text_structure.xml 156 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Wznowienie posiedzenia o godzinie 10 minut 07</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Posiedzeniu przewodniczą marszałek Tomasz Grodzki oraz wicemarszałkowie Gabriela Morawska-Stanecka i Michał Kamiński</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wysoka Izbo, proponuję uzupełnienie porządku obrad o punkty: drugie czytanie projektu uchwały w sprawie Raportu końcowego z prac Komisji Nadzwyczajnej do spraw wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych – i rozpatrzenie go jako punktu jedenastego porządku obrad; powołanie Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce – i rozpatrzenie go jako punktu dwunastego porządku obrad.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, uznam, że Wysoka Izba przyjęła przedstawioną propozycję.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Pan senator Wiatr.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#SenatorKazimierzWiatr">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#SenatorKazimierzWiatr">Ja chciałbym w trybie sprostowania powiedzieć, że wczoraj w trakcie ustalania porządku obrad zostały podane nieprawdziwe informacje o tym, że Senat w przeszłości głosował nad ustawami dotyczącymi danego roku we wrześniu. Dlatego wnoszę, aby osoby, które wygłaszały te nieprawdziwe informacje, je sprostowały oraz mnie przeprosiły za insynuacje zawarte w obraźliwych pytaniach, czy ja w tych głosowaniach uczestniczyłem oraz jak głosowałem. Nie uczestniczyłem, bo takich głosowań nie było. Chciałbym podać, że w roku 2022 takie głosowania odbyły się 16 i 30 listopada, w roku 2021 – 26 listopada, w roku 2020 – 2 grudnia, w roku 2019 – 18 i 17 października, w roku 2018 – 12, 14 i 20 grudnia, w roku 2017 – 7 i 20 grudnia, a w roku 2016 – 4 listopada. Dlatego bardzo proszę osoby, które wygłaszały te nieprawdziwe informacje, o sprostowanie i przeprosiny wobec mojej osoby. Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Panie Senatorze, Panie Profesorze, oczywiście zweryfikuję te informacje, które otrzymałem od pracownika Kancelarii Senatu. Jeżeli… Pan jest matematykiem, ja jestem chirurgiem, obaj opieramy się na faktach. Jeżeli się okaże, że to, co pan mówi, jest zgodne z faktografią, a miałem inne informacje, to oczywiście – mówiłem tylko o dacie, nie mówiłem o pana głosowaniu, jak pan pamięta – z pewnością otrzyma pan przeprosiny, a pracownik, który dostarczył złe informacje, poniesie tego jakieś konsekwencje. Ale zweryfikujmy to, bo chciałbym, żeby to było jasne.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Pan senator Kwiatkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#SenatorKrzysztofKwiatkowski">Panie Marszałku, z mojej strony takie samo oświadczenie. A jeszcze dodam, że posiedzenie Komisji Ustawodawczej w tamtej kadencji było przed końcem września. Jak wynika z informacji, które mi przekazano, było dwudziestego któregoś września. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#Gloszsali">Którego?</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#Gloszsali">Dwudziestego którego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">No, była mowa o chyba 23 września.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#SenatorMarekMartynowski">W sprawie formalnej.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Pan senator Martynowski. W tej sprawie czy w innej?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#SenatorMarekMartynowski">Nie, Panie Marszałku, nie w tej. Pan pytał o uzupełnienie porządku obrad, więc powiem, że ja jestem przeciw tym 2 punktom, które pan chce wprowadzić do porządku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Rozumiem. Czyli pan senator zgłasza sprzeciw.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Pan marszałek Borusewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#SenatorBogdanBorusewicz">Ja nie bardzo rozumiem wystąpienie pana senatora Wiatra, w związku z czym pytam, czy jest zgłoszony punkt dotyczący przeprosin pana senatora Wiatra.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">Wesołość na sali</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Nie ma takiego punktu. Wróćmy do meritum, bo mamy dzisiaj poważne głosowania. Deklaracja z mojej strony i ze strony pana senatora Kwiatkowskiego została otwarcie złożona.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Jest wniosek o to, żeby… Jest sprzeciw wobec uzupełnienia porządku obrad o 2 punkty, o których mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Mój wniosek jest o to, żeby uzupełnić porządek obrad, i jest wniosek przeciwny, pana senatora Martynowskiego. Zarządzę głosowanie nad każdym z tych punktów.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o skupienie.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za tym, aby uzupełnić porządek obrad o punkt: drugie czytanie projektu uchwały w sprawie Raportu końcowego z prac Komisji Nadzwyczajnej do spraw wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych – i rozpatrzyć go jako punkt jedenasty porządku obrad? Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 64 senatorów, 52 – za, 10 – przeciw, 2 wstrzymało się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#komentarz">Głosowanie nr 6</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#MarszalekTomaszGrodzki">I drugie głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za tym, aby uzupełnić porządek obrad o punkt: powołanie Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce – i rozpatrzyć go jako punkt dwunasty porządku obrad? Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 52 senatorów, 51 – za, 1 – przeciw, nikt się nie wstrzymał.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#komentarz">Głosowanie nr 7</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Zatem porządek obrad jest ustalony.</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu jedenastego porządku obrad…</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#Gloszsali">Jeszcze dziesiąty…</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#MarszalekTomaszGrodzki">A to sprawozdanie nie było wczoraj rozpatrzone?</u>
          <u xml:id="u-10.21" who="#Glosyzsali">Nie, nie.</u>
          <u xml:id="u-10.22" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Okej, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-10.23" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu dziesiątego porządku obrad: raport końcowy z prac Komisji Nadzwyczajnej do spraw wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-10.24" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Tekst raportu zawarty jest w druku nr 1090.</u>
          <u xml:id="u-10.25" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę pana senatora Marcina Bosackiego o przedstawienie raportu końcowego z prac Komisji Nadzwyczajnej do spraw wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#SenatorMarcinBosacki">Bardzo dziękuję, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#SenatorMarcinBosacki">Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#SenatorMarcinBosacki">Pan marszałek pozwoli, że ten raport przedstawimy w 3 częściach, zgodnie z tym, jak był on przygotowywany. Ja przedstawię głównie część o tym, jak używano w Polsce systemu Pegasus, a moi zastępcy w komisji… Pani marszałek Morawska-Stanecka przedstawi, w jaki sposób łamano prawo, a kwestie dotyczące trzeciego celu, który nam postawił Senat, powołując komisję w styczniu ubiegłego roku, czyli to, jak zreformować służby, kontrolę nad służbami, aby do takiej patologii już więcej nie dochodziło, przedstawi pan senator Sławomir Rybicki.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#SenatorMarcinBosacki">Wysoki Senacie, przede wszystkim trzeba powiedzieć, że potoczne stwierdzenia, że Pegasus jest narzędziem do podsłuchu, są nieprawdziwe. Pegasus jest środkiem inwigilacji totalnej, co komisja ustaliła, wysłuchując zarówno polskich, jak i zagranicznych ekspertów. Pegasus, co jasno stwierdziliśmy, jest de facto nawet nie narzędziem operacyjnym służb specjalnych, tylko bronią cybernetyczną, czyli narzędziem do wpływania na postępowanie innych ludzi. Pegasus może manipulować, może tworzyć treści, może, jak to było w przypadku senatora Brejzy czy adwokata Giertycha, wysyłać treści, które nigdy nie były tak naprawdę przez użytkownika danego urządzenia wysłane, albo odwrotnie, ten użytkownik może dostawać treści, których osoba, która rzekomo mu je wysłała, nigdy nie stworzyła ani nie posłała do adresata.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#SenatorMarcinBosacki">Po półtorarocznych pracach komisji jest absolutnie pewne, że w Polsce używał Pegasusa ośrodek, który możemy nazwać policją polityczną PiS, czyli Centralne Biuro Antykorupcyjne. Ustaliliśmy też we współpracy z Najwyższą Izbą Kontroli, z jej dwoma prezesami, byłym prezesem Krzysztofem Kwiatkowskim oraz obecnym prezesem, że zakupu Pegasusa za wiele milionów złotych, na pewno ponad 30 milionów zł – według niektórych szacunków być może, łącznie z używaniem, kosztowało to ponad 50 milionów zł – dokonano wbrew prawu z Funduszu Sprawiedliwości, czyli ze środków przeznaczonych dla ofiar przestępstw.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#SenatorMarcinBosacki">Ustaliliśmy ponad wszelką wątpliwość, że Pegasusa stosowano wobec co najmniej 12 osób w Polsce. Oprócz tych najbardziej znanych przykładów, czyli senatora Brejzy, mecenasa Giertycha czy pani prokurator Wrzosek, były to np. takie osoby, jak prezes organizacji rolniczej pan Michał Kołodziejczak w 2019 r., lobbysta pan Andrzej Długosz, w którego wypadku mieliśmy do czynienia z ponadroczną inwigilacją oraz strzałami, bo tak to się nazywa, Pegasusem aż 61 razy…</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#komentarz">Rozmowy na sali</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Bardzo proszę o skupienie.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#SenatorMarcinBosacki">Pegasus był używany nie tylko wobec polityków – chcę to bardzo podkreślić – takich jak senator Brejza czy prezydent Sopotu, pan Karnowski. Pegasusa używano wobec ludzi, których dzisiejsza władza, władza PiS, czy różne osoby z tej władzy się obawiały, na różny sposób. Używano go też wobec dziennikarza, twórcy krytycznej biografii o panu ministrze spraw wewnętrznych i koordynatorze służb, panu Kamińskim, wobec pana Tomasza Szwejgierta. Zgodnie z zeznaniami analityków zarówno z Laboratorium Amnesty International, jak i z Citizen Lab, czyli laboratorium Uniwersytetu w Toronto, które zajmuje się badaniem Pegasusa na całym świecie już od 7 lat, przypadki polskie, takie jak przypadek senatora Brejzy, mecenasa Giertycha czy pana Andrzeja Długosza, o którym wspomniałem, należały do najbardziej agresywnych, najdłużej trwających, charakteryzujących się z największą liczbą strzałów Pegasusem na całym świecie. To, co wyróżnia polskie używanie Pegasusa przez tzw. operatora „White Eagle”, czyli „Orzeł Biały”, to jest właśnie ta agresja i uporczywość, z którą Pegasusa używano.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#SenatorMarcinBosacki">Od razu powiem, że komisja miała doniesienia również o innych osobach, które atakowano Pegasusem, totalnie inwigilowano Pegasusem, także z obozu władzy, także z obozu PiS, ale nie mogliśmy potwierdzić tych doniesień ponad wszelką wątpliwość, ponieważ te osoby nie współpracowały z komisją, nie poddały swoich telefonów odpowiednim badaniom, które by to potwierdziły lub temu zaprzeczyły.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#SenatorMarcinBosacki">Komisja miała też ustalić, jaki był wpływ na wybory, zwłaszcza wybory w 2019 r., inwigilacji Pegasusem. I tutaj muszę powiedzieć, że ponad wszelką wątpliwość istniał ciąg technologiczny: atakowanie Pegasusem, wyciąganie danych z telefonu lub wmontowywanie danych na telefon osoby atakowanej, a następnie przekazywanie tych danych, zazwyczaj zmanipulowanych, mediom sprzyjającym obecnej władzy, czyli głównie TVP. Mieliśmy z tym do czynienia zarówno w sprawie pana senatora Krzysztofa Brejzy, jak i w sprawie pana mecenasa Giertycha. Uważamy również – i to też jest jeden z wniosków raportu – że Pegasusa użyto jeszcze do czegoś innego, do tego, aby obóz władzy, zwłaszcza ci, którzy prowadzili kampanię wyborczą PiS w 2019 r., posiadał wiedzę o tym, co robi opozycja. Uporczywość, z jaką atakowano pana senatora Krzysztofa Brejzę, kiedy był szefem sztabu wyborczego Koalicji Obywatelskiej w 2019 r., oraz konkretne daty, kiedy to robiono, w dniu lub w przeddzień, kiedy odbywały się ważne wydarzenia tamtej kampanii, jednoznacznie na to wskazuje. Wskazuje też na to inwigilowanie pana Kołodziejczaka wiosną 2019 r., wtedy, kiedy on i jego ugrupowanie, czyli stowarzyszenie Agrounia, zastanawiali się nad wejściem do gry politycznej. Pan Kołodziejczak mówił nam – jest to potwierdzone w badaniach jego telefonu – że robiono to np. w okolicach spotkań z ówczesnym ministrem rolnictwa PiS, panem Ardanowskim, potem zdymisjonowanym, czy spotkań z panem Pawłem Kukizem.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#SenatorMarcinBosacki">Wreszcie, proszę państwa, z przedstawionych faktów komisja wysnuwa takie wnioski, jakie przedstawili nam najwybitniejsi prawnicy od prawa wyborczego i praktyki wyborczej w Polsce, czyli panowie Wojciech Hermeliński i Andrzej Zoll. Oni wprost powiedzieli, że tego rodzaju działania jak inwigilacja Pegasusem członków sztabu wyborczego jakiejkolwiek partii startującej w wyborach, nie mówiąc o szefach sztabu, są rażąco sprzeczne z porządkiem prawnym i muszą być napiętnowane w postaci unieważnienia wyborów. Oczywiście Sąd Najwyższy, uznając ważność wyborów w 2019 r., nie miał świadomości tej inwigilacji totalnej. Niemniej, jak mówił pan prof. Andrzej Zoll, użycie Pegasusa wprowadza absolutną nierówność startujących w wyborach kandydatów, bo ci kandydaci, którzy mają polityczne poparcie urzędu mającego do dyspozycji Pegasusa… To daje znacznie większe szanse tym, którzy z takiej „usługi” mogą korzystać. Jeżelibyśmy byli w czasie, w którym w Sądzie Najwyższym zachodziłby proces orzekania o ważności czy nieważności wyborów – to nadal opinia pana prof. Zolla – to ustalenie wtedy takiego procederu, czyli użycia Pegasusa, oczywiście musiałoby prowadzić do unieważnienia wyborów.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#SenatorMarcinBosacki">Wysoka Komisjo, swoją część raportu skończę stwierdzeniem, że absolutnie skandaliczny jest brak współpracy z naszą komisją, ale także komisjami Parlamentu Europejskiego oraz Radą Europy, wszystkich urzędników, którzy byli odpowiedzialni za używanie Pegasusa w Polsce. Myśmy wysyłali do tych urzędników – począwszy od ministrów Kamińskiego i Wąsika, a skończywszy na byłych i obecnych szefach CBA, czyli panu Bejdzie czy panu Stróżnym – stosowne zaproszenia. Albo w ogóle nie otrzymywaliśmy odpowiedzi, albo otrzymywaliśmy odpowiedzi łamiące prawo i bezczelne – chcę, żeby to mocno wybrzmiało. PiS próbuje w tej sprawie kryć się za murem milczenia. To się nie udaje, nasz ponadpięćdziesięciostronicowy raport jest tego dowodem. Dodam jeszcze, że raport ma część tajną, także z wnioskami personalnymi. O treści tej części tajnej naturalnie tutaj publicznie mówić nie mogę, natomiast zachęcam wszystkich senatorów do zapoznania się z nią w Kancelarii Tajnej.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#SenatorMarcinBosacki">A teraz przekazuję głos pani marszałek Morawskiej-Staneckiej. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Bardzo proszę, Pani Marszałek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Generalnie można by powiedzieć, że każde państwo musi stosować… musi dysponować jakimiś instrumentami, żeby można było dbać o bezpieczeństwo państwa. I wielokrotnie, nawet w czasie prac naszej komisji, takie głosy się pojawiały, że państwo musi dysponować pewnymi mechanizmami, którymi może przeciwdziałać popełnianiu przestępstw. I to jest jasne. Ale mamy konstytucję, która wyraźnie stawia barierę takiej inwigilacji i na podstawie której wydane są przepisy prawa. I jeżeli uwzględniamy te granice ingerencji w prywatność człowieka, w prawo do prywatności, to musimy jasno powiedzieć, że jeżeli taka ingerencja jest bardzo głęboka, czyli dotyczy np. tajemnicy korespondencji, życia prywatnego, to za każdym razem musi ona być legalna i musi znajdować oparcie w przepisach obowiązującego prawa.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Wielokrotnie wypowiadał się na ten temat Trybunał Konstytucyjny. Trybunał Konstytucyjny w swoich orzeczeniach określał ramy takiej ingerencji i określał zasady, jakie muszą być spełnione, żeby taka ingerencja, nawet w sytuacjach drastycznych, znalazła swoje oparcie w przepisach, no i oczywiście znalazła później oparcie w materiale procesowym, na podstawie którego sąd wyda wyrok. Uwzględniwszy te konstytucyjne granice ingerencji w prawa jednostki, ustawowe ramy dla inwigilacji, a jednocześnie techniczne możliwości Pegasusa, musimy dojść do wniosku, i taka jest nasza konkluzja, że stosowanie Pegasusa na gruncie prawa polskiego jest po prostu niedopuszczalne, ponieważ ten system jako narzędzie opresyjne totalnej inwigilacji nie wpisuje się w żadne przepisy prawa, które w Polsce są ustanowione i które jakby statuują, w jakich okolicznościach i kiedy można prowadzić kontrolę operacyjną – bo mówimy cały czas o kontroli operacyjnej pozaprocesowej. Nie można używać narzędzia, które nie tylko ma pełny dostęp do urządzenia końcowego, czyli w tym wypadku telefonu komórkowego, ale także może kontrolować to urządzenie, może w to urządzenie wgrywać swoje własne informacje, ściągać informacje, również te już usunięte, i może zmieniać treść pamięci urządzenia. Mało tego, może to robić również w sytuacji, kiedy… To znaczy może robić więcej niż użytkownik.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Dlaczego o tym mówię? Dlatego, że te wszystkie przesłanki świadczą o tym, że generalnie zarówno zakup, jak i stosowanie, używanie Pegasusa były nielegalne, a skoro było nielegalne, to osoby, które to wykonywały, popełniały szereg przestępstw. I te przestępstwa w naszym raporcie wymieniliśmy.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Oczywiście nie opieraliśmy się tylko na naszej wiedzy, ale również na wiedzy ekspertów, na wiedzy prawników, którzy nam te opinie przygotowali, oraz na wiedzy ekspertów, którzy w trakcie obrad naszej komisji się wypowiadali, no i oczywiście na wiedzy tych, którzy byli inwigilowani. Bardzo dużym źródłem stwierdzenia części tych przestępstw był raport NIK z kontroli wykonania budżetu państwa w 2017 r. w części „Sprawiedliwość”, gdzie Najwyższa Izba Kontroli wyraźnie wskazała, że zakup Pegasusa był sfinansowany w sposób nielegalny.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">I to jest pierwsze naruszenie, które zidentyfikowaliśmy. Cała procedura zakupu tego narzędzia naruszyła przede wszystkim art. 11 ustawy o finansach publicznych, jak również art. 43 §8 Kodeksu karnego wykonawczego. Ten przepis dotyczy Funduszu Sprawiedliwości, funduszu pomocy pokrzywdzonym, z którego finansuje się pomoc ofiarom przestępstw, pomoc medyczną, pomoc psychologiczną, również pomoc postpenitencjarną. Niestety z tego funduszu zostały przekazane środki, 25 milionów zł, na rzecz CBA w sposób bezprawny, z naruszeniem również przepisu art. 4 ustawy o CBA, który wskazuje, że może ono być finansowane tylko z budżetu państwa, a nie z funduszów celowych, po wprowadzeniu w błąd Komisji Finansów Publicznych w Sejmie. Minister Woś, który to nadzorował, który tym funduszem zarządzał, podał posłom zupełnie inne przesłanki i oni zagłosowali za zmianą.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Ale oczywiście odpowiedzialność ponosi, ten który to uczynił, w związku z tym za takie naruszenia, za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w związku z sfinansowaniem zakupu Pegasusa, za to, że sfinansowano ten zakup ze nie środków budżetu państwa, oraz za naruszenie przepisów kodeksu karnego wykonawczego odpowiedzialni są w ocenie komisji: minister Michał Woś, który pełnił funkcję sekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości i był dysponentem tego funduszu; pan Ernest Bejda, który pełnił funkcję szefa CBA; Daniel A., który pełnił funkcję dyrektora biura finansów CBA i podpisywał te umowy; oraz pan minister Piotr Patkowski, który pełnił funkcję rzecznika dyscypliny finansów publicznych.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Najwyższa Izba Kontroli złożyła wniosek do rzecznika o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Ten wniosek w pierwszej instancji nie został przyjęty. Po zażaleniu generalny rzecznik, czyli pan Piotr Patkowski, stwierdził wprawdzie, że dyscyplina finansów publicznych została naruszona, ale to naruszenie było znikome. Było znikome dla finansów publicznych, czyli w ocenie tego rządu naruszenie dyscypliny finansów publicznych o 25 milionów zł ma charakter naruszenia znikomego.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Kolejna sprawa, kolejne przepisy, które zostały naruszone, to są przepisy dotyczące bezpieczeństwa informacji uzyskanych przy kontroli operacyjnej. Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo informacji, to jest ustawa o ochronie informacji niejawnych i rozporządzenie prezesa Rady Ministrów w sprawie podstawowych wymagań bezpieczeństwa teleinformatycznego. Dlaczego to jest tak istotne? Dlatego, że jeżeli przekazuje się jakiekolwiek informacje niejawne – państwo doskonale wiedzą, jakie to są informacje, które powinny zostać niejawne – to trzeba zadbać o to, aby urządzenia, za pomocą których są takie informacje przekazywane, były akredytowane. Na podstawie przepisu, który wskazałam, każdy system przetwarzający informacje niejawne, powinien być akredytowany przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Pegasus takiej akredytacji nie uzyskał, a mimo to dopuszczono do tego, żeby był stosowany. W związku z tym za takie naruszenia również… Istnieje uzasadnione podejrzenie, że osoby, które wydały decyzje nie tylko o zakupie, ale również o stosowaniu i wykorzystywaniu nieakredytowanego systemu dla przekazywania informacji niejawnych – na dodatek, kiedy istniało też niebezpieczeństwo, o czym będę mówić za chwilę, że te informacje mogą być udostępnione osobom trzecim, nieuprawnionym do otrzymania tych informacji – popełniły przestępstwo niedopełnienia obowiązków i przekroczenia uprawnień na szkodę interesu publicznego, i tu chodzi o autorytet państwa, oraz interesu prywatnego, bo dane wszystkich tych osób, które były inwigilowane, były przekazywane w sposób niebezpieczny. I za to, w naszej ocenie, odpowiadają na podstawie art. 231 w związku z art. 48 ustawy o ochronie informacji niejawnych pan Ernest Bejda pełniący funkcję szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz pan Mariusz Kamiński, który pełni funkcję ministra spraw wewnętrznych i administracji.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Jeżeli chodzi o to naruszenie bezpieczeństwa, to jest jeszcze kolejna grupa przepisów kodeksu karnego, która stanowi, że bez uprawnienia nie można otrzymać dostępu do pewnych informacji. Jeżeli ktoś w celu uzyskania dostępu do informacji nieprzeznaczonej dla niego dokonuje albo otwarcia pisma, albo przełamania połączenia telekomunikacyjnego, zabezpieczeń, barier i takie informacje otrzymuje, to również popełnia przestępstwo z art. 267 §1–4 kodeksu karnego. Mało tego, osoby, które prowadzą taką operację, powinny mieć pełną świadomość – szczególnie, jeżeli są funkcjonariuszami publicznymi i na co dzień tym się zajmują – że to, co czynią w taki sposób, za pomocą nieakredytowanego systemu, czynią to po prostu w sposób nielegalny.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Komisja w swojej pracy wyodrębniła kilka osób, które na pewno, w naszej ocenie, ponoszą… mogą ponosić odpowiedzialność za tego typu działania. I to znowu jest pan Ernest Bejda, pełniący funkcję szefa CBA – art. 231 w związku z art. 267. To też jest pan Mariusz Kamiński pełniący funkcję ministra spraw wewnętrznych i administracji – art. 231. To są pani Teresa Rutkowska-Szmydyńska prokurator Prokuratury Regionalnej w Gdańsku, która osobiście nadzorowała prace specjalnego zespołu, jaki powstał w Prokuraturze Okręgowej w Gdańsku do zbadania operacji prowadzonej wobec pana senatora Krzysztofa Brejzy, pan Jarosław Szmyt, który pełnił funkcję szefa Delegatury CBA w Bydgoszczy i który również nadzorował te operacje, oraz agenci CBA, jedna agentka pełniąca funkcję naczelnika w Delegaturze CBA w Bydgoszczy, która uczestniczyła w tej operacji czynnie, oraz Maciej W. Oczywiście zadaniem prokuratury będzie zweryfikowanie, czy te przestępstwa zostały przez te osoby popełnione i czy w te przestępstwa nie były zaangażowane jeszcze inne osoby na zasadzie podżegania, na zasadzie pomocnictwa w tym przestępstwie. Nie jest wykluczone, że prokuratura po analizie dojdzie do wniosku, że można postawić zarzuty również innym osobom.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Następnym przepisem, który został naruszony, jest przepis art. 269b §1 kodeksu karnego w związku z przepisami ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Kiedy ocenialiśmy, analizowaliśmy przepisy dotyczące systemów operacyjnych i oprogramowań, które mogą przejąć kontrolę nad urządzeniem końcowym użytkownika, zastanawialiśmy się, czy wszystkie służby, a zwłaszcza CBA, mają możliwość prawną stosowania takich urządzeń. I okazuje się, że są tylko 2 służby specjalne w naszym kraju, które ustawowo, w pewnych określonych sytuacjach, mogą korzystać z tego typu urządzeń. Są to Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu. I teraz: one mogą korzystać z tego typu urządzeń, z tego typu systemu, ale tylko w ściśle określonym celu, tylko w celu określenia podatności tego systemu na możliwość popełniania konkretnych, wymienionych przestępstw. W związku z tym nasuwa się jeden wniosek: tylko ABW i AW mają możliwość stosowania, i to tylko w bardzo wąskim zakresie, takiego systemu jak Pegasus, w związku z czym stosowanie go przez każdy inny podmiot jest nielegalne. Dokładnie te same osoby, wymienione już z nazwiska, które podejmowały decyzje o zakupie i stosowaniu tego urządzenia, ponoszą odpowiedzialność z art. 269 kodeksu karnego i art. 32a ust. 7 i 8 w związku z przepisem ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Jest jeszcze jedno naruszenie, o którym mówił kiedyś pan prof. Andrzej Zoll na posiedzeniu naszej komisji. Z przepisem, który został przez prof. Zolla wymieniony, zetknęliśmy się również w opinii, jaką sporządził dla nas prof. Bidziński. Chodzi o art. 130 §2 kodeksu karnego. Aby wyjaśnić państwu, na czym polega to naruszenie, trzeba cofnąć się do opisu działania systemu Pegasus. Z zastosowaniem tego oprogramowania wiąże się zautomatyzowane przekazanie danych przez podmiot zewnętrzny. Podmiotem zewnętrznym jest NSO Group Technologies z Izraela, podmiot, który jest kontrolowany i licencjonowany przez Ministerstwo Obrony Izraela. Innymi słowy, każda sprzedaż tego oprogramowania na rzecz jakiegokolwiek podmiotu na świecie wymaga zgody Ministerstwa Obrony Izraela. I teraz: system działa w taki sposób – ja się posłużę przykładem pana senatora Brejzy – że jeżeli urządzenie końcowe jest w Inowrocławiu, a serwer CBA znajduje się w Warszawie, to dane, które są przesyłane, są przesyłane przez kilka punktów, np. Londyn i San Francisco, żeby znowu znaleźć się w Warszawie. Innymi słowy, te dane krążą po całym świecie. Biorąc pod uwagę to, co już stwierdziliśmy, czyli urządzenie nieakredytowane przez ABW, niezagwarantowane bezpieczeństwo informacji… A serwer końcowy znajduje się oczywiście w siedzibie NSO. Te dane przepływały i my nie wiemy – a powinniśmy wiedzieć – czy w czasie takiego zautomatyzowanego przekazywania nie wejdą w posiadanie tych danych służby innych państw, podmiotów trzecich. I prof. Andrzej Zoll stwierdził na posiedzeniu naszej komisji, że w takiej sytuacji prokuratura z urzędu powinna wszcząć postępowanie z art. 130 §2, czyli w sprawie przekazania dostępu do ważnych informacji obcemu wywiadowi, informacji, które mogą w przyszłości wyrządzić szkodę Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">I musimy zwrócić uwagę na to, że to były różne informacje o charakterze publicznoprawnym, np. przy inwigilacji pani prokurator Ewy Wrzosek była to tajemnica obrończa, jak w przypadku inwigilacji pana mecenasa Giertycha, ale również o charakterze prywatnoprawnym u każdej z tych osób, która była inwigilowana. Pegasus był z tymi osobami wszędzie 24 godziny na dobę – w toalecie, w sypialni i wszędzie indziej, również w konfesjonale.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">W związku z tym istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że te wszystkie informacje mogły wydostać się poza teren Rzeczypospolitej Polskiej, mało tego, że mogły dostać się w obszar zainteresowania służb innego państwa. I w tym kontekście postanowiliśmy, że osoby, które są odpowiedzialne w ogóle za wprowadzenie tego urządzenia, za jego zakup, które były zaangażowane w to, żeby w ogóle pozyskać to urządzenie… Prokuratura powinna zbadać, czy nie popełniono przestępstwa z art. 130 §2, czy znamiona tego przestępstwa nie zostały wyczerpane, oczywiście znowu w związku z przekroczeniem uprawnień, czyli z art. 231. A są to panowie: Ernest Bejda, Mariusz Kamiński, Michał Kierski, który był prokuratorem okręgowym w Gdańsku, Grzegorz Ocieczek, który pełnił funkcję wiceszefa CBA, Bogdan Święczkowski, który pełnił funkcję prokuratora krajowego, oraz Jarosław Szmyt, który pełnił funkcję szefa delegatury CBA w Bydgoszczy i nadzorował operację wobec pana senatora Krzysztofa Brejzy.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Kolejne naruszenia to są przestępstwa określone w rozdziale XXX kodeksu karnego „Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości”. I tych przestępstw jest szereg, bo to jest przestępstwo z art. 234 kodeksu karnego, czyli fałszywe oskarżenie, to jest przestępstwo z art. 235 kodeksu karnego, czyli tworzenie fałszywych dowodów, to jest przestępstwo z art. 239 §1 kodeksu karnego, czyli zacieranie śladów przestępstwa, i to jest przestępstwo z art. 276 kodeksu karnego, czyli niszczenie, uszkodzenie, czynienie bezużytecznym i ukrywanie dokumentu, dowodu. I ten szereg przestępstw składał się na wyłudzanie od sądów postanowienia odnośnie do zgody na kontrolę operacyjną wtedy, kiedy tych przesłanek nie było.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Pamiętajmy również, że kontrola operacyjna tego typu, najbardziej ingerująca w prawa jednostki, ma charakter subsydiarny, czyli może być stosowana jedynie wtedy, kiedy wszystkie inne środki zawiodły. A tu się okazało, że wobec tych ludzi, których my wysłuchaliśmy, nie stosowano absolutnie żadnych środków, mogących ewentualnie doprowadzić do dowiedzenia się o jakimś przestępstwie, tylko natychmiast, jeżeli były zgody sądu, kierowano kontrolę operacyjną. To tak samo, jak w przypadku pana senatora Krzysztofa Brejzy i pani prokurator Wrzosek. Ale były też sytuacje – bo nie mamy takich informacji, że były zgody – że po prostu robiono to bez postanowienia sądu. I jedno, i drugie jest przestępstwem przeciwko wymiarowi sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">I kolejna rzecz: pan senator Krzysztof Brejza uzyskał informację, że dowody są niszczone, ponieważ została połamana płyta, na którą została zgrana zawartość telefonu pana senatora przy pierwszym ataku Pegasusem. I jeżeli ta płyta uległa zniszczeniu – na co jest potwierdzenie – to trudno będzie w przyszłości porównać stan tej informacji, która była w telefonie… A później, na następnych płytach, mogą już być informacje, które tym systemem wgrano do telefonu pana senatora Brejzy.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Bardzo przepraszam, Pani Marszałek, bo…</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Ja już… Ostatnie, to jest ostatnie…</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">W związku z tym w przypadku pana Ernesta Bejdy, pana Mariusza Kamińskiego i pana Bogdana Święczkowskiego sprawa również będzie skierowana do prokuratury.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">I ostatnie przestępstwo jest z art. 296 kodeksu karnego, jest to szkoda znacznej wartości na mieniu państwowym. Wszystkie osoby, które decydowały o zakupie tego systemu, doskonale wiedziały, że ten system jest nielegalny w Polsce. Mało tego, nawet jeżeli chciano w ogóle ukryć fakt posługiwania się tym systemem, to już w momencie jego zakupu było wiadome, że ten system nie jest już taki tajny, jak zakładano. A mimo to wydano 60 milionów zł – bo koszt zakupu i wykorzystywania tego urządzenia to jest mniej więcej 60 milionów – z budżetu państwa, z pieniędzy podatników, na coś, co po prostu jest niedopuszczalne i nielegalne.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Bardzo dziękuję. I przepraszam za tak długie wystąpienie, ale tych przestępstw jest tak wiele… Trudno je jednak omówić, wymieniając tylko numery artykułów. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Ostatnią fazę raportu przedstawi pan senator Rybicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#SenatorSlawomirRybicki">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#SenatorSlawomirRybicki">Ostatnia część raportu komisji to są rekomendacje, jak zreformować kontrolę nad służbami specjalnymi. Ta rekomendacja jest efektem prac komisji i współpracy z wieloma wybitnymi polskimi ekspertami, których nazwiska mam przyjemność wymienić, bo ich wkład w końcowy raport jest ogromny. Są to: pan dr Adam Behan, pani Anna Błaszczak-Banasiak, prof. Adam Bodnar, Krzysztof Bondaryk, prof. Marek Chmaj, Maciej Fingas, Piotr Gąciarek, Wojciech Hermeliński, Wojciech Klicki, gen. Kujawa, Katarzyna Kwiatkowska, Krzysztof Kwiatkowski, Jarosław Onyszczuk, Antoni Podolski, Piotr Pytel, Adam Rapacki, prof. Dobrosława Szumiło-Kulczycka, Paweł Wojtunik i prof. Andrzej Zoll.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#SenatorSlawomirRybicki">Proszę państwa, pokrótce przedstawię założenia reformy kontroli nad służbami specjalnymi w Polsce. W odniesieniu do organizacji służb i ich usytuowania w systemie prawnym komisja rekomenduje, że niezbędne jest wprowadzenie do systemu prawnego wyrazistego rozróżnienia pomiędzy służbami specjalnymi, powołanymi do zapewnienia wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa, wykonującymi działania wywiadowcze lub kontrwywiadowcze – to jest ABW, AW, SKW, SWW – i służbami policyjnymi, powołanymi do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, porządku i dyscypliny w wojsku, ochrony obiektów i osób, czyli służbami takimi jak Policja, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa, Krajowa Administracja Skarbowa, CBA czy SOP.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#SenatorSlawomirRybicki">Komisja zaleca jednocześnie redukcję liczby tych służb i jednoznaczny podział kompetencji pomiędzy poszczególne służby.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#SenatorSlawomirRybicki">W opinii komisji wskazane jest uchwalenie zbiorczej ustawy dotyczącej zasad prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych – na wzór ustawy o środkach przymusu bezpośredniego – oraz precyzyjne określenie środków technicznych kontroli operacyjnej, z których każda ze służb ma prawo korzystać. W zakresie stosowania zaawansowanych technicznie środków kontroli operacyjnej, takich jak oprogramowanie w rodzaju Pegasusa, komisja rekomenduje, że wszelkie środki techniczne kontroli operacyjnej – w tym oprogramowanie w rodzaju Pegasusa – używane przez polskie służby powinny być certyfikowane przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego w sposób wykluczający istnienie ukrytych funkcji, z zapewnieniem, że pozyskane dane będą pozostawać w wyłącznej dyspozycji danej służby i nie będą przekazywane żadnym innym nieuprawnionym podmiotom, tak jak to miało miejsce w przypadku afery Pegasusa, gdzie dziennikarze stawali się, myślę, że w sposób nielegalny, dysponentami wiedzy, którą gromadzono przy użyciu Pegasusa.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#SenatorSlawomirRybicki">W zakresie kontroli nad służbami komisja uważa za słuszne poddanie służb policyjnych w zakresie obrony praw i wolności kontroli rzecznika praw obywatelskich i sądów przy ustawowym wzmocnieniu ich roli wobec podmiotów kontrolowanych, natomiast służb specjalnych kontroli rządu i parlamentu. Kontrola parlamentarna wymaga w opinii komisji zasadniczego wzmocnienia sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych i zobowiązania jej do współpracy z rzecznikiem praw obywatelskich. Komisja ta powinna mieć też zapewnioną ustawową możliwość realnej współpracy z prokuraturą i uzyskiwanie jej pomocy. Komisja ta powinna mieć charakter ponadkandencyjny – do czasu powołania nowego składu komisji pracowaliby w niej ci parlamentarzyści, którzy odnowili mandat – a jej prace nie powinny ulegać dyskontynuacji. Oczywiście podczas pracy komisji pojawiały się postulaty, aby sejmowa komisja do spraw służb miała charakter komisji śledczej, ale tu opinie konstytucjonalistów są takie, że to byłoby niezgodne z konstytucją, podobnie jak powołanie komisji parlamentarnej złożonej i z posłów, i z senatorów, która mogłaby powstać tylko wtedy, gdyby konstytucja zmieniła ustrojową rolę Senatu.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#SenatorSlawomirRybicki">Tutaj bardzo ważny jest jeden aspekt. Równolegle w szczególności eksperci związani z instytucjami obrony praw człowieka i wolności obywatelskich postulują – i to jest bardzo ważny aspekt naszej pracy – powołanie jako alternatywnego sposobu nadzoru nad służbami niezależnej, apolitycznej, wolnej od nacisków politycznych instytucji, w skład której by nie mogli wchodzić politycy, zwłaszcza czynni parlamentarzyści, pozostającego poza strukturami władzy organu ochrony prawnej obywateli przed nielegalną inwigilacją, instytucji, która została precyzyjnie opisana w raporcie pt. „Osiodłać Pegaza”, w pracy, która powstała pod redakcją prof. Adama Bodnara.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#SenatorSlawomirRybicki">W zakresie zasad i trybu wyrażania przez sąd zgody na prowadzenie kontroli operacyjnej przepisy ustaw pragmatycznych powinny tak stanowić, żeby najdolegliwsze, najbardziej inwazyjne środki pracy operacyjnej nie mogły być stosowane w sprawach błahych. Kontrola operacyjna, po pierwsze, musi być konieczna, tj. musi być stosowana, gdy inne metody pracy nie dały rezultatu; po drugie, musi być proporcjonalna, a zatem wartość chroniona w drodze kontroli operacyjnej musi być wyższa od wartości poświęcanej, np. godności ludzkiej, prawa do prywatności etc.; po trzecie, powinna być stanowczo i wyraźnie ograniczona w czasie.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#SenatorSlawomirRybicki">Zdaniem komisji potrzebna jest też decentralizacja nadzoru sądowego nad stosowaniem kontroli operacyjnej. Przypomnę, że w tej chwili jedynym sądem, który wydaje takie zgody, jest Sąd Okręgowy w Warszawie, przeciążony, pracujący w niewłaściwych warunkach, pod presją czasu. Uważamy, że to trzeba zdecydowanie zmienić tak, aby sądy przede wszystkim były do tego przygotowane, jeżeli chodzi o infrastrukturę, ale także tak, żeby decyzje podejmować na podstawie wniosków, w których służby podają informacje, które podlegają jakiejś weryfikacji sądu, tj. telefon osoby, która ma być inwigilowana, nazwisko i imię, jakieś szczegółowe informacje, które uprawdopodobniałyby konieczność podsłuchu i zarazem uniemożliwiałyby tzw. wyłudzanie zgód sądu.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#SenatorSlawomirRybicki">Jest też bardzo dobry postulat, który zgłosił pan marszałek Borowski, aby w przypadku wniosków o inwigilację polityków, parlamentarzystów, członków rządu, rzecznika praw obywatelskich, sędziów Trybunału, Sądu Najwyższego zgodę na użycie środków operacyjnych wyrażał Sąd Najwyższy w wydzielonym, niezmiennym, wyspecjalizowanym składzie 3-osobowym.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#SenatorSlawomirRybicki">Jednocześnie komisja apeluje i rekomenduje, aby dokonać przeszkolenia sędziów i prokuratorów w zakresie technologii, które przecież wraz z rozwojem cywilizacyjnym wchodzą do użycia i są używane przez służby. Takie szkolenia powinny być cykliczne, tak aby ci, którzy podejmują te ważne z punktu widzenia ochrony praw obywatela decyzje, byli świadomi tego, jakie narzędzia są używane do inwigilacji.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#SenatorSlawomirRybicki">Proszę państwa, bardzo ważny postulat, który rekomendujemy i który kierujemy do ustawodawcy, który będzie, mam nadzieję, już niedługo, wtedy, kiedy nastąpią rządy prawa w Polsce, nowelizować nadzór nad służbami, to postulat, aby służby miały obowiązek notyfikacji wobec obywateli, czyli informowania obywateli po upływie odpowiedniego czasu o tym, że byli przedmiotem inwigilacji i przetwarzania danych osobowych.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#SenatorSlawomirRybicki">Na koniec komisja rekomenduje: przyznanie Najwyższej Izbie Kontroli uprawnień prokuratorskich; poszerzenie zdecydowanie uprawnień rzecznika praw obywatelskich w zakresie ochrony obywateli przed nielegalną inwigilacją; uchylenie art. 168 kodeksu postępowania karnego, czyli uniemożliwienie korzystania z tzw. owoców zatrutego drzewa; zmianę kodeksu wyborczego umożliwiającą Sądowi Najwyższemu kontrolowanie ważności całego procesu wyborczego, począwszy od ogłoszenia początku kampanii wyborczej, a nie tylko samego aktu głosowania, bo wiemy, że Pegasus został użyty w trakcie kampanii wobec największej partii opozycyjnej, co mogło wpłynąć, i pewnie wpłynęło, na wynik wyborów; nałożenie na ABW obowiązku zapewnienia cyberbezpieczeństwa wszystkim sztabom wyborczym; rozdzielenie funkcji prokuratora generalnego i ministra sprawiedliwości, czyli przywrócenie w Polsce stanu praworządności, bo jest to warunek, aby rekomendacje komisji mogły wejść w życie, a jest to konieczne, aby nasze prawa i wolności, w tym prawo do prywatności, były w Polsce lepiej chronione. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Czy ktoś z państwa senatorów chciałby zadać pytania państwu sprawozdawcom?</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Pani senator Bieda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#SenatorHalinaBieda">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#SenatorHalinaBieda">Ja mam pytanie do pana senatora Bosackiego. To było co prawda powtarzane, ale jak duży wpływ miało to na kampanię wyborczą w 2019 r.?</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#SenatorHalinaBieda">Pytanie do pani senator Morawskiej-Staneckiej: czy komisja przewiduje podjęcie albo czy będzie podejmowała jakieś kroki w celu skierowania osób podejrzanych o różne czyny do wyciągnięcia wobec nich konsekwencji?</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#SenatorHalinaBieda">I pytanie do pana Rybickiego… Proszę o wskazanie jakichś 3 propozycji zabezpieczenia praw obywateli. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Bardzo proszę. Mam wrażenie, że w raporcie wiele tych rzeczy jest zawartych, ale bardzo proszę o odpowiedź w krótkiej, skondensowanej formie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#SenatorMarcinBosacki">Bardzo dziękuję, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#SenatorMarcinBosacki">Tak, oczywiście, Pani Senator, jeśli chodzi o szczegóły, to chciałbym odesłać do raportu. Mamy absolutną pewność, że w 2019 r. sztab największej siły opozycyjnej, czyli Koalicji Obywatelskiej, był… Były próby jego dezorganizacji nie tylko poprzez ataki Pegasusem na senatora Brejzę, co oczywiście dawało sztabowi PiS wspominaną przez prof. Zolla i sędziego Hermelińskiego przewagę, bo wiedział on o wszystkim, co robiła główna siła opozycji w tamtej kampanii, ale też poprzez przekazywanie zmanipulowanych fragmentów SMS-ów, maili, czasem sprzed 6, 7, 8 lat, usłużnym dziennikarzom, zwłaszcza TVP, którzy następnie organizowali trwające przez całe miesiące akcje szkalowania Krzysztofa Brejzy i jego rodziny. W raporcie… W tej chwili nie mogę znaleźć, ale jest napisane dokładnie… Jest, znalazłem. Według ustaleń komisji łączny ekwiwalent 500 szkalujących Brejzę materiałów w TVP w czasie kampanii w 2019 r. wyniósł ok. 23 milionów zł – czyli gdyby materiały tej treści puścić jako reklamy, to trzeba by było zapłacić 23 miliony zł. Stąd powtarzane przez komisję wnioski profesów Hermelińskiego i Zolla o tym, że gdyby wówczas Sąd Najwyższy miał wiedzę o skali inwigilacji i wykorzystywania tej inwigilacji na senatorze Brejzie, szefie sztabu Koalicji Obywatelskiej, to należałoby nie uznawać ważności tamtych wyborów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Jeżeli chodzi o odpowiedź na to pytanie, to w dniu dzisiejszym, 7 września komisja nadzwyczajna składa zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa. To zawiadomienie dotyczy 12 osób, którym wiele tych przestępstw zostało przypisane. Oczywiście przy każdej osobie jest sprecyzowane to podejrzenie, jakie ewentualne przestępstwo prokuratura powinna zbadać, czy wypełniło znamiona, czy nie. Tak że dzisiaj to zawiadomienie zostało podpisane. To jest nasz obowiązek, nie tylko obowiązek obywatelski – bo każdy, kto się dowiedział o popełnieniu przestępstwa, ma obowiązek jego zgłoszenia – ale również obowiązek jako komisji. No, skoro stwierdziliśmy ewidentne naruszenia prawa, to musieliśmy to uczynić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#SenatorSlawomirRybicki">Pani Senator, jest konieczność uszczelnienia całego systemu podejmowania decyzji o kontroli operacyjnej, w tym po stronie służb, aby ustawami pragmatycznymi bardziej sprecyzować kompetencje niektórych służb, szczególnie policyjnych, i ograniczyć możliwość inwigilacji. To na pewno. Tak jak wspominałem, sądy powinny rozpatrywać wnioski, które są kompletne i które wskazują z imienia i nazwiska osobę, która ma być poddana inwigilacji, i dowody czy uprawdopodobnione materiały, że ta inwigilacja jest potrzebna. Oczywiście prawo obywatelskie zdecydowanie zabezpieczy wyposażenie istniejących już instytucji, takich jak Komisja do spraw Służb Specjalnych, kompetencje kontrolne, ale być może też powołanie instytucji niezależnej, wyspecjalizowanej, wolnej od nacisków politycznych, instytucji, która by pilnowała i nadzorowała służby również w zakresie praw i wolności obywatelskich. Ale, tak jak powiedziałem na zakończenie swojej części wystąpienia, to wszystko będzie możliwe wtedy, kiedy w Polsce nastąpią rządy prawa, kiedy wszystkie służby będą poddane procedurom obowiązującym w demokratycznym państwie prawa. Jeżeli władza chce wykorzystywać służby do działań politycznych, to zawsze znajdzie na to sposób. Uważamy, że wykorzystywanie narzędzi inwigilacji do walki politycznej jest uderzeniem w podstawy demokratycznego państwa prawa i powinno być bezwzględnie zwalczane w przyszłości, również w procesach karnych. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Pytanie zadaje pan senator Komarnicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Dziękuję, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Mam pytanie do pana przewodniczącego Bosackiego. Wiadomo, że całe społeczeństwo śledziło posiedzenia komisji, zeznania świadków. Moje pytanie do pana jako przewodniczącego brzmi: czy z Prokuratury Generalnej był jakiś kontakt w tej sprawie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#SenatorMarcinBosacki">Nie. Wysyłaliśmy do prokuratorów zajmujących się tymi sprawami prośby o zeznawanie przed komisją czy podzielenie się swoimi ustaleniami. Niestety, nie uzyskaliśmy odpowiedzi pozytywnej, w jednym wypadku nie uzyskaliśmy odpowiedzi w ogóle, a w drugim stwierdzono, że prokurator, który nadzorował działania, całkowicie bezprawne, wobec senatora Brejzy, jest obłożnie chory i nie może się stawić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Pytanie zadaje pani senator Chybicka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#SenatorAlicjaChybicka">Dziękuję, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#SenatorAlicjaChybicka">Ja chciałabym zapytać wszystkich państwa o aspekt prywatny. Jak głęboko Pegasus, że tak powiem, zaglądał w prywatne życie? Jakie sytuacje obserwował? W jakie sytuacje się mieszał? I czy, jeśli tak było, nie przysługuje za to danej osobie odszkodowanie?</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#SenatorAlicjaChybicka">To się po prostu nie mieści w głowie, że w demokratycznym państwie coś takiego może mieć miejsce, że ktoś – już pomijam polityczny aspekt – może zaglądać w prywatne życie człowieka. Dziękuję bardzo</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#SenatorMarcinBosacki">Ja bym poprosił panią senator Kochan, członkinię komisji, o odpowiedź. Bo ona bardzo wiele na ten temat wie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Bardzo proszę, Pani Senator.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#SenatorMagdalenaKochan">Bardzo dziękuję, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#SenatorMagdalenaKochan">Pani Senator, tak, to narzędzie śledzi, nagrywa i filmuje człowieka przez 24 godziny na dobę. Co więcej, ono filmuje i nagrywa także wtedy, kiedy nasz telefon jest wyłączony. Także wtedy, kiedy my nie jesteśmy w pomieszczeniu, w którym zostawiliśmy telefon. To urządzenie potrafi wgrać w nasz telefon zmanipulowane SMS-y, zmanipulowane e-maile złożone z kilkunastu innych. To urządzenie wysyła w naszym imieniu zmanipulowane SMS-y, ale też przysyła do nas informacje od osób, które nie wiedzą, że wysłały do nas takiego SMS-a czy e-maila.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#SenatorMagdalenaKochan">To nie jest zabawka. To jest potężna broń, którą można człowieka odrzeć z jego prywatności, z jego intymności. Jeśli telefon był położony na nocnej szafce w sypialni, to życie osobiste państwa Brejzów nie było ich życiem osobistym, prywatnym, intymnym. Podobnie z każdym, kto został zainfekowany tym wirusem.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#SenatorMagdalenaKochan">To, co jest bardzo niebezpieczne… To jest przestępstwo. Jak można w ogóle tak myśleć o sprawowaniu władzy, żeby stosować tego rodzaju narzędzie wobec osób, wobec których nie istniał nawet cień podejrzenia o popełnienie przez nie przestępstwa? Wobec adwokata… Jak mają się czuć jego klienci? Jest przecież tajemnica adwokacka. Wobec pani prokuratur, której śledztwo, najkrótsze zresztą w jej karierze, jak mówi, trwające 3 godziny, dotyczące wyborów kopertowych, tych, które się nie odbyły… I ona w ciągu kilku minut musiała się spakować i w ciągu 48 godzin – przy czym był to piątek, tak więc weekend ją zastał – wyprowadzić się do innego miasta, o ileś setek kilometrów.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#SenatorMagdalenaKochan">To jest narzędzie, które odziera nas z intymności, prywatności, ze wszystkiego. Jesteśmy wobec niego nadzy. I bez prawa do sądu, bez prawa do odpowiedzi. Straszne. To infekuje całe rodziny. To jest straszne narzędzie. Ktoś, kto je stosuje, nie tylko nie ma serca, on przede wszystkim – nie będę dłużej owijać w bawełnę – jest przestępcą. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#komentarz">Przewodnictwo obrad obejmuje wicemarszałek Gabriela Morawska-Stanecka</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekGabrielaMorawskaStanecka">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#WicemarszalekGabrielaMorawskaStanecka">Pan senator Adam Szejnfeld.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#SenatorAdamSzejnfeld">Dziękuję bardzo. Mam 2 pytania, jedno do pana senatora Bosackiego, drugie do pana senatora Rybickiego.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#SenatorAdamSzejnfeld">Pierwsze: chciałbym zapytać o ten wątek dotyczący niszczenia dowodów. Wspominano tutaj o płycie CD, ale słyszymy, że też inne dowody niszczono. Chciałbym się dowiedzieć, czy w tej sprawie wszczęto oficjalne postępowania, śledztwa przez prokuraturę bądź inne służby. Jeśli tak, to jak one się skończyły, jeżeli się skończyły? A jeżeli nie wszczęto, to czy sam fakt niewszczęcia jest przestępstwem?</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#SenatorAdamSzejnfeld">I pytanie do pana senatora Rybickiego. Ja sam byłem inwigilowany, szykanowany przez 10 lat, od 1980 r. do początku roku 1990, więc mam własny pogląd na sprawę, którą pan przedstawiał.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#komentarz">Sygnał timera</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#SenatorAdamSzejnfeld">Ale pan senator jest wybitnym przedstawicielem opozycji demokratycznej z lat osiemdziesiątych i chciałbym zapytać, czy według pana jest jakaś różnica – oczywiście poza technikami itd., bo to poszło do przodu – między nastawieniem państwa PRL do praw obywatelskich, praw człowieka, do obywateli a nastawieniem obecnego państwa, państwa PiS.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#SenatorMarcinBosacki">Panie Senatorze, tak, złożyliśmy takie doniesienie. Nie mamy żadnej wiedzy, żeby takie postępowanie zostało wszczęte.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#SenatorSlawomirRybicki">Dziękuję za to pytanie.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#SenatorSlawomirRybicki">Ja w swoich wystąpieniach nieraz wracałem do czasów PRL i porównywałem niektóre mechanizmy działania rządów Prawa i Sprawiedliwości do działań rządów z czasów PRL, z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Widzę, że poza tym, że się zmieniła technologia, bo to już nie są tak prymitywne urządzenia, chociaż na owe czasy były one nowoczesne, bo służby bezpieczeństwa zawsze dbały o to, aby jakość ich wyposażenia była na najwyższym poziomie… Poza zmianą narzędzi, instrumentów metoda pozostaje ta sama. Kiedyś, w latach siedemdziesiątych mnie i moją rodzinę inwigilowano poprzez podsłuch w telefonie oraz podsłuch zainstalowany w suficie w mieszkaniu sąsiedzkim. Teraz są narzędzia bardziej wyrafinowane i można używać narzędzi takich jak Pegasus bądź wyrafinowanych urządzeń, które zbierają i odtwarzają dźwięk z drgania szyby. Cywilizacja idzie do przodu, w związku z tym zmieniają się narzędzia, ale metoda postępowania, czyli używanie środków techniki operacyjnej wobec przeciwników politycznych, miała miejsce też w PRL. Udało nam się dzięki walce pokoleń o wolną, demokratyczną Polskę spowodować, że zbudowaliśmy państwo demokratyczne, a mamy déjà vu, wracamy do metod działania, które znamy z czasów głębokiego PRL.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#komentarz">Przewodnictwo obrad obejmuje marszałek Tomasz Grodzki</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Senator Czarnobaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#SenatorLeszekCzarnobaj">Panie Marszałku, ja mam pytanie do pana przewodniczącego, pana senatora Marcina Bosackiego.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#SenatorLeszekCzarnobaj">Panie Senatorze, czy podczas działań komisji… Czy było w jakikolwiek sposób realizowane… Cała ta akcja dotycząca podsłuchów i tego wszystkiego, co się działo wokół, w sensie publicznym nie stałaby się bez udziału określonej grupy dziennikarzy pod szyldem TVP PiS. Czy ten wątek był przez was badany? Bo zawsze jednym z ważnych elementów sukcesu jest propaganda – propaganda, która leje się w mediach rządowych. Czy ten wątek był przez was w jakikolwiek sposób badany, czy to, bo nie pamiętam, nie było przedmiotem działań komisji?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#SenatorMarcinBosacki">Panie Senatorze, tak, był badany. Poświęciliśmy temu specjalne posiedzenie komisji z ekspertami, którzy pokazywali techniki manipulacji materiałami uzyskanymi z telefonu senatora Brejzy. Był to m.in. pan Andrzej Krajewski, wieloletni dziennikarz „Wiadomości” TVP. Oczywiście od 2015 r. już tam nie pracuje. Nie mamy jakichkolwiek wątpliwości, że bez tych 500, powtórzę: 500, w ciągu 2 czy 3 miesięcy materiałów w TVP Info oraz głównie w „Wiadomościach” na temat Krzysztofa Brejzy i jego otoczenia ta cała afera miałaby dużo mniejszy zasięg i inne byłyby jej skutki nie tylko wobec życia państwa Brejzów, Krzysztofa, jego żony, jego rodziców. W naszej ocenie inny byłby również kształt ostatecznego wyniku wyborczego, bo rzeczywiście poprzez działania TVP został wówczas w dużej mierze zdestabilizowany kształt kampanii przedwyborczej głównej siły opozycji. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Nie ma więcej pytań.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Jako pierwszy do głosu zapisał się pan senator Kwiatkowski, ale go nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Jest pan senator Klich. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#SenatorBogdanKlich">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#SenatorBogdanKlich">W zasadzie wszystko zostało już powiedziane przez samą komisję, która wykonała heroiczną pracę, żeby ujawnić to, co jest do ujawnienia, za co, wydaje mi się, wszyscy na tej sali powinniśmy być jej wdzięczni. Co prawda nieobecność znacznej większości senatorów reprezentujących PiS pokazuje ich stosunek do pracy tej komisji i pokazuje, jakie jest ich podejście do tego najbardziej znaczącego przykładu zmiany Polski w państwo policyjne, jaka się dokonała za sprawą rządów tzw. Prawa i Sprawiedliwości. Mówię „tak zwanego”, bo PiS nie ma nic wspólnego ani z prawem, ani ze sprawiedliwością.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#SenatorBogdanKlich">Zaczęło się znacznie wcześniej. Przypomnijmy. Zaczęło się od odwracania kota ogonem. Zaczęło się od zarzutów, które były publicznie kierowane w stosunku do polityków poprzedniego rządu, że łamali prawo poprzez podsłuchiwanie, poprzez kontrolę operacyjną polityków ówczesnej opozycji, a nie mieli prawa tego robić. Ale w ciągu 8 lat rządów PiS nie udowodniono żadnego takiego zdarzenia. To było przygotowanie do tego, co zdarzyło się później, także na tej sali, bo przecież na początku 2016 r. głosowaliśmy nad ustawą inwigilacyjną, ustawą, która radykalnie zwiększała kompetencje zarówno Policji, jak i służb w kontrolowaniu obywateli i tak naprawdę umożliwiała kontrolowanie przeciwników politycznych obecnej władzy w związku z fikcyjną kontrolą sądową. Zaznaczam: fikcyjną kontrolą sądową, ponieważ trudno sobie wyobrazić, o czym mówiliśmy w owym czasie, w 2016 r., żeby obywatel, który nie ma świadomości tego, że był w jakiś sposób kontrolowany, występował do sądu o informacje w tej sprawie. No bo skąd miał wiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#SenatorBogdanKlich">Od tamtej pory nie ma żadnej podstawy do tego, żeby sąd wchodził głęboko w każdy przypadek, kiedy otrzymuje od służb wyłącznie statystyczną informację o tym, ile w ciągu danego roku zostało założonych kontroli operacyjnych. W tamtym czasie dokonała się radykalna zmiana, dlatego że służby i Policja nie musiały już każdorazowo występować do providera usług internetowych o zgodę na wykorzystanie twardego łącza. Podpisywały ogólne umowy i korzystały z tego twardego łącza według własnego uznania – zaznaczam: według własnego uznania – nie informując providera o tym, że tak się dzieje.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#SenatorBogdanKlich">Ta rewolucja prowadziła w praktyce do coraz to nowych faktów, z których zdajemy sobie sprawę, do podsłuchiwania niewygodnych politycznie obywateli. Zaznaczam: obywateli, nie tylko polityków. Dlatego że państwo opresyjne stworzone przez PiS stanowi opresję dla wszystkich obywateli, dla każdego Polaka i dla każdej Polki. Tu nie chodzi wyłącznie o panią prokurator Wrzosek, tu nie chodzi wyłącznie o mecenasa Giertycha, tu nie chodzi wyłącznie o pana Andrzeja Długosza, tu nie chodzi wyłącznie o senatora Krzysztofa Brejzę. Tu chodzi o to, że każdy Polak i Polka mogą być poddani takiej opresji policyjnej, której zostali poddani ci wymienieni w raporcie komisji do spraw Pegasusa. Pegasus jest wisienką na torcie – tak by powiedział prawdopodobnie każdy zafascynowany podglądaniem i podsłuchiwaniem oficer służb. Takich pasjonatów podglądania i podsłuchiwania mamy wielu w Polsce, ale nie przypadkiem tak się stało, że tylko niektórzy z nich dostali dostęp do urządzenia, które nie jest urządzeniem kontrolnym. To jest karalne. To jest broń, to jest taka aparatura, która ma umożliwić polityczne rozstrzelanie obywatela, obywatela o poglądach niewygodnych dla władzy. Ta aparatura miała być wykorzystywana w stosunku do tych, którzy byli zagrożeniem terrorystycznym w stosunku do państwa, a stała się w rękach władzy PiS aparaturą służącą do rozstrzeliwania politycznego tych, którzy byli przeciwnikami władzy.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#SenatorBogdanKlich">Komisja wykonała tytaniczną pracę, ale siłą rzeczy ma spojrzenie tylko przez uchyloną szczelinę w drzwiach, nie ma spojrzenia całościowego, nie wiemy o wszystkich przypadkach, w których Pegasus politycznie rozstrzeliwał przeciwników PiS. Nie wiemy jeszcze o tym, ale jestem przekonany, że przyjdzie taki moment, kiedy wyjaśnimy to dogłębnie. Jestem przekonany, że ci, w stosunku do których zostało już złożone i będzie złożone zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, zostaną ukarani. Dlatego że państwo opresyjne, państwo policyjne polega na tym, że to nie służby emancypują się, niejako uciekają spod kontroli władzy politycznej, tylko władza polityczna używa tych służb, używa tych służb i tych narzędzi, żeby kontrolować każdego obywatela, każdą Polkę i każdego Polaka. Pegasus oczywiście nie miał charakteru wyłącznie przykładowego, żeby zastraszyć innych. Pegasus jest, jak powiedziałem, tą kwintesencją państwa policyjnego, które zbudował PiS w ciągu ostatnich lat. Jeżeli ktoś kwestionuje to pojęcie państwa policyjnego, to niech przeczyta raport komisji, niech zapozna się z tym, co rzeczywiście działo się z tym karabinem do rozstrzeliwania niewygodnych politycznie przeciwników. To była działalność przestępcza, to była działalność wbrew interesom Polek i Polaków. To była działalność wbrew tej demokracji, którą Polska szczyciła się przez 25 lat na arenie międzynarodowej, prezentując się, i słusznie, jako państwo prawa i będąc uważana za wzorowy model transformacji demokratycznej i stabilizacji demokratycznej, którą PiS wysadził w powietrze, także za pomocą Pegasusa. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#komentarz">Oklaski</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#SenatorBogdanBorusewicz">Dziękujemy.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#komentarz">Przewodnictwo obrad obejmuje wicemarszałek Michał Kamiński</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję bardzo, Panie Senatorze.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Bardzo proszę o zabranie głosu pana senatora Bogdana… pana marszałka Bogdana Borusewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#SenatorBogdanBorusewicz">Czy wiecie państwo, co znaczy PP? A PT? Wiedzą to ludzie, którzy zetknęli się z inwigilacją w czasach PRL. PP to podsłuch pokojowy, PT to podsłuch telefoniczny – takimi symbolami opatrzono tego typu działania. Była już wtedy także inwigilacja poprzez obraz, ale dość rzadko, w szczególnych przypadkach, bo sprzęt do przekazywania obrazu był bardzo drogi.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#SenatorBogdanBorusewicz">A teraz mamy nie tylko sprzęt do przekazywania obrazu, nie tylko do zdobywania e-maili czy ustalania miejsca logowania, czyli miejsca przebywania, ale także Pegasusa, bo o nim właśnie mowa, który jest urządzeniem do zmiany treści – do zmiany treści e-maili, do zmiany treści SMS-ów, do zmiany treści wszystkich używanych przez nas przekazów. To urządzenie Pegasus, na którym się koncentrujemy, to jest pewien skrót, dlatego wszystkie większe, poważniejsze państwa mają tego typu systemy – i Amerykanie, i Rosjanie. Myślę także, że jest bardzo możliwie, że w Polsce pracuje się nad takim sprzętem narodowym, polskim. Może już nawet taki sprzęt jest. Chodzi o system inwigilacji, totalnej inwigilacji. Bo jeżeli kładziemy swój telefon komórkowy przy łóżku, to wiedzmy, że ten, kto inwigiluje, może wszystko nagrywać, może ściągnąć obraz. Ale nie bójmy się, kładźmy komórkę przy łóżku. Musimy jednak mieć taką świadomość, że jest możliwość inwigilacji przez całą dobę i wszędzie, jeżeli mamy przy sobie telefon komórkowy.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#SenatorBogdanBorusewicz">Kiedy wyszła na jaw informacja, że Pegasus jest stosowany w Polsce, w tym także w walce politycznej, to najpierw ci, którzy rządzą, czyli Prawo i Sprawiedliwość, mówili: „Nie, nie, my nic nie wiemy; Pegasus to taki antyczny koń ze skrzydłami, więc chyba wam o to nie chodzi”. Starali się wyśmiać te podejrzenia, które były coraz poważniejsze. „Nie, nie mamy Pegasusa”. A potem twierdzono, że ta inwigilacja jest stosowana zgodnie z prawem. A więc już: „Mamy, ale wszystko jest zgodnie z prawem, pod kontrolą sądów, więc o co wam chodzi.” „W stosunku do przestępców, w przypadku przestępstw”. Ta zmiana przekazu pokazuje najpierw kłamstwo, że nie ma, a potem jakieś usprawiedliwienie, że tak, ale pod kontrolą, zgodnie z prawem ten Pegasus był używany.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#SenatorBogdanBorusewicz">Ja chcę podziękować komisji senackiej, bo dokonała rzeczy niemożliwych. Mnie się wydawało, że komisja nie będzie w stanie czegokolwiek więcej powiedzieć poza tym, o czym mówi władza. A władza zaprzeczała. Ale komisja, nie mając uprawnień śledczych, zebrała te informacje, pogłębiła i mamy sprawozdanie komisji.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#SenatorBogdanBorusewicz">To sprawozdanie i działalność komisji są niezwykle ważne nie tylko ze względu na wskazanie, kto jest za to odpowiedzialny, nie tylko dlatego, że są wnioski do prokuratora, ale także ze względu na tzw. prewencję ogólną, tzn. pokazanie tego bezprzykładnego sposobu inwigilacji poza wszelką kontrolą po to, żeby inni w przyszłości nie próbowali do tego sięgać. Bo wydawało się im, że nie ma możliwości wykrycia, że ktoś jest inwigilowany. Ale okazało się, że jak jest możliwość inwigilacji, to są także możliwości wykrycia tej inwigilacji, jej śladu. I tak się stało.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#SenatorBogdanBorusewicz">Jest też kwestia odpowiedzialności. To nie jest tak, że tylko ci wymienieni przez komisję są odpowiedzialni. Ważne jest nie tylko to, kto podejmował decyzję o zakupie – to narzędzie można było stosować różnie, tak jak każde narzędzie, bo nożem można kroić chleb, ale można też zabić – ale także to, kto decydował, że Pegasusa otrzyma służba, która nie zajmuje się szpiegostwem ani terroryzmem, i kto tej służbie nakazywał inwigilację w stosunku do poszczególnych osób, a także to, kto w tej służbie podejmował decyzje. Bo to robili konkretni ludzie.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#SenatorBogdanBorusewicz">Wczoraj wpłynął do Senatu wniosek o uchylenie immunitetu panu senatorowi Brejzie za tzw. przestępstwo urzędnicze. To jest oczywiście próba jakiegoś usprawiedliwienia tego, dlaczego w stosunku do senatora Brejzy, który był szefem kampanii wyborczej Platformy, partii opozycyjnej, w 2019 r. zastosowano inwigilację Pegasusem, dlaczego kontrolowano jego rozmowy, decyzje dotyczące także kampanii wyborczej. Przecież uzyskiwane w ten sposób informacje, czyli za pomocą Pegasusa, szły gdzieś dalej, do jakichś czynników, które chciały wiedzieć, co partia opozycyjna, Platforma Obywatelska zamierza robić, jak chce prowadzić kampanię wyborczą. Ten wniosek ma być usprawiedliwieniem. Ale czy taki środek, taką technikę można zastosować w przypadku jakichś podejrzeń o przestępstwo urzędnicze? Ktoś dokumentu nie podpisze, ktoś podejmie jakąś decyzję urzędniczą, która jest niedobra, i co, do tego jest tego typu narzędzie jak Pegasus? To nie jest żadne usprawiedliwienie, ale widać, że ci, którzy to stosowali, próbują jakoś zacierać ślady.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#SenatorBogdanBorusewicz">Dla mnie istotne jest, kto podejmował decyzje. Trzy osoby, według moich informacji, nadzorują służby: minister Kamiński, wiceminister Wąsik i minister Żaryn. To jest trójkąt, który podejmuje decyzje w sprawie służb. Była kontrola NIK dotycząca służb. Kamiński i Żaryn w ogóle odmówili stawienia się przed kontrolerami. Jedynie premier, który jest szefem kolegium do spraw służb, zdecydował się rozmawiać, spotkać. Co powiedział? Nie wiem. To też jest ciekawe. Co powiedział? Jest współodpowiedzialny, bo jest szefem kolegium do spraw służb. Nie może powiedzieć, że nic nie wiedział. Ja zdaję sobie sprawę, że większość poleceń to są polecenia ustne.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Panie Marszałku, czas.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#SenatorBogdanBorusewicz">Jak należy temu zapobiegać? Wszystkie polecenia w służbach powinny być wydawane na piśmie po to, żeby była potem możliwość sprawdzenia kto, dlaczego i jak.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#SenatorBogdanBorusewicz">W 2016 r. minister sprawiedliwości wprowadził możliwość stosowania dowodów zdobytych niezgodnie z prawem, a potem, w 2017 r. pojawił się Pegasus. Pani premier Szydło razem z Orbanem rozmawiali na ten temat w 2017 r., a później z premierem Izraela, z Netanjahu. I tam zapadła decyzja, że Pegasus zostanie kupiony i sprowadzony do Polski. Myślę, że także do Budapesztu, na Węgry. Tutaj jest wspólnota działań. Świadomości tego, jak należy bronić własnej władzy, jest wspólna, jest jednolita. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję bardzo, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Bardzo proszę o zabranie głosu pana senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#SenatorKrzysztofKwiatkowski">Panie Marszałku! Panie, Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#SenatorKrzysztofKwiatkowski">Dokładnie 60 lat temu Martin Luther King powiedział: miałem sen, że pewnego dnia synowie dawnych właścicieli niewolników będą mogli razem usiąść przy braterskim stole. Zastanawiacie się państwo, dlaczego tak zaczynam? Bo też miałem sen, w 2011 r. jako minister sprawiedliwości, który utworzył Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Miałem sen, że z tego funduszu będziemy wspierać finansowo bite kobiety i krzywdzone dzieci, że będą infolinie dla osób pokrzywdzonych przestępstwem, że będzie wsparcie postpenitencjarne dla osób opuszczających zakłady karne, żeby nie wracały na drogę przestępstwa, że będzie udzielana pomoc psychologiczna, pomoc medyczna, pomoc materialna wszystkim tym, którzy zostali skrzywdzeni właśnie w wyniku popełnionego przestępstwa. Bo w XXI w. państwo ma określone powinności i odpowiedzialności. Taką powinnością i odpowiedzialnością jest pomoc osobie, którą dotknęło przestępstwo, bo to znaczy, że gdzieś instytucje państwowe nie zadziałały w 100% skutecznie, że gdzieś nie udało się zapobiec przestępstwu, że gdzieś, mimo wysiłków różnych służb, zostało skrzywdzone dziecko lub kobieta, czy to w sposób fizyczny, czy poprzez przemoc psychiczną. Dzisiaj widzę, że to był niestety tylko sen. Bo co z tego funduszu sfinansowali minister Ziobro i jego współpracownicy? Przekazali środki finansowe do jednej ze służb specjalnych na zakup systemu do inwigilacji obywateli. Co to ma wspólnego z pomocą ofiarom przestępstw? Kiedy przygotowywaliśmy specjalną ustawę o Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej – to było już ponad 10 lat temu – uzasadnieniem tej ustawy było, że jest to fundusz celowy ukierunkowany na pomoc pokrzywdzonym i świadkom przestępstwa. Szanowni Państwo, nawet dzisiaj, jak wejdziecie na stronę Funduszu Sprawiedliwości, bo w międzyczasie zmodyfikowano ustawę, dodając nazwę skróconą do tej nazwy dłuższej Fundusz Sprawiedliwości, to przeczytacie: „Fundusz Sprawiedliwości zapewnia natychmiastową i bezpłatną pomoc doraźną osobom pokrzywdzonym przestępstwem, świadkom oraz osobom im najbliższym”. Gdzie tu jest napisane, że fundusz finansuje systemy do inwigilacji obywateli? Gdzie tu jest napisane, że fundusz finansuje systemy, które są określane przez ekspertów jako broń cybernetyczna, bo umożliwiają nie tylko sam podsłuch, ale także głęboką ingerencję w treść, np. dostęp do aparatu telefonicznego, nawet modyfikując treści w nim zawarte.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#SenatorKrzysztofKwiatkowski">I nie jest to przypadek, że miałem okazję po raz drugi przyjrzeć się działalności tego funduszu, czując się z nim emocjonalnie związany, podzielając zapatrywanie swoje i moich współpracowników z Ministerstwa Sprawiedliwości, że taki fundusz jest niezwykle potrzebny, bo w Polsce i w innych krajach mamy do czynienia z całkiem, niestety, licznymi przykładami osób pokrzywdzonych przestępstwem. I jakież było moje zaskoczenie, zdumienie i tak po ludzku smutek i ból, kiedy w czasie, gdy byłem prezesem Najwyższej Izby Kontroli, ujawniliśmy, że z funduszu pomocy postpenitencjarnej rząd Prawa i Sprawiedliwości przekazał pieniądze jednej ze służb specjalnych celem zakupu systemu do inwigilacji obywateli. I mówię o tym na początku, bo wszyscy ci, którzy nas słuchają i oglądają, muszą wiedzieć, że bardzo często za szczytnymi hasłami tego rządu, rządu Prawa i Sprawiedliwości, są niecne, niegodne cele realizowane w praktyce. Dodatkowo musimy pamiętać, że ten system, który służy do inwigilacji, został zakupiony ze złamaniem procedur i ustaw. Wykazaliśmy, że przekazanie tych pieniędzy, 25 milionów, z Funduszu Sprawiedliwości w 2017 r. odbyło się ze złamaniem dyscypliny finansów publicznych. I kolejne zaskoczenie. Kiedy w tej sprawie skierowaliśmy wniosek – to była moja decyzja – do rzecznika dyscypliny finansów publicznych na naruszenie dyscypliny finansów publicznych, bo przepisy prawa w Polsce mówią, że służby specjalne są finansowane z budżetu państwa, nie z żadnego funduszu, to kiedy to postępowanie umarzał ówczesny rzecznik dyscyplinarny, uwaga, to przekazanie tych 25 milionów niezgodnie z procedurami… W decyzji o zakończeniu tego postępowania zostało opisane, że naruszenie dyscypliny finansów publicznych nie nastąpiło w stopniu wyższym niż znikomy. Szanowni Państwo, w Polsce mamy osoby, które są skazane za drobną kradzież w sklepach. Czasami niestety tak się zdarza, że ta kradzież jest efektem trudnej sytuacji życiowej czy finansowej. I my chcemy do obywateli wysłać taki sygnał, że rąbnięcie ze sklepu spożywczego batonika za 1 zł 20 gr to jest poważne przestępstwo…</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#SenatorMagdalenaKochan">Nie ma nawet takich tanich batoników.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#SenatorKrzysztofKwiatkowski">…ale przekazać, przekazać 25 milionów, łamiąc przepisy prawa, to – uwaga – jest naruszenie w stopniu znikomym. Kiedyś mówiono, że jak kraść to miliony, a nie drobne sumy, ale nikt nigdy nie pomyślał, że to hasło może być realizowane przez tych, którzy rządzą. Do tej pory raczej to były cytaty z filmów gangsterskich i to raczej tych kategorii B.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#SenatorKrzysztofKwiatkowski">Mam nadzieję, że wkrótce wrócimy do czasów, kiedy fundusz pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwem będzie pomagał ofiarom przestępstw, a nie pomagał w łamaniu przepisów prawa. Mam nadzieję, że wkrótce te czasy odejdą bezpowrotnie w niepamięć. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Bardzo dziękuję panu senatorowi Krzysztofowi Kwiatkowskiemu.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Bardzo proszę o zabranie głosu pana senatora Krzysztofa Brejzę.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#SenatorMarcinBosacki">Nie ma go.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Bardzo proszę o zabranie głosu pana senatora Wadima Tyszkiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#SenatorWadimTyszkiewicz">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#SenatorWadimTyszkiewicz">Na temat tego, co się wydarzyło, jeśli chodzi o używanie Pegasusa przez służby, powiedziano już prawie wszystko. Jest raport, bardzo szczegółowy.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#SenatorBogdanBorusewicz">Ale co z tego…</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#SenatorWadimTyszkiewicz">A ja chciałbym się skupić na kwestii: system inwigilacji versus system wartości. W tej sali jest krzyż, często modlimy się w tej sali – ja się nie modlę, od razu się przyznaję, ja się modlę w kościele, ale każdy ma prawo do tego, żeby się modlić – i często odwołujemy się do Dekalogu, do dziesięciu przykazań. Ta sala jest pusta po mojej prawej stronie. Szkoda, że nie mogę przypomnieć ludziom, którzy mają prawo i sprawiedliwość na ustach i cały czas podkreślają swoje korzenie chrześcijańskie, którzy chodzą do kościoła, modlą się, powołują się na Kościół… Dziesięć przykazań, Dekalog, przykazanie siódme: nie kradnij. Wiemy, że pieniądze z Funduszu Sprawiedliwości, które miały służyć ofiarom przestępstw, zostały zagrabione niezgodnie z prawem i użyte niezgodnie z prawem. Powtarzam: nie kradnij. Szkoda, że nie mam do kogo w tej chwili tego powiedzieć. Uwaga, przykazanie ósme Dekalogu – te słowa kieruję też do marszałek Witek, która próbuje odpytywać ze znajomości Dekalogu – nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu. Powtarzam: nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu. Używając Pegasusa, próbowano stworzyć, zmontować fałszywe świadectwo, żeby uderzyć w ludzi, uderzyć w ich rodziny, uderzyć w najbliższych tylko i wyłącznie dlatego, że przyświecał temu cel polityczny, powtarzam: cel polityczny. Ci ludzie grzeszyli. Ci ludzie, których tu nie ma, którzy dzisiaj się wstydzą, którzy przynajmniej nie próbują odpowiedzieć na te pytania zadawane przez nas, powołują się na wartości chrześcijańskie, łamiąc tę zasadę: nie mów fałszywego świadectwa przeciwko bliźniemu swemu.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#SenatorWadimTyszkiewicz">Rządy Prawa i Sprawiedliwości dzisiaj kojarzą się z aferami i łamaniem Dekalogu, z bezprawiem. Ale mam nadzieję, że po 15 października będzie możliwość rozliczenia tych ludzi, tych ludzi, którzy modlą się do krzyża, a diabła mają w sercu. Mam nadzieję, że ta odpowiedzialność zostanie wyegzekwowana. Mam nadzieję, że przestępcy poniosą odpowiedzialność. Bo ja nie mam najmniejszych wątpliwości co do tego, że mieliśmy do czynienia, chociaż nie wiem, czy powinienem mówić w czasie przeszłym, ze zorganizowaną grupą przestępczą – ja mówię to z pełną odpowiedzialnością – która używając nielegalnych narzędzi, grabiąc pieniądze przeznaczone na zupełnie inny cel, działała w celu osiągnięcia korzyści, korzyści politycznych, co bez najmniejszej wątpliwości trzeba przyznać.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#SenatorWadimTyszkiewicz">Proszę państwa, uderzono w moich przyjaciół. Ja bardzo dobrze znam pana Brejzę, prezydenta Inowrocławia, który w wyniku próby uderzenia w jego syna dostał odpryskiem. Nie mogę pojąć, jak ludzie powołujący się na wartości chrześcijańskie mogą uderzać w rodzinę, uderzać w najbliższych, uderzać w ojca, w matkę, syna, używając instrumentów państwa do walki politycznej.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#SenatorWadimTyszkiewicz">I na koniec, proszę państwa, chciałbym wyrazić swój niepokój tym, że Polacy w jakiś dziwny, nadzwyczajny sposób zostali przez tę władzę, przez tego przywódcę powołującego się na wartości chrześcijańskie w pewien sposób zaszczepieni na niegodziwości. Proszę państwa, przecież to, co się wydarzyło, jeśli chodzi o Pegasusa, powinno wywalić w powietrze każdy rząd na świecie. No, w jakichś bananowych republikach może nie, ale w państwie demokratycznym po wykryciu takiej afery rząd powinien upaść. A tu nic się nie stało. I Polacy pomału się przyzwyczajają do tych niegodziwości. Rzeczywiście geniusz przywódcy polega na tym, że zaszczepił w jakiś sposób Polaków na takie afery, na rzeczy złe, na łamanie dziesięciu przykazań Bożych, na które ta władza się powołuje. Mam nadzieję, że 15 października wybiorą jednak system wartości, a członkowie tej zorganizowanej grupy przestępczej za swoje działania poniosą srogą odpowiedzialność. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Bardzo proszę o zabranie głosu pana senatora Krzysztofa Brejzę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#SenatorKrzysztofBrejza">Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#SenatorKrzysztofBrejza">Z całego serca dziękuję komisji, członkom komisji, panu przewodniczącemu Bosackiemu, pani marszałek, wszystkim kolegom, pani senator Kochan, panu senatorowi Tyszkiewiczowi i wszystkim, którzy brali udział w pracach tej komisji.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#SenatorKrzysztofBrejza">Z całego serca czynię to, ponieważ jak w soczewce pokazaliście państwo patologię tej władzy, skrajną patologię. Wobec mnie i mojej rodziny służby PiS przeprowadziły brutalną, nikczemną, podłą, wieloletnią operację służb, która kosztowała według ustaleń dziennika „Rzeczpospolita” dwadzieścia parę milionów. Pretekstem była sprawa pluszowych wiewiórek, rzekomego mojego udziału w zamówieniach pluszowych wiewiórek, kalendarzy i długopisów. Główna oskarżona, była działaczka PiS, oskarżyła mnie i mojego tatę o udział w tym, twierdząc, że to nie ona robiła, tylko robili to Brejzowie. Wycofała się z tego rok temu. Oczywiście później będzie pytanie dla prokuratury: czy sama na to wpadła, czy może poszła na jakiś układ?</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#SenatorKrzysztofBrejza">Ale zanim pomówiła nas, mój tata występował do sądu z nakazem zapłaty w postępowaniu, uzyskawszy w sądzie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym przeciwko tej osobie. Po tym nakazie sądowym, kiedy sąd na wniosek ojca zmusił ją do zwrotu środków miejskich, ta osoba przyszła do urzędu i zagroziła, żeby lepiej się nad tym zastanowił, bo pożałuje. I rzeczywiście pożałowaliśmy, bo po miesiącu poszła do CBA, nie wiem, czy sama, czy zainspirowana przez ludzi, którzy już z CBA uciekli, i zaczęła nas pomawiać. I w tym głównym wątku skierowany został akt oskarżenia, który nas nie obejmuje. Mimo że kilka lat cała delegatura szukała rysy na moim życiorysie, użyto Pegasusa, ściągnięto 80 tysięcy wiadomości, przeczesywano moje życie, zastraszano świadków. Nie znaleziono nic. W końcu w sprawie pluszowych wiewiórek skierowano akt oskarżenia, w którym nawet prokuratura nie wnioskuje, żeby wezwać mnie jako świadka, mimo że pojawiam się w 2/3 protokołów przesłuchań. Szanowni Państwo, tak się boją.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#SenatorKrzysztofBrejza">Wczoraj gruchnęła wiadomość o skandalicznym wniosku w wycinkowej sprawie, wrzuconym tak, żeby w ostatnim momencie w kampanii wyborczej zrobić zamieszanie, dotyczącym uchylenia immunitetu z art. 231. Rzekomo 8 lat temu miałem coś złego zrobić w związku z tworzeniem jednostki w ramach struktury urzędu miasta. Jest to oczywiście oparte na kłamstwach, na pomówieniach, w tym również znajomych Zbigniewa Ziobry. Jedną z osób, która mnie ogólnie pomawia w tym wniosku – chciałbym, żebyście o tym wiedzieli – jest bliski kolega Zbigniewa Ziobry z Solidarnej Polski, a ludzie, którzy tam występują, działali w 2019 r. w grupie hejterskiej PiS, szkalując mnie w internecie.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#SenatorKrzysztofBrejza">Szanowni Państwo, Pegasus w 2019 r. został użyty pod tego typu pretekstami, i nie wiecie państwo, jak masowo służby operacyjnie działały być może wobec wielu z was. Sprawa operacyjna ma to do siebie, że idzie potem do przemielenia, materiały idą też do przemielenia, a była robiona tylko po to, żeby uzyskać podsłuch w kampanii europejskiej i w kampanii do Sejmu i Senatu. Kiedy ci bandyci wiedzieli, że jestem czysty, kiedy po pierwszym ataku agent operacyjny odmówił udostępnienia materiałów do śledztwa, wymieniono go, a oni wiedzieli, że ja nie uczestniczyłem w tym procederze… Wiecie, co wtedy zrobili? W sierpniu 2019 r. wypuścili przeciek do TVP i w TVP 500 materiałami byłem szkalowany jako osoba odpowiedzialna za wyłudzenia, publikowano moją zafałszowaną korespondencję. Pomówienia, kłamstwa, wiedziano dobrze… Ziobro wiedział wtedy, że to są kłamstwa i nieprawdy.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#SenatorKrzysztofBrejza">To wielkie dzieło, ten raport, który opracowaliście, daje szansę na stworzenie nadzoru nad służbami specjalnymi w Polsce. Bo nie wiemy, jak powszechna jest inwigilacja w państwie, w którym rządzą bandyci i rządzi układ mafijny. Przecież ci ludzie… Szef Prokuratury Okręgowej w Gdańsku nie mógł znieść tego, co robiono z nami, i podał się do dymisji pół roku temu, 3 agentów odeszło. Wiem, że prokurator, która prowadziła tę sprawę w 2020 r., napisała notatkę, że nie należy kierować wniosku o uchylenie immunitetu, że jestem czysty w tej sprawie. Nie wiemy, jak powszechna była ta inwigilacja. Przecież PiS to inaczej „pełna inwigilacja smartfonów”, to nie tylko Pegasus, to również przeglądanie danych internetowych, przeglądanie zawartości telefonów wszystkich, którzy nas teraz oglądają. Bez kontroli sądu służby mogą sprawdzać, co wyszukuje się w internecie, co ogląda się na YouTube, co ludzie kupują. To wszystko jest dostępne dla służb – służb niekontrolowalnych. Ten raport daje szansę na budowę prawdziwie demokratycznej kontroli nad służbami specjalnymi. A demokracja to nie puste słowo, bo za demokracją kryją się wartości: praworządność, rzetelność i uczciwość. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję bardzo…</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#komentarz">Oklaski</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję bardzo, Panie Senatorze.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Czy sprawozdawca komisji, pan senator Marcin Bosacki, chciałby jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#SenatorMarcinBosacki">Dziękuję bardzo, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję panu przewodniczącemu za przedstawienie raportu Senatowi.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Stwierdzam, że Senat zapoznał się z Raportem końcowym z prac Komisji Nadzwyczajnej do spraw wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu jedenastego porządku obrad: drugie czytanie projektu uchwały w sprawie Raportu końcowego z prac Komisji Nadzwyczajnej do spraw wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Przypominam, że projekt ten został wniesiony przez grupę senatorów. Zawarty jest w druku nr 1091, a sprawozdanie w druku nr 1091 S.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Proszę sprawozdawczynię Komisji Ustawodawczej, panią senator Magdalenę Kochan, o przedstawienie sprawozdania komisji o projekcie ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#SenatorSprawozdawcaMagdalenaKochan">Bardzo dziękuję, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#SenatorSprawozdawcaMagdalenaKochan">Pan marszałek Senatu skierował do Komisji Ustawodawczej projekt raportu końcowego, który obszernie omówiliśmy w poprzednim punkcie porządku obrad. Komisja na posiedzeniu w dniu 7 września rozpatrzyła w pierwszym czytaniu przedstawiony przez wnioskodawców projekt uchwały i wnosi o przyjęcie bez poprawek załączonego do projektu uchwały raportu.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#SenatorSprawozdawcaMagdalenaKochan">Dodam tylko jedno, jeśli pan marszałek pozwoli, bo raport nie mógł tego zawierać. No, pierwsza sprawa to jest wniosek prokuratury o odebranie immunitetu panu senatorowi Krzysztofowi Brejzie. I druga informacja. Uważamy za absolutnie skandaliczne niedopuszczenie do spotkania z jednym ze świadków podsłuchów stosowanych przez Polski Holding Hotelowy, którego wezwano raptem, nagle, a nie bez wpływu na to… To znaczy miał na to wpływ bezpośrednio raport, który złożyliśmy. Świadek nie został… Nie została umożliwiona rozmowa ze świadkiem, bo prokuratura go wezwała na przesłuchanie. W związku z tym bardzo istotne i ważne jest przyjęcie wniosków z tego raportu, który uchroni obywateli przed opresyjnym działaniem władz. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję bardzo, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Przypominam, że senatorowie mogą zgłaszać trwające nie dłużej niż minutę zapytania do sprawozdawczyni komisji, a także do upoważnionego przedstawiciela wnioskodawców, którym w tym przypadku jest również pani senator Magdalena Kochan.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Czy ktoś z państwa senatorów pragnie zadać takie pytanie? Nie widzę zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Informuję, że nikt z państwa senatorów nie zapisał się do głosu.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Teraz Senat mógłby przystąpić do trzeciego czytania projektu uchwały. To trzecie czytanie objęłoby jedynie głosowanie. Zostanie ono przeprowadzone razem z innymi głosowaniami.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#SenatorJanMariaJackowski">To znaczy kiedy, Panie Marszałku?</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#WicemarszalekMichalKaminski">A tego, Panie Senatorze, nie wie nikt.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu dwunastego porządku obrad: powołanie Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Wniosek marszałka Senatu w tej sprawie zawarty jest w druku nr 1092. Informuję ponadto, że projekt uchwały w sprawie powołania tej komisji został pozytywnie zaopiniowany przez Konwent Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Proszę senatora Marcina Bosackiego o zabranie głosu i przedstawienie w imieniu marszałka Senatu projektu uchwały w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#SenatorMarcinBosacki">Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#SenatorMarcinBosacki">Jest moim honorowym obowiązkiem przedstawić w imieniu marszałka Senatu projekt uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej o powołaniu Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#SenatorMarcinBosacki">Miałaby ta uchwała brzmieć w sposób następujący.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#SenatorMarcinBosacki">§1. Senat Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie art. 13 ust. 1 Regulaminu Senatu, powołuje Komisję Nadzwyczajną do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce, w składzie: senator Agnieszka Kołacz-Leszczyńska, senator Wojciech Konieczny, senator Krzysztof Kwiatkowski, senator Gabriela Morawska-Stanecka, senator Aleksander Pociej, senator Sławomir Rybicki, senator Kazimierz Ujazdowski.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#SenatorMarcinBosacki">§2. Zadaniami Komisji są: zbadanie wpływów rosyjskich w procesie stanowienia i stosowania prawa w Polsce od 2005 r.; zidentyfikowanie możliwych zagrożeń ze strony rosyjskich służb specjalnych i wskazanie sposobów przeciwdziałania tym zagrożeniom, w tym poprzez wprowadzenie stosownych rozwiązań prawnych.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#SenatorMarcinBosacki">Wysoki Senacie, to, że państwo rosyjskie, a zwłaszcza służby specjalne, służby wywiadowcze tego państwa próbują w krajach, które sama Rosja nazywa bliską zagranicą, wpływać na decyzje polityczne, decyzje prawne, decyzje gospodarcze, decyzje strategiczne, jest oczywistym banałem. To, że mieliśmy z tym do czynienia w Polsce przez ostatnie lata, również nie podlega dyskusji. My, wnioskodawcy, uważamy, że komisja powołana w Senacie powinna się zająć zbadaniem wszystkich tego typu przypadków – czy najbardziej drastycznych tego typu przypadków – podczas rządów wszystkich formacji od 2005 r., ponieważ od tego czasu mamy do czynienia z bardzo poważnymi i udokumentowanymi już przez media, w efekcie przecieków ze służb, również przez polityków tego typu próbami wpływu na polską rzeczywistość ze strony Rosji. Miałby to być cały proces budowy gazociągu Nord Stream, zwłaszcza bierność rządów w sprawie budowy gazociągu Nord Stream II, zwłaszcza przez ostanie lata. Miałaby to być m.in. sprawa zakupów gazu z Rosji, od absolutnie skandalicznie wydanej w roku 2006 zgody przez Wojciecha Jasińskiego, ministra skarbu w rządzie Jarosława Kaczyńskiego. Miałoby to być m.in. nieegzekwowanie od Gazpromu zawieszonych kar umownych opiewających na ponad 1 miliard euro. Miałoby to być m.in. zwiększenie uzależnienia Polski od importu surowców energetycznych z Rosji przez ostatnie 8 lat, zwłaszcza od 2015 do początku 2022 r. Miałoby to być badanie, dlaczego w Polsce tuż przed wybuchem pełnoskalowej wojny na Ukrainie odbywały się spędy międzynarodówki proputinowskiej z Europy. Dlaczego to w Polsce fetowano, wożono limuzynami rządowymi i traktowano jako poważnych partnerów politycznych takich prorosyjskich i proputinowskich polityków jak pani Le Pen, pan Salvini czy politycy hiszpańskiego Vox?</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#SenatorMarcinBosacki">Ta komisja miałaby się też zająć utrzymywaniem rekordowego importu węgla z Rosji już w czasie wojny rosyjsko-ukraińskiej, dokonywanego głównie przez i na rzecz spółek Skarbu Państwa. Wreszcie ta komisja miałaby się zająć importem gazu LPG od kilku rosyjskich koncernów, znów podczas już pełnej wojny i pełnej agresji Rosji na Ukrainę, przez terminal w Małaszewiczach, którego właścicielem jest firma Transgaz stanowiąca współwłasność rosyjskiego oligarchy. A we władzach tej spółki zasiadali m.in. osobisty asystent Jarosław Kaczyńskiego oraz działacze PiS. Ja mógłbym wymieniać jeszcze wiele tego typu przypadków, które absolutnie trzeba wyjaśnić, ale myślę, że w tej Izbie przynajmniej większość jest przekonana, że tego typu rzeczy wyjaśnić trzeba.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#SenatorMarcinBosacki">Chciałbym się też odnieść do tego – bo już się pojawiły w przestrzeni publicznej komentarze polityków PiS, w tym, niestety, senatorów – dlaczego taką komisję należy powołać w Senacie. Po pierwsze, dlatego że powołana w podobnych celach komisja w Sejmie jest powołana skrajnie bezprawnie. Nie jest komisją śledczą, do czego Sejm absolutnie miałby prawo, tylko sądem kapturowym, w którym występują autorzy propagandowych filmików szkalujących wybitnych polskich polityków i postacie życia publicznego o godzinie 20.00 w TVP Info. A po drugie, Senat już udowodnił…</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#komentarz">Rozmowy na sali</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#SenatorMarcinBosacki">Jeśli mógłbym szanowne panie senator poprosić o to, żeby…</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Bardzo proszę…</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#SenatorMarcinBosacki">…mówiły troszkę ciszej…</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Bardzo bym prosił, aby nie przeszkadzać panu senatorowi w bardzo ważnym sprawozdaniu, w którym pan senator przedstawia naszej Izbie decyzję pana marszałka.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#SenatorMarcinBosacki">A po drugie, Senat już udowodnił, iż prace komisji nadzwyczajnych w Senacie – mimo że Senat i jego komisje nie mają uprawnień śledczych, i nie mogą mieć – przynoszą efekty w postaci wyjaśnienia opinii publicznej skomplikowanych i podejrzanych procesów na styku polityki, prawa i gospodarki. Takim przykładem, o którym usłyszeliśmy przed kilkudziesięcioma minutami, była praca komisji do spraw Pegasusa.</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#SenatorMarcinBosacki">Ja jestem przekonany, że komisja powołana w tym 7-osobowym składzie jeszcze w tej kadencji Senatu będzie w stanie wiele z tych rzeczy – w przypadku których opinia jest, że tak powiem, w sposób uzasadniony zaniepokojona co do wpływów rosyjskich w Polsce – wyjaśnić.</u>
          <u xml:id="u-52.15" who="#SenatorMarcinBosacki">A na koniec tylko ubolewanie, że tak jak w kwestii komisji w sprawie Pegasusa, tak i tym razem klub PiS nie zdecydował się wydelegować swoich przedstawicieli do tej komisji. A miał taką okazję i był do tego, np. podczas Konwentu Seniorów, zachęcany. Chcecie państwo ukrywać prawdę i fakty za kurtyną milczenia? Także w tej sprawie wam się to nie uda. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-52.16" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję bardzo panu senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Czy ktoś z państwa senatorów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Barbara Zdrojewska. Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#komentarz">Rozmowy na sali</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Ale to nie są pytania, Panie Senatorze, nie ma teraz pytań do pana. Nie ma pytań.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#komentarz">Rozmowy na sali</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Bardzo proszę. Może pani senator zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#SenatorBarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#SenatorBarbaraZdrojewska">Ja chciałabym tylko zwrócić uwagę… Chciałabym zapytać pana senatora o to, czy zakres działania komisji jest całkowicie zamknięty, czy też będzie mógł być poszerzony o nowe elementy. Wydaje mi się, że takie sprawy jak np. kwestia afery wizowej i przywiezienia do Polski tysięcy imigrantów… W tej sytuacji przypominam, że poprzednio, w przypadku przekraczania granicy białoruskiej z Polską, była budowa muru i cały czas mieliśmy narrację, że to jest wojna hybrydowa, że wpuszczanie imigrantów na teren Polski to jest element rosyjskiej wojny hybrydowej. Tak więc chciałabym zwrócić uwagę, że ten aspekt też powinien być zbadany przez komisję. Jak to się stało, że inną drogą, za opłatami doprowadzono do takiej sytuacji? Zrobiono to za wiedzą i zgodą władz, pod płaszczykiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję bardzo, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Czy ktoś z państwa senatorów pragnie jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Pan senator Bosacki. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#SenatorMarcinBosacki">Panie Marszałku, ja oczywiście nie mam w tym momencie prawa do odpowiedzi, ale chciałbym uzupełnić. Oczywiście zakres prac komisji dotyczy całości stosunków polsko-rosyjskich, zwłaszcza prób wpływania na polską rzeczywistość, w tym polityczną czy prawną, przez Rosję. Czy tego typu sprawy znajdą się w zakresie prac komisji? Po ukonstytuowaniu komisja sama będzie musiała to stwierdzić. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Nie widzę więcej senatorów chętnych do zabrania głosu.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Ogłaszam 10-minutową przerwę techniczną. Po przerwie przystąpimy do głosowania nad przedstawionym projektem uchwały. Ogłaszam przerwę do godziny 12.27… No, może do godziny 12.30, żeby to była okrągła godzina. Państwo Senatorowie, informuję, że o godzinie 12.30 spotkamy się w naszej Izbie, by głosować. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#komentarz">Przerwa od godziny 12 minut 18 do godziny 12 minut 30</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Szanowne Panie Senatorki i Panowie Senatorowie, bardzo proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Za chwilę będziemy przystępować do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Powracamy do rozpatrywania punktu dwunastego porządku obrad: powołanie Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Przystępujemy do głosowania w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Kto z pań i panów senatorów jest za?</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Głosowało 50 senatorów, 49 – za, nikt nie był przeciw, 1 senator wstrzymał się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#komentarz">Głosowanie nr 8</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#Gloszsali">A jest kworum?</u>
          <u xml:id="u-58.12" who="#SenatorTomaszGrodzki">Jest kworum, ponieważ jest nas 98.</u>
          <u xml:id="u-58.13" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Oczywiście. Wobec faktu, że jest obecnie 98 senatorów, ponieważ 2 senatorów zmarło, a nie ma wybranych ich następców, kworum w oczywisty sposób jest.</u>
          <u xml:id="u-58.14" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-58.15" who="#komentarz">Oklaski</u>
          <u xml:id="u-58.16" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Szanowni Państwo, informuję, że za chwilę zostanie ogłoszona godzinna przerwa w obradach.</u>
          <u xml:id="u-58.17" who="#WicemarszalekMichalKaminski">10 minut po ogłoszeniu przerwy odbędzie się pierwsze posiedzenie komisji nadzwyczajnej. Komisja wybierze kandydata na przewodniczącego komisji.</u>
          <u xml:id="u-58.18" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Marszałek Senatu zwołuje pierwsze posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce w sali nr 182.</u>
          <u xml:id="u-58.19" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Jednocześnie informuję, że Marszałek Senatu zwołał posiedzenie Konwentu Seniorów, które odbędzie się 30 minut po ogłoszeniu przerwy.</u>
          <u xml:id="u-58.20" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Po przerwie w obradach porządek może zostać uzupełniony o punkt dotyczący wyboru przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej.</u>
          <u xml:id="u-58.21" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#SenatorSekretarzJerzyWcisla">Wysoki Senacie! Panie Marszałku!</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#SenatorSekretarzJerzyWcisla">Jedyny komunikat to jest ten, który pan przed chwilą ogłosił, o zwołaniu posiedzenia komisji nadzwyczajnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#WicemarszalekMichalKaminski">Zarządzam przerwę do godziny 13.35.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#komentarz">Przerwa w obradach od godziny 12 minut 34 do godziny 13 minut 39</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Szanowni Państwo, wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proponuję uzupełnienie porządku obrad o punkt: wybór Przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce – i rozpatrzenie go jako punktu trzynastego porządku obrad. Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, uznam, że Wysoka Izba przyjęła przedstawioną propozycję.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec braku głosów sprzeciwu stwierdzam, że Senat przedstawioną propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec tego przystępujemy do rozpatrzenia punktu trzynastego porządku obrad: wybór Przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wniosek marszałka Senatu w tej sprawie zawarty jest w druku nr 1093.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Informuję ponadto, że wniosek w sprawie wyboru pana senatora Sławomira Rybickiego na przewodniczącego komisji, a pana senatora na przewodniczącego komisja zaproponowała na swoim pierwszym posiedzeniu, został pozytywnie zaopiniowany przez Konwent Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę panią marszałkinię Gabrielę Morawską-Stanecką o zabranie głosu i przedstawienie kandydatury pana senatora Sławomira Rybickiego na przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Dziękuję bardzo, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Mam zaszczyt przedstawić kandydaturę pana senatora Sławomira Rybickiego na funkcję przewodniczącego komisji.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Pan senator Sławomir Rybicki jest prawnikiem, ma 63 lata i już w 1978 r., jako 18-latek, zaangażował się w antykomunistyczną opozycję na Wybrzeżu. Był członkiem Ruchu Młodej Polski, uczestnikiem strajku sierpniowego w Stoczni Gdańskiej. Organizował pierwsze drukarnie w strajkujących stoczniach w Gdańsku i w Gdyni. Był uczestnikiem podziemia Solidarnościowego i bliskim współpracownikiem Lecha Wałęsy, sekretarzem przewodniczącego „Solidarności” w roku 1981. W stanie wojennym i w okresie późniejszym kontynuował podziemną działalność opozycyjną. W wolnej Polsce był najbliższym współpracownikiem Macieja Płażyńskiego: od 1990 r. jako dyrektor gabinetu pierwszego niekomunistycznego wojewody gdańskiego, a w kadencji Sejmu w latach 1997–2001 jako dyrektor generalny gabinetu marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 1996–1997 był dyrektorem biura byłego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Wałęsy.</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Pan senator Rybicki jest współzałożycielem Platformy Obywatelskiej. W latach 2001–2012 był posłem Rzeczypospolitej Polskiej. Przez 2 kadencje był pierwszym wiceprzewodniczącym Klubu Parlamentarnego Platformy Obywatelskiej. W latach 2012–2015 był ministrem, sekretarzem stanu w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zastępcą szefa Kancelarii Prezydenta odpowiadającym za całość spraw krajowych prezydenta RP.</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Jest fundatorem i członkiem Rady Fundacji im. Arkadiusza Rybickiego. Został odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a za podziemną działalność wydawniczą – odznaką Zasłużony Działacz Kultury.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#SenatorGabrielaMorawskaStanecka">Rekomenduję Wysokiej Izbie pana senatora na przewodniczącego komisji.</u>
          <u xml:id="u-62.7" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo, Pani Marszałek.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Czy ktoś z państwa senatorów pragnie zadać pytanie przedstawicielce wnioskodawców w związku z przedstawioną kandydaturą? Nie.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy zatem do głosowania w sprawie wyboru przewodniczącego komisji, pana senatora Sławomira Rybickiego.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 61 senatorów, 51 – za, 10 – przeciw, nikt się nie wstrzymał.</u>
          <u xml:id="u-63.9" who="#komentarz">Głosowanie nr 9</u>
          <u xml:id="u-63.10" who="#komentarz">Oklaski</u>
          <u xml:id="u-63.11" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę w sprawie wyboru przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej do spraw zbadania wpływów rosyjskich na decyzje organów władzy publicznej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-63.12" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę pana przewodniczącego o podejście do stołu prezydialnego, bo chciałbym wręczyć panu uchwałę w sprawie wyboru.</u>
          <u xml:id="u-63.13" who="#komentarz">Rozmowy na sali</u>
          <u xml:id="u-63.14" who="#komentarz">Oklaski</u>
          <u xml:id="u-63.15" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kontynuujemy obrady.</u>
          <u xml:id="u-63.16" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Powracamy do rozpatrywania punktu pierwszego porządku obrad: drugie czytanie projektu uchwały w sprawie 40. rocznicy przyznania Lechowi Wałęsie Pokojowej Nagrody Nobla.</u>
          <u xml:id="u-63.17" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że wczoraj zostało przedstawione sprawozdanie komisji o projekcie uchwały oraz została przeprowadzona dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-63.18" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do trzeciego czytania, które obejmuje jedynie głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-63.19" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że komisja wnosi o przyjęcie przez Senat jednolitego projektu uchwały zawartego w druku nr 1088 S.</u>
          <u xml:id="u-63.20" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.21" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-63.22" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-63.23" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-63.24" who="#komentarz">Rozmowy na sali</u>
          <u xml:id="u-63.25" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Pan senator Brejza głosuje?</u>
          <u xml:id="u-63.26" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.27" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 80 senatorów, 50 – za, 26 – przeciw, wstrzymało się 4.</u>
          <u xml:id="u-63.28" who="#komentarz">Głosowanie nr 10</u>
          <u xml:id="u-63.29" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę w sprawie 40. rocznicy przyznania Lechowi Wałęsie Pokojowej Nagrody Nobla.</u>
          <u xml:id="u-63.30" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Powracamy do rozpatrywania punktu drugiego porządku obrad: drugie czytanie projektu uchwały o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Edukacji Ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-63.31" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że wczoraj zostało przedstawione sprawozdanie komisji o projekcie uchwały oraz została przeprowadzona dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-63.32" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do trzeciego czytania, które obejmuje jedynie głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-63.33" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że komisja wnosi o przyjęcie przez Senat jednolitego projektu uchwały zawartego w druku nr 1076 S.</u>
          <u xml:id="u-63.34" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania nad przyjęciem przedstawionego projektu uchwały o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Edukacji Ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-63.35" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-63.36" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-63.37" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-63.38" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.39" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 89 senatorów, 87 – za, 2 – przeciw, nikt się nie wstrzymał.</u>
          <u xml:id="u-63.40" who="#komentarz">Głosowanie nr 11</u>
          <u xml:id="u-63.41" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Edukacji Ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-63.42" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Powracamy do rozpatrywania punktu trzeciego porządku obrad: drugie czytanie projektu uchwały o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Wincentego Witosa.</u>
          <u xml:id="u-63.43" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że wczoraj zostało przedstawione sprawozdanie komisji o projekcie uchwały oraz została przeprowadzona dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-63.44" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do trzeciego czytania, które obejmuje jedynie głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-63.45" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że komisja wnosi o przyjęcie przez Senat jednolitego projektu uchwały zawartego w druku nr 1077 S.</u>
          <u xml:id="u-63.46" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania nad przyjęciem przedstawionego projektu uchwały o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Wincentego Witosa.</u>
          <u xml:id="u-63.47" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-63.48" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-63.49" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-63.50" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.51" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 89 senatorów, wszyscy byli za.</u>
          <u xml:id="u-63.52" who="#komentarz">Głosowanie nr 12</u>
          <u xml:id="u-63.53" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Wincentego Witosa.</u>
          <u xml:id="u-63.54" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Powracamy do rozpatrywania punktu czwartego porządku obrad: drugie czytanie projektu uchwały o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Władysława Zamoyskiego.</u>
          <u xml:id="u-63.55" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, ze wczoraj zostało przedstawione sprawozdanie komisji o projekcie uchwały oraz została przeprowadzona dyskusja, co prowadzi do konkluzji, że przystępujemy do trzeciego czytania, które obejmuje jedynie głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-63.56" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że komisja wnosi o przyjęcie przez Senat jednolitego projektu uchwały zawartego w druku nr 1078 S.</u>
          <u xml:id="u-63.57" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania nad przyjęciem przedstawionego projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-63.58" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-63.59" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-63.60" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-63.61" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.62" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 89 senatorów, wszyscy byli za.</u>
          <u xml:id="u-63.63" who="#komentarz">Głosowanie nr 13</u>
          <u xml:id="u-63.64" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Władysława Zamoyskiego.</u>
          <u xml:id="u-63.65" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Powracamy do rozpatrywania punktu piątego porządku obrad: drugie czytanie projektu uchwały o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Witolda Gombrowicza.</u>
          <u xml:id="u-63.66" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że zostało przedstawione sprawozdanie komisji o projekcie uchwały oraz została przeprowadzona dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-63.67" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do trzeciego czytania, które obejmuje jedynie głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-63.68" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że komisja wnosi o przyjęcie przez Senat jednolitego projektu uchwały zawartego w druku nr 1079 S.</u>
          <u xml:id="u-63.69" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania nad wzmiankowanym projektem uchwały.</u>
          <u xml:id="u-63.70" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-63.71" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-63.72" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-63.73" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.74" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 89 senatorów, 82 – za, nikt nie był przeciw, 7 senatorów się wstrzymało.</u>
          <u xml:id="u-63.75" who="#komentarz">Głosowanie nr 14</u>
          <u xml:id="u-63.76" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Witolda Gombrowicza.</u>
          <u xml:id="u-63.77" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Powracamy do rozpatrywania punktu szóstego porządku obrad: drugie czytanie projektu uchwały o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Czesława Miłosza.</u>
          <u xml:id="u-63.78" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że wczoraj zostało przedstawione sprawozdanie komisji o projekcie uchwały oraz została przeprowadzona dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-63.79" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy zatem do trzeciego czytania, które obejmuje jedynie głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-63.80" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że komisja wnosi o przyjęcie przez Senat jednolitego projektu uchwały zawartego w druku nr 1089 S.</u>
          <u xml:id="u-63.81" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania nad przyjęciem przedstawionego projektu uchwały w sprawie ustanowienia roku 2024 Rokiem Czesława Miłosza.</u>
          <u xml:id="u-63.82" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-63.83" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-63.84" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-63.85" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.86" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 89 senatorów, 85 – za, nikt nie był przeciw, wstrzymało się 4 senatorów.</u>
          <u xml:id="u-63.87" who="#komentarz">Głosowanie nr 15</u>
          <u xml:id="u-63.88" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę w sprawie ustanowienia roku 2024 Rokiem Czesława Miłosza.</u>
          <u xml:id="u-63.89" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Powracamy do rozpatrywania punktu siódmego porządku obrad: ustawa o zmianie ustawy – Prawo oświatowe.</u>
          <u xml:id="u-63.90" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Komisja Nauki, Edukacji i Sportu przedstawiła projekt uchwały, w którym wnosi o odrzucenie ustawy. Mniejszość komisji wnosi o przyjęcie ustawy bez poprawek; druk senacki nr 1085 A.</u>
          <u xml:id="u-63.91" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.92" who="#MarszalekTomaszGrodzki">W pierwszej kolejności zostanie przeprowadzone głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie ustawy, a następnie, w wypadku odrzucenia tego wniosku, nad wnioskiem o przyjęcie ustawy bez poprawek.</u>
          <u xml:id="u-63.93" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania nad wnioskiem komisji o odrzucenie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-63.94" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-63.95" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-63.96" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-63.97" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.98" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 89 senatorów, 51 – za, 38 – przeciw, nikt się nie wstrzymał.</u>
          <u xml:id="u-63.99" who="#komentarz">Głosowanie nr 16</u>
          <u xml:id="u-63.100" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe.</u>
          <u xml:id="u-63.101" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Powracamy do rozpatrywania punktu ósmego porządku obrad: ustawa o zasadach udzielania przez Skarb Państwa gwarancji za zobowiązania Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego.</u>
          <u xml:id="u-63.102" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Komisja Nadzwyczajna do spraw Klimatu, Komisja Gospodarki Narodowej i Innowacyjności oraz Komisja Infrastruktury przedstawiły jednobrzmiące projekty uchwał, w których wnoszą o odrzucenie ustawy; druki senackie nr 1084 A i 1084 B.</u>
          <u xml:id="u-63.103" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania nad przedstawionym przez komisję projektem uchwały o odrzucenie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-63.104" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-63.105" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-63.106" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-63.107" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-63.108" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 89 senatorów, 50 – za, 38 – przeciw, 1 senator się wstrzymał.</u>
          <u xml:id="u-63.109" who="#komentarz">Głosowanie nr 17</u>
          <u xml:id="u-63.110" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę w sprawie ustawy o zasadach udzielania przez Skarb Państwa gwarancji za zobowiązania Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego.</u>
          <u xml:id="u-63.111" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Powracamy do rozpatrywania punktu dziewiątego porządku obrad: ustawa o zmianie ustawy o lasach oraz ustawy o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-63.112" who="#MarszalekTomaszGrodzki">W przerwie w obradach odbyło się posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej, Komisji Środowiska oraz Komisji Nadzwyczajnej do spraw Klimatu, które ustosunkowały się do przedstawionych w toku debaty wniosków i przygotowały wspólne sprawozdanie w tej sprawie. Znajduje się ono w druku nr 1083 Z.</u>
          <u xml:id="u-63.113" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę sprawozdawcę, panią senator Janinę Sagatowską, o przedstawienie sprawozdania komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#SenatorSprawozdawcaJaninaSagatowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#SenatorSprawozdawcaJaninaSagatowska">Połączone komisje, Komisja Środowiska, Komisja Nadzwyczajna do spraw Klimatu oraz Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej, wnoszą o odrzucenie ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Czy pozostała pani senator sprawozdawca, którą była pani senator Danuta Jazłowiecka, chce jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#SenatorDanutaJazlowiecka">Nie. Dziękuję, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#MarszalekTomaszGrodzki">W pierwszej kolejności zostanie przeprowadzone głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie ustawy, a następnie, w wypadku odrzucenia tego wniosku – nad przedstawionymi poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania nad popartym przez połączone komisje wnioskiem o odrzucenie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-65.11" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 89 senatorów, 51 – za, 38 – przeciw, nikt się nie wstrzymał.</u>
          <u xml:id="u-65.12" who="#komentarz">Głosowanie nr 18</u>
          <u xml:id="u-65.13" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy o lasach oraz ustawy o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-65.14" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Powracamy do rozpatrywania punktu jedenastego porządku obrad: drugie czytanie projektu uchwały w sprawie Raportu końcowego z prac Komisji Nadzwyczajnej do spraw wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-65.15" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że przed przerwą w obradach zostało przedstawione sprawozdanie komisji o projekcie uchwały oraz została przeprowadzona dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-65.16" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do trzeciego czytania, które obejmuje jedynie głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-65.17" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przypominam, że komisja wnosi o przyjęcie przez Senat jednolitego projektu uchwały zawartego w druku nr 1091 S.</u>
          <u xml:id="u-65.18" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do głosowania nad przyjęciem przedstawionego projektu uchwały w sprawie Raportu końcowego z prac Komisji Nadzwyczajnej do spraw wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-65.19" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-65.20" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-65.21" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-65.22" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-65.23" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Głosowało 89 senatorów, 51 – za, 38 – przeciw, nikt się nie wstrzymał.</u>
          <u xml:id="u-65.24" who="#komentarz">Głosowanie nr 19</u>
          <u xml:id="u-65.25" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat podjął uchwałę w sprawie Raportu końcowego z prac Komisji Nadzwyczajnej do spraw wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-65.26" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Na tym kończymy głosowania.</u>
          <u xml:id="u-65.27" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Szanowni Państwo Senatorowie, serdecznie zapraszam na uroczystą galę laureatów siódmej edycji konkursu „List do taty” organizowanego przez Komisję Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej. Gala odbędzie się w dniu 14 września 2023 r. o godzinie 12.00 w sali nr 217. W uroczystości wezmą udział laureaci etapu okręgowego, uczniowie klas czwartych i piątych szkół podstawowych, ich ojcowie, a także marszałek Senatu, szef komisji i rzecznik praw dziecka.</u>
          <u xml:id="u-65.28" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Informuję, że porządek obrad sześćdziesiątego siódmego posiedzenia Senatu został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-65.29" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Przystępujemy do oświadczeń senatorów poza porządkiem obrad.</u>
          <u xml:id="u-65.30" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Informuję państwa senatorów, że oświadczenia złożone do protokołu zostaną zamieszczone w urzędowej wersji sprawozdania stenograficznego. Oświadczenia nie mogą trwać dłużej niż 5 minut i nie mogą dotyczyć spraw będących przedmiotem porządku obrad bieżącego posiedzenia Senatu. Marszałek odmówi przyjęcia niewygłoszonych oświadczeń, których treści nie można ustalić lub których wygłoszenie przez senatora nie byłoby możliwe w przysługującym na to czasie, czyli w ciągu 5 minut. Nad oświadczeniem senatorskim nie przeprowadza się dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-65.31" who="#komentarz">Rozmowy na sali</u>
          <u xml:id="u-65.32" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Bardzo proszę o przeniesienie dyskusji do kuluarów, aby oświadczenia były słyszalne przez tych, którzy śledzą nas w internecie, oraz tych, którzy są na sali.</u>
          <u xml:id="u-65.33" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Jako pierwsza oświadczenie wygłosi pani senator Halina Bieda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#SenatorHalinaBieda">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#SenatorHalinaBieda">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#komentarz">Rozmowy na sali</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#Gloszsali">Ciii…</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#SenatorHalinaBieda">Ja składam oświadczenie do ministra spraw zagranicznych w związku z ordynacją wyborczą, która w dużym stopniu, co podkreśla też rzecznik praw obywatelskich, ogranicza prawo wyborcze Polaków za granicą.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#SenatorHalinaBieda">Moje pytanie brzmi: kiedy ministerstwo spraw…</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#komentarz">Rozmowy na sali</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#Gloszsali">Halo!</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Maestro Fedorowicz! Maestro Fedorowicz, pana głos dominuje nad mikrofonowym. Bardzo proszę kontynuować, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-66.9" who="#SenatorHalinaBieda">…Kiedy Ministerstwo Spraw Zagranicznych poda komunikat z określeniem obwodów do głosowania dla Polaków głosujących poza granicami Polski? Próbowałam dzisiaj znaleźć taki komunikat, ale go nie było.</u>
          <u xml:id="u-66.10" who="#SenatorHalinaBieda">Ja tylko przypomnę, że w związku ze zmianami w kodeksie wyborczym komisje mają 24 godziny na policzenie wszystkich głosów. Senat proponował zwiększenie czasu na liczenie do 48 godzin, niestety nasze poprawki nie uzyskały większości. W związku z tym Polacy poza granicami rzeczywiście będą mieli bardzo duże problemy z tym, aby ich głosy zostały zaliczone. Dlatego takie oświadczenie składam. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo. To bardzo ważny temat, bo wybory się zbliżają, a te dodatkowe komisje nie są ustanowione.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Jako następna wygłosi oświadczenie pani senator prof. Alicja Chybicka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#SenatorAlicjaChybicka">Dziękuję, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#SenatorAlicjaChybicka">To moje ostatnie oświadczenie w tej kadencji i jedno z nielicznych niepoświęcone medycynie. Oświadczenie to kieruję do ministra edukacji i szkolnictwa wyższego, pana ministra Czarnka.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#SenatorAlicjaChybicka">Po raz drugi dotyczy ono – bo ja już raz zwracałam się o to – zwiększenia stypendiów doktoranckich i związanego z tym zwiększenia minimalnej stawki wynagrodzenia profesora. I to się stało z dniem 2 stycznia. Ci, którzy do mnie pisali poprzednio, teraz napisali ponownie, dlatego że budżet państwa nie zauważył tego, iż wzrosły koszty życia i ceny. Środowisko akademickie jest wdzięczne za tę poprzednią decyzję, ale prosi o to, ażebym zwróciła się ponownie w tej sprawie. Może nie będę już w całości czytała… W każdym razie jest to prośba o zwrócenie się z pytaniem: czy ministerstwo planuje podniesienie w tym w roku stypendiów doktoranckich przynajmniej o wskaźnik inflacji, czyli o 10%, a jeśli nie, to dlaczego? I po drugie: czy ministerstwo wystosuje do uczelni wyższych pismo z apelem o zaprzestanie wobec doktorantów praktyk polegających na stosowaniu podwyższonych, dyskryminacyjnych stawek za korzystanie z akademika? W przesłanym piśmie przytaczane są fakty, które dotyczą dyskryminacji studentów studiów doktoranckich na tle zwykłych studentów, a różnice są bardzo duże, ponieważ za mały pokoik współdzielony z innym doktorantem lub studentem doktorant uczelni musi w przyszłym roku akademickim płacić ok. 900 zł miesięcznie, a zatem na życie pozostaje mu zaledwie ok. 1 tysiąca 400 zł. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">W tej chwili oświadczenie wygłosi pani senator Magdalena Kochan.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#SenatorMagdalenaKochan">Dziękuję bardzo Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#SenatorMagdalenaKochan">To nietypowe oświadczenie, ponieważ z tej mównicy chciałabym wszystkim koleżankom i kolegom, z którymi przyszło mi pracować 4 lata w Senacie, podziękować za te wspólne 4 lata.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#SenatorMagdalenaKochan">Ale szczególne podziękowania, Panie Marszałku, chciałabym złożyć na pana ręce dla wszystkich pracowników zatrudnionych w Kancelarii Senatu…</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#komentarz">Oklaski</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#SenatorMagdalenaKochan">…począwszy od panów kierowców, przez panie sprzątające i cały zespół pomagających nam pracowników. Czujemy się tu bezpiecznie, czujemy się tu nie tylko potrzebni, ale przede wszystkim wspomagani w naszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#SenatorMagdalenaKochan">Absolutnie wielkie ukłony i podziękowania dla Biura Legislacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#komentarz">Oklaski</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#SenatorMagdalenaKochan">To, jak państwo pomagacie nam w pracy na co dzień, każdy z nas wie, naprawdę. Mam porównanie pracy sejmowej i z pracy senackiej. Życzyłabym każdemu parlamentarzyście takiego wsparcia prawnego i takiego merytorycznego osadzenia w prawie, jak mamy tu, w Senacie.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#SenatorMagdalenaKochan">I dziękuję panu, Panie Marszałku, za wspólne 4 lata – nie chcę powiedzieć za przygodę, ale za wielkie w moim życiu wydarzenie, jakim była wspólna praca w Senacie.</u>
          <u xml:id="u-70.9" who="#SenatorMagdalenaKochan">Do zobaczenia w październiku.</u>
          <u xml:id="u-70.10" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo, Pani Senator, za te wzruszające słowa.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Oświadczenie wygłosi pan senator Władysław Komarnicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Panie Marszałku! Szanowny Panie Premierze!</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Dnia 12 maja 2021 r. firma (…) zawarła z Państwowym Liceum Szkół Plastycznych w G.W. umowę nr 1/2021, której przedmiotem jest przebudowa z rozbudową istniejących budynków dydaktycznych wraz z zagospodarowaniem terenu i infrastrukturą techniczną na działkach położonych przy ul. Warszawskiej i przy ul. Szkolnej w G.W. w terminie 32 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">W lutym 2022 r. wybuchła wojna na Ukrainie. Wojna na Ukrainie jest zdarzeniem nadzwyczajnym, którego wystąpienie było niezależne od stron umowy, a konsekwencje wojny spowodowały zmianę okoliczności realizacji umowy zawartej między stronami. Niemal z dnia na dzień wystąpiły: gwałtowny wzrost cen materiałów, sięgający w przypadku niektórych elementów robót 50–100%, a nawet były materiały, które podrożały powyżej 100%; wzrost cen paliw, nośników energii i transportu; głęboka, stale rosnąca inflacja; wielokrotny wzrost stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego powodujący wzrost kosztów kredytu na realizowaną inwestycją. W konsekwencji kalkulacja wynagrodzenia za wykonanie umowy sporządzona przed zawarciem umowy stała się, niestety, tak jak na wielu budowach w kraju, nieaktualna.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Okoliczności te, zwłaszcza w przypadku umów ryczałtowych – a taką jest umowa zawarta między stronami – doprowadziły do całkowitego przeniesienia ryzyka związanego ze wzrostem kosztów na wykonawcę oraz istotnego naruszenia ekwiwalentności świadczeń. Wykonanie umowy za określonym w niej wynagrodzeniem grozi wykonawcy poniesieniem rażącej straty i jest zagrożeniem dla bytu tej firmy, gdyż nieporównywalnie do pierwotnie sporządzonej kalkulacji wzrosły koszty budowy.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">W §15 pkcie 9 ppkt 2 umowy przewiduje możliwość zmiany umowy, w tym też wysokości wynagrodzenia, w razie zaistnienia siły wyższej lub innej, niemożliwej do przewidzenia w czasie zawarcia umowy okoliczności. Postanowienie to jest zgodne z art. 455 ust. 1 pkt 4 ustawy – Prawo zamówień publicznych, zgodnie z którym dopuszczalna jest zmiana umowy bez przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia, jeżeli konieczność zmiany umowy, w tym w szczególności zmiany wysokości ceny, spowodowana jest okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć, o ile zmiana nie modyfikuje ogólnego charakteru umowy, a wzrost ceny spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekracza 50% wartości pierwotnej umowy.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Wybuch wojny na Ukrainie i wynikające z tego konsekwencje należy uznać za siłę wyższą, za okoliczność, której strony nie mogły przewidzieć.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Na stronie Urzędu Zamówień Publicznych 24 marca 2022 r. ukazała się opinia pt. „Dopuszczalność zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego na podstawie art. 455”… Potwierdza ona, że działania zbrojne w Ukrainie co do zasady można zakwalifikować jako zewnętrzne zjawisko, którego nie można było przewidzieć, pomimo zachowania należytej staranności. Oznacza to, że mieści się ono w dyspozycji art. 455.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">W grudniu 2022 r. wykonawca wniósł do zamawiającego o dokonanie zmiany umowy nr 1/2021 z dnia 12 maja 2021 r. poprzez podwyższenie wynagrodzenia należytego wykonawcy na podstawie umowy, z powodu okoliczności, których strony, działając z należytą starannością, nie mogły przewidzieć. Wykonawca przedstawił kalkulacje, wzrost kosztów budowy i propozycję podwyższenia wynagrodzenia za realizację umowy, zgodnie – przypominam – z zaleceniem zamówień publicznych.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Odpowiadając na pismo skierowane przez wykonawcę do Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w G.W., Centrum Edukacji Artystycznych, specjalistyczna jednostka nadzoru nad szkołami artystycznymi pełniąca także funkcje organu prowadzącego dla szkół artystycznych prowadzonych przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego, stwierdziło, że nie neguje wagi przywołanych przez wykonawcę argumentów, w szczególności wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności, które mogły mieć wpływ na realizację umowy.</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#komentarz">Sygnał timera</u>
          <u xml:id="u-72.10" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Jednocześnie podało, że ani nie dysponuje wystarczającymi zasobami, ani nie posiada uprawnień, aby dokonać bezstronnej oceny zasadności zgłoszonego żądania i wprowadzić zmiany w postaci podwyższenia wynagrodzenia w trybie aneksu do umowy.</u>
          <u xml:id="u-72.11" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Należy uznać, że zamawiający jak najbardziej jest uprawniony i ma kompetencje do oceny, czy podczas realizacji umowy zaistniały nieprzewidziane okoliczności. Zamawiający miał kompetencje do zawarcia samej umowy i tak samo ma kompetencje do jej zmiany i do podjęcia decyzji, czy zaistniałe okoliczności uzasadniają zmianę.</u>
          <u xml:id="u-72.12" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Do chwili obecnej strony nie doszły do porozumienia, a zamawiający nie ustosunkował się merytorycznie do wniosku wykonawcy o podwyższenie wynagrodzenia. To, czy w przypadku zaistnienia…</u>
          <u xml:id="u-72.13" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Panie Senatorze, już jest po czasie.</u>
          <u xml:id="u-72.14" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Już kończę. Tak, już kończę.</u>
          <u xml:id="u-72.15" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">Co w przypadku zaistnienia w toku realizacji umowy, do której stosuje się ustawę – Prawo zamówień publiczności, okoliczności wpływających na wysokość wynagrodzenia? Szanowni Państwo, byt firmy jest zagrożony. Panie Premierze, proszę o takiej sytuacji nie zapominać.</u>
          <u xml:id="u-72.16" who="#SenatorWladyslawKomarnicki">I na koniec. W związku z tym, że jest to ostatnie wystąpienie, przyłączam się do słów pani senator Magdaleny Kochan, w całej rozciągłości. I chciałbym jeszcze na koniec powiedzieć, że my w X kadencji pokazaliśmy, jak powinien pracować Senat, w stosunku do prac IX kadencji, co było nieporozumieniem, kiedy nasi przeciwnicy polityczni mieli większość. Mam nadzieję, Panie Marszałku, że w następnej będziemy to kontynuować, podobnie. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-72.17" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Oświadczenie wygłosi pan senator Stanisław Gawłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#SenatorStanislawGawlowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#SenatorStanislawGawlowski">Ja swoje oświadczenie kieruję do szefa KNF, Komisji Nadzoru Finansowego. Jest ono związane z ostatnią decyzją Rady Polityki Pieniężnej o obniżeniu stóp procentowych aż o 0,75%. Bardzo proszę o informację i zestawienie wszystkich transakcji, które były przeprowadzane na opcjach walutowych. Ta decyzja spowodowała znaczące osłabienie złotówki. Prosta inwestycja, 1 milion zł w opcje walutowe, po 24 godzinach dawała 1 milion zł zysku. Chciałbym wiedzieć, jakie operacje w ostatnich godzinach w tym obszarze zostały przeprowadzone. To zestawienie… KNF ma taki obowiązek, monitorowania tego typu transakcji prowadzonych przez domy maklerskie. Zakładam, że Polacy chcieliby tego typu informacje uzyskać.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#SenatorStanislawGawlowski">Chciałbym również uzyskać informacje dotyczące transakcji związanych ze spółkami Skarbu Państwa, których dotyczy projektowana ustawa o Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego. Również tutaj w momencie ogłoszenia tegoż projektu przez pana ministra Sasina znacząco wzrosły wartości akcji spółek, w których zaangażowany jest Skarb Państwa. Tam również jest kapitał prywatny. Proszę o zestawienie transakcji przeprowadzonych w tym okresie, sprzed podania i bezpośrednio po podaniu informacji o projektowanej ustawie, która dotyczy gwarancji Skarbu Państwa dla spółek energetycznych.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#SenatorStanislawGawlowski">I ostatnia sprawa, dotyczy ona Elektrociepłowni „Będzin”. Tutaj również jakiś czas temu została podana informacja o inwestycjach związanych z energetyką jądrową, z tzw. esemerami, blokami, które jeszcze tak naprawdę w żadnym miejscu na świecie fizycznie nie zostały zbudowane, są ciągle na etapie badawczym. Ale sama informacja podana do publicznej wiadomości spowodowała nadzwyczajny wzrost akcji w tejże ciepłowni. Poproszę o tego typu zestawienie i informacje, które dotyczą tego, kto, kiedy i na jakich zasadach nabywał i zbywał akcje w tejże spółce. To oświadczenie składam w imieniu swoim i pani senator Joanny Sekuły. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#MarszalekTomaszGrodzki">To również są niezwykle istotne tematy.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Lista zapisanych do oświadczeń uległa wyczerpaniu.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Pan sekretarz poinformował mnie, że nie ma komunikatów.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Informuję, że protokół sześćdziesiątego siódmego posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej Polskiej X kadencji zostanie udostępniony senatorom w terminie 30 dni po posiedzeniu Senatu w Biurze Prac Senackich, pokój nr 255.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Zapewne jest to ostatnie posiedzenie Senatu Rzeczypospolitej Polskiej X kadencji, ale z uwagi na moje imię powiem, że jak nie zobaczę, to nie uwierzę, bo istnieje niewielki odsetek możliwości, że będziemy spotykać się jeszcze raz. Gdyby tak się nie stało… Chciałbym wszystkim podziękować. Dla mnie osobiście był to największy zaszczyt i honor służyć Rzeczypospolitej z tak znakomitym gronem pań i panów senatorów. Myślę, że dla nas wszystkich jest powodem do dumy to, że w rozregulowanej i rozrywanej konfliktami Polsce uczciwie zapracowaliśmy na zaszczytny przydomek ostatniej reduty demokracji.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Dziękuję bardzo i zamykam sześćdziesiąte siódme posiedzenie Senatu Rzeczypospolitej Polskiej X kadencji.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#komentarz">Oklaski</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#komentarz">Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#MarszalekTomaszGrodzki">Tak zaczynaliśmy i tak kończymy.</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#komentarz">Marszałek Tomasz Grodzki i senator sekretarz Jerzy Wcisła pokazują gest „V”</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#komentarz">Koniec posiedzenia o godzinie 14 minut 17</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>