text_structure.xml
41.8 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 17 czerwca 1986 r. Komisja Spraw Samorządowych, obradująca pod przewodnictwem posła Stanisława Kani (PZPR), rozpatrzyła:</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">- informacje i wnioski w sprawie badania doświadczeń i działalności samorządów załóg, opinii ogniw samorządów i opinii społecznych o samorządzie,</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">- odpowiedź na dezyderat komisji skierowany do prezesa Rady Ministrów.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">W obradach wzięli udział: przedstawiciele Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z wiceministrem Januszem Pawłowskim, Najwyższej Izby Kontroli z dyrektorem zespołu Klemensem Romanowskim, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Ministerstwa Finansów, Urzędu Rady Ministrów, Kancelarii Rady Państwa.</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Zgodnie z planem prac komisji i porządkiem dzisiejszego posiedzenia, mamy omówić bardzo istotny problem prowadzenia badań wyników działalności i doświadczeń samorządów załóg pracowniczych, a także opinii ogniw samorządowych i opinii pracowników o samorządzie. Zapoznamy się również z odpowiedzią na dezyderat skierowany przez naszą komisję do prezesa Rady Ministrów na tle wyników ogólnopolskiej narady przedstawicieli samorządu załóg ze stycznia br., a także określimy założenia i tematyką kolejnej narady przedstawicieli samorządu załóg.</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Informację o stanie i zasięgu badań nad działalnością samorządu załóg przedstawił ekspert komisji doc. dr. Tadeusz Jaworski: W przedstawionej posłom informacji zwraca się uwagę nie tylko na rezultaty badań, ale i system tych badań z uwzględnieniem metod obiektywizowania danych i ocen. Prowadzenie systematycznych badań mogłoby umożliwiać skuteczniejsze przeciwdziałanie zjawiskom hamującym lub ograniczającym skuteczność angażowania organów samorządowych w sprawach zarządzania i sprawowania społecznej kontroli przedsiębiorstw.</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Podejmowane i prowadzone dotychczas badania w tym zakresie nie mają jeszcze charakteru systematycznego i nie są w pełni zobiektywizowane. Z dostępnych materiałów informacyjnych wynika, że. istnieją trzy grupy oraz trzy źródła i kanały badań działalności samorządu załóg:</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">- badania o charakterze kontrolnym przeprowadzane przez NIK,</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">- ilościowe badania statystyczne prowadzone przez GUS,</u>
<u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">- inne badania o charakterze socjologicznym prowadzone przez ośrodki naukowe i częściowo organizacje społeczne.</u>
<u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Problemowi badań nad samorządem szczególną uwagę poświęciło kierownictwo PZPR, wskazując wielokrotnie na konieczność śledzenia procesów zachodzących w działalności samorządowej oraz racjonalne spożytkowanie wiedzy o angażowaniu się rad pracowniczych w sprawy przedsiębiorstw. Odpowiednie postanowienia podejmowało w tej sprawie kierownictwo rządu. W uchwale RM z 28 października 1985 r. w sprawie realizacji wniosków z krajowej narady partyjno-gospodarczej w Poznaniu, zapowiedziano podjęcie prac przygotowawczych dla stworzenia centralnego ośrodka naukowo-badawczego, który dostarczałby wyniki prowadzonych badań zainteresowanym organom administracji państwowej i gospodarczej oraz organom samorządu, a także służył konsultacjami i doradztwem na podstawie wniosków z przeprowadzanych badań. Zalecono też powołanie zakładu badawczego w ramach Instytutu Organizacji Zarządzania i Doskonalenia Kadr. Trzeba zauważyć, iż zalecenia te nie zostały dotychczas sfinalizowane.</u>
<u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Znaczącą formą badań nad działalnością samorządu są badania prowadzone okresowo przez NIK. Koncentrują się one na wybranych problemach wywierających wpływ na działalność i sytuacje w samorządach załóg. W lipcu i sierpniu 1984 r. NIK przeprowadziła w 60 przedsiębiorstwach przemysłowych i 7 organach założycielskich badania stanu przestrzegania przez administrację uprawnień organów samorządu załogi przedsiębiorstw państwowych w przemyśle. Kontrola wykazała, że aż w połowie przedsiębiorstw stwierdzono nieprawidłowości wynikające z nieprzestrzegania przez administrację uprawnień samorządu.</u>
<u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Na zlecenie Rady Państwa w II kwartale 1985 r. NIK przeprowadziła kontrolę realizacji ustawy o samorządzie załogi. Przedmiotem kontroli była ocena zgodności działania kontroli samorządu załogi z postanowieniami ustawy oraz współdziałania administracji państwowej i gospodarczej z organami samorządu załóg. Badania, którymi objęto 87 przedsiębiorstw państwowych, w tym pewną liczbę kontrolowanych już w roku poprzednim, wykazały że organy samorządu koncentrowały się przede wszystkim na realizacji funkcji stanowiących, w mniejszym stopniu korzystająca prawa do wnioskowania i kontroli. Stwierdzono liczne uchybienia w przestrzeganiu uprawnień samorządu przez administrację.</u>
<u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">W II kwartale br. NIK przeprowadziła kolejne badania kontrolne, dotyczące realizacji ustawy o samorządzie, z uwzględnieniem stosowania zasady konkursowego wyłaniania kandydatów na stanowiska dyrektorów przedsiębiorstw. Wyniki tych badań zostaną wkrótce przedstawione sejmowej Komisji Spraw Samorządowych.</u>
<u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Dla oceny zjawisk występujących w samorządzie załóg przedsiębiorstw państwowych duże znaczenie mają badania statystyczne przeprowadzone już dwukrotnie przez GUS na wniosek Komisji ds. Samorządu Pracowniczego Przedsiębiorstw Sejmu VIII kadencji. Badania tą chociaż mają charakter głównie ilościowy, zawierają podstawowe dane źródłowe dla oceny niektórych zjawisk, dotyczących zasięgu działania, a także składu i struktury organów samorządu załóg. Badania statystyczne przeprowadzone w 1983 r. i w październiku 1984 r. umożliwiły uzyskanie danych dotyczących liczby przedsiębiorstw, w których mogą być i w których faktycznie powołano organy samorządu załóg, danych o ich składzie socjalnym, strukturze wieku i wykształceniu członków rad pracowniczych, a także o liczbie podejmowanych przez organy samorządu uchwał, które mogą w pewnym stopniu charakteryzować ich aktywność. Badania te wymagają doskonalenia, zarówno w zakresie metody, jak i organizacji opracowań. Mimo wniosku komisji sejmowej GUS nie przeprowadził badań statystycznych dotyczących samorządu w 1985 r. i należałoby zwrócić uwagę, aby badania te prowadzone były systematycznie. Uzgodniono wstępnie, że GUS przeprowadzi w październiku 1986 r. kolejne badania w pełnym zakresie poszerzone o pewne elementy charakteryzujące aktywność samorządów.</u>
<u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Inny zasięg i charakter mają badania socjologiczne nad stanem samorządności pracowniczej oraz zjawiskami występującymi w pracach samorządowych. Badania te prowadzone są w sposób nieskoordynowany przez kilka ośrodków badawczych i naukowych zarówno o zasięgu lokalnym, jak i ogólnokrajowym. Do najbardziej znaczących zaliczyć można: Centrum Badania Opinii Społecznej, Instytut Państwa i Prawa PAN. Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Instytut Organizacji Zarządzania i Doskonalenia Kadr, Instytut Badań Klasy Robotniczej ANS, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Akademie Medyczne w Krakowie i Wrocławiu oraz niektóre ośrodki resortowe. Pewne informacje dotyczące samorządu zawierają również opracowania biura byłego pełnomocnika rządu ds. reformy gospodarczej. Badania te mimo swojego znaczenia mają charakter raczej przypadkowy, a ich tematyka dobierana jest pod kątem zainteresowania poszczególnych ośrodków i osób prowadzących je. Generalnie brak jest koordynacji badań i właściwego sposobu wykorzystywania ich wyników.</u>
<u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Pojawiają się też raporty o stanie samorządności, które są próbą przekrojowego ujęcia problemu według z góry założonej koncepcji i prezentowane przez poszczególnych autorów na konferencjach naukowych. Są one sporządzane wybiórczo, nie uwzględniają wszystkich elementów działalności samorządów i stanowią raczej dowolną kompilację.</u>
<u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Wyniki badań nad stanem samorządności znalazły odbicie w programie przyjętym na podstawie uchwały RM z 28 października 1985 r, w sprawie realizacji wniosków z krajowej narady partyjno-gospodarczej w Poznaniu.</u>
<u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Spośród przeprowadzonych badań na szczególną uwagę zasługują dwa opracowania przygotowane przez Centrum Badania Opinii Społecznej, którymi objęto 334 przedsiębiorstwa w 9 podstawowych gałęziach przemysłu (wyłączając górnictwo węgla kamiennego ze względu na zmianę usytuowania rad pracowniczych w wyniku utworzenia gwarectw), Z badań tych wynika, iż w opinii pracowników samorząd jest trwałym wyrazem demokracji w stosunkach produkcji, ale oczekiwania wobec niego są znacznie większe niż realne możliwości. Występuje wiele istotnych problemów zarówno w zakresie korzystania z uprawnień rad pracowniczych jak też w stosunkach między kierownictwem przedsiębiorstwa, a samorządem. Podobne są wyniki badań przeprowadzonych na zlecenie Urzędu Rady Ministrów przez Nakład Socjologii Kierowania ZOZiDK pod kierunkiem prof. A. Sarepaty w 50 przedsiębiorstwach przemysłowych oraz w 63 organach założycielskich nadzorujących 6071 przedsiębiorstw. Badaniem objęto 136 dyrektorów i 477 członków rad pracowniczych, a w każdym przedsiębiorstw ok. 50% członków rad pracowniczych.</u>
<u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Z badań przeprowadzonych przez Instytut Nauk' Ekonomicznych PAN kierownictwem prof. Marii Jarosz w dużych przedsiębiorstwach w Warszawie i woj. stołecznym wynika wiele krytycznych wniosków co do wpływu samorządu na ekonomikę przedsiębiorstw. Z wyników badań przeprowadzonych w I kwartale 1985 r. przez oddział warszawski TNOiK, którymi objęto 646 członków rad pracowniczych z 412 przedsiębiorstw wynika, iż istnieje wiele ograniczeń w działaniach samorządu spowodowanych m.in, przez wadliwość i niedorozwój form współdziałania dyrektora z organami samorządu, wadliwy system przepływu informacji od organu założycielskiego do rad pracowniczych, nie dość konsekwentne egzekwowanie uprawnień przez rady pracownicze, a także niezadowalające ich współdziałanie z ogółem pracowników.</u>
<u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Mimo wartości poznawczych, dotychczasowe rezultaty przeprowadzanych badań nie są znane szerszemu ogółowi zainteresowanych ii nie są wykorzystywane w pełni przez ośrodki kierownicze życia społeczno-gospodarczego. Z oceny aktualnego stanu badań nad samorządem, a także z opinii organów samorządu i środowisk społecznych i zawodowych o samorządzie wynika konieczność wprowadzenia elementów systemowego koordynowania i inspirowania przedsięwzięć badawczych nad samorządem oraz opracowywania przez jeden ośrodek uogólniających wyników. Wymaga to powierzenia jednemu ośrodkowi naukowo-badawczemu tych zadań wynikających z aktualnych potrzeb. Zgłoszona została koncepcja powołania takiego ośrodka przy Radzie Państwa, który miałby charakter jednak raczej szkoleniowy. Zgłoszono również propozycję powołania przy Sejmie instytutu badań nad samorządem. Zrealizowanie tego rodzaju koncepcji wymagałoby jednak stworzenia nowej bazy naukowej i materialnej, co wydaje się przekraczać realne możliwości.</u>
<u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">Należałoby sprawę badań nad samorządem rozwiązać w inny sposób, powierzając jednemu z instytutów, np. Instytutowi Państwa i Prawa PAN, funkcję koordynowania badań, określania potrzeb i podstawowych kierunków tych badań, jak też dokonywanie corocznie dla potrzeb Sejmu i innych organów państwa oceny stanu samorządności z uwzględnieniem wyników badań prowadzonych przez inne ośrodki i placówki naukowe.</u>
<u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Ukształtowanie jednego ośrodka koordynacji badań nad samorządem współpracującego z sejmową komisją mogłoby przyczynić się do bardziej racjonalnego spożytkowania badań nad samorządem prowadzonych w sposób inspirowany, a w konsekwencji umocnić wykonywanie konstytucyjnej pieczy Sejmu nad samorządem pracowniczym.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#PosełRyszardCzyż">Potrzebę śledzenia procesów związanych z działalnością samorządu podkreślał rząd, Komitet Centralny PZPR, a także nasza komisja. Potwierdzają taką potrzebę przeprowadzone kontrole oraz liczne, choć nieskoordynowane, badania. Uważam, że propozycja powołania przy Sejmie instytutu badań nad samorządnością w obecnej sytuacji byłaby, niecelowa. Z uwagi na zaplecze naukowe, metody działania i funkcje, jakie pełni Instytut Państwa i Prawa PAN byłby to właściwy ośrodek koordynowania tego rodzaju badań. Mógłby się on też przyczynić do lepszego spożytkowania badań, które się prowadzi. Jest to sprawa niebagatelna, mimo bowiem upływu lat samorząd ma swoje problemy. Koordynowanie działalności badawczej w tym zakresie byłoby więc z pożytkiem dla samorządu, jak i dla Sejmu.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#PosełZbigniewPruszkowski">Dobrze się stało, że ten temat został ujęty w planie pracy naszej komisji. Do tej pory, zajmowaliśmy się zagadnieniami samorządu mając z nim bezpośrednie kontakty, otrzymując listy, organizując narady. Rolą naszej komisji jest inspirowanie działalności samorządu. Skoordynowane, systemowe badania miałyby dla tej funkcji inspiracyjnej wielkie znaczenie. Badania te mają na celu m.in, określenie, czy samorząd ma rację bytu, czy stosunki między załogami a administracją układają się właściwie, w czym tkwią hamulce właściwej działalności samorządu. Wyniki tych badań, obok bezpośrednich kontaktów, byłyby więc drugim spojrzeniem naszej komisji na sprawy samorządowe. Powinniśmy dołożyć więcej starań, aby badania takie były prowadzone. Samorząd ma przecież wpływ na rezultaty działalności gospodarczej. Skoro więc poważnie traktujemy reformę gospodarczą, to trzeba takie badania podjąć.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#PosełZbigniewPruszkowski">Powstaje pytanie, kto ma to czynić. Trzeba wziąć pod uwagę zdanie naszego eksperta, doc. T. Jaworskiego, że najlepszym rozwiązaniem byłoby powierzenie tej funkcji Instytutowi Państwa i Prawa PAN.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#PosełStanisławBaranik">Opowiadam się także za centralnym koordynowaniem badań nad funkcjonowaniem samorządu. W Krakowie Akademia Ekonomiczna prowadzi panelowe, powtarzalne badania na temat funkcjonowania samorządu. Dotyczą one szerokich problemów, jednak o uwarunkowaniach lokalnych. Wyniki tych badań są bardzo interesujące, jednak ze względu na swój lokalny charakter nie mogą być wykorzystane szerzej. Warto dodać, że co roku poddawanych Jest tym badaniom 180 przedsiębiorstw.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#PosełStanisławBaranik">Niepokojący wniosek, jaki można z tych badań wysnuć polega na tym, że coraz bardziej kurczy się zasięg działania samorządu w sferze opiniodawczej i stanowienia. Zdaniem działaczy samorządu, powodów tego zjawiska Jest kilka. Jeden z najistotniejszych polega na dekapitalizacji majątku. Próby ratowania zasobów gospodarczych są - jak do tej pory - niewystarczające i nieudolne. Zdaniem działaczy gospodarczych próby te podejmowane przez same przedsiębiorstwa nie mogą przynieść rezultatów, bowiem przekracza to obecne możliwości przedsiębiorstw. Kolejny powód, to dotowanie podmiotowe i przedmiotowe. Działacze samorządowi uważają, te prowadzi to do ubezwłasnowolnienia samorządu, wpływając na powstawanie skomplikowanej sieci zależności pomiędzy kierownictwami przedsiębiorstw a jednostkami nadrzędnymi. Podobne znaczenie ma rozdzielnictwo materiałów i trudności kooperacyjne. Kurczące się zasoby materiałowe, surowcowe i ludzkie wpływają na to, że samorząd spychany jest do zajmowania się sprawami marginalnymi, nie mającymi dla gospodarki przedsiębiorstw większego znaczenia. Prowadzi to do zniechęcenia działaczy do zajmowania się sprawami gospodarczymi, wszelkie próby inicjatyw w tym zakresie natrafiają bowiem na bariery.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#PosełStanisławBaranik">Na użytek Sejmuj naszej komisji, a przede wszystkim rządu, a także dla właściwego przebiegu wdrażania reformy gospodarczej badania nad samorządem powinny być koordynowane w ten sposób, aby. prowadziły do wniosków praktycznych. W oparciu o te wnioski powinno się podejmować podstawowe decyzje dotyczące samorządu, stanowić akty prawne i zwiększać wpływ samorządu na zarządzanie gospodarką.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#PosełFranciszekDąbal">Wiadomo, że Sejm sprawuje pieczę. nad samorządem, a nasza komisja, ma w związku z tym określone zadania. Wiadomo, że ruch samorządowy jest ruchem społeczno-gospodarczym o dużym zasięgu, obejmującym obecnie 87% przedsiębiorstw. Jest to ładnych parę tysięcy rad, które nie miały dotychczas zbyt bogatych doświadczeń i muszą samodzielnie wypracowywać formy swej pracy, które prowadziłyby do realizacji postanowień i celów ustawy. Nasza znajomość tych problemów jest niepełna. Opiera się ona na bezpośrednich kontaktach poselskich z Samorządem, wypowiedziach działaczy, udziale w naradach itp. Tęgo rodzaju doświadczenia nie upoważniają Jednak do formułowania stanowczych uogólnień. Rozwinięcie i należyte organizacja działalności badawczej Jest więc sprawą bardzo ważną i pilną. Idzie przede wszystkim o to, aby badania te dawały konkretne efekty. Dotychczas nie spotkaliśmy się z wynikami badań pozwalającymi sformułowań precyzyjne wnioski, np. co do przezwyciężania nieprawidłowości. Tych nieprawidłowości w pracy samorządu z obiektywnych przyczyn występuje ciągle Jeszcze dużo. Powinien więc powstać system badań obrazujący zarówno pozytywne strony działalności samorządu, Jak i główne Jego problemy i trudności. Dotyczy to stosunków w zakładach pracy pomiędzy samorządem a administracją, organizacjami politycznymi i społecznymi, a także stosunków między przedsiębiorstwami a organami założycielskimi i nadrzędnymi.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#PosełFranciszekDąbal">Powoływanie od nowa ośrodka badawczego byłoby długotrwałe i nie wiadomo czy celowe. Mamy przecież rozwinięte badania na ten temat, trzeba Je tylko lepiej zorganizować i wykorzystać ich rezultaty. Jednemu z ośrodków należy więc zlecić prowadzenie koordynacji badań, a także ich inspirację i organizację. Organizacja ta powinna polegać na zlecaniu zadań badawczych instytutom, ośrodkom i osobom, a następnie sporządzaniu syntetycznego materiału, który byłby wykorzystany dla potrzeb samorządu, Sejmu, rządu, organów założycielskich i in. Ośrodek ten powinien też ponosić odpowiedzialność te badania.</u>
<u xml:id="u-5.2" who="#PosełFranciszekDąbal">Jest wiele samorządów mających osiągnięcia, ale są i takie, które mają trudności. Idzie więc przede wszystkim o efektywność badań dla celów decyzyjnych ustawodawczych, organizacyjnych. Mamy w tej chwili dużo badań, nie odczuwam Jednak ich przydatności dla praktyki. Musi więc powstać spójny logiczny system kierowany przez Jeden ośrodek. Uważam za słuszną myśl, że mógłby to być Instytut Państwa i Prawa PAN.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#EkspertkomisjiBronisławZiemianin">Trzy problemy wymagają skoordynowania: badania nad działalnością samorządu, ich wykorzystanie dla celów decyzyjnych, oraz wykorzystanie w szkoleniu. W żadnej z tych dziedzin nie możemy się poszczycić sukcesami, a mówimy o tym Już od-5 lat. Nie sądzę, aby w tym zakresie kunktatorstwo było opłacalne. Państwo nie może finansować badań, które są prowadzone wyłącznie ku naukowej satysfakcji badaczy. Tymczasem tak się dzieje. Niedawno uczestniczyłem w dyskusji w 10 zespole ds. reformy gospodarczej, gdzie omawiano projekt ustawy oparty nie na badaniach naukowych, jak to być powinno, lecz na. czyimś widzi mi sięgną jakichś niedoważonych pomysłach.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#EkspertkomisjiBronisławZiemianin">Propozycja doc. T. Jaworskiego, aby nie tworzyć nowego instytutu, wydaje się słuszna. Zadania koordynowania badań, bądź stworzenia odpowiedniej placówki należałoby powierzyć IPiPPAN. Musiałaby jednak powstać jakaś „przekładnia” między tym instytutem a Sejmem. Gdyby te badania dostarczyły odpowiedniej wiedzy, trzeba by zaangażować w to również ośrodki szkoleniowe, które jak dotąd działają według własnych programów.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#PrzedstawicielwydziałuspołecznozawodowegoKCPZPRWiesławŻółtkowski">Dobrze, że problematyka badań nad samorządem stała się przedmiotem obrad komisji. Bardzo trudno wymóc na ośrodkach naukowych podjęcie określonych tematów badań i współdziałanie. Inspirujemy comiesięczne spotkania, które odbywają się w Akademii Nauk Społecznych, a prowadzi je prof. L Gilejko. W spotkaniach tych uczestniczą wszyscy ci, którzy są zainteresowani problematyką badań nad samorządem. Chcemy chociaż w ten sposób wpływać na koordynowanie tych badań. Jest to jednak wpływ ograniczony.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#PrzedstawicielwydziałuspołecznozawodowegoKCPZPRWiesławŻółtkowski">Z wykorzystywaniem wyników badań ciągle nie jest najlepiej. Takie organizacje jak PTE, TtfP, TNOiK prowadzą nawet dosyć dużo szkoleń dla działaczy samorządowych, każde z tych towarzystw zresztą na własną rękę. O ile w pierwszym okresie szkolenia te polegały przede wszystkim na przekazywaniu działaczom wiedzy ekonomicznej i prawnej, to ostatnio charakter ich uległ pewnym niekorzystnym zmianom. Zapraszani na te imprezy badacze ogłaszają tam swoje referaty zawierające ich koncepcje naukowe. Jestem za różnorodnością myśli i ich wymianą. Wszystko powinno mieć jednak swoje miejsce. Przedsiębiorstwa traktują bowiem te imprezy jako szkolenia i delegują na nie swoich pracowników. Różnorodne, niejednolite poglądy, nie tyle wzbogacają wiedzę tych działaczy, co raczej wywołują ich frustrację. Dotyczy to również rozpowszechnianych przy tej okazji publikacji. Czy byłoby więc możliwe, aby te organizacje, które wymieniłem, przedstawiły na jednym z posiedzeń sejmowej komisji swoją działalność w dziedzinie szkolenia działaczy samorządowych?</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#PosełStanisławKania">Wszyscy podkreślali doniosłość tematu, który podjęliśmy. Występuje tu wiele problemów, jest też niemało powodów do niezadowolenia z obecnego stanu rzeczy. Pozytywnie trzeba ocenić informację opracowaną przez doc. T. Jaworskiego i to, co nam dzisiaj powiedział.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#PosełStanisławKania">Chciałbym zaproponować pewne wnioski z dzisiejszego posiedzenia. Trzeba stwierdzić zainteresowanie badaniami nad samorządem. Prowadzą je GUS, OBOP, instytuty i akademie ekonomiczne. Trzeba zwłaszcza podkreślić działalność Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Gdy idzie o badania NIK, to trzeba w nich widzieć nie tylko wartości informacyjne. Badania te świadczą także o woli Sejmu egzekwowania uprawnień samorządu. Powinniśmy więc domagać się od NIK, aby badania te prowadziła systematycznie i nie tylko w aspekcie ogólnym, ale by dotyczyły one wybranych zagadnień.</u>
<u xml:id="u-8.2" who="#PosełStanisławKania">Powinno się też prowadzić systematyczne badania statystyczne. Panuje tu dość znaczne zamieszanie. Dziś doc. T, Jaworski mówił o 87% przedsiębiorstw, w których działa samorząd; w innych upowszechnianych badaniach występuje 95%. Trzeba więc te badania wzbogacić, ale w sposób rozważny, aby nie zatracić tego co najważniejsze - porównywalności. Statystyka ma być bowiem nie tylko fotografią w jakimś określonym punkcie czasowym, ale powinna obrazować tendencje i przemiany.</u>
<u xml:id="u-8.3" who="#PosełStanisławKania">Trzeci rodzaj badań, to badania socjologiczno-ekonomiczne. Powinniśmy być zainteresowani w ich upowszechnianiu, a zwłaszcza zachęcać akademie ekonomiczne do ich podejmowania, skoro samorząd ma być ważnym ogniwem zarządzania. Powinniśmy wysunąć postulat corocznych badań prowadzonych przez rządowe Centrum Badania Opinii Publicznej. Jest to ośrodek o dużym autorytecie, dobrej metodologii i aparaturze badawczej. Badania te powinny dotyczyć tego co samorząd myśli o sobie i jaka jest opinia o samorządzie, zwłaszcza środowisk robotniczych.</u>
<u xml:id="u-8.4" who="#PosełStanisławKania">Dużo tu mówiono o koordynacji. Co należy badać? Należy też się zastanowić, jak spożytkować te wyniki badań. Mogą one działać jako rodzaj pręgierza w sprawach o naruszenie praw samorządu, a także mobilizować do jego lepszego działania.</u>
<u xml:id="u-8.5" who="#PosełStanisławKania">Powstaje problem, do kogo badania te mają być adresowane? Warto by odpowiedzieć na pytanie - kieruję to pod adresem docenta T. Jaworskiego - jaka jest dostępność tych badań, co powinniśmy tu zrobić jako sejmowa komisja, aby ich wyniki nie zasilały tylko archiwów. Możliwe, że należałoby postulować, aby posłowie otrzymywali co roku raport o wynikach badań prowadzonych przez Centrum Badania Opinii Publicznej przy Radzie Ministrów wzbogaciłoby to znacznie wiedzę posłów, a to przecież bardzo ważne. Niezbędne jest też opracowywanie corocznych sprawozdań na temat tego, co badania przyniosły i jak zostały wykorzystane. Drugi wniosek, to konieczność upowszechniania doświadczeń samorządów. Jest to przecież żywy ruch, a więc ta sprawa znaczy więcej niż' jakiekolwiek wytyczne.</u>
<u xml:id="u-8.6" who="#PosełStanisławKania">W tych wszystkich sprawach niemałą rolę do odegrania miałaby prasa. Różne czasopisma nie żałują dziś ostrej krytyki kiedy chodzi o przypadki naruszania uprawnień samorządu. Ten stan rzeczy powinien trwać. Natomiast za małe jest zainteresowanie funkcjonowaniem samorządu, jego udziałem w planowaniu, stymulowaniu nowatorstwa i wynalazczości, wdrażaniu nowej techniki, racjonalizacji, gospodarce zasobami zatrudnienia, materiałami i surowcami. Im szerzej będziemy podejmowali te zagadnienia jako działacze samorządu, tym bardziej samorząd będzie ceniony jako partner w dziedzinie dynamizowania gospodarki narodowej.</u>
<u xml:id="u-8.7" who="#PosełStanisławKania">Niezbędne wydaje się prowadzenie badań sporów sądowych dotyczących samorządu. W tych sprawach należy wdrożyć specjalny system. Minister sprawiedliwości mógłby dokonywać sumarycznych ocen, przedstawiać nam wyniki niezależnie od tego czy będą one przedmiotem dyskusji w naszej komisji.</u>
<u xml:id="u-8.8" who="#PosełStanisławKania">Potrzebny jest sprawny system badań, to znaczy pozwalający na trafny wybór przedmiotu badań i na skuteczne wykorzystywanie ich wyników. Co się tyczy ewentualnego utworzenia wiodącej placówki, to nie jestem entuzjastą powołania instytutu samorządu pracowniczego przy Sejmie. Sejm nie ma żadnej własnej placówki naukowej, a jeśliby tego rodzaju placówka miała zostać utworzona, to powinna ona zająć się szerszą problematyką. Z charakteru Sejmu wynika, że nie może on bezpośrednio zajmować się naukowym badaniem problematyki samorządu. Powinny istnieć wiodące placówki, zajmujące się badaniami samorządu, ale nie da się ich tworzyć metodą administracyjną. W ten sposób nie uda się przeprowadzić koordynacji - koordynacja badań jest możliwa tylko przy pomocy odpowiedniego dysponowania środkami, a także dzięki temu, że dana placówka ma dużą siłę przebicia. Uważam, że placówkami naukowymi, zajmującymi się zagadnieniami samorządu powinny być: Instytut Państwa i Prawa PAN oraz Instytut Organizacji, Zarządzania i Doskonalenia Kadr, działający przy URM. W Instytucie Państwa i Prawa można by rozbudować specjalny zakład, który tam już funkcjonuje. Mocny zakład w instytucie naukowym znaczy więcej aniżeli słaby instytut. Instytut Państwa i Prawa PAN cieszy się autorytetem i warto inwestować w jego rozwój, zajmowałby się on problemami samorządu z punktu widzenia ustrojowego. Instytut Organizacji, Zarządzania i Doskonalenia Kadr analizowałby samorząd jako ogniwo zarządzania. Tam również należałoby koncentrować prace w ramach jednego zakładu. Co się ukształtuje w przyszłości, to już sprawa dalszej dyskusji. Syć może, okaże się celowe dążenie do utworzenia odrębnego instytutu. Najważniejsze jest jednak, aby istniały mocne ogniwa naukowo-badawcze. I taki postulat należałoby sformułować. Zadaniem tych placówek będzie, obok prowadzenia własnych badań, także inspirowanie prac badawczych oraz syntetycznienie wyników. Wydaje się, że raz w roku powinniśmy otrzymać informację o rezultatach badań nad samorządem. Możemy także wysłuchiwać informacji rozmaitych organizacji i placówek naukowych zajmujących się problematyką samorządu.</u>
<u xml:id="u-8.9" who="#PosełStanisławKania">Chciałbym zaproponować, by w rezultacie naszej dyskusji zespół składający się z posłów: Z. Pruszkowskiego, S. Baranika, p. Dąbala oraz doc. T. Jaworskiego opracował wnioski dotyczące przede wszystkim potrzeby stworzenia sprawnego i skutecznego systemu badań nad samorządem.</u>
<u xml:id="u-8.10" who="#PosełStanisławKania">Co się tyczy wyników działania samorządu, to należy podkreślić, że jest on nową instytucją, funkcjonującą w szczególnie trud sytuacji, która szybko nie ulegnie zmianie. Nie poprawi się z dnia na dzień np. zaopatrzenia w materiały niezbędne do produkcji. Z dzisiejszej prasy dowiadujemy się o zatrzymaniu pracy zakładów meblarskich w Wyszkowie, spowodowana brakiem materiałów. Rezultaty handlu zagranicznego nie są dobrej prasa publikuje wyniki z maja. Mamy wiele obiektywnych trudności, które rzutują na rezultaty pracy przedsiębiorstw. Obciąża się za to samorząd. Pamiętajmy, że w dobrych warunkach i samorząd funkcjonowałby lepiej i opinie na temat samorządu byłaby lepsza. Chodzi jednak o to, aby samorząd sprawdził się w tych warunkach, jakie są, w pokonywaniu trudności.</u>
<u xml:id="u-8.11" who="#PosełStanisławKania">Niemało problemów wynika ze stosunku administracji do, samorządu. Jesteśmy od tego, by pokonywać opory. Na tym właśnie powinna polegać piecza Sejmu nad samorządem. Szczególnie doniosłe znaczenie ma to, że pracujemy nad tym w czasie, gdy winnych krajach trwają poszukiwania form demokratyzacji zarządzania. W swym referacie na ostatnim Plenum KC PZPR tow. M. Gorbaczow zapowiedział realne rozszerzenie praw kolektywów pracowniczych. Konieczne jest - jego zdaniem - zakończenie w jak najszybszym czasie opracowywania ustawy o przedsiębiorstwie socjalistycznym. Ustawa ta powinna uogólniać nagromadzone doświadczenia, utrwalać wszystko co najlepsze i związane z realizacją kursu na wszechstronne rozszerzenie samodzielności gospodarczej, zwiększenie roli i odpowiedzialności przedsiębiorstw. W ten sposób zostanie zapoczątkowany optymalny podział praw i obowiązków między ministerstwami i przedsiębiorstwami, prawnie chronione będą kolektywy pracownicze. Będzie to ważny krok w kierunku demokratyzacji zarządzania gospodarką i rozwoju inicjatywy ludzi pracy. A zatem to, co się stało u nas wyrasta z realnych potrzeb rozwoju socjalizmu i nie może mieć charakteru koniunkturalnego. Dlatego z przekonaniem powinniśmy wypełniać powierzone nam przez Sejm funkcje.</u>
<u xml:id="u-8.12" who="#PosełStanisławKania">Komisja przyjęła propozycje przewodniczącego,</u>
<u xml:id="u-8.13" who="#PosełStanisławKania">W drugim punkcie porządku dziennego rozpatrzono odpowiedź na dezyderat nr 1.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#PrzewodniczącykomisjiposełStanisławKania">Myślę, że powinniśmy przyjąć do wiadomości odpowiedź Rządu na dezyderat komisji, uchwalony po ogólnopolskiej naradzie przedstawicieli samorządu załóg i przedsiębiorstw. Trzeba podkreślić rzetelny stosunek rządu do uwag i wniosków. Harmonogram odpowiedzi na wnioski i postulaty zgłoszone podczas narady jest sporządzony wnikliwie rzetelnie. Nie znamy jednak rezultatów związanych z odpowiedziami na wnioski. Wobec tego nasze zainteresowanie nie powinno ograniczać się do przyjęcia odpowiedzi rządowej. Powinniśmy zwrócić się do organów rządowych sygnalizując, że jesteśmy zainteresowani zapoznaniem się z odpowiedziami na poszczególne wnioski. Zaznajomienie się z tymi odpowiedziami powierzylibyśmy naszym ekspertom.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#PrzewodniczącykomisjiposełStanisławKania">W odpowiedzi sygnalizuje się pozytywny stosunek do naszych sugestii. Co się tyczy wniosku w sprawie organizacji systematycznych narad przewodniczących rad pracowniczych, to rząd podkreśla, iż już zalecił tego rodzaju praktykę. Należałoby zsynchronizować te narady z naradą ogólnopolską. To dobrze, że rząd uważa, tak jak my, iż szeroka konsultacja najważniejszych aktów prawnych sprzyja ich właściwej realizacji. Trzeba sobie cenić, że zalecono ministrom, aby przedkładając do konsultacji akty prawne przedsiębiorstwom państwowym zapewniali wyrażanie o nich opinii tak przez dyrektora przedsiębiorstwa, jak i przez działającą w tym przedsiębiorstwie radę pracowniczą. Natomiast nieporozumieniom jest stwierdzenie, że zapewnienie udziału wszystkich samorządów w bezpośrednich konsultacjach projektów aktów prawnych jest z przyczyn organizacyjno-technicznych niemożliwe do zrealizowania. Komisja nie postulowała, by wszystko ze wszystkimi konsultować. Chodziło o przeprowadzenie konsultacji z odpowiednią reprezentacją. Nie jest też trafne uznanie, że wystarczy, iż samorządy mają możliwość uczestniczenia w konsultacjach organizowanych powszechnie dla całego społeczeństwa. Przecież sporo zagadnień nie dotyczy całego społeczeństwa, a mimo to powinny być one konsultowane z samorządami. Podkreśla się w odpowiedzi, że stanowisko rządu w sprawie ogólnych założeń i kierunków kształtowania struktur organizacyjnych w gospodarce zostało wyrażone w dokumencie Prezydium Rządu w grudniu 1984 r. i opublikowane w styczniu 1935 r. Nasz postulat sprowadzał się do propozycji zajęcia stanowiska przez rząd w sprawie tworzenia ponadzakładowych struktur i był sformułowany na tle praktyki.</u>
<u xml:id="u-9.2" who="#PrzewodniczącykomisjiposełStanisławKania">Problem rozpatrywało Prezydium Rządu i Biuro Polityczne. Pewne sprawy zostały tam wykluczone i pewne nieprawidłowości osądzono. Trzeba więc przyjąć do wiadomości pogląd rządu wiedząc o tym, iż dysponujemy nie tylko aktami z 1984 r. i 1985 r.</u>
<u xml:id="u-9.3" who="#PrzewodniczącykomisjiposełStanisławKania">Generalnie rzecz biorąc, proponuję przyjąć do wiadomości w przedstawioną odpowiedź, w której zaprezentowano poważne podejście do zagadnień podniesionych podczas wspomnianej narady samorządu. Pewne sprawy wymagające może wyjaśnienia podejmę w rozmowach z wicepremierem Z. Szałajdą i premierem Z. Messnerem. Gdy chodzi o odpowiedzi na dezyderaty, to nie powinniśmy się dawać zbywać byle czym.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#PosełZbigniewPruszkowski">Podzielam opinię przewodniczącego. Przedstawiciele samorządu przyjechali na naradę, by, zebrać informacje i wymienić doświadczenia, a także po to, by zgłosić wnioski. Nie wchodzę w to, czy te wnioski były słuszne czy nie. Zakłady otrzymały odpowiedzi. To jest pozytywna strona tego przedsięwzięcia. Ludzie zostali usatysfakcjonowani tym, że ich problemy są dostrzegane. Będziemy oczywiście chcieli poznać treść poszczególnych odpowiedzi. Uważam, że jeżeli występujemy z dezyderatami, to powinniśmy konsekwentnie wymagać, by rząd realizował to z czym występujemy. Wysłanie odpowiedzi do zakładów pracy podnosi rangę samorządności.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#PosełZbigniewPruszkowski">Komisja przyjęła do wiadomości odpowiedź na dezyderat.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#PosełStanisławKania">Chciałbym zapytać przedstawiciela NIK Klemensa Romanowskiego, jak wygląda realizacja postulatów, by NIK zaleciła korzystanie w toku kontroli z opinii rad pracowniczych i powiadamiania tych rad o rezultatach kontroli.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#PosełStanisławKania">Przedstawiciel NIK Klemens Romanowski: Kierownictwo Najwyższej Izby Kontroli wydało w marcu instrukcję w sprawie współdziałania z organami samorządu. Traktujemy samorząd jako naszego sojusznika, a zarazem organ przedsiębiorstwa. W toku każdej kontroli w przedsiębiorstwie nawiązuje się kontakty z organizacją partyjną, z samorządem, ze związkami zawodowymi. Nie mieliśmy uwag, że unikamy współdziałania. Tego rodzaju współdziałanie wzbogaca przebieg kontroli. Istnieje też praktyka omawiania wyników na naradach pokontrolnych.</u>
<u xml:id="u-11.2" who="#PosełStanisławKania">Tego rodzaju praktyka powinna mieć również miejsce w działalności Państwowej Inspekcji Pracy.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#PosełAlfredWawrzyniak">W odpowiedzi na nasz dezyderat stwierdzono, że zalecono ministrom, aby przedkładając do konsultacji akty prawne przedsiębiorstwom państwowym zapewniali wyrażanie o nich opinii tak przez dyrektora przedsiębiorstwa, jak i przez radę pracowniczą. Dotyczy to jednak tych przedsiębiorstw państwowych, których organem założycielskim jest minister. A przecież wiele jest zakładów, dla których organem założycielskim jest wojewoda. Samorządy w tych zakładach znajdują się poza kręgiem konsultacji. Może warto ów krąg poszerzyć.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#PosełStanisławKania">Była tam mowa o konsultacji aktów normatywnych.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#PosełAlfredWawrzyniak">Akty normatywne dotyczą także tych przedsiębiorstw, ale dla nich kto inny jest organem założycielskim.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#PosełStanisławKania">Nasz dezyderat dotyczył konsultacji ważnych projektów aktów normatywnych. Tego rodzaju projekty rodzą się na szczeblu centralnym.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#PosełAlfredWawrzyniak">Ale skutki tych aktów dotyczą również przedsiębiorstw, dla których organem założycielskim jest wojewoda.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#PosełStanisławKania">Te sprawy powinny być przedmiotem troski odpowiednich ministrów.</u>
<u xml:id="u-17.1" who="#PosełStanisławKania">W sprawach różnych poseł Stanisław Kania (PZPR): poinformował o wynikach rozmów w sprawie terminu i charakteru najbliższej narady przedstawicieli samorządu załóg przedsiębiorstw państwowych. Po rozważeniu sugestii sejmowej komisji ustalono, aby naradę poświęcić omówieniu roli samorządów w planowaniu rozwoju przedsiębiorstw. Narada odbyłaby się w połowie września i rozpatrzyłaby problemy rozwojowe przemysłu i gospodarki na tle postanowień X Zjazdu PZPR i zadań przyjętych do realizacji w planie 5-letnim. Po naradzie ogólnopolskiej odbyłyby się podobne narady w resortach gospodarczych z udziałem posłów.</u>
<u xml:id="u-17.2" who="#PosełStanisławKania">Komisja akceptowała propozycje przewodniczącego.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#PosełEugeniuszWójcik">Występuje pilna potrzeba zajęcia się problemami działalności samorządu mieszkańców, który zaczyna się Uaktywniać m.in. w związku z wyborami ławników. Należałoby rozstrzygnąć o niektórych kwestiach metod zwiększenia zainteresowania samorządu mieszkańców ważnymi sprawami lokalnymi, określić sposób typowania kandydatów do pełnienia różnych funkcji z upoważnienie tego samorządu.</u>
</div>
<div xml:id="div-19">
<u xml:id="u-19.0" who="#PosełStanisławKania">Przypominam, że jeszcze nie został rozstrzygnięty zakres problematyki, którą powinna zajmować się nasza komisja. Wystąpiliśmy o to do Prezydium Sejmu, ponieważ w regulaminie sprawy te nie zostały sprecyzowane. Samorząd terytorialny, w tym samorząd mieszkańców jest częścią składową systemu rad narodowych i problemy funkcjonowania tego samorządu powinny być rozpatrywane w sejmowej komisji, która zajmuje się sprawami funkcjonowania administracji terenowej. Kwestia ta zostanie rozstrzygnięta w najbliższych tygodniach.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>