej, żyjącego w przyjaźni ze wszystkimi sąsiadami, sojusznika wolności wszystkich ludów, współbudowniczego socjalistycznego świata. To, czego już dokonaliśmy w tej dziedzinie, pozwala nam prezentować światu — wbrew wszystkim wrogim nam stereotypom z okresu niewoli i lat międzywojennych — nową społeczność Polaków, zdolną do pokojowego współżycia i budowania ustabilizowanego wewnętrznie i zewnętrznie państwa. Dlatego też liczba przyjaciół Polski Ludowej rośnie w świecie z dekady na dekadę i będzie rosła dalej.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#EdmundOsmańczyk">Przyjaciele ci aktywnie wspierają naszą walkę o podstawową zasadę trwałego pokoju, zasadę nienaruszalności granic. Przyjaciele ci doceniają wagę, jaką ma dla światowego pokoju istnienie w centrum Europy ustabilizowanej wewnętrznie i zewnętrznie Polski i cieszą się rosnącym autorytetem naszego państwa na forum międzynarodowym w dziedzinach zabezpieczenia pokoju i współpracy między narodami. Przyjaciele ci są zafascynowani postępowymi wartościami naszej kultury i starają się o jej upowszechnianie. Tym wielu, bardzo wielu wypróbowanym przyjaciołom Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na wschodzie i zachodzie, na północy i południu należy się symboliczne uznanie przyjęte powszechnie w stosunkach między narodami. 30 rocznica Polski Ludowej jest znakomitą okazją po temu, by stworzyć nową tradycję państwa polskiego, związaną ściśle z jego obecną, klasową treścią.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#EdmundOsmańczyk">Obywatele Posłowie! Z inicjatywy Rady Państwa, na wniosek Komisji Spraw Zagranicznych oraz w oparciu o opinię Komisji Prac Ustawodawczych mamy na dzisiejszym posiedzeniu ustanowić Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, który odtąd przyznawany będzie osobom fizycznym i prawnym, działającym za granicą, zasłużonym dla rozwoju współpracy i przyjaźni między narodami.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#EdmundOsmańczyk">Dla podkreślenia wagi tych zasług projekt ustawy przedstawiony przez Radę Państwa mówił krótko o „Orderze Zasługi”. Było to przyjęcie dość powszechnie używanej w świecie francuskiej formuły „Ordre de merite” w odróżnieniu od pruskiej formuły „Orderu za zasługi” — „Ordre pour le merite”. Obie komisje na wspólnym posiedzeniu uznały jednomyślnie, że zgodnie z zasadami przyjętymi przy odznaczeniach, przyznawanych cudzoziemcom, istotna jest jednak również identyfikacja kraju pochodzenia w nazwie orderu. Rozważano pod tym kątem dwie wersje: „Order Zasługi Polski Ludowej” lub „Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Pierwsza wersja: „Order Zasługi Polski Ludowej” wydawała się zwięźlejsza, ale wówczas nie mielibyśmy pełnego, oficjalnego brzmienia nazwy naszego ludowego państwa, co ma oczywiście znaczenie w stosunkach z zagranicą. A poza tym, patrząc już z czysto polskiego punktu widzenia — zniknęłoby to szczególnie piękne polskie słowo, mające w każdej epoce historycznej nowe, postępowe treści, słowo najbliższe sercu każdego Polaka w kraju i na całym świecie, słowo — Rzeczpospolita.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#EdmundOsmańczyk">Obywatele Posłowie! W 30 roku ludowego państwa polskiego wnoszę w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych o uchwalenie projektu ustawy o ustanowieniu Orderu Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#AndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tych sprawach?</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#AndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 7 lutego 1974 r. o ustanowieniu Medalu 30-lecia Polski Ludowej — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciwny? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził dekret z dnia 7 lutego 1974 r. o ustanowieniu Medalu 30-lecia Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ustanowieniu Orderu Zasługi wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Zagranicznych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu Orderu Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#AndrzejBenesz">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#StanisławaKarna">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#StanisławaKarna">— Komisji Handlu Zagranicznego — w sali nr 72 (Dom Poselski),</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#StanisławaKarna">— Komisji Oświaty i Wychowania oraz Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sali nr 118,</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#StanisławaKarna">— w pół godziny po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — w sali kolumnowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#AndrzejBenesz">Zarządzam przerwę w obradach do godziny 15.00.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 15 do godz. 15 min. 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#AndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wznawiamy obrady.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych o rządowym projekcie ustawy Prawo lokalowe (druki nr 139 i 146).</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#AndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Szkraba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#StanisławSzkraba">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy — Prawo lokalowe.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#StanisławSzkraba">Wśród problemów społeczno-gospodarczych podjętych przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sprawy mieszkaniowe znalazły się na czołowym miejscu. Kompleksowe rozwiązanie tego, jakże istotnego dla całego społeczeństwa zagadnienia, uznano za jedno z najpilniejszych zadań.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#StanisławSzkraba">W uchwale V Plenum Komitetu Centralnego partii oraz w uchwale Wysokiego Sejmu z 19 października 1972 r. o perspektywicznym programie mieszkaniowym wytyczono konkretne zadania i określono środki ich realizacji. Tak kompleksowy program mieszkaniowy został nakreślony po raz pierwszy w dziejach naszej państwowości. Podstawowym jego celem jest zapewnienie w połowie lat osiemdziesiątych samodzielnego mieszkania dla każdej rodziny.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#StanisławSzkraba">Towarzysz Edward Gierek, I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii, na V Plenum KC PZPR stwierdził: „Warunki mieszkaniowe — to jedna z najważniejszych przesłanek awansu kulturalnego i cywilizacyjnego ludzi oraz realizacji humanistycznych celów, jakie stawia socjalistyczny ustrój”.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#StanisławSzkraba">Ze stwierdzenia tego wynika, jak wielostronne są społeczne i jednostkowe konsekwencje sytuacji mieszkaniowej. Mają one istotny wpływ zarówno na życie rodzinne, zdrowotność, stan oświaty i kultury, a także na wydajność pracy i społeczne koszty produkcji. Tak szeroko pojęta społeczna funkcja mieszkania legła u podstaw realizowanego z powodzeniem, a uchwalonego przed niespełna dwoma laty, perspektywicznego programu mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#StanisławSzkraba">W realizowanym planie 5-letnim program budownictwa mieszkaniowego został określony w wysokości 1 080 tys. mieszkań. W porównaniu do ubiegłego planu 5-letniego stanowi to wzrost powierzchni użytkowej o około 26%, zaś w liczbie mieszkań — wobec założonego równocześnie zwiększenia średniej wielkości mieszkania — o około 16%.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#StanisławSzkraba">W wyniku dobrej pracy załóg przedsiębiorstw budowlano-montażowych, plan budownictwa mieszkaniowego w latach 1971–1973 dla ludności nierolniczej został przekroczony. Celem podejmowanych i realizowanych w bieżącym roku przez załogi budowlane czynów produkcyjnych z okazji 30-lecia PRL jest oddanie pewnej liczby mieszkań ponad założenia planu.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#StanisławSzkraba">Pomyślne wykonywanie zadań budownictwa mieszkaniowego bieżącej pięciolatki, a przede wszystkim konieczność szybszego zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ludności wymaga, by plan na lata 1976–1980 został przyjęty w górnych wielkościach określonych w uchwale V Plenum KC.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#StanisławSzkraba">W wyniku realizacji założonego w bieżącej i przyszłej pięciolatce programu budownictwa mieszkaniowego nastąpi dalsza istotna poprawa warunków mieszkaniowych ludności. Wraz ze wzrostem programu rzeczowego budownictwa mieszkaniowego będzie wprowadzany coraz szerzej nowy normatyw mieszkaniowy oraz normatyw urbanistyczny. Spowoduje to dalsze zwiększanie wielkości powierzchni użytkowej mieszkań i lepszą ich funkcjonalność.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#StanisławSzkraba">Poprawie ulegnie ogólny standard zasobów mieszkaniowych. Mieszkania wybudowane po 1950 r., wyposażone w podstawowe urządzenia techniczne, stanowić będą na koniec 1980 r. około 63% ogólnego stanu zasobów mieszkaniowych w miastach. Wymienione czynniki wskazują na stałą, systematyczną poprawę warunków mieszkaniowych, na którą wpływa nie tylko mieszkanie, ale także to, w jakim znajduje się ono budynku, jak jest urządzone i wyposażone osiedle.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#StanisławSzkraba">Te materialne przesłanki, mimo utrzymującego się nadal znacznego deficytu samodzielnych mieszkań w stosunku do występujących obecnie potrzeb, zadecydowały o treści rozpatrywanego przez Wysoki Sejm projektu ustawy Prawo lokalowe.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#StanisławSzkraba">Wysoki Sejmie! Przedłożony projekt ustawy Prawo lokalowe jest kolejnym aktem ustawowym, porządkującym obowiązujący system prawny. Projekt ten obejmuje problematykę zawartą dotychczas w trzech ustawach uchwalonych w latach pięćdziesiątych, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#StanisławSzkraba">— w ustawie Prawo lokalowe,</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#StanisławSzkraba">— w ustawie o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych,</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#StanisławSzkraba">— w ustawie o ściąganiu czynszu najmu i innych należności państwa związanych z korzystaniem z terenów i budynków państwowych.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#StanisławSzkraba">Przedłożony projekt wiąże się w sposób szczególnie ścisły z odpowiednimi przepisami Kodeksu cywilnego. Mimo że nie stanowi on pełnej kodyfikacji, to jednak ujmuje w zwarty system przepisy regulujące stosunki prawne związane z zajmowaniem i użytkowaniem lokali oraz budynków.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#StanisławSzkraba">Obowiązująca dotychczas ustawa Prawo lokalowe, jak i ustawa o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych stanowiły niewątpliwie ważny czynnik w uporządkowaniu zasad gospodarki lokalami. Są one jednak dostosowane do sytuacji, jaka istniała w latach pięćdziesiątych, kiedy to dominującą formą budownictwa mieszkaniowego było budownictwo państwowe. W okresie tym budownictwo spółdzielcze i indywidualne stanowiło tylko nieznaczne uzupełnienie formy podstawowej. W konsekwencji, zasady dysponowania lokalami charakteryzowały się szerokim zakresem ingerencji administracyjnej w sferę przydziału i zajmowania lokali, jak również drobiazgowym określaniem trybu postępowania. Ten stan prawny nie odpowiada już potrzebom wynikającym ze zmiany kierunków polityki mieszkaniowej i efektów dotychczasowych dokonań.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#StanisławSzkraba">Te wszystkie względy zadecydowały o potrzebie opracowania projektu nowego aktu prawnego, regulującego całokształt stosunków prawnych, wynikających z zajmowania i użytkowania lokali i budynków, odpowiadającego aktualnym, jak i przewidywanym w perspektywie potrzebom.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#StanisławSzkraba">Przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy odpowiada tym wymaganiom. Jest on wynikiem wielomiesięcznych prac i wnikliwej analizy sytuacji mieszkaniowej dokonanej przez Rząd.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#StanisławSzkraba">Niezbędne jest przy tym podkreślenie, że projekt opracowany został przy szerokiej konsultacji społecznej. Był opiniowany przez terenowe organy administracji państwowej szczebla wojewódzkiego i powiatowego, jak również przez załogi dużych zakładów produkcyjnych. Był on konsultowany również z wojewódzkimi radami narodowymi oraz niektórymi organizacjami społecznymi, uzyskując ich pozytywną ocenę.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#StanisławSzkraba">Przedłożony projekt ustawy był przedmiotem powszechnego zainteresowania opinii społecznej, co znalazło wyraz m.in. w licznych artykułach zamieszczanych w prasie.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#StanisławSzkraba">Przechodząc do ogólnej charakterystyki rozpatrywanego projektu ustawy Prawo lokalowe, chciałbym podkreślić, że przyjęte w nim rozwiązania sprzyjać będą:</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#StanisławSzkraba">— stopniowej realizacji prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania i ustalaniu korzystniejszych norm zaludnienia mieszkań,</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#StanisławSzkraba">— stabilizacji uprawnień do zajmowanego mieszkania,</u>
          <u xml:id="u-34.24" who="#StanisławSzkraba">— zagwarantowaniu uprawnień właścicieli do dysponowania mieszkaniem stanowiącym własność osobistą lub spółdzielczą,</u>
          <u xml:id="u-34.25" who="#StanisławSzkraba">— zwiększaniu dbałości o utrzymanie zasobów mieszkaniowych w należytym stanie zarówno przez wynajmującego, jak i najemcę,</u>
          <u xml:id="u-34.26" who="#StanisławSzkraba">— wyzwalaniu inicjatyw obywateli w zakresie budownictwa mieszkaniowego oraz — ograniczaniu ingerencji administracyjnej w stosunki najmu lokali i budynków.</u>
          <u xml:id="u-34.27" who="#StanisławSzkraba">Przytoczone ogólne założenia projektu znajdują konkretyzację w poszczególnych jego przepisach. Stopniowej realizacji prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania mają służyć przepisy projektu ustalające, że:</u>
          <u xml:id="u-34.28" who="#StanisławSzkraba">— samodzielne lokale mieszkalne, odpowiadające obowiązującym standardom budowlanym, mogą być przydzielane nie więcej niż jednemu najemcy,</u>
          <u xml:id="u-34.29" who="#StanisławSzkraba">— najemcy zajmującemu samodzielny lokal mieszkalny nie można ograniczyć zajmowanej powierzchni przez dokwaterowanie innych osób, chociażby w tym lokalu występowała nadwyżka powierzchni mieszkalnej,</u>
          <u xml:id="u-34.30" who="#StanisławSzkraba">— dysponenci lokali obowiązani są do szerokiego dopuszczania możliwości zamiany lokali pomiędzy najemcami, członkami spółdzielni budownictwa mieszkaniowego, a także właścicielami domów jednorodzinnych lub lokali stanowiących odrębne nieruchomości,</u>
          <u xml:id="u-34.31" who="#StanisławSzkraba">— pokoje przechodnie nie mogą być przedmiotem odrębnego przydziału.</u>
          <u xml:id="u-34.32" who="#StanisławSzkraba">Z realizacją prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania wiążą się przepisy projektu ustawy rozszerzające znacznie zakres lokali i budynków, do których nie odnoszą się postanowienia o najmie na podstawie decyzji administracyjnej. Znajduje to wyraz zarówno w rozszerzeniu kategorii lokali nie podlegających szczególnemu trybowi najmu, jak i rozszerzeniu niektórych dotychczasowych pojęć. Szczególnie istotne jest rozszerzenie pojęcia domu jednorodzinnego oraz małego domu mieszkalnego.</u>
          <u xml:id="u-34.33" who="#StanisławSzkraba">Ponadto, w odniesieniu do lokali w małych domach mieszkalnych, znosi się istniejące dotychczas ograniczenia wiążące się z tzw. samotnym członkiem rodziny.</u>
          <u xml:id="u-34.34" who="#StanisławSzkraba">Zniesienie omawianych zakazów powinno się przyczynić do wydatnego zwiększenia rozmiarów budownictwa mieszkaniowego realizowanego przy wykorzystaniu miejscowych materiałów budowlanych oraz znacznym zaangażowaniu środków finansowych osób podejmujących budowę. Rozwinięcie tej formy budownictwa ma szczególnie istotne znaczenie dla zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ludności nierolniczej, zamieszkującej na terenie małych miast.</u>
          <u xml:id="u-34.35" who="#StanisławSzkraba">Projekt stwarza również realne możliwości rozwiązywania w sposób społecznie uzasadniony narosłego problemu, jakim jest umożliwienie właścicielom domów jednorodzinnych oraz lokali stanowiących odrębne nieruchomości, a także członkom spółdzielni budownictwa mieszkaniowego, zamieszkania w swych domach i lokalach. Problem ten był wielokrotnie sygnalizowany i to zarówno od strony praw przysługujących właścicielom wymienionych domów oraz członkom spółdzielni, jak również od strony zabezpieczenia słusznych interesów najemców zamieszkujących w takich domach lub lokalach na podstawie decyzji administracyjnych. Jako formę rozwiązania tego problemu projekt, oprócz dotychczasowej możliwości przekwaterowania najemcy do lokalu zamiennego, dopuszcza zapewnienie mieszkania dla najemcy przez wpłacenie wymaganego wkładu mieszkaniowego do spółdzielni przez osobę domagającą się przekwaterowania.</u>
          <u xml:id="u-34.36" who="#StanisławSzkraba">Przepisy projektu dotyczące tego problemu stanowią praktyczne potwierdzenie poszanowania praw przysługujących zarówno właścicielom wymienionych domów i lokali, względnie członkom spółdzielni — z jednej strony, a najemcom zamieszkującym w tych lokalach na podstawie przydziałów — z drugiej strony.</u>
          <u xml:id="u-34.37" who="#StanisławSzkraba">Zagadnieniem wymagającym również krótkiego omówienia jest sprawa wzajemnych praw i obowiązków zarówno wynajmującego, jak i najemcy. Dotychczasowe przepisy były słusznie krytykowane, że nakładają na najemcę niewspółmierny zakres obowiązków w stosunku do przysługujących mu praw, jak również w stosunku do obowiązków wynajmującego.</u>
          <u xml:id="u-34.38" who="#StanisławSzkraba">Projekt w zasadniczy sposób zmienia te proporcje i właściwie formułuje prawa i obowiązki wynajmującego i najemcy.</u>
          <u xml:id="u-34.39" who="#StanisławSzkraba">Przepisy projektu zmierzają konsekwentnie do pełnej realizacji zasady, że wynajmujący ma obowiązek oddania najemcy lokalu lub budynku w stanie zdatnym do użytku oraz zapewnienia przez cały czas trwania najmu sprawnego działania urządzeń technicznych, w które lokal lub budynek jest wyposażony.</u>
          <u xml:id="u-34.40" who="#StanisławSzkraba">Wynajmujący, w celu stworzenia najemcom jak najlepszych — w miarę posiadanych środków i możliwości — warunków zamieszkiwania, ma obowiązek współdziałania z organami samorządu mieszkańców. Zakres tego współdziałania będą ustalały właściwe rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-34.41" who="#StanisławSzkraba">Ustawowe określenie roli samorządu mieszkańców w systemie gospodarki mieszkaniowej stanowi istotny czynnik w dążeniu do wzmożenia kontroli społecznej w zakresie tej gospodarki, a zarazem pobudza do rozwijania i wykorzystywania inicjatywy mieszkańców w pracach na rzecz otoczenia budynku względnie osiedla.</u>
          <u xml:id="u-34.42" who="#StanisławSzkraba">Współdziałanie wynajmującego z organami samorządu mieszkańców powinno również przyczynić się do lepszego wykonywania obowiązków ciążących na wynajmującym, a tym samym do utrzymania istniejących zasobów mieszkaniowych w należytym stanie technicznym.</u>
          <u xml:id="u-34.43" who="#StanisławSzkraba">Projekt, regulując stosunki prawne, związane z zajmowaniem i użytkowaniem lokali i budynków przyjmuje, że najem w zasadzie opiera się na stosunkach cywilno-prawnych pomiędzy wynajmującym a najemcą.</u>
          <u xml:id="u-34.44" who="#StanisławSzkraba">Ingerencja administracyjno-prawna, traktowana jest jako środek wyjątkowy i sprowadzana jest do zakresu niezbędnego, przy jednoczesnym założeniu, że będzie ona nadal ograniczana w miarę dalszej poprawy sytuacji mieszkaniowej i zastępowana środkami ekonomicznymi oraz wzmożoną kontrolą społeczną.</u>
          <u xml:id="u-34.45" who="#StanisławSzkraba">Odstąpiono od dotychczas obowiązującej tak zwanej publicznej gospodarki lokalami przy zachowaniu określonych form ingerencji administracyjnej. Przepisy dotyczące szczegółowego trybu najmu lokali i budynków, a więc trybu opartego na decyzji administracyjnej o przydziale, ograniczają się do określenia podstawowych zasad tej formy gospodarowania lokalami. Zrywają one z dotychczasową nadmierną szczegółowością regulowania określonych stanów faktycznych, dając tym samym możliwość rozstrzygnięć konkretnych spraw w sposób uwzględniający potrzeby i interesy obu stron. Stwarza to warunki do utrwalania poczucia poszanowania obowiązujących przepisów i ugruntowywania socjalistycznej praworządności przez przestrzeganie obowiązujących norm prawnych zarówno przez wszystkie organy, jak i przez ogół obywateli.</u>
          <u xml:id="u-34.46" who="#StanisławSzkraba">Wskazane tylko niektóre z rozwiązań przyjętych w omawianym projekcie pozwalają uznać, że są one zgodne z poczuciem prawnym naszego społeczeństwa oraz kierunkami rozwiązywania kwestii i polityki mieszkaniowej, zawartymi w uchwałach V Plenum KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i uwzględniają istniejące warunki, w których przepisy projektowanej ustawy będą realizowane zarówno w okresie najbliższym, jak i w dalszej perspektywie.</u>
          <u xml:id="u-34.47" who="#StanisławSzkraba">Przyjęta elastyczność form działania przy konsekwentnym przestrzeganiu zasad wytyczonych dla rozwiązywania tego niezwykle doniosłego problemu społecznego, jakim jest narosły od lat problem mieszkaniowy, daje podstawę do wyrażenia pozytywnej opinii o rozpatrywanym projekcie ustawy Prawo lokalowe.</u>
          <u xml:id="u-34.48" who="#StanisławSzkraba">Z tym przekonaniem, że przedłożony projekt ustawy stanie się istotnym czynnikiem w realizacji nakreślonego perspektywicznego programu mieszkaniowego, w imieniu sejmowych Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych, które bardzo wnikliwie go przeanalizowały i szczegółowo rozpatrzyły zgłoszone wnioski i propozycje — zgłaszam wniosek o uchwalenie przez Wysoki Sejm tej ustawy w przedłożeniu rządowym, z uwzględnieniem poprawek proponowanych przez komisje, a zawartych w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 146. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-34.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję posłowi sprawozdawcy. Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Zdzisław Kwieciński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#ZdzisławKwieciński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Poprawa sytuacji mieszkaniowej jest jednym z podstawowych problemów społecznych, którego rozwiązaniem zajął się VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zobowiązując Komitet Centralny partii do opracowania w tym zakresie kierunków naszej polityki i konkretnych zadań.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#ZdzisławKwieciński">Postanowienia V Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z maja 1972 r., uchwała Sejmu PRL z 19 października 1972 r. i uchwała Rady Ministrów z kwietnia 1973 r. w sprawie organizacji i rozwoju przemysłu mieszkaniowego określają program naszych działań. Dwie główne przesłanki nadają temu programowi rangę szczególnej doniosłości.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#ZdzisławKwieciński">Po pierwsze — jest to program wychodzący naprzeciw najżywotniejszym potrzebom społeczeństwa i wymogom dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej;</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#ZdzisławKwieciński">— po drugie — program rozwoju gospodarki mieszkaniowej do 1990 r. stanowi po raz pierwszy opracowanie kompleksowe, ujmujące podstawowe środki i ich wzajemne uwarunkowania, które mają doprowadzić do pełnej realizacji naszych zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#ZdzisławKwieciński">To wyjątkowo ważne znaczenie nadane kwestii mieszkaniowej oraz nowe ujęcie społecznej funkcji mieszkania wymaga nowego prawnego uregulowania całokształtu stosunków związanych z zajmowaniem i użytkowaniem lokali i budynków odpowiadającego potrzebom i możliwościom dnia dzisiejszego, jak i przewidywanym w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#ZdzisławKwieciński">Perspektywiczny program budownictwa mieszkaniowego i projekt ustawy Prawo lokalowe mają wspólny mianownik. Służyć one mają przyspieszeniu odczuwalnej poprawy warunków mieszkaniowych społeczeństwa, stabilizacji uprawnień do zajmowanego mieszkania, stworzeniu możliwości nabywania mieszkań na własność oraz ich zamiany w razie potrzeby. Wymienione cele znajdują swoją konkretyzację w poszczególnych przepisach projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#ZdzisławKwieciński">Pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów jedynie na te postanowienia ustawy, które przynoszą rozwiązania bardzo istotne w odczuciu społecznym dla kształtowania właściwych warunków pracy i życia oraz stosunków międzyludzkich. Na szczególne podkreślenie zasługują wśród nich te przepisy, które wiążą się ze stopniową realizacją prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania. Projekt ustawy Prawo lokalowe stwarza w tej mierze szerokie, nie istniejące dotychczas możliwości. Prawo to stanowi, że odpowiadający obowiązującym standardom budowlanym samodzielny lokal mieszkaniowy nie może być przydzielany więcej niż jednemu najemcy. Ważne jest również postanowienie, które wyklucza możliwość dokwaterowywania w związku z nadwyżką powierzchni mieszkalnej. Ponadto projekt utrwala zasadę, iż po śmierci najemcy w stosunek najmu wchodzą wspólnie zamieszkałe z nim osoby bliskie, a jeżeli najemca opuszcza lokal, a pozostają w nim jego dzieci lub rodzice, terenowy organ administracji państwowej powinien w miarę możliwości i zgodnie z faktycznymi potrzebami przydzielić im ten lokal w całości lub w części.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#ZdzisławKwieciński">Projekt nadaje charakter normy ustawowej zasadzie, że małżonkowie zajmujący wspólny lokal mieszkalny są z mocy prawa najemcami tego lokalu, chociażby umowa lub przydział nastąpiły na rzecz jednego z małżonków. Przepis ten może wpływać na prawidłowe rozstrzyganie konfliktowych spraw życiowych, zwłaszcza w wypadku rozwodu i konieczności zabezpieczenia interesów dzieci. Realizacja tych postanowień będzie miała istotne znaczenie dla wielu rodzin.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#ZdzisławKwieciński">Problemem trudniejszym jest eliminowanie zaszłości dotyczących właścicieli domów jednorodzinnych, którzy chcą zamieszkać w swych domach i domagają się wykwaterowania z nich dotychczasowych użytkowników. Prawo musi występować w obronie często sprzecznych interesów — właściciela domu i zamieszkującego w tym domu najemcy. Uważam, że przyjęte w projekcie ustawy rozwiązania zapewniają z jednej strony — realizację praw właścicieli domów jednorodzinnych, z drugiej zaś — ochronę najemców. Również zamiana mieszkań potraktowana została w projekcie dość szeroko.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#ZdzisławKwieciński">Do zagadnień o istotnym znaczeniu zaliczyć należy pozostawienie w bezpośredniej dyspozycji zakładów pracy tylko mieszkań funkcyjnych, tj. przeznaczonych dla pracowników pogotowia produkcyjnego i technicznego oraz dla tych osób, których charakter pracy wymaga zamieszkania w określonym budynku lub zespole budynków. Pozostałe dotychczasowe mieszkania służbowe utracą ten charakter, jednak ich przydział następować będzie na rzecz osób wskazanych przez zakłady pracy. Rozwiązanie to zwiększy społeczną kontrolę nad dysponowaniem lokalami w budynkach uspołecznionych zakładów pracy, a jednocześnie zagwarantuje załatwienie ich potrzeb mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#ZdzisławKwieciński">Projekt ustawy przewiduje zniesienie miejskich i powiatowych komisji lokalowych, które spełniły swoją rolę. Ich zakres działania w warunkach rozwijającego się i już dziś zajmującego dominującą pozycję budownictwa spółdzielczego oraz możliwości traktowania mieszkania jako własności osobistej, byłby ograniczony. Jednocześnie projekt ustawy nakłada na wynajmującego obowiązek współdziałania przy sprawowaniu zarządu budynkiem z samorządem mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#ZdzisławKwieciński">Wysoki Sejmie! Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej wspólnie z Komisją Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w dniu 26 marca br. oceniły realizację zadań, wynikających z uchwał Komitetu Centralnego i Sejmu w sprawie perspektywicznego programu mieszkaniowego. Obie komisje z zadowoleniem przyjęły do wiadomości zapowiedź Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, że zadania planu bieżącej pięciolatki — 1971–1975 — zostaną przekroczone o 40 tys. mieszkań. Jest to godna uznania postawa pracowników budownictwa, przemysłu materiałów budowlanych, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej oraz państwowych i spółdzielczych służb inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#ZdzisławKwieciński">Przyspieszone tempo rozwoju budownictwa mieszkaniowego w bieżącym pięcioleciu powinno stworzyć korzystną bazę wyjściową do odpowiedniego zwiększenia rozmiaru tego budownictwa w planie na lata 1976–1980. W szczególności należy:</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#ZdzisławKwieciński">— kontynuować prace nad tworzeniem przemysłu mieszkaniowego stosownie do potrzeb ilościowych i jakościowych oraz modernizacji i poprawy stanu technicznego istniejących zasobów mieszkaniowych;</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#ZdzisławKwieciński">— zapewnić planową poprawę w przygotowaniu terenów uzbrojonych dla budownictwa mieszkaniowego i towarzyszącego oraz dalszy rozwój infrastruktury komunalnej;</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#ZdzisławKwieciński">— rozwijać potencjał przedsiębiorstw budownictwa ogólnego, odpowiadający ustalonym w planie potrzebom oraz potencjał przedsiębiorstw inżynieryjnych i instalacyjnych;</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#ZdzisławKwieciński">— rozbudować w innych resortach bazę wytwórczą, głównie w zakresie materiałów wykończeniowych, sprzętu, narzędzi i środków transportowych oraz wyrobów odlewniczych.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#ZdzisławKwieciński">Mówiąc „mieszkanie” mamy na myśli przede wszystkim przestrzeń wydzieloną ścianami, w której mieszkamy, ale w równym stopniu obchodzi nas, czy dom i otoczenie wyglądają estetycznie, czy mamy do niego dobre dojście, czy jest tam sklep, szkoła, żłobek, przedszkole, świetlica i niezbędne punkty usługowe. Te i wiele innych spraw, to także problemy mieszkania. Od nich, tworzących razem z naszymi czterema ścianami środowisko mieszkaniowe, zależy w dużym stopniu wydajna praca, spokojny odpoczynek, stosunki międzyludzkie.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#ZdzisławKwieciński">Obok budownictwa mieszkaniowego i polityki związanej z użytkowaniem domów istnieje sfera zagadnień, dotyczących należytego wykorzystania tego, co zostało już i zostanie zbudowane. Zależy to w ogromnej mierze od samych mieszkańców. Od tego, jak będziemy dbać o nasze mieszkania, domy, osiedla, jak będziemy kształtować moralne i społeczne zasady rodzinnego i sąsiedzkiego współżycia zależy — mówiąc prostymi słowami — nasze dobre samopoczucie w pracy i w domu. Projekt ustawy Prawo lokalowe wychodzi tym naszym dążeniom naprzeciw.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Gabriel Górtowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#GabrielGórtowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pośród wielu ustaw uchwalanych przez Sejm, bywają takie, które dotyczą węższej, bardziej specjalistycznej problematyki interesującej określone środowiska społeczne czy nawet grupy zawodowe — ale są też i takie, które dotyczą wszystkich. Do tej właśnie kategorii należy projekt ustawy Prawo lokalowe. Trudno byłoby w toku debaty nie potwierdzić, że dokument ten był bardzo i od dawna oczekiwany zarówno przez społeczeństwo, jak i organy administracji oraz instytucje posługujące się normą prawną w stosunku do obywatela w zakresie, najogólniej to określając, spraw mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#GabrielGórtowski">A mówimy przecież o sprawach, które były, są i chyba zawsze będą decydujące — i to w sposób wyjątkowo silny i bezpośredni — jeśli chodzi o warunki życia oraz rozwój jednostki, rodziny i całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#GabrielGórtowski">Wkroczyliśmy w 30 rok Polski Ludowej. Budownictwo mieszkaniowe i formy mieszkalnictwa od pierwszego dnia po wyzwoleniu są tematem wiodącym w pracach kierownictwa politycznego i Rządu. Było to życiową koniecznością w sytuacji ogromnego zniszczenia substancji mieszkaniowej, ale było równocześnie świadomym programem, nieodzownym warunkiem wyrównywania wielu krzywd i dokonania przeobrażeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#GabrielGórtowski">Odczuwalna poprawa sytuacji mieszkaniowej — to istotnie, jak mówi o tym uzasadnienie projektu — jeden z podstawowych problemów społecznych. Jest to problem — mimo upływu wielu lat — wciąż aktualny, skoro jego rozwiązanie nadal na czołowym miejscu postawił VI Zjazd partii, skoro perspektywiczny program mieszkaniowy w Polsce stał się przedmiotem uchwały Sejmu. Prawidłowy rozwój i postęp w tej dziedzinie, to z kolei nie tylko wielkość zasobów oraz ich jakość — ale z uwagi na społeczną funkcję mieszkania, również kwestia poprawności stosunków panujących w ich obrocie, uzyskiwaniu, dysponowaniu oraz użytkowaniu i to zarówno na miarę aktualnych potrzeb, jak i w skali możliwych już dzisiaj przewidywań na lata przyszłe.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#GabrielGórtowski">Wysoki Sejmie! Jeżeli wspomniałem, że dyskutowany dzisiaj projekt był od dawna oczekiwany, to należy mieć na uwadze, że ustawę zwaną Prawem lokalowym, a obowiązującą z niewielkimi zmianami do tej pory — Sejm uchwalił w 1959 roku, czyli 15 lat temu. W dziedzinie prawa nie jest to okres nazbyt długi, jednak w sferze dynamicznie rozwijającego się budownictwa mieszkaniowego i ulegającym przemianom jego formom organizacyjnym — zjawisko niedostosowania prawa następowało stosunkowo szybko. Świadczy o tym chociażby mnogość dotychczas obowiązujących przepisów wykonawczych i to o podstawowym znaczeniu, jakie zostały wydane do tej ustawy. Niewątpliwie, nie sprzyjało to doskonałej znajomości Prawa lokalowego nawet wśród bezpośrednio zatrudnionych w organach lokalowych, w rozbudowywanym systemie odwoławczym, komisjach lokalowych — nie mówiąc już o olbrzymiej masie obywateli, z których każdy — i to bynajmniej nie raz jeden — ze sprawami kwaterunkowymi musiał mieć styczność. W tych warunkach trudno było podejmować próbę nowelizacji dotychczasowych przepisów. Niezbędne okazało się przygotowanie projektu Prawa lokalowego, co — przy założeniu generalnego, nie doraźnego, lecz perspektywicznego uregulowania — trwało kilka lat. Pierwszy bowiem projekt, wielce jeszcze niedoskonały — ukazał się w 1971 roku i poddany został szerokiej konsultacji w zainteresowanych i kompetentnych, z uwagi na temat, środowiskach.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#GabrielGórtowski">Stronnictwo Demokratyczne — a w imieniu jego Klubu Poselskiego przemawiam — działa głównie w ośrodkach miejskich, gdzie występuje szczególna koncentracja zainteresowań sprawami mieszkaniowymi, a także lokalami użytkowymi dla potrzeb produkcji rynkowej i usług. Z zadowoleniem kwitujemy, że uwagi zgłoszone przez nasze instancje terenowe, a następnie analizowane przez zespoły specjalistów przekazane do resortu i wykorzystane przez posłów w toku prac komisji, znalazły wyraz w założeniach projektu. Potwierdza to słuszność i skuteczność zasady szerokiej konsultacji przed ostatecznym uchwaleniem dokumentu o tak zasadniczym znaczeniu i powszechnym zainteresowaniu.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#GabrielGórtowski">Podstawowe kierunki omawianego projektu regulują sferę stosunków i warunków mieszkaniowych w dwóch niejako wyodrębniających się — aczkolwiek całkowicie ze sobą zbieżnych płaszczyznach:</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#GabrielGórtowski">— dobrego prawa jednostki czy też rodziny,</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#GabrielGórtowski">— ogólnego interesu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#GabrielGórtowski">Do pierwszej grupy zaliczyć można przykładowo:</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#GabrielGórtowski">— dążenie do zapewnienia każdej rodzinie odrębnego mieszkania,</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#GabrielGórtowski">— korzystniejsze normy zaludnienia i uproszczenie postępowania,</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#GabrielGórtowski">— stabilizację uprawnień,</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#GabrielGórtowski">— umocnienie praw właścicieli.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#GabrielGórtowski">W grupie drugiej znajdą się:</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#GabrielGórtowski">— dbałość o należyty stan zasobów mieszkaniowych, będących dobrem społecznym,</u>
          <u xml:id="u-38.16" who="#GabrielGórtowski">— sprzyjanie inicjatywom indywidualnym w zakresie budownictwa mieszkaniowego, zwiększającym owe zasoby.</u>
          <u xml:id="u-38.17" who="#GabrielGórtowski">W takim układzie, Prawo lokalowe nie ogranicza się jedynie do roli instrumentu, którym posługuje się administracja w sprawach kwaterunkowych lub też do roli regulatora złożonych zagadnień mieszkaniowego budownictwa komunalnego, spółdzielczego oraz indywidualnego — ale wybiega, w sensie kierunkowym, w sprawy:</u>
          <u xml:id="u-38.18" who="#GabrielGórtowski">— założeń tego budownictwa,</u>
          <u xml:id="u-38.19" who="#GabrielGórtowski">— jego programu inwestycyjnego,</u>
          <u xml:id="u-38.20" who="#GabrielGórtowski">— stanu mieszkalnictwa w kraju.</u>
          <u xml:id="u-38.21" who="#GabrielGórtowski">Wysoki Sejmie! Przedstawiony pod obrady projekt Prawa lokalowego w pełni zasługuje na uchwalenie. Ma on charakter zwięzły i czytelny. Na uwagę zasługuje fakt, że przy opracowaniu projektu tego prawa przyjęto słuszną zasadę, że ma ono stanowić uzupełnienie przepisów Kodeksu cywilnego, nie powinno natomiast powtarzać jego sformułowań. Projekt ustawy Prawo lokalowe stanowi zwarty system przepisów regulujących stosunki prawne związane z zajmowaniem i użytkowaniem lokali oraz budynków. Kwestie dotyczące przydziału lokali w domach spółdzielczych pozostają poza tym projektem.</u>
          <u xml:id="u-38.22" who="#GabrielGórtowski">Ogólne założenia projektu zmierzają do przyspieszenia odczuwalnej poprawy warunków mieszkaniowych społeczeństwa m.in. przez uelastycznienie polityki lokalowej. W szczególności należy podkreślić, że projekt dostosowuje Prawo lokalowe do nowych warunków społeczno-ekonomicznych, usuwa podstawowe luki i niedomówienia w obowiązujących do tej pory przepisach, wychodzi naprzeciw potrzebom społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-38.23" who="#GabrielGórtowski">I tak dla przykładu można wymienić, że:</u>
          <u xml:id="u-38.24" who="#GabrielGórtowski">— zaniechana zostanie praktyczna możliwość dokwaterowania sublokatorów, jak również odrębne przydzielanie pokoi przejściowych,</u>
          <u xml:id="u-38.25" who="#GabrielGórtowski">— ulega rozszerzeniu pojęcie jednorodzinnego domu mieszkalnego, o ile służy on do celów mieszkalnych jednej rodzinie, zaś domy o 2–4 lokalach wybudowane przez jedną rodzinę będą podlegały również wyłączeniu z tzw. szczególnego trybu najmu, stanowiącego nową formę pojęcia publicznej gospodarki lokalami okresu przejściowego; zasada ta obejmie również domy z pracowniami artystycznymi, warsztatami rzemieślniczymi, co rozwiązuje wiele spraw łączących się z wykonywaniem zawodu, łagodzi niedostatek lokali użytkowych, a zatem służy sprawie rozwoju placówek usługowych, zwłaszcza w osiedlach odczuwających ich niedostatek,</u>
          <u xml:id="u-38.26" who="#GabrielGórtowski">— nie podlegają reglamentacji publicznej wybudowane kosztem właściciela garaże oraz domy letniskowe, przy czym perspektywa wolnych sobót — skracania tygodnia pracy — wskazuje, że korzystanie z tych ostatnich wykraczać będzie poza wiązane z ich nazwą miesiące letnie,</u>
          <u xml:id="u-38.27" who="#GabrielGórtowski">— projekt umożliwia i ułatwia zamianę mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-38.28" who="#GabrielGórtowski">Wreszcie, pozytywnie ocenić należy, że projekt przewiduje likwidację komisji lokalowych, jako instancji odwoławczych. Sprzyjać to więc będzie podniesieniu rangi Kodeksu postępowania administracyjnego. Pierwszą instancją staje się naczelnik gminy czy miasta, zaś odwołanie można składać do drugiej instancji, jaką jest odpowiednio naczelnik powiatu czy wojewoda. Nakłada to obowiązek doboru w wydziałach lokalowych pracowników o szczególnie wysokich kwalifikacjach, co powinno przyczynić się do zmiany nie zawsze najlepszej opinii o tych jednostkach.</u>
          <u xml:id="u-38.29" who="#GabrielGórtowski">Projektowane zasady Prawa lokalowego odzwierciedlają życiowe potrzeby ludzi pracy, odpowiadają tym samym perspektywicznym kierunkom rozwojowym budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-38.30" who="#GabrielGórtowski">Wysoki Sejmie! Przyjęty przez cały naród program budowy drugiej Polski zakłada niespotykane dotychczas kierunki dynamicznego rozwoju kraju. W tych warunkach wieloletnie założenia budownictwa mieszkaniowego są już konkretnym elementem realizacji tego programu. Wzrasta zatem wielce waga i decydujące znaczenie Prawa lokalowego. Ma ono bowiem do spełnienia określoną rolę w rozwiązywaniu jednego z podstawowych elementów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-38.31" who="#GabrielGórtowski">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za przyjęciem projektu ustawy Prawo lokalowe w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z poprawkami wniesionymi przez komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-38.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Udzielam głosu posłowi Markowi Kabatowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#MarekKabat">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! 19 października 1972 roku Sejm PRL podjął uchwałę o perspektywicznym programie mieszkaniowym i określił w niej kierunki dalszych prac zmierzających do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Dzisiejsza debata nad projektem ustawy Prawo lokalowe — jest właśnie debatą nad projektem konkretnym, który ma rozwiązać poważną część zagadnień zawartych we wspomnianej przeze mnie uchwale sejmowej. Swoje wystąpienie ograniczę do trzech refleksji, jakie nasuwają się w związku z przedstawionym tu projektem Prawa lokalowego.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#MarekKabat">Pierwsza refleksja dotyczy programu zapewnienia każdej rodzinie samodzielnego mieszkania. Jak wiemy, program ten realizowany będzie stopniowo, w miarę rozwoju budownictwa mieszkaniowego, przyspieszenia jego tempa i stałego zwiększania nakładów na to budownictwo. Jest on konkretny, społecznie czytelny i realny, a co najważniejsze, jego realizacja jest z niecierpliwością oczekiwana przez ludzi potrzebujących mieszkania, a jest ich — trzeba to powiedzieć — bardzo wielu.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#MarekKabat">Projekt Prawa lokalowego, który obowiązywać będzie właśnie w okresie realizacji tego programu, w okresie, który nazwać można przejściowym, stwarza pewne podstawy do poprawy istniejącego obecnie stanu oraz uniemożliwia, przez stosowanie odpowiednich przepisów, zwiększenie liczby wspólnych mieszkań. W tej dziedzinie przepisy wyraźnie ustalają, że samodzielny lokal mieszkalny może być przydzielony tylko jednemu najemcy. Jeśli najemca posiada mieszkanie większe od przysługującego mu metrażu, a nadwyżka ta obejmuje przynajmniej jeden pokój, to wówczas istnieją dwa rozwiązania. Pierwsze — to zamiana na mieszkanie o odpowiednim metrażu, drugie — w wypadku odmowy zgody na zamianę — najemca będzie opłacać podwyższony czynsz za dodatkową powierzchnię mieszkalną. Nie ma natomiast możliwości tzw. dokwaterowania, tj. przydzielenia nadwyżki powierzchni mieszkalnej innemu najemcy.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#MarekKabat">Należy przy tym pamiętać, że w miarę rozwoju budownictwa mieszkaniowego przewiduje się wzrost, przysługującego każdemu, metrażu.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#MarekKabat">Samodzielne mieszkanie dla każdej rodziny i zapowiadana stała poprawa standardu mieszkań są programem zaspokajania najważniejszej dziś u nas potrzeby społecznej. Jest rzeczą bezsporną, że warunki mieszkaniowe wywierają zasadniczy wpływ na sposób zaspokajania potrzeb duchowych i materialnych człowieka, są tym zasadniczym czynnikiem, od którego zależy kultura i cywilizacja społeczeństwa, są wyrazem poziomu dobrobytu. Wreszcie, a może przede wszystkim, odpowiednie, samodzielne mieszkanie jest warunkiem stabilizacji i rozwoju rodziny, stwarza lepsze możliwości spełnienia przez nią funkcji wychowawczych. Szczególnie istotne jest posiadanie własnego mieszkania dla rodzin wielodzietnych i wielopokoleniowych. Zagadnienie to jest ważnym fragmentem całościowego programu polityki społecznej, której zasadniczym celem jest umocnienie roli rodziny jako podstawowej komórki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#MarekKabat">Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego „Pax”, ze szczególną satysfakcją podkreślam ten właśnie element szeroko pojętej polityki pronatalistycznej, która w konsekwencji prowadzi do wzrostu potencjału ludnościowego Polski.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#MarekKabat">Druga refleksja nasuwa się w związku z problemem osobistej własności mieszkania. Ten kierunek działania znajduje swoje rozwiązanie w konkretnych przepisach projektu Prawa lokalowego. Wychodzi ono z założenia, że własne mieszkanie służy zaspokojeniu podstawowych potrzeb właściciela i jego rodziny, stanowi więc tym samym własność osobistą, podlegającą szczególnej ochronie prawnej.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#MarekKabat">W przedstawionym dzisiaj Wysokiej Izbie projekcie przewiduje się różne formy własności osobistej mieszkania — mieszkania spółdzielcze, domki jednorodzinne, małe domy dwu-, czterolokalowe, mieszkania w domach państwowych. Przepisy projektu Prawa lokalowego określają warunki nabywania mieszkań oraz wszystkie uprawnienia i obowiązki stąd płynące.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#MarekKabat">Przewiduje się, że posiadanie mieszkania na własność będzie udziałem coraz większych grup społecznych. Jest to kierunek słuszny. Posiadanie własnego mieszkania zwiększa poczucie stabilizacji życiowej, wpływa na zwiększenie gospodarności i dbałości o mieszkanie czy dom. Ze sprawą tą wiąże się również możliwość zdynamizowania budownictwa mieszkaniowego, zwłaszcza domków jednorodzinnych czy domów dwu-, czterolokalowych. Przede wszystkim, w tym ostatnim wypadku, dzięki wprowadzeniu do projektu Prawa lokalowego zgodnych z życiem przepisów określających, kto może być właścicielem części małego domu mieszkalnego, stworzone zostały możliwości podejmowania różnych inicjatyw, np. organizowania zespołów budownictwa tej kategorii domów.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#MarekKabat">Realna możliwość nabycia mieszkania na własność lub budowy własnego domu stanowi zachętę do oszczędzania na ten cel. Ma to również wpływ na decyzję o kolejności wydatków, co wiąże się w sposób istotny z kształtowaniem modelu konsumpcji.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#MarekKabat">Trzecia refleksja ma charakter ogólny. Od dłuższego już czasu jesteśmy świadkami i uczestnikami wysiłków zmierzających do takiego opracowania prawa, które odpowiadać będzie aktualnemu stanowi naszego rozwoju społeczno-gospodarczego, potrzebom epoki, w której żyjemy, procesowi tworzenia się socjalistycznych stosunków społecznych. Tym wysiłkom towarzyszy dążność do stworzenia przepisów jasnych, zrozumiałych przez społeczeństwo oraz walka z nadmierną liczbą różnego rodzaju i znaczenia aktów prawnych, które z powodu ich nadmiaru nie są respektowane. Wiele w tej dziedzinie już zrobiono, ale wiele jeszcze wymaga zmian.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#MarekKabat">Projekt, który dziś został Wysokiej Izbie przedłożony pod obrady, jest istotnym krokiem na tej drodze. W miejsce ogromnej liczby różnego rodzaju aktów, niejednokrotnie ze sobą sprzecznych, nie znanych w całości nawet ludziom kierującym sprawami lokalowymi, przedstawiony został projekt zwartego systemu przepisów regulujących stosunki prawne w dziedzinie Prawa lokalowego. Zdajemy sobie sprawę z tego, że życie będzie stwarzało konieczność bardziej szczegółowego rozwiązania wielu problemów zawartych w omawianym projekcie ustawy. Wspomnę tu tylko dla przykładu o takich sprawach, jak remonty budynków mieszkalnych, tryb odwoływania się od decyzji I instancji czy wreszcie określenie organu, który będzie dbał o to, aby wynajmujący spełniał nałożone na niego obowiązki. Jednak mimo tych wątpliwości trzeba stwierdzić, że zawarty w projekcie ustawy system przepisów prawnych jest dostatecznie elastyczny, aby przy jego pomocy regulować tak ważną dziedzinę naszego życia, jaką jest polityka mieszkaniowa.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#MarekKabat">Wysoki Sejmie! Dyskutowany dzisiaj projekt Prawa lokalowego zasługuje na aprobatę całego społeczeństwa. Proponowane w nim rozwiązania prawne uwzględniają bieżące i przyszłe potrzeby mieszkaniowe oraz wychodzą naprzeciw powszechnemu oczekiwaniu społeczeństwa na prawidłowe i określone w czasie rozwiązanie tych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#MarekKabat">Jestem głęboko przekonany, że uchwalenie przez Wysoką Izbę projektu ustawy Prawo lokalowe spotka się z powszechną społeczną aprobatą.</u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję posłowi Kabatowi. Głos ma poseł Józef Sapierzyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#JózefSapierzyński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutowany na dzisiejszym posiedzeniu projekt ustawy — Prawo lokalowe jest przedmiotem szerokiego zainteresowania społeczeństwa zarówno w mieście, jak i na wsi. Projekt tej ustawy stanowi nieodłączną część składową programu polepszania warunków mieszkaniowych ludności. Założenia tego programu określone zostały przez VI Zjazd partii oraz uchwałę Sejmu i zostały w pełni poparte w uchwale VI Kongresu ZSL. Projekt Prawa lokalowego jest częścią konsekwentnego realizowania celów polityki społecznej. W powszechnym odczuciu obywateli rozwiązanie kwestii mieszkaniowej stanowi wśród społecznych zadań — zadanie pierwszoplanowe. Odpowiednie warunki mieszkaniowe wywierają więc istotny wpływ na materialny, kulturalny i cywilizacyjny poziom życia społeczeństwa, przyczyniają się w zasadniczym stopniu do stabilizacji i rozwoju rodziny. Właściwa więc polityka mieszkaniowa stanowi ważny czynnik dynamizowania gospodarki, wzrostu poziomu życia obywateli, jest także niezbędną podstawą pożądanych zmian w strukturze demograficznej ludności miejskiej i wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#JózefSapierzyński">Dotychczasowe Prawo lokalowe nie odpowiada już potrzebom dnia dzisiejszego i utrudnia rozwiązywanie wielu spraw społecznych. Słusznie więc wychodzi się z założenia, że nie nowelizacja przepisów dotychczasowych, a śmiałe, realne, elastyczne i nowoczesne rozwiązania, odpowiadające aktualnym i przyszłym warunkom społeczno-gospodarczym, powinny być podstawą nowego Prawa lokalowego. Zastosowana w projekcie rozmaitość rozwiązań poszczególnych zagadnień ułatwi harmonijne współdziałanie najemcy i wynajmującego, a także organu samorządowego oraz urzędu i obywatela. Projekt Prawa lokalowego uwzględnia aktualne oraz przyszłościowe potrzeby i aspiracje różnych środowisk społecznych, działalności zawodowej i twórczej oraz tak niezbędne potrzeby szerokiego rozwoju usług i rzemiosła. Wychodzi naprzeciw inicjatywie i wysiłkowi całego społeczeństwa, stwarza możliwości intensyfikacji budownictwa jednorodzinnego w miastach i na terenach wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#JózefSapierzyński">Projekt Prawa lokalowego cechuje wyjątkowe, właściwe, moim zdaniem ujęcie funkcji i charakteru mieszkania. W tym duchu przyjęte rozwiązania zmierzają do stopniowej realizacji prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania. Stwarza to poczucie stabilizacji uprawnień do zajmowanego mieszkania, jest to więc nowa szansa, szczególnie dla młodych małżeństw, rozwoju rodziny, możliwości nauki, rekreacji i wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#JózefSapierzyński">Wychodząc z założenia celowości posiadania samodzielnego mieszkania, projekt przewiduje dogodne warunki do zamiany mieszkań, co w połączeniu z projektowanymi korzystniejszymi normami zaludnienia ma na celu umocnienie przekonania, że mieszkania powinny służyć kilku pokoleniom, a więc muszą być większe i lepsze. Problem ten ma również duże znaczenie wobec zmian zachodzących w strukturze zawodowej ludności wiejskiej i jej migracji do miast. Dotyczy to zwłaszcza ludzi prężnych i wykształconych zawodowo, którym nowe zasady polityki mieszkaniowej dają możliwości uzyskania nie tylko pracy, ale i samodzielnego mieszkania w mieście.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#JózefSapierzyński">Zagwarantowanie uprawnień właściciela do dysponowania lokalem mieszkalnym przyczyni się do szerokiego rozwoju budownictwa jednorodzinnego i spółdzielczego w małych miasteczkach, ośrodkach gminnych i bezpośrednio na wsi, realizowanego szczególnie przez ludność dwuzawodową, obejmującą aktualnie około 2 mln rodzin, nie licząc zwiększającej się liczby nauczycieli, agronomów, lekarzy i pracowników innych zawodów. Nie trzeba dodawać, że zwiększy to także tak celowy z różnych powodów udział społeczeństwa w kosztach realizowania programu budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#JózefSapierzyński">Poruszyłem zaledwie kilka węzłowych zasad charakteryzujących projekt Prawa lokalowego, które mają moim zdaniem istotne znaczenie w gospodarce mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#JózefSapierzyński">Są jednak problemy, których z przyczyn natury obiektywnej nie będzie można w krótkim okresie w pełni rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#JózefSapierzyński">Po pierwsze — cechą projektu Prawa lokalowego jest słuszne dążenie do zmniejszenia bezpośredniej ingerencji administracyjnej w stosunki najmu lokali i budynków. Jednak obecne zasady stosowanej reglamentacji, mające wprawdzie już charakter przejściowy, będą musiały być utrzymane do czasu polepszenia się sytuacji mieszkaniowej w najbliższej przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#JózefSapierzyński">Po drugie — projekt przewiduje, również słusznie, szczegółowe obowiązki wynajmującego w zakresie sprawnego działania urządzeń technicznych w lokalu mieszkalnym, utrzymania porządku i czystości oraz dokonywania napraw i usuwania uszkodzeń w odpowiednim czasie i bez nie uzasadnionej zwłoki. Realizacja tego obowiązku wymaga poważnej i zdecydowanej rozbudowy słabego obecnie zaplecza techniczno-remontowego, powołania odpowiednio sprawnych służb konserwatorów i ich należytego wyposażenia materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#JózefSapierzyński">Po trzecie — omawiany projekt ustawy przewiduje możliwość zamieszkania w swych domach i lokalach właścicieli domów jednorodzinnych oraz lokali stanowiących odrębne nieruchomości. Społeczny aspekt takiego rozwiązania tej sprawy nie budzi zastrzeżeń, ale dostarczenie odpowiednich lokali zamiennych jest obecnie praktycznie minimalne. Trudno również przewidzieć, w jakim terminie można będzie zapewnić lokale spółdzielcze, gdyż liczba członków spółdzielni oczekujących na mieszkanie jest ciągle bardzo duża. Działalność w tym zakresie musi być wielostronna i rozłożona na dłuższe okresy czasu. Jestem zdania, aby w rozporządzeniach wykonawczych do ustawy zagwarantować prawo pierwszeństwa kupna lokalu mieszkalnego aktualnie mieszkającemu w nim lokatorowi.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#JózefSapierzyński">Po czwarte — oddzielnym tematem, który powinien być podjęty i uwzględniony w programie resortu, jest przystąpienie do modernizacji i ewentualnych przeróbek lokali mieszkalnych o dużej powierzchni i pokojach przejściowych. Tak jest szczególnie w miejscowościach położonych w zachodnich i północnych rejonach kraju i stwarza przeszkody ograniczające zamianę mieszkań, stosowania właściwych norm zaludnienia oraz dodatkowej opłaty za posiadany nadmetraż. Nieprzystosowanie tych lokali do ogólnie przyjętych w kraju normatywów może spowodować w tej samej miejscowości duże dysproporcje pomiędzy liczbą lokali o dużych nadwyżkach metrażowych i lokali przeludnionych. Projekt ustawy przewiduje odpowiednie warunki realizacji wielkiego programu budownictwa mieszkaniowego w mieście i na wsi. Wymaga to ekonomicznego, społecznego i organizacyjnego wysiłku.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#JózefSapierzyński">Problemem zasadniczym jest obecnie brak niektórych rodzajów materiałów budowlanych, instalacyjnych oraz urządzeń ogrzewczych. Zdajemy sobie sprawę z ogromu trudności w tym zakresie, sądzę jednak, że w najbliższym czasie zostaną podjęte nowe wysiłki, zmierzające do poprawy tej sytuacji. Będą one poparte pełnym zaangażowaniem całego społeczeństwa. Takie perspektywy zawiera dyskutowany dziś w Izbie projekt ustawy. Przewiduje on możliwości zadowalającego rozwiązania w przyszłości kwestii mieszkaniowej w naszym kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Kazimierz Raszkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#KazimierzRaszkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Gospodarka mieszkaniowa stanowi jedną z podstawowych części gospodarki narodowej. W kształtowaniu warunków materialnych i bytu ludności mieszkanie stanowi niezbędny atrybut dla życia człowieka. Służy zaspokojeniu jego podstawowych elementarnych potrzeb. Warunki mieszkaniowe stanowią o zasobności materialnej społeczeństwa. Wpływają na stan zdrowotności i ogólną kulturę bytowania.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#KazimierzRaszkowski">Dlatego też w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a następnie w dokumentach V Plenum Komitetu Centralnego sprawa kompleksowego rozwiązania problemu mieszkaniowego znalazła się w centrum uwagi. W wyniku realizacji polityki mieszkaniowej opracowany został po raz pierwszy kompleksowy perspektywiczny program mieszkaniowy zakładający, że w połowie lat osiemdziesiątych dla każdej rodziny zostanie zapewnione odrębne, samodzielne mieszkanie. Konsekwentna realizacja tych ambitnych zadań, szczególnie w ostatnich 2 latach, jeszcze bardziej umocniła zaufanie społeczeństwa do wytyczonego przez partię programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#KazimierzRaszkowski">Realizacja nowej polityki mieszkaniowej wymaga nowego prawnego uregulowania całokształtu stosunków związanych z zajmowaniem i użytkowaniem lokali i budynków. Przedstawiony dziś projekt Prawa lokalowego problemy te podejmuje.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#KazimierzRaszkowski">Już pierwsze społeczne oddźwięki na temat opracowanego projektu Prawa lokalowego wyrażają aprobatę dla projektowanych w nim zmian. Szczególną akceptację w opinii społecznej zyskuje zasada stabilizacji prawa do zajmowanego mieszkania, stworzenia możliwości nabycia mieszkania na własność oraz urealnione możliwości w określonych warunkach jego zamiany. W projekcie Prawa lokalowego społeczeństwo widzi daleko idące ułatwienie życia w zakresie gospodarki mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#KazimierzRaszkowski">Z uznaniem przyjmowany jest fakt, że nie wolno już będzie dokwaterowywać do zasiedlonego mieszkania innej osoby czy rodziny. Zasada ta ma znaczenie głębsze niż mogłoby się to wydawać.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#KazimierzRaszkowski">Społeczeństwo wyraża również zadowolenie z wyraźnego określenia w projekcie Prawa lokalowego obowiązków wynajmującego i najemcy. Dotychczas obowiązujące przepisy powodowały nierzadko spory i konflikty. Zapewnienie sprawnego działania urządzeń technicznych w budynku, utrzymywanie w porządku i czystości pomieszczeń przeznaczonych do ogólnego użytku oraz otoczenia budynku, dokonywanie naprawy uszkodzeń i bieżących napraw budynku, stosowanie przewidzianych środków prawnych wobec administratorów, dozorców i innych pracowników administracji domu zaniedbujących swoje obowiązki — w sposób jednoznaczny precyzują w projekcie ustawy obowiązki wynajmującego i kładą kres dotychczasowym nieporozumieniom i zaniedbaniom.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#KazimierzRaszkowski">Szczególnego zaś znaczenia nabiera nałożony na wynajmującego obowiązek współdziałania przy sprawowaniu zarządu budynkiem z samorządem mieszkańców, gdyż stanowi to w odczuciu społeczeństwa istotny czynnik kontroli społecznej w zakresie gospodarki mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#KazimierzRaszkowski">Z pełnym poparciem opinii społecznej spotyka się przepis projektu Prawa lokalowego, wyłączający spod ingerencji władz kwaterunkowych domy spółdzielni mieszkaniowych, domy jednorodzinne i małe domy mieszkalne, zapewniając ich właścicielom prawo do zamieszkania w swoich domach, chociaż ta ostatnia zasada będzie wymagała zapewnienia lokali zamiennych dla dotychczasowych lokatorów i będzie mogła być realizowana stopniowo.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#KazimierzRaszkowski">W odczuciu społecznym szczególnej uwagi wymagać będzie realizacja zasady, wynikającej z art. 11, który stanowi, że wysokość czynszu w domach wyjętych spod administracyjnej decyzji o przydziale lokalu ustala się w drodze wzajemnego porozumienia między wynajmującym a najemcą. Istnieje obawa, że może się zdarzyć wykorzystywanie sytuacji do spekulacji mieszkaniami i zawyżania czynszu. Dlatego przebieg realizacji zasad, wynikających z art. 11 powinien być szczególnie poddany kontroli i ocenie, i być może, że zajdzie potrzeba dalszego uregulowania tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#KazimierzRaszkowski">Wysoki Sejmie! Reasumując, stwierdzić pragnę, że najistotniejszym kanonem projektowanej ustawy — odpowiadającym ogólnemu odczuciu społeczeństwa — jest określenie prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania. Projekt ustawy, ustalając większe, korzystniejsze normy zaludnienia mieszkań, w jednoznaczny sposób precyzując uprawnienia do zajmowanego mieszkania i do dysponowania mieszkaniem stanowiącym własność osobistą lub spółdzielczą, tym samym dopingować będzie do utrzymania mieszkań we właściwym stanie. Prawo lokalowe, które dziś uchwalimy, jest aktem słusznym i potrzebnym.</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#AndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Prawo lokalowe wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Prawo lokalowe.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy obecnie do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#AndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Zdzisław Soluch.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#ZdzisławSoluch">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości pragnę przedstawić podstawowe założenia i kierunki wprowadzenia w życie przedłożonego Wysokiej Izbie projektu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#ZdzisławSoluch">Projektowany akt prawny daje wyraz — generalnie rzecz ujmując — obecnym tendencjom porządkowania prawa i dostosowania go do aktualnych i perspektywicznych potrzeb. Projekt jest wyrazem dążenia do usprawnienia działalności administracji państwowej i obsługi obywateli. Ewidencja ludności jest rejestracją określonych zdarzeń z zakresu ruchu ludności w celu uzyskiwania informacji o rzeczywistym stanie tego ruchu. Projekt jednoznacznie formułuje zasadę o rejestracyjno-informacyjnym charakterze ewidencji ludności oraz określa funkcję obowiązku meldunkowego.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#ZdzisławSoluch">Informacja o rzeczywistym stanie ruchu ludności stwarza przesłanki do wytyczenia polityki socjalnej, służy kierowaniu i prognozowaniu gospodarki zasobami ludzkimi. Rzetelna i szybka informacja o rzeczywistym rozmieszczeniu ludności i rozmiarach zjawiska migracji ludności jest niezbędna do wykonania przez organy administracyjne służebnych wobec obywateli funkcji, m.in. z zakresu obowiązku szkolnego, obowiązku szczepień ochronnych, udzielania informacji adresowych. Posiadanie aktualnych danych o miejscach pobytu osób ma duże znaczenie dla zabezpieczenia powszechnego obowiązku obrony, obowiązku alimentacyjnego oraz stanowi istotną przesłankę porządku, ładu i dyscypliny społecznej.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#ZdzisławSoluch">Dostarczanie możliwie najpełniejszych i aktualnych danych o ruchu i stanie ludności nabiera szczególnego znaczenia w świetle nowej polityki społeczno-gospodarczej, której podmiotem jest człowiek, a celem — zaspokojenie materialnych i kulturalnych potrzeb społeczeństwa. Ustalenie i prognozowanie rozmiaru potrzeb socjalnych (np. ustalanie sieci placówek handlowo-usługowych, wielkości zaopatrzenia) opracowuje się bowiem na podstawie stanu ludności na danym terenie. Przeciętnie w każdym roku około miliona osób zmienia miejsce pobytu stałego, a około 2,5 mln osób przebywa czasowo w różnych miejscowościach. Bieżące zarejestrowanie tego ruchu zależy przede wszystkim od prawidłowego uregulowania obowiązku meldunkowego i przyjęcia właściwych form ewidencjonowania ludności.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#ZdzisławSoluch">System meldunkowy powinien być zatem tak uregulowany, ażeby z jednej strony był jak najmniej uciążliwy dla obywatela, z drugiej zaś — stwarzał realne warunki dla rzetelnej informacji o stanie i rozmieszczeniu ludności na obszarze kraju. Obowiązująca ustawa z 1961 roku o ewidencji i kontroli ruchu ludności nie w pełni odpowiada tym wymogom.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#ZdzisławSoluch">Dotychczasowa ustawa oraz wydane na jej podstawie akty wykonawcze wiązały obowiązek meldunkowy z gospodarką lokalową. Wiązanie obowiązku meldunku z elementami polityki lokalowej wytworzyło w społeczeństwie, a nawet w działalności niektórych organów błędne przekonanie, jakoby zameldowanie lub wymeldowanie się rodziło określone prawa i obowiązki; taki pogląd nie znajduje uzasadnienia w istniejącym stanie prawnym, gdyż zameldowanie jest tylko potwierdzeniem miejsca pobytu. Dotychczasowe przepisy meldunkowe obciążały w sposób nadmierny obywateli różnymi czynnościami rejestracyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#ZdzisławSoluch">Nie dostosowane do aktualnych potrzeb były również przepisy o dowodach osobistych. Obowiązująca dotąd procedura (uregulowana dekretem z 1951 r.) jest uciążliwa dla obywateli.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#ZdzisławSoluch">Obecnie obywatel, ażeby uzyskać dowód osobisty, musi formalności z tym związane załatwiać w trzech różnych jednostkach organizacyjnych. Dotychczasowe akty prawne o dowodach osobistych nie dają podstaw do umieszczania w tych dokumentach danych, których konieczność wpisania dyktują potrzeby życiowe, na przykład wpis grupy krwi, wpis o posiadaniu książeczki walutowej itp.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#ZdzisławSoluch">Przedstawione w zarysie najistotniejsze braki obowiązującego systemu meldunkowego i uciążliwa procedura wydawania dowodów osobistych stały się bodźcem do nowego uregulowania tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#ZdzisławSoluch">Wysoki Sejmie! Przedłożony akt prawny reguluje jednolicie dwa zagadnienia unormowane dotychczas w różnych aktach prawnych. Koncepcja wspólnego uregulowania spraw ewidencji ludności i dowodów osobistych jest ze wszech miar słuszna, gdyż:</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#ZdzisławSoluch">— wychodzi naprzeciw tendencji łączenia pokrewnych tematów w jeden akt prawny,</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#ZdzisławSoluch">— umożliwia obywatelowi załatwienie spraw merytorycznie podobnych w jednym organie i upraszcza tym samym czynności podejmowane przy załatwianiu tych spraw,</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#ZdzisławSoluch">— przekazuje wydawanie dowodów osobistych organowi, który jest bliżej obywatela.</u>
          <u xml:id="u-46.13" who="#ZdzisławSoluch">Podstawowym założeniem projektu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych jest takie unormowanie, ażeby każdy obywatel zamieszkały na administracyjnie określonym terenie mógł w sposób najprostszy dopełnić obowiązku zarejestrowania tam swego pobytu oraz uzyskać dowód osobisty w organie najbliższym jego miejsca zamieszkania. Zgodnie z przyjętą zasadą ewidencja ludności polegać ma na rejestracji danych o każdorazowym pobycie osób, o urodzeniach, zmianach stanu cywilnego, zmianach imion i nazwisk oraz o zgonach.</u>
          <u xml:id="u-46.14" who="#ZdzisławSoluch">Według projektu — zameldowanie jest wyłącznie potwierdzeniem pobytu w danym miejscu i czasie i nie daje uprawnień do przydziału lokalu. W związku z taką regulacją obowiązku meldunkowego, dyskusjom sejmowym towarzyszyły obawy, czy nie spowoduje to ujemnych skutków w zakresie gospodarki mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-46.15" who="#ZdzisławSoluch">Obawy te rozstrzyga uchwalone w dniu dzisiejszym Prawo lokalowe, przewidujące odpowiednie regulacje, zabezpieczające przed nadmiernym zagęszczeniem lokali i dowolnym dysponowaniem nimi w drodze podnajmu bądź oddawania w bezpłatne użytkowanie osobom trzecim.</u>
          <u xml:id="u-46.16" who="#ZdzisławSoluch">Oba akty prawne uzupełniają się wzajemnie i powinny zapewnić z jednej strony dopływ informacji o rzeczywistym rozmieszczeniu ludności, z drugiej strony — właściwą gospodarkę substancją mieszkaniową.</u>
          <u xml:id="u-46.17" who="#ZdzisławSoluch">Projekt ustawy, wprowadzając wiele ułatwień dla obywatela, przenosi na organy administracji państwowej czynność zgłaszania niektórych faktów objętych obowiązkiem meldunkowym, np. faktu urodzenia, zmiany stanu cywilnego, imienia lub nazwiska.</u>
          <u xml:id="u-46.18" who="#ZdzisławSoluch">Na uwagę zasługuje wprowadzenie daleko idących ułatwień i uproszczeń w dopełnianiu obowiązku meldunkowego turystów i wczasowiczów — obywateli polskich. Między innymi zwalnia się od obowiązku zameldowania młodzież szkolną i studiującą, jeżeli pobyt czasowy nie przekracza 30 dni.</u>
          <u xml:id="u-46.19" who="#ZdzisławSoluch">Projekt w sposób jasny określa zasady dopełniania obowiązku meldunkowego przez cudzoziemców, dostosowując projektowane przepisy do aktualnych potrzeb zarejestrowania zwiększonego ruchu cudzoziemców.</u>
          <u xml:id="u-46.20" who="#ZdzisławSoluch">Projekt ustawy reguluje przestrzeganie dyscypliny meldunkowej nie tylko przez obywateli, lecz także przez najemców mieszkań, dozorców, administratorów i właścicieli domów — w miastach, a przez sołtysów — na wsi. Obowiązek ten rozciąga się na zakłady pracy w odniesieniu do osób nowo przyjmowanych.</u>
          <u xml:id="u-46.21" who="#ZdzisławSoluch">Wysoki Sejmie! Unormowania dotyczące problematyki dowodów osobistych zakładają przede wszystkim zmianę kompetencji w sprawach wydawania tych dokumentów. Według projektu ustawy dowody osobiste wydawane będą przez terenowe organy administracji państwowej szczebla powiatowego. Przewidziana jest jednocześnie delegacja upoważniająca Prezesa Rady Ministrów do przekazania wydawania dowodów osobistych organom szczebla gminnego po odpowiednim wdrożeniu aparatu administracyjnego do wykonywania tych nowych zadań.</u>
          <u xml:id="u-46.22" who="#ZdzisławSoluch">Uwzględniając potrzebę uproszczenia formalności związanych z otrzymaniem tego dokumentu, w myśl nowych rozwiązań, obywatel ubiegając się o dowód osobisty w miejscu swego urodzenia, nie będzie musiał składać poświadczenia zamieszkania i wypisu z akt stanu cywilnego. Projekt zakłada jednocześnie, iż wniosek o wydanie dowodu osobistego obywatel będzie składał w najbliższym terenowym organie administracji państwowej, tj. gminie, dzielnicy, mieście właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu czasowego ponad dwa miesiące. Dalsze formalności załatwiać będą organy pomiędzy sobą.</u>
          <u xml:id="u-46.23" who="#ZdzisławSoluch">Projekt ustawy stanowi, że dokumentami stwierdzającymi tożsamość osób są:</u>
          <u xml:id="u-46.24" who="#ZdzisławSoluch">— dowód osobisty,</u>
          <u xml:id="u-46.25" who="#ZdzisławSoluch">— tymczasowy dowód osobisty,</u>
          <u xml:id="u-46.26" who="#ZdzisławSoluch">— tymczasowe zaświadczenie tożsamości.</u>
          <u xml:id="u-46.27" who="#ZdzisławSoluch">Dowód osobisty powinien posiadać każdy obywatel polski zamieszkały w kraju z chwilą ukończenia 18 roku życia.</u>
          <u xml:id="u-46.28" who="#ZdzisławSoluch">Tymczasowe dowody osobiste — nowy rodzaj dokumentu stwierdzającego tożsamość — wydawane będą obywatelom polskim w wieku od 13 do 18 roku życia.</u>
          <u xml:id="u-46.29" who="#ZdzisławSoluch">Pragnę zaznaczyć, iż obniżenie granicy wieku dla osób, które mogą posiadać tymczasowy dowód osobisty (z 16 do 13 lat), umożliwi wyjazdy dzieciom i młodzieży np. do Niemieckiej Republiki Demokratycznej pod opieką osób, do których dowodów nie są wpisane, bez potrzeby uzyskania paszportu, jak to jest dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-46.30" who="#ZdzisławSoluch">Tymczasowe zaświadczenia tożsamości wydawane będą osobom, których obywatelstwo polskie nie zostało stwierdzone.</u>
          <u xml:id="u-46.31" who="#ZdzisławSoluch">Dowód osobisty jako podstawowy dokument stwierdzający tożsamość osoby, dla umożliwienia posługiwania się nim przy załatwianiu wszelkich formalności urzędowych oraz podejmowania czynności cywilno-prawnych, będzie w myśl projektu ustawy zawierał podstawowe dane identyfikujące osobę oraz wpisy odzwierciedlające przebieg pracy zawodowej, odbycie zasadniczej służby wojskowej, aktualne miejsce zamieszkania i wszelkie zmiany stanu cywilnego. Będzie on jednocześnie dokumentem stwierdzającym obywatelstwo polskie, co wyeliminuje potrzebę przedkładania innych poświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-46.32" who="#ZdzisławSoluch">Mając jednocześnie na uwadze, że w określonych warunkach okazać się może niezbędne wpisywanie do dokumentów tożsamości także innych danych (jak np. w ostatnim czasie potrzeba wpisywania grupy krwi), przyjmuje się upoważnienie dla Rady Ministrów do zdecydowania w drodze rozporządzenia o dokonywaniu w razie potrzeby innych wpisów.</u>
          <u xml:id="u-46.33" who="#ZdzisławSoluch">Wysoki Sejmie! Przedstawiając w zarysie główne założenia projektu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, pragnę w imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości stwierdzić, iż uzyskał on jej aprobatę. Poprawki Komisji zawarte w druku nr 144 mają w zasadnie charakter formalny bądź uściślający. Nie ma zatem potrzeby ich uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-46.34" who="#ZdzisławSoluch">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych wraz z poprawkami Komisji (druki sejmowe nr 140 i nr 144).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#AndrzejWerblan">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów głosuje przeciw?</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#AndrzejWerblan">Nikt.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Również nikt.</u>
          <u xml:id="u-47.9" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ewidencji ludności i dowodach osobistych.</u>
          <u xml:id="u-47.10" who="#AndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów związanych z utworzeniem nowego urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-47.11" who="#AndrzejWerblan">W związku z powyższym Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia przez dodanie nowego punktu, z kolei ósmego, w brzmieniu następującym:</u>
          <u xml:id="u-47.12" who="#AndrzejWerblan">8. Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-47.13" who="#AndrzejWerblan">Numeracja następnego punktu porządku dziennego zostanie odpowiednio zmieniona.</u>
          <u xml:id="u-47.14" who="#AndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-47.15" who="#AndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-47.16" who="#AndrzejWerblan">Uważam, że Sejm przyjął propozycję w sprawie uzupełnienia porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-47.17" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 8 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-47.18" who="#AndrzejWerblan">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów — Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! W związku z uchwaloną przez Wysoki Sejm w dniu dzisiejszym ustawą o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej, proponuję:</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#PiotrJaroszewicz">— po pierwsze — odwołanie ob. Kazimierza Olszewskiego ze stanowiska Ministra Żeglugi,</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#PiotrJaroszewicz">— po drugie — odwołanie ob. Tadeusza Olechowskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę podziękować Obywatelowi Tadeuszowi Olechowskiemu za pracę w składzie Rady Ministrów. Ob. Tadeusz Olechowski czasowo pozostaje w mojej dyspozycji z tym, że zamierzamy skierować go do pracy w służbie dyplomatycznej;</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#PiotrJaroszewicz">— po trzecie — powołanie na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej ob. Kazimierza Olszewskiego, który zachowa stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę jednocześnie poinformować Wysoką Izbę o podjętej przeze mnie decyzji powierzenia stanowiska I zastępcy Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej Ob. Ministrowi Henrykowi Kisielowi, zastępcy Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Ob. Henryk Kisiel, pracując uprzednio na stanowisku Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Handlu Zagranicznego oraz zajmując się w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów problematyką handlu zagranicznego i współpracy gospodarczej z zagranicą, zdobył odpowiednie doświadczenie do owocnej pracy w ramach nowo powołanego przez Sejm resortu.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#PiotrJaroszewicz">Proszę Wysoką Izbę o dokonanie proponowanych zmian w składzie Rady Ministrów. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Prezesowi Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedstawionych wniosków?</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#AndrzejWerblan">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów; powoływanie i odwoływanie poszczególnych członków Rządu głosuje się oddzielnie.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam jednocześnie, że na posiedzeniu obecnych jest więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#AndrzejWerblan">W związku z przedstawionymi przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami — proponuję, aby Sejm podjął następujące uchwały:</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#AndrzejWerblan">Uchwała pierwsza: „Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — odwołuje obywatela Tadeusza Olechowskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego”.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Również nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#AndrzejWerblan">Druga uchwała: „Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — odwołuje wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Kazimierza Olszewskiego ze stanowiska Ministra Żeglugi”.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-49.14" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.15" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.16" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.17" who="#AndrzejWerblan">Uchwała trzecia: „Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — powołuje obywatela Kazimierza Olszewskiego na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej z zachowaniem dotychczas zajmowanego stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-49.18" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-49.19" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.20" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.21" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.22" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odwołał obywatela Tadeusza Olechowskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego i obywatela Kazimierza Olszewskiego — wiceprezesa Rady Ministrów — ze stanowiska Ministra Żeglugi oraz powołał wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Kazimierza Olszewskiego na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-49.23" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 148).</u>
          <u xml:id="u-49.24" who="#AndrzejWerblan">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-49.25" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-49.26" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-49.27" who="#AndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-49.28" who="#AndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-49.29" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm proponowaną uchwalę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-49.30" who="#AndrzejWerblan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-49.31" who="#AndrzejWerblan">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#StanisławaKarna">1) Posiedzenie Komisji Handlu Wewnętrznego odbędzie się bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu — w sali nr 67 Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#StanisławaKarna">2) Spotkanie z posłami, które miało odbyć się w klubie poselskim ZSL podczas trzeciej przerwy, odbędzie się bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#AndrzejWerblan">Na tym kończymy 17 posiedzenie Sejmu PRL.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#AndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#AndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#AndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 40)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>