text_structure.xml 60 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Dnia 8 lipca 1981 r. Komisja Handlu Zagranicznego obradująca pod kolejnym przewodnictwem posłów Stanisława Gębali (PZPR) i Józefa Górniaka (PZPR), rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">- sprawozdanie rządu z wykonania narodowego planu społeczno-gospodarczego i budżetu państwa za 1980 r. w części Ministerstwa Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej dotyczącej handlu zagranicznego;</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">- informację o działalności zespołu Najwyższej Izby Kontroli w 1980 r.)</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(W posiedzeniu udział wzięli przedstawiciele Ministerstwa Handlu Zagranicznego z ministrem Ryszardem Karskim, Najwyższej Izby Kontroli z dyrektorem zespołu Wacławem Kosickim, Komisji Planowania, Ministerstwa Finansów, Podstawą do dyskusji była informacja przedłożona przez resort i uzupełniona przez ministra Ryszarda Karskiego nt. oceny wykonania NPSG w 1980 r. oraz przewidywanych zmian w NPSG na rok 1981, a także informacja o działalności zespołu Najwyższej Izby Kontroli w 1980 r. przedstawiona przez dyrektora Wacława Kosickiego.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Sprawozdawca">Jak wynika z nadesłanego materiału resortu, dominujący wpływ na wyniki polskiego handlu zagranicznego w 1980 r. miała sytuacja gospodarcza kraju. Wpływ czynników zewnętrznych był znacznie mniejszy. Mimo pewnych trudności zbytu niektórych towarów, generalnie biorąc, mogliśmy sprzedać za granicą znacznie więcej towarów niż pozwalały na to dostawy z przemysłu. Plan sprzedaży wyrobów i usług produkcji własnej przemysłu na eksport został wykonany w 96, 6% . Dostawy nie przekroczyły w zasadzie poziomu z 1979 r. (100, 7% ). Udział dostaw na cele eksportu w ogólnej wartości sprzedamy produkcji przemysłowej wyniósł 14, 6% , podczas gdy plan zakładał 16, 2% . Osiągnięty w roku ubiegłym przyrost eksportu globalnego o 3, 4% jest najsłabszym wynikiem zarówno w ubiegłym pięcioleciu, kiedy wynosił średnio 8, 7% rocznie, jak i w porównaniu z latami wcześniejszymi. Wzrost globalnej wartości eksportu był wyłącznie rezultatem wzrostu cen, gdyż wolumen wywozu obniżył się w roku ubiegłym o ok. 4% - w wywozie do krajów socjalistycznych wystąpił spadek o ponad 9% , natomiast fizyczne rozmiary eksportu do krajów kapitalistycznych wzrosły o ok. 4% . Tak głębokiego załamania eksportu do krajów socjalistycznych nie notowano dotąd. Załamanie to dotyczy zwłaszcza paliw i energii, głównie węgla kamiennego. Lepsze wyniki uzyskano w eksporcie do krajów kapitalistycznych, osiągnięty przyrost (w cenach bieżących) w wysokości 16,7% w stosunku do 1979 r. jest przyrostem najwyższym w całym ubiegłym 5”leciu, kiedy to eksport wzrastał rocznie średnio o 10, 8% . Wysoką dynamiką charakteryzował się w roku ubiegłym eksport obiektów budowlanych (wzrost o 47, 4% ), wyrobów przemysłu metalurgicznego (o 44,4% ), chemicznego (o 30,9% ), elektromaszynowego (o 19, 2% ). Spadł natomiast o 5, 2% eksport artykułów przemysłu spożywczego, co było następstwem wyjątkowo niekorzystnych wyników w rolnictwie i konieczności obniżenia planu eksportu w celu poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Sprawozdawca">Tempo wzrostu importu globalnego wyniosło 7, 7% i było zbliżone do średniego rocznego wzrostu z okresu 1976–1980. W przypadku krajów socjalistycznych tempo wzrostu importu wyniosło 10,1% , z krajów kapitalistycznych natomiast 4,9%. Jednakże po wyeliminowaniu wzrostu cen, które w imporcie z KS wyniosło 6, 8% , zaś z KK 12, 7% faktycznie nastąpiło obniżenie wielkości importu o 0, 4% z krajów socjalistycznych i o 7, 9% z krajów kapitalistycznych. Wysoko wzrosła wartość importu paliw i energii - ogółem o 26, 8% , z tego z krajów socjalistycznych o 21, 8% , a z kapitalistycznych o 39,9% . W znacznej mierze wpłynął na to wzrost cen, który w imporcie z I obszaru wyniósł w wymienionej grupie 12, 2% , a z II obszaru 50, 9% . Wzrosły także znacznie zakupy produktów rolnych (o 28, 9% ) oraz artykułów przemysłu spożywczego (o 14, 2% , w tym krajów socjalistycznych o 23,% ), co było związane z dodatkowymi zakupami w związku z kryzysem, zaopatrzenia w naszym kraju. Zmalał natomiast import wyrobów przemysłu elektromaszynowego, ogółem o 0,8% , w tym z II obszaru o 11, 9% (zł obszaru wzrósł o 4,1% ). Był to wynik zahamowania inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Sprawozdawca">Bilans handlowy Polski w zakresie tzw. pełnej wymiany towarowej w 1980 r. zamknął się w obrotach z krajami socjalistycznymi deficytem w wysokości 3,8 mld zł dew., co stanowi 88,4% ogólnego deficytu handlowego w tych obrotach w ciągu całego ubiegłego pięciolecia (4,3 mld zł dew.). W obrotach z krajami kapitalistycznymi ujemne saldo bieżącej wymiany wyniosło 5 mld zł dew. W całym ubiegłym pięcioleciu deficyt bilansu handlowego Polski z tymi krajami wyniósł minus 39,0 mld zł dew. Obniżenie eksportu szeregu towarów, głównie węgla i artykułów spożywczych oraz wydatny wzrost importu zbóż i pasz wpłynęły na pogorszenie sytuacji płatniczej. Zadłużenie Polski wobec krajów kapitalistycznych wzrosło o ponad 2, 5 mld dolarów przekraczając na koniec 1980 r. 23 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Sprawozdawca">Minister handlu zagranicznego i gospodarki morskiej Ryszard Karski poinformował m.in., że braki zaopatrzeniowe i energetyczne oraz strajki w 1980 r. spowodowały znaczne straty produkcji. Na sytuację w handlu zagranicznym niekorzystnie wpłynęła także konieczność zapewnienia priorytetu zaopatrzenia rynku wewnętrznego w podstawowe artykuły spożywcze. Sytuacja na rynkach zagranicznych nie przedstawiała się wprawdzie korzystnie, ale w mniejszym stopniu zaważyła na wynikach handlu zagranicznego. W krajach socjalistycznych występowały napięcia przede wszystkim surowcowe i energetyczne. Zjawiska te spowodowały trudności z uzyskaniem dodatkowych dostaw surowców z tych rynków. Na rynkach krajów kapitalistycznych nadal utrzymywał się niski stopień aktywności gospodarczej oraz wysoki poziom inflacji, rzutujący na wymianę międzynarodową. W krajach rozwijających się występowały coraz większe trudności płatnicze. Jednak wobec powszechnego braku masy towarowej na eksport zjawiska te miały ograniczony wpływ na ogólne wyniki naszego eksportu, natomiast ważyły na imporcie: trwał szybki wzrost cen zwłaszcza ropy naftowej i produktów żywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Sprawozdawca">Osiągnięte w tych warunkach wyniki w eksporcie były słabe. Wartość eksportu towarów (łącznie z eksportem budownictwa) wyniosła 51,9 mld zł dew. i była wyższa w porównaniu z 1979 r. o 3,4% . Był to najniższy przyrost eksportu na przestrzeni wielu lat. Import osiągnął kwotę 60,7 mld zł dew. (cif), czyli wzrósł o 7, 7% . Jednakże przyrost obrotów uzyskano wyłącznie w wyniku wzrostu cen dewizowych. W cenach porównywalnych globalny eksport w 1980 r. był niższy aniżeli w roku poprzednim o 4% , a import o 3% . A jak przedstawiała się sytuacja w poszczególnych obszarach.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Sprawozdawca">Do I obszaru wyeksportowaliśmy towary za 26, 3 mld zł dew., co stanowiło 98, 4 wielkości przyjętej z zaktualizowanym NPSG i w zasadzie tyle samo co w 1979 r. (100,3% ). Do pełnej realizacji planu zabrakło kwoty 435 mln zł dew., przy czym wykonaliśmy z nadwyżką eksport wyrobów przemysłu elektromaszynowego (+ 381 mln zł dew.), nie zrealizowano natomiast w pełni dostaw przede wszystkim węgla, koksu, siarki, sody bezwodnej, obuwia i innych towarów.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Sprawozdawca">Z zobowiązań umownych wywiązaliśmy się w pełni jedynie wobec Czechosłowacji i Kuby.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Sprawozdawca">Import z I obszaru wyniósł 31, 0 mld zł dew., to jest 99, 7% NPSG i wzrósł w porównaniu z 1979 r. o 11,6%. Prawie pełne wykonanie planu importu było wynikiem udzielenia Polsce pomocy gospodarczej przez bratnie kraje socjalistyczne w postaci dodatkowych dostaw surowców i artykułów rolno-spożywczych (ok. 470 mln zł dew.). Nie zostały natomiast w pełni wykonane bądź opóźnione przez naszych partnerów dostawy rudy i surówki żelaza, węgla koksującego, produktów naftowych, nawozów potasowych, tworzyw sztucznych i innych.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Sprawozdawca">Ujemne saldo Polski w obrotach z krajami I obszaru płatniczego, które wyniosło 4,1 mld zł dew., było prawie 5-krotnie wyższe od salda z 1979 r. W końcu 1980 r. zwiększył się znacznie stan zadłużenia Polski wobec wszystkich krajów socjalistycznych, poza Czechosłowacją i Wietnamem.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Sprawozdawca">Obroty z II obszarem płatniczym kształtowały się stosunkowo pomyślnie w pierwszym półroczu roku ubiegłego, natomiast w drugim półroczu nastąpiło znaczne załamanie. Do pełnej realizacji zadań eksportowych zabrakło 2, 0 mld zł dew., na co składają się wyroby przemysłu elektromaszynowego wartości 0, 6 mld zł dew., 7, 5 mln ton węgla kamiennego. 67 tys. ton wyrobów hutniczych, 28 tys. ton miedzi, 173 tys. ton siarki, 1,4 mln ton cementu, 13,2 tys. ton cukru, 961 tys. par obuwia i inne. Zmniejszenie eksportu szeregu towarów oraz wydatny wzrost importu zbóż i pasz, a także artykułów spożywczych wpłynęły na pogorszenie sytuacji płatniczej.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Sprawozdawca">Minister R. Karski zwrócił uwagę na pewne.elementy pozytywne, m. in. skuteczne działania aparatu handlu zagranicznego w podnoszeniu cen eksportowanych towarów. Osiągnięte zostały wyższe od założonych w planie ceny eksportu większości towarów, a w szczególności węgla kamiennego, srebra, miedzi, siarki. Dzięki temu osiągnięto ponad 600 mln zł dew. więcej niż założono w planie. Zwiększenie wydatków na import z tytułu zwyżki cen wyniosło ok. 400 mln zł dew., a więc o 200 mln zł dew. mniej niż w eksporcie. Poprawiła się też efektywność eksportu do II obszaru. Koszt uzyskania 1 zł dew. w II obszarze płatniczym obniżył się i wyniósł w roku ubiegłym 11,4 zł (11,7 w roku 1979). Terms of trade był dla nas korzystny i wyniósł 100,2.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Sprawozdawca">Następnie minister Ryszard Karski przedstawił stanowisko resortu w sprawie korekty planu na 1981 r.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Sprawozdawca">Założenia planu przyjętego w styczniu przewidywały eksport wartości 49, 4 mld zł dew. a więc o 1,1 mld zł dew. niższy niż wykonany w roku 80-tym. Tak niskie ustawienie poziomu eksportu wynikało z ograniczonych możliwości produkcyjnych, a także z konieczności zaopatrzenia gospodarki narodowej przede wszystkim w paliwo, surowce, artykuły rolno-spożywcze. Co do importu zakładano, iż jego wartość wyniesie 55,1 mld zł dew., czyli 95, 5% wartości importu z roku 80-go. Zakładano eksport towarów do I-go obszaru łącznej wartości 25,3 mld zł dew. i import za 29 mld zł dew. Dałoby to w efekcie ujemne saldo w wysokości 3, 7 mld zł. Wielkości te uległy zmianom ze względu na wycofanie z dostaw niektórych towarów, a także z powodu uzależnienia przez NRD, Czechosłowację, Węgry i Rumunię ich dostaw surowcowych od realizacji naszych planowych dostaw węgla, koksu i siarki. Przedłożona korekta planu przewiduje eksport wartości 24,9 mld zł dew., import wartości 32,2 mld zł dew. i w efekcie ujemne saldo 7,3 mld zł dew. Znacznie zwiększy się nasze zadłużenie zwłaszcza w stosunku do ZSRR.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Sprawozdawca">Gdy chodzi o II obszar płatniczy, to pierwotne założenia przewidywały eksport wartości 24,1 mld zł dew., import wartości 2 7,4 mld zł dew., co dawało ujemne saldo 3,3 mld zł dew. Wobec pogarszającej się sytuacji gospodarczej kraju, wielkości te są coraz mniej realne. Gdy wziąć pod uwagę, iż w I półroczu wartość eksportu do krajów II obszaru wyniosła 9,6 mld zł dew., a importu 10,1 mld zł dew., to przy utrzymaniu dotychczasowych tendencji, wartość eksportu pod koniec roku osiągnie ok. 19,5 mld zł dew., a importu blisko 21 mld zł dew, (ok. 20% mniej niż w 1980 r.). Wynika to m.in. ze spadku eksportu węgla, tarcicy, mięsa i żywca. W III kwartale zamieszamy zaniechać w ogóle eksportu mięsa i żywca choć będzie to dla nas bardzo kłopotliwe. Bardzo słabo przebiega również eksport wyrobów przemysłu elektromaszynowego. Jeżeli więc eksport nie ulegnie znacznemu zwiększeniu, to w II półroczu należy się liczyć z niedoborem środków wolno-dewizowych na płatności gotówkowe w imporcie. Mówca poinformował, że obecnie na import powinno się przeznaczać miesięcznie 600–800 mln zł dew., a jest 200–250 mln zł dew. Być może w III i IV kwartale kwota ta ulegnie zwiększeniu do ok. 400 mln zł dew.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Sprawozdawca">Przygotowywany w styczniu plan eksportu i importu opierał się na założeniu, że górnictwo wydobędzie 188 mln ton węgla, a Polska uzyska 11 mld dol. kredytu. Jak wiadomo, obydwa założenia okazały się nierealne.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Sprawozdawca">W celu poprawienia trudnej sytuacji.podjęto szereg działań doraźnych, jak np. finansowanie importu komponentów i surowców z wpływów za bieżący eksport, rozszerzenie zakresu transakcji kompensacyjnych, tworzenie kont dewizowych dla największych eksporterów. W przygotowaniu znajduje się zarządzenie Komisji Planowania, Ministerstwa Finansów i Ministerstwa Handlu Zagranicznego ustalające, jaką część wpływów dewizowych z eksportu dane przedsiębiorstwo będzie miało do dyspozycji na pokrycie swoich potrzeb importowych. Nadal też funkcjonuje zespół regulujący import. Jednakże jedynym rozwiązaniem występujących trudności jest radykalne zwiększenie eksportu.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Sprawozdawca">Szczególnie niekorzystnie na naszą sytuację płatniczą wpływa bardzo mały eksport węgla. W NPSG przewidywano-eksport 24,3 mln ton węgla, obecnie Prezydium Rządu podjęło decyzję o ograniczeniu tego eksportu do 17 mln ton. Powoduje to konieczność ponownego ustalania z partnerami socjalistycznymi minimalnych dostaw węgla, jakimi się zadowolą. Spowoduje to również dalszy spadek eksportu węgla do II obszaru, mimo iż obecnie ceny kształtują się wyjątkowo korzystnie. Tak więc konieczne jest zwiększenie wysiłków na rzecz wzrostu eksportu węgla, wyrobów elektromaszynowych, tarcicy i artykułów rolno-spożywczych.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Sprawozdawca">Dyrektor Zespołu w NIK Wacław Kosicki poinformował, że decydujący wpływ na wyniki handlu zagranicznego w 1980 r. miała głęboka depresja gospodarki polskiej. Spadek wytworzonego dochodu narodowego, spowodowany zmniejszeniem produkcji przemysłowej i rolnictwa odbił się dotkliwie na poziomie podaży na eksport, jak też wywołał dodatkowe zapotrzebowanie na import dóbr konsumpcyjnych, koniecznych dla zapewnienia niezbędnego poziomu wyżywienia kraju. Sytuację tę dodatkowo pogłębiały bariery i presje wynikające głównie z dużej importochłonności produkcji, ukształtowanej w wyniku prowadzonej w poprzednich latach polityki inwestycyjnej w przemyśle, oraz ze związanego z tym ogromnego zadłużania kraju wobec zagranicy. W konsekwencji nastąpił w 1980 r. dalszy spadek udziału Polski w handlu międzynarodowym. Udział Polski w światowym eksporcie wynoszący 0,86% był niższy niż w roku 1924. (0,87% ), 1929 (0,89% ) i 1937 (0,87% ).</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Sprawozdawca">Traktując te zjawiska jako w pewnym sensie obiektywne w warunkach 1980 r., trzeba jednocześnie wyraźnie powiedzieć, że wyniki handlu zagranicznego byłyby lepsze, gdyby nie wpływ szeregu ujemnych zjawisk o charakterze subiektywnym. Kontrole przeprowadzane przez Najwyższą Izbę Kontroli wskazują, że te niekorzystne zjawiska występowały i występują nadal w działalności zarówno krajowych kontrahentów aparatu handlu zagranicznego (głównie przemysłu), jak i tego aparatu. I tak np. mimo przeznaczenia w latach siedemdziesiątych ogromnych środków dewizowych i zlotowych na unowocześnienie przemysłu, w tym również przemysłu produkującego na eksport, wpływy dewizowe z eksportu były nadal znacznie mniejsze w stosunku do możliwości z powodu nie zadawalającej jakości i terminowości produkcji wyrobów eksportowych. Wywoływało to szereg ujemnych następstw, jak liczne reklamacje kontrahentów zagranicznych, konieczność obniżenia cen dewizowych (kary, upusty), zwroty wyeksportowanych towarów do kraju (w 1980 r. ich wartość wyniosła 72,9 mln zł dew.), rezygnacja kontrahentów z zawartych już kontraktów i ich niechęć do zawierania nowych i in.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Sprawozdawca">Problem jakości produkcji eksportowej ma też inny aspekt. Nie jest na ogół należycie dostrzegany związek między trudnościami w zaopatrzeniu surowcowo-materiałowym a jakością produkcji eksportowej, a w szczególności fakt, że niewłaściwa, jakość tej produkcji jest równoznaczna ze zmarnowaniem cennych surowców i materiałów. Zachodzi pilna potrzeba wzmożenia wysiłków i dyscypliny przez resorty gospodarcze i aparat handlu zagranicznego w celu zdecydowanej poprawy jakości produkcji eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Sprawozdawca">Drugim ważnym problemem rzutującym na wyniki handlu zagranicznego jest problem cen dewizowych uzyskiwanych w eksporcie i płaconych w imporcie. Z danych Instytutu Koniunktur i Cen HZ wynika, że o ile w 1979 r. ceny na rynku światowym wzrosły średnio o 16% w porównaniu do roku poprzedniego, to w 1980 r. wzrost cen był jeszcze wyższy i jest szacowany na około 20% . Tymczasem ceny dewizowe w polskim eksporcie wzrosły w 1980 r. o 8,2% , wobec 5,3% w 1979 r. Z ustaleń Najwyższej Izby Kontroli wynika, że obok omówionych poprzednio niedociągnięć przemysłu w zakresie jakości produkcji eksportowej na poziom uzyskiwanych cen w eksporcie wpływały również niedomogi w funkcjonowaniu służb cenowych aparatu handlu zagranicznego, a zwłaszcza nie były w pełni realizowane niektóre postanowienia związane z wejściem w życie systemu tzw. cen kroczących w obrotach z krajami RWPG oraz w niedostatecznym zakresie zbierano i wykorzystywano materiały cenowe z rynków światowych przy ustalaniu cen z kontrahentami zagranicznymi. Stwierdzono, że w niektórych kontraktach zaniżono w stosunku do cen światowych m.in. cenę siarki płynnej i zestalonej, miedzi, obrabiarek, łożysk, transformatorów, wyrobów muzycznych, telewizorów „Vela”, radioaparatów „Tramp” i „Safari”, radiomagnetofonów, żarówek elektrycznych, promów, wyrobów przemysłu lekkiego itp. oraz niektórych towarów sprzedawanych w ramach transakcji kompensacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Sprawozdawca">Kolejnym problemem, z którym zbyt często spotykaliśmy się w toku przeprowadzonych kontroli w phz jest sprawa należytego zabezpieczenia interesów polskich w zawieranych kontraktach eksportowych i importowych. Stwierdzane uchybienia w tym zakresie polegały głównie na tym, że w kontraktach tych nie zamieszczano odpowiednich klauzul gwarantujących pełne i właściwe wykonanie zobowiązań kontrahentów zagranicznych, bądź klauzule te formułowano w sposób preferujący ich interesy. Było to w niektórych przypadkach przyczyną poważnych strat dewizowych naszej strony.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Sprawozdawca">Z ustaleń NIK wynika, że obok intensyfikacji eksportu, kluczowe znaczenie dla złagodzenia napięć płatniczych ma racjonalizacja importu. Tempo wzrostu importu, zwłaszcza z krajów kapitalistycznych, było w latach siedemdziesiątych znacznie szybsze niż tempo wzrostu eksportu, co w konsekwencji spowodowało konieczność zaciągania kredytów zagranicznych dla zrównania bilansu i było główną przyczyną ogromnego wzrostu zadłużenia kraju. Podstawowym czynnikiem warunkującym tę sytuację - niezależnym od resortu HZiGM - jest importochłonność produkcji. Import zaopatrzeniowy stanowi bowiem około dwóch trzecich wartości całego importu, przy czym aż około 60% importu zaopatrzeniowego pochodzi z krajów kapitalistycznych. Z danych Instytutu Koniunktur i Cen HZ wynika, że importochłonność produkcji, rozumiana jako relacja wartości importu zaopatrzeniowego do wartości produkcji finalnej wzrosła z 15,4% w 1971 r. do 17,4% w 1980 r. Jednym z czynników tego wzrostu był obrany kierunek rozwoju gospodarki narodowej, a zwłaszcza sposób realizacji szeregu przedsięwzięć inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Sprawozdawca">Istotny wpływ na trudności w handlu zagranicznym miała także jego organizacja ukształtowana na początku lat siedemdziesiątych. W wyniku dokonanej wówczas reorganizacji handlu zagranicznego - MHZiGM nie miało na to wpływu - 22 phz podporządkowano bezpośrednio ministrowi handlu zagranicznego, a 41 działa w ramach jednostek organizacyjnych resortów przemysłowych. Kontrole przeprowadzone przez NIK wskazują, że nie zostały osiągnięte podstawowe cele tak ukształtowanego systemu organizacji handlu zagranicznego, tj. zasadniczy wzrost eksportu, w szczególności do krajów kapitalistycznych oraz poprawa jakości i terminowości dostaw eksportowych. Mimo wprowadzenia powiązań organizacyjnych phz z organizacjami przemysłowymi - nie nastąpiła wyraźna poprawa współpracy między nimi. Zwiększyła się też liczba szczebli decyzyjnych, wzrosło zatrudnienie w phz, wystąpił bardzo silny wzrost liczby wyjazdów zagranicznych pracowników przemysłu, wyraźnemu osłabieniu uległa dyscyplina finansowa jednostek prowadzących obroty handlowe z zagranicą, a niektóre resorty przemysłowe zamiast koncentrować swoją działalność na zapewnieniu odpowiedniej podaży towarów na eksport, poprawie ich jakości, efektywności i terminowości dostaw - niejednokrotnie wkraczały w sferę działań będących w gestii MHZiGM, także w zakresie polityki handlowej. W rezultacie realizacja koordynacyjnej funkcji Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej w zakresie stosunków handlowych z zagranicą natrafiała i natrafia na zasadnicze trudności.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Sprawozdawca">Podobne trudności wystąpiły również w organizowaniu i działalności polskich spółek handlowych za granicą. Przeprowadzone przez NIK kontrole wykazały, że słuszne założenia, dotyczące powoływania i organizowania tych spółek, nie zawsze były w praktyce przestrzegane. MHZiGM będące pod presją phz podległych resortom przemysłowym, dążącym do tworzenia własnych organizacji za granicą, zbyt często wyrażało zgodę na organizowanie spółek jednobranżowych bez zapewnienia w nich przewagi kapitałowej strony polskiej oraz bez należytego uzasadnienia celowości tworzenia spółek i możliwości zbytu za ich pośrednictwem polskich towarów na danym rynku.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Sprawozdawca">Kontrole wskazują również, że efekty działalności innych polskich placówek za granicą, szczególnie BRH i delegatur nie zawsze były zadowalające, zwłaszcza w zakresie rozpoznawania i informowania jednostek w kraju o możliwościach i warunkach korzystnego dla strony polskiej eksportu i importu oraz analizowania zasadności służbowych wyjazdów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#komentarz">(Dyskusja.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełMieczysławZiętek">Nawiązując do wypowiedzi przedstawiciela NIK, chciałbym się dowiedzieć, dlaczego nadal powtarzają się rażące błędy w zawieraniu kontraktów i transakcji? Dlaczego ciągle jeszcze dochodzi do zawierania transakcji importowych z pominięciem zasady korzystnego wyboru kontrahenta pod względem warunków dostaw? Dlaczego występują trudności w szybkim ściąganiu należności? Dlaczego zawierane są kontrakty z kontrahentami o nieznanej sytuacji finansowej?</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełMieczysławZiętek">We Francji zawarto porozumienie dotyczące odroczenia spłat naszych kredytów. Chciałbym wiedzieć, na jakich warunkach i ile nas to będzie kosztować?</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#PosełMieczysławZiętek">Wiadomo, że w posiadaniu osób prywatnych w Polsce znajduje się około 1,5 mld dolarów. Należałoby uczynić wszystko, aby dolary te zostały w kraju, a nie były transferowane za granicę. Tymczasem ograniczono asortyment towarów będących w sprzedaży w sieci Pewexu. Co można w tej sprawie zmienić?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#PosełZygmuntJędrzejewski">Jakie straty ponieśliśmy w handlu zagranicznym ze względu na konieczność uiszczania kar umownych?</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#PosełZygmuntJędrzejewski">Materiał nadesłany przez NIK stwierdza, że na 19 resortów uczestniczących w spłacie kredytów, aż w 14 wystąpiły niedobory wynoszące 81,2 mln zł dew. Fakt ten spowodowany był głównie brakiem założonej produkcji na eksport w związku z nieterminową realizacją inwestycji, niedostosowaniem poziomu jakościowego produkcji do wymogów odbiorców zagranicznych oraz skierowaniem produkcji eksportowej zaopatrzenie rynku wewnętrznego. Dlaczego handel zagraniczny nie interweniował w tych sprawach wcześniej?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełBarbaraKrzemień">Otrzymałam pismo ze zjednoczenia „Pollena”, w którym z oburzeniem stwierdza się, że przeznaczono na import proszków do prania 3,9 mln zł dew. Dlaczego za tę sumę nie kupiono komponentów do krajowej produkcji proszków? Można by z nich wyprodukować (w dodatku nie wykorzystujemy w tej chwili pełnych mocy produkcyjnych zakładów) ok. 7 tys. ton proszku, natomiast za te same pieniądze da się kupić za granicą jedynie 1,6 tys. ton. Dlaczego podjęto taką decyzję?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#PosełJerzyKorzonek">W informacji znaleźliśmy zapowiedź, że część zysków z eksportu przedsiębiorstwo eksportujące będzie mogło zachować na konieczny do własnej produkcji import. Czy ten mechanizm będzie funkcjonował poza bankiem handlowym, bo jeśli nie, to praktycznie nie ma możliwości wyegzekwowania należnych odpisów?</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#PosełJerzyKorzonek">Jest w tej chwili jasne, że nie utrzymamy się na wszystkich rynkach zagranicznych. Czy zapadły już decyzje, które rynki utrzymujemy, a z których wycofujemy się?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełEdwardSzymański">W ubiegłej dekadzie kupowaliśmy masowo licencje. Było o nich bardzo głośno. Odbywały się dyskusje w środkach masowego przekazu. Proszę o informację, jak wyglądają rezultaty przeglądów tych zakupów. Jakie zdolności produkcyjne osiągnęliśmy poprzez stosowanie licencji? Wiele licencji kupowaliśmy z wyliczeniem, że spłacimy je przyszłą produkcją. Które z tych licencji wdrożono, które spłacono, gdzie występują trudności i dlaczego?</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełEdwardSzymański">Nabywaliśmy wiele obiektów przemysłowych „pod klucz”. Ile z nich znajduje się jeszcze w toku realizacji, ile uruchomiono, a z ilu rezygnujemy?</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#PosełEdwardSzymański">Proszę o bliższe oświetlenie rezultatów rozmów naszej delegacji w Sofii. Nie ulega wątpliwości, że powinniśmy zacieśniać nasze związki z krajami RWPG, ale jakie kraje i dziedziny będziemy preferować?</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#PosełEdwardSzymański">W rządowym programie odnowy gospodarczej mówi się o tym, że zadłużenie rozpoczniemy niwelować za 6–7 lat. Do jakiej sumy wzrośnie w tym okresie nasze globalne zadłużenie, od jakiej sumy zaczniemy schodzić w dół?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PosełKrystynaDukielska">Czy rozważana jest możliwość powrotu do sprzedaży w sklepach Pewexu wyrobów luksusowych produkcji krajowej? Społeczeństwo posiada poważne sumy w dewizach i należy podjąć skuteczne zabiegi o atrakcyjną ofertę wydawania ich w kraju. Uzyskane tą drogą środki można by przeznaczyć na zakup cukru i zwiększyć przetwórstwo owoców.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#PosełKrystynaDukielska">Dlaczego podejmuje się tak nieprzemyślane decyzje, jak import spleśniałego koncentratu pomidorowego z RFN, gdy na rynku powszechnie dostępne są już świeże pomidory?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełHelenaPorycka">Jak zamierza kierownik resortu handlu zagranicznego uregulować swą współpracę z podległymi mu placówkami, by nie dochodziło do podpisywania tak bezsensownych umów i kontraktów zagranicznych, z jakimi się spotykamy? Przykładem może być zakup sznurka sizalowego do maszyn rolniczych, który obecnie zalega magazyny.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełHelenaPorycka">Zastanowienia wymaga wszystko to, co wpływa na złą jakość produkcji. Przecież przed sierpniem 1980 roku odnotowywaliśmy częstokroć bardzo dobre rezultaty. Potem nastąpiło pogorszenie. Wydaje się, że u podstaw tego stanu rzeczy legło mniemanie wielu pracowników, że jeśli należą do NSZZ „Solidarność”, to nie podlegają żadnemu nadzorowi. Jeśli majster pisał wniosek o ukaranie złego pracownika, to związki zawodowe broniły go i do tego przychylała się dyrekcja. W obecnej sytuacji za dobrą jakościowo produkcję odpowiada brygadzista, kierownik i dyrekcja nakładu, natomiast pracownicy - nie. Na dodatek kierownictwo produkcji pozbawiane jest premii z powodu złej jakości, ale kara ta nie dotyka już pracowników zatrudnionych bezpośrednio w produkcji. Dlatego apeluję o jak najszybsze uchwalenie ustaw o samorządzie robotniczym, o związkach zawodowych oraz o zarządzaniu przedsiębiorstwem. Wszyscy powinni być świadomi faktu, że pracownicy naszych zakładów przemysłowych produkują buble dla takich samych ludzi jak oni.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełHelenaPorycka">Zmiany muszą nastąpić jak najszybciej. Posłowie mają ważne zadanie do wykonania w tym względzie, bo tak naprawdę, to do tej pory bardzo często zbieramy się i wiele mówimy, ale realnych posunięć jest bardzo mało.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#PosełHelenaPorycka">Poseł Witold Lipski (ZSL) : To, co dzisiaj usłyszeliśmy na tej sali w gruncie rzeczy słyszy już od paru lat. Mówi się o złej strukturze przemysłu, dużej importochłonności, złej jakości produkcji braku ciągłości dostaw i tak dalej. Są to czynniki w olbrzymiej części niezależne od resortu handlu zagranicznego. Jesteśmy więc jakby w zamkniętym kole, bo resort twierdzi, że gdyby dostawał odpowiednie towary, to by je sprzedawał bez trudności.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#PosełHelenaPorycka">Dlatego też tak potrzebne są drogi wyjścia z tej sytuacji. Jednakże w programie zaprezentowanym przez resort nie widzę jakiejś nadzwyczajnej strategii, która by odpowiadała nadzwyczajnym czasom w jakich żyjemy. W tej sytuacji proszę o dokładniejsze informacje, jak resort w tym okresie widzi swą rolę oraz wpływ, jaki mógłby wywierać z jednej strony na producentów towarów, a z drugiej na odbiorców naszych wyrobów?</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#PosełHelenaPorycka">Jest dylematem dążenie do szerokiej decentralizacji w gospodarce, a z drugiej strony negatywne doświadczenia, jakie mamy ze zbyt dużą liczbą spółek zagranicznych. Jak kierownictwo resortu widzi to zagadnienie?</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#PosełHelenaPorycka">Odnoszę wrażenie, że nasza ogólna sytuacja gospodarcza wyglądałaby relatywnie lepiej, gdyby przedstawiciele rządu przystąpili szybciej do negocjacji w sprawie refinansowania naszego zadłużenia. Zbytnie opóźnianie rozmów spowodowało pozbycie się przez Polskę wszelkich rezerw finansowych. W efekcie nie mamy środków nawet na konieczny import.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#PosełHelenaPorycka">Wyjaśnienia wymaga informacja, iż wg stanu z lutego, suma niezrealizowanych należności za wyeksportowane towary wynosiła ok. 2 mld zł dew. z czego na należności przeterminowane przypadało ok. 300 mln zł dew. Komentarz jest tu ze strony resortu konieczny.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#PosełHelenaPorycka">Jaką strategię zamierza przyjąć resort wobec naszych spółek za granicą?</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#PosełHelenaPorycka">Naświetlenia wymaga problem pomocy ze strony krajów socjalistycznych. Z dotychczasowych informacji wynika, że Związek Radziecki faktycznie bardzo nam pomaga, poważnie zwiększając dostawy. Natomiast pozostałe kraje socjalistyczne wiążą dostawy określonych towarów do Polski z realizacją dostaw z naszej strony. Jeśli tak się sprawy mają, to powinniśmy jasno przedstawiać sytuację i informować społeczeństwo, tym bardziej że w świadomości utarło się wiele stereotypów, m.in. że stosunki w ramach obozu socjalistycznego od razu wiążą się z pomocą gospodarczą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#PosełBronisławAntczak">Na jednym z ostatnich posiedzeń rozważaliśmy projekt ustawy o ustanowieniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego. W punkcie 4 proponowanej ustawy wnieśliśmy poprawkę, zmierzającą do rozszerzenia kompetencji ministra w sferze handlu zagranicznego, ponieważ aż 55% tej. sfery znajduje się poza jego kompetencjami. W debacie na forum Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz prac Ustawodawczych dokonano częściowej korekty tego zapisu i wprowadzono słowo „koordynacja”. W myśl przyjętego rozwiązania, minister handlu zagranicznego może cofnąć koncesję na obroty z zagranicą tym uczestnikom, którzy popełniają rażące błędy. Jak Minister R. Karski zamierza korzystać z tych kompetencji?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełWaleryKołodziejczyk">Jaki jest nadzór kierownictwa resortu nad Instytutem Koniunktur i Cen? W trudnym okresie listopada ubiegłego roku, Instytut ten otrzymał dodatkowe fundusze na prace badawcze w wysokości 5 mln zł. Czy zastanowiono się, jakie tematy zostaną podjęte w ramach dodatkowych kredytów i czy nie należałoby w tak trudnym okresie oszczędniej gospodarować środkami?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#PosełBogusławDroszcz">Z obecnych trudności naszej gospodarki możemy wyjść jedynie poprzez intensyfikację eksportu. Trudno winić resort za brak odpowiedniej masy towarowej, czy też jakość oferowanych zagranicznym kontrahentom towarów, ale nie można zapominać o uwagach krytycznych, jakie pod adresem służb resortu skierowała Najwyższa Izba Kontroli. Wydaje się, że tę sprawę powinien naświetlić przedstawiciel resortu, tym bardziej, że materiał jaki nam przedstawiono ma wybitnie sprawozdawczy charakter.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#PosełBogusławDroszcz">Wiele mówi się ostatnio i pisze na temat kwalifikacji ludzi. W toku VII kadencji Sejmu odbyliśmy posiedzenie oceniające stan kadr w resorcie.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#PosełBogusławDroszcz">Stwierdziliśmy m.in., iż tylko 33% osób zatrudnionych w kraju dysponuje znajomością jednego języka obcego, a na placówkach zagranicznych wskaźnik ten wzrasta do 67% . Oznacza to, że aż 33% zatrudnionych za granicą nie umie porozumieć się w żadnym obcym języku. W jaki sposób kierownictwo resortu zamierza obecnie wycofać tych ludzi z placówek, tym bardziej że wielu z nich trafiło tam drogą różnych protekcji?</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#PosełBogusławDroszcz">Rolnictwo, to obecnie temat numer jeden. Czy zastanawiano się nad problematyką eksportu żywności? Przez wiele lat sektor rolnictwa i przemysłu spożywczego był zaniedbany w porównaniu z przemysłem ciężkim i maszynowym. Niestety tendencja ta nie przyniosła oczekiwanych rezultatów. Wydaje się, że rolnictwo w krótkim czasie mogłoby przynieść znaczne dochody z eksportu. Świadczą o tym przykłady z zachodniej Europy (Francja) jak i wśród krajów socjalistycznych (Węgry). Poza tym należy pamiętać, iż eksport zdynamizowałby produkcję rolniczą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełJerzyKorzonek">Nasuwa się refleksja, że obrady naszej Komisji przebiegają w nietypowej i trudnej sytuacji. Kierujemy wiele pytań do ministra R. Karskiego w sprawach, które de facto nie znajdują się w jego kompetencji. Dlatego też proponuję zapraszać na nasze posiedzenia członków innych komisji sejmowych, by na tej podstawie transponować pewne problemy handlu zagranicznego do prac innych komisji, bądź też zapraszać na posiedzenia kompetentnych przedstawicieli kierownictw resortów gospodarczych, którzy bezpośrednio związani są z handlem zagranicznym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#PosełJózefGórniak">Komisja jest uprawniona do tego, by na swoje posiedzenia zapraszać przedstawicieli wszystkich resortów, jeśli posłowie uznają konieczność takiego kroku. Sekretariat Komisji wykona to polecenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#MinisterRyszardKarski">Określona sytuacja w kraju spowodowała, że nie byliśmy w stanie zrealizować zadań. Wpływ na ten stan rzeczy miał także brak środków dewizowych, co z kolei ograniczało możliwości importowe. Struktura naszego importu zależy ponadto od możliwości uzyskania kredytów i ich wysokości.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#MinisterRyszardKarski">Obecnie znajdujemy się w szczególnej sytuacji: albo uzyskamy 11 mld dolarów kredytu i będziemy mogli odetchnąć, albo też - co jest bardziej prawdopodobne - nie uzyskamy ich i będziemy mieli wielkie trudności. W bieżącym roku na spłaty długów przypada 11 mld dolarów. Tegoroczny eksport zamknie się kwotą około 20 mld zł dew., co stanowi niecałe 7 mld dol. Tak więc jeżeli nawet przeznaczymy wartość całego eksportu na spłatę długów, to i tak potrzebny będzie na to dodatkowy kredyt 4 mld dol., a cały import musiałby opierać się na dalszych kredytach. Obecnie zakończyliśmy rozmowy z 15 krajami wierzycielskimi w Paryżu i uzyskaliśmy odroczenie spłaty długu w wysokości 2, 7 mld dol. na 3 lata przy oprocentowaniu 13-14% . Trwają nadal rozmowy w Londynie z 460 bankami prywatnymi w sprawie odroczenia płatności 2,7 mld dol.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#MinisterRyszardKarski">Ubiegłoroczne pomoc krajów socjalistycznych polegała na wyprzedzających dostawach ponad przewidziane plany. Przy rozmowach z ZSRR otwartą sprawą pozostało udzielenie nam kredytu w wysokości 1,5 mld rubli wynikającego z różnicy między naszym eksportem do ZSRR (3,5 mld rubli) a importem (5 mld rubli). Efektywną pomocą było udzielenie nam różnych dodatkowych kredytów oraz dodatkowych dostaw takich towarów jak surowce i paliwa, żywność, wyroby tytoniową.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#MinisterRyszardKarski">W obecnej trudnej sytuacji jedynym wyjściem jest zwiększanie eksportu. Przede wszystkim potrzebna jest odpowiednia ilość masy towarowej przeznaczonej na eksport. Jak dotychczas nie ma trudności zbytu towarów za granicą.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#MinisterRyszardKarski">W czasie rozmów w Sofii krytykowano nas za brak dostaw surowców, nieterminowość realizacji zobowiązań umownych. Powoduje to konkretne straty i trudności naszych partnerów.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#MinisterRyszardKarski">Jeżeli chodzi o powtarzające się błędy w zawieranych kontraktach, to muszę stwierdzić, iż czynimy wszytko aby zjawiska te w maksymalnym stopniu ograniczyć. Szkolimy personel, analizujemy pracę kadry handlowej w kraju i za granicą. Uważam, że przykłady podane przez NIK nie powinny być rozciągane na działalność całego aparatu handlu zagranicznego. Przy wyciąganiu wniosków i rozliczaniu winnych ewentualnych niedociągnięć korzystamy z informacji NIK i własnego aparatu kontrolnego. Gotowi jesteśmy przygotować szerszą informację na temat wpływu popełnionych błędów i niedopatrzeń na efekty działalności resortu. Niewątpliwie spory wpływ na powstanie tych negatywnych zjawisk miało rozczłonkowanie handlu zagranicznego i prowadzenie kilku odrębnych polityk handlowych.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#MinisterRyszardKarski">Jeżeli chodzi o Pewex, to nie mielibyśmy nic przeciwko temu, aby niektóre towary powróciły do sprzedaży, albowiem często uzyskujemy za nie wyższe ceny niż w eksporcie do II obszaru. Jednakże ta sprawa podpada pod porozumienie gdańskie.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#MinisterRyszardKarski">W sprawie Polleny informuję, iż na mocy decyzji rządu dokonano jednorazowego zakupu środków higieny osobistej dla potrzeb dzieci przebywających na koloniach i obozach.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#MinisterRyszardKarski">Mamy opracowane plany i strategie utrzymania niektórych szczególnie ważnych rynków. Wyodrębniliśmy również te rynki, które powinny zabezpieczyć nam podstawowe surowce i materiały do produkcji. Jednakże obecnie musimy zajmować się najpilniejszymi potrzebami dnia dzisiejszego.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#MinisterRyszardKarski">Dokonano przeglądu wszystkich zakupionych licencji. Na 492 licencje 90% zakupiono w krajach kapitalistycznych, a tylko 10% w krajach socjalistycznych. Licencje zakupiono głównie na potrzeby przemysłu elektromaszynowego, chemicznego, maszynowego, maszyn ciężkich i rolniczych. Z zakupionych licencji około 75% zostało wykorzystanych, w 160 przypadkach przyniosły one zwrot poniesionych kosztów lub nadwyżki. Wszystkie zakupy obiektów „pod klucz” były zrealizowane dla potrzeb przemysłu rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#MinisterRyszardKarski">W czasie rozmów w Sofii uwaga wszystkich uczestników koncentrowała się na koordynacji planów i zabezpieczeniu dostaw surowców i energii do 1999 r. Oczy wszystkich zwrócone były na ZSRR jako na głównego dostawcę surowców paliw i energii. Zwrócono również szczególną uwagę na problem lepszego wykorzystania surowców i wyższy stopień przerobu produktu. Poruszono także sprawy związane z kooperacją i specjalizacją. Zalecono również dokonanie przeglądu produktów odbiegających od standardów światowych i ich stopniową eliminację. Wstępne ustalenia poczynione w Sofii są obecnie tematem spotkań roboczych.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#MinisterRyszardKarski">Trudno jest odpowiedzieć dziś na pytanie, kiedy przestaniemy się zadłużać. Zależy to przede wszystkim od dynamiki eksportu, dynamiki importu, warunków odłożenia naszych płatności i uzyskania nowych kredytów. Jedynym wyjściem jest zwiększenie eksportu, inaczej pracować będziemy jedynie na spłatę odsetek. Zahamowanie zadłużania nie nastąpi chyba wcześniej niż w drugiej połowie następnej 5-latki.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#MinisterRyszardKarski">Wszelkie dyskusje nt. złej jakości produktów eksportowych celowe są tylko w obecności przedstawicieli producentów.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#MinisterRyszardKarski">Według informacji NIK, nasi kontrahenci zalegają z płatnościami w wysokości około 2 mld zł dew. Wynika to z różnych uwarunkowań handlowych, między innymi uzgodnionych terminów płatności. Jest i tak, że niejednokrotnie nasi zagraniczni partnerzy nie płacą nam, ponieważ my im nie płacimy za dostarczone towary.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#MinisterRyszardKarski">Działalność spółek handlowych resort ocenia generalnie pozytywnie. Jest systematyczna kontrola, lustracje i w przypadkach uzasadnionych eliminuje się nieprawidłowo działające spółki. Wobec połączenia niektórych branż, nastąpi również komasacja spółek.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#MinisterRyszardKarski">W przypadku spełnienia określonych kryteriów, MHZ będzie udzielać koncesji na prowadzenie handlu zagranicznego bezpośrednim producentom.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#MinisterRyszardKarski">Instytut Koniunktur i Cen podlega kontroli resortu poprzez akceptowanie programu działania przez kolegium ministerstwa. Na podstawie zatwierdzonego planu, dokonywana jest roczna i okresowa ocena efektów działalności Instytutu. Realizuje on zadania na wewnętrzny użytek resortu handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#MinisterRyszardKarski">Eksport artykułów rolno-spożywczych był w minionych latach korzystnym, choć nie zawsze maksymalnie opłacalny. Trzeba jednak podkreślić, że do 1973 r. mieliśmy saldo dodatnie, a obecnie saldo wynosi minus 6 mld zł dew. Gdy tylko sytuacja żywnościowa w kraju ulegnie poprawie, powrócimy do tego eksportu, albowiem już niedługo żywność będzie towarem niezwykle ważnym z punktu widzenia korzyści eksportowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#DyrektorzespołuNIKWacławKosicki">Chciałbym uzupełnić informację dotyczącą zakupionych licencji. Zasadność ich zakupu badana była przez zespół ekspertów, który ocenił, że około 10% zakupionych licencji było niepotrzebne. NIK dokonał również analizy zasadności zakupów i zbadał, kto ponosi odpowiedzialność za zakup takich licencji, jak telewizja kolorowa, czekolada holenderska, wrotki itp.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#Sprawozdawca">Poseł Jerzy Korzonek (PZPR) przedstawił uwagi i wnioski wynikające z prac Komisji. Mówca stwierdził, że w wyniku oceny realizacji zadań w 1980 roku w zakresie handlu zagranicznego, Komisja doszła do następujących uwag i wniosków:</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#Sprawozdawca">- realizacja zadań w 1980 roku przebiegała w szczególnie złożonych i trudnych warunkach kryzysu gospodarczego. Spadek produkcji surowców i energii poważnie ograniczył możliwości eksportowe gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#Sprawozdawca">Nastąpiło to w warunkach wzmożonych potrzeb importowych, głównie zboża i pasz oraz artykułów spożywczych. Konsekwencją tego stanu rzeczy było zamknięcie bilansu handlowego deficytem 8,8 mld zł dew. /KK 5, KS 3,8/.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#Sprawozdawca">- nastąpił dalszy wzrost zadłużenia w krajach kapitalistycznych o 2, 5 mld dol. (w grudniu 1980 łączne zadłużenie wyniosło ponad 23 mld dol);</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#Sprawozdawca">- plan eksportu globalnego został wykonany w 95,4% zaktualizowanego NPSG. Niewykonanie zadań eksportowych było spowodowane brakiem dostaw produkcji przemysłowej na eksport;</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#Sprawozdawca">- wzrost wartości eksportu był wyłącznie rezultatem wzrostu cen, ponieważ volumen wywozu obniżył się w roku ubiegłym o 4% przy spadku eksportu do KS o 9 i KK o 4% ;</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#Sprawozdawca">- na podkreślenie zasługuje znaczny przyrost eksportu do KK, który w cenach bieżących wyniósł 16,7% w stosunku do 1970 r. Jest to najwyższy przyrost w całym ubiegłym 5-leciu. Wysoką dynamikę zanotowano w eksporcie obiektów budowlanych (47,4% ), wyrobów przemysłu metalurgicznego (44,4% ) oraz chemicznego (30,9% );</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#Sprawozdawca">- nastąpiła poprawa efektywności eksportu do KK w stosunku do 1970r, o 2,6% . Efektywność eksportu do KS utrzymała się rei poziomie 1979 roku, tj, średni koszt uzyskania 1 zł dew. wyniósł 8,2 zł obiegowego; - z resortów gospodarczych tylko przemysł lekki, spożywczy i rolnictwo wykonały w pełni zadania eksportowe. Zabrakło natomiast 0, 6 mld zł dew. produkcji przemysłu elektromaszynowego, 7,5 mln ton węgla, 28 tys. ton miedzi, 173 tys. ton siarki, 1,4 mln ton cementu, 67 tys. ton wyrobów hutniczych i 961 tys. par butów;</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#Sprawozdawca">- uzyskano dalszą poprawę cen za polskie towary. Drogą negocjacji podwyższono ceny na wiele towarów eksportowych i uzyskano łącznie 600 mln zł dew. Brak niestety informacji o stopniu różnicy między cenami światowymi bądź renomowanych firm, a uzyskanymi cenami analogicznych polskich towarów. Wyrywkowe badania przeprowadzone przez NIK ujawniły, że przy eksporcie siarki do RFN uzyskiwano ceny o 4,5% niższe od światowych, znacznie niższe ceny uzyskiwano przy eksporcie do RFN telewizorów, radioaparatów, magnetofonów, żarówek, tekstylii do Libii, jachtów do Danii, Rozmiar różnic wskazuje na konieczność podjęcia bardziej skutecznych działań;</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#Sprawozdawca">- import globalny wyniósł 57,6 mld zł dew. tj, 96,7% wielkości planowanej i był wyższy niż w 1979 r. o 7,1% . Dynamika importu z KS była wysoka - 11,6% w stosunku do 1979 r., podczas gdy import z KK wzrósł jedynie o 2,2% . Takie ukształtowanie importu wynika z pomocy udzielonej Polsce przez kraje RWPG w II półroczu;</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#Sprawozdawca">- w obrotach z KS nastąpił większy wzrost cen w imporcie (o 7,1% ) niż w eksporcie; (o 4,5% ) w wyniku czego terms of trade ukształtował się do nas niekorzystnie (97,7% ), co spowodowało wzrost wydatków na import o 0,8 mld zł dew. Odwrotna tendencja wystąpiła w obrotach z KK.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#Sprawozdawca">- wzrost cen dewizowych w eksporcie wyniósł 12,6% podczas gdy w imporcie 12,4% . Wskaźnik terms of trade wyniósł 100,2% ;</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#Sprawozdawca">- w 1980 r. nastąpiło nieznaczne pogorszenie jakości naszej produkcji eksportowej. Kontrahenci zagraniczni zwrócili wyroby o łącznej wartości 72,9 mln zł, z powodu złej jakości towarów (wzrost o 2,2% w stosunku do 1979 roku). Zwroty z powodu złej jakości obciążają głównie Ministerstwo Przemysłu Maszynowego (na kwotę 22,6 mln zł dew.) i Ministerstwo Przemysłu Lekkiego (na kwotę 13,6 mln zł dew.). Stan ten wymaga zdecydowanej poprawy;</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#Sprawozdawca">- badania NIK wykazały, że organizacja handlu zagranicznego ukształtowana na początku lat siedemdziesiątych nie sprzyja pokonywaniu trudności. Aktualnie 55% obrotów hz jest skoncentrowana w jednostkach organizacyjnych w resortach przemysłowych. Istniejące powiązania organizacyjne hz z organizacjami przemysłowymi nie dały w rezultacie lepszej współpracy. Zwiększyła się liczba szczebli decyzyjnych, wzrosło zatrudnienie i liczba wyjazdów zagranicznych pracowników przemysłu, wyraźnemu osłabieniu uległa dyscyplina finansową jednostek prowadzących obroty handlowe z zagranicą. W tej sytuacji należy wzmocnić koordynacyjną funkcję ministra handlu zagranicznego w stosunku do jednostek organizacyjnych prowadzących wymianę towarową z zagranicą, organizacyjnie podporządkowanych resortom przemysłowym;</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#Sprawozdawca">- stwierdzono znaczne nieprawidłowości w organizacji i funkcjonowaniu spółek zagranicznych. Spółki te koncentrowały się na pośrednictwie importu do Polski, zamiast rozwijać działalność eksportową. Niektóre spółki realizując wąsko pojęte interesy naraziły stronę polską na poważne straty dewizowe („June Mashiner” „w Szwecji i „Toft Ursus Bizon” w Danii). Niezbędne jest zwiększenie nadzoru nad spółkami zagranicznymi;</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#Sprawozdawca">- niezadowalający jest stan spłat kredytów dewizowych zaciągniętych na planowe i ponadplanowe przedsięwzięcia szybko rentujące. Plan spłaty tych kredytów został wykonany w 95,1% (1.567,7 mln zł dew.). Na 19 resortów uczestniczących w spłacie kredytu, 14 ma niedobory wynoszące 81,2 mln zł dew. Jest to rezultat nieosiągnięcia zakładanej produkcji eksportowej, niedostosowania jakości produkcji do wymogów odbiorców zagranicznych oraz skierowania produkcji na rynek krajowy;</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#Sprawozdawca">- w dalszym ciągu nadmierna jest importochłonność produkcji. Import zaopatrzeniowy stanowi 67% całego importu (z tego 60% pochodzi z KK). Importochłonność produkcji wzrosła z 15,4% w 1971 r. do 17,4% w 1980 r. Konieczne jest podjęcie skutecznych działań na rzecz racjonalizacji importu i zmniejszenia stopnia importochłonność produkcji;</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#Sprawozdawca">- zwraca uwagę stale rosnąca wielkość dopłat budżetowych i dotacji na wyrównywanie strat ponoszonych przez centrale handlu zagranicznego wskutek różnic cen światowych i krajowych na podstawowe surowce i materiały, Paradoksem jest, że drogie surowce zagraniczne po przebyciu granicy, stają się tanimi surowcami. Nie sprzyja to oczywiście gospodarności. Dopłaty wyniosły w 1978 r. 61, 7 mld zł, w 1979 r. - 84, 7, a w 1980 r. - 120,9. Niezbędne jest szybkie uporządkowanie cen zaopatrzeniowych;</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#Sprawozdawca">- nie budzi zastrzeżeń działalność resortu w zakresie wydatków budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#Sprawozdawca">Komisja jednogłośnie przyjęła zaprezentowane jej wnioski i uwagi oraz postanowiła skierować je do Komisji Planu Gospodarczego Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#Sprawozdawca">Poseł Józef Górniak (PZPR) przedstawił projekt uchwały Komisji, w której stwierdza się, że po rozpatrzeniu sprawozdania z wykonania NPSG i budżetu państwa za rok 1980 w części handlu zagranicznego, Komisja przyjmuje go do wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#Sprawozdawca">Komisja jednogłośnie przyjęła tę uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#Sprawozdawca">W kolejnym punkcie porządku dziennego Komisja rozpatrzyła informację o działalności zespołu Najwyższej Izby Kontroli w 1980 roku.</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#Sprawozdawca">Informację przedstawił Dyrektor Zespołu Wacław Kosicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#DyrektorZespołuWacławKosicki">Rok ubiegły był przełomowym w funkcjonowaniu NIK. Po latach powróciła ona do Sejmu. W związku z tym zaszła konieczność pewnego zmodyfikowania programu pracy zespołu, tak aby dostosować go do potrzeb Komisji Sejmowej. Zespół handlu zagranicznego, służby zagranicznej i gospodarki morskiej zajmuje się trzema poważnymi dziedzinami: całością wymiany handlowej Polski z zagranicą, całością gospodarki morskiej oraz niektórymi problemami znajdującymi się w kompetencji Ministerstwa Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#DyrektorZespołuWacławKosicki">Okres sprawozdawczy cechował m.in. duży napływ skarg i wniosków domagających się wyjaśniania spraw związanych z nielegalnym bogaceniem się niektórych pracowników handlu zagranicznego (wiąże się z tym problem tzw. dacz). W wyniku żmudnych badań zespołu okazało się, że stosunkowo niewielka liczba pracowników handlu zagranicznego drogą nielegalną budowała domy znajdujące się obecnie w ich posiadaniu.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#DyrektorZespołuWacławKosicki">Działalność zmierzająca do skontrolowania placówek polskich za granicą, traktowana jest kompleksowo. Delegowani za granicę inspektorzy NIK kontrolują wszystkie placówki znajdujące się na danym terytorium (m.in. ambasady, konsulaty, biura radcy handlowego, spółki, delegatury, placówki PKS i PKP, LOT-u, Orbisu itd.). Tym samym NIK uzyskuje pełny wgląd w sytuację polskich placówek na danym obszarze. Tego typu kontrole były przeprowadzane 2–3 razy do roku. W tym roku kierownictwo NIK zdecydowało się wobec znanych trudności dewizowych zawiesić te inspekcje, a zaoszczędzone środki finansowe przekazać do dyspozycji Ministerstwa Finansów.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#DyrektorZespołuWacławKosicki">Na terenie kraju, zespół badał m.in. realizację eksportu wyrobów głównych branż przemysłowych do krajów II obszaru płatniczego, zanalizował dostawy eksportowe do krajów socjalistycznych, rozpatrywał prawidłowość realizacji importu obiektów biurowych i hotelowych (Intraco), ocenił działalność polskich spółek handlowych za granicą, sprawdził eksport wewnętrzny oraz zasadność importu i prawidłowość wykorzystania licencji. Kontrole te były przeprowadzone przez grupę 38 ludzi, z tego 12 pracując w Szczecinie i Gdańsku zajmuje się wyłącznie problematyką gospodarki morskiej.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#DyrektorZespołuWacławKosicki">Efektem pracy zespołu było podjęcie 21 problemów tematycznych. Skontrolowano 133 jednostki, w 26 z nich przeprowadzono kontrole sprawdzające. W wyniku odbytych kontroli odbyto 92 narady pokontrolne w 67 jednostkach skontrolowanych i w 25 jednostkach nadrzędnych. Opracowano 170 wniosków i zbiorczych informacji problemowych, które były prezentowane m.in Prezydium Sejmu, Prezydium Rządu i Biuru Politycznemu. Przygotowano 303 wystąpienia, pokontrolne, z tego 174 dla członków rządu. W stosunku do 155 pracowników skorzystano z prawa wyciągnięcia sankcji jeszcze w trakcie działań kontrolnych (35 spośród nich zajmowało stanowisko kierownicze). W 15 przypadkach gdzie stwierdzono przestępstwa, przekazano akta odpowiednim organom ścigania. Na rzecz Sejmu PRL przygotowano 6 informacji zbiorczych.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#DyrektorZespołuWacławKosicki">Mówca poinformował, że kontrole, zwłaszcza w ostatnim okresie, są utrudnione ze względu na naciski płynące m.in, ze związków zawodowych. Wielu ludziom chodzi także o to, aby przy pomocy pieczątki NIK rozwiązać różne sprawy personalne. Jednakże inspektorzy opierają się skutecznie naciskom. Obowiązuje zasada opierania się wyłącznie na udowodnieniu zarzucanych czynów. Nie wszystkim to się podoba.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#DyrektorZespołuWacławKosicki">Realizacja wniosków pokontrolnych i wykorzystywanie ustaleń prezentowanych przez NIK było w resorcie handlu zagranicznego i gospodarki morskiej prawidłowe. Podjęte w wyniku kontroli środki oraz wydane polecenia wskazują, że wnioski NIK znajdowały zrozumienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełStanisławGębala">Komisja powinna przyjąć przedłożone sprawozdanie, wyrażając jednocześnie uznanie dla całego zespołu NIK. Kierunki działań przedstawione przez dyrektora W. Kosickiego uznajemy za słuszne, jeśli chodzi o zakres podejmowanej problematyki. Wnioski przedkładane przez NIK po kontroli powinny być wykorzystywane w jeszcze szerszym stopniu, niż to ma miejsce, bowiem zmierzają one do polepszenia sytuacji w polskim handlu zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#PosełStanisławGębala">Jako instytucja związana i podległa Sejmowi, Najwyższa Izba Kontroli powinna częściej przedkładać naszej Komisji sprawozdania ze swej pracy. Wydaje się, że okresy półroczne są tu najbardziej właściwe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#Sprawozdawca">Komisja podzieliła opinie przewodniczącego i przyjęła informację o działalności NIK w 1980 roku.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#Sprawozdawca">Posłowie rozpatrzyli także propozycje działań Komisji odnośnie programu stabilizacji gospodarczej przedstawionego przez rząd. Na wniosek przewodniczącego postanowiono nadesłać opinie na piśmie na temat tego dokumentu do sekretariatu Komisji. Na ich podstawie, zespół poselski opracuje projekt opinii, który zostanie przedstawiony Komisji. Opinia ta po zatwierdzeniu będzie przekazana Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>