text_structure.xml 294 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Andrzej Werblan).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Powołuję na sekretarzy posłów Zenobię Gregorczyk i Macieja Majkuta.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Zenobia Gregorczyk.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Protokół 10 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec nie wniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza. Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęło pismo posła Romana Czuby — wybranego w okręgu wyborczym nr 76 w Wałbrzychu — o zrzeczeniu się mandatu poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu przedstawia wniosek o stwierdzenie przez Sejm wygaśnięcia mandatu posła Romana Czuby z dniem dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu będę uważał wniosek Prezydium Sejmu za przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Romana Czuby z dniem 23 czerwca 1973 r. — wskutek zrzeczenia się mandatu.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej w sprawie obsadzenia mandatów:</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">a) w okręgu wyborczym nr 24 — Gliwice, b) w okręgu wyborczym nr 76 — Wałbrzych (druki nr 107 i 108).</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Mirosław Żurek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#MirosławŻurek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu przekazało Komisji Mandatowo-Regulaminowej do rozpatrzenia sprawę obsadzenia w trybie art. 77 Ordynacji wyborczej mandatu wygasłego wskutek śmierci posła Wiesława Ociepki, w okręgu wyborczym nr 24 w Gliwicach oraz mandatu wygasłego wskutek zrzeczenia się przez posła Romana Czubę, w okręgu wyborczym nr 76 w Wałbrzychu.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#MirosławŻurek">Jednocześnie Prezydium Sejmu zwróciło się do Komisji Mandatowo-Regulaminowej o przedłożenie Wysokiemu Sejmowi w powyższych sprawach odpowiednich wniosków.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#MirosławŻurek">Przypominam, że wygaśnięcie mandatu posła Wiesława Ociepki Sejm stwierdził na posiedzeniu w dniu 12 kwietnia br. Wygaśnięcie mandatu posła Romana Czuby Wysoki Sejm stwierdził przed chwilą.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#MirosławŻurek">Zgodnie z postanowieniami Ordynacji wyborczej do Sejmu — Wysoka Izba może obecnie podjąć uchwałę o wstąpieniu w skład Sejmu tych spośród nie wybranych posłami kandydatów, którzy uzyskali kolejno największą liczbę głosów, i nie utracili prawa wybieralności.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#MirosławŻurek">Komisja Mandatowo-Regulaminowa na posiedzeniu w dniu 22 czerwca 1973 r. rozpatrywała sprawę obsadzenia wolnych mandatów.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#MirosławŻurek">Na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej — Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdziła, że kandydatami do objęcia tych mandatów są:</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#MirosławŻurek">— w okręgu wyborczym nr 24 (Gliwice) — obywatel Zygfryd Gołaś, zamieszkały w Zabrzu, górnik — instruktor strzałowy w kopalni „Makoszowy”, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Poseł Żurek — w okręgu wyborczym nr 76 (Wałbrzych) — obywatel Hieronim Jańczyk, brygadzista ruchu w Zakładach Przemysłu Lniarskiego „Len” w Kamiennej Górze, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#MirosławŻurek">Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdziła, że obaj kandydaci posiadają prawo wybieralności do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#MirosławŻurek">W związku z powyższym Komisja Mandatowo-Regulaminowa zgłasza wniosek o uzyskanie mandatów poselskich przez obywatela Zygfryda Gołasia oraz obywatela Hieronima Jańczyka i przedstawia Wysokiej Izbie projekty uchwał, których treść została zamieszczona w doręczonych obywatelom posłom drukach nr 107 i nr 108.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w powyższej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały, zamieszczonej w druku sejmowym nr 107, w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 24 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania. Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 24, a tym samym obywatel Zygfryd Gołaś uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#Marszałek">Przystępujemy do przegłosowania drugiego projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały, zamieszczonej w druku sejmowym nr 108, w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 76 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 76, a tym samym obywatel Hieronim Jańczyk uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#Marszałek">Posłowie Zygfryd Gołaś i Hieronim Jańczyk zgłosili się do złożenia ślubowania poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#Marszałek">Proszę wymienionych Obywateli Posłów o zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#Marszałek">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#komentarz">(Czyta rotę ślubowania)</u>
          <u xml:id="u-4.19" who="#Marszałek">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra narodu polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.”</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#ZygfrydGolaś">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#HieronimJańczyk">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Stwierdzam, że posłowie Zygfryd Gołaś i Hieronim Jańczyk złożyli ślubowanie poselskie.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia 1972 r. do 31 grudnia 1972 r. (druki nr 100, 101, 102 i 106).</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#Marszałek">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Mieczysław Moczar.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MieczysławMoczar">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła Wysokiemu Sejmowi uwagi do sprawozdań rządowych z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za 1972 rok, w których omówiono szereg zjawisk pozytywnych, stanowiących osiągnięcia, a także przedstawiono trudności, jakie napotykaliśmy w realizacji zadań rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MieczysławMoczar">Oceniając ogólne wyniki działalności gospodarczej w 1972 roku, należy stwierdzić, że był to rok dla kraju dobry. Pomyślnie realizowano program społeczno-gospodarczego rozwoju określony w uchwale VI Zjazdu partii, przyspieszając realizację zadań planu 5-letniego. W roku 1972 uzyskaliśmy znacznie wyższy niż planowano wzrost gospodarczy i na tej podstawie dalszą wydatną poprawę warunków bytowych ludności.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#MieczysławMoczar">Na podkreślenie zasługuje fakt, że we wszystkich działach produkcji materialnej wykonano z nadwyżką planowe zadania produkcyjne. Osiągnięto korzystniejsze od planowanych rezultaty w handlu zagranicznym, zacieśniono współpracę gospodarczą z krajami RWPG, szerzej korzystano z kredytów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#MieczysławMoczar">Zachodziły również pozytywne zmiany strukturalne w gospodarce, wyrażające się wzrostem udziału w ogólnej produkcji nowoczesnych gałęzi przemysłu oraz lepszym i pełniejszym dostosowaniem wyrobów do potrzeb odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#MieczysławMoczar">Dobre wyniki 1972 roku umożliwiły zaspokojenie potrzeb społecznych w stopniu wyższym od planowanego, a także wydatne przyspieszenie wzrostu inwestycji, służących dalszemu rozwojowi bazy materialnej kraju, przy zachowaniu, a nawet umocnieniu równowagi gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#MieczysławMoczar">Na korzystniejsze od planowanych wyniki niewątpliwie wpłynął wzrost aktywności społecznej i produkcyjnej ludzi pracy — będący odpowiedzią na wezwanie partii. Znajdowało to wyraz w wykrywaniu rezerw produkcyjnych, realizowaniu dodatkowej produkcji oraz we wzroście wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#MieczysławMoczar">Obywatele Posłowie! Moje wystąpienie, jako przedstawiciela Najwyższej Izby Kontroli, wymaga skierowania uwagi na fakt, że w toku realizacji zadań narodowego planu gospodarczego 1972 roku w niedostatecznej jeszcze mierze wykorzystane zostały możliwości dalszego wzrostu gospodarczego, występowały w tym zakresie znaczne rezerwy, a zwłaszcza w gospodarowaniu zasobami siły roboczej, wykorzystaniu majątku produkcyjnego oraz w gospodarce surowcowo-materiałowej. Sprawy te są szerzej omówione w przedstawionych Wysokiej Izbie „Uwagach”.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#MieczysławMoczar">Jak już stwierdziłem — rok ubiegły był dla nas, dla naszej gospodarki, rokiem pomyślnym, osiągnęliśmy wysoki wzrost wytworzonego dochodu narodowego rzędu 9,5% w stosunku do roku 1971, co oznacza, że przekroczone zostało założone w planie tempo wzrostu o 3,4 punktu. Jednocześnie dochód narodowy do podziału zwiększył się o 12% wobec założonego w planie wzrostu o 8%.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#MieczysławMoczar">Przekroczone zostały zadania planowe w zakresie tempa wzrostu spożycia ogółem, a w tym i spożycia z dochodów osobistych ludności.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#MieczysławMoczar">Płace realne wzrosły w 1972 roku o 6,5%, co oznacza znaczne wyprzedzenie założeń planu 5-letniego na lata 197–1975, w którym ustalono średnioroczny wzrost płac realnych na poziomie 3,4%. Znaczne zwiększenie dochodów ludności w warunkach stabilizacji kosztów utrzymania umocniło społeczne odczucie poprawy warunków bytowych.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#MieczysławMoczar">Szybkiemu wzrostowi przychodów pieniężnych ludności towarzyszyła poprawa zaopatrzenia rynku. Wartość dostaw towarów na rynek była wyższa o 11,5% w porównaniu z 1971 rokiem i o 6% wyższa niż planowano.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#MieczysławMoczar">Umocniła się globalna równowaga rynkowa i nastąpiła poprawa na poszczególnych odcinkach zaopatrzenia. Przyczynił się do tego także wzrost importu konsumpcyjnego, uzupełniającego zaopatrzenie rynku w wiele poszukiwanych towarów. Występowały jednak niedobory niektórych artykułów spożywczych i wyrobów przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#MieczysławMoczar">Wartość usług świadczonych ludności przez jednostki gospodarki uspołecznionej wzrosła o 12,3% w porównaniu z 1971 r. i przekroczyła zadania NPG o 3,5%. Mimo to pełne i właściwe zaspokojenie potrzeb na usługi jest nadal problemem wymagającym właściwego rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#MieczysławMoczar">W roku ubiegłym z dużą troską i przy poważnym nakładzie środków uzyskano wydatną poprawę w zakresie świadczenia usług socjalnych. Bezpłatną opieką lekarską objęto ludność rolniczą — co jest wydarzeniem dużej wagi — rozszerzono uprawnienia kobiet w zakresie opieki nad chorym dzieckiem oraz przedłużono płatne urlopy macierzyńskie, przystąpiono również do zrównania uprawnień pracowników fizycznych i umysłowych do świadczeń chorobowych. Wydatki z budżetu państwa na cele socjalno-kulturalne wzrosły w 1972 roku o 14,5% w porównaniu z rokiem poprzednim, w tym na ochronę zdrowia — o 15,6%.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#MieczysławMoczar">Postępująca rozbudowa zakładów służby zdrowia oraz liczebny wzrost kadr fachowych spowodowały wyraźną poprawę stanu opieki zdrowotnej nad ludnością, zwłaszcza na wsi. Jednakże mimo istotnych osiągnięć w tym zakresie występują jeszcze nadal trudności w dziedzinie szpitalnictwa, zwłaszcza ze względu na dość częste opóźnienia w przekazywaniu do użytku obiektów lecznictwa zamkniętego oraz przedłużające się remonty szpitali.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#MieczysławMoczar">Pomyślnie zrealizowano zadania planowe w uspołecznionym budownictwie mieszkaniowym, osiągając najwyższe efekty w okresie ostatnich lat i przekraczając założone na 1972 r. wskaźniki wzrostu. Mniej sprawnie natomiast przebiegała realizacja indywidualnego budownictwa mieszkaniowego ze względu na opóźnienia w wyznaczaniu terenów i przydzielaniu działek budowlanych, a zwłaszcza trudności materiałowe.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#MieczysławMoczar">Wysoka Izbo! Utrwalanie w 1972 r. pozytywnych przemian w podejściu do problemów społecznych, nacechowanych troską o lepsze zabezpieczenie interesów ludzi pracy, zaktywizowało społeczeństwo w kierunku realizowania dodatkowej produkcji i zwiększenia wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#MieczysławMoczar">Rozwój przemysłu w 1972 r. — jak już wcześniej mówiłem — osiągnął wysokie tempo i znacznie przekroczył założenia planu. Wzrost sprzedaży w stosunku do poprzedniego roku wyniósł 10,7% i był najwyższy w ciągu ostatnich 5 lat. Na podkreślenie zasługuje fakt, że zadania planowe zostały wykonane z nadwyżką przez wszystkie resorty przemysłowe. Wartość sprzedaży własnej produkcji i usług była wyższa o 5% niż zaplanowana, w tym na cele rynkowe — o 3,5%.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#MieczysławMoczar">Zgodnie z kierunkiem wytyczonym w uchwale VI Zjazdu partii wzrost produkcji artykułów konsumpcyjnych był szybszy o 1,3 punktu niż środków produkcji, co przyczyniło się do umocnienia równowagi rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#MieczysławMoczar">W produkcji przemysłowej nastąpił dalszy wzrost udziału przemysłu elektromaszynowego i chemicznego, tj. branż decydujących o postępie i rekonstrukcji technicznej gospodarki narodowej. W produkcji przemysłowej wzrósł również udział artykułów przeznaczonych na eksport.</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#MieczysławMoczar">Pozytywne wyniki działalności przemysłowej w 1972 r. osiągane były jednak w warunkach nie dość racjonalnej gospodarki siłą roboczą, a także przy niepełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych. Nie wszędzie przy tym osiągnięto poprawę w dziedzinie jakości i nowoczesności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#MieczysławMoczar">W roku ubiegłym odnotowaliśmy również znaczny postęp w dziedzinie rozwoju rolnictwa, a więc w dziale, który w poważnym stopniu decyduje o efektywności całej naszej gospodarki i wzroście poziomu stopy życiowej społeczeństwa. Dzięki rzetelnej pracy naszych rolników i stworzeniu przez państwo lepszych warunków ekonomicznych dla rozwoju gospodarki rolnej wzrosła wydatnie wartość produkcji rolniczej, kształtując się o 8,1% wyżej niż w roku 1971 i przekraczając zadania planowe o 5,1%.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#MieczysławMoczar">Zwiększenie produkcji roślinnej nastąpiło głównie w wyniku wzrostu plonów i zbiorów zbóż, buraków cukrowych i ziemniaków. Decydujący wpływ na wzrost produkcji zwierzęcej miało zwiększenie się pogłowia trzody chlewnej i wyższej produkcji żywca wieprzowego.</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#MieczysławMoczar">Wyższa opłacalność produkcji rolniczej zwiększyła zainteresowanie jej intensyfikacją. Pomoc państwa w tym zakresie przejawiała się w zwiększonych dostawach nawozów sztucznych, maszyn i sprzętu rolniczego, pasz oraz materiałów budowlanych. Mimo znacznego wzrostu dostaw zapotrzebowanie rolników na środki produkcji nie było jednak w pełni zaspokojone.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#MieczysławMoczar">Stworzono bardziej dogodne dla rolników warunki do odbioru produktów rolnych w punktach skupu. Rozbudowano sieć punktów skupu oraz poprawiono ich wyposażenie techniczne. Występowało jednak wiele niedociągnięć w działalności niektórych fachowych służb rolnych, a zwłaszcza w upowszechnianiu racjonalnych metod nawożenia i prawidłowej agrotechniki oraz w sprawowaniu opieki zootechnicznej i weterynaryjnej. Nie wszędzie odpowiednie też było przygotowanie do kampanii żniwnej.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#MieczysławMoczar">Jednym z ważniejszych i trudniejszych problemów gospodarczych, którym Rząd poświęcił w 1972 r. wiele uwagi było dalsze usprawnienie działalności inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#MieczysławMoczar">Nakłady inwestycyjne osiągnęły bardzo wysoki poziom, przekraczając o 33 mld zł kwotę ustaloną w NPG i o 23,4% — nakłady poniesione w 1971 r. Wydatne zwiększenie nakładów wystąpiło we wszystkich działach gospodarki narodowej, jednakże zgodnie z założeniami VI Zjazdu partii preferowano przemysł wytwarzający przedmioty spożycia, przemysł materiałów budowlanych oraz dziedziny decydujące o unowocześnianiu całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-8.27" who="#MieczysławMoczar">Nastąpiły korzystne zmiany w strukturze technicznej nakładów inwestycyjnych; zmniejszył się udział robót budowlano-montażowych w nakładach ogółem na korzyść udziału maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-8.28" who="#MieczysławMoczar">Wartość kosztorysowa inwestycji przekazanych do użytku w gospodarce uspołecznionej była o 24% wyższa niż w 1971 r. W całości wykonano plan oddawania do eksploatacji inwestycji szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej, przyspieszając realizację niektórych z tych obiektów niekiedy o kilka miesięcy. Jest to zjawisko bardzo pozytywne. Równocześnie jednak wystąpiły pewne opóźnienia w przekazywaniu inwestycji do użytku w handlu, oświacie i ochronie zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-8.29" who="#MieczysławMoczar">Ogólnie pozytywnym wynikom w działalności inwestycyjnej towarzyszyły jednak nadal pewne napięcia wynikające z szerokiego frontu robót oraz niedostatecznego zbilansowania planu inwestycyjnego z potencjałem wykonawczym, zaopatrzeniem materiałowym i dostawami maszyn i urządzeń. Dodatkowe utrudnienie powodowały niedociągnięcia w przygotowaniu dokumentacji, projektowej oraz w organizacji wykonawstwa budowlano-montażowego.</u>
          <u xml:id="u-8.30" who="#MieczysławMoczar">W 1972 r. handel zagraniczny poważnie wpłynął na realizację zwiększonych zadań inwestycyjnych i produkcyjnych oraz na zaspokajanie potrzeb rynku krajowego, przyczyniając się m.in. do umocnienia ogólnej równowagi gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-8.31" who="#MieczysławMoczar">Obroty handlu zagranicznego w porównaniu z 1971 rokiem wzrosły o 19,3%, to jest w tempie nie notowanym od 1957 roku i przekroczyły o około 5% skorygowane zadania NPG. W stosunku do założeń planu skorygowanego nastąpiło większe przekroczenie zadań w eksporcie (7%) niż w imporcie (3%). Przy szybkim wzroście obrotów nie osiągnięto jednak poprawy ich struktury towarowej.</u>
          <u xml:id="u-8.32" who="#MieczysławMoczar">Dochody budżetu państwa, po uwzględnieniu zmian dokonanych na podstawie ustawowych upoważnień, zrealizowano osiągając nadwyżkę dochodów nad wydatkami w wysokości 9,6 mld zł, w tym w budżecie centralnym — 2,9 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-8.33" who="#MieczysławMoczar">Wysoki Sejmie! Podejmowane przez Rząd decyzje i środki poparte aktywną postawą społeczeństwa zapewniły osiągnięcie pozytywnych rezultatów w realizacji NPG i budżetu państwa na rok 1972. Stworzyło to warunki do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego i odczuwalnej poprawy sytuacji bytowej społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-8.34" who="#MieczysławMoczar">Podejmowano decyzje dotyczące doskonalenia systemów płacowych i ściślejszego ich wiązania z wynikami pracy. Przeprowadzono regulacje płac w szeregu dziedzinach gospodarki uspołecznionej oraz administracji.</u>
          <u xml:id="u-8.35" who="#MieczysławMoczar">W trosce o poprawę warunków socjalnych rozszerzono zakres świadczeń w dziedzinie rent i emerytur oraz ubezpieczeń i odszkodowań. W dalszym ciągu ulepszano warunki socjalno-bytowe w zakładach pracy, szczególnie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz obsługi żywieniowej, sanitarnej i wypoczynkowej.</u>
          <u xml:id="u-8.36" who="#MieczysławMoczar">W celu zapewnienia sprawnej realizacji zadań gospodarczych oraz przeciwdziałania wyłaniającym się trudnościom Rząd podejmował w ubiegłym roku — wykorzystując do tego celu między innymi ustalenia kontroli — wiele decyzji organizacyjnych i ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-8.37" who="#MieczysławMoczar">Podejmowane były przez Rząd działania zmierzające do usprawnienia produkcji przemysłowej i podnoszenia wydajności pracy, obniżania materiałochłonności produkcji, unowocześnienia technologii produkcji i dostosowania jej struktury asortymentowej do potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-8.38" who="#MieczysławMoczar">W celu zapewnienia lepszych warunków do wzrostu i intensyfikacji produkcji rolniczej oraz poprawy zaopatrzenia ludności wiejskiej wydano decyzje dotyczące między innymi efektywniejszego zagospodarowania gruntów, zwiększenia ochrony roślin uprawnych, rozbudowy sieci skupu, ubezpieczenia ziemiopłodów i zwierząt gospodarskich, zwiększenia dostaw nawozów sztucznych, maszyn rolniczych i materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-8.39" who="#MieczysławMoczar">Dla usprawnienia działalności inwestycyjnej i uczynienia jej bardziej efektywną podejmowano środki zmierzające do lepszego przygotowania inwestycji, skracania cykli realizacji, szybkiego osiągania projektowanych zdolności produkcyjnych i innych efektów ekonomicznych działalności inwestycyjnej. Nadal zwiększano środki na przygotowanie i realizację programu budownictwa mieszkaniowego. Stwarzano lepsze warunki organizacyjne i ekonomiczne do rozwoju indywidualnego budownictwa mieszkaniowego i rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-8.40" who="#MieczysławMoczar">W dziedzinie nauki i techniki podejmowano decyzje zmierzające do dalszej integracji działalności placówek naukowo-badawczych z działalnością i potrzebami jednostek gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-8.41" who="#MieczysławMoczar">Rząd kontynuował również zapoczątkowane w 1971 roku prace nad usprawnieniem planowania i zarządzania gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-8.42" who="#MieczysławMoczar">Wysoki Sejmie! Najwyższa Izba Kontroli — na podstawie wyników kontroli oraz oceny wykonania zadań rzeczowych i finansowych — stwierdza, że działalność Rządu była zgodna z uchwałą o narodowym planie gospodarczym i ustawą budżetową państwa na rok 1972 oraz, że węzłowe zadania społeczno-ekonomiczne rozwoju kraju, wynikające z uchwał VI Zjazdu partii, zostały pomyślnie wykonane i przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-8.43" who="#MieczysławMoczar">W związku z powyższym Najwyższa Izba Kontroli wnosi o udzielenie Rządowi absolutorium za działalność w okresie od 1 stycznia 1972 r. do 31 grudnia 1972 r.</u>
          <u xml:id="u-8.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poseł Zdzisław Balicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#ZdzisławBalicki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie uwagi do rządowych sprawozdań z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa w 1972 r., a także ustosunkować się do wniosku Najwyższej Izby Kontroli w sprawie udzielenia absolutorium Rządowi za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 r.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#ZdzisławBalicki">Przedstawione przez Rząd i Najwyższą Izbę Kontroli materiały stanowiły przedmiot wszechstronnej dyskusji na posiedzeniach wszystkich komisji sejmowych. Pozwolę sobie wyrazić przekonanie, że uwagi i wnioski poszczególnych komisji oraz liczne i cenne opinie poselskie wyrażone w tej dyskusji będą należycie wykorzystane przez organy rządowe.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#ZdzisławBalicki">W toku debaty wszystkie komisje wysoko oceniły działalność Rządu w roku 1972. Za taką oceną przemawiają fakty i jest ona zgodna z odczuciem całego społeczeństwa. Nastąpiło przekroczenie zasadniczych ustaleń uchwały Sejmu z 22 grudnia 1971 r. o narodowym planie gospodarczym na 1972 r. Dokonał się szybszy niż zakładano postęp na drodze urzeczywistniania podstawowych celów strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonej przez VI Zjazd PZPR.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#ZdzisławBalicki">Znacznie wzrosły dochody ludności, nastąpiła poprawa świadczeń socjalnych, jak również warunków pracy, wypoczynku i opieki zdrowotnej. Dochody realne ludności utrzymującej się z pracy i świadczeń społecznych wzrosły o 11,2%. W ciągu dwu ostatnich lat wzrost płacy realnej wyniósł 12,4%, wyprzedzając znacznie założenia planu 5-letniego na ten okres. Bardzo wydatnie, bo o 9,3%, wzrosły też w roku 1972 dochody realne ludności rolniczej przeznaczone na konsumpcję i inwestycje nieprodukcyjne.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#ZdzisławBalicki">Doniosłe znaczenie miał fakt, że poprawa poziomu życia miała charakter powszechny oraz zapoczątkowała znany w strukturze zamożności społeczeństwa: zmniejszanie liczebności rodzin o niższych dochodach na rzecz zwiększania liczby rodzin o dochodach stosunkowo wyższych. W 1972 r. z samych tylko regulacji płac skorzystały blisko 2 mln osób, w tym nauczyciele, służba zdrowia, pracownicy leśnictwa, łączności, niektórych gałęzi przemysłu i niektórzy pracownicy budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#ZdzisławBalicki">Przy tak wysokiej dynamice dochodów ludności utrzymana została równowaga pieniężno-rynkowa i w wielu dziedzinach poprawiło się zaopatrzenie społeczeństwa. Znacznie zwiększono dostawy podstawowych artykułów żywnościowych, takich jak drób i przetwory, masło i mleko, sery i twarogi, wyroby czekoladowe, napoje bezalkoholowe itd. Wydatnie wzrosła też podaż mięsa i jego przetworów. Nie mogło to jednak całkowicie zaspokoić wysokiego i ciągle rosnącego popytu na artykuły mięsne.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#ZdzisławBalicki">Osiągnięto dalszą poprawę na rynku konsumpcyjnych artykułów przemysłowych. Zaopatrzenie sklepów w wyroby włókiennicze było lepsze niż w latach ubiegłych. Wzrosły też dostawy obuwia skórzanego i skóropodobnego, występowały jednak nadal uciążliwe braki w strukturze asortymentowej. Zwiększyła się i uległa urozmaiceniu produkcja rynkowa przemysłu elektromaszynowego, chemicznego i drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#ZdzisławBalicki">Podjęty został duży wysiłek dla poprawy zaopatrzenia chłonnego rynku wiejskiego. Na przykład dostawy maszyn i narzędzi rolniczych wzrosły o 13,9%, a materiałów budowlanych — o 7,8%. Nie pokryły one jednak rosnących potrzeb rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#ZdzisławBalicki">Niestety, za wzrostem dostaw towarów nadal nie nadążał rozwój detalicznej i hurtowej sieci handlowej, o czym z niepokojem mówiono na posiedzeniu Komisji Handlu Wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#ZdzisławBalicki">W roku 1972 przełamany został wieloletni impas w budownictwie mieszkaniowym. Mimo niemożliwej do zlikwidowania w krótkim okresie czasu ograniczoności środków, szczególnie materiałowych, plan budownictwa uspołecznionego zrealizowano w 104,8%, przekazując do użytku prawie o 15% powierzchni użytkowej więcej niż w roku ubiegłym. Zwiększyły się rozmiary budownictwa indywidualnego, chociaż ze względu na trudności materiałowe i opóźnienia w wyznaczaniu terenów nie osiągnęło ono jeszcze stanu pożądanego. Uzyskano też pewną, chociaż nie wystarczającą, poprawę w realizacji towarzyszących budowie osiedli urządzeń socjalno-kulturalnych. Nastąpiło poważne zwiększenie nakładów inwestycyjnych i remontowych na gospodarkę komunalną, szczególnie zaś na uzbrojenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe, co pozwoli na rozszerzenie w najbliższych latach tego „wąskiego gardła” budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#ZdzisławBalicki">W roku 1972 zapoczątkowano na szerszą skalę realizację programu ochrony środowiska. Dość powiedzieć, że nakłady inwestycyjne na ochronę wód wzrosły o 24,5%, a na ochronę powietrza atmosferycznego — o 20,3%. Preliminowano nawet wyższe wydatki na te cele, jednakże gospodarka nasza okazała się niezdolna, ze względu na brak specjalistycznej mocy przerobowej i niektórych urządzeń, do pełnego wykorzystania tak znacznego wzrostu funduszy. Niepokojącym zjawiskiem, wywołującym krytykę posłów, było permanentne przekraczanie przez wiele zakładów dopuszczalnych norm emisji zanieczyszczeń i stosunkowo niewielka liczba zastosowanych w związku z tym sankcji.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#ZdzisławBalicki">Wysoki Sejmie! Warto podkreślić, że silny wzrost spożycia w roku 1972 nie odbył się kosztem ograniczeń inwestycyjnych, a więc kosztem przyszłej konsumpcji, co miało przecież miejsce w praktyce ubiegłych lat. Jest to szczególne dobrodziejstwo nowej strategii rozwojowej partii. Wysoka dynamika dochodu narodowego pozwoliła na równoległe dynamizowanie inwestycji. Wzrosły one o 27%. Rząd podjął wiele dodatkowych decyzji inwestycyjnych o ważkim strategicznym znaczeniu dla rynku i postępu technicznego, takich jak budowa fabryki samochodów małolitrażowych, zakładu produkcji kabli, kombinatów mięsnych w Ełku i Kole itp. Wyasygnowano poważne dodatkowe środki na zakup maszyn rolniczych, na realizację importowanych kombinatów szklarniowych oraz ferm młodego bydła rzeźnego. Były to decyzje odważne w warunkach istnienia pewnych napięć, jednakże odniosły one sukces przede wszystkim dlatego, że równocześnie podjęte zostały na szerokim froncie działania w celu usprawnienia procesu inwestycyjnego i podniesienia jego efektywności. W rezultacie w roku 1972 nastąpił wyraźny postęp w oddawaniu inwestycji do użytku. Po raz pierwszy od wielu lat plan oddawania do eksploatacji inwestycji szczególnie ważnych dla rozwoju gospodarki narodowej został w pełni wykonany. Nastąpiła także dalsza poprawa w skracaniu cykli inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#ZdzisławBalicki">Zrealizowane inwestycje zaczynają już dobrze procentować społeczeństwu i gospodarce. Na przykład uruchomione w latach 1971–1972 fabryki domów i wytwórnie poligonowe dadzą 130 tys. izb rocznie.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#ZdzisławBalicki">Wysoka Izbo! Decydującą rolę w osiągnięciu dobrych wyników roku 1972 miał przemysł, którego produkcja sprzedana wzrosła o 10,7%, przekraczając wysoko założenia planu. Wszystkie podstawowe resorty wykonały z nadwyżką zadania planowe, przy czym największe przyspieszenie tempa wzrostu produkcji odnotował przemysł lekki — 3,5 punkt a i przemysł spożywczy — 2,5 punktu, a więc gałęzie mające zasadniczy wpływ na zaopatrzenie rynku. Nastąpił też dalszy rozwój nowoczesnych branż przemysłu oraz wydatne zwiększenie produkcji licencyjnej. Przemysł pracował bardziej efektywnie, osiągając ponadplanową obniżkę kosztów własnych, zwiększenie produktywności środków trwałych oraz 6,5-procentowy wzrost wydajności pracy, przy założonym w planie — o 5,7%. Zostało też wykonane trudne zadanie — wyraźnie zmniejszono tempo przyrostu zapasów materiałowych.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#ZdzisławBalicki">Rok 1972 był pomyślny dla rolnictwa. Wartość jego produkcji globalnej wzrosła o 8,1%, znacznie przewyższając założenia narodowego planu gospodarczego. Mieliśmy wyższe plony i zbiory zbóż. Produkcja zwierzęca wzrosła nawet o 9,5%, chociaż nadal utrzymywała się stagnacja w pogłowiu krów. Nastąpiła pewna, jakkolwiek niedostateczna poprawa w zagospodarowaniu ziemi gospodarstw zaniedbanych i gruntów Państwowego Funduszu Ziemi. Był to pierwszy rok funkcjonowania nowych relacji między rolnictwem indywidualnym a rynkiem. Zniesione zostały obowiązkowe dostawy i reglamentacja węgla. Praktyka udowodniła słuszność tych decyzji. Miały one wpływ na pogłębienie się wysokiego zainteresowania intensyfikacją produkcji rolnej. Uległy dalszemu umocnieniu i rozwojowi państwowe gospodarstwa rolne i spółdzielnie produkcyjne. Osiągnęły one szybszy niż sektor indywidualny wzrost produkcji. Transport podołał, chociaż z dużym trudem, potrzebom przewozowym, wykonując swoje plany z nadwyżką. Jednak jego baza techniczna nie nadążała za dynamicznym rozwojem całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#ZdzisławBalicki">Istotny dla gospodarki narodowej był fakt, że budownictwo uniosło znacznie zwiększony ciężar inwestycji, uzyskując nie notowane od lat prawie 16-procentowe przyspieszenie dynamiki robót budowlano-montażowych. Nastąpiło to dzięki wyraźnemu postępowi w uprzemysłowieniu i mechanizacji robót oraz dzięki istotnym zmianom systemowym, ekonomicznym i organizacyjnym. Handel zagraniczny uzyskał wzrost obrotów o ponad 19%. Takiej dynamiki obrotów nie mieliśmy od 1957 roku, wyprzedzała ona znacznie tempo wzrostu produkcji i dochodu narodowego. Podjęto wiele praktycznych przedsięwzięć w realizacji programu współpracy i integracji socjalistycznej, przyjętego w roku 1971 na XXV sesji RWPG w Bukareszcie. Z uznaniem należy podkreślić aktywną i wielce konstruktywną działalność Rządu polskiego na rzecz wypełniania tego programu. Zawarto szereg wieloletnich umów i porozumień w zakresie specjalizacji i kooperacji ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich — naszym najważniejszym sojusznikiem i partnerem. Dokonał się istotny postęp we współpracy gospodarczej z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Po przyjacielskiej wizycie I Sekretarza KC PZPR i Prezesa Rady Ministrów w NRD, której nadzwyczaj owocne wyniki witamy z dużym zadowoleniem, przed współpracą tą otwierają się nowe horyzonty.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#ZdzisławBalicki">Pomyślne rezultaty gospodarcze roku 1972 znalazły też odbicie w umocnieniu równowagi finansowej państwa. Planowane dochody budżetowe przekroczone zostały o 8,4%, natomiast wydatki — o 6,4%, a budżet zamknął się nadwyżką około 10 mld zł. Uzyskane ponadplanowe fundusze wydatkowane zostały rozsądnie, przede wszystkim na sfinansowanie rozwoju gospodarki narodowej i cele socjalno-bytowe. Mieliśmy prawidłową sytuację płatniczą w stosunkach zagranicznych. Pomyślny był stan finansów w radach narodowych. Pod wpływem silnego wzrostu dochodów ludności umocniła się tendencja do oszczędzania zasobów pieniężnych.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#ZdzisławBalicki">Wysoki Sejmie! W toku dyskusji w komisjach sejmowych posłowie wskazywali też na liczne jeszcze słabości i niedomagania gospodarki, które występowały w roku sprawozdawczym i ciągle jeszcze dają o sobie znać w roku bieżącym. W ich usunięciu, czego nie da się zrobić w ciągu jednego roku, kryją się duże rezerwy dalszego rozwoju gospodarki i poprawy stopy życiowej społeczeństwa. Chciałbym zwrócić uwagę na kilka najistotniejszych zagadnień z tego zakresu.</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#ZdzisławBalicki">Szybki wzrost zatrudnienia pogłębiający deficyt siły roboczej, uwidocznił istotne słabości w naszej gospodarce zasobami ludzkimi. W roku 1972 bardziej ewidentne stały się takie negatywne zjawiska, jak osłabienie dyscypliny pracy, wzrost fluktuacji i absencji. Nie znaleźliśmy dotąd wystarczająco skutecznych środków przeciwdziałania tym zjawiskom. Jest to zresztą zaledwie część szerokiego problemu racjonalnej gospodarki zasobami ludzkimi i polityki zatrudnienia, problemu, którego doniosłe i narastające znaczenie w naszej gospodarce doceniła Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, poświęcając jego omówieniu wczorajsze posiedzenie plenarne Komitetu Centralnego.</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#ZdzisławBalicki">Nie można uznać za zadowalającą poprawę, która dokonała się w gospodarce surowcami i materiałami. Wynikała ona najczęściej z wykorzystania rezerw najprostszych. Nadal wysokie były straty przemysłu z tytułu wybrakowanej produkcji. Niewielki jeszcze postęp osiągnęliśmy w zagospodarowaniu wartościowych odpadów i surowców wtórnych. Największe, szerokie możliwości racjonalizowania gospodarki materiałowej — co podkreślali posłowie, podając wiele przykładów — tkwią w likwidowaniu przestarzałych konstrukcji i nienowoczesnych technologii.</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#ZdzisławBalicki">W roku 1972 zaznaczył się godny uwagi postęp w wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki w gospodarce narodowej, zwiększył się zwłaszcza udział szkół wyższych w rozwiązywaniu zadań badawczych i rozwojowych ujętych w NPG. Po raz pierwszy większość prac badawczych (68%) realizowano w pełnych cyklach rozwojowych. Wciąż jeszcze jednak liczba zakończonych prac badawczych niewspółmiernie przewyższała liczbę przyjętych wdrożeń, a liczba tych ostatnich była znacznie wyższa niż liczba wdrożeń dokonanych.</u>
          <u xml:id="u-10.21" who="#ZdzisławBalicki">Nie nastąpiła dostateczna poprawa w unowocześnianiu i zwiększaniu asortymentu wyrobów rynkowych, jak również w dziedzinie ich jakości. Dotyczy to zwłaszcza artykułów trwałego użytku produkcji przemysłu maszynowego, obuwia i mebli. Mimo pewnego przyspieszenia dynamiki niewystarczający w stosunku do szybko rosnącego popytu okazał się wzrost niektórych usług dla ludności, szczególnie usług budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-10.22" who="#ZdzisławBalicki">Pomimo wielkiego postępu w dziedzinie inwestycji występowały jeszcze liczne słabości w realizowaniu inwestycji średnich i mniejszych. Największe opóźnienia w przekazywaniu obiektów do użytku miały miejsce w ochronie zdrowia, handlu i oświacie.</u>
          <u xml:id="u-10.23" who="#ZdzisławBalicki">Znajdujemy się u progu sezonu letniego. Godzi się więc przypomnieć o pewnych negatywnych doświadczeniach roku ubiegłego z tego okresu, kiedy to np. wartość produkcji w lipcu zmniejszyła się o 11 mld zł w porównaniu z czerwcem. Nie wolno dopuścić do zakłócenia rytmu produkcji wskutek osłabienia dyscypliny i nieodpowiedniego planowania urlopów. Będzie to też gorący okres żniw, wymagający skoncentrowanego i niezwykle sprawnego działania nie tylko rolników, ale także rad narodowych, licznych służb rolnych, handlu itp. Liczymy na ofiarną pomoc młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-10.24" who="#ZdzisławBalicki">Wysoki Sejmie! Poszczególne komisje zgłosiły ponadto wiele wniosków o ważkim, ogólniejszym charakterze, z których pewne chciałbym krótko wymienić.</u>
          <u xml:id="u-10.25" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii zwraca przede wszystkim uwagę na potrzebę osiągnięcia pełnej produkcji węgla energetycznego bez półproduktów oraz poprawy jego jakości. Postuluje podniesienie poziomu technicznego zakładów naprawczych. Wskazuje na pogorszenie się wskaźnika dyspozycyjności bloków energetycznych 120 MW, pracujących na węglu brunatnym oraz wzrost wskaźnika strat sieciowych. Komisja widzi konieczność wzmożenia wysiłków resortu przemysłu chemicznego w celu poprawy jakości produkcji oraz podniesienia poziomu projektów konstrukcyjnych i technologicznych.</u>
          <u xml:id="u-10.26" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego kładzie, nacisk na zwiększenie odpowiedzialności za terminowe dochodzenie nowych i modernizowanych obiektów do projektowanych zdolności produkcyjnych; stwierdza niepełne wykonanie planu asortymentowego przez resort przemysłu maszynowego, niepokojąc się szczególnie faktem kolejnego niewykonania planów produkcji odlewów.</u>
          <u xml:id="u-10.27" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Przemysłu Lekkiego postuluje poprawę dostaw na rynek w zakresie ich rytmiczności i struktury asortymentowej.</u>
          <u xml:id="u-10.28" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła akcentuje konieczność większego zainteresowania się rad narodowych realizacją inwestycji usługowych oraz zaopatrzeniem materiałowym placówek usługowych, w tym także rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-10.29" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej uważa za niezbędne dalsze doposażanie budownictwa w nowoczesne maszyny i urządzenia oraz środki transportu, szczególnie zaś podnosi sprawę przyspieszenia mechanizacji robót instalacyjnych i inżynierskich. Zwraca uwagę na tendencję wzrostu cen jednostkowych oraz ciągle aktualne zadanie poprawy jakości budownictwa mieszkaniowego. Domaga się usprawnienia zarządu zasobami mieszkaniowymi.</u>
          <u xml:id="u-10.30" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego zwraca się o wykorzystanie wszelkich możliwości na rzecz zwiększenia dostaw ciągników i maszyn rolniczych do zbioru zbóż, zielonek i roślin okopowych oraz dostaw materiałów budowlanych. Postuluje przyspieszenie realizacji programu zaopatrzenia rolnictwa w wodę oraz usprawnienie budowy i konserwacji urządzeń melioracyjnych. Widzi konieczność zwiększenia w sektorze państwowym udziału pogłowia krów w stadzie. Zwraca uwagę, że przy osiągniętym poziomie nawożenia coraz większego znaczenia nabiera koordynacja dostaw asortymentowych oraz ich korelacja z zasobnością gleb.</u>
          <u xml:id="u-10.31" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego jest zaniepokojona opóźnianiem prac pielęgnacyjnych, co odbija się na stanie sanitarnym i produktywności lasów.</u>
          <u xml:id="u-10.32" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Handlu Wewnętrznego stwierdza przede wszystkim niedorozwój sieci handlowej oraz kładzie nacisk na dalsze urozmaicanie form sprzedaży i doskonalenie, przy pomocy placówek naukowych, wspólnych badań rynku przez przemysł i handel.</u>
          <u xml:id="u-10.33" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Handlu Zagranicznego, zwracając uwagę na wciąż jeszcze nieproporcjonalny udział Polski w światowych obrotach w stosunku do jej potencjału gospodarczego, akcentuje przede wszystkim konieczność uzyskiwania szybszego postępu na polu specjalizacji i kooperacji produkcji, zwłaszcza z krajami socjalistycznymi, oraz potrzebę bardziej organicznego wiązania gospodarki z handlem i kooperacją międzynarodową. Na tym tle proponuje opracowanie wieloletniego programu dynamizowania eksportu.</u>
          <u xml:id="u-10.34" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Komunikacji i Łączności wysuwa kwestię przyspieszenia tempa dostaw nowych wagonów osobowych i towarowych, jak również modernizacji zaplecza technicznego i transportu. Zwraca uwagę na nie osiągnięcie planowanego poziomu niektórych wskaźników eksploatacyjnych PKP oraz pewne pogorszenie dyscypliny ładunkowej.</u>
          <u xml:id="u-10.35" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Nauki i Postępu Technicznego akcentuje przede wszystkim nienadążanie wdrożeń za rozwojem prac badawczych oraz zwraca uwagę na niepełne wykonanie planu inwestycyjnego w szkolnictwie wyższym. Wyraża swój niepokój z powodu niewystarczającego postępu studiów podyplomowych (zamierzenia w tym zakresie zrealizowano zaledwie w 60%).</u>
          <u xml:id="u-10.36" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Oświaty i Wychowania podnosi również kwestię niewykorzystania planowanych nakładów inwestycyjnych w resorcie. Zwraca uwagę na konieczność szybszej poprawy opieki zdrowotnej i stanu sanitarno-higienicznego w placówkach oświatowych oraz wskazuje na niedostatek bazy sportowo-rekreacyjnej w szkolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-10.37" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Pracy i Spraw Socjalnych wskazuje na liczne jeszcze rezerwy wzrostu wydajności pracy, tkwiące w racjonalnym zatrudnieniu, zmniejszeniu absencji, umacnianiu dyscypliny w zakładach, prawidłowym doborze kadry kierowniczej itp., podkreślając potrzebę udoskonalenia całej gospodarki siłą roboczą w kraju. Uznaje za niezbędne opracowanie programu pomocy rodzinie, głównie rodzinom wielodzietnym i znajdującym się w trudniejszych warunkach materialnych.</u>
          <u xml:id="u-10.38" who="#ZdzisławBalicki">Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej postuluje dalsze zmiany w warunkach finansowania szpitali i sanatoriów, umożliwiające intensyfikację procesu leczenia. Zwraca uwagę na konieczność szybszego dopływu kadr medycznych do wiejskich ośrodków zdrowia. Uznaje za celowe opracowanie programu rozwoju krajowego przemysłu medycznego.</u>
          <u xml:id="u-10.39" who="#ZdzisławBalicki">Wysoka Izbo! Całą dyskusję nad sprawozdaniami Rządu cechowała głęboka troska o dalszy pomyślny rozwój kraju, pozytywna, ale oparta jednocześnie o krytyczną analizę i konstruktywne uwagi ocena działalności Rządu. Wyniki osiągnięte w roku 1972 znalazły syntetyczny wyraz w dochodzie narodowym: dochód narodowy wytworzony wzrósł o 9,5%, wobec założonego wzrostu o 6,1%, zaś dochód narodowy do podziału — o 12%, wobec planowanego wzrostu o 8%. Znacznie wyprzedzono ustalenia planu 5-letniego, stwarzając podstawy do jego korekty w górę. Nastąpiło uwierzytelnienie nowej strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, zapoczątkowanej decyzjami VII i VIII Plenum KC PZPR, a w drugim roku realizacji pełniej uwydatniły się jej zalety.</u>
          <u xml:id="u-10.40" who="#ZdzisławBalicki">Rząd energicznie i sprawnie sterował realizacją zadań, podejmował decyzje sprzyjające rozwojowi gospodarki i w porę korygował tok procesów gospodarczych. Poświęcał dużo uwagi problemom i rozwojowi poszczególnych regionów kraju.</u>
          <u xml:id="u-10.41" who="#ZdzisławBalicki">Równocześnie w roku 1972 nasiliły się prace nad doskonaleniem funkcjonowania gospodarki i określaniem przyszłości kraju, co znalazło szczególne podkreślenie w dyskusji poselskiej. Wprowadzono wiele zmian w kierowaniu inwestycjami i handlem zagranicznym, uelastyczniono politykę płac, czyniąc z niej mocniejszy instrument stymulowania wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-10.42" who="#ZdzisławBalicki">Przygotowano nowe zasady systemu ekonomiczno-finansowego w organizacjach gospodarczych oraz nowy tryb opracowywania narodowych planów gospodarczych, obowiązujący przy pracach nad projektem planu na rok bieżący. W roku 1972 zostały sformułowane wstępne założenia planu perspektywicznego rozwoju kraju oraz planu jego przestrzennego zagospodarowania do roku 1990. Wypracowano ponad 30 programów obejmujących problemy o strategicznym znaczeniu dla przyszłości kraju, takie jak rozwój bazy paliwowo-energetycznej, przemysłu mieszkaniowego, motoryzacji, informatyki, ochrona środowiska naturalnego itp.</u>
          <u xml:id="u-10.43" who="#ZdzisławBalicki">Dzięki tym wszystkim czynnikom polityka partii i Rządu cieszyła się niesłabnącym poparciem klasy robotniczej i całego społeczeństwa. Znalazło ono wyraz w aktywności produkcyjnej i społecznej ludzi pracy, w uzyskaniu wysokiej produkcji dodatkowej i poprawie gospodarności. To swoiste sprzężenie zwrotne stało się potężną dźwignią ubiegłorocznych sukcesów i wystawia najlepsze świadectwo patriotycznej postawie naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-10.44" who="#ZdzisławBalicki">Wysoki Sejmie! Zgodnie z wnioskami komisji sejmowych w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłaszam projekt następującej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-10.45" who="#ZdzisławBalicki">1. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego za rok 1972.</u>
          <u xml:id="u-10.46" who="#ZdzisławBalicki">2. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 roku.</u>
          <u xml:id="u-10.47" who="#ZdzisławBalicki">3. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — udziela Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 roku.</u>
          <u xml:id="u-10.48" who="#ZdzisławBalicki">Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-10.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#Marszałek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Henryk Stawski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#HenrykStawski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W toku dzisiejszej debaty, poprzedzonej licznymi analizami dokonanymi na posiedzeniach komisji sejmowych, mamy ocenić czy Rząd i podległe mu organy administracyjne oraz gospodarcze zrobiły wszystko, aby w pełni, najkorzystniej wykonać w 1972 r. zadania planu gospodarczego i budżetu państwa, a zwłaszcza czy społeczno-ekonomiczny rozwój kraju w roku ubiegłym przebiegał zgodnie ze strukturą narodowego programu nakreśloną przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#HenrykStawski">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego przemawiam, starał się szczególnie wnikliwie przeprowadzić konfrontację odczuć i nastrojów, z którymi spotykamy się w naszej działalności z rozpatrywanym dzisiaj sprawozdaniem z wykonania NPG w ubiegłym roku.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#HenrykStawski">Wniosek pierwszy z tej konfrontacji — to istnienie w społeczeństwie stale rosnącego zaufania do kierownictwa politycznego i państwowego kraju. Wraz z faktami bezspornego zaufania i poparcia występują także głosy rzeczowej i trafnej krytyki licznych przecież jeszcze niedostatków.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#HenrykStawski">Fakty zaufania, o których wspomniałem, jakie spotyka się w wielu wypowiedziach, określiłbym jako przeświadczenie większości społeczeństwa, że w sposób mądry i konstruktywny budujemy Polskę socjalistyczną — Polskę nowoczesną, która liczy się konkretnie i realnie w występujących w Europie i na świecie układach sił — Polskę silną sojuszem z ZSRR i innymi krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#HenrykStawski">Nawiązując do przedstawionych materiałów, należy stwierdzić, że rok 1972 był okresem, w którym stawiając w dalszym ciągu na pierwszym miejscu warunki socjalno-bytowe ludności — osiągnęliśmy wydatne przyspieszenie postępu gospodarczego oraz konkretnie utrwaliliśmy równowagę rynkową, a także w sposób istotny i korzystny rozwinęliśmy współpracę gospodarczą z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#HenrykStawski">Na podstawie materiałów z krajowej narady aktywu partyjnego i gospodarczego z 8 stycznia oraz wyników za pierwsze 5 miesięcy br. można przewidywać również korzystne osiągnięcia w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#HenrykStawski">Oczywiście, wnikając głębiej w sprawozdania ubiegłoroczne — trzeba wskazać na pewne fakty wymagające uwagi w roku bieżącym i latach następnych. Mianowicie wzrost dochodów pieniężnych ludności w roku ubiegłym do poziomu 718,5 mld zł, czyli o około 154 mld zł więcej w porównaniu do 1970 r. — przy jednoczesnej utrzymującej się już drugi rok stabilizacji kosztów utrzymania — spowodował wzmożony popyt na takie towary i usługi, które nie zawsze mogliśmy dostarczyć na rynek w odpowiednich ilościach.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#HenrykStawski">Po zapoznaniu się ze szczegółami tego problemu uważamy, że wysoko należy ocenić starania Rządu, dzięki którym utrwalono globalną równowagę rynku, choć podaż niektórych towarów nie odpowiadała szybko wzrastającemu popytowi.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#HenrykStawski">Zjawisko to identycznie kształtowało się w pierwszym półroczu br., mimo dużego wysiłku Rządu, polegającego na dostarczeniu na rynek dodatkowych ilości wielu artykułów z importu. Celem tego działania było i jest poszerzenie równowagi cząstkowej w poszczególnych asortymentach. Stąd wniosek, że trzeba dostarczyć na rynek więcej niż w 1972 r. atrakcyjnych, o wysokiej jakości towarów przemysłowych, które pokryłyby szybko wzrastającą siłę nabywczą ludności.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#HenrykStawski">Wartość np. tych artykułów, które nazywamy nowościami rynkowymi wyniosła na planowane 17 mld zł — 13 mld zł. Artykułów po raz pierwszy wprowadzonych w ubiegłym roku na rynek było 2 347.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#HenrykStawski">Z zamierzeń Rządu na bieżący rok wynika, że na ogólną wartość 63 mld zł dodatkowej produkcji — nowości powinno być aż za 42 mld zł. Realizacja tych zamierzeń w dużej mierze powinna poprawić sytuację rynkową, ponieważ jakość artykułów-nowości jest z reguły wysoka, same zaś artykuły — atrakcyjne.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#HenrykStawski">Rozpatrując rezultaty roku ubiegłego, trzeba podkreślić fakt olbrzymiego wysiłku klasy robotniczej, która na apel kierownictwa partii i Rządu dostarczyła na rynek dodatkową produkcję, znacznie przekraczając podjęte zobowiązania w ramach akcji „20 miliardów”.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#HenrykStawski">Temu wysiłkowi towarzyszył wzrost poczucia gospodarności, wzrost świadomości obywatelskiej. Często słyszymy żądania wyczerpujących odpowiedzi, czy wyciągane są należyte konsekwencje wobec tych, którzy lekceważeniem swoich obowiązków zawodowych, niedbalstwem, niedokładnością, lenistwem i pijaństwem, obniżają nasze osiągnięcia. Szczególnie dotyczy to przypadków nieudolności ludzi zajmujących kierownicze stanowiska. Możemy dzisiaj stwierdzić, że coraz częściej ludzie nieudolni bezpowrotnie opuszczają te stanowiska. Umacnia to w społeczeństwie przekonanie o konsekwencji, z jaką realizowany jest nasz program społeczno-gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#HenrykStawski">Odczucia, o których wspomniałem, świadczą o zaostrzającej się kontroli społecznej, świadczą o zrozumieniu przez większość społeczeństwa zależności między osobistym dążeniem do dobrobytu a interesem ogółu, interesem socjalistycznego państwa.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#HenrykStawski">Pragnę z kolei nawiązać do tej części sprawozdania za rok 1972, w której omawia się wykonanie zadań w zakresie usług, a szczególnie usług świadczonych na rzecz ludności. Ta właśnie kategoria usług świadczonych przez zakłady gospodarki uspołecznionej wzrosła w relacji roku 1972–1971 o 12,3%, a usługi rzemieślnicze — o 0,7%.</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#HenrykStawski">Jeżeli chodzi jednak o usługi rzemieślnicze — to dopiero rok 1973 i lata następne mogą wykazać skutki działania ustawy z 8 czerwca ubiegłego roku, która spowodować powinna uruchomienie wielu nowych warsztatów rzemieślniczych, pracujących wyłącznie na rzecz ludności.</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#HenrykStawski">W usługach rzemieślniczych pozytywny był niewątpliwie fakt, że budowlane zakłady rzemieślnicze na wyraźne polecenia władz terenowych podejmowały remonty wielu szkół, przedszkoli, żłobków, domów kultury, ośrodków zdrowia i innych drobnych obiektów użyteczności publicznej, zapobiegając w ten sposób ich dekapitalizacji.</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#HenrykStawski">Rzemiosło w roku bieżącym podjęło cenną inicjatywę zorganizowania ekip remontowych, które będą naprawiały narzędzia i maszyny rolnicze w okresie akcji żniwnej.</u>
          <u xml:id="u-12.18" who="#HenrykStawski">Na tle aktualnej sytuacji w usługach i w nawiązaniu do „Programu rozwoju i doskonalenia usług dla ludności” przyjętego na krajowej naradzie w lipcu ubiegłego roku — można wyprowadzić pewne wnioski. Mianowicie najbardziej dotkliwy deficyt usług występował w województwach wysoko uprzemysłowionych, a także w niektórych województwach zachodnich. Jednocześnie w województwach tych poszukiwano mężczyzn do pracy w zakładach przemysłowych, w budownictwie i w innych działach gospodarki narodowej. A zatem wobec braku męskiej siły roboczej w tych województwach — i chyba w całym kraju — należy do pracy w sferze usług w większym stopniu angażować kobiety.</u>
          <u xml:id="u-12.19" who="#HenrykStawski">Jest wiele zawodów usługowych, w których warunki pracy nie są uciążliwe i nie wymagają specjalnych predyspozycji fizycznych. Do takich zawodów można zaliczyć m.in. optykę, zegarmistrzostwo, mechanikę precyzyjną, tele- i radiomechanikę, oraz usługi w zakresie naprawy zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego i wiele podobnych.</u>
          <u xml:id="u-12.20" who="#HenrykStawski">Udział kobiet w ogólnym przyroście zatrudnienia w kraju w ubiegłym roku był bardzo wysoki, bo wyniósł aż 60% — czyli około 288 tys. kobiet na 463 tys. przyrostu zatrudnienia ogółem. Mimo to w wielu miastach, zwłaszcza małych, istnieje w dalszym ciągu nadwyżka kobiecej siły roboczej — najczęściej bez kwalifikacji zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-12.21" who="#HenrykStawski">Trzeba podkreślić, że są jeszcze takie zakłady pracy, które niechętnie zatrudniają kobiety. Kierownictwo tych zakładów uzasadnia swoje stanowisko tym, że kobiety częściej niż mężczyźni korzystają ze zwolnień lekarskich, a zwiększona absencja chorobowa utrudnia — zdaniem kierownictwa tychże zakładów — rytmikę produkcji i powoduje wiele innych komplikacji.</u>
          <u xml:id="u-12.22" who="#HenrykStawski">Tym mocniej należy więc podkreślić wysiłki Rządu i rad narodowych, dzięki którym w ubiegłym roku w ramach akcji tworzenia tanich miejsc pracy przekazano kosztem 640 mln zł — 12 tys. nowych stanowisk pracy dla kobiet, a także systematycznie zwiększano możliwość zatrudnienia kobiet w chałupnictwie.</u>
          <u xml:id="u-12.23" who="#HenrykStawski">Powracając jednak do postulatu zwiększenia zatrudnienia kobiet w sferze usług, uważamy, że warto część funduszu aktywizacji małych miast oraz funduszu interwencyjnego przeznaczyć na szkolenie kobiet w zawodach usługowych i następnie zatrudnić je w warsztatach usługowych, uruchamianych przez spółdzielczość pracy, a także spółdzielczość rzemieślniczą — na zasadach prowizyjnego systemu wynagrodzenia. Wiodącymi jednostkami szkoleniowymi powinny być Zakłady Doskonalenia Zawodowego — dysponujące odpowiednią bazą i fachowcami. Tą drogą rozwiązać można najistotniejszy problem w dziedzinie usług, jakim są fachowe kadry.</u>
          <u xml:id="u-12.24" who="#HenrykStawski">Oczywiście równolegle powinny być rozwiązywane inne problemy usług, jak lokale, zaopatrzenie w maszyny i urządzenia oraz w części zamienne.</u>
          <u xml:id="u-12.25" who="#HenrykStawski">Propozycje, które tutaj przedstawiam mogą być konkretnym krokiem naprzód w rozwiązywaniu problemu usług w sposób odpowiadający obecnemu tempu rozwoju całej gospodarki socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-12.26" who="#HenrykStawski">Wysoki Sejmie! Z przedstawionego sprawozdania wynika, że w roku ubiegłym bardzo pomyślne były rezultaty uzyskane w zakresie budownictwa mieszkaniowego, bowiem prawie o 2% przekroczono zadania planowe, oddając ludności dodatkowo 3 800 mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-12.27" who="#HenrykStawski">Nastąpiła też wyraźna poprawa jakości i standardu oddawanych mieszkań. Krytyczne uwagi nasuwa natomiast niezrealizowanie zadań w zakresie budownictwa szpitalnego, aczkolwiek i tutaj Rząd podjął już wiele decyzji, które powinny w najbliższym czasie przyczynić się do poprawy istniejącego stanu.</u>
          <u xml:id="u-12.28" who="#HenrykStawski">Ważną częścią programu mieszkaniowego jest budownictwo jednorodzinne. W miastach stanowić ma ono około 16% ogólnej liczby mieszkań, które zamierzamy wybudować do 1990 r., czyli co szóste mieszkanie budowane w miastach — to domek jednorodzinny.</u>
          <u xml:id="u-12.29" who="#HenrykStawski">W roku ubiegłym budownictwo jednorodzinne stanowiło około 13,5% ogólnej liczby oddanych mieszkań. Zatem w latach następnych musimy stworzyć warunki, aby uzyskać wyższą dynamikę wzrostu budownictwa jednorodzinnego. Oczywiście w małych miastach, gdzie często budownictwo jednorodzinne jest jedyną szansą uzyskania nowego mieszkania, zagadnienie to ma szczególną wagę i wymaga większej troski ze strony władz terenowych, szczególnie przygotowania i uzbrojenia odpowiedniej liczby działek budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-12.30" who="#HenrykStawski">W roku ubiegłym w budownictwie indywidualnym wykonano zadania średnio w kraju w 95,1%, ale w kilku województwach, jak zielonogórskie czy rzeszowskie, wykonanie wynosi poniżej 70%. W miastach, obok takich przyczyn, jak brak materiałów budowlanych i wykonawców, spowodowane jest to także tym, że rady narodowe nie posiadają w swoich budżetach wystarczających środków, aby zgodnie z obowiązującą w tej mierze ustawą uzbroić tereny, tzn. aby do wytypowanych działek doprowadzić światło, wodę i zbudować drogi. Ta sytuacja jest jeszcze bardziej niekorzystna w roku bieżącym. Na przykład w Zielonogórskiem brak na ten cel w 1973 roku — 19 mln zł, w Opolskiem — 20 mln zł itd. Dlatego należy rozważyć, czy istnieją możliwości, aby najbardziej potrzebującym miastom przydzielić dodatkowe środki na uzbrojenie działek pod budownictwo jednorodzinne. Należy także rozważyć możliwości uruchomienia w kraju, jeżeli nie wcześniej — to choćby w przyszłej pięciolatce, kilku wytwórni elementów ściennych, z których domki jednorodzinne byłyby po prostu montowane.</u>
          <u xml:id="u-12.31" who="#HenrykStawski">Wysoki Sejmie! Na tle ogólnie bardzo korzystnego wykonania planu i budżetu za 1972 r. pozwoliłem sobie zgłosić kilka uwag i propozycji z myślą, że będą one pomocne w realizacji kolejnego decydującego roku bieżącego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-12.32" who="#HenrykStawski">Kończąc, pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za udzieleniem Rządowi absolutorium za ubiegły rok w głębokim przekonaniu, że był to rok rzetelnej pracy i rok konkretnego postępu społeczno-gospodarczego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-12.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#ZenonKomender">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! O rezultatach gospodarowania w roku 1972 można śmiało powiedzieć, że stanowią one pierwsze praktyczne potwierdzenie słuszności śmiałych i na naszym gruncie w pełni nowych koncepcji rozwoju społeczno-gospodarczego kraju nakreślonych w uchwale VI Zjazdu partii.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#ZenonKomender">Dokonane już w ciągu roku 1971, ale przede wszystkim w roku 1972 posunięcia antydeflacyjne były wiązane z założeniem dynamicznego wzrostu gospodarczego, nastawionego na planowe rozwijanie produkcji na potrzeby rynku wewnętrznego, inwestycji i wymiany międzynarodowej. Cały ten proces jest prostą konsekwencją stosowania w życiu słusznej zasady, mówiącej o tym, że możliwie pełne zaspokajanie szeroko rozumianych potrzeb społeczeństwa w powiązaniu ze wzrostem zarobków stanowią jeden z najważniejszych czynników pobudzających aktywność społeczną i że właśnie przede wszystkim tą drogą należy stymulować wzrost ogólnospołecznej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#ZenonKomender">Chodzi tu przede wszystkim o pełniejszą realizację podstawowego założenia systemu socjalistycznego — o jedność celów społecznych i gospodarczych, tak rażąco zachwianą w poprzednim okresie. Stąd też sprawą pierwszoplanową w pierwszych dwóch latach obecnej pięciolatki musiało być nadrobienie wielu zaniedbań w polityce społecznej, a trzeba powiedzieć, że zrobiono w tej dziedzinie niepomiernie więcej niż to w pierwszej fazie zakładało kierownictwo.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#ZenonKomender">Rok 1972 był rokiem szczególnej aktywności w tej dziedzinie. Zreformowano systemy płacowe wielu grup społeczno-zawodowych, w wyniku czego osiągnięta została nie spotykana dotychczas u nas dynamika wzrostu płac realnych. Równocześnie wzrósł fundusz spożycia zbiorowego, czego przykładem może być chociażby fakt, że wydatki bieżące budżetu państwa na cele socjalno-kulturalne wyniosły w 1972 roku 76,3 mld zł, tj. o 14,5% więcej niż w 1971 r. Zgodnie z dyrektywami Sekretariatu KC PZPR znacznej rozbudowie i modernizacji poddano również zakładowe zaplecze socjalno-bytowe we wszystkich działach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#ZenonKomender">Tak więc generalnie można stwierdzić, że od dwóch lat podstawą konstrukcji planów i wytyczną w ich realizacji jest zasada stałego zwiększania dochodów pieniężnych ludności, przy równoczesnym stałym zwiększaniu funduszu spożycia zbiorowego. Efektem realizacji tej zasady był wzrost w 1972 r. pieniężnych przychodów ludności o 93,5 mld zł, tj. o 15% w porównaniu do r. 1971. Dokonało się to w warunkach zamrożenia cen na podstawowe artykuły spożywcze i przy ogólnej stabilizacji kosztów utrzymania. Stąd wskaźnik kosztów utrzymania w 1972 r. wyniósł 99,5% w stosunku do poziomu z 1970 roku.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#ZenonKomender">Wysoka dynamika wzrostu indywidualnego i zbiorowego funduszu spożycia wyłania wiele problemów, które trzeba będzie rozwiązywać w codziennej praktyce, mając przy tym zawsze na uwadze ogólne prawidłowości i wymogi socjalistycznego postępu ideowo-moralnego i społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#ZenonKomender">Kluczową sprawą w tym względzie jest na pewno pilna konieczność dopracowania właściwego socjalizmowi wzorca konsumpcji. Proces rozwoju konsumpcji nie może bowiem przebiegać w sposób żywiołowy, niekontrolowany. Dziś, w Roku Nauki Polskiej, trzeba wyraźnie powiedzieć, że jednym z podstawowych problemów do rozpracowania przez niemal wszystkie piony nauki jest opracowanie przesłanek filozoficznych, społecznych, ekologicznych, techniczno-produkcyjnych i ekonomicznych właśnie takiego wzorca. Wiadomo, że wiele z tych prac jest w toku czy to w ramach badań prowadzonych przez Komitet PAN „Polska-2000”, czy też w zespołach przygotowujących projekt planu perspektywicznego do 1990 roku. Chodziłoby o to, aby problemy te były możliwie szeroko dyskutowane w różnych środowiskach społecznych, gdyż umożliwi to przeciwstawianie się upowszechnianiu wzorców konsumpcji wysoko rozwiniętych społeczeństw burżuazyjnych, tak pozornie atrakcyjnych, a które w rezultacie końcowym prowadzą przecież do wykształcenia nieracjonalnego, antyhumanistycznego typu społeczeństwa konsumpcyjnego, nacechowanego egoizmem i sobkostwem, pozbawionego poczucia sensu życia i jego celu.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#ZenonKomender">Krytyka takich postaw i tendencji powinna stać się ważnym elementem całego procesu wychowawczego w Polsce. Mówi o tym szczegółowo niezwykle bogata w treści ideowo-moralne, socjalistyczne i patriotyczne uchwała VII Plenum KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#ZenonKomender">Działacze ruchu społecznie-postępowego „Pax” od lat działają na rzecz kształtowania właściwych socjalizmowi postaw społecznych i odpowiedniej kondycji ideowo-moralnej, przeciwstawiając się indyferentyzmowi moralnemu, wygodnictwu i wynaturzonym postawom konsumpcyjnym, mającym swe źródło w mentalności burżuazyjnej. Możemy w tym działaniu nawiązać do tych wszystkich stwierdzeń Soboru Watykańskiego II, które wyrażają dezaprobatę dla kapitalistycznych egoistycznych wzorców konsumpcji.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Rok 1972 był rokiem szczególnym i dlatego, że po raz pierwszy od wielu lat udało się osiągnąć jednocześnie wysoką dynamikę wzrostu konsumpcji i nie spotykane dotychczas przyspieszenie tempa inwestowania, a więc i akumulacji. Na podstawie szeroko dawniej u nas popularyzowanej wykładni procesów wzrostu gospodarczego wiadomo było, że istnieje prosta i konfliktowa zależność między konsumpcją i akumulacją. Jest to na pewno istotne wówczas, gdy gospodarka narodowa wydobywa się ze stanu zacofania i kiedy powiększa się gwałtownie wielkość inwestycji ze środków wewnętrznych, i to przy stosunkowo niskim spożyciu. Gdy jednak utrwali się już wysoka stopa inwestycji i osiąga się taką strukturę i efektywność, że widać ich bezpośredni i szybki wpływ na wysokie tempo wzrostu produkcji towarów i usług, zanika coraz bardziej ostre napięcie wyboru: inwestować czy konsumować.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#ZenonKomender">Nasza gospodarka na pewno osiągnęła już taki poziom, że nie tylko możemy sobie pozwolić, a nawet musimy utrzymać wysokie tempo inwestowania w pełnym powiązaniu ze wzrostem ogólnej skali spożycia i wymiany międzynarodowej. Taki właśnie kierunek rozwoju nakreślony został w uchwałach VI Zjazdu partii. Początkiem realizacji takiego modelu wzrostu gospodarczego i postępu społecznego był rok 1972.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#ZenonKomender">Wyraźną i w pełni pozytywną cechą nowej polityki inwestycyjnej jest oparcie realizacji wielu dużych, o kluczowym znaczeniu dla rozwoju kraju, modernizacyjnych zadań inwestycyjnych o kredyty zagraniczne, co się zresztą łączy z zakupem licencji na nowe wyroby i technologie, umożliwiającym dalszy rozwój międzynarodowej kooperacji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#ZenonKomender">Wiadomo, że rzeczywista modernizacja gospodarki wymaga szybkiego inwestowania. Szybkość wprowadzania nowych technologii decyduje często o powodzeniu i efektywności ekonomicznej całego zamierzenia. Rok 1972 jest również początkiem przełomu w tej dziedzinie. Po raz pierwszy w pełni wykonano plan oddawania do eksploatacji inwestycji szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej, przyspieszając realizację niektórych z tych obiektów niekiedy o kilka miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#ZenonKomender">Niestety, ciągle jeszcze — była o tym mowa — występowały opóźnienia w realizacji inwestycji w handlu, służbie zdrowia, usługach i obiektach socjalnych. Nie w pełni wykorzystano również nakłady na ochronę środowiska. Wiadomo, że Rząd i rady narodowe podejmują energiczne działania zmierzające do poprawy tego stanu. Szczególnie ważna jest tu rozbudowa bazy budowlano-montażowej i zapewnienie zaopatrzenia materiałowo-technicznego dla tych zadań inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#ZenonKomender">Rok 1972 przyniósł również wiele pozytywnych posunięć w dziedzinie modernizacji funkcjonowania gospodarki. Opracowania odpowiedniej komisji partyjno-rządowej pozwoliły na wdrożenie z początkiem 1973 roku nowego systemu finansowo-ekonomicznego w wybranych przedsiębiorstwach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#ZenonKomender">Jak wiemy, w pracach tej komisji nie chodzi o stworzenie jakiegoś idealnego modelu funkcjonowania gospodarki, ale o określenie zasad systemu, który poprawia stale stan istniejący, a równocześnie stwarza możliwości dalszego rozwoju i przeobrażeń. Zasadniczym celem tego działania jest to, aby wszelkie wprowadzane zmiany służyły umocnieniu socjalistycznego charakteru naszej gospodarki i umożliwiały coraz bardziej efektywne wykorzystanie podstawowych walorów socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#ZenonKomender">Konieczne jest więc dalsze umacnianie roli centralnego, planowego sterowania głównymi elementami postępu społecznego i wzrostu gospodarczego, przy równoczesnym tworzeniu takich stosunków społecznych, w których motywacje ideowo-moralne i zachęta materialna będą działać w tym samym kierunku — na rzecz przyspieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Rozwój ten jest uwarunkowany oczywiście tworzeniem podstaw pełnego uczestnictwa Polski w rewolucji naukowej i technicznej. W praktyce wymaga to systematycznych działań na rzecz pogłębienia współpracy naukowo-technicznej ze Związkiem Radzieckim i z pozostałymi krajami wspólnoty socjalistycznej. W ostatnich dwóch latach wiele zrobiono na tym polu. Okazją do ogólnospołecznego poparcia tych działań były m.in. bezpośrednie kontakty przywódców państw socjalistycznych, a szczególnie wizyta Leonida Breżniewa w Polsce, I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka i Prezesa Rady Ministrów Piotra Jaroszewicza w NRD.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Bardzo istotne i trafne jest stwierdzenie wniosku Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie absolutorium dla Rządu, mówiące o tym, że „korzystne rezultaty gospodarcze w r. 1972 zostały osiągnięte w warunkach większego zaangażowania społecznego”. Ta narastająca aktywność społeczna i produkcyjna cechowała również ludzi pracy wyznających światopogląd chrześcijański. Wynika to przede wszystkim z tego, że niezależnie od I wszelkich trudności programem współżycia ludzi wierzących i niewierzących w Polsce, obywateli, których łączy wspólne zaangażowanie patriotyczne i socjalistyczne — nie może być tylko współistnienie z konieczności, ale programem tym powinno być kształtowanie postawy współdziałania jako postawy łączącej wszystkie pokolenia Polaków, współdziałania w imię odpowiedzialności za rozwój narodu i socjalistycznego państwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#ZenonKomender">Fakt, iż owa postawa współdziałania motywowana jest racjami patriotycznymi i socjalistycznymi zakłada od dawna, także i dla katolika w Polsce, uznawanie ogólnonarodowej kierowniczej roli partii. W warunkach polskich ogólnonarodowy charakter kierowniczej roli partii oznacza, że wierzący obywatele, chrześcijanie, uznają w zakresie ideowo-politycznym kierowniczą rolę partii. Jednocześnie pozostają oni w zakresie filozoficznym, światopoglądowym na odrębnych własnych pozycjach. Dzięki temu rozróżnieniu, które w rzeczywistości polskiej jest niezbędne, można ze ścisłością powiedzieć, że kierownicza rola partii ma charakter powszechny, ogólnonarodowy. Rozumowanie to jest realistyczne i odpowiada stanowi świadomości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#ZenonKomender">Przemawiając dziś w imieniu Koła Poselskiego „Pax”, podkreślam to dlatego, że można się niekiedy spotkać z dogmatycznym zdziwieniem, gdy człowiek wierzący akcentuje swe zaangażowanie socjalistyczne z inspiracji światopoglądu chrześcijańskiego, gdy zabiera głos w sprawach społeczno-ekonomicznych i politycznych, mówiąc to samo co marksista. A trzeba przecież wiedzieć, bo tak wygląda prawda społeczna, że fakt angażowania się katolików w Polsce w program partii klasy robotniczej jest dowodem nie tylko na to, iż współcześnie podziały światopoglądowe nie pokrywają się w świecie z podziałami klasowymi i że religia nie jest częścią składową ideologii burżuazyjnej, ale i na to, że socjalizm jako ideologiczna wizja i program przebudowy świata ma i będzie mieć charakter uniwersalny o niezawężonym światopoglądowo adresie.</u>
          <u xml:id="u-14.20" who="#ZenonKomender">Świadomość tego jest szczególnie istotna obecnie, kiedy następuje szybkie przesuwanie akcentu z płaszczyzny konfrontacji siły, określanej przez stan równowagi militarnej utrzymywanej przez wyścig zbrojeń, na płaszczyznę konfrontacji idei w warunkach pokojowego współistnienia i gospodarczej oraz naukowo-technicznej wymiany. W tej nowej sytuacji musimy umieć wygrywać walkę ideologicznie. W konfrontacji ideologicznej między socjalizmem a kapitalizmem uniwersalny charakter socjalistycznej koncepcji przekształcania świata może stać się argumentem wzmagającym atrakcyjność socjalistycznej alternatywy, argumentem przyczyniającym się do zwycięstwa w konfrontacji ideologicznej. W tej to sytuacji ludzie wierzący w Polsce także tworzą fakty ukazujące wyższość ideowo-moralną i społeczno-gospodarczą socjalizmu nad kapitalizmem.</u>
          <u xml:id="u-14.21" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Przedstawione Sejmowi sprawozdania Rządu z wykonania zadań wynikających z planu i budżetu w roku 1972, jak i uwagi Najwyższej Izby Kontroli oraz posła sprawozdawcy generalnego pozwalają na stwierdzenie, że był to rok wielkiego wysiłku, ale i dużych osiągnięć całego naszego społeczeństwa. Za właściwe organizowanie i spożytkowanie tej społecznej aktywności należą się kierownictwu państwa wyrazy niekonwencjonalnego uznania. W tym też przeświadczeniu Koło Poselskie „Pax”, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, będzie głosowało za udzieleniem Rządowi absolutorium za rok 1972.</u>
          <u xml:id="u-14.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Aleksander Schmidt.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#AleksanderSchmidt">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rządowe sprawozdania z wykonania NPG i budżetu państwa za 1972 rok stanowią dokumenty optymistyczne. Przegląd podstawowych wyników osiągniętych w 1972 r. w rozwoju społeczno-gospodarczym naszego kraju przynosi generalnie korzystne przekroczenia głównych zadań NPG zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie, handlu zagranicznym, jak i w sferze poczynań służących zaspokojeniu najważniejszych potrzeb socjalno-bytowych ludności. Szczególnie ważne są tu wyniki, które przyspieszyły tempo wzrostu spożycia i płac realnych ludności, a także rezultaty w dziedzinie zatrudnienia nowych roczników wchodzących w wiek produkcyjny.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#AleksanderSchmidt">Wszystkie te dobre i bardzo dobre wyniki są jeszcze jednym potwierdzeniem słuszności i realności programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, programu określonego przez VI Zjazd PZPR i utrwalonego w sejmowej uchwale o planie 5-letnim. A że program ten znalazł powszechną aprobatę i konkretne poparcie społeczeństwa — świadczą nie tylko wskaźniki przekroczenia planów, lecz również ogólnie dobra atmosfera i zaangażowanie się ludzi pracy w podejmowaniu i rozwiązywaniu poszczególnych problemów społeczno-gospodarczych kraju. Ludzie pracy udowodnili, że mając dobry i realny program oraz dobre i operatywne kierownictwo potrafią lepiej pracować, potrafią racjonalniej gospodarować posiadanymi zasobami i umiejętniej organizować swoją działalność.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#AleksanderSchmidt">Dlatego już w tej chwili pragnę oświadczyć, iż Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, z którego upoważnienia zabieram głos, w całej rozciągłości będzie głosować za przyjęciem sprawozdań rządowych z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa w 1972 r. oraz wniosku Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#AleksanderSchmidt">Wysoki Sejmie! Wśród zadań, z których pomyślnej realizacji w sposób szczególny cieszy się społeczeństwo, poczesne miejsce zajmują niewątpliwie zadania rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego oraz zadania w dziedzinie zaopatrzenia wsi.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#AleksanderSchmidt">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe zainteresowane było przez cały ubiegły rok przede wszystkim prawidłową realizacją podstawowych zadań na wymienionych odcinkach, ponieważ tu przede wszystkim wprowadzone były w życie zasady i decyzje polityki rolnej PZPR i ZSL.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#AleksanderSchmidt">Trzeba z olbrzymią satysfakcją stwierdzić, że wyniki rolnictwa przedstawione w sprawozdaniu rządowym znacznie wyprzedziły zamierzenia, że rezultaty 1972 r. bardzo zbliżyły nas do zaplanowanych na 1975 r. W r. 1972 wartość produkcji globalnej rolnictwa wzrosła o 8,1%, w tym produkcji zwierzęcej — o 9,5%. Plony podstawowych roślin uprawnych w całym rolnictwie były wyższe niż w latach poprzednich. Poważny postęp uzyskano w produkcji zwierzęcej. W wyniku tych korzystnych tendencji znacznie wzrósł skup artykułów zwierzęcych, zwłaszcza mięsa i mleka, bo o ok. 21% w porównaniu z 1971 r. Nie ulega wątpliwości, iż zwiększone zainteresowanie tak znaczną intensyfikacją produkcji rolniczej było wynikiem decyzji rządowych, decyzji ukierunkowanych na polepszenie warunków ekonomicznych produkcji rolnej. Poprawiło się znacznie zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji, m.in. w nawozy mineralne, kwalifikowane ziarno siewne, pasze treściwe.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#AleksanderSchmidt">Wobec odczuwanego i podkreślanego nieraz mocno braku ciągników i maszyn rolniczych wypada podkreślić, że wartość ich dostaw była o 23% wyższa niż w 1971 r. i o 10% wyższa od założeń narodowego planu gospodarczego. Dowodzi to, że w ubiegłym roku podjęte były liczne i efektywne działania dla złagodzenia dotkliwości braku wielu maszyn, dla przyspieszenia procesu mechanizacji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#AleksanderSchmidt">Sprawą godną uwagi jest też lepsza gospodarka gruntami Państwowego Funduszu Ziemi. Ogólne ożywienie produkcyjne w rolnictwie przyczyniło się do większego zainteresowania zagospodarowaniem tych właśnie gruntów.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#AleksanderSchmidt">Odnotować należy też fakt osiągnięcia przez przemysł spożywczy jednego z najwyższych wskaźników przyspieszenia tempa wzrostu produkcji. Plan produkcji wielu wyrobów o szczególnym znaczeniu dla zaopatrzenia ludności został znacznie przekroczony, m.in. mięsa — o 186 tys. ton, mleka — o 46 mln litrów, masła — o 25 tys. ton. W 1972 roku podjęto duży wysiłek dla poprawy zaopatrzenia rynku wiejskiego zarówno w środki produkcji, jak też w inne artykuły konsumpcyjne i niekonsumpcyjne.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#AleksanderSchmidt">Wszystkie te i inne zawarte w sprawozdaniu rządowym dane wskazują niezbicie, że rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy uczyniły w 1972 r. widoczny postęp, który traktować należy jako rezultat konsekwentnej realizacji udoskonalonych zasad polityki rolnej oraz jako efekt konkretnych, bardzo operatywnych działań Rządu na rzecz realizacji tej polityki.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#AleksanderSchmidt">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pragnie więc wyrazić pogląd, iż uchwała Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL z kwietnia 1971 roku w sprawie polityki rolnej znalazła w 1972 roku swoje pełne odbicie zarówno w działaniach, jak i wynikach rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#AleksanderSchmidt">Wysoka Izbo! Podkreślając prawidłowość, konkretność i efektywność działania Rządu na rzecz rozwoju rolnictwa i polepszenia warunków życia ludności wsi — nie mogę oczywiście, pominąć wysiłków i aktywności produkcyjnej samych rolników — zarówno pracowników PGR, jak i członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz rolników zrzeszonych w większości w kółkach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#AleksanderSchmidt">Na dobre wyniki rolnictwa w 1972 r. składa się również praca służb rolnych, pracowników spółdzielczości wiejskiej, mleczarskiej, ogrodniczej, oszczędnościowo-pożyczkowej. Składa się działalność pracowników POM, międzykółkowych i kółkowych baz maszynowych oraz wielu instytucji obsługujących rolnictwo. Nie można pominąć też wysiłków produkcyjnych robotniczych załóg przedsiębiorstw przemysłowych, przedsiębiorstw pracujących w oparciu o produkty rolnictwa i na rzecz rolnictwa, a więc załóg zakładów przemysłu rolno-spożywczego oraz przemysłu maszynowego i chemicznego. W tej intensywnej pracy chłopów i robotników znalazła swój wyraz konkretna realizacja sojuszu robotniczo-chłopskiego, fundamentu władzy ludowej i gwaranta przykładnego wykonywania zasad obecnej polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#AleksanderSchmidt">Tak więc wyniki naszego rolnictwa w 1972 roku ukazały z całą ekspresją inicjatywy i zaangażowanie milionów ludzi pracy miast i wsi, którzy z wiarą we własne siły i pomoc państwa podjęli skutecznie wyznaczone w uchwale VI Zjazdu PZPR zadanie polepszenia warunków życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#AleksanderSchmidt">Godny podkreślenia jest obiektywizm, z jakim w sprawozdaniu rządowym z wykonania NPG wskazano na pewne ujemne zjawiska i niedostatki, które występowały jeszcze w toku realizacji planu gospodarczego, szczególnie w rolnictwie i zaopatrzeniu wsi. Z całą otwartością podkreślono, że — pomimo znacznego wzrostu dostaw — występowały niedobory wielu maszyn i narzędzi rolniczych, szczególnie ciągników, kombajnów, kolumn parnikowych, maszyn do zbioru zielonek, że dostawy niektórych asortymentów maszyn były niższe od planowanych, że niedostateczne były dostawy części zamiennych. Na tle tych niedostatków jeszcze raz uwydatnił się fakt, że mechanizacja pracy w rolnictwie stała się głównym czynnikiem warunkującym dalszy rozwój i podstęp w produkcji rolniczej. Trzeba więc z wielkim zadowoleniem przyjąć postanowienia Biura Politycznego KC PZPR oraz ostatnie uchwały rządowe, regulujące w sposób zasadniczy sprawy postępu w dziedzinie dalszej mechanizacji rolnictwa. Są one zapowiedzią istotnych i pozytywnych zmian, jakie nastąpią w tej dziedzinie w ciągu najbliższych już lat.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#AleksanderSchmidt">Jak wynikało z analizy niedawno dokonanej na wspólnym posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej niewystarczające dostawy materiałów i urządzeń były przyczyną niewykonania w ubiegłym roku planu budowy ujęć wodnych i sieci wodociągowej na wsi. Podkreślam ten fakt z tych względów, że w 6 tysiącach wsi występuje nadal stały lub okresowy brak wody, a 25% ogółu gospodarstw nie posiada w zagrodzie źródeł pobierania wody. Zrozumiałe, że ten stan rzeczy w znacznym stopniu hamuje rozwój produkcji zwierzęcej, nie mówiąc już o warunkach sanitarnych. Tak więc sprawa zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę urasta również do poważnego problemu oczekującego pilnego rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#AleksanderSchmidt">Wśród zjawisk ujemnych należy wymienić także niewykonanie w 1972 roku zadań w produkcji i skupie bydła rzeźnego. Jak się wydaje, jedną z przyczyn niezadowalającego tempa wzrostu pogłowia bydła był niedobór pasz, spowodowany nieracjonalną gospodarką na większości trwałych użytków zielonych. Postęp w przechodzeniu na trzykośne użytkowanie łąk i na intensywną gospodarkę pastwiskową jest stanowczo za wolny. Dla rozwiązania narastającego problemu paszowego konieczne jest opracowanie kompleksowego programu, który powinien m.in. uwzględnić wydatny wzrost produkcji pasz niezbożowych, zwiększenie dostaw maszyn do zbiorów zielonek i siana oraz powszechne zaktywizowanie działalności służby rolnej oraz spółek wodnych i kółek rolniczych w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#AleksanderSchmidt">Gdy w dniach 15 i 16 grudnia ubiegłego roku Wysoka Izba debatowała nad projektem uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 roku, Klub Poselski ZSL miał już okazję wskazać, że usunięcie pewnych braków i niedostatków rolnictwa, występujących w 1972 roku, zostało w odpowiednich rozmiarach uwzględnione w zadaniach na 1973 r.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#AleksanderSchmidt">Również na posiedzeniu w dniu 25 stycznia br. Prezes Rady Ministrów tow. Piotr Jaroszewicz poinformował nas szczegółowo o podjętych pracach i przedsięwzięciach służących dalszemu rozwojowi rolnictwa i przemysłu spożywczego w 1973 r. Przedsięwzięcia te są — według rozeznania Klubu Poselskiego ZSL — konsekwentnie przeprowadzane. Dowodzą tego dotychczasowe wyniki i tendencje w realizacji tegorocznych zadań rolnictwa i przemysłu spożywczego. Pozwala to nam patrzeć również z dużym optymizmem na wyniki bieżącego, 1973 roku.</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#AleksanderSchmidt">Wysoka Izbo! W uchwale sejmowej, precyzującej nasze zamierzenia na 1973 rok, poprzeczka wskaźników planu rolnictwa podniesiona została na wielu odcinkach powyżej poziomu założeń bieżącej pięciolatki. Dokonanie tej korekty w górę nie było jednak dowolnym zabiegiem planistycznym, lecz wynikało z głębokiej analizy naszej rzeczywistości społeczno-gospodarczej, która kształtuje się pomyślniej niż przewidywano. Uzyskane przyspieszenie rozwojowe stworzyło realne przesłanki do zwiększenia zadań i wymogów.</u>
          <u xml:id="u-16.20" who="#AleksanderSchmidt">Klub Poselski ZSL reprezentuje pogląd, że podobnie pomyślne, a nawet jeszcze bardziej pomyślne wykonanie tegorocznych zwiększonych zadań stworzyłoby szansę znacznego przekroczenia zadań rolnictwa przewidzianych na obecną pięciolatkę. Temu wielkiemu zadaniu może z całym powodzeniem sprostać wieś polska. Dał temu wyraz zarówno Kongres ZSL, jak i Krajowy Zjazd Delegatów Kółek Rolniczych. Wsi polskiej tworzono i tworzy się nadal korzystne warunki do zwiększenia i przyspieszenia produkcji, ale polityka rolna, której prawidłowość potwierdza życie, wymaga w kolejnej fazie wysokiej kultury realizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-16.21" who="#AleksanderSchmidt">O tę wysoką kulturę realizacyjną należy w tej chwili — zdaniem Klubu Poselskiego ZSL — zwrócić się do wszystkich realizatorów zadań rolnictwa. Do zainteresowanych resortów i instytucji — o przykładne wykonanie uchwał rządowych, do przemysłu pracującego dla rolnictwa — o pełne wykonanie przyjętych zadań, do producentów rolnych — o wykazanie maksymalnej gospodarności i zapobiegliwości w zwiększaniu skali i jakości produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-16.22" who="#AleksanderSchmidt">Klub Poselski ZSL, aprobując w pełni sprawozdania rządowe z realizacji narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa w 1972 roku, wyraża jednocześnie przekonanie, że rok 1973 będzie trzecim z kolei pomyślnym rokiem dla całej naszej gospodarki narodowej, a także rokiem pomyślnym dla rolnictwa i dla całej polskiej wsi.</u>
          <u xml:id="u-16.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#Marszałek">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Macieja Majkuta o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#MaciejMajkut">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych — w sali nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 55 do godz. 11 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#AndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#ZygmuntFilipowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedmiotem naszych rozważań jest wykonanie przez Rząd narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za rok 1972. Moim zdaniem, sprawozdawca poseł Zdzisław Balicki i moi przedmówcy dali już w swych wypowiedziach pełną analizę i dobrą ocenę obu sprawozdań rządowych. Oświadczam przeto, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za zatwierdzeniem sprawozdań rządowych i za udzieleniem Rządowi — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 roku.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoki Sejmie! Za najważniejsze zadania polityczne obecnego okresu uważamy pogłębianie procesów scalania społeczeństwa wokół realizacji zadań nakreślonych przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą w uchwale jej VI Zjazdu. Przyjęliśmy z głęboką satysfakcją zawarte w tej uchwale sformułowania, dotyczące kształtowania się właściwych stosunków między władzą a obywatelami, zwiększenia udziału bezpartyjnych w życiu publicznym, obywatelskiego wychowania społeczeństwa oraz normalizacji stosunków między państwem a kościołem rzymskokatolickim.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#ZygmuntFilipowicz">Udział ludzi wierzących w życiu publicznym określamy wielokrotnie przyjętym już stwierdzeniem, że w ramach Frontu Jedności Narodu i na gruncie jego programu rozwijają działalność członkowie partii, członkowie stronnictw politycznych i bezpartyjni, ludzie wierzący i niewierzący. Wynika z tego przyjęcie jako podstawowego kryterium oceny obywateli ich zaangażowania na rzecz Polski socjalistycznej, a więc niezależnie od przekonań religijnych. Zwłaszcza, że — jak to zostało wielokrotnie podkreślone — partia, sprawując w państwie kierowniczą rolę, docenia i uznaje walor pracy i twórczość obywateli wierzących, współbudowniczych Polski Ludowej. Jest to dla nas niezwykle ważkie sformułowanie — jest ono bowiem wyrazem przeświadczenia, że chrześcijaństwo może wnieść i wnosi własne autentyczne, twórcze wartości w kształtowanie się nowoczesnego społeczeństwa socjalistycznego. Nie ma bowiem przeszkód doktrynalnych, które by utrudniały katolikom angażowanie się — z przesłanek patriotycznych — w budownictwo socjalistyczne we własnym kraju.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#ZygmuntFilipowicz">Naszym zdaniem — pełne wykorzystanie wiedzy i talentów bezpartyjnych ludzi wierzących leży przecież w interesie społecznym i warunkuje rozwój gospodarki narodowej. Z zadowoleniem stwierdzamy, że o konieczności stosowania takich kryteriów w polityce kadrowej mówili wielokrotnie przedstawiciele partii i Rządu.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#ZygmuntFilipowicz">Uznaliśmy i uznajemy za słuszne stwierdzenie, że państwo ludowe stwarza swą polityką niezbędne warunki zaspokajania religijnych potrzeb ludzi wierzących i że będzie ono nadal dążyć do pełnego unormowania stosunków z kościołem katolickim. Społeczność katolicka przyjęła z uznaniem to sformułowanie. Były to bowiem i są dla niej zagadnienia o węzłowym znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#ZygmuntFilipowicz">Nasze środowisko stwierdza, że osiągnięcie pełnego sukcesu w procesie normalizacji wymaga obopólnego wysiłku. Chodzi przecież o normalizację trwałą. Z jednej strony ma ona zapewnić kościołowi swobodne i odpowiadające potrzebom warunki do pełnienia jego misji duszpasterskiej, z drugiej — ułatwić pogłębianie się i rozszerzanie świadomości socjalistycznej polskiej społeczności katolickiej.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoki Sejmie! Dziesięć lat temu, w dniu 3 czerwca 1963 r., po niespełna 5 latach pontyfikatu, zmarł papież Jan XXIII. Ten syn chłopa włoskiego, w dniu wyboru mający już 77 lat, kochał wszystkich ludzi, ale Polskę darzył uczuciem nadzwyczajnym. Jan XXIII był człowiekiem na miarę dziejów. Za Jego krótkiego pontyfikatu zaszło w życiu kościoła bardzo wiele.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#ZygmuntFilipowicz">Wybrany papieżem 28 października 1958 r. już 25 stycznia 1959 r. podejmuje decyzję o zwołaniu Soboru, który rozpoczął obrady 11 października 1962 r. Program Soboru stanowiły: odnowa kościoła, zmiana jego stosunku do świata i współczesności, do rodziny ludzkiej i walka o realizację celów dobrych, wypełnianych przez wszystkich ludzi dobrej woli.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#ZygmuntFilipowicz">W toku przygotowań do Soboru Jan XXIII ogłosił m.in. encyklikę „Pacem in terris”. Encyklika ta odrzuciła treść zimnej wojny i nienawiści, nakładając na katolików obowiązek współpracy z wszystkimi ludźmi i dążenia do osiągnięcia pokoju oraz rozszerzenie sprawiedliwości i pomocy społecznej dla milionów potrzebujących, chorych, bezdomnych i głodujących.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#ZygmuntFilipowicz">Dzieło Jego życia jest w pełnym toku realizacji. Procesowi dalszych przemian — już od 10 lat — przewodzi papież Paweł VI. Nie rozwijam zasięgu jego prac. Muszę jednak podkreślić zasadnicze przemiany, jakie wystąpiły w stosunku kościoła do krajów socjalistycznych. W encyklice „Populorum progressio” papież Paweł VI wyraził swoją aprobatę dla przemian struktur społecznych jako środków zmierzających do likwidacji niesprawiedliwości społecznej i zarzewia wojen.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#ZygmuntFilipowicz">Wobec doprowadzenia przez ZSRR i Polskę do ratyfikacji układów z NRF w roku 1972 — papież Paweł VI nadał nowy status organizacyjny diecezjom na Ziemiach Zachodnich i Północnych po wiekach odzyskanych. Odzyskanych mocą układu poczdamskiego, dzięki skutecznej pomocy Związku Radzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#ZygmuntFilipowicz">Można powiedzieć, że dzieło Jana XXIII nadal owocuje. Ilustrację tego owocowania stanowi podpisanie w ostatnich dniach w Moskwie porozumienia pomiędzy kościołem rzymskokatolickim i cerkwią prawosławną, w którym to porozumieniu znajdujemy między innymi takie stwierdzenia: „Istnieje konieczność współpracy pomiędzy chrześcijanami oraz tymi wszystkimi, którzy nie akceptują kościelnego sposobu patrzenia na życie. Istnieją szerokie dziedziny, w których jest możliwa skuteczna współpraca po to, aby uczynić życie bardziej sprawiedliwym, bardziej ludzkim, bardziej odpowiadającym aspiracjom człowieczym. Konkretnymi przykładami takiej współpracy może być wspólna działalność na rzecz pokoju między ludźmi i pomiędzy narodami w celu przezwyciężenia dyskryminacji rasowej dla rozwoju gospodarczego społeczeństw i narodów”.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Polska polityka zagraniczna znajduje w naszym społeczeństwie i w naszym środowisku pełną aprobatę i wielki szacunek. Szczególny jej akcent stanowią granice Polski z jej sąsiadami, z którymi jesteśmy w sojuszu i przyjaźni. Po raz pierwszy w naszych dziejach jesteśmy w takiej sytuacji. Granice te stanowią bezcenny skarb. Polska chroni go jak źrenicy oka.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#ZygmuntFilipowicz">Podejmujemy inicjatywy pokojowe i dążymy do ich realizacji. Przykładem jest tutaj rola współinicjatora i udział Polski w przygotowaniu europejskiej konferencji bezpieczeństwa i współpracy. Szereg lat działaliśmy bardzo intensywnie na rzecz zwołania tej konferencji i w sposób konkretny przyczyniliśmy się do stworzenia tak potrzebnej światu atmosfery politycznego odprężenia.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoki Sejmie! Przedmiotem zasadniczym w naszych dzisiejszych rozważaniach są jednak sprawy ekonomiczne i społeczne. Wiemy, że mocą uchwały VI Zjazdu potrzeby społeczne uznane zostały jako bezpośrednie cele, które zabezpieczyć powinna gospodarka narodowa. Sprawy człowieka pracy otrzymały należne im pierwsze miejsce.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#ZygmuntFilipowicz">Drugim współczynnikiem uchwały jest jej orientacja przyszłościowa.</u>
          <u xml:id="u-21.16" who="#ZygmuntFilipowicz">Trzecim rysem zasadniczym jest postawa otwarta, jaką zajęto w tworzeniu programu i w rozmowie ze społeczeństwem. Dialog ten wyzwolił wiele cennych inicjatyw. Przyczynił się do wzrostu społecznej aktywności. Do tej rozmowy — trzeba to wyraźnie podkreślić — włączyły się szerokie kręgi ludzi wierzących, w poczuciu współodpowiedzialności za losy kraju i narodu.</u>
          <u xml:id="u-21.17" who="#ZygmuntFilipowicz">Jest tu miejsce, by stwierdzić, że ostatnie dwa i pół roku charakteryzowało się szczególnie silnym przyspieszeniem wzrostu we wszystkich podstawowych dziedzinach gospodarki narodowej. Jest to niewątpliwie zasługa nowego podejścia Rządu do strategii ekonomicznej, odrzucenia w wielu wypadkach niesłusznych formuł ekonomicznych stanowiących uprzednio podstawę gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-21.18" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Sprawą, która zasługuje na specjalną naszą uwagę jest pełne wykorzystanie czasu pracy i efektywność wysiłku, jak też prawidłowe użytkowanie nowoczesnych maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-21.19" who="#ZygmuntFilipowicz">Przyspieszony rytm życia społecznego i gospodarczego, będący wyrazem modernizacji przemysłu i rolnictwa oraz kwalifikacje kadry oznaczają, że czas pracy żywej i uprzedmiotowionej ma coraz większą cenę. Każdego dnia roboczego produkujemy obecnie dobra wartości rzędu miliardów złotych. Każda nawet minuta przestoju lub niedbalstwa przynosi pomniejszenie możliwości wytwórczych. Każda stracona godzina — to zabieranie człowiekowi pracy tego czasu, który mógłby być przeznaczony na regenerację jego sił fizycznych i psychicznych, na wypoczynek, życie rodzinne czy na naukę lub rozrywkę.</u>
          <u xml:id="u-21.20" who="#ZygmuntFilipowicz">Wykorzystanie tego czasu pracy przez lepszą organizację i prawidłowe zarządzanie stanowi poważne źródło rezerw na drodze przyspieszenia naszego rozwoju. Posiadamy przecież nowoczesną strukturę społeczeństwa, dużą liczbę wartościowej młodzieży i wyjątkowo wysoki stopień aktywności zawodowej. Opóźnieni jednak jesteśmy w dziedzinie wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-21.21" who="#ZygmuntFilipowicz">Dokonaliśmy już wiele w dziedzinie technicznego uzbrojenia pracy. Nie zawsze jednak wprowadzaniu nowoczesnej technologii i umaszynowienia towarzyszy dobra organizacja, zgodna z wymogami współczesnego postępu naukowo-technicznego.</u>
          <u xml:id="u-21.22" who="#ZygmuntFilipowicz">Tak przeto oceniając sytuację — z zadowoleniem i uznaniem za słuszną stosowaną politykę — zapoznałem się z uchwałą Rady Ministrów z dnia 26 maja 1973 r. w sprawie opracowania projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego i budżetu państwa na r. 1974.</u>
          <u xml:id="u-21.23" who="#ZygmuntFilipowicz">Uchwała precyzuje zadania, które plan powinien zapewnić, a w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-21.24" who="#ZygmuntFilipowicz">— wzmocnienie równowagi rynkowej przez zwiększenie dostaw towarów konsumpcyjnych, przy jednoczesnym dostosowywaniu struktury ich podaży do potrzeb ludności, do potrzeb wynikających ze zwiększonych dochodów;</u>
          <u xml:id="u-21.25" who="#ZygmuntFilipowicz">— wydatny wzrost eksportu, przy jednoczesnej poprawie jego struktury i opłacalności;</u>
          <u xml:id="u-21.26" who="#ZygmuntFilipowicz">— utrzymanie równowagi inwestycyjnej, przy dalszej koncentracji nakładów inwestycyjnych i ograniczeniu frontu inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-21.27" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Wysoka dynamika społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971–1973 oraz aktywność i zaangażowanie całego społeczeństwa w procesie tego rozwoju stanowią realną możliwość zapewnienia w jubileuszowym roku 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej równie dobrych wyników gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-21.28" who="#ZygmuntFilipowicz">Idziemy drogą właściwą. Ekspansji towarzyszy przezorność dobrych gospodarzy. Stąd też wynika nasze przekonanie, że dzięki dotychczasowym osiągnięciom stworzone zostały przesłanki do coraz lepszego zaspokajania potrzeb ludzi pracy i ich rodzin. Wymaga to dalszego rozwiązania palących problemów społecznych. Rozwiązania te warunkowane są dalszym, wysoce dynamicznym rozwojem społecznym i gospodarczym naszego kraju, a taki rozwój zależy od nas.</u>
          <u xml:id="u-21.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#AndrzejBenesz">Głos ma poseł Henryk Szafrański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#HenrykSzafrański">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dokonujemy dziś oceny wyników roku ubiegłego. Sprawozdania rządowe z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za rok 1972 oraz uwagi Najwyższej Izby Kontroli potwierdzają w całości ocenę dokonaną w styczniu bieżącego roku na krajowej naradzie aktywu partyjnego i gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#HenrykSzafrański">Sprawozdanie z wykonania narodowego planu gospodarczego w 1972 r. wykazuje, że rok ten był pomyślny dla gospodarki. Podstawowe zadania zostały przekroczone. Utrwalono pozytywne osiągnięcia 1971 r., nadano szybsze tempo procesom rozwojowym życia społeczno-gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#HenrykSzafrański">Osiągnęliśmy więcej niż zamierzaliśmy zarówno w dziedzinie produkcji, jak i spożycia. Zyskaliśmy w związku z tym kilkumiesięczne wyprzedzenie w realizacji zadań wytyczonych w uchwale VI Zjazdu i ustalonych uchwałą Sejmu na bieżące pięciolecie. Realizując koncepcję polegającą na dynamizowaniu sił materialnych kraju, pełniej rozwiązywaliśmy jednocześnie istotne zadania z zakresu polityki społecznej. W roku tym usunięto najbardziej dokuczliwe dysproporcje w płacach, wydatnie podnosząc płace najniższe, przeprowadzono reformy systemów płacowych grup społeczno-zawodowych w przemyśle, transporcie, łączności, budownictwie i leśnictwie. Przeznaczono poważne kwoty na podwyżki wynagrodzeń w oświacie, szkolnictwie wyższym, służbie zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#HenrykSzafrański">Pomyślnie rozwiązano problem pełnego zatrudnienia w skali całego kraju, znacznie zwiększono liczbę miejsc pracy dla kobiet tam, gdzie występowały lokalne nadwyżki kobiecej siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#HenrykSzafrański">Dokonano poważnego postępu w upowszechnianiu lecznictwa otwartego, obejmując nim mieszkańców wsi, rozszerzając przemysłową służbę zdrowia, osiągnięto dalszy postęp w szkolnictwie, opiece nad dzieckiem oraz w upowszechnieniu kultury.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#HenrykSzafrański">Wykonano z nadwyżką plan budownictwa mieszkaniowego, dokonano w poszczególnych regionach kraju dalszego postępu w uprzemysłowieniu budownictwa, a Rząd, opierając się na programie mieszkaniowym, przyjętym przez V Plenum KC i skonkretyzowanym w uchwale Sejmu, podjął wiele przedsięwzięć, warunkujących jego skuteczną realizację.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#HenrykSzafrański">Pomyślnie realizowano rozszerzone plany inwestycyjne, osiągnięto znaczną poprawę w przekazywaniu obiektów do eksploatacji, zakończono przed terminem szereg ważnych obiektów dla gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#HenrykSzafrański">Doświadczenia ubiegłego roku w pełni potwierdzają, że istnieje możliwość jednoczesnego rozwiązywania problemów inwestycji i problemów spożycia, problemów pełnego racjonalnego zatrudnienia i wzrostu płac realnych.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#HenrykSzafrański">Ta społeczno-gospodarcza polityka państwa spotkała się z uznaniem całego społeczeństwa, które odpowiedziało na apel Sekretariatu Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Rządu o podjęcie dodatkowych zadań produkcyjnych na sumę 20 miliardów złotych licznymi inicjatywami produkcyjnymi. W rezultacie plan produkcji przemysłowej w roku ubiegłym został przekroczony o ponad 60 miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#HenrykSzafrański">Takie wyniki mogły być osiągnięte w atmosferze zaufania całego społeczeństwa do realizowanego przez Rząd programu partii uchwalonego przez VI Zjazd, do programu, który stał się faktycznie programem Frontu Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#HenrykSzafrański">Pogłębia się proces świadomości ludzi pracy w miastach, zakładach pracy, na wsi, coraz szerzej narasta przekonanie, że lepsza praca jest możliwa na każdym odcinku, że jest to niezbędny warunek pełniejszego zaspokajania potrzeb ludzi pracy i dalszej dynamizacji rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#HenrykSzafrański">W 1972 r. dokonany został istotny krok naprzód w realizacji zapoczątkowanej w 1971 roku strategii rozwoju społeczno-ekonomicznego Polski. Umocniła się więź władzy ludowej z ludźmi pracy, wzrosła odpowiedzialność klasy robotniczej, chłopstwa pracującego i inteligencji za losy i rozwój kraju.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#HenrykSzafrański">Jedność celów społecznych i gospodarczych zapoczątkowana przez VIII Plenum staje się drogowskazem gwarantującym dobre efekty przyspieszonego tempa rozwoju kraju. Zasługą organów rządowych jest to, że potrafiły umiejętnie wykorzystać klimat i warunki, jakie powstały po VI Zjeździe naszej partii. W efekcie nastąpiło znaczne przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#HenrykSzafrański">Przyrost wytworzonego dochodu narodowego wyniósł 9,5%, a więc 3,4% więcej niż określał plan na rok 1972.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#HenrykSzafrański">Przekroczenie planu nastąpiło we wszystkich podstawowych działach produkcji. Wymagało to wykorzystania istniejących rezerw w naszej gospodarce, lepszego wykorzystania posiadanych mocy i oddawanych przedterminowo obiektów do eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#HenrykSzafrański">W wyniku osiągnięcia ponadplanowej produkcji w podstawowych działach produkcji materialnej uzyskano wyższy dochód narodowy wytworzony, co pozwoliło zaspokoić potrzeby społeczne w większym stopniu niż planowano, jak również zwiększyć tempo inwestycji służących dalszemu rozwojowi bazy materialnej i gospodarki narodowej. Szybszy niż planowano przyrost dochodów ludności i polityka płac uwzględniająca interesy rodzin i grup zawodowych o niższych dochodach zapoczątkowały zmiany w strukturze zamożności społeczeństwa, zwiększenie liczby rodzin o wyższych dochodach, jak również trzeba podkreślić, że zwiększonym dochodom towarzyszyła stabilizacja kosztów utrzymania, co umocniło społeczne odczucie tego wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#HenrykSzafrański">Przy wykraczającym poza plan wzroście dochodów ludności, rynek otrzymał większe niż w 1971 roku dostawy towarów; dzięki przyspieszeniu wzrostu produkcji rynkowej w przemyśle, zwiększonemu skupowi artykułów rolnych, jak też zwiększeniu importu towarów konsumpcyjnych została utrzymana równowaga rynkowa, zwiększono dostawy wielu podstawowych artykułów żywnościowych, jak mięso, przetwory, drób, sery.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#HenrykSzafrański">Lepsze było zaopatrzenie rynku w wyroby przemysłu elektromaszynowego, choć udział w dostawach nowoczesnych wyrobów był jeszcze daleki od potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#HenrykSzafrański">Zniesienie reglamentacji sprzedaży węgla kamiennego znacznie usprawniło i uprościło zaopatrzenie ludności w opał.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#HenrykSzafrański">Sprawozdanie Rządu przedstawia szeroki zakres wprowadzonych zmian w celu poprawienia warunków socjalnych pracy kobiet, świadczeń chorobowych i innych świadczeń socjalnych dla ludności.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#HenrykSzafrański">Te odczuwalne zmiany warunków socjalnych na lepsze spotykają się z uznaniem całego społeczeństwa. Rzecz w tym, by uznanie to wyrażało się zwiększoną obowiązkowością, zwiększoną dyscypliną pracy, mniejszą liczbą opuszczonych godzin pracy.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#HenrykSzafrański">W uwagach NIK do sprawozdań Rady Ministrów z wykonania NPG i budżetu państwa za rok 1972 jest wspomniane, że w niektórych jednostkach gospodarki uspołecznionej stwierdzono „zwiększoną absencję, w tym również nieusprawiedliwioną”.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#HenrykSzafrański">Również w sprawozdaniu rządowym wskazuje się, że „obok zjawisk pozytywnych wystąpiły w przemyśle pewne tendencje negatywne, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#HenrykSzafrański">— nadmierny, wyższy niż zakładano w planie, wzrost zatrudnienia oraz duża fluktuacja pracowników fizycznych,</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#HenrykSzafrański">— gorsze wykorzystanie czasu pracy i niedostateczna dyscyplina pracy”.</u>
          <u xml:id="u-23.25" who="#HenrykSzafrański">Sprawy te były szeroko omawiane zarówno w referacie Premiera, jak i w dyskusji na krajowej naradzie aktywu partyjnego i gospodarczego w styczniu br. Omówiono je z załogami, zwłaszcza w zakładach, gdzie te ujemne zjawiska i tendencje wystąpiły.</u>
          <u xml:id="u-23.26" who="#HenrykSzafrański">Kształtowanie w procesie produkcji aktywnej postawy załóg w eliminowaniu zjawisk opóźniających i zmniejszających ich efekty pracy staje się nieodłączną formą pracy zakładowych kolektywów — a trzeba podkreślić — jest ono ważnym osiągnięciem obecnego okresu przyspieszonego rozwoju naszej gospodarki, szkołą rzetelnego stosunku do pracy, do obowiązków, szkołą obywatelskiego wychowania, bez której nie moglibyśmy mieć tak pozytywnych osiągnięć.</u>
          <u xml:id="u-23.27" who="#HenrykSzafrański">Tempo wzrostu produkcji podstawowych gałęzi przemysłu było szybsze niż w 1971 roku i niż założono w NPG. Lepsza była rytmiczność produkcji przemysłowej, korzystne zmiany w organizacji pracy.</u>
          <u xml:id="u-23.28" who="#HenrykSzafrański">Dobre rezultaty uzyskało hutnictwo, które, obok przysporzenia gospodarce setek tysięcy ton dodatkowej produkcji o wartości 5,7 mld zł, znacznie wzbogaciło asortyment swoich wyrobów ze stali i metali nieżelaznych.</u>
          <u xml:id="u-23.29" who="#HenrykSzafrański">Przemysł chemiczny, dzięki oddawanym nowym oddziałom, zwłaszcza przemysłu rafineryjno-petrochemicznego, nawozów sztucznych, produkcji tworzyw sztucznych i nawozów mineralnych, znacznie zwiększył dostawy w porównaniu z 1971 rokiem, choć jest jeszcze daleko od zaspokojenia szybko rosnącego zapotrzebowania naszej gospodarki na coraz wyższej jakości produkty tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-23.30" who="#HenrykSzafrański">Wystąpił dalszy wzrost udziału nowoczesnych gałęzi przemysłu w całej produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-23.31" who="#HenrykSzafrański">Na podkreślenie zasługują zmiany zachodzące w przemyśle elektromaszynowym, a zwłaszcza w branżach określających tempo rekonstrukcji technicznej gospodarki narodowej. Dotyczy to głównie przemysłu elektronicznego, automatyki i aparatury pomiarowej. Szczególnej uwagi wymaga dalszy przyspieszony i odpowiednio ukierunkowany rozwój elektroniki profesjonalnej, która ma coraz większą rolę w pokonywaniu dystansu, jaki nas jeszcze ciągle dzieli w organizacji produkcji od czołówki światowej w wielu ważnych gałęziach naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-23.32" who="#HenrykSzafrański">Uzyskano pewien, choć w dalszym ciągu niedostateczny postęp w dziedzinie poprawy jakości produkcji przemysłowej. Coraz bogatszy asortyment dostaw wyższej jakości materiałów wyjściowych, półfabrykatów, zarówno z dostaw krajowych, jak i z importu, szczególnie zobowiązuje do wytwarzania produktów o wysokiej jakości.</u>
          <u xml:id="u-23.33" who="#HenrykSzafrański">Wartość wyrobów, w odniesieniu do których uznane zostały reklamacje jakościowe wyniosła w 1972 r. w ośmiu podstawowych resortach 20,9 mld zł, a straty przemysłu z tytułu wybrakowanej produkcji wyniosły 8,6 mld zł. Są to liczby obrazujące rezerwy, jakie istnieją i mogą być lepiej wykorzystane w br., jeżeli realizować będziemy hasło rzetelnej pracy na każdym stanowisku.</u>
          <u xml:id="u-23.34" who="#HenrykSzafrański">Na pomyślne rezultaty osiągnięte w 1972 r. przez naszą gospodarkę miały duży wpływ wyniki uzyskane w rolnictwie — zarówno w uprawach, jak i w hodowli.</u>
          <u xml:id="u-23.35" who="#HenrykSzafrański">Pomyślne wyniki produkcyjne oraz polepszenie warunków ekonomicznych poprawiły sytuację finansową rolnictwa i spowodowały zwiększenie zainteresowania intensyfikacją produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-23.36" who="#HenrykSzafrański">Nastąpiła poprawa zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji i zwiększyła się ich sprzedaż, ale znacznie też wzrosły wymagania i potrzeby wsi. Dotyczy to urządzeń do mechanizacji prac w gospodarce zagrodowej i na polu, a szczególnie ujęć wody i jej rozprowadzania w gospodarstwie, znacznej poprawy w transporcie wiejskim przy zwózce plonów z pola i odstawie ich do punktów skupu, sprzętu i urządzeń do małej mechanizacji, wyładunku i załadunku, odbioru plonów i żywca z zagrody itp.</u>
          <u xml:id="u-23.37" who="#HenrykSzafrański">W pomyślnej sytuacji gospodarczej można było przeznaczyć dodatkowe środki na pilne inwestycje związane z rozwojem produkcji artykułów konsumpcyjnych przemysłu rolno-spożywczego, przemysłu materiałów budowlanych i budownictwa oraz na inwestycje związane z uruchomieniem w krótkim czasie produkcji wyrobów nowoczesnych — przy udziale licencji i kredytów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-23.38" who="#HenrykSzafrański">Znacznie usprawniono procesy inwestycyjne, skracając cykle budowy, oddając ważne obiekty dla gospodarki przed terminem — elektrownie w Ostrołęce i Kozienicach, kopalnię Lubin-Polkowice, walcownię aluminium w Koninie, kompleks baterii koksowniczych w Hucie im. Lenina i Kombinacie Petrochemicznym w Płocku.</u>
          <u xml:id="u-23.39" who="#HenrykSzafrański">Zwiększone tempo rozwoju naszej gospodarki postawiło przed handlem zagranicznym zadanie zapewnienia dodatkowych dostaw materiałów i urządzeń. Z zadań tych handel zagraniczny wywiązał się dobrze, rozporządzając w większym zakresie dodatkowo wykonaną produkcją oferowaną odbiorcom, jak również wykorzystując odpowiednio układ cen na rynku światowym.</u>
          <u xml:id="u-23.40" who="#HenrykSzafrański">Wyniki osiągnięte w 1972 r. w przyspieszaniu tempa rozwoju eksportu powinny stać się dobrym przyczółkiem do rozwinięcia w roku bieżącym i w latach następnych działań, zapewniających w sposób trwały wysoką dynamikę obrotów naszego handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-23.41" who="#HenrykSzafrański">Obywatele Posłowie! W roku ubiegłym rozwój społeczno-gospodarczy stworzył lepsze przesłanki do rozszerzenia współpracy gospodarczej z zagranicą, zwłaszcza z krajami RWPG. Realizując kompleksowy program współpracy i integracji socjalistycznej przyjęty przez kraje RWPG w 1971 r., podjęto szereg przedsięwzięć koordynujących programy w wielu dziedzinach gospodarki krajów wspólnoty socjalistycznej, w tym programy rozwoju bazy surowcowej, specjalizacji i kooperacji produkcji, rozwoju badań naukowych i techniki. Szczególne miejsce w całokształcie tych przedsięwzięć zajmuje pogłębiająca się współpraca ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich — naszym głównym partnerem i sojusznikiem. Dokonał się także istotny postęp we współpracy gospodarczej z innymi krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-23.42" who="#HenrykSzafrański">Realizując zadania społeczno-ekonomiczne, umacniając osiągniętymi wynikami gospodarczymi socjalistyczne państwo, konsekwentnie realizowaliśmy zasady naszej polityki zagranicznej. Polska polityka zagraniczna odznaczała się w 1972 r. wyjątkową aktywnością na forum międzynarodowym. Główny kierunek i wysiłki naszej polityki zagranicznej skierowane były na dalsze zacieśnienie sojuszu i pogłębianie przyjaźni ze Związkiem Radzieckim i pozostałymi bratnimi państwami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-23.43" who="#HenrykSzafrański">Realizując politykę pokojowego współistnienia, wspólnie z krajami socjalistycznymi rozwijaliśmy wielostronne kontakty z krajami o odmiennych ustrojach społeczno-politycznych, wnosząc nasz wkład w odprężenie i utrwalenie światowego pokoju, co przysporzyło naszemu krajowi uznanie i szacunek na arenie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-23.44" who="#HenrykSzafrański">Wysoki Sejmie! Uzyskane efekty w całej gospodarce pozwalają na wyrażenie uznania i podziękowania załogom w zakładach przemysłowych i na budowach, rolnikom, kadrze inżynieryjno-technicznej, pracownikom nauki i oświaty, wszystkim ludziom rzetelnej pracy za ich efektywny trud, lepsze wykorzystanie osiągnięć nauki, techniki, wdrażanie nowych metod organizacji i zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-23.45" who="#HenrykSzafrański">Reasumując, można powiedzieć, że 1972 rok dzięki polityce partii, wytyczonej na VI Zjeździe, dzięki prawidłowej i operatywnej działalności Rządu, wspartych codzienną twórczą pracą klasy robotniczej, rolników i ogółu ludzi pracy zaznaczył się wydatnym postępem w rozwoju kraju. Powinniśmy rozwijać działanie, aby ten postęp utrwalić i rozszerzyć w roku bieżącym. Będzie to uzależnione przede wszystkim od szybszego eliminowania tych wszystkich słabości, które uwidoczniły się w roku ubiegłym, oraz od pełniejszego wykorzystania licznych jeszcze rezerw naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-23.46" who="#HenrykSzafrański">Szczególną uwagę powinniśmy poświęcić działaniom, które zapewniłyby osiągnięcie wyższej społecznej wydajności pracy, dalsze skracanie okresu przygotowania i realizacji inwestycji oraz zagospodarowanie nowych zdolności produkcyjnych, sprawom związanym z obniżką kosztów materiałowych produkcji, przy równoczesnej poprawie jej jakości, co warunkuje dalszy szybki rozwój naszej wymiany towarowej z zagranicą i lepsze zaopatrzenie rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-23.47" who="#HenrykSzafrański">Czas, który nas dzieli od krajowej konferencji PZPR, o zwołaniu której w IV kwartale br. podjęło uchwałę w dniu wczorajszym IX Plenum KC PZPR — pozwala dokonać zakładom pracy i organizacjom gospodarczym przeglądu własnego dorobku i inicjatyw w realizacji zadań społeczno-ekonomicznych po VI Zjeździe, określić warunki i zadania pozwalające przyspieszyć wykonanie programu uchwalonego na VI Zjeździe PZPR.</u>
          <u xml:id="u-23.48" who="#HenrykSzafrański">Klub Poselski PZPR, w imieniu którego zabieram głos, będzie głosował za wnioskiem w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa oraz wnioskiem NIK o udzielenie Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 roku.</u>
          <u xml:id="u-23.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#AndrzejBenesz">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#AndrzejBenesz">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#AndrzejBenesz">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa oraz przyjęcia wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 roku — jest przedstawiony Obywatelom Posłom w sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, druk nr 106.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził sprawozdania Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 r. oraz za powyższy okres udzielił Rządowi absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego (druki nr 96 i 105).</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#AndrzejBenesz">Głos ma sprawozdawca poseł Roman Stachoń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#RomanStachoń">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie wyniki prac Ko misji sejmowych: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Pracy i Spraw Socjalnych oraz Prac Ustawodawczych nad projektem ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#RomanStachoń">Projekt tej ustawy został rozpatrzony dwukrotnie — na wspólnym posiedzeniu wspomnianych komisji, jak również był przedmiotem pracy podkomisji powołanej dla zebrania i przeanalizowania wszystkich zgłoszonych uwag i poprawek.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#RomanStachoń">W pracach komisji uwzględniono również wyniki konsultacji w tym zakresie przeprowadzonych z aktywem społeczno-gospodarczym w 184 zakładach pracy, Reprezentujących najważniejsze branże przemysłu, transportu, obrotu towarowego i gospodarki komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#RomanStachoń">Dyskusja, tak w sejmowych komisjach, jak i w zakładach pracy, przebiegała w atmosferze rzeczowej i gospodarskiej troski o to, aby nowe zasady umożliwiały prawidłowe i społecznie słuszne kształtowanie i podział zakładowych funduszy przeznaczonych na nagrody roczne oraz na działalność socjalną i potrzeby mieszkaniowe załóg.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#RomanStachoń">Z pozytywną oceną i poparciem spotkały się generalne założenia zmian zmierzające w następujących kierunkach.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#RomanStachoń">1. Utworzenie trzech odrębnych funduszów w miejsce dotychczasowego jednego funduszu zakładowego oraz uproszczenie i stabilizacja zasad tworzenia tych funduszów.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#RomanStachoń">Według dotychczas obowiązujących przepisów z całości naliczonego funduszu zakładowego przeznaczona kwota łącznie na indywidualne nagrody roczne oraz zaspokajanie potrzeb socjalno-bytowych nie może przekroczyć 8,5% funduszu płac. Takie rozwiązanie wywoływało niejednokrotnie kontrowersje, ponieważ przeznaczenie większych sum na nagrody pomniejszało automatycznie środki na cele socjalno-bytowe i odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#RomanStachoń">Przyjęte w projekcie ustawy założenie tworzenia trzech odrębnych funduszów eliminuje te zjawiska, a uniezależnienie ich odpisów od wyników finansowych przedsiębiorstwa i wliczanie w ciężar kosztów upraszcza dotychczas złożony i nie zawsze zrozumiały system naliczania funduszu zakładowego.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#RomanStachoń">Wyeliminowana zostaje także coroczna niepewność, czy i w jakiej wysokości będą uruchamiane środki na nagrody, cele socjalne i mieszkaniowe. Pozwoli to samorządowi robotniczemu lepiej planować działalność socjalną i zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#RomanStachoń">2. Upowszechnienie funduszu socjalnego i mieszkaniowego i wyrównanie dysproporcji.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#RomanStachoń">Obecnie z funduszu mieszkaniowego nie korzysta 36% zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej, a z funduszu socjalnego — kilkaset tysięcy pracowników oraz członków ich rodzin. Środki na te cele w większości zakładów pracy korzystających z funduszu socjalnego są jeszcze bardzo zróżnicowane, co w konsekwencji stwarza znaczne dysproporcje w zakresie zaspokajania potrzeb socjalnych poszczególnych grup pracowniczych. Projekt ustawy zakłada sukcesywne wyrównywanie tych dysproporcji przez dochodzenie do docelowych wielkości funduszów: socjalnego — do 2% i mieszkaniowego — do 1% funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#RomanStachoń">3. Zapewnienie sukcesywnego corocznego wzrostu zakładowego funduszu nagród, aż do wysokości miesięcznego wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#RomanStachoń">Obecne zasady podziału funduszu zakładowego takich możliwości nie stwarzały, bowiem, jak już wspomniałem, po wyłączeniu ustawowej wielkości (25%) na budownictwo mieszkaniowe, pozostała część funduszu przeznaczona łącznie na nagrody i cele socjalno-bytowe nie mogła przekroczyć 8,5% osobowego funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#RomanStachoń">4. Wiązanie nagród indywidualnych z dyscypliną pracy.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#RomanStachoń">Projekt ustawy określa jasne i zobiektywizowane kryteria, których spełnienie gwarantuje każdemu pracownikowi pełną nagrodę roczną. Tak więc uzyskanie nagrody rocznej zależy wyłącznie od solidnej pracy i przestrzegania szeroko pojętej dyscypliny przez każdego pracownika.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#RomanStachoń">5. Oddziaływanie zasad uzyskiwania prawa do nagrody i jej wysokości na stabilizację załóg.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#RomanStachoń">Czynnikami wpływającymi na stabilizację załóg są postanowienia projektu ustawy mówiące o wymogu przepracowania pełnego roku oraz nabyciu przez nowo zatrudnionych pracowników prawa do nagrody po przepracowaniu trzech lat w danym zakładzie pracy. Także perspektywa corocznego wzrostu rocznej nagrody aż do docelowej wysokości stanowić będzie bodziec do stabilizacji załóg.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#RomanStachoń">Jednocześnie w toku dyskusji i konsultacji zgłoszono wiele uwag do projektu tej ustawy i propozycji zmian. Po gruntownym rozważeniu tych propozycji, po konsultacji z odpowiednimi organami rządowymi wspomniane przeze mnie komisje sejmowe uznały jednomyślnie za słuszne i uzasadnione uwzględnienie w projekcie ustawy poprawek i uzupełnień zawartych w przedłożonym obywatelom posłom sprawozdaniu Komisji: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Pracy i Spraw Socjalnych (druk nr 105).</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#RomanStachoń">W swoim wystąpieniu pragnę omówić najważniejsze z nich.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#RomanStachoń">1. Za podstawę naliczania zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych funduszów socjalnego i mieszkaniowego przyjąć planowany osobowy fundusz płac, skorygowany z tytułu bankowej korekty — w miejsce zakładanego w projekcie ustawy planowanego osobowego funduszu płac (w jednostkach inicjujących oznacza to tzw. dyspozycyjny fundusz płac). Wzmocni to bodźcowy charakter tych funduszy, bowiem korekta funduszu płac związana jest z wykonaniem dodatkowych zadań i większym wysiłkiem załóg. Mówi o tym art. 2, 14 i 17.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#RomanStachoń">2. Włączyć do podstawy naliczania indywidualnej nagrody wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych bez 50% i 100% dodatków.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#RomanStachoń">Uzyskane wynagrodzenie za dodatkowy wkład pracy wniesiony w godzinach nadliczbowych uzasadnia włączenie tej części wynagrodzenia do naliczania wspomnianej nagrody. Natomiast wspomniane dodatki są dostatecznym ekwiwalentem za podjęcie pracy w godzinach nadliczbowych i w dni wolne od pracy.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#RomanStachoń">3. Wymogu przepracowania co najmniej sześciu miesięcy dla uzyskania prawa do nagrody nie stosować w wypadkach:</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#RomanStachoń">a) przejścia na emeryturę lub rentę inwalidzką,</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#RomanStachoń">b) przeniesienia służbowego,</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#RomanStachoń">c) przerwy w pracy w związku z odbyciem czynnej służby wojskowej,</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#RomanStachoń">d) przebywania na bezpłatnym urlopie macierzyńskim,</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#RomanStachoń">e) rozwiązania przez zakład pracy umowy o pracę bez wypowiedzenia, bez winy pracownika,</u>
          <u xml:id="u-25.28" who="#RomanStachoń">4. Wprowadzić przepis stwarzający możliwość przeznaczenia części zakładowego funduszu nagród, stanowiącej różnicę pomiędzy naliczonym funduszem nagród a sumą wypłaconych indywidualnych nagród — na finansowanie działalności umożliwiającej szersze korzystanie przez dzieci pracowników z urządzeń socjalnych, wypoczynkowych i opiekuńczo-wychowawczych, a nie, jak dotychczas projekt przewidywał, tylko na dodatkową pomoc dla rodziców dzieci korzystających z tych urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-25.29" who="#RomanStachoń">Ponadto niezbędne jest wprowadzenie przepisu umożliwiającego wydatkowanie omawianych kwot i na inne cele ustalone przez Radę Ministrów i CRZZ (art. 10).</u>
          <u xml:id="u-25.30" who="#RomanStachoń">5) W art. 13 pkt 6 wyraz „usług” socjalnych zastąpić wyrazem „działalności” socjalnej. Pozwoli to na szersze niż to jest sformułowane w przedłożonym projekcie prowadzenie działalności socjalnej. Wprowadzono również przepis stanowiący o tym, że zakładowy fundusz socjalny może być przeznaczony na inne cele niż wymienione w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-25.31" who="#RomanStachoń">6) Wprowadzić przepis stanowiący, iż w jednostkach organizacyjnych, w których w roku 1973 odpisy na cele socjalne wynosiłyby więcej jak 2%, a na cele mieszkaniowe — powyżej 1% funduszu płac, odpisów na dalsze lata dokonywać można w wysokości środków uzyskanych w roku, w którym były one najwyższe z lat 1970, 1971, 1972 i 1973. Gwarantuje to wspomnianym zakładom pracy możliwość wybrania najwyższych kwot z lat 1970, 1971, 1972 i 1973, którymi dysponowały na działalność socjalną oraz na potrzeby mieszkaniowe. Do kwoty tej zalicza się nie tylko odpisy z funduszu zakładowego, ale także wszelkie dotacje, jakie w danym roku zakład otrzymał na te cele z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-25.32" who="#RomanStachoń">Kwotami o takich wielkościach zakłady dysponować będą w każdym roku do czasu, kiedy w związku ze stale rosnącym funduszem płac wyniosą one odpowiednio 2% i 1% tych funduszów. Od tego momentu dalsze tempo wzrostu środków na działalność socjalną i potrzeby mieszkaniowe będzie proporcjonalne do tempa wzrostu funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-25.33" who="#RomanStachoń">7) Ustalić, że w nowo uruchomionych zakładach pracy wysokość procentowego odpisu zakładowych funduszów ustala się na poziomie średniego odpisu w danej branży, z tym — że odpisy te nie mogą przekroczyć: na zakładowy fundusz socjalny — 2%, a na fundusz mieszkaniowy — 1% funduszu płac (art. 18).</u>
          <u xml:id="u-25.34" who="#RomanStachoń">8) W art. 1 ust. 1 stwierdzić, że fundusz nagród tworzy się w państwowych jednostkach organizacyjnych, które dotychczas tworzyły fundusz zakładowy, fundusz za osiągnięcia ekonomiczne załóg lub fundusz za osiągnięcia techniczne i ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-25.35" who="#RomanStachoń">Równocześnie komisje sejmowe uznały za niezbędne i celowe wprowadzenie do tekstu projektu ustawy szeregu poprawek o charakterze formalno-redakcyjnym, które zostały zamieszczone w przedłożonym obywatelom posłom sprawozdaniu.</u>
          <u xml:id="u-25.36" who="#RomanStachoń">Ponadto niektóre wnioski i propozycje — zdaniem komisji sejmowych — powinny być uwzględnione w aktach wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-25.37" who="#RomanStachoń">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego wraz z przedstawionymi poprawkami i uzupełnieniami — zdaniem komisji sejmowych — stanowić będzie istotny krok w realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju, w dążeniu do dalszej poprawy warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych ludzi pracy i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-25.38" who="#RomanStachoń">Proponowane rozwiązania zabezpieczają interesy załóg zakładów i wszystkich ludzi pracy w Polsce, wychodzą na przeciw oczekiwaniom i wysuniętym postulatom przez załogi i ich przedstawicielstwa w zakresie tworzenia i gospodarowania zakładowym funduszem: nagród, socjalnym i mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-25.39" who="#RomanStachoń">Biorąc powyższe pod uwagę, Komisje: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Pracy i Spraw Socjalnych postanowiły jednomyślnie rekomendować Wysokiej Izbie uchwalenie ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych funduszów socjalnego i mieszkaniowego (druk nr 96) wraz z poprawkami zawartymi w przedłożonym obywatelom posłom sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych (druk nr 105). Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-25.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#AndrzejBenesz">Otwieram dyskusję. Jako pierwszy głos zabierze poseł Tadeusz Rudolf.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#TadeuszRudolf">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pragnę wyrazić poparcie dla przedstawionego Sejmowi przez Rząd projektu ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego wraz z poprawkami opracowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Pracy i Spraw Socjalnych, uzasadnionymi przez posła Romana Stachonia.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#TadeuszRudolf">Rozpatrywany dziś przez Wysoki Sejm projekt ustawy ma bardzo doniosłe znaczenie ekonomiczne i społeczne. Dotyczy on bowiem milionów ludzi pracy w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#TadeuszRudolf">Projekt ten w sposób zasadniczy zmienia obowiązujące od piętnastu lat zasady tworzenia i podziału zakładowych funduszy przeznaczonych na nagrody za roczne wyniki pracy, a także na cele socjalne oraz potrzeby mieszkaniowe załóg zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#TadeuszRudolf">Proponowane zmiany w zasadach tworzenia i podziału funduszy zakładowych stanowią ważny element ogólnego procesu doskonalenia polityki społecznej w naszym kraju. Są one także wyrazem konsekwentnie realizowanej polityki wytyczonej na VI Zjeździe partii, zmierzającej do stałego podnoszenia poziomu życia ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#TadeuszRudolf">Wysoki Sejmie! Wprowadzony w 1958 roku w przedsiębiorstwach fundusz zakładowy pomyślany był jako system zbiorowej zachęty załóg do podnoszenia efektywności gospodarowania. Fundusz ten spełnił określoną, pozytywną rolę. Wpłynął na zwiększenie zainteresowania załóg zakładów pracy działalnością ekonomiczną przedsiębiorstw, stwarzał dodatkowe możliwości wynagrodzenia załóg oraz zaspokajania ich potrzeb socjalnych i mieszkaniowych. Jednak na skutek wielu przyczyn, w ostatnich latach fundusz zakładowy zaczął stopniowo tracić charakter bodźca, a więc tracić swoją podstawową funkcję ekonomiczno-społeczną.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#TadeuszRudolf">Dotychczasowe zasady tworzenia funduszu zakładowego i jego podziału poddawane były wielokrotnie krytyce, szczególnie w trakcie dyskusji przed VI Zjazdem naszej partii oraz dyskusji przed VII Kongresem Związków Zawodowych, a także na samym Kongresie.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#TadeuszRudolf">Krytyka ta wynikała z następujących przesłanek.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#TadeuszRudolf">1. Aktualnie wielkość odpisów na fundusz zakładowy w przedsiębiorstwie zależy od szeregu czynników, na które przedsiębiorstwa i ich załogi nie zawsze mają bezpośredni wpływ, jak np. zmiany struktury asortymentowej wyrobów, zmiany cen i jakości surowców i materiałów użytych do produkcji, zmiany cen produktów gotowych, rozszerzenie zakresu działalności usługowej itp.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#TadeuszRudolf">W wypadku, gdy wpływ tych czynników był dla zakładów pracy niekorzystny formułowano postulaty do jednostek nadrzędnych w sprawie dofinansowania funduszu zakładowego, przynajmniej do poziomu roku poprzedniego.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#TadeuszRudolf">Na przykład przy naliczaniu funduszu zakładowego za wyniki roku 1972 nastąpił spadek odpisów w przemyśle lekkim, spowodowany w głównej mierze zmianą struktury asortymentowej produkcji, a w przemyśle tartacznym — spowodowany nieosiągnięciem planowanych cen tarcicy na skutek otrzymania do jej produkcji surowca niższej jakości.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#TadeuszRudolf">Podobne zjawiska występowały również w innych przemysłach, a także w wielu zakładach pracy tej samej branży. Powodowało to konieczność dofinansowania funduszu zakładowego ze strony zjednoczeń i ministerstw, a nawet podejmowania specjalnych decyzji rządowych w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#TadeuszRudolf">W ten sposób fundusz zakładowy, który pomyślany był jako system zbiorowej zachęty całych załóg na rzecz optymalizacji wyników gospodarowania, tracił coraz bardziej charakter bodźca. Tracił także ten charakter w stosunku do poszczególnych członków załogi, bowiem w świadomości pracownika związek między jego indywidualnym wkładem pracy a wielkością naliczonego funduszu był mało widoczny, a odległa w czasie wypłata rocznej nagrody (często w II kwartale następnego roku) jeszcze bardziej ten związek zaciemniała.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#TadeuszRudolf">2. Istotną słabością obecnego systemu jest także nadmierne zróżnicowanie zasad i wysokości odpisów na fundusz zakładowy, wynikające zarówno z przyjęcia niejednolitych zasad jego tworzenia oraz rozmaitej wysokości procentowych stawek odpisów, jak również z różnych możliwości poszczególnych przedsiębiorstw w zakresie poprawy dyrektywnych wskaźników finansowych.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#TadeuszRudolf">Wszystko to powodowało narastające z biegiem lat dysproporcje między gałęziami i branżami gospodarki narodowej, a także poszczególnymi przedsiębiorstwami w zakresie wysokości odpisów, a w ślad za tym — znaczne różnice w możliwościach wypłacania w odpowiedniej wysokości nagród rocznych oraz rozwijania działalności socjalnej, zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych załóg.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#TadeuszRudolf">3. Poważnym mankamentem dotychczasowych zasad jest też ograniczony zasięg prawa do tworzenia funduszu socjalnego i mieszkaniowego. Stosunkowo duże liczebnie grupy pracownicze nie posiadają w ogóle funduszów na cele socjalne lub korzystają z nieznacznych tylko środków, a fundusz na cele mieszkaniowe tworzony jest w przedsiębiorstwach, które zatrudniają tylko ok. 64% ogółu pracowników gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#TadeuszRudolf">W toku krytycznych rozważań na temat funduszu zakładowego postulowano więc przede wszystkim:</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#TadeuszRudolf">— ustalenie powszechnie zrozumiałych zasad tworzenia i podziału funduszy zakładowych,</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#TadeuszRudolf">— wyrównywanie dysproporcji w poziomie uzyskiwanych środków w ramach funduszy zakładowych na nagrody za wyniki roczne, na cele socjalne i mieszkaniowe,</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#TadeuszRudolf">— upowszechnienie prawa do tworzenia funduszy na cele socjalne i mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#TadeuszRudolf">Obok omówionych przyczyn uzasadniających reformę funduszu zakładowego niezwykle istotną przyczynę stanowią zachodzące zmiany w systemie funkcjonowania i zarządzania gospodarką narodową, które całkowicie eliminują pojęcie dyrektywnej rentowności, a więc podstawy dotychczasowego systemu naliczania funduszu zakładowego.</u>
          <u xml:id="u-27.20" who="#TadeuszRudolf">W wyniku zwiększania się od stycznia 1973 r. grona tzw. jednostek inicjujących upowszechnia się coraz szerzej nowa zasada kształtowania funduszu płac w przedsiębiorstwach w zależności od przyrostu produkcji dodanej. Zaś przedsiębiorstwa nie działające jeszcze w ramach nowego systemu — przy tworzeniu planów produkcyjno-ekonomicznych nie otrzymują już od jednostek nadrzędnych dyrektywnych wskaźników dotyczących wyników finansowych.</u>
          <u xml:id="u-27.21" who="#TadeuszRudolf">Wszystko to stawia na porządku dziennym konieczność generalnej zmiany obecnych zasad tworzenia i podziału funduszu zakładowego, począwszy już od bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-27.22" who="#TadeuszRudolf">Wysoka Izbo! Przedstawiony obywatelom posłom projekt nowych zasad tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych funduszów socjalnego i mieszkaniowego wraz z poprawkami opracowanymi w wyniku szerokiej konsultacji z aktywem społeczno-gospodarczym 184 czołowych przedsiębiorstw oraz prac komisji sejmowych, a także współpracy z zainteresowanymi organami Rządu — uwzględnia w pełni dotychczasowe doświadczenia związane z długoletnim funkcjonowaniem funduszu zakładowego w Polsce. Rozwiązuje on w sposób prawidłowy zarówno zasady tworzenia, jak i podziału środków na nagrody roczne, działalność socjalną i gospodarkę mieszkaniową. Uwzględnia aktualne i perspektywiczne potrzeby w tym zakresie, kojarząc je z możliwościami ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-27.23" who="#TadeuszRudolf">Proponowana reforma funduszu zakładowego wychodzi naprzeciw postulatom zgłoszonym przez załogi, ponieważ:</u>
          <u xml:id="u-27.24" who="#TadeuszRudolf">1. Czyni ona system tworzenia i gospodarowania poszczególnymi funduszami jasny, przejrzysty i stabilny, bowiem wszystkie trzy fundusze naliczane będą w odpowiednich proporcjach w stosunku do funduszu płac i wliczane w ciężar kosztów przedsiębiorstwa. Fundusz nagród będzie corocznie powiększał się o odpowiednie wielkości tak, aby najpóźniej w 1981 roku we wszystkich zakładach, w których jest tworzony, stanowił 8,5% funduszu płac. Oznaczać to będzie możliwość wypłacania pełnej 13 pensji, rosnącej wraz z sukcesywnym wzrostem płac. Należy zauważyć, że przyjęcie minimalnego wskaźnika rocznego przyrostu funduszu na nagrody roczne — 0,2% oznacza, że wiele zakładów osiągnie docelową wysokość — 8,5% przed rokiem 1981. Fundusz socjalny wzrastać będzie do wysokości docelowej 2%, a mieszkaniowy — do wysokości 1% funduszu płac w 1978 r. Tu również tempo dalszego wzrostu środków będzie wprost proporcjonalne do tempa wzrostu funduszu płac w przedsiębiorstwie. Umożliwi to prowadzenie właściwej polityki kadrowej, umacnianie dyscypliny pracy, stabilizację zatrudnienia, rozwijanie planowej działalności socjalnej oraz stałą poprawę sytuacji mieszkaniowej załóg.</u>
          <u xml:id="u-27.25" who="#TadeuszRudolf">2. Reforma ustala zasadę sukcesywnego wyrównywania narosłych dysproporcji w poziomie środków przeznaczonych na nagrody roczne, cele socjalne i mieszkaniowe poszczególnych grup pracowniczych. I — co bardzo istotne — wyrównuje te dysproporcje w górę, ponieważ rozszerza krąg zakładów pracy upoważnionych do tworzenia funduszów socjalnych i mieszkaniowych, zapewnia odpowiednią dynamikę ich wzrostu, a zakładom pracy, które już osiągnęły wysokie kwoty środków na fundusz socjalny i mieszkaniowy — gwarantuje ich utrzymanie oraz, w perspektywie, możliwość dalszego wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-27.26" who="#TadeuszRudolf">3. Ważnym walorem nowych zasad tworzenia omawianych funduszy jest upowszechnienie zakładowych funduszów socjalnych i mieszkaniowych na wszystkie państwowe jednostki organizacyjne. Oznacza to spełnienie postulatu wielokrotnie wysuwanego w zakładach pracy, które dotąd takich uprawnień nie posiadały.</u>
          <u xml:id="u-27.27" who="#TadeuszRudolf">Projekt ustawy upoważnia także Rząd do rozszerzenia kręgu zakładów uprawnionych do tworzenia zakładowego funduszu nagród rocznych.</u>
          <u xml:id="u-27.28" who="#TadeuszRudolf">Trzeba nadmienić, że reforma angażuje znaczne środki finansowe państwa. Oblicza się, że pociągnie za sobą do roku 1981 skutki finansowe rzędu 7 miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-27.29" who="#TadeuszRudolf">Wysoki Sejmie! Trzeba wyraźnie podkreślić, że odejście od dotychczasowej zasady bezpośredniego łączenia funduszu zakładowego z rentownością nie oznacza rezygnacji ze stosowania zachęt materialnych do podnoszenia efektów działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Zachęty te zawarte są zarówno w nowym, coraz szerzej wprowadzanym systemie tworzenia funduszu płac, jak i w nowych zasadach wynagradzania za pracę. Zachęty te wynikają z całokształtu polityki płacowej ustalonej na VI Zjeździe partii.</u>
          <u xml:id="u-27.30" who="#TadeuszRudolf">Polityka ta zakłada systematyczny wzrost płac w powiązaniu z poprawą wyników ekonomicznych przedsiębiorstw oraz kształtowanie poziomu indywidualnych wynagrodzeń w zależności od prawidłowo mierzonych efektów pracy każdego członka załogi. Jest ona — jak wiadomo — realizowana konsekwentnie i ze znacznym wyprzedzeniem w stosunku do planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-27.31" who="#TadeuszRudolf">W przedsiębiorstwach, które przeszły na nowy system planowania i zarządzania — w tzw. jednostkach inicjujących — w metodach kształtowania funduszu płac wprowadzone są istotne zmiany polegające na tworzeniu wielkości funduszu płac w zależności od wielkości produkcji dodanej, wytworzonej w danym przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-27.32" who="#TadeuszRudolf">Tak więc efektywność pracy całego przedsiębiorstwa odzwierciedlona będzie przez tempo przyrostu funduszu płac w przedsiębiorstwie, a wkład pracy każdego członka załogi — przez indywidualną pracę pracownika. Wysokość zaś nagrody rocznej i prawo do jej otrzymania zależeć będą w nowym systemie bezpośrednio od osobistej pracy, od przestrzegania przez pracownika zasad dobrej roboty, zasad dyscypliny pracy i poszanowania mienia społecznego. Charakter bodźca tych nagród wzmacniają jasne i przejrzyste kryteria ich przyznawania. Określony w projekcie ustawy system nagród rocznych będzie miał niewątpliwie korzystny wpływ na kształtowanie gospodarskiej postawy załóg oraz właściwe kojarzenie interesów społecznych i osobistych.</u>
          <u xml:id="u-27.33" who="#TadeuszRudolf">Przyjęte w projekcie ustawy zasady i kryteria tworzenia i gospodarowania zakładowymi funduszami: nagród, socjalnym i mieszkaniowym — stwarzają w warunkach wzrostu produkcji, wydajności pracy i ogólnej poprawy efektów gospodarowania trwałą podstawę i stale rosnące źródło pokrywania zbiorowych i indywidualnych potrzeb załóg zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-27.34" who="#TadeuszRudolf">Stabilność odpisów na fundusz socjalny i mieszkaniowy stworzy praktyczną możliwość realizowania od lat wysuwanego postulatu z zakresu planowania społecznego, mianowicie opracowywania i przyjmowania przez KSR zakładowych planów rozwoju działalności socjalnej i kulturalnej. Plany takie, zarówno długofalowe — 5-letnie, jak i operatywne — roczne, powinien posiadać każdy zakład pracy.</u>
          <u xml:id="u-27.35" who="#TadeuszRudolf">Tak więc w nowym systemie ważną rolę w prawidłowym gospodarowaniu funduszem nagród, socjalnym i mieszkaniowym przypisuje się samorządowi robotniczemu. Otrzymuje on skuteczne instrumenty oddziaływania na sprawiedliwy podział wspólnie wytworzonych efektów, możliwość kształtowania zasad polityki socjalnej oraz mieszkaniowej w przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-27.36" who="#TadeuszRudolf">Oznacza to jeszcze większą odpowiedzialność organów samorządu robotniczego oraz rad zakładowych za takie gospodarowanie zakładowymi funduszami, aby były one dzielone zgodnie z zasadą sprawiedliwości społecznej, aby wpływały na umacnianie dyscypliny pracy, stabilizację załóg, wzrost wydajności, poprawę efektów działalności ekonomicznej zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-27.37" who="#TadeuszRudolf">Jesteśmy przekonani, że reforma funduszu zakładowego przyczyni się do pełnej realizacji wskazań zawartych w liście Sekretariatu KC PZPR, Prezydium Rządu i Prezydium CRZZ w sprawie szerokich i wszechstronnych działań na rzecz poprawy warunków pracy i warunków socjalnych załóg.</u>
          <u xml:id="u-27.38" who="#TadeuszRudolf">Przedstawione Wysokiej Izbie propozycje zmian w dziedzinie tworzenia i podziału funduszy zakładowych są zgodne z wczorajszymi postanowieniami IX Plenum KC PZPR, mającymi na celu stwarzanie bardziej sprzyjających warunków do pełniejszego zaangażowania wszystkich twórczych sił narodu w rozwoju socjalistycznej Polski.</u>
          <u xml:id="u-27.39" who="#TadeuszRudolf">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z pełnym przekonaniem o doniosłej roli ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego głosował będzie za jej uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-27.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#AndrzejBenesz">Głos ma poseł Zenobia Gregorczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#ZenobiaGregorczyk">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wniesiony pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy o zasadach tworzenia i podziału funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego łączy się również z rolniczymi i wiejskimi uspołecznionymi zakładami pracy. Dotyczy także, milionowych rzesz ludności zamieszkałej na wsi i dojeżdżającej codziennie do pracy w uspołecznionych pozarolniczych zakładach produkcyjnych i usługowych. Sądzę więc, że warto rozpatrzyć skutki tej ustawy także w aspekcie warunków rozwoju rolnictwa i ludności wiejskiej. Zagadnieniu temu wiele uwagi poświęciła również uchwała VI Kongresu ZSL.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#ZenobiaGregorczyk">Otóż najbardziej bezpośrednim skutkiem ustawy powinno być wyższe niż dotąd zdyscyplinowanie wobec uspołecznionych zakładów tej części ludności wiejskiej, która, mieszkając na wsi, pracuje codziennie w rolniczych i poza rolniczych uspołecznionych zakładach produkcyjnych i usługowych. Wiele uspołecznionych zakładów pracy uskarża się na niedostateczne zdyscyplinowanie części dwuzawodowej ludności. Tak więc można sądzić, że uzależnienie nagrody indywidualnej od właściwego stosunku do pracy przyniesie pozytywne rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#ZenobiaGregorczyk">Poprawa społecznego zdyscyplinowania w procesie produkcji nastąpić powinna jednak nie tylko dlatego, że źle wykonujący swe obowiązki pracownik nie będzie mógł otrzymać nagrody indywidualnej z funduszu nagród, ale także dlatego, że projekt ustawy ma duży walor wychowawczy. Określa bowiem konkretne warunki, które muszą być spełnione, aby praca i postawa pracownika w zakładzie pracy mogły być nazwane nienagannymi. W nowym systemie nagród silniej akcentowana jest indywidualna ocena każdego pracownika. Sprzyjać to będzie likwidacji takich sytuacji, gdy wydajna praca większości załogi ukrywała niejako mało wydajną pracę pewnej części pracowników.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#ZenobiaGregorczyk">Nieotrzymanie nagrody oznaczać będzie w świetle ustawowych kryteriów, że praca i postawa pracownika w produkcji zasługują na naganę. Otrzymanie nagrody będzie dowodem nienaganności pracy. Liczba osób nie otrzymujących nagrody będzie równoznaczna z liczbą osób zasługujących na naganę bądź za niezdyscyplinowanie społeczne, bądź też za niesumienną, względnie nawet nieumiejętną pracę. Projekt ustawy wprowadza więc pewien system corocznego poddawania ocenie stopnia sumienności pracy osób zatrudnionych oraz stopnia ich umiejętności z punktu widzenia ustawowych kryteriów, wśród których jakość produkcji, uzależniona także od jakości pracy, spełniać ma szczególną rolę.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#ZenobiaGregorczyk">Nie ulega wątpliwości, iż w tym nowym systemie ocen sprawdzać się będą również postawy i umiejętności ludności dwuzawodowej. Intencją projektu ustawy jest, aby oceniane były zarówno postawy, jak i poziom kwalifikacji oraz sposób przygotowywania ludności rolniczej i wiejskiej, która przechodzi do pozarolniczych zawodów nie ze szkół, a bezpośrednio z gospodarstwa rolnego.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#ZenobiaGregorczyk">Fundusze zakładowe w państwowych przedsiębiorstwach resortu rolnictwa stanowiły istotne uzupełnienie funduszu płac. Taką samą, a stopniowo nawet coraz większą rolę będzie spełniał fundusz nagród. Jednakże w świetle założeń przedłożonego projektu ustawy fundusz nagród oprócz funkcji poprawy jakości prący oraz nagradzania za zdyscyplinowanie będzie także wpływał dodatnio na stabilizację kadr. W niektórych przedsiębiorstwach rolnych, np. w melioracyjnych, występuje bowiem zjawisko nadmiernej płynności załóg. Ustawa stwarza przesłanki zmierzające do zwiększenia zainteresowania pracownika pracą w jednym zakładzie.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#ZenobiaGregorczyk">Od paru lat systematycznie polepszają się warunki życia i pracy w państwowych gospodarstwach rolnych. Niedostatecznie szybko poprawiają się te warunki w pozostałych państwowych przedsiębiorstwach rolnych i obsługujących rolnictwo oraz wykonujących inwestycje rolne. Przedstawiony projekt ustawy będzie stwarzał warunki i pobudzał rady zakładowe wszystkich jednostek gospodarczych do prowadzenia skutecznej działalności mającej na celu polepszenie warunków życia zatrudnionych. Omawiany projekt ustawy stworzy także pewien wzór rozwiązań problemów socjalnych w innych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#ZenobiaGregorczyk">Państwowe gospodarstwa rolne, a także przedsiębiorstwa państwowe wykonujące inwestycje rolne nie tworzyły dotychczas funduszu mieszkaniowego. Ustanowienie zasady, że we wszystkich państwowych jednostkach, a więc także w budżetowych tworzy się fundusz mieszkaniowy — otwiera możliwości udzielenia pomocy zakładowej dla tych członków załóg, którzy udowodnią swoją stabilizację pracy w rolnictwie lub w obsłudze rolnictwa podjęciem budownictwa mieszkaniowego w rejonie działania uspołecznionego zakładu pracy. Może to z czasem stać się jednym z czynników wywołania potrzebnego na wsi ruchu spółdzielczości mieszkaniowej. W niejednej bowiem wsi i gminie istnieje kilka jednostek państwowych. Fundusz mieszkaniowy tych jednostek razem wzięty może być bodźcem do zapoczątkowania działalności wiejskiej spółdzielczości mieszkaniowej lub innych zorganizowanych form budownictwa. Można mieć nadzieję, że inne zakłady pracy uznają fundusz mieszkaniowy za jeden ze wzorów perspektywicznych rozwiązań problemu mieszkaniowego swych pracowników. Od dawna np. sprawa rozwiązania problemu mieszkaniowego jest podnoszona jako istotny warunek stabilizacji kadr traktorzystów w kółkach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#ZenobiaGregorczyk">Projekt ustawy przewiduje stopniowe, ale określone konkretnymi wskaźnikami, powiększanie funduszu nagród, funduszu socjalnego oraz funduszu mieszkaniowego. To zobowiązanie się państwa do stopniowego powiększania funduszów uzupełniających wynagrodzenia pracowników ma szczególnie korzystną wymowę. U podstaw tego ustawowego zobowiązania leży bowiem założenie, że kraj nasz będzie coraz szybciej się rozwijał, że istnieć będą coraz lepsze warunki życia i rozwoju naszego społeczeństwa. Ponadto wprowadza to większą przejrzystość w systemie wynagrodzeń za pracę. Zmniejsza przede wszystkim ryzyko uzyskania nagrody — będzie ona uzależniona wyłącznie od samego pracownika, a nie od wyniku finansowego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#ZenobiaGregorczyk">Projekt ustawy będzie jednym z istotnych czynników mobilizacji społecznej oraz wykorzystania ludzkich umiejętności i możliwości — na ten temat debatowało wczoraj Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Wyrażam przekonanie, że miliony ludzi pracy, których dotyczy omawiany projekt ustawy, odpowiedzą na nią dalszą poprawą jakości pracy oraz dalszym postępem w zdyscyplinowaniu w procesie produkcji. Wyrażam przekonanie, że będzie ona jednym ze źródeł dalszej poprawy systemu zarządzania gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#ZenobiaGregorczyk">Treść projektu ustawy kojarzy dążenia partii i Rządu do stałej poprawy sytuacji materialnej ludności z troską o kształtowanie nowych wartości społecznych. Projekt ustawy wychodzi naprzeciw wymogom obecnej fazy rozwoju naszej gospodarki — to znaczy wymogom przejścia do bardziej intensywnych metod gospodarowania, również w rolnictwie. Sprzyjać będzie osiągnięciu lepszych wskaźników wzrostu wydajności pracy, poprawie jakości produkowanych artykułów i świadczonych usług oraz lepszemu wykorzystaniu zdolności produkcyjnych zakładów, a także gospodarności materiałowej.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#ZenobiaGregorczyk">Wysoka Izbo! Upoważniona zostałam do oświadczenia, że Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosować za projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#AndrzejBenesz">Głos ma poseł Adam Parol.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#AdamParol">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Od dwóch lat realizujemy z powodzeniem strategię rozwojową kraju wyrażoną w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Troska o coraz lepsze zaspokojenie potrzeb człowieka — to podstawowa cecha realizowanej polityki społeczno-gospodarczej. Przynosi ona nader pomyślne wyniki w sferze produkcji, jak też w zakresie poprawy warunków życia. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza dla stosunków w zakładach przemysłowych, w których konsekwentne rozwiązywanie wszystkich problemów, zwłaszcza socjalno-bytowych, stwarza dobrą atmosferę społeczną i polityczną. Rozwiązywanie spraw socjalnych ma również bezpośredni, wysoce dodatni wpływ na społeczną wydajność pracy.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#AdamParol">Wyrazem konsekwentnej polityki społecznej partii, zmierzającej do zapewnienia stałej poprawy warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych załogom oraz ograniczenia powstałych w tym zakresie dysproporcji — jest przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród, socjalnego i mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#AdamParol">Projekt ustawy zawiera rozwiązania, które w porównaniu z poprzednio obowiązującymi zasadami uznać należy jako słuszne i korzystne dla ogółu załóg pracowniczych. Przejawia się to zwłaszcza w zagwarantowaniu w skali wieloletniej środków na potrzeby socjalno-bytowe załóg. Na szczególną uwagę ze społecznego punktu widzenia zasługuje spełnienie zasady powszechności uprawnień do tworzenia środków przeznaczonych na zaspokajanie potrzeb socjalnych i mieszkaniowych ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#AdamParol">W pełni słuszna i powszechnie akceptowana jest idea przewodnia projektu ustawy, która obok powszechności korzystania z funduszu nagród, funduszu socjalnego i mieszkaniowego przewiduje również likwidację dysproporcji między poszczególnymi zakładami pracy w zakresie bazy socjalnej i mieszkaniowej, zwłaszcza że likwidacja występujących dysproporcji następować będzie przez „równanie w górę”.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#AdamParol">Bardzo ważne jest to, że projekt ustawy przewiduje odejście od dotychczasowych zasad wiązania funduszu zakładowego z rocznym wynikiem ekonomicznym przedsiębiorstwa i tworzenie funduszu nagród, funduszu socjalnego i mieszkaniowego — jako procentowego odpisu od funduszu płac. Oznacza to odejście od skomplikowanych, niezrozumiałych dla ogółu zatrudnionych, mechanizmów naliczania funduszu zakładowego i daje załogom gwarancję otrzymania nagrody rocznej w oczekiwanej, z góry przewidywanej wysokości. Zapewniony jest przy tym stały wzrost wysokości nagród w kolejnych latach aż do osiągnięcia pełnej wysokości pensji. Tworzenie funduszu nagród jako odpisu od funduszu płac zwiększy siłę jego oddziaływania jako bodźca do dobrej roboty, do wyzwalania inicjatyw produkcyjnych i podnoszenia gospodarności załóg. System ten, będąc bowiem częścią ogólnego nowego systemu ekonomicznego przedsiębiorstwa, w którym tempo wzrostu funduszu płac będzie ściśle uzależnione od tempa wzrostu efektywności gospodarowania, stwarza warunki do zdyscyplinowania całego systemu powiązań człowieka z zakładem pracy. Jest bodźcem do wzrostu wydajności, będzie wpływał na zmniejszenie absencji, zwłaszcza nieusprawiedliwionej, będzie powodował zmniejszanie wszelkich przejawów łamania dyscypliny pracy.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#AdamParol">Wysoki Sejmie! Pracuję w Zrzeszeniu Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”, w przedsiębiorstwie zatrudniającym ponad 20 tysięcy osób. Z satysfakcją mogę stwierdzić, że projekt ustawy stwarza naszej załodze perspektywy systematycznego wzrostu nagród, gdyż aktualny ich poziom wynosi 75% miesięcznego zarobku.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#AdamParol">W przedsiębiorstwie naszym od kilku lat przywiązujemy dużą uwagę do problemów poprawy warunków bytowych i socjalnych załogi. Na te cele przeznaczaliśmy systematycznie, w maksymalnej wysokości, środki z funduszu zakładowego, uzyskując zawsze aprobatę konferencji samorządu robotniczego i załogi. Dokonując podziału funduszu zakładowego wypracowanego w roku 1972, przeznaczyliśmy na sprawy socjalne ponad 7 milionów złotych, co powoduje, że razem ze środkami budżetowymi przeznaczanymi na ten cel w 1973 roku wydatkujemy kwotę stanowiącą 2,2% funduszu płac. Środki te wykorzystywaliśmy i wykorzystujemy głównie na rozwój bazy wypoczynkowej, poprawę warunków socjalnych w przedsiębiorstwie oraz w dużej mierze na dofinansowanie kolonii letnich dla dzieci zwłaszcza rodzin niżej uposażonych. Od lat wszystkie dzieci naszych pracowników, nie tylko tych, którzy chcą, ale również te, których rodzice nie przejawiają zainteresowania, zachęcamy i stwarzamy im warunki do wyjazdu na kolonie, finansując w części ich pobyt. W roku bieżącym na koloniach i obozach będzie wypoczywało 2 tysiące dzieci naszych pracowników. Natomiast w zakładowych ośrodkach wypoczynkowych z różnych form wypoczynku skorzysta około 7 tysięcy pracowników, głównie robotników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#AdamParol">Osiągana systematyczna, stała poprawa warunków pracy i warunków socjalno-bytowych naszej załogi jest poważnym czynnikiem wzrostu jej zaangażowania w realizację coraz trudniejszych zadań. Efektem tego jest osiąganie dobrych wyników produkcyjnych, przekraczających zadania planowe, oraz dobre efekty ekonomiczne. Plan roku 1972 przekroczyliśmy, produkując o ponad 1000 ciągników więcej i osiągając obniżkę jednostkowych kosztów produkcji średnio o 8%.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#AdamParol">W roku bieżącym również dobrze realizujemy zadania. Pierwsze półrocze zakończymy ponadplanową produkcją 800 ciągników o mocy 30 KM, tych najbardziej poszukiwanych przez rolników.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#AdamParol">Równolegle z poprawą wyników gospodarowania następował systematyczny wzrost odpisu na fundusz zakładowy, którego poważną, maksymalnie możliwą część przeznaczaliśmy na zaspokojenie potrzeb socjalnych załogi. Na przykład odpis na fundusz zakładowy za r. 1972 był wyższy o ponad 32% od odpisu za r. 1971. Sytuacja taka pozwalała kierownictwu przedsiębiorstwa, a zwłaszcza organom samorządu robotniczego wykorzystywać możliwość wypracowania coraz większych środków na nagrody i cele socjalne — jako jeden z ważniejszych argumentów w angażowaniu całej załogi do coraz efektywniejszej i wydajniejszej pracy. Bardzo pomocny był w tym zakresie wewnętrzny regulamin podziału funduszu zakładowego. Surowy, ale sprawiedliwy w odniesieniu do łamiących społeczną dyscyplinę pracy, natomiast preferujący dobrą, solidną długoletnią pracę w przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#AdamParol">Opierając się na własnych doświadczeniach uważam, że sprawą bardzo ważną jest, by kierownictwo każdego przedsiębiorstwa, zwłaszcza organy samorządu robotniczego, potrafiły w pełni wykorzystać możliwości, jakie daje omawiany projekt ustawy dla najmocniejszego utrwalania wśród załóg pracowniczych świadomości, że tylko dobra praca i wykonywanie zadań gospodarczych, efektywne gospodarowanie dają gwarancję osiągania systematycznej poprawy warunków życia. Pomyślne wyniki uzyskane w skali gospodarki narodowej w r. 1972, a więc osiągnięcie dość wysokiego poziomu środków przeznaczonych na cele socjalne, stwarzają gwarancję takich odpisów również w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#AdamParol">Wysoki Sejmie! Uważam, że projekt ustawy stwarza możliwości zabezpieczenia stałej poprawy warunków socjalnych ogółu pracujących w ramach aktualnych możliwości gospodarki narodowej. Stwarza on warunki, w których każdy pracujący będzie mógł osiągać pełną satysfakcję z wyników i efektów pracy. Jest to kolejne posunięcie, które powodować będzie pozytywne skutki gospodarcze i społeczne, a w sumie polityczne, bowiem załogi wielkich przedsiębiorstw, wielkoprzemysłowa klasa robotnicza decyduje o klimacie politycznym panującym w kraju. Klimat ten w przedsiębiorstwie, w którym pracuję jest dobry. Wyraża się on powszechnym poparciem załogi dla polityki konsekwentnie realizowanej przez naszą partię. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#AndrzejBenesz">Proszę Sekretarza Posła Macieja Majkuta o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#MaciejMajkut">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#MaciejMajkut">Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi — w sali nr 101,</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#MaciejMajkut">Komisji Handlu Wewnętrznego oraz Komisji Przemysłu Lekkiego — w sali nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#AndrzejBenesz">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 15.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 05 do godz. 15 min 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#AndrzejWerblan">Wysoka Izbo! Kontynuujemy dyskusję nad 3 punktem porządku dziennego: sprawozdaniem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#WitoldJankowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Mamy dziś uchwalić ustawę o dużej doniosłości społecznej. O doniosłości tej decyduje przede wszystkim fakt, że postanowienia projektu ustawy dotyczą w sposób najbardziej bezpośredni interesów wielomilionowej rzeszy pracowników gospodarki narodowej. Istota zamierzonej reformy polega na przekształceniu dotychczasowego funduszu zakładowego i funduszów pokrewnych, z których korzystała tylko część zakładów pracy, w trzy odrębne fundusze: zakładowy fundusz nagród oraz zakładowe fundusze socjalny i mieszkaniowy, których wzrost i wielkość zostały ściśle określone w powiązaniu z funduszem płac i które docelowo powinny objąć wszystkie państwowe jednostki organizacyjne i inne uspołecznione zakłady pracy.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#WitoldJankowski">Intencją projektu ustawy jest zniwelowanie dysproporcji istniejących dotąd w uprawnieniach poszczególnych grup pracowniczych w różnych resortach i branżach, systematyczne polepszanie warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych załóg pracowniczych, dążenie do zapewnienia lepszej dyscypliny pracy, trzeźwości w pracy, wyższej jakości produkcji i stabilizacji załóg. Należy niewątpliwie poprzeć solidarnie takie intencje projektu ustawy jako wyraz realizacji polityki społecznej, sprężonej ściśle z polityką przyspieszonego rozwoju gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#WitoldJankowski">Zabierając, w imieniu Koła Poselskiego „Pax”, głos w toczącej się dyskusji, chciałbym zwrócić szczególniejszą uwagę na niektóre tylko elementy ustawy.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#WitoldJankowski">Przedstawiony nam projekt przewiduje w rozdziale III art. 12 pkt 1 finansowanie z zakładowego funduszu socjalnego działalności socjalnej na rzecz pracowników i ich rodzin, głównie w dziedzinie rekreacji i wypoczynku. Fundusz ten osiągnąć ma, jak wiemy, do 1978 roku — 2% funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#WitoldJankowski">Niezależnie od tego, art. 10 proponowanego projektu ustawy przeznacza część zakładowego funduszu nagród, stanowiącą różnicą pomiędzy naliczonym funduszem nagród a sumą wypłaconych indywidualnych nagród, na dodatkowe finansowanie działalności umożliwiającej korzystanie w szerszym zakresie przez dzieci pracowników ze żłobków, przedszkoli, innych zakładów opiekuńczych, obozów, kolonii, zimowisk oraz na finansowanie urządzeń komunalnych i środowiskowych z zakresu opieki nad dzieckiem, z których korzystają dzieci pracowników. Ten dodatkowy element pomocy rodzinie, a przede wszystkim rodzinie wielodzietnej należy powitać ze szczególnym uznaniem. W sumie z obu tych źródeł, jak też i innych jeszcze kwot przeznaczonych na działalność o charakterze socjalnym powstaną w zakładach, pracy poważne fundusze, których rozumne i racjonalne zagospodarowanie powinno być przedmiotem szczególnej troski.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#WitoldJankowski">Art. 20 projektu ustawy przewiduje, że Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych określi w rozporządzeniach szczegółowe zasady tworzenia i gospodarowania zakładowymi funduszami: nagród, socjalnym i mieszkaniowym oraz zasady prowadzenia zakładowej działalności socjalnej. Właśnie w związku z tymi rozporządzeniami, które się mają ukazać chciałbym zgłosić kilka uwag i sugestii do rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#WitoldJankowski">Wysoki Sejmie! Jest oczywiste i nieuniknione, że przyspieszony rozwój gospodarczy kraju, wyrażający się przede wszystkim wzrostem przemysłu, powodować będzie dalszy poważny wzrost urbanizacji oraz koncentracji ludności w wielkich aglomeracjach miejsko-przemysłowych. Korzystnym efektem tej koncentracji będzie stwarzanie warunków do stosowania optymalnych rozwiązań technicznych w gospodarce. Z drugiej jednak strony z rozwojem aglomeracji miejsko-przemysłowych wiążą się również zagrożenia dla warunków zdrowotnych mieszkańców. Zagrożenia te mogą być w dużym stopniu eliminowane, a siły człowieka regenerowane przez właściwie zorganizowany wypoczynek urlopowy, świąteczny i codzienny. Musimy się więc liczyć z tym, że zaspokojenie słusznych potrzeb wypoczynku ludzi pracy, dziś jeszcze dalekie od doskonałości, będzie wymagało szybkiej realizacji właśnie ze względu na przewidywany rozwój aglomeracji miejsko-przemysłowych. Dojdzie do tego nowy jeszcze element, a mianowicie przewidywany wzrost czasu wolnego. Pod tym kątem widzenia rozpatrując postanowienia projektu ustawy odnośnie do zakładowego funduszu socjalnego, można stwierdzić, że stwarzają one możliwości do podjęcia tych nowych oczekujących nas zadań.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#WitoldJankowski">Co prawda otwarty pozostaje problem, czy środki proponowane przez ustawę w postaci limitowanego do 2% funduszu płac zakładowego funduszu socjalnego, choćby z uwagi na istniejące dziś zaległości i zaniedbania, będą wystarczające do osiągnięcia potrzebnego przyspieszenia. Być może na pytanie to dziś jest jeszcze trudno w sposób bardziej precyzyjny odpowiedzieć. Tym niemniej trzeba przewidywać możliwość, a nawet konieczność, dokonania w przyszłości określonego manewru korygującego. W każdym razie proponowana dziś w projekcie ustawy wielkość funduszu na cele socjalne może już mieć strategiczne znaczenie dla prawidłowego kształtowania krajowej infrastruktury wypoczynku urlopowego i świątecznego mieszkańców naszego kraju. Dotychczasowa realizacja tej infrastruktury w wyniku działalności socjalnej poszczególnych zakładów budzi niejednokrotnie zastrzeżenia. Z jednej bowiem strony tworzone są ośrodki prowizoryczne o złych warunkach sanitarnych, szybko dekapitalizujące się, które nie spełniają należycie swych funkcji, a są jednocześnie marnotrawstwem społecznych pieniędzy. Z drugiej zaś strony budowane są często obiekty o godnych pozazdroszczenia wysokich parametrach, które przez swój koszt zmniejszają jednak efekty ilościowe miejsc wypoczynku potencjalnie możliwych do zrealizowania na obecnym etapie. Inną wadą dotychczasowych realizacji jest ich niekompleksowość i rozproszenie, powodujące marnotrawstwo nakładów na indywidualne urządzenia infrastruktury technicznej, która realizowana w sposób skojarzony dla kilku czy kilkunastu ośrodków byłaby i tańsza, i bardziej sprawna.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#WitoldJankowski">Jedną z większych wad tych realizacji jest także ich nieprzemyślane przestrzenne rozmieszczenie i zagospodarowanie, które w nieracjonalny sposób zmniejsza i ogranicza na przyszłość wielkość terenów nadających się do celów rekreacyjno-wypoczynkowych. Degradacja, a nawet dewastacja środowiska naturalnego przede wszystkim przez niewłaściwe odprowadzanie ścieków i nienależytą gospodarkę odpadami jest skutkiem działalności niejednego ośrodka wypoczynkowego.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#WitoldJankowski">Również z punktu widzenia społecznego wydaje się dyskusyjna tworząca się dysproporcja pomiędzy standardem i jakością świadczonych usług w ośrodkach wypoczynkowych różnych zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#WitoldJankowski">Szczególnie ostro występuje ta dysproporcja pomiędzy zakładami dużymi i małymi albo inaczej mówiąc — bogatymi i biednymi.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#WitoldJankowski">Doceniając pozytywne wartości dyskutowanego projektu ustawy, w rozdziale dotyczącym zakładowego funduszu socjalnego, należy — wydaje się — zwrócić uwagę na to, że postanowienia projektu ustawy mogą stanowić zasadniczy oręż do zapewnienia właściwego wypoczynku pod warunkiem, że realizacja przebiegać będzie w sposób odmienny od dotychczasowego, który bliższy jest działalności żywiołowej, że będzie ona mianowicie w jakiś sposób sterowana, uwzględniająca kompleksowość rozwiązań, odpowiedni standard oraz najbardziej racjonalne rozmieszczenie przestrzenne obiektów.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#WitoldJankowski">Pewne elementy takiego kompleksowego rozwiązywania odnaleźć można np. w uchwale Rządu o zagospodarowaniu Bieszczadów albo w projektach budowy II Zakopanego.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#WitoldJankowski">Wydaje się więc bardzo istotne, aby przewidziane w art. 20 projektu ustawy rozporządzenia precyzujące szczegółowe zasady gospodarowania zakładowym funduszem socjalnym opracowane były, oczywiście w proporcji do wielkości zadania, podobnie jak inne strategiczne zadania kraju, np. kompleks gospodarki rolnej czy program budownictwa mieszkaniowego, w powiązaniu z przestrzennym zagospodarowaniem kraju.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#WitoldJankowski">Mogłyby się w tych rozporządzeniach znaleźć takie elementy, jak:</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#WitoldJankowski">1) właściwe dostosowanie klimatyczne i krajobrazowe miejsc wypoczynkowych do potrzeb zdrowotnych pracownika, potrzeb zależnych przecież także od jego specjalności zawodowej;</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#WitoldJankowski">2) realizowanie obiektów wypoczynkowych w zasadzie przez inwestorów zastępczych, wyspecjalizowanych w tej działalności, co miałoby znaczenie w szczególności dla zakładów małych, stymulowało podnoszenie standardu ośrodków wypoczynkowych i niwelowało dysproporcje w warunkach wypoczynku, a także zapewniało kompleksowość rozwiązań;</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#WitoldJankowski">3) możliwość powiązania środków finansowych pochodzących z dotacji państwowych z funduszami zakładów pracy. Stworzyłoby to podstawy do stosowania w perspektywie słusznej chyba zasady pełnej rentowności placówek wypoczynkowych, przy jednoczesnym refundowaniu pracownikowi kosztów wypoczynku w tych ośrodkach. Zapewniłoby to wyższy standard usług wczasowych, gdyż działająca w tym układzie zasada handlowa zmuszałaby do większego liczenia się z życzeniami klienta. Innym walorem tej zasady byłoby wyrównywanie standardu świadczeń we wszystkich ośrodkach oraz możliwość szerokiej wymiany wypoczywających między poszczególnymi ośrodkami, a przez to — pełniejszej eksploatacji miejsc wypoczynkowych.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#WitoldJankowski">Wysoka Izbo! Dyskutowany przez nas projekt ustawy jest bezsprzecznie ważnym elementem polityki społecznej realizowanej i rozwijanej konsekwentnie od dwóch i pół lat. Utworzenie zakładowego funduszu nagród, zakładowego funduszu socjalnego i funduszu mieszkaniowego może i powinno stać się skutecznym instrumentem polityki społecznej w środowisku pracy, polityki uzupełniającej komplementarnie politykę społeczną rad narodowych. Umacnia się w szczególności funkcja społeczna socjalistycznego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#WitoldJankowski">W związku z tym pojawia się przed nami szerszy problem, który chciałbym tu tylko zasygnalizować.</u>
          <u xml:id="u-36.20" who="#WitoldJankowski">Jak wiadomo, jeśli chodzi o duże zakłady pracy, w sąsiadujących z nami państwach socjalistycznych, mianowicie w Związku Radzieckim i Niemieckiej Republice Demokratycznej, od szeregu lat traktowane są one nie tylko jako jednostki gospodarcze, lecz także jako podmioty polityki społecznej, posługujące się systemem zakładowego planowania społecznego. W naszym kraju uchwałą Rady Ministrów nr 296 z 23 grudnia 1971 r. w sprawie analizy sytuacji gospodarczej i warunków socjalno-bytowych wielkich przedsiębiorstw wprowadzono tytułem eksperymentu niektóre elementy planowania społecznego na terenie 164 wielkich przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-36.21" who="#WitoldJankowski">Wydaje się, że doświadczenia tego eksperymentu oraz fakt stworzenia trzech funduszów zakładowych aktualizują wyraźnie potrzebę, aby w najbliższej przyszłości uregulować na drodze ustawowej całokształt zadań socjalnych przedsiębiorstwa włącznie z modelem administracji socjalnej, z metodą zakładowego planowania społecznego oraz z systemem koordynacji poziomej spraw społecznych pomiędzy radami narodowymi a przedsiębiorstwami. W szerszym ujęciu chodzić będzie o skonstruowanie spójnego modelu terenowej polityki społecznej, która realizować się będzie w trójkącie: samorząd mieszkańców w osiedlu, o którym mówi uchwała Rady Państwa z 21 maja br. — zakład pracy — rada narodowa. Jest to jednak już zagadnienie wykraczające poza treść dyskutowanej dziś ustawy.</u>
          <u xml:id="u-36.22" who="#WitoldJankowski">Wysoka Izbo! W imieniu Koła Poselskiego „Pax” chciałbym oświadczyć, że będziemy głosowali za projektem ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego wraz z poprawkami wniesionymi przez Komisje Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Pracy i Spraw Socjalnych. Mamy też nadzieję, że zawarte w ustawie delegacje dla Rady Ministrów wykorzystane zostaną do optymalnego zrealizowania w praktyce postulatów projektu ustawy, zgodnie z jej intencjami i dla dobra zainteresowanych rzesz pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-36.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Jan Mendel.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#JanMendel">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Założone w uchwale VI Zjazdu PZPR kierunki zmian w systemie zarządzania gospodarką narodową zmierzają przede wszystkim do usprawnienia działalności przedsiębiorstw produkcyjnych, uzyskania przez nie lepszych wyników ekonomiczno-produkcyjnych oraz wprowadzenia nowych mierników oceny ich działalności.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#JanMendel">Dokonywany od niedawna proces doskonalenia istniejącego systemu zarządzania ma charakter kompleksowy, gdyż obejmuje zarówno problemy dotyczące finansowania działalności eksploatacyjnej, jak i inwestycyjnej, a także kształtowanie płac i nagród.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#JanMendel">Wspomniane idee uchwały VI Zjazdu zostały skonkretyzowane we wprowadzonym nowym systemie planowania i zarządzania w jednostkach inicjujących. Istota tego systemu polega na zwiększeniu samodzielności i odpowiedzialności gospodarowania — na podstawie konsekwentnego rachunku ekonomicznego. Jak wiadomo, w systemie tym osiągane efekty, a także płace, zależą w dużym stopniu od postawy i świadomości załogi.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#JanMendel">System ten wiąże ściślej interes pracownika z interesami przedsiębiorstwa, zapewnia wydajniejszą pracę, która będzie się opłacała, pozwala na szybszy wzrost zarobków, stwarza warunki do najlepszego wykorzystania sił twórczych człowieka.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#JanMendel">Fundamentalnym czynnikiem tego systemu jest zagadnienie prowadzenia prawidłowego gospodarowania zasobami ludzkimi. Generalne kierunki tej polityki, proporcje zatrudnienia, podstawowe problemy systemu oświatowego, polityka płacowa i socjalna muszą być kształtowane decyzjami ogólnopaństwowymi.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#JanMendel">Przykładem doceniania roli czynnika ludzkiego w dynamizowaniu rozwoju kraju oraz jego decydującego znaczenia w poprawie efektywności gospodarowania są wczorajsze obrady Plenum KC PZPR. Za szczególnie ważne zagadnienie uznano na tym Plenum lepsze wykorzystanie rezerw ludzkich poprzez spożytkowanie kwalifikacji i umiejętności, organizację pracy i postęp techniczny, wzrost wydajności pracy, wzmocnienie dyscypliny oraz stosowanie takich czynników oddziaływania materialnego i moralnego, które kształtować będą zaangażowane postawy zawodowe i społeczne załóg pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#JanMendel">Oznacza to, że niezbędna jest troska o taki system płac, wyróżnień i nagród członków i kolektywów pracowniczych, który by preferował indywidualny wkład rzetelnego wysiłku i dobrej jakości. Oznacza to również, że potrzebny jest dalszy wysiłek w dziedzinie szerokiego oddziaływania m.in. na rzecz poprawy dyscypliny i organizacji pracy, przeciwdziałania fluktuacji i nieuzasadnionej absencji, gdyż podnoszenie wydajności pracy jest jedyną prawidłową drogą podnoszenia efektywności całej gospodarki i poszczególnych przedsiębiorstw. To równocześnie najskuteczniejszy sposób wypracowania materialnych warunków do wzrostu płac indywidualnych i nagród.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#JanMendel">Wysoki Sejmie! Założenia projektu ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego mają duże znaczenie dla dynamizowania ludzkiego działania, a ponadto są wyrazem polityki partii, której głównym celem jest zapewnienie stałej odczuwalnej poprawy warunków bytowych i socjalnych klasy robotniczej i całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#JanMendel">Projekt ustawy eksponuje miernik dobrej i rzetelnej pracy, która powinna być odpowiednio nagradzana, co zgodne jest z duchem zachodzących zmian w metodach zarządzania i gospodarowania w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#JanMendel">Założone w projekcie ustawy uzależnienie wypłaty 13 pensji z jednej strony — od stażu pracy, rzetelności i dobrej jakości, z drugiej zaś — ograniczenie jej uzyskiwania przy nieusprawiedliwionej absencji, będzie miało poważny wpływ na wzrost odpowiedzialności za swoją pracę. Tym samym doprowadzi do wzrostu społecznej wydajności pracy i wyeliminowania ludzi nie zainteresowanych dobrą i rzetelną pracą z udziału w wypracowanej nagrodzie.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#JanMendel">Na nowo uregulowano w projekcie ustawy sprawy zakładowego funduszu socjalnego i mieszkaniowego. W konsekwencji rozszerzone zostaną na wszystkie jednostki gospodarki uspołecznionej uprawnienia do tworzeni tych funduszy. Projektowane zasady i wysokości tworzenia funduszu doprowadzą do stopniowego zniwelowania nieuzasadnionych dysproporcji w wysokości odpisów zarówno na zakładowy fundusz socjalny, jak i mieszkaniowy w poszczególnych branżach i przedsiębiorstwach, co będzie miało wielkie znaczenie m.in. dla stabilizacji załóg, gdyż stwarza jednakowe przesłanki dla wszystkich jednostek gospodarczych w naliczaniu tych funduszów, pozwoli udzielić pomocy pracownikom starającym się o poprawę swoich warunków mieszkaniowych, a legitymujących się dobrą, zdyscyplinowaną pracą. Środki, które w myśl projektu ustawy zakład będzie mógł przeznaczyć na ten cel będą poważną pomocą również dla absolwentów szkół zawodowych i wyższych — stworzą ich trwały związek z danym przedsiębiorstwem. Pozwoli to na lepsze wykorzystanie ich sił twórczych w realizacji podstawowych zadań gospodarczych zakładu.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#JanMendel">Po wprowadzeniu przedmiotowego projektu ustawy znacznie wzrośnie rola samorządu robotniczego, którego zadaniem będzie ustalanie polityki socjalnej i, mieszkaniowej w zakładach pracy oraz racjonalne gospodarowanie przeznaczonymi na te cele funduszami. Otrzyma on wielkiej wagi instrument oddziaływania na rzecz lepszego, pełniejszego i społecznie sprawiedliwego rozdziału środków na cele socjalne oraz na poprawienie sytuacji mieszkaniowej załóg.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#JanMendel">Wynika stąd również zwiększona odpowiedzialność samorządu robotniczego za prawidłowe gospodarowanie tymi funduszami, zgodnie z ich społecznym przeznaczeniem oraz za umocnienie dyscypliny pracy, podnoszenie efektywności produkcyjno-ekonomicznej przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#JanMendel">Wysoki Sejmie! W odczuciu szerokich rzesz pracowników jednostek gospodarki uspołecznionej — będący przedmiotem debaty projekt ustawy stanowi dalszy krok naprzód w konsekwentnej realizacji postanowień VI Zjazdu partii. Uzasadnia tezę, że tylko wzmożonym wysiłkiem i wyższą jakością pracy mogą odpowiedzieć miliony pracujących na słuszną i dalekowzroczną politykę partii, politykę uwzględniającą, jak nigdy dotąd, interesy wszystkich pracujących. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Jan Mendalka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#JanMendalka">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego jest dalszym krokiem konsekwentnej realizacji programu rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju, sformułowanego na VI Zjeździe partii.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#JanMendalka">Jest rzeczą bezsporną, że dynamiczniej niż kiedykolwiek rozwija się nasza gospodarka, odczuwalne są zmiany w warunkach życiowych, poprawiły się warunki pracy i warunki socjalne załóg. Dokonujemy tego dzięki wytworzonemu klimatowi, stworzonej perspektywie rozwoju kraju i wierze w realizację powszechnie aprobowanych celów polityki partii, u których podstaw jest człowiek, jego potrzeby i aspiracje.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#JanMendalka">Zachodzące w życiu społeczno-gospodarczym zmiany wywołały potrzebę doskonalenia czynników pobudzania załóg pracowniczych do dalszej intensyfikacji produkcji. Przedstawiony projekt ustawy wychodzi temu naprzeciw, ponieważ dotychczas obowiązujące przepisy o zasadach tworzenia i podziału funduszu zakładowego w znacznej swej części nie odpowiadają aktualnemu i dynamicznemu rozwojowi kraju, utraciły charakter zachęty materialnej dla załóg pracowniczych, co zostało podkreślone w prowadzonych konsultacjach w zakładach pracy województwa gdańskiego.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#JanMendalka">Mówiąc o słabościach dotychczas istniejącego systemu funduszu zakładowego podkreślono, że istniało duże zróżnicowanie wysokości rzeczywistych odpisów zarówno między branżami, jak i zakładami wewnątrz danych branż. Wynikało to zarówno z niejednolitych zasad tworzenia funduszu zakładowego, jak również z wysokości stawek odpisów. Równocześnie przy istniejących zasadach podziału funduszu zakładowego, wprawdzie nie zawsze i nie we wszystkich zakładach, istniała tendencja do zwiększania podziału funduszu na nagrody indywidualne.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#JanMendalka">Słabością dotychczasowego systemu była też jego ograniczona skuteczność jako instrumentu zachęty do maksymalizacji wyników ekonomicznych przedsiębiorstw, tym bardziej, że w świadomości pracownika związek między jego wysiłkiem a kształtowaniem się syntetycznych wskaźników finansowych i innych czynników określających wielkość funduszu zakładowego i wielkość nagrody indywidualnej jest bardzo odległy.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#JanMendalka">W ramach prowadzonych konsultacji nad projektem ustawy odbyły się dwustopniowe spotkania i dyskusje z aktywem społeczno-politycznym i gospodarczym w przedsiębiorstwach resortu przemysłu ciężkiego i żeglugi naszego województwa. Należy podkreślić, że konsultacje poprzedzone były pracą zespołów lub komisji, których zadaniem było przygotowanie materiałów porównywalnych. W dyskusji wyjaśniono wiele problemów dotyczących kierunków i intencji wprowadzenia zmian. Dyskutowano rzeczowo i z pełną odpowiedzialnością, a zgłoszone liczne uwagi i wnioski zostały uwzględnione i przedstawione Wysokiemu Sejmowi w projekcie.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#JanMendalka">W trakcie dyskusji podkreślono powszechność projektu ustawy dzięki uwzględnieniu wszystkich państwowych jednostek organizacyjnych, co np. w tworzeniu zakładowego funduszu socjalnego i mieszkaniowego pozwoli prowadzić właściwą i perspektywiczną działalność przedsiębiorstw na rzecz dalszego zaspokojenia socjalnych i bytowych potrzeb załogi.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#JanMendalka">Niezmiernie istotnym, nowym elementem w tworzeniu zakładowego funduszu nagród jest preferencja pracy dobrej jakości, a przede wszystkim podnoszenia poziomu dyscypliny pracy, co uznano za rzecz ważną i prawidłową. W wyniku prowadzonych konsultacji i dyskusji w sposób bardzo wyraźny stwierdzono, że przedstawiony projekt ustawy o tworzeniu i podziale funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego reguluje pozytywnie wiele zagadnień w tym zakresie i porządkuje całokształt spraw związanych z działalnością socjalną, mieszkaniową i nagradzaniem pracowników we wszystkich przedsiębiorstwach, pomimo że w niektórych dużych zakładach naszego regionu nastąpi przez pewien okres utrzymanie funduszu socjalnego i mieszkaniowego na już osiągniętym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#JanMendalka">Uznano również, że jest to dalszy krok w kierunku dalszej i wydatnej poprawy warunków bytowych i socjalnych załóg pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#JanMendalka">Przedstawiciele załóg pracowniczych wybrzeża gdańskiego akceptują podstawowe kierunki zmian, a w szczególności powszechność funduszy, ich gwarantowany charakter, uzależnienie nagród od indywidualnej postawy i pracy oraz perspektywę ich wzrostu — z pełnym przekonaniem, że zasady ustawy stwarzają warunki udziału w funduszu nagród dla każdego solidnego pracownika i rozwinięcia działalności socjalnej i budownictwa mieszkaniowego dla każdego zakładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Franciszek Krengelewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#FranciszekKrengelewski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy dziś niezmiernie ważny projekt aktu ustawodawczego, będący konsekwentnym wyrazem polityki społecznej partii i Rządu w procesie stałej poprawy warunków socjalno-bytowych i kulturalnych ludzi pracy. Dotyczy on reformy dotychczasowego system funduszu zakładowego, który w ciągu 15-letniej historii swego istnienia ulegał różnym przekształceniom i modyfikacjom w zależności od specyfiki zadań i warunków działalności poszczególnych zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#FranciszekKrengelewski">Tworzenie funduszu zakładowego miało w swym założeniu stwarzać zbiorową zachętę do uzyskiwania przez załogi pracownicze optymalnych wyników gospodarczych. W tym zakresie zarówno fundusz zakładowy, jak i fundusze o podobnym charakterze spełniały w przeszłości niewątpliwie bardzo poważną rolę.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#FranciszekKrengelewski">Niemniej jednak na przestrzeni wielu lat powstało duże zróżnicowanie wysokości odpisów podstawowych i całkowitych w poszczególnych branżach, gałęziach i resortach. Bardzo znaczne zróżnicowanie odpisów na fundusze zakładowe ograniczyło poważnie ich rolę jako instrumentu zbiorowej zachęty materialnej załóg.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#FranciszekKrengelewski">Dokonane w latach 1971 i 1972 zmiany finansowania gospodarki narodowej oraz doskonalenie systemów płacowych stworzyły możliwość nowego ustawowego uregulowania ważnego odcinka życia w zakładzie pracy.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#FranciszekKrengelewski">Projekt ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego zmierza do kompleksowego i jednolitego przystosowania roli i funkcjonowania tego instrumentu do zmian przeprowadzanych w systemie zarządzania naszą gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#FranciszekKrengelewski">Odpowiada on równocześnie społecznemu zamówieniu w zakresie:</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#FranciszekKrengelewski">— upowszechnienia zasad tworzenia zakładowych funduszów;</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#FranciszekKrengelewski">— stabilizacji źródeł i wysokości odpisów;</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#FranciszekKrengelewski">— racjonalnego rozdziału uzyskiwanych środków na wyodrębnione cele nagrodowe, socjalne i mieszkaniowe;</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#FranciszekKrengelewski">— oddziaływania na kształtowanie świadomej postawy nienagannej, rzetelnej i wydajnej pracy.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#FranciszekKrengelewski">Wprowadzenie przepisów ustawy pozwoli na objęcie działaniem funduszów — socjalnym i mieszkaniowym — dodatkowo kilkuset tysięcy pracowników i ich rodzin m.in. w instytucjach bankowych, finansowych, organach wymiaru sprawiedliwości i innych.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#FranciszekKrengelewski">Projekt ustawy wprowadza jednolitą zasadę tworzenia funduszów zakładowych w formie procentowego odpisu od osobowego funduszu płac, niezależnie — jak to było dotychczas — od osiągnięć techniczno-ekonomicznych i wykonania czy przekroczenia dyrektywnych wskaźników finansowych. Stwarza to możliwość wszystkim zakładom, w tym zwłaszcza małym, uzyskiwania proporcjonalnie do wielkości funduszu płac — niezbędnych środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb załóg.</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#FranciszekKrengelewski">Projekt ustawy przewiduje przekształcenie dotychczasowego funduszu zakładowego i funduszów o podobnym charakterze na 3 odrębne fundusze ściśle określone i sukcesywnie podwyższane do górnej granicy docelowej. Są to:</u>
          <u xml:id="u-42.13" who="#FranciszekKrengelewski">— fundusz nagród;</u>
          <u xml:id="u-42.14" who="#FranciszekKrengelewski">— fundusz socjalny;</u>
          <u xml:id="u-42.15" who="#FranciszekKrengelewski">— fundusz mieszkaniowy.</u>
          <u xml:id="u-42.16" who="#FranciszekKrengelewski">W myśl założeń ustawy jedynym kryterium uzyskania nagrody będzie rzetelna, sumienna i ciągła praca. Docelowo nagrodą tą będzie 13 pensja za przepracowany cały rok, a w społecznie uzasadnionych wypadkach — proporcjonalną częścią w stosunku do przepracowanego niepełnego roku.</u>
          <u xml:id="u-42.17" who="#FranciszekKrengelewski">Równocześnie projektowana ustawa przewiduje pozbawienie pracownika prawa do nagrody w części lub w całości w wypadku każdego zawinionego naruszenia regulaminu pracy, zwłaszcza w postaci nieusprawiedliwionej absencji. Jest to wymóg ze wszech miar konieczny w celu skutecznego zwalczania bumelanctwa, pijaństwa i naruszania zasad dyscypliny pracy. Wpłynąć to powinno na ukształtowanie świadomej postawy każdego pracownika, a pośrednio także — całych załóg w rzetelnym, sumiennym i wydajnym wypełnianiu obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-42.18" who="#FranciszekKrengelewski">Dodatkowym czynnikiem wychowawczym jest fakt, że środki z funduszu nagród nie wypłacone z powodu dokonanych potrąceń — będą przeznaczane na dodatkową pomoc socjalną pracownikom, zgodnie z przepisami ustawy.</u>
          <u xml:id="u-42.19" who="#FranciszekKrengelewski">Całkowite wyłączenie z finansowania środkami zakładowego funduszu socjalnego — zakładowych żłobków, przedszkoli, zakładowych sanatoriów i temu podobnych urządzeń, sprzyjać będzie rozwojowi działalności socjalnej zakładów pracy szczególnie w zakresie wczasów pracowniczych i rodzinnych oraz różnych innych form czynnego wypoczynku i turystyki. Nie uprzedzając szczegółowych rozwiązań, które zostaną zawarte w zapowiedzianych przepisach wykonawczych — ustawowe określenie stałego i w zasadzie tylko jednego źródła finansowania działalności socjalnej — skłoni wszystkich dysponentów zakładowych funduszów socjalnych do zwiększenia troski o racjonalne gospodarowanie nimi i osiąganie optymalnych efektów tej działalności.</u>
          <u xml:id="u-42.20" who="#FranciszekKrengelewski">W analogiczny sposób jak zakładowy fundusz socjalny został rozszerzony i ustabilizowany zakładowy fundusz mieszkaniowy, stanowiący instrument polityki mieszkaniowej państwa. Jest to szczególnie istotne dla zakładów małych, a także średniej wielkości, zlokalizowanych na terenie małych miast, a które nie prowadzą własnego budownictwa przyzakładowego. W tej sytuacji dominującą formą uzyskania własnego mieszkania jest powszechne budownictwo spółdzielcze bądź indywidualne. Rozszerzenie podmiotowego zakresu zakładów pracy tworzących fundusze mieszkaniowe — umożliwia ich pracownikom uzyskanie pomocy finansowej, z której dotychczas mogli korzystać jedynie dzięki kredytom PKO.</u>
          <u xml:id="u-42.21" who="#FranciszekKrengelewski">Wysoki Sejmie! Zawarte w projekcie ustawy generalne kierunki reformy zakładowych funduszów pozwolą na ujednolicenie zasad tworzenia tych funduszów w stosunku do wszystkich zakładów pracy, zarówno dużych, jak i małych, oraz na sukcesywne likwidowanie powstałych w przeszłości dysproporcji w poziomie i systemie rozdziału środków na poszczególne cele.</u>
          <u xml:id="u-42.22" who="#FranciszekKrengelewski">Projektowana ustawa jest jednym z ważnych czynników porządkowania systemu naszej gospodarki narodowej i systemu uprawnień socjalnych oraz dostosowywania tych systemów do współczesnych wymogów i potrzeb klasy robotniczej i innych warstw ludzi pracy. Należy wyrazić przekonanie, że w praktycznym swym działaniu ustawa ta stwarzać będzie również warunki do dalszego doskonalenia systemu socjalnych osiągnięć świata pracy, zgodnych z postępującymi procesami i sukcesami rozwiniętego budownictwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-42.23" who="#FranciszekKrengelewski">Posłowie Stronnictwa Demokratycznego — mając to głębokie przeświadczenie — będą głosowali za uchwaleniem przedłożonego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-42.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Jan Leś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#JanLeś">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Górniczy aktyw społeczny przywiązuje dużą wagę do przedłożonego pod obrady Sejmu projektu ustawy o zasadach tworzenia i podziału funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego. Chodzi tu bowiem o akt prawny, który stanowić będzie o czynnikach mających istotny wpływ na systematyczną poprawę bytu i warunków pracy ogółu zatrudnionych, ich rodzin oraz na wzrost efektywności gospodarczej przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#JanLeś">Koncepcja tej ustawy jest odzwierciedleniem polityki społeczno-socjalnej partii, Rządu i ruchu zawodowego, sformułowanej w programowych założeniach VI Zjazdu.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#JanLeś">Omawiana ustawa, jako dokument prawa państwowego dotyczący bezpośrednio żywotnych interesów ludzi pracy, była konsultowana w 23 górniczych zakładach. Z dużą uwagą i zrozumieniem celów górnicze załogi dyskutowały nad projektem ustawy. W dyskusji podkreślano takie walory, jak powszechność tworzenia zakładowego funduszu socjalnego i mieszkaniowego, uproszczenie zasad tworzenia funduszu rocznych nagród, likwidacja nieuzasadnionych zróżnicowań i dysproporcji. Wskazywano, że sposób powstawania i podziału tych funduszy stanowi przykład realizowania polityki socjalnej według zasady „równania w górę”.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#JanLeś">Podkreślano, iż w obecnych warunkach, kiedy dokonuje się zmian jakościowych systemu ekonomicznego i zasad zarządzania, istnieje również potrzeba uruchamiania odpowiadających tym przemianom mechanizmów materialnego zainteresowania wysoko wydajną, zdyscyplinowaną pracą i poprawą warunków socjalnych załóg. Służyć temu celowi mają proponowane w ustawie fundusze oraz zasady ich tworzenia i podziału. Dlatego też ustalenie w projekcie ustawy dla wszystkich przedsiębiorstw przemysłowych i innych jednostek organizacyjnych zrozumiałego dla ogółu pracowników, jednolitego wskaźnika obliczeniowego, jakim jest fundusz płac, jest społecznie i ekonomicznie uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#JanLeś">Za szczególnie ważne gospodarczo i społecznie uważamy postanowienia projektu ustawy określające zasady nabywania uprawnienia do świadczenia z funduszu nagród. Mam tu na uwadze art. 4, 6 i 9 ustawy, które uzależniają otrzymanie indywidualnej nagrody od sumiennej, zdyscyplinowanej pracy w danym przedsiębiorstwie w ciągu całego roku.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#JanLeś">W górnictwie fluktuacja i absencja dają się szczególnie dotkliwie we znaki. Za przykład rozmiarów tego zjawiska mogą posłużyć kopalnie Katowickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, gdzie w I kwartale br. przyjęto do pracy 3 120 osób, zwolniło się natomiast 3 550, z czego około 65% samowolnie porzuciło pracę.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#JanLeś">Są nawet takie kopalnie i inne zakłady górnicze, w których w ciągu roku wymienia się połowa, a nawet i więcej pracowników. Nie trzeba uzasadniać jak dezorganizująco wpływa to na produkcję, zmusza do pracy w czasie ponadnormatywnym, godzi w żywotne interesy dobrze i ofiarnie pracujących górników.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#JanLeś">Wypowiadają się oni zatem zdecydowanie przeciwko tolerowaniu sytuacji, w której jednostki niezdyscyplinowane, lekceważące obowiązki wynikające z zasad współżycia społecznego, korzystały z owoców pracy na równi z rzetelnie i sumiennie pracującymi. Poczucie współodpowiedzialności za nasze wspólne dobro, podniesienie społecznej dyscypliny pracy, żądanie rzetelnej i solidnej roboty warunkują bowiem ponadplanową realizację zadań wytyczonych przez partię i Rząd.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#JanLeś">Stąd też właściwe stosowanie nowych przepisów powinno stanowić w rękach administracji, organów samorządu i aktywu związkowego ważki argument oddziaływania na ograniczenie fluktuacji i umocnienie dyscypliny pracy.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#JanLeś">Nie zamierzam fetyszyzować wpływu wymienionych przepisów ustawy na likwidację fluktuacji i nadmiernej absencji, jednak w przekonaniu górniczego aktywu społeczno-politycznego postanowienia te powinny spełnić istotną rolę w wydatnym ograniczeniu rozmiarów tych wielce niekorzystnych zjawisk w naszych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#JanLeś">Mówiąc o zasadach tworzenia i podziału funduszu nagród w brzmieniu proponowanym przez komisję sejmową, pragnę podkreślić, że uwagi i szczegółowe ich uzasadnienia zgłoszone do artykułów projektu ustawy przekazane zostały Centralnej Radzie Związków Zawodowych. Z satysfakcją stwierdzam, że uwagi te generalnie zostały uwzględnione przez komisję sejmową.</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#JanLeś">Należy podkreślić, że najdoskonalsze nawet przepisy nie działają jednak samoczynnie. Spełnią one wówczas swoją pozytywną funkcję, jeśli będą właściwie interpretowane i stosowane.</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#JanLeś">Ważną rolę ma tutaj do spełnienia samorząd robotniczy. Chodzi bowiem o to, aby w odczuciu załóg przyznawanie nagród indywidualnych było społecznie sprawiedliwe. Stąd nieodzowność współdziałania z administracją zakładów w konsekwentnym stosowaniu tych zasad i sprawowaniu społecznej kontroli nad prawidłową, zgodną z duchem i literą prawa, interpretacją postanowień ustawy o zakładowym funduszu nagród.</u>
          <u xml:id="u-44.13" who="#JanLeś">Ekonomicznie i społecznie uzasadniony jest także projekt tworzenia i podziału funduszu socjalnego i mieszkaniowego. Działanie tych funduszy powinno sprzyjać przyspieszeniu wzrostu poziomu warunków socjalno-bytowych i kulturalnych ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-44.14" who="#JanLeś">W trakcie konsultacji z górniczym aktywem społecznym wskazywano na korzyści płynące z faktu powszechności funduszu socjalnego i mieszkaniowego, bowiem wiele jednostek gospodarczych i placówek naukowo-badawczych w górnictwie nie posiadało dotychczas funduszu zakładowego.</u>
          <u xml:id="u-44.15" who="#JanLeś">Przeznaczenie funduszu socjalnego i mieszkaniowego na określone w projekcie ustawy dziedziny nakłada na zakładowe organizacje społeczne, instancje związkowe i administrację gospodarczą obowiązek zintensyfikowania wielokierunkowej działalności socjalno-bytowej i kulturalno-oświatowej.</u>
          <u xml:id="u-44.16" who="#JanLeś">Rozwój wczasów pracowniczych, masowego wypoczynku świątecznego, rekreacji fizycznej i sportu, kolonii dziecięcych, pomoc w rozwijaniu różnych form budownictwa mieszkaniowego, upowszechnienie socjalistycznej kultury i pracy ideowo-wychowawczej w środowisku górniczym — to główne dziedziny, na których koncentrować się będzie działalność organów samorządu i naszego Związku w gospodarowaniu funduszem socjalnym i mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-44.17" who="#JanLeś">Chodzi tutaj o aktywny udział w społecznie sprawiedliwym rozdziale środków z tych funduszy, o społeczną kontrolę nad właściwą, zgodną z intencją ustawy gospodarką tymi funduszami, o utrwalenie w świadomości załóg górniczych przekonania, że fundusze te, stanowiąc istotną pomoc materialną i socjalną, służyć powinny zarazem lepszej, wydajniejszej i zdyscyplinowanej pracy oraz podnoszeniu efektywności produkcyjno-ekonomicznej przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-44.18" who="#JanLeś">Uważamy przy tym, że trzeba nieustannie dążyć, by przeznaczane na cele socjalne i mieszkaniowe środki finansowe wykorzystywane były racjonalnie. Organizacje związkowe zaś wyzwalać będą inicjatywę społeczną załóg górniczych, inicjować czyny społeczne, przyczyniając się tym do pomnożenia efektywności tych funduszy.</u>
          <u xml:id="u-44.19" who="#JanLeś">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Załogi górnicze, które mam zaszczyt reprezentować, dają w codziennym trudzie dowody zdecydowanej woli budowania socjalizmu w naszym kraju. Jesteśmy świadomi tego, że gospodarce narodowej potrzebna jest nasza aktywność społeczna, rzetelna robota, dyscyplina, ład i porządek.</u>
          <u xml:id="u-44.20" who="#JanLeś">Wyrażamy poparcie dla nowej ustawy, ponieważ wychodzi ona naprzeciw konieczności doskonalenia gospodarowania, polepszania dyscypliny i wyników pracy — nieodzownym elementom warunkującym coraz pełniejsze zaspokajanie potrzeb społeczeństwa i poprawę warunków bytowych ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-44.21" who="#JanLeś">Będziemy dokładać starań, by tym zadaniom i społecznym obowiązkom sprostać jak najlepiej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-44.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#AndrzejWerblan">Proszę obecnie o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów, obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Znajdujemy się na półmetku planu 5-letniego na lata 1971–1975, który stanowi podstawowy instrument realizacji nowej polityki społeczno-gospodarczej wytyczonej przez VI Zjazd partii. Polityka ta — konsekwentnie urzeczywistniana — przyniosła nam w ciągu 2,5 lat wyniki o dużym znaczeniu dla rozwoju gospodarki, co umożliwiło zaspokojenie wielu istotnych potrzeb ludzi pracy w stopniu znacznie wyższym niż to zakładaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#PiotrJaroszewicz">Nowa polityka społeczno-ekonomiczna stała się jednocześnie instrumentem wydatnego zwiększenia dynamiki rozwoju gospodarki. Uczyniła ona z rosnącej stopy życiowej i wydatnej poprawy sytuacji socjalnej niezwykle ważny stymulator ogólnego podnoszenia społecznej wydajności pracy, a tym samym dalszego dynamizowania wzrostu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#PiotrJaroszewicz">Rezultaty uzyskane w ciągu minionych 2,5 lat są najlepszym dowodem słuszności tej polityki.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#PiotrJaroszewicz">Ważnym czynnikiem urzeczywistniania programu społeczno-gospodarczego stała się polityka płac — jako jedna z głównych dźwigni podnoszenia dochodów ludności i poprawy jej warunków życiowych.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#PiotrJaroszewicz">Stale doskonaląc i rozwijając system funkcjonowania gospodarki, wzmacniamy te wszystkie elementy, które przyczyniają się do lepszej i skuteczniejszej organizacji wysiłku naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#PiotrJaroszewicz">Pomyślne wyniki gospodarcze sprawiły, że możemy osiągać szybszy niż zakładaliśmy postęp w regulacji płac i podnoszeniu zarobków.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#PiotrJaroszewicz">W latach 1971–1972 płace realne wzrosły o 12,4%. Godzi się przypomnieć, że w latach 1966–1970, a więc w okresie całego poprzedniego planu 5-letniego, wzrost płacy realnej wyniósł 10,5%. Mamy już dziś podstawy, aby stwierdzić, że na koniec roku 1973, a więc łącznie za pierwsze 3 lata bieżącego pięciolecia zrealizujemy z nadwyżką 2–3 punktów cały program wzrostu płac realnych na pięciolecie 1971–1975, założony zrazu na 18%. Jednocześnie dynamiczny rozwój gospodarki uczyni zapewne realną perspektywę dalszej poprawy płac i warunków bytowych ludności w latach 1974–1975.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#PiotrJaroszewicz">W sposób równie odczuwalny wzrastają dochody ludności rolniczej, co jest z jednej strony następstwem aktywizacji rolnictwa i stworzenia pomyślnych warunków do jego rozwoju, a z drugiej — nową skuteczną zachętą do dalszego rozwijania tak bardzo potrzebnej nam produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#PiotrJaroszewicz">W okresie 1971–1973 przeznaczyliśmy na regulację płac, licząc jej koszt w skali rocznej, ogromną kwotę 20,6 mld zł, obejmując nowymi ustaleniami płacowymi ponad 6,6 mln osób. W stosunku do przyjętego programu regulacji płac przyspieszyliśmy wiele decyzji przewidzianych pierwotnie na lata 1974–1976 — kosztem blisko 6 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#PiotrJaroszewicz">Jednocześnie w ciągu pierwszych 3 lat, według szacunku, zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej wzrosło o 1 250 tys. osób — to jest o ponad 220 tys. więcej w stosunku do ustaleń planu 5-letniego. Zapewniliśmy więc pracę nie tylko dla całego przyrostu ludności w wieku produkcyjnym. Stworzyliśmy tym samym dodatkowe możliwości zarobków dla wielkiej liczby ludności i wielu rodzin. Musimy jednak powiedzieć otwarcie i szczerze, że ponadplanowy wzrost zatrudnienia nie wszędzie jest uzasadniony i odbywa się często kosztem nadmiernego dopływu ludności rolniczej ze wsi oraz kosztem rozwoju usług. Dlatego z całym naciskiem postawiliśmy na wczorajszym IX Plenum Komitetu Centralnego PZPR problem racjonalnego zatrudnienia, podkreślając konieczność uzyskania w drodze prawidłowej gospodarki zasobami ludzkimi znacznie wyższej niż dotychczas dynamiki produkcji oraz efektów ekonomicznych w gospodarce; oraz problem zdecydowanie lepszego niż do tej pory spożytkowania tej najcenniejszej społeczno-ekonomicznej wartości, jaką jest człowiek dobrze przygotowany do zawodu, właściwie wykorzystywany i wydajnie pracujący.</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#PiotrJaroszewicz">Ulepszamy stale politykę prawidłowego opłacania przyrostu wydajności pracy. Przeznaczyliśmy na ten cel w ciągu omawianych trzech lat środki daleko większe niż przewidywał plan, podobnie jak i na przeszeregowania do wyższych grup zarobkowych. Przyczyniło się to do uzyskania znacznego ponadplanowego wzrostu wydajności pracy zwłaszcza w przemyśle, budownictwie i transporcie.</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#PiotrJaroszewicz">Przy założonym w planie 5-letnim średniorocznym wzroście wydajności pracy w przemyśle o 5,4%, uzyskaliśmy faktycznie w 1972 roku — 5,8%, a w okresie pięciu miesięcy bieżącego roku — 7,5% przyrostu.</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#PiotrJaroszewicz">W budownictwie, przy założeniu w planie 5-letnim średniorocznego tempa wzrostu wydajności pracy również o 5,4%, uzyskaliśmy w 1972 roku wzrost o 8,9%, a w okresie pięciu miesięcy br. wynosił on około 13%.</u>
          <u xml:id="u-46.13" who="#PiotrJaroszewicz">Istotą naszej nowej polityki jest stałe doskonalenie instrumentów płacowych i przetwarzanie ich w podstawowy stymulator wyższego tempa wzrostu produkcji i wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-46.14" who="#PiotrJaroszewicz">Kierując się tą zasadą coraz lepiej wiążemy ze sobą wyniki ekonomiczne oraz ich opłacalność. Stąd też w toku regulacji płac radykalnie podnosimy rolę płacy zasadniczej, likwidujemy narosłe w ciągu lat liczne dodatki i skomplikowane w nazwie systemy premiowe, dążąc do tego, aby płaca zasadnicza stała się głównym miernikiem kwalifikacji zawodowych i przydatności w pracy, zachętą do podnoszenia kwalifikacji oraz doskonalenia procesu produkcji i usług. Udział premii w płacy zasadniczej sprowadzamy do 7%–15%, nadając jej tym samym charakter nagrody tylko za konkretne i wymierne rezultaty związane z inicjatywą i dodatkowym wysiłkiem pracownika lub grupy pracowników. Likwidujemy premie sięgające 40%–60% płacy zasadniczej. Przekształcały się one bowiem w stałą część wynagrodzenia, w istocie rzeczy przyznawaną niezależnie od wysiłku.</u>
          <u xml:id="u-46.15" who="#PiotrJaroszewicz">Wprowadzamy dodatki za staż pracy z myślą o związaniu pracownika z jego zakładem i stworzeniu warunków stabilizacji załóg. Regulując systemy płacowe, przechodzimy jednocześnie na płace netto, dokonując w ten sposób zrozumiałych i jasnych dla każdego pracownika uproszczeń. Likwidujemy stopniowo — stosownie do posiadanych możliwości — niepożądane zjawiska wywołane przez system progresji podatkowej od zarobków, która wpływa hamująco na przekraczanie norm i wzrost wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-46.16" who="#PiotrJaroszewicz">Dążymy do urzeczywistniania socjalistycznej zasady „każdemu według jego pracy”, a rosnący dochód narodowy właściwie dzielimy na dalszą poprawę zarobków, warunków socjalnych oraz na dalsze przyspieszanie rozwoju gospodarki i jej modernizacji.</u>
          <u xml:id="u-46.17" who="#PiotrJaroszewicz">Z całą wnikliwością podchodzimy do problemu narosłych w poprzednich latach dysproporcji i nieprawidłowości w systemach płacowych. Łagodzimy te nierównomierności i usuwamy je w miarę pozyskiwania środków. Jednocześnie zwiększamy stale nakłady na cele socjalne.</u>
          <u xml:id="u-46.18" who="#PiotrJaroszewicz">Wydatki państwa na cele socjalne, a w tym na ochronę zdrowia, szkolnictwo wszystkich szczebli, kulturę, sport, turystykę i wypoczynek, które zgodnie z uchwałą VI Zjazdu partii miały być zwiększone w bieżącym pięcioleciu o 30% — to jest w tempie średnio rocznym o 5,4%, wzrosły faktycznie w warunkach porównywalnych w 1971 r. o ok. 6%, a w 1972 r. — o ponad 9%.</u>
          <u xml:id="u-46.19" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Utrzymanie narastającej dynamiki rozwoju kraju stawia przed nami z całą ostrością konieczność wykorzystania rezerw tkwiących w środkach produkcji, w materiałach, surowcach, w organizacji pracy, w rozwoju nauki i techniki, a także w stosunku każdego obywatela do pracy i do jego obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-46.20" who="#PiotrJaroszewicz">Ogólnie rzecz biorąc, osiągamy wysoki przyrost dynamiki produkcji i wzrost wydajności pracy. Ale wiemy, że na tę dobrą średnią składają się rezultaty wybitne, przeciętne, mierne i złe. Tak jest we wszystkich dziedzinach naszej działalności gospodarczej. Nie wszystkie bowiem maszyny w naszej gospodarce są w pełni i należycie wykorzystane, nie wszędzie zużycie surowców, materiałów i energii jest racjonalne i oszczędne, nie zawsze organizacja pracy i rozwój techniki nas zadowala, nie wszyscy pracownicy pracują należycie i wydajnie, nie wszystkie ogniwa kierownicze w gospodarce pracują z pełnym zaangażowaniem, inicjatywą, samodzielnością, nie wszędzie dyscyplina jest jeszcze odpowiednia. Występują przy tym dotkliwe zjawiska nadużywania uprawnień socjalnych, o czym mówili obywatele posłowie w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-46.21" who="#PiotrJaroszewicz">Dlatego w ocenie rezultatów kierowania przez Rząd gospodarką nie zadowala nas dobra średnia — sięgamy i sięgać będziemy tam, gdzie za parawanem dobrej średniej nie wykonuje się szeregu zadań, a także tam, gdzie wykonuje się zadania tak tylko, aby formalnie o jedną lub parę dziesiątych procent przekroczyć plan dla spokoju, od niechcenia, choć możliwości zakładów są znacznie większe.</u>
          <u xml:id="u-46.22" who="#PiotrJaroszewicz">Podobnie jest z oceną pracy i wzrostu wydajności pracy załogi. Nie możemy zadowalać się średnimi wynikami i płacić za pracę niejako uśrednioną lub z gruba uśrednioną, każdemu mniej więcej po równo, choć wiemy, że nie wszyscy pracowali jednakowo wydajnie i ofiarnie. Dlatego ostro stoi przed nami problem indywidualnej oceny każdego pracownika, a przede wszystkim wyników jego pracy, a także postawy społecznej i moralnej, znajdującej swój syntetyczny wyraz w dyscyplinie pracy, w socjalistycznym stosunku do pracy, do kolektywu, w wysokim poczuciu odpowiedzialności. Dlatego dobrą, ofiarną, zdyscyplinowaną pracę będziemy wyróżniać, podnosić do najwyższej rangi w naszym socjalistycznym państwie, notować w opiniach o pracowniku oraz właściwie opłacać i nagradzać.</u>
          <u xml:id="u-46.23" who="#PiotrJaroszewicz">Mając to na uwadze, Rząd zwrócił się do Wysokiej Izby, aby w systemie nagród z funduszu zakładowego wprowadzić ustawowy przepis, który prawo do nagrody uzależni od osobistej pracy, od jej wydajności, od osiąganych rezultatów, od troski o ład i porządek w swoim zakładzie, na swoim stanowisku pracy, od osobistej dyscypliny.</u>
          <u xml:id="u-46.24" who="#PiotrJaroszewicz">Z przedstawionych generalnych założeń naszej polityki kadrowej, polityki płac i socjalno-bytowej wynika podstawowa idea rozpatrywanego przez Wysoki Sejm projektu ustawy o zakładowym funduszu: nagród, socjalnym i mieszkaniowym. Jest to akt o dużym znaczeniu polityczno-społecznym i ekonomicznym. W swej istocie zachęca on do dobrej, coraz wydajniejszej pracy każdego pracownika na każdym stanowisku, pracy tak bardzo potrzebnej krajowi, a zarazem służy dalszej poprawie warunków materialnych ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-46.25" who="#PiotrJaroszewicz">Oddziałując bowiem w ten sposób na wzrost wydajności pracy każdego pracownika, tworzymy nowe realne możliwości przyspieszonej modernizacji gospodarki, zwiększania dynamiki jej rozwoju i podnoszenia na tej podstawie stopy życiowej ludności. Tym samym u podstaw przedstawionego Wysokiej Izbie projektu ustawy spoczęła generalna zasada stapiania w organiczną całość społecznych i ekonomicznych treści naszej polityki.</u>
          <u xml:id="u-46.26" who="#PiotrJaroszewicz">Czego spodziewamy się po nowym projekcie ustawy? Upatrujemy możliwość istotnej poprawy jakości i solidności pracy każdego członka załogi. Mamy przecież w przeważającej większości załogi doskonale rozumiejące swoje obowiązki i zadania, a także osiągające przez dobrą robotę coraz wyższe wyniki i zarobki. Założeniem omawianego projektu ustawy jest zasada równania do wyników, które osiąga przeważająca większość ofiarnie i efektywnie pracujących. Dla tych zaś, którzy nie przykładają się do pracy musi być w pełni jasne i oczywiste, że uzyskanie nagrody z funduszu zakładowego, a w bliskiej już perspektywie pełnej 13 płacy miesięcznej co roku będzie jedynie możliwe wówczas, kiedy będą również i oni pracowali solidnie.</u>
          <u xml:id="u-46.27" who="#PiotrJaroszewicz">Nie uzyskają nagrody z funduszu zakładowego ci, którzy drastycznie naruszają dyscyplinę pracy, zakłócają płynność, rytmiczność, ciągłość produkcji i funkcjonowania zakładu. Nie można bowiem będzie w warunkach, jakie stworzy nowa ustawa nagradzać wszystkich bez względu na jakość i solidność ich pracy, na ich postawę i obowiązkowość.</u>
          <u xml:id="u-46.28" who="#PiotrJaroszewicz">W projekcie ustawy kładziemy nacisk na dalsze wzmocnienie poczucia odpowiedzialności dyrekcji i kierownictwa zakładów, oddziałów i brygad za całość sytuacji produkcyjnej i ekonomicznej w zakładzie, za wykonanie przez cały zakład zadań produkcyjnych, zadań technicznych i ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-46.29" who="#PiotrJaroszewicz">Kierownictwo załóg i zakładów wiedząc, że spoczywa na nich rosnąca odpowiedzialność, znajdzie zapewne w nowej ustawie o funduszu zakładowym solidne oparcie dla egzekwowania i osiągania lepszych wyników.</u>
          <u xml:id="u-46.30" who="#PiotrJaroszewicz">Projekt ustawy tworzy równocześnie społecznie ważne zasady zagwarantowania środków na działalność socjalną i budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-46.31" who="#PiotrJaroszewicz">Dla tych zaś branż i zakładów, gdzie powstały wyraźne dysproporcje stwarzamy możliwości ich wyrównania w ciągu najbliższych 4 lat. Dzięki temu zapewniamy warunki do bardziej sprawiedliwego rozwijania działalności socjalnej i rozwiązywania problemów mieszkaniowych. I pod tym względem więc lepiej uwzględniamy interesy wszystkich załóg oraz wysuwane od lat postulaty związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-46.32" who="#PiotrJaroszewicz">Zasada ustalania wielkości wskaźników i odpisów na szereg lat stwarza dyrekcjom i radom zakładowym warunki do podejmowania ustabilizowanej wieloletniej działalności oraz programowania rozwoju świadczeń socjalnych dla załóg.</u>
          <u xml:id="u-46.33" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Liczymy, że nowa ustawa przyjęta zostanie z zadowoleniem przez klasę robotniczą i wszystkich pracujących — jako wyraz intencji i działania partii i Rządu na rzecz poprawy sytuacji materialnej ludzi pracy, wyrównywania istniejących w tej mierze dysproporcji, a także sukcesywnego tworzenia jasnych, prostych, zrozumiałych dla każdego konstrukcji w sferze uprawnień płacowych i socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-46.34" who="#PiotrJaroszewicz">W pełni odpowiada ona postulatom i uchwałom IX Plenum KC partii, tworząc warunki do realizacji niezwykle ważnego zadania, przed jakim obecnie stoimy — wzmożenia wysiłków na rzecz uruchomienia rezerw związanych z lepszym wykorzystaniem i obiektywną oceną ludzkiej pracy, kwalifikacji, inicjatywy i pomysłowości. Pełne zaangażowani twórczych sił narodu, racjonalne gospodarowanie zasobami ludzkimi łącznie z optymalnym wykorzystaniem rosnącego potencjału wytwórczego kraju — to podstawowy czynnik dynamicznego, socjalistycznego rozwoju Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-46.35" who="#PiotrJaroszewicz">W przekonaniu, że temu celowi służyć będzie rozpatrywany projekt ustawy — Rząd prosi Wysoki Sejm o jej uchwalenie.</u>
          <u xml:id="u-46.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi. Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych funduszów socjalnego i mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#AndrzejWerblan">Zarządzam obecnie 15-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 15 do godz. 16 min. 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim (druki nr 89 i 97).</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Tadeusz Kwaśniewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#TadeuszKwaśniewski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ustawa z roku 1959 o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim najbardziej nowoczesna w owym czasie w Europie stworzyła niewątpliwie korzystne warunki do rozwoju gospodarki łowieckiej, rozwoju organizacyjnego Polskiego Związku Łowieckiego, jak również przyczyniła się i do ekonomicznego rozwoju łowiectwa, czego wyrazem jest stały wzrost wpływów z eksportu zwierzyny bitej i żywej oraz coraz lepsze efekty z polowań dewizowych, pozwalające na poprawę bilansu gospodarki łowieckiej. Niemniej jednak dziś, po kilkunastu latach jej obowiązywania, zarysowała się wyraźnie potrzeba innego uregulowania niektórych spraw, a w szczególności całej grupy zagadnień związanych z kwestią odszkodowań za straty ponoszone w płodach rolnych, a wyrządzone przez zwierzynę łowną. Również problem prowadzenia gospodarki hodowlanej w obwodach leśnych przez użytkowników obwodów domagał się innego rozwiązania, a mianowicie ponoszenia kosztów hodowli przez dzierżawców, a nie przez wydzierżawiającego; słuszną bowiem jest rzeczą, aby dzierżawca łożył na koszty hodowli, tak jak w innych rodzajach dzierżaw ponosi koszty związane z nakładami. Z drugiej jednak strony przy obciążaniu dzierżawcy kosztami hodowli należało stworzyć mu lepsze warunki ekonomiczne, a przede wszystkim zwolnić od opłat za pozyskaną zwierzynę (tzw. strzałowego), które stanowią przyczynę poważnych obciążeń finansowych dzierżawców.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#TadeuszKwaśniewski">Uproszczenia wymagały również niektóre struktury organizacyjne, mam tu na myśli proponowane zniesienie w projekcie noweli mało żywotnych i dublujących swe uprawnienia z uprawnieniami innych organów wojewódzkich i powiatowych komisji łowieckich na rzecz umocnienia wojewódzkich i powiatowych rad łowieckich oraz przekazania szeregu uprawnień nowym powstałym w międzyczasie organom administracji państwowej na szczeblu gminy.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#TadeuszKwaśniewski">Rządowy projekt omawianej noweli do ustawy z roku 1959 był przedmiotem obrad Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oraz Komisji Prac Ustawodawczych na posiedzeniach w dniach 11 kwietnia i 9 maja br. z udziałem przedstawicieli Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. W toku prac obu Komisji została również powołana wspólna podkomisja dla szczegółowej analizy projektu i przedłożenia ewentualnych propozycji poprawek. Sprawozdanie tego zespołu zostało złożone na posiedzeniu obu komisji w dniu 9 maja br. Wynikiem prac komisji są poprawki zawarte w druku sejmowym nr 97.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#TadeuszKwaśniewski">Pragnę przedstawić obecnie Wysokiej Izbie główne propozycje zawarte w projekcie nowelizacyjnym (druk nr 89), jak również w zgłoszonych przez komisje poprawkach.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#TadeuszKwaśniewski">Pierwszą z nich jest zmiana dotychczasowych zasad szacowania i wypłaty odszkodowań łowieckich, polegająca przede wszystkim na tym, że odszkodowania będą wypłacane poczynając już od wartości szkody wynoszącej w gospodarstwach nie stanowiących własności państwa — 200 zł przy jednorazowym oszacowaniu.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#TadeuszKwaśniewski">Zgodnie z projektem rządowym Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zarówno zasady i tryb wypłaty odszkodowań, jak również procent kwot, które dzierżawcy obwodów łowieckich, zrzeszeni w PZŁ będą zwracać przedsiębiorstwom lasów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#TadeuszKwaśniewski">Przewiduje się uproszczenie trybu szacowania szkód, wypłaty odszkodowań jak i trybu odwoławczego. Przy tym ostatnim zwiększa się uprawnienia naczelników gmin. Odszkodowania będą wypłacane przez organy administracji lasów państwowych. Dolna granica wartości szkód dotyczy jednego gospodarstwa rolnego, a nie jednej uprawy, co stwarza pełniejszą rekompensatę dla rolników za szkody w plonach.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#TadeuszKwaśniewski">Ustalenie dolnej granicy szkód dla wypłaty odszkodowań gospodarstwom państwowym pozostawia się rozporządzeniu Rady Ministrów. Zniesione zostaną przepisy wykonawcze dotychczas obowiązujące, według których potrącano 20% wartości szkody odliczanej z tytułu zaoszczędzonych kosztów zbioru, które dotychczas potrącano poszkodowanym, ponieważ koszty sprzętu uprawy uszkodzonej są często wyższe niż uprawy nie uszkodzonej.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#TadeuszKwaśniewski">Odszkodowania będą ustalane za ziemiopłody nie zakontraktowane według cen płaconych przez państwo w skupie rynkowym po zbiorach, a za ziemiopłody zakontraktowane — według cen umownych, płaconych przez uspołeczniony aparat skupu, i wypłacane w terminach skupu.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#TadeuszKwaśniewski">Omówione postanowienia stwarzają warunki rozwiązania nabrzmiałych, zwłaszcza w niektórych rejonach kraju, spraw odszkodowawczych, co jest przedmiotem skarg ludności wiejskiej, tak często zgłaszanych na spotkaniach z posłami na Sejm lub na sesjach rad narodowych. Uregulowanie przez nowelę i zarządzenia wykonawcze tych problemów przyczyni się do złagodzenia konfliktów występujących dotychczas między gospodarką rolną a gospodarką łowiecką.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#TadeuszKwaśniewski">Dzierżawcy obwodów łowieckich, zrzeszeni w Polskim Związku Łowieckim, będą zwracać przedsiębiorstwom lasów państwowych — zgodnie z projektem rozporządzenia Rady Ministrów — połowę wypłaconych kwot, a dzierżawcy nie zrzeszeni w PZŁ, a więc urzędy, instytucje i organizacje — pełne odszkodowanie.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#TadeuszKwaśniewski">Finansowe obciążenie kół Polskiego Związku Łowieckiego wymagać będzie z jednej strony maksymalnej ich gospodarności, z drugiej strony powinno przyczynić się do ich zainteresowania koniecznością obniżania szkód. Drogą prowadzącą do tego celu będzie w okresie całego roku systematyczne ulepszanie zabiegów hodowlanych oraz pełne wykonywanie zatwierdzonych i obowiązujących planów pozyskania zwierzyny. Jest to zadanie ważne, choć trudne, zwłaszcza w miesiącach od wiosny do jesieni, a wtedy właśnie nasilenie szkód jest największe.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#TadeuszKwaśniewski">Dla pełniejszego obrazu pragnę dodać, że te koła łowieckie, dla których łowiecki plan hodowlany dla danego obwodu nie przewiduje pozyskania zwierzyny łownej wyrządzającej szkody, zwolnione będą z obowiązków zwrotu odszkodowań. Jest to poprawka komisji przedstawiona w druku nr 97.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#TadeuszKwaśniewski">Przejęcie przez koła łowieckie Polskiego Związku Łowieckiego gospodarki hodowlanej w lasach powinno spowodować pełne zainteresowanie kół zagadnieniami hodowli, w tym również hodowli zwierzyny grubej i drobnej. Wyrazić należy przekonanie, że konsekwentne od lat dążenie Polskiego Związku Łowieckiego do tego, aby koła poszerzały swe składy przede wszystkim o członków zamieszkałych w terenie, szczególnie zaś o robotników i chłopów, znajdzie w obecnej sytuacji pełne zrozumienie kół. Tylko dzięki pomocy myśliwych zamieszkałych na wsi i w małych miasteczkach koła łowieckie będą mogły podołać zwiększonym potrzebom i obowiązkom. A trzeba tu dodać, że koła łowieckie gospodarują w chwili obecnej na powierzchni terenów rolnych przekraczającej 72% ogólnego areału obwodów łowieckich w kraju i na powierzchni wynoszącej blisko 90% gruntów leśnych. Zostają więc stworzone warunki do ilościowego i jakościowego wzrostu pogłowia zwierzyny, bo pojemność naszych łowisk może być wyższa niż ta, którą obecnie się przyjmuje, pod warunkiem maksymalnego ograniczenia szkód w rolnictwie. Całkowite uniknięcie szkód jest niemożliwe, chodzi jednak o utrzymanie ich w znośnych ekonomicznie granicach.</u>
          <u xml:id="u-49.14" who="#TadeuszKwaśniewski">Dla zabezpieczenia wykonania planów hodowlanych, których ważną częścią składową są plany pozyskania zwierzyny, projekt rządowy przewiduje możliwość stosowania odstrzału zastępczego w wypadku, gdy dzierżawca obwodu nie wykonuje planu odstrzału dzików i spowoduje tym dotkliwe szkody w rolnictwie. Projekt rządowy postanawia, że zasady zlecania odstrzałów zastępczych ustali Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i po zasięgnięciu opinii Polskiego Związku Łowieckiego. Obaj ministrowie ustalą podobnie w drodze rozporządzenia zasady i tryb redukcji zajęcy i dzikich królików na terenach baz sadowniczych oraz ogrodzonych sadów i szkółek.</u>
          <u xml:id="u-49.15" who="#TadeuszKwaśniewski">Zniesienie opłat za pozyskaną zwierzynę odciąży w znacznym stopniu budżety kół łowieckich i pozwoli wygospodarowane środki przeznaczyć na hodowlę względnie partycypację w odszkodowaniach. Koła łowieckie Polskiego Związku Łowieckiego, które wytwarzają dość poważną masę towarową przeznaczoną na cele eksportowe — w roku 1971 o wartości ok. 20,5 mln zł dewizowych — oczekują, że ich zwiększone wydatki rekompensowane będą (niezależnie od zniesienia opłat za zwierzynę) również w znacznej mierze przez podwyżkę cen skupu dziczyzny, w maksymalnych granicach, wynikających z rachunku ekonomicznego przedsiębiorstw dokonujących obrotu i eksportu zwierzyny. Oczekują też, że w szczególnie trudnych ekonomicznie sytuacjach korzystać będą mogli z dotacji budżetowych na zabezpieczenie hodowli. Zniesienie opłat za pozyskaną zwierzynę i dotacja budżetowa — to łącznie kwoty rzędu około 40 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-49.16" who="#TadeuszKwaśniewski">Zarówno w projekcie noweli, jak i w poprawkach przedłożonych przez Komisję znajdujemy przepisy zwiększające uprawnienia dla organizacji PZŁ niezależnie od już istniejących. PZŁ jest uprawniony do wnioskowania o wydzierżawianie obwodów poszczególnym kołom, do opiniowania decyzji administracyjnych w przedmiocie rozwiązania umów z kołami nie dotrzymującymi warunków umowy, do opiniowania projektów podziału na obwody lub zmian granic obwodów, do opiniowania rozporządzeń regulujących łowieckie plany hodowlane, zasad ustalania czynszu dzierżawnego i przepisów regulujących sprawę odstrzałów zastępczych.</u>
          <u xml:id="u-49.17" who="#TadeuszKwaśniewski">Część uprawnień administracji szczebla powiatowego (prezydiów PRN i ich organów) zostaje według projektu noweli lub zarządzeń wykonawczych przekazana naczelnikom gmin, a wśród nich wymienić należy przede wszystkim te, które wiążą się ze sprawą szkód łowieckich. Tak więc naczelnicy gmin będą rozpatrywali w drugiej instancji odwołania rolników i wydawali ostateczne decyzje, będą ustalali, jaka jest przeciętna wydajność z 1 ha dla danej wsi i dla klasy gruntu, na których powstała szkoda; będą też uznawali przy szacowaniu szkód, które z nich wymagają zaorania i wprowadzenia nowej uprawy.</u>
          <u xml:id="u-49.18" who="#TadeuszKwaśniewski">Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na dwa przepisy, a mianowicie na postanowienia zaproponowane przez Komisję w art. 2 i 5 (druk nr 97). W art. 2 wprowadza się przepis o charakterze przejściowym, w myśl którego dotychczasowemu dzierżawcy obwodu wolno odstąpić od umowy w terminie jednego roku od dnia wejścia w życie ustawy. Komisja stanęła na stanowisku, że 1 rok obowiązywania ustawy — pierwszy rok — będzie okresem doświadczeń, okresem sprawdzenia, czy dane koło łowieckie jest w stanie podołać nowym obowiązkom. Jeśli w okresie tego roku sprawdzian wypadnie dla koła negatywnie, trzeba mu dać możność wycofania się z umowy.</u>
          <u xml:id="u-49.19" who="#TadeuszKwaśniewski">W art. 5 proponuje się, aby ustawa weszła w życie w terminie ściśle określonym, a mianowicie 1 sierpnia br. Termin ten uwzględnia bowiem, zdaniem Komisji, zarówno interesy rolnictwa, bo umożliwia regulowanie większości szkód tegorocznych już według nowych przepisów, z drugiej zaś strony daje wystarczający okres czasu władzom centralnym do wydania przewidzianych ustawą rozporządzeń wykonawczych oraz innych aktów i decyzji.</u>
          <u xml:id="u-49.20" who="#TadeuszKwaśniewski">Dokumenty te umożliwią kołom łowieckim stworzenie warunków pewnego rodzaju adaptacji do nowego systemu gospodarowania. Wreszcie w propozycjach Komisji traktujących o sankcjach karnych redakcję przepisów dostosowano — jeśli chodzi o rodzaj kar — do przepisów kodeksu karnego.</u>
          <u xml:id="u-49.21" who="#TadeuszKwaśniewski">W imieniu Komisji wnoszę, aby Wysoki Sejm zechciał uchwalić projekt nowelizacji ustawy z 17 czerwca 1959 r. w brzmieniu projektu rządowego (druk nr 87) z poprawkami Komisji w druku nr 97. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#Marszałek">Marszałek przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciwny? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o opłatach w sprawach karnych (druki nr 99 i 103).</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Paweł Dąbek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#PawełDąbek">Obywatele Posłowie! W ostatnich latach występuje pozytywne zjawisko spadku przestępczości. Jest ono zarówno rezultatem dokonanych w naszym kraju przemian społecznych, jak i coraz sprawniejszego działania organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Niektóre groźne przestępstwa nadal poważnie niepokoją opinię publiczną, a społeczeństwo oczekuje dalszej poprawy w tym zakresie. Istnieje zatem potrzeba dalszego doskonalenia środków walki z przestępczością, w tym również środków typu ustawodawczego.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#PawełDąbek">Podstawowe zagadnienia regulują oczywiście kodyfikacje karne, ustalające zasady karania i wykonywania kar i środków resocjalizacyjnych. Dla skuteczności systemu walki z przestępczością nie bez znaczenia są również i inne elementy. Jednym z nich jest system opłat w sprawach karnych.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#PawełDąbek">Opłaty w sprawach karnych powinny jednocześnie spełniać określoną funkcję społeczną i finansową oraz przeciwdziałać szkodliwemu pieniactwu i bezzasadnemu przewlekaniu postępowania karnego. Opłaty powinny również chociaż w pewnej części rekompensować ponoszone przez państwo wydatki na utrzymanie aparatu ścigania i wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#PawełDąbek">Przedstawiony pod obrady Sejmu rządowy projekt ustawy przewiduje uchylenie wydanego w 1947 roku dekretu o opłatach sądowych w sprawach karnych. Choć ten dekret był kilka razy nowelizowany, w chwili obecnej jednak nie odpowiada wprowadzonemu w obowiązujących od 1 stycznia 1970 roku kodyfikacjach karnych systemowi kar i środków probacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#PawełDąbek">Ostatnia poważniejsza regulacja wysokości opłat w sprawach karnych miała miejsce w 1958 r. Od tego czasu — jeżeli nie liczyć drobnych korektur dokonanych w 1969 r. — opłaty utrzymały się w ustalonej wówczas wysokości, mimo że w ciągu tych 15 lat koszty działania aparatu wymiaru sprawiedliwości zwiększyły się. Zmienił się też system cen i innych opłat. Doprowadziło to w konsekwencji do osłabienia społecznej i finansowej funkcji, jaką powinny spełniać opłaty w sprawach karnych.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#PawełDąbek">Wysokość opłat w sprawach karnych powinna być przy tym dostosowana do wysokości opłat w innych sprawach sądowych. Podyktowane rozwiązanie pozostaje w związku z dokonaną na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 maja br. regulacją wysokości wpisów w sprawach cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#PawełDąbek">Istniejący obecnie system opłat w sprawach karnych sprzyja uruchamianiu postępowania sądowego przez osoby zainteresowane bez rzeczywistej potrzeby. Powoduje to, że sądy dokonują wielu zbędnych czynności.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#PawełDąbek">Mimo spadku liczby skazań, na odcinku wykonywania prawomocnych orzeczeń notuje się od wielu lat stały wzrost różnorodnych próśb i wniosków. Wnioski i prośby, jako wolne dotychczas od jakichkolwiek opłat, składane są przez skazanych mimo świadomości, że podnoszone na ich uzasadnienie argumenty są bezpodstawne. O wielkości tego problemu świadczą przykładowo następujące dane: w 1972 r. wpłynęło do sądów 10 483 wnioski o udzielenie przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności. Sądy przychyliły się do wniosków 2 920 skazanych, tj. przeszło 27%. Jeszcze niższy był odsetek uwzględnionych wniosków o odroczenie wykonania kary, a zupełnie nikły procent uwzględnionych próśb o ułaskawienie.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#PawełDąbek">Podobna sytuacja występuje w zakresie spraw z oskarżenia prywatnego. W 1972 r. wpłynęło do sądu 69 607 spraw z oskarżenia prywatnego, tj. około jednej czwartej ogółu spraw karnych. W sprawach tych doszło do osądzenia 42 277 osób, skazanych zostało natomiast tylko 10 121 osób, tj. ok. 24% ogółu osądzonych. W stosunku do 32 156 oskarżonych zapadły orzeczenia o uniewinnieniu lub umorzeniu postępowania. Z oskarżenia prywatnego ściganych jest przecież tylko kilka przestępstw a zawsze, jeżeli wymaga tego interes społeczny, prokurator obejmuje ściganie z urzędu. W 1972 r. uczynił to wobec 5 453 sprawców przestępstw prywatno-skargowych.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#PawełDąbek">Pokrzywdzeni mają prawo domagać się ukarania przez sąd sprawców przestępstw. W praktyce okazuje się jednak, że większość tych spraw ma charakter pieniaczy, strony oskarżają się wzajemnie, rzekomo pokrzywdzony jest w równym stopniu krzywdzicielem. Tego rodzaju spory i nieporozumienia powinny i mogą być likwidowane z dużym powodzeniem i bez żadnych opłat przed sądami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#PawełDąbek">Wysokość opłaty zależna jest od rodzaju i wymiaru kary. Ustalenie tych opłat wymienione jest w art. 2 i 3 projektu ustawy, które obywatelom posłom są znane. Dlatego chcę zwrócić uwagę na zagadnienia związane ze społecznymi uwarunkowaniami oraz nowymi przepisami, jak też na uprawnienia stron procesowych w zakresie zwolnień od tych opłat.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#PawełDąbek">Nowa opłata w wysokości 600 zł przewidziana w art. 4 projektu ustawy wymierzana będzie w razie warunkowego umorzenia postępowania, skazania na samoistną karę dodatkową albo orzeczenia zamiast kary środka wychowawczego lub poprawczego. W tym ostatnim wypadku opłata obciążać będzie sprawcę, względem którego, z uwagi na okoliczności sprawy oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy kary, sąd zastosuje środki wychowawcze albo poprawcze.</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#PawełDąbek">W wypadku, gdy postępowanie karne zostanie zakończone orzeczeniem o warunkowym umorzeniu postępowania wydanym przez prokuratora, zgodnie z treścią art. 6, opłatę wymierza prokurator, z tym, że ewentualne zażalenie na orzeczenie w przedmiocie opłaty będzie rozpoznawane przez sąd — co wynika z art. 18 projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-51.13" who="#PawełDąbek">W porównaniu do obowiązującego dotychczas dekretu projekt ustawy w art. 8, 9, 11 zmienia na korzyść skazanego zasady pobierania opłat za postępowanie odwoławcze. W razie bowiem uwzględnienia rewizji wniesionej na korzyść oskarżonego i złagodzenia wymierzonej kary, oplata nie może przekroczyć wysokości opłaty określonej przez sąd pierwszej instancji, a często będzie od niej znacznie niższa. Unormowanie zawarte w art. 9 nie pociągnie więc dla oskarżonego obowiązku uiszczenia dodatkowej opłaty, jeżeli tylko wniesiona rewizja okaże się chociażby częściowo zasadna.</u>
          <u xml:id="u-51.14" who="#PawełDąbek">Znacznie niższa opłata będzie pobierana wówczas, gdy rewizja nie będzie zwrócona przeciwko rozstrzygnięciu o winie lub karze zasadniczej. Z mocy art. 11, w razie uwzględnienia takiej rewizji, opłata wynosić będzie tylko 300 zł, a jeżeli rewizja oskarżonego okaże się bezzasadna opłata zamknie się w wysokości 1 200 zł.</u>
          <u xml:id="u-51.15" who="#PawełDąbek">Zgodnie z treścią art. 8 nie uwzględniona rewizja oskarżyciela nie pociągnie dla oskarżonego obowiązku uiszczenia jakiejkolwiek opłaty za postępowanie odwoławcze.</u>
          <u xml:id="u-51.16" who="#PawełDąbek">W odniesieniu do oskarżyciela prywatnego i posiłkowego wymaga podkreślenia to, że oplata przewidziana w art. 11 ust. 1 pobierana będzie tylko i wyłącznie w razie wydania wyroku uniewinniającego i tylko wówczas, gdy skarga okaże się w całości lub w części bezzasadna. Po stronie oskarżyciela posiłkowego obowiązek uiszczenia opłaty powstanie dopiero wtedy, gdy będzie popierał oskarżenie mimo odstąpienia prokuratora od oskarżenia, czyli wówczas, gdy w ocenie oskarżyciela publicznego odpadły podstawy do podtrzymywania oskarżenia. W razie, gdy skazany nie został uniewinniony od wszystkich zarzucanych czynów, zgodnie z wprowadzoną przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości do rządowego projektu poprawką, sąd będzie mógł wymierzyć opłatę nawet poniżej 500 zł albo też w ogóle odstąpić od jej wymierzenia. Wymienieni oskarżyciele nie będą ponosić żadnej opłaty, jeżeli oskarżony zostanie uniewinniony od popełnienia zarzucanych mu czynów z powodu stwierdzonej u niego niepoczytalności.</u>
          <u xml:id="u-51.17" who="#PawełDąbek">Jeżeli się nadto zważy, że oskarżyciel prywatny i posiłkowy nie będzie ponosił żadnych opłat w razie umorzenia postępowania, a w tym z uwagi na przedawnienie ścigania lub stwierdzenie przez sąd, że stopień społecznego niebezpieczeństwa zarzucanego czynu jest znikomy oraz, że mogą oni korzystać ze zwolnienia od opłat na zasadach ogólnych — to można z całym przekonaniem stwierdzić, iż podwyższenie opłat przewidzianych w art. 13 ust. 1 nie będzie zamykać pokrzywdzonemu drogi do wnoszenia i popierania przed sądem zasadnego oskarżenia.</u>
          <u xml:id="u-51.18" who="#PawełDąbek">Wymaga podkreślenia, że opłaty pobierane w postępowaniu wykonawczym na podstawie art. 15 odnoszą się tylko do części próśb i wniosków składanych w tej fazie postępowania. Wolne od opłat pozostaną m.in. wnioski o zawieszenie i umorzenie w całości lub w części postępowania wykonawczego, zwolnienie od dozoru i obowiązków nałożonych w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary lub warunkowym przedterminowym zwolnieniem, zmiana rodzaju wykonywanej pracy w ramach orzeczonej kary ograniczenia wolności oraz wnioski o umorzenie grzywny lub kosztów postępowania, zaliczenie tymczasowego aresztowania na poczet kary itp. Wolna od opłaty będzie również pierwsza prośba o łaskę, a nadto wszelkie wnioski składane przez prokuratora albo inny organ wykonujący orzeczenie, jeżeli przepis szczególny uprawnia te organy do złożenia określonego wniosku lub prośby. Nie będą pobierane żadne dodatkowe opłaty od zażaleń na wydane w tej fazie postępowania postanowienia.</u>
          <u xml:id="u-51.19" who="#PawełDąbek">Obowiązek uiszczenia opłat przewidzianych w art. 15 powstaje wprawdzie z chwilą złożenia wniosku lub prośby, wymaga jednak podkreślenia, że projekt ustawy, odsyłając w art. 17 do przepisów Kodeksu postępowania karnego, stwarza w szerokim zakresie możliwość zwolnienia skazanego w uzasadnionych wypadkach od obowiązku uiszczenia opłaty. Zgodnie bowiem z treścią art. 545 i 556 Kodeksu postępowania karnego, sąd może na wniosek skazanego, a nawet z urzędu, zwolnić go od należnej opłaty, zarówno wówczas, gdy z uwagi na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów nie będzie on w stanie jej uiścić, jak również, gdy uiszczenie jej byłoby z podanych przyczyn zbyt uciążliwe. Z mocy samego prawa korzystał będzie ze zwolnienia od każdej opłaty przewidzianej w ustawie żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego. Reguluje to art. 17 ust. 1 projektu ustawy w związku z art. 547 § 3 Kodeksu postępowania karnego.</u>
          <u xml:id="u-51.20" who="#PawełDąbek">Te same zasady w przedmiocie zwolnienia z mocy samego prawa, z urzędu lub na wniosek oskarżonego, lub oskarżyciela będą miały zastosowanie do opłat przewidzianych w pozostałych przepisach projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-51.21" who="#PawełDąbek">Z art. 14 wynika natomiast, że instytucje państwowe i społeczne, jeżeli wystąpią w charakterze oskarżyciela prywatnego lub posiłkowego, nie będą ponosiły żadnych opłat.</u>
          <u xml:id="u-51.22" who="#PawełDąbek">W odniesieniu do opłat kancelaryjnych określonych w art. 19 wymaga podkreślenia, że zgodnie z treścią art. 143 Kodeksu postępowania karnego oskarżony będzie otrzymywał bezpłatnie jeden uwierzytelniony odpis każdego wydanego orzeczenia. Opłata kancelaryjna będzie więc pobierana od oskarżonego lub skazanego dopiero wówczas, gdy zażąda on wydania mu dalszych egzemplarzy orzeczenia lub zaświadczeń albo odpisów innych dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-51.23" who="#PawełDąbek">W przedmiocie ściągania zasądzonych opłat projekt ustawy w art. 22 odsyła do trybu ustalonego w Kodeksie karnym wykonawczym. Opłaty nie uiszczone w terminie 14 dni od daty wezwania do zapłaty ściągane będą w drodze egzekucji sądowej. Nadto art. 22 projektu ustawy stwierdza, że do ściągania należnych opłat będzie miał zastosowanie art. 150 Kodeksu karnego wykonawczego. Oznacza to, że jeżeli skazany odbywający karę pozbawienia wolności nie uiści dobrowolnie opłaty, będzie ją można ściągnąć z otrzymywanego przez niego w zakładzie karnym wynagrodzenia za pracę. W przeciwieństwie do grzywny, w razie nieuiszczenia należności Skarbu Państwa z tytułu opłat nie orzeka się kary zastępczej. Skazani, jak wskazuje na to praktyka, nie zawsze poczuwali się do obowiązku uiszczenia opłat, licząc na to, że po zapłaceniu grzywny opłaty ulegną umorzeniu. Z przytoczonych względów art. 22 ust. 2 projektu ustawy wprowadza zasadę, że w postępowaniu wykonawczym przy zbiegu należności Skarbu Państwa z tytułu grzywny i opłat, opłaty będą miały pierwszeństwo w zaspokojeniu przed grzywną. W ten sposób zwolnienie od opłat obejmuje tylko tych skazanych, którym stan rodzinny i majątkowy rzeczywiście uniemożliwi lub znacznie utrudni uiszczanie opłat.</u>
          <u xml:id="u-51.24" who="#PawełDąbek">Wnioski i prośby, o których mowa w art. 15, złożone przed dniem wejścia w życie ustawy będą wolne od opłat. Opłaty wg zasad przewidzianych w pozostałych przepisach będą wymierzane dopiero w tych sprawach, w których po wejściu w życie ustawy dojdzie do rozpoczęcia rozprawy głównej przed sądem pierwszej instancji.</u>
          <u xml:id="u-51.25" who="#PawełDąbek">W art. 23 przewidziana jest delegacja upoważniająca Radę Ministrów do zmiany ustalonych obecnie w ustawie opłat, jak również do wprowadzenia, w razie konieczności, nowych opłat w sprawach karnych.</u>
          <u xml:id="u-51.26" who="#PawełDąbek">Proponowana treść art. 23 znajduje uzasadnienie w tym, że ustawa określa zasady i tryb wymierzania i zwalniania od opłat. Może się jednak okazać, że ustalone stawki opłat powinny ulec obniżeniu lub podwyższeniu, jednakże bez potrzeby zmiany tych zasad. Z tych samych względów może zachodzić konieczność wprowadzenia nowych opłat, w szczególności od innych wniosków składanych w postępowaniu wykonawczym. Opłaty w sprawach karnych, aby spełniły swój cel, powinny być odpowiednio korygowane, a to powinno następować już nie w akcie prawnym o randze ustawy, lecz w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Uprawnienia do zmiany wysokości opłat w obowiązującym dekrecie przyznane były Ministrowi Sprawiedliwości, natomiast projekt ustawy przekazuje je Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-51.27" who="#PawełDąbek">Podwyższenie i wprowadzenie nowych opłat będzie niewątpliwie stanowić dla osób skazanych dolegliwość ekonomiczną. Obciążenie opłatą powinno być jedną z dalszych konsekwencji popełnionego przestępstwa, a w odniesieniu do oskarżyciela posiłkowego lub prywatnego — przestrogą przed wnoszeniem do sądu i popieraniem bezzasadnego oskarżenia. Ocena wysokości i zasad dotyczących wymierzania opłat oraz odpowiednio rozbudowany system możliwości zwolnienia od opłaty w całości lub w części wskazuje, że rządowy projekt ustawy z wniesionymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości poprawkami zachowuje odpowiednie proporcje w systemie opłat sądowych, jak również spełnia określone funkcje społeczne.</u>
          <u xml:id="u-51.28" who="#PawełDąbek">Jak z powyższych uwag wynika, przedstawiony dziś Wysokiej Izbie projekt ustawy opiera się na trzech podstawowych założeniach.</u>
          <u xml:id="u-51.29" who="#PawełDąbek">1. Przede wszystkim projekt wiąże się z zasadą, że koszty działania aparatu wymiaru sprawiedliwości powinien przynajmniej w części ponosić ten, czyje postępowanie, z reguły zawinione, spowodowało uruchomienie tego aparatu. Przede wszystkim będą one obciążały sprawcę przestępstwa. Nie ma bowiem uzasadnienia do przerzucania skutków finansowych przestępstwa wyłącznie na społeczeństwo, które swą uczciwą pracą pomnaża dochód narodowy. Koszty te będą obciążały w pewnym stopniu również inne osoby, bezpodstawnie powodujące wszczęcie postępowania sądowego.</u>
          <u xml:id="u-51.30" who="#PawełDąbek">2. Proponowany system opłat uwzględnia pracochłonność spraw, mierzoną wysokością orzeczonej kary. Jest rzeczą słuszną, aby wysokość opłat dostosowana była do wysokości ponoszonych przez państwo nakładów w poszczególnych rodzajach spraw. Ma to w konsekwencji i ten skutek, że na sprawców przestępstw poważniejszych nakładane będą wyższe opłaty niż na sprawców przestępstw drobniejszych.</u>
          <u xml:id="u-51.31" who="#PawełDąbek">3. Projekt chroni osoby, które ze względu na swój stan majątkowy nie byłyby w stanie ponieść projektowanych opłat.</u>
          <u xml:id="u-51.32" who="#PawełDąbek">Projekt zawiera również wiele nowych rozwiązań, uwzględniających doskonalenie praktyki i usuwających luki dotychczasowych uregulowań ustawowych.</u>
          <u xml:id="u-51.33" who="#PawełDąbek">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę o przyjęcie przez Sejm ustawy o opłatach w sprawach karnych, według treści zamieszczonego projektu w druku nr 99, z poprawkami — w druku nr 103.</u>
          <u xml:id="u-51.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o opłatach w sprawach karnych wraz z poprawkami proponowanym przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o opłatach w sprawach karnych.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk i nr 98 i 104).</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Zdzisław Kwieciński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#ZdzisławKwieciński">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Obrony Narodowej mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie wniosek o uchwalenie ustawy zmieniającej ustawę o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#ZdzisławKwieciński">Ustawa o powszechnym obowiązku obrony przewiduje spełnianie przez młodych obywateli obowiązku służby wojskowej w różnych formach. Podstawową z tych form jest odbywanie zasadniczej służby wojskowej. Do tej służby nie powołuje się jednak studentów szkół wyższych. Odbywają oni wojskowe szkolenie studentów mające na celu przygotowanie kandydatów do uzupełniania rezerw oficerskich sił zbrojnych, które wymagają ciągłego odnawiania. Szkolenie to jest z jednej strony obowiązkowym przedmiotem nauki w szkołach wyższych, a z drugiej strony — formą odbywania służby wojskowej przez studentów zdolnych do niej pod względem fizycznym.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#ZdzisławKwieciński">Wojskowe szkolenie studentów szkół wyższych polega na odbywaniu zajęć wojskowych w studium wojskowym szkoły wyższej oraz przeszkolenia w jednostkach wojskowych w czasie wolnym od zajęć w szkole lub po zakończeniu ostatniego roku nauki. Przez wiele ostatnich lat zajęcia w studium wojskowym prowadzone były w wymiarze 450–500 godzin w ciągu 6–7 semestrów, a przeszkolenie w jednostkach wojskowych — w wymiarze do 3 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#ZdzisławKwieciński">W marcu 1972 r., na wniosek Ministra Obrony Narodowej, Prezydium Rządu zaakceptowało nową koncepcję wojskowego i obronnego szkolenia studentów i studentek szkół wyższych. Założeniem tej koncepcji jest przeniesienie ciężaru przygotowania rezerw oficerskich sił zbrojnych ze studiów wojskowych szkół wyższych do jednostek wojskowych w celu nauczenia ich należytego wykorzystania uzbrojenia i sprzętu wojskowego w działaniu, praktycznej umiejętności dowodzenia w skomplikowanych i dynamicznie zmieniających się sytuacjach bojowych oraz umiejętności organizowania i kierowania! działalnością określonych zespołów organizacyjnych w wojsku. Dla uzyskania tych efektów stało się konieczne przedłużenie stosownie do upoważnienia zawartego w art. 84 ust. 2, ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej okresu odbywania przez studentów niektórych szkół wyższych przeszkolenia wojskowego w jednostkach wojskowych do 12 miesięcy po zakończeniu ostatniego roku studiów. Decyzję taką podjęła Rada Ministrów w uchwale nr 240 z dnia 8 września 1972 r.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#ZdzisławKwieciński">Z punktu widzenia potrzeb sił zbrojnych pozytywnym aspektem tej decyzji jest skoncentrowanie specjalistycznego programu szkolenia wojskowego tak teoretycznego, jak i praktycznego w zwartym okresie czasu, przy pełnym wykorzystaniu wszystkich możliwości, jakie daje baza szkoleniowa wojska i bezpośredni dłuższy kontakt z oddziałami i pododdziałami wojskowymi.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#ZdzisławKwieciński">Przy wysokim poziomie technicznym wyposażenia naszej armii dłuższy okres przeszkolenia wojskowego, odbywanego w zasadzie po ukończeniu studiów, pozwoli, zwłaszcza absolwentom studiów technicznych różnych specjalności, przejść w toku przeszkolenia praktyczną próbę zastosowania nabytej na uczelni wiedzy zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#ZdzisławKwieciński">W związku z przedłużeniem okresu odbywania przeszkolenia w jednostkach wojskowych ulega skróceniu czas odbywania zajęć wojskowych w studiach wojskowych szkół wyższych do 180 godzin w ciągu 2–3 semestrów. Odciąży to w poważnym stopniu program nauczania w wyższych uczelniach.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#ZdzisławKwieciński">Równocześnie w uchwale z dnia 8 września 1972 r. Rada Ministrów postanowiła wprowadzić dla studentów nie objętych szkoleniem wojskowym i studentek we wszystkich szkołach wyższych szkolenie obronne — jako obowiązkowy przedmiot nauki, który poza zajęciami teoretycznymi obejmować będzie szkolenie praktyczne na obozach lub zgrupowaniach organizowanych podczas wakacji lub w innym czasie wolnym od zajęć w szkole. Zajęcia teoretyczne ze szkolenia obronnego prowadzone będą także w wymiarze 180 godzin w ciągu 2–3 semestrów.</u>
          <u xml:id="u-53.8" who="#ZdzisławKwieciński">Przedłużenie czasu trwania przeszkolenia wojskowego wymaga określenia w ustawie o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uprawnień, jakie w związku z powołaniem na to przeszkolenie i odbywaniem go mają przysługiwać absolwentom szkół wyższych i członkom rodzin pozostającym na ich utrzymaniu. Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy zmieniającej ustawę o powszechnym obowiązku obrony określa te uprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-53.9" who="#ZdzisławKwieciński">Szczegółowe określenie uprawnień związanych ze stosunkiem pracy tych absolwentów szkół wyższych powołanych na roczne przeszkolenie wojskowe, którzy podjęli pracę przed powołaniem, oraz omówienie sposobów zabezpieczenia warunków bytowych członków rodzin pozostających na ich utrzymaniu zawiera uzasadnienie rządowego projektu ustawy. Dodatkowe wyjaśnienia w tej sprawie zostały przedstawione przez Ministerstwo Obrony Narodowej — Komisji Obrony Narodowej i doręczone obywatelom posłom.</u>
          <u xml:id="u-53.10" who="#ZdzisławKwieciński">Skoro już mowa o uprawnieniach absolwentów szkół wyższych, powołanych do odbycia rocznego przeszkolenia wojskowego, wypada wspomnieć, że niektóre z tych uprawnień zostały już określone w uchwale nr 240 Rady Ministrów z dnia 8 września 1972 r. Uchwała ta przewiduje w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-53.11" who="#ZdzisławKwieciński">— wliczenie okresu odbytego przeszkolenia do okresu pracy, którą po ukończeniu studiów absolwent jest obowiązany podjąć z tytułu korzystania ze stypendium fundowanego, zawarcia umowy przedwstępnej albo skierowania do pracy — zgodnie z ustawą o zatrudnieniu absolwentów szkół wyższych;</u>
          <u xml:id="u-53.12" who="#ZdzisławKwieciński">— uznanie odbytego przeszkolenia wojskowego w specjalnościach odpowiadających wyuczonemu zawodowi lub praktycznie przydatnych w wykonywaniu tego zawodu — za odbycie przez absolwenta wstępnego stażu pracy;</u>
          <u xml:id="u-53.13" who="#ZdzisławKwieciński">— zagwarantowanie absolwentom podejmującym pracę po odbyciu przeszkolenia wojskowego wynagrodzenia w takiej kwocie, w jakiej przysługuje na danym stanowisku pracownikowi, który odbył wstępny staż pracy.</u>
          <u xml:id="u-53.14" who="#ZdzisławKwieciński">Zapewnienie absolwentom szkół wyższych powołanym na roczne przeszkolenie wojskowe szczególnych uprawnień przewidzianych w projekcie przedłożonej ustawy i w uchwale Rady Ministrów z dnia 8 września 1972 r. oraz odpowiedniego uposażenia wojskowego i innych należności wynikających z pełnienia służby wojskowej, jak umundurowanie, wyżywienie, zakwaterowanie, a także troska o pozostające na ich utrzymaniu rodziny — będzie stanowić zachętę do należytego wykonywania przez nich zaszczytnego obowiązku służby wojskowej, która sprzyja kształtowaniu tak cennych cech osobistych, jak zdyscyplinowanie i samodzielność oraz umiejętności wychowawcze i kierownicze, niezbędnych również w pracy zawodowej, którą po odbyciu przeszkolenia wojskowego będą wykonywać w gospodarce narodowej lub administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-53.15" who="#ZdzisławKwieciński">Wszystkie te czynniki będą także stanowić podstawę do pełniejszego zrozumienia przez młodych obywateli współodpowiedzialności za sprawy obronności socjalistycznej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-53.16" who="#ZdzisławKwieciński">Uwzględniając przedstawione Wysokiej Izbie momenty — w imieniu Komisji Obrony Narodowej — wnoszę o uchwalenie projektowanej ustawy w brzmieniu przedłożenia rządowego.</u>
          <u xml:id="u-53.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Obrony Narodowej — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 109).</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#Marszałek">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie w tej sprawie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#Marszałek">Czy są jakieś sprzeciwy w sprawie proponowanych zmian w komisjach sejmowych?</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#Marszałek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm proponowaną uchwałę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#Marszałek">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęło zapytanie posła Zenona Dychtowicza do Ministra Sprawiedliwości w sprawach dotyczących realizacji obowiązków alimentacyjnych przez osoby zobowiązane.</u>
          <u xml:id="u-54.18" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu skierowało to zapytanie do adresata.</u>
          <u xml:id="u-54.19" who="#Marszałek">Zapytanie posła Zenona Dychtowicza ma następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-54.20" who="#Marszałek">„W mojej pracy poselskiej często spotykam się z zażaleniami dotyczącymi realizacji obowiązku alimentacyjnego przez osoby zobowiązane. W związku z tym zapytuję Obywatela Ministra, jakie kroki zamierza się podjąć, aby prawomocne wyroki sądowe przyznające uprawnionym alimenty gwarantowały im comiesięczny, terminowy przychód środków niezbędnych dla zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych”.</u>
          <u xml:id="u-54.21" who="#Marszałek">Odpowiedzi na powyższe zapytanie udzieli Minister Sprawiedliwości obywatel Włodzimierz Berutowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#WłodzimierzBerutowicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zapytanie posła Zenona Dychtowicza dotyczy ważnego społecznie problemu alimentacji, a więc dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, osobom, które same tych środków zapewnić sobie nie mogą i nie otrzymują ich od osób do tego zobowiązanych. Wówczas bowiem zachodzi konieczność przedsięwzięcia środków prawnych, za pomocą których osoby zobowiązane do alimentacji byłyby przymuszone do wykonywania swego obowiązku. Z reguły zachodzi to w wypadkach stwierdzenia takiego obowiązku przez sąd, co może być rezultatem bezpośredniego dochodzenia roszczeń alimentacyjnych lub ich przyznania w wyrokach orzekających rozwód.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#WłodzimierzBerutowicz">Spośród wyroków, orzekających o obowiązku alimentacyjnego z innych przyczyn, ilości komorników w ostatnim okresie wpływa około 68 tys. spraw rocznie.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#WłodzimierzBerutowicz">W związku z tym, że egzekucje świadczeń alimentacyjnych prowadzi się do czasu osiągnięcia przez uprawnionych zdolności samodzielnego utrzymania się lub wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego z innych przyczyn, ilość spraw prowadzonych przez komorników równocześnie jest znacznie większa i w ostatnim roku wyniosła ponad 280 tys.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#WłodzimierzBerutowicz">W 75% tych spraw egzekucja była skuteczna całkowicie, natomiast w 10% — tylko częściowo, a w 15% — nie doprowadziła do żadnego rezultatu. Podstawową przyczyną tego było uchylanie się dłużników przez niepodejmowanie pracy, częste jej porzucanie i zmiany miejsca pobytu, przy równoczesnym braku u nich mienia, z którego świadczenie alimentacyjne mogłoby być egzekwowane.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#WłodzimierzBerutowicz">Trzeba podkreślić, że przy zmianie zatrudnienia zobowiązanych sprzyja im w uchylaniu się od alimentacji nie zawsze należyte wykonywanie przez niektóre zakłady pracy obowiązku, tak w zakresie wypłaty alimentów z wynagrodzenia, jak i umieszczania wzmianki w świadectwie pracy o prowadzonej egzekucji oraz przekazywania nowemu zakładowi pracy dokumentacji związanej z egzekucją.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#WłodzimierzBerutowicz">Również i komornicy w tych sytuacjach nie zawsze dość konsekwentnie realizują swoje obowiązki przeprowadzania z urzędu dochodzeń w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz miejsca jego zamieszkania. Nie wykorzystują odpowiednio do tych celów w niezbędnym zakresie pomocy organów Milicji Obywatelskiej i organów prezydiów rad narodowych właściwych do sprawowania opieki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#WłodzimierzBerutowicz">W stosunku do opornych dłużników alimentacyjnych nasze prawo przewiduje również określone sankcje karne, w związku z czym corocznie do sądu wpływa ponad 10 tys. spraw, w wyniku których stosowane są kary do pozbawienia wolności włącznie.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#WłodzimierzBerutowicz">Wśród osób przebywających w zakładach karnych, zobowiązanych do alimentacji są oczywiście również skazani za inne przestępstwa. Od wszystkich tych osób w ostatnich trzech latach ściągnięto następujące kwoty: w 1970 r. — 21 mln 400 tys. zł, w 1971 r. — 33 mln 600 tys. zł, w 1972 r. — 51 mln 300 tys. zł. Ten wzrost kwot wypłaconych na poczet alimentów od osób odbywających karę pozbawienia wolności jest rezultatem podjęcia środków zmierzających do tego, aby każdy skazany obowiązany do alimentacji z mocy orzeczenia sądowego był bezwzględnie zatrudniany przy pracach odpłatnych.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#WłodzimierzBerutowicz">Niepokojące nasze społeczeństwo trudności w uzyskaniu przez uprawnionych należnych im świadczeń alimentacyjnych, o czym mówi w swym zapytaniu obywatel poseł Dychtowicz, są przedmiotem szczególnego zainteresowania ze strony naszego resortu i podległych mu organów. W związku z tym podjęto już wiele kroków i zastosowano wiele środków, aby usuwać przyczyny bezskuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych i w ten sposób zjawisko to ograniczyć do minimum.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#WłodzimierzBerutowicz">Przede wszystkim podjęto środki zmierzające do zwiększenia efektywności działalności komorników w tych sprawach. Wprawdzie instytucja komorników aktualnie boryka się z dużymi trudnościami kadrowymi, wynikającymi z niepopularności tego zawodu, ale podjęte środki mają i tę przeszkodę przezwyciężyć. Wprowadzono szereg zmian organizacyjnych dla odciążenia komorników od pracy biurowo dokumentacyjnej, zwiększono o 50 etaty komornicze, rozwinięto akcję naboru i przeszkolenia kandydatów na komorników, a ponadto, poszukując nowych, lepszych form organizacyjnych, uruchomiono w tym roku w niektórych sądach powiatowych eksperymentalne zespoły komornicze. Dochodzimy bowiem do wniosku, że w naszych warunkach ustrojowych dotychczasowa forma pracy komorników musi ulec radykalnej zmianie.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#WłodzimierzBerutowicz">Do zmniejszenia liczby poszukiwanych niesolidnych dłużników alimentacyjnych przyczyni się również realizacja zarządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 7 lipca 1972 r., w którym nałożono na zakłady pracy obowiązek żądania od wszystkich kandydatów do pracy przedstawienia dowodu osobistego w celu sprawdzenia adnotacji o poprzednim zatrudnieniu oraz złożenia świadectwa pracy z poprzedniego miejsca zatrudnienia — m. in. w celu stwierdzenia istnienia lub nieistnienia obowiązku alimentacyjnego. Coraz skuteczniejszemu egzekwowaniu alimentów od osób pozbawionych wolności służyć będzie praktyka pełnego ich zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#WłodzimierzBerutowicz">Wszystkie te środki, choć przyczyniają się do ograniczenia bezskutecznej egzekucji alimentów — to jednak zjawiska tego nie są w stanie zlikwidować całkowicie. Dlatego też przygotowuje się szereg zmian ustawodawczych, które mają służyć wzmocnieniu tych praktycznych poczynań. Między innymi proponuje się:</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#WłodzimierzBerutowicz">— dodanie przepisu zobowiązującego dłużników do powiadamiania komorników o każdorazowej zmianie miejsca pobytu i pracy pod rygorem grzywny,</u>
          <u xml:id="u-55.13" who="#WłodzimierzBerutowicz">— uściślenie pojęcia uporczywego uchylania się od alimentów, które podlega karze w myśl przepisów karnych,</u>
          <u xml:id="u-55.14" who="#WłodzimierzBerutowicz">— upoważnienie komornika do zgłoszenia wniosku o ściganie dłużnika za przestępstwo uchylania się od płacenia świadczeń alimentacyjnych,</u>
          <u xml:id="u-55.15" who="#WłodzimierzBerutowicz">— urealnienie egzekucji z wkładów oszczędnościowych przez przyjęcie, że ograniczenie egzekucji z wkładu do 5 tys. zł nie ma zastosowania przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz, że PKO ma w tych sprawach obowiązek udzielania informacji dotyczących wkładów oszczędnościowych dłużników,</u>
          <u xml:id="u-55.16" who="#WłodzimierzBerutowicz">— usprawnienie egzekucji świadczeń alimentacyjnych od dłużników odbywających karę pozbawienia wolności przez możliwość złożenia wniosku w tym przedmiocie wraz z tytułem wykonawczym bezpośrednio administracji zakładu karnego oraz poprzez zwiększenie części zarobku skazanego przeznaczonego na pokrycie zobowiązań alimentacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-55.17" who="#WłodzimierzBerutowicz">Trzeba jednak stwierdzić, że mimo tych środków pozostanie pewna liczba spraw, w których osoby uprawnione alimentów nie otrzymają lub nie otrzymają ich we właściwym rozmiarze i czasie. Wynika stąd troska o znalezienie sposobu zabezpieczenia środków utrzymania i wychowania zwłaszcza małoletnim, niezależnie od trudności ściągania alimentów od osób zobowiązanych.</u>
          <u xml:id="u-55.18" who="#WłodzimierzBerutowicz">Wychodząc naprzeciw dezyderatom podnoszonym na łamach prasy i w telewizji, w lipcu 1972 r. zorganizowano w Urzędzie Rady Ministrów konferencję dla przedyskutowania tego zagadnienia, w wyniku której powołano międzyresortowy zespół dla opracowania programu udoskonalania systemu opieki nad dziećmi i rodzinami wielodzietnymi, znajdującymi się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej. Rezultaty prac tego zespołu w postaci projektu instytucjonalnego rozwiązania kwestii zapewnienia minimum środków utrzymania dla osób, które nie otrzymują należnych im świadczeń alimentacyjnych, były przedmiotem wstępnej dyskusji Prezydium Rządu w dniu 15 czerwca br.</u>
          <u xml:id="u-55.19" who="#WłodzimierzBerutowicz">Na posiedzeniu tym zaaprobowano projekty zmian ustawodawczych, zmierzające do zwiększenia skuteczności dochodzenia świadczeń alimentacyjnych od osób zobowiązanych, jak również podjętych w tym zakresie środków praktycznych, oraz zlecono przeprowadzenie dokładnych badań nad ustaleniem warunków i zakresu niezbędnej pomocy finansowej ze strony państwa dla rozwiązania w nadchodzących latach tego zagadnienia — przez stworzenie odpowiedniego funduszu i form organizacyjnych jego wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-55.20" who="#WłodzimierzBerutowicz">Rozstrzygnięcie tego problemu nie jest jednak łatwe. Nie można bowiem dopuścić przy tym do rozluźnienia poczucia odpowiedzialności określonych osób za utrzymanie i wychowanie swych dzieci oraz osób nie mogących utrzymać się samodzielnie. Pociągnęłoby to za sobą nie tylko znaczne wydatki państwa, na które aktualnie brak pokrycia, ale wyrządziłoby również wielkie szkody moralne i wychowawcze. Trzeba więc stworzyć taki system środków, którego realizacja, przy poparciu szerokich mas społeczeństwa, uniemożliwiałaby dłużnikom alimentacyjnym uchylanie się od swych obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-55.21" who="#WłodzimierzBerutowicz">Po przeprowadzeniu pogłębionych badań w tym zakresie, zostaną przedstawione przez zainteresowane resorty odpowiednie wnioski.</u>
          <u xml:id="u-55.22" who="#WłodzimierzBerutowicz">Wysoka Izbo! Wyrażamy przy tym przekonanie że dla poczynań zmierzających do ochrony interesów osób alimentowanych możemy liczyć na pełne poparcie naszego społeczeństwa, a ze strony obywateli posłów, organizacji politycznych i społecznych — na pomoc w rozwiązaniu tego trudnego problemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#Marszałek">Sprawę zapytania posła Zenona Dychtowicza uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#Marszałek">Na tym kończymy rozpatrywanie sprawy zapytań poselskich, a tym samym punkt 8 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji Sejmu (druk nr 110).</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#Marszałek">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję podjęcia uchwały, zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 110, w sprawie zamknięcia trzeciej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#Marszałek">Czy są uwagi w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#Marszałek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia trzeciej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#Marszałek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#Marszałek">Na tym kończymy 11 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#Marszałek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-56.13" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-56.14" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 40)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>