text_structure.xml
20 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Posiedzenie rozpoczęło się o godz. 15-ej.)</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#Sprawozdawca">P. Marszałek W. Makowski otwierając posiedzenie odczytał zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o otwarciu sesji nadzwyczajnej Sejmu zamieszczone w Monitorze Polskim z dnia 2 września pod poz. 491.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#Marszałek">Na podstawie powyższego zarządzenia zwołałem dzisiejsze posiedzenie z porządkiem dziennym, który został Panom Posłom rozdany.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#Marszałek">Jako sekretarze zasiadają Panowie Posłowie: Matraś i Żenczykowski.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#Sprawozdawca">Przed przystąpieniem do porządku dziennego zabrał głos Pan Prezes Rady Ministrów gen. Sławoj Składkowski.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#komentarz">(Pan Prezes Rady Ministrów wstępuje na trybunę. Izba wstaje i wita Go hucznymi oklaskami.)</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">Wysoka Izbo! Sytuacja, w której dziś mam zaszczyt przemawiać w imieniu Rządu jest jasna: zostaliśmy zaatakowani, więc walczymy!</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">Wszystkim Panom w tej Wysokiej Izbie, jako czujnym na sprawy Państwa obywatelom, znany jest przebieg wydarzeń, które poprowadziły wybuch narzuconej nam wojny.</u>
<u xml:id="u-5.2" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">W tym miejscu Rząd pragnie wyrazić wdzięczność Wysokiej Izbie, że w zrozumieniu powagi sytuacji zechciała ułatwić jego pracę jeszcze w okresie poprzedzającym wojnę przez udzielenie pełnomocnictw już w maju b. r. w zakresie spraw gospodarczych i obrony Państwa.</u>
<u xml:id="u-5.3" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">Obecnie oświadczam Wysokiej Izbie, że Rząd staje do dyspozycji Naczelnego Wodza z niezłomną wolą pokonania każdej przeszkody, stającej w poprzek Jego woli w dziele obrony Państwa.</u>
<u xml:id="u-5.4" who="#komentarz">(Huczne oklaski)</u>
<u xml:id="u-5.5" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">Szczegółowy i ścisły przebieg wydarzeń i ich ocena będą niebawem przedstawione opinii kraju w całej rozciągłości.</u>
<u xml:id="u-5.6" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">Jesteśmy spokojni — spokojni o losy Narodu i Państwa.</u>
<u xml:id="u-5.7" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">Narzuconą nam wojnę wygramy...</u>
<u xml:id="u-5.8" who="#komentarz">(Huczne oklaski)</u>
<u xml:id="u-5.9" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">...bo nauczył nas Józef Piłsudski, jak się zdobywa niepodległość i jak się jej broni.</u>
<u xml:id="u-5.10" who="#komentarz">(Huczne oklaski)</u>
<u xml:id="u-5.11" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">Wojnę tę wygramy, bo na wezwanie Pana Prezydenta Rzeczypospolitej pójdziemy do walki wszyscy, ramię przy ramieniu.</u>
<u xml:id="u-5.12" who="#komentarz">(Huczne oklaski)</u>
<u xml:id="u-5.13" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">Wojnę tę wygramy, bo mamy Wodza — Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza...</u>
<u xml:id="u-5.14" who="#komentarz">(Izba wstaje — huczne i długotrwałe oklaski i okrzyki: Niech żyje Wódz Naczelny)</u>
<u xml:id="u-5.15" who="#PrezesRadyMinistrówFSławojSkładkowski">...i wypełnimy z twardym żołnierskim posłuszeństwem wszystkie Jego rozkazy, wiodące Polskę w imię Boże do zwycięstwa.</u>
<u xml:id="u-5.16" who="#komentarz">(Huczne oklaski)</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#Sprawozdawca">Następnie Marszałek udzielił głosu Wicemarszałkowi Wendzie.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#PWenda">Wysoka Izbo! Polsce została narzucona wojna. Odwieczny nasz wróg, zawsze chciwy cudzego mienia i cudzych ziem, podstępny i barbarzyński, nie wahał się rozpętać pożogi wojennej i targnąć się na Państwo Polskie, którego wolność i niepodległość wskrzesił na polach zwycięskich walk, zroszonych krwią bohaterskiego żołnierz — Józef Piłsudski. Nieśmiertelny Wódz, Wielki Marszałek, nauczył nas jak się bagnetem niepodległość Ojczyzny zdobywa i bagnetom broni.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-7.2" who="#PWenda">Nie ma dziś w Polsce ani jednego obywatela, którego serce nie bije potężnym rytmem ofiarności, gdy w całym kraju rozbrzmiewa gromki okrzyk: do broni! W ogniu bitewnym gruntują dziś nasi żołnierze honor narodu i wielkość Ojczyzny. Z nimi są serca wszystkich Polaków, którzy zdecydowani i karni stają pod rozkazami Wodza, pomni Jego słów, że „gwałt zadawany siłą, musi być siłą odparty.</u>
<u xml:id="u-7.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
<u xml:id="u-7.4" who="#PWenda">Pamiętamy, że na polach zwycięskich bitew znajdowała swój wyrazy wielka prawda dziejowa, że w zetknięciu się z polskim orężem załamywała się germańska pycha i buta. Do Psiego Pola, Płowieć i Grunwaldu dorzucimy nowe wawrzyny, zdobyte w zwycięskiej walce z odwiecznym wrogiem.</u>
<u xml:id="u-7.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-7.6" who="#PWenda">Stwierdzamy, że wszyscy obywatele Rzeczypospolitej stanowią stanowią jeden wielki i potężny obóz warowny, całkowicie i bez reszty oddany naszemu Wodzowi Marszałkowi Polski Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi, pod którego rozkazami walczyć będziemy zwycięsko o wielkość Rzeczypospolitej.</u>
<u xml:id="u-7.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-7.8" who="#PWenda">Zdajemy sobie sprawę, że koleje wojny bywają zmienne, i że wielokrotnie przeżywać możemy chwile ciężkie i trudne. Wiemy jednak, że nasza świetna i niezwyciężona armia, wspierana, jednolitym wysiłkiem wszystkich obywateli, w ostatecznym wyniku uzyska polne zwycięstwo, miażdżąc pychę i butę germańską, wiecznie zagrażającą pokojowi świata.</u>
<u xml:id="u-7.9" who="#PWenda">Sejm Rzeczypospolitej, jako reprezentant woli Narodu, oświadcza, że wszelkie zarządzenia i rozkazy Rządu Rzeczypospolitej Polskiej całe społeczeństwo polskie wykonywać będzie z pełnym zaufaniem i ochotną gotowością.</u>
<u xml:id="u-7.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-7.11" who="#PWenda">„W wypadku wojny każdy mężczyzna bez względu na wiek i każda kobieta będą żołnierzami”. To głowa wypowiedziane przez Marszałka Polski Edwarda Śmigłego-Rydza stają się dziś żywą prawdą. Wszyscy obywatele żołnierze w służbie Ojczyzny znajdują się na wyznaczonych sobie posterunkach, cały swój czas i siły oddając Najjaśniejszej Rzeczypospolitej.</u>
<u xml:id="u-7.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-7.13" who="#PWenda">Dając wyraz tym powszechnym i jednolitym nastrojom całego narodu i pragnąc umożliwić wypełnienie obowiązku żołnierskiego tym posłom i senatorom, którzy będą mogli być zwolnieni od innych swych wobec Państwa powinności — Koło Parlamentarne Obozu Zjednoczenia Narodowego zgłosiło na posiedzenie dzisiejsze odpowiedni wniosek. Wniosek ten Wysoki Sejm będzie miał możność rozpatrywać we właściwym punkcie porządku dziennego. Jesteśmy w drugim dniu wojny, narzucanej nam przez odwiecznego i podstępnego wroga. Bronimy wolności Ojczyzny i honoru Narodu. Walczymy o słuszną sprawę.</u>
<u xml:id="u-7.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-7.15" who="#PWenda">Skupieni wokół osoby Naczelnego Wodza, Marszałka Polski, Śmigłego Rydza, wierni wspaniałym tradycjom polskiego oręża, jesteśmy gotowi do wszelkich ofiar, aby naszą niezłomną wiarę w zwycięstwo wojenne przekuć wysiłkiem całego walczącego narodu w nowy wielki i spiżowy pomnik chwały i rosnącej potęgi Rzeczypospolitej.</u>
<u xml:id="u-7.16" who="#komentarz">(Gromkie oklaski)</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#Sprawozdawca">Następnie złożył deklarację ideową w imieniu ludności ukraińskiej Wołynia pos. Skrypnyk mówiąc między innymi:</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#PSkrypnyk">Czuję się szczęśliwy, mając możność stwierdzić, że społeczeństwo ukraińskie Wołynia należycie odczuło wielką odpowiedzialność, jaka na nim zaciążyła dzisiaj wobec Państwa, własnego Narodu i przyszłych pokoleń.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#PSkrypnyk">Na pierwsze wezwanie Rzeczypospolitej ludność ukraińska Wołynia najdokładniej wykonała wszystko, co od niej Państwo zażądało. Już dzisiaj moi bracia zraszają własną krwią ziemię polską, świadomie dając dowód gotowości złożenia na ołtarzu obrony wspólnych skarbów ofiarę najdroższą — ofiarę życia własnego i krwi.</u>
<u xml:id="u-9.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#Sprawozdawca">Następnie zabrał głos w imieniu Ukraińskiej Reprezentacji Parlamentarnej Wicemarszałek Mudryj, zakończywszy oświadczeniem:</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszałekMudryj">Obecnie nie czas na wzajemne spory polityczne. Decyzję spełnienia obowiązku obywatelskiego wraz ze społeczeństwem ukraińskim w całej pełni wykonamy i poniesiemy wszystkie ofiary dla zwartej obrony Państwa.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-11.2" who="#komentarz">(Pos. Seidenman przemawiał w imieniu ludności żydowskiej)</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#PSeidenman">Nie czas dzisiaj na rozważania. Oświadczam jeszcze raz, że ludność żydowska w Polsce bez żadnych zastrzeżeń oddaje się do dyspozycji Naczelnego Dowództwa i staje do apelu, gotowa ponieść wszystkie ofiary, jakich chwila dziejowa wymaga. Wielka mocarstwowa potężna Polska jest ideałem ludności żydowskiej, jako równouprawnionych obywateli Państwa. Niech żyje zwycięstwo polskie.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#Sprawozdawca">P. Marszałek wyraża przekonanie, że wobec chwili, którą przeżywamy, Izba zgodzi się załatwić w skróconym postępowaniu pilną sprawę, jaką jest projekt ustawy o czynnej służbie wojskowej posłów i senatorów, złożony przez pos. Żenczykowskiego.</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#Sprawozdawca">Izba uchwaliła skrócone postępowanie, po czym głos zabrał sprawozdawca projektu pos. Żenczykowski:</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#PŻenczykowski">Projekty ustaw, które mam zaszczyt referować w imieniu Koła Parlamentarnego O. Z. N. umożliwiają tym Posłom i Senatorom, którzy będą mogli być zwolnieni od pełnienia swych obowiązków publicznych, ochotnicze wstąpienie do szeregów wojska. Złożony projekt ustawy modyfikuje dotychczas obowiązujące ordynacje wyborcze do Sejmu i Senatu w ten sposób, że poseł zgłaszając się ochotniczo do czynnej służby wojskowej nie traci swego mandatu, a gdy sprawa państwowa będzie tego wymagała, Marszałek Sejmu będzie miał możność wzywać go do prac sejmowych. Ustawa obowiązywać ma od 1 września.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#Sprawozdawca">Projekt ustawy o czynnej służbie wojskowej posłów i senatorów Sejm przyjął jednomyślnie w drugim i trzecim czytaniu.</u>
<u xml:id="u-15.1" who="#Sprawozdawca">Na wniosek P. Marszałka Sejm uchwalił skrócone postępowanie dla załatwienia projektu, złożonego przez pos. Szczepańskiego, w przedmiocie uzupełnienia Regulaminu Sejmu w związku ze stanem wojennym stosownie do art. 79 ustawy konstytucyjnej.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#PSzczepański">Wniosek uzupełnia częścią 6 art. 111, 112 i 113 Regulaminu Sejmu, ustalając Sejm w zmniejszonym składzie na czas wolny, zgodnie z ustawą konstytucyjną. Sejm w składzie zmniejszonym stanowią z tytułu pełnionych funkcji: Marszałek Sejmu, Wicemarszałkowie, przewodniczący komisyj, sprawozdawca generalny budżetu, prezes sądu marszałkowskiego, posłowie przybrani imiennie przez zespół postów, wchodzących do Sejmu w składzie zmniejszonym z tytułu pełnionych funkcji, do ogólnej liczby 41. Po otrzymaniu zarządzenia P. Prezydenta Rzeczypospolitej o powołaniu Sejmu w składzie zmniejszonym, Marszałek Sejmu zwołuje niezwłocznie posłów, należących do zmniejszonego składu z tytułu pełnionych funkcji, i przeprowadza uzupełnienie tego składu do liczby 41. Uzupełnienie odbywa się na wniosek Marszałka trybem, przewidzianym dla wyboru komisyj Sejmu. W obradach Sejmu w składzie zmniejszonym stosuje się zasady postępowania skrócone w myśl przepisów art. 66 Regulaminu. Sejm w składzie zmniejszonym może przedmiot obrad odesłać do rozważenia komisji specjalnej bądź wybranej przez plenum Sejmu zmniejszonego, bądź powołanej przez Marszałka.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#Sprawozdawca">Sejm uchwalił uzupełnienie Regulaminu. Następnie zabrał głos P. Marszałek Sejmu prof. Wacław Makowski.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Wysoka Izbo!</u>
<u xml:id="u-18.1" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Najeźdźca znów wdarł się na ziemię polską. Nasza niezmienna dobra wola uczciwego sąsiedzkiego współżycia napotkała na zbrodniczy upór.</u>
<u xml:id="u-18.2" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Wojna, którą rozpoczął wróg, toczy się nie tylko o Pomorze i Śląsk, o nasze granice i nasze bogactwa — wojna toczy się o nasz byt o nasze prawo, o świętą ideę wolności i sprawiedliwości.</u>
<u xml:id="u-18.3" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Jeszcze nie obeschła krew, jeszcze nie zasklepiły się rany świata po wielkiej wojnie, którą rozpętały Niemcy temu 25 lat. Dziś wszystko zaczyna się na nowo. Na nowo cała Europa będzie ogarnięta pożarem.</u>
<u xml:id="u-18.4" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">25 lat temu prosiliśmy możnych tego świata, jak o łaskę, o prawo wałczenia pod własnym sztandarem.</u>
<u xml:id="u-18.5" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Dzisiaj wielka Rzeczpospolita całą swą zjednoczoną potęgą, fizyczną i duchową, staje do stanowczej rozprawy na rzucone Jej przez wroga wyzwanie.</u>
<u xml:id="u-18.6" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Od czasu kiedy zrządzeniem Opatrzności przodkowie nasi na tej ziemi założyli swój dom, zawiązany został pomiędzy ziemią i narodem nierozerwalny ślub. Ziemia należy do narodu i naród należy do ziemi.</u>
<u xml:id="u-18.7" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Nigdzie bodaj na świecie związek ten nie jest tak ścisły, bo kraju naszego nie bronią fizyczne przeszkody; granice jego, na przestrzał otwarte, niezłomną mają obronę we krwi i sile narodu. Nieraz przychodzili tu z różnych stron świata najeźdźcy, zaścielali trupami nasze ziemie, rzadko uchodząc z życiem.</u>
<u xml:id="u-18.8" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Wszystko to razem: nasza krew, nasza ziemia, nasza historia, stworzyło oblicze duchowe Polaki.</u>
<u xml:id="u-18.9" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Podczas gdy hasłem naszego wroga jest: „tu się ma słuchać rozkazu” — zawołanie Polski brzmi: „za wolność naszą i waszą”.</u>
<u xml:id="u-18.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-18.11" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Ta wojna, której uczestnikami staliśmy się obecnie, trwa nie od dziś. Toczy się ona od tysiąca lat.</u>
<u xml:id="u-18.12" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Wojna pomiędzy wolnością a niewolą, pomiędzy sprawiedliwością a gwałtem, pomiędzy broniącym ziemi swojej, praw swoich i najwyższych wartości ludzkich narodem polskim a chciwą zaborczością zbrodniczego najeźdźcy.</u>
<u xml:id="u-18.13" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Dziś rozpoczął się nowy etap tysiącletniej walki.</u>
<u xml:id="u-18.14" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Przyjmujemy ją ze spokojem, jako zadanie wyznaczone narodowi naszemu przez Opatrzność.</u>
<u xml:id="u-18.15" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">W imię wolności, w imię prawdy i wszystkiego co jest szlachetne, w człowieku, walkę tę wygnać musimy i wygramy.</u>
<u xml:id="u-18.16" who="#komentarz">(Izba wstaje, huczne oklaski i okrzyki: wygramy)</u>
<u xml:id="u-18.17" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">W chwili, kiedy żołnierze nasi ścierają się w krwawych zapasach, złóżmy przede wszystkim hołd nieśmiertelnej pamięci Józefa Piłsudskiego.</u>
<u xml:id="u-18.18" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">On to przywrócił Polsce wielkie imię pomiędzy narodami, dał jej sztandary bojowe opromienione chwałą wspaniałych zwycięstw.</u>
<u xml:id="u-18.19" who="#komentarz">(Izba wstaje i stojąc słucha przemówienia Marszałka do końca)</u>
<u xml:id="u-18.20" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Tego imienia i tych sztandarów nie damy na pohańbienie.</u>
<u xml:id="u-18.21" who="#komentarz">(Głosy: Nie damy)</u>
<u xml:id="u-18.22" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">W imieniu całego narodu, którego tu jesteśmy przedstawicielami, w imieniu wszystkich, którzy mają szczęście być obywatelami polskimi, stwierdzamy, że tego szczęściła bronić będziemy jak najwyższego dobra na ziemi.</u>
<u xml:id="u-18.23" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Prosimy Pana Prezydenta Rzeczypospolitej, aby tę naszą gotowość przyjął i dysponował nią tak, jak to uzna dla dobra Polski za słuszne.</u>
<u xml:id="u-18.24" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Prosimy Naczelnego Wodza Sit Zbrojnych Rzeczypospolitej, aby wiedział, że ilu jest w Polsce ludzi, których ręce zdołają utrzymać karabin albo jakąkolwiek wykonać pracę, tylu ma wiernych i oddanych na śmierć i życie żołnierzy.</u>
<u xml:id="u-18.25" who="#komentarz">(Huczne oklaski)</u>
<u xml:id="u-18.26" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">A najeźdźca, który w swym krwiożerczym opętaniu szuka śmierci na ziemi polskiej niech wie, że ją znajdzie, że — jak to już bywało w historii, Polska będzie dla niego nieubłaganym, karcącym mieczem Przeznaczenia.</u>
<u xml:id="u-18.27" who="#PMarszałekSejmuprofWacławMakowski">Tak nam dopomóż Bóg.</u>
<u xml:id="u-18.28" who="#komentarz">(Huczne oklaski. Izba powtarza ślubowanie „Tak nam dopomóż Bóg” po czym intonuje najpierw Hymn Narodowy, a następnie Pierwszą Brygadę)</u>
<u xml:id="u-18.29" who="#komentarz">(Na tym porządek dzienny został wyczerpany i Marszałek zamknął posiedzenie o godz. 15 min. 40.)</u>
<u xml:id="u-18.30" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 15 min. 40))</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>